საქართველოს ქალთა და გენდერულ¹ საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციათა კოალიცია 2000 წელს შეიქმნა.

კოალიციის მიზანია:

ქალთა დაწინაურების ხელშეწყობა და ქალთა მონაწილეობის გაზრდა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში.

კოალიციის სტრუქტურა ჰორიზონტალურია და მასში რამდენიმე ჯგუფია წარმოდგენილი. ერთ-ერთი ასეთი სამუშაო ჯგუფია „ქალი და პოლიტიკა“, რომელიც ახორციელებს სხვადასხვა პროგრამას, მუშაობს სხვადასხვა მიზნობრივ ჯგუფთან და ჰყავს პარტნიორები:

ჯგუფ „ქალი და პოლიტიკის“ საქმიანობა უშუალოდ დაკავშირებულია პოლიტიკურ სფეროში ქალთა დაწინაურების ხელშეწყობასთან.

_____________________

1. გენდერი (სქესი): ცნება, რომელიც შეეხება სოციალურ განსხვავებებს ქალებსა და მამაკაცებს შორის. ბიოლოგიურისგან განსხვავებით, ის იცვლება კულტურებსა და დროში და ფართო ინტერპრეტაცია გააჩნია.

* საქართველოს პოლიტიკური პარტიების გენდერული მონიტორინგი და ანალიზი¹;

* საერთაშორისო გამოცდილების გაზიარება - კვოტების² მექანიზმები და შიდაპარტიული დროებითი საშუალებები;

* საქართველოს საარჩევნო კოდექსის გენდერული ანალიზი.

კვლევისათვის მიზნობრივ ჯგუფად შეირჩა რეიტინგით პირველი ექვსი პარტია: ნაციონალური პარტია, რესპუბლიკური პარტია, მემარჯვენეების პარტია, პარტია „მრეწველობა გადაარჩენს საქართველოს“, ლეიბორისტული პარტია.

ამომრჩეველთა ინტერესების უზრუნველსაყოფად გათვალისწინებული უნდა იყოს ქალებისა და მამაკაცების მოთხოვნილებები. მნიშვნელოვანია, პოლიტიკოსებმა თავიდანვე შეიტანონ გენდერული განზომილება³ ყოველდღიურ მუშაობაში. ასეთ შემთხვევაში შესაძლებელი იქნება შესაბამისი ზომების მიღება ადრეულ ეტაპზე, რათა არ მოხდეს ერთი ჯგუფის ნეგატიური ზემოქმედება მეორეზე.

გენდერული თანასწორობის⁴ გათვალისწინებამ პოლიტიკაში ძირითადი გენდერული ტენდენციების ფარგლებში ერთიანი მიდგომა შექმნა.

პოლიტიკაში გენდერული პერსპექტივების გათვალისწინება ნიშნავს, რომ ამომრჩეველი მოიაზრება არა როგორც ერთგვაროვანი ჯგუფი, არამედ როგორც განსხვავებული ჯგუფები სხვადასხვა მოთხოვნილებებით, მახასიათებლებითა და ქცევებით, რომელთა მიმართ გამოყენებული უნდა იყოს სხვადასხვა მიდგომა. თანასწორობის მისაღწევად ყველასთვის თანაბარი შესაძლებლობები⁵ უნდა იყოს გათვალისწინებული. ამის საფუძველი კი ამომრჩევლების დაკმაყოფილებაა. თუმცა, ამომრჩეველთა მასა მრავალფეროვანია: ქალები და გოგონები შეადგენენ მოსახლეობის 51%-ს, ხოლო მამაკაცები და ბიჭები - 49%-ს, ამას გარდა, არსებობს სეგმენტები, რომლებიც მოიცავს ინვალიდებს, ეთნიკური უმცირესობის, ასაკობრივ და რელიგიურ ჯგუფებს. მომხმარებლების გაგება შედეგების მისაღწევად პოლიტიკის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს, ხოლო მომხმარებელთა დაკმაყოფილება მომსახურების განხორციელების ძირითადი საზომი ერთეულია.

გენდერული ზემოქმედების შეფასება უზრუნველყოფს პოლიტიკის უფრო მეტ ეფექტიანობას, რადგანაც ის ადამიანები, ვისაც პასუხისმგებლობა აკისრია, ფიქრობენ ქალებსა და მამაკაცებზე პოლიტიკის ზემოქმედების განსხვავებებზე. ეს საშუალებას აძლევს პოლიტიკოსებს უფრო ზუსტად განსაზღვრონ კონკრეტული პოლიტიკის ზემოქმედება, ასევე - შეადარონ და შეაფასონ არსებული სიტუაცია და ტენდენციები.

მნიშვნელოვანია გენდერული ზემოქმედების⁶ შეფასების გამოყენება კანონმდებლობაში, პოლიტიკურ გეგმებსა და პროგრამებში, ბიუჯეტებში, ანგარიშებსა და არსებულ სახელმწიფო პოლიტიკაში. თუმცა, წარმატების მიღწევა შესაძლებელია მაშინ, როცა მისი

დანერგვა იწყება გადაწყვეტილების მიღების პროცესის ადრეულ ეტაპზე, როცა ჯერ კიდევ შესაძლებელია ცვლილებების შეტანა და პასუხისმგებლობის განაწილება განხორციელებაზე.

პოლიტიკაში არსებობს ისეთი საკითხები, რომლებშიც გენდერულ მიდგომებს ცენტრალური ადგილი უკავია. თუმცა, არის ისეთებიც, სადაც გენდერული საკითხის მნიშვნელობა ნაკლებად თვალსაჩინოა. ამ სფეროებს ხშირად გენდერული თვალსაზრისით ნეიტრალურსაც⁷ უწოდებენ. მაგალითად: ჯანდაცვა, უსაფრთხოება, რეგიონის ან ქალაქის დაგეგმვა. ამ მაგალითებში შესაძლოა მიმზიდველი იყოს იმ პოლიტიკის, მიზნებისა და შედეგების დანახვა, რომლებიც შეეხება ადამიანებს, როგორც ჰომოგენურ ჯგუფს.

გენდერული ზემოქმედების შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს პოლიტიკის თითქმის ყველა სფეროსთვის, რადგანაც ის პირდაპირ თუ არაპირდაპირ ზემოქმედებას ახდენს ქალებისა და მამაკაცების ცხოვრებაზე. გენდერული ზემოქმედების შეფასების ჩატარება პოლიტიკის თითოეული სფეროსთვის შეიძლება შეზღუდული იყოს ადამიანური და ფინანსური რესურსების ნაკლებობის გამო. შესაძლოა, თავდაპირველად უფრო ეფექტურად იმუშაოს იმ სფეროებზე კონცენტრირებამ, რომლებიც უშუალოდაა დაკავშირებული გენდერულ პრობლემებთან.

* განვსაზღვროთ, ვისთვისაა განკუთვნილი პოლიტიკა ან მომსახურება და მისი ზემოქმედება. თუ ერთ-ერთი ჯგუფისთვის გათვალისწინებული შედეგები გაუთვალისწინებელ ზემოქმედებას ახდენს მეორე ჯგუფზე, უნდა განისაზღვროს, თუ როგორ შეიძლება ამ პრობლემის მოგვარება.

* განვსაზღვროთ მიზნები და ამოცანები და გავაანალიზოთმ პრობლემები იმგვარად, რომ გათვალისწინებული იყოს ის ძირითადი ფაქტორები, რომლებიც ქალებსა და მამაკაცებს შეეხება. უნდა დავრწმუნდეთ, რომ შედეგები საშუალებას მისცემს ქალებსა და მამაკაცებს თანაბარი წვლილი შეიტანონ პოლიტიკაში, ეკონომიკასა და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში.

* პროცესის ადრეულ ეტაპზე გავესაუბროთ ქალებსა და მამაკაცებს და იმ ორგანიზაციებს, რომლებსაც ისინი წარმოადგენენ.

შევეკითხოთ:

* რის მიღწევას ითვალისწინებს პარტიის პოლიტიკა და ვინ მიიღებს სარგებლობას ამის შედეგად?

* ითვალისწინებს თუ არა პარტიის პოლიტიკა ქალებისა და მამაკაცების განსხვავებული მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას?

* ითვალისწინებდა თუ არა პარტიის ადრე არსებული პოლიტიკა გენდერულ საკითხებს?

* პარტიის პოლიტიკაში გათვალისწინებულია თუ არა გენდერული უთანასწორობისა და დაბრკოლებების დაძლევა, გათვალისწინებული იქნება თუ არა გენდერული თანასწორობის ამოცანა?

მონიტორინგი და შეფასება

* ჩვენს შემთხვევაში მონიტორინგი წარმოადგენს ქალებსა და მამაკაცებზე პარტიის პოლიტიკის ზემოქმედების შესწავლისა და შემოწმების უწყვეტ პროცესს. მისი დახმარებით განისაზღვრება, თუ რამდენად შეესაბამება პროგრამები დასახულ მიზნებს. მონიტორინგი გამოავლენს მათი გაუმჯობესების შესაძლებლობებს.

* მონიტორინგის პროცესი ხაზს უსვამს საწყისი მონაცემების სტატისტიკის საჭიროებას, რომელთა საფუძველზე განისაზღვრება წინსვლა თანასწორობის მიზნებისკენ. საჭიროა კონცენტრაცია სხვადასხვა ჯგუფების სრულად მონაწილეობაზე და თუ განსხვავებები კვლავაც დარჩება, მაშინ უნდა განვიხილოთ ღონისძიებები დისბალანსის დასაძლევად.

შევეკითხოთ:

* გათვალისწინებული იყო თუ არა მონიტორინგის მოთხოვნები სამოქმედო გეგმებში?

* შეიცავს თუ არა ისინი გენდერული თანასწორობისა და მომხმარებლის დაკმაყოფილების საზომს?

* პოლიტიკის შედეგების მონიტორინგის საქმეში რა დახმარების გაწევა შეუძლიათ გარეშე ორგანიზაციებს, რომლებიც სხვადასხვა ჯგუფს წარმოადგენენ?

* გათვალისწინებულია თუ არა სხვადასხვა ზომა, პოლიტიკის გამოკვლევის ან მისი მოქმედების შესაჩერებლად, თუ იგი არ უწყობს ხელს თანასწორობის იმ ამოცანის განხორციელებას, რომელიც განისაზღვრა დასაწყისში ან არ უზრუნველყოფს თანაბარ შესაძლებლობებს ქალებისა და მამაკაცებისთვის?

პოლიტიკის წარმატების განსაზღვრის მიზნით, შეფასება ითვალისწინებს მონიტორინგის ეტაპზე მიღებული მონაცემების შეფასებასა და ანალიზს. იმისათვის, რომ ეფექტიანი იყოს პოლიტიკის შესწავლის პროცესი, რომელიც ითვალისწინებს იმის გარკვევას, თუ რას მოაქვს შედეგები და რას - არა, მნიშვნელოვანია კორექტირება, რათა შემცირდეს არათანაბარი მონაწილეობა და მოხდეს მიღებული გამოცდილებით თანაბარი სარგებლობის უზრუნველყოფა. ეს შესაძლებლობას მოგვცემს განვახორციელოთ სხვადასხვა პოლიტიკის შეფასების უკუკავშირი.

შევეკითხოთ:

* ხელს უწყობს და უზრუნველყოფს თუ არა პარტიის პოლიტიკა ქალებისა და მამაკაცებისათვის თანასწორ შესაძლებლობებს?

* იღებს თუ არა ერთი ჯგუფი მეტ სარგებლობას სხვებთან შედარებით? თუ ეს ასეა, როგორ შეიძლება ამ დისბალანსის დაძლევა?

* საჭიროა თუ არა დამატებითი მონაცემების შეგროვება და საჭიროა თუ არა მიზნებისა და ინდიკატორების შეცვლა მიღებული გამოცდილების გათვალისწინებით?

* რა დასკვნებია გაკეთებული პარტიის პოლიტიკისა და მომსახურების გასაუმჯობესებლად მომავალში? ვისი ინფორმირებაა საჭირო და როგორ უნდა იყოს წარმოდგენილი ეს ინფორმაცია?

__________________________

1. გენდერული ანალიზი: შესაბამის როლებში ქალებსა და მამაკაცებს შორის პირობების, მოთხოვნილებების, მონაწილეობის მაჩვენებლების, რესურსებისა და განვითარების ხელმისაწვდომობის, სახსრების კონტროლის, გადაწყვეტილებების მიღების უფლებამოსილებისა და ა. შ. განსხვავებების შესწავლა.

2. კვოტები: მმართველობის ორგანოებში ქალებისა და მამაკაცების წარმომადგენლობის დაკანონებული დონე.

3. გენდერული ზემოქმედების შეფასება: პოლიტიკური წინადადებების შეფასება იმის დასადგენად, მოახდენს თუ არა იგი სხვადასხვა ზემოქმედებას ქალებსა და მამაკაცებზე ამ წინადადებების ადაპტაციის პერსპექტივით, რათა მოხდეს დისკრიმინაციული ეფექტის ნეიტრალიზაცია და გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობა.

4. გენდერული თანასწორობა: კონცეფცია, რომელიც გულისხმობს ყველა ადამიანის თავისუფალ ნებას - განავითაროს პირადი შესაძლებლობები და გააკეთოს არჩევანი იმ შეზღუდვების გარეშე, რომლებსაც აწესებს მკაცრი გენდერული როლი; ქალებისა და მამაკაცების სხვადასხვა ქცევა, მისწრაფებები და მოთხოვნილებები თანაბრად უნდა იქნას გათვალისწინებული, დაფასებული და განხორციელებული.

5. თანასწორი შესაძლებლობები ქალებისა და მამაკაცებისთვის: ეკონომიკური, პოლიტიკური და სოციალური ბარიერების არარსებობა სქესის საფუძველზე.

6. გენდერული ზემოქმედების შეფასება: პოლიტიკური წინადადებების შეფასება იმის დასადგენად, მოახდენს თუ არა იგი განსხვავებულ ზემოქმედებას ქალებსა და მამაკაცებზე ამ წინადადებების ადაპტაციის პერსპექტივით, რათა მოხდეს დისკრიმინაციული ეფექტის ნეიტრალიზაცია და გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობა.

7. გენდერულად ნეიტრალური: დიფერენციალური პოზიტიური ან ნეგატიური ზემოქმედების არმქონე გენდერული დამოკიდებულება ქალებსა და მამაკაცებს შორის თანასწორობისთვის.

8. დისბალანსი: წონაწორობის დარღვევა ქალებისა და მამაკაცების თანაბარ მონაწილეობას შორის გადაწყვეტილების მიმღებ და ძალაუფლების სტრუქტურებში.

რა მნიშვნელობა აქვს ქალთა წარმომადგენლობას პარლამენტში

ქალებისათვის - მოსახლეობის უდიდესი ნაწილისათვის - დიდი მნიშვნელობა აქვს ქალთა წარმომადგენლობას პარლამენტში. პარლამენტარი ქალები კარგად იცნობენ ქალთა საკითხებსა და საჭიროებებს. პარლამენტში, სადაც ქალები ნაკლებად არიან წარმოდგენილნი, გენდერული საკითხების უმეტესობა სათანადო ყურადღების მიღმა რჩება. სხვადასხვა ქვეყნის გამოცდილებამ აჩვენა, რომ ქალი პოლიტიკოსები თითქმის 50%-ით მეტად წამოწევენ გენდერულ საკითხებს, ვიდრე - მამაკაცი პოლიტიკოსები.

თითქმის ოცი საუკუნის მანძილზე სხვადასხვა ხელისუფლება სხვადასხვა დროს არაფრად აგდებდა და უგულებელყოფდა იმას, თუ რა უნდოდა ქალს და რა ესაჭირებოდა მას. ქალთა უმეტესობა დაბალ ანაზღაურებად სამსახურებშია დასაქმებული, რაც ხშირ შემთხვევაში დაბალი თანამდებობრივი სტატუსით არის განპირობებული.

ქვეყანაში არ არსებობს ბავშვთა სრული პროგრამები, რომელიც ქალს საშუალებას მისცემს იმუშაოს და უზრუნველყოს საკუთარი ეკონომიკური დამოუკიდებლობა. საბჭოთა სისტემის პერიოდში ქალს მეტნაკლებად ჰქონდა შეღავათი საბავშვო ბაღების სახით. საბავშვო ბაღები ქალს საშუალებას აძლევდა ჰქონოდა თავისუფალი დრო და ემუშავა. დღევანდელი პირობები სულ სხვაა და ეს კიდევ უფრო აძნელებს ქალის ეკონომიკურ დამოუკიდებლობას.

გამოცდილებამ გვიჩვენა, რომ საკანონმდებლო დონეზე გენდერული თანასწორობის არარსებობის შემთხვევაში ქალთა პრობლემა მუდმივ და გამოუსწორებელ პრობლემად რჩება.

მნიშვნელოვანია მივაღწიოთ ქალთა მაღალ პოლიტიკურ აქტივობასა და ჩართულობას. მაგრამ ასევე მნიშვნელოვანია, სახელმწიფომ გაატაროს სტრუქტურული რეფორმა, რაც საშუალებას მისცემს ქალებსა და მამაკაცებს თანასწორ პირობებში თანაბარი შესაძლებლობებით მიიღონ მონაწილეობა დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობაში.

ამის კარგი მაგალითია ქალების მოღვაწეობა ბრიტანეთის პოლიტიკაში. კერძოდ, კი „ჯგუფი-300-ის“ საქმიანობა ქალთა გასააქტიურებლად. „ჯგუფი 300-ის“ არსებობის მე-19 წელს ქალთა მდგომარეობა ბრიტანულ პოლიტიკაში იმედისმომცემი აღმოჩნდა. ორი მოწვევის განმავლობაში ქალთა რაოდენობა თემთა პალატაში 19-დან 121-მდე გაიზარდა. როცა „ჯგუფი 300“ შეიქმნა, ბრიტანეთის პრესა არაფერს წერდა ქალთა მონაწილეობაზე პარლამენტში. მოგვიანებით კი მთელი რიგი სტატიები და რუბრიკები დაეთმო ქალთა მონაწილეობას პოლიტიკაში. მე-20 საუკუნის ბრიტანეთი არანაირ ყურადღებას არ უთმობდა ქალთა მონაწილეობას პარტიის ცხოვრებაში, პოლიტიკაში. დღეს სურათი სრულიად შეცვლილია. ბრიტანეთში ეძებენ სხვადასხვა გზებს ქალთა მონაწილეობის გასაზრდელად პოლიტიკური პარტიის ცხოვრებასა და ქალი კანდიდატების რიცხვის გასაზრდელად პარლამენტში. ბევრი ქალი იღებს მონაწილეობას ქვეყნის ადგილობრივი და რეგიონალური, ევროპული პარლამენტის მუშაობაში. დღეს ქალთა რიცხვი გაზრდილია როგორც პარლამენტში, ისე აღმასრულებელ ხელისუფლებაში. ისინი ჩანან პრესასა და ტელევიზიაში.

რატომ არის ასე ცოტა ქალი საქართველოს
პარლამენტში?

რა არის ამის მიზეზი?

* უპირველეს ყოვლისა - ტრადიცია.

ჩვენ ვიცით, რომ საზოგადოების დიდი ნაწილი დღესაც მამაკაცის საქმედ მიიჩნევს პოლიტიკას, ითვლება, რომ ეს „მამაკაცური თამაშია“ და ქალს იქ არაფერი ესაქმება.

მაგრამ პრაქტიკამ აჩვენა, რომ ამომრჩეველი არ არის კანდიდატი ქალის წინააღმდეგი, პირიქით, ხშირ შემთხვევაში კანდიდატ ქალს უფრო ენდობიან, ვიდრე - კანდიდატ მამაკაცს.

* მეორე მიზეზი - პოლიტიკური პარტიები.

პოლიტიკური პარტიები მხარს არ უჭერენ კანდიდატ ქალებს.

* მესამე მიზეზი - ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა, სისტემის ცოდნა.

ისეთი ორგანიზაციების მცირე რაოდენობა, რომლებიც დროულად მიაწოდებდნენ ინფორმაციას ქალებს პარლამენტისა და მასში მონაწილეობის მნიშვნელობის შესახებ, მისცემდნენ საშუალებას გამხდარიყვნენ ადგილობრივი მმართველობის ან პარლამენტის ღირსეული წევრი. საქართველოში ქალთა წარმომადგენლობა სხვადასხვა მოწვევის უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოებში სხვადასხვაა (იხ. დანართი II).

მსოფლიოს განვითარებულმა ქვეყნებმა თანდათან, ნაბიჯ-ნაბიჯ აღიარეს, რომ რაც უფრო დემოკრატიულია ქვეყანა, მასში მით უფრო მეტადაა გათვალისწინებული ორივე სქესის თანასწორუფლებიანობა, თანაბარი მონაწილეობა და ინტერესები.

პოლიტიკაში ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდა, როგორც მიზანი, ბევრი საერთაშორისო შეთანხმებისა და ხელშეკრულების საგანი გახდა. „პეკინის მოქმედების პლატფორმაში“ (1995 წ.) 180-მდე ქვეყნის, მათ შორის, საქართველოს მთავრობაც შეთანხმდა, რომ:

„გადაწყვეტილების მიღებაში ქალთა და მამაკაცთა თანაბარი მონაწილეობის მიზნის მიღწევა უზრუნველყოფს ბალანსს, რომელიც საჭიროა დემოკრატიის გასაძლიერებლად და ხელს უწყობს მის სწორ ფუნქციონირებას.“

1997 წელს საპარლამენტთაშორისო საბჭომ მიიღო „უნივერსალური დეკლარაცია დემოკრატიის შესახებ“, რომელშიც წერია: „დემოკრატიის მიღწევები გულისხმობს საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაში მამაკაცებსა და ქალებს შორის ჭეშმარიტ თანამშრომლობას, სადაც ისინი თანაბარი უფლებებითა და შესაძლებლობებით უნდა თანაცხოვრობდნენ, საქმიანობაში ავსებდნენ ერთმანეთს მათთვის დამახასიათებელი ცოდნითა და გამოცდილებებით”¹.

მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო ათი წლის განმავლობაში პოლიტიკური ცხოვრების დღის წესრიგში დემოკრატიულ პროცესებში ქალის მონაწილეობის გაზრდის საკითხი აქტიურად დგას, ქალი პოლიტიკოსების რაოდენობა მაინც ძალიან მცირეა.

