ექსპერტთა მისიამ საკმარისი ყურადღება დაუთმო საქართველოს მიგრაციული პოლიტიკის პრიორიტეტებს, რის საფუძველზეც შეიმუშავა რამდენიმე რეკომენდაცია. ესენია:

1. უფრო დაბალანსებული მიგრაციული პოლიტიკის შემუშავება, რომელიც დაარეგულირებს ამ მოვლენის არა მხოლოდ არალეგალურ, არამედ ლეგალურ ნაწილსაც და ამგვარად გააწონასწორებს კონტროლისა და ხელშეწყობის მექანიზმებს.

2. ახალი პოლიტიკის შემუშავება საქართველოს შიდა და გარე მიგრაციასთან დაკავშირებული რეალობების გათვალისწინებით იმისათვის, რომ მოხდეს მიგრაციული ნაკადების გაკონტროლება და მართვა სახელმწიფოს ინტერესებიდან გამომდინარე, და ამავე დროს, ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის საშუალებით ევროკავშირის წინაშე აღებული ვალდებულებების შესაბამისად.

3. მიგრაციული პოლიტიკის შესამუშავებლად საჭიროა „მთავარი უწყების” არსებობა, რომელსაც ფორმალურად უნდა დაეკისროს პროცესის კოორდინირების ვალდებულება და თანაც კარგად უნდა ჰქონდეს გაცნობიერებული, რომ მიგრაცია ბევრად უფრო მასშტაბური საკითხია, ვიდრე დევნილთა შემოდინება და განსახლება, ასევე უკვე ტენდენციად ქცეული, ეკონომიკური მოტივაციით განპირობებული იმიგრაციისა და ემიგრაციის ზრდა.

4. საჭიროა სხვადასხვა სამინისტროების (სოფლის მეურნეობის, განათლების, ეკონომიკური განვითარების და ა.შ.) მიერ განხორციელებული სექტორული პოლიტიკისა და სტრატეგიების გადახედვა და განახლება, მიგრაციული პოლიტიკის სხვადასხვა ასპექტების ჩართვა ამ პოლიტიკაში და სტრატეგიებში.

5. პოლიტიკაში გასატარებელი ცვლილები მოითხოვს „ჩაურევლობის“ პრინციპის შეცვლას და რწმენის დანერგვას, რომ მიგრაცია საჭიროებს მართვას, რათა ქვეყანამ მისგან სარგებელი მიიღოს.

6. მიგრაციის ეფექტური მართვა მხოლოდ მაშინ გახდება შესაძლებელი, თუ პრინციპები და სტრატეგიები სინამდვილეში არსებული მიგრაციული შემოდინების უტყუარ ცოდნაზე იქნება დამყარებული. ამგვარად, დაზუსტებული და სანდო თავმოყრილი ინფორმაციის შეგროვებისა და ანალიზის, შემდეგ კი დროული სტატისტიკის წარმოება კომპლექსური სახელმწიფო მიგრაციული პოლიტიკის ნაწილს უნდა წარმოადგენდეს.

7. ფარული და აშკარა საემიგრაციო პოლიტიკის შემუშავება ისე, რომ მასში გათვალისწინებული იყოს გარე მიგრაციის დემოგრაფიული და ეკონომიკური შედეგები, ასევე როლი, რომელიც შეიძლება მომავალში ითამაშოს მიგრანტების ფულადმა გზავნილებმა და დიასპორამ, თუკი გონივრულად მოხდება მათი წახალისება.

8. საქართველოში დაბრუნებული მიგრანტების ნებაყოფლობითი თუ იძულებითი რეადმისია და რეინტეგრაცია მთავარ საკითხად უნდა დარჩეს საქართველოს საგარეო პოლიტიკაში, მაგრამ, ამავე დროს, გათვალისწინებული უნდა იქნას მიგრაციული პოლიტიკის შემუშავებაში, რაც პოტენციურად პრევენციული ზომების მიღებასაც გულისხმობს და არალეგალური ემიგრაციის ხელის შეშლას ისახავს მიზნად.

ქვეყანაში დღეს არსებული მიგრაციული პროცესების ეფექტური მართვისთვის და შეფასების ჯგუფის მიერ შეთავაზებული რეკომენდაციების მხარდასაჭერად, მიზანშეწონილია არსებული მიგრაციული კანონმდებლობის მოდერნიზება (უპირველესად, კანონის უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ, თუმცა სხვა მასთან დაკავშირებული კანონებისაც) შემდეგი მიმართულებით:

1. შემოსვლამდელი პროცედურები - ვიზა (ამჟამად ნაწილობრივ ახორციელებს საგარეო საქმეთა სამინისტროს საკონსულო დეპარტამენტი)

პრიორიტეტული სფეროები:

- ვიზების კატეგორიების უფრო დეტალურად განსაზღვრა იმ უცხოელთათვის, რომელთაც შეუძლიათ ორდინალური ვიზა მოითხოვონ;

- მოკლევადიანი და გრძელვადიანი, ასევე ტრანზიტული ვიზებისთვის ახალი კატეგორიზაციის შემოღება;

- ვიზის საზღვარგარეთ გაცემის პროცედურების დანერგვა იმ ქვეყნების მოქალაქეებისთვის, რომელთაც არ ეკუთვნით ვიზის მიღება საზღვარზე;

- საზღვარზე შემოსვლისას მგზავრთა გარკვეული კატეგორიებისთვის (ტურისტი, პირადი სტუმარი) და მხოლოდ ზოგიერთი ქვეყნის მოქალაქეებისთვის ვიზის მიღების შესაძლებლობის შეზღუდვა;

2. შემოსვლა და შემოშვება (ამჟამად ნაწილობრივ ახორციელებს საგარეო საქმეთა სამინისტროს საკონსულო დეპარტამენტი)

პრიორიტეტული სფეროები:

- ვიზის მიღების გამჭვირვალე პროცედურების შემუშავება მათთვის, ვინც სამუშაოდ ან თვითდასაქმების მიზნით შემოდის ქვეყანაში, რადგანაც დღეს არ მოქმედებს მუშაობის ნებართვების გაცემის არანაირი სისტემა;

- ქვეყანაში შემოსვლისთვის წაყენებული მოთხოვნების ნათლად განმარტება, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც უცხოელი აპირებს ქვეყანაში ხანგრძლივი დროით ყოფნას;

- ვიზის გაცემაზე უარის თქმის საფუძვლის განმარტება;

- ქვეყანაში შესვლის ალტერნატიული ნებართვის, როგორც ხელშემწყობი და მაკონტროლებელი მექანიზმის, შემოღების გათვალისწინება, რაც მის მფლობელს განსაკუთრებულ სტატუსს მიანიჭებს და შეუზღუდავს მას ქვეყანაში საქმიანობას.

