სახელმძღვანელო განკუთვნილია ზოგადსაგანმანათლებლო და სპეციალიზირებული სკოლების მასწავლებლების, ადმინისტრაციისა და ინკლუზიური განათლების სფეროში მომუშავე ყველა სპეციალისტისთვის. სახელმძღვანელოში მოცემული ინფორმაცია წარმოდგენილია მარტივი, ადვილად აღსაქმელი ფორმით და თანაბრად საინტერესო იქნება როგორც პრაქტიკოსი მასწავლებლებისა და სპეციალისტებისთვის, ისე მშობლებისთვის.

სახელმძღვანელო მოიცავს ყველა აქტუალურ თემას და პრობლემას, რომელიც ინკლუზიური განათლების დანერგვისა და განვითარების პროცესში გვხვდება. სახელმძღვანელოში აღწერილია შეზღუდული შესაძლებლობის და სწავლის უნარის სპეციფიური დარღვევების სახეები. დიდი ყურადღება ეთმობა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეთა სწავლისა და სწავლების თავისებურებების განხილვას. აგრეთვე სახელმძღვანელოში აღწერილია სწავლების სხვადასხვა ეფექტური სტრატეგია და ძალიან კონკრეტული სავარჯიშოები მოსწავლის უნარების განვითარების სტიმულირებისთვის.

სახელმძღვანელო ინკლუზიური განათლების პრინციპებისა და სამართლებრივი ჩარჩოს მოკლე მიმოხილვით იწყება. შემდეგ განხილულია სხვადასხვა შეზღუდული შესაძლებლობის და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭოროებების სახეები და განვითარებისთვის დამახასიათებელი თავისებურებები. თითოეული დარღვევისა, თუ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების აღწერას თან ახლავს სწავლების ის სტრატეგიები, რომელიც ყველაზე მეტად ეფექტურია ამა თუ იმ შემთხვევაში. იმასათვის, რომ სახელმძღვანელოში განხილული სტრატეგიები პედაგოგიურ პრაქტიკაში ადვილი დასანერგი გახდეს, მეოთხე თავში აღწერილია ის კონკრეტული სავარჯიშოები, რომელიც ხელს უწყობს ამა თუ იმ უნარის განვითარებას. სახელმძღვანელოს აგრეთვე თან ახლავს გამოყენებულ ტერმინთა განმარტებითი ლექსიკონი, სასარგებლო ელექტრონული გვერდების მისამართები მათზე განთავსებული ინფორმაციის მოკლე აღწერით და იმ ორგანიზაციების სია, რომელნიც შეზღუდული შესაძლებლობის და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე ბავშვების განათლებისა და სოციალური ინტეგრაციის საკითხებზე მუშაობენ.

ბავშვის უფლებების კონვენციის თანახმად, განათლების მიღება ყველა ბავშვის ფუნდამენტური უფლებაა. კონვენციაში გამოკვეთილი თითოეული უფლება ეხება ყველა ბავშვს, ყოველგვარი დისკრიმინაციული გამონაკლისის გარეშე. ბავშვის უფლებათა ამგვარ ფართო აღიარებას მხოლოდ თეორიული საფუძველი არ გააჩნია. მსოფლიოს თითოეულ ქვეყანაში ბავშვის უფლებები განმტკიცებულია კონკრეტული ღონისძიებებით საკანონმდებლო, ადმინისტრაციულ და აღმასრულებელ სფეროებში.

სწავლისას ბევრი ბავშვი განიცდის სწავლასთან დაკავშირებულ სირთულეებს, რაც შეიძლება გამოწვეული იყოს მოსწავლის ფიზიკური, ინტელექტუალური, სოციალური, ემოციური, ლინგვისტური თუ სხვა მდგომარეობით. სწავლის პროცესში სირთულეები შეიძლება ექმნებოდეთ ნიჭიერ ბავშვებსაც, ქუჩის და მომუშავე ბავშვებს, ეთნიკური, კულტურული უმცირესობის და სხვა მარგინალური ჯგუფის წარმომადგენლებს. ქვეყნის საგანმანათლებლო სისტემის ვალდებულებას კი წარმოადგენს მოძებნოს ყველა ბავშვის წარმატებით სწავლების გზები.

ინკლუზიური განათლება, არის მიდგომა, რომელიც ცდილობს ყველა სკოლის ასაკის ბავშვის ჩართვას სასწავლო პროცესში, მიუხედავად მისი შესაძლებლობისა და/ან სირთულეებისა სწავლის პროცესში.

ინკლუზიური განათლების მიზანია, ყველა ბავშვს მიეცეს თანაბარი შესაძლებლობა თანატოლებთან ერთად სწავლისა და ხარისხიანი განათლების მიღებისა საცხოვრებელ ადგილთან ახლოს.

ინკლუზიური განათლება არ გულისხმობს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის საკლასო ოთახში ყოფნას და თანატოლებთან ერთად გარკვეული დროის გატარებას. ინკლუზიური განათლება მოითხოვს მთლიანად სკოლის დაუღალავ შრომას იმისთვის, რომ გააძლიეროს და განავითაროს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის შესაძლებლობები, გააუმჯობესოს მოსწავლის აკადემიური და სოციალური უნარ-ჩვევები, მოამზადოს მოსწავლე დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის და აქტიურად შეუწყოს ხელი მოსწავლის საზოგადოების სრულფასოვან წევრად ჩამოყალიბებას.

ინკლუზიური განათლების საერთაშორისო მოდელის მიხედვით, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის და კლასის სრულუფლებიანი წევრია. ის სრულად უნდა მონაწილეობდეს სასკოლო და საკლასო აქტივობებში; სკოლაში მიმდინარე აკადემიურ (მაგ. წერა, კითხვა) და არა აკადემიურ (მაგ. დასვენებებზე თანატოლებთან თამაში) პროცესებში.

ინკლუზიური განათლება აღიარებს მრავალფეროვნებას და განსხვავებულობის აუცილებლობას მოსწავლეების სწავლების პროცესში. განსხვავებული საგანმანათლებლო შესაძლებლობების და საჭიროების მქონე მოსწავლეების განათლება, რასაკვირველია, სწავლების განსხვავებული მიდგომების, სტრატეგიებისა და მეთოდების გამოყენებას გულისხმობს. ყველას მიმართ სწავლებისა და ქცევის მართვის ერთნაირი სტრატეგიების გამოყენება უარყოფს ბავშვებს შორის განსხვავებულობას და მათ ინდივიდუალობას. განსხვავებული საგანმანათლებლო შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეებთან სწავლების ერთნაირი სტრატეგიების გამოყენება, (მსგავსი ინსტრუქციები მასალის ახსნისას, იდენტური საშინაო დავალებები, თანაბარი დრო დავალების შესასრულებლად) ერთის მხრივ არა პროფესიონალური მიდგომაა, ხოლო მეორეს მხრივ, არ უზრუნველყოფს ერთნაირ სასწავლო შედეგს ყველა მოსწავლესთან.

შესაბამისად, განათლების სისტემაში სკოლა წარმატებულად ითვლება, თუ მას მოსწავლეთა ინდივიდუალური განსხვავებულობის მიმღებლობა გააჩნია და შესწევს უნარი შესაბამისი განათლებით უზრუნველყოს განურჩევლად ყველა მოსწავლე. სწორად დაგეგმილი ინკლუზიური განათლების პირობებში, ყველა მოსწავლეს ეძლევა შესაძლებლობა საკუთარი პოტენციალის სრულად რეალიზებისთვის.

ინკლუზიური განათლების დანერგვა სკოლისგან გარკვეული ამოცანების გადაჭრას მოითხოვს:

ინკლუზიური განათლების მიდგომის თანახმად, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვის ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლასა და მის სასწავლო პროცესში ჩართვა უმთავრესი პრიორიტეტია. მოსწავლეების სპეციალიზირებულ სკოლებსა და კლასებში განაწილება უნდა ხდებოდეს გამონაკლის შემთხვევებში და რეკომენდირებულია მხოლოდ მაშინ, როცა ზოგადსაგანმანათლებლო კლასში ჩართულობა ვერ უზრუნველყოფს ბავშვის საგანამანათლებლო თუ სოციალურ საჭიროებებს, ან როცა ეს აუცილებელია ამ ბავშვის ან სხვა ბავშვების კეთილდღეობისთვის.

ამ შემთხვევაში, მშობლებს აქვთ უფლება მიიღონ კვალიფიციური და ამომწურავი კონსულტაცია განათლების იმ ფორმის შესახებ, რომელიც ყველაზე მეტად შეესაბამება მათი შვილების საჭიროებებს, რათა ინფორმირებული არჩევანი გააკეთონ.

სკოლები, რომლებიც იზიარებენ ინკლუზიური განათლების მიდგომებს, არის დისკრიმინაციული დამოკიდებულების წინააღმდეგ ბრძოლის, კეთილგანწყობილი გარემოს შექმნის ყველაზე ეფექტური საშუალება. ინკლუზიური განათლება ინკლუზიური საზოგადოების ფორმირების აუცილებელი წინაპირობა.

