სამკურნალო საშუალებების ექსპორტი/იმპორტის სფეროს რეგულირების მიზნით 1997 წელს მიღებულ იქნა „წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ კანონი. ამ კანონის მიხედვით საქართველოს ტერიტორიაზე სამკურნალო საშუალებების იმპორტი ხორციელდებოდა წამლის დეპარტამენტის მიერ გაცემული ლიცენზიით, რომლის მისაღებად ძირითადი პირობა იყო სამკურნალო საშუალებების შემცველი ტვირთის დამუშავებისა და საბითუმო გაცემის უზრუნველყოფა ფარმაცევტული ბაზის პირობებში. რაც შეეხება ექსპორტს, კანონის მიხედვით, ფიზიკურ პირს უფლება ჰქონდა გაეტანა სამკურნალო საშუალებები პირადი მოხმარებისთვის საჭირო ოდენობით, ხოლო იმ სამკურნალო საშუალებების, ნედლეულისა და მცენარეული ნედლეულის ნომენკლატურა, რომელიც არ ექვემდებარებოდა ექსპორტს ან ექვემდებარებოდა შეზღუდული ოდენობით - დამტკიცებული უნდა ყოფილიყო საქართველოს პრეზიდენტის მიერ (უნდა აღინიშნოს, რომ მსგავსი ნორმატიული აქტი არ მოიპოვება).

აღნიშნული კანონით რეგულირდებოდა ასევე წამლის სახელმწიფო რეგისტრაციის წესი (იხ. დანართი №1) და პირობები, რომლის მიხედვითაც საქართველოს ტერიტორიაზე სამკურნალო საშუალების გაცემა-გამოყენება ნებადართული იყო მხოლოდ სახელმწიფო რეგისტრაციის შემდეგ, გარდა კანონით დაშვებული გამონაკლისებისა.

სამწუხაროდ ამავე კანონით არ იყო გაწერილი ლიცენზიის მიღებისთვის საჭირო პირობები, გაცემის წესი ვადა და სხვა. შესაბამისად ლიცენზიის აღების პროცესში სრულიად შესაძლებელია ადგილი ჰქონოდა კორუფციულ გარიგებებს.

2001 წლის 18 დეკემბერს „წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ კანონში განხორციელდა ცვლილებები და დამატებები, რომლის საფუძველზეც წამლის დეპარტამენტი და საქართველოს ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტრო შეიცვალა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროდ და შესაბამისად სამკურნალო საშუალებების მიმოქცევის სფეროში სახელმწიფო მართვას და ლიცენზიის გაცემას ახორციელებდა ეს სამინისტრო.

ამავე ცვლილებით დადგინდა, რომ ფარმაცევტული სუბსტანციებისა და საქართველოში რეგისტრირებული სამკურნალო საშუალებების იმპორტი ან ექსპორტი შესაძლებელი იყო მხოლოდ შესაბამისი ხარისხის სერტიფიკატის თანხლებით.

ზემოაღნიშნული ცვლილება თავის მხრივ ძალზედ მნიშვნელოვანია, რადგანაც მანამდე, საკანონმდებლო დონეზე, არ იყო განსაზღვრული ლიცენზიის მიღების ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხები როგორიცაა:

2003 წელს განხორციელებული საკონონმდებლო რეფორმა, თავის მხრივ, ძალზედ მნიშვნელოვანია, რადგანაც მის საფუძველზე „წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ კანონი შესაბამისობაში მოვიდა „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონთან. აღსანიშნავია, რომ ამ კანონმა მკაცრად გამიჯნა ერთმანეთისაგან ლიცენზია და ნებართვა. შესაბამისად სამკურნალო საშუალებების ექსპორტი/იმპორტი დაექვემდებარა ნებართვას, ნებართვის გაცემის წესი და ზემოთ ჩამოთვლილი ყველა საკითხი განისაზღვრა „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონითა და ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით.

ბოლო ცვლილებები და დამატებები „წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ კანონში განხორციელდა 2004 წლის 13 აგვისტოს, რომლის საფუძველზეც სამკურნალო საშუალებების მიმოქცევის სფეროში სახელმწიფო მართვას ახორციელებს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო, მისი მმართველობის სფეროში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულების - წამლის სააგენტოს (შემდგომში - წამლის სააგენტო) მეშვეობით, რომელზედაც მოხდა სამინისტროს უფლებამოსილების დელეგირება. წამლის სააგენტოსთვის გადაცემული ფუნქციებიდან აღსანიშნავია: წამლის რეგისტრაციის, ნებართვების გაცემისა და ფარმაცევტული საქმიანობის ლიცენზირების ფუნქცია.

ამჟამად „წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ კანონი არეგულირებს სამკურნალო საშუალებების ბრუნვის განმახორციელებელ სუბიექტთა საქმიანობას და ქმნის ამ სფეროში მართლზომიერების სახელმწიფო გარანტიის სამართლებრივ საფუძველს. ამ კანონის მიზანია:

- სპეციალისტთა და ფარმაცევტული დაწესებულებების თანამდებობის პირთა უფლება და პასუხისმგებლობა;

- სამკურნალო საშუალებების მიმოქცევის მართვის სფეროში დასაქმებული სახელმწიფო ორგანოებისა და დაწესებულებების უფლება-მოვალეობები;

- სამკურნალო საშუალებების მიმოქცევის სხვა სუბიექტების საქმიანობის რეგულირების პრინციპები.

„წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ კანონით განსაზღვრულია სამკურნალო საშუალებებთან და ფარმაცევტულ საქმიანობასთან დაკავშირებული შემდეგი საკითხები:

სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერებების ლეგალური ბრუნვისა და მათი უკანონო ბრუნვის წინააღმდეგ ბრძოლის სახელმწიფო პოლიტიკის სამართლებრივ საფუძვლებს ადგენს „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ კანონი. იგი მიზნად ისახავს ფიზიკურ პირთა ჯანმრთელობის დაცვის, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფისა და საერთაშორისო სამართლის ნორმებით გათვალისწინებულ მოთხოვნათა შესრულებას. ამ კანონის ძირითადი პრინციპებია:

ამ კანონით გათვალისწინებული ნარკოტიკული საშუალებები, ფსიქოტროპული ნივთიერებები და პრეკურსორები შეტანილია საქართველოში სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებებისა და პრეკურსორების შემდეგ სიებში:

სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერებები სიებში შეიტანება მათი საერთაშორისო არაპატენტირებული (გენერიკული) ან ქიმიური დასახელებებით, ასეთის არარსებობისას კი - სავაჭრო, სამეცნიერო ან საყოველთაოდ მიღებული დასახელებებით.

ნარკოტიკული საშუალებების საქართველოში შემოტანა და ფსიქოტროპული ნივთიერებების წარმოების მოცულობის განსაზღვრა ხორციელდება მხოლოდ შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ.

საქართველოს წლიური მოთხოვნილების გათვალისწინებით ნარკოტიკული საშუალებებისა და ფსიქოტროპული ნივთიერებების სახელმწიფო კვოტებს ყოველწლიურად განსაზღვრავს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო და დასამტკიცებლად წარუდგენს გაეროს ნარკოტიკებზე კონტროლის საერთაშორისო კომიტეტს.

ამ კანონის საფუძველზე საქართველოს ტერიტორიაზე აკრძალულია:

იურიდიული პირები ვალდებულნი არიან შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მის მიერ დადგენილ ვადაში და დადგენილი ფორმით, ყოველწლიურად წარუდგინონ ინფორმაცია ნარკოტიკული საშუალებებისა და ფსიქოტროპული ნივთიერებების შესახებ.

პრეპარატებზე ვრცელდება ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებებისა და პრეკურსორების მიმართ „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ კანონით წაყენებული ყველა მოთხოვნა და მათზე დაწესებულია კონტროლის ისეთივე რეჟიმი, როგორიც მათ შემადგენლობაში შემავალ ნივთიერებებზე. ნებადართულია კონტროლის რეჟიმის შერბილება ან მოხსნა საქართველოში რეგისტრირებულ პრეპარატებზე, თუ ისინი არ მოიხმარება უკანონოდ ან მცირეა მათი ბოროტად გამოყენების რისკი ან ტექნიკური საშუალებების გარეშე შეუძლებელია მათგან სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერებების იმ ოდენობით გამოყოფა, რომლითაც შეიქმნება ამ ნივთიერებების უკანონო ბრუნვის საშიშროება და ისინი თავისი შემადგენლობით ან სავაჭრო დასახელებით არ არის შეტანილი სიებში.

ნებადართულია კონტროლის რეჟიმის გამკაცრება ფსიქოაქტიური მოქმედების იმ სამკურნალო საშუალებებზე, რომლებიც არ მიეკუთვნებიან და არ შეიცავენ „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ კანონით გათვალისწინებულ ნარკოტიკულ საშუალებებს და ფსიქოტროპულ ნივთიერებებს, მაგრამ მათი მოხმარება ექიმის დანიშნულების გარეშე საფრთხეს უქმნის ადამიანის ჯანმრთელობას ან/და ართულებს ქვეყანაში შექმნილ ნარკოვითარებას.