„1995 წლის ქალთა მეოთხე მსოფლიო კონფერენციის შემდეგ შიდა სახელმწიფო თუ საერთაშორისო გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოებში ქალთა რაოდენობის გაზრდა ფაქტობრივად არ მომხდარა²".

2003 წლის მარტისთვის საშუალოდ 15.1%-ს შეადგენდა ქალთა წარმომადგენლობა გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოებში. მხოლოდ 11 ქვეყანა (შვედეთი, დანია, გერმანია, ფინეთი, ნორვეგია, ისლანდია, ჰოლანდია, სამხრეთ აფრიკა, კოსტარიკა, არგენტინა და მოზამბიკი) პასუხობს ბოლო 10 წლის განმავლობაში შემდგარ საერთაშორისო კონფერენციებზე შეთანხმებულ და დადგენილ 30-პროცენტიანი შემადგენლობის მოთხოვნას³.

რა თქმა უნდა, ამ მიმართულებით რაღაც კეთდება და იცვლება. 2003 წლის გაეროს „ქალთა განვითარების ფონდის“ (UNIFEM) ანგარიშში წერია, რომ „შეინიშნება მართვის პროცესში ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდა, შედარებით გაუმჯობესდა მათი დასაქმებისა და განათლების ტემპები”.

ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდის პროცესის გაუმჯობესება არ ხდება შემთხვევით ან თავისთავად, (ვთქვათ იმიტომ, რომ ზოგადად მათი მდგომარეობა უმჯობესდება). UNIFEM-ის 2003 წლის ანგარიშის მიხედვით, ქალთა და მამაკაცთა თანასწორუფლებიანობა, მათი პოლიტიკური მონაწილეობა სულაც არ არის ქვეყნის ცხოვრების დონის შესატყვისი - მნიშვნელობა არა აქვს ღარიბი თუ მდიდარი ქვეყნის წარმომადგენლები არიან ისინი. ამა თუ იმ ქვეყანაში ქალთა მონაწილეობის გაზრდა შესაძლებელი გახდა დაუღალავი შრომითა და აქტიურობით წლების მანძილზე, რაც პოლიტიკურ პარტიებში შიდა თუ გარე კამპანიების შედეგად არის მიღწეული. იქ, სადაც ეს კამპანიები წარმატებულია, ქალთა მონაწილეობის გაზრდის ხელშესაწყობად პოზიტიური სტრატეგიებია განხორციელებული.

ჩვენ რეკომენდაციებში სხვადასხვა სტრატეგიასა და კამპანიას შევეხებით. გავეცნობით სხვა ქვეყნების გამოცდილებას. აქვე განვიხილავთ იმ წინააღმდეგობრივ პროცესებს, რომელთა გადალახვაა საჭირო ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდის ხელშესაწყობად სხვადასხვა ქვეყანაში: ხანმოკლე დროში ქალთა მონაწილეობის გაზრდის ყველაზე ეფექტური გზა კვოტირების მექანიზმების გამოყენებაა. თუმცა ჩვენთან კვოტირების თემის ირგვლივ ცხარედ კამათობენ. ამბობენ, თითქოს კვოტირების სისტემა უსამართლობაა მამაკაცების მიმართ, ან კვოტების გამოყენების შედეგად ხელისუფლებაში მოდიან დაბალი კვალიფიკაციის მქონე კანდიდატი ქალები. სინამდვილეში კვოტირების სისტემის წინაღმდეგ გამოსვლა გამოწვეულია იმით, რომ სწორედ ის აღწევს დასახულ მიზანს.

___________________________

1. პარლამეტთაშორისი კავშირის ვებგვერდი: www.ipu.org

2. „პეკინი+5“, საბოლოო ანგარიში.

3. „2002 წლის მსოფლიო ქალთა პროგრესი“, მე-2 ტომი, UNIFEM.

ქალებს დიდი წინააღმდეგობების გადალახვა უწევთ პარლამენტის შიგნით, სადაც მათ არათუ ხელს უწყობენ, არამედ პირიქით - მათ წინსვლას, ინიციატივებს - დიდ წინააღმდეგობას უწევენ. ხშირად ქალმა იცის, თუ რამდენ წინააღმდეგობას შეიძლება გადააწყდეს პოლიტიკაში და ამიტომ, ის უარს ამბობს თავისი აზრის საჯაროდ დაფიქსირებაზე. ამ მხრივ ქალები კაცებთან შედარებით არათანაბარ მდგომარეობაში არიან.

არ არის მართებული იმის თქმაც, რომ ქალი სუსტია და პოლიტიკურ კარიერას ვერ შეიქმნის, ან პოლიტიკა ქალის შესაფერისი არ არის. ამგვარი დამოკიდებულებით პოლიტიკური პარტიები ქალებს პოლიტიკაში შესასვლელ კარს უკეტავენ.

პირველ რიგში, საზოგადოებამ უნდა გააცნობიეროს წინააღმდეგობები, რომელთა გადალახვაც ქალებს პოლიტიკური წინსვლის პროცესსა და წარმატების მიღწევაში სჭირდებათ.

პოლიტიკური კარიერის გზაზე ქალებს უწევთ, როგორც პრაქტიკული (დროის ნაკლებობა, სიღარიბე/ უფულობა, განათლებისა და ტრენინგების ხელმიუწვდომლობა), ასევე ფსიქოლოგიური (თავდაუჯერებლობა, მარცხის შიში და პოლიტიკური კულტურისადმი უნდობლობა) წინააღმდეგობების გადალახვა.

ისევე როგორც მთელს მსოფლიოში, ქალები მამაკაცებთან შედარებით ბევრად უფრო ღარიბები არიან ჩვენს ქვეყანაშიც. უმეტესად ქალებს უწევთ ყოველდღიური ბრძოლა არსებობისთვის და თითქმის არ რჩებათ დრო და რესურსები იმისათვის, რომ საკუთარ პოლიტიკურ კარიერაზე იზრუნონ.

უსახსრობის გამო ქალები ვერც იქ იმარჯვებენ, სადაც პოლიტიკოსები გარკვეულ „საჩუქრებს“ გასცემენ ამომრჩეველთა ხმების მოსაპოვებლად, რაც ჩვენში არსებულ ჯერ კიდევ დაბალ სამოქალაქო კულტურაზე მიუთითებს.

სიღარიბე - ყველაზე განვითარებულ ქვეყნებშიც კი, მამაკაცებთან შედარებით ქალებს სიღარიბე პოლიტიკაში მონაწილეობის უფრო მაღალ ბარიერს უქმნის. საფრანგეთში, მაგალითად, კანდიდატებმა სულ მცირე, ხმათა ხუთი პროცენტი უნდა მოიპოვონ, რათა დაფინანსება მიიღონ. დღესდღეობით ქალებისთვის ხუთპროცენტიანი ბარიერის გადალახვა ძალიან ძნელია და შესაბამისად, ისინი დაფინასებასაც ვერ იღებენ.

იმ ქვეყნებშიც კი, სადაც პარტიები კანდიდატების დაფინანსებას ახდენენ, ქალებს მაინც ძალიან უჭირთ ფინანსური მხარდაჭერის მოპოვება მანამ, სანამ ისინი კენჭისყრისთვის იქნებიან შერჩეულნი.

არჩევნების ხარჯების გაღება უშუალოდ არის დაკავშირებული იმ ტრადიციებთან, რომლებიც ოჯახის ფულის ხარჯვას ეხება. ამასთან, ქალი ნაკლებად რისკავს თავის შვილების საკეთილდღეოდ განკუთვნილი თანხა სხვა მიზნით დახარჯოს. აქედან დასკვნა - ქალი მდიდარი ოჯახიდანაც რომ იყოს, საკუთარი ამბიციებისთვის ფულს ნაკლებად დახარჯავს.

ოჯახი - ოჯახის ტვირთი ძირითადად ქალის კისერზე გადადის. ოჯახის სამეურნეო სამუშაოებითაც უმეტესად ქალები არიან დაკავებულნი. ჩვეულებრივ, საზოგადოებრივი ცხოვრებისთვის ხდება. საოჯახო ცხოვრებისათვის განკუთვნილი დროის გამოყენება. ოჯახური ცხოვრების თანმხლები პასუხისმგებლობების გაძღოლა ანელებს პოლიტიკურ ცხოვრებაში შესვლის ტემპებს. მას გაცილებით დიდი ძალისხმევა სჭირდება საზოგადოებრივ საქმიანობაში მონაწილეობის მისაღებად. როდესაც მავანი ცდილობს დაამტკიცოს, რომ ქალებსა და მამაკაცებს პოლიტიკაში დამკვიდრების თანაბარი შანსები აქვთ, მათ არ უნდათ აღიარონ, რომ ოჯახური პასუხისმგებლობები უფრო მეტად ქალებს აწევთ და ამიტომ, ბევრად უფრო უძნელდებათ სოციალური თუ პოლიტიკური აქტიურობა. როდესაც პოლიტიკურ ლიდერებს ეკითხებიან, თუ რატომ არის მათ პარტიაში ქალთა ნაკლებობა, ისინი პასუხობენ, რომ ქალები ხშირად არ ესწრებიან მათ შეკრებებს. სინამდვილეში ლიდერები არ აღნიშნავენ იმ რეალურ მიზეზებს, რომლებიც ხელს უშლის ქალის აქტიურობას პარტიის ცხოვრებაში შეხვედრები ხშირად ქალისთვის შეუფერებლ დროსა და ადგილებში იმართება, მაგალითად, სამუშაო საათების დასრულების შემდეგ. სამწუხროდ იმ ქვეყნებშიც კი, სადაც შრომის ბაზარზე ქალები მამაკაცების რაოდენობას გაუთანაბრდნენ, ოჯახური საქმეების გადანაწილებაში დიდი ცვლილებები არ მომხდარა.

სწორედ რწმენა იმისა, რომ პოლიტიკურ ცხოვრებაში ქალთა ნაკლებობა სქესთა როლების ბუნებრივი განაწილებით არის გამოწვეული, დიდად უშლის ხელს ქალთა მონაწილეობის გაზრდას გადაწყვეტილების მიღებაში. ეს კი, ასევე, ხელს უშლის, პოლიტიკური ორგანიზაციების დარწმუნებას, რათა მათ უფრო მეტი ადგილი გამოყონ თავიანთ წრეებში ქალთათვის დაბოლოს, ხელს უშლის საოჯახო პასუხისმგებლობების სწორ გადანაწილებას. იქ, სადაც პოლიტიკას „მამაკაცების თამაშს“ უწოდებენ, ქალს შიში აქვს, რომ პოლიტიკაში შესვლის შემთხვევაში მას „არაქალურს“ უწოდებენ, ამით კი იგი დაკარგავს საკუთარი ოჯახის წევრების სიყვარულსა და პატივისცემას. შიში, რომ მეგობარმა მამაკაცებმა ან ოჯახის წევრებმა შეიძლება განსაჯონ ქალები, რომლებიც პოლიტიკაში მიდიან, დაფუძნებულია იმაზე, რომ მათ აიგივებენ ე.წ. პოლიტიკის ბინძურ თამაშში ჩართვის მსურველებთან.

საზოგადოებებში, სადაც კორუფცია და ძალადობაა ფეხმოკიდებული, ქალები შიშობენ, რომ პოლიტიკაში შესვლის შემდეგ მისი ოჯახის წევრები და თავად ისინიც გარკვეული საფრთხის ან ზეგავლენის ქვეშ მოექცევიან. ასეთი საფრთხის არსებობა ქალებს უფრო დიდ ბარიერებს უქმნის, ვიდრე - მათ კოლეგა მამაკაცებს.

მიუხედავად ყველა იმ სიძნელისა, რომელიც ზემოთ ჩამოვთვალეთ, ზოგი ქალი მაინც რისკავს და მიდის პოლიტიკაში. ამით მათი პრობლემები არ მთავრდება. მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში გამოკითხული პოლიტიკოსი ქალების უმეტესობა საუბრობს იმ წინააღმდეგობებზე, რომლებიც მათ მამაკაცების მხრიდან ხვდებათ უკვე პოლიტიკის შიგნით. ქალები ამას იმით ხსნიან, რომ პოლიტიკა ხასიათდება მამაკაცების დომინირებული ბუნებით, ეს ხდება პარტიის ფარგლებშიც და ზოგადად, პოლიტიკაშიც, ისევე, როგორც იმ საზოგადოებაში, რომელშიც ქალის როლზე ტრადიციულად განსაკუთრებულ მსჯელობებს აქვს ადგილი და გასაკვირი სულაც არ არის, იგივე დამოკიდებულებას პარტიის შიგნით წავაწყდეთ.

„სჯობს სახლში წახვიდეთ და შვილებს მიხედოთ, ქალის ადგილი სამზარეულოშია“ - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის ერთ-ერთმა მაჟორიტარმა დეპუტატმა, რომელიც საქართველოს შრომის კოდექსის კანონპროექტის საჯარო განხილვას ესწრებოდა სასტუმრო „ქორთიარდ მერიოტში“ (2005 წ.).

ზოგიერთ ტრადიციულ საზოგადოებაში მოსაზრება პოლიტიკაში ქალისთვის როლის გამოყოფის შესახებ დაშვებულია, მაგრამ თითქმის ყველგან ითვლება, რომ პოლიტიკური ორგანიზაციის შიგნითაც ქალის როლი მიახლოებულია მის ტრადიციულ როლთან, ემსახუროს კაცს და არა უბრალოდ იჯდეს მის გვერდით, როგორც მისი თანასწორი.

როგორც კი ქალი ბედავს და თავისი ლიმიტირებული როლის გარღვევას ცდილობს, მას „რთულ“ პიროვნებად მიიჩნევენ და მაშინვე ჩნდება ნეგატიური განწყობა თანაპარტიელი მამაკაცების მხრიდან.

იქ, სადაც ქალები მყარად იცავენ საკუთარ პოზიციას, ითვლება, რომ ქალები არღვევენ ზოგადად მიღებულ და პარტიაში აღიარებულ პოლიტიკის კანონებს. ხშირად ქალს აძლევენ დავალებას ისეთ სფეროში, სადაც მას ნაკლები წარმატება ელოდება, ან იქ, სადაც ქალთა მონაწილეობა მხოლოდ სტატისტიკისთვის არის საჭირო.

ქალთა რაოდენობის გაზრდა პოლიტიკაში თავისთავად გულისხმობს მამაკაცთა რაოდენობის შემცირებას. ამიტომ, ქალების რაოდენობის გაზრდას მამაკაცები შეიძლება სიტყვიერად ეთანხმებიან, მაგრამ ნაკლებ ენთუზიაზმსა და მხარდაჭერას ამჟღავნებენ რეალურად, რადგან იციან, რომ მათ რაოდენობას საფრთხე ემუქრება.

იქ, სადაც ცდილობენ ქალთა მაღალ თანამდებობასა ან საარჩევნო სიის პირველ ადგილებზე მოთავსებას, წინააღმდეგობა კიდევ უფრო გამძაფრებულია, განსაკუთრებით იმ მამაკაცების მხრიდან, რომელთაც იგივე ადგილებზე მოხვედრის პრეტენზია აქვთ.

არსებული პრობლემების გადალახვის ერთ-ერთი საშუალება პოლიტიკური პარტიების ნების არარსებობაა.

ქალებს წინააღმდეგობებს უქმნიან არა მარტო ის მამაკაცები, რომელთა შესაძლო ადგილებსაც ისინი იკავებენ, მათ დიდი წინააღმდეგობა ხვდებათ მხარდამჭერებსა და სპონსორებამდე მისასვლელ გზაზეც. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ქალებს ბარიერს უქმნის კანონი, წეს-ჩვეულებები, უდროობა, უსახსრობა. ყოველივე ეს კი აშორებს მათ იმ ჯგუფებისგან და ქსელისგან, რომელიც ხელს შეუწყობდა მხარდაჭერისთვის საჭირო ბაზის შექმნასა და ძლიერი, პოტენციური სპონსორის მოძიებაში. პარტიის წევრ ქალებს პარტიაში პოლიტიკური ზეგავლენა ნაკლებად აქვთ და პარტიის სურვილი, გაზარდონ ქალთა რაოდენობა პარტიის რიგებში, ნაკლებად რეალურია. მნიშვნელოვანია, პარტიის ლიდერებს გააჩნდეთ პოლიტიკური ნება ქალთა მონაწილეობის ხელშეწყობისათვის. ის წინააღმდეგობები, რომელთა გადალახვაც უწევთ ქალებს საზოგადოებრივ თუ პოლიტიკურ ცხოვრებაში შესავლელად, არ არის ცალკე, ისინი დაკავშირებულია ქვეყნისა თუ საზოგადოების ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ-ტრადიციულ მდგომარეობასთან. ბევრი პოლიტიკური ლიდერი სწორად აღნიშნავს, რომ ქალთა წარმომადგენლობის სიმცირე მათ რიგებში მათ ნებასურვილზე უფრო ღრმა პრობლემასთან არის დაკავშირებული. ამას ისინი საპატიო მიზეზად მოიშველიებენ და არანაირად არ უკავშირებენ პოლიტიკაში არსებულ წინააღმდეგობებს. თითქმის ყველგან არსებობენ ძლიერი ორგანიზებული ჯგუფები, რომლებიც იბრძვიან სხვადასხვა კანდიდატის მხარდასაჭერად ან დასამარცხებლად. სტრატეგია, რომელიც ფოკუსირებულია ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდაზე გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოებში, შესაძლოა ვერ განხორციელდეს ორგანიზებული ჯგუფების მხარდაჭერის გარეშე. როგორც კი იწყება დისკუსიები ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდაზე, საუბრის თემა მაშინვე „ქალის შეცვლაზე“, ანუ იმ სტრატეგიების შექმნაზე ფოკუსირდება, რომლებიც წაახალისებს ქალებს, იზრუნონ საკუთარ წინსვლაზე და გააუმჯობესონ საკუთარი უნარები, რათა ადგილების მოსაპოვებლად კონკურენცია გაუწიონ მამაკაცებს, რომ ქალებს ნაკლებად გააჩნიათ ის უნარჩვევები, რაც საჭიროა პოლიტიკურ ცხოვრებაში შესასვლელად; ხშირად საუბრობენ, ასევე, იმაზე, რომ ქალებს პოლიტიკურ ცხოვრებაში შესასვლელად პრაქტიკული და კულტურული ბარიერების გადალახვაც უწევთ. ქალთა წარმომადგენლობის სიმცირის მიზეზის მსგავსი ახსნა უფრო მეტად პოპულარულია იმ პარტიულ ლიდერ მამაკაცებს შორის, რომლებიც არ არიან დაინტერესებულნი ან არ აქვთ მოთხოვნა, რომ პოლიტიკურ ცხოვრებაში ამ მიმართულებით რამე შეცვალონ. პოლიტიკოსი მამაკაცები არაერთ ქვეყანაში ამბობენ: „თუ ქალი კვალიფიცირებულია, ჩვენც მოვუწოდებთ, რომ კენჭი იყაროს, მაგრამ არსებობს კრიტერიუმები, რომლებიც უნდა დაკმაყოფილდეს. გვყავს კი ამდენი გამოცდილი და კვალიფიცირებული ქალი? ქალი რომ პოლიტიკაში მიიღო, დარწმუნებული უნდა იყო, რომ მას საამისო გონებრივი შესაძლებლობები აქვს. უნდა გავითვალისწინოთ მათი ცოდნა და უნარები” (მერიენ სტივენსონი, „გენდერი და დემოკრატია“). როგორც ვხედავთ, მსგავსი განმარტებები ყოველთვის დაფუძნებულია ტრადიციულ მოსაზრებებზე გენდერული როლის შესახებ: ქალი ასოცირებულია მხოლოდ ოჯახთან და ითვლება, რომ მამაკაცებთან შედარებით, ის ნაკლებად ფლობს საჯარო სამსახურისთვის საჭირო უნარ-ჩვევებს. ისეთ ქვეყნებშიც კი, სადაც არსებულ ბარიერებს პრობლემად აღიარებენ და თვლიან, რომ მათი გადალახვა საჭიროა, მამაკაცები, მათ შორის - პოლიტიკური პარტიის ლიდერებიც კი, მოხერხებულ გამამართლებელ საბუთს იშველიებენ და არ ცდილობენ გადაამოწმონ, მოშალონ ყველა ბარიერი, რომლებთანაც დაპირისპირება უწევს ქალს პოლიტიკაში მისასვლელად. თუ პოლიტიკა შეცდომით განიხილება, როგორც გენდერულად ნეიტრალური, ხელიდან იქნება გაშვებული შესაძლებლობა გათვალისწინებული იყოს ქალებისა და მამაკაცების, როგორც განსხვავებული ჯგუფების მოსაზრებები და ინტერესები. შესაბამისად, პოლიტიკის ჩამოყალიბებისა და განხორციელების დროს არასწორად იქნება გაგებული არსებული პოლიტიკის ზემოქმედება ქალებსა და მამაკაცებზე.

ქალთა რაოდენობრიობის გაზრდის თვალსაზრისით ტრენინგები კანდიდატი ქალების ან პოტენციური კანდიდატებისთვის ყველაზე ფართოდ გავრცელებული და გამოყენებული სტრატეგიაა. ტრენინგების ორგანიზება შეიძლება თვითონ პოლიტიკურ პარტიებში ან სხვადასხვა პარტიის წარმომადგენლებს შორის. ტრენინგების მოწყობა შესაძლებელია არასამთავრობო და სამოქალაქო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიერ.

პარტიებს შორის ან არაპარტიულ დონეზე მოწყობილი ტრენინგები შესაძლოა ფოკუსირებული იქნეს საჯარო გამოსვლის უნარ-ჩვევებზე, საინფორმაციო საშუალებებთან ურთიერთობაზე, საარჩევნო კამპანიის წარმოებაზე, ფულის მოზიდვის ხერხებზე და ა.შ. ერთ რომელიმე კონკრეტულ ქვეყანაში შექმნილი სატრენინგო მასალები შეიძლება ადაპტირებული და გამოყენებული იქნეს სრულიად სხვადასხვა სიტუაციაში.