სწორედ ინკლუზიური განათლების კონტექსტში ხდება შესაძლებელი, რომ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე პირებმა მიაღწიონ პროგრესს განათლებაში და წარმატებულ სოციალურ ინტეგრაციას.

ინკლუზიური განათლების პრინციპების დანერგვის პარალელურად, იმისათვის, რომ ნათლად განისაზღვროს მოსწავლეთა რა ჯგუფი სარგებლობს ინკლუზიური განათლების მიდგომით, მნიშვნელოვანია გარკვეული ცნებების განმარტება.

ინკლუზიური განათლების ძირითადი პრინციპია განსხვავებული შესაძლებლობებისა და საჭიროებების მოსწავლეების ყოველდღიური სწავლება სკოლაში და კლასში თანატოლებთან ერთად. თუმცა, ინკლუზიური განათლება გაცილებით უფრო ფართო ცნებაა და იგი განსხვავებული საჭიროებების მქონე მოსწავლეების განათლებისა და სწავლების სხვადასხვა სახეებს მოიცავს. ესენია: სრული ინკლუზია, ნაწილობრივი ინკლუზია და ინტეგრირებული სწავლება.

სრული ჩართვა - ნიშნავს, რომ განსაკუთრებული საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლე სრულად არის ჩართული სასწავლო პროცესში, იგი ესწრება უკლებლივ ყველა გაკვეთილს და ყველა ამ გაკვეთილისთვის აქვს თავისი შესაძლებლობებისა და საჭიროებების შესაბამისი ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა.

ნაწილობრივი ჩართვა - ნიშნავს, რომ განსაკუთრებული საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე არჩევითად ესწრება გაკვეთილებს. ანუ, მოსწავლის შესაძლებლობებიდან და საჭიროებებიდან გამომდინარე მისთვის იქმნება ინდივიდუალური საგაკვეთილო განრიგი და იგი ესწრება მხოლოდ იმ გაკვეთილებს, რომელსაც მისი განრიგი ითვალისწინებს. ნაწილობრივი ინკლუზია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეების განათლების ძალიან მოქნილი ფორმაა. მოსწავლეების საჭიროებებიდან გამომდინარე, იგი ემსახურება: ა) მოსწავლის ეტაპობრივ ჩართვას სასწავლო პროცესში; ბ) მოსწავლის შეგუებასა და თანდათანობით ადაპტირებას სასწავლო გარემოსთან; გ) მოსწავლისათვის საკმარისი დროისა და სივრცის უზრუნველყოფას თანატოლების გასაცნობად და არაფორმალურ გარემოში ურთიერთობისათვის.

ნაწილობრივი ინკლუზიის შემთხვევაში მოსწავლისთვის შემუშავებულ უნდა იქნას ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა, რომელიც დეტალურად აღწერს მოსწავლის საგანმანათლებლო მიზნებს და განსაზღვრავს შესაბამის აქტივობებს, როგორც გაკვეთილზე დასწრებისას, ასევე იმ დროს, როდესაც მოსწავლე გაკვეთილს არ ესწრება.

ინტეგრირებული სწავლება - ნიშნავს, რომ განსაკუთრებული საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეები არიან გაერთიანებულნი ერთ კლასში და სწავლობენ მათთვის განკუთვნილი სასწავლო პროგრამით. ინტეგრირებული კლასის სასწავლო პროგრამა დგება მოსწავლების ინდივიდუალური საჭიროებებისა და სკოლის სასწავლო გეგმის გათვალისწინებით. ინტეგრირებული კლასის მოსწავლეები ჩართულები არიან ყველა სასკოლო აქტივობაში (ექსკურსია, ზეიმი, გამოფენები და სხვა), ინტეგრირებული სწავლება ხშირად ხდება საფუძველი წარმატებული სრული ინკლუზიისა და ამდენად, საკმაოდ ღირებული ფორმაა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა განათლებისთვის.

ინკლუზიური განათლების შესაძლო სახეებზე საუბრისას განსაკუთრებულად უნდა აღინიშნოს რესურს ოთახის როლი და ფუნქცია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეების განათლების საქმეში.

რესურს ოთახი - არის სკოლაში სპეციალურად გამოყოფილი ოთახი, რომელიც აღჭურვილია მოსწავლეების განათლების ხელშემწყობი ყველა აუცილებელი თვალსაჩინოებითა და ტექნიკური საშუალებებით. ადაპტირებული ავეჯი, მრავალფეროვანი თვალსაჩინო სასწავლო მასალა, აუდივიდეო აპარატურა. რესურს ოთახს შესაძლოა ემსახურებოდეს სკოლის ფსიქოლოგი, სპეციალური პედაგოგი, მეტყველების თერაპევტი და ყველა ის მასწავლებელი, რომელიც სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეთა ინკლუზიური განათლების პროცესში მონაწილეობს. რესურს ოთახში ყოფნა და დამატებითი მეცადინეობა მოსწავლეთა საგაკვეთილო განრიგის შემადგენელი ნაწილია. აქ მათ შესაძლებლობა ეძლევათ საჭიროებისამებრ დაისვენონ, ინდივიდუალურად და/ან ჯგუფურად იმეცადინონ. მოსწავლის რესურს ოთახში ყოფნის სიხშირესა და ხანგრძლივობას მისი ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა განსაზღვრავს.

ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, რომ მოსწავლის რესურს ოთახში ყოფნა დამხმარე საშუალებაა და არა მისი სწავლების ფორმა. სწავლება და სწავლა ხდება გაკვეთილზე, ყველასთან ერთად, ხოლო რესურს ოთახში ხდება ნასწავლის განმტკიცება და გავარჯიშება. რესურს ოთახის გამოყენება ასევე შესაძლებელია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მოსწავლეთა დასვენებისთვის და კლასელებთან ერთად კლასგარეშე აქტივობების განხორციელებისთვის.

სკოლაში ინკლუზიური განათლების წარმატებით განხორციელებისთვის რამდენიმე აუცილებელი პირობის დაცვაა საჭირო. ესენია: სწავლისადმი და მოსწავლეებისადმი კეთილგანწყობილი გარემოს შექმნა; მოსწავლეების ინდივიდუალური განსხვავებებისა და საგანმანათლებლო საჭიროებების მიმართ გულისხმიერი დამოკიდებულება; ყველა მოსწავლისთვის განათლების თანაბარი პირობების უზრუნველყოფა და თანამონაწილეობის ხელშეწყობა სასკოლო საქმიანობაში.

ინკლუზიური განათლების სკოლაში დანერგვისთანავე, ის სკოლის ცხოვრების შემადგენელი ნაწილი ხდება. ყველა პროცესი რომელიც სკოლაში მიმდინარეობს გავლენას ახდენს ინკლუზიურ განათლებაზე და პირიქით. შესაბამისად, სკოლის ფარგლებში ზოგადსაგანმანათლებლო და ინკლუზიური განათლების პროცესები სკოლის მართვის ერთიან კონტექსტში განიხილება. სკოლა, კარგად დაგეგმილი მართვის პირობებში, ქმნის ყველა აუცილებელ პირობას იმისთვის, რომ თითოეული მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროება მაქსიმალურად იყოს დაკმაყოფილებული და რომ ყველა მოსწავლეს სწავლისა და განვითარების ყველა აუცილებელი პირობა ქონდეს შექმნილი. აღნიშნულის მიღწევა შესაძლებელი ხდება მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც სკოლა ერთი მიზნის გარშემოა გაერთიანებული და ყველა სკოლის ადმინისტრაცია, მასწავლებლები, მშობლები და მოსწავლეები ამ საერთო მიზნის მიღწევაში არიან ჩართულნი. საერთო მიზანი და თანამშრომლობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ინკლუზიური განათლებისთვის, რომელიც კარგ ორგანიზებულობასა და მართვას მოითხოვს.

ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის მართვაში არის რამდენიმე ძირითადი პრინციპი, რომელთა დაცვაც უზრუნველყოფს მთლიანად სკოლის და ინკლუზიური განათლების ეფექტიან მართვას. აღნიშნული პრინციპებია:

1. თუ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე მიჰყვება სასკოლო სასწავლო გეგმას ყველა საგანში და დამაკმაყოფილებელ დონეს აღწევს, მაშინ იგი ყველა დანარჩენი მოსწავლის მსგავსად ფასდება;

2. თუ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე სწავლობს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით, კლასიდან კლასში გადასასვლელად მან უნდა მიაღწიოს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ მიზნებს და ამოცანებს. ამ ამოცანების ფარგლებში კი, შეფასება ჩვეულებრივი 10 ქულიანი სისტემით მოხდება. მაგალითად, VI კლასის სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეს მათემატიკის გაკვეთილზე დავალებად ჰქონდა ეწარმოებინა მარტივი გამოთვლები ასის ფარგლებში. მან წარმატებით გაართვა თავი დავალებას. შესაბამისად მას მასწავლებელი უმაღლეს შეფასებას (10 ქულას) უწერს. იმ შემთხვევაში, თუ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე მისი ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ დავალებებს თავს არიდებს და არ ასრულებს, ის შესაბამისად დაბალ ქულას იღებს. აუცილებელია თითოეული სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვი ქულებთან (ნიშნებთან) ერთად იღებდეს კომენტარს (ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული განმავითარებელი შეფასების ტიპური ფორმა) ტექსტის სახით, სადაც აღწერილია მისი ძლიერი და სუსტი მხარეები დავალების შესრულებისას და მოცემულია კონკრეტული რეკომენდაციები, თუ როგორ შეუძლია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეს საკუთარი შესაძლებლობების უკეთ გამოვლენა. 3. თუ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე ვერ აღწევს დამაკმაყოფილებელ დონეს რომელიმე კონკრეტულ საგანში, მისთვის უნდა შემუშავდეს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა ამ საგნებში. მაგ. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე სტანდარტულად სძლევს ქართულს და ისტორიას, ხოლო მათემატიკას ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით ეუფლება. შესაბამისად ქართულსა და ისტორიაში მას სტანდარტული ნიშნები ეწერება, ხოლო მათემატიკაში ნიშანი და შესაბამისი კომენტარი. (დაწვრილებით შეფასების პრინციპებსა და თავისებურებებზე იხილეთ თავი III).

