საბაზრო ეკონომიკის ფორმირება და ეფექტური მუშაობა წარმოუდგენელია კერძო საკუთრების არსებობის გარეშე. ამის საფუძველს, კერძო საკუთრების ინსტიტუტის დამკვიდრებისა და ინვესტირებისათვის ხელშემწყობი პირობების შექმნასთან ერთად, სახელმწიფო ქონების განკერძოება წარმოადგენს.

კერძო სექტორის წარმოშობა საქართველოში საკანონმდებლო წესით იყო უზრუნველყოფილი, ჯერ კანონით „საკუთრების შესახებ“, ხოლო შემდეგ კანონით „სახელმწიფო ქონების პრივატიზების შესახებ“, რამაც დიდი გასაქანი მისცა არა მხოლოდ არსებულ სახელმწიფო საწარმოთა გარდაქმნას კერძო საწარმოებად, არამედ ახალ კერძო საწარმოთა გახსნასაც.

აღსანიშნავია, რომ კერძო საწარმოთა სექტორი ზრდის ტემპებით ხასიათდება. სწორედ კერძო საკუთრება წარმოადგენს საბაზრო ეკონომიკის მქონე ქვეყნებში, მათ შორის საქართველოშიც, სამეწარმეო საქმიანობის ძირითად შინაარსსა და მამოძრავებელ ძალას. ეს უკანასკნელი კი ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების აუცილებელი წინაპირობაა. კერძო სექტორის განვითარების პოტენციალი იმ ფაქტიდან გამომდინარეობს, რომ საწარმოთა ყველა ტიპიდან ყველაზე მეტად კერძო სექტორია მოტივირებული მაქსიმალურად ისწრაფოს მოგების გაზრდისაკენ.

ამდენად, პრივატიზების აუცილებლობა, როგორც წესი, გამოწვეულია სხვადასხვა მიზეზებით, მათ შორის სახელმწიფო საწარმოების ეფექტიანობის ამაღლების ობიექტური საჭიროებით.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, საბაზრო ეკონომიკის პირობებში, კერძო საკუთრების დამკვიდრება და გარდამავალ პერიოდში სახელმწიფო ქონების პრივატიზება ეკონომიკის გაჯანსაღების აუცილებელი პირობაა.

ამრიგად, პრივატიზება საქართველოში მიმდინარე საკმაოდ აქტუალური და საინტერესო პროცესია, მაგრამ იმისათვის, რომ მან არ მიიღოს „პრივატიზაციის“ ანუ სახელმწიფო ქონების მიტაცების სახე, აუცილებელია მისი კანონიერად და სწორად წარმართვა, ამისათვის კი საჭიროა: კორუფციის აღმოფხვრა, გამართული და ლიბერალური საკანონმდებლო ბაზა და კარგად გათვლილი ეკონომიკური პოლიტიკა.

ქვეყანაში მიმდინარე ეკონომიკის ტრანსფორმაციული პროცესის ერთ-ერთ უმთავრეს შედეგს კერძო სექტორის ჩამოყალიბება და მეწარმეობის განვითარება წარმოადგენს. აღნიშნული ეკონომიკური მოვლენის განვითარებაში მნიშვნელოვან როლს პრივატიზაციის პროცესი ასრულებს.

საქართველოში, სადაც მთავარ მიზნად დასახული იყო სოციალისტური საზოგადოებრივი სისტემის დემონტაჟი და კაპიტალისტური სისტემის დამკვიდრება, ტრანსფორმაციის ზოგადი მექანიზმი შემდეგი ძირითადი მოთხოვნებით ხასიათდება: მთავარი ობიექტური ფაქტორი იყო ის, რომ სოციალისტურმა სამეურნეო სისტემამ ვერ უზრუნველყო პროგრესის სათანადო დონე, წარმოების საჭირო ეფექტიანობა, მომგებიანობა, კონკურენტუნარიანობა, შემოსავლები, დანაზოგები, ინვესტიციური აქტივობა, განვითარების მაღალი ტემპი და შესაბამისად, ადამიანის მზარდი მოთხოვნების დაკმაყოფილება, ცხოვრების სათანადო დონე და ხარისხი. ამ ფაქტორების მოქმედებამ გამოიწვია ადამიანის ეკონომიკური ინტერესების ყოველდღიური შეუთავსებლობა მოქმედი სისტემის ინტერესებისადმი სამეურნეო ცხოვრების ყველა დარგში.

ტრანსფორმაციის დროს თანდათან საკუთრების სფეროშიც ყალიბდება ახალი ეკონომიკური ურთიერთობები. აქვე აღსანიშნავია, რომ თითქმის ყველა ქვეყანამ, რომელთა ეროვნულ მეურნეობაში სახელმწიფო სექტორი დომინირებულ როლს ასრულებს, ხოლო კერძო სექტორი მეტისმეტად შეზღუდულია, ეკონომიკურ სფეროში მარცხი განიცადა. აქედან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ეკონომიკაში სახელმწიფო სექტორის არსებობა მეტყველებს იმაზე, რომ ამ ქვეყანაში ეკონომიკური განვითარება დაბალ დონეზეა, ვიდრე კლასიკურ კაპიტალისტურ ქვეყანაში.

საქართველოში კერძო სექტორი უმთავრესად პრივატიზებული მცირე და საშუალო საწარმოებისაგან შედგება. ისინი არცთუ დიდი ხანია, რაც დამოუკიდებელ ფუნქციონირებას შეუდგნენ ამიტომ ცხადია, თუ რაოდენ დიდი ძალისხმევაა საჭირო კერძო სექტორის შემდგომი განვითარებისათვის. მართალია, კერძო სექტორის ჩამოყალიბება ფრიად რთული და კომპლექსური პრობლემაა, მაგრამ მისი დაჩქარება საქართველოსათვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია. სხვანაირად ქვეყანა სოციალურ-ეკონომიკური ჩამორჩენილობის დაძლევას ვერ შეძლებს.

პრივატიზაციის აუცილებლობა, როგორც წესი, გამოწვეულია შემდეგი ძირითადი მიზეზებით: სახელმწიფო საწარმოების შედარებით დაბალი ეფექტიანობითა და წარმოების ეფექტიანობის ამაღლების ობიექტური საჭიროებით; კერძო საკუთრების დამკვიდრების მოთხოვნით; საბაზრო ეკონომიკის ჩამოყალიბების აუცილებლობით, რადგან მის გარეშეც შეუძლებელია ქვეყნის ეკონომიკური განვითარება და სამოქალაქო საზოგადოების მშენებლობა.

