საწყისი | ძებნა | ბოლო განმარტება | მოგვწერეთ | შესვლა
| სიტყვა | განმარტება |
| ვერნების ეკლესია (ხულოს რ-ნი) | 1.ვერნების ეკლესია //მამულაძე შ. აჭარის მატერიალური კულტურის ძეგლები.-[ად.ა.].-2000.-გვ.66-69. მდ. სხალთისწყლის მარჯვანა ნაპირზე, სოფ. ვერნების ნანგრევების სახით შემორჩენილი XI საუკუნის დარბაზული ტიპის ეკლესიის აღწერილობა. ტექსტს დართული აქვს ეკლესიის სიტუაციური გეგმა, ჭრილის სქემატური ჩანახატი, ძეგლის ნაშთების ფოტოები. 2.მამულაძე შ. ვერნების ეკლესია //სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს არქიტექტურული ძეგლები.-ბათუმი.-1950.-გვ.48-55. რეზ. რუს. ენაზე. ძეგლის დათარიღება 1977 წლის არქეოლოგიური გათხრების მასალების მიხედვით. 3.სახოკია თ. მოგზაურობანი.-ბათუმი.-1950.-გვ.295-296. მოკლე ცნობები სოფ. ვერნერის ნაეკლესიარისა და აქ აღმოჩენილი წარწერიანი ქვის შესახებ. 4.სიხარულიძე ი. სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს ტოპონიმიკა.I.-ბათუმი.-1958.-გვ.162-168 //სიხარულიძე ი. აჭარია მატერიალური კულტურის ძეგლები.-ბათუმი, 1962.-გვ.33-37. ეკლესიის შესახებ არსებული ისტორიული და არქეოლოგიური მასალების მიმოხილვა. ნანგრევების სახით შემორჩენილი ეკლესიის წარწერათა შესახებ. 5.მამულაძე შ. ვერნების ეკლესია //გაზ. "საბჭოთა აჭარა".-1989(19 აპრილი).-გვ.4. 6.ვერნების ეკლესია //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია 11-111. განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათუმი.,2015.-გვ.75. |
| თიკანაურის ეკლესია (ხულოს რ-ნი) | თიკანაურის ეკლესია //მამულაძე შ. აჭარის მატერიალური ძეგლები.-[ადგ.არ .].-2000.-გვ.71-72. სხალთისწყლის სანაპიროზე, სოფ. ხიხაძირის მახლობლად აგებული, IX-X საუკუნის ეკლესიის ნანგრევების აღწერილობა. ტექსტს დართული აქვს სიტუაციური გეგმა. 2.თიკანაურის ეკლესია //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია 11-111. განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათუმი.,2015.-გვ.75-76. |
| ნოჯიხევი (წალენჯიხის რ-ნი) | 1.ზაქარაია პ. და სხვ. ნოქალაქევის ექსპედიციის მიერ 1976-1977 წლებში ცატარებული მუშაობის ანგარიში //საქართველოს სახ.მუზეუმის არქეოლოგიური ექსპედიციები.VI.-თბ.,1978.-გვ.83-84. ნოჯიხევში აღმოჩენილი აბანოს შესახებ. 2.ზაქარაია პ. ძველი ქართული ხელოვნების ახლად აღმოჩენილი ძეგლები დასავლეთ საქართველოში //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია. ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის XXVIII სამეცნიერო სესია მიძღვნილი აკადემიკოს გ.ჩუბინაშვილის დაბადების 100 წლისთავისადმი. მუშაობის გეგმა და მოხსენებათა თეზისები 1985 წლის 6 და 7 დეკემბერი.-თბ.,1985.-გვ.24-25. კომპლექსის ხუროთმოძღვრული დახასიათება ექსპედიციების შედეგად მოპოვებული მასალების მიხედვით. 3.მაკალათია ს. სამეგრელოს ისტორია და ეთნოგრაფია.-თბ.,1941.-გვ.233. ნოჯიხევის მრგვალი ფორმის ქვითკირის გალავნით შემოზღუდული კოშკის კონსტრუქციულ-არქიტექტურული აღწერილობა. 4.ჯღამაია ჯ. შუასაუკუნეთა ნაციხვარი "ნოჯიხუ" სოფ.ფახულანთან //საქართველოს არქეოლოგიის საკითხები.ტ.I.-თბ.,1978. 1969-1970 წლებში ჩატარებული არქეოლოგიური ექსპედიციის შედეგები. 5.ნოჯიხევის რვააფსიდიანი ეკლესია //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია 11-111. განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათუმი.,2015.-გვ.73-74. ტაძრის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. |
| ანატორი (დუშეთის რ-ნი) | 1.რამიშვილი რ. არქეოლოგიური კვლევ-ძიება არაგვის ხეობაში //მნათობი.-1986.-N8.-გვ.129-150. ჟინვალის წყალსაცავის მშენებლობასთან დაკავშირებით არაგვის ხეობაში წარმოებული კვლევა-ძიების მასალები, სადაც მოთხრობილია პირიქითა ხევსურეთის მოპირდაპირე მხარეში ანატორის ციხე-სოფლის შესახებ. აღწერილია ნასოფლარის ციტადელში აღმოჩენილი ღვთისმშობლის სახ.დარბაზული ტიპის ეკლესია. 2.წერეთელი კ. ანატორის ეკლესია //ძიებანი.-1999.-N4.-გვ.78-85. რეზ. ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე. საქართველოს ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტის ჟინვალის კომპლექური არქეოლოგიური ექსპედიციის მიერ 1976 წელს პირიქითა ხევსურეთში ,კერძოდ, არღუნის ხეობაში მიკვლეული ანატორის ეკლესიის არქეოლოგიური კვლევის მასალები. 3.ანატორის ეკლესია //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია 11-111. განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათუმი.,2015.-გვ.73. პირიქითა ხევსურეთში მდებარე ერთნავიანი ეკლესიის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. |
| ბეთლემი (სტეფანწმინდა) | 1.ბეთლემი //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.II.-თბ.,1977.-გვ.268. ბეთლემის გამოქვაბული-არქეოლოგიური გამოკვლევა. 2.გოგიაშვილი თ. ცნობარი ძეგლთა შესწავლისათვის //ქართული ენა და ლიტერატურა სკოლაში.-1975.-N3.-გვ.54-57. მოკლე ცნობები ბეთლემის გამოქვაბულის შესახებ. 3.ზარდალიშვილი გ. ბეთლემი //დროშა.-1952.-N11.-გვ.9-12. ბეთლემის მონასტრის აღმოჩენა და მასში დაცული ნივთების აღწერა. 4.თაბორიძე მ. განდეგილის გარშემო //სკოლა და ცხოვრება.-1962.-N11.-გვ.51-54. ბეთლემის გამოქვაბულის აღმოჩენა ალ. ჯაფარიძის მიერ. 5.მაკალათია ს. ხევი.-თბ.,1934.-გვ.235-242. ბეთლემის ხუროთმოძღვრული დახასიათება. ხალხური გადმოცემები ძეგლის შესახებ. 6.მარგველაშვილი პ. ბეთლემი, სტეფანწმინდა-სამონასტრო კომპლექსი //ძეგლის მეგობარი.-1979.კრ.52.-გვ.17-23. თსუ ახალგაზრდა მეცნიერთა საბჭოს მიერ ბეთლემის სამონასტრო კომპლექსში ორგანიზებული ექსპედიციის მასალები. 7.მჭედლიშვილი ბ. არქეოლოგიური მასალები ბეთლემის ქედიდან //მეცნიერება და ტექნიკა.-1981.-N1.-გვ.36-40. 1978-1979 წლებში თსუ ახალგაზრდა მეცნიერთა საბჭოს მიერ მოწყობილი ექსპედიციის შედეგად აღმოჩენილი ნივთების აღწერა. 8.მჭედლიშვილი ბ. ნიკოლაიშვილი ბ. ბეთლემის მონასტრის არქეოლოგიური მონაპოვარი //ძეგლის მეგობარი.-1986.კრ.71.-გვ.42-50. 1980 წელს თსუ ახალგაზრდა მეცნიერთა საბჭოს მიერ მოწყობილი ექსპედიციის შედეგები. 9.შმერლინგი რ. დოლიძე ვ. თბილისიდან კავკავამდე.-თბ.,1991.-გვ.42. ცნობები ბეთლემის გამოქვაბულსა და იქ დაცულ ნივთებზე. 10.ჯაფარიძე ს. ილიას "განდეგილი" და ბეთლემის მღვიმე //ძეგლის მეგობარი.