კარგი იქნება, თუ პოლიტიკური პარტია დაგეგმავს და ჩაატარებს კანდიდატებისა ან პოტენციური კანდიდატებისათვის ტრენინგს როგორც შერეული, ასევე მარტო ქალთა ჯგუფებისათვის. მაგალითად, ესპანეთის სოციალისტური პარტია ორივე ტიპის ტრენინგს ატარებს. ტრენინგი პოლიტიკური კარიერის მენეჯმენტში უტარდებათ როგორც ქალებს, ასევე მამაკაცებს. ხშირად ქალებს ტრენინგს ცალკე უტარებენ არა იმიტომ, რომ ისინი განსხვავებულები, უკეთესნი ან უარესნი არიან, არამედ იმიტომ, რომ ისინი თანასწორი უფლებების მქონენი, მაგრამ მაინც განსხვავებულნი არიან ისევე, როგორც მამაკაცები.

უეჭველია, რომ ასეთი ტრენინგების გავლის შემდეგ ქალების უმეტესობას საკუთარი თავის რწმენა უჩნდება. მათ სწამთ, რომ პოლიტიკურ ცხოვრებაში შესასვლელად საჭირო უნარ-ჩვევებს შეიძენენ. თუმცა ქალები იმასაც აღიარებენ, რომ თავად ტრენინგი ვერ წყვეტს იმ პრობლემებს, რაც მათ წინაშე დგას. ხშირად გაიგონებთ: „- ზოგ ჩვენგანს 5-6 ჯერ აქვს მსგავსი ტრენინგები გავლილი, უამრავი ფული იხარჯება ამაში, მაგრამ ჩვენ ამასთან ერთად სხვა რამეც გვჭირდება. მაგალითად, ჯერ არ გამიგია, რომ მამაკაცებს თავისი პირადი განვითარებისთვის გაევლოთ რამე ტრენინგი“. კარგი იქნება, თუ პოლიტიკური პარტიები ტრენინგების მოწყობის მეშვეობით თავს არ აარიდებენ სხვა, უფრო მნიშვნელოვან ანუ რეალურ პრობლემებს.

პარიზში 2002 წელს ჩატარებულ სემინარზე ბრიტანელი, ფრანგი და ესპანელი ქალების ერთი ნაწილი აცხადებდა, რომ რაც უფრო მეტ ტრენინგზე დასასწრებად მოუწოდებენ მათ, მით უფრო ადასტურებენ, რომ ქალები არ არიან მოწოდების ისეთ სიმაღლეზე, როგორც მამაკაცები და მათ მუდმივი ტრენინგები ესაჭიროებათ. მეორე ნაწილი კი თვლიდა, რომ „შესაძლებელია, ქალების დიდი ნაწილი საკმაოდ განათლებული და კომპეტენტურია რიგ საკითხებში, მაგრამ მათაც სჭირდებათ თავდაჯერებულობის მომატება, პოლიტიკურ ცხოვრებაში ყოველთვის არსებობს გარკვეული სტრატეგიები და ტაქტიკა, რომელიც სწორედ შესაბამის ტრენინგებზე ისწავლება“ (მერიენ სტივენსონი, „გენდერი და დემოკრატია“).

პოლიტიკაში ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდის სტრატეგიები მიმართული უნდა იყოს არა მარტო პრაქტიკული პრობლემებისკენ, რომელთა გადალახვაც უწევთ ქალებს (ფული, ოჯახზე ზრუნვა და სხვ.), არამედ ასევე, საკუთრივ პოლიტიკაში არსებული სტრუქტურული და კულტურული ბარიერების დაძლევისკენ. ასეთი ტრენინგები შეიძლება ქალებისთვის ბიძგი გახდეს გარკვეული ჯგუფების შესაქმნელად, რომლებიც ზემოაღნიშნული ბარიერების დასაძლევად ერთად იბრძოლებენ. ტრენინგი, რა თქმა უნდა, პოპულარული სტრატეგიაა ქალებში საკუთარი თავის რწმენის გასაზრდელად. არსებობს კიდევ სხვა მიდგომებიც, როგორიც არის, მაგალითად, ე.წ. მეურვეობა (Shadowing and Mentoring), ანუ სწავლება და გამოცდილების გაზიარება უკვე პარლამენტის წარმატებული წევრი ქალების მხრიდან.

მსგავსი სწავლებისა და გამოცდილების გაზიარების მეთოდი ქალებს აძლევს საშუალებას პოლიტიკური ცხოვრების იმ ასპექტების შესახებ შეიტყონ, რომლებიც მათ მიერ გავლილ ტრენინგებზე არ განიხილებოდა. მნიშვნელოვანია პარტიიდან გასული პარლამენტის წევრი ქალები უწევდნენ მეურვეობას პრეტენდენტებს, სთავაზობდნენ რა მათ პრაქტიკულ რჩევებსა და მორალურ მხარდაჭერას.

ხანმოკლე დროში ქალთა მონაწილეობის გაზრდის ყველაზე ეფექტური გზა კვოტირების მექანიზმების გამოყენებაა. ჩვენთან კვოტირების თემის ირგვლივ ცხარედ კამათობენ. ამბობენ, თითქოს კვოტირების სისტემა უსამართლობაა მამაკაცების მიმართ, ან, რომ კვოტების გამოყენების შედეგად ხელისუფლებაში მოდიან დაბალი კვალიფიკაციის მქონე კანდიდატი ქალები. სინამდვილეში კვოტირების სისტემის წინააღმდეგ გამოსვლა გამოწვეულია სწორედ იმით, რომ ის აღწევს დასახულ მიზანს.

ქალების მოსვლა პოლიტიკაში და მათი წარმომადგენლობის გაზრდა ხელისუფლებაში ნიშნავს მამაკაცების რაოდენობის შემცირებას ამ ასპარეზზე. ქალთა დაწინაურების ხელისშემწყობი ყველა სტრატეგიიდან (მაგალითად, ტრენინგები, სემინარები ან სხვა), კვოტების სისტემა ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდის გარანტიას იძლევა, რაც გარკვეულწილად მამაკაცების ქალებით ჩანაცვლებას გამოიწვევს.

ვისაუბროთ კვოტირების მექანიზმების ტიპებზე, მათ დადებით და უარყოფით მხარეებზე, აგრეთვე, კვოტების სისტემის გამომწვევ ფაქტორებზე, ასევე, იმ არგუმენტებზე, რომლებიც კვოტების მხარდასაჭერად ან მათ წინააღმდეგ გამოიყენება.

კვოტირების სისტემები ერთმანეთისგან განსხვავდება: ზოგი ხორციელდება სახელმწიფო ან რეგიონალური კანონმდებლობით და შესაძლებელია განსაზღვრული იყოს ქვეყნის კონსტიტუციით, ზოგიც - პოლიტიკური პარტიის ნებაყოფლობითი გადაწყვეტილებით. კვოტირების სისტემა, რომელიც კანონმდებლობით არის გათვალისწინებული, გულისხმობს ქალებისათვის ადგილების გარკვეული რაოდენობის გამოყოფას საკანონმდებლო და სხვა გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოში ან პარტიებისადმი მოთხოვნას, პარტიის სიებში წარმოადგინონ კანდიდატ ქალთა საჭირო რაოდენობა. რაც შეეხება პარტიების ნებაყოფლობით გადაწყვეტილებას, ეს მხოლოდ პარტიის შიგნით განხორცილებული ღონისძიებაა, რაც შეიძლება პარტიის გარკვეული ნების გამოხატულება იყოს.

გამოყოფილი ადგილები ნიშნავს, რომ ქალებისათვის გამოყოფილია ადგილები, სადაც მხოლოდ მათი არჩევა ან დანიშვნა ხდება. ამ სისტემას იყენებენ უგანდაში, სადაც ასევე გამოყოფილია ადგილები სხვადასხვა ჯგუფისთვის, მაგალითად, ახალგაზრდებისა და ინვალიდთათვის.

ნეპალში კანონი მოითხოვს, რომ პარტიებმა პარტიის სიებში ადგილების ხუთი პროცენტი ქალი კანდიდატებისთვის გამოყონ. თუმცა არ არის მითითებული, რა თანმიმდევრობით უნდა იყოს განლაგებული ეს ადგილები და ამიტომ, ქალებს გამარჯვების ნაკლები შანსი აქვთ.

ქალთა საბოლოო სიები მაჟორიტარულ საარჩევნო სისტემებში გამოყოფილ ადგილებზე - პარტიები კანდიდატ ქალებს ირჩევენ იმ სიიდან, რომელიც მთლიანად ქალი კანდიდატებისგან შედგება. დანარჩენ ადგლებზე კი შეიძლება არჩეულ იქნან, როგორც მამაკაცი, ასევე ქალი კანდიდატები. 1997 წლამდე დიდ ბრიტანეთში ლეიბორისტული პარტია ჯერ კიდევ იყენებდა ქალთა ცალკე სიებს კანდიდატების იმ ადგილებზე ასარჩევად, რომლებიც თავისუფლდებოდა (გადადგომის მიზეზით), ან იმ ადგილებზე, რომლებიც შემდეგ არჩევნებში შეიძლებოდა მოეგოთ.

კვოტები პარტიულ სიებში. პროპორციულ საარჩევნო სისტემებში პარტიული სიების შედგენისას, პარტიები თავისი ნებით, ან კანონის მოთხოვნის საფუძველზე, კანდიდატთა სიაში აწესებენ კვოტას ქალებისთვის. თუ კვოტა არ გულისხმობს ამ სიებში კანდიდატ ქალთა ადგილმდებარეობის განსაზღვრას, იქმნება საშიშროება, რომ ქალი კანდიდატები სიის ბოლოში აღმოჩნდებიან და მათ გამარჯვების ძალიან მცირე შანსი ექნებათ.

ზიპირებული ანუ ზებრისებური სიები. პროპორციულ საარჩევნო სისტმებში პარტიული სიების შედგენისას პარტიები თავისი ნებით ან კანონის მოთხოვნის საფუძველზე კანდადტთა სიაში აწესებენ შემდეგს: ქალი და მამაკაცი კანდიდატები თანაბარი რაოდენობით უნდა იქნან წარმოდგენილნი სიაში, რომელსაც ზებრისებური სია ეწოდება. ეს შეიძლება მოხდეს სიაში ქალი და მამაკაცი კანდიდატების მონაცვლეობით, ან პარტიის ხელმძღვანელობის მიერ შიდაპარტიული კენჭისყრის საფუძველზე ორი ცალკეული, ქალებისა და მამაკაცების სიის ერთმანეთთან შეჯერებით. სია შეიძლება შედგენილი იქნეს შემდეგი თანმიმდევრობით: მაღალი რანგის კანდიდატი მამაკაცების გარკვეულ რაოდეობას მამაკაცთა სიიდან მოჰყვეს ასეთივე მაღალი რანგის კანდიდატ ქალთა იგივე რაოდენობა ქალთა სიიდან.

ორპალატიან საარჩევნო სისტემაში, სადაც კანდიდატთა შერჩევა ხდება როგორც მაჟორიტარული, ასევე პარტიული სიებით, კანდიდატ ქალთა რაოდენობის გაზრდა შესაძლებელია პარტიული სიით არჩევის შემთხვევაში, რაც ნაკლებად შესაძლებელია თუკი მაჟორიტარ კანდიდატთა შორის ქალთა რაოდენობა მცირეა.

შეწყვილებას ძირითადად მაჟორიტარულ საარჩევნო სისტემებში იყენებენ. პარტიები დაახლოებით თანაბარი შანსით აწყვილებენ საარჩევნო უბნებს ერთი კანდიდატის ასარჩევად. წყვილები ირჩევენ ორ კანდიდატს, აქედან ერთი ქალია და მეორე - მამაკაცი, ისინი შემდგომ ბრძოლას გამარჯვებისთვის ინდივიდუალურად აგრძელებენ. ასეთი სისტემა ამართლებს იქ, სადაც ჯერ არცერთი ადგილი არ არის დაკავებული გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოში.

კვოტების სხვადასხვა სისტემა სხვადასხვაგვარად მუშაობს და მათ თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეები გააჩნია.

კანონით დაწესებული სისტემები. კანონით დაწესებული კვოტირების სისტემები შეიძლება განსაზღვრავდეს კანდიდატთა შორის ქალთა დაწესებულ რაოდენობას (როგორც არგენტინაშია), ან გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოში გამოყოფილი ადგილების დაწესებულ რაოდენობას ქალებისთვის (როგორც უგანდაშია).

მოთხოვნა პარტიებისადმი - წამოაყენონ ქალი კანდიდატები. საკითხის დასმა, რომ პარტიებს მოეთხოვოთ წამოაყენონ კანდიდატთა სიებში ქალთა დაწესებული რაოდენობა, არ ნიშნავს იმას, რომ ქალები სწორედ ამ რაოდენობით იქნებიან არჩეულნი ან დანიშნულნი.

პარტიებმა შეიძლება ქალები თავისი სიის ბოლო ნაწილში მოათავსონ და ამით მათ არჩევის ძალიან მცირე შანსი მისცენ.

მაგალითად ბელგიაში, რომელიც ევროპაში პირველ ქვეყანას წარმოადგენდა, რომელმაც 1994 წელს სავალდებულო კვოტები დააწესა, მოითხოვეს, რომ კანდიდატი ქალებისთვის პარტიის კანდიდატთა სიების 24% დაეთმოთ. 1999 წელს ეს რაოდენობა 33%-მდე გაიზარდა, მაგრამ კანონი არ განსაზღვრავდა, სიის თუ რომელ ადგილზე უნდა განლაგებულიყო კანდიდატ ქალთა გვარები. ბელგიის პარლამენტის 23%-ს ქალები წარმოადგენენ. მათ მიაჩნიათ, რომ ქალები არასაკმარისად არიან წარმოდგენილი საკანონმდებლო ორგანოებში და რომ პარტიულ სიებში მათ არამომგებიანი პოზიციები უკავიათ.

არგენტინის კანონმდებლობით მოითხოვენ არა მარტო იმას, რომ ქალებს გარკვეული რაოდენობის ადგილები ეკავოთ პარტიულ სიებში, არამედ იმასაც, რომ მათ მამკაცებთან ერთად თანაბარი პოზიცია ეჭიროთ ამ სიებში. მათ დაწესებული აქვთ ზებრისებური, ანუ ზიპირებული სიები: ერთი ქალი - ერთი მამაკაცი, ან ორი მამაკაცი - ორი ქალი მონაცვლეობით არის მოთავსებული პარტიულ სიებში. არგენტინის პარლამენტის როგორც ზედა, ასევე ქვედა პალატის 27%-ს ქალები წარმოადგენენ.

იქ, სადაც კვოტების დაწესება პარტიების პასუხისმგებლობაა, კვოტების დაცვის ეფექტურ საშუალებას წარმოადგენს სანქციები, რომლებიც დაკისრებული პასუხისმგებლობის შეუსრულებლობის შემთხვევაში პარტიების მიმართ უნდა დაწესდეს.

2000 წლის მაისში საფრანგეთში მიიღეს კანონი არჩევნების შესახებ, რომელიც პარტიებისგან კანდიდატთა დაბალანსებული სიის წარდგენას მოითხოვს ყველა ტიპის არჩევნებზე (ადგილობრივი, რეგიონალური პროპორციული სისტემის არჩევნები იქნება ეს თუ სენატისა ან ევროპარლამენტის). დაუბალანსებელი სიები გაუქმებულად ცხადდებოდა. 2001 წლის მარტის ადგილობრივ არჩევნებში ბევრი ქალი იქნა არჩეული. დღეს ისინი ადგილობრივი საბჭოების (საკრებულოების) წევრთა 48%-ს შეადგენენ მაშინ, როცა 1995 წელს მხოლოდ 22%-ს შეადგენდნენ.

საფრანგეთის ქვედა პალატის არჩევნებისთვის პარტიებს ემუქრებათ ფინანსური სასჯელი, თუ ისინი გენდერულად დაბალანსებულ საარჩევნო სიებს არ წარადგენენ. ისინი სახელმწიფო დაფინანსებიდან ზუსტად საარჩევნო სიებში გენდერული ბალანსის სიმცირის პროპორციულად კარგავენ დოტაციას. მიუხედავად ამისა, 2002 წელს ქვედა პალატაში ქალები მხოლოდ 12%-ით იყვნენ წარმოდგენილი, რაც იმაზე მიუთითებდა, რომ პარტიებს გენდერული ბალანსის დაცვის ნაცვლად ფულადი ჯარიმის გადახდა ერჩივნათ. ზოგიერთი აქტივისტი ქალი აცხადებდა, რომ სანამ სახელმწიფო დაფინანსების მოცულობა პარტიის მიერ მოპოვებული ხმების რაოდენობაზე იქნება დამოკიდებული, პარტიის ლიდერები ჩათვლიან, რომ პოპულარული მამაკაცი კანდიდატების წამოყენებით, ისინი უფრო მეტს მოიგებენ, ვიდრე ქალი კანდიდატების შემცირებით დაკარგავდნენ.

ფრანგული გამოცდილება გვიჩვენებს, კანონის მოთხოვნა, რომ პარტიებმა კანდიდატ ქალთა რაოდენობა დაბალანსებულად წარადგინონ პარტიულ სიებში, თავისთავად არ წარმოადგენს იმის გარანტიას, რომ ქალთა წარმომადგენლობა საგრძნობლად გაიზრდება.

პოლიტიკური პარტიების მიერ კვოტების დაწესება. ევროპულ ქვეყნებში პოლიტიკური პარტიების მიერ დაწესებული კვოტები უფრო ხშირია, ვიდრე კანონის მიერ დაწესებული. ევროპაში, სადაც ქალ პოლიტიკოსთა რაოდენობა უფრო დიდია, სულ მცირე, ერთი პარტია მაინც მიმართავს კვოტების სისტემას. როგორც ცნობილია, ევროგაერთიანების ქვეყნების დაახლოებით 76 პარტიიდან, რომელსაც სულ მცირე 10 წევრი ჰყავთ ქვედა პალატაში, დაახლოებით 46% იყენებს კვოტების სისტემას და თანაც, საკმაოდ ეფექტურად. პარტიების 69%, რომელთა ქალთა წარმომადგენლობა დაახლოებით 25%-ს უდრის, კვოტების სიტემას მიმართავს. 17 პარტიიდან, რომელსაც 10%-ზე ნაკლები ჰყავს ქალთა წარმომადგენლობა, მხოლოდ ერთი იყენებს კვოტების სისტემას.

კვოტების მექანიზმები უფრო ადვილად განსახორცილებელია ისეთ ქვეყანაში, როგორიც არის ესპანეთი, სადაც არჩევნები პროპორციული სისტემით იმართება, ვიდრე ისეთ ქვეყანაში, როგორიც დიდი ბრიტანეთია, სადაც არჩევნები მაჟორიტარული სისტემით ტარდება.

კვოტების დაწესება. ქალთა პოლიტიკური გავლენის გაზრდა თავისთავად ნიშნავს მამაკაცთა პოლიტიკური გავლენის შემცირებას. თუკი არჩეული იქნება ქალების მეტი რაოდენობა და არჩევით ორგანოში ადგილების გაზრდა არ მოხდა, ცხადია, მამაკაცებს ნაკლები ადგილები დარჩებათ. სწორედ ამიტომ ადვილი ასახსნელია, რატომ უწევენ ასეთ სასტიკ წინააღმდეგობას კვოტების დაწესებას.

კვოტირებისთვის დაწყებული ბრძოლის მოგების სურვილი ქალებისაგან მოითხოვს გარკვეულ ორგანიზებულობასა და გადაწყვეტილების ერთსულოვნებას, როგორც პოლიტიკური პარტიების შიგნით, ასევე მათ გარეთაც. ზოგ შემთხვევაში კვოტები იწვევს კონფლიქტს, ზოგ შემთხვევაში საჭიროებს ქალი ამომრჩევლების მხარდაჭერას, ზოგ შემთხვევაში კი პოლიტიკის შეცვლა სჯობს და ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდა პოლიტიკური პარტიების მიერ კეთილი ნების საფუძველზე უნდა მოხდეს. ერთი პარტიის მაგალითი შეიძლება სხვა პარტიებმაც გაიზიარონ.

ერთ პარტიაში დაწესებული კვოტირების სისტემა გავლენას ახდენს სხვა პარტიებზეც. უმეტეს შემთხვევებში კვოტებს მემარცხენე პარტიები აწესებენ. კვოტების სისტემის არსებობა და შესაბამისად, ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდა პარტიის სახელით გარკვეულ ზეგავლენას ახდენს სხვა პარტიებზეც, სხვა პარტიებიც მიმართავენ კვოტირების მექანიზმის შემოღებას. ხშირია შემთხვევა, როცა პოლიტიკური პარტია არ იღებს კვოტირების სისტემას, მაგრამ პარტიის სიებზე კვოტირების სისტემის ზეგავლენა მაინც აისახება, რაც პარტიულ სიებში ქალთა რაოდენობის გაზრდით გამოიხატება.

„ჩემს პარტიაში კვოტების ტრადიცია არ არსებობს, მაგრამ იმ პარტიებმა, რომელთაც კვოტები აქვთ დაწესებული, დიდი დახმარება გაგვიწიეს, რადგან თუ სხვა პარტიებს აქვთ კვოტები დაწესებული, ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენც უნდა გვყავდეს ქალები პარტიაში. სხვა პარტიებს შეუძლიათ ჩამოაყალიბონ სტანდარტები, რომლითაც მერე ჩვენც ვისარგებლებთ. არასოდეს მიყვარდა კვოტები, მაგრამ ახლა ვფიქრობ, რომ კარგი რამეა. ამან ჩვენ მიგვიყვანა დიალოგამდე თანასწორობის შესახებ. ახლა ესპანეთში ვერავინ წარადგენს სიას, სადაც 30% ქალი არ არის. ახლა ეს პარტიების გარკვეულ კულტურას წარმოადგენს. თუ რომელიმე პარტია ასე არ მოიქცევა, საკმარისად გვყავს აქტიური ქალები, რომლებიც მათ ამის შესახებ შეახსენებენ”. (ინტერვიუ მარგარიტა ურიასთან, ბასკი ნაციონალისტების პარტია, ესპანეთი, 2002 წლის ნოემბერი).