III და IV სიებში მითითებული ნარკოტიკული საშუალებებისა და ფსიქოტროპული ნივთიერებების საქართველოში შემოტანისა და საქართველოდან გატანის უფლება აქვს მხოლოდ შესაბამისი ლიცენზიის მფლობელ იურიდიულ პირს.

II სიაში მითითებული ნარკოტიკული საშუალებების შემოტანა ნებადართულია მხოლოდ სასწავლო, სამეცნიერო-კვლევითი და საექსპერტო-დიაგნოსტიკური საქმიანობის განხორციელების მიზნით. ამ მიზნით შემოტანილი ნარკოტიკული საშუალებების მიმღებ ორგანიზაციათა ნუსხას განსაზღვრავს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო.

სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერებების ექსპორტის/იმპორტის განსახორციელებლად საჭიროა წინასწარი ნებართვა, რომელიც გაიცემა შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ. წინასწარი ნებართვის არსებობა წინააღმდეგობაში მოდის „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონთან, რადგანაც იგი არ იცნობს ასეთი ნებართვის სახეს.

„ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ კანონის 29-ე მუხლის მე-3 ქვეპუნქტის საფუძველზეც სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერებების წინასწარი ნებართვის გარეშე შემოტანის მცდელობისას ფინანსთა სამინისტროს საბაჟო დეპარტამენტი უზრუნველყოფს ტვირთის უკან დაბრუნებას მომწოდებლის ხარჯით.

აგრეთვე, აღნიშნული კანონი აწესრიგებს ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებებისა და პრეკურსორების სფეროში შემდეგ საკითხებს:

სამკურნალო საშუალებების, ფარმაცევტული სუბსტანციებისა და დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციის იმპორტის, ექსპორტისა და რეექსპორტის სანებართვო სახეები და დამატებითი სანებართვო პირობები განისაზღვრა „წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ და „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ კანონებით.

აკრძალულია ნარკოტიკული საშუალებებისა და ფსიქოტროპული ნივთიერებების:

სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერებების იმპორტის/ექსპორტის შემდეგ საქართველოს საბაჟო ორგანოები აფიქსირებენ შემოტანილი/გატანილი ნივთიერებების რაოდენობას და ამ ინფორმაციას საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით უგზავნიან საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს, რომელიც, შემოტანის შემდეგ, ექსპორტიორი ქვეყნის კომპეტენტურ ორგანოს საერთაშორისო ნორმებით გათვალისწინებული წესით აწვდის ინფორმაციას შემოტანილი ნივთიერებების ოდენობის შესახებ. ასევე სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერებების გატანის შემდეგ შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო იმპორტიორი ქვეყნის კომპეტენტური ორგანოდან საერთაშორისო ნორმებით გათვალისწინებული წესით მოითხოვს ინფორმაციას გატანილი ნივთიერებების ოდენობისა და დანიშნულების ადგილამდე მიტანის შესახებ.

სანებართვო სახე და შესაბამისი მოსაკრებლები

სამკურნალო საშუალებების ექსპორტ-იმპორტის სფეროში სანებართვო სახეები დადგენილია „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონით, ხოლო სანებართვო მოსაკრებლები - „სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ კანონით.

ნებართვა გაიცემა ერთჯერადად, კონკრეტული ოპერაციის განხორციელების ვადით.¹

ნებართვა გაიცემა მხოლოდ რეგისტრირებულ სამკურნალო საშუალებებზე, გარდა კანონით დადგენილი გამონაკლისებისა.

არარეგისტრირებული სამკურნალო საშუალება, კანონის შესაბამისად, საქართველოს ტერიტორიაზე შეიძლება შემოტანილ იქნეს:

დაუშვებელია საქართველოს ტერიტორიაზე არარეგისტრირებული სამკურნალო საშუალების რეალიზაცია.

განსაკუთრებულ პირობებში (სტიქიური უბედურება, მოსახლეობის მასობრივი დაზიანება, ეპიდემია, იშვიათი დაავადება) ან გადაუდებელი სახელმწიფო ინტერესების არსებობის შემთხვევაში შესაბამისი სამთავრობო კომისიის დასკვნის (თანხმობის) საფუძველზე დასაშვებია საქართველოში არარეგისტრირებული სამკურნალო საშუალებების შემოტანა და გამოყენება, თუ წარდგენილია საზღვარგარეთის ქვეყნებში მათი რეგისტრაციისა და გამოყენების დამადასტურებელი დოკუმენტები.

სანებართვო პირობები

სამკურნალო საშუალებების, ფარმაცევტული სუბსტანციებისა და დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციის იმპორტისა და რეექსპორტის, სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული სამკურნალო საშუალებების იმპორტისა და ექსპორტის ნებართვის მისაღებად მაძიებელმა განცხადებით უნდა მიმართოს წამლის სააგენტოს.

განცხადებაში აღინიშნება:

განცხადებას თან უნდა დაერთოს:

სამკურნალო საშუალების რეგისტრაციას ახორციელებს წამლის სააგენტო და შესაბამისად ანიჭებს სარეგისტრაციო ნომერს. ალოგიკურია იმ სარეგისტრაციო ნომრის სანებართვო პირობად მოთხოვნა, რომელსაც თვითონ ნებართვის გამცემი აწვდის მეწარმეს. ამ შემთხვევაში მეწარმემ უნდა გაიაროს შემდეგი პროცედურა: წერილობითი ფორმით ანდა პირადი ნაცნობობის საფუძველზე მოითხოვოს მის მიერ სანებართვო პროდუქციის ნომენკლატურის მიხედვით სარეგისტრაციო კოდები და მისი მიღების შემდეგ უკან დაუბრუნოს გამცემს. საქართველოს ახალგაზრდა ეკონომისტთა ასოციაციის ექსპერტების ხედვა მდგომარეობს შემდეგში, რომ ამოღებულ იქნეს სანებართვო პირობა წამლის სახელმწიფო რეგისტრაცის ნომრის შესახებ.

სახელმწიფო რეგისტრაციის ნომერი არ მიეთითება იმ სამკურნალო საშუალებებზე, რომელთა შემოტანა დასაშვებია რეგისტრაციის გარეშე (იხ. ზემოთ აღნიშნული შემთხვევები).

ექსპორტ-იმპორტის ნებართვა გაიცემა მხოლოდ ლიცენზიის მფლობელ ფარმაცევტულ ბაზაზე.

წინასწარი ნებართვა არ არის საჭირო სტიქიური უბედურებების ან სხვა საგანგებო მდგომარეობის დროს ნარკოტიკული საშუალებების ან ფსიქოტროპული ნივთიერებების შემოტანისას.

წინასწარი ნებართვის მისაღებად საჭიროა მხოლოდ წერილობითი განცხადება, რომელშიც უნდა მიეთითოს შემოსატანი ნარკოტიკული საშუალებებისა და ფსიქოტროპული ნივთიერებების დასახელება, მოცულობა, რომელი ქვეყნიდან შემოდის ან სად გააქვთ და ა.შ. წინასწარი ნებართვის არსებობას გააჩნია ინფორმაციული ფუნქცია, რითაც სახელმწიფო წინასწარ იგებს თუ რისი გატანა ან შემოტანა იგეგმება.

ნებართვის მისაღებად სხვა პირობების დაწესება აკრძალულია ნებართვის მიღების პროცესში ან ნებართვის მიღების შემდეგ განცხადებაში მითითებული სამეწარმეო რეესტრის მონაცემების ცვლილების შემთხვევაში, ნებართვის მფლობელი ვალდებულია ნებართვის გამცემს წერილობით აცნობოს ამის თაობაზე და წარუდგინოს სათანადო დოკუმენტები შესაბამისი ცვლილებების განხორციელებიდან არა უგვიანეს 7 სამუშაო დღისა.

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვიის მინისტრმა 2004 წლის 27 სექტემბერს დაამტკიცა ბრძანება №259/ნ „სამკურნალო საშუალებების, ფარმაცევტული სუბსტანციებისა და დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციის იმპორტისა და რეექსპორტის, სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული სამკურნალო საშუალებების იმპორტისა და ექსპორტის სანებართვო მოწმობის ფორმის დამტკიცების შესახებ“, აღნიშნულ ნებართვის ფორმაში მოითხოვება წამლის სერიის მითითება, რომელიც არ წარმოადგენს „წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ კანონით განსაზღვრულ სანებართვო პირობას.

აღნიშნული ბრძანება ეწინააღმდეგება „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონს, რომელმაც მკაცრად განსაზღვრა, რომ სანებართო პირობები უნდა დადგინდეს მხოლოდ კანონით.

