მიმართულება, რომელიც მოცემულ წიგნშია აღწერილი, 1975 წლიდან იღებს დასაბამს, როდესაც World Vision-მა განვითარების პროგრამის გრანტი მიიღო აშშ-ს საერთაშორისო განვითარების სააგენტოსაგან (USAID) World Vision-ის დახმარებისა და განვითარების მისიის ჩამოყალიბების მიზნით. პირველ ეტაპზე მეც ამ მიზნით შექმნილი გუნდის წევრი ვიყავი. ჩვენ ვაშინგტონში ჩავედით და სამდღიანი კურსი გავიარეთ განვითარების დაგეგმვის საკითხებზე, ხოლო შემდეგ აზიაში გავემგზავრეთ, რომ World Vision-ის შვიდ ოფისს დავხმარებოდით განვითარების პირველადი პროგრამების დაგეგმვისა და განხორციელების სფეროში. ღმერთმა მოგვიტევოს ჩვენი ცოდვები.

1970-იანი წლები და 1980-იანი წლების დასაწყისი უაღრესად საინტერესო იყო ქრისტიანული დახმარებისა და განვითარების სააგენტოებისათვის. ეს იყო დრო, როცა ევანგელისტებს შორის გაცხოველებული დებატები და ურთიერთსაწინააღმდგო აზრების ჭიდილი მიმდინარეობდა, რამდენად უნდა იყვნენ ჩართულები ბიბლიის მოქადაგე ქრისტიანები განვითარების პროცესებში. ზოგი იმ აზრს ემხრობოდა, რომ სოციალური მოტივების ჩართვა ქრისტიანული საქმიანობის დღის წესრიგში უარყოფითად აისახებოდა ეკლესიისათვის მინდობილი ევანგელური ვალდებულებების შესრულებაზე. მათი ძირითადი არგუმენტი ის იყო, რომ [ეკლესიაში] ევანგელიზაცია არის უპირველესი და უმთავრესი. თანამედროვე პოზიციამ, რომლის თანახმად სულიერი და მატერიალური ერთმანეთისაგან გამიჯნულია, ღრმად მოიკიდა ფეხი ქრისტიანულ მისიონერობაში.

მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში World Vision-ის ყველა თანამშრომელსა და წარმომადგენელს კარგად ჰქონდა გაცნობიერებული, რომ ჭეშმარიტად ქრისტიანული ორგანიზაციის განვითარების პროგრამები ჰოლისტიკური უნდა იყოს, რაშიც იგულისხმება, რომ განვითარება და ქრისტიანული წესით ცხოვრება და მოღვაწეობა ერთად უნდა მოიაზრებოდეს, მიუხედავად მათი გარკვეული ურთიერთწინააღმდეგობისა. ჩვენი მოღვაწეობის ადრეულ პერიოდში განვითარების პროგრამებისა და ქრისტიანული მოღვაწეობის სინერგიის არსი ზედაპირულად და არასწორად გვესმოდა - ქრისტიანულ მიდგომებს უნდა შეევსო და დაეხვეწა განვითარების პროგრამები.

დროთა განმავლობაში ამ კონცეფციის ნაკლოვანებები გავაცნობიერეთ. ასეთი მიდგომა გულისხმობდა, რომ განვითარების ყველა სხვა სექტორს არაფერი ჰქონდა საერთო სულიერ ასპექტებთან და ჩვენც სულიერ სფეროში მოღვაწეობას ცხოვრების ცალკე სექტორად განვიხილავდით. ეს ნიშნავდა, რომ ყველა თემში, რომლებშიც ვცდილობდით, რომ ქრისტიანული რწმენის სამაგალითო მიმდევრები ვყოფილიყავით, ჩვენ, ფაქტობრივად, თავად ვადასტურებდით მოსაზრებას, რომ მატერიალური და სულიერი სამყაროები გამიჯნულია და ერთმანეთთან კავშირში არ არის. ჩვენმა სურვილმა, გავცდენოდით ამ თანამედროვე ვარაუდს, მიგვიყვანა თეოლოგიისა და განვითარების მსოფლმხედველობის შესწავლამდე და მათ ახლებურად გააზრებამდე.

1990-იანი წლები პროფესიონალიზმის ძიების ათწლეული იყო. მხოლოდ კეთილი განზრახვა აღარ იყო საკმარისი. ღარიბები უფრო მეტს იმსახურებდნენ, ვიდრე მათთვის შეეძლოთ შეეთავაზებინათ ნიჭიერ არაპროფესიონალებს, რომლებსაც კეთილი გული და დახმარების დიდი სურვილი ჰქონდათ. მსოფლიომ იმ პერიოდისათვის უკვე მეტი იცოდა განვითარების თაობაზე და ქრისტიანულ ორგანიზაციებს ეს გამოცდილება უნდა გაეთვალისწინებინათ. ჩვენ დავიწყეთ სოციალური მეცნიერებების სწავლება და ჩვენი პერსონალი ინგლისში, კანადასა და აშშ-ში მივავლინეთ განვითარების ცენტრებში სასწავლებლად.

წიგნის „ღარიბების მხარდამხარ“ პირველი ვერსია 1998 წელს დაიწერა. მას შემდეგ 3 წელი გავიდა. ბევრი რამ შეიცვალა იმ პერიოდთან შედარებით, როდესაც პირველად წამოვიწყეთ მუშაობა „განვითარების“ ხელშეწყობის მიმართულებით. მას შემდეგ ბევრი რამ ვისწავლეთ. ჩვენ უკვე დიდი ხნის მეგობრები ვიყავით და წარმატებასაც და წარუმატებლობასაც ერთმანეთს ვუზიარებდით. ასობით სემინარი ჩატარდა, ბევრი ნაშრომი დაიწერა. მტვრიან გზებზე ათასობით საათის მოგზაურობისა თუ უსახური სასტუმროების სასადილოების მაგიდებთან ჯდომისას ხანგრძლივი და გაცხარებული დისკუსიები იმართებოდა და აღმოჩენებიც კეთდებოდა. ეს ნააზრევი სრულად აისახა წიგნის პირველ გამოცემაში.

ახლა 2011 წელია. 5 წლის წინ დავტოვე World Vision-ი და ფულერის თეოლოგიური სემინარიის კულტურათაშორისი კვლევების სკოლის პროფესორი გავხდი საერთაშორისო განვითარების სფეროში, თუმცა დღესაც ვინარჩუნებ კავშირებს ჩემს მეგობრებთან და კოლეგებთან World Vision-იდან და განვაგრძობ მრავალრიცხოვანი ანგარიშის, ნაშრომისა და შეფასების თვალყურის დევნებას. დროდადრო საკონსულტაციო საქმიანობასაც ვეწევი. მიუხედავად ამისა, უნდა აღინიშნოს, რომ ჩემთვის ახალი იდეებისა და მასალების წყაროს განვითარების სფეროს კვლევები წარმოადგენს, რაც საერთაშორისო განვითარების სფეროში მომუშავე ორგანიზაციების პროფესიონალიზმის ზრდით არის განპირობებული, რომელიც განსაკუთრებით გაძლიერდა 1990-იანი წლებიდან. დღეს მისაწვდომია ათასობით აკადემიური გამოცემა, არსებობს განვითარების სფეროს კვლევის სკოლები, მრავალი სამეცნიერო კვლევა, შეფასება, განვითარების სააგენტოების ვებგვერდებზე გამოქვეყნებული ემპირიული კვლევები; ევროპასა და ამერიკაში განვითარების კვლევის ცენტრები დაარსდა. ასეთი ცენტრები იქმნება, ასევე, მსოფლიო ბანკის მხარდაჭერით. იმის წყალობით, რომ უარი ვთქვი, სააგენტოს აღმასრულებელ პოსტზე დავრჩენილიყავი, და აკადემიურ სფეროში გავაგრძელე საქმიანობა, ახლა უკვე საკმარისი დრო შემიძლია დავუთმო წიგნების კითხვას. ამ ახალი მასალებისა და იდეების უდიდესი ნაწილი ამ წიგნის წინამდებარე გამოცემაში აისახა.

წიგნში მრავალჯერ იქნება გამოყენებული ტერმინი „ტრანსფორმაციული განვითარება“ და „ქრისტიანობის მიმდევარი“. მკითხველებს ალბათ მეტ სარგებელს მივუტანთ, თუკი ამთავითვე წარმოვადგენთ ამ ტერმინების დეფინიციას.

ტერმინს „ტრანსფორმაციული განვითარება“ ტრადიციული ტერმინის, „განვითარების“, ჩასანაცვლებლად ვიყენებთ. ეს ორი მიზეზითაა განპირობებული. პირველი ისაა, რომ ტერმინი განვითარება უაღრესად დატვირთულია მისი მოძველებული მნიშვნელობით, რომელიც ყოველთვის პოზიტიური არაა. ადამიანთა უმეტესი ნაწილი ტერმინ განვითარებას მოიაზრებს, როგორც მატერიალურ ან სოციალურ ცვლილებას, რომელიც მატერიალურ სამყაროში ხდება. მეორე მიზეზი ისაა, რომ ტერმინი განვითარება ბევრისათვის ვესტერნიზაციის ან მოდერნიზაციის სინონიმია (ესკობარი, 1995). ზოგი განვითარებას მოიაზრებს, როგორც უფრო მეტი ნივთის ქონას. განვითარების სფეროში მოღვაწე მრავალი ადამიანი, მათ შორის დასავლეთშიც, არ არის დარწმუნებული, რომ ასეთი სახის განვითარება სასიკეთოა ადამიანებისათვის ან ჩვენი პლანეტისათვის.

ტერმინს „ტრანსფორმაციული განვითარება“ ადამიანის არსებობის ყველა სფეროში, ანუ მატერიალურ, სოციალურ, ფსიქოლოგიურ და სულიერ სფეროში პოზიტიური ცვლილებების ხელშეწყობის მნიშვნელობით ვიყენებ. ზედსართავი „ტრანსფორმაციული“ შეგვახსენებს, რომ ადამიანთა პროგრესი არ არის გარდაუვალი მოვლენა. მის მიღწევას ძალისხმევა სჭირდება. ჩვენ გვყავს მოწინააღმდეგე, რომელიც ცდილობს, წინ აღუდგეს ჩვენს ძალისხმევას, რომელიც ადამიანთა ცხოვრების გაუმჯობესებისკენაა მიმართული. განვითარება ყოველთვის გულისხმობს არჩევანის გაკეთებას, იმაზე უარის თქმას, რაც არ არის სასიკეთო ჩვენთვის ან ჩვენი საზოგადოებისთვის, და იმ გზის აქტიურ ძიებას, რომელიც სასიკეთოა ადამიანებისათვის. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ გარკვეულ რაღაცებზე უარი უნდა ვთქვათ, რათა ნამდვილად მნიშვნელოვანი და ღირებული საქმე ვაკეთოთ. ტრანსფორმაცია ჩვენი არჩევანის გადასინჯვასაც გულისხმობს.

ტრანსფორმაციული განვითარება გრძელი გზაა, პროცესი არასოდეს თავდება. ყოველთვის არის რაღაც გასაკეთებელი და დასახვეწი. ეს გზა ყველა ადამიანმა უნდა გაიაროს: ღარიბებმა, შეძლებულებმა და განვითარების სააგენტოების პერსონალმა. ტრანსფორმაციული გზით სიარული ცხოვრების შენეული გზისა და ბედნიერების ძიებას გულისხმობს. წიგნში გამოვთქვამ მოსაზრებას, რომ ტრანსფორმაციული გზით სიარული ჩვენს ნამდვილ იდენტობას დაგვანახებს, ანუ ჩვენ გავაცნობიერებთ, რომ ღვთის შვილები ვართ და მივხვდებით, რომ ჩვენი ნამდვილი მისია ადამიანებისა და მსოფლიოს სასიკეთოდ და კეთილდღეობის მისაღწევად მოღვაწეობაა.

„ქრისტიანობის მიმდევარი“ - ამ ტერმინს საკმაოდ ხშირად ვიყენებ. იმისთვის, რომ უკეთესი წარმოდგენა იქონიოთ, თუ რა მნიშვნელობას ვდებ ამ ტერმინში, მინდა მოკლე მიმოხილვა შემოგთავაზოთ. ყველას სწამს რაღაცის. ჩვენი რწმენა გავლენას ახდენს იმაზე, თუ რას და როგორ ვაკეთებთ. იგივე შეეხება იმ ადამიანებს, რომლებიც ღარიბებზე ზრუნავენ და მათ დახმარებას ცდილობენ. ეს იდეოლოგიური კონცეფცია რწმენასთანაა მიბმული, მიუხედავად იმისა, ეს რწმენა ქრისტიანულია, მუსლიმური, ბუდისტური, აგნოსტიკური თუ ათეისტური. ეს ძირითადი ფასეულობები და მრწამსი გვეხმარება გავაცნობიეროთ, ვინ ვართ და რისთვის ვართ ქვეყნიერებაზე მოვლენილი. სწორედ ეს საბაზისო პრინციპები ახდენს ჩვენი აზროვნების ფორმირებას და გვაჩვენებს, თუ როგორია უკეთესი მომავალი და რა უნდა გავაკეთოთ, რომ ამ მიზანს მივაღწიოთ.

მე ქრისტიანი ვარ და 30 წელზე მეტია, რაც განვითარების სფეროში ვმოღვაწეობ სხვა ქრისტიანებთან ერთად. ჩემი ქრისტიანული იდენტობა და რწმენის ჩემეული გაგება ახდენს ზეგავლენას ჩემს თვალსაზრისზე განვითარების შესახებ, - მისი მიღწევის საშუალებების შესახებ. ამ საშუალებების გაცნობიერებაში მეხმარება რწმენა, რომ ჩემი ყველაზე დიდი მიღწევა იმის გაცნობიერებაა, რომ ღმერთმა თავისი ძის მეშვეობით ყველა ადამიანს ღმერთთან ზიარების საშუალება მისცა. ჩვენ, უბრალოდ, ღვთის მიერ ბოძებული ეს შესაძლებლობა უნდა გამოვიყენოთ. მინდა, რომ ეს აზრი სხვებსაც გავუზიარო, რათა მათაც გაიაზრონ ჭეშმარიტება, რომელთანაც ღმერთმა მიმიყვანა. ტერმინს „ქრისტიანობის ქადაგება“ ვიყენებ, რათა დავადასტურო: სიყვარულის გამო გადავწყვიტე, სხვაც ვაზიარო ამ ჭეშმარიტებას.

ტერმინი „ქრისტიანობის ქადაგება“ შეგნებულად ავირჩიე ევანგელიზაციის ნაცვლად, რაც რამდენიმე მიზეზით არის განპირობებული. პირველ რიგში, ტერმინ „განვითარების“ მსგავსად, ტერმინი „ევანგელიზმიც“ ძველი მნიშვნელობითაა დატვირთული. ადამიანს მაშინვე თვალწინ წარმოუდგებიან ქუჩაში მეგაფონებით ხმამაღლა მოქადაგე ევანგელისტები, ან სტადიონებზე ათასობით ადამიანის წინაშე იმავე ადამიანების შეგონების იდეით შეპყრობილი მოქადაგე ევანგელისტები. არც ერთი მათგანი არ შეესაბამება ტრანსფორმაცი ული განვითარების ფარგლებში მოაზრებულ მოქადაგეებს. მეორე მიზეზი ისაა, რომ ევანგელიზმი უფრო შეზღუდული მნიშვნელობით გამოიყენება და იგი იესო ქრისტეს სახარების სიტყვიერ გადმოცემასა და პოპულარიზაციას გულისხმობს. მე მჭირდებოდა ტერმინი, რომელიც გულისხმობს ქადაგებას, მაგრამ არ შემოიფარგლება მხოლოდ ამით.

ქრისტიანობის მქადაგებელში მე მოვიაზრებ, ასევე, იესოს მიმდევრის მიერ მაგალითის მიცემას თავისი ცხოვრებით, სიტყვითა და საქმით. როდესაც ვსაუბრობ ცხოვრებით მაგალითის მიცემაზე, ვგულისხმობ, რომ ქრისტიან ადამიანს თავისი ცხოვრების წესით სხვისთვის გარკვეული გზავნილის მიწოდება სურს. ჩვენ ბიბლიის 67-ე წიგნი ვართ. ადამიანები კითხულობენ ჩვენი ცხოვრებისა და საქმეების შესახებ და უსმენენ ჩვენს სიტყვას, რაც ეხმარება მათ, გაიაზრონ, თუ რას ნიშნავს, იყო ქრისტიანი. როდესაც ვამბობ, რომ ჩვენ სიტყვით ვაძლევთ მაგალითს, ვგულისხმობ, რომ ადამიანებს სურვილი აქვთ განუმარტონ სხვას, თუ რას გვეუბნება სახარება და მოუწოდონ სხვა ადამიანებს, რომ სახარება მათაც მოიტანონ გულთან. როდესაც საქმით მაგალითის მიცემაზე ვსაუბრობ, ვგულისხმობ, რომ ქრისტიანული რწმენის საუკეთესო გამოვლინება ცოცხალი სარწმუნოიბაა. ეს სარწმუნოება ჩართულია სამყაროს ცხოვრებაში და მიისწრაფის, რომ დაეხმაროს ადამიანებს ცხოვრების გაუმჯობესებასა და ცხოვრებით ტკბობაში.

აქ ერთ მნიშვნელოვან ნიუანსზე უნდა გავამახვილოთ ყურადღება. არ არსებობს სიტუაცია, როდესაც ქრისტიანობა არ უნდა იქადაგო. ქრისტიანული განვითარების მხარდამჭერები მუდმივად ქადაგებენ და ღვთის მოწმეებად გამოდიან. ერთადერთი კითხვა, რომელიც ამ შემთხვევაში იბადება, არის შემდეგი: ვის წინაშე ქადაგებენ ან რას ქადაგებენ ისინი? მათი საქმეები (ის, რასაც ისინი აკეთებენ და ის, თუ როგორ აკეთებენ) ნათელი დასტურია იმისა, თუ რისი ან ვისი სწამთ მათ და რომ ქრისტეს მიმდევრები მორალურ თანხმობაში არიან თავიანთ რწმენასთან; რომ მათი ცხოვრების წესი იმის დემონსტრაციაა, თუ ვინ უყვართ და ვისზე არიან დამოკიდებულნი. თუ ისინი ნამდვილად ისეთი ცხოვრებით ცხოვრობენ, რომელიც ადასტურებს, რომ მათ ღმერთი და მოყვასი უყვართ, მაშინ ჩვენც ადვილად შევძლებთ, რომ სახარებაში პასუხი ნებისმიერ კითხვაზე ვიპოვოთ. ამ ადამიანების ქადაგება პასუხს გასცემს დასმულ შეკითხვებს.

დავიწყოთ იქიდან, თუ როგორად მოვიაზრებთ სამყაროს, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ და რომლის გააზრებას ზოგი ანთროპოლოგი ჩვენს მსოფლმხედველობას უწოდებს. თანამედროვე მსოფლმხედველობა სათვალეს ჰგავს, რომლითაც ჩვენ სამყაროს ვხედავთ და ვაფასებთ. მაგრამ, სათვალეებისგან განსხვავებით, ჩვენი მსოფლმხედველობა, ასევე, შედგება ჩვენივე მოსაზრებებისგან იმის თაობაზე, თუ როგორ ფუნქციონირებს ჩვენი სამყარო. ჩვენ მიერ ჰოლიზმის გამოყენების აუცილებლობა თავად თანამედროვე მსოფლმხედველობითაა განპირობებული.

დასავლურ კულტურაში აღორძინების პარადიგმის გადანაცვლების შედეგად მყარად დამკვიდრდა აზრი, რომ სულიერი და მატერიალური სამყაროები ერთმანეთისაგან გამიჯნულია. ანუ: ერთი მხრივ, არსებობს სულიერი, ე.ი. ზებუნებრივი სამყარო, სადაც ღმერთი არსებობს და მოქმედებს სხვა ისეთ კოსმიურ ღმერთებთან ერთად, როგორიცაა ალაჰი. ეს არის რელიგიის სამყარო. ხოლო, მეორე მხრივ, არსებობს რეალური, ანუ მატერიალური სამყარო, რომელშიც ჩვენ გვესმის, ვხედავთ, ვგრძნობთ, ვეხებით და ვყნოსავთ. ეს არის მეცნიერების, ტექნოლოგიისა და განვითარების სამყარო.

სამწუხაროდ, უნდა აღინიშნოს, რომ ეს მხოლოდ დასავლური საზოგადოებების პრობლემა არაა. ეს დიქოტომია, ანუ სულიერი და ფიზიკური სამყაროების აბსოლუტური გამიჯვნა, მოდერნიზმის ცენტრალური პრინციპია. მოდერნიზმი მსოფლიოს სხვადასხვა კულტურაში სწრაფად აღწევს და დომინანტური ზედნადები ხდება. მოდერნიზმი და ინოვაციები ძირითადი მახასიათებელია თანამედროვე ეკონომიკური სისტემებისა და საინფორმაციო ტექნოლოგიებისათვის. აღსანიშნავია, რომ ყველგან, სადაც კი „კოკა-კოლა“ იყიდება, ორივე ზემოხსენებული თვალსაზრისი კარგადაა წარმოდგენილი. იგივე დიქოტომიები ისწავლება ყველა საკლასო ოთახში, სადაც სასწავლო პროგრამა დასავლურ საგანმანათლებლო მოდელს ეყრდნობა. შესაბამისად, ყველა არადასავლელმა პროფესიონალმა გაითავისა ეს მსოფლმხედველობა, რადგანაც ის მისი პროფესიული განათლების განუყოფელი ნაწილი იყო.

ცხოვრების მოცემული სფეროების ასეთი დაცალკევება ღრმადაა ფესვგადგმული ქრისტიანული ეკლესიის დასავლურ ნაწილშიც. ეს ნათლად ჩანს როგორც მის თეოლოგიაში, ასევე მის მიმდევართა ყოველდღიურ ცხოვრებაში. კვირა დილას, როდესაც ვლოცულობთ, ჩვენ სულიერ სამყაროში გადავინაცვლებთ ხოლმე, კვირის დანარჩენ დღეებსა და ჩვენი პროფესიული საქმიანობისას კი ფიზიკურ სამყაროში ვრჩებით და, შესაბამისად, ჩვენდა უნებურად, ათეისტებივით ვიქცევით. ის გარემოება, რომ ქრისტიანები ვართ, ვერ გვეხმარება სამყაროს თაობაზე ჩვენი დიქოტომიური წარმოდგენის დაძლევაში.

ლესლი ნიუბიგინმა (1989) ახსნა, თუ რა ზეგავლენას ახდენს ფიზიკური და სულიერი სფეროების გამიჯვნა მთელ რიგ თანამედროვე დიქოტომიებზე, რაც დამახასიათებელია დღევანდელი მსოფლმხედველობისათვის. მაგალითად, სულიერი სამყარო წმინდა გამოცხადებისა და ზეშთაგონების სამყაროა, რომლის არსებობისაც გვჯერა ჩვენი რწმენის გამო. რეალური სამყარო, სადაც ჩვენ გვესმის, ვხედავთ, ვგრძნობთ, ვეხებით - ეს ის სამყაროა, სადაც სამეცნიერო კვლევები და დაკვირვებები საშუალებას გვაძლევს, ზუსტად დავადგინოთ რაღაცის არსებობა თუ არარსებობა. რწმენა და რელიგია - ორივე სულიერ სამყაროს განეკუთვნება, მაშინ როდესაც მეცნიერება და დაკვირვება რეალური სამყაროს ახსნაში გვეხმარება. სულიერი სამყარო შინაგანი, პირადი სამყაროა, რეალური სამყარო კი საჯაროა. ეს ნიშნავს, რომ ფასეულობები პირადი არჩევანის შედეგია, ხოლო საჯარო სფეროში პოლიტიკა და ეკონომიკა მართავს ყოველივეს. საჯარო სფეროში ჩვენ მხოლოდ ფაქტებზე უნდა შევთანხმდეთ. სამწუხაროდ, ეკლესიაც დაემორჩილა თანამედროვე თვალსაზრისს, რომ იგი სულიერ სამყაროს ეკუთვნის და რომ სახელმწიფო და სხვა საერო ინსტიტუტები პასუხისმგებელი არიან იმაზე, რაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში ხდება.

დიაგრამა 1-1: თანამედროვე მსოფლმხედველობის დიქოტომია

წიგნის მე-2 თავი ეძღვნება იმ იდეის წარმოშობის საკითხებს, რომელთა თანახმად ადამიანებს სამყაროს გაუმჯობესება ძალუძთ. მე-19 საუკუნის დასაწყისამდე მსოფლიოში მდგომარეობა არსებითად არ შეცვლილა მოსახლეობის რაოდენობის, ჯანმრთელობის მდგომარეობისა და მატერიალური კეთილდღეობის თვალსაზრისით. ადამიანების ცხოვრება საკმაოდ მძიმე იყო. მსოფლიო არ იყო უსაფრთხო ადგილი და ადამიანებს ყოველდღიურად უხდებოდათ ბრძოლა გადარჩენისათვის. მსოფლიოს მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი ისეთივე ღარიბი იყო, როგორიც ამჟამად სამხრეთის ყველაზე ღარიბ რეგიონებში მცხოვრები ადამიანები არიან. იმხანად ადამიანების მატერიალური მდგომარეობის გაუმჯობესების იდეა არ არსებობდა.

1800-იანი წლებისთვის, ეკონომიკის ისტორიის ტრაექტორიის ცვლილებასთან ერთად, წარმოიშვა იდეების მთელი წყება, რომლებიც დაკავშირებული იყო ადამიანთა კეთილდღობის გაუმჯობესებასთან, ბაზრების განვითარებასთან, მოცემულ პროცესებში ადამიანების მიერ წვლილის შეტანასთან. ამ იდეების თანახმად, ადამიანის შემოქმედებითმა ძალისხმევამ შეიძლება ღმერთის მიერ შექმნილი სამყარო გააუმჯობესოს. მეცნიერება და ტექნიკა ვითარდებოდა და იგი მიმართული იყო ადამიანთა კეთილდღეობისა და სიმდიდრის მიღწევისაკენ. დასავლეთში ადამიანების ცხოვრების დონე სწრაფად უმჯობესდებოდა. ბოლო პერიოდში ეს პროცესები სწრაფად მიმდინარეობს ჩინეთში, ინდოეთში, ბრაზილიასა და ინდონეზიაში. სამწუხაროდ, ვითარება სხვაგვარია აფრიკასა და ცენტრალურ აზიაში, სადაც განვითარების პროცესი არ იყო თანამიმდევრული და უწყვეტი, რის შედეგადაც ზოგმა ბევრად უფრო მეტი სარგებელი მიიღო, ვიდრე დანარჩენებმა. მე-19 საუკუნის დასაწყისში განხორციელებული ფუნდამენტური ისტორიული ცვლილების შედეგად წარმოიშვა იდეა, რომელსაც ახლა განვითარების ან სიღარიბის დაძლევის სახელით მოვიხსენიებთ.

განვითარებისა და სიღარიბის დაძლევის იდეა მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ წარმოიქმნა და იგი, უმეტესწილად, წარმოადგენს დასავლური ქვეყნების პროდუქტს, რომელთა წინაშე სერიოზული გამოწვევა არსებობდა ცივი ომის საფრთხის სახით. ათწლეულების განმავლობაში „განვითარება“ გულისხმობა ეკონომიური ცხოვრების ისე „გათანამედროვებას“, როგორც ეს თანამედროვე დასავლეთისთვისა დამახასიათებელი. 1990-იან წლებში განვითარების მოცემული ეკონომიკური მოდელის გაგება გაფართოვდა და მან სოციალური განვითარებაც მოიცვა.

მე-2 თავში შეჯამებულია გაეროსა და საერთაშორისო განვითარების სფეროში მოქმედი არასამთავრობო ორგანიზაციების თვალსაზრისი განვითარების საკითხებთან დაკავშირებით. ამჟამად საკმაოდ პოპულარულია ჯეფრი საშის მიერ შემოთავაზებული პრედომინანტურად თანამედროვე განვითარების მოდელი, რომელიც მან წარმოადგინა თავის ნაშრომში „სიღარიბის დასასრული“ (2005). ასევეა უილიამ ისტერლის უფრო პოსტმოდერნისტული მოდელი, რომელიც მან განიხილა თავის ნაშრომში „თეთრკანიანი ადამიანის ტვირთი“ (2006), და კიდევ უფრო ეკლექტიკური და პრაგმატული მოდელი, რომელიც პოლ კულიემ შემოგვთავაზა ნაშრომში „უკიდურეს სიღარიბეში მცხოვრები მილიარდები“. აქვე წარმოგიდგენთ სამ საინტერესო ნაშრომს, რომლებიც სამხრეთელ ავტორებს ეკუთვნით. მათ შორისაა ამარატია სენი, ნობელის პრემიის ლაურეატი, ეკონომიკის განვითარების სფეროს სპეციალისტი, რომელმაც ნაშრომში „განვითარება, როგორც თავისუფლება“ (1999) არსებითად ახლებურად მოიაზრა გლობალური განვითარება და ძირეულად შეცვალა გლობალური დიალოგის ვექტორი განვითარების საკითხების შესახებ. მან დაამკვიდრა აზრი, რომ განვითარება არ გულისხმობს მხოლოდ ეკონომიკურ განვითარებას. შემდეგი ავტორია ერნანდო დე სოტო, აღიარებული პერუელი ეკონომისტი, რომელმაც ორი ფუნდამენტური ნაშრომი დაწერა: „სხვა გზა“ (1989) და „კაპიტალის საიდუმლოება“ (2000). კიდევ ერთი ავტო რია მუჰამედ იუნუსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი მიკროდაკრედიტების სფეროში შეტანილი წვლილისათვის. იგი ავტორია ნაშრომისა „სამყარო სიღარიბის გარეშე“ (2009). ზემოხსენებული ავტორები სიღარიბის აღმოფხვრის საინტერესო მიდგომებს გვთავაზობენ, რომლებიც თავიანთი ხასიათით საერო და მატერიალისტურია. მათი მიდგომა ეყრდნობა მტკიცებას, რომ ადამიანებს თვითგადარჩენის უნარი აქვთ. ზემოხსენებულმა ავტორებმა მნიშვნელოვანი გავლენა იქონიეს განვითარების დისკურსსა და დონორი ორგანიზაციების პრიორიტეტებზე, შესაბამისად, საჭიროდ ვთვლი, უფრო ღრმად გავეცნოთ მათ ნაშრომებს.

სანამ სიღარიბესა და განვითარებაზე საუბარს დავიწყებთ, მიზანშეწონილად მივიჩნიე ტექნოლოგიებზე გვესაუბრა. თუ გვინდა, რომ ტრანსფორმაციული განვითარება ბიბლიას ეყრდნობოდეს, განვითარების თეორიისა და პრაქტიკისადმი შესაბამისი ბიბლიური მიდგომა უნდა ჩამოვაყალიბოთ.

მე-3 თავი იწყება ორ ტრადიციულ ქრისტიანულ მიმართულებაში, - ევანგელურ და რომაულ კათოლიკურ აღმსარებლობებში, სიღარიბის, განვითარებისა და სოციალური სამართლიანობის ინტერპრეტაციის მიმოხილვით. საინტერესოა, რომ ევანგელისტები, კერძოდ კი ამერიკელი ევანგელისტები, სოციალური სამართლიანობისა და სიღარიბის თაობაზე, პრაქტიკულად, 50 წლის განმავლობაში, 1920-იანი წლებიდან 1970-იან წლებამდე, დუმდნენ, ანუ, მანამ, სანამ ხელახლა არ დაიწყო ევანგელისტური დისკურსი ღარიბების თემაზე. მეორე მხრივ, რომაულ კათოლიკურ ეკლესიაში სოციალური მიმართულებით სწავლება და მოღვაწეობა 1891 წლიდან დაიწყო, როდესაც რომის პაპმა ლუი XIII-მ დაწერა ენციკლიკა Rerum novarum. საინტერესოა, რომ მას შემდეგ, ანუ ბოლო 120 წლის განმავლობაში, დაახლოებით 20 დოკუმენტი შემუშავდა ამ თემაზე, - ძირითადად რომის პაპების ენციკლიკები. ეს იმის კვალდაკვალ ხდებოდა, რომ კათოლიკე თეოლოგებმა სწრაფად ცვალებადი სამყაროს პირობებში არსებითად გადასინჯეს თავიანთი მიდგომები. ზემოთ ხსენებული მასალები და მათში ასახული აზრი და გამოცდილება უაღრესად საინტერესოა ჩვენთვის, ანუ ევანგელიზმის მიმდევრებისთვისაც, რაც ასახული უნდა იყოს კიდეც ჩვენს პოზიციებში.

ამის შემდეგ, მე-3 თავში, განხილული იქნება სიღარიბისა და განვითარების თაობაზე ევანგელისტური თეორიის შემუშავებასთან დაკავშირებული საკითხები. განვითარების თეოლოგიისადმი ტრადიციული მიდგომები პროპოზიციური მიდგომით ხასიათდება. როდესაც ჩაგვრისა და გათავისუფლების ინტერპრეტაციას ვაყალიბებთ, ძირითადად, ვეყრდნობით ბიბლიურ თხრობას ეგვიპტიდან, მონობის ქვეყნიდან, გამოსვლის თაობაზე. ხოლო როდესაც საქმე შეეხება იმის დადასტურებას, რომ უფალი ღარიბებზე ზრუნავს და რომ იგი ეხმარება მიუსაფართ და წვრთნის თავის შვილებს, ვეყრდნობით წმინდა წერილებს - ფსალმუნებსა და წინასწარმეტყველებს, რადგან ეს ყველაფერი დღესაც უაღრესად მნიშვნელოვანი და აქტუალურია.

ამასთან ერთად, უნდა აღინიშნოს, რომ მოცემული წიგნის ფარგლებში ვცდილობდი ბიბლიური ისტორიის აღწერაზე გადამეტანა ყურადღება, რადგანაც მიმაჩნია, რომ ეს ძალიან დაგვეხმარება იმ კონტექსტის განსაზღვრაში, რომელშიც განვითარება მიმდინარეობს, კერძოდ კი, მინდოდა განმეხილა ისტორიების კონვერგენცია, ანუ გადაკვეთის წერტილები.

ღარიბებს აქვთ საკუთარი ისტორია, რომელიც მანამდე არსებობდა, სანამ განვითარების სააგენტო მათთან მუშაობას დაიწყებდა. ეს მათი პირადი და მათი ხალხის ისტორიაა. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ღმერთი ისედაც აქტიურადაა ასახული მათ ისტორიაში დასაბამიდანვე, მიუხედავად იმისა, ეს ადამიანები აღიარებენ მის მონაწილეობას ამ ისტორიაში თუ არა. როდესაც განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანები ჩადიან სადმე, მათ თავიანთი ისტორია მიაქვთ თან, როგორც პირადი, ასევე თავიანთი განვითარების სააგენტოს ისტორია. შემდეგ, პროგრამის განხორციელების ფარგლებში, ადგილობრივი თემი და განვითარების სპეციალისტები საერთო ისტორიას ქმნიან.

როდესაც ტრანსფორმაციული განვითარების ისტორიას განვიხილავთ როგორც საერთო ისტორიის ნაწილს. იბადება კითხვა, თუ რისთვის არსებობს ჩვენი ისტორიები, საით მივყავართ მათ და ვისი ისტორიაა ჭეშმარიტი. ბიბლიური ისტორია უაღრესად კარგ საფუძველს წარმოადგენს ამ შეკითხვებზე პასუხის მოსაძიებლად. ბიბლიური ისტორია გვიხსნის, თუ როგორ დაიწყო ყოველი საზოგადოების ისტორია და რატომ არის მათი ისტორიები სავსე ტკივილით, უსამართლობითა და ბრძოლით. იმავდროულად, ეს ისტორიები აღსავსეა სიხარულით, სიყვარულით, ურთიერთობებითა და იმედით. ბიბლიური ისტორია გვაძლევს პასუხს იმაზე, თუ როგორ უნდა წარიმართოს სხვადასხვა თემატიკისა და განვითარების სფეროებში მოღვაწე ადამიანების ისტორია უფლის მიერ ნაგულისხმევი გზით. ბიბლია მეტაფორულად აღწერს ღვთის სასუფეველს და იმას, თუ როგორია ადამიანთა განვითარების საუკეთესო გზა. ბიბლიური ისტორია, აგრეთვე, გვაჩვენებს, თუ როგორ დასრულდება ყველა ჩვენგანის ისტორია და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ჩვენ შეგვიძლია გავაცნობიეროთ, თუ რისთვის არსებობს ჩვენი ისტორია - იმისთვის, რომ თაყვანი ვცეთ ერთ ჭეშმარიტ ღმერთს.

სიღარიბის არსისა და მისი გამომწვევი მიზეზების გააზრება უაღრესად მნიშვნელოვანია. საბოლოო ჯამში, სწორედ ეს განაპირობებს, თუ რა გზებს ავირჩევთ სიღარიბის დასაძლევად. იმის ნათლად ჩამოყალიბება, თუ რა არის სიღარიბე და რა იწვევს მას, დაგვეხმარება საფუძვლიანად გავიაზროთ, თუ რა არის ტრანსფორმაციული განვითარება და როგორ უნდა განხორციელდეს ის რეალურ სამყაროში. მე-4 თავის მიზანია სიღარიბის არსისა და გამომწვევი მიზეზების თაობაზე ადამიანთა საუკეთესო ნააზრევისა და გამოცდილების ინტეგრირება.

ჩვენ საკუთარი თავიდან უნდა დავიწყოთ. დიდი ძალისხმევაა საჭირო იმის გამოსააშკარავებლად, თუ რას ვფიქრობთ სიღარიბესა და ღარიბებზე. განსაკუთრებული ძალისხმევა იქნება საჭირო ქრისტიანებთან მიმართებით, რადგანაც სიღარიბესთან დაკავშირებით აზრთა დიდი სხვადასხვაობა არსებობს, ქრისტიანობის სხვადასხვა ტრადიციიდან გამომდინარე.

მე-4 თავი განიხილავს სიღარიბის თაობაზე თვალსაზრისის ცვლილებას, კერძოდ, პოსტულატს, რომ სიღარიბის შესწავლა არის უწყვეტი პროცესი. განვითარების თეორიის შემუშავების ადრეულ ეტაპზე ბევრი ვარაუდობდა, რომ სიღარიბე მატერიალურის უქონლობას წარმოადგენს. ასეთი მიდგომა მოგვიანებით გაფართოვდა და სიღარიბის დეფინიციას იდეების ან ცოდნის ნაკლებობა დაემატა. როდესაც ნათელი გახდა, რომ სიღარიბე თავისი ხასიათით სისტემურია, მისი დეფინიცია კვლავ გაფართოვდა და იგი მოიაზრებოდა, როგორც ძალაუფლების, რესურსებისა და არჩევანის უქონლობა. 1980-იან წლებში რობერტ ჩემბერსმა ჩამოაყალიბა თეორია, რომ სიღარიბე სხვადასხვა პრობლემის სისტემური ერთიანობაა. მაგრამ ასევე 1990-იანი წლების დასაწყისში ჯონ ფრიდმანმა სიღარიბე აღწერა, როგორც სოციალური უფლებამოსილების უქონლობა. მოგვიანებით, მაგრამ ასევე 1990-იან წლებში, ამარტია სენმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ სიღარიბე უფრო თავისუფლების უქონლობაა, ვიდრე ფულისა. უფრო მოგვიანებით თემების ფსიქოლოგებმა, აიზეკ პრილელტინსკიმ და ჯეფრი ნელსონმა, გამოთქვეს მოსაზრება, რომ სიღარიბე ჩაგვრის შედეგია და იგი ადამიანის პირად კეთილდღეობასა და ურთიერთობებზე უარყოფითად აისახება.