„ჩემს პარტიას კვოტები არ აქვს, მაგრამ გვაქვს შიდა მექანიზმები, რომლებიც ხელს უწყობს ქალთა რაოდენობის გაზრდას პარტიაში. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ სოციალისტური პარტიის სვლების კოპირებას ვაკეთებ, მაგრამ ის, რაც ხდება ერთ პარტიაში, შესაძლოა მეორე პარტიასაც გამოადგეს. ეს კი თავისთავად დაეხმარება ქალებს სხვა პარტიებშიც, რადგან მათ მაგალითზე ისინიც მოითხოვენ იგივეს. რეგიონალურმა პარტიებმა ახლა უკვე იციან, რომ არის ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდის სურვილი. მესიჯი იქამდეც მივიდა” (ინტერვიუ მარია ჯესუს სენცთან, პროგრესული პარტია, ესპანეთი, 2002 წლის ნოემბერი).

გარდამავალ ეტაპზე მყოფი ქვეყნები - კვოტები და ცვლილებები. ქვეყნებში სადაც გარდამავალი ან კონსტიტუციური ცვლილებების პერიოდია, ხელსაყრელი მომენტია ქალებისთვის მოითხოვონ კვოტების ან სხვა მექანიზმის დაწესება, რათა გაზარდონ ქალთა წარმომადგენლობა გადაწყვეტილების მიმღებ დონეზე. ცვლილებები ხელს შეუწყობს ქვეყანაში დემოკრატიის განვითარებას, რადგან ქალთა ჩართვა ქვეყნის მართვის პროცესებში ბევრად უფრო წარმომადგენლობითსა და ყოვლისმომცველს გახდის მას. ქვეყანაში დემოკრატიისკენ შემობრუნება და კონფლიქტის დასასრული ქალებს სთავაზობს ახალ-ახალ შესაძლებლობებს საგრძნობლად შეცვალონ თავიანთი პოზიცია. რა თქმა უნდა, ეს ავტომატურად არ მოხდება, მაგრამ იქ, სადაც ქალები ორგანიზებულად მოქმედებენ, გარდამავალი პერიოდში მათ უკეთესი პოზიციების მოპოვების შანსი ეძლევათ.

სიტუაციაში, როცა ქვეყანა ნორმალურ მდგომარეობას უბრუნდება, ხშირად ხდება დარღვეული გენდერული ბალანსის პირდაპირი აღდგენა. ზოგ ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკასა და ყოფილი სოციალისტური ბანაკის ქვეყნებში ისეთი მექანიზმი, როგორიც კვოტებია, შესაძლოა, ასოცირებული იყოს წინა რეჟიმთან. ხშირ შემთხვევაში ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდის მცდელობას ასეთ ქვეყნებში ახლავს ნეგატიური, საბჭოთა სისტემასთან გაიგივებული ასოციაცია.

პოლონეთში 2001 წლის არჩევნებისათვის ქალი აქტივისტები ლობირებდნენ, რათა რამდენიმე პარტიას კვოტების სისტემა გამოეყენებინა. მაგრამ როგორც გაირკვა, ადგილობრივი ხელისუფლების არჩევნებში ძალიან ცოტა ქალი იქნა არჩეული, რადგან ამ პარტიებმა არ განსაზღვრეს, სიაში რა ადგილი უნდა დაეკავებინათ ქალებს.

აზერბაიჯანში, როცა კომუნიზმი დაემხო, საბჭოთა პერიოდში არსებული კვოტების სისტემა გააუქმეს. ამან ქალთა წარმომადგენლობა კატასტროფულად შეამცირა. თუ 1990 წლის პარლამენტში, ანუ ჯერ კიდევ საბჭოთა სისტემის დროს ქალთა რაოდენობა 40%-ს დრიდა, 1992 წლის პარლამენტში ეს ციფრი 6%-მდე დაეცა. მას შემდეგ ქალთა წარმომადგენლობა აზერბაიჯანში მხოლოდ 11%-მდე ავიდა და რაიმე პოზიტიური აქტივობის გარეშე, ალბათ, დიდხანს არ გაიზრდება.

პოლიტიკური ნება. მამაკაცი ლიდერების პოლიტიკური ნება უდიდესი ფაქტორია იმისთვის, რომ ქალთა წარმომადგენლობა გაიზარდოს ხელისუფლებაში.

პოლიტიკური ნება უფრო მეტია, ვიდრე ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდაზე გაკეთებული განცხადებები. ის მოითხოვს სიტყვიერი დაპირებების საქმედ, ანუ ეფექტურ პოლიტიკად ქცევას. უმეტეს შემთხვევაში ლამაზი სიტყვები მოქმედებად იქცევა მას შემდეგ, რაც მოხდება იმის გაცნობიერება, რომ ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდა პრაქტიკულ სარგებლობას მოუტანს საზოგადოებას.

ზოგ შემთხვევაში ერთი პარტიის მცდელობა, გაზარდოს ქალთა წარმომადგენლობა, დიდ ბიძგს წარმოადგენს სხვა პარტიებისთვის. ისინი ამ მცდელობაში ხმების დაკარგვის საფრთხეს ხედავენ.

პოლიტიკური პარტიების შიგნით თუ გარეთ მოღვაწე ქალები თვლიან, რომ მათ მხარდაჭერისთვის ამომრჩეველ ქალებს უნდა მიმართონ. წარმატების ერთერთი მიზეზად ამომრჩეველ ქალთა მხარდაჭერა სახელდება.

მხარდამჭერთა მოსაზიდად მნიშვნელოვანია საინტერესო მესიჯის მოფიქრება. ქალი კანდიდატების არჩევაში ელექტორატის როლის მნიშვნელობის ხაზგასმა არ ნიშნავს, რომ კანონისა და დემოკრატიული ძვრების მნიშვნელობა ნაკლებია. მსგავსი დემოკრატიული ცვლილებები წარმატებით მთავრდება, თუ იგი პოლიტიკური ნებითა და საყოველთაო ინტერესებითაა განმტკიცებული.

დებატები კვოტების შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ კვოტების დაწესების შედეგად ქალთა წარმომადგენლობა გაიზარდა, საკითხის ირგვლივ მაინც გამუდმებული კამათია. კრიტიკა ძირითადად გამოწვეულია იმით, რომ ეს არის პოზიტიური დისკრიმინაცია ქალების სასარგებლოდ და, რომ პრაქტიკულად მას დიდი ეფექტი არ აქვს.

კვოტების პრინციპების წინააღმდეგ გამოთქმული არგუმენტები. კვოტების საწინააღმდეგოდ ყველაზე ხშირად გამოთქმული არგუმენტია ის, რომ ქალები არჩეულნი უნდა იქნან მათი პოლიტიკური აქტიურობისა და მოღვაწეობის შედეგად.

ხშირ შემთხვევაში თავად ქალები უყურებენ ეჭვის თვალით კვოტების სისტემის შემოღებას იმის შიშით, რომ მათ მამაკაც კოლეგებთან შედარებით გამუდმებით ნაკლები შესაძლებლობების მქონედ მიიჩნევენ. მსგავსი პოზიცია ეფუძნება იმ აზრს, რომ კვოტების გზით უპირატესობა დაბალი კვალიფიკაციის მქონე ქალ აქტივისტებს მიენიჭებათ მამაკაც კოლეგებთან შედარებით. არ არის გასაკვირი, რომ ბევრი ქალი, რომელიც თავს მაღალი კვალიფიკაციის მქონედ მიიჩნევს, ფიქრობს, რომ ადგილი ექნება ჩაწყობას და ისინი მაინც ვერ მოხვდებიან კანდიდატთა სიებში. თუმცა პოლიტიკაში მოღვაწე ქალების გამოცდილებიდან ჩანს, რომ ქალ კანდიდატებს ხშირ შემთხვევაში ისედაც არ ირჩევენ მათი მოღვაწეობის გამო.

იქედან გამომდინარე, რომ მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში კვოტების სისტემების სხვადასხვა ვარიანტი არსებობს, უნდა ვიფიქროთ, რომ მათი საჭიროება ამა თუ იმ მიზეზის გამო მაინც არსებობს. იქ, სადაც სიღარიბის მაღალი დონეა, ტრადიციულ-კულტურული დამოკიდებულებები ხელს უშლის ქალებს მიიღონ სათანადო განათლება ან სამსახურეობრივი მოწყობის საშუალება, რაც მათ შემდგომში მმართველობის ორგანოებში არჩევის საშუალებას მისცემთ. ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ქალებს ნაკლები ღირსება გააჩნიათ. მაგრამ შეიძლება ითქვას, რომ მათ ნაკლები გამოცდილება აქვთ იმ მაღალკვალიფიციური პოსტებისთვის, რომლებიც, როგორც წესი, მამაკაცებს უკავიათ. როცა ქალები დასაქმების თანაბარ შესაძლებლობას მიიღებენ, აღარ იქნება საჭირო კვოტების სისტემების გამოყენება. თუმცა ბევრ დასავლეთ ევროპულ ქვეყანაში თვლიან, რომ საქმე სულ სხვაგვარადაა. მიუხედავად იმისა, რომ უთანასწორობა ქალსა და მამაკაცს შორის თითქმის ყველა საზოგადოებაში არსებობს, დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში ბევრ პოლიტიკურ პარტიაში მოღვაწეობის საკმაო გამოცდილების მქონე განათლებული, მაღალკვალიფიციური ქალია. ბოლო 30 წლის განმავლობაში კანდიდატებად წამოყენებულ ქალთა რაოდენობა საგრძნობლად გაიზარდა. თუმცა პარტიები მაინც ძალიან მცირე რაოდენობით აყენებენ კანდიდატებად ქალებს და თანაც პარტიულ სიებში ისეთ ადგილებზე ათავსებენ, რომ პრაქტიკულად მათი არჩევა არ ხდება. ასეთ დროს კვოტები საჭიროა არა იმიტომ, რომ ქალებს ნაკლები ღირსებები აქვთ, არამედ იმიტომ, რომ ადგილი აქვს დისკრიმინაციას, რაც არ იძლევა საშუალებას ქალებმაც სცადონ ბედი.

დიდი წინააღმდეგობები ხვდებათ პოლიტიკაში მოსვლის მსურველ ქალებს. მხოლოდ ძალიან მცირე ნაწილი აღწევს მიზანს - იყოს არჩეული. სწორედ მათ მცირე ჯგუფებს იყენებენ იმ იდეის დასადასტურებლად, რომ, თუ ქალი საკმარისად მოინდომებს, მას ყოველგვარი კვოტების გარეშეც შეუძლია წარმატების მოპოვება და ზედმეტი ძალისხმევაც არ ესაჭიროება. აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ, როგორც წესი, გამარჯვებული ქალები არჩევნების შემდეგ აღარ აცნობირებენ, თუ რა სირთულეების წინაშე დგანან სხვა ქალები, მიუხედავად საკუთარი ნიჭისა, უნარისა და შესაძლებლობისა.

გამოცდილებამ აჩვენა, რომ დამოკიდებულება, რა რაოდენობით უნდა აირჩიონ ქალები კვოტების მეშვეობით, სხვადასხვაა. კვოტების მოწინააღმდეგეები, ძირითად არგუმენტად იყენებენ იმას, რომ ქალები დამსახურებების მიხედვით უნდა იქნან არჩეულნი, ისინი მუდმივად აკრიტიკებენ კვოტების მექანიზმით შერჩეულ კანდადატ ქალებს. კვოტების მეშვეობით არჩეული ქალები კრიტიკის განსაკუთრებული სამიზნეა. ასეთი ფაქტები ორმაგი განსჯის საგანი ხდება ხოლმე - ქალი, როგორც პოტენციური პოლიტიკოსი და როგორც კვოტების სისტემით არჩეული კადიდატი. ძირითადი ბრალდებაა ის, რომ ქალები ხელმძღვანელობის მიმართ განსაკუთრებული ერთგულებით გამოირჩევიან. ხშირად უსვამენ ხაზს, ომ არჩეული ქალები დამოკიდებულნი არიან თავიანთ ხელმძღვანელობაზე და, რომ ისინი ნაკლებად დამოუკიდებლები არიან პარლამენტის სხვა წევრებთან შედარებით.

კონკრეტულ შემთხვევებს თუ განვიხილავთ, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ კრიტიკას საჭიროებს არა საკუთრივ კვოტების დაწესება და მათი ძირითადი პრინციპები, არამედ ის პრაქტიკული გზები, რომლითაც კვოტების მექანიზმები ხორციელდება. ხელმძღვანელობის მიმართ ერთგულება და მასზე დამოკიდებულება მხოლოდ კვოტების მიზეზით არ არის განპირობებული. სხვა გზით არჩეულებიც ექცევიან ასეთი გავლენის ქვეშ. კვოტების ზოგიერთ სისტემას სხვებთან შედარებით ის ნაკლი გააჩნია, რომ პარტიის ხელმძღვანელობა კანდიდატებით მანიპულირებას ეწევა და მიანიშნებს, რომ აირჩევს მათ, ვინც მას მხარს დაუჭერს. კვოტების ის სისტემა, სადაც ქალი და კაცი კანდიდატები თანაბრად არიან განლაგებულნი, ნაკლებად მოსახერხებელია მანიპულირებისთვის, ვიდრე ის სისტემა, სადაც პარტიის ხელმძღვანელობა თავად წყვეტს, სიის რომელ ნაწილში მოაქციოს ესა თუ ის კანდიდატი. ასევეა მაგალითად, ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც ამომრჩეველთა კოლეგიის არსებობა ბევრად უფრო ექვემდებარება მანიპულაციას, ვიდრე „ერთი ხმა - ერთ კაცზე“ პრინციპით აგებული საარჩევნო სისტემები.

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ კრიტიკა გაისმის არა მხოლოდ კვოტების სისტემით არჩეულ კანდიდატ ქალთა მისამართით, არამედ მათი, როგორც საკუთრივ ქალების და არა იმდენად - კვოტების სისტემის მისამართით.

შიში იმისა, რომ კვოტების სისტემა ნიღბავს სხვა პრობლემებს, რომლებიც დგას ქალების წინაშე არჩევნებში მონაწილეობისას. აზერბაიჯანის მსგავსი ანუ იმ ქვეყნების გამოცდილება, სადაც კვოტების მოხსნისთანავე საგრძნობლად დაეცა ქალთა წარმომადგენლობა პარლამენტში, გვეუბნება, რომ კვოტების სისტემა თავის მხრივ, ხშირ შემთხვევაში ფარავს იმ სხვა პრობლემებს, რომლებიც ქალთა წარმომადგენლობის სიმცირეს იწვევს. ეს კი, იმაზე მიგვითითებს, რომ კვოტების მექანიზმების ეფექტურად სამუშაოდ საჭიროა მათი კომბინირება სხვა სტრატეგიებთან, რათა იმ პრაქტიკული და ტრადიციულ-კულტურული ბარიერების გადალახვა მოხდეს, რომლებიც ქალების წინაშე დგას.

აუცილებელია საფუძველი ჩავუყაროთ იმ გზებს, რომლებიც ხელს შეუწყობდა ქალებს პოლიტიკაში შესასვლელად: მომზადება, თვითშეფასების ამაღლება, ათა გააცნობიერონ საკუთარი კომპეტენტურობა. შემდგომ ეტაპზე მნიშვნელოვანია სისტემის შექმნა და ადგილის დათმობა ქალებისთვის. ხვადასხვა ქვეყანაში სხვადასხვა დრო და ძალისხმევა დასჭირდათ ქალებს პოლიტიკურ ცხოვრებაში შესასვლელად. თუმცა ყველგან მიხვდნენ, რომ კვოტების დაწესება საუკეთესო გზაა ქალების წინ წამოწევისთვის. ხშირად, კვოტების სისტემას დროებითი ხასიათი აქვს ხოლმე. მაგალითად, დიდ ბრიტანეთში კანონი, რომელიც პარტიებს უფლებას აძლევს მსგავსი პოზიტიური ქმედებები გამოიყენონ, შეიცავს ე.წ. „მზის ჩასვლის დებულებას“ რაც გულისხმობს, რომ ამ წესს ციკლური ხასიათი აქვს და ყოველი 15 წლის შემდეგ უნდა განმეორდეს. ეს დებულება შინაარსით ემთხვევა CEDAW -ს დებულებებს, რომელიც სპეციალურ დროებით ზომებს ეხება.

ქალთა მოძრაობის შენელებული პროცესები იმაზე მიუთითებს, რომ კვოტების დაწესებას შესაძლოა, უფრო მეტი დრო დასჭირდეს, ვიდრე თავიდან ვარაუდობენ ხოლმე.

კვოტების სისტემის დანერგვისას პარტიები დიდი როლს თამაშობენ. პარტიებს შეუძლიათ დროებით შეაჩერონ ფიქსირებული კვოტები და სხვა პოზიტიურ ღონისძიებებს მიმართონ, მაგალითად, შიდა პარტიულ იერარქიაში კვოტების დაწესება კანდიდატების წინაშესარჩევ ეტაპზე. აქ მნიშვნელოვანია მოხდეს საბოლოო სიებში პარტიის ძლიერი კანდიდატი ქალები წინ წამოწევა და მათი ჩანაცვლება არ მოხდეს სუსტებით.

ადამიანის უფლებათა დეკლარაცია (1948 წ.) ადგენს: „ადამიანის ნება უნდა იყოს ხელისუფლების უმთავრესი წყარო. ეს ნება უნდა გამოიხატებოდეს პერიოდულ და არაფალსიფიცირებულ არჩევნებში, რომელიც უნდა ტარდებოდეს საყოველთაოობის, თანასწორობის, ფარულობის ან სხვა იმ პრინციპების დაცვით, რომლებიც უზრუნველყოფს ხმის მიცემის თავისუფლებას.“

* არჩევნები წარმოადგენს ხალხის სუვერენიტეტის გამოხატვისა და მისი პოლიტიკური როლის, როგორც ხელისუფლების წყაროს გამოვლენის მთავარ ფორმას.

არჩევნების საშუალებით ხდება მოქალაქეთა მონაწილეობის უზრუნველყოფა წარმომადგენლობითი, საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების ორგანოების ფორმირებაში, რადგან სწორედ არჩევნების შედეგად ენიჭებათ კანდიდატებს სახელისუფლო უფლებამოსილებები. ბევრი მოქალაქისათვის

არჩევნები არის პოლიტიკაში საკუთარი რეალიზაციის ერთადერთი საშუალება.

მოქალაქეების არჩევნებში მონაწილეობის ფაქტი, როგორც წესი, ნიშნავს მათ მიერ მოცემული ტიპის პოლიტიკური სისტემის, პოლიტიკური რეჟიმის, ხელისუფლების ორგანოების ფორმის აღიარებას, მიუხედავად მოსახლეობის აზრისა კონკრეტული თანამდებობის პირთა, ხელისუფლებისა და მმართველი პარტიების მიმართ.

არჩევნების საშუალებით ხდება მოქალაქეთა განსაზღვრული პოლიტიკური პლატფორმისა და ლიდერების გარშემო მათი გაერთიანების უზრუნველყოფა, ფორმირდება მოცემულ სახელმწიფოში დომინირებული პოლიტიკური ნება. ამ ნების გამოხატვა უზრუნველყოფს პოლიტიკური ელიტისა და ხელისუფლების ავტორიტეტს და მათ ეფექტური მუშაობისათვის უქმნის პირობებს.

არჩევნების პროცესში ხდება მოსახლეობის სხვადასხვა ინტერესის აგრეგაცია და არტიკულაცია. არჩევნების პერიოდში იქმნება მოქალაქეთა მიერ საკუთარი ინტერესების გააზრებისა და მათი საარჩევნო პროგრამებში ჩართვის ყველაზე სასურველი გარემო. საარჩევნო კამპანია ააქტიურებს მოქალაქეთა მიერ საკუთარი ინტერესების გააზრებას. რადგან კანდიდატებს მოსახლეობის მხარდაჭერა სურთ, ისინი განსაკუთრებულ ყურადღებას იჩენენ ამომრჩეველთა მოთხოვნებისა და სურვილების მიმართ. საარჩევნო პლატფორმებში ხდება ინტერესების არტიკულაცია, ხდება მათი ზუსტი ფორმულირება და აგრერირება, ე.ი. ინტერესები თავისუფლდება რადიკალური მიდგომებისაგან, შუალედდება, იღებს არაწინააღმდეგობრივ, რეალიზაციისათვის სასურველ ფორმას. მიუხედავად იმისა, რომ დეპუტატები არჩევნების შემდგომ ძირითად შემთხვევებში ივიწყებენ საკუთარ დაპირებებს, დემოკრატიულ საზოგადოებაში დეპუტატთა კორპუსი ორიენტირებულია ამომრჩეველთა მოთხოვნებისა და საკუთარი მოვალეობების შესრულებაზე. ამრიგად, არჩევნების შედეგების მიხედვით, მოსახლეობის სოციალური ინტერესები საკუთარ წარმომადგენლობას იღებს ხელისუფლების ორგანოებში.

არჩევნების შედეგად ხდება მმართველი პოლიტიკური და ოპოზიციური ელიტის განახლება, იცვლება პოლიტიკურ პარტიათა და მათ წარმომადგნელთა წონა, იქმნება მმართველ პოლიტიკურ ელიტაში მოქალაქეთა შესვლის საშუალება.

არჩევნების ინსტუტუტი საშუალებას იძლევა მოსახლეობამ რეგულარულად გამოიტანოს საკუთარი ვერდიქტი ხელისუფლებისა და ოპოზიციის მიმართ, შეცვალოს ხელისუფლების ორგანოთა შემადგენლობა, მოახდინოს პოლიტიკური კურსის კორექტირება.

საარჩევნო პროცესის დროს ფართოვდება პოლიტიკური ინფორმაციისა და პროპაგანდის ნაკადი, ხდება პოლიტიკურ-საგანმანათლებლო მუშაობის გააქტიურება, მოსახლეობის ყურადღების კონცენტრაცია აქტუალურ პოლიტიკურ პრობლემებსა და მათი გადაწყვეტის ალტერნატიულ გზებზე. ამიტომ მოქალაქეები ამ პერიოდში განსაკუთრებით ინტენსიურად ითავისებენ პოლიტიკურ ფასეულობებსა და ნორმებს, იძენენ პოლიტიკურ გამოცდილებას. აკეთებენ რა არჩევანს ამა თუ იმ პოლიტიკურ ძალაზე, ამომრჩევლები აიგივებენ საკუთარ თავს ამ ძალებთან და ეს აძლიერებს მათ პოლიტიკურ აქტიურობასა და ჩართულობას.