_______________

1 შინაარსობრივად ოპერაციის განხორციელების ვადა პროდუქციის გადაზიდვის უფლებას, რომელიც არის ერთჯერადი და შემოიფარგლება ერთი კონკრეტული ოპერაციით (ერთი საბაჟო გაფორმებით).

სტატისტიკის დეპარტამენტიდან მიღებული ინფორმაციით სამკურნალო საშუალებების იმპორტი 2000 წლიდან მოყოლებული დღემდე საგრძნობლად გაიზარდა.

მაგ.: 2000 წელს იმპორტის მოცულობა შეადგენდა 46 050 ათ. აშშ დოლარს; 2001 წელს - 54 686 ათ. აშშ დოლარს; 2002 წელს - 62 616 ათ. აშშ დოლარს; 2003 წელს - 67 611 ათ. აშშ დოლარს; ხოლო 2004 წელს - 77955,464 ათ. აშშ დოლარს, რომელიც მთლიანი იმპორტის 4.3 % - ია.

სამკურნალო საშუალებების ექსპორტის მოცულობაში უკვე 2001 წლიდან შეიმჩნევა ზრდის ტენდენცია. თუ 2001 წელს ექსპორტის მოცულობა იყო 105 ათ. აშშ. დოლარი, 2004 წელს შეადგინა 2551,8356 ათ. აშშ. დოლარი, რაც საერთო ექსპორტის 0.4 %-ს წარმოადგენს. რაც შეეხება სამკურნალო საშუალებების რეექსპორტის თანხობრივ მაჩვენებელს, იგი უმნიშვნელოა და წარმოადგენს 59 ათ. აშშ. დოლარს.

უნდა აღინიშნოს, რომ წამლის სააგენტოდან მოძიებული ინფორმაცია იმპორტის მოცულობასთან მიმართებაში, არ შეესაბამებოდა სტატისტიკის დეპარტამენტის მიერ მოწოდებულს. მაგ.: როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, 2003 წელს იმპორტირებული იყო 67 611 ათ. აშშ დოლარის სამკურნალო საშუალება, ხოლო წამლის სააგენტოსგან მოძიებული ინფორმაციით იგი შეადგენს 63 166 ათ. აშშ დოლარს.

გაცემული ნებართვების მხრივ კი სიტუცია შემდეგია: წამლის სააგენტოდან მოძიებული ინფორმაციის მიხედვით 2002-დან 2003 წლამდე შეიმჩნევა გაცემული ნებართვების მნიშვნელოვანი ზრდა, ხოლო 2003 წლიდან 2004 - მდე გაცემული ნებართვების რაოდენობა თითქმის არ შეცვლილა (2003 წელი - 1976 ნებართვა; 2004 წელი - 1985 ნებართვა).

წამლის სააგენტოდან მოპოვებული ინფორმაციით სფეროში 61 იმპორტიორი ფირმაა. ამათგან იმპორტის 50% -ზე მეტს ახორციელებს 2 ფირმა, ესენია: შპს „ავერსი ფარმა“ - 31 % - ზე მეტი და შპს „პსპ ფარმა“ - 24 %-მდე. საქართველოს სავაჭრო პარტნიორებს სამკურნალო საშუალებების სფეროში 50-მდე ქვეყანა წარმოადგენს, ამათგან მნიშვნელოვანი წილი მოდის გერმანიაზე (13,14%); საფრანგეთზე (12,68%); რუსეთზე (4,25%); უკრაინაზე (4,24%); თურქეთზე (4,20%); ინდოეთზე (4,15%).

სამკურნალო საშუალებების ექსპორტისა და იმპორტის სფეროს კვლევის შედეგად გამოვლინდა რიგი პრაქტიკული და ნორმატიული სახის პრობლემები, რომელთა გადაჭრის მიზნით შემუშავებულ იქნა რეკომენდაციები.

არამართებულია ისეთი სანებართვო პირობის დაწესება, რომელიც ერთის მხრივ კანონსაწინააღმდეგოა და მეორეს მხრივ კი ხელს უშლის მეწარმეს საქმიანობის განხორციელებაში. შესაბამისად, საჭიროა ზემოაღნიშნულ ბრძანებაში განხორციელდეს ცვლილება და ეს პუნქტი ამოღებულ იქნეს.

აღნიშნული პრობლემის თავიდან აცილების მიზნით, მეწარმეს შეუძლია ფასების შესახებ ინფორმაციის წარდგენისას მიუთითოს, რომ იგი კომერციული საიდუმლოებაა. ამ შემთხვევაში ნებართვის გამცემი ორგანოს მიერ ასეთი სახის ინფორმაციის გაცემა დაისჯება კანონით. თუმცა ფასების შესახებ ინფორმაციას იმპორტიორი საბაჟოზე წარადგენს, იგი მიეთითება ინვოისში. შესაბამისად, თუ ნებართვის გამცემს აღნიშნული ინფორმაცია აინტერესებს შეუძლია მიმართოს საბაჟო დეპარტამენტს.

ალოგიკურია ისეთი სანებართვო პირობის არსებობა, რომლის დასაკმაყოფილებლადაც ნებართვის მაძიებელი მიმართავს თავად ნებართვის გამცემს. უმჯობესი იქნება ამ პირობის გაუქმება და ამით იმპორტიორისთვის/ექსპორტიორისთვის ზედმეტი ბიუროკრატიული ბარიერის თავიდან აცილება.

საჭიროა ამ საკითხთან მიმართებაში „წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ“ კანონში შეტანილ იქნეს ცვლილება, რომლის საფუძველზეც აღნიშნული სარეგისტრაციო პირობა გაუქმდება.

სამკურნალო საშუალებების ხარისხი მაქსიმალურად უზრუნველყოფისთვის საჭიროა სფეროში შემუშავდეს აუცილებელი სტანდარტები. რეკომენდებულია მათ შემუშავებაში მონაწილეობა მიიღოს უშუალოდ შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სფეროს წარმომადგენლებმა და სფეროში მოქმედმა ესპერტებმა.

ნებართვის გაცემის ვადის დარღვევა ექვემდებარება გასაჩივრებას, მაგრამ აქ თავს იჩენს სხვა გარემოება: მეწარმეთა აზრით, სასამართლო ვერ მოაგვარებს მათ პრობლემას და შესაბამისად, ისინი ერიდებიან სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენლებთან ურთიერთობის „გაფუჭებას“. ამ შემთხვევაში ადგილი აქვს მეწარმეთა უნდობლობას სასამართლოსადმი.

_________________

1.სერია - საწყისი ნედლეულის, შესაფუთი მასალის ან პროდუქციის განსაზღვრული რაოდენობა, რომელიც ექვემდებარება დამუშავებას ერთ ან რამდენიმე შემდგომ ტექნოლოგიურ პროცესში იმგვარად, რომ მიღწეულ იქნეს მისი ერთგვაროვნება.

1993 წლამდე საქართველოს ტერიტორიაზე ექსპორტი/იმპორტი ხორციელდებოდა ვეტერინარიის დეპარტამენტის ნებართვის გარეშე. პირველი დოკუმენტი, რომელმაც სცადა ვეტერინარიის სფეროში ექსპორტის/იმპორტის მოწესრიგება იყო მინისტრთა კაბინეტის 1993 წლის 7 ივლისის დებულება „საქართველოს რესპუბლიკაში სახელმწიფო ვეტერინარული ზედამხედველობის გაძლიერების ღონისძიებათა შესახებ“, ამ დებულებით განისაზღვრა სახელმწიფო ვეტერინარულ ზედამხედველობას დაქვემდებარებული ტვირთების ნუსხა, რომელთა ექსპორტზე, იმპორტსა და ტრანზიტზე კონტროლი დაევალა სახელმწიფო ვეტერინარულ ინსპექციას, მის კომპეტენციაში ასევე შევიდა ზემოაღნიშნული ტვირთების ექსპორტ/იმპორტსა და ტრანზიტზე წინასწარი ნებართვის გაცემა.

საქართველოს საბაჟო დეპარტამენტის მიერ 1994 წლის 9 მაისს მიღებულ იქნა ბრძანება „საქართველოს რესპუბლიკის საბაჟო ზონებში საბაჟო სამსახურის, სახელმწიფო სასაზღვრო ვეტერინარული სამსახურისა და მცენარეთა კარანტინის სახელმწიფო სამსახურის მიერ ექსპორტ-იმპორტი და ტრანზიტული ტვირთების კომისიური შემოწმების შესახებ“. საბაჟო სამსახურს, სახელმწიფო სასაზღვრო ვეტერინარულ სამსახურსა და მცენარეთა კარანტინის სახელმწიფო სამსახურს თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში დაევალათ საბაჟო ზონებში ექსპორტირებული, იმპორტირებული და ტრანზიტული ტვირთების კომისიური შემოწმება 1994 წლის 24 ნოემბერს დამტკიცებული დროებითი ინსტრუქციის შესაბამისად, რომლის მიხედვითაც:

მოცემულ ინსტრუქციას თან ერთვოდა ვეტერინარულ და საკარანტინო კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის, ნედლეულისა და მასალების ნუსხა.