ჯაიაკუმარ ქრისტიანმა ფრიდმანისა და ჩემბერსის იდეები განავრცო და სიღარიბე აღწერა, როგორც უფლებამოსილების წართმევის სისტემა, რომელიც მჩაგვრელური ურთიერთობების ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს და რომლის ფუნდამენტური მიზეზები სულიერია. ბოლოს კი განხილული იქნება რავი ჯაიაკარანის ჰოლისტიკური მიდგომა სიღარიბისადმი, როგორც ზრდისა და განვითარების შესაძლებლობის უქონლობისადმი. შემდეგ ნაწილში განხილულია სიღარიბის მიზეზები, სიღარიბის ფიზიკური და სოციალური მიზეზების ურთიერთკავშირი. ზოგადად, ეს მიზეზები, ძირითადად, გარეშე, ანუ ღარიბების კონტროლს მიღმა არსებული, მიზეზებია.

შემდეგ გავაანალიზებთ სიღარიბის შიდა, ანუ პირად, მიზეზებს, რაც, ძირითადად, სულიერი მდგომარეობით ან მენტალიტეტით არის განპირობებული. ჯაიაკუმარ ქრისტიანის მიდგომაზე დაყრდნობით განვავრცობ მოსაზრებას, რომ სიღარიბის არსი ფუნდამენტურად რაციონალურია და რომ მისი მიზეზი ფუნდამენტურად სულიერია.

ღარიბები იმიტომ არიან ღარიბები, რომ ისინი ურთიერთობების ისეთ ქსელში არსებობენ, რომელიც არ ეხმარება მათ მდგომარეობის გაუმჯობესებასა და კეთილდღეობის მიღწევაში. ღარიბების სხვა ადამიანებთან ურთიერთობები ხშირად მჩაგვრელისა და ჩაგრულის ურთიერთობებია და ღარიბი ადამიანის უფლებამოსილების დაკარგვას უწყობს ხელს იმის გამო, რომ შეძლებული ადამიანი ღმერთის როლს თამაშობს ღარიბი ადამიანის ცხოვრებაში. მათ შორის ურთიერთობები, ასევე, არასრულფასოვანია სიღარიბის ტვირთისა და უძლურების მუდმივი განცდის გამო, ხოლო ღარიბების ურთიერთობები იმათთან, ვისაც ისინი „სხვებს“ უწოდებენ, მათგან გარიყვის შეგრძნებას კიდევ უფრო ამძაფრებს. მათი დამოკიდებულება გარემოსადმი არ არის პროდუქტიული, რადგანაც უკიდურესი სიღარიბე არ აძლევს მათ საშუალებას, რომ გარემოსდაცვით ასპექტებზე იზრუნონ. ღარიბების წარმოდგენა ღმერთზე, რომელმაც ისინი შექმნა, არასწორია იმის გამო, რომ მათ არა აქვთ საკმარისი ცოდნა იმის თაობაზე, თუ ვინ არის ღმერთი და რა უნდა მას კაცობრიობისათვის. სიღარიბე ყველა ზემოხსენებული ურთიერთობებისა და დამოკიდებულების ერთობლიობის შედეგია. ეს ურთიერთობები შეიძლება ბევრად გაუმჯობესდეს.

ღარიბების ურთიერთობები ხელს არ უწყობს მათი მდგომარეობის გაუმჯობესებას, რადგანაც სხვა ადამიანებისა და თავად ღარიბების სულიერი ფასეულობები არ არის მიმართული საერთო კეთილდღეობის გაუმჯობესებისაკენ. ეგოიზმი, ძალაუფლების სიყვარული, განცდა, რომ მათ, მდიდრებს, ეკუთვნით პრივილეგირებული მდგომარეობა თავიანთი დამსახურებების გამო, საბოლოოდ შეძლებულ ადამიანებში „ღმერთის კომპლექსს“ აყალიბებს. უიმედობა და შესაძლებლობების უქონლობის განცდა კი ღარიბების ხვედრია. რასიზმი, ეთნოცენტრიზმი და გარიყვა აბრკოლებს მრავალკულტურული საზოგადოების განვითარებას. სულების შიში და იმ ღმერთების რწმენა, რომლებიც ვერ დაეხმარებიან ადამიანებს ხსნაში, ხელს უშლის ღარიბებს გაიაზრონ, თუ რა სიკეთე სურს მათთვის ჭეშმარიტ ღმერთს. დასკვნის სახით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სიღარიბის მიზეზები სულიერია.

მე-4 თავის ბოლო ნაწილში შეძლებულთა სიღარიბეზეა საუბარი. მათი იდენტობაც, ისევე როგორც ღარიბებისა, შელახულია, მაგრამ უფრო სხვაგვარად და სხვა მიზეზების გამო.

სიღარიბის თაობაზე მოსაზრებების ჰოლისტიკური ჩარჩოს ჩამოყალიბების შემდეგ, მე-5 თავში, საუბარი იქნება იმაზე, თუ რა მიდგომები არსებობს განვითარებისადმი და როგორ უნდა განხორციელდეს ეს მიდგომები. საუბარს დავიწყებ განვითარების იდეის ჩამოყალიბების მიმოხილვიდან. ფუნდამენტური შეკითხვაა: „ვინ დაგვეხმარება ჩვენ?“. ეს არსებითი მნიშვნელობისაა, რადგანაც ჩვენს საუკუნეში ამასთან დაკავშირებით ურთიერთსაწინააღმდეგო მოსაზრებები არსებობს და ყველა მიმართულების მიმდევრები საბოლოოდ ხსნას გვპირდებიან. ზოგს სჯერა, რომ მეცნიერება და ტექნოლოგია გადაგვარჩენს, სხვები თავისუფალ ბაზრებსა და გლობალიზაციაზე ამყარებენ იმედებს, მაშინ როდესაც ზოგს სჯერა, რომ ადამიანთა გამჭრიახობა და გარდაუვალი პროგრესი დაგვეხმარება ხსნაში. ქრისტიანების მიდგომა გადარჩენისადმი ეფუძნება აზრს, რომ ღვთის სიტყვა არის ერთადერთი გზა, რომელიც ტაძრამდე მიგვიყვანს.

შევეცდები გავაანალიზო განვითარებასთან დაკავშირებული მთელი რიგი მოსაზრებები. ევანგელისტებმა ამ მიმართულებით დიალოგი ლოზანაში დაიწყეს, სადაც თეოლოგებმა და მოცემული სფეროს პრაქტიკოსებმა ეს დიალოგი გააფართოვეს და გასცდნენ იმ დებატების ჩარჩოს, რომლის ძირითადი თემა იყო ევანგელიზაციისა და სოციალური ღონისძიებების თავსებადობა. მათ დაიწყეს ფიქრი განვითარების პროცესების შემუშავებაზე ბიბლიურ საფუძვლებთან კავშირში. განსაკუთრებით საინტერესო იყო ვიტონ ჰანგერის ცენტრის წარმომადგენლის, უეინ ბრაგის, მოხსენება, რომელშიც მან პირველმა შემოგვთავაზა ტერმინი ტრანსფორმაციული განვითარება, როგორც ჰოლისტიკური ბიბლიური ალტერნატივა დასავლეთის მოდერნიზაციის საპირისპიროდ.

ასევე, განვიხილავ განვითარების იმ გაგებას, რომელიც დეივიდ კორტენის მიერაა შემოთავაზებული და რომელიც ადამიანთა თავისებურ ურთიერთობებზეა ორიენტირებულ. კორტენი ეჭვის ქვეშ აყენებს ეკონომიკური ზრდის წვლილს მდგრად განვითარებაში. ის ამტკიცებს, რომ გარემოსდაცვითი ასპექტები და რესურსების მოწყვლადობის საკითხი, რომელიც „დედამიწის კოსმოსურ ხომალდთან შედარების“ თეორიიდან გამომდინარეობს, უფრო არსებითია და აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, როდესაც განვითარებაზეა საუბარი. ასევე, გავაანალიზებთ ჯონ ფრიდმანის მოსაზრებას „ალტერნატიული განვითარების“ თაობაზე, რომელშიც იგი ღარიბი ოჯახების პოლიტიკური და სოციალური უფლებამოსილების გაფართოებაზე საუბრობს და რომლის თანახმად ყოველივე ეს მასებიდან წამოსული დემოკრატიული პრაქტიკის მხარდაჭერთა და სამოქალაქო საზოგადოების შენების გზით მიიღწევა. შემდეგ აღწერილია აიზეკ პრილელტენსკისა და ჯეფრი ნელსონის მიდგომა, რომლის შესაბამისად განვითარება პირადი და კოლექტიური ურთიერთობების გაძლიერებად და უფლებამოსილების გაფართოებად უნდა მოიაზრებოდეს. მოცემულ თავში, ასევე, შეჯამებულია რობერტ ჩემბერსის თვალსაზრისი, რომ განვითარება არის კეთილდღეობა, რომელიც აგებულია სამართლიანი გადანაწილებისა და ღარიბების საარსებო საშუალებების, უსაფრთხოებისა და შესაძლებლობების განვითარების პრინციპებზე. ბოლოს განხილული იქნება ამარტია სენის მოსაზრება, რომ ადამიანთა თავისუფლება არის განვითარების მიზანიც და მისი მიღწევის საშუალებაცაც. შემდეგ საკმაოდ დიდი ნაწილი დაეთმობა ჯაიაკუმარ ქრისტიანის ნაშრომს და მის იდეას, რომ განვითარება არის ღარიბთა უძლურებასა და მათ იდენტობაზე წარმოდგენების, ასევე - შეძლებულთა „ღმერთის კომპლექსის“ აღმოფხვრისაკენ მიმართული საპასუხო ზომები.

სიღარიბის უკეთ გააზრების მიზნით ბიბლიური და ჰოლისტიკური საფუძვლების შემუშავებისა და განვითარების თაობაზე სხვადასხვა მოსაზრების გაანალიზების შემდეგ, მე-6 თავში, წარმოდგენილია ტრანსფორმაციული განვითარების სხვადასხვა იდეის სინთეზის მცდელობა. დავიწყებ იმით, რაც ისედაც აშკარაა: ტრანსფორმაციული განვითარება ღვთის მიერ დასახული გზაა. ის, ასევე, იმათი გზაა, ვინც მას მიჰყვება - ექსპერტების, დონორი სააგენტოებისა და განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანებისა. იმის მიუხედავად, თუ რა მიდგომასა და მეთოდებს მივანიჭებთ უპირატესობას, ღარიბებს საშუალება უნდა მივცეთ, თავად აირჩიონ საკუთარი გზა, ისევე როგორც ჩვენ გავაკეთეთ ეს თავის დროზე.

პირველი შეკითხვა, რომელზეც განვითარების პროგრამამ უნდა მოძებნოს პასუხი, შემდეგია: როგორია უკეთესი მომავალი, რომელსაც გვინდა მოვაღწიოთ? ეს გულისხმობს, რომ ჩვენ უკვე მოვძებნეთ პასუხი უფრო ფუნდამენტურ შეკითხვაზე: რას ნიშნავს ადამიანთა კეთილდღეობა? ბიბლია და ჩვენი თეოლოგია იძლევა ამ კითხვაზე პასუხს. ადამიანის საუკეთესო თვისებები ღვთის სასუფეველზე ფიქრისას და იესოს ჭეშმარიტების ძიების დროს ვლინდება, რადგანაც ეს ძიება გასწავლის გზას ამ სასუფევლისაკენ. რადგანაც სიღარიბე თავისი არსით რაციონალურია, მიმაჩნია, რომ ტრანსფორმაციულ განვითარებას ორი ძირითადი მიზანი უნდა ჰქონდეს: გარდაქმნილი ადამიანები და მშვიდობიანი ურთიერთობები. „გარდაქმნილ ადამიანებში“ მე ვგულისხმობ ადამიანებს, რომლებმაც აღმოაჩინეს საკუთარი იდენტობა, რომლებიც საკუთარ თავს ღვთის შვილებად მიიჩნევენ, რომლებმაც თავიანთი მოწოდება იპოვეს და პროდუქტიულად მოღვაწეობენ, ან აყოფიერებენ ღვთისგან ბოძებულ უნარებს და საყოველთაო კეთილდღეობის მიღწევაში შეაქვთ წვლილი.

ტრანსფორმაციული განვითარების ეს ორი მიზანი ძალაშია, როდესაც საქმე ეხება ღარიბებს, შეძლებულებსა და განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანებსაც. ადამიანის მიერ ჭეშმარიტებისა და საკუთარი დანიშნულების ძიება უწყვეტი და უნივერსალური პროცესია. მხოლოდ ბრძოლის გზებია განსხვავებული. ღარიბებს არ შეუძლიათ საკუთარი იდენტობის სწორად შემეცნება. ისინი იტანჯებიან იმ განცდისაგან, რომ მათი ერთადერთი დანიშნულებაა შეძლებულებისა და ძალაუფლების მქონე ადამიანების მომსახურება. ხშირად შეძლებულები, და ზოგჯერ განვითარების სფეროში მომუშავე ადამიანებიც კი, წინ ვერ აღუდგებიან ცდუნებას და ღმერთის როლს ასრულებენ ღარიბების ცხოვრებაში. მათ სჯერათ, რომ ყველაფერი, რაც აქვთ, - ანუ ფული, ცოდნა და თანამდებობა, - მათი პირადი დამსახურება, ანდა მათი ფენის პრეროგატივაა. როგორც ღარიბებს, ასევე შეძლებულებს სჭირდებათ თავიანთი ნამდვილი იდენტობისა და დანიშნულების პოვნა. ღვთის სამყაროში ყველა ღარიბია და ყველას სჭირდება ტრანსფორმაცია.

შემდეგ ნაწილში განვიხილავთ აღნიშნული ორი მიზნის ზეგავლენას ტრანსფორმაციულ განვითარებასა და შესაბამისი ცვლილებების გამოწვევაზე. რევოლუცია, ევოლუცია ან სტატუსკვო არ არის მისაღები. მოცემულ ნაწილში აღვწერთ ცვლილებების პროცესს, რომელიც ადასტურებს ღვთისა და ადამიანების ერთობლივ წვლილს ტრანსფორმაციაში, ვისაუბრებთ ურთიერთობების გაუმჯობესების აუცილებლობაზე ყველა სფეროში, საბოლოო მიზნის გათვალისწინების საჭიროებაზე და, ასევე, იმაზე, რომ მუდამ უნდა გვახსოვდეს: არსებობს მოწინააღმდეგე, რომელიც აქტიურად იღვწის, რათა დაამარცხოს ნებისმიერი რეალური ტრანსფორმაცია. ვისაუბრებ, აგრეთვე, სიმართლის, სამართლიანობის, სილამაზის, ხელოვნებისა და ბედნიერების ძიების მნიშვნელობაზე. ამ თავის ბოლო ნაწილში ვისაუბრებ სიღარიბის მიზეზების აღმოფხვრის აუცილებლობაზე, მშვიდობის მიღწევისაკენ მიმართული ძალისხმევის მნიშვნელობასა და ადგილობრივი ეკლესიების როლზე მდგრადი განვითარების მიღწევაში.

მოცემული თავი სრულდება მდგრადობის ოთხი ასპექტის მოკლე მიმოხილვით. ესენია: ფიზიკური, მენტალური, სოციალური და სულიერი. ასევე, ამავე თავში ნაჩვენებია ტრანსფორმაციული განვითარებისადმი ჰოლისტიკური მიდგომების შემუშავების აუცილებლობა. კერძოდ, იქ, სადაც ლაპარაკია სოციალური მდგრადობის შესახებ, განვიხილავთ ჩაგვრის დინამიკასა და უფლებამოსილების შემზღუდველ სისტემებს, აქვე შემოთავაზებთ ქრისტიანული იდეების ახლებურ სინთეზს და გავაანალიზებთ ანა კუდის მოსაზრებებს ჩაგვრის დინამიკის შესახებ.

მე-7 თავში განხილულია ტრანსფორმაციული განვითარების სფეროში არსებული პრაქტიკა, ყურადღება გამახვილებულია არსებულ პრინციპებსა და იმ ადამიანების თვისებებზე, რომლებიც ტრანსფორმაციული განვითარების ქრისტიანული ინტერპრეტაციის შესაბამისად მოქმედებენ.

მოცემულ ნაწილში განვიხილავ მოსაზრებას, რომლის თანახმად ტრანსფორმაციული განვითარების პროცესის მამოძრავებელი ძალა თვითონ ადამიანები არიან. ადამიანებს აქვთ იტორია, რომელიც უნდა მოვისმინოთ და რომელსაც პატივი უნდა ვცეთ. იმავდროულად, უნდა გვესმოდეს, რომ საჭიროა, ამ ადამიანებს განვუმარტოთ: ღმერთმა გვიბოძა ნიჭი და ძალა იმისა თვის, რომ ჩვენი პიროვნებანი უკეთესები გავხადოთ. ჩვენ უნდა შევავსოთ ის სიცარიელე, რომელიც სულიერ სამყაროსთან მიმართებით არსებობს. მოკლედ: უკეთ უნდა გავიგოთ თითოეული მათგანის ისტორია, გავაცნობიეროთ ის ფაქტი, რომლის თანახმად ამ ადამიანებს სჯერათ: მათი ამჟამინდელი მდგომარეობა (და მათი მომავალიც) სულების, ღმერთებისა და წინაპრების უხილავი სამყაროს ზეგავლენას განიცდის და მათ მდგომარეობას ეს განცდა განაპირობებს. მკითხველს იმასაც შევახსენებ, რომ ამ ადამიანებმა უკვე ჩვენს გარეშეც ბევრი რამ იციან. მკვიდრი მოსახლეობის ეს ცოდნა უნდა გავითვალისწინოთ და მას პატივი უნდა ვცეთ. ღარიბებმა თავისებურად ისიც იციან, თუ როგორ უნდა გადარჩნენ. ტრანსფორმაციული განვითარების გზით სიარული თავად ამ მნიშვნელოვანი ფაქტის გააზრებიდან უნდა დაიწყოს.

შემდეგ თავში განხილულია ის მექანიზმი, თუ როგორ უნდა გადაიზარდოს მონაწილეობა უფლებამოსილებაში. მონაწილეობა არ არის საბოლოო მიზანი. ამ პროცესში გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება მონაწილეობის ხარისხს. როდესაც ადამიანები გარდაიქმნებიან და ნაკლებად პასიურები ხდებიან, ისინი ამ დროს თავიანთი განვითარების ძირითად მამოძრავებელ ძალად გადაიქცევიან. ასეთი ადამიანები თვითონვე მონაწილეობენ თავიანთი უფლებამოსილების გაზრდაში. სწორედ შეცვლილი ადამიანები იწვევენ ცვლილებებს სხვა ადამიანებში. დაბოლოს, მინდა აღვნიშნო, რომ თუ მონაწილეობრივი პროცესის შედეგად ამა თუ იმ თემის ერთიანობის შეგრძნება არ გაიზარდა, ეს პროცესი არ არის ეფექტური და გამართული.

ამ თავის შემდეგ ნაწილში ყურადღებას პრინციპებიდან ტრანსფორმაციული განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანების შეფასებაზე (დახასიათებაზე) გადავიტანთ. განვითარება ადამიანებსა და ურთიერთობებს ეყრდნობა. რეალური ტრანსფორმაციის მისაღწევად პრაქტიკოსი ჰოლისტიკოსის დამოკიდებულება, ცოდნა და ქცევა უაღრესად მნიშვნელოვანია. პრაქტიკოსი სპეციალისტების აზროვნება და დამოკიდებულება ჰოლისტიკური უნდა იყოს, რათა, საბოლოო ჯამში, თავად პროგრამაც ჰოლისტიკური იყოს. თუ პრაქტიკოსი ჰოლისტიკოსი ისე ექცევა ადამიანებს, როგორც ღვთის შვილებს, ადამიანები დაიჯერებენ, რომ ისინი მართლაც უფლის შვილები არიან და მისგან მიტოვებულები არ არიან. თუ პრაქტიკოს ჰოლისტიკოსს სჯერა, რომ ადამიანებს თავიანთი წვლილის შეტანა შეუძლიათ მოცემულ პროცესში, მაშინ თავად ადამიანებიც აღმოაჩენენ საკუთარ თავში ამ ნიჭს.

მოცემულ თავში განვიხილავთ პრაქტიკოსი ჰოლისტიკოსის პორტრეტს. პრაქტიკოსი ჰოლისტიკოსი ქრისტიანია და ჭეშმარიტად ბიბლიური მსოფლმხედველობა აქვს. მას ქრისტიანული ხასიათი უნდა ჰქონდეს, ანუ იგი უნდა იქცეოდეს, ფიქრობდეს და მუშაობდეს, როგორც ჰოლიზმის მიმდევარი. პრაქტიკოსი ჰოლისტიკოსი უნდა იყოს პროფესიონალი განვითარების სფეროში და ეფექტურად უნდა გამოიყენოს თავისი ცოდნა. პრაქტიკოსი ჰოლისტიკოსი კარგად უნდა იცნობდეს ბიბლიასა და თეოლოგიას, რათა ზუსტად ესმოდეს განვითარებასა და თეოლოგიას შორის არსებული განსხვავებების ნიუანსები. დაბოლოს, პრაქტიკოსი ჰოლისტიკოსი თავად უნდა იყოს პროფესიული განვითარებისა და სულიერი ფორმირების უწყვეტი პროცესის მონაწილე.

მე-8 თავი განვითარების პროგრამების შემუშავების განხილვით იწყება. იქ აღწერილია პროგრამის ჩარჩოს, მონიტორინგისა და შეფასების ინსტრუმენტების როლი და მნიშვნელობა ლოგიკური და თანმიმდევრული პროგრამის პაკეტის მომზადებაში. შემდეგ ვეცდებით ავხსნათ, თუ რატომ არ არის ეფექტური მართვის იმ ტრადიციული მექანიზმის გამოყენება, რომელიც დაფუძნებულია სოციალური სისტემების ტრანსფორმაციასა და განვითარების პროგრამებით დაგეგმილ მიზნებზე. სოციალური სისტემები პარადოქსული და დინამიკურია (ტექნიკური ტერმინი, რომელიც ნიშნავს არასწორხაზოვანს ან არაერთგვაროვანს). სოციალურ სისტემებს თვითორგანიზება ახასიათებთ, ისინი ბოლომდე არ ექვემდებარებიან მართვასა და კონტროლს. მოცემული თავის ამ ნაწილში ვაყალიბებ დასკვნას, რომ ნაცვლად „ტრანსფორმაციისკენ ჩვენი გზის დაგეგმვისა“, ჩვენთვისაც და იმ ადამიანებისთვისაც, ვისი ინტერესების გათვალისწინებითაც ვმუშაობთ, უმჯობესი იქნება, თუ „ტრანსფორმაციისკენ გზას სწავლის გზით გავიკვლევთ“. შესაბამისად, აქცენტი, მიზნებისა და ეტაპების ნაცვლად (გარდა მოკლევადიანი მიზნებისა), უფრო ხედვაზე, ფასეულობებზე, მონიტორინგსა და შეფასებაზე უნდა გაკეთდეს. შემდეგ განხილულია სულიერი დისციპლინების როლი მოცემულ პროცესებში. ამ ნაწილში თავისი წვლილი ჩემმა მეუღლემ, ლისამ, შეიტანა, რომელიც ჯგუფების სულიერი ორიენტირების სფეროში 25 წელზე მეტია მოღვაწეობს.

მოცემული თავის შემდეგ ნაწილში განხილულია, თუ რა ხდება განვითარების ზომების დაგეგმვის თვალსაზრისით, როდესაც საჭიროებების ანალიზიდან სოციალურ ანალიზზე გადავდივართ. იქ აღწერილია ღონისძიებების დაგეგმვის გზები მერი ანდერსონისა და პიტერ ვუდროუს სუსტი მხარეებისა და შესაძლებლობების ანალიზის მეთოდის გამოყენებით. შემდეგ განხილული იქნება საარსებო წყაროების უსაფრთხოება, როგორც პროგრამების დაგეგმვის ნაწილი და თემთა ორგანიზების მოკლე მიმოხილვა. შემდეგ ნაწილში ვისაუბრებთ განვითარების კვლევებისა და დაგეგმვის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან, მონაწილეობითი სწავლებისა და მოქმედების (PLA) ინსტრუმენტზე, რომელიც 1980-1990-იან წლებში შემუშავდა. შემდეგ განხილული იქნება PLA-ს ფარგლებში არსებული ერთ-ერთი ინსტრუმენტი, რომელიც თემის მონაწილეობასა და სწავლებას გულისხმობს და, შესაბამისად, ანალიზის, კვლევისა და დაგეგმვის მეთოდი თავად ტრანსფორმაციული ხდება. ასევე, აღწერილია შემეცნებითი კვლევის მეთოდი. მოცემული მეთოდი შედარებით ახალია და იგი მონაწილეობითი კვლევისა და დაგეგმვის ფარგლებში გამოიყენება. მეთოდი ქეის უესტერნ რეზერვის უნივერსიტეტის მკვლევრის, დეივიდ კუპერრაიდერის, ნაშრომზე დაყრდნობითაა გაანალიზებული. ყველაზე ღარიბ თემებშიც კი ჯანდაცვის, საარსებო საშუალებებისა და სოციალური ორგანიზების გაცნობიერებული კვლევა საინტერესო შედეგებს იძლევა და ეხმარება ამ ადამიანებს თავიანთი იდენტობისა და ჭეშმარიტი დანიშნულების აღმოჩენაში.

შემდეგ ასახულია სამეცნიერო კვლევების შედეგები განვითარების პროგრამების დასრულებისა და მათი მდგრადობის უზრუნველყოფის თაობაზე. იქვე აღწერილია მდგრადობაზე გადასვლის ეტაპი და მისი წარმატებით განხორციელების განმაპირობებელი ფაქტორები. პროგრამების განხორციელების კვალდაკვალ თემებისათვის ცენტრალურ მნიშვნელობას იძენს ისეთი საკითხები, როგორებიცაა: ადვოკატირება, პოლიტიკა, ადამიანების უფლებამოსილების გაფართოება და ეფექტური მართვა. ზემოხსენებულ საკითხებს მოკლედ მიმოვიხილავთ.

მოცემული თავი სრულდება პროგრამების შემუშავებასთან დაკავშირებული სხვა პრობლემების განხილვით. დაისმის კითხვები: ვგულისხმობთ თემში და ვინ არიან თემის წევრები? როგორ გავითვალისწინოთ ქალებისა და ბავშვების პრობლემები? რა ტემპით უნდა ხორციელდებოდეს პროგრამა და ვინ იღებს გადაწყვეტილებას? როგორ წარმოვაჩინოთ და გავიაზროთ ღარიბი ადამიანების სულიერი მრწამსი და მსოფლმხედველობა?

მოცემული თავი დაიწერა დოქტორ ფრენკ კუკინჰემის დახმარებით, რომელიც World Vision International-ის უფროსი სპეციალისტია. წიგნის მოცემული თავი იწყება მონიტორინგის, შეფასებისა და რეფლექსიის დეფინიციით. დღესდღეობით განვითარების სფეროში მონიტორინგის მნიშვნელობა სათანადოდ არ ესმით და, შესაბამისად, იგი სათანადოდ არ ხორციელდება. შეფასების მნიშვნელობა კი, პირიქით, გაზვიადებულია და იგი ზედმეტი მოცულობითაც კი ხორციელდება, ხოლო რეფლექსიის მნიშვნელობა იგნორირებულია.

საუბარს დავიწყებთ იმ ფაქტიდან, რომ თუ განვითარების პროგრამების ფარგლებში დასახულია ღარიბთა სოციალური სისტემების გარდაქმნა და, იმავდროულად, ასეთი პროგრამები არ ექვემდებარება ლოგიკურ და სწორხაზოვან დაგეგმარებას, მაშინ პროგრამებიდან მოულოდნელი გადახვევები უფრო ნორმად უნდა აღვიქვათ, ვიდრე გადაცდომად. თემები, რომლებიც მოცემულ პროგრამებს ახორციელებენ, ასევე მოულოდნელი გზით ვითარდებიან და ამ პროცესში მათი დამოკიდებულება და მოქმედებებიც შეიძლება მოულოდნელი იყოს. მაგალითად, კოღოების საწინააღმდეგო ბადეები, რომლებიც ლოგინზე უნდა მიმაგრდეს მალარიის პრევენციის მიზნით, მოსახლეობამ შეიძლება ფანჯრებზე დაამაგროს; წყალმომარაგების ახალი სისტემა შეიძლება სულაც არ გამოიყენონ ძველი წყალმომარაგების სისტემაში არსებული „სულების“ შიშით. ამგვარად, მონიტორინგმა და შეფასებამ, რომლებიც მიმართულია პროგრამის ლოგიკური ჩარჩოს ფარგლებში დასახული მიზნების განხორციელების შეფასებისაკენ, შესაძლოა მხოლოდ მნიშვნელოვანი ფულადი სახსრების დანახარჯი გამოიწვიოს და ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტები შეფასებისას მხედველობის მიღმა დარჩეს. თუ ჩვენ განვითარების პროგრამის განხორციელების კვალდაკვალ ვისწავლით, მაშინ მიღწეული შედეგებისა და ზეგალენის შეფასება ნაკლებად მნიშვნელოვანი გახდება. ამასთანავე: სოციალური სისტემების გარდაქმნისა და სწავლების პროცესში მოსალოდნელი და მოულოდნელი შედეგების თანმიმდევრული მონიტორინგისა და რეფლექსიის მნიშვნელობა გაიზრდება.

მე-9 თავში გაანალიზებულია მონიტორინგსა და შეფასებასთან დაკავშირებული საკვანძო ასპექტები. კერძოდ: რისთვის არის ეს საჭირო? ვისთვის კეთდება? ვინ შეიცვალა? რას ვაკვირდებით და ვაფასებთ? როდესაც ვსვამთ კითხვას, თუ რამდენად მდგრადი იქნება ცვლილებები, ვგულისხმობთ, რომ ამ ცვლილებების მდგრადობა გრძელვადიან პერსპექტივაში გვაინტერესებს. მოცემულ თავში, ასევე, მოკლედ განვიხილავთ მენტალური და სოციალური მდგრადობის გარკვეულ ასპექტებს. რადგანც წინამდებარე ნაშრომი სიღარიბესა და განვითარებაზე ქრისტიანული თვალსაზრისის გაანალიზებასა და ფორმირებას ეძღვნება, უფრო მეტ დროს დავუთმობთ სულიერი მდგრადობის საკითხის განხილვას. ასევე, გავაანალიზებთ, თუ რას უნდა დავაკვირდეთ და რა უნდა შევაფასოთ, როდესაც გვინდა გავნსაზღვროთ, თუ რამდენად ნაყოფიერია ჩვენი, როგორც ქრისტიანი ექსპერტების, საქმიანობა.

ამ თავში კვლავ ვიყენებ ჩემი მეუღლის, ლისა მაიერის, დახმარებას. მოცემულ თავს ვასრულებთ საუბრით სულიერებისა და შესაბამისი დისციპლინების როლზე განვითარების პროგრამების შეფასების პროცესში.

წიგნის ბოლო თავი ეხება ქრისტიანობის მიმდევრების მოღვაწეობას ტრანსფორმაციული განვითარების სფეროში. ჩვენ გავაანალიზებთ ქრისტიანობის მიმდევრების როლს ქრისტიანული განვითარების სააგენტოების საქმიანობაში და მოცემულ სფეროში არსებულ პრობლემებზეც ვისაუბრებთ. ჩვენ ქრისტიანობის მიმდევრები და გამავრცელებლები ვართ, რადგანაც ეს საქმიანობა ჩვენი რწმენის ცენტრალური ასპექტია. მაგრამ ის, თუ როგორ ვაკეთებთ ამას, გარკვეულ სიძნელეებსა და გამოწვევებს ქმნის. სიძნელე ისაა, რომ ყველა ადამიანი, ქრისტიანი თუ არაქრისტიანი, განუწყვეტლივ მოღვაწეობს თავისი მრწამსის შესაბამისად და ასეთი გზით გამოხატავს თავის რწმენას. შეკითხვა შემდეგია - რას ვქადაგებთ ან ვის წინაშე ვქადაგებთ? არ არსებობენ განვითარების სფეროს „მიუკერძოებელი“ მოღვაწეები. გამოწვევა კი ისაა, რომ ჩვენ ქრისტიანული მოღვაწეობისა და მიმდევრობის ისეთი პრაქტიკა და ჩარჩო უნდა დავნერგოთ, რომელიც ტრანსფორმაციული განვითარების პრინციპებთან იქნება შესაბამისობაში.

მოცემულ თავში შევეცდებით შემოგთავაზოთ ისეთი კონცეფცია, რომელიც ლესლი ნიუბიგინის ნაშრომზე დაყრდნობით შევიმუშავეთ. განვითარების სფეროში მოღვაწეობისა და ქრისტიანული წესით ცხოვრებისას ჩვენ ვურთიერთობთ თემებთან და ადამიანებთან, რომლებიც გვისვამენ შეკითხვებს. ამ შეკითხვებზე პასუხი სახარებაშია და კიდევ ერთხელ ვრწმუნდებით, რომ სახარება უნდა აღიქმებოდეს როგორც მაგალითი ცხოვრების, საქმისა და სიტყვისა. შესაბამისად, თავად ადამიანებს ეკისრებათ ქადაგებისა და მაგალითის მიცემის ტვირთი. ჩვენ ჩვენი ცხოვრებით და ჩვენი რწმენით ვაძლევთ მაგალითს და ვამყარებთ აზრს, რომ პასუხი დასმულ შეკითხვებზე ქრისტიანულ რწმენის პერველწყაროებშია.

მოცემულ თავში დასმულია მრავალი შეკითხვა და ისინი განხილულია ქრისტიანულ მოღვაწეობასთან დაკავშირებული საკითხების მიხედვით. აღნიშნულია ბიბლიური ისტორიის სრულად მოყოლისა და განმარტების საჭიროება, ცხოვრების სხვადასხვა ასპექტის ურთიერთკავშირი; ხაზგასმულია, რომ სახარება და ქრისტიანობა არსობრივად ერთი და იგივეა და მათ შორის დიქოტომია არ არსებობს. მოცემული თავის შემდეგ ნაწილში განვიხილავთ ქრისტიანული ქადაგებისა და მოღვაწეობის შესაბამისობის უზრუნველყოფის საჭიროებას ტრანსფორმაციული განვითარებისათვის. დავიწყებთ საუბარს იქიდან, რომ ქრისტიანობის მქადაგებლის მიზნები იგივეა, რაც ტრანსფორმაციული განვითარების მიზნები. კერძოდ: გარდაქმნილი ადამიანები და ურთიერთობები. ერთადერთი განსხვავება ისაა, რომ ქრისტიანობის მოქადაგე ადამიანები ღმერთთან ურთიერთობების სფეროში მოღვაწეობენ. მიზნების ასეთი კონვერგენცია იმის დამადასტურებელია, რომ ჩვენ უნდა დავძლიოთ ფიზიკურსა და სულიერს შორის არსებული დიქოტომია.

მოცემული თავის შემდეგ ნაწილში ვისაუბრებთ სახარების ორგანულ და ინტეგრირებულ გააზრებაზე, როგორც იესოსთან მიახლოების საშუალებაზე. ეს დაგვეხმარება იმის გაგებაში, თუ როგორ უნდა ვიქადაგოთ საქმით, სიტყვითა და სასწაულების ინტერპრეტაციით. ქრისტიანული გზავნილი მატერიალიზებულია და ქრისტეს ეკლესიის მიერ ვრცელდება. ამ გზავნილის სიცხადე და მიმზიდველობა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად ჰარმონიულია ჩვენი ცხოვრების გზა და მოქმედებები იესოს გზავნილთან და, ასევე, იმაზე, თუ რამნდენად დაინტერესებულები ვართ სიტყვით, საქმითა და ნიშნით გამოვხატოთ ჩვენი რწმენა. უნდა გვახსოვდეს, რომ არ უნდა გავმიჯნოთ ევანგელიზმი და ქრისტიანობის ქადაგება. ეს არასწორი დიქოტომიაა და მისი დაძლევა უაღრესად მნიშვნელოვანია, რათა ჩვენი ქადაგებისა და სწავლების შედეგად ჭეშმარიტი ქრისტიანების ფორმირებას მივაღწიოთ. მოცემული ნაწილი სრულდება მოწოდებით, რომ ქრისტიანობის გავრცელების სფეროში მოღვაწეობისას, ადრე თუ გვიან, ბიბლიური ისტორია სრულად უნდა გავუზიაროთ ადამიანებს. სწორედ სრული სახით წარმოჩენილი ბიბლიური ისტორია გვაჩვენებს, თუ ვინ ვართ, რისთვის ვართ და უკეთ გავაცნობიერებთ, რომ ქრისტეა ყოვლისშემქმნელი, ის განაგებს ჩვენს ურთიერთობებს.

შემდეგ განხილული იქნება, თუ რა გზით უნდა ვიქადაგოთ. საუბრის დასაწყისიდანვე მოვუწოდებთ ყველა ქრისტიანს, იცხოვრონ ქრისტიანული წესით და პასუხებს თავიანთ შეკითხვებზე სახარებაში იპოვიან. შემდეგ ჩვენ შევახსენებთ ქრისტიანებს, რომ ისინი მზად უნდა იყვნენ თავგანწირვისათვის და არა ჯვაროსნული ლაშქრობისათვის. ჩვენ უნდა დავეხმაროთ საზოგადოებას და ჩვენს თავსაც, რომ ჩვენს ისტორიაში, სამყაროს დასაბამში და განვითარებისაკენ მიმართულ ძალისხმევაში დავინახოთ ღვთის კვალი და მისი მხარდაჭერა. ღარიბების მსოფლმხედველობის გარდაქმნა და მათი საკუთარი თავისადმი, საკუთარი მომავალისადმი დამოკიდებულების შეცვლა შესაძლებელია, თუ ადამიანის მნიშვნელობისა და დანიშნულების თაობაზე შეკითხვებს დავსვამთ და სათანადო პასუხებს გავცემთ. აქვე განვიხილავთ, თუ როგორ შეიძლება ტექნოლოგიის ინტერპრეტაცია ისე, რომ გასაგები გახდეს არა მხოლოდ მისი ტექნიკური ეფექტურობა, არამედ, ასევე, ღვთის განგება ამ პროცესში, რადგანაც მან გახადა ეს შესაძლებელი. ასევე, კიდევ ერთხელ შევახსენებთ მკითხველს, რომ არ უნდა გვქონდეს უხერხულობის განცდა იმის გამო, რომ ქრისტიანები ვართ და ღიად უნდა შეგვეძლოს თქმა, თუ რისი გვწამს.