არჩევნები საშუალებას აძლევს ცალკეულ პოლიტიკურ ძალებს წარმოადგინონ საკუთარი ხედვები საზოგადოებრივი პრობლემების მიმართ და შექმნან პროგრამები მათი გადაწყვეტის მიზნით. ამით ხდება საზოგადოების განვითარების ოპტიმალური გზების გამონახვის სტიმულირება, პოლიტიკური ფასეულობების კონკურენტული შერჩევის უზრუნველყოფა, იქმნება სასურველი პირობები არაეეფექტური პოლიტიკის დამარცხებისა და ახალი პოლიტიკური კურსის შესაქმნელად.

თეორიული კამათი ქალთა და მამაკაცთა თანასწორი უფლებების შესახებ, რომელიც XVII საუკუნეში დაიწყო, ყველაზე მწვავე ფორმას სწორედ ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის განხილვის დროს იღებს. მიღებულია უმნიშვნელოვანესი საერთაშორისო სამართლებრივი დოკუმენტები, რომელიც არეგულირებს ქალთა მოღვაწეობის ამ სფეროს. ეს არის გაეროს კონვენცია ქალთა პოლიტიკური უფლებების შესახებ, რომელიც გენერალურმა ასამბლეამ 1952 წლის 20 დეკემბერს მიიღო. კონვენცია ძალაში 1954 წლის 7 ივლისს შევიდა.

კონვენციამ დეკლარირება გაუკეთა ქალთა უფლებებს, მონაწილეობა მიიღონ ყველა სახის არჩევნებში, გახდნენ ეროვნული კანონით განსაზღვრულ ნებისმიერი სახის მანდატის მფლობელები, რომელიც საყოველთაო არჩევნებს გულისხმობს, სახელმწიფო სამსახურში ნებისმიერი პოსტი მამკაცების თანასწორად, დისკრიმინაციის გარეშე დაიკავონ.

„საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ“ მიღებულია გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ 1966 წლის 16 დეკემბერს) ავალდებულებს წევრ სახელმწიფოებს უზრუნველყონ სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებებით სარგებლობის თანასწორი უფლება ქალთა და მამაკაცთათვის. „ნაირობის სტრატეგია“ და პეკინის კონფერენცია, ასევე, არეგულირებს ქალთა პოლიტიკური უფლებების რეალიზაციის საკითხს. ზემოთ ჩამოთვლილი დოკუმენტები ითხოვენ მთელი რიგი კონკრეტული ვალდებულებების შესრულებას ქალთა სოციალური სტატუსის ამაღლებისა და სქესთა რეალური თანასწორობის უზრუნველსაყოფად.

საქართველოს კონსტიტუციაში გაწერილია ძირითადი უფლებები, თავისუფლებები და ადმიანთა უფლებების რეალიზაციის პრინციპები. კონსტიტუციაში არ არის სპეციალური ნორმები გენდერული თანასწორობის უზრუნველყოფის თვალსაზრისით.

არჩევნებზე მოქმედებს ე.წ. გენდერული ცენზი, რაც პარტიის მიერ სიების შედგენის დროს ვლინდება.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსი ადგენს საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს პარლამენტის, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, გამგებლისა და მერის არჩევნების მომზადებისა და ჩატარების სამართლებრივ საფუძვლებს, არჩევნებში მონაწილეთა უფლებებსა და გარანტიებს, საარჩევნო ადმინისტრაციის შექმნის წესსა და უფლებამოსილებას, ამ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევაში დავის განხილვის წესს.

საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს პარლამენტის, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, გამგებლისა და მერის არჩევნების მომზადებისა და ჩატარების სამართლებრივი საფუძვლებია საქართველოს კონსტიტუცია, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპები და ნორმები, სხვა საკანონმდებლო აქტები და საარჩევნო ადმინისტრაციის სამართლებრივი აქტები.

მუხლი 4. არჩევნების ძირითადი პრინციპები

საქართველოში არჩევნები ტარდება საყოველთაო, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე, ფარული კენჭისყრით.

მუხლი 5. საყოველთაო საარჩევნო უფლება

1. საქართველოში არჩევნები საყოველთაოა.

2. აქტიური საარჩევნო უფლება აქვს საქართველოს მოქალაქეს 18 წლის ასაკიდან, განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, განათლებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა.

3. საარჩევნო უფლება არა აქვს საქართველოს მოქალაქეს, რომელიც სასამართლომ ქმედუუნაროდ ცნო ან სასამართლოს განაჩენით იმყოფება სასჯელთა აღსრულების დაწესებულებაში.

მუხლი 6. თანასწორი საარჩევნო უფლება

1. არჩევნებში ამომრჩევლები თანასწორ საფუძველზე მონაწილეობენ.

2. ერთი და იმავე საარჩევნო ოლქის ყოველ ამომრჩეველს ხმათა თანაბარი რაოდენობა აქვს.

მუხლი 7. პირდაპირი საარჩევნო უფლება

1. საქართველოში არჩევნები პირდაპირია.

2. საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს პარლამენტისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს წევრებს, გამგებელსა და მერს ამომრჩევლები ირჩევენ უშუალოდ.

მუხლი 8. კენჭისყრის ფარულობა და ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენა

1. საქართველოში არჩევნები ტარდება ფარული კენჭისყრით.

2. აკრძალულია ნებისმიერი ზემოქმედება, რომელიც ზღუდავს ამომრჩევლის ნების თავისუფალ გამოვლენას, და კონტროლი ამომრჩევლის ნების გამოვლენაზე.

ქართულ საარჩევნო კანონმდებლობაში მთლიანად არის დაცული სხვადასხვა სქესის ადამიანებისათვის თანასწორობის სტანდარტები, თუმცა შესაძლებლობების თანასწორობა საკმაოდ პრობლემატურ საკითხს წარმოადგენს. დე იურე ქალთა პოლიტიკური უფლებები დაცულია, ხოლო დე ფაქტო არცთუ ისე სახარბიელო ტენდენციები შეინიშნება.

რეალურად ქალები კვლავ რჩებიან დისკრიმინირებულ სოციალურ-დემოგრაფიულ ჯგუფად, რაც პოლიტიკური უფლებების რეალიზაციის დროს ვლინდება ძირითადად. ეს კი, პირდაპირ კავშირშია პოლიტიკურსახელისუფლებო სტრუქტურების ფორმირებასთან.

საარჩევნო კანონმდებლობა მთლიანად ნეიტრალურია და არ ითვალისწინებს რაიმე რეკომენდაციებს კანდიდატთა შერჩევის მექანიზმებში, საარჩევნო კამპანიის დაფინანსებაში, მასმედიის საშუალებებით ქალი კანდიდატების რეკლამირებაში.

საკუთრივ კანონში განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის საარჩევნო სისტემა განსხვავებულ გავლენას ახდენს ქალთა წარმომადგენლობაზე.

კვლევებმა გვიჩვენა, რომ სისტემატური კავშირი პროპორციულ საარჩევნო სისტემასა და ქალთა წარმომადგენლობას შორის არ არსებობს. აუცილებელია პოლიტიკური განვითარების მინიმალური დონე, რომლის არსებობის შემთხვევაშიც ქალებს ექნებათ საშუალება საარჩევნო უფლება საკუთარი ინტერესების დასაცავად გამოიყენონ.

ემპირიული გამოცდილების მიხედვით, პროპორციული საარჩევნო სისტემა მთელს მსოფლიოში ქალთა წარმომადგენლობის მაღალ დონეს განაპირობებს. მკვლევარები თვლიან, რომ პროპორციულ სისტემას მინიმუმამდე დაჰყავს კულტურული სტერეოტიპები ქალთან მიმართებაში, რადგან ამომრჩევლები ხმას აძლევენ პარტიას და არა ქალს, კონკრეტული პიროვნების სახით. მაჟორიტარული სისტემის პირობებში სქესი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ხდება მნიშვნელოვანი ფაქტორი და არჩევანის გაკეთების დროს გადაწყვეტილებას ამომრჩეველი, როგორც წესი, ქალი კანდიდატის სასარგებლოდ არ იღებს. ასევე, მნიშვნელოვანია მანდატების რაოდენობა კონკრეტულ საარჩევნო ოლქში. რაც უფრო მეტმანდატიანია ოლქი, მით უფრო იზრდება ქალთა წარმომადგენლობა.

საქართველოში პროპორციული საარჩევნო სისტემით არჩეულ კანდიდატ ქალთა რაოდენობა მკვეთრად აღემატება მაჟორიტარული სისტემით არჩეულ ქალთა რაოდენობას.

საარჩევნო სისტემა მხოლოდ იმ პირობების სტრუქტურირებას ახდენს, რომლებშიც ამომრჩევლები და კანდიდატები მოქმედებენ. ის არ ახდენს ქალთა წარმომადგენლობაზე მოქმედი დადებით ან უარყოფით ფაქტორების დეტერიმინირებას, თუმცა საარჩევნო სისტემა პირდაპირ კავშირშია ქალთა წარმომადგენლობის დონესთან.

ქართულ საარჩევნო კანონმდებლობაში მთლიანად არის დაცული თანასწორობის სტანდარტები სხვადასხვა სქესის ადამიანებისათვის, საარჩევნო კანონმდებლობა მთლიანად ნეიტრალურია და არ ითვალისწინებს რაიმე სპეციალურ ნორმებს გენდერული თანასწორობის უზრუნველყოფის თვალსაზრისით, ხოლო კანონი „ოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“არ ითვალისწინებს რაიმე ნორმებს საარჩევნო სიაში ქალთა კვოტირების თვალსაზრისით.

_________________________

1. არჩევნები: საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს პარლამენტის, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, გამგებლისა და მერის არჩევნები.

* არჩევნები - საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს პარლამენტის, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, გამგებლისა და მერის არჩევნები;

* პროპორციული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული არჩევნები - საქართველოს პარლამენტისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს წევრების არჩევნები პარტიული სიების საფუძველზე;

* მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული არჩევნები - საქართველოს პარლამენტისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს წევრების, გამგებლებისა და მერების არჩევნები ერთმანდატიანი ან მრავალმანდატიანი საარჩევნო ოლქების მიხედვით;

* სარჩევნო უფლება - აქტიური და პასიური საარჩევნო უფლება;

* აქტიური საარჩევნო უფლება - საქართველოს მოქალაქის უფლება აირჩიოს საქართველოს პრეზიდენტი, საქართველოს პარლამენტისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს წევრები, გამგებელი და მერი;

* პასიური საარჩევნო უფლება - საქართველოს მოქალაქის უფლება, არჩეულ იქნეს საქართველოს პრეზიდენტად, საქართველოს პარლამენტისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს წევრად, გამგებლად და მერად;

* საარჩევნო რეგისტრაცია - შესაბამისი საარჩევნო კომისიის მიერ საარჩევნო სუბიექტის რეგისტრაცია არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით;

* საარჩევნო სუბიექტი - საქართველოს პრეზიდენტობის კანდიდატი, საქართველოს პარლამენტის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს წევრობის კანდიდატი, გამგებლობის ან მერობის კანდიდატი, პარტია ან საარჩევნო ბლოკი, რომელიც რეგისტრირებულია შესაბამისი საარჩევნო კომისიის მიერ;

* საარჩევნო ადმინისტრაცია - საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია, საოლქო და საუბნო საარჩევნო კომისიები;

* პარტია - „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის შესაბამისად მოქმედი მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება, რომელიც არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით რეგისტრირებულია საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ;

* საარჩევნო ბლოკი - საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ რეგისტრირებული 2 ან მეტი პარტიის გაერთიანება;

* წინასაარჩევნო კამპანია - საარჩევნო სუბიექტობის კანდიდატისა და საარჩევნო სუბიექტის მიერ არჩევნებში მონაწილეობისა და გამარჯვების მიზნით ჩატარებულ ღონისძიებათა ერთობლიობა;

* წინასაარჩევნო აგიტაცია - საქართველოს მოქალაქეებისა და საარჩევნო სუბიექტების მიერ ამომრჩეველთა მოწოდება საარჩევნო სუბიექტის მხარდასაჭერად ან საწინააღმდეგოდ;

* საქართველოს პრეზიდენტობის კანდიდატი - საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ რეგისტრირებული, პარტიის ან ამომრჩეველთა საინიციატივო ჯგუფის მიერ წარდგენილი საქართველოს მოქალაქე;

* პარტიული სიით წარდგენილი კანდიდატი - საქართველოს პარლამენტისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ რეგისტრირებულ პარტიულ სიაში შეყვანილი საქართველოს მოქალაქე;

* მაჟორიტარი კანდიდატი - საქართველოს პარლამენტის, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, გამგებლისა და მერის არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით შესაბამისი საარჩევნო კომისიის მიერ რეგისტრირებული, პარტიის (საარჩევნო ბლოკის) ან ამომრჩეველთა საინიციატივო ჯგუფის მიერ საარჩევნო ოლქში წარდგენილი საქართველოს მოქალაქე.

გენდერული თანასწორობის¹ პრობლემათა წინ წამოწევა საქართველოში არასამთავრობო ორგანიზაციათა და დარგის ექსპერტების აქტიური მუშაობის შედეგია.

ქალთა და გენდერულ² თუ ზოგადად, ადამიანის უფლებების დაცვის საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციები სხვადასხვა მიმართულებით საქმიანობენ. აღნიშნულ პრობლემებთან დაკავშირებით პერიოდულად ხდება საზოგადოებისათვის ინფორმაციის მიწოდება, საგანმანათლებლო სემინარების, კონფერენციების, ტრენინგებისა და ღონისძიებათა ორგანიზება, რათა სხვადასხვა ჯგუფი გენდერული საკითხებით დაინტერესდეს და ამ მიმართულებით მუშაობა გაააქტიურდეს.

საგანმანათლებლო აქტივობებთან ერთად ხორციელდება კონკრეტული პრაქტიკული საქმიანობა გენდერული პრობლემების ლოკალურად აღმოფხვრისა და არსებული დისბალანსის დასაძლევად: შემუშავებულია რიგი საკანონმდებლო რეკომენდაციებისა. განხორციელებულია ლობირება, როგორც კერძო შემთხვევაში ქალის უფლებების დაცვის მიმართულებით, ასევე - საკანონმდებლო ინიციატივების მხარდასაჭერად.

დღემდე მხოლოდ ადგილობრივი არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციების საქმიანობით ხდება შესაძლებელი რიგი საკითხების მოგვარება, მაგრამ სამოქალაქო საზოგადოების შემადგენელი ყველა კომპონენტის აქტიური ჩართვა ამ საქმიანობაში ჯერ კიდევ ვერ მოხერხდა სხვადასხვა მიზეზის გამო.

გენდერული და ქალთა საკითხების სახელმწიფო პოლიტიკის დონეზე აყვანა მოგვცემს შესაძლებლობას, საზოგადოების შემადგენელი ყველა კომპონენტის (სექტორის, ინსტიტუტის, და ა.შ) მოტივირებისა და გააქტიურებისთვის, ამ პრობლემათა წინ წამოსაწევად და ერთობლივად დასაძლევად. სწორედ გენდერულ თანასწორობასთან დაკავშირებული პრობლემების მოგვარების ყველაზე მნიშვნელოვანი წინაპირობაა საერთაშორისო, ადგილობრივი, სამოქალაქო საზოგადოებისა და ხელისუფლების ერთობლივი კოორდინირებული მუშაობა.

თუ საქართველოს საგარეო პოლიტიკა ევროპულ სტრუქტურებში ინტეგრაციაზეა ორიენტირებული, გენდერული საკითხების უმაღლესი პოლიტიკის რანგში აყვანა ერთ-ერთი პრიორიტეტული საკითხი უნდა გახდეს.

ამ ბოლო დროს დღის წესრიგში თითქოს აქტიურად დადგა გენდერული პოლიტიკის საკითხები, რაც, ერთის მხრივ, სწორედ არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფის აქტიურობის შედეგია.

საერთაშორისო საზოგადოებას გენდერული პოლიტიკის წარმოების ძალზე მდიდარი გამოცდილება აქვს. 1993-94წწ. ქალთა საკითხებზე მსოფლიოში მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები იქნა მიღებული. „ქალთა მიმართ ძალადობის საწინააღმდეგო დეკლარაციაში“ შემუშავებულია გენდერული ნიშნით ადამიანის უფლებათა დარღვევისა და ძალადობის განმარტება და იგი განსაზღვრულია, როგორც ადამიანის უფლებათა სფეროს უმნიშვნელოვანესი ნაწილი. ეს ნაბიჯი იყო ერთმნიშვნელოვანი დადასტურება იმისა, რომ არსებობს რიგი საკითხებისა, რომელთა გადაჭრაც შეუძლებელია ადამიანის უფლებათა არსებული კონცეფციის ფარგლებში და აუცილებელია ქალის უფლებების, როგორც ადამიანის უფლებების განსაკუთრებულ კატეგორიად გამოყოფა.

ევროპის საბჭოს მიღებული აქვს გენდერული თანასწორობის განვითარების ხელშემწყობი ბევრი დოკუმენტი.

გენდერული და ქალთა პრობლემებისადმი საერთაშორისო ორგანიზაციების ყურადღების ფოკუსირება ერთმნიშვნელოვანია. პეკინში გამართულ ქალთა საერთაშორისო კონფერენციაზე (1995 წ.) ქვეყნების მთავრობებს დაევალათ ეროვნული სტრატეგიებისა და პროგრამების შემუშავება.

XX საუკუნის მძლავრმა ფემინისტურმა მოძრაობამ და მსოფლიოში განვითარებულმა პოლიტიკურმა და კულტურულმა პროცესებმა გამოიწვიეს ის, რომ ქალებმა საკმაო წარმატებებს მიაღწიეს ხელოვნების, განათლების, სპორტისა და სხვა სფეროებში, მაგრამ პოლიტიკაში ქალების როლი კვლავინდებურად საკმაოდ სუსტია.

პოლიტიკაში ქალთა აქტიურობის ხელისშემშლელი არაერთი ფაქტორი არსებობს. მათი გადაჭრა ერთი ხელის მოსმით შეუძლებელია, გადაწყვეტილება უმაღლესი სახელისუფლებო ორგანოების დონეზეც რომ იქნეს მიღებული. გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანია სოციალურ-ეკონომიკური, იდეოლოგიური და კულტურული ფაქტორები, რომლებიც ამა თუ იმ ქვეყანაში ქალის როლს განსაზღვრავენ და აწესებენ მათი მოღვაწეობის განსაზღვრულ სფეროს. კულტურული ბარიერების დარღვევა გაცილებით უფრო რთულია, ვიდრე - ცვლილებების შეტანა კანონმდებლობაში, რაც ხშირ შემთხვევაში, გენდერულ თანასწორობაში წარმატებების მიღწევის უსწრაფეს გზად ითვლება.

თუ პარალელურად საგანმანათლებლო, საინფორმაციო კამპანია არ მიმდინარეობს, მხოლოდ საკანონმდებლო რეფორმების გზით შედეგის მიღწევა შეუძლებელია. ძალზე მნიშვნელოვანია სახელმწიფოს პოლიტიკური ნება და საკანონმდებლო ბაზის ჰარმონიზაცია საერთაშორისო სტანდარტებთან, რომლებიც უზრუნველყოფს გენდერული და ქალთა პრობლემების მოგვარებას.

ბევრი ქვეყანა აღიარებს, რომ არსებობს გენდერული და ქალთა პრობლემები, რომელთა გადაჭრა შეუძლებელია ზოგადად, ადამიანის უფლებათა კონტექსტში და მოითხოვს კონკრეტული სტრატეგიების შემუშავებას. მაგრამ ამ სტრატეგიების შემუშავებამდე აუცილებელია ზედმიწევნით სრულყოფილად იქნეს შესწავლილი პრობლემის არსი ამა თუ იმ ქვეყნის პოლიტიკური და ზოგადად კულტურული თავისებურებებიდან გამომდინარე, რაც, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს სრულყოფილი გენდერული სტატისტიკის³ შექმნასა და პრობლემის ღრმა მეცნიერულ შესწავლას. მხოლოდ ამის შემდეგ იქნება შესაძლებელი კონკრეტული ღონისძიებებისა და სტრატეგიების დაგეგმვა და შემდგომი განხორციელება ცხოვრებაში.

ჩვენი პროგრამის „ქალი და პოლიტიკის“ ფარგლებში ჩატარდა თვისობრივი სოციოლოგიური და სტატისტიკური კვლევა, რომლის მიზანი იყო საქართველოში მოქმედი პოლიტიკური პარტიების გენდერული განწყობების შესწავლა.

კვლევისათვის შეირჩა ექვსი ყველაზე მაღალრეიტინგული პოლიტიკური, როგორც სახელისუფლებო, ასევე ოპოზიციური პარტია:

1. ნაციონალური მოძრაობა;

2. ახალი მემარჯვენეები;

3. მრეწველობა გადაარჩენს საქართველოს;

4. რესპუბლიკური პარტია;

5. კონსერვატიული პარტია;

6. ლეობორისტული (შრომის) პარტია.

აღნიშნული ექვსი პარტიიდან პირველი ხუთი უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში - პარლამენტშია წარმოდგენილი, ლეიბორისტული (შრომის) პარტია კი არასაპარლამენტო ოპოზიციურ გაერთიანებას წარმოადგენს. ის საკმაოდ მძლავრად არის წარმოდგენილი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში, როგორც საქართველოს დედაქალაქ თბილისში, ასევე - საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში.

სოციოლოგიური კვლევა ითვალისწინებდა ჩაღრმავებული ინტერვიუების ჩატარებას ზემოთაღნიშნული ექვსი პარტიის ლიდერებთან.

ინტერვიუ შედგა პოლიტიკური პარტიის შემდეგ ლიდერებსა და აქტიურ წარმომადგენლებთან:

1. მიხეილ მაჭავარიანი (ნაციონალური მოძრაობა);

2. მანანა ნაჭყებია (ახალი მემარჯვენეები);

3. ზურაბ ტყემალაძე (მრეწველობა გადაარჩენს საქართველოს);

4. თინათინ ხიდაშელი (რესპუბლიკური პარტია);

5. კახა კუკავა (კონსერვატიული პარტია);

6. ნესტან კირთაძე (ლეიბორისტული პარტია).