პრივატიზაცია ხელს უწყობს მწარმოებლურობის ამაღლებას, კონკურენციის გაძლიერებას და სხვა, რაც საბოლოო ჯამში იწვევს ქვეყნის ეკონომიკის ეფექტიანობის ამაღლებას. პრივატიზაციის ერთ-ერთ უპირატესობად ითვლება ის, რომ იგი ქმნის კონკურენტულ გარემოს, რაც უზრუნველყოფს წარმოების ზრდას და სახელმწიფო სტრუქტურების მონოპოლისტური გავლენისაგან ბაზრის დაცვას.

პრივატიზაციის მნიშვნელობა იმ ფაქტიდანაც გამომდინარეობს, რომ ეკონომიკურ ობიექტებს პატრონი გამოუჩნდებათ, რომლებიც თავად იზრუნებენ მათ პერსპექტიულ მუშაობაზე, ვინაიდან დაფინანსების გარეშე მყოფი სახელმწიფო საწარმოები უმძიმეს მდგომარეობაში იმყოფებოდა და მათი უმნიშვნელოვანესი ნაწილი გაძარცვა-განადგურებას ვერ გადაურჩა. სახელმწიფო არჩევანის წინაშე დგას უპატრონოს, დააფინანსოს ისინი ან გადასცეს მათ, ვინც ამას შეძლებს.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში პრივატიზაციის პროცესი საკმაოდ ინტენსიურად მიმდინარეობს, იგი ჯერ კიდევ დაუმთავრებელია. აქედან გამომდინარე მნიშვნელოვანია საერთაშორისო გამოცდილების გათვალისწინება. პრივატიზება, როგორც საკუთრების ფორმის გარდაქმნის ხერხი, მრავალ ქვეყანაში ხორციელდება.

აღსანიშნავია, რომ პოსტსოციალისტურ ქვეყნებში დამახასიათებელი იყო პრივატიზაციის შემდეგი ტიპები:

ზომიერად რადიკალური პრივატიზაციის მაგალითებია ჩეხეთი, უნგრეთი, სლოვაკეთი, ბულგარეთი. აქ წყდებოდა ერთდროულად ორი ამოცანა: ერთის მხრივ იყო სწრაფი პრივატიზაციის განხორციელება, მეორეს მხრივ, კი აქცენტი ინვესტიციებისა და ტექნოლოგიური მოდერნიზაციის პირობებზე კეთდებოდა. ყველაზე უფრო სამართლიანი და სოციალურად ზომიერი აღმოჩნდა კუპონური პრივატიზების ჩეხოსლოვაკიური გამოცდილება, რომელიც განხოციელდა 1991 წლიდან. ქვეყნის ყველა სრულწლოვანმა მოქალაქემ მიიღო სახელობითი საკუპონე წიგნაკი, რომელიც არ ექვემდებარებოდა ყიდვა-გაყიდვას. მათ მფლობელებს შეეძლოთ ინვესტიციური ფონდების მეშვეობით დაუფლებოდნენ აქციების პაკეტს 70 000 კრონის, ანუ დაახლოებით 2800 აშშ დოლარის ნომინალური ღირებულებით. კუპონური პრივატიზება საკუთრების საკმაოდ ფართოდ გაბნევის საშუალებას იძლევა მოსახლეობის სხვადასხვა ფენაში. ეს კი მესაკუთრეთა კლასის ჩამოყალიბებასა და დიდი პრივატიზების კრიმინალიზაციის თავიდან აცილებას უწყობს ხელს.

ზომიერად რადიკალური ტიპი გულისხმობს სწრაფი პრივატიზაციის განხორციელებასთან ერთად ინვესტიციებისა და სწრაფი მოდერნიზაციის შეთავსებას.

ეკონომიკური ეფექტიანობის თვალსაზრისით, პრივატიზება ყველაზე უფრო შედეგიანი აღმოჩნდა პოლონეთში. მისთვის დამახასიათებელი იყო პრივატიზების რადიკალური, სწრაფი განხორციელება კერძო პირებისათვის, მათ შორის უცხოელი ინვესტორებისათვის, სახელმწიფო ქონების მიყიდვის გზით. 90-იანი წლების დასაწყისში 8000 საწარმოდან პრივატიზებული იყო 1150. დანარჩენი 5000 გადაეცა საპრივატიზებო უწყებას, რომელიც თავისი სახსრებით თავად ახორციელებდა სანირებას, რენტაბელობის ამაღლების მომდევნო ეტაპზე პრივატიზაციის გაცილებით უფრო მაღალ ფასად ჩატარების მიზნით. 1995 წლიდან დაწყებული ამ საწარმოების აქციების გაყიდვა მიმდინარეობდა ეტაპობრივად, თავდაპირველად გაიყიდა 413 საწარმოს აქციები. აქციები იყიდება ნაღდ ფულზე ან საპრივატიზაციო სერთიფიკატებზე. უპერსპექტივობის გამო სწრაფად დაიხურა დანარჩენი 2000 საწარმო, რამაც უმუშევრობის მკვეთრი ზრდა გამოიწვია. ამიტომ პოლონეთში პრივატიზება სოციალური თანასწორობის თვალსაზრისით, ნაკლებად მიმზიდველი აღმოჩნდა, თუმცა იგი კაპიტალის რეალური დაგროვებითაც ხასიათდებოდა, რამაც ქვყანაში ტრანსფორმაციული კრიზისის შედარებით სწრაფად დაძლევას შეუწყო ხელი.

რადიკალური ტიპი ითვალისწინებს საწარმოების რაც შეიძლება სწრაფად მიყიდვას კერძო პირებისათვის, მათ შორის უცხოელი ინვესტორებისათვის.

საქართველოში პრივატიზაციის პროცესი ძირითადად რუსული სცენარით ხორციელდებოდა, ამიტომ საინტერესოა რუსეთის გამოცდილება.

რუსეთში პრივატიზება რადიკალური იყო, თუმცა იგი თავისებურებითაც გამოირჩევა. თავდაპირველად აქ „მცირე პრივატიზება“ განხორციელდა, მცირე საწარმოების 70% გაიყიდა აუქციონებსა და კონკურსებზე. „დიდი პრივატიზება“ ამ პერიოდში უპირატესად უსასყიდლოდ, საპრივატიზაციო ვაუჩერების საშუალებით ჩატარდა. მსხვილი საწარმოები ჯერ სააქციო საზოგადოებებად ჩამოყალიბდა, შემდეგ ვაუჩერებზე გაიყიდა. ამასთან, დიდი შეღავათებით სარგებლობდნენ საწარმოთა მუშები, რომლებიც უსასყიდლოდ ან შეღავათებით დაეუფლნენ აქციონერული კაპიტალის 40-51%-ს.

