ბატონიშვილი დავით (1767-1819)
ბაგრატიონი დავით გიორგის ძე, (დავით ბატონიშვილი) – (1769 – 1819), ერეკლე II-ის შვილიშვილი და გიორგი XII-ის ვაჟი.
დაწყებითი განათლება სამეფო კარზე მიიღო, ხოლო შემდეგ დაეუფლა უცხოურ ენებსა და უცხოურ (ძირითადად - ფრანგულ) ლიტერატურას, შეისწავლა სამხედრო მეცნიერება. 1789 წელს იგი მონაწილეობდა კრწანისის ომში, სადაც ხელმძღვანელობდა არტილერიას. დავითი ქართლ-კახეთის სამეფო ტახტის მემკვიდრე იყო, მაგრამ რუსეთმა დაარღვია 1783 წლის გეორგიევსკის ტრაქტატი, მოახდინა ჯერ - ქართლ-კახეთის, შემდეგ კი მთელი საქართველოს ანექსია და არ დაუშვა დავითის გამეფება. მას, სხვა ბატონიშვილებთან ერთად, საქართველოში ცხოვრება აეკრძალა და 1803 წლიდან რუსეთში ცხოვრობდა. ამ პერიოდში დაწერა ორიგინალური მეცნიერული და ფილოსოფიური ნაშრომები, ქართულ ენაზე თარგმნა მონტესკიეს „გულისხმისყოფისათვის სჯულთასა“ („კანონთა სული“), ანსილიონის „ესთეტიკებრი განსჯანი“, შეადგინა ორიგინალური ნაწარმოები „შემოკლებული ფისიკა“, რომელშიც, გარდა ფიზიკური იდეებისა, გადმოცემულია მისი ნატურფილოსოფიური შეხედულებანი. წიგნში „შემოკლებული კატიღორია“ განხილულია დავით ბაგრატიონის ლოგიკური შეხედულებანი. მის კალამს ეკუთვნის აგრეთვე ისტორიული, მხატვრული, სამართლისმცოდნეობითი ნაწარმოებები, წერდა ლექსებსაც (ელეგიურს, სატრფიალოს, სატირულს). სულხან-საბა ორბელიანის „სიტყვის კონა” შეავსო ახალი მასალით – დაუმატა სიტყვები რუსული, სომხური და თურქული განმარტებებით. გარდაიცვალა პეტერბურგში; დასაფლავებულია იქვე.
დავით ბაგრატიონი ვოლტერის იდეებს იზიარებდა, რის გამოც მას „ვოლტერიანელად“ თვლიდნენ. ამის საფუძველხე წარმოიშვა შეხედულება მისი ათეისტობის შესახებ, რაც სიმართლეს მოკლებულია. დავითი, ვოლტერის გავლენით, დეისტი იყო და არა ათეისტი: იგი სამყაროს შემოქმედად ღმერთს თვლიდა.
დავით ბაგრატიონის ფილოსოფიური შეხედულებანი გადმოცემულია მის სხვადასხვა ნაშრომში, თარგმანების კომენტარებსა და განსაკუთრებით წიგნში „შემოკლებული ფისიკა“, სადაც განხილულია არა მხოლოდ ფიზიკის. არამედ ქიმიის, ბიოლოგიის, ასტრონომიისა და მეტეოროლოგიის საკითხები. ამ შემთხვევაში ფიზიკა გაგებულია ფართო მნიშვნელობით, მაგრამ დავითი ფიზიკის ცნებას საკუთრივი მნიშვნელობითაც ხმარობს, სახელდობრ, როგორც მეცნიერებას ნივთიერი სინამდვილის შესახებ.
მატერიის ცნების ქვეშ დავით ბაგრატიონს ნივთობრივი - სივრცესა და დროში განფენილი - სამყარო ესმოდა. რომლის ძირითად ნიშნად შეგრძნებებში მოცემულობა მიაჩნდა. შემეცნების თეორიაში იგი ემპირიზმის პოზიციებზე იდგა, რაც სრულიად ბუნებრივია, თუ იმ გარემოებას გავითვალისწინებთ, რომ იგი ფრანგი განმანათლებლების გავლენას განიცდიდა.
მატერიის მარადიულობის მტკიცებას დავით ბაგრატიონი ატომების განუყოფლობაზე აფუძნებს. ყველა სხეული ატომებისაგან შედგება, ატომი კი გაგებულია ტრადიციულად, როგორც მარტივი, შეუდგენელი. დავითი აღიარებს კოპერნიკის ჰელიოცენტრულ სისტემას: დედამიწა მრგვალია: არსებობს უძრავ ვარსკვლავთა ცა, რომელიც „გარემომცველია სოფლისა და ყოველთა სხეულთა“. დავით ბაგრატიონის „შემოკლებული ფისიკა“ გარკვეული შემოკლებებით გამოსცა ვახტანგ პარკაძემ 1954 წელს, მეორე გამოცემა (გ. დედაბრიშვილის) გამოვიდა 2003 წელს.