ინტერვიუ მოიცავდა შემდეგ თემატიკას:

* ორგანიზაციის ფორმალური და არაფორმალური სტრუქტურა; რამდენად ემთხვევა პარტიაში გადაწყვეტილების მიღებისა და ძალაუფლების განხორციელების ფორმალური მექანიზმები ძალაუფლების რეალურ სქემებს;

* პარტიის ასაკობრივი, გენდერული, ეთნიკური, რელიგიური შემადგენლობა;

* რეგიონალური ქსელები;

* პარტიული წინსვლის ზოგადი მექანიზმები;

* ქალთა შრომითი რესურსების რეალიზების სფეროები: ქალთა მონაწილეობა პარტიის პროგრამის ჩამოყალიბებაში, წინასაარჩევნო დაპირებების ფორმირებაში, პარტიის მმართველობით ორგანოებში, საზოგადოებასთან და მასმედიასთან ურთიერთობაში;

* საარჩევნო სიების შექმნის ძირითადი პრინციპები;

* პარტიის მოღვაწეობის პრიორიტეტული მიმართულებები;

* ქალთა უფლებები ზოგადად ადამიანის უფლებების კონტექსტში. ქალთა უფლებები, როგორც გამორჩეული კატეგორია;

* ქალთა დაწინაურების ხელშემწყობი მექანიზმები და ღონისძიებები - მათი აუცილებლობა;

* ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდა სახელმწიფო მმართველობით ორგანოებში;

* ქალთა აქტიური მონაწილეობა ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიღების პროცესში;

* დამოკიდებულება ქალთა პროგრამების განხორციელებისადმი.

თავიდანვე უნდა აღინიშნოს ის, რომ რესპონდენტებმა, საკმაოდ ინდიფერენტული დამოკიდებულება გამოამჟღავნეს კვლევისადმი. მათი მხრიდან იყო ისეთი რეპლიკებიც, როგორიცაა: „კი ბატონო, გენდერი საკმაოდ საინტერესო საკითხია, მაგრამ ქვეყანა თავზე გვენგრევა, ხალხი უმუშევარი და გაღატაკებულია, ამ ეტაპზე ალბათ სოციალური საკითხების წინ წამოწევა აჯობებდა“, და სხვა.

აღნიშნული ფრაზა საკმაოდ სიმპტომატურია და ნათლად აჩვენებს არა იმდენად გენდერული პრობლემატიკისადმი უყურადღებობასა და დაბალ ინტერესს, რამდენადაც, ზოგადად, გენდერული დისკურსის არარსებობას საქართველოში. ამგვარი დამოკიდებულებით ხდება საკითხის მნიშვნელოვანების ჩამოქვეითება.

გენდერული თანასწორობის პოლიტიკა არ გულისხმობს ქალთა შეიარაღებას რაიმე განსაკუთრებული უფლებამოსილებებითა და პრივილეგიებით, როგორც ხშირად ეს აღიქმება საკითხში გაუთვითცნობიერებელი ადამიანების მიერ. გენდერული თანასწორობის პოლიტიკა - სახელმწიფო თუ შიდაპარტიული - ნიშნავს ეკონომიკური, საგანმანათლებლო, ზოგადად, სოციალური და პოლიტიკური სფეროს ლიბერალიზაციას, სოციალური დაცვისა და გარანტიების კონკრეტულ კონცეფციას, რომლებშიც, რა თქმა უნდა, ქალისა და მამაკაცის თანაბარი მონაწილეობა და თანასწორი ხელმისაწვდომობა მოიაზრება, მოიაზრება ისეთი საზოგადოება, რომელიც მასში არსებული უთანასწორობისა და ქალთა დისკრიმინაციის დაძლევასა და მის შემდგომ ჰარმონიული განვითარებას შეძლებს.

გენდერული თანასწორობის ეფექტური პოლიტიკის ერთ-ერთი მიზანია სხვადასხვა ინსტიტუტსა თუ ცხოვრების სფეროში, პარტიულ თუ ორგანიზაციულ მოღვაწეობაში ქალთა და მამაკაცთა პრობლემების მოგვარებაზე ორიენტირებული საქმიანობა, რათა გაუმჯობესდეს შედეგები და მოხდეს თანაბარი საშუალებების უზრუნველყოფა. (მაგ.: საგანმანათლებლო, კულტურული, ეკონომიკური, სამართლებრივი და სხვა).

კვლევის შედეგები ცხადყოფს, რომ გენდერული პრობლემატიკა არ არის აქტუალური ჩვენს მიერ გამოკითხულ პოლიტიკურ პარტიებსა და მათ გარშემო გააქტიურებულ წრეებში. ამ დასკვნის გაკეთების საფუძველს იძლევა რესპონდენტების მოსაზრებები, რომ, მაგალითად: „ქალების უფლებები განსაკუთრებით და მიზნმიმართულად არ ირღვევა, მეტიც, ჩვენს ქვეყანაში ქალი არასოდეს ყოფილა დაჩაგრული“. ამ პოზიციის გასამყარებელ ძირითად არგუმენტად კი, მამაკაცთა უმრავლესობას, საქართველოში არსებული ქალის პატივისცემისა და თაყვანისცემის მრავალსაუკუნოვანი ტრადიცია, საქართველოს ისტორიაში ჩვენი ყველაზე სახელოვანი მეფე თამარის მაგალითი მოჰყავთ. თუმცა, იმავე დროს ქართული ტრადიციებით აპელირებით ხდება ქალების პოლიტიკური პასიურობის ახსნაც.

სწორედ იმ ქვეყნების მაგალითზე, სადაც გენდერული თანასწორობა მეტნაკლებად მიღწეულია, სხვა სახელმწიფოები ცდილობენ გენდერული პოლიტიკის დანერგვასა და განვითარებას სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური საკითხების ახლებური ხედვით, არსებულ კონცეფციათა გენდერული პარამეტრების გამდიდრებითა და მათი დანერგვით.

ხშირად, ახალი დემოკრატიის მშენებელი ქვეყნები ავტომატურად, ადგილობრივი თავისებურებების გათვალისწინების გარეშე ცდილობენ ადგილზე დანერგონ ყველაზე თვალსაჩინო ქვეყნების მაგალითი (სკანდინავიის ქვეყნები და სხვა), სადაც ძალიან დიდია ქალთა წარმომადგენლობა, აქტიურობა და მონაწილეობა პოლიტიკაში.

სკანდინავიის ქვეყნებში არსებულ სურათს წინ დიდი და არაერთმნიშვნელოვანი ისტორია უძღოდა. ამ ქვეყნების გამოცდილების გაცნობა და გაზიარება, რა თქმა უნდა, საჭიროა, მაგრამ ამასთან, აუცილებელია ამა თუ იმ ქვეყნის კულტურულ-ისტორიული თავისებურებების გათვალისწინება. ჩვენი საზოგადოების გარკვეული ნაწილის განწყობა არ შეიძლება ერთმნიშვნელოვნად ჩაითვალოს ქალთა საკითხებისადმი გულგრილ დამოკიდებულებად - ეს ალბათ, უფრო ინფორმირებულობისა და საკითხში დაბალი გათვითცნობიერებულობის მაჩვენებელია. ეს იმაზე მიგვანიშნებს, რომ საჭიროა კარგად ორგანიზებული საგანმანათლებლო მუშაობის გაწევა, რათა შემდგომ გაადვილდეს კონკრეტული ამოცანების გადაჭრის გზების მოძიება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა უკურეაქცია და გაღიზიანება მივიღოთ, რაც კიდევ უკან დასწევს არსებულ მდგომარეობას. ერთ-ერთი უკვე აპრობირებული და ეფექტური საშუალებაა პოლიტიკური ძალების, ხელისუფლებისა და სამოქალაქო სექტორის პარტნიორული, კოორდინირებული მუშაობა, რისთვისაც აუცილებელია მათი თანაბარი დაინტერესება და გააქტიურება თანამშრომლობის მიმართულებით.

ჩვენი კვლევის ინტერესს წარმოადგენდა იმის გამოვლენა, თუ როგორი დამოკიდებულება აქვთ ჩვენს მიერ შერჩეული პოლიტიკური პარტიების ლიდერებს გენდერული პრობლემატიკისადმი, რამდენად აქტუალური და პრიორიტეტულია მათთვის აღნიშნული თემატიკა, აქვთ თუ არა მათ პარტიებში შემუშავებული კონკრეტული სტრატეგიები გენდერულ თანასწორობასთან დაკავშირებით, რა რაოდენობით და როგორ ხარისხში არიან წარმოდგენილნი ქალები მათ პოლიტიკურ ორგანიზაციბში და სხვ.

მართალია, მხოლოდ სტატისტიკური მონაცემების ანალიზი პრობლემის ძირითად არსს ვერ დაგვანახვებს, მაგრამ გენდერულ დისბალანსსა⁴ თუ ბალანსზე⁵ საუბრისას გარკვეულ წარმოდგენას ნამდვილად შეგვიქმნის. პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ თითქმის არც ერთი პოლიტიკური პარტია არ აწარმოებს შიდაპარტიულ, გენდერულად დაცალკევებულ სტატისტიკას⁶, რაც თავისთავად მიუთითებს აღნიშნული საკითხებით მათი დაინტერესების ხარისხზე. საქართველოში ყველა, მეტნაკლებად რეიტინგული პარტიის ლიდერი მამაკაცია, თუმცა ქართულ პოლიტიკურ სპექტრში შესაძლებელია რამდენიმე აქტიური და წარმატებული პოლიტიკოსი ქალის გამორჩევა, რომელიც ასევე აქტიურად მონაწილეობს პარტიულ საქმიანობაში.

ჩვენი ინტერესის საგანს სწორედ პარტიული საქმიანობით დაკავებული ადამიანები წარმოადგენდნენ. ინტერვიუზეც პოლიტიკოსი ქალები უფრო დიდი ენთუზიაზმით დაგვთანხმდნენ, ვიდრე პოლიტიკოსი მამაკაცები, რომლებიც ცდილობდნენ, ეს საქმე როგორმე მანდილოსნებისათვის გადაებარებინათ, ხოლო თუ მაინც თანხმდებოდნენ ინტერვიუზე, ძირითადად, ზოგადი ფრაზებით შემოიფარგლებოდნენ. მამაკაცი რესპონდენტები აღნიშნავდნენ, რომ საკითხი საინტერესოა, მაგრამ ხშირად აშკარად გულწრფელად აღიარებდნენ, რომ საკმაოდ ბუნდოვანი წარმოდგენა აქვთ გენდერულ პოლიტიკაზე.

ზემოთ აღვნიშნეთ, რომ ყველა პოლიტიკური პარტიის სათავესთან მამაკაცები დგანან (პარტიის თავმჯდომარე, პარტიის გენერალური მდივანი), ქალები კი მეტნაკლები სიხშირით არიან წარმოდგენილნი ორგანიზაციული სქემის შედარებით ქვედა დონეებზე: რაიონული ორგანიზაციების ხელმძღვანელები, პარტიის ადმინისტრაციული შტატი და სხვა.

საქართველოს პარლამენტში დეპუტატთა მხოლოდ 9%25-ს შეადგენენ ქალები. პარლამენტში წარმოდგენილი ხუთი პოლიტიკური პარტიიდან სამ მათგანს ქალი დეპუტატი არ ჰყავს.

პროცენტულად ქალების ყველაზე დიდი წარმომადგენლობა ახალ მემარჯვენებს ჰყავთ. პარლამენტში ახალი მემარჯვენეებიდან სულ ათი დეპუტატია და აქედან, სამი ქალია. პარლამენტში ნაციონალურ მოძრაობას პარლამენტარ ქალთა დაბალი პროცენტული შემადგენლობა აქვს საერთო რაოდენობიდან გამომდინარე. 117-ი დეპუტატიდან 17 ქალია, მაგრამ პარტიის ლიდერები საკმაოდ თავმომწონედ აღნიშნავენ, რომ ქალების როლი მათ პარტიაში ძალზე შთამბეჭდავია და მართლაც, პარლამენტის თავმჯდომარე ქალბატონი ნინო ბურჯანაძე სწორედ მათი პარტიის წარმომადგენელია. ქალბატონი მაია ნადირაძე ხელმძღვანელობს მმართველი პოლიტიკური ძალის ფრაქციას პარლამენტში. მათი პარტიის ქალთა როლი საკომიტეტო და პარლამენტის აპარატის მუშაობაში საკმაოდ აქტიურია.

ქალთა შრომითი რესურსების გამოყენების პრიორიტეტულ სფეროდ ერთმნიშვნელოვნად გამოიკვეთა მასმედიასა და საზოგადოებასთან ურთიერთობა - ქალები საუკეთესო გამტარები არიან იმ ინფორმაციისა, რომელიც აღწერს შიდაპარტიული მუშაობის შედეგებს. შიდაპარტიული სამუშაო კი ძირითადად, მამაკაცების მიერ ხორციელდბა.

ქალთა წარმომადგენლობა პოლიტიკურ პარტიებში მოკლედ ასე შეიძლება დახასიათდეს - მიუხედავად იმისა, რომ პარტიის წევრთა 30%25-ს ქალები წარმოადგენენ, პარტიის უმაღლეს ორგანოებში ქალთა რიცხვი ძალზე დაბალია. ისინი უფრო ქვემო რგოლებში არიან ისევე, როგორც საარჩევნო სიებში; ქალების მოღვაწეობის ძირითად სფეროებს წარმოადგენს პარტიის აპარატი, პარტიის პრეს-სამსახური, საზოგადოებასთან ურთიერთობის განყოფილება, საოლქო და საუბნო საარჩევნო კომისიები. რესპონდენტები ხშირად აღნიშნავდნენ, რომ ქალები გაცილებით მეტი პასუხისმგებლობით ეკიდებიან ადმინისტრაციული სამუშაოს შესრულებას, ვიდრე - მამაკაცები.

უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოსთან შედარებით, ქალები უფრო აქტიურად არიან წარმოდგენილნი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში (11%25), ძირითადად კი თვითმმართველობის პირველ -სოფლისა და თემის დონეზე (2002 წ.).

რაც შეეხება ქალთა პარტიულ დაწინაურებასა და მათთვის სპეციალური პროგრამების განხორციელებას, პოლიტიკურ სპექტრში არსებობს თითქმის ერთმნიშვნელოვანი პოზიცია, რომ ქალებს რაიმე სპეციალური შეღავათები და აქედან გამომდინარე, „პოზიტიური დისკრიმინაცია“⁷ არ სჭირდებათ - „საქართველოს კონსტიტუცია“ ყოველგვარ გენდერულ, ეთნიკურ თუ რელიგიურ დისკრიმინაციას გამორიცხავს და საქართველოს ყველა მოქალაქეს თანაბარ სასტარტო პირობებში აყენებს.

იმისავის, რომ ქალები პოლიტიკურად და საზოგადოებრივად უფრო აქტიურები გახდნენ, დაძლიონ გენდერული სტერეოტიპები⁸, რომლებიც ქალის მოღვაწეობის სფეროს ოჯახით შემოფარგლავს, უპრიანი იქნებოდა საგანმანათლებლო სამუშაოების ჩატარება ტრენინგებისა და სემინარების სახით. თუმცა, როგორც მმართველი პოლიტიკური ძალის წარმომადგენლები აღნიშნავენ, პრეზიდენტის მიერ გამოცხადებულმა პრიორიტეტმა, რომელიც მმართველობის უმაღლეს დონეზე ქალი პროფესიონალების მოზიდვასაც გულისხმობდა, ძალიან ბევრ ქალს გაუხსნა ასპარეზი როგორც პარტიაში, ისე - სახელისუფლებო წრეებში. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ინიციატივას უფრო ფორმალური ხასიათი ჰქონდა, ის არ იყო გაფორმებული რაიმე დოკუმენტის სახით; დღეს აღმასრულებელ ხელისუფლებაში მხოლოდ ერთი მინისტრი ქალია.

მსოფლიოში გენდერული დისკრიმინაციის დაძლევის ერთ-ერთ ქმედით მექანიზმად ისევ დროებითი ზომები მოიაზრება (მაგ.: კვოტირების სისტემა). გენდერული კვოტა⁹ გულისხმობს მმართველობის ორგანოებში ქალებისა და მამაკაცების დაკანონებული პროცენტის არსებობას. კვოტა, როგორც პოზიტიური ზომა, წარმოადგენს თანასწორი შესაძლებლობების მიღწევის ყველაზე სწრაფ საშუალებას: როცა არსებობს ბარიერები, საჭირო ხდება სპეციალური ზომების გატარება კომპენსირებისათვის. გენდერული კვოტების მიზანია ქალი პოლიტიკოსების კრიტიკული მასის შექმნა, რომელსაც უნარი ექნება რეალური ზეგავლენა მოახდინოს პოლიტიკურ პროცესებზე.

კვოტების სისტემა ბევრ ქვეყანაში იყო შემოღებული. მართალია, ზოგ ქვეყანაში კვოტირების პრინციპი ეროვნული კანონმდებლობით არ არის დაწესებული, მაგრამ ბევრმა პოლიტიკურმა პარტიამ გენდერული კვოტირების სისტემა პარტიის შიგნით შემოიღო, რაც ვრცელდებოდა, როგორც საარჩევნო სიების ფორმირების, ასევე შიდაპარტიული სტრუქტურისა და ხელმძღვანელობის არჩევის პრინციპებზე.

გენდერული კვოტირების სისტემის მიმართ არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება არსებობს. ერთის მხრივ, კვოტების პრინციპის დამკვიდრება პოლიტიკურ პარტიებსა თუ სხვადასხვა სახელისუფლებო ორგანოში საკმაოდ ეფექტური მექანიზმია სწრაფად და ნახტომისებურად გაიზარდოს ქალთა წარმომადგენლობა და მათი მონაწილეობა პოლიტიკურ სივრცეში - მოხდეს გენდერული დისბალანსის, კერძოდ, კი ქალთა პოლიტიკური იზოლაციის დაძლევა. მეორეს მხრივ, კვოტების სისტემა ზრდის თავად კვოტების დამწესებელთა პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას. არსებობს საკმაოდ არგუმენტირებული მოსაზრებები, რომ კვოტების სისტემა შესაძლოა, სათავისოდ გამოიყენონ მმართველმა ფენებმა არასრული დემოკრატიის პირობებში და წინასწარ რეზერვირებული ადგილები გენდერული თვალსაზრისით ნაკლებად სასურველი კანდიდატურებით შეავსონ.

იმ შემთხვევაში, თუ არ იქნება პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობის მისაღებად მზადმყოფი პროფესიონალი ქალების საკმარისი რაოდენობა, მაშინ შესაძლოა ეს ადგილები შეივსოს ისეთი კადრებით, რომლებიც მხოლოდ ფიქტიურად იქნებიან წარმოდგენილნი ამა თუ იმ თანამდებობაზე, გადაწყვეტილებას კი რეალურად სხვა მიიღებს. არსებობს კიდევ ერთი მოსაზრება, რომ არჩევით ადგილებზე რაიმე ხელოვნური შეზღუდვების დაწესება ეწინააღმდეგება დემოკრატიის პრინციპებს. სწორედ ამ მოსაზრებებზე დაყრდნობით ცდილობენ პოლიტიკურ პარტიათა წარმომადგენლები კვოტების სისტემის უარყოფას. ამასთან, მათი აზრით, არსებობს პოლიტიკურად აქტიური ქალების პრობლემაც - კვოტების სისტემის შემოღების შემთხვევაში, ძნელი იქნება საჭირო რაოდენობის პოლიტიკით დაინტერესებული ქალის მოძებნა და მოტივირება, განსაკუთრებით კი, ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში.

კვოტების სისტემის მიმართ თავად ქალთა მოძრაობის სხვადასხვა ჯგუფს განსხვავებული დამოკიდებულება გააჩნიათ. ნაწილი თვლის, რომ მართალია, კვოტების საშუალებით შესაძლებელია პოლიტიკაში ქალთა წარმომადგენლობის ზრდა, მაგრამ გარკვეულ ეტაპზე ეს პირიქით, ხელისშემშლელ ფაქტორად იქცევა ქალთა დაწინაურების გზაზე, რადგანაც ხელოვნური ჩარევით შესაძლოა, რაოდენობრივი და არა თვისობრივი პროგრესის მიღწევა. ეს რომ არ მოხდეს, აუცილებელია პოლიტიკური კულტურის განვითარება. საჭიროა პოლიტიკურ სივრცეში შეიქმნას კვალიფიციურ და პროფესიონალ ქალთა მნიშვნელოვანი რაოდენობა, რომელიც შეძლებს გავლენა მოახდინოს პოლიტიკური პროცესის მიმდინარეობაზე, რაც, თავისთავად, გამოიწვევს ქალთა წარმომადგენლობის ბუნებრივ ზრდას პოლიტიკურ სივრცეში. კვოტების სისტემა ამ პროცესს კიდევ უფრო დააჩქარებს და ხელს შუწყობს.

მთავარი მოტივი, რის გამოც პოლიტიკური პარტიები საჭიროდ თვლიან გენდერული თანასწორობის საკითხებზე ყურადღების გამახვილებას, არის ქალი ამომრჩეველი. როგორც წესი, ქალები მამაკაცებზე გაცილებით აქტიური ამომრჩევლები არიან. პოლიტიკურმა პარტიამ კი უნდა იზრუნოს ნებისმიერი ტიპის ელექტორატის მოზიდვისა და მისი რეალური დაინტერესებისათვის. საქართველოში ქალები და გოგონები შეადგენენ მოსახლეობის 53%25 -ს, ხოლო მამაკაცები და ბიჭები - 47%25-ს.

შედეგების მისაღწევად ამომრჩეველთა საჭიროებების გაგება პოლიტიკის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს, ხოლო ამომრჩეველთა დაკმაყოფილება მომსახურების განხორციელების ძირითადი საზომი ერთეულია. არ შეიძლება ქალთა, როგორც უდიდესი ნაწილის ინტერესებისა და საჭიროებების უგულებელყოფა. საჭიროა ქალთა პოტენციალის სრული ამოქმედება და გამოყენება ქვეყნის სამსახურში. გენდერული ნიშნით დაყოფა¹⁰ ყველაზე თვალსაჩინო დაყოფაა და ცხადია, რომ ამ კუთხით ნებისმიერმა პარტიამ ძალზე სერიოზული შრომა უნდა გასწიოს და ელექტორატს რეალური პირობები და შესაძლებელი დაპირებები შესთავაზოს როგორც წინასაარჩევნო, ასევე - ნებისმიერი ტიპის კამპანიის დროს.