3. დარჩენა და ცხოვრება (ამჟამად ნაწილობრივ ახორციელებს იუსტიციის სამინისტროს სამოქალაქო საკითხთა დეპარტამენტი და სამოქალაქო რეესტრი)

პრიორიტეტული სფეროები:

- ბინადრობის ნებართვების მკაფიო კატეგორიზაცია;

- დასაქმების (შრომის, ჯანდაცვისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტროსთან ურთიერთობის განახლება) ან თვითდასაქმების (ურთიერთობის დამყარება ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსთან) საფუძველზე ბინადრობის ნებართვის მიღებისთვის საჭირო მოთხოვნების ნათლად განმარტება;

- ბინადრობის ნებართვის გაცემის სისტემასთან დაკავშირებული მუშაობის ნებართვის გაცემის სისტემის შემოღება;

- ოჯახის გაერთიანების უფრო დეტალურად, საკანონმდებლო ნორმის სახით განსაზღვრა, რაც ბინადრობის ნებართვის გაცემის საფუძველი გახდება;

- რელიგიური და ჰუმანიტარული საქმიანობის უფრო დეტალურად, საკანონმდებლო ნორმის სახით განსაზღვრა, რაც ბინადრობის ნებართვის გაცემის საფუძველი გახდება;

- ქვეყანაში ყოფნის დამადასტურებელი ერთი დოკუმენტის გაცემა, რომელშიც სხვა მონაცემებთან ერთად შევა უცხოელის საქართველოში ყოფნის მიზანი;

- საქართველოში მყოფი უცხოელების გამოვლენისთვის საჭირო პროცედურების შემოღება, მათ შორის იმ უცხოელებისა, რომლებმაც გადაააცილეს ცხოვრების ნებადართულ პერიოდს.

4. უკან დაბრუნება, რეადმისია და გაძევება (ამჟამად ნაწილობრივ ახორციელებს იუსტიციის სამინისტროს სამოქალაქო საკითხთა დეპარტამენტი და სასაზღვრო პოლიცია)

პრიორიტეტული სფეროები:

- დეპორტირებული უცხოელების ქვეყანაში შესვლის აკრძალვის კრიტერიუმების გადახედვა მათ კრიმინალურ დოსიეზე და ქვეყანაში მათი არალეგალურად ყოფნის ხანგრძლივობაზე დაყრდნობით;

- დაკავებული უცხოელებისათვის სპეციალური შენობების გამოყოფა (მათ შორის სასაზღვრო გამშვებ პუნქტებში);

- ექსტრადირებისა და გაძევებისათვის საჭირო თანხებთან დაკავშირებული წესების ნათლად განსაზღვრა;

- ქვეყნიდან გაძევებისთვის საჭირო თანხებთან დაკავშირებული პროცედურების სახელმწიფო ბიუჯეტში შეტანა დებულების სახით.

5. მოუწესრიგებელი მიგრაცია და ადამიანით ვაჭრობა (ტრეფიკინგი) (ხორციელდება პროკურატურის ზედამხედველობით)

პრიორიტეტული სფეროები:

- ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის ფორმების გამოყენება მიგრაციასთან დაკავშირებული სამართალდარღვევების, მათ შორის საზღვრის უკანონო კვეთის (როდესაც რაიმე სხვა კრიმინალური განზრახვა არ არის დადგენილი) და ნებადართული პერიოდის გადაცილებისას არალეგალური ბინადრობის დროს;

- დაკავების მაქსიმალური ვადის შემოღება იმ უცხოელთათვის (სხვა სისხლის სამართლის სამართალდამრღვევებისგან განცალკევებით), რომელთაც უკანონოდ გადაკვეთეს საზღვარი და რომელთაც დაარღვიეს იმიგრაციული კანონმდებლობა;

- ტრანსნაციონალური ორგანიზებული დანაშაულის გაერთიანებული ერების კონვენციის დამხმარე პროტოკოლის - „მიგრანტთა კონტრაბანდული საქმიანობის შესახებ სახმელეთო, საზღვაო და საჰაერო გზებით” - სრულად განხორციელება.

6. მიგრაციული მონაცემები და სტატისტიკა

პრიორიტეტული სფეროები:

- სამართლებრივი ბაზის შექმნა თავმოყრილი მონაცემების შესაგროვებლად და უწყებებს შორის მიგრაციის შესახებ მონაცემების გაცვლის უზრუნველსაყოფად ამ მონაცემთა დაცვის გათვალისწინებით;

- სტატისტიკის ეროვნული სააგენტოსთვის უფლებამოსილების მინიჭება, რათა დროულად მოამზადოს სტატისტიკა მიგრაციული ნაკადების შესახებ ისე, როგორც ამას ყოველწლიურად მოითხოვს EUROSTAT.

7. მიგრაციის მართვის ინსიტიტუციონალური ჩარჩოები (რამდენადაც შეიძლება გახდეს საჭირო ახალი კანონმდებლობის მიღება)

პრიორიტეტული სფეროები:

- მიგრაციის სფეროში ერთი მთავარი უწყების გამოყოფა, მისი ფუნქციებისა და ვალდებულებების განსაზღვრა;

- მიგრაციის საკითხებში ჩართული სხვა უწყებების ფუნქციებისა და ვალდებულებების მორგება მიგრაციის მართვის მაკოორდინირებელ ცენტრალურ უწყებასთან, რომლის ვინაობაც უნდა დადგინდეს;

- შესაბამისობა ევროკავშირის სტანდარტებთან („Migration Acquis“) და ევროკავშირის წევრი ქვეყნების გამოცდილებასთან.

1. მიგრაციისა და თავშესაფრის საკითხებზე პასუხისმგებელი ერთი, ძლიერი, მაკოორდინირებელი უწყების განსაზღვრა და მისთვის ვალდებულებების დაკისრება. კოორდინირება უნდა შეეხოს პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღებას, კანონმდებლობის გადახედვას და განხორციელებას, ასევე ტექნიკური დახმარების გაწევას და უწყებათაშორისი ელექტრონული სისტემის შემოღებას.

2. ეს უწყება შეიძლება იყოს უკვე მოქმედი ორგანიზაცია, მაგრამ მის მანდატს სხვა კომპეტენციები უნდა დაემატოს. უწყება პასუხისმგებელი უნდა იყოს ბინადრობის ნებართვის გაგრძელებაზე და უცხოელთა ქვეყანაში ყოფნასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებზე, რაც გულისხმობს თავშესფრის მიცემის პროცედურებს, მაგრამ არ უნდა იყოს პასუხისმგებელი საზღვრების კონტროლზე.