ყველა ამ პრინციპის დაცვის შემთხვევაში ინკლუზიური განათლება კარგად ორგანიზებული ხდება, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეები მონაწილეობენ სასკოლო ცხოვრების ყველა ასპექტში, იღებენ ხარისხიან და მათი შესაძლებლობების შესაბამის განათლებას, მათი მშობლები მასწავლებლებთან ერთად ჩართულები არიან მათი განათლების პროცესში და სკოლაში ურთიერთპატივისცემისა და კეთილგანწყობის ატმოსფერო სუფევს. ბუნებრივია, რომ ამ შემთხვევაში ყველას, ვინც სკოლის ცხოვრებაში არის ჩართული გარკვეული უფლება-მოვალეობები აქვთ.

______________________

1. იმ შემთხვევაში თუ სკოლას არ ჰყავს შესაბამისი სპეციალისტი სპეციალური საგანმანათლებო საჭიროების მქონე ბავშვის განვითარების შეფასებისა და ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შემუშავებისთვის, სკოლა ვალდებულია მიმართოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს პროგრამების დეპარტემანტის ინკლუზიური განათლების მიმართულებას და/ან საგანმანათლებლო რესურს-ცენტრს დახმარებისთვის.

სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის სასწავლო გარემოში წარმატებულ ჩართულობას მრავალი ფაქტორი განსაზღვრავს. სკოლაში მოსწავლის ინკლუზიის პროცესი, მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული იმ სოციალურ გარემოზე, რომელთანაც მოსწავლეს უხდება ურთიერთობა განათლების მიღების პროცესში. ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის სოციალური გარემოს ნაწილს, სკოლის ადმინისტრაციასთან და პედაგოგებთან ერთად, სკოლის მოსწავლეები და მათი მშობლები წარმოადგენენ.

ინკლუზიური განათლების მიმართ სკოლის სოციალური გარემოს პოზიტიურმა ან ნეგატიურმა დამოკიდებულებამ შესაძლებელია მნიშვნელოვნად შეაფერხოს ან შეუწყოს ხელი .სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის წარმატებებს სკოლაში.

სკოლაში ინკლუზიური განათლების წარმატებული დანერგვისათვის, აუცილებელია სკოლის მოსწავლეების და მათი მშობლების დამოკიდებულების, მზაობისა და ინფორმირებულობის გათვალისწინება ინკლუზიური განათლების მიმართ.

შესაბამისად, გაუმართლებელია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის სკოლაში ჩართულობის ინიციატივა, სკოლის სოციალური გარემოს წინასწარი მომზადების გარეშე. სკოლაში მოსწავლეებსა და მათ მშობლებს აქვთ უფლება მიიღონ ინფორმაცია სკოლაში დაგეგმილი და მიმდინარე პროცესების შესახებ. სკოლის ადმინისტრაციამ უნდა უზრუნველყოს სკოლის სოციალური გარემო შესაბამისი ინფორმაციით და ამისათვის გამოიყენოს სხვადასხვა საშუალებები, მათ შორის, საინფორმაციო პლაკატები, შეხვედრები და მსჯელობები მშობელთა კრებებზე, შესაბამისი აქტივობები გაკვეთილებზე ბავშვებთან და ა.შ.

მსგავსი შეხვედრები ხელს შეუწყობს დამკვიდრებული არასწორი დამოკიდებულებების, შიშების და ცრურწმენების გაქარწყლებას ინკლუზიური განათლების და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა მიმართ.

გარდა ზოგადი ინფორმაციისა სკოლაში დაგეგმილი ან მიმდინარე ინკლუზიური განათლების პროცესის შესახებ, მშობელს აქვს უფლება მოითხოვოს და მიიღოს დეტალური ინფორმაცია მოსწავლის სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების შესახებ, თუკი ასეთი მოსწავლე მის შვილთან ერთად სწავლობს. მშობლებს ხშირად აინტერესებთ:

კლასის დამრიგებელი ვალდებულია უზრუნველყოს მშობელი შესაბამისი, ობიექტური ცნობებით და გასცეს პასუხი მშობლის შეკითხვებს. ამ პროცესში, რასაკვირველია, დიდია პროფესიონალთა - ფსიქოლოგთა და სპეც-პედაგოგთა როლი.

მშობლის ობიექტური ინფორმაციით უზრუნველყოფა, ერთის მხრივ ხელს უწყობს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე ბავშვთა მიმართ, სწორი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას, ხოლო მეორეს მხრივ, სწორედ ინფორმირებული და ინკლუზიური განათლებისადმი კეთილგანწყობილი მშობელი, არის გარანტი ბავშვის სწორი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებისა.

პედაგოგის ფუნქციაა ხელი შეუწყოს კლასში სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის მშობელსა და დანარჩენ მშობელთა შორის დადებითი ურთიერთ დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას და უზრუნველყოს მეტი სიახლოვე მათ შორის. ამისათვის შესაძლებელია კლასგარეშე აქტივობების დაგეგმვა, მაგ. ლაშქრობები ქალაქგარეთ, სადაც მშობლებს ურთიერთობა აქვთ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლესთან და მის მშობელთან. ამ ურთიერთობის შედეგად კლასის მშობლების კეთილგანწყობა კიდევ უფრო გაძლიერდება.

მშობელთა შორის დადებითი კომუნიკაციის წახალისების პარალელურად, საგანმათლებლო სისტემის უპირველესი ამოცანაა ბავშვებს შორის დადებითი კომუნიკაციის და ურთიერთობის წახალისება. მასწავლებელს ამისთვის შეუძლია ჯგუფური მუშაობის გამოყენება, სადაც სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე, სხვა მოსწავლეებთან ერთად, ერთი დავალების ირგვლივ გაერთიანდება.

ამასთანავე, გასათვალისწინებელია, რომ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა განათლების უფლების უზრუნველყოფის პარალელურად, სკოლის ადმინისტრაციის და პედაგოგთა მოვალეობაა სკოლის დანარჩენი მოსწავლეების ინტერესების დაცვა. გაუმართლებელია ინკლუზიური განათლების დანერგვა, თუკი ეს პროცესი დანარჩენი მოსწავლეების საზიანოდ განხორციელდება. მაგ. თუ ხშირად იშლება საგაკვეთილო პროცესი, მასწავლებელი ვერ უთმობს მოსწავლეებს საკმარის ყურადღებას, უხდება კლასის ხშირი დატოვება და ა.შ. ამ შემთხვევაში, მშობელს უფლება აქვს, სკოლის ადმინისტრაციას სიტუაციაში გარკვევა და შესაბამისი რეაგირება მოსთხოვოს. პრობლემური სიტუაციის გადაჭრა ორივე მხარის ინტერესების დაცვით უნდა მოხდეს - არ შეიზღუდოს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მოსწავლის უფლებები მიიღოს განათლება თანატოლებთან ერთად და არ ჩაიშალოს საგაკვეთილო პროცესი.

ინკლუზიური განათლების დანერგვის პროცესში, სკოლამ უნდა გაითვალისწინოს ბავშვის სწავლებისთვის რეკომენდირებული პირობები და ხელი შეუწყოს მისი საგანმანათლებლო საჭიროებების დაკმაყოფილებას. ამ პროცესის წარმატებით განხორციელება, ხშირ შემთხვევაში წარმოუდგენელია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის მშობლის ჩართულობის გარეშე. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვთა განათლება არის მშობლებისა და პროფესიონალების საერთო ამოცანა.

სკოლის ადმინისტრაციამ, და პედაგოგებმა, ყველაფერი უნდა გააკეთონ მშობელსა და პედაგოგს შორის თანამშრომლობაზე დაფუძნებული ურთიერთობის დასამყარებლად. რეალურად, ეს ნიშნავს მშობლებთან პარტნიორობას და მათ მნიშვნელოვან თანამონაწილეებად აღიარებას ინკლუზიური განათლების დანერგვის პროცესში.

სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის სასწავლო პროცესის დაგეგმვისას, სკოლა ვალდებულია განსაზღვროს მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროებები და საგანმანათლებლო პრიორიტეტები. მიუღებელია ამ პროცესის მშობლის თანხმობის, ჩართულობისა და თანამონაწილეობის გარეშე განხორციელება.

ექსპერტებისგან და პროფესიონალებისგან, საჭირო ინფორმაციის და რეკომენდაციის მიღების შემდეგ, მშობელს ენიჭება გადაწყვეტილების მიღების უფლება თავისი შვილისთვის განათლების ფორმის არჩევაში.

ამ მხრივ, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე ბავშვების მშობელთა დამოკიდებულება საკმაოდ არა ერთგვაროვანია. მიუხედავად იმისა, რომ უმეტესობა დადებითად აფასებს ინკლუზიურ განათლებას და იმ შესაძლებლობებს, რასაც სწავლის ეს ფორმა იძლევა, მშობელთა გარკვეულ ნაწილს მიაჩნია, რომ ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში მათი შვილების ჩართვა კიდევ უფრო გააღრმავებს მათ იზოლაციას. ისინი არა მარტო ვერ აითვისებენ სასკოლო პროგრამით გათვალისწინებულ მასალას, არამედ გახდებიან გარიყვის და დაცინვის ობიექტები. ამგვარი დამოკიდებულების არსებობის შემთხვევებში, მშობლები არჩევანს სპეციალიზირებული განათლების ან ინტეგრირებული სწავლების სასარგებლოდ აკეთებენ.

ამ დროს ექსპერტთა და პროფესიონალთა ამოცანაა, შეაფასონ ბავშვის ძლიერი და სუსტი მხარეები და საგანმანათლებლო სისტემის რესურსების გათვალისწინებით, დაეხმარონ მშობლებს სწორი არჩევანის გაკეთებაში.

როგორც წესი, მშობელი შვილის მდგომარეობას ყველაზე კარგად იცნობს. მიუხედავად იმისა, თუ განათლების რა ფორმას მიანიჭებს მშობელი უპირატესობას, ის ვალდებულია სკოლას გაუზიაროს ყველა გასათვალისწინებელი ინფორმაცია ბავშვის შესახებ, რომლის ობიექტურ შეფასებას თუ გადამოწმებას სკოლის ადმინისტრაცია შესაბამისი პროფესიონალების მონაწილეობით უზრუნველყოფს.

ყველა მშობელს აქვს გარკვეული მიზნები და მოლოდინები იმ საგანმანათლებლო დაწესებულების მიმართ, რომელშიც მისი შვილი ჩაერთვება. შესაბამისად, მოსწავლის სასწავლო პროცესის დაგეგმვა, ისევ და ისევ მშობლის პრიორიტეტების გათვალისწინებით უნდა ხდებოდეს. სასურველია, რომ ყველა გადაწყვეტილება მასთან შეთანხმებით და მისი მხარდაჭერით მიიღებოდეს.

უნდა გვახსოვდეს, რომ სასწავლო მიზანი იმთავითვე მიუღწეველი იქნება, თუკი ის მშობლისთვის მიუღებელია ან მას არასაკმარისი მნიშვნელობა ენიჭება. მაგ, მასწავლებლის ძალისხმევა ასწავლოს მოსწავლეს საათის ცნობა, უშედეგო იქნება, თუკი მშობელი ამ მიზანს არ გაიზიარებს და სახლში დამატებით არ იმუშავებს ამ უნარის განვითარებაზე.

სასურველია არ მოხდეს სკოლის პედაგოგთა მხრიდან მშობლის მიერ გამოთქმული საგანმანათლებლო პრიორიტეტების მექანიკურად აღიარება. არსებობს რისკი იმისა, რომ მშობელს ჰქონდეს არა რეალისტური ან არა ადეკვატური მოლოდინები საკუთარი შვილის ან სკოლის მიმართ. სკოლა ვალდებულია მოუსმინოს მშობელს, გაიზიაროს მისი ხედვა, მაგრამ, უნდა შეეცადოს მშობელთან მოლაპარაკების გზით, რეალისტური და მიღწევადი მიზნების დასახვას. ამ პროცესში რასაკვირველია, დიდია პროფესიონალთა - ფსიქოლოგთა და სპეც-პედაგოგთა როლი.

მშობელი ჩართულია საკუთარი შვილის სასწავლო პროცესის არა მხოლოდ დაგეგმვის, არამედ განხორციელების პროცესში. მშობელი სკოლასთან ერთად იზიარებს პასუხისმგებლობას მოსწავლის აკადემიურ წარმატებებზე, რაც მას ავალდებულებს აქტიურად იმუშაოს ბავშვთან სახლში განსაზღვრული მიზნის და მიცემული დავალების შესაბამისად.

სკოლის პედაგოგს, მოეთხოვება დეტალურად განიხილოს მშობელთან ის სასწავლო მიზნები, რომლებზეც ორივე მხარე თანხმდება და სასწავლო სტრატეგიები, რომლის გამოყენებაც კონკრეტულ მოსწავლესთან გამართლებული იქნება. გვახსოვდეს, რომ მხოლოდ შეთანხმებული მოქმედებით და ერთიანი სტრატეგიით მიიღწევა დასახული მიზნები.

ამასთანავე, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვის მშობელს ევალება გააცნობიეროს, რომ თავისი შვილის მაქსიმალური წარმატებებისთვის, აუცილებელია პედაგოგებთან შეთანხმებული სასწავლო განრიგისა და გეგმის მიმართ სრული საპასუხისმგებლო დამოკიდებულების ჩამოყალიბება და რეგულარული მეცადინეობები.

დაუშვებელია, სწავლის პროცესში, ბავშვის არსებული მდგომარეობის მომიზეზებით, მშობლის მხრიდან ბავშვისთვის რაიმე დამატებითი შეღავათების მოთხოვნა, რომლებიც მისი საგანმანათლებლო საჭიროებით არ არის გამოწვეული. მაგ. არასწორია მოთხოვნა მოსწავლეს საპატიოდ ჩაეთვალოს სკოლის გაცდენები, თუკი ეს მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესებით ან სხვა საპატიო მიზეზით არ არის გამოწვეული. არამართებული იქნება მასწავლებლის მხრიდან, აპატიოს მოსწავლეს ინდივიდუალური დავალების არშესრულება, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების არსებობის გამო.

მშობლის მხრიდან სასწავლო პროცესის სრული სერიოზულობით აღქმა და მხარდაჭერა, იქნება სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის აკადემიური და პიროვნული უნარ-ჩვევების განვითარების წინაპირობა.

კლასის პედაგოგმა კი, თავის მხრივ, ცდა არ უნდა დააკლოს, რომ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის მშობელმა თავი თანასწორად და თავდაჯერებულად იგრძნოს კლასის სხვა მშობელთა შორის, არ ჰქონდეს დანაშაულისა და რიდის განცდა, შვილის სპეციალური საჭიროებების არსებობის და/ან დამატებითი მხარდაჭერის საჭიროების გამო.

ქვემოთ მოცემულია ზოგიერთი შეკითხვა რომელიც საკუთარ თავს უნდა დაუსვას მასწავლებელმა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვის მშობელთან ურთიერთობისას:

მასწავლებლისა და მშობლის შეხვედრების ინტენსიურობა დამოკიდებულია გარემოებებზე, მაგრამ აუცილებლად უნდა იყოს რეგულარული. დიდი მნიშვნელობა ენიჭება სკოლაში მშობლებსა და მასწავლებლებს შორის სისტემურ ურთიერთობას. მნიშვნელოვანია განისაზღვროს მხარეების ფუნქციები და ორივე მხარემ გამოთქვას აზრი როგორ წარმოუდგენია თანამშრომლობა. მშობლები შესაძლებელია მოწვეულნი იყვნენ სხვადასხვა აქტივობებში მონაწილეობის მისაღებად, რათა მათთვის ნათელი გახდეს სკოლაში მიმდინარე სასწავლო პროცესები და ის სასწავლო სტრატეგიები, რომლითაც მისი შვილის სწავლება ხორციელდება. ასევე სისტემატიურად უნდა ხდებოდეს ინფორმაციის გაცვლა მოსწავლის მიღწეულ წარმატებებზე თუ მიმდინარე სირთულეებზე.