გენდერული თანასწორობის მიღწევის პრობლემებზე მომუშავე ოფიციალური უმაღლეს სახელისუფლებო ინსტიტუტი არის პარლამენტთან არსებული „გენდერული თანასწორობის საპარლამენტო საკონსულტაციო საბჭო“.

საბჭოს ფინანსურად უზრუნველყოფს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის განვითარების პროგრამა, საბჭოს შემადგენლობაში გაერთიანებულნი არიან არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები და პარლამენტის წევრები. საბჭოს ეგიდით იმართება შეხვედრები, სემინარები და ტრენინგები.

ხელისუფლების აღმასრულებელ შტოში შექმნილია „გენდერული თანასწორობის სახელმწიფო კომისია“. მისი წევრები არიან არასამთავრობო ორგანიზაციები, სხვადასხვა სამინისტროების მინისტრების მოადგილეები, საპარლამენტო საბჭოს კოორდინატორი.

კომისია მონაწილეობდა ქვეყნის გენდერული თანასწორობის პოლიტიკის განხორციელების მოქმედებათა გეგმის შემუშავებაში, რომლის შექმნის ინიციატივა საქართველოს ქალთა და გენდერულ საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციათა კოალიციის გენდერული თანასწორობის ინსტიტუციური მექანიზმების სამუშაო ჯგუფს ეკუთვნოდა. კომისია საბჭოსთან თანამშრომლობით მუშაობს საქართველოს გენდერული თანასწორობის მიღწევის სახელმწიფო კონცეფციის შექმნაზე, აგრეთვე, ქალთა და გენდერულ საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციათა კოალიციის „ქალი და პოლიტიკის“ ჯგუფის პროგრამის ფარგლებში საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში ადგილობრივ ხელისუფლებაში ადგილობრივი ხელისუფლებისავე მხარდაჭერით შექმნილია ადგილობრივი გენდერული სამსახურები.

მიუხედავად რიგი ღონისძიებებისა და ინიციატივებისა, რომლებიც მიმდინარეობს ქვეყანაში, გენდერული თანასწორობის მიმართულებით ჩატარებულმა გამოკვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ გენდერული საკითხები არ შედის პოლიტიკური პარტიებისა და სამწუხაროდ, არც სახელმწიფოს პრიორიტეტების სიაში. ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორი კი, რომელიც აფერხებს სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავებას გენდერული და ქალთა საკითხების სფეროში, არის არსებული გენდერული უთანასწორობისა და დისკრიმინაციის გაუცნობიერებლობა, რასაც მივყავართ ავტომატურ გენდერულ ასიმეტრიამდე. ამგვარ სიტუაციაში, პირველ რიგში, საჭიროა მოხდეს პრობლემის არსებობის აღიარება, რასაც შემდეგ მოყვება კონკრეტული ღონისძიებების დაგეგმვა ხელისუფლების მხრიდან. იმისათვის, რომ მოხდეს პრობლემის აღიარება, როგორც ზემოთ არაერთხელ აღვნიშნეთ, მნიშვნელოვანია, თანამშრომლობა სამოქალაქო სექტორსა და ხელისუფლებას შორის. თუმცა, ეს შეუძლებელი იქნება პოლიტიკური ნების არარსებობის პირობებში, რომლითაც, როგორც გამოკვლევის შედეგები აჩვენებს, ვერც ხელისუფლება და ვერც საქართველოში მოღვაწე პოლიტიკური პარტიები ვერ დაიკვეხნიან.

საქართველოს ხელისუფლების გენდერული მაჩვენებელები შემდეგნაირად გამოიყურება:

ქალები აღმასრულებელ ხელისუფლებაში - 1%25;

ქალები საკანონმდებლო ხელისუფლებაში - 9%25;

ქალები ადგილობრივ თვითმმართველ ხელისუფლებაში - 11%25;

ქალები პოლიტიკურ პარტიებში - 30%25.

_______________________

1. გენდერული თანასწორობა: კონცეფცია, რომელიც გულისხმობს, რომ ყველა ადამიანი თავისუფალია განავითაროს პირადი შესაძლებლობები და გააკეთოს არჩევანი იმ შეზღუდვების გარეშე, რომლებსაც აწესებს მკაცრი გენდერული როლები; ქალებისა და მამაკაცების სხვადასხვა ქცევა, მისწრაფებები და მოთხოვნილებები თანაბრად უნდა იქნეს გათვალისწინებული, დაფასებული და განხორციელებული.

2. გენდერი (სქესი): ცნება, შეეხება სოციალურ და არა ბიოლოგიურ განსხვავებებს ქალებსა და მამაკაცებს შორის, რომელიც შეისწავლება, იცვლება კულტურასა და დროში და სხვადასხვა ფართო ინტერპრეტაცია გააჩნია.

3. გენდერული სტატისტიკა: მონაცემებისა და სტატისტიკური ინფორმაციის შეგროვება და დაყოფა სქესის მიხედვით, რათა შესაძლებელი იყოს შედარებითი ანალიზის ჩატარება (ზოგჯერ უწოდებენ გენდერულად დიფერენცირებულ სტატისტიკას).

4. დისბალანსი: როდესაც დარღვეულია რაოდენობრივი წონასწორობა ქალებსა დამამაკაცებს შორის; მაგ.: არათანაბარი მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიმღებ სტრუქტურებში.

5. გენდერული ბალანსი: როდესაც დაცულია რაოდენობრივი წონასწორობა ქალებსა დამამაკაცებს შორის; მაგ.: თანაბარი მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიმღებ სტრუქტურებში.

6. გენდერულად დაცალკევებული სტატისტიკა: მონაცემებისა და სტატისტიკური ინფორმაციის შეგროვება და დაყოფა სქესის მიხედვით, რათა შესაძლებელი იყოს შედარებითი ანალიზის ჩატარება (ზოგჯერ უწოდებენ გენდერულად დიფერენცირებულ სტატისტიკას).

7. დისკრიმინაცია - პოზიტიური: არ არის იგივე, რაც პოზიტიური ქმედება. იგი უკანონოა, სქესობრივი და რასობრივი დისკრიმინაციის კონტექსტში მოიაზრება.

8. გენდერული სტერეოტიპები: ფართოდ გავრცელებული და ხშირად არაზუსტი შეხედულებები ქალისა და მამაკაცის უნარებზე, თვისებებსა და სოციალურ ქცევაზე.

9. გენდერული კვოტა: სხვადასხვა ტიპის კვოტებიდან ერთერთი.

10. გენდერულად დიფერენცირებული მონაცემები: მონაცემებისა და სტატისტიკური ინფორმაციის შეგროვება და დაყოფა გენდერული თვალსაზრისით, რაც შედარებითი ანალიზის /გენდერული ანალიზის ჩატარების შესაძლებლობას იძლევა.

კვოტების სისტემა წარმოადგენს ყველაზე ეფექტურ საშუალებას პოლიტიკაში ქალთა წარმომადგენლობის გასაზრდელად. მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება კვოტირების სხვადასხვა სისტემასა და პრინციპებთან, რომლებიც საფუძვლად უდევს ამა თუ იმ სისტემას და ხშირია კრიტიკა კვოტების განხორციელებასთან დაკავშირებულ პრობლემებზე, ჯერჯერობით არცერთი ალტერნატიული სტრატეგია (ტრენინგები თუ სხვა მსგავსი ხელშემწყობი ღონისძიებები) არ აღწევს ისეთ ეფექტურ შედეგებს, როგორც კვოტების დაწესება. კვოტების მექანიზმით არჩეული ქალი კანდიდატები ბევრად უფრო პროდუქტიულები არიან ქალთა საკითხების ლობირებაში, ვიდრე სხვა გზით არჩეული კანდიდატი ქალები. ამასთან, როგორც წესი, ერთი პარტიის მიერ დაწესებული კვოტების სისტემები ხშირად ახდენენ გავლენას სხვა პარტიებზეც, რათა მათაც მიმართონ მსგავს მექანიზმებს.

* საქართველოში არჩევნებისთვის ქალი კანდიდატების შერჩევის პროცესების კვლევამ დაგვანახა პირდაპირი1და არაპირდაპირი დისკრიმინაციის2 შემთხვევები და სექსუალრი შეურაცხყოფის მცდელობები; მიუხედავად იმისა, რომ არიან განათლებული, გამოცდილი და უნარიანი ქალები, საბოლოოდ, ისინი მაინც არ არიან არჩეულნი.

* ხშირად პარტიებს არ სურთ ხმამაღლა აღიარონ დისკრიმინაციის არსებობა და ამიტომ იშვიათად, მაგრამ მაინც კეთდება განცხადება კვოტების საჭიროების შესახებ. ამით იქმნება მითი იმის შესახებ, რომ ქალებს ენიჭებათ გარკვეული უპირატესობა და იმალება ის გარემოება, რომ მათ მიმართ დისკრიმინაცია ხორცილდება.

* პოლიტიკური პარტიების მიერ შიდა პარტიული კვოტების დაწესება არანაკლებ მნიშვნელოვანია და ზოგ შემთხვევაში უფრო მისაღებიც, ვიდრე კანონით დაწესებული კვოტები.

* ალთა წარმომადგენლობის გაზრდა პოლიტიკური პარტიების კეთილი ნების საფუძველზე შესაძლებელია სხვა პარტიებმაც გაიზიარონ. ერთ პარტიაში დაწესებული შიდა პარტიული კვოტირების სისტემა გავლენას მოახდენს სხვა პარტიებზეც.

* კვოტების სისტემის არსებობა და შესაბამისად, ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდა პარტიის სახელით, გარკვეულ ზეგავლენას ახდენს ქალებზე, როგორც ამომრჩევლებზე.

* არსებობს შემთხვევები, როცა პოლიტიკური პარტია არ იღებს კვოტირების სისტემას, მაგრამ პარტიის სიებზე კვოტირების სისტემის ზეგავლენა მაინც აისახება, რაც პარტიულ სიებში ქალთა რაოდენობის გაზრდით გამოიხატება.

კვოტები ეფექტურია იქ, სადაც:

* ქალები აქტიურად წევრიანდებიან პარტიებში, რათა ქალთა საკმაო რაოდენობა იყოს კვოტების შესავსებად;

* ვოტების განხორციელების გამოკვეთილი წესები არსებობს და მათი დარღვევის შემთხვევაში დაწესებულია გონივრული სანქციები;

* ქალები აწარმოებენ ორგანიზებულ მონიტორინგს იმისა, თუ როგორ ხორციელდება დაწესებული კვოტების მექანიზმები პრაქტიკაში და რამდენად ხდება სათანადო ზეწოლა პოლიტიკოსებზე, თუ ისინი უგულებელყოფენ ამ სისტემას;

* არსებობს ე.წ. შიდა კვოტები შიდაპარტიულ იერარქიაში სიების წინაშესარჩევი პერიოდისთვის, რომლებიც იძლევა იმის გარანტიას, რომ პარტიის საბოლოო სიებში შესაფერისი ქალი კანდიდატები მოხვდებიან.

______________________

1.დისკრიმინაცია - პირდაპირი: როდესაც ერთი ადამიანის მიმართ დამოკიდებულება ნაკლებ ხელსაყრელია მეორესთან შედარებით ერთსა და იმავე ან მსგავს ვითარებაში ათი რასის, სექსუალური ორიენტაციის, რელიგიის, რწმენის, ინვალიდობის ან ასაკის გამო და არა, მაგალითად, პიროვნების მიერ კონკრეტული სამუშაოს შესრულების უნარის გამო.

2.დისკრიმინაცია - არაპირდაპირი: როდესაც კანონი, წესები, პოლიტიკა ან პრაქტიკა, რომელიც აშკარად ნეიტრალურია, მოცემული ჯგუფის პირებს (მაგ. რასობრივი ან რელიგიური ჯგუფის წევრებს) აყენებს კონკრეტულ არახელსაყრელ მდგომარეობაში სხვა პირებთან შედარებით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც დებულება, კრიტერიუმი ან პრაქტიკა შეიძლება ობიექტურად დასაბუთდეს კანონიერი მიზნით და ამ მიზნის მიღწევის საშუალებები ადექვატური და აუცილებელია.

დისკრიმინაცია - პირდაპირი: როდესაც ერთი ადამიანის მიმართ დამოკიდებულება ნაკლებ ხელსაყრელია მეორესთან შედარებით ერთსა და იმავე ან მსგავს ვითარებაში მათი რასის, სექსუალური ორიენტაციის, რელიგიის, რწმენის, ინვალიდობის ან ასაკის გამო და არა, მაგალითად, პიროვნების მიერ კონკრეტული სამუშაოს შესრულების უნარის გამო.

დისკრიმინაცია - არაპირდაპირი: როდესაც კანონი, წესები, პოლიტიკა ან პრაქტიკა, რომელიც აშკარად ნეიტრალურია, მოცემული ჯგუფის პირებს (მაგ. რასობრივი ან რელიგიური ჯგუფის წევრებს) აყენებს კონკრეტულ არახელსაყრელ მდგომარეობაში სხვა პირებთან შედარებით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც დებულება, კრიტერიუმი ან პრაქტიკა შეიძლება ობიექტურად დასაბუთდეს კანონიერი მიზნით და ამ მიზნის მიღწევის საშუალებები ადექვატური და აუცილებელია.

დისკრიმინაცია - პოზიტიური: არ არის იგივე, რაც პოზიტიური ქმედება. იგი უკანონოა, სქესობრივი და რასობრივი დისკრიმინაციის კონტექსტში.

მრავალფეროვნება: ცალკეული ადამიანების ფასეულობების, მისწრაფებების, კულტურული პერსპექტივების, რწმენის, სექსუალური ორიენტაციის, კვალიფიკაციის, ცოდნისა და ცხოვრებისეული გამოცდილების სპექტრი, რომელიც აერთიანებს მოცემული ჯგუფის ადამიანებს.

შრომის დანაწილება: ანაზღაურებადი და არაანაზღაურებადი სამუშოს განაწილება ქალებსა და მამაკაცებს შორის პირად და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში.

თანასწორი შესაძლებლობები ქალებისა და მამაკაცებისთვის: ეკონომიკური, პოლიტიკური და სოციალური ბარიერების არარსებობა სქესის საფუძველზე.

გენდერი (სქესი): ცნება, რომელიც შეეხება სოციალურ განსხვავებებს ბიოლოგიურისგან განსხვავებით ქალებსა და მამაკაცებს შორის და, რომელიც შეისწავლება, იცვლება კულტურებსა და დროში და სხვადასხვა ფართო ინტერპრეტაცია გააჩნია.

გენდერული ანალიზი: შესაბამის როლებში ქალებსა და მამაკაცებს შორის პირობების, მოთხოვნილებების, მონაწილეობის მაჩვენებლების, რესურსებისა და განვითარების ხელმისაწვდომობის, სახსრების კონტროლის, გადაწყვეტილებების მიღების უფლებამოსილების და ა. შ. განსხვავებების შესწავლა.

გენდერული აუდიტი: პოლიტიკის, პროგრამებისა და დაწესებულებების ანალიზი და შეფასება მათ მიერ გენდერული კრიტერიუმების გამოყენების თვალსაზრისით.

გენდერული თვალსაზრისით ბრმა: გენდერული განზომილების უგულებელმყოფი (გენდერულად სენსიტიურისა ან გენდერულად ნეიტრალურისგან განსხვავებით).

გენდერულად დიფერენცირებული მონაცემები: ონაცემებისა და სტატისტიკური ინფორმაციის შეგროვება და დაყოფა გენდერული თვალსაზრისით, რაც შედარებითი ანალიზის/გენდერული ანალიზის ჩატარების შესაძლებლობას იძლევა.

გენდერული თანასწორობა: კონცეფცია, რომელიც გულისხმობს, რომ ყველა ადამიანი თავისუფალია განავითაროს მისი პირადი შესაძლებლობები და გააკეთოს არჩევანი, იმ შეზღუდვების გარეშე, რომლებსაც აწესებს მკაცრი გენდერული როლები; ქალებისა და მამაკაცების სხვადასხვა ქცევა, მის წრაფებები და მოთხოვნილებები თანაბრად უნდა იქნას გათვალისწინებული, დაფასებული და განხორციელებული.

გენდერული მიუკერძოებლობა: სამართლიანობა ქალებთან და მამაკაცებთან დამოკიდებულებაში, რაც შეიძლება ნიშნავდეს თანასწორ მოპყრობას ან ერთმანეთისგან განსხვავებულ დამოკიდებულებას, რომელიც ექვივალენტურია უფლებების, ვალდებულებებისა და შესაძლებლობების თვალსაზრისით.

გენდერული ზემოქმედების შეფასება: პოლიტიკური წინადადებების შეფასება იმის დასადგენად, მოახდენს თუ არა იგი სხვადასხვა ზემოქმედებას ქალებსა და მამაკაცებზე ამ წინადადებების ადაპტაციის პერსპექტივით, რათა მოხდეს დისკრიმინაციული ეფექტის ნეიტრალიზაცია და გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობა.

გენდერულად ნეიტრალური: დიფერენცირებული პოზიტიური ან ნეგატიური ზემოქმედების არმქონე გენდერული დამოკიდებულებისთვის, ან ქალებსა და მამაკაცებს შორის თანასწორობისთვის.

გენდერულად დადასტურებული: პოლიტიკური წინადადების შემოწმება იმის უზრუნველსაყოფად, რომ პოლიტიკით განპირობებული პოტენციური გენდერული დისკრიმინაციული ეფექტები თავიდან იქნეს აცილებული და მოხდეს გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობა.

პოზიტიური ქმედება: იმ პროგრამების საერთო პირობა, რომლებიც იღებენ გარკვეულ ინიციატივას ნებაყოფლობით ან კანონის შესაბამისად გაზარდონ, შეინარჩუნონ ან შეცვალონ წევრების რიცხვი ან მდგომარეობა გარკვეულ ჯგუფში, რომელიც ხასიათდება ერთი რასობრივი ან გენდერული მახასიათებლით გარკვეული, უფრო ფართო ჯგუფის ფარგლებში. პოზიტიური ქმედებები ნებადართულია სქესთან ან რასასთან დაკავშირებული კანონმდებლობით, რათა დაეხმაროს შესაძლებლობების თანასწორობის წინაშე არსებული დაბრკოლებების გადალახვაში. იგი გათვალისწინებულია კონკრეტული ჯგუფისთვის და გამიზნულია იმისათვის, რომ მოსპოს ან თავიდან აიცილოს დისკრიმინაცია ან გამოასწოროს არახელსაყრელი მდგომარეობა, რომელიც განპირობებულია არსებული დამოკიდებულებით, ქცევითა და სტრუქტურებით.

სქესი: განსაზღვრავს ბიოლოგიურ განსხვავებას მამაკაცებსა და ქალებს შორის.

სქესობრივად დიფერენცირებული სტატისტიკა: მონაცემებისა და სტატისტიკური ინფორმაციის შეგროვება და დაყოფა სქესის მიხედვით, რათა შესაძლებელი იყოს შედარებითი ანალიზის ჩატარება (ზოგჯერ უწოდებენ გენდერულად დიფერენცირებულ სტატისტიკას).

1. მაია კუპრავა-შარვაშიძე, თამარ აბრამიშვილი, „ქალი და ძალაუფლება“, ქალთა განათლებისა და ინფორმაციის საერთაშორისო ცენტრი, თბილისი 2004 წ.

2. მაია კუპრავა-შარვაშიძე, თამარ აბრამიშვილი, „გენდერი და დემოკრატია,“ თბილისი, 2004 წ.

3. „ქალები საქართველოს პარლამენტში“, სამოქალაქო კულტურის საერთაშორისო ცენტრი, „დინამიკური ფსიქოლოგია განვითარებისა და დემოკრატიისათვის“, თბილისი, 2004 წ.

4. ლელა ხომერიკი, „სახელმწიფო პოლიტიკა გენდერული და ქალთა პრობლემების სფეროში“, თბილისი, 2004 წ.

5. კონფერენციის მასალები, ქალთა განათლებისა და ინფორმაციის საერთაშორისო ცენტრი, თბილისი, 2001 წ.

6. სემინარების რეფერატები, ქალთა განათლებისა და ინფორმაციის საერთაშორისო ცენტრი, თბილისი, 2001 წ.

7. „ქალები და ადგილობრივი თვითმმართველობა“, კონფერენცის მასალები, ქალთა განათლებისა და ინფორმაციი საერთაშორისო ცენტრი, თბილისი, 2001 წ.

8. „გენდერული კვლევები საქართველოში“, საერთაშორისო ინტეგრაციის ცენტრი, თბილისი, 2001 წ.

9. PiPa Norris, “Increasing Women's Representation”, London, 2005.

10. “Women and Politics: Equal Numbers, Equal Impact?” 2005 November Seminar 0571.

11. Jill Mep, “An Evaluation of Positive Action Mechanisms to Elect Women in Welsh Politics”, 2004, London.

Womens in the Parliaments of the Porld
ქალები მსოფლიოს პარლამენტებში

Womens in the Parliaments of the Porld
ქალები მსოფლიოს პარლამენტებში

Women Representation in the Georgian Supreme Legislation Bodies

ქალთა წარმომადგენლობა საქართველოს სხვადასხვა მოწვევის უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში

Fractions of Parliament of Georgia
საქართველოს პარლამენტის ფრაქციები

Committees of the Parliament of Georgia
საქართველოს პარლამენტის კომიტეტები

Gender Composition of the Parliament of Georgia
საქართველოს პარლამენტის გენდერული შემადგენლობა

Committiee of Agrarian Issues
აგრარულ საკითხთა კომიტეტი

Committee for Protection of Human Rights and Civil Integration
ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომიტეტი

Finances and Budget Committee
საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტი

Committee for Education, Science, Culture and Sports
განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის კომიტეტი

Committee of Environment Protection and Natura Resources
გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების კომიტეტი

Committee of Industry Economy and Economic Policy
დარგობრივი ეკონომიკისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კომიტეტი

Committee for Integration with Europe
ევროპასთან ინტეგრაციის კომიტეტი

Committee of Defence and Security
თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტი

Committee for Regional Policy, Self-Government and High Mountain Regions
რეგიონული პოლიტიკის, თვითმმართველობისა და მაღალმტიანი რეგიონების კომიტეტი

Committee of Legal Issues
იურიდიულ საკითხთა კომიტეტი

Committee of Foreign Relations
საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტი

Committee of Procedure Issues and Regulations
საპროცედურო საკითხთა და წესების კომიტეტი

Committee of Health and Social Issues
ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომიტეტი

Fraction Democratic Front
ფრაქცია „დემოკრატიული ფრონტი“

Majority Fraction
ფრაქცია „მაჟორიტარები“

Fraction Georgian regions
ფრაქცია „საქართველოს რეგიონები“

Independent Majority Fraction
ფრაქცია “დამოუკიდებელი მაჟორიტარები“

Fraction of the Rights Opposition
ფრაქცია „მემარჯვენე ოპოზიცია“

Fraction National Movement - Democrats
ფრაქცია „ნაციონალური მოძრაობა - დემოკრატები“

Gender Distribution of Position Benefits of the Parliament Members
პარლამენტის წევრების თანამდებობრივი სარგოს გენდერული განაწილება

Gender Composition of the Cabinet of Ministers of Georgia
საქართველოს მინისტრთა კაბინეტის გენდერული შემადგენლობა

Gender Composition of Political Parties
პოლიტიკური პარტიების გენდერული შემადგენლობა

Conservative Party
კონსერვატიული პარტია

Industry will Save Georgia
მრეწველობა გადაარჩენს საქართველოს

Labor Party of Georgia
საქართველოს ლეიბორისტული (შრომის) პარტია

United National Movement
ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა

Republican Party
რესპუბლიკური პარტია

GENDER MONITORING AND ANALYSIS
OF POLITICAL PARTIES OF GEORGIA

2005

Group Woman and Politics, of the Women and Gender NGOs thanks everyone, who took part in the Program of Gender Monitoring and Analysis of Georgian Political Parties.