-1987.-N3.-გვ.56-59. 11.ჯაფარიძე ს. ბეთლემი //საქართველოს ბუნება.-1989.-N11.-გვ.18-19. გამოქვაბულის საიდუმლოება. მასზე შექმნილი თქმულებები. 12.იამბე, ციხის ნაშალო....-თბ.,2007.-გვ.31-33. ბეთლემის შესახებ არსებული ლეგენდის ვერსიები. 13.ბეთლემის კომპლექსი //საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა.ტ.2.-თბ.,2004.-გვ.445. მოკლე ცნობა ისტორიული წყაროები ბეთლემის შესახებ; ექსპედიციების შედეგები; ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 14.ბეროძე ნ. რა საიდუმლოებას ინახავს ბეთლემი //გაზ. "ახალგაზრდა კომუნისტი".-1970.-24 ვფჰნბ.-გვ.3. 14.თევდორაძე გ. ბეთლემის ნანგრევებზე //გაზ. "ლიტერატურული საქართველო".-1940.-1იანვ.-გვ.3. 15.თომაძე ა. ბეთლემის კარი ნაპოვნია //უაზპ. "კომუნისტი".-1966.-26 ივლ.-გვ.4 16.კობაიძე ა. ისევ ბეთლემის შესახებ //გაზ. "დარიალი".-1966.-6-8 სექტემბერი. 17.მირიანაშვილი გ. ახალი ნაპოვნი ბეთლემში //გაზ. "კომუნისტი".-1966.-20 ოქტ.-გვ.4. 18.მირიანაშვილი გ. ბეთლემი //გაზ. "ახალგაზრდა კომუნისტი".-1970.-23 მაისი.-გვ.4. 19.მირიანაშვილი გ. ბეთლემის საიდუმლოების ნაკვალევზე //გაზ. "დარიალი".-1966.-1,4,11,13 ოქტომბერი. 20.სუჯიშვილი გ. ბეთლემი ელოდება //გაზ. "დარიალი"(ყაზბეგის რ-ნი).-1971.-18 მაისი. 21.ჯაფარიძე ალ. ბეთლემის გამოქვაბული აღმოჩენილია //გაზ. "კომუნისტი".-1948.-1 თებერვალი. 22.ბეთლემის მონასტერი //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია 11-111. განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათუმი.,2015.-გვ.70-72. ინფორმაცია მყინვარის აღმოსავლეთ ფერდობზე მდებარე ბეთლემის მონასტრის შესახებ. 23.ბეთლემი //საქართველოს გამოჩენილი და საქმიანი ადამიანები. საქართველო.-2015.,თბ.-გვ.282. 24.ბეთლემი //ქერაშვილი გ. ხევი და მოხევეები.-თბ.,2012.-გვ.108-110. 25.ბეთლემის მონასტერი //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია II-III განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათ.,2015.-გვ.70. 26.ბეთლემის მონასტერი //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია II-III განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათ.,2015.-გვ.70-72. |
| ვარძია (ასპინძის რ-ნი) | 1.ვარძია //ამირანაშვილი შ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1971.-გვ.263-267. დახასიათებულია ვარძიის კლდეში გამოკვეთილი მთავარი ტაძრის კედლის მხატვრობა-"ვედრების" კომპოზიცია, მაცხოვრის "ვნებათა" ციკლი და ქტიტორთა გამოსახულებანი. 2.ამირანაშვილი შ. ვარძიის მთავარი ტაძრის კედლის მხატვრობა //ძეგლის მეგობარი.-1964.-N3.-გვ.10-13. ვარძიის მთავარ ტაძარში გიორგი მესამისა და თამარ მეფის პორტრეტულ გამოსახულებათა აღწერილობა. 3.ბერიძე მ. ტოპონიმ "ვარძიის" ეტიმოლოგიისათვის //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მაცნე: ენის... სერია.-1977.-N2.-გვ.76-84. მელიქსეთ-ბეგის, ი.მაისურაძისა და სხვათა მოსაზრებანი ვარძიის ეტიმოლოგიასთან დაკავშირებით. 4.გაბაშვილი ც. ვარძია.-თბ.,1945.-გვ.40-73. მოცემულია ვარძიის "ქვაბთა ქალაქის" შესახებ. აღწერილია გეოგრაფიული მდებარეობა, აგების ისტორია, ტაძრის მოხატულობის სტილისტურ-პალეოგრაფიული ანალიზი. მითითებულია ძეგლის აშენებისა და აღდგენის თარიღები. 5.გაბაშვილი ც. ზედა ვარძიის კიდურყვავილოვანი წარწერა //ძეგლის მეგობარი.-1967.-N10-11.-გვ.31-32. ვარძიის ძირითადი კომპლექსიდან ორი კილომეტრით დაშორებული ტაძრის შესასვლელის ორნამენტული ჩარჩოს ასომთავრული წარწერის პალეოგრაფიული და სტილისტური ანალიზი. 6.გამსახურდია ს. ვარძია.-1961.-N1.-გვ.77-80. ვარძიის გამოქვაბულთა კომპლექსის აღწერილობა, მშენებლობის ეტაპები, ფრესკულ გამოსახულებათა დახასიათება, თამარ მეფის სახელთან დაკავშირებული ისტორიული წყაროები და ზეპირი გადმოცემები. 7.გამსახურდია ს. ვარძიის ტაძრის მხედრული მინაწერი //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე.-1956.-ტ.XVII.-N10.-გვ.960-964. ვარძიის ტაძრის ჩრდილოეთ კედელზე გიორგი მესამისა და თამარ მეფის ფრესკათა ქვემოთ შემორჩენილი მხედრული წარწერის პალეოგრაფიული ანალიზი. 8.გაფრინდაშვილი გ. ვარძია.-1976 არქიტექტორული ანსამბლის ტაძრების მოხატულობის აღწერილობა. დართული აქვს მოხატულობისა და ფრესკების ფერადი სურათები. 9.გაფრინდაშვილი გ. ვარძიის ქვაბთა გეგმარების ტიპოლოგიისათვის //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე.-1954.-ტ.XV.-N1.-გვ.56-64. კლდეში ნაკვეთი ციხე-ქალაქის სამონასტრო კომპლექსის სადგომთა აღწერილობა. დახასიათებულია დამხმარე სათავსოები, წარმოდგენილია მათი აღდგენითი გეგმები. 10.მელითაური კ. ვარძიის გამოქვაბულთა არქიტექტურა //ძეგლის მეგობარი.-1977.-N45.-გვ.5-7. ვარძიის გამოქვაბულთა გამოკვეთის თავისებურებანი. 11.მელითაური კ. ვარძიის გამოქვაბულთა კარების აღდგენის საკითხისათვის //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე.-1955.-ტ.XVI.-N10.-გვ.837-840. კლდის ნაკვეთობაში არსებულ კართა თავდაპირველი კონსტრუქციების აღდგენის შესახებ. 12.მელითაური კ. ვარძიის ნაგებობათა დანიშნულების საკითხისათვის //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე.-1961.-ტ.XXVI.-N3.-გვ.377-383. ვარძიის სამხედრო-თავდაცვითი ნაგებობად მიჩნევის შესახებ. 13.მელითაური კ. ვარძიის სამშენებლო-ხუროთმოძღვრული შესწავლის საკითხები.-თბ.,1961. განხილულია ვარძიის კომპლექსის დაგეგმარება, ხუროთმოძღვრება, წყალსადენი ნაგებობანი. 14.მელითაური კ. ვარძიის საცხოვრებლის ტიპობრივი გეგმა //ძეგლის მეგობარი.-1976-77.-N43-44.-გვ.42-46. დახასიათებულია ვარძიის საცხოვრებელთა დაგეგმარების გადაწყვეტის სამი მთავარი სახე. მოცემულია საცხოვრებელ უჯრედთა სქემები. 15.მელითაური კ. იაკობის სავანე ანანურის ეკლესიასთან //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მაცნე: ისტორიის...სერია.-1977.-N1.-გვ.49-52. ანანურის ვარძიის მოკლე აღწერილობა. 16.სალუქვაძე ს. 800 წლის წამლების სახლი //საბჭოთა ხელოვნება.-1978.-N12.-გვ.66-70. კლდეში ნაკვეთი ციხე-ქალაქი ვარძიის ტერიტორიაზე არსებული წამლების სახლის შესახებ. 17.სიდამონიძე ვ. კლდეში ნაკვეთი ქალაქები //განთიადი.-1982.