ყველა მასწავლებელმა კარგად იცის, რომ მოსწავლეები განსხვავდებიან ერთმანეთისგან სწავლის უნარით, ახალი მასალის ათვისების ტემპით და მიდრეკილებებით სხვადასხვა საგნების მიმართ. მასწავლებელი აცნობიერებს რა ამ მრავალფეროვან განსხვავებებს ცდილობს, რომ სწავლების პროცესში ყველა მოსწავლის საგანმანათლებლო ინტერესი ერთნაირად იყოს გათვალისწინებული. ამის მისაღწევად მასწავლებლები სხვადასხვა ხერხებს მიმართავენ. მაგალითად, დამატებითი და ინდივიდუალური მეცადინეობა მოსწავლესთან, მასალის გამარტივება ან უბრალოდ მოცულობის შემცირება, ახალი მასალის დამატებითად ახსნა და მოსწავლის წახალისება. თუმცა, არსებობენ ისეთი მოსწავლეებიც, რომელთაც სწავლასთან დაკავშირებული რთული პრობლემები აქვთ და მიუხედავად მასწავლებლის ძალისხმევისა ისინი მაინც ვერ ითვისებენ ახალ მასალას, უჭირთ კითხვა, ვერ ისვენებენ გაკვეთილზე და გაუთავებელ მოძრაობაში არიან, მუდამ ზარმაცობენ და ყველანაირად არიდებენ თავს სასწავლო გარემოს. სამწუხაროდ მოსწავლეები, რომელთაც ამგვარი სწავლის სირთულეები აქვთ, სწავლის დაწყებისთანავე „დაღდასმულნი“ არიან და თითქოს ყველა შეგუებულია, რომ „მათგან არაფერი გამოვა“. სწავლის ადრეულ ეტაპზევე გამოტანილი ეს ვერდიქტი მოსწავლეს ბოლომდე მიყვება და მისი მრავალი ემოციური, თუ ქცევითი პრობლემების საფუძველი ხდება. მოსწავლისთვის დაღის დასმა და მისი წარუმატებლობისთვის განწირვა ხშირად იმიტომაც ხდება, რომ მასწავლებელმა არ იცის რასთან აქვს საქმე. ეს უბრალოდ სიზარმაცეა თუ .სირთულეები სწავლის .პროცესში? ეს კითხვის უუნარობაა თუ მეცადინეობის და სიბეჯითის ნაკლებობა? და რაც ყველაზე მთავარია, მასწავლებელმა ხშირად არ იცის ვის მიმართოს მოსწავლის პრობლემების თაობაზე. მშობლებს? მშობლები ხშირად თავად არიან დაბნეულნი, ვერ გარკვეულან რა ემართება მათ შვილს და პასუხს მასწავლებელს თხოვენ. კოლეგებთან სწავლების სირთულეებზე ლაპარაკი უხერხულია, არა კომპეტენტურობას დაგაბრალებენ. ყველაზე იოლი გზა ბავშვისთვის დაღის დასმაა, რომელიც გვაუწყებს, რომ „ამისგან მაინც არაფერი გამოვა“. სინამდვილეში კი მოსწავლეს, რომელსაც სწავლის სირთულეები აქვს სპეციალისტთა დახმარება ჭირდება. პირველ რიგში უნდა გაირკვეს და ყველასთვის ნათელი გახდეს თუ რა ტიპის სწავლის დარღვევასთან გვაქვს საქმე, ანუ რატომ ვერ სწავლობს ბავშვი. რა გამომწვევი მიზეზები აქვს მის სწავლის უუნარობას. ამ კითხვაზე პასუხი მხოლოდ ბავშვის შესაძლებლობებისა და კოგნიტური ფუნქციების შეფასებას შეუძლია გასცეს. ამას ფსიქოლოგები აკეთებენ მათ ხელთ არსებული ტესტების, კითხვარების და ბავშვის ქცევაზე დაკვირვების საფუძველზე. შეფასებამ ყველა ის სფერო უნდა მოიცვას, რომელიც ბავშვის სწავლის სირთულეებს უკავშირდება. განსაკუთრებული ყურადღება ბავშვის ინტელექტუალურ, აკადემიურ, მოტორულ, ემოციურ, ქცევით და სოციალურ უნარებზე უნდა გამახვილდეს.

სწავლის სირთულეების მქონე მოსწავლეების იდენტიფიკაცია/შეფასება საკლასო ოთახში იწყება, როცა მასწავლებელი ათვისების და ქცევის სირთულეებს აფიქსირებს. სირთულეების პირველადი დაფიქსირების შემდგომ, მასწავლებელი იწყებს სიღრმისეულ, სისტემატურ დაკვირვებას მოსწავლის სწავლასა და ქცევაზე საკლასო ოთახში. ამის შემდეგ, მასწავლებელი ცვლის სწავლების სტრატეგიას და ბავშვთან მიდგომას და აკვირდება, თუ რა შედეგი გამოიღო ცვლილებებმა სასწავლო პროცესში.

მასწავლებელი მართავს კონსულტაციას მოსწავლის მშობელთან/მზრუნველთან და, თუ შესაძლებელია თავად მოსწავლესთანაც არსებული სირთულეებისა და მიდრეკილებების შესახებ. მასწავლებელი მშობელთან ერთად განიხილავს ბავშვის ფსიქოლოგთან, ოკუპაციურ თერაპევტთან და ნევროლოგთან კონსულტირების შესაძლებლობებს, რათა სპეციალისტთა დასკვნების საფუძველზე ზედმიწევნით ზუსტად გახდეს ცნობილი თუ რა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროება აქვს მოსწავლეს და შესაბამისად, დაიგეგმოს მისთვის ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა თუ ცვლილებები სასწავლო პროცესში.

ბევრი მოსწავლისათვის, ამგვარი მულტიდისციპლინური მიდგომა და მასწავლებლის მშობლებთან თანამშრომლობა აბსოლუტურად საკმარისია, იმისთვის, რომ მათ წარმატებებს მიაღწიონ სწავლის პროცესში და ბევრი სირთულე აიცილონ თავიდან.

იმ შემთხვევაში კი, როდესაც მასწავლებელს შეზღუდული შესაძლებლობის მოსწავლე ჰყავს კლასში და წინასწარ არის ცნობილი ბავშვის სწავლის სირთულეების შესახებ, მასწავლებელი აზუსტებს მოსწავლის ძლიერ და სუსტ მხარეებს, სპეციალისტთა დასკვნის საფუძველზე უდგენს მას ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმას და ცდილობს მაქსიმალურად ჩართოს იგი სასწავლო პროცესში თანატოლებთან ერთად.

საქართველოს ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში სასწავლო პროცესი ეროვნული სასწავლო გეგმის შესაბამისად ხორციელდება, რომელიც დამტკიცებულია საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ. ეროვნული სასწავლო გეგმა თითოეული საგნის ფარგლებში, ყოველი საფეხურისთვის განსაზღვრავს სასწავლო მიზნებს, ამოცანებს და წლის ბოლოს მისაღწევ შედეგებს. სკოლისა და პედაგოგის მიზანია, რაც შეიძლება მეტად მიუახლოოს ყველა მოსწავლე დასახულ წლიურ მიზანსა და სასწავლო შედეგს. შესაბამისად, მოსწავლე შეფასებას ღებულობს მიღწევის დონის მიხედვით მიზანთან მიმართებაში.

სკოლაში პედაგოგის ამოცანაა სასწავლო პროცესი სწორედ ეროვნული სასწავლო გეგმის შესაბამისად წარმართოს, მაგრამ იმავდროულად მოარგოს ის მოსწავლის ინდივიდუალურ შესაძლებლობებს და ინტერესებს. ეროვნული სასწავლო გეგმა „ორიენტირებულია თითოეული მოსწავლის ინტერესებსა და შესაძლებლობებზე, ცოდნის ხარისხზე და არა ოდენობაზე“. ეს მიდგომა განსაკუთრებით აქტუალური ხდება, თუკი პედაგოგს კლასში სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე ყავს, რომლისთვისაც გაუმართლებელი იქნება ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული იგივე სასწავლო მიზნების დასახვა, რომელიც პედაგოგს დასახული აქვს კლასის დანარჩენი მოსწავლეებისთვის.

ამ შემთხვევაში, პედაგოგის ამოცანაა, მოსწავლისთვის უზრუნველყოს ხარისხიანი და ეფექტური განათლება და საგაკვეთილო პროცესი, ოღონდ მისი შესაძლებლობების, ინტერესების, ძლიერი და სუსტი მხარეების გათვალისწინებით. ამ დროს, პედაგოგი უფლებამოსილია დასახოს ამ კონკრეტული მოსწავლისთვის ინდივიდუალური მიზანი, ამოცანა და სასწავლო შედეგი, რომელიც განსხვავებული იქნება კურიკულუმით გათვალისწინებული გეგმისგან. .ამ გეგმით მოხდება მოსწავლისთვის ყველაზე შესაფერისი მოთხოვნების განსაზღვრა და მისი დაცვა არაადეკვატური მოლოდინებისგან, რომლებიც ხშირად გააჩნიათ, როგორც მშობლებს, ასევე მასწავლებლებს .

ხშირ შემთხვევაში, იმისათვის, რომ შესაძლებელი გახდეს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის სასწავლო პროცესში ჩართვა, აუცილებელი ხდება ეროვნული სასწავლო და/ან სასკოლო სასწავლო გეგმის ცვლილება (მოდიფიკაცია) მოსწავლის საჭიროებების გათვალისწინებით.

მთავარია, არ დაგვავიწყდეს, რომ ყოველი მოსწავლისთვის განსაზღვრული ცვლილება, მოსწავლის შეფასების შედეგებზე დაფუძნებით უნდა განისაზღვრებოდეს და მის ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმაში ხდებოდეს დოკუმენტირება.