To the group of young sociologists of Iv. Javakhishvili Tbilisi State University and its leader Ms. Sophie Chachanidze;

Ms. Elene Chikovani, Deputy Chairman of the Department of Statistics of Georgia;

Ms. Khatuna Lhvichia, Consultant for the Parliamentary Programs of American Institute of Democracy;

The Ministry of Justice;

Special acknowledgements to OSCE/ODIHR Warsaw Office - to Ms. Tina Ilsen, Head of Gender Department, who provided financial support to the Program of Gender Monitoring and Analysis of Georgian Political Parties.

Publication was prepared by:

T. Abramishvili - International Centre of Education of Women

E. Amirejibi - Women Club “Peon”

T. Bagratia - Association of the Women Scientists `Transicia~

M. Bibilashvili - Disabled Child, Family, Society;

I. Verulashvili - Women Centre;

M. Kuprava-Sharvashidze - Association of Single Parents;

E. Sepashvili - Iv. Javakhishvili Tbilisi State University;

N. Shavlakadze - National Network for Protection from Violence.

Project Coordinator: M. Kuprava- Sharvasjidze

Expert-Consultant: N. Tsikhistavi

CONTENTS

* Who we are

* Purpose of our publication

* Introduction: What is gender?

* Major steps and commitments to achieve equality

* Where are we

* What is significance of women representation in the parliament

* International obligations

* Barriers, which women have to overcome

* International experience

* Gender expert examination of election legislation

* gender monitoring of political parties

* Glossary

* References

* Diagrams

WHO WE ARE

Coalition of Georgian NGOs working on women and gender issues was established in 2000.

Purpose of the Coalition:

Facilitation of promotion of women and increase of

women participation in decision-making process.

Structure of the Coalition is horizontal and it includes number of groups. Working group “Women and Politics” is one of such working groups. This group works with vatious target groups and has following partners:

* Members of local self-government;

* Women members of political parties;

* Women Parliament Members;

* Voter women;

* Various ministries and women, working in the ministries;

* Local NGOs;

* International organizations.

Activities of the group “Women and Politics” is directly associated with facilitation of promotion of women in political sphere.

PURPOSE OF OUR PUBLICATION

Gender monitoring and analysis of political parties;

Sharing of international experience - quote mechanisms and intra-party temporary tools;

Gender analysis of Election Code of Georgia.

Six parties with the highest rating were selected as a target group: National Party, Republican Party; Party of the Right; Party “Industry will Save Georgia”, Labor Party.

To secure the interests of the voters there should be taken into consideration the requirements of both, the women and men. It is significant that the politicians introduce gender dimension in their everyday work from the outset. In such cases it will be possible to take necessary measures at an early stage, to prevent negative impact of one group on another.

Introducing gender equality into the politics within the scopes of gender trends created unified approach:

Introduction of gender aspects into the policies means that the voters are regarded not as an uniform group, but as different groups with different requirements, characteristics and behaviors, to which there should be applied different approaches. To achieve equality, it is critical to ensure equal opportunities for all. Basis for this is provided through satisfaction of needs of the voters, though the mass of the voters is diverse: women and girls comprise 51%25 of the population and men and boys - 49%25. Except that, there are groups of ethnic minorities, the disabled, age and religion groups. Understanding of the beneficiaries is a significant part of politics, to achieve the results and meeting of the needs of the beneficiaries is the major measuring unit for delivery of services.

Assessment of gender impact ensure increase of effectiveness of the policies, as the people, who are in charge, think of the different impacts on women and men. . This allows the politicians for more precisely determine impact of specific policies and compare and assess existing situation and trends.

It is critical to embed assessments of gender impacts in legislation, political plans and programs, budgets, reports and current state policies. Though, it is possible to achieve success only when embedding commences at the early stage of decision-making, when it is still possible to make changes and to distribute responsibilities.

GENDER MONITORING OF POLITICAL PARTIES

Putting forward of the issues of gender equality in Georgia is resulted from extensive work implemented by NGOs and experts.

NGOs and international organizations dealing with women and gender issues and generally on the issues of human rights operate in different directions. Society is periodically informed on the mentioned issues through educational workshops, conferences, trainings and events, to build interest to these issues in different groups of the society and accelerate work in these directions.

Together with the educational activities specific practical activities are in progress, to ensure elimination of gender problems locally and overcome existing imbalance: there are developed number of legislative recommendations, there is implemented lobbying as in the specific case, in direction of protection of women's rights, also to support legislative incentives.

Up to date, resolution of number of issues is possible only through local NGOs and international organizations and it was not possible to actively involve all components of civil society into these activities, because of certain reasons.

Bringing of the women and gender issues to the level of state policies would allow for motivation and activation of all components of the society (sectors, institutes etc.), to put these problems forward and overcome them jointly. The most important precondition for dealing with gender equality problems is joint and coordinated operation of international, organizations, local NGOs, civil society and the government.

If the foreign policy of Georgia is oriented to integration into the European structures, bringing of the gender problems to the highest policy shall become one of the high priority issues. Recently the issues of gender policy were brought to the agenda, what, on one hand, is resulted from the activities of NGOs and various interest groups. International society has gained significant experience in the sphere of gender policy implementation. in 1993-94 there were made significant decisions in the world, with respect of the gender issues. In the Declaration on Violence against Women there is provided definitions of violation of human rights by gender and violence and these are defined as one of the most significant parts of the sphere of human rights. This step was univalent confirmation of the fact that there exist number of issues, which could not resolved within the scopes of existing conception of human rights and that it is critical to define women's rights as a special category of human rights.

European Council has adopted number of documents contributing to development of gender equality.

International organizations apparently focus their attention to the women and gender issues. At Peking International Conference (1995) the governments were charged to develop national strategies and programs. Powerful feminist movement in the 20th century and political and cultural processes in the world conditioned significant achievements of women in the spheres of art, education, sports etc. though, the role of women in the politics is still quite weak.

There are numerous factors hindering political activities of women. It is impossible to deal with all of them at one time, even if the decisions are made by the highest governmental bodies. Socio-economic, ideological and cultural factors, which determine women's role and sphere of their activities in one or another country, are of greater significance. It is harder to break cultural barriers than to make changes to the legislation, what, in many cases, is regarded as a most rapid way for success in achievement of gender equality. If there is no simultaneous educational, information campaign, it is impossible to make difference only through legislative reforms. It is of great importance to harmonize political will of the state and the legal framework with international standards, which ensure resolving of gender and women problems.

Many countries recognize that there are women and gender problems, which could not be resolved in the context of general human rights and requires development of specific strategies. It is critical to gain clear understanding of the essence of these problems, taking into consideration political and generally, cultural features of one or another country, before development of the strategies, what imply, primarily, elaboration of gender statistics and deep scientific study of the problem. Only after all these it will be possible to plan specific actions and strategies and further implementation in practice.

Within the scopes of our program “oman and Politics” there was conducted qualitative sociological and statistical research, with the purpose of identification of attitudes of various political parties towards gender issues.

For research we have six political parties with the highest ratings, both, governmental and oppositional.

1. National Movement;

2. The New Rights;

3. Industry will Save Georgia

4. Republican Party;

5. Conservative Party;

6. Labor Party

From these six parties, first five ones are represented in the supreme legislative body - Parliament and Labor party is non-parliament oppositional union. It has quite significant representation in local self-government bodies, as in Tbilisi - capital of Georgia, also in various regions of Georgia.

Sociological research implied in-depth interviews with the leaders of the above six parties.

Interviews were conducted with following leaders and active representatives:

1. Michael Machavariani (National Movement)

2. Manana Nachkebia (The New Rights)

3. Zurab Tkemaladze (Industry will Save Georgia)

4. Tinatin Khidasheli (Republican Party )

5. Kakha Kukava (Conservative Party)

6. Netsan Kirtadze (Labor Party).

The interviews covered following issues:

*Formal and informal structures of organization; at what extent formal decision making and power execution mechanisms coincide with actual schemes;

*Age, gender, ethnic, religion composition of the party;

* Regional networks;

* General mechanisms for party promotion;

* Spheres of realization of women labor resources: women participation in formulation of party program, in formulation of election pledges, in party management bodies, in public and mass media relations;

* General principles for formulation of election lists;

* Priority directions of party activities;

* Women's rights in the general context of human rights; women's rights as separate category;

* Mechanisms and measures for women promotion - their necessity;

* Increase of women representation in state governmental bodies;

* Active participation of women in economic, social and political decision-making process;

* Intention to implementation of women programs.

We should note from the outset that the respondents revealed quite indifferent attitude towards this research. There were remarks like: “es, gender is quite interesting issue, but our country is about to ruin, people are unemployed and in poverty and perhaps, at this stage, it would be better to deal with the social issues”

This phrase is quite symptomatic and clearly shows not only weak attention and interest towards the gender problems but also absence of gender discourse in Georgia, in general. Such attitude causes underestimation of significance of gender issues. Gender equality does not imply equipping of women with some extraordinary authorities of privileges, as think many unaware people. Gender equality politics - either state, or intra-party, mean liberalization of economic, educational, general social and political spheres, specific concept of social protection and guarantees, which, of course, provide equal participation and equal access for men and women; which implies creation of a society, which would be able to eliminate inequality and women discrimination and further harmonic development.

One of the goals of effective gender equality policies involve activities oriented towards resolving of women and men problems in various institutions and spheres, in party or organization activities, to improve the results and ensure equal opportunities ( e. g. educational. cultural, economic, legal etc.).

Research results reveal that gender problems are not regarded of great importance by the political parties, which we have questioned and associated circles. This conclusion is made ob the basis of the position of the respondents that “women's rights are not specially infringed; moreover, in our country women were never discriminated”. To ground this position, most men mention manycentury traditions of respect towards the women and their worship. They provide example of the most famous king in Georgian history - King Tamar. Though, appeal to Georgian traditions explains political inactivity of women.

Based on the example of the countries, where gender equality is achieved at a more or less extent, other countries attempt to introduce and develop gender policies, via new vision of social, economic and political issues, through enrichment of existing conceptions of gender parameters and their introduction.

In many cases, countries, building new democracy attempt, without taking into consideration of local characteristic features to introduce the specimens of the most developed countries (Scandinavian countries etc.), where women representation, activities and participation in the politics are really wide.

Situation in Scandinavian countries have great and ambiguous history. Of course it is necessary to gain understanding of the experience of these countries, but it is critical to take into consideration cultural-historical features of one or another country. Attitude of some part of our society to the gender issues could not be regarded as negligence of gender issues - perhaps it is rather low information and awareness level. Consequently it is necessary to conduct well-organized educational activities, to facilitate further seeking of ways of achievement of specific objectives. Otherwise the response might be negative, what would cause even more aggravation of the situation. One of the tested and effective ways is joint coordinated efforts of political forces, government and civil sector. For this it is necessary to cause their stable interest and activation, towards cooperation.

Purpose of our research was to identify attitude of the leaders of selected political parties to gender issues; at what extent the mentioned issues are of priority significance for them; whether they have developed specific strategies, with respect of gender equality, at what extent and in what quality are women represented in their political organizations etc.

Though only statistical analysis could not ensure sight of the core of the problem, it could provide some view of gender imbalance or balance. Primarily, it should be noted that intra-party gender statistics are not maintained, what point on the degree of their interest towards the above issues. In Georgia, leaders of all more or less highly rated political parties are men, though it is possible to identify several active and successful politician women, which actively participate in party activities.

Subjects of our interest are people engaged in party activities. Women politicians were more enthusiastic with the interviews, than the men politicians, who attempted to put off the interview to the women. And if they agreed to give the interview, they responded with only general phrases. The respondents noted that the issues are quite interesting, though they recognized frankly that they have very limited awareness in gender politics.

We have mentioned that leaders of all political parties are men (Chairmen of the party, General Secretary, etc.) and women are represented with more or less frequency, at lower levels of organization hierarchy: leaders of district organizations, administrative staff of the party, etc.

In the Parliament of Georgia women comprise only 9%25. Three of five political parties represented in the parliament, have no women delegates.

The greatest percentage of women is represented in the New Rights. They have ten delegates, three of which are women. National Movement has lower percentage - among 117 delegates only 17 are women, though the party leaders declare complacently that the role of women ion their party is quite impressive and indeed, Ms. Nino Burjanadze, Chairman of the Parliament represents this party. Ms. Maia Nadiradze leads the fraction of governing political power in the Parliament. Role of the women of their party in operation of Committee and Parliament apparatus is quite active.

Mass media and public relations were identified as a priority sphere of application of women labor resources - women are the best carriers of information, which describe the results of party internal work. As for the internal party operation, this is implemented generally by men.

Women representation in the political parties could briefly characterized as follows - though 30%25 of party members are women, number of women in the managing bodies of the party is extremely low. They are at the lower levels of the hierarchy, similarly to the election lists; Major spheres of women activities are: party apparatus, party press-service, public relations departments, district and rayon election commissions. Many of the respondents noted that women deal with the administration work with greater responsibility, than men do.

In comparison with the supreme legislative body women have wider representation in the local self-government bodies (11%25) and mainly at the basic - community and village level (2002).

As for party promotion of women and implementation of special programs for them, in the political community there is almost unanimous opinion that women do not require any special benefits and therefore any “positive discrimination” Georgian Constitution excludes any gender, ethnic or religion discrimination and places each citizen of Georgia in equal starting position.

To ensure more active participation of women in political and social life, they have to overcome gender stereotypes, which limit women's activities to the family. It would be useful to conduct educative activities, in a form of trainings and seminars. Though as the representatives of governing political power noted, the priorities, declared by the President, which implied attraction of women to the highest level of governance opened the way for women as within the party, also in the governing circles. Though it should be noted that this incentive was of rather formal nature and it was not executed as any official document; Currently, in the executive power there is only one woman minister.

In the world, temporary measures (e.g. quotation system) are regarded as one of the effective mechanisms for elimination of gender inequality. Gender quota means the fixed percentage of men and women in the governmental bodies provided by the law. Quota, as positive measure, is one of the most effective tools for achievement of equal opportunities: where there are the barriers, it is necessary to implement special measures for compensation. Purpose of gender quotas is to create the critical mass of the women politicians, which would ensure opportunity to make real impact on the political processes.

Quotation system was established in many countries. Though, in some of them quotation principle is not provided for by the legislation. Many political parties put in place the quotation system in their internal structure, what included formulation of election lists, principles of formation on intra-party structures and election of the leaders.

There is ambiguous attitude to the gender quotation system. On one hand, embedding of the quotation system in the political parties and various governmental bodies is quite effective mechanism to ensure immediate growth of women representation in the political space - eliminate gender imbalance, in particular, their political segregation. On the other hand, quotation system increases political responsibilities of those, who has introduced this system. There is quite well grounded opinion that in conditions of imperfect democracy the quotation system could be use by the governing strata for their own purposes and fill the prereserved places with less desired candidates, from the gender point of view.

In such case, if there is no adequate number of professional women ready to participate in political processes, the places will be filled with straw people at one or another position and the actual decisions will be made by other persons. There is one more approach, which imply that any limitations on elected positions is in controversy with the democratic principles. Representatives of the political parties attempt to reject the system of quotas on the basis of this approach. In addition, they think that there is a problem of politically active women - in case of introduction of quotas it would be difficult to find necessary number of women interested in politics with relevant motivation, especially in the areas, settled with ethnical and religious minorities.

Various groups of women movement have different attitude to the quotas. Some of them believe that though it is possible to increase women representation in the politics, but at certain stage it could become a hindering factor, on a way of women promotion, as intervention can lead to achieve quantitative results, rather than qualitative progress. To prevent this it is necessary to develop political culture. It is necessary to create significant number of highly qualified and professional women in the political sphere able to influence course of political processes, what would cause natural growth of women representation in the political sphere. System of quotes would further accelerate this process and contribute to it.

Main motivation, for which the political parties deem necessary to concentrate their attention to the women's issues is a voter women. As a rule, women are more active voters, than men and political party has to take care of attraction of electorate of any type and causing their interest.

To achieve the results, it is critical to gain understanding of the needs of the voters, what is a significant part of the politics and satisfaction of the voters is a measurement unit of implementation. It is inadmissible to neglect interests and needs of women - the majority. It is necessary to completely realize the women's potential and use it to serve the country. Gender categorization is a categorization by the most apparent sign and it is clear that any party has to perform really serious efforts in this direction and offer feasible conditions and election pledges to the electorate, in the election or any other campaigns.

Official supreme governmental institution working with gender equality issues is Gender Equality Advisory Council of the Parliament.

The council is funded by UNDP. The Council includes representatives of the NGOs and Parliament Members. Under the aegis of the Council there are arranged meeting, seminars and trainings.

In the executive branch of the government there i established State Commission of Gender Equality. Its members are the NGOs, deputy ministers, of various ministries, coordinator of the Parliamentary council. Commission participated in development of Gender Equality Policy Implementation Action Plan, incentive was of the Gender Equality Institutional Mechanisms Working Group of Women and Gender NGOs Coalition. Commission, in cooperation with the Council works on development of the State Conception of Achievement of Gender Equality in Georgia. Except that, within the scopes of program of the group Women and Politics of the women and gender NGOs Coalition, in the structure of local governments, with the incentive of the same local governments there were established local gender service departments.

Though number of gender activities and incentives are ongoing in the country, the results of gender equality research showed that the gender issues are not included in the priority lists of the political parties, neither are these regarded in the government priorities. The most important factor, which hinders development of the state policies in the sphere of women and gender issues is unawareness in existing gender inequality and discrimination, what leads automatically to gender asymmetry, In such situation, primarily, it is necessary to recognize that the problem exists, what should be followed by planning of specific measures, by the government,. To ensure recognition of this problem, cooperation between the civil sector and the government, though, it would be impossible in case of absence of political will and the results of the show that neither the government and nor political parties in Georgia have any of such will.

Gender composition of Georgian government is as follows:

Women in executive power - 1%25;

Women in legislative power - 9%25;

Women in local self-government - 1%25;

Women in political parties - 30%25.

RECOMMENDATIONS

Quotation system is the most effective system for increase of women representation in the politics. Though there is no uniform attitude to various systems and principles of quotation, which provide basis for one or another system and criticism of implementation problems. Currently there is no alternate strategy (trainings or other similar facilitation measures), which could ensure effectiveness, similar to quotation system. Women candidates elected on the basis of quotation system are more productive in lobbying of the women's issues, than other women candidates. In addition, as a rule, quotation system set by one party influence other parties and often they introduce quotation systems too.

* Research of the processes of selection of women candidates in Georgia revealed the cases of direct and indirect discrimination, attempts of insult and though there are well educated, experienced and skillful women, still they are not elected.

* Often the parties don't want to recognize existence of discrimination and therefore, though rarely, they make declarations on necessity of introduction of quotation system, thus creating a myth that women have some privileges, when actually they are discriminated.  Introduction of intra-party quotas is no less significant and in many cases - acceptable, rather than quotas, stipulated by the law.

* Experience of increase of women representation on the basis of good will of the political parties could be shared by other parties too. Intra-party quotation system introduced in one party could influence other parties too.

* Existence of quotation system and accordingly, increase of women representation have some impact on women, as the voters.

* There are some cases, when political party does not introduce quotas, though impact of the quotation system is still reflected in the party lists, through increase of number of women.

Quotas are effective, where:

* Women actively join the parties to ensure adequate number of women for filling the quotas;

* There are well defined regulations for use of quotas and there are considered sanctions for their violation;

* Women conduct organizational monitoring of practical implementation of the quotation systems and at what extent the relevant pressure on the politicians is executed, if they neglect this system;

* There are so called internal quotas, in intra-party hierarchy, in the pre-selection period, which ensure that in the final party lists there will be included proper women candidates.

REFERENCES

1.”Woman and Gender”. ISEW, Tbilisi, 2004, M. Kuprava-Sharvashidze, T. Abramishvili;

2.”Women in the Parliament of Georgia” International Centre of Civil Culture and Dynamic Psychology for Development and Democracy, Tbilisi, 2004;

3.”State Policies in the Sphere of Gender and Women Problems” Tbilii, 2004, L. Khimeriki;

4.”Gender and Democracy”, Tbilisi, 2004, M. Kuprava-Sharvashidze, T. Abramishvili;

5. Conference materials, ISEW, Tbilisi, 2001;

6. Synopses of the Seminars, ISEW, Tbilisi, 2001;

7.”Women and Local Self-government”Conference, ISEW, Tbilisi, 2001;

8. Gender Studied in Georgia, reference-book, Centre of International Integration, Tbilisi, 2001;

9. PiPa Norris Increasing women's representation 2005;

10. Women and politics: equal numbers; Equal Impact 2005 November, Seminar 0571 ;

11. An evaluation of Positive Action mechanisms to elect women in Welsh Politics. Jill MEP;

12. Equal Opportunties Commission;

13. Promoting Women's Right;s

14. Gender equality news.