-გვ.168-172. ვარძიისა და უფლისციხის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. მოხსენიებულნი არიან: რატი სურამელი, გიორგი მესამისა და თამარ მეფის პორტრეტების ავტორი გიორგი. 18.ტატიშვილი თ. მიწისქვეშა ნაგებობანი მტკვრის ხეობის ზემო წელზე //ძეგლის მეგობარი.-1970.-N21.-გვ.18-22. 1954-55 წლებში საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის ექსპედიციის მიერ ვარძიის ნაკრძალ-მუზეუმის ტერიტორიაზე გამოვლენილი წინაქრისტიანული ხანის მიწისქვეშა ნაგებობის-"დარნების" აღწერილობა. 19.ფირფილაშვილი პ. ვარძიის "თახჩიანი გამოქვაბულის" დანიშნულების შესახებ //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე.-1958.-ტ.XXI.-N3.-გვ.377-383. მოსაზრება ვარძიის თახჩებიანი გამოქვაბულის უძველეს სააფთიაქო სათავსოდ მიჩნევის გამო. 20.ალელიშვილი ნ. ვარძია //კოჟორაძე დ. ალელიშვილი ნ. მესხეთ-ჯავახეთი ძველად და ახლა.-თბ.,1963.-გვ.22-24. მოკლე ცნობები ვარძიის კომპლექსზე. 21.ალიბეგაშვილი გ. ვარძიის მოხატულობა //საბჭოთა ხელოვნება.-1990.-N51.-გვ.51-57. XIII საუკუნის ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის მოხატულობის შესახებ. 22.ალიბეგაშვილი გ. თამარ მეფის ოთხი პორტრეტი //ძეგლის მეგობარი.კრ.VII.-თბ.,1966.-გვ.13-17. ვარძიის, ყინწვისის, ბერთუბნისა და ბეთანიის ტაძრების კედლის მხატვრობაში შემორჩენილი თამარ მეფის პორტრეტების განხილვა. 23.ალხაზიშვილი ი. ვარძია ინგრევა! //ივერია.-1897(12მარტი).-N46.-გვ.1-2. 24.ალხაზიშვილი ი. ორიოდე დღე ბორჯომში //დროება.-1877(23იანვ.).-N9.-გვ.2-3. მოკლე ცნობა ვარძიის მონასტრის შესახებ. 25.ახალი ამბავი //ივერია.-1886(31 იანვ.).-N24.-გვ.2. ვარძიის მონასტერი-მოკლე ცნობა. 26.გაბაშვილი ც. ვარძია. გზამკვლევი.-თბ.,1945.-გვ.40-75. ვარძიის კომპლექსის ვრცელი დახასიათება. 27.გამრეკლოვი გ. წერილი რედაქტორთან //დროება.-1880(6 აგვ.).-N165.-გვ.4. მოკლე ცნობა ვარძიის შესახებ. 28.გამრეკლოვი გ. ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების მონასტერი //დროება.-1876(2 ივნ.).-N54.-გვ.3. ვარძიის ღვთისმშობლის სახელობის ეკლესიის მოკლე აღწერილობა. 29.[გვარამაძე ივანე] ვინმე მესხი. ჯავახეთის ამბები //დროება.-1881(30 სექტ.).-N203.-გვ.1-3. ვარძიის სიძველეთა დაცვის შესახებ. 30.[გვარამაძე ივანე] ვინმე მესხი. ახალციხის მაზრაში //დროება.-1878(6 დეკ.).-N250.-გვ.1-3. თქმულება ვარძიის შესახებ. 31.გაფრინდაშვილი გ. ვარძია //ჯვარი ვაზისა.-1986.-N2.-გვ.32-34. ვარძიის ხუროთმოძღვრული კომპლექსის ისტორია. 32.გაფრინდაშვილი გ. ვარძია. ახალციხე.-1997. ბუკლეტში მოცემულია ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების დიდი ტაძრის მხატვრულ-ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 33.გაფრინდაშვილი გ. ვარძია და მისი მიდამოების ქვაბები.-თბ.,1957.-48 გვ. ვარძიისა და მისი მიდამოების აღწერილობა. 34.გაფრინდაშვილი გ. უცნობი წარწერა ვარძიაში //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე.ტ.X.-1951.-N4.-გვ.247-254. ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარში აღმოჩენილი უცნობი წარწერის ანალიზი.მოხსენიებულია ბაგრატ სურამელაშვილი. 35.გილგენდორფი ი. თამარ მეფის ფრესკული პორტრეტის კომპლექსური გამოკვლევა //საბჭოთა ხელოვნება.-1983.-N10.-გვ.123-129. ვარძიის, ბეთანიის, ყინწვისისა და ბერთუბნის ტაძრებში თამარ მეფის შემორჩენილი პორტრეტის კვლევის მასალები. 36.გულისაშვილი ზ. სამცხე-საათაბაგოს ნაოხრები //ივერია.-1901(21 აგვ.).-N179.-გვ.1-3;N180-183. მგზავრის შენიშვნები ვარძიის მონასტრის შესახებ. 37.ვარძიის მონასტრის წინამძღვარი //დროება.-1885(17 აგვ.).-N176.-გვ.1. აღმოჩენა მონასტრის სამრეკლოს კედელში. 38.ვარძიის მონასტერი //მოგზაური.-1901.-N6-7.-გვ.533-536. 39.ვარძია, მაისის 25-ს //დროება.-1885(1 ივნ.).-N114.-გვ.2. გიორგის მესამისა და თამარ მეფის საფლავების შესახებ. 40.ვარძია აგვისტოს 9-ს //დროება.-1885(18 აგვ.).-N177.-გვ.2. კავკასიის მთავარმართებლის მიერ მონასტრის დათვალიერებისა და მონასტრის წინამძღვრის გამოსვლის თაობაზე. 41.ვარძია...მოთხრობად ძნელ არს ... //ჯვარი ვაზისა.-1986.-N2.-გვ.28-31. ვარძიაში შემორჩენილი მოხატულობის ანალიზი. 42.ვარძია //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.IV.-1979.-გვ.315-316. 43.ახალციხე-ვარძია //ზაქარაია პ. თბილისი.ბორჯომი.ვარძია.-თბ.,1977.-გვ.62-63. არქიტექტურულად რთული კომპლექსის - ვარძიის განსაკუთრებული მდებარეობა, ხუროთმოძღვრულ-მხატვრული აღწერილობა, გამოქვაბულების არქიტექტურა, ფრესკული მხატვრობის ანალიზი. ტექსტს ახლავს ფოტო. 44.ისქანდერ მუნშის ცნობები საქართველოს შესახებ.-თბ.,1969. ვარძიისა ციხისა და ეკლესიის აღწერილობა. 45.კალისტრატე. ვარძიის მონასტერი 1156-1212 წწ. //მწყემსი.-1886.-N5.-გვ.5-7; N7.-გვ.7-9; NN11.-გვ.12-13. [ხელწერა წინამძღვარი ვარძიის მონასტერისა მღვდელ-მონაზონი კალისტრატე] ვარძიის ღვთისმშობლის სახელობის მონასტრის მდებარეობა, ხუროთმოძღვრება, მხატვრობა, ბერძნულ-ქართული წარწერები-მიმოხილვა. კომპლექსში შემავალი ე.წ. ზედა ვარძიის ეკლესიის აღწერილობა. 46.კალისტრატე. "ნება მიბოძეთ თქვენს გაზეთში.." //ივერია.-1889(30 სექტ.).-N206.-გვ.2. ვარძიის დღეობის გამო. 47.კალისტრატე მღვდელ-მონაზონი. "მოგახსენებთ, რომ..." //ივერია.-1889(24 მაისი).-N106.-გვ.3. ვარძიის მონასტერის ხატების განახლება გიგო გაბაშვილის მიერ. 48.კალისტრატე მღვდელ-მონაზონი. ვარძია 19 აგვისტოს //ივერია.-1886(28 აგვ.).-N186.-გვ.3 //1887(29 აგვ.).-N179.-გვ.3. მხატვარ გაბაშვილის ნახატების შესახებ. 49.კალისტრატე მღვდელ-მონაზონი. ბატონო რედაქტორო! //ივერია.-1887(29 აგვ.).-N179.-გვ.3. ვარძიის მონასტრის ხატების განახლება მხატვარ გიგო გაბაშვილის მიერ. 50.კალისტრატე. საისტორიო მასალა (1027-1071 წ.) //ივერია.-1891(9 სექტ.).-N239.-გვ.3. ცნობები ზედა ვარძიის შესახებ. 51.კერესელიძე ი. ვარძიის მონასტერი //ცისკარი.-1869.-N5.-გვ.11-12. მესხეთში-ლექსი. 52.ლორთქიფანიძე ო. ქართული ფერწერის ისტორიიდან //ქართული სახვითი ხელოვნების საკითხები.-თბ.,1982.-გვ.71-74. თამარ მეფის ეპოქის ძეგლების: ვარძიის, ყინწვისის,ბეთანიის, დავით გარეჯის, ტიმოთესუბნისა და ახტალის მოხატულობათა ანალიზი. 53.მელითაური კ. ვარძიის გამოქვაბულთა არქიტექტურა //ძეგლის მეგობარი.კრ.45.-1977.-გვ.5-7. ვარძიის ხუროთმოძღვრული თავისებურებანი. 