1995 წლის 14 ივნისს მიღებულ იქნა კანონი „ვეტერინარიის შესახებ“, რომელმაც განსაზღვრა, რომ საქართველოში უცხო ქვეყნებიდან ცხოველების შემოყვანა, მეცხოველეობის ნედლეულისა და პროდუქტების, ცხოველთა საკვებისა და სახელმწიფო ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული სხვა ტვირთების ექსპორტი/იმპორტი დაიშვებოდა მხოლოდ ვეტერინარული მედიცინის სახელმწიფო ინსპექტორის ნებართვით. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ნებართვის გაცემის მარეგულირებელი სხვა რაიმე ნორმატიული აქტი არ არსებობდა.

2002 წლის 14 მაისს მიღებულ იქნა „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონი, რომელმაც ჩამოაყალიბა სალიცენზიო და სანებართვო სახეები და მათი გამცემი ორგანოები. ამ კანონის მიხედვით ვეტერინარიაში გამოსაყენებელი ბიოლოგიური, სამკურნალო და სხვა ქიმიურ-ფარმაცევტული პრეპარატების, ცხოველთა, ცხოველური წარმოშობის პროდუქტების, ცხოველთა საკვების იმპორტის, ექსპორტის, ტრანზიტისა და რეექსპორტის ნებართვას გასცემს საჯარო სამართლის იურიდიული პირი - სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტი. 2003 წლის 20 ივნისს მიღებულ იქნა კანონი „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“, რომელმაც განსაზღვრა ლიცენზიისა და ნებართვის მისაღებად საჭირო დამატებითი პირობები.

გარდა ამისა, ვეტერინარიის სფეროში ნებართვის გაცემას არეგულირებენ შემდეგი ნორმატიული აქტები:

ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის ექსპორტის, იმპორტის, რეექსპორტისა და ტრანზიტისთვის პირს ესაჭიროება სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტის მიერ გაცემული ნებართვა.

ვეტერინარიის სფეროში სანებართვო სახეები და ნებართვის მისაღებად საჭირო პირობები განსაზღვრულია „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონით, ხოლო მოსაკრებლები დადგენილია „სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ კანონით.

სანებართვო საქმიანობის სახეები და შესაბამისი მოსაკრებლები

„ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონით სანებართვო სახეს წარმოადგენს მხოლოდ ვეტერინარიაში გამოსაყენებელი ბიოლოგიური, სამკურნალო და სხვა ქიმიურ-ფარმაცევტული პრეპარატების ტრანზიტი, რომელზეც „სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ კანონით მოსაკრებელი დადგენილი არ არის. აქედან გამომდინარე, აღნიშნული პროდუქციის ტრანზიტზე ნებართვა უფასოა. ვეტერინარიის დეპარტამენტთან და სფეროში დასაქმებულ მეწარმეებთან ჩატარებული შეხვედრების და კონსულტაციების შედეგად გამოვლინდა, რომ გამცემი ორგანო მაინც ავალდებულებს ნებართვის მაძიებლებს გადაიხადონ მოსაკრებელი ზემოთ ხსენებული პრეპარატების ტრანზიტისთვის ნებართვის ასაღებად. ეს კანონდარღვევაა და შესაბამისად უნდა იქნეს აღმოფხვრილი „სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ კანონში ცვლილებების განხორციელებამდე, რომლის მიხედვითაც განსაზღვრულ იქნება მოსაკრებელი აღნიშნულ პროდუქციის ტრანზიტზე.

კანონით განსაზღვრულ ერთ-ერთ სანებართვო სახეს წარმოადგენს ცხოველთა საკვების (საკვებდანამატების) იმპორტი, ექსპორტი, ტრანზიტი და რეექსპორტი, „აგროქიმიკატების წარმოების, აგროქიმიკატებით ვაჭრობის, აგროქიმიური და ნიადაგის დაცვისა და აგროქიმიკატების ხარისხის განსაზღვრის სფეროში ლაბორატორიული საქმიანობის ლიცენზიის და აგროქიმიკატების ექსპორტისა და იმპორტის ნებართვების გაცემის შესახებ“ კანონით განსაზღვრულ ერთ-ერთ სანებართვო სახეს საწმოადგენს ზუსტად იდენტური პროდუქციის - მეცხოველეობის და მეფრინველეობის საკვების გასამდიდრებლად საკვები დანამატების იმპორტი და ექსპორტი, რომელზეც ნებართვას გასცემს სოფლის მეურნეონბის სამინისტროს აგროქიმიური და ნიადაგის ნაყოფიერების სამსახური. შესაბამისად ზემოაღნიშნული პროდუქციის ექსპორტისა და იმპორტისთვის მეწარმე ვალდებულია აიღოს ნებართვა ორი უწყებიდან, რაც არ არის მართებული.

სანებართვო პირობები

ნებართვის მისაღებად მაძიებელმა უნდა დააკმაყოფილოს „სამეწარმეო საქმიანობის

ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონით და „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ დადგენილი პირობები, ესენია:

განცხადება, რომელშიც აღინიშნება:

1. ნებართვის გამცემი ორგანოს დასახელება, რომელსაც მიმართავს განმცხადებელი (სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტი);

2. განმცხადებლის ვინაობა და მისამართი (სამეწარმეო რეესტრის მონაცემები):

3. თუ რომელი ნებართვის მიღებას მოითხოვს მაძიებელი (სანებართვო სახის მითითება);

4. თანდართული საბუთების ნუსხა;

5. განცხადების წარდგენის თარიღი და განმცხადებლის ხელმოწერა.

განცხადებას თან უნდა დაერთოს:

სანებართვო მოსაკრებლის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტი;

ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქტების იმპორტი და ტრანზიტი იმ ქვეყნებიდან, რომლებიც საერთაშორისო ეპიზოოტიური ბიუროს მონაცემებით ითვლებიან კეთილსაიმედოდ საერთაშორისო ვეტერინარულ-სანიტარიული კოდექსის „ა“ და „ბ“ ჯგუფების დაავადებების მიმართ, ხორციელდება შეუზღუდავად, ექსპორტიორი ქვეყნის სახელმწიფო ვეტერინარული სამსახურის მიერ საერთაშორისო ვეტერინარულ-სანიტარიული კოდექსით დადგენილი ნიმუშის ვეტერინარული სერტიფიკატის წარდგენის საფუძველზე.

დებულება, რომლის მიხედვითაც ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქტების იმპორტი და ტრანზიტი კეთილსაიმედო ქვეყნებიდან ხორციელდება შეუზღუდავად, იძლევა სხვადასხვა ინტერპრეტაციის საშულებას, რამდენადაც გაურკვეველია სიტყვა „შეუზღუდავის“ ზუსტი მნიშვნელობა. ვეტერინარიის სფეროში მოქმედი ნორმატიული აქტებით ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის გადაადგილებაზე რაოდენობრივი შეზღუდვა არ არის დაწესებული, ამიტომ შესაძლოა ვივარაუდოთ, რომ აღნიშნული ჩანაწერი ეხება ნებართვას, როგორც ერთერთ შემზღუდავ ადმინისტრაციულ ბარიერს და გულისხმობს, რომ ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის იმპორტისა და ტრანზიტისთვის ნებართვა არ არის საჭირო და მის განსახორციელებლად აუცილებელია მხოლოდ ვეტერინარული სერტიფიკატი.

მიუხედავად ამისა, ვეტერინარიის დეპარტამენტი მაინც ავალდებულებს იმპორტიორს მიიღოს ნებართვა სერტიფიკატის საფუძველზე, მათი განმარტებით „ვეტერინარიის შესახებ“ კანონი ერთმნიშვნელოვნად განმარტავს, რომ „საქართველოში უცხო ქვეყნებიდან ცხოველების შემოყვანა, მეცხოველეობის ნედლეულისა და პროდუქტების, ცხოველთა საკვების და სახელმწიფო ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული სხვა ტვირთების შემოტანა ან საქართველოდან მათი გაყვანა, გატანა დაიშვება მხოლოდ საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტის ნებართვით“. ამ შემთხვევაში, ადგილი აქვს კოლიზიას „ვეტერინარიის შესახებ“ კანონს და „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონს შორის, მაგრამ რამდენადაც ეს უკანასკნელი წარმოადგენს ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის მარეგულირებელ ნორმატიულ აქტს, უპირატესი ძალა მას ენიჭება.