1994 წლიდან ხორციელდებოდა პრივატიზაციის მეორე ეტაპი. საწარმოთა აქციების შეძენა მხოლოდ ფულზე ხდებოდა, თუმცა იგი ნელი ტემპით მიმდინარეობდა, მოსახლეობის მცირე მსყიდველობითუნარიანობის გამო. ამასთან, „მცირე პრივატიზებით“ ვერ მიაღწიეს მთავარ ეკონომიკურ და სოციალურ მიზანს-შეექმნათ ძლიერი საშუალო კლასი. ამიტომ, რუსეთში კვლავ მწვავეა უმუშევრობის პრობლემა. მისი გადაწყვეტა მხოლოდ მცირე საწარმოთა ქსელის გაფართოებით შეიძლება.

კიდევ უფრო წინააღმდეგობრივი აღმოჩნდა მსხვილი პრივატიზაციის შედეგები. საწარმოების გაყიდვა მცირე ფასად ხდებოდა, შესაბამისად სახელმწიფო ბიუჯეტმა მნიშვნელოვანი შემოსავლები დაკარგა. ამრიგად, პრივატიზება რუსეთში უპირატესად უსასყიდლოდ და შეღავათებით განხორციელდა, ამიტომ იგი რეალური კაპიტალის დაგროვებით არ ხასიათდებოდა და ეკონომიკური ზრდის ხელშემწყობ მნიშვნელოვან ფაქტორადაც ვერ ჩამოყალიბდა.

დიდ ინტერესს იწვევს ჩინეთის გამოცდილება, რომელიც ევოლუციური პრივატიზებით გამოირჩევა. სახელმწიფო საკუთრების შენარჩუნების პირობებში თავდაპირველად აქ ხორციელდებოდა საწარმოების თვითდაფინანსებასა და თვითმართველობაზე გადასვლა. საწარმოებს არ შეეძლოთ წარმოების საშუალებებით, რესურსებით ვაჭრობა, მაგრამ ბოლო პერიოდში გაძლიერდა საკუთრების ახალი, ალტერნატიული ფორმების დამკვიდრება (არა პრივატიზებით, არამედ ინვეტიციების ალტერნატიული წყაროების საფუძველზე, ახალი საწარმოების შექმნით). ჩინეთის რეფორმისათვის დამახასიათებელია აქცენტი არა საკუთრების ფორმების შეცვლასა და ეკონომიკური ძალაუფლების განაწილებაზე, არამედ საქონლისა და მომსახურების წარმოების გადიდებაზე, ინვესტიციების გაფართოებაზე. ეს მიზნები რეალიზებულია და რეფორმებმა გამოიწვია არა წარმოების დაცემა, არამედ მისი მაღალი ტემპით ზრდა. ჩინეთის გამოცდილება გარკვეულწილად პასუხობს რეფორმის ეკონომიკურ კრიტერიუმებს: წარმოების ეფექტიანობის ზრდას, მეცნიერულ-ტექნოლოგიური პროგრესის დაჩქარებას, ცხოვრების დონის ამაღლებას.

ევოლუციური ტიპი ითვალისწინებს საკუთრების უფლების გადანაწილებას სახელმწიფოსა და საწარმოებს შორის, ხდება საწარმოების კომერციალიზაცია, თვითდაფინანსებასა და თვითმართველობაზე გადასვლა სახელმწიფო საკუთრების შენარჩუნების პირობებში.

ამგვარად, საზღვარგარეთის ქვეყნების გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ მთავარია არა მხოლოდ პრივატიზების განხორციელების ხერხის, ტიპის შერჩევა, არამედ შესაბამისობა ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ, ასევე პოლიტიკურ თავისებურებებთან, და რა თქმა უნდა უმნიშვნელოვანესია საბოლოო შედეგი. აღნიშნული მოვლენის დადებითი შედეგების მისაღებად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება მის ორგანულ შერწყმას მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის, სტრუქტურული და ინსტიტუციური გარდაქმნების პროცესებთან. ერთმანეთთან დაბალანსების გარეშე ისინი შედეგს ვერ გამოიღებენ.

პრივატიზაცია საქართველოს ეკონომიკური განვითარებისათვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა. პრივატიზების პროცესი რეგულირდება სხვადასხვა ნორმატიული აქტებით:

საქართველოს კანონით „სახელმწიფო ქონების პრივატიზების შესახებ“ პრივატიზება განისაზღვრება, როგორც სახელმწიფო ქონებაზე საკუთრების უფლების შეძენა. რაც შეეხება სახელმწიფო ქონების მყიდველს, ის შეიძლება იყოს საქართველოს ან უცხო ქვეყნის ფიზიკური ან იურიდიული პირი, (რომლის ქონებაშიც საქართველოს სახელმწიფოს მონაწილეობის წილი 25%-ზე ნაკლებია). აღსანიშნავია, რომ კანონში არსებობს მკაფიო ჩამონათვალი იმ ქონებისა, რომელიც პრივატიზებას არ ექვემდებარება. ამ ჩამონათვალს მიეკუთვნება ელექტროენერგეტიკული სექტორის გადაცემა-დისპეტჩერიზაციის სამსახურები. მიუხედავად ამისა, ბუნდოვანია, თუ რის საფუძველზე მოხდა ამ უკანასკნელის გასხვისება.

სახელმწიფო ქონების პრივატიზების კანონით განსაზღვრულ ფორმებს განეკუთვნება: 1. კონკურსი 2. აუქციონი 3. იჯარა-გამოსყიდვა 4. პირდაპირი მიყიდვა.

საბაზრო ეკონომიკაზე გარდამავალი ქვეყნისათვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია პრივატიზაციის პროცესის სწრაფი და ეფექტური განხორციელება.

მიუხედავად წარმატებისა, პრივატიზაციის პროცესში კვლავ რჩება არა ერთი პრობლემა:

პრობლემად რჩება პროცესის გაუმჭვირვალეობა, რის შედეგადაც საზოგადოების წინაშე მიმდინარე პრივატიზაციის პროცესს არაპოპულარული და საეჭვო იმიჯი უყალიბდება.

პრობლემებს ვაწყდებით იჯარა-გამოსყიდვის ფორმით სახელმწიფო ქონების პრივატიზაციის დროსაც. პრივატიზაციის ეს ფორმა თავის დროზე გათვლილი იყო მოსახლეობის სოციალურ მდგომარეობაზე და ძირითადად, საწარმოების მიერ საიჯარო ქონების განვადებით გამოსყიდვას ითვალისწინებდა. მოიჯარეს გამოსასყიდი თანხის გარდა, ყოველწლიურად საიჯარო ქირის გადახდაც ევალებოდა, რაც მყიდველისათვის დამატებით გადასახადს წარმოადგენდა და ქონების გამოსყიდვის პროცესს აჭიანურებდა. მოიჯარესა და სამინისტროს შორის „დაძაბულმა“ ურთიერთობებმა 600-ზე მეტი ხელშეკრულების გაუქმება გამოიწვია. ამდენად, შეიძლება ითქვას, რომ პრივატიზაციის ამ ფორმამ ვერ გაამართლა.