54.მელითაური კ. იაკობის სავანე ანანურის ეკლესიასთან //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მაცნე: ისტორიის...სერია.-1977.-N1.-გვ.49-52. ვარძიის სამონასტრო კომპლექსის ანანურის პატარა ეკლესიისა და ათაბაგ მზეჭაბუკის მიერ ბერად აღკვეცის შემდეგ აშენებული სენაკის აღწერილობა. 55.მელითაური კ. და სხვ. ვარძია.-თბ.,1955.-115 გვ. მოკლე ცნობები ვარძიისა და ბორჯომ-ვარძიის გზაზე მდებარე მატერიალური კულტურის ძეგლების შესახებ. 56.მ-ძე : მოგზაურობა მისის მაღალყოვლად უსამღვდელოესის საქართველოს იგზარხოსის პალადისა ვარძიაში //ივერია.-1889(5 აგვ.).-N165.-გვ.2. 57.მგზავრი. ვარძია 15 ენკენისთვეს //ივერია.-1887(25 სექტ.).-N199.-გვ.3. ვარძიის მონასტერის ისტორიიდან. ბერ კალისტრატეს მოღვაწეობის შესახებ. 58.მონასტრის გაცარცვა //დროება.-1866(4 ოქტ.).-N36.-გვ.2-3. ცნობა ვარძიის მონასტრის გაძარცვის შესახებ. 59.ნ.მ. წერილი რედაქტორთან! //დროება.-1876(6 აგვ.).-N82.-გვ.2. მოკლე ცნობა ვარძიის მონასტრის შესახებ. 60.ნაშრომი განძად დაშთების //ჯვარი ვაზისა.-1986.-N2.-გვ.28-34. ვარძიის მონასტრის დაარსებიდან 800 წლისთავთან დაკავშირებით. 61.რაზმაძე ე. ფრედერიკ დიუბუა დე მონპერეს ცნობები ვარძიის შესახებ //მასალები საქართველოს მატერიალური კულტურისა და ეკონომიკის ისტორიისათვის.-თბ.,1982.-გვ.14-20. 62.როსტომაშვილი ი. ვარძიის მონასტერი მესხეთში //მოგზაური.-1901.-N67.-გვ.533-536. ვარძიის მონასტრის მდებარეობა, თამარ მეფის ეკლესიისა და მისი მოხატულობის შესახებ. 63.სილოგავა ვ. სამხრეთ საქართველოს წარწერების შესწავლა ხელნაწერთა ინსტიტუტის პალეოგრაფიული ექსპედიციის მიერ //მრავალთავი.X.-1983.-გვ.277-278. ვარძიის მთავარი ტაძრის XIV საუკუნის წარწერის განხილვა. 64.ფრონელი ალ. დიდებული მესხეთი.-გორი.-1914.-გვ.67-111. მასალები ვარძიის ხუროთმოძღვრების ისტორიისა და ბერძენი მღვდლის-პაპანდოპულოს მიერ წარმოებული აღდგენითი სამუშაოების შესახებ. 65.ყაუხჩიშვილი თ. ბერძნული წარწერები საქართველოში.-თბ.,1951.-გვ.306-317. ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების სახელობისა და ანანურის ეკლესიების მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება, ფრესკებზე შემორჩენილი წარწერების ვრცელი პალეოგრაფიულ-ენობრივი ანალიზი. 66.ზედა ვარძიის წარწერა //ცისკარიშვილი ვ. ჯავახეთის ეპიგრაფიკა როგორც საისტორიო წყარო.-თბ.,1959.-გვ.115-116. მთავარი ტაძრის ასომთავრული წარწერების პალეოგრაფიული და ენობრივი ანალიზი. 67.ციციშვილი ირ. კლდეში ნაკვეთი უკვდავება //ეკონომისტი.-1986.-N11.-გვ.3-7. ვარძიის სამონასტრო კომპლქსის ისტორია, ხუროთმოძღვრება. 68.განვითარებული ფეოდალიზმის არქიტექტურა (X-XIV სს.): ვარძია //ციციშვილი ირ. ქართული არქიტექტურის ისტორია.-თბ.,1955.-გვ.68-69. ისტორიული წყაროები ვარძიის მშენებლობის შესახებ, მოკლე აღწერილობა. ტექსტს ახლავს საილუსტრაციო მასალა (ტაბ.XXX. სურ.2). 69.განვითარებული ფეოდალიზმი: ვარძია //ციციშვილი ირ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1995.-გვ.102-104. ვარძიის სამონასტრო კომპლექსის მოკლე ისტორია. ტექსტს ხალავს მღვიმეების კომპლექსის ფოტო. 70.წერეთელი გ. ვარძია //კვალი.-1893.-N7.-გვ.11-14. ვარძიის მონასტრი მდებარეობა და სტრატეგიული მნიშვნელობა. ცნობა შაჰ-თამაზის მიერ მონასტრის დარბევის შესახებ. ტექსტს ერთვის ფრესკების ფოტოები. 71.ტფილისი, 9 ნოემბერი //დროება.-1866(11 ნოემბ.).-გვ.1-2. ვარძიის მონასტრის ისტორია. 72.შატბერაშვილი გ. ვარძიის მონასტერი (ახალციხის მაზრა) //ივერია.-1900(6 სექტ.).-N194.-გვ.2. მოკლე ცნობა კომპლექსის შესახებ. 73.ჩ[იტი]ძე ი[ოსებ]. ახალქალაქის მაზრა //ივერია.-1889(5 სექტ.).-N187.-გვ.3. ვარძიის მოკლე აღწერილობა. 74."ჩვენ ვნახეთ..." //ივერია.-1892(5 თებ.).-N28.-გვ.1. ვარძიის მონასტრის აღწერილობა. 75.ბერძენიშვილი დ. ზედა ვარძიის წარწერების გამო //თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ახალციხის ფილიალი. შრომების კრებული.-ახალციხე.-2000.-გვ.58-66. ეკლესიაში შემორჩენილი წარწერების განხილვა. 76.ბერძენიშვილი დ. ზედა ვარძიის წარწერების გამო //ანალები.-1999.-N2.-გვ.33-38. რეზ. რუს. და ინგლ. ენებზე. ზედა ვარძიის წარწერებთან დაკავშირებულ სამეცნიერო ლიტრატურის მიმოხილვა. 77.ზედა ვარძია //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.IV.-1979.-გვ.294. XI საუკუნის პირველი ნახევრის ზედა ვარძიის ღვთისმშობლის სახ. ეკლესია . 78. ბოჭორიძე გ. მოგზაურობა სამცხე-ჯავახეთში.-თბ.,1992.-გვ.192-203. ვარძიის სამონასტრო კომპლექსის არქიტექტურული ანალიზი, მხატვრობისა და წარწერების მიმოხილვა. 79.იამბე, ციხის ნაშალო....-2007.-გვ.59-61. ვარძიისა და ვარძიის მონასტრის შესახებ გავრცელებული ლეგენდა. ტექსტს დართული აქვს ძეგლის ორი ფოტო. 80.ციხესიმაგრეები: ვარძია //ზაქარაია პ. ქართული ციხე-ქალაქები ციხესიმაგრეები ციხე-დარბაზები ციხე-გალავნები კოშკები.-თბ.,2001.-გვ.91-92. ვარძიის მდებარეობის, ისტორიისა და ხუროთმოძღვრების შესახებ. ტექსტს ერთვის ძეგლის ფოტო. 81. ვარძია //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.I.-თბ.,2005.-გვ.216-223. XII-XIII საუკუნეში კლდეში ნაკვეთი სამონასტრო ანსამბლის მოკლე ისტორია,მშენებლობის ეტაპები, აღწერილობა. ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის მოხატვის შესახებ. არქიტექტურულ-ტექტონიკური ელემენტი მონასტრის ფასადის გაფორმებაში, სამლოცველოთა კედლისა და ანანურის ეკლესიის მხატვრობა, მწიგნობრულ-საგანმანათლებლო საქმიანობა,სიძველეები. მოხსენიებულნი არიან:ტაძრის მომხატავი გიორგი, ქართლის ერისთავი რატი სურამელი, ივანე ათაბაგი, ბექა ჯაყელ-ციხისჯვარელი, იოანე შავთელი, მეფე თამარი და სხვები. ტექსტი ქართულ და ინგლ. ენებზე. დართულია ვარძიის საერთო ხედისა და მოხატულობის ფრაგმენტების ფოტოები. 82.ახალციხის, ტაო-კლარჯეთისა და ლაზეთის ეპარქია: ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების მონასტერი (მამათა) //გუნია ირ. საქართველოს მონასტრები.-თბ.,2005.-გვ.1921; ზედა ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების მონასტერი (დედათა) //იხ. იგივე ნაშრომი.