საერთაშორისო ეპიზოოტიური ბიუროს მონაცემების საფუძველზე საქართველოს სოფლის მეურნეობის მინისტრის ბრძანებით განსაზღვრულია ქვეყნები, სადაც გამოვლინდა საერთაშორისო ვეტერინარულ-სანიტარიული კოდექსის „ა“ და „ბ“ ჯგუფების დაავადებები. ამ ქვეყნებიდან ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქტების იმპორტსა და ტრანზიტზე ნებართვის გაცემა ხორციელდება ვეტერინარული ან/და ვეტერინარულ-სანიტარიული სერტიფიკატის საფუძველზე მხოლოდ საქართველოს სახელმწიფო ვეტერინარი ინსპექტორის მიერ მათი დამზადების ადგილზე გაწეული კონტროლის შედეგების მიხედვით.

სანებართვო პირობას წარმოადგენს „ვეტერინარული სერტიფიკატი“. კვლევის შედეგად გამოვლინდა, რომ დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, ნებართვის მაძიებელი ვეტერინარიის დეპარტამენტს წარუდგენს სერტიფიკატის ქსეროასლს, რადგან დედანი გადაადგილებისას თან უნდა ახლდეს საქონელს და წარედგინოს საბაჟო ორგანოებს. სანებართვო პირობას წარმოადგენს სერტიფიკატის დედანი და არა ქსეროასლი, შესაბამისად ასლის წარდგენა ვეტერინარიის დეპარტამენტში არ შეიძლება ჩაითვალოს სანებართვო პირობის დაკმაყოფილებად. არსებული უკანონობის აღმოსაფხვრელად საჭიროა „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონში ცვლილებების განხორციელება, რომლის მიხედვით სანებართვო პირობა იქნება სერტიფიკატის ასლი, მანამდე კი პრობლემას შესაძლოა გამოენახოს შემდეგი გადაჭრის გზა: თარგმნილი და ნოტარიულად დამოწმებული სერტიფიკატი (რომელსაც ისეთივე ძალა აქვს, როგორც დედანს) წარედგინოს საბაჟო ორგანოებს ხოლო დედანი, თარგმნილ და ნოტარიულად დამოწმებულ ეგზემპლართან ერთად - ნებართვის გამცემ ორგანოს.

ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქტების ტრანზიტზე ნებართვა შესაძლებელია გაიცეს ექსპორტიორ ქვეყანაში ვეტერინარი ინსპექტორის მივლინების გარეშე, თუ ტვირთის კონკრეტული პარტიის გარანტირებულ მიღებაზე არსებობს მიმღები ქვეყნის სახელმწიფო ვეტერინარული სამსახურის წერილობითი

თანხმობა.

„ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონის მიხედვით სანებართვო პირობას ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის ექსპორტისა და რეექსპორტისთვის წარმოადგენს საბუთი, რომელშიც მოცემულია ინფორმაცია ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქტის სახეობის, რაოდენობის, იმპორტიორი ან სატრანზიტო ქვეყნის და ტრანსპორტირების მარშრუტის შესახებ. ვეტერინარიის დეპარტამენტის განმარტებით ასეთი ინფორმაციის შემცველი საბუთი არის ვეტერინარული სერტიფიკატი, მაგრამ უნდა აღინიშნოს, რომ იგივე ინფორმაციას შეიცავს სხვა დოკუმენტი - „ინვოისი“. თუ ნებართვის მაძიებელი გამცემ ორგანოში წარადგენს ინვოისს, ის ვალდებულია გასცეს ნებართვა მის საფუძველზე. ამ შემთხვევაში ზემოაღნიშნული დოკუმენტი იძენს ვეტერინარული სერტიფიკატის ფუნქციას, რაც არ არის მართებული, რადგან ინვოისი სერტიფიკატისგან განსხავებით, ვერ უზრუნველყოფს პროდუქციის ხარისხს, შესაბამისად, შინაარსი ეკარგება ნებართვასაც. საჭიროა ვეტერინარიის დეპარტამენტმა ერთმნიშვნელოვნად გადაწყვიტოს, რომ ნებართვის ერთ-ერთი ფუნქციაა ხარისხიანი პროდუქციის გადაადგილების უზრუნველყოფა და ამის მიხედვით განსაზღვროს სანებართვო პირობები.

ნებართვა, იმპორტზე, ექსპორტზე, ტრანზიტსა და რეექსპორტზე გაიცემა ერთი თვის ვადით.

ზემოაღნიშნული დებულება ორაზროვანია. ერთი განმარტებით, მეწარმეს უფლება აქვს განცხადებაში მითითებული გარკვეული რაოდენობის პროდუქტი შემოიტანოს საქართველოს ტერიტორიაზე საზღვრის იმდენჯერ გადაკვეთით, რამდენიც საჭიროა ამ რაოდენობის ტვირთის შემოსატანად ერთი თვის ვადაში. მეორე განმარტებით კი, მეწარმეს შეუძლია შემოიტანოს განცხადებაში მითითებული პროდუქციის რაოდენობა ერთი საბაჟო გაფორმებით ერთი თვის განმავლობაში ნებისმიერ დროს. შესაბამისად, ზემოაღნიშნული მუხლი შესაძლებელია გახდეს მეწარმეთა და სახელმწიფო უწყების წარმომადგენელთა გაურკვევლობის საფუძველი საჭიროა საკანონმდებლო ცვლილებით ერთმნიშვნელოვნად განისაზღვროს ნებართვის ვადიანობის საკითხი.

„ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონში 26 ოქტომბრამდე ნებართვის მოქმედების ვადა იყო ერთჯერადი. ხოლო ტვირთის პარტიების სახით იმპორტირების შემთხვევაში საჭირო იყო თითოეული პარტის რაოდენობისა და შემოტანის ვადის შესახებ ინფორმაციის მითითება. 26 ოქტომბერს განხორციელებული ცვლილებების შედეგად, ნებართვა გახდა ვადიანი და მისი მოქმედების ვადა განისაზღვრა ერთი თვით.

______________

* მხოლოდ ვეტერინარიაში გამოსაყენებელი ბიოლოგიური, სამკურნალო და სხვა ქიმიურფარმაცევტული პრეპარატების ტრანზიტისთვის მოსაკრებელი არ არის დადგენილი „სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ კანონით, შესაბამისად ნებართვა ზემოაღნიშნული პრეპარატების ტრანზიტისთვის უფასოა.

1. ვეტერინარიის დეპარტამენტის განმარტებით, ბიოლოგიური და სამკურნალო პრეპარატების ტრანზიტისას მაძიებელს მოეთხოვება იმ ქვეყნის უფლებამოსილი ორგანოს მიერ გაცემული სარეგისტრაციო მოწმობა, საიდანაც ხორციელდება პროდუქციის ტრანზიტი.

ექსპორტის, იმპორტის, რეექსპორტისა და ტრანზიტისას ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქტები ექვემდებარებიან ვეტერინარულ კარანტინს. ვეტერინარული კარანტინის განხორციელების წესი დადგენილია 1997 წლის 15 მაისს მიღებული კანონით „სასოფლო-სამეურნეო კარანტინის შესახებ“.

ვეტერინარული კარანტინი წარმოადგენს სახელმწიფო საკარანტინო ღონისძიებათა კომპლექსს ცხოველებისა და ადამიანებისთვის საერთო, აგრეთვე ცხოველთა სხვა ინფექციური და გადამდები დაავადებების საქართველოში შემოტანისა და გავრცელების თავიდან ასაცილებლად.

ვეტერინარული კარანტინის ძირითადი ამოცანებია:

ვეტერინარულ კარანტინს ექვემდებარება პროდუქცია, მასალა და ობიექტი, ცოცხალი ორგანიზმი, ტვირთი, რომლის მეშვეობითაც შესაძლებელია ინფექციური და გადამდები დაავადებების გავრცელება. შესაბამისად ვეტერინარული კარანტინის ობიექტი შეიძლება იყოს დაავადებული ან საეჭვო ცხოველი, ფრინველი, თევზი, ფუტკარი, მათი განთავსებისა და შენახვის ადგილი და ტერიტორია, ინფიცირებული ან საეჭვო მეცხოველეობისა და ცხოველური წარმოშობის პროდუქტები, ნედლეული, ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული სხვა პროდუქტი, ნედლეული, ტვირთი და მასალა.

სახელმწიფო ვეტერინარულ სასაზღვრო-საკარანტინო კონტროლს საქართველოს საზღვრებზე ახორციელებს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტი საბაჟო სამსახურთან ერთად. საბაჟო გამშვები პუნქტის ტერიტორიაზე არსებულ საბაჟო კონტროლის ზონაში.

საკარანტინო მომსახურების გაწევისთვის დაწესებულია მოსაკრებელი, რომლის სტრუქტურა და ოდენობა განისაზღვრება 2003 წლის 7 მაისს მიღებული კანონით „საკარანტინო მომსახურების მოსაკრებლის შესახებ“.