სტატისტიკური მონაცემებით, 1998-2000 წლებში სამინისტრომ და მისმა ადგილობრივმა ორგანოებმა იჯარა-გამოსყიდვის ფორმით გასცა 1758 ობიექტი, აქედან: 1998 წელს 674 ობიექტი, 1999 წელს 149 ობიექტი, ხოლო 2000 წელს 45 ობიექტი. 2004 წლის პირველი იანვრის მდგომარეობით ტერიტორიული ორგანოები აკონტროლებდნენ იჯარა გამოსყიდვის ფორმით გაცემულ 299 ობიექტზე გაფორმებულ ხელშეკრულებას. აქედან თანხის დავალიანება ერიცხება 178 მოიჯარეს. პირობების დარღვევისათვის ხელშეკრულება გაუუქმდა 17 მოიჯარეს, სასამართლოში შეტანილია სარჩელი 34 მოიჯარეზე.

ამდაგვარ სიტუაციას ვხვდებით კონკურსის ფორმით ობიექტების პრივატიზების დროსაც. მიმდინარე პრივატიზაციის პროცესის ერთ-ერთ ნაკლად მიგვაჩნია მხოლოდ კონკურენციის პირობებში არსებული საეჭვო რეპუტაციის მქონე კომპანიებისთვის ობიექტების გადაცემა. რადგან ისეთი პრივატიზაციის ეფექტური ინსტრუმენტი, როგორიც არის კონკურსის წესით განხორციელება გამოუყენებელ ფორმად რჩება.

2004 წლის სტატისტიკური მანაცემებით კონკურსის ფორმით პრივატიზებული 203 ობიექტიდან ხელშეკრულებით გათვალისწინებული თანხის დავალიანება ერიცხება 71 მყიდველს. პირობების დარღვევისათვის ხელშეკრულებები გაუქმდა 3 მყიდველთან, სასმართლოში შეტანილია სარჩელი 8 მყიდველზე.

აღსანიშნავია, რომ აუქციონის წესით მხოლოდ ფასზე ორიენტირებული ინსტრუმენტების გამოყენება არადამაკმაყოფილებელ შედეგს გვაძლევს. მართალია, ბიუჯეტში შენატანი შედარებით მაღალია, მაგრამ ამ ფორმით პრივატიზებულ ქონებას არანაირი ვალდებულება არ მიყვება ფულის გადახდის გარდა, რომელიც მყიდველმა ერთ თვეში უნდა დაფაროს. აქედან გამომდინარე, არ არის გათვალისწინებული სოციალური პირობები, რაც უარყოფით გავლენას ახდენს ქვეყნის სოციალურ მდგომარეობაზე.

პრობლემებს ვაწყდებით ასევე მყიდველის მიერ პრივატიზებული ობიექტის საფასურის კანონით განსაზღვრულ ვადაში გადახდისას. კერძოდ, ყოფილა შემთხვევები როდესაც რომელიმე კომპანია ნამდვილად იყო თანხის გადამხდელი, მაგრამ ერთ თვეში ვერ მოუხერხებია ფულადი რესურსების მობილიზაცია და შესაბამისად გარიგებაც ჩაშლილა. ამ მიზეზების გამო ეკონომკიური განვითარების სამინისტრო იძულებული იყო თანხის დაფარვის ვადა სამ თვემდე გაეზარდა, მაგრამ ვინაიდან აუქციონის შემთხვევაში თანხის დაფარვის პერიოდი მკაცრად შეზღუდულია, ქონების პრივატიზება კონკურსის წესით ხდებოდა.

მოსაწესრიგებელია აგრეთვე ხელშეკრულებებით გათვალისწინებული საკონკურსო პირობების შესრულების კონტროლიც. აღნიშნული საკითხი ხშირ შემთხვევაში მოითხოვს საკონკურსო პირობების შესრულების მიმდინარეობისა და ამ მიზნით ჩატარებული სამუშაოების ადგილზე შესწავლას.

სახელმწიფო მფლობელობაში დარჩენილი საშუალო და მსხვილი საწარმოების პრივატიზაცია საქართველოში ნაკლებად რენტაბელურია. მსხვილი საწარმოები მეტად დიდი ზომისაა, მათი აქტივები ცუდ მდგომარეობაშია: დიდი დავალიანებები, სამუშაო ძალის სიჭარბე და სხვა. ისეთი სექტორები როგორიცაა ენერგეტიკა, სატელეკომუნიკაციო მრეწველობა, ტრანსპორტი საჭიროებს მოდერნიზებას, რათა მიმზიდველი გახდეს ინვესტორისათვის.

აღსანიშნავია, რომ რედაქციულად დასახვეწია პრივატიზაციის მარეგულირებელი ნორმატიული აქტები: ქონების მართვის სამინისტრო ბრძანება „სახელმწიფო ქონების აუქციონის ფორმით პრივატიზების შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე“ და ქონების მართვის სამინისტროს ბრძანება „სახელმწიფო ქონების იჯარა-გამოსყიდვის ფორმით პრივატიზების შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე“. აღნიშნული სამინისტრო რეორგანიზებას დაექვემდებარა ხოლო მისი სამართალმემკვიდრე, ამჟამად არსებობს დეპარტამენტის სახით და ექვემდებარება ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს.

„სახელმწიფო ქონების პრივატიზების შესახებ“ კანონის მერვე მუხლშიგანსაზღვრულია პრივატიზებიდან შემოსული თანხის გამოყენების პრიორიტეტული მიმართულებები: მცირე ბიზნესში წარმოების განვითარების ღონისძიებათა დაფინანსება, წარმოების სფეროში ახალი სამუშაო ადგილების შექმნის ღონისძიებათა დაფინანსება, პრივატიზების ჩატარების ორგანიზაციული ხარჯების დაფინანსება, გაუთვალისწინებელი ხარჯების დაფინანსება საქართველოს პრეზიდენტის გადაწყვეტილებით. თუმცა აღნიშნული მუხლი რეალურად არ ფუნქციონირებს ანუ პრივატიზაციიდან შემოსული თანხების განაწილება ხორციელდება აღნიშნული მუხლის უგულვებელყოფით. შესაბამისად მოცემული ნორმა არ ფუნქციონირებს.

„სახელმწიფო ქონების პრივატიზების“ შესახებ კანონის მეოთხე მუხლში განსაზღვრულია ის სახელმწიფო ქონება, რომელიც პრივატიზებას არ ექვემდებარება, თუმცა გარკვეული ობიექტები ამ ნუსხიდან უკვე პრივატიზებულია ან გამოტანილია საპრივატიზაციოდ.