-გვ.21-22. ძეგლის დაარსება, მოკლე ისტორია, აღწერილობა, სიძველეები, ტერიტორიაზე ჩატარებული გაწმედითი და სარესტავრაციო სამუშაოები-ზოგადი მიმოხილვა. მოხსენიებულნი არიან: ბერძენი კალატოზი გიორგი პოპონდოპულო (1857 წ.), კათალიკოს-პატრიარქი ილია II, მონასტრის წინამძღვარი იღუმენი ანტონი(მაჭარაშვილი). ტექსტს ახლავს ვარძიის კომპლექსის (XII-XIII სს.),ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის-ანანური(XII ს.), ღვთისმშობლის მიძინების ტაძრის (XI ს.-ის I ნახევარი) და ზედა ვარძიის მონაზონთა სენაკების ფოტოები. 83.ბერიძე ვ. რუსთაველის ეპოქის ხელოვნების ძეგლები //მეცნიერება და ტექნიკა.-1966.-N9.-გვ.15-19. ვარძიის სამონასტრო კომპლექსის მხატვრულ-ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 84.კლდიაშვილი ა. ვარძია ანანურის ეკლესიისა და მიმდებარე დასავლეთის სათავსოს მოხატულობატა შედარება //ძეგლის მეგობარი.კრ.73.-1986.-გვ.31-39. კედლის მხატვრობის სტილისტური ანალიზი. 85.გაფრინდაშვილი გ. X-XII სს. ანანურის კლდის სოფელი ვარძიის ქვაბთა ანსამბლი //საქართველოს მღვიმეები და გამოქვაბულები.ტ.1.-1963.-გვ.91-45. ორსართულიანი ქვაბ-საცხოვრებლის აღწერილობა, დახასიათება და ფუნქციურ-ქრონოლოგიური ანალიზი. 86.ვარძია //ბერიძე ვ. ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება.-თბ.,1974.-გვ.65-66; გვ.169. ვარძიის სამონასტრო კომპლექსის მშენებლობის ისტორია მემატიანის გადმოცემის მიხედვით, მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. ტექსტს ახლავს საილუსტრაციო მასალა (ტაბ.181-183). 87.ვარძია //ყაუხჩიშვილი თ. საქართველოს ბერძნული წარწერბის კორპუსი.-თბ.,2004.-გვ.233240. ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების სახ. ტაძრისა და ანანურის ეკლესიის ბერძნული წარწერების ვრცელი პალეოგრაფიული და ენობრივი ანალიზი. წარწერათა შესრულების სავარაუდო თარიღი. 88.ელიზბარაშვილი ი. ზედა ვარძიის ეკლესია //ჟღერს ქვის ჰარმონია.ნაკვ.II: საკითხავი ყმაწვილთათვის.-თბ.,2007.-გვ.41-42. აგებულია XI საუკუნეში, განეკუთვნება ორნავიან ეკლესიათა ტიპს. აღნიშნულია ჩუქურთმების სიუხვე და ასომთავრული წარწერა. ტექსტს ერთვის ეკლესიის ფოტო. 89.გაფრინდაშვილი გ. მნიშვნელოვანი მოვლენა //გაზ. "კომუნისტი".-1981(24 ოქტ.).-გვ.4. ვარძიის ღვთისმშობლის მიძინების სახ. ტაძრის კედლის მხატვრობის რენტგენოგრაფიული კვლევა-ძიების შედეგები. 90.გაფრინდაშვილი გ. ამ ქვებს უკან საქართველო დგას //დილის გაზეთი.-2000(1 ივნისი).-გვ.16. ინტერვიუ ხელოვნებათმცოდნე გ. გაფრინდაშვილთან მის მიერ ჩატარებული კვლევით სამუშაოებზე ვარძიასა და ვანის ქვაბებში. ესაუბრა თ. იაკობაშვილი. 91.გაფრინდაშვილი გ. ვარძიის მონასტრის პროექტი და მშენებლობის ხანგრძლივობა //გაზ. "სოც. სოფელი" (ასპინძა).-1952(25, 28 აგვ.). 92.ზაქარაია პ. ეს მართლაც მერვე საოცრებაა //გაზ. "ლიტერატურული საქართველო".-1986(3 ოქტ.).-გვ.11-12. ვარძიის კომპლექსის მოკლე ისტორიული მიმოხილვა. 93.ხიჯაკაძე ა. ვარძიის ეკლესია //გაზ. "ლენინელი" (ხარაგაული).-1968(8 აგვ.). 94.ვარძიის კლდეში ნაკვეთი მონასტერი; ზედა ვარძია //საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები.-თბ.,2010.-გვ.229-235. ტექსტები ქართ. და ინგლ. ენებზე. ვარძიის მონასტრის, ზედა ვარძიის მოკლე ხუროთმოძღვრულ-მხატვრული დახასიათება. ტექსტებს ერთვის ძეგლთა ფოტოები. 95.ვარძია //ნაკაშიძე ლ. საქართველოს საქმიანი და გამოჩენილი ადამიანები.-თბ.,2003.-გვ.74. ტექსტი ქართულ და ინგლისურ ენებზე. კლდეში ნაკვეთი ქალაქის მოკლე ისტორია. ტექსტს ერთვის ძეგლის ფოტო. 96.Габашвили Ц. Вардзия.-Тб.,1966.-с.7 с илл. Текст на русском и франц. языках //Габашвили Ц. Вардзия. Путеводитель. 97.Джанбурия Г. и др. Вардзия.-Тб.,1957.-с.32-34 с илл. Путеводитель. 98.Марсагишвили Г. Главная церковь Агарского монастыря //4-ый Международный симп. по грузинскому искусству.-Тб.-1983.-12 с. В докладе содержится характеристика внутренного пространства, облицовки и общего облика главного сооружения Агарского монастыря - большой зальной церкви зодчества 10-ого в. 99.ყიფიანი გ. ვარძია.-თბ.,2003.-92 გვ. ისტორიული ცნობები ძეგლის შესახებ; დღევანდელი მდგომარეობა; ადრეულ წლებში ჩატარებული საკონსერვაციო სამუშაოების შედეგები. 100.ახალი ამბავი //გაზ. "ივერია".-1889(29 ივლ.).-N159.-გვ.2. 101.კალისტრატე. ვარძიის მონასტერი 1156-1212 წ. //მწყემსი.-1886.-N5.-გვ.4-5; N6, გვ.5-7; N7, გვ.7-9; N11, გვ.12-102.ვარძია //ელიზბარაშვილი ნ., კუპატაძე ბ. საქართველოს 100 ღირსშესანიშნაობა.-თბ.,2011.-გვ.94. ვარძიის მონასტრის მშენებლობის ეტაპები და მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. მოხსენიებულნი არიან: მეფე გიორგი III, მეფე თამარი, ქართლის ერისთავი რატი სურამელი, ფერმწერი გიორგი, სამცხის მთავარი ბექა ჯაყელი, ივანე ათაბაგი. ტექსტს ერთვის ვარძიის ხედის, ქტიტორთა პორტრეტებისა და ღვთისმშობლის მიძინების სახ. ტაძრის ფრესკების ფოტოები. 103.ვარძიის სამრეკლო. ზედა ვარძია //არქიტექტურის რესტავრაცია საქართველოში. ისტორიოგრაფია, ტრადიცია, გამოცდილების ანალიზი.-თბ.,2012.-გვ.83-87; გვ.91-92. ტექსტს ერთვის ძეგლების ფოტოები. 104. ჯაბუა ნ. ქრისტიანული ტაძრის არქიტექტურული ტიპები შუა საუკუნეების საქართველოში.-თბ.,2012.-გვ.59. ზედა ვარძიის ორნავიანი ეკლესიის არქიტექტორული თავისებურებანი. 105.ვარძია. ზედა ვარძია//შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია-მონასტრები.-თბ.,2012.-გვ.136-137; გვ.137-138. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. 106.გაბაშვილი ც. ზედა ვარძია.-თბილისი.,1985.-გვ.3-96. ზედა ვარძიის ისტორია და მხატვრული ანალიზი; ძეგლის ხუროთმოძღვრული ფორმები და ფასადები, ფრესკული წარწერები; ტაძრის გეგმა და შიდა სივრცის აღწერილობა; ზედა ვარძიის სამკაულები და მათი განაწილება. ტექსტს ახლავს ნახაზები, ფოტოები და ტაბულები. 107.ვარძიის სამონასტრო კომპლექსი//გველესიანი გ. საქართველოს ეკლესია-მონასტრები.-ქუთაისი.,2013.-გვ.37-40. მოკლე ისტორიული ცნობები. 108.ვარძია // ხარაძე კ. სამცხის ბუნებისა და ხუროთმოძღვრების ძეგლები.-თბ.,2016.-გვ.117-120. 109.ზედა ვარძია //ხარაძე კ. სამცხის ბუნებისა და ხუროთმოძღვრების ძეგლები.-თბ.,2016.-გვ.121-122. 110.ვარძია //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია 11-111.განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათუმი.,2015.-გვ.69-70. 112.ვარძია //ნათენაძე ნ. მესხი მელექსე.-თბ.,2018.-გვ.224-256. 113.ვარძია //გედენიძე ი. საქართველო- რასაც არწივები ხედავენ.-თბ.,2018.-გვ.164-165.ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. 114.ვარძია // მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია II-III განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათ.,2015.-გვ.59-70. |