საკარანტინო მომსახურების მოსაკრებლის გადამხდელები არიან ფიზიკური და იურიდიული პირები, რომლებიც ახორციელებენ მცენარეული და ცხოველური წარმოშობის და სხვა, კარანტინს დაქვემდებარებული პროდუქციის წარმოებას, ტვირთის ტრანსპორტირებას, შენახვას, გადამუშავებასა და რეალიზაციას. იგი გადაიხდება სახელმწიფოს მიერ აუცილებელი საკარანტინო ღონისძიებების ჩასატარებლად გაწეული მომსახურებისთვის.

საკარანტინო მომსახურების მოსაკრებლის გადახდევინებას კანონმდებლობით დადგენილი წესით უზრუნველყოფენ სოფლის მეურნეობის სამინისტროს შესაბამისი სამსახურები.

1995 წლის 14 ივნისს მიღებული „ვეტერინარიის შესახებ“ კანონით დადგენილია ის აუცილებელი პირობები, რომელიც უნდა შესრულდეს ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის გადაადგილებისას, ასევე საკარანტინო ღონისძიებები, რომლის განხორციელების ვალდებულებაც აკისრია ვეტერინარიის დეპარტამენტის შესაბამის სამსახურებს:

კანონის მიხედვით, საქართველოში უცხო ქვეყნებიდან ნებადართულია მხოლოდ ჯანმრთელი ცხოველების შემოყვანა და ასეთი ცხოველებისაგან მიღებული მეცხოველეობის ნედლეულისა და პროდუქტების შემოტანა. აუცილებელია, ცხოველებისა და მეცხოველეობის პროდუქციის ექსპორტიორი ქვეყანა იყოს ცხოველთა გადამდები სნეულებების თვალსაზრისით კეთილსაიმედო.

საქართველოში უცხო ქვეყნებიდან ცხოველების შემოყვანა, მეცხოველეობის ნედლეულისა და პროდუქტების, ცხოველთა საკვებისა და სახელმწიფო ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული სხვა ტვირთების შემოტანა ან საქართველოდან მათი გაყვანა, გატანა დაიშვება საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტის ნებართვით.

ტრანსპორტის ნებისმიერი სახეობით და ყველა სახის გზავნილებით (სარკინიგზო, საფოსტო, მათ შორის, მგზავრთა ხელბარგით) საქართველოს ტერიტორიაზე სხვა ქვეყნებიდან ცხოველებისა და ადამიანის საერთო საშიში გადამდები სნეულებების აღმძვრელების შემოტანის აღკვეთის მიზნით საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტის შესაბამისი სამსახურები:

ვეტერინარული კონტროლი ხორციელდება საქართველოს სასაზღვრო გადასასვლელებში (საერთაშორისო მიმოსვლის რკინიგზის სადგურებში, ავტოსადგურებში, საზღვაო პორტებში, აეროპორტებში, ავტოტრასებზე), უშუალოდ საბაჟო კონტროლის ზონაში.

საქართველოს სახელმწიფო საზღვარზე ცხოველთა გაყვანა, მეცხოველეობის ნედლეულისა და პროდუქტების, ცხოველთა საკვებისა და სახელმწიფო ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული სხვა ტვირთების გადაზიდვა ნებადართულია მხოლოდ იმ ადგილებში, სადაც ფუნქციონირებენ სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტის შესაბამისი სახელმწიფო სამსახურები.

„პროდუქციისა და მომსახურების სერტიფიკაციის შესახებ“ კანონით რეგულირდება პროდუქციის, მომსახურებისა და სხვა ობიექტების სავალდებულო და ნებაყოფლობითი სერტიფიკაციის, აგრეთვე მონაწილეთა უფლებების, ვალდებულებებისა და პასუხისმგებლობის სამართლებრივი საფუძვლები.

პროდუქციის სერტიფიკაცია ნიშნავს დადგენილ მოთხოვნებთან პროდუქციის შესაბამისობის დადასტურებას.

დადგენილ მოთხოვნებთან სერტიფიცირებული პროდუქციის შესაბამისობას ადასტურებს შესაბამისობის სერტიფიკატი (შემდგომში სერტიფიკატი) - დოკუმენტი, რომელიც გაიცემა სერტიფიკაციის წესებით.

დადგენილ მოთხოვნებთან ნიშანდებული პროდუქციის შესაბამისობას ადასტურებს შესაბამისობის ნიშანი.

სერტიფიკაციის სისტემას ქმნიან აღმასრულებელი ხელისუფლების ან სხვა სახელმწიფო ორგანოები და იურიდიული პირები. ეს არის ერთობლიობა სერტიფიკაციის მონაწილეებისა, რომლებიც თავის სისტემაში დადგენილი წესებით ახორციელებს სერტიფიკაციას „პროდუქციისა და მომსახურების სერტიფიკაციის შესახებ“ კანონის შესაბამისად.

სერტიფიკაციის მიზნები მდგომარეობს შემდეგში:

სერტიფიკაცია შეიძლება იყოს სავალდებულო ან ნებაყოფლობითი. სავალდებულო სერტიფიკაციას დაქვემდებარებული პროდუქციის ნუსხას თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში განსაზღვრავენ საქსტანდარტი, საქართველოს აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოები და საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისია, რომელთაც საქართველოს კანონმდებლობით ეკისრებათ სავალდებულო სერტიფიკაციის სამუშაოთა ორგანიზება და ჩატარება.

სავალდებულო სერტიფიკაციის ორგანიზება და სამუშაოთა ჩატარება ეკისრება საქსტანდარტს და ცალკეული პროდუქციის მიმართ შეიძლება დაეკისროს აღმასრულებელი ხელისუფლების სხვა სახელმწიფო ორგანოებსა და იურიდიულ პირებს საკუთრების ფორმის განურჩევლად.

ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის სერტიფიკაციას ახორციელებს სავაჭრო პალატა.

განმცხადებელს უფლება აქვს სავალდებულო სერტიფიკაციის ორგანოსგან მოითხოვოს და მიიღოს აუცილებელი ინფორმაცია პროდუქციის სერტიფიკაციის წესების შესახებ.

შესაბამისობის სერტიფიკატის გარეშე აკრძალულია სავალდებულო სერტიფიკაციას დაქვემდებარებული პროდუქციის რეკლამირება.

სავალდებულო სერტიფიკაციის სამუშაოებში მინაწილეობენ:

სასერტიფიკაციო სისტემაში მონაწილეობა შეუძლიათ:

საქსტანდარტსა და აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოებს სავალდებულო სერტიფიკაციის სამუშაოთა ორგანიზების მიზნით გააჩნიათ შემდეგი უფლება-მოვალეობანი:

სერტიფიკაციის ორგანოს ვალდებულებებია:

სავალდებულო სერტიფიკაციას დაქვემდებარებული პროდუქციის დამამზადებლის ვალდებულებებია:

სავალდებულო სერტიფიკაციას დაქვემდებარებული პროდუქციის იმპორტისას დასაკმაყოფილებელი პირობები:

სავალდებულო სერტიფიკატს დაქვემდებარებული პროდუქციის საქართველოს ტერიტორიაზე შემოტანის წესს ადგენს საბაჟო დეპარტამენტი და საქსტანდარტი.

საგამოცდო ლაბორატორიასა (ცენტრში) და სერტიფიკაციის ორგანოში სავალდებულო სერტიფიკაციის წესების დაცვას სახელმწიფო კონტროლსა და ზედამხედველობას უწევენ საქსტანდარტი და აღმასრულებელი ხელისუფლების სპეციალურად უფლებამოსილი სხვა სახელმწიფო ორგანოები თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში.

პროდუქციის სერტიფიკატთან შეუსაბამობისას გამცემ ორგანოს შეუძლია შეაჩეროს ან გააუქმოს სერტიფიკატი და შესაბამისობის ნიშნის მოქმედება თუ პროდუქცია საშიშროებას უქმნის ადამიანის (მომხმარებლის) სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას, საქსტანდარტს უფლება აქვს სერტიფიკაციის შესაბამის ოგანოებთან ერთად მიიღოს კანონით გათვალისწინებული ზომები.

სერტიფიკაციასთან დაკავშირებული სამუშაოს ღირებულებას ანაზღაურებს განმცხადებელი.

განმცხადებლის მიერ პროდუქციის სერტიფიკაციისთვის გაწეული ხარჯები შედის პროდუქციის თვითღირებულებაში.