ამასთან, პრივატიზაციის პროცესს თან სდევს შემაფერხებელი გარემოებები: ინსტიტუციონალურად გაუმართავი დამოუკიდებელი სასამართლო სისტემა და კერძო საკუთრებითი უფლებების დაცვა. ინვესტორისათვის მეტად მნიშვნელოვანია სასამართლო ხელისუფლების ობიექტურობის ხარისხი, თუ იგი დარწმუნებული არ იქნება, რომ სასამართლო ხელისუფლება სადაო საკითხს გადაწყვეტს ობიექტურად, ის ჩათვლის, რომ ქვეყანაში არ არსებობს ინსტიტუტი, რომელიც მის ინტერესებს დაიცავს.

პრივატიზაციის პროცესში 1992 წელს დაწყებული ეტაპი მეტნაკლებად წარმატებით მიმდინარეობს. ამ დროისთვის პრივატიზაბულია 15 000-ზე მეტი საწარმო, თუმცა სახელმწიფოს მფლობელობაში დარჩენილი საწარმოო სიმძლავრეები და უძრავმოძრავი ქონება საკამოდ მოცულობითია. გარდა ამისა დაგეგმილია სახელმწიფოს მონაწილეობით შექმნილი საწარმოების პრივატიზებაც.

2005 წელს დაწყებული პრივატიზების ახალი ეტაპის განხორციელება გათვლილია უახლოეს 18 თვეზე. პრივატიზაციის პროცესის შემდგომ განვითრებას ხელს უწყობს კერძო ინვესტიციებისთვის სათანადო გარემოს შექმნა ქვეყანაში. ეს თავის თავში მოიცავს სხვადასხვა ელემენტს, მათ შორის ხელსაყრელ საკანონმდებლო ბაზასაც. ქვეყანაში შექმნილი ხელსაყრელი საინვესტიციო გარემო პროპორციულად ზრდის პრივატიზაციის პროცესის დაჩქარების შესაძლებლობას.

2003 წლის ცნობილი მოვლენების შემდეგ „ვარდების რევოლუციით“ მოსული ახალი ხელისუფლებისთვის პრივატიზაციის დაჩქარებული პროცესი არის მათ მიერ გატარებული რეფორმების ერთ-ერთი კომპონენტი. ამ პროცესის მიზანია სახელმწიფო საკუთრებაში დარჩენილი საწარმოების სწრაფი გადასვლა კერძო საკუთრებაში და ეკონომიკის დერეგულაცია კერძო ინვესტიციების მობილიზაციისთვის.

ბევრ შემთხვევაში პრივატიზაცია არის ეკონომიკის და მრეწველობის რეაბილიტაციის ერთ-ერთი საშუალება. სახელმწიფო საკუთრებაში მყოფი ობიექტები ძირითადად არსებულ მდგომარეობაში გამოაქვთ გასაყიდად. მიმდინარე პრივატიზაციის პროცესში, ხელისუფლების მიზანია ამ აქტივებზე რეალური ფასების დაწესება ბაზარზე მათი ღირებულების მიხედვით.

დღესდღეობით ხელისუფლება მოწოდებულია მაქსიმალურად მიიზიდოს უცხოელი ინვესტორები საქართველოში შესაბამისი ბიზნესგარემოს შექმნით. აჭარის ავტონომიურ რესპუბლიკაში ცენტრალური ხელისუფლების როლის გაზრდა ერთერთი ფაქტორია, რომელიც ხელს შეუწყობს პრივატიზაციის პროცესის დაწინაურებას, რადგან 2003 წლამდე ამ რეგიონში ძალიან მცირე რაოდენობის საწარმოების პრივატიზაცია განხორციელდა.

იმისთვის რომ პრივატიზაციის მიმდინარე პროცესი იყოს მაქსიმალურად გამჭირვალე და ინფორმაცია საპრივატიზაციო ობიექტების შესახებ მიეწოდოს ფართო საზოგადოებას, გამოიყენება საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს ვებგვერდი, რომელზეც თავსდება განახლებული ინფორმაცია საპრივატიზაციო ობიექტების შესახებ. გარდა ამისა, 2003 წელს გაუქმდა ქონების მართვის სამინისტრო და მისი კომპეტენცია გადაეცა საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს, შესაბამისად ამან განაპირობა პრივატიზაციის პროცესის მართვის უფლების გადაცემა ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსთვის.

ამჟამად საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს შემადგენლობაშია საწარმოთა მართვის სააგენტო, რომელიც დაკავებულია საწარმოთა მომზადებით პრივატიზაციისთვის. რევოლუციის შემდეგ სახლემწიფო ქონების პრივატიზაციიდან შემოსულია დახლოებით 365 მლნ ლარი.365

სახელმწიფოს მიერ წამოწყებული პრივატიზაციის პროცესი დაიწყო 1993 წლის მარტში. 2003 წლის პირველ ნახევარში დაიხურა სახელმწიფო ქონების მართვის სამინისტრო, რომელიც პრივატიზაციის საწყის ეტაპზე იყო პასუხისმგებელი აღნიშნულ პროცესზე. ეს სამინისტრო შეიცვალა პრივატიზაციის დეპარტამენტით (ეკონომიკური განვითარების სამინისტრო) და სახელმწიფო ქონების მართვის სააგენტოთი.

მცირე საწარმოების პრივატიზაცია საქართველოში დაიწყო 1993 წელს და დღემდე ერთ-ერთ წარმატებულ ასპექტად რჩება. 1993 წლიდან 17571 მცირე საწარმოს პრივატიზაცია მოხდა. მრავალი საწარმო დაიშალა პრივატიზაციის პროცესში, სწორედ ამიტომ საპრივატიზაციოდ გამოტანილი საწარმოების რიცხვი არ ემთხვევა სინამდვილეში პრივატიზებული საწარმოების რაოდენობას.

პრივატიზებული საწარმოების უმრავლესობა მოდის ვაჭრობის და მომსახურების სექტორებზე, 32%25 და 46%25, ხოლო ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი 0,5 %25 მოდის ენერგეტიკის სექტორზე, როგორც ამას ქვემოთ მოცემული ცხრილი გვიჩვენებს (ცხრილი 1).

ცხრილი 1. მცირე საწარმოების პრივატიზაცია 1993-2003

ქვემოთ მოცემულ ცხრილში (იხ. ცხრილი 2) მოცემული მონაცემები გვიჩვენებს, რომ მთლიანად აღებულ პერიოდში უმეტესი საწარმოების პრივატიზება მოხდა თბილისში (5,454 საწარმო).

ცხრილი 2. მცირე საწარმოების პრივატიზაცია რეგიონების მიხედვით, 1993-2003

საქართველოს ეკონომიკის სამინისტროს ამ დროისთვის გასაყიდი დარჩა 550-ზე მეტი ობიექტი, საიდანაც დაახლოებით 120 უკვე მზად არის გასაყიდად.