მოსწავლის საჭიროების გათვალისწინებით დასაშვებია:

კლასში, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის სწავლის შემთხვევაში, მასწავლებლის უმთავრეს ამოცანას საგაკვეთილო პროცესში ყველა მოსწავლის თანაბარი ჩართულობის უზრუნველყოფა და თითოეული მოსწავლისთვის დასახული მიზნის შესაბამისი ცოდნის გადაცემა წარმოადგენს. პედაგოგმა ეს უნდა შესძლოს, მიუხედავად იმისა, რომ ის, განსხვავებულ მოსწავლეებთან განსხვავებული სტრატეგიებით და გეგმით მუშაობს.

მაგალითად, დასაშვებია, რომ მასწავლებლის მიზანი პირველ კლასელი მოსწავლეებისთვის იყოს დაფიდან მარტივი წინადადებების გადაწერის უნარის განვითარება; მათი თანაკლასელი სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის დასახულ მიზანს კი წარმოადგენდეს წერის წინმსწრები ფიგურების ხატვის უნარის განვითარება. დაუშვებელია, რომ მასწავლებელი კლასის უმრავლესი მოსწავლეებისთვის გეგმავდეს მიზნის შესაბამის აქტივობას - დაფაზე წერდეს წინადადებებს, მოსწავლეები მას იწერდნენ რვეულში; სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე კი ამ დროს უქმად იჯდეს და არ იყოს ჩართული რაიმე სახის წერილობით აქტივობაში. სწორი იქნება, თუკი პარალელურად, მასწავლებელი სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეს გეომეტრიული ფიგურების გაფერადებას ან გადახატვას დაავალებს. მეტიც მასწავლებელი, შეიძლება მის გვერდითაც დარჩეს, სანამ სხვა მოსწავლეები წერენ და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე წაახალისოს დავალების შესრულების პროცესში.

იმავდროულად, მასწავლებელი უნდა .ეცადოს, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის შერჩეული აქტივობები, არ იყოს გაკვეთილის კონტექსტიდან და საგაკვეთილო თემიდან ამოვარდნილი, მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლებელია სხვა მოსწავლეების მიზნებისგან სრულიად განსხვავებულ მიზანს ემსახურებოდეს.

მაგალითად, მასწავლებლის მიზანია მეორე კლასელ მოსწავლეს განუვითაროს ნაცნობ თემატიკაზე შექმნილი მცირე ზომის ტექსტების გაგების და გადმოცემის უნარი; ხოლო საგაკვეთილო თემაა ი. გოგებაშვილის „უსუნო ყვავილი“, შესაბამისად, მასწავლებელი თავის მოსწავლეებს ამ ნაწარმოების თხრობით გადმოცემას სთხოვს. გამართლებული იქნება, თუკი მასწავლებელი სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეს სთხოვს მისთვის ნაცნობი ყვავილების დასახელებას (ეს აქტივობა საგაკვეთილო კონტექსტს ეხმაურება). შესაბამისად, თუკი მასწავლებელი მოსწავლეებს აღნიშნული ტექსტის გადაწერას ან მოკლე შინაარსის წერით გადმოცემას მოსთხოვს, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეს შესაძლებელია ყვავილების დახატვა დაავალოს.

ამ მიდგომის გამოყენებისას, მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებელმა ყოველი აქტივობა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის შესაძლებლობების და დასახული მიზნების გათვალისწინებით განსაზღვროს და არ დაივიწყოს მთავარი პრინციპი - მიუხედავად განსხვავებული მიზნებისა, მან უნდა უზრუნველყოს ყველა თავისი მოსწავლის თანაბარი ჩართულობა საგაკვეთილო პროცესში და აქტივობებში.

იდელური იქნება, თუკი მასწავლებელი მოახერხებს, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის შესაძლებლობების და მიზნების გათვალისწინებას და თავისი საგაკვეთილო პროცესის იმგვარად დაგეგმვას, რომ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე, ზუსტად იმავე საგაკვეთილო აქტივობებში იყოს ჩართული და იმ ხანგრძლივობით, როგორც სხვა მისი თანაკლასელები.

მაგალითად, თუკი მასწავლებლის ერთი კონკრეტული დღის საგაკვეთილო განრიგი ითვალისწინებს მოსწავლეთა ზეპირ გამოკითხვას, მასწავლებელმა ზეპირი გამოკითხვის პროცესში სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეც უნდა ჩართოს (ოღონდ შესაბამისად შერჩეული მეთოდით); თუკი დარჩენილი საგაკვეთილო პროცესი საკლასო წერით აქტივობას ეთმობა, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლემაც უნდა განახორციელოს შესაბამისი აქტივობა, თუმცა შესაძლებელია, რომ როცა სხვები წერენ მან ხატოს, როგორც ეს წინა მაგალითში არის განსაზღვრული.

არსებული რეალობიდან გამომდინარე, საგაკვეთილო პროცესის ამგვარად დაგეგმა ყოველთვის არ ხერხდება და ხშირად გამართლებულია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის ზეპირი გამოკითხვა სწორედ მაშინ განხორციელდეს, როდესაც მისი თანაკლასელები წერენ. ასე მასწავლებელი უფრო კონცენტრირდება ამ მოსწავლეზე; ან პირიქით, გამართლებულია მოსწავლემ ხატოს მაშინ, როდესაც სხვების ზეპირი გამოკითხვა ხორციელდება.

ამ შემთხვევაში, მთავარია, რომ მასწავლებლის მიერ შერჩეული სტრატეგია წინასწარ კარგად იყოს მოფიქრებული და ითვალისწინებდეს მოსწავლის შესაძლებლობებს, კლასის სტრუქტურას და საგაკვეთილო პროცესს.

მთავარია, რომ მასწავლებელმა არ დაუშვას სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის უქმად ჯდომა გაკვეთილზე, მაშინ როდესაც მისი თანაკლასელები აქტიურ მონაწილეობას იღებენ.

ცალკეულ შემთხვევებში, აუცილებელი ხდება, მოსწავლისთვის გაკვეთილზე კლასის აქტივობებისგან სრულიად განსხვავებული აქტივობების შეთავაზებაც. მაგ. დასაშვებია, მოსწავლეს მასწავლებელმა დაფის გაწმენდა დაავალოს მაშინ, როდესაც კლასის სხვა მოსწავლეები საკონტროლოს წერენ ან მოსწავლემ ქართულის გაკვეთილზე ხატოს და აფერადოს, მაშინ როცა მისი თანაკლასელები სხვადასხვა ზეპირ და წერით აქტივობებს ახორციელებენ. ამგვარი აქტივობები ხშირ შემთხვევაში საშუალებად გამოიყენება მოსწავლის საგაკვეთილო პროცესის მიჩვევის და ქცევის წესების გამომუშავების უზრუნველსაყოფად. მთავარია, ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში, მოსწავლისთვის საინტერესო აქტივობები შეირჩეს და სხვა მოსწავლეების მხრიდან ზედმეტი ინტერესის გამო, საგაკვეთილო პროცესის ჩაშლა არ გამოიწვიოს. ამგვარი აქტივობების გამოყენებისას, გადამწყვეტია, რომ მოსწავლეს ეს აქტივობები, დავალების სახით მასწავლებლისგან მიეცეს (ანუ ხატვა წამოიწყოს, იმიტომ რომ მასწავლებელმა დაავალა, და არა იმიტომ, რომ მას ასე მოუნდა) და გაკონტროლდეს გაკვეთილის მსვლელობისას.

სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა პორტფოლიო წარმოადგენს კრებულს, სადაც თავს იყრის მოსწავლის შესახებ ყველა ის მნიშვნელოვანი ინფორმაცია, რომელიც კონკრეტული მოსწავლის სწავლასა და განათლებას უკავშირდება. პორტფოლიოში კომპაქტურად არის თავმოყრილი ყველა ის დოკუმენტი და მასალა, რომელიც ასახავს მოსწავლის სპეციალურ საგანმანათლებლო საჭიროებებს, მის ძლიერ და სუსტ მხარეებს, მის სოციალურ და საგანმანათლებლო გარემოს. პორტფოლიო წარმოადგენს გზამკვლევს მოსწავლის განათლების დაგეგმვის და წარმართვის პროცესში.

პორტფოლიოს შემადგენლობაში შედის:

პორტფოლიო, რომელიც წარმოადგენს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის ირგვლივ სკოლაში გაერთიანებული პროფესიონალების მიერ შედგენილ სახელმძღვანელო დოკუმენტს, გამოყენება როგორც გზამკვლევი მოსწავლის შემდგომი საგანმანათლებლო აქტივობების დაგეგმვის პროცესში. პორტფოლიო თვალსაჩინოდ უნდა ასახავდეს მოსწავლის სასწავლო პროცესის მიმდინარეობას და სპეციფიკას და გასაგები უნდა იყოს გუნდის ნებისმიერი ახალი წევრისთვის, რომელიც შესაძლებელია ჩაერთოს ან ჩაენაცვლოს რომელიმე პროფესიონალს. პორტფოლიო გასაგები უნდა იყოს ასევე მშობლისთვისაც, რომელსაც აქვს უფლება რეგულარულად გაეცნოს მას და ყოველთვის იყოს ინფორმირებული ბავშვის მიღწევების და საჭიროებების შესახებ. პორტფოლიოს წარმოება საშუალებას აძლევს მშობლებს და ოჯახის სხვა წევრებს, მოსწავლის განათლების დაგეგმვის პროცესში მათი ცოდნა, გამოცდილება და შეხედულებები იყოს გათვალისწინებული და იმავდროულად, იძლევა საშუალებას აქტიურად ჩაებან საკუთარი შვილის განათლების დაგეგმვაში.