ამავე თავის შემდეგ ნაწილში ვისაუბრებთ ბიბლიის მნიშვნელობაზე ტრანსფორმაციული განვითარების პროცესში. წარმოდგენილი იქნება მოსაზრება, რომ ბიბლია, როგორც ღვთის მიერ დანატოვარი სიტყვა, უფრო აქტიურად უნდა იყოს გამოყენებული განვითარების პროცესებში და მხოლოდ კვირა დღეს და ლოცვის დროს არ უნდა მივმართავდეთ მას. მოცემული თავი მოგვიწოდებს, თავად მოვძებნოთ ის გზები, რომლებითაც შესაძლებელი გახდება, რომ ბიბლიამ თავად დაამკვიდროს თავისი თავი. ვისაუბრებთ, აგრეთვე, რომაული კათოლიკური ეკლესიის პასტორალური წრის იდეაზე. შემდეგ წარმოგიდგენთ საღმრთო წერილების შესწავლის მეთოდსა და ე.წ. იმ შვიდი ნაბიჯის რაობას, რომელთა ფარგლებში ბიბლია მოაზრებულია, როგორც განვითარების პროგრამების ქმედითი კომპონენტი. შემდეგ მოკლედაა აღწერილი ახალი ტომების მისიის ახლებური ხედვა და ბიბლიის ისტორიის სახით გადაცემის ინიციატივა, რათა ამ გზით ბიბლია უფრო ეფექტურად იყოს გამოყენებული განვითარების პროცესებში. ქრისტიანობის მიმდევრების შესახებ თავი სრულდება შეხსენებით, თუ რას უნდა ჰქონდეს ცენტრალური მნიშვნელობა ქრისტიანებისათვის ტრანსფორმაცია ორი კომპონენტისაგან შედგება: გარდაქმნილი ადამიანები და ურთიერთობები. ღარიბები, შეძლებულები და განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანები (და ორგანიზაციები) ერთად უნდა მუშაობდნენ სამართლიანი და მშვიდობიანი ურთიერთობების მისაღწევად, რათა თავიანთი ჭეშმარიტი იდენტობა და მოწოდება გამოავლინონ. შემდეგ ვისაუბრებთ, თუ როგორ შეიძლება ამის მიღწევა, ე.ი. როგორ გარდაიქმნებიან ქრისტიანები საქმით და მსოფლმხედველობით. თავი სრულდება შეკითხვით: ვინ შეიცვლება? ამ კითხვაზე პასუხი შემდეგია: ყველა უნდა შეიცვალოს. ტრანსფორმაციული განვითარება არის გზა, რომელსაც ყველა უნდა მისდევდეს და რომელიც ყველამ უნდა მოძებნოს.

ანგუს მადისონის ფუნდამენტურმა ნაშრომმა (2003) იმით მიიპყრო ჩვენი ყურადღება, რომ იგი ნათლად ასახავს, თუ რამდენად შეიცვალა სამყარო მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისში. აღსანიშნავია, რომ ქრისტიანობის დასაბამიდან 1800-იანი წლების დასაწყისამდე კაცობრიობის მდგომარეობა არსებითად არ შეცვლილა. მსოფლიოში კეთილდღეობის თვალსაზრისით არსებული ვითარება არ გაუმჯობესებულა, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა 40 წელს არ აღემატებოდა. სამყაროს შექმნის დროიდან მოყოლებული, პრაქტიკულად, ყველა სიღარიბეში ცხოვრობდა და დაუცველი იყო. მთელ მსოფლიოში ქრისტიანობის დასაბამიდან ათასი წლის შემდეგაც კი ადამიანების დღიური შემოსავალი 1.25 დოლარის ეკვივალენტი იყო. 1000-1020 წლებში დღიური შემოსავალი დაახლოებით 1.80 დოლარამდე გაიზარდა (მადისონი, 2003). პრაქტიკულად, ყველა ცხოვრობდა და მუშაობდა სახლში. სამუშაო იმხანად ხელფასისათვის კი არ სრულდებოდა, არამედ ოჯახის საარსებო საშუალებების მოსაპოვებლად. ყოველთვის არსებობდა შედარებით შეძლებულ ადამიანთა მცირე ჯგუფი, მაგრამ უმეტესობა სიღარიბეში ცხოვრობდა, ანუ დაახლოებით ისეთივე გასაჭირში, როგორშიც დღეს სამხრეთის მოსახლეობა ცხოვრობს. მატერიალური დოვლათის შექმნის, საბაზრო სისტემების განვითარების, საკუთარი სამუშაო ძალის გაყიდვის, ან მიწის, როგორც კაპიტალის, იდეა იმხანად არ არსებობდა (ჰეილბრონერი, 1999, 18-19). შემდეგ, მე-19 საუკუნის გარიჟრაჟზე, ისტორიის ვექტორის გასაოცარი ცვლილების შედეგად გლობალური დოვლათისა და ადამიანთა კეთილდღეობის რადიკალურად ახალი ტრაექტორია წარმოიშვა (დიაგრამა 2-1).

დიაგრამა 2-1: გლობალური მშპ-ს გათვლები
(მადისონის დიაგრამის ადაპტირებული ვერსია)

ბოლო ორასი წლის განმავლობაში მსოფლიო დოვლათი დაახლოებით 50-ჯერ, ხოლო მსოფლიო მოსახლეობა 6-ჯერ გაიზარდა. ერთ სულ მოსახლეზე შემოსავალი გლობალურ დონეზე 9-ჯერ გაიზარდა, რაც გასაოცარი მიღწევაა 200-წლიანი პერიოდისთვის (მადისონი, 2003, 256, 259). ევროპაში იმავე პერიოდში სიცოცხლის ხანგრძლივობა, პრაქტიკულად, გაორმაგდა (მადისონი, 2001, 29), ანუ დედამიწის მოსახლეობა გაიზარდა. ასევე გაიზარდა შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე და გაუმჯობესდა მოსახლეობის ჯანმრთელობის მდგომარეობა. იბადება შეკითხვა: რა მოხდა?

შეიცვალა ძალიან ბევრი რამ და ამ ცვლილებების უმეტესობა რადიკალური იყო. როდესაც ევროპაში სეკულარული ნაციონალური სახელმწიფოს იდეა რეალობა გახდა, ადამ სმიტმა დაწერა ნაშრომი „მორალური სენტი მენტების თეორია“ (1759), ხოლო შემდეგ - „ერების კეთილდღეობა“ (1776). მან შემოგვთავაზა ახალი იდეების წყება, რომლებსაც დღეს პოლიტიკური ეკონომიკის სახელით ვიცნობთ. სმიტი ცდილობდა აეხსნა, თუ რა მოხდა ბრიტანეთში ინდუსტრიული რევოლუციის შედეგად. იგი, ასევე, ცდილობდა, განევითარებინა თეორია საერთო დოვლათის დაცვის მექანიზმების თაობაზე. ამასთან დაკავშირებით სმიტმა ორი მნიშვნელოვანი იდეა შემოგვთავაზა (ჰეილბრონერი, 1999, 20). პირველი იდეის თანახმად, მატერიალური დოვლათი, ანუ მიწის წლიური პროდუქტიულობა და შრომის ნაყოფიერება, შეიძლება გაიზარდოს (წარმოებული იყოს) საბაზრო სისტემებში ინვესტიციებისა და ინოვაციების დანერგვის შედეგად; ქვეყნების ეკონიმიკა არ უნდა იყოს იმ მდგომარეობაში, როდესაც ერთნი წაგებაში არიან, ხოლო სხვები მოგებაში, რის გამოც, საბოლოოდ, ეგრეთ წოდებული „განულებული“ მდგომარეობა იქმნება. მეორე იდეის თანახმად კი, ეკონომიკურ ცხოვრებას აღარ სჭირდებოდა კულტურული ტრადიციების ან ავტორიტარული ბრძანებების გარშემო ორგანიზება. „საზოგადოების ეტლი, რომელიც ამდენი ხნის განმავლობაში ნელა მიტაატობდა ტრადიციების დამრეც ფერდობებზე, ახლა მთელი სიჩქარით მიქრის შიდა წვის სისტემის დახმარებით“. შიდა წვის ეს სისტემა კი არის საბაზრო ეკონომიკის სისტემა და მისი „უხილავი ხელი“ (ჰეილბრონერი, 1999, 33). ეკონომიკის შესახებ მოსაზრებების ასეთი პარადიგმული გადანაცვლების გარეშე განვითარების, ანუ ადამიანთა მდგომარეობის გაუმჯობესების, იდეა არ იქნება თანამიმდევრული და სრული.

როგორც ყველამ ვიცით, ამ ცვლილებებს თან სდევდა ინდუსტრიული რევოლუცია, რომელიც თავად საზრდოობდა ტექნოლოგიური გამოგონებებით. ასეთმა გამოგონებებმა არსებითად გაზარდეს ადამიანის ფიზიკური შესაძლებლობები. პირველად კაცობრიობის ისტორიაში იმ სამუშაოს მოცულობა, რომლის გაკეთებაც ადამიანს შეეძლო, აღარ იყო დამოკიდებული მის ფიზიკურ ძალაზე. მე-17 საუკუნის დასაწყისში ფრენსის ბეკონმა თავისი დროის სქოლასტიკოს აკადემიკოსებს მოუწოდა, რომ აპოკალიფსის ნაცვლად ღვთის მეორე ქმნილებას, ბუნებას, გაცნობოდნენ. ბეკონის მოტივაცია, გამოეწვია ასეთი გარდატეხა მეცნიერულ კვლევებსა და დედუქციაში, გამოწვეული იყო მისი სურვილით, გაეუმჯობესებინა უბრალო ადამიანების ცხოვრება (ანდერსონი, 1960, 23, 78). მე-18 საუკუნის დასაწყისისთვის აზროვნების ამ გარდატეხამ დასავლეთს შედეგად მოუტანა უამრავი ახალი გამოგონება, რამაც ხელი შეუწყო ახალი მეცნიერებების ჩამოყალიბებას. განვითარდა თანამედროვე მედიცინა და სოფლის მეურნეობა. ტრანსპორტისა და კომუნიკაციის სფერომ ტრანსფორმაცია განიცადა. ყოველივე ამან თავისი წვლილი შეიტანა ეკონომიკის ახლებურად გააზრებაში.

მიუხედავად ამისა, უნდა აღინიშნოს, რომ ყველაზე ფუნდამენტური ცვლილება იყო ადამიანების მიერ თავიანთი სამყაროს ახლებურად გააზრება და მისი გარდაქმნის უნარის განვითარება. ადამიანებმა დაძლიეს სამყაროს წინაშე მორჩილების განცდა და ახალი შესაძლებლობები და იდეები აღმოაჩინეს, რომლებზე დაყრდნობითაც თავიანთი ძალისხმევა წარმართეს საკუთარი მდგომარეობის გაუმჯობესებისაკენ. დეერდრი მაკლოსკიმ, ეკონომიკის, ისტორიისა და ინგლისური ლიტერატურის პროფესორმა, უაღრესად დამაჯერებლად განავითარა თავისი მოსაზრება, რომ მე-19 საუკუნის დასაწყისში ინოვაციებისა და ეკონომიკის სწრაფი განვითარება გამოწვეული იყო მნიშვნელოვანი გარდატეხით ადამიანთა ცნობიერებასა და თვითშეფასებაში. ღარიბი მსახურებიდან და მონებიდან, რომლებიც თავიანთ ხვედრს შეგუებულნი იყვნენ, დაიწყო საშუალო ფენის ფორმირება. ეს უკანასკნელი სულ უფრო მეტ პატივისცემას იმსახურებდა და თავის ადგილს იმკვიდრებდა, რადგანაც ამ ფენას უფლება მიეცა განეხორციელებინა თავისი ნოვატორული იდეები და დამსახურებული საზღაური მიეღო თავისი ძალისხმევის გამო (მაკლოსკი, 2010, 11-12). თავისუფლებამ და ადამიანთა ახალი შესაძლებლობების გამოვლენამ გასაქანი მისცა ადამიანთა შემოქმედებით მხარეს და გაჩნდა უკეთესი მომავლის იმედი. ეს იდეა ბევრჯერ გამეორდება წიგნში, როდესაც ღარიბი ადამიანების ჭეშმარიტი იდენტობის აღმოჩენაზე ვისაუბრებთ. მოცემული იდეა რადიკალურად ახალი იყო.

პლატონის ხანიდან მოყოლებული სამყარო ითვლებოდა მარადიულ და უცვლელ გარემოდ. ცვლილება ყოველთვის ითვლებოდა უარყოფითად, დეგენერაციად. თუ ცვლილება თავისთავად არ არის დეგენერაცია, მაშინ იგი შეიძლება პოზიტიურიც იყოს. ცვლილება, რომელსაც განათლებული საზოგადოება ახორციელებს, მეტი ალბათობით პოზიტიური უნდა იყოს. პროგრესი ადამიანის შესაძლებლობების გამოვლენას უწყობს ხელს (ჯილესპი, 2008, 36).

ადამიანთა შემოქმედებითი უნარის გამოვლინების გასაოცარმა ტალღამ ახალ გამოგონებებს მისცა დასაბამი და, რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, მოხდა ახალი იდეებისა და კონცეფციების ჩამოყალიბება. ამას თან სდევდა საყოველთაო განათლების იდეის დანერგვა, რადგანაც ყველას ჰქონდა იმის პოტენციალი, რომ თავისი კვალი დაეტოვებინა ისტორიაში.

ყოველივე ზემოხსენებულის ერთობლიობამ, ანუ აზრმა, რომ ადამიანი რაციონალური არსებაა, რომელსაც თავისი წვლილი შეაქვს ისტორიულ განვითარებაში, საბაზრო სისტემების დანერგვის შედეგად ეკონომიკური ზრდის ტემპმა და მეცნიერებისა და ტექნიკის მიღწევებმა მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს მსოფლიოს განვითარების ტრაექტორიაში. სამყარომ, რომელიც უკიდურესი სიდუხჭირით ხასიათდებოდა, ტრანსფორმაცია განიცადა და იგი ჭარბი დოვლათის მქონე სამყაროდ გადაიქცა, რაც განსაკუთრებით დამახასიათებელია დასავლური სამყაროსათვის. საბოლოო ჯამში, იგი ჭარბი მოხმარებისა და საკუთარი სურვილების დაკმაყოფილების ტენდენციამ მოიცვა.

საზოგადოებისა და ადამიანების ცვლილების კვალდაკვალ შეიცვალა შეხედულებებიც. ქველმოქმედების, გასაჭირში მყოფ ადამიანებზე ზრუნვისა და მათი თანაგრძნობის იდეა ისეთივე ძველია, როგორიც მსოფლიოს რელიგიების უმრავლესობა, მაგრამ მხოლოდ მე-19 საუკუნის შუა პერიოდში, თანაგრძნობისა და ქველმოქმედების იდეასთან ერთად, დამკვიდრება დაიწყო აზრმა, რომ ადამიანების ტანჯვა და სიღარიბე დაუშვებელია და საჭიროა მისი პრევენცია და, თუ ეს შესაძლებელია, მისი საბოლოოდ აღმოფხვრა (შნაიდერი, 1998, 122). სწორედ ამ პერიოდში მიეცა დასაბამი ინსტიტუტების მეშვეობით ადამიანთა ორგანიზებული დახმარების იდეას.

თანამედროვე ჰუმანიტარული მოძრაობა მე-18 საუკუნის ბოლოდან და მე-19 საუკუნის დასაწყისიდან ვითარდება მონების, პატიმრების, ცხველებისა და ბავშვების მიმართ სისასტიკის აღმოფხვრის მიზნით. იმ პერიოდში საფუძველი ჩაეყარა საწარმოების, სანიტარული სფეროებსა და პენიტენციალური დაწესებულებების რეფორმირებას, რაც დღესაც გრძელდება (შნაიდერი, 1998, 120).*

იმავე პერიოდში ევროპაში პირველი ჰუმანიტარული სააგენტოები გაჩნდა, კერძოდ, წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი (1863) და გერმანიის კარიტასი (1867).

მატერიალური დოვლათისა და კეთილდღეობის მიმართულებით ფუნდამენტური ძვრები პირველად ევროპაში მოხდა, რის შემდეგაც ეს პროცესი მსოფლიოს სხვა ქვეყნებშიც გავრცელდა დასავლური კოლონიალიზმის გავრცელებასთან ერთად. მიუხედავად იმისა, რომ ჩინეთში, ინდოეთსა და ბრაზილიაში ისტორიის ამ ტრაექტორიით სვლა უკვე დაიწყო, ეს ცვლილებები ღარიბებს მაინცდამაინც არ შეხებია და, შეიძლება პირიქითაც ითქვას, ღარიბები ხშირად ამ პროცესების მსხვერპლნიც კი ხდებიან. ამავე პერიოდში ჩამოყალიბდა საპირისპირო ეკონომიკური კონცეფცია, ანუ მარქსიზმი, რომელიც, მისი მიმდევრების მტკიცების თანახმად, ადამიანთა ყველა პრობლემის გადაჭრის გზებს გვაჩვენებს. მიუხედავად განვითარების პროცესების არაჰომოგენური მიმდინარეობისა და მუდმივი დებატებისა, თუ როგორ უნდა იმუშაოს შემოთავაზებულმა მიდგომებმა რეალურ სამყაროში, იდეა, რომ ღარიბ ერებსა და თემებსაც შეუძლიათ განვითარება, საყოველთაოდ აღიარებული გახდა. ტრანსფორმაციული განვითარება სწორედ ისტორიის განვითარებაში მომხდარი ამ რადიკალური ცვლილებების შედეგია.

________________

* შნაიდერი კარგად იცნობდა შუა საუკუნეების რელიგიური ორდენების საქველმოქმედო საქმიანობას, მაგრამ იგი აღნიშნავს, რომ ისინი არ იყვნენ განვითარებული იმ დონემდე, რომ ორგანიზებული დახმარების გაწევა შეძლებოდათ. სოციალური ინსტიტუტები, რომლებიც მხოლოდ საქველმოქმედო დახმარების გაწევაზე არიან ორიენტირებულნი, მხოლოდ მე-19 საუკუნეში ჩამოყალიბდა.

ტერმინი „განვითარება“ ღარიბების მდგომარეობის გაუმჯობესებისა და მათი კეთილდღეობის მიღწევის მნიშვნელობით პირველად 1950-იანი წლების დასაწყისში გამოიყენეს დასავლეთში. მეორე მსოფლიო ომის გამანადგურებელი შედეგების შემდეგ ევროპა თანდათან აღდგა და ეკონომიკური აღმავლობის გზას დაადგა. ომის შემდგომ პერიოდში დაიწყო ყოფილი კოლონიებისათვის დამოუკიდებლობის მინიჭების პროცესებიც.

იმავე პერიოდში ჯარისკაცები და ომის კორესპონდენტები, რომლებიც მთელ მსოფლიოში იყვნენ მიმოფანტულნი, თანდათან სახლებში ბრუნდებოდნენ და ყვებოდნენ ისტორიებს შორეულ ეგზოტიკურ ქვეყნებზე, რომლებსაც დასავლური კულტურისგან განსხვავებული კულტურა ჰქონდათ. დასავლეთში რადიომ და ტელევიზიამ ყველაზე ღარიბების სახლებშიც შეაღწია და მათი ცხოვრება ახალი სიტყვებითა და გამოსახულებებით შეავსო. უფსკრული მდიდრებსა და ღარიბებს შორის, დასავლეთსა და მსოფლიოს დანარჩენ ქვეყნებს შორის კიდევ უფრო ღრმავდებოდა და ეს სხვაობა სულ უფრო თვალში საცემი ხდებოდა.

განვითარებისა და სიღარიბის დაძლევის იდეა დასავლეთში ცხოვრების ნორმად იქცა და „ხშირად ასე საუბრობენ ამ მიმართულებაზე, როგორც კვაზი-რელიგიურ მისიაზე. დასავლეთის ინდუსტრიული ქვეყნები თავიანთ მორალურ მოვალეობად მიიჩნევენ, აქტიური ზომები გაატარონ იმ ქვეყნების დასახმარებლად, რომლებიც ტექნიკურად (ან კულტურულად) უფრო ჩამორჩენილები არიან“ (ტინდეილი, 2006, 156).

რას გულისხმობენ დასავლელი ალტრუისტები ტერმინში „განვითარება?“ ჩვენ ზოგჯერ გვავიწყდება, რომ როდესაც დასავლეთი თავის თავს განვითარებულად მიიჩნევდა, ბოლომდე ნათელი არ იყო, თუ როგორ მიაღწიეს ამ განვითარებას. გარდა ამისა, დასავლეთი ჯერ კიდევ შერყეული იყო იმ ორი მსოფლიო ომის შედეგად, რომლებიც მისი განვითარების პროცესების განმავლობაში მოხდა. იგი, ასევე, გლობალური ეკონომიკური დეპრესიისა და ჰოლოკოსტის უარყოფითი ზეგავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. ამასთანავე დასავლეთი მიიჩნევდა, რომ განვითარებადი ქვეყნები მისთვის ნიშანდობლივი მოდელით უნდა განვითარებულიყვნენ. 1960-იან წლებში უოლტ როსტოუს „არაკომუნისტური მანიფესტი“ და მის მიერ შემოთავაზებული ეკონომიკური განვითარების 5 ეტაპი იმხანად არსებულ განვითარების სტრატეგიებს დაედო საფუძვლად (1960). განვითარების მიზნად მოიაზრებოდა მოდერნიზაცია (ვესტერნიზაცია), ხოლო განვითარების საზომი ქვეყნის ეკონომიკის მასშტაბი იყო. განვითარების მეთოდად ეკონომიკური ზრდა მიიჩნეოდა, როსტოუს 5 ეტაპის შესაბამისად. მოდერნიზაციის თეორიის (დიაგრამა 2-2) ძირითადი დაშვება ის იყო, რომ ღარიბი საზოგადოებების ტრადიციული კულტურა და ფასეულობები უნდა გარდაქმნილიყო და გარდაიქმნებოდა კიდევაც მოდერნიზაციასთან, ურბანიზაციასთან, განათლების ახალ სისტემებთან შეხებისას და დასავლეთის საბაზრო სისტემებთან ინტეგრაციისას.

დიაგრამა 2-2: მოდერნიზაციის თეორია

ითვლებოდა, რომ ტრადიციული ფასეულობები ხელს უშლის ეკონომიკურ განვითარებას და ისინი „თანამედროვე“ ფასეულობებით უნდა ჩანაცვლდეს. ფასეულობების ასეთი ჩანაცვლება „თანამედროვე“ ეკონომიკის განვითარებას შეუწყობდა ხელს. უნდა გვახსოვდეს, რომ როსტოუს განვითარების გზა დასავლეთის ცივი ომის სტრატეგიის ნაწილიც იყო. ხანდახან ეს სტრატეგია ნიშნავდა ზესახელმწიფოების მიერ არაპირდაპირი გზით წარმოებულ ომებს, ანუ მათ მიერ ინიცირებულ ომებს მათი მონაწილეობის გარეშე. ხანდახან ეს სტრატეგია განვითარების სფეროში დახმარების ფორმით გამოიხატებოდა. სამხრეთის ღარიბი ერების დახმარება მათი საბჭოთა გავლენისგან გამო ყვანის გზად მოიაზრებოდა. 1960-იან წლებში განვითარების იდეა ყოველთვის ალტრუისტული არ იყო. განვითარებისა და დახმარების პროგრამების განხორციელებას შესაბამისი სისტემა და ინსტრუმენტები სჭირდებოდა.

დასავლეთის მთავრობებმა შესაბამისი ინსტიტუტები შექმნეს, ანუ 1961 წელს შეიქმნა USAID, ხოლო 1964 წელს ბრიტანეთის საერთაშორისო განვითარების სამინისტრო (ამჟამად საერთაშორისო განვითარების დეპარტამენტი - DFID) ჩამოყალიბდა. 1965 წელს გაერთიანებულმა ერებმა გაეროს განვითარების პროგრამა დააარსეს (UNDP). ლათინურ ამერიკაში (1959), აფრიკასა (1964) და აზიაში (1966) რეგიონული განვითარების ბანკები ჩამოყალიბდა.

იმავე პერიოდში საერო და ქრისტიანულმა ორგანიზაციებმა, რომლებიც თავდაპირველად ჰუმანიტარული დახმარების მიზნით იყო შექმნილი, თავიანთი პროექტების პორტფელს განვითარებისაკენ მიმართული პროგრამებიც დაამატეს. ასეთებს შორის იყო Oxfam, CARE, Catholic Relief Services, Caritas, Church World Service, ხოლო 1970-იან წლებში ასეთივე მიმართულება გამოიკვეთა Action Aid, World Vision, და Tear Fund-ში.

მოდერნიზაციის თეორია საკმაოდ ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში იყო პოპულარული, მაგრამ მოგვიანებით მან დაკარგა თავისი მიმზიდველობა კულტურისა და ეკონომიკისადმი არაშორმსჭვრეტელი დამოკიდებულების გამო. დაიწყო განვითარების სხვა თეორიების შემუშავება. ასე მაგალითად, ქვეყნების ურთიერთდამოკიდებულების თეორიის შესაბამისად, რომელსაც ნეომარქსისტული და ლათინურ-ამერიკული ფესვები ჰქონდა, დასავლეთი იყო მიზეზი, რის გამოც სამხრეთი არ ვითარდებოდა და რომ მოდერნიზაციის თეორია და განვითარების პროგრამების ფარგლებში მიწოდებული დახმარება უცვლელ, ნეოკოლონიურ და კაპიტალისტურ რეალობას ნიღბავდა. ორივე თეორიის შესაბამისად, განვითარების მიზანი ეკონომიკური ზრდა იყო, მაგრამ განვითარების მეთოდების ნაკრები მარქსისტული ან კაპიტალისტური ეკონომიკის აშენებას ემსახურებოდა. ზოგმა მესამე გზის ძიებაც კი დაიწყო, მაგალითად, გზა, რომელიც ი.ფ. შუმახერის ნაშრომში იყო ასახული სახელწოდებით „პატარა ლამაზია“ (1973). ეს იყო შემახერის მცდელობა, ჩამოეყალიბებინა თეორია ეგრეთ წოდებული ბუდისტური ეკონომიკის თაობაზე.

1980-იან წლებში განვითარების სფეროში მოღვაწე პრაქტიკოსებმა, რომლებიც დაიღალნენ დებატების მოსმენით გლობალური ეკონომიკის ისტორიისა და თეორიის შესახებ, თავად დაიწყეს მიდგომის შემუშავება, რომელსაც ადამიანებზე ორიენტირებული განვითარება უწოდეს და რომელიც მათი ღარიბებთან მრავალწლიანი მუშაობის პრაქტიკული გამოცდილების შედეგი იყო. გარდა ამისა, გაჩნდა ალტერნატიული „მცირე“ თეორიები, რომლებიც თავიანთი შინაარსით, ადგილითა და დროით იყვნენ შემოფარგლულნი და რომელთა მიერ მხოლოდ ეკონომიკის განვითარებაზე ორიენტირებული იდეების ეფექტურობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა.

სასექსის უნივერსიტეტის განვითარების კვლევების ინსტიტუტის მკვლევარმა რობერტ ჩემბერსმა, რომელსაც ინდოეთისა და აფრიკის რეგიონებში პრაქტიკული მუშაობის ხანგრძლივი გამოცდილება ჰქონდა, წამოაყენა მოსაზრება, რომ სიღარიბე არის მთელი რიგი ურთიერთდაკავშირებული ასპექტების ერთობლიობა, რომელიც სხვადასხვა სისტემის შედეგია. შესაბამისად, სიღარიბესთან ბრძოლის მიმართ სისტემური მიდგომები უნდა შემუშავდეს, რომლებიც ორიენტირებული იქნება ადამიანების „პასუხისმგებელ მოქმედებებსა და კეთილდღეობის უზრუნველყოფაზე“ (ჩემბერსი, 1983, 37; 1997, 10). ურბანული დაგეგმარების საკითხების პროფესორმა ჯონ ფრიდმანმა, რომელსაც ლათინურ ამერიკაში ხანგრძლივი მუშაობის გამოცდილება ჰქონდა, ასეთი მოსაზრება გამოთქვა: მიუხედავად იმისა, რომ ჩემბერსისეული განვითარების დაგეგმვის პროგრამები, დამყარებული ადამიანების ინიციატივებზე, საჭიროა, მხოლოდ ასეთი პროგრამები საკმარისი არ არის (1992). ფრიდმანის აზრით, სიღარიბე იმით არის განპირობებული, რომ ღარიბ ოჯახებს არ აქვთ საკმარისი სოციალური და პოლიტიკური უფლებამოსილება, რომ საკუთარი მდგომარეობა გაიუმჯობესონ და სახელმწიფოსაგან ისეთი მომსახურებების ხელმისაწვდომობა მითხოვონ, რომლებსაც ისინი იმსახურებენ. მისი აზრით, საჭიროა ღარიბების ასოციაციებსა და ქსელებში გაერთიანება, რის შედეგადაც შეუძლებელი გახდება მათი იგნორირება და ისინი კუთვნილ ადგილს დაიკავებენ სამოქალაქო საზოგადოებაში. მხოლოდ მაშინ შეძლებენ ღარიბები იმ ეკონომიკური და პოლიტიკური სისტემებისთვის წინააღმდეგობის გაწევას, რომლებიც მათ ინიციატივებს ზღუდავს. მიუხედავად იმისა, რომ განვითარების შესახებ დისკურსში შესაბამისი სახელმწიფო მომსახურების ხელმისაწვდომობისა და სოციალური უფლებამოსილების გაზრდის საკითხი ცენტრალურ ადგილს იკავებდა, განვითარების მთავარ საზომად კვლავაც ეკონომიკის ზომა რჩებოდა. ჩემბერსისა და ფრიდმანის თეორიებს უფრო დეტალურად მე-4 და მე-5 თავში განვიხილავთ.

1990-იან წლებში განვითარების საზომის გააზრებაში ცვლილებები მოხდა. ინდოელმა განვითარების ეკონომისტმა, ამარტია სენმა, გაეროს განვითარების პროგრამის პაკისტანელ ეკონომისტთან, მაჰმუდ ულ ჰაკთან, ერთად დაიწყო მუშაობა განვითარების შეფასების ახალ ინდექსზე. ამ ინდექსის ძირითადი მიზანი იყო განვითარების ეკონომიკის შეფასებისას ყურადღების გადატანა მთლიანი შიდა პროდუქტიდან ადამიანებზე ორიენტირებულ მიდგომებზე. შედეგად შემუშავდა ადამიანური განვითარების ინდექსი (HDI), რომელშიც შევიდა: სიცოცხლის ხანგრძლივობა, როგორც ჯანმრთელობის მდგომარეობის ინდიკატორი, წერა-კითხვის უნარი, როგორც განათლების ინდიკატორი, და მშპ, როგორც ცხოვრების დონის ინდიკატორი. დროთა განმავლობაში განვითარების შეფასების საზომებში ასეთი ცვლილების შედეგად თავად განვითარების პროგრამების დიზაინიც შეიცვალა. განვითარება აღარ იყო მიბმული მხოლოდ ეკონომიკურ განვითარებასთან.

მან, ასევე, შეისწავლა შიმშილსა და დემოკრატიას შორის კორელაცია. აღსანიშნავია, რომ დემოკრატიულ ქვეყნებში შიმშილობის თვალსაზრისით სერიოზული პრობლემები არასოდეს ყოფილა (სენი, 1999, 16). ამ აღმოჩენის ზეგავლენით მან დაწერა ნაშრომი „განვითარება, როგორც თავისუფლება“, რომლის ძირითადი გზავნილი ასეთია: სიღარიბის ძირითადი მიზანი ადამიანთა თავისუფლების შეზღუდვაა! დაბალი შემოსავალი, განათლების უქონლობა, ცუდი ჯანმრთელობა, მომსახურებების მიუწვდომლობა ადამიანებს ნაკლებად თავისუფალს ხდის, ისევე როგორც პოლიტიკური და სამოქალაქო უფლებებისა და მონაწილეობის შეზღუდვა (სენი, 1999, 4). „ადამიანების პოზიტიურ მიღწევებს ეკონომიკური შესაძლებლობები, პოლიტიკური თავისუფლებები, სოციალური უფლებამოსილება და ინიციატივების წახალისება განაპირობებს“ (1999, 5).

სენის მიხედვით, ადამიანთა კეთილდღეობა გაიგება და იზომება არა იმის მიხედვით, თუ რას მოიხმარენ ისინი (ეკონომიკა), არამედ იმის გათვალისწინებით, თუ ვინ არიან და რას აკეთებენ. ეს ნიშნავს: გათვალისწინებული უნდა იყოს ისეთი ასპექტები, როგორებიცაა: წერა-კითხვის ცოდნა, ჯანმრთელობა, ეკონომიკური აქტივობა, საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობა. სენი ამას „ფუნქციონალურ საჭიროებებს“ უწოდებს. ეს ადამიანთა ცხოვრების ისეთივე საბაზისო საჭიროებებია, როგორებიცაა ჭამა, სათანადო საცხოვრებელი პირობები, სუფთა ჰაერი, სუფთა სასმელი წყალი, მაღალი იდეალები, საკუთარი თავის პატივისცემა, ღირსება, საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობა, უსაფრთხოების შეგრძნება. ადამიანთა უფლებების ტრადიციებიდან გამომდინარე, ყველა ადამიანს აქვს ამის უფლება. ამავე აზრს ამკვიდრებს ბიბლია. მოციქულებისათვის საზოგადოების ყოფითი წარმატების საზომი იყო ქვრივებისა და ობლების კეთილდღეობა. თუ ღარიბებს შეუძლიათ საზოგადოებაში ნორმალურად ცხოვრება, მაშინ თავად საზოგადოებაც ფუნქციონირებს. ღმერთს უფრო მეტი სურდა კაცობრიობისათვის, ვიდრე, უბრალოდ, მისი ფიზიკური გადარჩენა.

სენი გვიმტკიცებს, რომ უნდა გავცდეთ მხოლოდ ფუნქციონალური საჭიროებების იდეას და განვითარების კონტექსტში ადამიანთა შესაძლებლობებიც განვიხილოთ. იგი შესაძლებლობებს განმარტავს, როგორც ადამიანის უნარს ან მის არჩევანს, გააკეთოს რაღაც. მისი აზრით, იმისთვის, რომ კეთილდღეობას მივაღწიოთ, თავისუფალი უნდა ვიყოთ ჩვენს არჩევანში, თუ რა გვსურს, ვინ გვინდა, რომ ვიყოთ. ადამიანის დანიშნულებაა განვითარდეს და არა მხოლოდ გადარჩეს. სენი შესაძლებლობებს განმარტავს, როგორც „ადამიანის უნარს, შექმნას რაღაც ღირებული ან იმოქმედოს ღირსეულად“ (1999, 30). სენი, ასევე, ამტკიცებს, რომ ადამიანთა კეთილდღეობა უნდა მოიაზრებოდეს როგორც უნარი, მოიძიოს ისეთი ფუნქციები, რომლებიც, თავად ადამიანთა შეფასების მიხედვით, ღირებულია. ეს შეესაბამება ღმერთის მოწოდებას ადამიანებისადმი, რომ ისინი უნდა გადარჩნენ და იმოქმედონ, როგორც სამყაროს თანაშემოქმედებმა.

თავისუფლება ადამიანთა განვითარების მიზანიცაა და საშუალებაც. განვითარების მიზანია ისეთი გარემოსა და პირობების შექმნა, რომელშიც ყველა ადამიანს ექნება უკეთესი მომავლის შექმნის შესაძლებლობა, თუ ისინი ამას მოისურვებენ. თავისუფლება ორი გზით უწყობს ხელს განვითარებას. პირველი - ღარიბები თავად უნდა იყვნენ განვითარების პროცესის მონაწილეები, თუ მათი შესაძლებლობები გაფართოვდება. მეორე - ჩვენ უნდა დავეხმაროთ ღარიბებს იმ ბარიერების გადალახვაში, რომლებიც ხელს უშლის მათ საკუთარი არჩევანის გაკეთებასა და, შესაბამისად, მოქმედებაში. პირველად ისტორიაში, განვითარების თეორიისა და პრაქტიკის შეფასების პროცესში, ეთიკური სტანდარტი მიჩნეული იქნა ყველაზე მნიშვნელოვნად. თუ ადამიანები უფრო თავისუფლები იქნებიან, ისინი პოზიტიურ ცვლილებებს მიაღწევენ. თუ ისინი ნაკლებად თავისუფალები იქნებიან, განვითარების პროცესი არ იქნება წარმატებული. განვითარების პროცესის ძირითადი ამოცანა ადამიანთა თავისუფლების გაფართოება გახდა, ხოლო ეკონომიკის ზრდა ამ პროცესის მხოლოდ ერთ-ერთ შემადგენელ ნაწილად მოიაზრებოდა. ამ ნაშრომისთვის სენმა ნობელის პრემია მიიღო ეკონომიკის განვითარების სფეროში.

დიაგრამა 2-3: განვითარება როგორც თავისუფლება
(სენის მიდგომაზე დაყრდნობით, 1999)

განვითარების, როგორც თავისუფლების, შეფასება კონცეპტუალურად მარტივია. შეფასების ლოგიკა შემდეგია: „თავისუფლებების გაფართოების მიზანი მიღწეული იქნა?“ ეფექტურობის ლოგიკა შემდეგია: „ადამიანები უფრო თავისუფლები არიან, რომ იმოქმედონ?“ სენის თვალსაზრისი, რომ ადამიანთა თავისუფლება და შესაძლებლობები მნიშვნელოვანია, ძირითადად ემთხვევა ქრისტიანული ანთროპოლოგიის პოზიციას, თუმცა გარკვეული განსხვავებები მაინც არსებობს. სენი არ აშუქებს ამ საკითხებს ქრისტიანული თვალსაწიერიდან, რომლის თანახმად ღვთის სახიერების ბიბლიური იდეა ისაა, რომ იგი ადამიანების შესაძლებლობებს, ანუ მათ თავისუფლებასა და შემოქმედებითობას, უმთავრეს მნიშვნელობას ანიჭებს. სენის თვალსაზრისი და ქრისტიანული თვალსაზრისი ერთმანეთისაგან იმით განსხვავდება, რომ ქრისტიანული პოზიციით თავისუფლება, რომელსაც ღმერთი ანიჭებს ადამიანებს (მათ შორის უფლება, არ სწამდეთ ღმერთისა), შეუზღუდავია. ჩვენ გვაქვს თავისუფალი არჩევანი, უარი ვთქვათ ჩვენი თავისუფლების რაღაც ნაწილზე, თუკი უკეთ შევძლებთ ღვთისა და მოყვასის სიყვარულს. ადამიანის თავისუფლებისა და შესაძლებლობების ასეთი ინტერპრეტაციის შემოთავაზება და სწავლება ქრისტიანული განვითარების ორგანიზაციებსა და მკვლევრებს შესაძლებლობას ანიჭებს, რათა ხელი გაუმართონ განვითარების სფეროში მოღვაწე ორგანიზაციებსა და პიროვნებებს. ამ საკითზე უფრო დეტალურად წიგნის სხვა ნაწილშიც გვექნება საუბარი.