გარდა ამისა, რევოლუციის შემდეგ პრივატიზებული ობიექტების სიაში სჭარბობს ობიექტების პრივატიზება აუქციონის ფორმით, მეორე ადგილზეა კონკურსის ფორმა და შედარებით ნაკლებად მიმართავდნენ პირდაპირი მიყიდვის ფორმას.

2005 წლის ოქტომბრიდან სასოფლო-სამეურნეო მიწების პრივატიზებაც დაიწყო. სახელმწიფო საკუთრებაში 360 000 ჰექტარი სასოფლო-სამეურნეო მიწაა დარჩენილი, რაც მთელი ფართობის 45%25 შეადგენს. სასოფლო-სამეურნეო მიწების საერთო ფართობის 55%25 კერძო საკუთრებაში 1992-1998 წლებში გადავიდა. დარჩენილი მიწების პრივატიზება უახლოეს პერიოდშია დაგეგმილი, საიდანაც სახელმწიფო 80 მლნ ლარის შემოსვლას ელოდება. პრივატიზებას არ ექვემდებარება სასაზღვრო ზოლიდან 500 მეტრის რადიუსში მდებარე მიწები. სასოფლო-სამეურნეო მიწის პრივატიზება განიხილება როგორც უმნიშვნელოვანესი წინაპირობა საქართველოს ეკონომიკის განვითარებისთვის.

ცხრილი 3. სახელმწიფო ქონების პრივატიზებიდან სახელმწიფო ბიუჯეტში მობილიზებული თანხები (1993 - 2005 წლები)

საქართველოს სახელმწიფო ქონების პრივატიზაციიდან
სახელმწიფო ბიუჯეტში მობილიზებული თანხები
(1993-2005 წლები)

დიაგრამა 2. კონსოლიდირებული ბიუჯეტი

როგორც ზემოთ მოცემული დიაგრამიდან ჩანს (იხ. დიაგრამა 2.) პრივატიზაციიდან, წლების მიხედვით, კონსოლიდირებულ ბიუჯეტში თანხების შემოსვლა ზრდის ტენდენციით ხასიათდება. განსაკუთრებით აქტიური ფაზაა 2004-2005 წლები, ვინაიდან ამ პერიოდში ხელისუფლების მიერ გატარებული პოლიტიკა ორიენტირებული იყო პრივატიზაციის პროცესის მაქსიმალურად დაჩქარებაზე.

დიაგრამა 3. ცენტრალური ბიუჯეტი

დიაგრამა 4. ადგილობრივი ბიუჯეტი

ზემოთმოცემული დიაგრამები (იხ. დიაგრამა 3 და დიაგრამა 4) ნათლად ასახავს პრივატიზაციის პროცესის აქტიურ ფაზას (2004-2005 წლები) და მასთან დაკავშირებული თანხების ზრდას ბიუჯეტში, როგორც ადგილობრივ, ისე ცენტრალურ დონეზე.

ალტერნატივები

პრივატიზაცია გულისხმობს სახელმწიფო ქონების (შენობები, ნაგებობები, მანქანადანადგარები, სხვა მატერიალური და არამატერიალური აქტივები) გაყიდვაგასხვისებას. ეს პირველ რიგში. ნიშნავს იმას, რომ გაყიდვიდან მიღებული თანხები მიემართება ბიუჯეტში, რაც ხელს უწყობს სახელმწიფო შემოსავლებისა და შესაბამისად, ბიუჯეტის გაზრდას, ანუ ხდება ფისკალური ეფექტის ამაღლება. პრივატიზაციის შედეგად მყიდველი, გარდა იმისა, რომ იხდის შესაბამის თანხას ბიუჯეტში, ასევე საკუთრებაში გადაცემულ ქონებაში ახორციელებს ინვესტიციებს. შენობა-ნაგებობები, მოწყობილობები და მათში დაბანდებული ინვესტიციები ის ძირითადი ფაქტორებია, რომლებიც ხელს უწყობენ მწარმოებლურობის ამაღლებას. რის საფუძველზეც ვითარდება ეროვნული მეურნეობა და იქმნება ახალ-ახალი ადგილები. შესაბამისად იზრდება დასაქმების დონე. გარდა ამისა მწარმოებლურობის გადიდება იწვევს მშპ-ს გადიდებასაც. ყოველივე ეს კი ხელს უწყობს ეკონომიკურ ზრდას. აქვე აღსანიშნავია, რომ პრივატიზაციის დროს საქმე გვაქვს დადებით ფისკალურ ეფექტთან არა მხოლოდ მოკლევადიან პერიოდში, არამედ გრძელვადიან პერიოდშიც გადასახადების სახით, რომლებსაც ამოქმედებული საწარმო გადაიხდის ბიუჯეტში.

მენეჯმენტის გაუმჯობესება ნიშნავს სახელწიფო საკუთრებაში არსებული საწარმოების ან მათი აქციების მართვის უფლების გადაცემას ფიზიკური ან იურიდიული პირებისათვის. მისი ძირითადი მიზანია მართვის ეფექტიანობის ამაღლება. ამ შემთხვევაში პრივატიზაციისაგან განსხვავებით, კაპიტალური შემოსავლების გაზრდის ნაცვლად მოხდება სახელმწიფო ხარჯების გადიდება, რაც გულისხმობს შენობა-ნაგებობების, მანქანა-დანადგარების და სხვა მატერიალური აქტივების აღდგენის ღირებულების ხარჯებს. ყოველივე ეს კი დაკავშირებულია დამატებით ფინანსურ, ადამიანურ და სხვა რესურსებთან. ამასთან, სახელმწიფო საწარმოების ამოქმედება და შემდგომი ფუნქციონირება ძირითადად დამოკიდებული იქნება დოტაციებზე ანუ სახელმწიფო დაფინანსებაზე. ამ შემთხვევაში ძირითად ინვესტორად თავად სახელმწიფო მოგვევლინება. აქედან გამომდინარე ვერ იქნება უზრუნველყოფილი დადებითი ფისკალური ეფექტი ვერც მოკლევადიან და ვერც გრძელვადიან პერიოდში, ასევე ვერ მიიღწევა სათანადო დონით ეკონომიკური ზრდა. სასურველია, რომ მენეჯმენტის გაუმჯობესება მოხდეს არამომგებიან, კერძო ინვესტორისათვის ნაკლებად მიმზიდველ, ისეთ სტრატეგიულ-ეკონომიკური დარგის ობიექტებში, როგორიცაა: ენერგეტიკა, კავშირგაბმულობა, სამხედრო წარმოება და სხვა.

აქციებად გაყიდვა ნიშნავს საფონდო ბაზარზე სახლმწიფო საწარმოების აქტივების აქციების სახით გაყიდვას, გმომდინარე იქიდან, რომ აუქციონის მიზნია საკუთრების უფლება გადასცეს მას, ვინც მეტს გადაიხდის. ამ შემთხვევაში ფისკალური ეფექტი გაცილებით მეტი იქნება მოკლევადიან პერიოდში, ვიდრე, ჩვეულებრივ პრივატიზაციის დროს, შესაბამისად მეტი თანხა შევა ბიუჯეტში.

