იმერული ზღაპარი
„იმერული ზღაპარი“ – თეიმურაზ ბაგრატიონის მიერ 1819 წელს შედგენილ ანთოლოგიაში მოთავსებული ზღაპარი, რომელსაც, მართალია, სათაურად „იმერული ზღაპარი“ აწერია, მაგრამ ენობრივი ანალიზი მის რაჭულ წარმოშობას ადასტურებს.
ესაა ჩვენს ქვეყანაში დაცული ფოლკლორული ზღაპრის პირველი ჩანაწერი, ბერნარდე ნეაპოლელისეულის კრებულის შემდეგ. შემდგენელს ბევრი უძებნია შეკრებილი ტექსტების კარგი გადამწერი, მაგრამ მიზნისათვის ვერ მიუღწევია: „ვინცა ვპოვე, მითხრეს, კარგად სწერს, მეგონა წესიერმწერი; ყოველივე ცთომით სწერდეს, ერისგანი, გინდა ბერი“. ამ ნიადაგზე მოსალოდნელია „იმერულ ზღაპარში” დარღვეული ყოფილიყო ადგილობრივი მეტყველება, მაგრამ ეს შესამჩნევი არაა, ტექსტი იცავს რაჭული კილოს ნორმებს. შინაარსით „იმერულ ზღაპარს“ განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. მას პირდაპირი შესატყვისი არ ეძებნება არნე-ანდრეევის კატალოგში და საყოფაცხოვრებო ჟანრის ხალხურ მოთხრობას წარმოადგენს.
ძირითადი გმირია ციდა კაცი, ერთი მუჭა წვერის მქონე. ციდა კაცი ბაზარში მიდის, რათა ცოლის ნაქსოვი წმინდა–პაიჭი გაყიდოს და მეუღლეს კაბა-საგულე შეუძინოს. ყურადღებას იქცევს ზღაპრის დრამატიზებული ფორმა. იგი აგებულია კითხვა-მიგების პრინციპზე და ხალისით იკითხება თუ მოისმინება; შესაძლებელია დრამის ნიმუშიც იყოს, ამაზე მიუთითებს ჩამწერის აღნიშვნები „სალამი“, „კითხვა“, „მიგება“, „პასუხი“. ქალაქობას მუჭა კაცმა შეძლო დავალების შესრულება. „წინდა-პაიჭი გავცვალე დედლუკა ბატუკელაზე, ბატუკელა ცხვარუკელაზედ, ცხვარუკელა ბოჩუკელაზეო, მივალ და მიმიხარიანო”. ტექსტი დაწერილია გასარკვევი მხედრული ხელით. წინადადების დასაწყისი ბგერები ნუსხახუცური ასოებითაა გადმოცემული, „მსგავსად ამ კრებულში მოთავსებულ სხვა ტექსტებისა. „იმერული ზღაპარი“ სყოფაცხოვრებო ნოველისტური ზღაპრების პირველი ნიმუეშია, მისი უშუალო ჩამწერი უცნობია და სიუჟეტითაც ღა ფორმითაც საინტერესო მოვლენა არის.
მ. ჩიქოვანი
ლიტერატურა
მ. ჩიქოვანი, ქართული ფოლკლორული ჩანაწერები ლენინგრადში, პუშკინის საზ. პედინსტ. შრომები, V, 1948,