1990-იან წლებში სენის მიდგომა ფართოდ იქნა აღიარებული და ქვეყნის ეკონომიკის მოცულობა სავსებით მართებულად იქნა მიჩნეული საშუალებად და არა საბოლოო მიზნად. ეკონომიკამ კუთვნილი, ანუ თანმხლები, ადგილი დაიკავა განვითარების ამ ახლებურ და მრავალწახნაგოვან ინტერპრეტაციაში, რომელიც უკვე ეთიკურ ფასეულობების, ადამიანთა შესაძლებლობებისა და უფლებამოსილების გაფართოებასაც მოიცავდა. დოვლათის შექმნა არ არის თვითმიზანი, არამედ იგი ადამიანის შესაძლებლობების განვითარების საშუალებაა (სენი, 1999, 14). განვითარების იდეალი აღარ იყო დასავლური მოდერნიზაცია. დამკვიდრდა აზრი, რომ ღარიბთა მდგომარეობა თავად ღარიბების ინიციატივითა და მონაწილეობით უნდა გაუმჯობესდეს.

სენის იდეების ასეთი ფართო აღიარების ზეგავლენით განვითარების თაობაზე დიალოგი არსებითად გარდაიქმნა. მოდელი, რომელიც დასავლური განვითარების გზის არჩევასა და ქვეყნის ეკონომიკის ზომის შეფასებას ითვალისწინებდა, 21-ე საუკუნეში ჩანაცვლებული იქნა ადამიანთა კეთილდღეობასა და შესაძლებლობების განვითარებაზე ორიენტირებული მოდელით. ამჟამად ძირითადი ამოცანაა განვსაზღვროთ, თუ რას ნიშნავს რეალურად ადამიანის კეთილდღეობა და როგორ უნდა გავზარდოთ იგი. ახლა უკვე შესაძლებელია, რომ განვითარების თაობაზე დისკურსი შეერწყას ადამიანის კეთილდღეობის თაობაზე არსებულ სხვა დისკურსებს, მათ შორის რელიგიურსაც.

„კეთილდღეობა არის სავსე მუცელი, თავისუფალი დრო, რომ ილოცო, და ბამბუკისაგან დაწნული ლოგინი“.

ღარიბი ქალი ბანგლადეშიდან
(ნარაიან-პარკერი და ავტორთა ჯგუფი, 2000, 234)

მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ დებატები ევოლუციისა და განვითარების იდეის ახლებურად გააზრების თაობაზე, ძირითადად, ჩრდილოეთის აკადემიურ წრეებში მიმდინარეობდა, შემდეგ კი ამ დებატებს სამხრეთის აკადემიური წრეების წარმომადგენლები და პრაქტიკოსებიც შეუერთდნენ. 1990-იანი წლების ბოლოსკენ ზოგმა მათგანმა დაიწყო ფიქრი, რომ შესაძლოა, თავად ღარიბების აზრის მოსმენა სიღარიბის მიზეზებზე ბევრად უფრო სასარგებლო ყოფილიყო.

არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და აკადემიური წრეების წარმომადგენლებს დაახლოებით ათი წელი დასჭირდათ მსოფლიო ბანკის დასარწმუნებლად, რომ ის აღნიშნული პრობლემით დაინტერესებულიყო. მისი ეკონომისტები, რომლებიც მსოფლიოს ყველაზე მდიდარი ქვეყნების სახსრებით ფინანსდებოდნენ, ღარიბთა რეალურ სამყაროს საკმაოდ შორიდან უყურებდნენ და კარგად არ იცნობდნენ ღარიბების პრობლემებს. ამ ორგანიზაციიდან, რობერტ ჩემბერსის რეკომენდაციით, მკვლევართა ჯგუფი მიავლინეს მსოფლიოს 60 ათასზე მეტი ღარიბის აზრის მოსასმენად. მკვლევართა ამ ჯგუფის დასკვნებზე დაყრდნობით, 2000-იანი წლების დასაწყისში პროექტის „ღარიბთა ხმა“ ფარგლებში გამოქვეყნდა სამი ნაშრომი (ნარაიან-პარკერი და ავტორთა ჯგუფი, 2000).

ამ კვლევის მეშვეობით ცნობილი გახდა ღარიბების მოსაზრება სიღარიბეზე. მათი უმეტესობა აღწერდა, რამდენად უარყოფითად აისახება მათ ცხოვრებაზე სიღარიბე, ჩაგვრა და უსამართლობა. კვლევის ფარგლებში ღარიბებს იმასაც ეკითხებოდნენ, თუ როგორ ესმოდათ მათ ადამანების კეთილდღეობა. როგორც მოსალოდნელი იყო, ყველაზე მნიშვნელოვან პრიორიტეტებად მეტი საკვები, უკეთესი ჯანმრთელობა და განათლების მისაწვდომობა დასახელდა. ადამიანთა კეთილდღეობა საბაზისო საარსებო საშუალებების მისაწვდომობის გარეშე ნამდვილად წარმოუდგენელია, მაგრამ უფრო საინტერესო ის იყო, რომ როდესაც ეს ადამიანები მატერიალურ კეთილდღეობაზე საუბრობდნენ, საკმაოდ მოკრძალებულები იყვნენ თავიანთი საჭიროებების ჩამოთვლაში. ამბობენ: „ბავშვს ლოგინი, ფეხსაცმელი, ორი ზეწარი მაინც უნდა ჰქონდეს, რომ მიწაზე არ ეძინოს, როგორც ახლა“ (ნარაიან-პარკერი და ავტორთა ჯგუფი, 2000, 25).

აღსანიშნავია, რომ საუბარი მალე გასცდა მხოლოდ მატერიალური სურვილების ფარგლებს. კეთილდღეობის თაობაზე მოსაზრებების უმეტესობა ადასტურებს, რომ ღარიბებისათვის კეთილდღეობის საწინდარი წარმატებულ სოციალურ ურთიერთობებშია (ნარაიან-პარკერი და ავტორთა ჯგუფი, 2000, 26). ინტერვიუებში ხშირი იყო ისეთი პასუხები, როგორებიცაა: ოჯახზე უკეთ ზრუნვის შესაძლებლობა, ჰარმონიული ურთიერთობები ოჯახსა და თემში, მეგობრების ყოლა, სხვების დახმარება.

მკვლევრები ნაკლებად მოელოდნენ, რომ კეთილდღეობის ზოგი ნიშნის დახასიათება ფსიქოლოგიურ ასპექტებს შეეხებოდა (ნარაიან-პარკერი და ავტორთა ჯგუფი, 2000, 26-27). ხშირი იყო ისეთი პასუხები, როგორებიცაა: თვითშეფასების ამაღლების სურვილი, საკუთარი ღირსების შეგრძნება და სხვა. ადამიანთა კეთილდღეობის ელემენტებს შორის დასახელდა, აგრეთვე, სულიერი სიმშვიდე, ბედნიერება, ცხოვრებით კმაყოფილება, ნაკლები სადარდებელი. მკვლევრების დასკვნის შესაბამისად, „კეთილდღეობაზე საუბრისას ასახელებდნენ სულიერ ცხოვრებასა და რელიგიური ადათების შესრულების შესაძლებლობასაც“ (ნარაიან-პარკერი და ავტორთა ჯგუფი, 2000, 38).

ნათელია, რომ დასავლური დიალოგი განვითარების თაობაზე და თანამედროვე მოსაზრებები ადამიანთა კეთილდღეობასთან დაკავშირებით თანამედროვეობის პროდუქტია. მიუხედავად სამყაროში არსებული ძალადობისა და სიღარიბისა, ადამიანთა პროგრესის გარდაუვალობის რწმენა კვლავაც ძლიერია. შესაბამისად, იქმნება შთაბეჭდილება, რომ განსხვავებული მიდგომა არც არის საჭირო. ჩვენ, გონიერმა ადამიანებმა, უბრალოდ, საღი აზრი და ჩვენი მეცნიერული დასკვნები უნდა გავავრცოთ სიღარიბის პრობლემაზე და მისი გადაწყვეტის გზაც ადვილად გამოიკვეთება. სამწუხაროდ, დასავლურ მიდგომაში, თუ არ ჩავთვლით თავად ღარიბების დამოკიდებულებას ამ საკითხის მიმართ, ღმერთის ნება საერთოდ არ არის გათვალისწინებული. ღმერთი არ არის დასავლური კონცეფციის ნაწილი. პრობლემები, რომლებიც I თავში იყო წამოწეული, კვლავ ძალაშია და ყურადღებას საჭიროებს. გარდა ამისა, მინდა აღვნიშნო: სრულიად ნათელია, რომ განვითარების თაობაზე დიალოგი არ არის დასრულებული და რომ ქრისტიანებს ჯერ კიდევ ბევრი აქვთ გასაკეთებელი მოცემულ სფეროში. ის გრძელი გზა, რომელიც განვითარების შესახებ დიალოგმა გაიარა ბოლო სამოცი წლის განმავლობაში, და ახალი იდეებისა და მიდგომების მუდმივი ევოლუცია იმაზე მიგვითითებს, რომ უფრო მეტი უნდა შევიცნოთ განვითარების როგორც მიზნების, ასევე საშუალებების შესახებ. განვითარების დიალოგი უკანასკნელ პერიოდამდე თითქმის არ მოიცავდა ისეთ სფეროებს, როგორებიცაა ფსიქოლოგია და რელიგიური სულიერება. ხშირად რელიგია სიღარიბის პრობლემის ნაწილად მოიაზრებოდა და, შესაბამისად, არ აღიქმებოდა როგორც პრობლემის გადაწყვეტის საშუალებების ნაწილი. ამჟამად ასეთი დამოკიდებულება იცვლება და შესაძლებელი ხდება, რომ ადამიანებმა რელიგიური პერსპექტივიდანაც შეძლონ საუბარი ამ პრობლემაზე. ამასთან დაკავშირებით მინდა რამდენიმე მაგალითი მოვიყვანო.

საერთაშორისო განვითარების სფეროში მოღვაწე ორგანიზაციები, რომლებიც, ძირითადად, ეჭვით განიხილავდნენ რელიგიას, ამჟამად უფრო გახსნილები არიან იმავე სფეროში დასაქმებულ რელიგიურ ინსტიტუტებთან თანამშრომლობისთვის. პირველი ნაბიჯი ამ მიმართულებით მაშინ გადაიდგა, როდესაც 1980 წელს საერთაშორისო განვითარების საზოგადოების მიერ გამოცემულ ჟურნალში „მსოფლიოს განვითარება“ საგანგებო სტატია დაეთმო რელიგიასა და განვითარებას შორის კავშირებს, ხოლო მოგვიანებით ამ საკითხის უფრო ფართო კვლევის იდეა იქნა წამოყენებული (კლარკი, 2006). დაახლოებით ოცი წლის შემდეგ მსოფლიო ბანკის პრეზიდენტის, ჯეიმს ვულფენსონის, ინიციატივით და კენტერბერიის არქიეპისკოპოსის, ჯორჯ კარეის, აქტიური მონაწილეობით 1998 წელს მსოფლიო რელიგიათა დიალოგის განვითარების ინიციატივა წამოიწყეს. ამ გზით საფუძველი ჩაეყარა მრავალწლიან დიალოგს ამ სფეროთა წარმომადგენელებს შორის (მარშალი, 2001; მარშალი და ვან საანენი, 2007). შემდგომი კვლევების შედეგად ყურადღება გამახვილდა იმ ფაქტზე, რომ რელიგიური და სამოქალაქო ორგანიზაციების წვლილი სამხრეთში სოციალური განვითარების ხელშეწყობაში უაღრესად დიდი იყო (კლარკი, 2006, 837, 841).

2005 წელს ბირმინგემის, ბასის და ბრიტანეთის კიდევ ხუთი უნივერსიტეტისა და სამხრეთის საუნივერსიტეტო წრეების პარტნიორობით, რელიგიური და განვითარების სფეროებში სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოების ჩატარების მიზნით, ხუთწლიანი პროგრამა დაიწყო. პროგრამა გაერთიანებული სამეფოს საერთაშორისო განვითარების დეპარტამენტის მიერ დაფინანსდა. აღსანიშნავია, რომ პროგრამის ფარგლებში უკვე დასრულდა რამდენიმე კვლევა რელიგიასა და განვითარების კავშირებზე სოციოლოგიური, ანთროპოლოგიური და ეკონომიკური თვალსაზრისით (გამოქვეყნდა ვებგვერდზე rad.bham.ac.uk).

ბოლო პერიოდში განვითარების კვლევებზე მომუშავე ორგანიზაციები საკმაოდ სერიოზული გამოწვევის შესახებ ალაპარაკდნენ. ბასის უნივერსიტეტის მკვლევარმა, სევერინ დენიულინმა, და ოქსფორდის უნივერსიტეტის მკვლევარმა, მასუდა ბანომ, „განვითარების სეკულარული მიდგომების გადასინჯვისაკენ“ მოუწოდეს სამეცნიერო საზოგადოებას (2009). დენიულინმა და ბანომ სცადეს დაერწმუნებინათ განვითარების სფეროს მკვლევრები, რომ უფრო ფართოდ განეხილათ რელიგიის როლი განვითარების სფეროში. მათი აზრით, უნდა ვაღიაროთ, რომ რელიგიამ, შესაძლოა, დადებითი როლი შეასრულოს განვითარებაში, რომ რელიგია უნდა განვიხილოთ, როგორც განვითარების პროცესების შემადგენელი ნაწილი. ზემოხსენებულმა მკვლევრებმა, ასევე, გააანალიზეს ქრისტიანული და მუსულმანური რელიგიების დამოკიდებულება განვითარებისადმი და დაასკვნეს, რომ განვითარება რელიგიის მიზნებსა და იდეალებშია ჩადებული. დენიულინმა და ბანომ განაცხადეს, რომ ამ რელიგიური ტრადიციებისათვის „რელიგიასა და განვითარებას შორის გამიჯვნა არ არის მიზანშეწონილი“ (2009, 4-5).

დენიულინმა და ბანომ დაასკვნეს, რომ „საერო და რელიგიურ ტრადიციებს შორის განვითარების საკითხების შესახებ არსებული მოსაზრებები თითქ მის ერთნაირია“, განსაკუთრებით ისეთ სფეროებში, როგორებიცაა ადამიანთა ღირსება, სოციალური სამართლიანობა, სიღარიბე, დახმარება, გარემოსდაცვითი ასპექტები, თანასწორობა და თავისუფლება (2009, 10-11). მიუხედავად იმისა, რომ გარკვეულ საკითხებთან მიმართებით ამ სფეროებს შორის რადიკალური განსხვავებებიც იჩენს თავს, დენიულინმა და ბანომ განვითარების ამ ორი სფეროს წარმომადგენლებს შორის დიალოგის ხელშეწყობის აუცილებლობაც გააშუქეს. მათ, ასევე, განიხილეს რელიგიათაშორისი დიალოგის პერსპექტივები, რაც შეიძლება მოდელის სახითაც იყოს გამოყენებული მოცემული დარგის სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლებს შორის დიალოგისათვის.

ასევე, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ განვითარებისა და ადამიანთა კეთილდღეობის საკითხი სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლების ყურადღების ცენტრში მოექცა, ხოლო ამ სფეროების წარმომადგენლებს შორის ერთობლივი დიალოგი არასაკმარისი მოცულობით მიმდინარეობს. ფსიქოლოგიის სფეროში ჩატარებულ კვლევებში ანუ: ადამიანთა კეთილდღეობის, პოზიტივისტური ფსიქოლოგიისა და თემების ფსიქოლოგიის კვლევებში ამჟამად ყურადღება გამახვილებულია სოციალური ინსტიტუტებისა და, ზოგადად, საზოგადოების როლზე ადამიანების სულიერი და მენტალური კეთილდღეობის უზრუნველყოფაში. ბედნიერება, ანუ საკუთარი ცხოვრების პოზიტიური შეფასება, დღეს ეკონომისტების (კენი და კენი, 2006), ფილოსოფოსებისა (ს. ბოკი, 2010) და პოლიტოლოგების (დ. ბოკი, 2010) ყურადღების ცენტრში მოექცა. ამარტია სენისა და მარტა ნუსბაუმის ნაშრომები ადამიანთა კეთილდღეობისადმი ჰოლისტიკური ანუ თანმიმდევრული დამოკიდებულების დემონსტრირებას წარმოადგენს. ეს ავტორები კვლავაც განაგრძობენ მოცემული სფეროს კვლევას (ნუსბუმი და სენი, 1993). დაბოლოს, განვითარების სფეროს მკვლევრები მუშაობენ იმ ინსტრუმენტების შექმნაზე, რომლებიც კეთილდღეობის შეფასების პროცესში უნდა იყოს გამოყენებული (უაითი, 2009).

ამ მიმართულებით თეოლოგებმაც დაიწყეს აქტიურად მუშაობა. Inter Varsity-მ 2008 წელს ჩაატარა ადამიანთა კეთილდღეობის საკითხებისადმი მიძღვნილი კონფერენცია. მირასლავ ვოლფი, დეივიდ კელსი და ჯონ ჰეირი იელის უნივერსიტეტში ხელმძღვანელობენ პროექტს თემაზე ღმერთი და ადამიანთა კეთილდღეობა. ნიკოლას უოლტერსტორფის ბოლო წიგნი „ღმერთი, სამართლიანობა და სიყვარული“ შეიცავს თანამედროვე უტილიტარული იდეის - „დამაკმაყოფილებელი ცხოვრების ექსპერიმენტული ძიება“ - საინტერესო დახასიათებას და ამ იდეას ადარებს არისტოტელესა და სხვა ძველი ბერძენი ფილოსოფოსების „კარგად განვლილი ცხოვრების“ იდეას. ამის საფუძველზე უოლტერსტროფი აყალიბებს თავის მოსაზრებას „კარგი ცხოვრებისა და კარგად განვლილი ცხოვრების“ შესახებ (უოლტერსტროფი, 2008). ადამიანის კეთილდღეობის ასეთი ფორმულირება აერთიანებს ადამიანთა შესაძლებლობებსა და მათ მისწრაფებებს. ეს ნიშნავს: ადამიანებმა კმაყოფილება უნდა მიიღონ სიცოცხლისაგან; უნდა ჰქონდეთ თავიანთი მისწრაფებების რეალიზების უნარი და უნდა შეეძლოთ სამართლიანი და პოზიტიური ურთიერთობების დამყარება, რომლებიც ასეთი ცხოვრების მიღწევის წინაპირობაა. ამაზე უფრო დეტალურად მოგვიანებით ვისაუბრებთ. აუცილებელია მულტიდისციპლინური დიალოგი ტრადიციულ აკადემიურ მიმართულებებს შორის. ამას ჩვენგან ღარიბები ელიან.

საში დედამიწის ინსტიტუტის დირექტორი და კოლუმბიის უნივერსიტეტის პროფესორია მდგრადი განვითარების სფეროში. 2000-იდან 2006 წლამდე იგი გაეროს სპეციალური მრჩეველი იყო ათაწლეულის განვითარების მიზნების (MDG) შემუშავების პროცესში. ზემოხსენებული მიზნების მიხედვით, 2015 წლისათვის უნდა აღმოიფხვრას უკიდურესი სიღარიბე, დაავადებები და შიმშილი.

თავის ნაშრომში „სიღარიბის დასასრული“ საში საუბრობს, რომ არსებობენ ერები, რომლებიც მსოფლიო მოსახლეობის ერთ მეექვსედს შეადგენენ და უკიდურეს სიღარიბეში ცხოვრობენ, რასაც დაავადებები, გეოგრაფიული იზოლაცია და შემზღუდველი გარემო იწვევს. ეს ქვეყნები ვერ დააღწევენ თავს ამ ხაფანგს გარედან დახმარების გარეშე. მათ, უბრალოდ, არ გააჩნიათ ამისთვის საჭირო რესურსები და შესაძლებლობები. ყველა სხვა ფაქტორი, რომლებიც კიდევ უფრო ამწვავებენ სიღარიბით გამოწვეულ მძიმე მდგომარეობას, კერძოდ, ისეთები, როგორებიცაა: დემოგრაფია, მართვა, კულტურა, ინოვაციები, ფისკალური და გეოპოლიტიკური - შეიძლება დროთა განმავლობაში დარეგულირდეს, მაგრამ ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში გახდება შესაძლებელი, თუ ამ ქვყნების სიღარიბის ხაფანგიდან გამოთავისუფლება მოხდება (საში, 2005, 56). შესაბამისად, ამ ქვეყნებს მნიშვნელოვანი დახმარება, ანუ დიდი ბიძგი, ესაჭიროებათ (იქვე, 19, 208).

შემდეგ საში გამოთქვამს მოსაზრებას, რომ „სიღარიბის დასაძლევად გლობალური კომპაქტი, ანუ ათასწლეულის მიზნების პროგრამა უნდა შემუშავდეს“, რომლის ფარგლებშიც ყველაზე მდიდარი ქვეყნები თავისი მშპს 0.7%25-ს გამოყოფენ ამ ქვეყნების დასახმარებლად. ამ გზით შესაძლებელი გახდება ყოველწლიურად დაახლოებით 175 მილიარდი დოლარის შეგროვება განვითარების პროგრამების განსახორციელებლად (2005, 218). მოცემული დახმარების კოორდინაცია დახმარების სფეროში მოღვაწე ორგანიზაციების, კერძოდ, მსოფლიო ბანკის, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის, გაეროს სააგენტოების, განვითარების სახელმწიფო სააგენტოების გადასინჯული სისტემების მეშვეობით მოხდება (2005, 255).

კლინიკური მედიცინის მეტაფორის სახით მოშველიებით საში ამბობს, რომ საჭიროა „კლინიკური ეკონომისტების“ დახმარება სწორი დიაგნოზის დასასმელად და პრობლემის მოგვარების გზების დასასახად. საშმა კოლუმბიის უნივერსიტეტის დედამიწის ინსტიტუტთან ჩვენი ათასწლეულის აფრიკის სოფლების პროგრამების ჯგუფი შექმნა. ეს პროგრამები ჯანდაცვის, განათლების, სოფლის მეურნეობისა და ინფრასტრუქტურის განვითარების სფეროებში ხორციელდებოდა საშის მიდგომების გამოყენებით (2005, 238-41). ამ სოფლების შეფასება ათასწლეულის განვითარების მიზნების რეალისტურობის დემონსტრირებას ემსახურება.

ისტერლი ნიუ-იორკის უნივერსიტეტის პროფესორი და მისი სამეცნიეროკვლევითი ინსტიტუტის თანადირექტორია. იგი მსოფლიო ბანკის ეკონომისტი იყო 1985-2001 წლებში. ისტერლის მიერ პრობლემასთან დაკავშირებით დასმული შეკითხვა სტრატეგიული ხასიათისაა. განვითარების სფეროში მუშაობის 60-წლიანი პერიოდის განმავლობაში უცხოური დახმარების მოცულობამ 2.3 ტრილიონი აშშ დოლარი შეადგინა. მიუხედავად იმისა, რომ ამ სფეროში გარკვეული წარმატებები იქნა მიღწეული, განვითარება უაღრესად არაჰომოგენური იყო და უკიდურეს სიღარიბეში მცხოვრები ადამიანების რაოდენობა დღესაც დაახლოებით ერთ მილიარდს შეადგენს. აღსანიშნავია, რომ ქვეყნები, რომლებმაც ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწიეს ეკონომიკის განვითარების სფეროში ბოლო 40 წლის განმავლობაში, კერძოდ კი, „აზიური ვეფხვების“ სახელით ცნობილი ქვეყნები და ჩინეთი და ინდოეთი არ განვითარებულან დასავლეთის მოდელის რეცეპტების გამოყენებით და არც მნიშვნელოვანი უცხოური დახმარება არ მიუღიათ. ამ დასკვნით დაინტრიგებული ისტერლი საშის კითხვას - „რა მოცულობის უცხოური დახმარებაა საჭირო, რომ სიღარიბე დავძლიოთ“ - ანაცვლებს კითხვით - “რანაირად უნდა გამოვიყენოთ უცხოური დახმარება ყველაზე ეფექტურად? (2006, 4, 11).

განვითარების სფეროსადმი ისტერლისა და საშის მიდგომები ერთმანეთისგან მრავალი ასპექტით განსხვავდება. უპირველეს ყოვლისა, ისტერლის არ სჯერა ზემოდან ქვემოთ გლობალური დაგეგმვის მიდგომის ეფექტურობისა. იგი ასეთ მიდგომას კოლონიური პერიოდის გადმონაშთად მიიჩნევს, რომლის თანახმადაც, „დასავლეთმა ყველაფერი ყველაზე კარგად იცის“. ისტერლი ერთმანეთს უპირისპირებს „დამგეგმავებს“ და „მკვლევრებს“ და მიაჩნია, რომ სოციალური პრობლემების გადაჭრა ყველაზე ეფექტურად შესაძლებელია იმ ადგილობრივი, ნოვატორული მიდგომების მქონე ადამიანების დახმარებით, რომლებსაც არ ეშინიათ ახალი მიდგომების გამოცდა და წარუმატებლობის შემთხვევაში სხვა ახალი მიდგომების მოსინჯვა. დამგეგმარებლები ვაშინგტონში, ლონდონსა და პეკინში ცხოვრობენ და ჰგონიათ, რომ საკმარისი იციან იმისათვის, რომ გლობალური გადაწყვეტილებები შემოგვთავაზონ და მიაწოდონ ადამიანებს ის, რაც, მათი აზრით, აუცილებელია. მკვლევრებს ესმით, რომ მათ არასოდეს არ ეცოდინებათ საკმარისი და ისინი ცდილობენ გამოავლინონ საჭიროებები, ხოლო შემდეგ ცდილობენ, ამ საჭიროებების შესაბამისად იმოქმედონ. დამგეგმარებლები გვთავაზობენ პრობლემის გადაჭრის ისეთ გზებს, რომლებიც „ფრონტის ხაზიდან“ ძალიან შორსაა შემუშავებული. მკვლევრები ცდილობენ გაარკვიონ, თუ რა იმუშავებს კარგად მოცემულ კონკრეტულ კონტექსტში და ცდილობენ დახვეწონ თავიანთი იდეები (ისტერლი, 2006, 14-19).

მეორე მნიშვნელოვანი ფაქტორი ისაა, რომ ისტერლის თეორია სოციალური ცვლილებების თაობაზე ფუნდამენტურად განსხვავდება საშისა და დასავლური განვითარების სააგენტოების უმეტესობის მიდგომებისაგან. სამოქმედო გეგმები, რომლებიც ზემოდან ქვემოთ მიდგომაზე დაყრდნობითაა შემუშავებული, ამ მიდგომების მხარდამჭერების აზრით, ყველაფერს უნიფიცირებულს ხდის, მათ შორის სიღარიბესა და განვითარებას. შესაბამისად, ასეთი თეორია ყველა კონტექსტში გამოიყენება და მასზე დაყრდნობით განვითარების ღონისძიებების დაგეგმვა შესაძლებელია. ისტერლის არ სჯერა, რომ ეს შესაძლებელია. ედმუნდ ბურკესა და ინგლისელი განმანათლებლების მიმდევარი ისტერლი ქვემოდან ზემოთ მიდგომას უჭერს მხარს. სხვანაირად რომ ვთქვათ, მისი კრედო ასეთია: აღმოაჩინე, რაც კარგად იმუშავებს ანუ: შეიცანი შენი გზა მომავლისაკენ. ამ მიდგომების შესაბამისად, რთული და დინამიური სამყაროს პირობებში, რომელსაც ბოლომდე ვერასოდეს შეისწავლი, უმჯობესია გარკვეული აღმოჩენები გააკეთო პრაქტიკაზე დაყრდნობით და ისინი შესაბამის კონტექსტში განიხილო. რთულ სოციალურ სისტემებთან შეხებისას მოქმედების კვალდაკვალ სწავლის საკითხს კიდევ ერთხელ დავუბრუნდებით მე-8 თავში, რადგანაც ეს საკითხი უაღრესად აქტუალურია განვითარების პროგრამების დაგეგმვისას.

ისტერლი უფრო მოკრძალებული გეგმების, ლოკალური კვლევებისა და რეგულარული შეფასებების მომხრეა (2006, 53, 193, 375). იგი, ასევე, გვირჩევს გადავდგათ მცირე ნაბიჯები, რამდენიმე გზა მოვსინჯოთ და ვნახოთ, რა გამოვა. შემდეგ უნდა გამოვიყენოთ ის, რამაც კარგად იმუშავა და უარი ვთქვათ იმაზე, რაც არ მუშაობს წარმატებით. ისტერ დუფლომ, ფრანგმა ეკონომისტმა, MIT-ის პროფესორმა განვითარებისა და სიღარიბესთან ბრძოლის სფეროში და სიღარიბის დაძლევის ლაბორატორიის თანადამფუძნებელმა, გააგრძელა მუშაობა ისტერლის მიერ დასახული მიმართულებით და მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია სხვადასხვა მიდგომის ტესტირების გზით განვითარების მიმართულებით (დიუფლო და კრემერი, 2008).

დაბოლოს, ისტერლის აზრით, განვითარების სფეროში განხორციელებული კვლევები არ ადასტურებს საშის იდეას სიღარიბის, როგორც მახის, თაობაზე, კერძოდ იმაზე, რომ გარკვეულ ქვეყნებს თითქოს არ შეუძლიათ სიღარიბის დაძლევა გარედან დახმარებისა და მნიშვნელოვანი რესურსების ინვესტირების გარეშე. ისტერლი ანგუს მედისონის ეკონომიკის კვლევას იშველიებს, რათა გვაჩვენოს, რომ „28-იდან 11 ქვეყანა, რომლებიც 1985 წელს ყველაზე ღარიბი ქვეყნების რიცხვში მოხვდნენ, 1950 წელს ღარიბ ქვეყნებს არ მიეკუთვნებოდნენ. ისინი სიღარიბეში იმიტომ აღმოჩნდნენ, რომ მათი მართვა ზემოდან ქვემოთ ხდებოდა“ (ისტერლი, 2006, 41). ისტერლი გეოგრაფიას, დაავადებებსა და გარემოს, ანუ იმ ასპექტებს, რომლებიც, საშის შესაბამისად, სიღარიბის მახის ელემენტებია, ისეთი „მახის ელემენტების“ რიგში აყენებს, როგორებიცაა კონფლიქტები და „ბუნებრივი რესურსების წყევლა“.^* მას მიაჩნია, რომ ისინი აბრკოლებენ სიღარიბის აღმოფხვრას და სიღარიბის პრევენციას ხელს არ უშლიან. ისტერლი სიღარიბის აღმოფხვრისათვის მნიშვნელოვან კიდევ სამ ფაქტორზე საუბრობს. ესენია: პოზიტიური ინსტიტუციური გარემო, დემოკრატიული ინსტიტუტები და გლობალურ ეკონომიკაში მონაწილეობა (2006, 36-55).

_______________

* ფრაზა „რესურსების წყევლა“ იმ პარადოქსული ვითარების აღსაწერად შეიქმნა, როდესაც ბუნებრივი რესურსებით მდიდარი ღარიბი ქვეყნები არ ვითარდებიან ეკონომიკურად. ამ ქვეყნებს ახასიათებთ ტენდენცია, ამ რესურსებით სარგებლობის საიჯარო შემოსავლებზე იყვნენ ორიენტირებულნი, ვიდრე თანამედროვე ეკონომიკის აშენებაზე. გარდა ამისა, ამ ქვეყნებში ძალიან მაღალია კორუფცია, არაეფექტურია მართვა და გავრცელებულია ექსპლუატაცია.

ოქსფორდის პროფესორი განვითარების ეკონომიკის სფეროში პოლ კულიე განვითარების საკითხებს სხვა თვალსაწიერიდან აშუქებს. იგი თავის ანალიზს იწყებს შეკითხვით, თუ რომელი ქვეყნები ჩამორჩებიან ეკონომიკური განვითარების თვალსაზრისით და შემდეგ ცდილობს გამოავლინოს, თუ რა განასხვავებს მათ იმ ქვეყნებისაგან, რომლებიც ეკონომიკურად სწრაფად ვითარდებიან. მან აღმოაჩინა, რომ დაახლოებით ერთი მილიარდი ადამიანი ცხოვრობს მსოფლიოს 58 ქვეყანაში, რომლებშიც 1970-იანი წლებიდან მოყოლებული უარყოფითი ეკონომიკური მდგომარეობა არსებობს. ყველა სხვა ქვეყანაში, თუმცა სხვადასხვა ტემპით, ეკონომიკის ზრდა აღინიშნება. ამ ქვეყნების 70%25 აფრიკის ქვეყნებია, ხოლო დანარჩენების უმეტესობა კი - ცენტრალური აზიისა. კულიემ შეისწავლა ის საერთო პრობლემები, რომლებიც ამ ქვეყნებს აქვთ. მან გამოავლინა ოთხი ძირითადი პრობლემა, რომლებიც სიღარიბეს იწვევს. ესენია: ქრონიკული კონფლიქტები, ბუნებრივი რესურსების უარყოფითი ზეგავლენა (ბუნებრივი რესურსების წყევლა), არასახარბიელო მეზობელი ქვეყნები და ამით გამოწვეული ჩაკეტილობა და არასათანადო მართვა (2007, 5-6). ამ ოთხი დამაბრკოლებელი ასპექტის შედეგად ეს ქვეყნები გლობალიზაციის პროცესების მიღმა რჩებიან, მაშინ როდესაც ამ პროცესების ზეგავლენით ისეთი ქვეყნები, როგორებიცაა ბრაზილია, ინდოეთი და ჩინეთი, თანდათან გამოვიდნენ სიღარიბიდან. კულიე, ასევე, აღნიშნავს, რომ არც ერთი ეს დაბრკოლება არ დაიძლევა მხოლოდ გარეშე დახმარების (საში) ან ქვემოდან ზემოთ დაგეგმვის მეთოდის (ისტერლი) გამოყენებით.

კულიე ამ დიაგნოზზე დაყრდნობით პრობლემის მოგვარების საინტერესო გზებს სახავს. საშის მსგავსად, კულიეს სჯერა, რომ გარეშე დახმარება შეიძლება ეფექტური იყოს, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი შერჩევითად იქნება გამოყენებული (2007, 100). განვითარების პროგრამების ფარგლებში რესურსების გამოყოფა კონფლიქტის მდგომარეობაში მყოფი ქვეყნისათვის და მათი გამოყენება არაეფექტურია. დახმარება, რომელიც ბუნებრივი რესურსებისაგან მიღებული შემოსავლების არასწორად გამოყენების საშუალებას აძლევს მთავრობებს, არ არის ეფექტური. კულიე ამტკიცებს, რომ დახმარება ისეთ პროგრამებისაკენ უნდა იყოს წარმართული, რომლებიც კონფლიქტების მოგვარებაზე ან მართვის გაუმჯობესებაზეა ორიენტირებული. კულიე გვთავაზობს ორ გზას. პირველი: საერთაშორისო დონეზე ისეთი პოლიტიკური გარემოს შექმნა, რომელიც ხელს უწყობს ეკონომიკურ ზრდასა და ეფექტურ მართვას. რადგანაც განვითარებული სამყაროს ამჟამინდელი სავაჭრო პოლიტიკა ზღუდავს სამხრეთის ქვეყნების პროდუქციის, განსაკუთრებით კი სასოფლო სამეურნეო პროდუქციის გასვლას ჩრდილოეთის ბაზრებზე, კულიე მოუწოდებს განვითარებულ ქვეყნებს, შეცვალონ თავიანთი სავაჭრო პოლიტიკა, რათა სხვა ქვეყნებსაც ჰქონდეთ საერთაშორისო ბაზრების წვდომისა და განვითარების საშუალება (2007, 157-58). კულიეს მიერ შემოთავაზებული მეორე გზა გულისხმობს საერთაშორისო კანონებისა და სტანდარტების შემუშავებას, რომლებიც გამჭვირვალეობასა და კორუფციის აღმოფხვრას შეუწყობს ხელს. იგი საუბრობს ბიუჯეტის გამჭვირვალეობის სტანდარტების, პოსტ-კონფლიქტურ ვითარებაში მართვისა და საერთაშორისო ინვესტიციების დაბანდების სტანდარტების შემუშავების აუცილებლობაზე. (2007, 135-36).

კულიე განვითარების კონტექსტთან მიმართებით ავითარებს აზრს, რომ იმ ქვეყნებში, რომლებშიც კონფლიქტები განვითარების ენდემურ ბარიერს წარმოადგენს, შესაძლებელია განვითარების ღონისძიებების ფარგლებში საჭირო გახდეს სამხედრო ან პოლიციური ძალების მონაწილეობა უსაფრთხო გარემოს შექმნის მიზნით, რის შედეგადაც შესაძლებელი გახდება განვითარების სხვა ღონისძიებების გატარება (2007, 124-25). ალბათ, ზედმეტია იმაზე საუბარი, რომ განვითარების თეორიასა და პრაქტიკაში ასეთი უცნაური წინადადება არ გაიზიარეს. აღსანიშნავია, რომ ჯერ კიდევ არ არის გარკვეული, თუ რა შეიძლება გაკეთდეს კულიეს მიერ დასმულ პრობლემასთან დაკავშირებით.

ბოლო პერიოდში სიღარიბისა და განვითარების საკითხებზე ახალი თვალსაზრისი აბჰიჯიტ ბანერჯიმ და ესტერ დიუფლომ, MIT-ის ჯამილის სიღარიბის კვლევის ლაბორატორიის (J-PAL) თანადირექტორებმა, შემოგვთავაზეს. სიღარიბის მიზეზებისა და მისი აღმოფხვრის თაობაზე მცირე თუ მასშტაბური, ოპტიმისტური და ზოგჯერ არასაკმარის ფაქტებზე დაფუძნებული თეორიების მოზღვავების პირობებში ბანერჯიმ და დიუფლომ ყურადღება ღარიბებზე გადაიტანეს კონკრეტულ კონტექსტში. მათ დასვეს შეკითხვა: თუკი ვივარაუდებთ, რომ ღარიბებმა იციან, თუ რას აკეთებენ, რა სახის კვლევა დაგვეხმარება მათი მოქმედებებისა და სურვილების გაგებაში? „იმისათვის, რომ განვვითარდეთ, უნდა გადავეჩვიოთ ღარიბების სტერეოტიპული სახის შექმნას და დრო დავუთმოთ მათი რეალური ცხოვრების შესწავლას, მთელი მისი რთული და მრავალწახნაგოვანი ასპექტების გათვალისწინებით“ (2011).