ასევე აქციებით გაყიდვა უზრუნველყოფს ინვესტიციების განხორციელების ზრდას, რადგან აქცია თავისი არსით წარმოადგენს დამატებით ინვესტიციას. ერთ-ერთი უმთავრესი შედეგი, რაც შეიძლება აქციებით გაყიდვას მოჰყვეს არის საფონდო ბაზრის შექმნის სტიმულირება. ამას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს იმ პირობებში, როდესაც საფონდო ბაზარი თითქმის არ ფუნქციონირებს. აღნიშნული ფაქტორები ხელს შეუწყობს მწარმოებლურობის ამაღლებას, რაც მშპ-ს გაზრდისა და დასაქმების დონის გადიდების წინაპირობაა. გარდა ამისა მოსახლეობას საშუალება ექნება საფონდო ბაზრის საშუალებით შეიძინოს აქციები, რომლიდანაც მიღებული დივიდენდები დამატებითი შემოსავლის წყარო იქნება. ყოველივე ამას კი მოჰყვება ქვეყნის ეკონომკიური ზრდა.

მიუხედავად ამისა არსებობს უარყოფითი მხარეც, აქცენტი კეთდება ფასზე და არა იმ პირობებზე, რომლის შეთავაზებაც სურს სახელმწიფოს მყიდველისათვის, ამიტომ შესაძლებელია მოხდეს სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ინტერესების შელახვა.

სტატუს ქვო გულისხმობს არსებული მდგომარეობის შენარჩუნებას. მატერიალური და არამატერიალური აქტივები სახელმწიფოს საკუთრებაშია და განწირულია გაძარცვა-განადგურებისათვის. იმ პირობებში, როდესაც სახელმწიფოს არ გააჩნია საჭირო ფინანსები, ისინი ვერ მოიტანენ ფისკალურ ეფექტს, ვერ შექმნიან სამუშაო ადგილებს ანუ ვერ გაზრდიან დასაქმების დონეს, ვერ უზრუნველყოფენ მშპ-ს ზრდას და მაშასადამე, ვერ მიიღწევა ქვეყნის ეკონომიკური ზრდა.

პრივატიზაციის სწრაფად და ეფექტურად წარმართვა მნიშვნელოვნად განაპირობებს საბაზრო ეკონომიკაზე გარდამავალი ქვეყნის ეკონომიკის გაჯანსაღებას. აქედან გამომდინარე მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია ტერიტორიულ ორგანოებთან ორგანიზაციული მუშაობის კურსი მომავალში აღებულ იქნას ოპტიმალურ დეცენტრალიზაციაზე, ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის ორგანოების როლის გაზრდაზე.

ამასთანავე, უნდა აღინიშნოს, რომ ტერიტორიული ორგანოების საქმიანობის ერთერთ ძირითად მიმართულებას წარმოადგენს კონკურსი და იჯარა-გამოსყიდვის ფორმით გაცემული ობიექტების, ასევე საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებული ფორმებით გაცემული ქონების მყიდველებთან და მოიჯარეებთან დადებული ხელშეკრულებებით გათვალისწინებული თანხის ვადებში გადახდისა და ხელშეკრულებების პირობების შესრულების მონიტორინგი.

ტერიტორიული ორგანოების მიერ პრივატიზებული ობიექტების მყიდველებთან დადებული ხელშეკრულებებით განსაზღვრული თანხების გადახდის მონიტორინგთან ერთად მოსაწესრიგებელია ხელშეკრულებებით გათვალისწინებული საკონკურსო პირობების შესრულების კონტროლიც.

აღნიშნული საკითხის მოსაწესრიგებლად და კონტროლის მექანიზმის სრულყოფისათვის აუცილებელია გასატარებელ ღონისძიებათა ნუსხაში ტერიტორიული ორგანოების საქმიანობის კომპლექსური და თემატური შემოწმების გათვალისწინებაც, სადაც ყურადღება გამახვილდება ასევე ტერიტორიული ორგანოების მიერ კანონმდებლობის სხვა ნორმატიული აქტების შესრულებაზე კონტროლის განხორციელების საქმეში, რაც გამოიხატება სახელმწიფო ქონების პრივატიზების პროცესში სახელმწიფო მაკონტროლებელი ორგანოების გაანალიზების გატარებაში.

ყველაზე, მნიშვნელოვანი საკითხის შესახებ, რომელიც შეეხება რეალური ანტიკორუფციული ღონისძიებების გატარებას ტერიტორიულ ორგანოებში. ცალსახად უნდა ითქვას, რომ, მართალია ტერიტორიული ორგანოების მუშაობის კონტროლის გამკაცრება აუცილებელია, მაგრამ ეს პრობლემის გადაჭრის ერთერთი მხარეა და მხოლოდ ამ მიმართულებით მუშაობა პრაქტიკულად მნიშვნელოვან შედეგს ვერ გამოიღებს. კორუფციის შემცირებისათვის არანაკლებ მნიშვნელოვანია საკანონმდებლო ცვლილებების გატარება, რათა ოპტიმალურად იქნეს მოხსნილი წინააღმდეგობები, რომელიც დღეს არსებული კანონმდებლობით ხელს უწყობს ან შეიძლება ხელი შეუწყოს გარკვეულ გარიგებებს პრივატიზების პროცესში. პარალელურად, ადგილობრივი მართველობის ორგანოებთან ურთიერთთანამშრომლობით საჭიროა მოხელის შრომის ანაზღაურების გაზრდის შესახებ საკითხის შემუშავება.

მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული ქონების აქციების სახით განკერძოვება, რომლის მიხედვითაც საფონდო ბაზარზე საპრივატიზაციო ობიექტები გამოტანილი იქნება არა მთლიანი პაკეტების სახით, არამედ ნაწილნაწილ აქციების მიხედვით. ეს პროცესი ერთის მხრივ ხელს შეუწყობს საფონდო ბირჟის განვითარებას, რომელიც საკმაოდ დაბალ დონეზეა განვითარებული, ხოლო მეორეს მხრივ ხელს შეუწყობს ინვესტციების მოზიდვას, რაც არსებითად მნიშვნელოვანია ქვეყნის ეკონომიკისათვის.