პორტფოლიო ემსახურება სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის ინტერესების დაცვას სკოლაში და სკოლის გარეთ.

პორტფოლიოს შედგენაზე პასუხისმგებლობას იღებს სკოლა და მასში მონაწილეობს მოსწავლესთან ახლო კონტაქტში მყოფი ყველა სპეციალისტი, მისი ოჯახის წევრები და რაც მთავარია, თავად მოსწავლე.

პორტფოლიოზე უშუალო პასუხისმგებლად შეიძლება შეირჩეს პირი (უმეტეს შემთხვევაში ეს შეიძლება იყოს კლასის დამრიგებელი, მაგრამ შეიძლება იყოს სხვა ადამიანიც), რომელიც მართავს და კოორდინირებს მოსწავლის ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმის შესრულებას, ორგნიზებას უკეთებს საჭირო შეხვედრებს, უზრუნველყოფს საჭირო ინფორმაციის შეგროვებას და პორტფოლიოში ორგანიზებას. ყველა სახის ინფორმაცია, რომელიც გროვდება სპეციალისტების მიერ, ეგზავნება პასუხისმგებელ პირს. ეს უკანასკნელი კი წყვეტს, არის თუ არა არსებული ინფორმაცია საკმარისი და თუ არა, რა სახის ინფორმაციაა საჭირო დამატებით.

პორტფოლიში თავმოყრილი ინფორმაცია, არის გარანტია იმისა, რომ ბავშვი იქნება დაცული გადაფასების ან პირიქით არასათანადო შეფასებისგან და შესაბამისად სკოლის და კურიკულუმის იმ გადაჭარბებული მოთხოვნებისგან, რომელიც მოცემულ სიტუაციაში მოსწავლის შესაძლებლობებს არ შეესაბამება.

პორტფოლიო ასევე წარმოადგენს გზამკვლევს სკოლის ადმინისტრაციისა და სამეურვეო საბჭოსთვის. იგი მიუთითებს სკოლის ადმინისტრაციას კონკრეტულად რა სახის მხარდაჭერა არის მათგან საჭირო, რომ მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროებები დაკმაყოფილდეს.

სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლე შესაძლებელია ფასდებოდეს დანარჩენი მოსწავლეების მსგავსად (თუ კი ის მიყვება სკოლის სასწავლო გეგმას და პროგრამა მისთვის მხოლოდ ადაპტირებულია) ან მისი ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული აკადემიური მიღწევების შესაბამისად. როდესაც შეფასება ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის მიხედვით ხდება, იგი მთლიანად მოსწავლის შესაძლებლობებსა და უნარებს ეფუძნება (სასწავლო პროგრამებისა და შეფასების ეროვნული ცენტრი 2008¹).

შეფასება ყოველთვის უნდა აღწერდეს:

ამგვარი წერილობითი კომენტარი მოსწავლის ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის მიღწევებსა და განხორციელების სირთულეებს უნდა აღწერდეს. სადაც საჭიროა წერილობითი კომენტარი უნდა მიუთითებდეს გზებს, რომლებიც საშუალებას მისცემს მოსწავლეს უკეთ ისწავლოს და უნდა განსაზღვრავდეს ამ მიღწევებისათვის საჭირო დროის მონაკვეთს. განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე მოსწავლის შეფასებისათვის 0-დან 10-მდე ნიშნები გამოიყენება.

როდესაც მოსწავლის საგანმანათლებლო პროგრამის გარკვეული ნაწილის წარმართვაზე პასუხისმგებელია სპეციალური პედაგოგი ან ფსიქოლოგი და არა კლასის პედაგოგი, მან მოსწავლის წარმატებებისა და წარუმატებლობის შესახებ წერილობითი ანგარიში კლასის პედაგოგს უნდა წარუდგინოს.

მნიშვნელოვანია, რომ შეფასება აღწერდეს თუ რაში ვლინდება მოსწავლის სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროება:

ბევრი განსაკუთრებული საჭიროების მქონე მოსწავლის სასწავლო შედეგები მათი თანაკლასელთა მსგავსია, მაგრამ მათთვის პედაგოგი ადაპტირებული შეფასების პროცედურებს იყენებს (მაგ. წერითი, ზეპირი გამოცდის ნაცვლად). შეფასების ადაპტირებული პროცედურების გამოყენება მოსწავლის ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმაში უნდა იქნას ასახული. ამ მოსწავლეებისათვის შეფასება ხდება სასწავლო კურსის/პროგრამის სასწავლო შედეგების მიხედვით. შეფასების მეთოდები და ანგარიშგება უნდა იყოს სამინისტროს 5-დან მე-12 კლასების ანგარიშგების პოლიტიკის თანმიმდევრული.

ზოგიერთი მოსწავლის პროგრამამ კი შესაძლოა მნიშვნელოვანი მოდიფიკაცია მოითხოვოს. ასეთი პროგრამების ზოგიერთი ან ყველა სასწავლო შედეგი რეგულარული სასწავლო პროგრამისგან საგრძნობლად განსხვავებული იქნება. ამ შემთხვევებში შეფასება ეფუძნება ამ შედეგების მიღწევის ხარისხს. შესაბამისად, ყველა შეფასება ინდივიდუალურად შემუშავებული სტანდარტების მიხედვით გაკეთდება.

მშობლებს შეუძლიათ სკოლის დახმარება სწავლის შედეგების და მოსწავლის განვითარების პროგრესის შეფასებაში, განსაკუთრებით სოციალური მიზნების, ცხოვრებისეული უნარ-ჩვევების და განვითარების მხრივ.

________________

1 სასწავლო პროგრამებისა და შეფასების ეროვნული ცენტრი (2008), ეროვნული სასწავლო გეგმა ზოგადსაგანმანათლებლო საჯარო სკოლებისათვის 2008-2009 წლებში გვ. 20.

ხშირ შემთხვევაში, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის ზოგადსაგანმანათლებლო პროცესში ეფექტურ ჩართულობას დამხმარე საშუალებების გამოყენება დამატებით უწყობს ხელს. ხელშემწყობი საშუალებები ეხმარება მოსწავლეს გახდეს უფრო დამოუკიდებელი და გაუადვილდეს თანამონაწილეობა შემდეგ საქმიანობებში:

დამხმარე საშუალება შეიძლება იყოს მაღალ ტექნოლოგიური და ძვირად ღირებული ტექნიკა და მოწყობილობა (კომპიუტერი, ელექტროეტლი, და ა.შ.) ან იოლი და იმავდროულად იაფი (მაგ. ანტისლიპი რვეულის მერხზე მოძრაობის შესაფერხებლად, საწერი კალმის გასქელებული ტარი და ა.შ.). მთავარია, მისი შერჩევა მოსწავლის ინდივიდუალური საგანმანათლებლო საჭიროებების გათვალისწინებით ხდებოდეს და ის

მოსწავლისთვის დამხმარე საშუალების შერჩევისას უნდა გავითვალისწინოთ, რომ საკლასო აქტივობების განხორციელების პროცესში ის იოლად უნდა გამოიყენებოდეს, იყოს მაქსიმალურად ფუნქციური, ზედმეტად არ იქცევდეს სხვა მოსწავლეთა ყურადღებას და ამით არ იწვევდეს საკლასო აქტივობის შეფერხებას.

საქართველოში, ამ ეტაპზე მაღალ ტექნოლოგიური და ძვირად ღირებული დამხმარე საშუალებები (ელექტრო ეტლები გადაადგილებისთვის, კომპიუტერული ტექნიკა და პორტატიული კომპიუტერები წერის პრობლემების მქონე მოსწავლეთათვის) არ არის ხელმისაწვდომი, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში, შესაძლებელია ამ მაღალ ტექნოლოგიური პროდუქციის შედარებით იაფი და ხელმისაწვდომი საშუალებებით ჩანაცვლება. სწორი გამოსავლის მოძიება, ხშირად შესაბამის პირთა კრეატულობაზეა დამოკიდებული.

მაგალითად, თბილისის ერთ-ერთ ინკლუზიური სკოლაში, პედაგოგი აქტიურად იყენებდა მაგნიტურ დაფას, რომელსაც უდგამდა მერხზე გადაადგილების პრობლემების მქონე მოსწავლეს, რომელსაც ეტლის უქონლობის გამო თავად დაფასთან გასვლა არ შეეძლო, თუმცა ხშირად გამოხატავდა სურვილს არითმეტიკული მაგალითები სხვების წინაშე ამოეხსნა.