ბანერჯიმ და დიუფლომ მსოფლიოს 18 ქვეყანაში შეისწავლეს იმ ღარიბი თემების მდგომარეობა, რომლებშიც განვითარების პროგრამები ხორციელდებოდა. მათი კვლევის შედეგებმა არსებითად შეარყია განვითარების პროგრამებთან დაკავშირებით გავრცელებული აზრი იმის შესახებ, თუ რისი გაკეთება შეიძლება პროგრამების ფარგლებში ღარიბებისათვის ან რა უნდა გააკეთონ თავად ღარიბებმა. ავტორებმა ეჭვის ქვეშ დააყენეს აზრი, რომ მწერების საწინააღმდეგო ბადეები, აცრები, ან დედებისათვის ინფორმაციის მიწოდება, რომ წყალი დაქლორონ, ეფექტურია ღარიბების ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუმჯობესებისაკენ მიმართული პროგრამების განხორციელებისას. მათ, ასევე, ყურადღება გაამახვილეს იმაზე, რომ მიკროკრედიტები ღარიბების ფინანსურ საჭიროებებს პასუხობს, მაგრამ, იმავდროულად, საჭიროა დაზღვევის გზით რისკის მართვისა და დანაზოგების შექმნის მიმართულებით მათი დახმარება (ბანერჯი და დიუფლო, 2011, 41-42, 133-34, 183-84). ავტორები ორი მიზეზის გამო კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებენ იმ იდეის ეფექტურობას, რომ საჭიროა მიკროკრედიტების უზრუნველყოფა სიღარიბეში მყოფი ერთი მილიარდი ადამიანისათვის, რათა ისინი მეწარმეები გახდნენ. პირველ რიგში, ღარიბი ადამიანების უმეტესობა, რომლებსაც ფერმა ან მცირე ბიზნესი აქვთ, ამას იმიტომ აკეთებენ, რომ სხვა არჩევანი არა აქვთ. კვლევების უმეტესობამ აჩვენა, რომ ღარიბების უმეტესობას საშუალება რომ ჰქონოდა, არ იქნებოდა დაკავებული ამ სფეროებით, რომლებიც მაღალ რისკთან და მრავალ გამოწვევასთანაა დაკავშირებული (იქვე, 205-6), ისევე როგორც დასავლეთში მცხოვრებთა უმეტესობა არ ისურვებდა ამ სფეროებში საქმიანობას. გარდა ამისა, არსებული მონაცემები არ იძლევა იმის საშუალებას, გადაჭრით ვამტკიცოთ, რომ მიკროსაწარმოების უმეტესობა შემდეგ მცირე ბიზნესად ჩამოყალიბდება და ამ გზით იმ ადამიანებისათვის, რომლებიც თავად არ არიან მეწარმეები, ახალი სამუშაო ადგილები შეიქმნება (იქვე, 157-58).

ბანერჯისა და დიუფლოს სხვა საინტერესო მაგალითიც მოჰყავთ. ისინი ემპირიულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით ვარაუდობენ, რომ სინამდვილეს არ შეესაბამება იდეა, თითქოს არსებობს მოჯადოებული წრე იმის გამო, რომ ღარიბებს საკმარისი საკვები არ გააჩნიათ და ამის გამო არც ძალები ჰყოფნით, რომ იმუშაონ, საკმარისი ფული იშოვონ და ამ გზით გადაჭრან საკვების უკმარისობის პრობლემა (იქვე, 19). ზოგი მკვლევრის თანახმად, ამ პრობლემის გადაჭრის გზაა ღარიბი ოჯახების შემოსავლების ზრდა. ბანერჯისა და დიუფლოს კვლევებმა აჩვენა, რომ როდესაც ღარიბები დამატებით შემოსავალს იღებენ, ეს თანხები დღესასწაულებზე, ტელევიზორზე, სამედიცინო პრობლემების გადაჭრაზე, ალკოჰოლზე, სიგარეტსა და უფრო გემრიელ, მაგრამ არა უკეთესი კვებითი ღირებულების მქონე საჭმელზე იხარჯება. სავარაუდოდ, „უფრო სასიამოვნო ცხოვრების საბაზისო საჭიროების ზეგავლენით ღარიბი ოჯახების მიერ საკვებ პროდუქტებზე გაწეული ხარჯების მოცულობა მცირდება“ (იქვე, 37). ბანერჯი და დიუფლო არ აკრიტიკებენ ღარიბებს ასეთი არჩევანისათვის და, პირიქით, შეგვახსენებენ, რომ ჩვენც, დასავლელები, ხშირად მოულოდნელ და ირაციონალურ არჩევანს ვაკეთებთ, როდესაც საქმე ფულის ხარჯვას შეეხება. ჩვენი არჩევანი შემოსავლის ხარჯვის თაობაზე ხშირად არ შეესაბამება იმას, რაც თავადაც ვიცით და რაც ჩვენთვის უკეთესი იქნებოდა. შესაბამისად, რატომ უნდა გავაკრიტიკოთ ღარიბები, თუ ისინი ისევე იქცევიან, როგორც ჩვენ? (იქვე, 68).

ამ არაპროგნოზირებადი ქცევისა და იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ გარეშე პირმა შესაძლოა მოცემული კონტექსტის თაობაზე ბევრი რამ არ იცოდეს, ბანერჯი და დიუფლო მოგვიწოდებენ, თავი შევიკავოთ პრობლემის ცალმხრივი შეფასებისა და განსჯისაგან და, შესაბამისად, ისეთი პროგრამების შეთავაზებისგან, რომლებიც პრობლემების ასეთი ცალმხრივი და გამარტივებული სახით აღქმას ეყრდნობიან. ნაცვლად ამისა, ავტორები გვთავაზობენ შემთხვევითი შერჩევის მეთოდზე დაფუძნებული საკონტროლო ტესტირების მიდგომის (მეთოდი, რომელიც ახალი მედიკამენტების ტესტირებისას გამოიყენება) ადაპტირებას და მის განვითარების პროგრამებთან მიმართებით გამოყენებას. მაგალითად, ინდოეთში შეირჩა რეგიონი, სადაც იმუნიზაციის მაჩვენებლები ძალიან დაბალი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობდა უფასო ვაქცინაციის სახელმწიფო პროგრამა. ამ რეგიონში არსებული სოფლების მოსახლეობა სამ ჯგუფად დაიყო. პირველი ჯგუფის სოფლებში ასეთი პროგრამა არ იყო მისაწვდომი. ეს ჯგუფი საკონტროლო ჯგუფს წარმოადგენდა. მეორე ჯგუფში შევიდა სოფლები, რომლებშიც სახელმწიფო ჯანდაცვის წარმომადგენლები ყოველთვიურად ატარებდნენ უფასო ვაქცინაციის გასვლით პროგრამას. მესამე ჯგუფში შევიდნენ სოფლები, რომლებშიც, ასევე, ყოველთვიურად ტარდებოდა ვაქცინაციის აქცია, მაგრამ, გარდა ამისა, დედებს საჩუქრის სახით ერთ კილო ლობიოსა და ჭურჭელს აძლევდნენ, როდესაც ბავშვი ვაქცინაციის სერიას გაივლიდა. ემპირიულ შედეგებზე დაყრდნობით, ეს უკანასკნელი ყველაზე ეფექტური გამოდგა. ეს არის მაგალითი იმისა, თუ როგორ სწავლობენ პრაქტიკული გამოცდილების გათვალისწინებით, თუ რა მუშაობს ყველაზე ეფექტურად, რათა შესაბამისი მიდგომა მომავალშიც გამოვიყენოთ. მოცემულ საკითხს უფრო დეტალურად მე-8 და მე-9 თავებში, მტკიცებულებებზე დაფუძნებულ მონიტორინგსა და შეფასებაზე საუბრისას, განვიხილავთ.

ბანერჯი და დიუფლო თავიანთ ნაშრომს ასრულებენ გაფრთხილებით, რაც უაღრესად სასარგებლოა წინამდებარე ნაშრომში განხილული თეორიების სწორად შეფასებისთვის:

„თუ თავს ავარიდებთ პრობლემების გამარტივებულ და ფორმულების მისადაგებით გაანალიზებას, პრობლემებისადმი ერთი და იმავე ზოგადი პრინციპების წყების მორგებას, თუ უკეთ მოვუსმენთ ღარიბებს და უკეთ გაცნობიერებთ მათი არჩევანის უკან არსებულ ლოგიკას, თუ ჩვენ ვაღიარებთ ჩვენ მიერ შეცდომების დაშვების ალბათობას და ყველა იდეის სისწორეს ემპირიულ ტესტირებას დავუქვემდებარებთ, მხოლოდ მაშინ გახდება შესაძლებელი ეფექტური პოლიტიკისა და ზომების შემუშავება და იმის უკეთ გაცნობიერება, თუ რატომ ცხოვრობენ ღარიბები ისე, როგორც ცხოვრობენ“ (ბანერჯი და დიუფლო, 2011, 272).

მოდერნიზაციის თეორიის თავდაპირველი ვერსიისა და მისი თეზისის გაანალიზების შედეგად, რომელთა თანახმად ტრადიციული კულტურები სიღარიბის ხელშეწმყობია, ხოლო თანამედროვე დასავლური კულტურები - პირიქით, მივედით დასკვნამდე, რომ დასახელებული თეორია და თეზისი მცდარია. აქვე ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ამ თეორიის ზეგავლენით საკმაოდ ხანგრძლივი დროის განმავლობაში კულტურა და განვითარება ერთ კონტექსტში არ განიხილებოდა. ჰარისონმა, USAID-ის წარმომადგენლობის ყოფილმა დირექტორმა და ამჟამად ტაფტის უნივერსიტეტის კულტურული ცვლილებების ინსტიტუტის დირექტორმა, კვლავ წამოსწია წინ იდეა, რომ კულტურა და სიღარიბე შეიძლება ურთიერთდაკავშირებული იყოს და ეს საკითხი სერიოზულ ყურადღებას იმსახურებს. თავის ნაშრომში „ეკონომიკის განვითარების დაბალი დონე მენტალიტეტითაა განპირობებული“ მან ლათინური ამერიკის გამოცდილებაზე დაყრდნობით მოიყვანა რეალური მაგალითები, რომლებითაც ცდილობდა დაედასტურებინა, რომ მოცემულ რეგიონში კულტურის დონე ეკონომიკური განვითარების ბარიერს წარმოადგენდა (1985).

ჰარვარდის უნივერსიტეტში 1999 წელს ჩატარებული სიმპოზიუმის, „კულტურული ფასეულობები და პროგრესი“, გამოქვეყნებულ მასალებში განვითარების შესახებ შეკითხვა ასეა ჩამოყალიბებული: „თუ კულტურა მნიშვნელოვანია და ადამიანები კულტურას საუკუნეზე მეტია, რაც იკვლევენ, მაშინ რატომ არ გაგვაჩნია კარგად შემუშავებული თეორიები, პრაქტიკული სახელმძღვანელო დირექტივები და რატომ არ არსებობს მჭიდრო პროფესიული კავშირები კულტურის მკვლევრებსა და იმ ადამიანებს შორის, რომლებიც განვითარების პოლიტიკის შემუშავებასა და მართვაზე არიან პასუხისმგებელი?“ (ჰარისონი და ნატინგტონი, 2000). მიუხედავად იმისა, რომ კულტურისა და სიღარიბის დაკავშირება ზოგისთვის სრულიად მიუღებელია, ეს საკითხი ყურადღებას იმსახურებს. ცოტა ხნით დავივიწყოთ ჰარისონის მოსაზრებები კულტურასა და განვითარებაზე და ყურადღება გავამახვილოთ იმაზე, რომ ანთროპოლოგიამ შესაძლოა მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანოს განვითარების თეორიაში, მიუხედავად იმისა, რომ თავად ანთროპოლოგებსაც დიდი ხანი დასჭირდათ იმისთვის, რომ განვითარების სფეროს წარმომადგენლებთან ეთანამშრომლათ მოცემულ საკითხზე (იხილეთ სილითოუ, 1998).

ჰარისონის პირველი თეზისის შესაბამისად, კულტურულმა ფასეულობებმა და პრაქტიკამ შესაძლოა ხელი შეუწყოს ან შეაფერხოს განვითარება. შესაბამისად, კულტურა სოციალური ანალიზის ნაწილი უნდა იყოს მანამ, სანამ განვითარების პროგრამები შემუშავდება. ამასთან დაკავშირებით იგი არ ცდებოდა. მოგვიანებით ჩვენ კიდევ ერთხელ დავრწმუნდებით, თუ როგორ შეუწყო ხელი ანთროპოლოგიამ მონაწილეობითი განვითარების მეთოდოლოგიის შემუშავებას. მოცემული საკითხები მე-8 თავში იქნება განხილული.

ჰარისონის მეორე თეზისი აზრთა უფრო მეტ დაპირისპირებას იწვევს. მისი დასკვნის შესაბამისად, ბოლო 50 წლის განმავლობაში ეკონომიკური განვითარება გეოგრაფიულად არათანაბარია და ეს კულტურითაა განპირობებული ორი მიზეზის გამო. პირველ რიგში, ჰარისონს ღრმად სწამს, რომ „საზოგადოება, რომელიც ყველაზე წარმატებით ეხმარება ადამიანებს საკუთარი შემოქმედებითი პოტენციალის რეალიზებაში, ყველაზე სწრაფად ვითარდება“ (ჰარისონი, 1985, 2). ეს აზრი, პრაქტიკულად, მაკკლოსკის აზრს იმეორებს. ჰარისონის აზრით, ის კულტურული ფასეულობები, რომლებიც ხელს უწყობს ადამიანებს, იყვნენ შემოქმედებითები და პროდუქტიულები, ის გარემო, სადაც ადამიანის ღირსებები და რისკი ფასდება, სადაც ნდობა და გამჭვირვალეობაა, ყველაზე უფრო სასარგებლო გარემოს ქმნის ეკონომიკის განვითარებისათვის. კულტურები და ფასეულობები, რომლებიც ყოველივე ზემოხსენებულს ზღუდავს, ბევრად უფრო ნაკლებად უწყობს ხელს ეკონომიკურ ზრდას.

ჰარისონი ამტკიცებს, რომ ამ კულტურულ ფასეულობებს უდიდესი ზეგავლენა აქვს სოციალური და ეკონომიკური ინსტიტუტების ეფექტურობაზე (ჰარისონი, 1985, 2-3). დუგლას ნორთმა დამაჯერებლად დაამტკიცა ამ ინსტიტუტების წვლილი დასავლეთის ეკონომიკურ განვითარებაში (ნორთი, 2005).

სიღარიბისა და კულტურის თაობაზე თანამედროვე დიალოგს რამდენიმე სუსტი მხარე აქვს. პირველ რიგში, იდეა, რომ ადამიანები ერთ კულტურულ ჩარჩოში ცხოვრობენ, არ არის მართალი. ჩვენ ყველა ვცხოვრობთ და ვმოქმედებთ კულტურული და სუბ-კულტურული რეალობების წყებაში. მეორე - თანამედროვე ფასეულობები მხოლოდ გარეშე სამყაროს ექსკლუზიური მახასიათებელი არ არის. ზემოხსენებულის მსგავსად, ტრადიციული ფასეულობები მხოლოდ კონკრეტული კულტურის ადამიანებში არ პოულობს გამოხატულებას. შესაბამისად, დისკურსი კულტურისა და განვითარების თაობაზე საკმაოდ რთულ და წინააღმდეგობრივ ხასიათს იღებს.

არანაკლებ მნიშვნელოვანია, რომ მოცემულ თემაზე დამკვიდრდა აზრი, რომ კულტურული ცვლილება შიგნიდან უნდა მოხდეს და არა გარედან, მაგრამ კულტურისა და განვითარების თაობაზე დიალოგი არ ითვალისწინებს, თუ რამდენად არასრულყოფილად გვესმის, როგორ იცვლება კულტურები. არ არსებობს ერთიანი აზრი იმის თაობაზე, ეკონომიკური ზრდა მოქმედებს კულტურული ფასეულობების გარდაქმნაზე, როგორც ამას საში გვთავაზობს (2005, 317), თუ, პირიქით, კულტურული ფასეულობები ხელს უწყობს ეკონომიკურ ზრდას, როგორც ამას ლანდესი ამტკიცებს (1999, 516).

ვიჯაიენდრა რაო და მაიკლ უოლტონი თავიანთ ნაშრომში „კულტურული და პოლიტიკური მოქმედებები“ ამტკიცებენ, რომ კულტურისა და განვითარების უთიერთკავშირის საკითხს სერიოზულად, თუმცა, იმავდროულად, სიფრთხილით უნდა მივუდგეთ. „აქცენტი კულტურაზე აუცილებელია, რათა იმ რთულ შეკითხვაზე ვიპოვოთ პასუხი, თუ რა არის ფასეული კეთილდღეობის თვალსაზრისით, ვინ ახორციელებს შეფასებას და რატომ არის კავშირში ეკონომიკური და სოციალური ფაქტორები კულტურასთან, როდესაც კარგი ცხოვრების არათანაბარ მისაწვდომობაზე ვსაუბრობთ“ (2004, 4).

კულტურული ფასეულობების საკითხი პრაქტიკოსებმაც უნდა გაითვალისწინონ საქმიანობისას. ერთ-ერთი წინააღმდეგობრივი აზრი, რომელიც კულტურული ფასეულობებისა და პროგრესის საკითხისადმი მიძღვნილი სიმპოზიუმის დროს გამოიკვეთა (რომლის მასალებზე დაყრდნობითაც შემდეგ გამოქვეყნდა წიგნი „კულტურა მნიშვნელოვანია“), შეეხებოდა იმას, „თუ რა მოცულობით უნდა იყოს ინტეგრირებული კულტურული ცვლილებები პოლიტიკური და ეკონომიკური განვითარების კონცეპტუალიზაციის, სტრატეგიული მოაზრებისა და დაგეგმვის პროცესში“ (ჰარისონი და ჰარინგტონი, 2000). საში, ერნანდო დე სოტო და ამარტია სენი მიიჩნევენ, რომ კულტურული ცვლილების განვითარების მიზნად დასახვა არ არის მართებული. კულტუ რები არ იცვლება იმავე ტემპით ან იმავე დროში, რომ ასეთი ცვლილებები განვითარების პროგრამების განხორციელების პროცესში იყოს მიღწეული. ამ აზრის გასამყარებლად საკმარისი მონაცემებიც არ არსებობს. გარდა ამისა, ძალიან მაღალია ცდუნება, დასკვნების გამოტანისას მიკერძოებული იყო. დასავლური კოლონიალიზმის ისტორიის გათვალისწინებით და, ასევე, იმ ვარაუდის დაშვებით, რომ დასავლეთი უკეთესი და მისაბაძია, კულტურის გარდაქმნის შესახებ მოსაზრება ბევრს მყიფე ხიდად ეჩვენება.

დე სოტო პერუელი ეკონომისტია, რომელმაც ორი მნიშვნელოვანი იდეა შემოგვთავაზა განვითარების თაობაზე დიალოგის შესახებ. 1989 წელს მან მნიშვნელოვანი კვლევა დაასრულა და პერუს მაგალითზე დაგვანახა სამი მნიშვნელოვანი ასპექტი ღარიბების თაობაზე, რაც ნებისმიერი სხვა ქვეყნის კონტექსტშიც აქტუალურია. უპირველეს ყოვლისა, მან დაგვანახა პერუს ურბანულ გარემოში მცხოვრები ღარიბების სიცოცხლისუნარიანობა, შემოქმედებითობა და მეწარმეობის უნარები. დე სოტოს კვლევამ გვაჩვენა, რომ მოსაზრება, თითქოს ღარიბები ზარმაცები და სულელები არიან, არ შეესაბამება სინამდვილეს. დე სოტომ, ასევე, აღწერა ღარიბების არაფორმალური ეკონომიკური სექტორისადმი მიკუთვნების უარყოფითი ზეგავლენა, რადგანაც ამ სექტორს მაღალი კრიმინალი, კანონის უზენაესობის დამკვიდრების თვალსაზრისით პრობლემები, არასათანადო სამართლებლივი დაცვის მექანიზმები და სოციალური მომსახურებისადმი მიუწვდომლობა ახასიათებს. მიუხედავად იმისა, რომ ღარიბები კარგი მეწარმეები არიან და მზად არიან გარკვეული ბიზნესრისკები იკისრონ, დე სოტომ დაგვანახა, რომ ღარიბების არაფორმალური ბიზნესი ვერ ვითარდება არაფორმალურ სექტორში და ასეთი ბიზნესები არ არის დაცული ყაჩაღობისაგან, გამოძალვისა და ბუნებრივი კატასტროფებისაგან (1989, xix).

დაბოლოს, დე სოტომ ჩვენი ყურადღება პერუს (და ლათინური ამერიკის სხვა ქვეყნების) ფორმალური ეკონომიკის ექსკლუზიურ ხასიათს მიაპყრო, რაც იმის შედეგია, რომ მთავრობა ძალაუფლებას იმდენად ინარჩუნებს, რამდენადაც იმ ოლიგარქების ეკონომიკურ ინტერესებს იცავს, რომლებიც ეკონომიკას აკონტროლებენ (1989, 201-2). დე სოტომ აღწერა მთელი რიგი წესები, კანონები, გადასახადები და პროცედურები, რომლებიც მთავრობამ შექმნა მარეგულირებელი ჩარჩოს ფარგლებში და რომელთა შედეგადაც ადგილობრივ ბაზარზე დარეგისტრირება ან საქმიანობაზე ლიცენზიის მიღება უაღრესად რთული, ხანგრძლივი და დიდ დანახარჯებთან დაკავშირებული პროცესია. ეს პროცესი ზოგჯერ ორმოცდაათი სხვადასხვა ეტაპის გავლას, ათეულობით სახელმწიფო სტრუქტურასა და სამინისტროში მისვლას მოითხოვს. გარდა ამისა, ხარჯი იმდენად მაღალია, რომ შესაძლოა მეწარმის 2-იდან 4 წლამდე შემოსავლის ტოლი იყოს (1989, 131-32). ამ მარეგულირებელი ჩარჩოს მიზანია კონკრეტული ჯგუფების ეკონომიკური ინტერესების კონკურენციისაგან დაცვა. ფრიდმანი „ასეთ მტრულ გარემოში ღარიბების შეუპოვარ მუშაობას სამოქალაქო წინააღმდეგობის გაწევის აქტს“ უწოდებს (1992, 23).

2000 წელს დე სოტომ მეორე მნიშვნელოვანი ნაშრომი შექმნა, რომელიც ემყარებოდა მის მიერ იმ ფენომენის შესწავლას, რომელსაც იგი „კაპიტალის საიდუმლოებას“ უწოდებს. მან სცადა გაეანალიზებინა, თუ რატომ მუშაობს კაპიტალიზმი დასავლეთში და არა სხვა ქვეყნებში (დე სოტო, 2000). მისი აღმოჩენის პირველი ნაწილის თანახმად, დასავლეთში საკუთრებისადმი ჩვენი დამოკიდებულება შევცვალეთ. მიწა ან სხვა ფიზიკური აქტივები უფრო მეტს ნიშნავს, ვიდრე უბრალოდ მიწა, რომელიც საკუთრებაში გვაქვს. აქტივს ღირებულება აქვს და იგი შეიძლება გამოყენებული იყოს მოგების მიღების მიზნით. შეიძლება გადაწყვიტო, რომ შეინარჩუნო მიწა, სესხი აიღო მისი დაგირავებით, ახალი ბიზნესი წამოიწყო და ახალი დოვლათი შექმნა. შესაბამისად, საკუთრება კაპიტალად გარდაიქმნება. დე სოტოს შეფასებით, ღარიბებს აქვთ აქტივები, რომელთა საერთო ღირებულება ორმოცჯერ აღემატება 1945 წლის შემდეგ გამოყოფილ საგარეო დახმარებას (2000, 4). მაგრამ ღარიბებს არ შეუძლიათ ამ აქტივების კაპიტალად ქცევა და ამიტომ ეს აქტივები „მკვდარი კაპიტალია“. ეს არის დე სოტოს მეორე აღმოჩენა.

დე სოტო დასავლეთში კაპიტალის განვითარების ისტორიას სწავლობს და ასკვნის, რომ საკვანძო მომენტი სესხის ასაღებად არის იმის დამტკიცება, რომ აქტივი შენ გეკუთვნის. დასავლეთში, საკუთრების უფლების სისტემის განვითარებასთან ერთად, შესაძლებელი გახდა საკუთრების უფლების დადასტურება და, შესაბამისად, საკუთრება გახდა კაპიტალი, რადგანაც იგი შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო უზრუნველყოფად სესხის მიღების პროცესში. მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში, სადაც ღარიბი ადამიანების უმეტესობა ცხოვრობს, სწორედ საკუთრების უფლების ასეთი სისტემა და მისი განხორციელების სამართლებლივი მექანიზმები არ არსებობს. კოლექტიური (კომუნის ან თემის) მფლობელობის, სახელმწიფო მფლობელობის სისტემის პირობებში, ან იმ შემთხვევებში, როდესაც აქტივის მფლობელობა არ არის დოკუმენტურად დადასტურებული, ხელს უწყობს სოტოსეული „მკვდარი კაპიტალის“ შექმნას, რადგანაც არავინ არ გასცემს სესხს ისეთი აქტივის უზრუნველყოფით, რომელთანაც დაკავშირებით ადამიანი მფლობელობის დამადასტურებელ დოკუმენტს ვერ წარადგენს (დე სოტო, 2000).

ბანგლადეშელმა ეკონომიკის პროფესორმა და გრამინის ბანკის დამფუძნებელმა იუნუსმა 1970-იან წლებში, როდესაც ქვეყანაში სერიოზული შიმშილი მძვინვარებდა, თავისი უნივერსიტეტის მახლობლად ღარიბი ქალი დაინახა, რომელიც ბამბუკის დაწნულ სკამებს ამზადებდა. იგი დაფიქრდა, შეეძლო თუ არა მის ეკონომიკურ თეორიას ამ ქალის ცხოვრება გაეადვილებინა. თავისდა გასაოცრად, მან ამ ქალისაგან შეიტყო, რომ იგი მოწყალებას არ ელოდა. მას უნდოდა გაეკეთებინა ისეთი ნივთები, რომელთა ყიდვა ადამიანებს მოუნდებოდათ, მაგრამ ვერ იღებდა სესხს მევახშეებისგან მაღალი საპროცენტო განაკვეთების გამო, ხოლო ბანკი არ მისცემდა სესხს ადამიანს, რომელსაც არც მისამართი აქვს და არც რაიმე სახის აქტივი გააჩნია.

იუნუსს არ გააჩნდა გამოცდილება საბანკო სფეროში, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ამ სფეროს შესწავლით ძალიან საინტერესო დასკვნებამდე მივიდა. ღარიბებისათვის იაფი კრედიტები არ იყო მისაწვდომი. ღარიბები შესაბამის პირობებში შეიძლება არ წარმოადგენდნენ მაღალ საკრედიტო რისკს. გარდა ამისა, კრედიტების მოცულობა, რომელიც ღარიბებს ესაჭიროებათ ადგილო ბრივ ეკონომიკაში თავიანთი პროდუქტიული წვლილის შესატანად, არც ისეთი მაღალია. შედეგად იუნუსმა შექმნა გრამინ ბანკი, რომელსაც დღეს 5.6 მილიონზე მეტი კლიენტი ჰყავს (დოვლა და ბარუა, 2006, 29).

დე სოტოს მსგავსად, იუნუსიც პოზიტიურად აფასებს ღარიბთა მზადყოფნას, იმუშაონ მძიმე პირობებში. იუნუსმა თავისი წვლილი შეიტანა განვითარების დიალოგში თავისი იდეით, რომ ფულის უბრალო გადანაწილება შეძლებულებისაგან ღარიბებზე არაკომერციული საქველმოქმედო სქემების გამოყენებით შესაძლებელია, ყოველთვის საუკეთესო გამოსავალი არ იყოს. ამ მიდგომას ორი სუსტი მხარე აქვს. პირველ რიგში, ის ღარიბების შეძლებულებზე დამოკიდებულებას აძლიერებს და ღარიბებს ხელს არ უწყობს ადგილობრივ ეკონომიკაში მდგრადი როლის მოპოვებაში. მეორე პრობლემა კი ისაა, რომ ასეთი მიდგომის მასშტაბი და მდგრადობა საკმაოდ შეზღუდულია და დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენ დახმარებას გაიღებენ შეძლებულები და რამდენი ხნის განმავლობაში. იქნება კი როდესმე საკმარისი ოდენობის საქველმოქმედო სახსრები, რომ მილიარდობით ადამიანს დაეხმარო დღეში დაახლოებით 2 დოლარით? იუნუსმა მიზნად დაისახა, შეექმნა, როგორც იგი თავად უწოდებს, სოციალური ბიზნესები, რომლებიც ხარჯებს უფრო დაბალი საპროცენტო განაკვეთებისა და ფასების ორი კატეგორიის დანერგვით დაფარავენ (ერთი ფასი ღარიბებისათვის სუბსიდირებული ფასი იქნება, ხოლო მეორე, უფრო მაღალი, - საშუალო ფენებზე გათვლილი). ამ იდეის განხორციელების შედეგად შეიქმნა 25 გრამინის კომპანია, რომლებიც ისეთ მომსახურებებს გვთავაზობენ, როგორებიცაა: მიკროკრედიტები, ჯანდაცვისა და სოციალური მომსახურებები, შიდამეურნეობებში წარმოებული პროდუქციის რეალიზაცია და დისტრიბუცია, მცირე ბიზნესების სესხების გარანტიები, ტრენინგი საინფორმაციო ტექნოლოგიების სფეროში, მობილური სატელეფონო მომსახურება (იუნუსი, 2009, 78-79).

თავის ბოლო იდეას იუნუსი „სოციალურ მეწარმეობას“ უწოდებს. საუბარია საწარმოებზე, რომლებიც სოციალურ ფასეულობებს ქმნიან და ისეთივე პრინციპით იმართებიან, როგორითაც კომერციული საწარმოები - ისინი არ იღებენ სუბსიდიებს და გასაფართოებლად კაპიტალის სესხებასთან დაკავშირებული ხარჯების დაფარვაც შეუძლიათ. გრამინის ბიზნესმოდელის შესაბამისად, ბიზნესის წარმოების ხარჯები მოსაკრებლებისა და საპროცენტო განაკვეთებისგან მიიღება და ახალი კაპიტალის ხარჯებსაც ითვალისწინებს, რათა ამ საწარმოების შემდგომი გაფართოება დაფინანსდეს. ერთადერთი განსხვავება კომერციული საწარმოებისაგან ის არის, რომ მთავარი მიზანია სოციალური ფასეულობების შექმნა და არა მოგების მაქსიმალიზაცია. ინვესტორები თავიანთ ინვესტიციებზე ამონაგებს იღებენ, მაგრამ არ იღებენ დივიდენდებს. იუნუსი ასეთ კომპანიებს არა-სადივიდენდო კომპანიებს უწოდებს და ამ იდეას გვთავაზობს, როგორც კაპიტალიზმის ერთ-ერთ ელემენტს (იუნუსი, 2009, 21-25).

მოცემული წიგნი დაწერილია ევანგელური პერსპექტივიდან. სიტყვა ევანგელური გულისხმობს ქრისტეს აღიარებას, ბიბლიის, როგორც ცხოვრების გზამკვლევის, მნიშვნელობის გააზრებას და, აგრეთვე, იმას, რომ მოცემულ სამყაროში ადამიანი თავისი მისიის შესრულების იდეის ერთგული უნდა იყოს. ამ ტერმინში არ მოვიაზრებ კონსერვატულ პოლიტიკას, რაც, სამწუხაროდ, საკმაოდ გავრცელებული მიდგომაა შეერთებულ შტატებში.

ევანგელური მისიონერული მოძრაობის ფარგლებში ძალიან ბევრი რამ არის გასაკეთებელი იმისთვის, რომ თეოლოგიური მიდგომები მივუსადაგოთ სოციალურ მოქმედებებს, სოციალურ სამართლიანობას, სიღარიბესა და განვითარებას. მე-19 საუკუნეში ევანგელური და სოციალური მოქმედებები ერთსა და იმავე კონტექსტში მოიაზრებოდა და გამოიყენებოდა (დეიტონი, 1976), მაგრამ შემდგომ, გასაგები მიზეზების გამო, ევანგელისტებმა თავიანთი პოზიცია სხვას დაუთმეს.

1920-იან წლებში ამერიკელმა ევანგელისტებმა ტაიმ-აუტი აიღეს ისტორიაში სოციალური იდეოლოგიისა და სოციალური ღონისძიებების განხორციელების თვალსაზრისით. ჩვენმა წინამორბედებმა თავიანთი რელიგიის ფუნდამენტური პრინციპების მიღმა არჩიეს დარჩენა და დაახლოებით ორმოცდაათი წლის განმავლობაში თავდაცვით პოზიციაში ყოფნა ამჯობინეს.

1947 წელს კარლ ჰენრიმ, იმ პერიოდის გამოჩენილმა ევანგელიზმის თეოლოგმა, წყალი აამღვრია, როდესაც დაწერა ნაშრომი სახელწოდებით „თანამედროვე ფუნდამენტალიზმის არასუფთა სინდისი“, რომელშიც მან განიხილა მე-19 საუკუნეში ევანგელისტების მონაწილეობა სოციალურ სფეროში როგორც საკუთარ, ასევე სხვა ქვეყნებში მისიონერული საქმიანობის ფარგლებში. ჰენრი ვარაუდობს, რომ შესაძლებელია ევანგელისტების მიერ იესო ქრისტეს სახარებებში სოციალური ასპექტების მივიწყება 1920-იან წლებში „რწმენისათვის ბრძოლის“ უნებური შედეგია.

დაახლოებით მეოთხედი საუკუნე დასჭირდა, რომ მოცემული საკითხი კვლავ წამოჭრილიყო. ეს მხოლოდ 1974 წელს, ლოზანაში ჩატარებული შეხვედრებისა და შემდგომში ჩამოყალიბებული მოძრაობის შედეგად გახდა შესაძლებელი. როდესაც ლოზანის კოვენანტი, რომელიც დღესაც ყველაზე მნიშვნელოვანი დოკუმენტია ევანგელისტური მრწამსის აღიარების თვალსაზრისით, იწერებოდა (სკოტი, 1975), ზოგი სამხრეთელი ევანგელისტი ამტკიცებდა, რომ ევანგელისტური რწმენის არც ერთი განაცხადი არ იქნებოდა სრული, თუ იგი დაკავშირებული არ იქნებოდა ღარიბებისა და ჩაგრულების მხარდამჭერ ღონისძიებებთან. ჩვენ ვალში ვართ სამუელ ესკობარისა და რენე პადილას წინაშე, რომლებმაც შეგვახსენეს, თუ რას წარმოვადგენთ ევანგელისტები.

1980-იან წლებში ახალმა წინააღმდეგობამ იჩინა თავი. მიღწეული იქნა შეთანხმება, რომ სოციალური მოქმედებებისა და სოციალური სამართლიანობის იდეა მოცემულია თვით ბიბლიაში. მაგრამ დაისმის კითხვა: რამდენად მისაღებია ევანგელიზაციისათვის სოციალური მოქმედებები? განა ევანგელიზაცია უმთავრეს ამოცანად და საქმიანობად სახარების ქადაგებას არ მიიჩნევს? მაშ რა ადგილი შეიძლება მიეკუთვნის ამ პროცესში სოციალურ აქტივობას? ამასთან დაკავშირებით 1980-იანი წლების დასაწყისში გრანდ რაპიდში, მიჩიგანსა და ვიტონ კოლეჯში შეხვედრების მთელი სერია გაიმართა. დისკუსიები გაიმართა ისეთ საკითხებზე, როგორებიცაა: სამართლიანობა, სოციალური მოქმედებები, ესქატოლოგია და ქრისტიანობამდე ღვთის სიტყვის ადამიანებს შორის მოქმედების საკითხები. ევანგელიზმი და სოციალური მოქმედებები ერთი და იმავე მონეტის ორ მხარეს ანუ სახარებისეული ჩიტის ორ ფრთას იქნა შედარებული. ამ დისკუსიის ფარგლებში ვიტონ ჰანგარის ცენტრის თანამშრომელმა, უეინ ბრეგმა, ახალი ტერმინი, ტრანსფორმაცია, შემოგვთავაზა. სახარება საუბრობს მატერიალურ, სოციალურ და სულიერ ცვლილებებზე და ამ ცვლილებების თეოლოგიური კონცეფცია სწორედ ტრანსფორმაციაა. ამჟამად ეს ტერმინი ფართოდაა დამკვიდრებული.

1990-იანი წლების დასაწყისში გამოიკვეთა ევანგელური სოციალური ღონისძიებების განხორციელების ტენდენცია, რომელიც სწრაფად იკრებდა ძალებს. ევანგელიზმისა და სოციალური ღონისძიებების ასეთ ინტეგრაციასთან მიმართებით მრავალი ახალი ტერმინი თუ დასახელება წარმოიშვა, მაგალითად, ჰოლისტიკური მისია, ჰოლისტიკური განვითარება, ინტეგრირებული მისია, ჰოლისტიკური მისიონერობა და ტრანსფორმაციული განვითარება. ევანგელური ორგანიზაციები - Food for the Hungry, World Relief, World Vision, World Concern და სხვები - ცდილობდნენ პასუხის მოძიებას შემდეგ კითხვაზე: როგორ უნდა განხორციელდეს ჰოლისტიკური მისიონერობა და ტრანსფორმაციული განვითარება პრაქტიკაში? როგორ უნდა გაკეთდეს ეს კარგად?

1990-იან წლებში ეს საკითხი ჰუმანიტარული დახმარებისა და განვითარების ევანგელისტური ორგანიზაციებისა და ამ სფეროში მოღვაწე ადამიანების განსჯის საგანი გახდა. ტედ იამამორი და სხვები აფრიკაში, ლათინურ ამერიკასა და აზიაში შეხვედრებს ატარებდნენ, რომლებზეც მოცემული სფეროს პრაქტიკოსები ჰოლისტიკური მისიონერობის პროცესში შეძენილ გამოცდილებას უზიარებდნენ ერთმანეთს. გარდა ამისა, მთელ რიგ ქალაქებშიც ტარდებოდა შეხვედრები ჰოლისტიკური მისიონერობის საკითხებზე (იხილეთ იამამორი და სხვები, 1995, 1996, 1997, 1998).

ამჟამად ევანგელისტებს შორის დავა, სოციალური საქმიანობის მისაღებია თუ არა და ასეთი საქმიანობა უპირისპირდება თუ არა სახარებას, უმეტესწილად, ისტორიას ჩაბარდა. 2009 წელს ფულერის თეოლოგიური სემინარიის კულტურათშორისი კვლევების ინსტიტუტის მაგისტრატურის სტუდენტების ნახევარზე მეტი ისეთი კურსების მოსასმენად ჩაეწერა, როგორებიცაა საერთაშორისო განვითარება, რისკის ჯგუფს მიკუთვნებული ბავშვები, ურბანული მისიონერობა. ალენ ჰერტზკემ საკმაოდ დამაჯერებელი მონაცემები მოიძია იმის დასადასტურებლად, რომ თანამედროვე ევანგელისტები სულ უფრო მეტად მუშაობენ ისეთ სფეროებში, როგორებიცაა ადამიანთა უფლებები და ადვოკატირება (2004). Operation Blessing-ი პეტ რობერტსონის მისიის ბაზაზე შეიქმნა; Campus Crusade-ს გლობალური ჰუმანიტარული დახმარების ქსელი აქვს (GAiN). პატარა ევანგელისტური მისიებიც ტრანსფორმაციული განვითარების ტენდენციების კვალდაკვალ იცვლებიან. მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ Mission Moving Mountains-ი, რომელიც ტრანსფორმაციული განვითარების სფეროში ტრენინგის პროგრამებს ახორციელებს.