საკუთრების რეფორმაციის შესახებ საკანონმდებლო აქტების მიღებისას აუცილებელია მათი საგულდაგულო ექსპერტიზა იმასთან დაკავშირებით, თუ რა გავლენას მოახდენს ისინი კორუფციის გავრცელებაზე და მთლიანად საზოგადოებისა და ეკონომიკის კრიმინალიზაციაზე. ამასთან დაკავშირებით უნდა ითქვას, რომ თავად პრივატიზაცია მძლავრი ანტიკორუფციული საშუალებაა, ასე მაგ. საწარმოს განკერძოებისას აზრს კარგავს ისეთი მანკიერი მოვლენები, როგორიცაა: ქურდობა, დატაცება, გაფლანგვა, შემოსავლების დამალვა, მიწერები, არაკომპეტენტურობა, არაპროფესიონალიზმი, საქმისადმი ზერელე დამოკიდებულება და ა.შ.

საქართველოს კანონმდებლობით პრივატიზაციის ფორმების რეგულირება ხორციელდება კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტებით, ბრძანებებით. უმჯობესი იქნება კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტები მოქცეულ იქნას ძირითად კანონში ან შეიქმნას ახალი კანონი, რომელშიც განსაზღვრული იქნება ყველა ნორმა, რომელიც მოცემულია კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტებში.

სახელმწიფო ქონების მართვის სამინისტროს ბრძანება „სახელმწიფო ქონების აუქციონის ფორმით პრივატიზების შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე“ და სახელმწიფო ქონების მართვის სამინისტროს ბრძანება „სახელმწიფო ქონების იჯარა-გამოსყიდვის ფორმით პრივატიზების შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე“ საჭიროებენ რედაქტიულ დახვეწას, რადგან აღნიშნული სამინისტრო ამჟამად აღარ ფუნქციონირებს.

პრივატიზაციის პროცესის ეფექტურად წარმართვისათვის აუცილებელია სტაბილური გარემოს შექმნა, როგორც პოლიტიკაში ისევე კანონმდებლობაში. მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა თუ რამდენად სტაბილურია ხელისუფლება, რამდენად შეუძლია მთავრობას თავისი პოლიტიკის ცხოვრებაში გატარება. სოციალური დაძაბულობა და მღელვარება, სულ მცირე, არღვევს საწარმოო პროცესის ნორმალურ მიმდინარეობას და ზღუდავს პროდუქციის გასაღების პროცესს, ყოველივე ეს ქმნის არახელსაყრელ გარემოს ინვესტორისათვის. არა პროგნოზირებადი გარემო კიდევ უფრო გაურკვეველს ხდის უცხოელი ინვესტორისათვის, რის გამოც გაზრდილი რისკის პირობებში ისინი უმეტესწილად ტოვებენ რეგიონს. ქვეყანაში დემოკრატიული გარდაქმნის სტაბილურობა კი სამეწარმეო აქტიურობის წინაპირობაა.

სახელმწიფოს მფლობელობაში დარჩენილი საშუალო და მსხვილი საწარმოების უმრავლესობის არარენტაბელურობის გამოსწორების მიზნით აუცილებელია რესტრუქტურიზაცია, რეაბილიტაცია ან ლიკვიდაცია, რათა აღნიშნული საწარმოები მიმზიდველი გახდეს ინვესტორებისათვის.

საქართველოსა და სხვა პოსტსოციალისტურ ქვეყნებში მიმდინარეობს ტრანსფორმაციის პროცესი, რომელიც გულისხმობს სოციალისტური სისტემის კაპიტალისტური სისტემით შეცვლას, როგორც რევოლუციური ისე ევოლუციური გზით.

ტრანსფორმაცია შეიძლება იყოს სისტემური და ინსტიტუციური. ეს უკანასკნელი გამოიხატება: საბაზრო ურთიერთობების ჩამოყალიბებით, კერძო სექტორის დამკვიდრებით, საკუთრების და თავისუფალი კონკურენციის პირობებში სახელმწიფო გარანტიის დაკანონებით, სახელმწიფო საკუთრების განკერძოებით და პრივატიზაციის პროცესის განხორციელებით.

ამდენად, პრივატიზაცია ხელს უწყობს ეკონომიკის სხვადასხვა სფეროში საბაზრო ძალების ზემოქმედებას, რაც პირველ რიგში სასარგებლოა მომხმარებლისათვის, რადგანაც პრივატიზებული ობიექტების ეფექტურობის ამაღლებით სთავაზობს მათ შედარებით დაბალ ფასებსა და თავისუფალი არჩევანის საშუალებას.

ამასთან, პრივატიზაცია ზრდის ინვესტიციების მოზიდვის შესაძლებლობას, რაც შრომის ნაყოფიერების გაზრდისა და ფასის შემცირების საშუალებას იძლევა.

აღსანიშნავია, რომ პრივატიზაცია ყოველთვის განიხილებოდა, როგორც მეთოდი, რომლის მეშვეობითაც შესაძლებელია ერთი დარტყმით (ხელის მოსმით) სახელმწიფო სექტორის შეცვლა კერძო სექტორით.

პრივატიზაციის დროს სახელმწიფო ხარჯები სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული ობიექტების დაფინანსებაზე მნიშვნელოვნად მცირდება და დადის ნულამდე. აქედან გამომდინარე, საპრივატიზაციო კომპანიების აქტივებისა და მათი აქციების გაყიდვა, შესაბამისად ხელს უწყობს სახელმწიფო შემოსავლების ზრდას.

აღსანიშნავია, რომ მხოლოდ მასობრივი დაჩქარებული პრივატიზება ეფექტიანი არ არის და, პირიქით, თუ სახელმწიფო სუსტია და კონკურენციას არ აქვს ადგილი, მაშინ იგი შეიძლება საკუთრების გადანაწილების მექანიზმად მოგვევლინოს მცირერიცხოვან პრივილეგირებულ ჩინოვნიკების ხელში.

განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მცირე მეწარმეობის სტიმულირებას, კერძო სექტორი თვითდაფინანსების საფუძველზე განვითარების მიზნით. პრივატიზებული საწარმოს უმოქმედობა, ან თუნდაც მცირე სიმძლავრით მუშაობა, მცირე რენტაბელობა ტრანსფორმაციული კრიზისის ერთ-ერთი ძირითადი მიზეზია.

პრივატიზაციის პროცესის განხორციელებამ აუცილებლად უნდა გამოიწვიოს ეფექტიანი მესაკუთრის ჩამოყალიბება. ეს უკანასკნელი კი საშუალო ფენის ფორმირების წინაპირობაა. სხვანაირად, პრივატიზაციას აზრი ეკარგება და ვერ გამოიღებს სასურველ და უმთავრეს შედეგს, რასაც ქვეყნის სოციალურეკონომიკური წინსვლა წარმოადგენს.

ამრიგად, პრივატიზება წარმოადგენს ეკონომიკური ეფექტურობის გაზრდის ერთერთ საშუალებას. იგი არსებითი და მნიშვნელოვანი მოვლენაა, მისი სწორად წარმართვა დადებით გავლენას ახდენს სახელმწიფოს ეკონომიკურ განვითარებაზე.