მოსწავლისთვის დამხმარე საშუალების შერჩევა შესაბამის პროფესიონალთა (ოკუპაციური თერაპევტი, სპეც. პედაგოგი, მასწავლებელი) გადაწყვეტილების საფუძველზე უნდა ხდებოდეს და მოსწავლის შეფასების შედეგებს, მის საჭიროებებს უნდა ეფუძნებოდეს.

დამხმარე საშუალების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებისას, აუცილებელია, მოსწავლის მშობლის აზრის გათვალისწინებაც და მისი თანხმობა ადაპტაციის გამოყენებასთან დაკავშირებით. ზოგიერთ შემთხვევაში, მშობლები წინააღმდეგნი არიან მათი შვილები რაიმე განსხვავებულ საშუალებებს (ეტლი, განსხვავებული მერხი, საწერი საშუალება) იყენებდნენ და ამით კიდევ უფრო მეტად გამოირჩეოდნენ თავიანთი თანატოლებისგან. ამ შემთხვევაში, აუცილებელია, მშობელთა ინფორმირება და დამხმარე საშუალებების საჭიროების თაობაზე შეთანხმება.

გუნდის გადაწყვეტილება დამხმარე საშუალების გამოყენების თაობაზე, უნდა დოკუმენტირდეს მოსწავლის პორტფოლიოში და/ან ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმაში, იმავდროულად უნდა განისაზღვროს პირობები და გარემოებები, როდესაც მოსწავლეს შერჩეული დამხმარე საშუალება შეიძლება დასჭირდეს.

გარდა დამხმარე საშუალების შერჩევისა, მნიშვნელოვანია მისი გამოყენების სწავლებაც მოსწავლისთვის და ამაზე პასუხისმგებელი პირის განსაზღვრა.

ქვემოთ მოცემულია ხშირად გამოყენებადი დამხმარე ტექნოლოგიები.

სხვა მრავალ განხილულ ფაქტორთან ერთად, სკოლის ფიზიკური გარემო და მისი ორგანიზება მნიშვნელოვნად შეიძლება განსაზღვრავდეს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების .მქონე მოსწავლის სასკოლო აქტივობებში ჩართულობას. ფიზიკურმა გარემომ შესაძლებელია შეაფერხოს მოსწავლის სკოლაში ინკლუზიის პროცესი, მისმა სწორად ორგანიზებამ კი მნიშვნელოვნად შეუწყოს ხელი სასკოლო აქტივობებში ჩართულობას. ხშირად, მოსწავლისთვის საჯარო სკოლაში, თანატოლებთან ერთად, სწავლა შეუძლებელი ხდება მხოლოდ იმიტომ, რომ მოსწავლე სკოლის სივრცეში გადაულახავ დაბრკოლებებს აწყდება კიბის სახით, სკოლის შესასვლელთან და სართულებს შორის; ან ტუალეტია არაადაპტირებული და მოსწავლეს სკოლაში ხანგრძლივად დარჩენის საშუალება არ ეძლევა.

თანამედროვე სკოლის შენობობი იმგვარად უნდა იყოს ორგანიზებული, რომ მისი სივრცე ნებისმიერი მოსწავლისთვის იყოს მისაწვდომი და მასში ორიენტირება ყველასთვის იოლი და შესაძლებელი იყოს. გარდა ამისა, საყოველთაოდ იქნა აღიარებული, რომ ადაპტირებული სკოლა სასარგებლოა არა მხოლოდ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეებისთვის, არამედ ყველა მოსწავლისთვის თანაბრად.

იმისათვის, რომ სკოლის სივრცე მისაწვდომი იყოს შეზღუდული შესაძლებლობის და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებისთვის, არსებობს რამდენიმე მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელიც გათვალისწინებული უნდა იყოს სკოლის შენობის აგებისთანავე. ესენია:

სკოლის ადმინისტრაციამ, კი უნდა გაითვალისწინოს, რომ პანდუსი აუცილებელია სკოლის ცენტრალურ შესასვლელთან აშენდეს, რათა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეს იმავე შესასვლელით მიეცეს სარგებლობის შესაძლებლობა, რითაც მისი თანაკლასელები სარგებლობენ.

ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, უმრავლეს სკოლებში სწავლების კაბინეტური სისტემაა დანერგილი და მოსწავლეებს სხვადასხვა საგნების, სხვადასხვა კაბინეტებში და კლასებში მოსმენა უწევთ, კლასები კი ზოგიერთ შემთხვევაში სხვადასხვა სართულებზეა განლაგებული. ლიფტის არარსებობა, ეტლით მოსარგებლე მოსწავლისთვის სხვადასხვა გაკვეთილებზე დასწრების შესაძლებლობას არ იძლევა. ამ შემთხვევაში, სკოლის ადმინისტრაცია უფლებამოსილია დაუშვას გამონაკლისი იმ კლასისთვის, სადაც ეტლით მოსარგებლე მოსწავლე ირიცხება, შეურჩიოს მათ საკლასო ოთახი სკოლის პირველ სართულზე და მათთვის კაბინეტური სისტემა გააუქმოს.

თუკი სკოლაში მხედველობის დაქვეითების მქონე მოსწავლე ირიცხება, მისთვის შესაძლებელი კედელზე ტაქტილური ბილიკის დამაგრება, რაც მას გაუიოლებს კლასის მოძებნას და ორიენტაციას.

აღსანიშნავია, რომ სასკოლო სივრცის ადაპტაციასთან ერთად (რაც სასარგებლოა ყველა მოსწავლისთვის), ხშირად აუცილებელი ხდება, კონკრეტული მოსწავლის ინდივიდუალური საჭიროების გათვალისწინებით, საკლასო სივრცის მორგება. ამ შემთხვევაში, შესაძლებელია, საჭირო გახდეს მერხების იმგვარად გადალაგება, რომ ეტლით მოსარგებლე მოსწავლეს კლასში შესვლა და მანევრირება შეეძლოს. ხშირად, ამ მოსწავლეებს გასასვლელთან ახლოს უჩენენ ადგილს. ზოგიერთი მოსწავლისთვის, პირიქით, საჭირო ხდება შუა რიგში, მასწავლებლის მაგიდის გასწვრივ ადგილის გამონახვა, რომ მუდმივად შეინარჩუნოს თვალებით კონტაქტი მასთან და მაქსიმალურად იყოს ჩართული საგაკვეთილო პროცესში. შესაბამისად, ნათელია, რომ მოსწავლისთვის კლასში დასაჯდომი ადგილის განსაზღვრა, მისი და სხვა მოსწავლეების საჭიროებების გათვალისწინებით უნდა ხდებოდეს.

დასაჯდომი ადგილის შერჩევის პარალელურად, მნიშვნელოვანია მოსწავლისთვის მერხის შერჩევაც. მხოლოდ შესაბამისი ზომისა და სიმაღლის მერხი და სკამი უზრუნველყოფს მოსწავლისთვის ჯდომის სწორ პოზას და გაუიოლებს მას საგაკვეთილო აქტივობების განხორციელებას.

ჯდომის სწორი პოზა¹

მოსწავლისთვის სკამის სიმაღლე იმგვარად უნდა იყოს შერჩეული, რომ ჯდომისას შეეძლოს ტერფების სრული დაყრდნობა იატაკის ზედაპირზე და იმავდროულად მუხლის და მენჯის სახსარში ფეხები 90 გრადუსით იხრებოდეს.

დასაჯდომი ზედაპირი არ უნდა იყოს მოკლე და უნდა მისდიოდეს მუხლის უკანა ნაწილამდე.

მაგიდის სიმაღლე მოსწავლეს 90 გრადუსით მოხრილი იდაყვების ქვეშ უნდა ებჯინებოდეს. დაბალი მაგიდა გამოიწვევს მოსწავლის ზედატანის წინ გადახრას, ხოლო მაღალი მაგიდა მოსწავლის მხრებში მოხრილობას.

თუკი, მოსწავლეს კითხვისას და წერისას მაინც აღენიშნება მაგიდის ზედაპირისკენ გადახრის ტენდენცია, რეკომენდებულია, მაგიდის ზედაპირის დახრა (დახრილი ფიცრის დამატება) რომ შეფერხდეს მოსწავლის მაგიდისკენ გადმოწოლის მცდელობა. კითხვისას, შესაძლებელია მოსწავლეს წიგნის ვერტიკალური დამჭერი შევთავაზოთ.

________________

1 მოცემული ქვეთავში მოყვანილია მოსწავლის ჯდომის სწორი პოზის შერჩევის სტანდარტული მოთხოვნები, თუმცა რიგ შემთხვევებში მოსწავლის შეზღუდული შესაძლებლობიდან ან ფიზიკური განვითარების თავისებურებიდან გამომდინარე ამ სტანდარტული მოთხოვნების დაკმაყოფილება შეუძლებელი ხდება. ასეთ შემთხვევებში მოსწავლისთვის საკლასო ოთახში ოპტიმალურ ჯდომის პოზას ადგენს სპაციალისტი (ოკუპაციური თერაპევტი და/ან ნევროლოგი)