მნიშვნელოვანია ვისაუბროთ იმაზეც, თუ რა არ შეიცვალა ევაგელისტურ მიდგომაში ტრანსფორმციული განვითარებისადმი ან რა არ გაკეთებულა მოცემულ სფეროში. ბოლო ათი წლის განმავლობაში პრაქტიკული მაგალითების შემცველი პუბლიკაციები არ გამოქვეყნებულა. შეფასებების ძალიან მცირე ნაწილია ნამდვილად ჰოლისტიკური ხასიათისა. სამწუხაროდ, პრაქტიკოსი ქრისტიანების დაწერილი კვლევები ძალიან მცირეა; იწერება ცოტა სადოქტორო ნაშრომი და კიდევ უფრო ცოტა მტკიცებულებებზე დაფუძნებული სამეცნიერო ნაშრომი, რომლებიც ტრანსფორმაციული განვითარების საკითხებს შეეხება.

გარდა ამისა, აღსანიშნავია, რომ არ ხორციელდება მოცემული თემის თეოლოგიური გააზრება და ინტერპრეტაცია. ჩვენ ვეყრდნობით თეოლოგიურ ნაშრომებს, რომლებიც 1980-იან წლებში დაიწერა. ჩვენ ბიბლიური და თეოლოგიური საფუძვლები გვამოძრავებს, როდესაც ევანგელისტურ და სოციალურ საქმიანობას ვეწევით, მაგრამ აღსანიშნავია, რომ, პრაქტიკულად, არაფერი გაკეთებულა თეოლოგიური თვალსაზრისით, თუ როგორ უნდა განხორციელდეს ტრანსფორმაციული მუშაობა. ჩვენ არ ჩამოგვიყალიბებია ქრისტიანული თვალსაზრისი, რომელიც მეცნიერების ისეთი დარგების მიღწევებს გაითვალისწინებდა, როგორებიცაა ანთროპოლოგია, სოციოლოგია, საზოგადოების ფსიქოლოგია და განვითარების კვლევები. ჩვენ, პრაქტიკულად, არც ისე აქტიურად ვმონაწილეობთ რელიგიისა და განვითარების საკითხებზე დიალოგში, რომელიც კარდინალურად სახეშეცვლილია ბოლო ათი წლის განმავლობაში.

ეკლესიოლოგიის განვითარების შესახებ ახალი აზრის გამომხატველი ნაშრომებიც არც ისე მრავალრიცხოვანია. იმავდროულად, ბევრი რამ ჯერ კიდევ არ არის ნათელი და ჯერ კიდევ ბევრი პრობლემა არსებობს ქრისტიანულ ჰუმანიტარულ ორგანიზაციებს, განვითარების სააგენტოებსა და ადგილობრივ ეკლესიებს შორის უთიერთობებში. ჩრდილოეთის ეკლესიების სურვილმა, პარტნიორობა დაამყაროს სამხრეთის ეკლესიებთან განვითარების სფეროში მოღვაწეობასთან დაკავშირებით, მთელი რიგი ახალი თეოლოგიური საკითხები დააყენა და პრაქტიკული გამოწვევები შექმნა. არასაკმარისი ინფორმაციაა იმის თაობაზე, თუ რა როლი ეკისრებათ ადგილობრივ ეკლესიებს განვითარების პროცესებში და რა უნდა გააკეთონ მათ თავიანთი თემების განვითარებისათვის. არიან თუ არა ეკლესიები განვითარების მინისააგენტოები, სამოქალაქო საზოგადოების წევრები? დასკვნის სახით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ბოლო ოცი წლის განმავლობაში ჩვენ, ევანგელისტი აქტივისტები, იმას ვაკეთებდით, რაც ყველაზე კარგად გვეხერხება - ვმოქმედებდით. ჩვენ ტრანსფორმაციული განვითარების სფეროში ვმუშაობთ. რასაკვირველია, კარგი საქმის კეთება კარგია, მაგრამ ეს ბევრად უფრო მეტს გულისხმობს, ვიდრე, უბრალოდ, მოქმედებას. ჩვენი მუშაობის თეოლოგიური ასპექტებიც არ უნდა დავივიწყოთ.

რომაული კათოლიკური ეკლესია სოციალური სამართლიანობისა და მშვიდობის საკითხებისადმი დამოკიდებულების თვალსაზრისით სულ სხვა მიმართულებით განვითარდა. კათოლიკურ ეკლესიას 1891 წლიდან მოყოლებული მუდმივი დიალოგი ჰქონდა განვითარების საკითხებზე, რომელიც დღესაც გრძელდება. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ, ევანგელისტებმა, თავიდან უნდა დავიწყოთ ჩვენი თეოლოგიური დისკურსი, ეს არ ნიშნავს, რომ ყველაფერი თავიდან უნდა გამოვიგონოთ. რომაული კათოლიკური ეკლესიის დიალოგში ბევრი რამ არის ისეთი, რაც ყურად უნდა ვიღოთ და გამოვიყენოთ.

მე-18 და მე-19 საუკუნის განმავლობაში მომხდარი რადიკალური ცვლილებების შედეგად რომაული კათოლიკური ეკლესია სრულიად განსხვავებული სამყაროს წინაშე აღმოჩნდა, რომელშიც, ზოგადად, ეკლესიისა და ქრისტიანობის როლი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა. სეკულარული სახელმწიფოების ჩამოყალიბების, ინდუსტრიალიზაციისა და ურბანზაციის ზეგავლენით ადამიანებმა ეჭვი შეიტანეს კაპიტალიზმის მიზანშეწონილობასა და სიკეთეში. მოდერნიზმისა და, კერძოდ, საფრანგეთის რევოლუცის შედეგად გამყარდა ადამიანის აზრის უზენაესობის რწმენა, ხოლო არსებული კრიტიკული ფილოსოფიური მიდგომების ზეგავლენით რელიგიამ თანდათან დაკარგა წამყვანი პოზიციები. მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ეფექტურობამ იგივე ზეგავლენა იქონია რელიგიაზე. მარქსის, დარვინისა და ფროიდის მატერიალისტური და კრიტიკული მიდგომების გამო რელიგია სულ უფრო და უფრო ნაკლებად მნიშვნელოვანი ხდებოდა. მოდერნიზმი სულ უფრო მძლავრად იკიდებდა ფესვებს, ხოლო რელიგია უკანა პლანზე გადადიოდა.

ეკლესიისა და რელიგიის როლის თანდათანობით შემცირების გამო პაპმა ლუი XIII-მ 1881 წელს დაწერა ენციკლიკა „ახალი რამ“ (Rerum novarum). ენციკლიკა განიხილავდა ახალ იდეებს ადამიანის გონიერების როლის გააზრების, შრომის, კაპიტალის, კერძო მფლობელობისა და თანამედროვე სახელმწიფოს შესახებ. შემდეგ ენციკლიკაში საუბარი იყო ოჯახზე, დამსაქმებელსა და დასაქმებულს შორის ურთიერთობების მნიშვნელობაზე, ეკლესიისა და სახელმწიფოს როლზე სიღარიბესთან დაკავშირებით. Rerum novarum-ი აკრიტიკებდა სოციალიზმს, რადგანაც იგი „ზღუდავს ადამიანის ინდივიდუალურ თავისუფლებას სოციალური კეთილდღეობის თვალსაზრისით და არ სცემს პატივს ადამიანთა უფლებებსა და რელიგიურ მრწამსს“. ენციკლიკაში გაკრიტიკებული იყო კაპიტალიზმიც, რომელმაც, პაპის აზრით, „ადამიანს დააკარგვინა სოციალური და მორალური საზღვრების შეგრძნება (ო'ბრაიანი და შანონი, 1992, 13). გარდა ამისა, პაპი ნათლად აყალიბებდა ეკლესიის პოზიციას, რომ ადამიანების სულიერი კეთილდღეობა არ უნდა იყოს მიჩნეული საპატიო მიზეზად იმისთვის, რომ ღარიბთა კეთილდღეობაზე ზრუნვა დაივიწყო“ (RN, no. 23).

კათოლიკურმა სოციალურმა დოქტრინამ მიიღო სიახლეები და აღმოჩენები, თუმცა ყველაფერ ძველს არ განდგომია. მან სოციალური სწავლების ტრადიციების გათვალისწინებით ინტერპრეტაცია გაუკეთა და თავიდან გაიაზრა ადრინდელი მოსაზრებები და ენციკლიკები. პაპმა პიუს XI-მ 1931 წელს გააგრძელა ეს ტრადიცია თავისი ენციკლიკით „ორმოცი წლის შემდეგ“ (Quadragesimo anno); პაპმა პავლე VI-მ 1971 წელს, ღერუმ ნოვარუმ-ის მე-80 წლისთავზე, დაწერა ენციკლიკა „მოწოდება მოქმედებებისაკენ“ (Octogesima adveniens). 1991 წელს იოანე პავლე II-მ დაწერა ენციკლიკა, მიძღვნილი Rerum novarum-ის 100 წლისთავისადმი (Centesimus annus). ყველა მათგანში საუბარია იმ მარადიულ იდეებზე, რომლებიც დღესაც შეესაბამება ახალ თეოლოგიურ მიდგომებს, რომლებიც სიღარიბისა და სამართლიანობის საკითხებთან დაკავშირებით შეცვლილი ისტორიული კონტექსტის პირობებში ჩამოყალიბდა.

ვატიკანის II კრების მოღვაწეობის შედეგად თეოლოგიური მიდგომები კათოლიკური სოციალური დოქტრინის ნაწილი გახდა. იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც ღარიბების პრობლემებზე მუშაობენ, განსაკუთრებით საინტერესო იქნება პაპი პავლე VI-ის მიერ დაწერილი ნაშრომი „ადამიანების განვითარების საკითხებზე“ (Populorum progressio, 1967), პაპ პავლე II-ის ენციკლიკა „სოციალური პრობლემები“ (Sollicitudo rei socialis, 1987) და ბენედიქტე XVI-ის „ქველმოქმედება სიმართლეშია“ (Caritas in veritate, 2009). გარდა იმისა, რომ კათოლიკური სოციალური დოქტრინა ღარიბების კეთილდღეობაზე იყო ორიენტირებული, იგი არასოდეს ივიწყებდა სახარებისეული სიტყვის მიტანას ადამიანებამდე. პავლე VI-ის „თანამედროვე სამყაროს ევანგელიზაცია“ (Evangelii nuntiandi, 1975) კიდევ ერთხელ გვახსენებს ეკლესიის ამ ფუნდამენტურ ვალდებულებას. ჩარიტას ინ ვერიტატე კიდევ ერთხელ ამახვილებს ყურადღებას ამის აუცილებლობაზე. „მარადიული ცხოვრების პერსპექტივის გარეშე ადამიანთა პროგრესი მიწიერ სამყაროში ვერ იქნება მიღწეული. თუ პროგრესი მარტო ისტორიით შემოიზღუდება, იგი მხოლოდ სიმდიდრის აკუმულაციამდე იქნება დაყვანილი“ (no. 11).

არსებობს დაახლოებით 20 მსგავსი დოკუმენტი, რომლებიც სოციალური ტრადიციების დამკვიდრებას ემსახურება. ერთობლიობაში ისინი ასახავენ თანმიმდევრულ, თუმცა ადაპტირებად, ქრისტიანულ-მორალურ თვალსაზრისს სიღარიბეზე, უთანასწორობაზე, უსამართლობასა და ადამიანთა კეთილდღეობაზე (გრუდი, 2007, 94-95). ეს დოკუმენტები, ასევე, გვაჩვენებს ეკლესიის როლს სოციალურ სფეროში. Populorum progression-ში პავლე VI-მ წამოაყენა იდეა, რომ ეკლესია და სახელმწიფო (სავარაუდოდ, იგი თანახმა იქნებოდა, ბაზარიც დაესახელებინა) სხვადასხვა ძალაუფლებაა. შესაბამისად, საკუთარ სფეროებში მათ ექსკლუზიური კომპეტენცია და უფლებამოსილება აქვთ (no. 13). ეს აბრაჰამ კუპერის სუვერენული სფეროების კონცეფციას გვახსენებს.

ვატიკანის II კრებამ პროდუქტი „პასტორალური კონსტიტუცია ეკლესიაზე თანამედროვე სამყაროში“ (Gaudium et Spes) განიხილავს ეკლესიის პასუხისმგებლობას, თავისი პოზიცია გამოხატოს სოციალურ საკითხებთან დაკავშირებით. ბენედიქტ XVI თავის Caritas in veritate-ში იმეორებს ამ აზრს და მას არსებითი მნიშვნელობის მქონე პოსტულატს ამატებს: „ეკლესიას არ შეუძლია ტექნიკური გადაწყვეტილებების შემოთავაზება. იგი არ ისახავს მიზნად რაიმე გზით სახელმწიფო პოლიტიკაში ჩარევას. მაგრამ ეკლესიას აქვს მისია, მართალი სიტყვა მიიტანოს საზოგადოებამდე, რომელიც ადამიანის ღირსებასა და მოწოდებას შეესაბამება“ (no. 9). ამგვარად, სახელმწიფოს და ბაზარს თავიანთი ფუნქციები აქვთ, ხოლო ეკლესიას მორალური ვალდებულება აქვს, ღვთისა და კაცობრიობის შესახებ ჭეშმარიტი სიტყვა ამცნოს სამყაროს:

„ეკლესიის სოციალური დოქტრინა არ არის ლიბერალური კაპიტალიზმისა და მარქსისტული კოლქტივიზმისგან განსხვავებული „მესამე გზა“. იგი არც სხვა მიდგომების შესაძლებელი ალტერნატივაა, ალბათ, ის უფრო დამოუკიდებელი კატეგორიაა. ეკლესიის ძირითადი მიზანია არსებული რეალობების ინტერპრეტაცია და იმის გარკვევა, თუ როდის და რა შემთხვევაში არღვევს ადამიანი თავისი მოღვაწეობით სახარების ძირითად პოსტულატებს (პრინციპებს) და რა შემთხვევაში თანხვდება მისი მოღვაწეობა სახარებას. ამგვარად, ეკლესიის მიზანია ქრისტიანთა გაძღოლა. შესაბამისად, ეკლესია მიეკუთვნება არა იდეოლოგიის, არამედ თეოლოგიის სფეროს, ანუ, უფრო ზუსტად, მორალური თეოლოგიის სფეროს“ (no. 41).

კათოლიკურ სოციალურ დოქტრინაში მუდმივად იკვეთება 7 საკვანძო თემა:

1. ჭეშმარიტება ღვთისა და კაცობრიობის შესახებ;
2. ქველმოქმედება და სამართლიანობა;
3. ადამიანის ღირსება;
4. საერთო კეთილდღეობა;
5. დელეგირება (სუბსიდიარულობა);
6. სოლიდარობა;
7. ღარიბებისათვის არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობა.

ჭეშმარიტება ღვთისა და კაცობრიობის შესახებ ქრისტიანული ანთროპოლოგიის საფუძველს წარმოადგენს. ჭეშმარიტება ისაა, რომ ღმერთი არის შემქმნელი, მფარველი, გამომსყიდველი და რომ ღმერთმა თავისი საკუთარი ხატების მსგავსად შექმნა ადამიანი. ჩვენ მორალური პასუხისმგებლობა გვაკისრია ერთმანეთის კეთილდღეობისა და ღვთის მიერ შექმნილი სამყაროს მიმართ. ჩვენ ისე უნდა მოვიქცეთ, რომ ადამიანთა კეთილდღეობის მიღწევას შევუწყოთ ხელი, ადამიანთა კეთილდღეობა კი ღვთისაკენ სწრაფვით უნდა დავიწყოთ. ქრისტიანული ანთროპოლოგია სამყაროს შექმნის ბიბლიურ ისტორიას ეყრდნობა.

ქველმოქმედებისა და სამართლიანობის ერთად გააზრება კათოლიკური ეკლესიის სოციალური დოქტრინის შედარებით ახალი ასპექტია და მჭიდროდაა გადაჯაჭვული ღვთისა და კაცობრიობის შესახებ ჭეშმარიტების იდეასთან. ქველმოქმედებას ბევრი მოწყალების გაღებასთან აიგივებს და ვერანაირ კავშირს ვერ ხედავს სამართლიანობასთან. ზოგის აზრით, ქველმოქმედება, პირიქით, ხელს უწყობს უსამართლობას. ზოგი ლიბერტარიანელი თეოლოგი ამავე მოსაზრებით აკრიტიკებდა დედა ტერეზას. ბენედიქტე XVI თავის ენციკლიკაში Caritas in veritate ქველმოქმედებისა და სამართლიანობის გამიჯვნის წინააღმდეგ გამოდის. სამართლიანობა გულისხმობს, რომ ადამიანებმა მიიღონ ის, რაც ერგებათ თავიანთი დამსახურების, პიროვნული დამსახურების გამო. პაპის თქმითაც, „ქველმოქმედება სამართლიანობას მოითხოვს“ (no. 6). მაგრამ ქველმოქმედება, ისევე როგორც სიყვარული, სცდება სამართლიანობის ფარგლებს და სთავაზობს ადამიანებს იმას, რაც მათ არ ერგებათ. „ამგვარად, ქველმოქმედება სცდება სამართლიანობის ფარგლებს და სისავსეს ჰმატებს მას“ (no. 6). ეს აზრი მირასლავ ვოლფისა (2009) და ნიკოლას ვოლტერსტროფის (2008) მიერ გამოთქმულ მიდგომებს ჰგავს.

ადამიანის ღირსების იდეა ეფუძნება ფაქტს, რომ ღმერთმა ყველა ადამიანი თავისი ხატების მსგავსად შექმნა და რომ იესო ყველა ადამიანის ცოდვის გამოსყიდვისათვის ეწამა და მოკვდა. სიყვარულის ეს გამოხატულება ნიშნავს, რომ ყოველი ადამიანი იმთავითვე ღირებულია, ღირსეულია და იგი ერთადერთი და განუმეორებელია ღმერთის თვალში. კათოლიკური სოციალური დოქტრინის ძირითადი მიზანია, იმ ადამიანების დასაცავად წარმართოს ჩვენი ყურადღება, ვისი მდგომარეობაც მძიმეა და ვისი ღირსებაც შელახულია: „კათოლიკური სოციალური მოძღვრება განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს საზოგადოების იმ ნაწილზე, რომლის ღირსებაც შელახულია და არ ითვლება საზოგადოების სრულფასოვან წევრად, ასევე, იმ ადამიანებზე, რომლებიც გარიყულები არიან, ან რომლებიც ღირსების შემლახველ და და მამცირებელ პირობებში ცხოვრობენ და მუშაობენ“ (გრუდი, 2007). ადამიანის ღირსებისა და ფასეულობის ეს დადასტურება იმასაც გულისხმობს, რომ ყველა სოციალური ინსტიტუტის საქმიანობა უნდა შეფასდეს იმ პერსპექტივიდან, თუ რამდენად დიდია მათი წვლილი ადამიანების ღირსებისა და კეთილდღეობის ხელშეწყობაში. ადამიანის თვითშეფასება და ღირსების შეგრძნება, საბოლოო ჯამში, ეფუძნება იმის გააზრებას, რომ ყოველი ადამიანი ღვთის ხატების მსგავსადაა შექმნილი. ჩვენ ღვთის განსახიერება ვართ და არა ჩვენი ქვეყნისა, რასისა, სქესისა თუ, გნებავთ, რელიგიისა.

საერთო კეთილდღეობა ორ ბიბლიურ აზრს ემყარება. პირველი ისაა, რომ ღმერთს თავისი ხატების მსგავსად შექმნილი ადამიანებისათვის ისეთი ცხოვრება სურს, რომელიც ყველა ადამიანის კეთილდღობას გულისხმობს, მისი პროდუქტიული შესაძლებლობების ან რაიმე სხვა მახასიათებლისაგან დამოუკიდებლად. მეორე აზრის თანახმად კი, სრულფასოვან ადამიანად ყოფნა გულისხმობს სხვა ადამიანებთან ისეთი ურთიერთობების დამყარებას, რომლებიც ყველა ადამიანის კეთილდღეობას უწყობს ხელს. ეს განსხვავდება თანამედროვე მიდგომისაგან ადამიანის დამოუკიდებელი ფუნქციონირების თაობაზე. ზემოხსენებული პრინციპების ერთიანობაში განხილვის შედეგად შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ საერთო კეთილდღეობა გულისხმობს მორალური ნორმების დაცვით ცხოვრებას, რომელიც სხვებისა და საკუთარი თავისათვის სიკეთის კეთებას ისახავს მიზნად. შესაბამისად, მორალური ვალდებულებები ეკისრება ყველა სოციალურ ინსტიტუტს, მათ შორის ბაზარს, ეკლესიასა და სამოქალაქო საზოგადოებას, რათა შექმნან სოციალური წინაპირობები და წესები, რომელთა ზეგავლენითაც საყოველთაო კეთილდღეობა იქნება უზრუნველყოფილი. ამ მიმართულებით კათოლიკური სოციალური დოქტრინა კიდევ უფრო შორს წავიდა და საყოველთაო კეთილდღეობა მოიაზრა, როგორც „მშვიდობიანი საზოგადოების პროდუქტი. მშვიდობა კი სამართლიანობის შედეგია, რომელიც განვითარების, ღარიბი ადამიანებისა და ქვეყნების უფლებამოსილების გაზრდისაკენ მიმართული ძალისხმევის განუყოფელი ნაწილია“ (გრუდი 2007, 108).

დელეგირება (სუბსიდიარულობის პრინციპი) ცოტა გაუმართავი ტერმინია, თუმცა ძალიან მნიშვნელოვანი იდეაა. აქ ფუნდამენტური მნიშვნელობისაა აზრი, რომ ადამიანი თავისუფალია ღმერთის წინაშე. პიუს XI თავის ენციკლიკაში Quadragesimo anno აცხადებს: „სოციალური ფილოსოფიის ქვაკუთხედი პრინციპი, რომელიც უცვლელი და მარადიულია, ისაა, რომ ადამიანს არ უნდა წაართვა და საზოგადოებას არ უნდა გადასცე უფლებამოსილება, გააკეთოს ის, რის გაკეთებაც თავად ამ ადამიანს, ანუ ინდივიდს, შეუძლია თავისი შრომისმოყვარეობისა თუ ნიჭის წყალობით (no. 79). დელეგირებისა და ადამიანის ღირსების იდეების ერთობლიობა ამკვიდრებს ადამიანის თავისუფლებისა და მისი შესაძლებლობების რეალიზაციის პრინციპს, ანუ ამკვიდრებს უფლებას, რომლის დარღვევა ან ხელყოფა დაუშვებელია ზემდგომი სოციალური ინსტიტუტების: ბაზრის, სახელმწიფოს ან სამოქალაქო საზოგადოების, მათ შორის ეკლესიის მიერ. ეს ნიშნავს შემდეგს: სუბსიდიარულობის პრინციპი ამკვიდრებს ნებაყოფლობითი სამოქალაქო საზოგადოების არსებობის აუცილებლობას, რომელშიც ადამიანებს უფლება აქვთ, თავად აირჩიონ სამუშაო, პოლიტიკა, ჰქონდეთ საკუთარი იდეები და მოსაზრებები და იმ პროგრამების განხორციელებაში მიიღონ მონაწილეობა, რომლებიც, მათი აზრით, მნიშვნელოვანი ან ღირებულია. ეს აზრი ამარტია სენის მიდგომებს გვაგონებს“.

ახლახან გაჩნდა სოლიდარობა, როგორც კათოლიკური სოციალური მოძღვრების ნაწილი. ეს, ძირითადად, იოანე პავლე II-ის მოღვაწეობას უკავშირდება. ზოგი ამ პრინციპს საზოგადოების თანაცხოვრების პრინციპს უწოდებს (ვეიგელი, 2008, 7). იგი იმ მარტივ ბიბლიურ ჭეშმარიტებას ასახავს, რომლის შესაბამისადაც ჩვენ, ყველა, ადამიანთა ერთი დიდი ოჯახის ნაწილი ვართ და რომ თითოეული ჩვენგანი პასუხისმგებელია ადამიანთა კოლექტიურ კეთილდღეობაზე (1 კორინთელთა, 12:25-26). ინკარნაციის (განსხეულების) მიზანი იმაში მდგომარეობდა, რომ იესო იმათთან მივიდა, ვინც მას უყვარდა და ვისაც არ შეეძლო საკუთარი თავის შველა. იესომ მოგვიწოდა, რომ გვიყვარდეს მოყვასი ჩვენი ისე, როგორც საკუთარი თავი გვიყვარს. სწორედ ეს არის სოლიდარობა, განსაკუთრებით იმ გაგებით, რომ მოყვასის ცნება არ არის შემოფარგლული და ვიწრო (ლუკა, 10:25-37). მოყვასის სიყვარული არ ნიშნავს მხოლოდ სითბოს გამოხატვას, არამედ გვავალდებულებს, მივიდეთ გასაჭირში მყოფი ადამიანის დასახმარებლად და შევუმსუბუქოთ მდგომარეობა (SRS, no. 38).

სოლიდარობა მჭიდროდაა დაკავშირებული ღარიბებისათვის არჩევანის უზრუნველყოფის იდეასთან. ეს უკანასკნელი II ვატიკანის კრებასთან ერთად ჩამოყალიბდა და განსაკუთრებით პოპულარული გახდა ლათინურ ამერიკა- ში, ლიბერტარიანული თეოლოგიის მიმდევრებში. იდეა ეფუძნება იმ ეთიკურ ასპექტებს, რომლებიც ქრისტეს მცნებებშია განცხადებული. იესომ ყველაზე მეტი გალილეაში იქადაგა, ანუ იმ ადგილას, სადაც მარგინალიზებული ებრაელები ცხოვრობდნენ. ეს იდეა კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს ჩვენს შეგნებაში მყარად გამჯდარი ზოგიერთი თეოლოგიური აზრისა და მოქმედებების სისწორეს: „ნათელი გახდა, რომ ჩემი თეოლოგიური რეფლექსია შემეცნებითი კედლის მეორე მხარესაც უნდა გასწვდომოდა, ანუ ჩემი საკუთარი ოთახისა და ბიბლიოთეკის კომფორტული გარემოს მიღმა უნდა გასულიყო. მე, ასევე, უნდა გავცდენოდი ჩემს საკუთარ მოსაზრებებს ღმერთის შესახებ და უკეთ გავცნობოდი ღარიბების რეალურ და არც თუ ისე კომფორტულ სამყაროს“ (გრუდი, 2007, 182).

სოციალური რეფლექსიის აქცენტის ასეთი გადანაცვლება ორ ასპექტზე ახდენს ზეგავლენას: პირველ რიგში, ღარიბებს სხვა თვალსაწიერიდან ვაფასებთ და, მეორე, ჩვენ მათი დახმარების სურვილი გვიჩნდება. „სხვა ადამიანების და, პირველ რიგში, ღარიბების სიყვარულში ეკლესია თავად იესოს ხედავს და კონკრეტული მოქმედებების გატარებისკენ გვიბიძგებს სამართლიანობის უზრუნველყოფის მიზნით. სამართლიანობა ვერ მიიღწევა, თუ ადამიანები ღარიბებსა და მიუსაფრებს, რომლებიც დახმარებას ითხოვენ გადასარჩენად, აღიქვამენ ტვირთად ან გამაღიზიანებელ ფაქტორებად. ისინი მათ უნდა აღიქვამდნენ სიკეთის გამოვლენისა და საკუთარი სულიერი გამდიდრების შესაძლებლობად“ (CA, no. 55).

ვატიკანისა II კრება და მომდევნო პერიოდი (1960-1970) რომაული კათოლიკური ეკლესიისათვის გარდატეხის მომენტს წარმოადგენდა. ეს იყო ეკუმენური ტენდენციების ჩამოყალიბების პერიოდიც. სწორედ ამ პერიოდში მოხდა რომაული კათოლიკური ეკლესიის სოციალური დოქტრინის დაახლოება და სამართლიანობისა და მშვიდობის თაობაზე პროტესტანტული მიდგომების. ამ პერიოდში ევანგელისტები სოციალურ სფეროში აქტიურად არ მოღვაწეობდნენ და ამიტომ კონვერგენციამ, პრაქტიკულად, შეუმჩნევლად ჩაიარა.

ამჟამად სოციალური მოქმედებების, სამართლიანობისა და მშვიდობის სფეროში მომუშავე მისიები ევანგელისტებისათვის მეინსტრიმი გახდა და, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ჩვენს ევანგელისტურ ქადაგებას თეოლოგიური მსოფლმხედველობა უნდა დავამატოთ. შესაბამისად, ევანგელისტებმა შეიძლება ძალიან ბევრი რამ ისწავლონ ქრისტიანული სოციალური დოქტრინისა და ტრადიციების უკეთ გაცნობის შედეგად, მაგრამ, იმავდროულად, უნდა გავითვალისწინოთ განსხვავებული სოციალურ-ისტორიული კონტექსტი, რომლის პირობებშიც კათოლიკური ეკლესიის სოციალური დოქტრინის ამსახველი დოკუმენტები იწერებოდა. ამჟამად იდეები და კონტექსტი არსებითად შეიცვალა და ზემოხსენებული ტრადიცია, რომელიც დღესაც გრძელდება, ამ რეალობის გათვალისწინებით გადის ადაპტაციას. ევანგელისტები პატივისცემით უნდა მოეკიდონ ამ ტრადიციას და პარალელურად ბევრი უნდა იმუშაონ სოციალური მოძღვრების შესახებ თეოლოგიური აზრის გასავითარებლად, რაც ევანგელისტურ ტრადიციებზე დაყრდნობით უნდა განხორციელდეს.

ერთადერთი დაუსაბამო არსება არის ღმერთი, სამპიროვანი ღმერთი. ბიბლიური ისტორია იწყება იქიდან, რომ ღმერთმა შექმნა რაღაცა არაფრისაგან. ღმერთმა შექმნა სამყარო და ყველაფერი, რაც მასში არსებობს. დაბადება (ძველი აღთქმის I თავი) გვეუბნება, რომ სამპიროვანმა ღმერთმა სიტყვით შექმნა სამყარო (დაბადება, 1:1). ღმერთმა პირველად შექმნა მატერიალური სამყარო, რომელიც შეიძლება დაინახო, შეიგრძნო და შეეხო. იოანე ღვთისმეტყველი გვაუწყებს, რომ დასაბამიდან იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან და ღმერთი იყო სიტყვა (იოანე, 1:1-2). სიტყვა იგივე ქრისტეა და ყველაფერი ქრისტეს მიერ შეიქმნა (იოანე, 1:3). ბნელი იდო უფსკრულზე, სული ღვთისა იძვროდა წყლებს ზემოთ (დაბადება, 1:2). ღმერთი თავისი არსებით შემქმნელი და აქტიურია დასაბამიდანვე. სამყარო ღმერთმა შექმნა, ანუ ეს იყო მისი მოქმედება და არა მხოლოდ მისი აზრი. შედეგი, თავად შემქმნელის აზრით, ძალიან კარგი იყო.

ღმერთის არსის ტრინიტარული ფორმულირება გვეხმარება გავიგოთ სამყაროს შექმნის ისტორიის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტი. ღმერთი და სამყარო მკაფიოდ გამიჯნული, მაგრამ ურთიერთდაკავშირებულია. შემქმნელი და მისი ქმნილება მუდმივ კავშირში არიან, ანუ ისინი განუყოფლად არიან ერთმანეთთან დაკავშირებული და ამ კავშირის საფუძველი სიყვარულია. ღმერთი იესოს მეშვეობთ აქტიურად არის ჩართული სამყაროს დახმარებაში (ებრაელთა, 1:2-3). სამყაროს შექმნის ისტორია ჩვენთვის მიუწვდომელი ღმერთის მიერ სამყაროს შექმნის ნარატივია.

სამწუხაროდ, ბიბლიური ისტორია არ სრულდება ედემის ბაღის აღწერით, სადაც ადამიანები მორჩილად იღვწიან და საღამოობით ღმერთი სეირნობს. ცდუნებას აყოლილმა კაცობრიობამ, ქალებმა და მამაკაცებმა, ერთად გადაწყვიტეს, არ დამორჩილებოდნენ ღმერთს. ისინი ისე მოიქცნენ, თითქოს ღმერთზე მეტი იცოდნენ (დაბადება, 3).

მათთვის უფრო მიმზიდველი აღმოჩნდა იდეა, იყვნენ ღვთის მსგავსნი, იმის ნაცვლად, რომ მოუსმინონ ღმერთს და იმოქმედონ ისე, როგორც მან დაუწესა.

ამ დაუმორჩილებლობის შედეგად ადამიანის იდენტობა დაკნინდა და ადამიანური ურთიერთობების ყველა ასპექტმა უარყოფითი ზეგავლენა განიცადა, რის შედეგადაც ეს ურთიერთობები აღარ იყო ისე ეფექტური კეთილდღეობის მისაღწევად, როგორც მანაამდე. სამყაროში ცოდვის გაჩენის დღიდან მისი ზეგავლენა მასშტაბური გახდა, შეიძლება ითქვას, რომ ჰოლისტიკურიც კი. ცოდვამ ადამიანთა შორის არსებული ურთიერთობების ყველა ასპექტში, მათ შორის საკუთარ თავთან, საზოგადოებასთან, გარემოსა და ღმერთთან ურთიერთობებში, შემოიტანა სიცრუე და გარდატეხა გამოიწვია ამ ურთიერთობებში.

მინდა ვისაუბრო ღმერთთან დაპირისპირებულ ძალებზეც. ცდუნება არ შეუქმნია თავად ადამიანს, იგი სხვა ძალამ შექმნა და ადამიანში დაუმორჩილებლობის სურვილი დაბადა. ჩვენ ძალიან ხშირად გვავიწყდება, რომ არსებობს ბოროტი ძალა, რომელიც ღმერთისა და მისი განზრახვის წინააღმდეგ მოქმედებს. ბიბლიური ისტორის პირველ ნაწილში სატანის გარეშე მოვლენები სხვაგვარად განვითარდებოდა. ის რომ არა, აღარ იქნებოდა დანარჩენი ბიბლიური ისტორია. ჩვენ ისტორიიდან ვერ ამოვშლით სატანას, რადგანაც მის გარეშე არც ეს ისტორია იქნება სრულყოფილი.

დიაგრამა 3-2: ცოდვის ზეგავლენა ურთიერთობებზე

დაცემის პირდაპირი შედეგი სიღარიბისა და განვითარების თვალსაზრისით აშკარაა. ის, რაც ადამიანისათვის სასიცოცხლო საშუალებებს უზრუნველყოფდა, ისე ეფექტურად აღარ მუშაობს (დაბადება, 3:17). საარსებო საშუალებების მოსაძიებლად ადამიანს ბევრი მუშაობა და ბრძოლა უწევს (დაბადება, 3:19). ადამიანის ცხოვრებას დასასრული გაუჩნდა (დაბადება, 3:19), მამაკაცებსა და ქალებს შორის ურთიერთობებიც შეიცვალა და აღარ არის თანასწორი (დაბადება, 3:16). საზოგადოებაში გაჩნდა ძალადობა და მკვლელობა (დაბადება, 4:8), ადამიანის გულში გაჩნდა შურისძიების სურვილი (დაბადება, 4:23). ადამიანს კეთილდღეობის მისაღწევად ბრძოლა უწევს, რაც მას მხოლოდ საკუთარი ძალებით არ შეუძლია. მიუხედავად ამისა, ღმერთის სიყვარული და მიმტევებლობა დაცემის შემდეგაც მიჰყვება ადამიანთა მოდგმას. ღმერთმა მოგვცა ჩვენი პირველი სამოსი და ამ მძიმე მდგომარეობიდან გამოსვლის იმედი (დაბადება, 3:22). ღმერთი ადამიანზე ამბობს, რომ იგი მისი ხატების მსგავსადაა შექმნილი (დაბადება, 5:1) და ნოე აკურთხა, რომ ემრავლა და ნაყოფიერი ყოფილიყო (დაბადება, 9:1, 6). პირველმა ადამიანმა დაიწყო მიწის დამუშავება და მოსავლის მოყვანა, ოჯახების გამოკვება, შექმნა პირველი საკრავები და მუსიკა, დაამზადა ხელსაწყოები და სამუშაო იარაღები იმისგან, რაც ბუნებაში მოიპოვებოდა, რათა თავისი ცხოვრება გაეადვილებინა (დაბადება, 4:21-22). აშენდა ქალაქები და კაცობრიობამ დაიწყო ზრუნვა იმაზე, თუ როგორ გაეხადა ცხოვრება უსაფრთხო ამ ცოდვილ ქვეყანაში (დაბადება, 4:17). ამგვარად, ადამიანი იღვწოდა იმისთვის, რომ გაეგრძელებინა ღმერთის საქმე და ადამიანთა კეთილდღეობისათვის მიეღწია. ზოგჯერ ჩვენ, ევანგელისტები, ძალიან დიდ ყურადღებას ვუთმობთ პირველ ცოდვას და გვავიწყდება, რომ ღმერთის თავდაპირველი კეთილი განზრახვა კვლავ ძალაშია. ადამიანებმა გააუმჯობესეს სამყარო, გახადეს იგი უფრო უსაფრთხო და უკიდურესმა სიღარიბემ 1800-იანი წლებიდან შემცირება დაიწყო. მიუხედავად ამისა, დღესაც ვხვდებით გენოციდს, ომებს, უსამართლო სოციალურ სტრუქტურებსა და ცოდვის სხვა გამოვლინებებს.

ყველა სფერომ, რაითის მიერ აღწერილმა, ადამიანთა დაცემის შედეგად უარყოფითი ზეგავლენა განიცადა. რესურსების განაწილების ნაცვლად მიწა და ბუნებრივი რესურსები ომებისა და ძალადობის ძირითადი წყარო გახდა. ზოგი რესურსების მარაგებს აწარმოებს, ხოლო ზოგი ფლანგავს მათ. მიწა და ბუნებრივი რესურსები დომინანტური პოზიციის მოპოვებისა და ჩაგვრის წყარო გახდა (რაითი, 1983, 71-74). იმის ნაცვლად, რომ რესურსები და ადამიანთა პოტენციალი ჩვენი და სხვა ადამიანების სასიკეთოდ განაწილდეს, ისინი არასწორად გამოიყენება. მუშაობა მომქანცველი და მტანჯველია (დაბადება, 3:17). მუშაობა საქონელი გახდა, ანუ ისეთი რამ, რასაც ვყიდით ან ვყიდულობთ. ამის შედეგად იქმნება ცდუნება, რომ ადამიანი ეკონომიკურ აქტივამდე ან ცოცხალ დანადგარამდე დავიყვანოთ. სამუშაო ძალა მოხვეჭისა და გაკერპების საშუალებად გამოიყენება. ასეთი დამახინჯებული რეალობის პირობებში ღარიბებს ხშირად თავიანთი სამუშაო ძალის გამოყენების საშუალებაც არ ეძლევათ და, შესაბამისად, იბადება აზრი მათი „არაპროდუქტიულობის“ თაობაზე.