სავალდებულო სერტიფიკაციას დაქვემდებარებული პროდუქციის ნუსხა დადგენილია საქართველოს ტრანსპორტისა და კომუნიკაციების მინისტრის, საქართველოს ურბანიზაციისა და მშენებლობის მინისტრის, საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის, საქართველოს ტურიზმისა და კურორტების სახელმწიფო დეპარტამენტის თავმჯდომარის, საქართველოს სტანდარტიზაციის, მეტროლოგიისა და სერტიფიკაციის სახელმწიფო დეპარტამენტის თავმჯდომარის 2002 წლის 8 აგვისტოს ერთობლივი ბრძანებით „საქართველოში სავალდებულო სერტიფიკაციას დაქვემდებარებული პროდუქციისა და მომსახურების ნუსხის დამტკიცების თაობაზე“. (იხ. დანართი №2)

2004 წელს ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქტების იმპორტი საკმაოდ მაღალი პროცენტული მაჩვენებლით ხასიათდება და წარმაოდგენს საერთო იმპორტის 4,2%-ს, ექსპორტი შეადგენს მთლიანი ექსპორტის 0,35%-ს, ხოლო რეექსპორტი შეადგენს 5 744 ათ. აშშ. დოლარს.

ვეტერინარიის დეპარტამენტიდან მოპოვებული მონაცემების მიხედვით 2004 წელს „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვების გაცემის შესახებ“ კანონის შესაბამისად ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული ტვირთების გადაადგილებაზე (იმპორტი, ექსპორტი, ტრანზიტი, რეექსპორტი) გაცემულ იქნა 4088 ნებართვა, 1,5-ჯერ მეტი, ვიდრე 2003 წელს, მათ შორის იმპორტზე - 2133 ნებართვა (2,1-ჯერ მეტი, ვიდრე 2003 წელს), ტრანზიტზე - 1768, ექსპორტზე -160 (1,6- ჯერ მეტი) და რეექსპორტზე - 27. წინა წელთან შედარებით გაზრდილი ნებართვების რაოდენობა საფუძველს გვაძლევს ვივარაუდოთ, რომ გაიზარდა ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის გადაადგილების ლეგალურობა.

რაც შეეხება ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული გადაადგილებული პროდუქციის სასაქონლო ნომენკლატურას, სტატისტიკა გვიჩვენებს შემდეგ შედეგს: განსაკუთრებით გაიზარდა შემდეგი პროდუქციის იმპორტი: რძისა და რძის ნაწარმის - 3,7-ჯერ, კვერცხის - 2,4-ჯერ, თევზისა და თევზის პროდუქტების - 1,8-ჯერ, ხორცპროდუქტების - 2,2-ჯერ. ძალზედ მოიმატა ცხოველთა საკვების იმპორტმა, განსაკუთრებით კი ფურაჟისა და პრემიქსების. რაც შეეხება ტრანზიტს, აქაც მნიშვნელოვანია რძისა და რძის პროდუქტების (3,5-ჯერ), ხორცპროდუქტების (2,1- ჯერ) რაოდენობის მატება. ექსპორტირებული პროდუქციიდან კი განსაკუთრებით საგრძნობია თევზისა და თევზის პროდუქციის მატება (3,6-ჯერ).

უნდა აღინიშნოს, რომ ჩვენს მიერ ჩატარებული კვლევის შედეგად აღმოჩნდა შეუსაბამობა ვეტერინარიის დეპარტამენტიდან და სტატისტიკის დეპარტამენტიდან მოძიებულ ინფორმაციას შორის. ამაზე მეტყველებს ქვემოთ მოყვანილი ცხრილი:

ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის ექსპორტ-იმპორტის სფეროს კვლევის შედეგად გამოვლინდა რიგი პრაქტიკული და ნორმატიული სახის პრობლემები, რომელთა გადაჭრის მიზნით შემუშავებულ იქნა რეკომენდაციები.

ვეტერინარიის დეპარტამენტში ჩატარებული კონსულტაციებისა და მეწარმეთა გამოკითხვის შედეგად გამოვლინდა, რომ ვეტერინარიის დეპარტამენტი მაინც ახდევინებს მაძიებლებს მოსაკრებლებს ზემოაღნიშნულ სახეობაზე. შანებართვო მოსაკრებლების ოდენობა „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონის მიხედვით განისაზღვრება მხოლოდ „სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ კანონით. ამიტომ საჭიროა დაუყოვნებლივ შეჩერდეს მოსაკრებლის გადახდევინება ზემოაღნიშნული პრეპარატების ტრანზიტზე, უმოკლეს ვადებში განხორციელდეს ცვლილებები „სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ კანონში და განისაზღვროს მოსაკრებლის ოდენობა.

აღნიშნული პროდუქტი არის ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული, შესაბამისად მასზე ნებართვას უნდა გასცემდეს ვეტერინარიის დეპარტამენტი. ამიტომ აუცილებელია საკანონმდებლო ცვლილებების საფუძველზე ცხოველთა საკვებდანამატების ექსპორსა და იმპორზე ნებართის გაცემა ერთმნიშვნელოვნად დაექვემდებაროს ვეტერინარიის დეპარტამენტს.

სანებართვო პირობები აუცილებლად უნდა დადგინდეს ნებართვის ხასიათიდან გამომდინარე. რეკომენდირებულია „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონში შეტანილ იქნეს ცვლილებები, რომლის მიხედვითაც ერთ-ერთი სანებართვო პირობა ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პრეპარატების ექსპორტსა და რეექსპორტზე იქნება ვეტერინარული სერტიფიკატი.

კანონით არ არის ფორმულირებული სიტყვა „შეუზღუდავის“ ზუსტი მნიშვნელობა. რადგან ერთადერთი შემზღუდავი ადმინისტრაციული ბარიერი ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქციის გადაადგილებაზე არის ნებართვა. საფუძველი გვაქვს ვივარაუდოთ, რომ ეს ტერმინი აღნიშნავს კეთილსაიმედო ქვეყნებიდან პროდუქციის იმპორტისა და ტრანზიტის ნებართვისგან განთავისუფლებას. ამაზე მეტყველებს კანონის ჩანაწერი, რომლის მიხედვითაც ზემოაღნიშნულ შემთხვევაში პროდუქციის იმპორტი და ტრანზიტი ხორციელდება მხოლოდ ვეტერინარული სერტიფიკატის წარდგენის საფუძველზე. მიუხედავად ამისა, ვეტერინარიის დეპარტამენტი ზემოთ ხსენებული პროდუქციის იმპორტსა და ტრანზიტზე გასცემს ნებართვას იმ არგუმენტით, რომ „ვეტერინარიის შესახებ“ კანონის 30-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით „საქართველოში უცხო ქვეყნებიდან ცხოველების შემოყვანა, მეცხოველეობის ნედლეულისა და პროდუქტების, ცხოველთა საკვების და სახელმწიფო ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული სხვა ტვირთების შემოტანა ან საქართველოდან მათი გაყვანა, გატანა დაიშვება მხოლოდ საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიის დეპარტამენტის ნებართვით“. ამ შემთხვევაში ადგილი აქვს „ვეტერინარიის შესახებ“ და „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონებს შორის კოლიზიას. ამასთანავე, ეს უკანასკნელი წარმოადგენს ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის მარეგულირებელ ნორმატიულ აქტს და შესაბამისად მას უპირატესი ძალა ენიჭება. ამრიგად, ვეტერინარულ კონტროლს დაქვემდებარებული პროდუქტების იმპორტი და ტრანზიტი კეთილსაიმედო ქვეყნებიდან უნდა განხორციელდეს ნებართვის გარეშე, მხოლოდ ვეტერინარული სერტიფიკატის წარდგენის საფუძველზე.

ერთ-ერთ სანებართვო პირობას წარმოადგენს ვეტერინარული სერტიფიკატის დედანი. კვლევის შედეგად გამოვლინდა, რომ ნებართვის მაძიებელი ვეტერინარიის დეპარტამენტს წარუდგენს სერტიფიკატის ასლს, რადგან დედანი გადაადგილებისას თან უნდა ახლდეს საქონელს და წარედგინოს საბაჟო ორგანოებს. გარდა ამისა, ვეტერინარიის დეპარტამენტისთვის წარდგენილი სერტიფიკატის ასლი არ არის თარგმნილი და ნოტარიულად დამოწმებული, რაც ადმინისტრაციული კოდექსის დარღვევაა. შესაბამისად, ნებართვის მაძიებელის მიერ არ ხდება კანონით დადგენილი სანებართვო პირობის დაკმაყოფილება. პრობლემის გადასაწყვეტად საჭიროა „ვეტერინარული სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის შესახებ“ კანონში ცვლილებების განხორციელება, რომლის მიხედვითაც სანებართვო პირობა გახდება სერტიფიკატის ასლი. მანამდე კი, პრობლემა შეიძლება მოგვარდეს შემდეგნაირად: თარგმნილი და ნოტარიულად დამოწმებული სერტიფიკატის ასლი (რომელსაც ისეთივე ძალა აქვს, როგორც დედანს) წარედგინოს საბაჟო ორგანოებს, ხოლო დედანი, თარგმნილ და ნოტარიულად დამოწმებულ ეგზემპლართან ერთად - ნებართვის გამცემ ორგანოს.