| გუდარეხი (თეთრიწყაროს რ-ნი) | 1.გუდარეხი //ბერიძე ვ. ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება.-თბ.,1974.-გვ.158-159. სამონასტრო კომპლექსის ერთნავიანი ეკლესიის მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. ეკლესიის ხუროთმოძღვრად დასახელებულია ჭიჭაფორისძე. ტექსტს დართული აქვს ფოტოები (ტაბ.166,167,188). 2.გუდარეხი //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.III.-თბ.,1978.-გვ.291. მოკლე ცნობებო გუდარეხის სამონასტრო კომპლექსის ხუროთმოძღვრებასა და აქ წარმოებული არქეოლოგიურ გათხრებზე. 3.მჭედლიძე გ. გუდარეხის მონასტრის ისტორიისათვის //მრავალთავი.-1986.-N13.-გვ.53-63. სამონასტრო კომპლექსის აგების თარიღის გამო. 4.განვითარებული ფეოდალიზმის არქიტექტურა: გუდარეხი //ციციშვილი ირ. ქართული არქიტექტურის ისტორია.-თბ.,1955.-გვ.71-72. გუდარეხის სამონასტრო კომპლექსში შემორჩენილი სასახლის ხუროთმოძღვრული ანალიზი. 5.გუდარეხი //ყაუხჩიშვილი თ. ბერძნული წარწერები საქართველოში.-თბ.,1951.-გვ.300-302. მოკლე ცნობები გუდარეხის სამონასტრო კომპლექსისა და ტაძრის ფრესკებზე არსებული ბრძნული წარწერების შესახებ. 6.გუდარეხი //ყაუხჩიშვილი თ. საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსი.-თბ.,2004.-გვ.245. XVII საუკუნის ბერძნული წარწერების მოკლე ანალიზი.წარწერების შესრულების დათარიღება პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. 7.განვითარებული ფეოდალიზმი: გუდარეხი //ციციშვილი ირ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1995.-გვ.99-100. მოკლე ცნობები გუდარეხის მონასტრის სამრეკლოზე. 8.თამარაშვილი ლ. გუდარეხი //გაზ. "საკოლმეურნეო გზა"(თეთრიწყაროს რ-ნი).-1957.-16 ოქტომბერი. 9.ხომერიკი ა., ვარდოსანიძე ო. ჩვენი სიამაყეა - მოვუაროთ //გაზ. "ახალგაზრდა კომუნისტი".-1960.-12 აპრ.-გვ.3. 10.გუდარეხი: სამონასტერო კომპლექსი, XIII ს. //ძეგლთა რეაბილიტაცია საქართველოში.-თბ.,2006. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. XIII საუკუნეში რუსუდან დედოფლის მიერ დაარსებული გუდარეხის სამონასტრო კომპლექსის მთავარი ტაძრის სარეაბილიტაციო სამუშაოების შედეგები. ტექსტს ერთვის ფოტომასალა. 11.Такайшвили Е. Археологические экскурсии. разыскания и заметки. Вып.II.-Тифл.,1905.-С.26-39. 12. ჯაბუა ნ. ქრისტიანული ტაძრის არქიტექტურული ტიპები შუა საუკუნეების საქართველიში.-თბ.,2012.-გვ.74. გუდარეხის ტაძრის არქიტექტურულ-მხატვრული თავისებურებანი. 13. გუდარეხის ეკლესია//შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია–მონასტრები.–თბ.,2012.–გვ.29. ტექსტი ქართულ და ინგლისურ ენებზე. გუდარეხის ერთნავიანი ეკლესიის მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 14.გუდარეხის სამონასტრო კომპლექსი//მიქელაძე ნ.დმანისი ფეოდალურ ხანაში.-თბ.,2015.-გვ.151. 15.გუდარეხი //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია 11-111. განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათუმი.,2015.-გვ.66-68. სამონასტრო კომპლექსის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 16.Гударехи [გუდარეხის ეკლესია] //თაყაიშვილი ექ. თხზულებანი ტ. 5.-თბ.,2018.-გვ. 118. ტექსტი რუსულ და ინგლისურ ენებზე. ნაშრომს ერთვის ფოტო N270. 17.გუდარეხი //გიგაური,ზ. ალგეთის ხეობა.-თბ.,2019.-გვ.60-62. გუდარეხის ერთნავიანი ეკლესიის არქიტექტურული აღწერილობა და წარწერები. ორენოვან ტექსტს ერთვის მდიდარი ფოტომასალა. 18.გუდარეხი //ქართული ხუროთმოძღვრების ისტორია. საქართველოს ისტორიის პალიტრა. თხუთმეტტომეული.-თბ.,2002.-ტ.9.-გვ.244. 19.გუდარეხი //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია II-III განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათ.,2015.-გვ.66-68. |
| საყდრისქედის ეკლესია (დმანისის რ-ნი) | ჯაფარიძე ვ., ამირანაშვილი ჯ., მელითაური კ. დმანისის არქეოლოგიური ექსპედიციის ანგარიში //საველე არქეოლოგიური კვლევა-ძიება 1973 წელს.-თბ., 1974.-გვ.82-83. დმანისის ნაქალაქარიდან სამიოდე კმ-ში მდებარე ერთნავიანი, დარბაზული ტიპის, ნანგრევების სახით შემორჩენილი ეკლესიის ხუროთმოძღვრული დახასიათება. კანკელის, წარწერიანი სტელის, წარწერიანი ქვისა და ქართული ფულების (თამარისა და დავითის სახელით მოჭრილი1200 წელს) ორი განძის საფუძველზე ძეგლი დათარიღებულია მეთორმეტე საუკუნით. 2.საყდრისქედის ეკლესია //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია 11-111. განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათუმი.,2015.-გვ.64-66. ტაძრის არქიტექტურული აღწერილობა. 3.საყდრისქედის ეკლესია //ფეოდალური საქართველოს არქეოლოგიური ძეგლები II.-თბ.,1974.-გვ.152-173. საყდრისქედის მცირე დარბაზული ტიპის ერთნავიანი ეკლესიის არქიტექტურა, ისტორია, ტაძრის სტელის ასომთავრული წარწერები, ჩუქურთმიანი კანკელი, სამშენებლო მასალა. ტექსტს ერთვის მდიდარი ფოტომასალა. 4.საყდრისქედის ეკლესია //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია II-III განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათ.,2015.-გვ.64-66. |