3. ამ უწყების ტერიტორიული წარმომადგენლობა შეიძლება სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს ტერიტორიულმა ფილიალებმა უზრუნველყოს. ამჟამად ეს სააგენტო საქართველოში ლეგალურად ყოფნის დამადასტურებელ დოკუმენტებს გასცემს.

4. ლეგალურ მიგრაციასთან დაკავშირებული კომპეტენციების გარდა, ამ უწყებას აუცილებლად უნდა მიენიჭოს უფლებამოსილება, ხელი შეუშალოს უცხოელთა არალეგალურად ყოფნას ქვეყანაში და იბრძოლოს მის წინააღმდეგ. ამ თვალსაზრისით, სხვა უწყებებიდან (სასაზღვრო პოლიცია, იუსტიციის სამინისტრო და ა.შ.) მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე, საჭიროა თანამშრომლობა პოლიციასთან, რომელსაც აქვს ასეთი ქმედების განხორციელების შესაძლებლობები საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე.

5. ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისთვის დაკავებული უცხოელებისთვის ადმინისტრაციული დაკავების ადგილებში დახურული ტიპის ცენტრის შექმნა. ცენტრს უნდა მართავდეს არალეგალურ მიგრანტებთან ყველაზე ახლოს მყოფი ორგანო - საქართველოს შემთხვევაში სასაზღვრო პოლიცია, ან იუსტიციის სამინისტრო, რომელსაც ექვემდებარება სასჯელაღსრულების დეპარტამენტი, რომელმაც ახალი ფუნქცია უნდა შეიძინოს.

6. რეკომენდებულია ისეთი უწყების განსაზღვრა, რომელიც გაატარებს შესაბამის პროცედურებს, რაც საშუალებას მისცემს უცხოელებს, იმუშაონ საქართველოში, და რომელსაც ექნება უცხოელებთან დადებული სამუშაო კონტრაქტების ამსახველი ინფორმაცია. ბოლო დროს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტროს ჩამოერთვა შრომითი მიგრაციის მართვასთან დაკავშირებული ყველა ფუნქცია. ევროკავშირის „Acquis“-თან შესაბამისობაში მოყვანის ინტერესიდან გამომდინარე, ამ საკითხის განხილვას განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება.

1. მიგრაციის მართვის კოორდინირების საქმეში მთავარი უწყების განსაზღვრა.

2. მიგრაციის მართვაში ჩართულ უწყებებს შორის თანამშრომლობის გაღრმავება ახალი შეთანხმებების დადების, ან არსებულის განახლების საშუალებით.

3. მიგრაციული მონაცემების მართვის ერთიანი სისტემის შექმნა, რომელიც გაამაფრტივებს მონაცემთა შეგროვებას და ანალიზს, ასევე გააუმჯობესებს ინფორმაციის გაცვლას მიგრაციის მართვაში ჩართულ ორგანიზაციებს შორის. ეს დაფუძნებული უნდა იყოს ერთობლივად შემუშავებულ მიგრაციის ინდიკატორებზე რომელიც შეჯერებულიიქნება ყველა იმ უწყებათა შორის, რომელნიც ამ საქმეში არიან ჩართულნი. ამ პროცესშიც მაკოორდინირებელი ორგანოს ფუნქცია „წამყვან” უწყებას უნდა დაეკისროს.

4. მიგრაციულ მონაცემთა ერთიანი საინფორმაციო ბანკის შექმნა, როგორც ამას უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის 66-ე მუხლი მოითხოვს. მონაცემთა ელექტრონული ბაზის შემოღებას მოითხოვს ასევე ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის პუნქტი 4.3.2.

5. მანამ, სანამ უცხოელი საზღვრამდე მოაღწევს, სასაზღვრო პოლიციას ხელი უნდა მიუწვდებოდეს მონაცემებზე, საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ გაცემული ვიზების შესახებ ინფორმაციის ჩათვლით.

6. რეკომენდებულია, რომ იუსტიციის სამინისტროს სამოქალაქო საკითხთა დეპარტამენტს ხელი მიუწვდებოდეს სასაზღვრო პოლიციის PIRS-ის მონაცემთა ბაზაზე.

7. რეკომენდირებულია, რომ კომპეტენტურმა ორგანოებმა შეიმუშაონ თანამშრომლობის მექანიზმები იმისათვის, რათა ჩამოაყალიბონ ერთიანი პროცედურები იმ უცხოელთა გამოსავლენად, რომელთაც გადააცილეს ქვეყანაში ცხოვრების ნებადართულ პერიოდს. ეს ითვალისწინებს კომპიუტერიზებული საკონტროლო სისტემის, ასევე საქართველოს სასაზღვრო პოლიციასა და იუსტიციის სამინისტროს შორის იმ მონაცემთა გაცვლის მექანიზმების შექმნას, რომელიც ეხება უცხოელთა ქვეყანაში შესვლას და ქვეყნიდან გასვლას.

8. სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს მონაცემთა ბაზის შემდგომი სრულყოფა, რაც სისტემაში უცხოელთა ფოტოების შეყვანით უნდა დაიწყოს.

9. წარმომავლობისა და დანიშნულების ძირითად ქვეყნებთან, განსაკუთრებით მეზობელ ქვეყნებთან თანამშრომლობის გაღრმავება და მათთან რეადმისიის შესახებ ხელშეკრულებების დადება.

10. დეპორტაციის აღსასრულებლად (ანუ ადმინიტრაციული წესით გაძევებისაგან განსხვავებით, ქვეყნიდან იძულებითი გაძევება) საჭიროა სპეციალური ფონდის დაარსება (აქ იგულისხმება მიგრანტების უზრუნველყოფა გასაჩერებელი ადგილით, მათი ტრანსპორტირება და სამედიცინო მომსახურება).

შეფასების ჯგუფის წევრები იყვნენ:

- ბ-ნი პიერ როსი-ლონგი, მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ტექნიკური თანამშრომლობის სპეციალისტი ევროპასა და შუა აზიაში. ბ-ნმა როსი-ლონგიმ, როგორც ჯგუფის ხელმძღვანელმა, თავისი წვლილი შეიტანა ევროკავშირის შეხედულებების გაზიარებითა და ევროკავშირში მიღების მიზნით შესაძლებლობების განვითარებისა და მიგრაციის მართვის პროგრამებში მუშაობის საკუთარი ათწლიანი გამოცდილებით;

- ქ-ნი პავლა ფრიდრიხოვა, განყოფილების უფროსი - პოლიტიკის, საერთაშორისო ურთიერთობებისა და წარმომავლობის ქვეყნების შესახებ ინფორმაციის განყოფილება, საზღვრის დაცვისა და მიგრაციის ახლად დაარსებული ანალიტიკური ცენტრის კოორდინატორი, თავშესაფრის მინიჭებისა და მიგრაციული პოლიტიკის დეპარტამენტი, ჩეხეთის რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამინისტრო;

- ბ-ნი დორინ ტეპუზა, რუმინეთის მიგრაციისა და მიგრაციული სტრატეგის ეროვნული ცენტრი, იმიგრაციის სამსახური, რუმინეთის შინაგან საქმეთა სამინისტრო.