ზემოაღნიშნული დებულება ორაზროვანია. ერთი განმარტებით, მეწარმეს უფლება აქვს განცხადებაში მითითებული გარკვეული რაოდენობის პროდუქტი შემოიტანოს საქართველოს ტერიტორიაზე საზღვრის იმდენჯერ გადაკვეთით, რამდენიც საჭიროა ამ რაოდენობის ტვირთის შემოსატანად ერთი თვის ვადაში. მეორე განმარტებით კი, მეწარმეს უფლება აქვს შემოიტანოს განცხადებაში მითითებული პროდუქციის რაოდენობა ერთი საბაჟო გაფორმებით ერთი თვის განმავლობაში ნებისმიერ დროს. ზემოაღნიშნული მუხლი იწვევს მეწარმეთა და სახელმწიფო უწყების წარმომადგენელთა გაურკვევლობას. ამიტომ მნიშვნელოვანია, შესაბამისი ცვლილებების შეტანა კანონში და აღნიშნული დებულების ცალსახა განმარტება.

შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის სფეროს არეგულირებს კანონი „შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტის და რეექსპორტის რეგულირების შესახებ“, რომელიც მიღებულ იქნა 1998 წლის 26 ივნისს. მას შემდეგ მასში განხორციელდა არაერთი დამატება და ცვლილება, ამათგან 2002 წელს განხორციელებული ცვლილებების საფუძველზე იგი მოვიდა შესაბამისობაში „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონთან, რის შედეგადაც საქართველოდან შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტი და რეექსპორტი დაექვემდებარა ნებართვას, რომელსაც გასცემს ეკონომიკური განვითარების სამინისტრო.

„შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტის და რეექსპორტის რეგულირების შესახებ“ კანონი აწესრიგებს სფეროში სამართლებრივ ურთიერთობებს საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე.

აღნიშნული კანონით, საგარეო ვაჭრობის სფეროში, აღირიცხება ინფორმაცია შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის შესახებ საბაჟო სტატისტიკის წარმოების საერთო წესის შესაბამისად. უნდა აღინიშნოს, რომ ამგვარი ინფორმაცია საქონლის სპეციფიკისთვის აუცილებელ სხვა პარამეტრებთან ერთად უნდა შეიცავდეს ექსპორტირებული ჯართის წონას ტონებში.

შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის სფეროში სანებართვო სახეები დადგენილია „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონით, ხოლო სანებართვო მოსაკრებლები - „სალიცენზიო და სანებართვო მოსაკრებლების შესახებ“ კანონით.

შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტსა და რეექსპორტზე ნებართვა გაიცემა ერთჯერადად.

სანებართვო პირობები

ნებართვის მისაღებად მაძიებელი განცხადებით მიმართავს საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს.

განცხადებაში აღინიშნება:

1. ნებართვის გამცემი ორგანოს დასახელება, რომელსაც მიმართავს განმცხადებელი (საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტრო);

2. განმცხადებლის ვინაობა და მისამართი (სამეწარმეო რეესტრის მონაცემები):

3. რომელი ნებართვის მიღებას მოითხოვს განმცხადებელი (სანებართვო სახის მითითება);

4. თანდართული საბუთების ნუსხა;

5. განცხადების წარდგენის თარიღი და განმცხადებლის ხელმოწერა.

განცხადებას თან უნდა დაერთოს:

ნებართვის მისაღებად სხვა პირობების დაწესება აკრძალულია.

ნებართვის მიღების პროცესში ან ნებართვის მიღების შემდეგ განცხადებაში მითითებული განმცხადებლის ვინაობისა და მისამართის (სამეწარმეო რეესტრის მონაცემები) ცვლილების შემთხვევაში ნებართვის მფლობელი ვალდებულია ნებართვის გამცემს წერილობით აცნობოს ამის თაობაზე და წარუდგინოს სათანადო დოკუმენტები შესაბამისი ცვლილებების განხორციელებიდან 7 სამუშაო დღეში.

„შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის რეგულირების შესახებ“ კანონი არ ადგენს დამატებით სანებართვო პირობებს, რითაც შესაძლებელი გახდებოდა მოცემული სფეროს დარეგულირება. არსებული რეალობიდან გამომდინარე პირობების დადგენა მნიშვნელოვანია, რადგანაც საქართველოს ექსპორტის უმეტესობას შეადგენს შავი და ფერადი ლითონების ჯართი და ნარჩენები. შესაბამისად საჭიროა სფეროში არსებობდეს კონკრეტული დამატებითი სანებართვო პირობები, რომელთა მეშვეობითაც მოხდებოდა სფეროში არსებული სიტუაციის დარეგულირება.

„შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის რეგულირების შესახებ“ კანონის მე-2 მუხლის შესაბამისად საქართველოს ეკონომიკის, მრეწველობისა და ვაჭრობის (ამჟამად ეკონომიკური განვითარების) მინისტრმა 2002 წლის 14 აგვისტოს № 111 ბრძანებით დამტკიცა „შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის ნებართვის ფორმა“ (იხ დანართი №3)

აღნიშნული ნებართვის ფორმაში დამატებით აღნიშნება ისეთი ინფორმაცია რაც კანონით არ არის განსაზღვრული. ესენია:

ეკონომიკური განვითარების მინისტრის № 01/01-01/111 ბრძანება ეწინააღმდეგება „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონს, რომლის მიხედვითაც სანებართვო პირობები განისაზღვრება მხოლოდ კანონით. შესაბამისად ნებართვის გამცემს არ აქვს უფლება ზემოთ ჩამოთვლილი ინფორმაციის მოთხოვნისა.

2000 წლიდან 2004 წლის ჩათვლით შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტი მთლიანი ექსპორტის მნიშვნელოვან წილს შეადგენდა. 2000 წლიდან შეიმჩნეოდა ჯართის ექსპორტის კლება, ხოლო უკვე 2003 წლიდან თითქმის გაორმაგდა მისი მოცულობა (2002 წელი - 46 603; 2003 წელი - 80 826 ათ. აშშ დოლარი) 2004 წელს ჯართის ექსპორტი პირველ ადგილზე იყო და წარმოადგენდა მთლიანი ექსპორტის 17,7 %-ს, რაც თანხობრივად 114 679 ათ. აშშ დოლარია. ჯართის იმპორტი მეტად უმნიშვნელოა და წარმოადგენს საერთო იმპორტის 0,01 %-ს, ხოლო რეექსპორტი საერთოდ არ ხორციელდება.

ეროვნული საინვესტიციო სააგენტოდან მოპოვებული ინფორმაციით შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის სფეროში 2004 წლის ნოემბერ - დეკემბრის მონაცემით მხოლოდ 35 მაძიებელზეა გაცემული 63 ნებართვა.

შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის სფეროს კვლევის შედეგად გამოვლინდა რიგი პრაქტიკული და ნორმატიული სახის პრობლემები, რომელთა გადაჭრის მიზნით შემუშავებულ იქნა რეკომენდაციები.

საჭიროა დამატებითი სანებართვო პირობებისს საკანონმდებლო დონეზე განსაზღვრა, რის საფუძველზეც შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტი/იმპორტი გახდება კონტროლირებადი.

ნებართვის მისაღებად, მაძიებელი ვალდებულია წარადგინოს მხოლოდ „სამეწარმეო საქმიანობის ლიცენზიისა და ნებართვების გაცემის საფუძვლების შესახებ“ კანონით დადგენილი დოკუმენტაცია, ამ შემთხვევაში - განცხადება და სანებართვო მოსაკრებლის გადახდის დამადასტურებელი საბუთი. შესაბამისად, ნებართვის ფორმაში მითითებული დოკუმენტების წარუდგენლობა ვერ იქნება ნებართვის გაცემაზე უარის თქმის საფუძველი, მეტიც, აღნიშნული პირობების მოთხოვნა ეროვნული საინვესტიციო სააგენტოს მხრიდან უკანონოა.

პრობლემის მოგვარებისთვის საჭიროა დამტკიცდეს ახალი ბრძანება, რომელიც შესაბამისიბაში იქნება არსებულ კანონმდებლობასთან. ასევე, ნებართვის გამცემი ორგანო ვალდებულია მხოლოდ განცხადებისა და სანებართვო მოსაკრებლის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტის წარდგენის საფუძველზე გასცეს ნებართვა.

მნიშვნელოვანია „შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის რეგულირების შესახებ“ კანონში განიმარტოს შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ცნება.

-------------

1. საქართველოს ეკონომიკის, მრეწველობისა და ვაჭრობის მინისტრის № 01/01-01/111 2002 წლის 14 აგვისტოს ბრძანება „შავი და ფერადი ლითონების ჯართისა და ნარჩენების ექსპორტისა და რეექსპორტის ნებართვის ფორმის დამტკიცების შესახებ“.