| თბილისის ციხე | 1.ადრეშუასაუკუნეების ციხე-ქალაქები და ციხესიმაგრეები (V-X ს-ები). აღმოსავლეთ საქართველო: თბილისი //ზაქარაია პ. ქართულ ციხესიმაგრეთა ისტორია უძველესი დროიდან XVIII ს. ბოლომდე.-თბ.,2002.-გვ.33-43. ძეგლის შესახებ არსებული ისტორიული წყაროებისა და არქეოლოგიური მასალის მიმოხილვა. ტექსტს ახლავს ფოტომასალა (სურ.7-10;ტაბ.3). 2.ბერძენიშვილი გ. თბილისის გარეგანი სახე XVIII საუკუნეებში.-თბ.,1965.-გვ.36-37. მოკლე ცნობები თბილისის ციხის შესახებ. 3.გამსახურდია თ. თბილისის ციხის უძველესი სახელწოდება //მნათობი.-1968.-N4.-გვ.174-179. თბილისის ციხის სახელწოდების შესახებ არსებული სამეცნიერო ლიტერატურისა და ისტორიული წყაროების მიმოხილვა. 4.ზაქარაია პ. საქართველოს ძველი ქალაქები და ციხეები.-თბ.,1973.-გვ.16-22. თბილისის მოკლე ისტორია, თავდაცვითი ნაგებობების აღწერილობა. 5.ზაქარიაშვილი თ. თბილისის დედაციხე //საქართველოს ქალი.-1975.-N3.-გვ.3. ძეგლის მოკლე ისტორიული დახასიათება. 6.თბილისის ციხე //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.IV.-თბ.,1979.-გვ.616-617. თბილისის ციხის (კალას ციხე, ნარიყალა, შურის ციხე) ისტორია და ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 7.ლორთქიფანიძე მ. თბილისის ციხე.-თბ.,ერთი დაკ. ფურცელი. ნარიყალას ისტორია და მასში შემავალი ნაგებობების აღწერილობა. 8.ისქანდერ მუნშის ცნობები საქართველოს შესახებ.-თბ.,1969.-გვ.64-65. თბილისის ციხის მოკლე აღწერილობა. 9.კიპაროიძე ტ. ზოგირთი საკითხი თბილისის დედაციხის სარესტავრაციო სამუშაოების შესახებ //ძეგლის მეგობარი.-1982.-N61.-გვ.35-44 //ძეგლის მეგობარი.-1975.-კრ.38.-გვ.14-21. ნარიყალას რესტავრაციისათვის შედგენილი პროექტით გათვალისწინებული სამუშაოების შესახებ. მოცემულია მდიდარი საილუსტრაციო მასალა. 10.ლომაშვილი ჯ. რატომ ჰქვია თბილისის ციხეს ნარიყალა //მნათობი.-1968.-N9.-გვ.175-176. თბილისის ციხის სახელწოდების ქართული წარმომავლობა. 11.ლორთქიფანიძე მ. ძველი თბილისის ისტორიული გეოგრაფიიდან //მასალები საქართველოს და კავკასიის ისტორიისათვის.ნაკ.30.-1954.-გვ.159-165. არაბ ავტორთა ცნობები ბილისის ციხის შესახებ (IX-X სს.). 12.მელიქსეთ-ბეგი ლ. ძალისი-თბილსის-ფაიტაკარანი //თბილისი-1500. საიუბილეო კრებული.-თბ.,1958.-გვ.29-38. ნარიყალას სახელწოდებისა და ციხის ტერიტორიაზე განლაგებული სხვა ნაწილების ტოპონიმიკური კვლევა. 13.მესხია შ. ქალაქის გარეგანი სახე. თავდაცვითი ნაგებობანი //გვრიტიშვილი დ. მესხია შ. თბილისის ისტორია.-თბ.,1952.-გვ.116-126. თბილისის თავდაცვითი ნაგებობების ისტორია და მათი სტრატეგიული მნიშვნელობა. 14. მინდაძე გ. ნარიყალას ციხესიმაგრის სასმელი წყლით მომარაგების საიდუმლოება //ძეგლის მეგობარი.კრ.45.-1977.-გვ.8-15. არქეოლოგიური გათხრების მასალები. 15.ნაციაშვილი ს. შურის ციხე //კომუნისტი.-1959.-17 სექტემბერი. თბილისის ციხის ისტორია და ხუროთმოძღვრული ფორმების დახასიათება. 16.ჟან შარდენის მოგზაურობა სპარსეთსა და აღმოსავლეთის სხვა ქვეყნებში.-თბ.,1975.-გვ.319-320. მოკლე ცნობები თბილისის ციხის შესახებ. 17.ფუთურიძე გ. ევლია ჩელების ცნობები თბილისის შესახებ //თბილისი-1500. საიუბილეო კრებული.-თბ.,1958.-გვ.39-47. XVII საუკუნის თურქი მოგზაურის ცნობები თბილისის ციხის შესახებ. 18.კალა //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.V.-თბ.,გვ.325. მოკლე ცნობა თბილისის ციხის (კალას ციხე) შესახებ. 19.შაიშმელაშვილი ი. ჩაუქრობელი დიდების ქალაქი.-თბ.,1987.-გვ.51-59. ძველი თბილსის თავდაცვითი სისტემის შიდა ნაწილის - შურის ციხის აღწერილობა. 20.გვერდწითელი რ. მეტი ყურადღება თბილისის ძეგლებს //ძეგლის მეგობარი.-1975.-N37.-გვ.6-13. ციხის ხუროთმოძღვრების შესახებ. 21.კარბელაშვილი ს., ჯანბერიძე ნ. თბილისის ხუროთმოძღვრება.-თბ.,1958.-გვ.160-161. გზამკვლევი. 22.ლომთათიძე გ. და სხვ. თბილისის დედაციხის არქეოლოგია //ძეგლის მეგობარი.-1971.-N25.-გვ.27-32. არქეოლოგიური კვლევა-ძიების შედეგად მოპოვებული მასალების მიმოხილვა. 23.ჩაჩუა თ. ნარიყალა და ძველი თბილისის რეკონსტრუქციის ერთი საკითხი //საბჭოთა ხელოვნება.-1965.-N2.-გვ.49-54. ციხის მოკლე ისტორია, სტრუქტურული ანალიზი. 24.ნარიყალა //ნაკაშიძე ლ. საქართველოს საქმიანი და გამოჩენილი ადამიანები.-თბ.,2003.-გვ.37. მოკლე ცნობები ქართულ და ინგლისურ ენებზე. 25.ქალაქები: თბილისი //ზაქარაია პ. სამშობლოს გუშაგები.-თბ.,1965.-გვ.22-28. თბილისის მდებარეობა, ისტორია; სასახლეების, ციხისა და ქალაქის ნაწილების (უბნების) აღწერილობა. 26.ქალაქები: თბილისი //ზაქარაია პ. საქართველოს ძველი ციხესიმაგრეები.-თბ.,1988.-გვ.23-27. ისტორიული ცნობები თბილისის შესახებ, ქალაქის ისტორია. 27. ბერიძე თ. ...და აღმოცენდა თბილისი.-თბ.,1977.-გვ.24-25. მოკლე ცნობა თბილისის ციხის-"კალა ციხის" შესახებ. 28.შურის ციხე //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.XI.-თბ.,1987.-გვ.58. მოკლე ხუროთმოძღვრული აღწერილობა. 29.ბერიძე ვ. თბილისის ხუროთმოძღვრული ძეგლები //მეცნიერებე და ტექნიკა.-1958.-N10.-გვ.20-24. ანჩისხატის, სიონის, ლურჯი მონასტრის, ნარიყალას, ქაშვეთის მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 30.არაბული ბ. გიხაროდენ //გაზ. "ლიტარეტურული საქართველო".-1997(13-25 აპრ.).-გვ.2. ნარიყალაზე მდებარე წმინდა ნიკოლოზის სახ. აღდგენილი ეკლესიის საზეიმო კურთხევა. 31.ბერიძე თ. გვმართებს მეტი პატივისცემა //გაზ. "ახალგაზრდა კომუნისტი".-1966(14 ივნ.). წმ. ნიკოლოზის სახ. ეკლესიის დაცვისათვის. 32.გვენცაძე რ. წმინდა ნიკოლოზ სასწაულმოქმედის მადლი შეგვეწიოს:წმინდა ნიკოლოზის ტაძრის ნშებლობის სესახებ გვესაუბრება ბატონი რომან გვენცაძე //მაცნე.-1998(14-20 იანვ.).-გვ.6. XIII საუკუნეში აგებული ტაძრის რესტავრაციის სიძნელეებზე. 33.ზურაბიშვილი დ. უბნის ფერისცვალება //გაზ. "თბილისი".-1979(5 სექტ.).-გვ.3. თბილისის ძელი უბნისა და წმ. ნიკოლოზის სახ. ეკლესიის რესტავრაციის თაობაზე. 34.კიპაროიძე ტ. "მაღალს ციხეში არს ეკლესია"... //გაზ. "კომუნისტი".-1990(14 აპრ.).-გვ.4. ნარიყალას (დედაციხის) კომპლექსის რესტავრაციის პროექტის ავტორის , არქიტექტორ ტ. კიპაროიძის პოზიცია წმ. ნიკოლოზის სახ. ეკლესიის რესტავრაციასთან დაკავშირებით. 35.მაჭარაშვილი გ. თბილისის დედაციხე და წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესია //"მადლი".-1998(აპრ.).-გვ.4; 13. მოკლე ისტორიული მიმოხილვა. 26.ნათიძე თ. ტაძარი-დომინანტი! //გაზ. "კომუნისტი".-1990(20 მაისი).-გვ.4. გამოხმაურება არქიტექტორ-რესტავრატორის ტ. კვიპაროიძის წერილზე "მაღალ ციხეში არს ეკლესია" (გაზ. "კომუნისტი" 14.04.90) 27.სეხნიაშვილი ე. ასწლეული დუმილის შემდეგ //გაზ/ "საქართველოს რესპუბლიკა".-1997(14 თებ.).-გვ.3(დანამატი). 28.ფანჯიკიძე გ. დამიჭირეს, მკლავი მომჭრეს" //გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა".-1997(26 აპრ.).-გვ.10. საუბარი დავით აღმაშენებლის საზოგადოების პრეზიდენტ, მწერალ გურამ ფანჯიკიძესთან წმინდა ნიკოლოზის სახ. ეკლესიის თაობაზე / ესაუბრა ნ.ტუკვაძე. 29.