ეკონომიკისა და პროდუქტიულობის ზრდა მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში იდეაფიქსის სახეს იღებს. სიხარბემ ჩაანაცვლა მიღწევებით კმაყოფილების შეგრძნება. „შრომა და მომხვეჭელობა ადამიანში მეზობლის შურითაა განპირობებული“ (ეკლესიასტე, 5:4). არაფერი არ არის საკმარისი. „დაცემას შედეგად მოჰყვა სხვების ხარჯზე მომხვეჭელობის სურვილი, ხოლო განვითარების საშუალებები სიხარბის, ექსპლუატაციისა და უსამართლობის საშუალებებად იქნა გამოყენებული“ (რაითი, 1983, 81). ამ პათოლოგიის შედეგად გაჩნდა სისტემები, რომლებიც ღარიბებს კიდევ უფრო მეტად აღარიბებს.

დაბოლოს, შრომის ნაყოფი ადამიანის საკუთრებად აღიქმება. საკუთრების უფლება ხდება აბსოლუტური უფლება. აზრი, რომ ყველაფერი, რაც შექმნილია, ღმერთს ეკუთვნის, იგნორირებულია, ისევე როგორც აზრი, რომ ეს ნაყოფი საზოგადოების კეთილდღეობას უნდა ემსახურებოდეს. კიდევ უფრო მეტიც, იმ ადამიანებს, რომლებიც დოვლათს აწარმოებენ, კანონებზე, ეკონომიკაზე, პოლიტიკასა და კულტურაზე გავლენა აქვთ და ცდილობენ თავიანთი უპირატესი მდგომარეობა მაქსიმალურად დაიცვან. „ღარიბი ადამიანის ყანაში შეიძლება უხვი მოსავალი მოვიდეს, მაგრამ უსამართლობა მას გააქარწყლებს“ (ფსალმუნი, 12:23).

დაცემის შედეგი ისაა, რომ ღმერთის მიერ სასიკეთოდ შექმნილი სამყარო აღარ ემსახურება იმ მიზანს, რისთვისაც იგი შეიქმნა. „დაცემა გვიჩვენებს ბოროტი ძალების ზეგავლენას ადამიანზე მატერიალური ცდუნების შეთავაზების გზით და ხელს უწყობს დაუმორჩილებლობას, ურწმუნოებასა და ღმერთის ნების წინააღმდეგ წასვლას“ (რაითი, 1983, 73).

ზოგჯერ ევანგელისტები ზედმეტ აქცენტს აკეთებენ ცოდვით დაცემის შედეგებზე კონკრეტული ადამიანისთვის და ავიწყდებათ, რომ ამ დაცემას მთელ ადამიანთა საზოგადოებაზე ჰქონდა უარყოფითი ზეგავლენა. უნდა გვახსოვდეს, რომ ერები და სოციალური ინსტიტუტები იმის ნაწილია, რაც იესომ სამყაროს დასაბამისას შექმნა (კოლოსელთა მიმართ, 1:16-17) და, შესაბამისად, ჩვენი დანიშნულებაა კაცობრიობის კეთილდღეობის უზრუნველყოფა. სწორედ ადამიანთა მოდგმის ცოდვით დაცემის შედეგად შეიცვალა ეს თავადაპირველი სიკეთე. რობერტ ლინთიკუმი თავის ნაშრომში „ღმერთის ქალაქი, სატანის ქალაქი“ საუბრობს პირველყოფილი ცოდვისა და დაცემის შედეგებზე და სოციალურ ინსტიტუტებზე, მათ გავლენაზე (1991, 106-7).

ღმერთმა ეკონომიკური სისტემა იმისთვის შექმნა, რომ ადამიანმა ბუნებრივი და ადამიანური რესურსები პასუხისმგებლობით განაგოს. იგი მოუწოდებდა ადამიანებს, რომ იყვნენ პროდუქტიულები, სასიკეთოდ გამოიყენონ ღმერთის ძღვენი და დოვლათი შექმნან. მიზანი ის იყო, რომ ყველა ადამიანს საკმარისი საარსებო საშუალებები ჰქონოდა, რათა ღირსეულად ეცხოვრა და წვლილი შეეტანა საზოგადოების განვითარებაში. დაცემის შედეგად ეს მიზანი განუხორციელებელი დარჩა და ადამიანები, რომლებსაც ეკონომიკურ სისტემებში საკმარისი ძალაუფლება და გავლენა აქვთ, სულ უფრო ხშირად დგებიან ცდუნების წინაშე, რომ მოიქცნენ როგორც მფლობელები და არა როგორც განმკარგველები. ისინი ცდილობენ, სისტემები თავიანთ საჭიროებებს მოარგონ და დაიცვან საკუთარი ინტერესები სხვების, ანუ ნაკლებად იღბლიანების, ხარჯზე.

ღმერთმა პოლიტიკური სისტემა იმისთვის შექმნა, რომ ეთიკური ნორმები შემუშავებულიყო და ადამიანებს სამართლიანობასა და მშვიდობაზე დამყარებული წყობა მიეღოთ. მაგრამ ცოდვით დაცემის შედეგად პოლიტიკური სისტემები ეკონომიკური წყობის ტყვეობაში მოექცა და ისინი მხოლოდ ძლიერთა ამა სოფლისათა ინტერესებს ემსახურებიან.

ღმერთმა რელიგიური სისტემები ერებისა და ინსტიტუციების ღმერთთან კავშირის გასამყარებლად შექმნა, რათა მათ უკეთ გაიგონ ღმერთის ნება და მცნებები, მაგრამ ამჟამად დაცემული პოლიტიკური და ეკონომიკური სისტემების მოწმეები ვართ. სამწუხაროდ, ისინი, ვინც ანგარიშგებისაკენ მოგვიწოდებენ, ხშირად თავად ვერ აღუდგებიან ფულის, ძალაუფლებისა და პრესტიჟის ცდუნებას და თანდათანობით ისინიც ჩუმდებიან (ეზეკიელი, 22:28).

ეს სისტემები თანდათან გარდაიქმნება არენად, სადაც ადამიანები სწავლობენ, როგორ ითამაშონ ღმერთის როლი ღარიბი და მარგინალიზებული ადამიანების ცხოვრებაში. ეს იწვევს დომინაციისა და ჩაგვრის მოდელების დამკვიდრებას, რაც ხელს უშლის ღარიბი ადამიანების პროდუქტიულობის ზრდას და, იმავროულად, თავად შეძლებულ ადამიანებსაც აშორებს თავიანთი იდენტობისა და დანიშნულებისაგან.

სოციალური სისტემების ასეთი დისფუნქციის გამო თეოლოგი ენდრიუ სუნგ პარკი ამტკიცებს, რომ ჩვენ გვჭირდება ცოდვის შესახებ ისეთი თეოლოგია, რომელიც არა მხოლოდ ცოდვასა და ცოდვილებზე საუბრობს, არამედ იმაზეც, თუ რა ზეგავლენა აქვს ცოდვას იმ ადამიანებზე, რომელთა წინააღმდეგაც სცოდავენ. პარკი ამბობს, რომ მხოლოდ ცოდვაზე ყურადღების გამახვილება ძალიან დიდი ხანია დასავლური თეოლოგიის მთავარი ნიშანია. ასეთი მიდგომა ცოდვის სოციალურ თუ სტრუქტურულ ზეგავლენას არასათანადოდ წარმოაჩენს. ამ შეცდომის გამოსასწორებლად პარკმა შემოგვთავაზა „გულგატეხილთა“ თეოლოგია (2004). პარკი კორეელების ჰან-ის იდეას იყენებს, რომელიც 1970-იან წლებში მინჯუნგის თეოლოგიის წიაღში აღმოცენდა და იმ ადამიანების გულგატეხილობასა და განაწყენებას აღწერს, რომელთა მიმართაც სისტემატურად და სისტემურად სცოდავენ. პარკი შეგვახსენებს, რომ იესო მოვიდა და ეწამა ცოდვილებისათვის და დაჩაგრულთა გასათავისუფლებლად, ანუ იმათ გასათავისუფლებად, ვის მიმართაც სცოდავდნენ (ლუკა, 4:18-19). პარკი მოგვიწოდებს, რომ ცოდვასა და ხსნაზე საუბართან ერთად უნდა ვიფიქროთ, თუ რა ზეგავლენა აქვს ცოდვას იმ ადამიანებზე, რომელთა მიმართაც შესცოდეს. პარკი ამ ზეგავლენას „ჰანს“ უწოდებს, რაც ნიშნავს „იმედგაცრუებულ, ტკივილით სავსე, გამწარებულ და გატეხილ გულს“ (1993, 31).

იდეა, რომ „ჰანი“ არის ცოდვის შედეგი, რომელიც განპირობებულია ძალაუფლების სოციალური სტრუქტურებით, საინტერესოა. შესაბამისად, საჭიროა გავაანალიზოთ, თუ როგორ მოიაზრებს ამ ინსტიტუტების სოციალურ უფლებამოსილებას სამყაროს დაბადებისა და დაცემის ისტორია. სამყაროს დაბადების შესახებ წიგნში ადამიანებს, რომლებიც ღვთის ხატების მსგავსად არიან შექმნილნი, ღმერთის მიერ მინიჭებული აქვთ უფლებამოსილება, სახელი დაარქვან სხვა ცოცხალ არსებებს. სახელის დარქმევა, ორგანიზება და რაციონალური ახსნის მოძიება მეცნიერების საწყისს წარმოადგენს. ლოგიკის, აზროვნებისა და მოქმედებების უნარი სოციალური აქტივობის ნიშანია. ორგანიზება და მოვლენის რაციონალური ახსნის გულისხმობს, რომ უნდა გავაკეთოთ გარკვეული დასკვნები მნიშვნელობასა და ღირებულებასთან დაკავშირებით. ზოგჯერ ასეთი დასკვნები მოქმედებებისკენ გვიბიძგებს (ჰანტერი, 2010, 178). მიუხედავად იმისა, რომ სოციალური უფლებამოსილების მინიჭება თავდაპირველად საყოველთაო კეთილდღეობის ხელშეწყობას ისახავდა მიზნად, ამჟამად ეს სოციალური უფლებამოსილება ბოროტადაა გამოყენებული: „რეალობის განსაზღვრის უნარი ყველა ადამიანს სხვადასხვანაირად აქვს განვითარებული. ის ადამიანები და ინსტიტუტები, რომლებსაც ეს უნარი კარგადა აქვთ განვითარებული, ჩართული არიან ეგრეთ წოდებულ „სიმბოლურ ძალადობაში“ იმ ადამიანებისა და ინსტიტუტების წინააღმდეგ, რომლებსაც ეს უნარი ნაკლებად აქვთ განვითარებულით (იქვე, 178). კულტურისა და სოციალური ძალაუფლების ასეთი ბოროტი გამოყენება ყველაზე ნათლად სოციალურ ინსტიტუტებში ჩანს. ამ თემაზე უფრო დეტალურად მე-4 თავში ვისაუბრებთ.

დავუბრუნდეთ ჩვენს ადრინდელ დასკვნას, რომ ადამიანები არ უნდა იყვნენ გამიჯნულნი სოციალური ინსტიტუტებისაგან, რადგან ისინი ამ ინსტიტუტების ნაწილსაც წარმოადგენენ. ლინთიკუმი შეგვახსენებს (1991, 106), რომ როდესაც ეზეკიელი იერუსალიმის ცოდვაზე საუბრობს, ამბობს, რომ ერის სულიერი არსი და მისი ისეთი სოციალური ინსტიტუტები, როგორებიცაა ოჯახი, ბიზნესი, ეკლესია და მთავრობა, კეთილი მიზნის მისაღწევად შეიქმნა, მაგრამ სულ უფრო და უფრო ეწინააღმდეგება დასახულ მიზანს და ბოროტებისა და უსამართლობის წყარო ხდება (ეზეკიელი, 22:1-13). იმავდროულად, ადამიანები, რომლებიც ამ დამახინჯებული, ყალბი და დომინანტური სისტემების ფარგლებში არიან მოქცეულნი, თავად ხდებიან ერთმანეთის ექსპლუატატორები (ეზეკიელი, 22:29). ვინკი ადამიანებსა და სისტემებს შორის არსებულ ურთიერთობებთან დაკავშირებით აღნიშნავს, რომ „ადამიანთა უბედურების მიზეზი ინსტიტუტებია, მაგრამ ამ ინსტიტუტებს ადამიანები ქმნიან. ჩვენ მიერ შექმნილი ინსტიტუტების მიერ თვითონვე გავხდით ბოროტების საწინდარი“ (1992, 75). ამ თემას კიდევ უფრო განვავრცობთ მე-4 თავში, როდესაც შეძლებულთა ღმერთის კომპლექსზე ვისაუბრებთ.

რადგანაც ეკონომიკური, პოლიტიკური და რელიგიური სისტემები ძალიან მნიშვნელოვანია, როდესაც სიღარიბის გაცნობიერებასა და ტრანსფორმაციულ განვითარებაზე ვსაუბრობთ, უფრო დეტალურად უნდა შევისწავლოთ ამ ინსტიტუტების არსი. უოლტერ ვინქმა (1992, 65-85) მნიშვნელოვანი დასკვნები გააკეთა ამასთან დაკავშირებით. მან განაცხადა, რომ პოლის „სახელმწიფოები და ძალაუფლება“ არის „მიწიერი ინსტიტუტების, სტრუქტურებისა და სისტემების იდენტობა და შინაგანი სტრუქტურა“. უინქი ამბობს, რომ პოლის შესაბამისად, სახელმწიფოები და ძალაუფლება ღმერთის მეშვეობით და ღმერთისათვისაა შექმნილი (კოლოსელთა მიმართ, 1:16-17). ამგვარად, იგი მხარს უჭერს მოსაზრებას, რომ სოციალური ინსტიტუტები ღმერთის შექმნილია და არა ადამიანისა. სოციალური ინსტიტუტები ღმერთმა იმიტომ შექმნა, რომ მათი არსებობა აუცილებელია საზოგადოების სათანადო ფუნქციონირებისათვის.

აღსანიშნავია, რომ ეს ძალაუფლება, ანუ სოციალური სისტემები და მათი სტრუქტურები, სრულიად დამახინჯდა დაცემის შედეგად. ეს ინსტიტუტები და მათში დასაქმებული ადამიანები ხელს უწყობენ კერპის შექმნას. ინსტიტუტი დემონური ხდება, როდესაც ის თავს ანებებს თავისი საღვთო მისიის შესრულებას, კერძოდ, სამართლიანობისა და სოციალური კეთილდღეობის ხელშეწყობას. ისინი კერპად ქცეული საკუთარი მიზნების მისაღწევად და საკუთარი თავისა და ინტერესების დასაცავად ძალაუფლების მქონე ადამიანების მსახურები ხდებიან (უინქი, 1992, 72).

უინქი განავრცობს თავის აზრს და ამბობს, რომ დაცემის ფაქტის მსგავსად, უკეთ უნდა გავიაზროთ ჩვენი ადგილი ამ ძალაუფლების მქონე სტრუ ქტურებთან მიმართებით. ცოდვით დაცემის დოქტრინა ადასტურებს ბოროტების რადიკალურ არსს და გვათავისუფლებს იმ ილუზიისაგან, რომ ჩვენ ან ჩვენი სოციალური ინსტიტუტები შეიძლება განვვითარდეთ ღმერთისაგან დამოუკიდებლად. შესაბამისად, ბრმად არ უნდა დავიჯეროთ, რომ მთავრობას, თავისუფალ ბაზარს ან ჩვენს ძალისხმევას შეუძლია გამოიწვიოს ტრანსფორმაციული განვითარება და ღარიბების ცხოვრების უკეთესისაკენ შეცვლა. მომდევნო თავში უფრო დეტალურად განვიხილავთ ცოდვით დაცემასა და სიღარიბეს შორის ურთიერთკავშირებს.

ცოდვა არის მიზეზი, რის გამოც ყალიბდება წარუმატებელი ურთიერთობები საყოველთაო კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად. შესაბამისად, ხსნა და განვითარების დასაბამი ცოდვის გამოსყიდვაშია. „ძირითადი დაბრკოლება, რომელიც სრული გათავისუფლების მისაღწევად უნდა გადავლახოთ, არის ცოდვისა და მისი გავრცელების შედეგად შექმნილი სტრუქტურები“ (SRS, no. 46). მეორე: ამის გააზრება გვაძლევს პასუხს შეკითხვაზე, რატომ არის სამყარო ასეთი და რატომ არ უნდა დავაბრალოთ ღმერთს, რომ იგი თითქოს ამ ტანჯვისა და ტკივილის მიზეზია. იოანე პავლე II-მ განაცხადა: „ადამიანი, რომელიც თავისუფლებისათვის შეიქმნა, პირველცოდვის ტკივილის მატარებელია. ეს მას მუდმივად უბიძგებს ბოროტებისა და, იმავდროულად, ცოდვის გამოსყიდვისაკენ. ეს დოქტრინა ქრისტიანული აპოკალიფსის განუყოფელი ნაწილია და მას, გარდა ამისა, უდიდესი ჰერმენევტიკული (ინტერპრეტაციული) ღირებულება აქვს, რადგანაც გვეხმარება, სწორად გავიაზროთ რეალობა“ (CA, no. 25). დაბოლოს, ჩვენც, განვითარების სააგენტოები და ადამიანები, რომლებიც მოცემულ სფეროში ვმოღვაწეობთ, ცოდვით დაცემული კაცობრიობის ნაწილი ვართ, ამდენად, განვითარების პროცესების მხარდაჭერა, ან, პირიქით, შეფერხება შეგვიძლია.

დაცემის ისტორიიდან გადავიდეთ ხსნის ისტორიაზე. ღმერთმა დაუძახა აბრაამს და უთხრა: გაქცევ დიდ ხალხად, გაკურთხებ და განვადიდებ შენს სახელს (დაბადება, 12:2-3). ღმერთმა შეასრულა თავისი დანაპირები. ძველი აღთქმა არის აბრაამის ერის ისტორია, თავისი სიძლიერითა და ნაკლოვანებებით, ღმერთის ერთგულებითა და ღალატით. ეს, ასევე, არის ღმერთის ისტორია, რომელმაც თავისი დანაპირები შეასრულა და განაგრძო ის ისტორია, რომელიც სამყაროს შექმნით დაიწყო.

განვითარების სფეროს პროფესიონალებისათვის გამოსყიდვის ისტორია ბევრის მთქმელია ფაქტობრივად ეს არის ებრაელთა ისტორია. ეს არის მათი ხსნისა და ფორმირების ისტორია. ეს არის ეგვიპტისა და მისი ფარაონის ჩაგვრიდან გათავისუფლების ისტორია. ღმერთმა ისინი მონებიდან თავისუფალ ადამიანებად და ერად აქცია. ეს მძიმე სამუშაო იყო. ერთი დღე დასჭირდა, რომ ებრაელები ეგვიპტიდან გამოსულიყვნენ და ორმოცი წელი, რომ ეგვიპტური გავლენისგან თავისუფალი ებრაელი ერი ჩამოყალიბებულიყო.

გამოსვლის ამბავი გვაჩვენებს ღმერთის მხსნელი და მიმტევებელი მოღვაწეობის ჰოლისტიკურ ხასიათს. სულიერი თვალსაზრისით გამოსვლა არის ისტორია იმისა, თუ როგორ ამჟღავნებს ღმერთი საკუთარ ძლევამოსილებასა და არსს, რათა ისრაელმა ირწმუნოს მისი და მისი მიმდევარი გახდეს. ისრაელი გათავისუფლდა ეგვიპტის ღმერთებისაგან და ირწმუნა ის ღმერთი, რომელიც მხოლოდ ერთ კონკრეტულ სივრცეს არ ეკუთვნის.

სოციალურ-პოლიტიკური თვალსაზრისით, გამოსვლათა წიგნი აღწერს მონობიდან გამოსვლასა და თავისუფლების მიღწევას, უსამართლობიდან გამოსვლასა და სამართლიანი საზოგადოების ფორმირებას (ყოველ შემთხვევაში, ასეთი იყო ღმერთის განზრახვა მონარქიამდელი ისრაელისთვის; რაითი, 1983) და დამოკიდებული მდგომარეობიდან გამოსვლასა და დამოუკიდებელ ერად ფორმირებას.

ეკონომიკური თვალსაზრისით გამოსვლა არის ისტორია, როგორ დააღწიეს ებრაელებმა სხვის მიწაზე ჩაგვრას თავი და როგორ მიაღწიეს თავისუფლებასა და პროდუქტიულობას საკუთარ მიწაზე. ეს, ასევე, არის ისტორია მიწის თანაბრად განაწილებისა, რათა ყველამ მოიმკოს საკუთარი შრომის შედეგი. ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით გამოსვლა არის ისტორია, როგორ გათავისუფლდნენ ებრაელები იმ განცდისაგან, რომ მონები არიან და ღმერთის დახმარებით გააცნობიერეს, რომ მათ შეუძლიათ დამოუკიდებელი ერი გახდნენ.

ხანდახან გვავიწყდება, რომ ხსნის ისტორია იმასაც დაგვანახებს, რომ ღმერთს სხვა განზრახვაც ჰქონდა, ანუ მას ორი მიზანი ამოძრავებდა. ერთი მიზანი იყო ისრაელელთა გათავისუფლება მონობისაგან და მათი აღთქმულ მიწამდე მიყვანა. მეორე მიზნის შინაარსი ამ სიტყვებით გამოიხატება: „გაიგოს ეგვიპტემ, რომ უფალი მე ვარ“ (გამოსვლა, 7:5). ფარაონის სისასტიკესთან ბრძოლა ღმერთის ახირება არ ყოფილა. ფარაონს სწამდა, რომ თვითონ იყო უფალი და ამიტომ უფლება ჰქონდა, ღმერთის როლი ეთამაშა „თავისი“ მონების ცხოვრებაში. ამ ამპარტავნების იგნორირება არ შეიძლებოდა. „მხოლოდ იმისთვის დაგარჩენ, რომ გიჩვენო ჩემი ძალა და ემცნოს ჩემი სახელი მთელ ქვეყანას“, - უთხრა ღმერთმა მოსეს მეშვეობით ფარაონს (გამოსვლა, 9:16). ეს შეგვახსენებს, რომ შეძლებულებიც ღვთის შვილები არიან, თუმცა, ალბათ, ფარაონისათვის ძნელი იქნებოდა ამის გააზრება თავისი ღმერთის კომპლექსის გამო. შეძლებულებისა და ძალაუფლების მქონე ადამიანებისათვის ძნელია, გახდნენ უფლის შეგირდი. იესომ განმარტა, რომ მდიდრებს განსაკუთრებით უჭირთ სასუფეველში შესვლა. ზემოხსენებული სწორედ ამის ერთ-ერთი მიზეზია.

ისრაელის ისტორია ყოველთვის ისე არ ვითარდებოდა, როგორც ეს უფალს ჰქონდა გამიზნული. მიუხედავად იმისა, რომ ებრაელი ერი ღმერთის რჩეული იყო და იესო სამყაროს მათი მეშვეობით გამოეცხადა, ეს ქვეყანა უფლისათვის ტკივილის წყაროც იყო. ოსია 11:8 გვეუბნება „უფალის გონება აღელვებულია, ხოლო მისი გრძნობები - არეული“-ო (შდრ. კოიამა, 1985, 220). ღმერთს უყვარდა ისრაელი ისე, როგორც ქმარს უყვარს თავისი ცოლი, მაგრამ, იმავდროულად, სძულს მისი უსამართლობა და კერპთაყვანისმცემლობა. ბიბლია გვიამბობს, რომ წინასწარმეტყველი ღმერთის მიერ არის აღზრდილი და უფალი ამბობს, რომ წინასწარმეტყველს მის სიტყვის ადამიანებთან მიტანა ავალია. წინასწარმეტყველების წიგნიდან ძალიან ბევრ ინფორმაციას ვიგებთ იმის შესახებ, თუ როგორ აფასებს ღმერთი ცოდვას და მის ზეგავლენას. იგი იმასაც შეგვახსენებს, თუ რას მოელის ღმერთი ჩვენგან და რა არის მისი განზრახვა.

წინასწარმეტყველების ნაწილში ჩვენ ვიგებთ, თუ როგორაა დაკავშირეული კერპთაყვანისმცემლობა და უსამართლობა. როდესაც ღმერთი ესაიას პირით ლაპარაკობს, იგი კიცხავს „ფუჭ შესაწირავს“, წარმართულ ტაძრებში შეკრებებს და ეუბნება ებრაელებს: სიკეთის ქმნა ისწავლეთ, ეძიეთ სამართალი, შეეწიეთ ჩაგრულს, განიკითხეთ ობოლი, ქვრივს გამოესარჩლეთო (ესაია, 1:17). უფლისა და მოყვასის სიყვარული ერთმანეთისაგან განუყოფლადაა მოაზრებული. ესაია ღარიბების ცხოვრებაში შეძლებულთა როლზეც გვესაუბრება.

„ვაი უსამართლო განაჩენის გამომტანთ
და უკანონო მსჯავრისმდებელთ,
სამართლისგან რომ განარიდებენ ღარიბ-ღატაკთ,
ამტყუნებენ ჩემი ერის ჩაგრულს,
ქვრივებს ნადავლად იტაცებენ და ობლებს ძარცვავენ“.

(ესაია, 10:1-2)

ღმერთი გვანახებს ძალაუფლების, პრივილეგიებისა და სიმდიდრის წარმავალობასა და ფუჭ არსს (ესაია, 5:8-10, 15-16). ნათელი ხდება, რომ უფლის წინაშე სიმდიდრესა და ძალაუფლებაში ხსნა არ არის:

„რას იზამთ განკითხვისა და დაქცევის დღეს, შორიდან რომ მოდის?
ვისთან გაიქცევით შეწევნისათვის და თქვენს დიდებას სად დატოვებთ?“

(ესაია, 10:3)

წინასწარმეტყველები გვაფრთხილებენ, რომ არ მივსდიოთ კერპთაყვასმცემლობას, არ ჩავიდინოთ ადამიანური და სოციალური ცოდვები. ჩვენ ხშირად სოდომს მხოლოდ სექსუალურ უწმინდურობასთან ვაიგივებთ. ეზეკიელი საუბრობს „უღირს ქცევაზე“, როდესაც ისრაელს აღწერს, როგორც „მრუშ ცოლს“ (ეზეკიელი, 17:48). შემდეგ იგი სოდომის ცოდვას აღწერს და ამბობს, რომ ლოთი და მისი ქალიშვილები არ ზრუნავდნენ ღარიბებსა და გაჭირვებულებზე (ეზეკიელი, 17-49).

ეზეკიელი უფლის სასჯელის ინტერპრეტაციას გვაძლევს და კიცხავს იერუსალიმს პოლიტიკური სისტემის გამო, რომელმაც დააკნინა ადამიანები და გააქარწყლა მათი სიმდიდრე (ეზეკიელი, 22:23). იგი კიცხავს იმ ეკონომიკურ სისტემას, რომელიც მძარცველობას, მექრთამეობასა და გამოძალვას ნერგავს (ეზეკიელი, 22:27). მისი აზრით, იმდროინდელი რელიგიური ვითარება ერთმანეთისაგან არ ასხვავებს ჭეშმარიტად წმინდას და წარმართულს და არ ასწავლის ადამიანებს, რა არის წმინდა და უწმინდური (ეზეკიელი, 22:26).

წინასწარმეტყველები გვიამბობენ, სად მივყავართ ღმერთს, რა სურს და რას მოელის იგი ჩვენგან:

„ხომ გაუწყა შენ, ადამიანო,
რა არის სიკეთე და რას ითხოვს შენგან უფალი?
მხოლოდ სამართლის ქმნასა და წყალობის სიყვარულს,
მოწიწებით სიარულს
უფლის წინაშე“.

(მიქა, 6:8)

ადამიანთა სიბრძნის ამსახველი ლიტერატურა აერთიანებს იმ ადამიანთა სიბრძნეს, რომლებიც ძველი აღთქმაში გვხვდებიან და იმ ადამიანების სიბრძნეს, რომლებიც მას იცავენ. ამ ლიტერატურაში შეჯამებულია ქრისტიანობის მიმდევართა წარმოდგენები სწორი და სამართლიანი ურთიერთობების შესახებ და ადამიანების მაგალითზე დაგვანახებს, რომ უფლის წესებით ცხოვრება ერთადერთი სწორი გზაა. ეს გარკვეული გზავნილია როგორც ღარიბებისათვის, ასევე შეძლებულებისათვის. ფსალმუნებსა და იგავებს მიღმა სამართლიანი სოციალური ურთიერთობების ამსახველი ისტორიები იკითხება.

ბიბლიური ისტორიის ამ ნაწილში ნათლად ჩანს ღმერთის დაინტერესება ყოველდღიური ასპექტებით, ისეთებით, როგორებიცაა: ჭამა, დალევა, გართობა და სიცილი. წარმოდგენა, რომ აქტიური და ყოველდღიური ცხოვრების ასპექტებით ღმერთი არ შეიძლება დაინტერესებული იყოს, არასწორია. ამ შემთხვევაში ჩვენ მივიჩნევთ, რომ ღმერთი არ იღებს მონაწილეობას ან არ აინტერესებს ჩვენი ცხოვრების ეს ასპექტები. რობერტ ბენქსი ამ საკითხს განიხილავს ნაშრომში „რუტინის გამოსწორება: თეოლოგიის შემოტანა ყოველდღიურ ცხოვრებაში“ (1993).

აშკარაა, რომ ებრაელთა და მათი წინამძღოლების სიბრძნე იმსახურებდა, რომ იგი დაცულიყო აპოკალიფსში. ეს უაღრესად მნიშვნელოვანია განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანისათვის. ღარიბები ხშირად თავიანთი საზოგადოებისა და თემის სიბრძნეს ეპიკურ პოემებში, ანდაზებსა და იგავებში ასახავენ. მზად ვართ, რომ მოვისმინოთ და გავიზიაროთ ადამიანების ეს სიბრძნე? ან ვართ მზად, რომ დავეხმაროთ ამ ადამიანებს, „წერილობითი ფორმით“ გადმოსცენ ეს სიბრძნე და თავად დაინახონ, თუ რამდენად ბრძნულია მათი აზრები? სტენ ნუსბაუმმა დაწერა წიგნი „აფრიკული ანდაზების სიბრძნე“, რაც იმის ნათელი ილუსტრაციაა, თუ რამდენად ბრძნული და მდიდარია ადგილობრივების გამოცდილება და რამდენად გვეხმარება მისი გაგება ამ ადამიანების ჩვენი მუშაობის პროცესში ჩართვაში (ნუსბაუმი, 1996-98).

ქრისტე ისრაელის სოციალურ და გეოგრაფიულ პერიფერიაში მცხოვრები მიუსაფრების, უძლურებისა და აბუჩად აგდებულების ღმერთი იყო. საინტერესოა, რომ მესია პირველად იუდეას უდაბნოში მოვიდა, ქადაგებდა ეულად და მისი არსებობა უცნაური ადამიანის მიერ ემცნო სამყაროს. ისეთი შთაბეჭდილება გვრჩება, რომ იესომ თავისი ვინაობა იორდანიის მდინარეში მონათვლის დროს შეიტყო, რომელიც იერუსალიმიდან და ტაძრიდან შორს მდებარეობს. იესომ მაშინ გააცნობიერა თავისი მისია სრული სისავსით, როდესაც უდაბნოში იმყოფებოდა. ის ებრძოდა ბოროტი ძალების მიერ მისთვის წარგზავნილ ცდუნებას და ცხადი გახდა, რომ ის ერთდროულად ღვთის ძეცაა და მისი მსახურიც.

ქრისტემ ისრაელის განაპირას მდებარე გალილეაში იქადაგა ყველაზე მეტი. იგი, უმეტესწილად, იმ უბრალო ადამიანების წინაშე ქადაგებდა, რომლებსაც საზოგადოება „ცოდვილებად“ ან „უწმინდურებად“ მოიხსენიებდა. ქრისტემ არჩია, რომ რომაული იმპერიის ამ მივიწყებულ ადგილას ექადაგა, განეკურნა და დემონები განედევნა ადამიანებისაგან. იესო დადიოდა და ქადაგებდა. მას ერთგული ქალები ეხმარებოდნენ (ლუკა, 8:3). შეიძლება ითქვას, რომ იერუსალიმი, პოლიტიკისა და ეკონომიკის ცენტრი, იესოსთან დაკავშირებით მხოლოდ ერთი თვალსაზრისით არის სიანტერესო: იერუსალიმი, როგორც ძალაუფლების ცენტრი, ის ადგილი იყო, სადაც იესოს სიკვდილით დასჯიდნენ.

მესიის გამოჩენა ასეთ უცნაურ ადგილას უაღრესად მნიშვნელოვანი გზავნილია. კოიამა შეგვახსენებს უფლის სასუფევლის შესახებ და აღნიშნავს, რომ სწორედ ესაა უმთავრესი სახარებაში (1985, 251-52). ეს ნიშნავს, რომ გალილეა, ასევე, ცენტრია, თუმცა იგი იერუსალიმის როგორც ცენტრის ფარგლებს გარეთ მდებარეობს. ძლევამოსილები ისრაელიდან პერიფერიაში წავიდნენ იმ ადამიანის სანახავად, რომელიც ქადაგებს და ისეთ რაღაცებს აკეთებს, რის გაკეთებაც მხოლოდ ღმერთს შეუძლია (ლუკა, 5:17). სამყაროს ცენტრი ხდება ის ადგილი, სადაც ეს ადამიანი დადის. განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანებმა თავად უნდა გადაწყვიტონ, თუ სად არის იმ ძალის ცენტრი, რომელიც ღარიბების ტრანსფორმაციაში დაგვეხმარება და სადაც იესო იქნება, სადაც ღმერთის შეცდომებიც კი უფრო ბრძნულია, ვიდრე ადამიანთა სიბრძნე და ღმერთის სისუსტე უფრო ძლიერია, ვიდრე ადამიანის სიძლიერე (1 კორინთელთა, 1:25). შესაძლებელია, პერიფერია არ არის ღვთისაგან მივიწყებული ადგილი. იქნებ იქ არის რაღაც, რაც ჩვენც გაგვაოცებს (იხილეთ დიაგრამა 3-3).

ეს საინტერესო შეკითხვებს ბადებს განვითარების სფეროს პრაქტიკოსებისათვის, განსაკუთრებით ადვოკატირების კონტექსტში. სად არის პერიფერია დღეს და რას ნიშნავს, როდესაც ვამბობთ, რომ იესოს იგი (პერიფერია) ცენტრად შეეძლო გადაექცია? რა ადგილია საუკეთესო იმისათვის, რომ ადვოკატირების მიმართულებით იმუშაო? რა შედეგს მივიღებთ, თუ ძალაუფლების ცენტრში პერიფერიის ღარიბების ინტერესების დასაცავად მივალთ? ვართ კი მზად, გადავიხადოთ შესაბამისი ფასი? სად არის ტრანსფორმაციის რეალური საზღვრები, ანუ ის საზღვრები, რომლებიც სისულელეს სიბრძნედ გადააქცევს და სისუსტეს ძალად? სად არის ის ადგილები, სადაც ყალბი სიბრძნე გამჟღავნდება და სიცრუედ გამოცხადდება?

ნაზარეთის სინაგოგაში იესომ თქვა, რომ სულიწმინდამ „მცხო და მომავლინა გლახაკთა მახარებლად და გულით შემუსვრილთა მკურნალად, ტყვეთათვის გათავისუფლების მაუწყებლად, ბრმათა თვალის ამხელად, ტანჯულთა განსატევებლად და უფლის კეთილსასურველი წლის მქადაგებლად“ (ლუკა, 4:18-19). იესოს მისია ჰოლისტიკურია, იგი ღარიბების დახმარებას ისახავს მიზნად. იესომ თქვა: „უნდა ვახარო ღმერთის სასუფეველი, რადგან ამისთვის ვარ მოვლინებული“ (ლუკა, 4:43).

დიაგრამა 3-3: ცენტრი და პერიფერია როგორც ტრანსფორმაციის მიღწევის ადგილი

(კოიამა, 1985, 251-53)

მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ აქ ვერ ვხედავთ ტრანსფორმაციის „მოდელს“, სახარებისეული ისტორია ქადაგების, სწავლების, განკურნების, დემონების განდევნის, სიტყვის, საქმისა და ნიშნის უამრავ მაგალითს შეიცავს. ქრისტიანული ტრანსფორმაცია იმავესკენ უნდა მიისწრაფოდეს - ანუ სიტყვის, საქმისა და ნიშნის ერთობლიობას უნდა წარმოადგენდეს. რაც შეეხება ღვთის სასუფეველს, ამ თემას კვლავ დავუბრუნდებით და უფრო დეტალურად განვიხილავთ.

ჭეშმარიტი ღმერთი მარტო არ მოქმედებდა, როცა კაცობრიობის ხსნას ცდილობდა. მან თორმეტი ადამიანი აარჩია, რომ გვერდით ჰყოლოდა, საქადაგებლად წარეგზავნა და ჰქონოდათ სნეულთა განკურნებისა და ეშმაკთა განდევნის ძალა (მარკოზი, 3:13-15, 6:12). ქალების ჯგუფი „თავიანთი ქონებით ემსახურებოდა მას“ (ლუკა, 8:3). ტრანსფორმაცია საზოგადოების ერთობლივი ძალისხმევაა და მას ერთი ადამიანი ვერ მიაღწევს. სახარების გზავნილი გვასწავლის, თუ როგორ უნდა ვიცხოვროთ იესოსთან და ერთმანეთთან ისე, რომ სიტყვით, საქმითა და ნიშნით ვიქადაგოთ.

უმთავრესი მცნება

როდესაც იესოს ჰკითხეს, რა უნდა გავაკეთოთ, რომ მარადიულ სასუფეველში მოვხვდეთო, იესომ თქვა, ყველაზე მთავარი მცნება ღმერთის მთელი სულითა და გულით სიყვარულია, - მთელი ძალითა და გონებით, და ამის მსგავსი, - გიყვარდეთ მოყვასი თქვენი, ისე როგორც საკუთარი თავი გიყვართ (მათე, 23;36). აქ საუბარია ურთიერთობებზე და არა კანონებსა და ცოდვაზე. ანუ, იესო საუბრობს იმაზე, თუ ვინ უნდა გვიყვარდეს და არა იმაზე, თუ რისი უნდა გვწამდეს და რა უნდა ვაკეთოთ. ტრანსფორმაციული განვითარების მისაღწევად ამ მცნების შესრულება ყველაზე მნიშვნელოვანია. ეს უნდა იყოს ჩვენი მიზანი და, იმავროულად, ამოსავალი წერტილი, როდესაც ღარიბების დასახმარებლად ვიღვწით და ტრანსფორმაციის ბიბლიური გააზრების გაგებას ვცდილობთ, რაც სწორ და სამართლიან ურთიერთობებს გულისხმობს.