მუშაობის დროს ჯგუფს ზოგად მიმართულებებს აძლევდა მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის თბილისის მისიის ხელმძღვანელი, ქ-ნი მერი შიჰანი. ჯგუფს დახმარება გაუწიეს მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის თბილისის მისიის თანამშრომლებმა.

სპეციალისტმა სამართლებრივ საკითხებში, ბ-ნმა გაგა გაბრიჩიძემ ჩაატარა საქართველოს მიგრაციული კანონმდებლობის შეფასება და გამოიკვლია მისი შესაბამისობა ევროკავშირის მიგრაციის კანონმდებლობასთან („Migration Acquis“).

შეფასების მეთოდოლოგია მოიცავდა კონსულტაციებს საქართველოს მთავრობის მაღალჩინოსნებთან სხვადასხვა სამინისტროებსა და პარლამენტში, საინფორმაციო შეხვედრებს თბილისის მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ხელმძღვანელ პირებთან, სამართლებრივ საკითხებში სპეციალისტის მიერ საქართველოში დღეს მოქმედი მიგრაციული კანონმდებლობის შეფასებას. ჯგუფის წევრებმა გაგვიზიარეს საკუთარი ხედვა, რაც ემყარებოდა მთელ მსოფლიოში, განსაკუთრებით კი ევროკავშირის ქვეყნებში, მიგრაციის, საზღვრის მართვის, მიგრაციული კანონმდებლობის ზედმიწევნით ცოდნას და მათ დიდ გამოცდილებას ამ სფეროში. იმის გამო, რომ არ იყო საკმარისი დრო (5 დღე) ადგილზე შეფასების ჩასატარებლად, ბუნებრივია ვერ ვიტყვით, რომ ეს ანგარიში ამომწურავია. შესაძლებელია საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლებმა მასში უზუსტობები და შეცდომები აღმოაჩინონ. მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია მადლობელი იქნება, თუ მას შეატყობინებენ ამის შესახებ, რათა მან გვირჩიოს, თუ სად არის საჭირო შესწორებების შეტანა. მე-2 დანართში მოცემულია ხელისუფლების წარმომადგენლებთან ინტერვიუების განრიგი.

საქართველო ევროპისა და აზიის საზღვარზე მდებარეობს და მასზე გადის ევრაზიული და კონტინენტთაშორისი სატრანზიტო გზა, რის გამოც იგი ერთდროულად არის წარმომავლობის, სატრანზიტო და დანიშნულების ქვეყანა. საქართველო ესაზღვრება ოთხ ქვეყანას - სომხეთს, აზერბაიჯანს, რუსეთსა და თურქეთს. სახელმწიფო საზღვრის მთლიანი სიგრძე 1,461 კმ-ს შეადგენს (ამაში შედის 310 კმ. სიგრძის საზღვაო საზღვარი), სადაც მოქმედებს 19 ოფიციალური სასაზღვრო პუნქტი, რომელთაგან 16 საერთაშორისო, ხოლო 3 სახელმწიფოთაშორისი სტატუსისაა. რუსეთი და საქართველო შეთანხმდნენ მათი საერთო საზღვრის 80%-ის დადგენაზე. ჯერ-ჯერობით არ არის დასრულებული ზოგიერთი მცირე ზომის სტრატეგიული მონაკვეთისა და საზღვაო საზღვრის დემარკაცია. ჯერ კიდევ არ არის დადგენილი საზღვარი სომხეთთან, ხოლო აზერბაიჯანთან ამჟამად მიმდინარეობს მოლაპარაკებები მათ საერთო საზღვარზე მდებარე კონკრეტულ მონაკვეთებთან დაკავშირებით.

2006 წელს რუსეთის მიერ ცალმხრივად მიღებული გადაწყვეტილების საფუძველზე, რაც ორ ქვეყანას შორის დიპლომატიური ურთიერთობის დაძაბვის შედეგი იყო, საქართველოსა და რუსეთს შორის ჩაიკეტა ყველა სახმელეთო და საზღვაო საზღვარი. შექმნილი სიტუაციის გამო დღეისათვის არ არსებობს პირდაპირი სატრანსპორტო კავშირი საქართველოსა და რუსეთს შორის.

გასული საუკუნის 90-იან წლებში ორმა კონფლიქტმა იფეთქა საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებასა და ერთი მხრივ, აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკას, ხოლო, მეორე მხრივ, სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ რესპუბლიკას შორის. ხსენებული კონფლიქტების შედეგად ამ კონფლიქტურ რეგიონებზე არ ვრცელდება საქართველოს ხელისუფლების კონტროლი, რაც გადაადგილებაზე კონტროლსაც გულისხმობს, განსაკუთრებით, რუსეთიდან და რუსეთის მიმართულებით. აფხაზეთსა და საქართველოს შორის „საზღვარს“, რომელიც ენგურის ხიდზე გადის, დსთ-ს სამშვიდობო ძალები აკონტროლებენ. დღეს საქართველოს მოქალაქეები ვერ შედიან აფხაზეთში. მათ მხოლოდ გალის რაიონში შეუძლიათ შესვლა. იძულებით გადაადგილებულ პირები აქ საკმაოდ ინტენსიურად გადაადგილდებიან. ისინი მიდიან გალის რაიონში, საკუთარ სახლებში, სადაც მათი გარკვეული ნაწილი სეზონურად, ზოგჯერ კი - მუდმივადაც სახლდება. „საზღვარს” სამხრეთ ოსეთთან აკონტროლებს სამხრეთ ოსეთის დე-ფაქტო ხელისუფლება, ხოლო საქართველოს მოქალაქეებს იქ შესვლა მხოლოდ ამ ხელისუფლების მიერ მათი შემოწმებისა და დასტურის მიღების შემდეგ შეუძლიათ.