ფანჯიკიძე გ., გვენცაძე რ. "დიდო მღვდელმთავარო ნიკოლოზ მეოხ გვეყავ ჩვენ" //გაზ. "ქართული ფილმი".-1997(8 მაისი).-გვ.3. ინტერვიუ წმ. ნიკოლოზის ტაძრის აღდგენაზე ნარიყალაზე. 30.ქობულია ს. რა შეუძლია ჭეშმარიტ მეგობრობას //გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა".-1997(18 აპრ.).-გვ.1,6. ტაძრის აღდგენაზე. მოხსენიებულნი არიან: რ. გვენცაძე, თ. კვარაცხევლია. 31.შაიშმელაშვილი თ. ესეც ხომ ლოცვაა //გაზ. "თბილისი".-1999(7 იანვ.).-გვ.5. ტაძრის მოხატულობაზე. 32.ცანავა ალ. სვეტად სიმტკიცისა //"მადლი".-1997(20 მაისი).-გვ.4. 33.ბოჭორიძე მ. საქართველოს ციხე-კომპლექსები სარესტავრაციო პრაქტიკაში //ძეგლის მეგობარი.-1994.-N1(91).-გვ.58-62. ციხის ტერიტორიაზე ჩატაებული სამეცნიერო-კვლევითი და სარესტავრაციო სამუშაოების შედეგები. 34."ტფილისის ძ ველი ციხე"... //გაზ. "ივერია".-1886(19 დეკ.).-N275.-გვ.2. ციხის შეკეთების გამო. 35. მეტეხის ციხე და ნარიყალა //ელიზბარაშვილი ნ., კუპატაძე ბ. საქართველოს 100 ღირსშესანაიშნაობა.-თბ.,2011.-გვ.11. მოკლე ცნობა ციხის სახელწოდების წარმომავლობის შესახებ. ტექსტს ერთვის ფოტო. 36.Бегичев К. Путеводитель по Тифлису.-Тифл.,1896.-С.43. 37.თბილისის ციხე //შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია-მონასტრები.-თბ.,2012.-გვ.224. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. 38.ნარიყალას ციხე //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია II-III განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათ.,2015.-გვ.64. |
| გეგუთი (ქუთაისი) | 1. სასახლეების არქიტექტურა //ამირანაშვილი შ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1971.-გვ.252-255. გეგუთის სასახლის არქიტექტურული და მხატვრული ანალიზი. 2.ანდღულაძე ნ. გეგუთი //საქართველოს ქალი.-1971.-N6.-გვ.21. გეგუთის სასახლის ნაშთის აღწერილობა. 3. გეგუთის ციხე-დარბაზი //არჯევანიძე ი. ზოგიერთი ღირშესანიშნავი ადგილი ქუთაისსა და მის მიდამოებში.-თბ.,1959.-გვ.92-93. ძეგლის მოკლე ისტორია. აღწერილია XII საუკუნეში გიორგი მესამის მიერ აგებული ციხე-დარბაზის ნანგრევები. 4.ბერიძე ვ. ხელოვნება (XI-XII სს.) //საქართველოს ისტორიის ნარკვევები.ტ.III.-თბ.,1979.-გვ.485-486. სასახლის მოკლე აღწერილობა. 5.გეგუთის სასახლე //ბერიძე ვ. ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება.-თბ.,1974.-გვ.64;გვ.165. მდებარეობა, 1953-55 წლებში ჩატარებული გასამაგრებლელი სამუშაოების შედეგები.ტექსტს ახლავს გეგუთის სასახლის გეგმა ვ.ცინცაძის მიხედვით და ფოტო (ტაბ.189). 6.ბოჭორიძე გ. იმერეთის ისტორიული ძეგლები.-თბ.,1995.-გვ.74-77. სოფ. გეგუთში შემორჩენილი წმინდა ელისა და ციხისძირის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიების ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 7.გეგუთი //ნაკაშიძე ლ. საქართველოს საქმიანი ადამიანები.-თბ.,2003.-გვ.117. მოკლე ცნობები სასახლის შესახებ ქართულ და ინგლისურ ენებზე. 8.გეგუთის სამეფო სასახლე //ძველი და ახალი ქუთაისი.-თბ.,1973.-გვ.225-226.ტექსტს ახლავს ილუსტრაციები. მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 9.გეგუთის სამეფო სასახლე ციხე-დარბაზი //კვალი.-1893.-N5.-გვ.11-13. გეგუთის შესახებ არსებული სამეცნიერო ლიტერატურის მიმოხილვა. ხუროთმოძღვრული კომპლექსის მოკლე აღწერილობა. 10.გეგუთის სასახლე //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.III.-თბ.,1978.-გვ.32. სასახლის ისტორია, არქიტექტურული აღწერილობა. 11.გერსამია თ. ქუთაისი.ალბომი.-თბ.,1990. გეგუთის სასახლეში 1953-1956 წლებში ჩატარებული სარესტავრაციო -კვლევითი სამუშაოების მასალები . 12.გოგავა ე. გეგუთი (იმერეთი)...ნაშთები //ცნობის ფურცელი.-1898.-N479(12 მარტი).-გვ.3. თამარის კოშკისა და ციხის შესახებ. 13.დუნდუა ვ. გეგუთის ციხე-დარბაზის შესახებ //საისტორიო ძიებანი.ტ.II.-თბ.,1973.-გვ.124-132. საისტორიო წყაროების მიმოხილვა. 14.ქუთაისი //ცნობის ფურცელი.-1898.-N437(25 იანვ.).-გვ.3. თამარ მეფის სასახლის შესახებ. 15.ჩაკვეტაძე ვ. გეგუთი, ციხე-დარბაზი.-თბ.,1958. გეგუთის შესახებ არსებული ისტორიული წყაროებისა და ლიტერატურულ ძეგლებში შემონახული ცნობების მიმოხილვა. 16.ცინცაძე ვ. გეგუთის ციხე-დარბაზი //ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის IX სამეცნიერო სესია. 1955 წლის 17-18 მაისი. მუშაობის გეგმა და მოხსენებათა თეზისები.-თბ.,1955.-გვ.9-11. ძეგლის გასაწმენდად ჩატარებული საველე სამუშაოების მასალები. 17.ციციშვილი ი. ქართული ხერლოვნების ისტორია.-თბ.,1955.-გვ.72. მოკლე ცნობები გეგუთის სასახლის შესახებ. 18.ციციშვილი ი.ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1995.-გვ.105-107. გეგუთის ციხე-დარბაზის მოკლე აღწერილობა. 19.წილოსანი ვ. გეგუთი //შოთა რუსთაველის ეპოქის მატერიალური კულტურა.-თბ.,1938.-გვ.450-467. ძეგლის შესახებ არსებული ისტორიული დოკუმენტების მიმოხილვა. გეგუთის აღწერა დიუბუა დე მონპერეს მიერ. მხატვრუ-ხუროთმოძღვრული დახასიათება. ტექსტს ახლავს საილუსტრაციო მასალა. 20.როგორც აცხადებთ... //დროება.-1880.-N189(7 სექტ.).-გვ.2-3. სასახლის ნანგრევების შესწავლის აუცილებლობა. 21.ჯაოშვილი ვ. ქუთაისის ეკონომიკურ-გეოგრაფიული დახასიათება.-1962.-გვ.328-333. გეგუთის ციხე-დარბაზის ისტორია, მოკლე ხუროთმოძღვრული დახასიათება. 22.ვაჭრიძე პ. გეგუთის ციხე-დარბაზი //ომეგა.-N3(41).-გვ.40-45. რეზ. ინგლ. ენაზე. ციხის ისტორია, არქიტექტურული დახასიათება და ძეგლის სავალალო მდგომარეობა. მოხსენიებულია ფრანგი მოგზაური ფრედერიკ დიუბუა დე მონპერე. 23.სამეფო რეზიდენციები - გეგუთის სასახლე და ოქროს ჩარდახი //ელიზბარაშვილი ნ., კუპატაძე ბ., საქართველოს 100 ღირსშესანიშნაობა.-თბ.,2011.-გვ.23. საქართველოს მეფეთა ერთადერთი, ნანგრევების სახით შემორჩენილი, სასახლისა და რეზიდენციის მოკლე აღწერილობა. მოხსენიებულნი არიან: იტალიელი ამბროზიო კონტარინი, რუსი ელჩები - ტოლოჩანოვი და ივლევი. ტექსტს ერთვის ნანგრევების ფოტოები. 24.გეგუთი //საქართველოს ისტორია (საკითხავი წიგნი ილუსტრაციებით).-თბ.,2021.-ტ.2.-გვ.192. 25.გეგუთი //ლანჩავა ო. ქუთაისის არქეოლოგია.-ქუთ.,2007.-გვ.176. 26.გეგუთი //მინდორაშვილი დ. საქართველოს არქეოლოგია II-III განვითარებული და გვიანდელი შუა საუკუნეები.-ბათ.,2015.-გვ.55. |