იესო ქალაქის კარიბჭის მიღმა ჯვარზე გაკრული გარდაიცვალა ავაზაკებისა და მძარცველების გარემოცვაში, ყველასგან მიტოვებული, თავად ღმერთისგანაც კი. სიკვდილის თანმხლები ფიზიკური ტკივილი უმნიშვნელო იყო იმ სულიერ ტკივილთან შედარებით, რომელიც ამ მარტოობის გამო განიცადა. „ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო, რატომ მიმატოვე?“ (მარკოზი, 15:34). ღმერთისათვის არ არსებობს უფრო მეტი დანაკარგი ან ტკივილი, ვიდრე სრულიად მიტოვებულობის განცდა. ეს უნდა გვახსოვდეს, როდესაც სიღარიბის გააზრებას ვცდილობთ. სიღარიბე დამამცირებელი ურთიერთობებია, რომლებიც მარტოობის შეგრძნებას ბადებს. ტრანსფორმაცია ნიშნავს ურთიერთობების გაუმჯობესებას, ღმერთთან ურთიერთობების აღდგენას, სამართლიან ურთიერთობებს საზოგადოებასთან, საკუთარ თავთან, „სხვებთან“ და გარემოსთან.

ლეუპის მიხედვით, ჯვარი ცნება სამპიროვანი ღმერთის ინტერპრეტაციაა. იესომ ჯვარზე გამოავლინა „არა ადამიანების სიმდაბლე, არამედ ღვთიური მიმტევებლობა“ (1996, 89). ჩვენ კარგები ვართ, მიუხედავად იმისა, რომ ცოდვით დავეცით და შემეგ მის გამოსყიდვას ვცდილობთ. დაცემის დაღმავალი სპირალი იმასაც გულისხმობს, რომ რომელიღაც წერტილში უკუქცევა შესაძლებელია; ეს აუცილებლად მოხდება და ამ გზით სასუფეველს მივაღწევთ.

ჯვარცმამ კიდევ ერთი რამ გახადა ნათელი. ჯვარზე გაკრულმა იესომ ჩვენი ცოდვების გამოსყიდვასთან ერთად საჯაროდ დასცინა წუთისოფელს (კოლასელთა მიმართ, 2:20). ჩვენ აღარ უნდა დავემორჩილოთ მჩაგვრელ სტრუქტურებს ან ყალბ და დამამცირებელ სოციალურ სისტემებს. იესოს მათი ტრანსფორმაცია აქვს განზრახული. უინქი ამბობს: „ძალაუფლების მქონენი, საბოლოოდ, დაემორჩილებიან იესოს და მის ფეხებთან ქედს მოიხრიან“ (1 კორინთელთა მიმართ, 15:24-25), მაგრამ ეს ჯვარცმის ახალი რეალობიდან გამომდინარე მოხდება (ეფესელთა მიმართ, 1:19-23). ასევე ჩვენც, ძალაუფლების მფლობელნი, ცოდვით დაცემულები ვართ, მაგრამ შეგვიძლია განთავისუფლება. ტრანსფორმაციული განვითარება, რომელიც არ აღიარებს პირადი და საზოგადოებრივი გათავისუფლების შესაძლებლობასა და ღმერთისკენ შემობრუნებას, არასრულია და არ შეესაბამება ბიბლიური ტექსტების ინტერპრეტაციას.

დაბოლოს, ჯვარცმა უაღრესად მნიშვნელოვან პარადოქსთანაა დაკავშირებული. ეპისტოლეებიდან ვიგებთ, რომ იესოს აქვს „ძალისხმევა, რითაც თავის თავს უმორჩილებს ყოველს“ (ფილიპელთა მიმართ, 3:21) და რომ „ყველაფერი დაემორჩილება ფერხთა მისთა“ (ეფესელთა მიმართ, 1:22). უინქი მიგვითითებს, რომ იესო, რომელიც ყოველივეს იმორჩილებს, „იმის მიუხედავად, რომ ის ღვთის ხატია, ნაძარცვად არ რაცხს ღვთის სწორად ყოფნას“ (ფილიპელთა მიმართ, 2:6). იესომ თავი გაითავისუფლა ყოველგვარი დომინირების სურვილისგან, კაცად გარდაქცეულმა ღარიბების ხვედრი გაიზიარა და დამნაშავესავით სიკვდილით დაისაჯა. „ასეთი მმართველობისთვის დამორჩილება ყველა სხვა დამორჩილების დასრულებას ნიშნავს. იესოს მმათველობა არ არის დომინანტური და მჩაგვრელი იერარქია, ის რეალიზაციის ხელისშემწყობი იერარქიაა. იგი არ არის თავსმოხვეული“ (უინქი, 1992, 83). ქრისტე, რომელიც განმანთავისუფლებელი და მკურნალია, გვაჩვენებს, რას უნდა გულისხმობდეს განვითარების პროცესი და ვინ უნდა ხელმძღვანელობდეს განვითარების ინსტიტუტებს. ამაზე უფრო დეტალურად მე-8 თავში ვისაუბრებთ.

ეს არის ტრანსფორმაცია, რომელიც ყველა სხვა ტრანსფორმაციას აძლევს დასაბამს - სიკვდილიდან სიცოცხლედ გარდაქმნა არის რაღაც ისეთი რამ, რაც მხოლოდ ღმერთს ძალუძს. ადამიანის ტრანსფორმაციისაკენ მიმართული ნებისმიერი საქმიანობა, რომელიც ამას არ აღიარებს, განწირულია წარუმატებლობისათვის. ჯვარცმა და მკვდრეთით აღდგომა ყველაზე პოზიტიური ამბავია კაცობრიობის ისტორიაში.

იესოს ისტორია არ სრულდება იმით, რომ იერუსალიმის კარიბჭის მიღმა ცარიელი საფლავი აღმოჩნდა. იესო განდიდებული და გასხივოსნებული აღდგა და პერიფერიაში, გალილეაში, დაბრუნდა. ცენტრს მეტი აღარაფრის შეთავაზება აღარ შეუძლია მისთვის. იესო კვლავაც კონკრეტულია: „შემეხე და დამინახე“ (ლუკა, 24:39). იგი ჭამს თავისი მოციქულების თანდასწრებით. იგი მათ ეცხადება ორმოცი დღის განმავლობაში და ესაუბრება უფლის სასუფეველზე (წიგნი მეხუთე [საქმე მოციქულთა], 1:3). მისი ბოლო მოწოდება მოციქულებისადმი შემდეგია: წადით და მონათლეთ ადამიანები სამპიროვანი ღმერთის სახელით და „ასწავლეთ მათ, დაიცვან ყველაფერი, რაც გამცნეთ“ (მათე, 28:20). მკვდრეთით აღმდგარი იესოსათვის უფლის სასუფეველის შესახებ სწავლება ძალიან მნიშვნელოვანია, ამდენად, ის მნიშვნელოვანი უნდა იყოს მისი მიმდევრებისათვისაც.

იესო ამაღლებიდან დღემდე ჩვენი მეშვეობით სამყაროს გაუმჯობესებაზე მუშაობს. ეკლესია მისი განსხეულებაა დედამიწაზე. უცნაურად შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ იესომ სამყაროს ხსნის პასუხისმგებლობა ადამიანებს გადასცა, რომლებიც, მიუხედავად იმისა, რომ გამოისყიდეს ცოდვები, მაინც ებრძვიან ცდუნებას და სცოდავენ. მიუხედავად ამისა, სწორედ ასეთი არჩევანი გააკეთა იესომ. ეკლესია და იესოს მიმდევრები ბიბლიური ისტორიის მატარებლები არიან და აგრძელებენ ქადაგებასა და სასუფევლის შესახებ თხრობას მანამდე, სანამ იესო კვლავ არ მოვა. უფრო დეტალურად თუ ვისაუბრებთ, ეკლესია იესოს სხეულია (ეფეს, 1:23), რომელიც უფალს ემსახურება. ჩვენ ვამოწმებთ უფლის არსებობას სიტყვით, საქმითა და ნიშნით. სიტყვით დამოწმება ნიშნავს ღმერთისა და კაცობრიობის შესახებ ჭეშმარიტების გამოცხადებას.

ეკლესია საზოგადოებას უქადაგებს სამყაროს შექმნის ისტორიას. ეს
სამყარო შემდეგ ღმერთმა ადამიანებს გადასცა, რათა მათ იგი უფრო
ნაყოფიერი და უკეთესი გახადან; ეკლესია ცოდვის გამოსყიდვაზე
ქადაგებს, როდესაც ყვება, როგორ გადაარჩინა ღვთის ძემ კაცობრიობა
და, იმავდროულად, გაამთლიანა ადამიანები და პასუხისმგებელი გახადა
ერთმანეთზე. საღმრთო წერილებში არაერთგზისაა საუბარი მოყვასის
სიყვარულსა და კაცობრიობის წინაშე პასუხისმგებლობაზე (CA, no. 51).

როდესაც ეკლესიის არსზე ვსაუბრობთ, კვლავ ტრინიტარული თვალსაზრისით უნდა გავაანალიზოთ ეს საკითხი. ი. სტენლი ჯოუნსი საინტერესოდ აღწერს ეკლესიისა და სამპიროვანი ღმერთის ურთიერთდამოკიდებულებას. ჯოუნსის აზრით, სასუფეველი მამა ღმერთის კუთვნილი ადგილია, იესო არის უფლის სასუფევლის განსახიერება, ხოლო სულიწმინდა უფლის მიწაზე მოვლენილი პირველი საჩუქარია, რომელსაც ბევრი სხვაც მოჰყვება. იგი გვეხმარება სასუფევლის შესახებ ჭეშმარიტების გაგებაში. ეკლესია არის ნიშანი და მოწმე იმისა, რომ უფლის სამეფო არსებობს და გვეხმარება (დიაგრამა, 3-4).

დიაგრამა 3-4: სამპიროვანი ღმერთი და ეკლესია (ჯოუნსი, 1972, 26-29)

ეს დიაგრამა ორ მნიშვნელოვან ასპექტს შეგვახსენებს განვითარების სფეროს მუშაკებს. პირველი: ღმერთს მოაქვს სასუფეველი ჩვენთან, ამდენად, ეს არ არის ჩვენი ამოცანა ან ტრანსფორმაციული განვითარების მიზანი. ჩვენს მიზნად არ უნდა დავისახოთ უფლის სამეფოს ამ ქვეყანაზე მშენებლობა, რადგან ამას მაინც ვერ შევძლებთ. მეორე: უფლის სამეფოს გამოვლინებას ეკლესია და უფლის მიმდევრები წარმოადგენენ და არა განვითარების სფეროს სპეციალისტები ან სააგენტოები. ამ უკანასკნელებმა თავი უნდა მოიაზრონ, როგორც ეკლესიის შემადგენელმა ნაწილებმა და არა მხოლოდ როგორც არასამთავრობო ორგანიზაციამ ან „პარაეკლესიურმა“ ორგანიზაციამ, რომელიც ეკლესიასთან ასოცირდება. განვითარების სფეროს სპეციალისტებმა, როგორც ქრისტიანებმა, კარგად უნდა გააცნობიერონ, რომ მათი ეკლესია და მიმდევრები იქ არიან, სადაც ისინი მუშაობენ და ღარიბებს ეხმარებიან.

ტრანსფორმაციული განვითარების სფეროში მოღვაწეობა ეკლესიის ნიშნად უნდა აღიქმებოდეს და არა პირადი ღვთისმოსაობით განპირობებულ მოღვაწეობად. იესოს დასაყრდენი მისი მიმდევრები არიან. ეს ჭეშმარიტება ხანდახან გვავიწყდება ხოლმე. თუ მიგვაჩნია, რომ ჩვენი მოწოდებაა ვიქადაგოთ (მარკოზი, 3:14), მაშინ ეკლესია ჩვენი ოჯახია, სადაც ჩვენი ქრისტიანული ხასიათის ფორმირება ხდება. ღვთის თაყვანისცემა და ღმერთთან ზიარება გვეხმარება ჩვენი მოწოდების რეალიზაციაში და იესოსა და ღვთის სასუფევლის შესახებ ჭეშმარიტი სიტყვის მიტანაში ადამიანებთან. ეკლესია ჩვენი ჰერმენევტიკული ერთიანობაა. პირველ რიგში, ეს არის საზოგადოება, რომელიც ღმერ თის სიტყვის გარშემოა გაერთიანებული. მორწმუნეებმა საღმრთო წერილები უნდა შეისწავლონ, მათი ინტერპრეტირება მოახდინონ და არა მორწმუნეთა საზოგადოებამდე მიიტანონ მართალი აზრი, რათა შემდგომში შეცდომების თავიდან არიდება მოხერხდეს. ყოველ ქრისტიანულ საზოგადოებას ეკისრება პასუხისმგებლობა, გაეცნოს ბიბლიურ ისტორიას და ჩამოაყალიბოს თავისი ხედვა და მისია, რათა ცოდვები მოინანიოს და შეცდომები გამოასწოროს. განა შესაძლებელია ადამიანთა ტრანსფორმაციის შესახებ ხედვა სხვა წყაროზე დაყრდნობით ჩამოვაყალიბოთ? მეორე: ეკლესია არის მორწმუნეთა ერთიანი საზოგადოება, რომლის წევრებიც ერთმანეთთან და ღმერთთან ჰარმონიაში ცხოვრობენ. ამ საზოგადოებაში უფრო მეტს ვიგებთ ღმერთისა და საკუთარი თავის შესახებ. სწორედ ამ დროს ვაცნობიერებთ, რომ ჩვენ გარკვეული ნიჭით ვართ დაჯილდოებულები და თან გარკვეული ნაკლიც გვაქვს. სწორედ ამას ითვალისწინებენ განვითარების სფეროს პრაქტიკოსები.

განვითარების სფეროს ორგანიზაციებს, განსაკუთრებით საერთაშორისო ორგანიზაციებს, გარკვეულწილად, ორჭოფული დამოკიდებულება აქვთ იმ ეკლესიისადმი, რომლის ნაწილიც ჩვენ ვართ. დეივიდ ბოში შეგვახსენებს, რომ „ეკლესია არის თეოლოგიური და სოციოლოგიური სტრუქტურა, ღვთიურისა და ადამიანურის განუყოფელი ერთიანობა“. იგი შემდეგ საკმაოდ ხატოვნად აღწერს ადამიანთა ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრებს ეკლესიასთან დაკავშირებით: „ჩვენ ზოგჯერ შეძრწუნებულები ვართ ეკლესიის სრული მიწიერების გამო, ხოლო იმის შემეცნება, რომ ეკლესია ღვთიური ხასიათისაა, ზოგჯერ ჩვენს სრულ გარდაქმნას განაპირობებს. ეკლესია, რომელიც მისიონერულია თავისი ხასიათით, ღმერთთან ადამიანთა ზიარებას უწყობს ხელს, ნიშანი და ინსტრუმენტია - არის ჩვენი ერთიანობისა და ხსნის გზა“ (ბოში, 1991, 389).

უნდა გვახსოვდეს, რომ ეკლესია, რომელიც სასუფევლის ნიშანია, არ არის თავად სასუფეველი. სასუფეველი განსჯის და მიუტევებს ეკლესიას. ეკლესია წარმატებით ახორციელებს მისიას, იყოს უფლის გამოვლინება, თუ ამას სულიწმინდა მოისურვებს. ეკლესია ნიშანია მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც იგი უფლის მიერ დადგენილი წესით ცხოვრობს და მოქმედებს. „ეკლესია არ არის მისიის დასასრული, დასასრული სასუფეველია“ (ჯოუნსი, 1972, 35).

განვითარების სფეროს პრაქტიკოსებისათვის ეს გარემოება ორი თვალსაზრისითაა მნიშვნელოვანი. პირველ რიგში, როგორც მანამდეც აღვნიშნეთ, ეკლესიაა სასუფევლის ნიშანი და არა განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანი. მაგრამ, იმავდროულად, ამქვეყნად მყოფი ეკლესიისათვისაც ისევეა დამახასიათებელი შეცდომები, როგორც ჩვენთვის, ზოგჯერ ისიც ვერ ასრულებს უფლის ჭეშმარიტი გამოვლინების ფუნქციას. ჩვენ ყველაზე უფრო მეტად მაშინ გვიტყდება ხოლმე გული, როდესაც გვინდა, რომ ჩვენი მუშაობა ადგილობრივი ეკლესიების მეშვეობით სასუფევლის ნაწილად აღიქმებოდეს, მაგრამ ხშირად ადგილობრივი ეკლესიები არ არიან დაინტერესებული ჩვენთან თანამშრომლობით. ეს ჩვეულებრივი მდგომარეობაა, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ქრისტიანულ არასამთავრობო ორგანიზაციაში ან „პარასაეკლესიო“ ორგანიზაციაში მუშაობთ.

მეორე: ეკლესიების დამკვიდრება არ არის მისიონერობის საბოლოო მიზანი. ეკლესია, რომელიც სიცოცხლითა და სიყვარულითაა სავსე და საზოგადოების საკეთილდღეოდ მოღვაწეობს - აი, ეს არის მისიის მიზანი. ტრანსფორმაციული განვითარება, რომელიც არ არის მიმართული ასეთი ეკლესიის შექმნისაკენ, არც ქრისტიანულია და არც მდგრადი.

ეკლესია გარკვეულ გამოწვევებსაც უქმნის ბევრ ორგანიზაციას, რომლებიც ბოლო მეოთხედი საუკუნეა „პარასაეკლესიო“ სტრუქტურის სახით მოღვაწეობენ. ეს სტრუქტურები, უმეტესწილად, ქრისტიანებითაა წარმოდგენილი. ისინი სხვა ქრისტიანებს მიმართავენ სახსრების მოძიების მიზნით და შემდეგ ამ სახსრებით ღარიბ თემებს ეხმარებიან. ძალიან ხშირად ხდება ადგილობრივი ეკლესიების იგნორირება, ან კიდევ უფრო უარესი - ისინი დაბრკოლებად მიიჩნევიან. ეს მცდარი დამოკიდებულებაა. ტრანსფორმაციული განვითარების ნაწილში დეტალურად განვიხილავთ ეკლესიის როლს. ახლა კი, შეჯამების სახით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ეკლესია ბიბლიური ისტორიის მატარებელია, რადგანაც იგი ამ სამყაროში იესოს სხეულია, ანუ მისი განსახიერებაა. როგორც ქრისტიანები, ჩვენ ეკლესიის ნაწილი ვართ და ჩვენი მისიაა იესოს შესახებ ჭეშმარიტი სიტყვის გავრცელება. საბედნიეროდ, ამ როლის განსახორციელებლად ეკლესიას აქვს დასაყრდენი.

სულიწმინდა სამების მესამე წევრია. სულიწმინდა არის ღვთის გამოხატულება, რომელიც ეკლესიას ეხმარება ღმერთისა და მისი სასუფევლის შესახებ ქადაგებაში. ღმერთის ჭეშმარიტების მღაღადებელი სული შეგვახსენებს ყველაფერს, რაც იესომ გვასწავლა (იოანე, 14:16, 26) და დაგვანახებს სასუფევლის არსს (ჯოუნსი, 1972, 38). სულიწმინდა მისიის ნაწილია, ის განსჯის სამყაროს ცოდვებისათვის (იოანე, 16:8-10). სულიწმინდა ძალაუფლების წყაროა (ლუკა, 24:29), რომელმაც ადამიანები გარდაქმნა, ანუ ჩვეულებრივი მოკვდავნი, რომლებმაც უფალი დაივიწყეს, გადააქცია უფლის მოწმეებად, რომლებიც სიკვდილის შიშითაც არ განუდგებოდნენ საკუთარ მისიას (წიგნი მეხუთე, 4:19). სულიწმინდა შთაგვაგონებს ჩვენს მისიას: სულიწმინდას ნიშნები და სასწაულები ღვთის ძალას დაგვანახებენ იმ გზით, რომელსაც განმარტება სჭირდება, რათა ადამიანებმა დაინახონ, ვისი წყალობით ხდება ეს სასწაულები (წიგნი მეხუთე, 14:8-18). სულიწმინდის გარეშე ტრანსფორმაციული განვითარება არაეფექტური და არამდგრადია (მაკალპინი, 1995). განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანებისათვის ღვთის ხელშეწყობისათვის ლოცვა და ასეთი დახმარების მოლოდინი მათი მუშაობის ნაწილი უნდა გახდეს.

ჩვენ მოგვეცა ბიბლია, წიგნი იმის შესახებ, თუ რა გააკეთა ამ წიგნის ავტორმა, რას აკეთებს იგი ამჟამად და რის გაკეთებას გეგმავს იგი. მოცემულ სამყაროში ჩვენ მაგალითად გვაქვს ეს ბიბლიური ისტორია, რომელსაც მნიშვნელოვან შეკითხვებზე აქვს პასუხი. კერძოდ: ვინ ვარ მე? ვისი ვარ მე? სად ვარ? რაშია პრობლემა? როგორ შეიძლება ამის შეცვლა? რა დროა?

ჩვენი ცხოვრება ამ ისტორიის ცოცხალი ილუსტრაცია უნდა იყოს. ნიუბიგინი ამბობს: „ჩვენ ბიბლიურ ისტორიაში ვცხოვრობთ, რადგანაც იმ საზოგადოების წევრები ვართ, ვისი ისტორიაც არის ბიბლია. ჩვენ ამ ისტორიაში ვპოულობთ ღმერთს და ვიგებთ მის არსს. ჩვენ მისი მეშვეობით შევიმეცნებთ და ვუმკლავდებით იმ სამყაროს, რომელშიც ვარსებობთ“ (1989, 99).

ჩვენ ეს ისტორია სხვა გზითაც მოგვეცა. ეკლესიის ისტორია გვაჩვენებს, თუ როგორ ვითარდებოდა იგი ორი ათასი წლის განმავლობაში, მას შემდეგ, რაც იესომ იგი შექმნა და მისია დააკისრა. ეკლესიის ისტორია, მისი აზრი და მოქმედებები მემკვიდრეობით გვერგო. ის მარცხი და ნაკლოვანებები, რომლებსაც ისტორიიდან ვხედავთ, შეგვახსენებს, რომ მოკვდავები ვართ და შეიძლება ვცდებოდეთ, ეჭვი გვეპარებოდეს ჩვენს სიმართლეში და, შესაბამისად, თავმდაბლები ვიყოთ. იმავდროულად, იესოს განსახიერების შესახებ ისტორია ფარდას ხდის იმათ საქმიანობასაც, ვინც ცდილობდა ღმერთის ცხოვრებით ეცხოვრა, ღარიბებს დახმარებოდა და საზოგადოება გარდაექმნა. ჩვენ უნდა გვესმოდეს, რომ, მიუხედავად თავისი არასრულყოფილებისა, ამქვყნიური ეკლესია დასაბამიდანვე იყო ჩართული ტრანსფორმაციულ განვითარებაში.

უნდა გავითვალისწინოთ ის ფაქტიც, რომ ბიბლია უფრო მეტია, ვიდრე, უბრალოდ, წიგნი. ეს ღმერთის ცოცხალი სიტყვაა, „რადგანაც ღვთის სიტყვა ცოცხალია, ქმედითი და ყოველგვარ ორლესულ მახვილზე უფრო ბასრი... და განიკითხავს გულის ზრახვებსა თუ აზრებს. არ არსებობს ქმნილება, დაფარული რომ იყოს მისთვის“ (ებრაელთა მიმართ, 4:12-13). ბიბლია წიგნებს შორის ყველაზე უნიკალურია. „ეს ერთადერთი წიგნია, რომელიც ჩემი საკუთარი თავის ახსნას მაძლევ“ (ვებერი, 1995, იხ). რადგანაც ის ცოცხალი სიტყვაა და ღმერთია, მას ყოველთვის, ნებისმიერ ვითარებასთან დაკავშირებით აქვს სათქმელი, უფრო მეტი, ვიდრე ჩვენ შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ან ვიცოდეთ.

ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში ევანგელისტები ბიბლიას აღიქვამდნენ, როგორც სულიერი სამყაროს ამსახველ წიგნს და არ ესმოდათ მისი მნიშვნელობა ყოველდღიური ცხოვრების, ე.ი. „არასულიერი ხასიათის გადაწყვეტილებების თვალსაზრისით“ (იხილეთ დიაგრამა, 1-2). განვითარების კონტექსტში ქრისტიანული ჰოლიზმის წინაშე არსებული ერთ-ერთი გამოწვევაა იმის გააზრება, რომ ბიბლიურ ნარატივს ადამიანთა ტრანსფორმაციის ყველა ეტაპზე აქვს რაღაც სათქმელი. ერთ-ერთი ყველაზე ღირებული, რაც ღარიბებსა და შეძლებულებსაც გვაქვს, ღმერთის ცოცხალი სიტყვაა. ჩვენ უნდა მივიტანოთ ეს სიტყვა მათთან და ის იტყვის თავის სათქმელს. ამაზე უფრო დეტალურად ქრისტიანობის მიმდევრებისადმი მიძღვნილ ნაწილში ვისაუბრებთ.

ეს მარტივი შეკითხვაა. ხანდახან ამ შეკითხვას გვერდს ვუვლით, რადგან ვფიქრობთ, რომ მასზე პასუხი ყველამ იცის. კარგად უნდა დავფიქრდეთ, თუ რამდენად იმოქმედა ჩვენს ქრისტიანულ მწრამსსა და ვინაობაზე დასავლურმა დოქტრინამ, რომლის შესაბამისადაც ადამიანი დამოუკიდებელი ინდივიდია, რომელიც საკუთარ თავს თავად განაგებს.

ჩვენ ადამიანები ვართ და ღმერთმა თავისი ხატების მსგავსად შეგვქმნა. ეს ყველამ ვიცით, მაგრამ ხანდახან გვავიწყდება, რომ ღმერთი, რომლის ხატების მსგავსადაც ვართ შექმნილები, სამპიროვანია. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ ვერ გავემიჯნებით ღმერთთან და სხვა ადამიანებთან ერთობას. ღმერთის სამპიროვანიარსი ნიშნავს, რომ საზოგადოებაში საკუთარ იდენტობას ვინარჩუნებთ. ჩვენი იდენტობა ურთიერთობებით განისაზღვრება და ნამდვილი იდენტობა ყველაზე სრულად ჰარმონიული ურთიერთობებისას ვლინდება. მეორე მხრივ, ეს იდენტობა იკარგება და კნინდება, როდესაც ეს ურთიერთობები არ მუშაობს. ადამიანების შესახებ ეს თვალსაზრისი რადიკალურად განსხვავდება დასავლეთში ამჟამად გაბატონებული თვალსაზრისისაგან.

ადამიანის იდენტობისადმი ეს ტრინიტარიანული დამოკიდებულება არ ნიშნავს, რომ პიროვნების იდენტობა ადამიანთა ჯგუფში „გაითქვიფება“ და დაიკარგება. როგორც ლეუპი აზუსტებს, „ეგოცენტრულობა განსხვავდება იმისგან, რასაც საკუთარი ეგოს შემეცნებას ვუწოდებთ“ (1996, 100). ყველა ადამიანი უნიკალურია და მან უნდა იცოდეს ამის შესახებ, როგორც მამა ღმერთმა, ძე ღმერთმა და სულიწმინდამ იციან თავიანთი უნიკალურობის შესახებ. უნიკალურობას არ მივყავართ ეგოცენტრულობამდე, არამედ, პირიქით, იგი თავდადებულ სიყვარულში გადაიზრდება. „სიყვარული სრულყოფილ სახეს მაშინ იღებს, როდესაც იგი სხვისკენაა მიმართული. სიყვარულის გაცემა არ გვაღარიბებს, პირიქით, გვამდიდრებს და უკეთეს ადამიანად გვხდის“ (იქვე, 101). ამგვარად, ღმერთისა და მოყვასის სიყვარული ჩვენთვის თანდაყოლილია, რადგანაც სამპიროვანი ღმერთის ხატების მსგავსად ვართ შექმნილები.

ამას პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს. როგორც ქრისტიანები, ჩვენ ვერ განვიხილავთ სამყაროს, როგორც ადამიანების კრებულს. ამის ნაცვლად ადამიანი უნდა განვიხილოთ თავის ოჯახსა და საზოგადოებასთან ერთობლიობაში. იგი, ასევე, უნდა განიხილებოდეს სოციალურ ინსტიტუტებთან, ანუ ეკონომიკური, პოლიტიკური, კულტურული და რელიგიური ინსტიტუტების მთელ სპექტრთან არსებული კავშირების კონტექსტში. ეს ყოველივე ერთობლიობაში განსაზღვრავს ადამიანს, მის არსს. საკუთარი თავის შესახებ ნათელი წარმოდგენის ფორმირებისათვის აუცილებელია იმის გაცნობიერებაც, თუ როგორები არ ვართ. არავინ უარყოფს, რომ საკუთარი თავის ობიექტურად აღქმნა, დამოუკიდებელ და საკუთარ თავზე ორიენტირებულ პიროვნებად ჩამოყალიბება საზოგადოებისათვის უაღრესად მნიშვნელოვანი მოვლენაა, მაგრამ ადამიანის იდენტობისადმი ტრინიტარიანული მიდგომა არ უშვებს ისეთ მეტაფორებს, როგორებიცაა: ეული, თვითკმარი და სხვა. „მე არ მჭირდება არავის დახმარება“ - ბევრი ადამიანის პოზიციაა, მაგალითად, მეწარმისა, რომელიც რისკზე მიდის აქციონერების სახსრების გამოყენებით და არ აინტერესებს ის ადამიანები, რომლებიც მის კომპანიაში მუშაობენ და წვლილი აქვთ შეტანილი მის წარმატებაში. ნებისმიერი საშუალებით მიღწეული თვითრეალიზაციითა და თვითდამკვიდრებით, ბიბლიური თვალსაზრისით, სრულფასოვანი ადამიანები ვერ გავხდებით.

დაბოლოს, ჩვენ ვერ გავიგებთ ღმერთის არსს იმის გარეშე, თუ არ გავაცნობიერებთ, რას აკეთებს იგი. იგივე ვრცელდება ადამიანებზე. ჩვენ შექმნილები ვართ ღმერთის ხატების მსგავსად. ღმერთი არსებობს და მოქმედებს. შესაბამისად, ჩვენ უნდა ვიყოთ ის, ვინც ვართ, ღვთის ხატების მატარებლები. შესაბამისად, უნდა ვაკეთოთ ის, რისთვისაც შექმნილები ვართ, ანუ ვიყოთ შემოქმედები და დავამყაროთ პოზიტიური ურთიერთობები. იმისთვის, რომ ქრისტიანული იდენტობის შესაბამისად ვიცხოვროთ და ვიმოქმედოთ, ჩვენი მისია უნდა შევასრულოთ, ანუ უნდა გვიყვარდეს უფალი და მოყვასი. ჩვენ ვერ ვიქნებით ის, ვინც უნდა ვიყოთ, თუ ამას არ გავაკეთებთ.

და კიდევ ერთი დასკვნა იმის თაობაზე, თუ ვინ ვართ. ადამიანი კონკრეტულ ადგილთან და დროსთან არის მიბმული. ჩვენ ერთდროულად მატერიალურებიც ვართ და სულიერებიც. ჩვენ ვსუნთქავთ, ვჭამთ, ვიცინით და დავდივართ, ღმერთის მიერ შექმნილ სამყაროში ვცხოვრობთ და ის გვასაზრდოებს. ჩვენ არა ვართ სხეულს მოკლებული იდეები, აზრები ან სულები. ჩვენ არ ვარსებობთ ისტორიის ან დროის მიღმა. ჩვენი ისტორია და სამყაროს ისტორია ერთი მთლიანია.

პირველ რიგში, უფალთან უნდა ვიყოთ. ყოფნა დასაწყისია. ჩვენ ვერ გავაკეთებთ იმას, რაც არ ვართ. იესოსთან ერთად ყოფნა ნიშნავს მის განსახიერებასთან, ანუ ეკლესიასთან, ყოფნას. როგორც ქრისტიანები, ჩვენ ქრისტიანობის მიმდევრებთან ერთად ვართ, ხოლო ეკლესია ჩვენი გამაერთიანებელია. ტრანსფორმაციული განვითარება იმ ადამიანების გარეშე, რომლებიც თავად გარდაიქმნებიან და რომლებიც საზოგადოებაში ცხოვრობენ, წარმოუდგენელია. ჩვენ იმ ცხოვრებით უნდა ვიცხოვროთ, რომელიც უფალმა მოგვცა იე სოს მეშვეობით. ჩვენ ბიბლიური ისტორიით უნდა ვიცხოვროთ. ჩვენ უნდა ვიცხოვროთ უფლისთვის, სხვებისთვის უნდა ვიცხოვროთ, ვიფიქროთ და გავაკეთოთ. ჩვენ ტრანსფორმაციულ განვითარებას ვისახავთ მიზნად, რადგანაც ბიბლიური ისტორია გვეუბნება, რომ უფალი სწორედ ამას აკეთებს. „ტრინიტარიანული რწმენით ცხოვრება ნიშნავს ისე იცხოვრო, როგორც იესო ქრისტე ცხოვრობდა: იქადაგო სახარება, ღმერთის ნებას მიენდო, სხვას დაეხმარო, უარყო ის კანონები, ტრადიციები და პირობითობები, რომლებიც ადამიანს ამცირებს. წინ უნდა აღუდგე ცდუნებას, მუდმივად ილოცო, იყო მარგინალიზებულ ადამიანებთან ერთად, მიუტევო მტერსა და ცოდვილს, მოკვდე რწმენისათვის, თუ ასეთია ღვთის ნება“ (ლაკუნია, 1991, 401).

ჩვენ სულის ტრანსფორმაციას უნდა მივაღწიოთ, რადგანაც ეს უფლის მისიაა. სულიწმინდა გვაძლევს ძალასა და უფლებამოსილებას, რომ ეს მისია შევასრულოთ და პასუხისმგებელია მის შედეგებზე. მდგრადი ტრანსფორმაციის მიღწევა მხოლოდ სულიწმინდის შემწეობითაა შესაძლებელი და არა განვითარების ტექნოლოგიების ან მონაწილეობითი პროცესების ეფექტურობის გამო (იხილეთ მე-6 თავი). ჩვენი ვალია, ვიყოთ ეთგულები და მორჩილები, მხოლოდ წარმატებულობა საკმარისი არ არის. ამიტომ ჩვენი ამბიციები უნდა მოვთოკოთ და ლოცვა აღვავლინოთ. „ქრისტიანული ეკლესიის ისტორიული მისიის მთავარი ფიგურაა სულიწმინდა. იგი არის მთელი ამ პროექტის დირექტორი. მისი მისიაა სააქაოში მოღვაწეობა“ (ტეილორი, 1972, 3).

ჩვენ ყველას უნდა დავეხმაროთ, მათ შორის შეძლებულებსაც. ეს არის სახარების ცენტრალური იდეა და ტრანსფორმაციის დასაბამი. მამა ღმერთის გაშლილი მკლავები, რომლებიც შვილს ეხვევა, სამარიტელის მიერ ებრაელი კაცის დახმარება - სწორედ ეს უნდა გვქონდეს გონებაში, როდესაც ტრანსფორმაციის მისიას ვაყალიბებთ. ღმერთს ყველა უყვარს, მათ შორის მტრებიც. შესაბამისად, ჩვენც ასე უნდა მოვიქცეთ. გულში ჩასაკრავად გაშლილი მკლავები პირველი ნაბიჯია შერიგებისა და სამართლიანობისკენ (ვოლფი, 1996, 29).

ჩვენი მისია ყველგან უნდა შევასრულოთ (უოლსი, 1996, 53). სახარება ყველა ენაზე შეიძლება ითარგმნოს, რათა ადამიანებმა თავიანთ მშობლიურ ენაზე წაიკითხონ. როგორც სახარების სიტყვის ხალხთან მიმტანი, ტრანსფორმაციის აგენტი თავადაც ადგილობრივი უნდა გახდეს, ანუ თავი იგრძნოს როგორც საკუთარ სახლში. იმავდროულად, უფლის სამეფო ჯერაც ასაშენებელია და უფლის მეორედ მოსვლამდე ბოლომდე არ აშენდება, ჩვენც იმიტომ ვართ პილიგრიმები, რომ ტრანსცენდენტური ქრისტიანული საზოგადოების წარმომადგენლები ვართ, რომელიც უფლის სამეფოსკენ მიდის და ვითარდება. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ მთელ სამყაროში ვართ, ადამიანებს ვიღებთ ისეთებს, როგორებიც არიან და არ განვსჯით. ჩვენ ვიცით, რომ უფალი სიკეთეს დააფასებს, ბოროტს გამოავლენს და ყველას მოუწოდებს ძირეული გარდაქმნისაკენ. ჩვენ სამყარო უნდა აღვიქვათ როგორც უფლის შექმნილი, ცოდვით დაცემული და შემდეგ ხსნილი. ჩვენ არ უნდა დავაცალკევოთ სამყაროს შექმნა და დაცემა მისი ხსნისაგან, რადგანაც ისინი ისტორიის შემადგენელი ნაწილებია და ყოველი მათგანი ერთმანეთს ხსნის მნიშვნელობას სძენს. „ღმერთი, იმავდრულად, მხარს უჭერს არსებულ პოლიტიკურ სისტემას, რადგანაც რაიმე ფორმით არსებული სისტემა აუცილებელია ადამიანთა ცხოვრების მხარდასაჭერად; იგი კიცხავს ამ სისტემას, რადგანაც ის აფერხებს ადამიანთა თვითრეალიზაციას; იგი მოითხოვს, რომ მისი ტრანსფორმაცია განხორციელდეს და უფრო ჰუმანური გახდეს. კონსერვატორები პირველზე ამახვილებენ ყურადღებას, რევოლუციონერები - მეორეზე, ხოლო რეფორმისტები მესამეზე. ქრისტიანებმა ეს სამივე ასპექტი ერთობლიობაში უნდა მოიაზრონ“ (1992, 67).

კაცობრიობის ისტორიის გაანალიზებისას ტრანსფორმაციული განვითარების პრაქტიკა ამ სამივე ასპექტს უნდა ითვალისწინებდეს. სამყაროს შექმნის ისტორიის სწორად გაგება დაგვეხმარება მივხვდეთ, თუ რა უნდოდა უფალს ჩვენთვის. ცოდვით დაცემის გაგება გვანახებს, როგორ დავეხმაროთ ღარიბ თემებს. ხსნის გაგება გვეხმარება მივხვდეთ, თუ რა შეიძლება მოხდეს და ვინ დაგვეხმარება მიზნის მიღწევაში.

ტრანსფორმაციული განვითარების სფეროში მოღვაწე ადამიანებისათვის მნიშვნელოვანი იქნება გაეცნონ ხუთ საკვანძო თეოლოგიურ იდეას. ესენია: სამყაროს დაბადება, ინკარნაცია, ხსნა, უფლის სასუფეველი და ძალაუფლება.