საქართველოს მთავრობა მკაცრ ზომებს იღებს უცხო ქვეყნის იმ მოქალაქეების მიმართ, რომლებიც უკანონოდ გადაკვეთენ მის საზღვარს, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ისინი კონფლიქტური ზონებიდან - აფხაზეთიდან და ოსეთიდან შემოდიან. ეს, ძირითადად, იმ უცხოელებს ეხება, რომლებიც, ნებით თუ უნებლიედ, ოფიციალური რეგისტრაციის გავლის გარეშე შედიან საქართველოს ტერიტორიაზე. ხშირად ასეთი ფაქტების გამოვლენა ხდება მაშინ, როდესაც ეს პირები ქვეყნიდან გასვლას ცდილობენ. ჩვეულებრივ, ასეთ ტრანზიტულ მიგრანტებს საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთისთვის სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა ეკისრებათ, როგორც ამას საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 344-ე მუხლი ითვალისწინებს.

ხელისუფლება აწყდება პრობლემებს, რომლებიც მიანიშნებს იმაზე, რომ აუცილებელია საქართველოს საერთაშორისო საზღვრებზე მიგრაციული ნაკადებისა და ქვეყანაში უცხოელთა ყოფნის რეგულირება.

საქართველოს გეოგრაფიული მდებარეობა იმ რეგიონში, სადაც ვითარება ჯერ კიდევ არასტაბილურია, საზღვრებიდან ლტოლვილთა და ადგილნაცვალ პირთა შემოდინების საფრთხეს ქმნის.

საქართველოს სეპარატისტული რეგიონებიდან - აფხაზეთიდან და სამხრეთ ოსეთიდან იძულებით გადაადგილებული პირები, რომელთა რაოდენობა დაახლოებით მეოთხედ მილიონს შეადგენს, 90-იანი წლების დასაწყისიდან მოყოლებული ელოდებიან კონფლიქტის მოგვარებას. 220 000-დან 250 000-მდე იძულებით გადაადგილებულ პირთაგან უმრავლესობამ აფხაზეთის საზღვარზე მდებარე რეგიონში და საქართველოს დედაქალაქში, თბილისში, იპოვა თავშესაფარი. მათთვის პირობების გაუმჯობესების მიზნით საქართველოს ხელისუფლებამ 2007 წლის დასაწყისში დაამტკიცა ეროვნული სტრატეგია იძულებით გადაადგილებულ პირთათვის, რომელიც საერთაშორისო თანამეგობრობისა და სამოქალაქო ორგანიზაციების მხარდაჭერით შეიქმნა. ეს სტრატეგია, რომელიც მთავრობის სამოქმედო გეგმის საფუძველს წარმოადგენს, გაეროს და სხვა საერთაშორისო პარტნიორების მხარდაჭერით უნდა განხორციელებულიყო. თუმცა 2007 წლის ოქტომბრისთვის ამ სტრატეგიის განხორციელება ჯერ არ იყო დაწყებული.

ახლო მომავალში საქართველოს შეექმნება მიგრაციასთან დაკავშირებული კიდევ ერთი დამატებითი პრობლემა. ეს არის მესხეთიდან დეპორტირებული მოსახლეობის რეპატრიაცია და ინტეგრაცია. საბჭოთა ხელისუფლებამ გასული საუკუნის 40-იან წლებში გასცა საქართველოდან მესხების დეპორტირებისა და შუა აზიაში (უზბეკეთი, ყირგიზეთი და ყაზახეთი) მათი დასახლების ბრძანება, რაც იმ პოლიტიკის ნაწილი იყო, რომელიც პოტენციურად მტრულად განწყობილი ეთნიკური უმცირესობებისთვის საცხოვრებელი ადგილის შეცვლას ითვალისწინებდა. მესხები უკანასკნელნი არიან საბჭოთა ხელისუფლების მიერ დეპორტირებულ ხალხთაგან, რომლებმაც რეპატრიაციის უფლება მოიპოვეს. 1999 წელს საქართველომ დაამტკიცა დეპორტირებული მესხების რეპატრიაციის თორმეტწლიანი გრაფიკი, რაც ქვეყნის ევროსაბჭოში გაწვრიანებისთვის აუცილებელ პირობას წარმოადგენდა. ამ გრაფიკის მიხედვით, 2001 წლისთვის მიღებული უნდა ყოფილიყო კანონი რეპატრიაციის შესახებ. სხვადასხვა მოსაზრებების, მათ შორის აფხაზეთიდან და სამხრეთ ოსეთიდან იძულებით გადაადგილებულ პირებთან დაკავშირებული პრობლემების, ასევე პოლიტიკური ნების არარსებობის და, ზოგადად, საქართველოს მოსახლეობაში ანტიმესხური განწყობის არსებობის გამო, მხოლოდ 2007 წლის ივნისში შეძლო საქართველოს პარლამენტმა მიეღო კანონი „ყოფილი სსრკ-ის მიერ XX საუკუნის 40-იან წლებში საქართველოს სსრ-დან იძულებით გადასახლებულ პირთა რეპატრიაციის შესახებ“. ამ კანონის მიხედვით, საქართველოში დაბრუნების მსურველებს 2008 წლის 1 იანვრიდან ერთი წლის განმავლობაში შეეძლებათ განაცხადების წარდგენა. არ არის ცნობილი, თუ რამდენი დეპორტირებული მესხი (და დეპორტირებული მესხების შთამომავალი) აპირებს რეპატრიაციის შესახებ განაცხადის შეტანას და, შესაბამისად, რეპატრიანტების რა რაოდენობას უნდა ველოდოთ ქვეყანაში. მნიშვნელოვანი ფაქტორია შრომითი მიგრაცია ქვეყნის შიგნით, რაც უმეტესად გაუკონტროლებელია. შრომითი გარე მიგრაცია დღესაც გრძელდება, რის გამოც დღეს საკმაოდ დიდი ქართული დიასპორაა ევროპის ბევრ სახელმწიფოში და ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში, უმეტესად რუსეთში. საქართველოში ბევრი ოჯახი მთლიანადაა დამოკიდებული საზღვარგარეთის ქვეყნებიდან განხორციელებულ ფულად გზავნილებზე. მიუხედავად ცალკეული არასისტემური ინფორმაციის სიმრავლისა, ძალიან დაბალ დონეზეა გააზრებული შრომითი მიგრაციის ადმინისტრირება და მისი ეკონომიკური ასპექტები, ასევე ფულად გზავნილებთან, მიგრაციასთან და მის ზრდასთან დაკავშირებული საკითხები. საქართველოს ტერიტორიის გავლით ტრანზიტული მიგრაცია საზღვრის გაკონტროლებასთან დაკავშირებულ არაერთ პრობლემას წარმოშობს. მიგრაციისა და საზღვრის მართვის სფეროებში ზოგადად არსებული მნიშვნელოვანი სტრუქტურული პრობლემები უარყოფით გავლენას ახდენს ქვეყნის შესაძლებლობაზე, გააკონტროლოს ხალხის შემოდინება საკუთარ საზღვრებზე. ასეთივე პრობლემას წარმოადგენს მიგრაციის მართვაზე პასუხისმგებელი ცენტრალური უწყების, აგრეთვე მაკონტროლებელი სისტემის არარსებობა იმ უცხოელებისთვის, რომელთაც გადაააცილეს ბინადრობის ნებადართულ პერიოდს, რასაც თან ერთვის ზედმეტად ლიბერალური სავიზო სისტემა.

2006 წლის 14 ნოემბერს ევროკავშირისა და საქართველოს თანამშრომლობის საბჭომ დაამტკიცა „ევროკავშირი - საქართველოს ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმა“. 2007-2013 წლების განმავლობაში სამოქმედო გეგმის შესრულებაში ევროკავშირის მხარდაჭერის ძირითადი პრიორიტეტებია დემოკრატიული განვითარება, კანონის უზენაესობა და კარგი მმართველობა; ეკონომიკური განვითარება და “ევროკავშირი - საქართველოს ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის“ შესრულება; სიღარიბის შემცირება და რეფორმები სოციალურ სფეროში, ასევე საქართველოს შიდა კონფლიქტების მშვიდობიანი გზით მოგვარება.

„ევროკავშირი - საქართველოს ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის” მე-4 პრიორიტეტი მოითხოვს უფრო მეტ თანამშრომლობას სამართლის, თავისუფლებისა და უსაფრთხოების საკითხებში, რაც საზღვრის მართვასაც გულისხმობს. მიგრაციასთან დაკავშირებულ საკითხებთან მიმართებაში სამოქმედო გეგმა, სხვა აქტივობებთან ერთად, ითვალისწინებს რაციონალური, მასშტაბური და დაბალანსებული ეროვნული სამოქმედო გეგმის შემუშავებას მიგრაციისა და თავშესაფრის საკითხებში. გარდა ამისა, საჭიროა შეიქმნას მონაცემთა ელექტრონული ბაზა, რომლის მიზანია: მიგრაციული ტალღების მონიტორინგი, მიგრაციის სფეროში ჩართულ შესაბამის სახელმწიფო უწყებებს შორის კოორდინაციის გაუმჯობესება, თანამშრომლობა უკან დაბრუნებულ თავშესაფრის მაძიებელთა და არალეგალურ მიგრანტთა რეინტეგრაციის საკითხში; დიალოგისა და თანამშრომლობის განმტკიცება არალეგალური მიგრაციისთვის ხელის შეშლასა და მის წინააღმდეგ ბრძოლაში. ამასთან დაკავშირებით, დოკუმენტის მიხედვით, მომავალში ალბათ დაიდება ხელშეკრულება ევროკავშირსა და საქართველოს შორის რეადმისიის შეასახებ.

ამჟამად ევროპული საბჭო აწარმოებს „COREPER“ მოლაპარაკებას საქართველოსთვის სავიზო რეჟიმის გამარტივების თაობაზე. ამავდროულად, სამართლის, თავისუფლებისა და უსაფთხოების ქვეკომიტეტი განიხილავს „მობილური პარტნიორობის“ საკითხს. კომიტეტი მიღწეული შედეგების განსახილველად 2008 წლის იანვარში შეიკრიბება. საქართველოს ხელისუფლებისთვის (სახელმწიფო მინისტრი ევროატლანტიკური ინტეგრაციის საკითხებში, განსაკუთრებით კი საგარეო საქმეთა სამინისტრო) ნათელია, რომ რეადმისია სავიზო რეჟიმის გამარტივებასთანაა დაკავშირებული. გარდა ამისა, ფრანკო ფრატინის (ევროპის კომისარი სამართლის, თავისუფლებისა და უსაფთხოების საკითხებში) მიერ საქართველოში გამოგზავნილ წერილში სავიზო რეჟიმის გამარტივების შესახებ არის თხოვნა, რომ 2009 წლისთვის საქართველოში შემოღებულ იქნას ბიომეტრული პასპორტები. ევროკომისიისთვის (DG JLS) კვლავ უმთავრეს პრიორიტეტად რჩება კავკასიის ქვეყნების კანონმდებლობის შესაბამისობაში მოყვანა ევროკავშირის „Acquis“-თან. მოცემულ შემთხვევაში, ევროკავშირი „Acquis“-ს მიიჩნევს არა წინაპირობად ამ ორგანიზაციაში გასაწევრიანებლად, არამედ განიხილავს, როგორც უფრო მჭიდრო თანამშრომლობის საშუალებას მიგრაციასთან დაკავშირებულ საკითხებში.

საქართველოს ხელისუფლება დადებითად შეხვდა ევროკავშირისა და ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის წევრ ქვეყნებს შორის „მობილური პარტნიორობის“ იდეას, რომლის წამოყენებაც მოხდა „მიგრაციისადმი გლობალური მიდგომის გაფართოებისა და გაღრმავების თაობაზე“ ევროპული საბჭოს 2007 წლის 18 ივნისს მიღებული დასკვნების საფუძველზე. საქართველოს იმედი ჰქონდა, რომ იქნებოდა ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა, სადაც დაინერგებოდა ეს კონცეფცია. ევროპული საბჭოს მიერ 2007 წლის დეკემბერში მიღებული გადაწყვეტილების თანახმად, საქართველო არ იქნა შეტანილი ამ ქვეყნების რიცხვში მოლდოვასთან და კაბო-ვერდესთან ერთად. მთავრობა სავარაუდოდ კვლავ გააგრძელებს მუშაობას, რათა ქვეყანამ პილოტური პარტნიორული ურთიერთობების მეორე ეტაპში მიიღოს მონაწილეობა.

საქართველომ ახლახან დაიწყო მოლაპარაკებები რეადმისიის შესახებ შეთანხმების თაობაზე ევროკომისიასთან, რომელიც ევროკავშირის ყველა წევრი ქვეყნის წარმომადგენელია, ასევე გამართა მოლაპარაკებები ევროკავშირის ყველა წევრ ქვეყანასთან. ზოგიერთ შემთხვევაში (ბულგარეთი, იტალია, გერმანია) დაიდო შეთანხმებები რეადმისიის შესახებ, რომელთაგან ზოგიერთი ჯერ კიდევ არ არის რატიფიფიცირებული. მიმდინარეობს მოლაპარაკებები ავსტრიასთან, ბენელუქსის ქვეყნებთან, ჩეხეთის რესპუბლიკასთან, ესტონეთთან, საფრანგეთთან, ლატვიასთან, ლიტვასთან, რუმინეთთან, სლოვენიასთან და შვედეთთან. საქართველომ რეადმისიის თაობაზე შეთანხმებები გააფორმა ასევე შვეიცარიასთან და უკრაინასთან, რომლებიც არ არიან ევროკავშირის წევრი ქვეყნები. მოლაპარაკებები მიმდინარეობს ნორვეგიასთან, რუსეთთან და თურქეთთან.³

______________________

3. ვეყრდნობით მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციისთვის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ 2007 წლის მარტში მიწოდებულ ინფორმაციას

დღეს საქართველოში არ არსებობს ოფიციალური დოკუმენტი მიგრაციული პოლიტიკის შესახებ. ამის გამო შეფასების მისიის მიერ ამ ქვეთავში წარმოდგენილი კვლევის შედეგები ემყარება ხელისუფლების წამომადგენლებთან გამართულ შეხვედრებს.

მისიის მუშაობის პერიოდში არაერთმა მაღალი რანგის თანამდებობის პირმა აღნიშნა, რომ საქართველოს მომავალი მიგრაციული პოლიტიკა ორიენტირებული უნდა იყოს უცხოელი მუშახელისა და ინვესტორების მოზიდვაზე, რაც მათი აზრით, ხელს შეუწყობს საქართველოს ეკონომიკურ განვითარებას. ამავდროულად, უნდა შეიქმნას კონტროლის მექანიზმები, რათა სათანადო ზომები იქნას მიღებული არალეგალური და „არასასურველი“ მიგრაციული ნაკადების წინააღმდეგ. შეფასების ჯგუფისთვის ნათელი გახდა, რომ ნაკლებია ინტერესი ეკონომიკური მიგრანტების „დასაქმებულ“ და „თვითდასაქმებულ/ინვესტორის“ კატეგორიებად დაყოფის მიმართ და მივიდა დასკვნამდე, რომ მათ შორის პროცედურული დაყოფის არარსებობამ სინამდვილეში არასასურველი/გაუთვალისწინებელი შედეგები შეიძლება გამოიღოს.

ევროკავშირთან სავიზო რეჟიმის გამარტივების შესახებ შეთანხმების მიღწევა და ევროკავშირის წევრ ქვეყნებთან „მობილურ პარტნიორობაში“ მონაწილეობის შესაძლებლობა კვლავ მთავარ საკითხებად დარჩება მომავალი მიგრაციული პოლიტიკის ჩამოყალიბების დროს. საქართველოს ხელისუფლებას კარგად აქვს გაცნობიერებული ის ფაქტი, რომ უნდა შეიმუშაოს მიგრაციის სამოქმედო გეგმა, რომელიც ასევე მიმართული იქნება ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმით გათვალისწინებული მიგრაციის საკითხებთან დაკავშირებული რეკომენდაციების შესრულებისკენ.

სახელმწიფო მინისტრმა ევროატლანტიკური ინტეგრაციის საკითხებში შექმნა ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამუშაო ჯგუფი, რომელსაც მიგრაციის საკითხებთან დაკავშირებული ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის განხორციელების კოორდინირება ევალება. ეს სამუშაო ჯგუფი შედგება სამი ქვეჯგუფისაგან, რომლებიც მუშაობენ მიგრაციის (სათავეში უდგას ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო), ვიზების და რეადმისიის (სათავეში უდგას საგარეო და შინაგან საქმეთა სამინისტროები) და ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) (სათავეში უდგას შინაგან საქმეთა სამინისტრო) საკითხებზე. მიგრაციის სამუშაო ჯგუფი დაკომპლექტებულია შინაგან საქმეთა, საგარეო საქმეთა, იუსტიციისა და ლტოლვილთა და განსახლების

სამინისტროების მაღალი რანგის თანამდებობის პირებით. ჯგუფს ხელმძღვანელობს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო, რადგანაც ამ უწყებას ევალება მთელი მიგრაციული პოლიტიკის კოორდინირება.

დღეს საქართველოში არ არსებობს მკაფიოდ განსაზღვრული ემიგრაციული პოლიტიკა, მიუხედავად იმისა, რომ პოლიტიკოსებს კარგად აქვთ გაცნობიერებული, თუ რა ეკონომიკური და დემოგრაფიული შედეგები შეიძლება მოჰყვეს პროდუქტიულ სამუშაო ასაკში მყოფი ქართველების მასშტაბურ მიგრაციას ქვეყნიდან. ასევე გაცნობიერებული აქვთ დადებითი შედეგებიც, რაც შესაძლოა მოჰყვეს ფულად გზავნილებს და ამაში დიასპორის მონაწილეობას. შეფასების ჯგუფმა შეიტყო, რომ საქართველოს ხელისუფლება აპირებს ხელი შეუწყოს საქართველოს მოქალაქეების უკან დაბრუნებას, თუმცა, როგორც გაირკვა, ეს ჯერ არ გასცილებია ქართულ დიასპორასთან უფრო მჭიდრო ურთიერთობის ჩამოყალიბების მცდელობას. საქართველოს ხელისუფლება თავისი მოქალაქეების დაბრუნებას რეინტეგრაციაში მათთვის დახმარების აუცილებლობასთან ერთად განიხილავს. ეს საკითხი წამოიჭრა ევროკავშირის წევრ ქვეყნებთან მოლაპარაკებების წარმოების დროს.

სამინისტროებმა გამოხატეს თავიანთი დაინტერესება, საქართველოდან შრომითი მიგრაციის დასარეგულირებლად განიხილონ დანიშნულების ქვეყნებთან ორმხრივი შეთანხმებების დადების შესაძლებლობა. რამდენადაც შევძელით დაგვედგინა, ჯერ ოფიციალურად არცერთი ასეთი ხელშეკრულება არ გაფორმებულა.

საქართველოში დღეს მოქმედი კანონმდებლობა, რომელიც მიგრაციის საკითხებს არეგულირებს, მოიცავს სხვადასხვა კანონებს, დადგენილებებსა და ბრძანებულებებს, რომლებიც ითვალისწინებს საკუთარ მოქალაქეთა, უცხოეთის მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა უფლებებს და არეგულირებს ქვეყანაში შემოსვლასთან, იქ დროებით დარჩენასთან, დაბრუნებასა და არალეგალურ მიგრაციასთან დაკავშირებულ საკითხებს. ქვეყნის მიგრაციული კანონმდებლობა ეყრდნობა სხვა მიმართულების კანონმდებლობაში, მაგალითად, ადმინისტრაციულ ან სისხლის სამართლის კოდექსებში შემავალი საკანონმდებლო აქტებით გათვალისწინებულ ნორმებსაც, რათა მიგრაციის სფეროში უზრუნველყოს სამართალდარღვევათა და სისხლის სამართლის დანაშაულთა თავიდან აცილება და განახორციელოს სამართლებრივი დევნა. შეფასების ჯგუფს აქვს ინფორმაცია, რომ შესაბამისი კანონმდებლობა, რომლითაც გამყარებულია ეს კანონი, სათანადოდ დახვეწასა და გადახედვას საჭიროებს.

2.5.1. მიგრაციის კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროკავშირის სტანდარტებთან („Migration Acquis“)

მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის თბილისის მისიამ კაბინეტურად განიხილა ქართული კანონმდებლობა ევროკავშირის „Migration Acquis“-თან მიმართებაში და ამ თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანი ხარვეზები გამოავლინა სფეროებში, რომელთაც ქვემოთ განვიხილავთ. დეტალური განხილვა და ანალიზი შეგიძლიათ იხილოთ ამ ანგარიშის მე-4 დანართში.

1. ქვეყანაში შესვლა

მიუხედავად იმისა, რომ ის სამართლებრივი დებულებები, რომლებიც არეგულერებენ საქართველოში შემოსვლას, ზოგადად, შეესაბამება ევროპულ სტანდარტებს, კანონმდებლობაში მაინც არის მნიშვნელოვანი ხარვეზები.

პირველი შეუსაბამობა შეეხება ვიზების კატეგორიზაციას, ასევე ვიზის მოქმედებისა და ქვეყანაში ყოფნის ვადების ურთიერთკავშირს. სპეციალური დიპლომატიური და საქმიანი ვიზების კატეგორიების გარდა არსებობს ვიზების მხოლოდ ორი კატეგორია - ორდინალური და სასწავლო ვიზები. ორდინალური ვიზის გამოყენებით ქვეყანაში შესვლა შესაძლებელია ნებისმიერი მიზნით, სწავლის გარდა.⁴

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონში ბოლოს შეტანილი შესწორებების⁵ შედეგად, პრაქტიკულად მოისპო განსხვავება ორდინალური ვიზის მოქმედებისა და ქვეყანაში ყოფნის ვადებს შორის.

ამ კანონის მე-9 მუხლში ჩამოთვლილი კატეგორიების მქონე უცხოელთა დიდი უმრავლესობა საქართველოში ორდინალური ვიზის საფუძველზე შემოდის. მათ არ შეუძლიათ ექვსი თვის განმავლობაში 90 დღეზე მეტი ხნით, ხოლო ერთი წლის განმავლობაში - 180 დღეზე მეტი ხნით ქვეყანაში დარჩენა. რაც შეეხება იმ უცხოელებს, რომელთაც შეიძლება უფრო დიდი ხნით დასჭირდეთ ქვეყანაში ყოფნა, მათ ეძლევათ შესაძლებლობა, დროებითი ბინადრობის ნებართვის მიღების საფუძველზე ლეგალურად დარჩნენ საქართველოში 90 დღეზე მეტი ხნით. კანონის ახალი რედაქცია კიდევ უფრო ამყარებს ორდინალური ვიზის უნივერსალურობას.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ქართული კანონმდებლობა ორდინალურ ვიზას არსებითად უნივერსალურ თვისებებს ანიჭებს. ორდინალური ვიზის გაცემის საფუძველი შეიძლება იყოს როგორც ტურისტული, ისე სამკურნალო და სამეცნიერო-კველევითი მიზნები. შესაბამისად, კანონი არ ადგენს მოთხოვნის ერთგვაროვან ფორმას ვიზის გაცემაზე და არ ახდენს დიფერენციაციას კატეგორიებს შორის, როგორც ეს „Migration Acquis“-ის მრავალ დოკუმენტშია გაკეთებული“.⁶

2. ქვეყანაში შესვლაზე უარის თქმა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მიხედვით,⁷ ის უცხოელი, რომელსაც უარი ეთქვა საქართველოში შესვლაზე, უფლებამოსილია

გაასაჩივროს ეს გადაწყვეტილება. თუმცა „პირთა მიერ საზღვრის გადაკვეთის წესების თაობაზე ევროპის გაერთიანების კოდექსის შემოღების შესახებ ევროპული საბჭოს დადგენილებისგან“⁸ განსხვავებით, ქართული კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის ვალდებულებას ქვეყანაში შემოსვლაზე უარის თქმის მიზეზის უშუალოდ შეტყობინების შესახებ («Acquis“-ის კატეგორიები) იმ უცხოელებისთვის, რომელთაც უარი ეთქვათ საქართველოში შემოსვლაზე, ან იმ ორგანიზაციებისთვის (წარმომადგენლებისთვის), რომელთაც საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, უფლება აქვთ იმოქმედონ მათი სახელით.

ბრძანებაში ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და შეწყვეტის პირობების რეგულირების შესახებ9 წარმოდგენილია ვიზის მოქმედების ვადის შეწყვეტის საფუძვლები. რაც შეეხება ქვეყანაში შესვლის ნებართვაზე უარის თქმას, დებულებით გათვალისწინებულია მხოლოდ ერთი მიზეზის შეტყობინება, რომელიც შეესაბამება შემთხვევას, როდესაც საქართველოს ვიზის მიღების მიზნით ყალბი დოკუმენტებია წარდგენილი, ან დადგინდება, რომ მოგზაურობის მიზნები არ შეესაბამება ვიზის მისაღებად წარდგენილ განაცხადში მითითებულ მიზნებს.¹⁰ ქვეყანაში შესვლაზე უარის თქმის ყველა შემთხვევა უნდა გატარდეს რეესტრში, სადაც შეაქვთ ინფორმაცია პირის ვინაობის და მისი მოქალაქეობის შესახებ, ასევე დოკუმენტების მონაცემები, რომელთა საფუძველზეც მიეცა მოქალაქეს საზღვრის გადაკვეთის უფლება, ასევე ქვეყანაში შესვლაზე უარის თქმის მიზეზები და თარიღი.

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონში ნათქვამია, რომ გადამყვანი კომპანიები ვალდებულნი არიან უკან დააბრუნონ ის უცხოელები, რომელთაც ვერ მიიღეს საქართველოში შესვლის ნებართვა. საჭიროა იმის დაკონკრეტება, რომ კანონი ავალდებულებს გადამყვან კომპანიებს გაიღონ იმ უცხოელების უკან დაბრუნების ტრანსპორტირებისა და უკან დაბრუნებამდე წარმოქმნილი გაჩერების ხარჯები, რომლებსაც სასაზღვრო-გამტარ პუნქტებში ინსპექტირებისას უარი ეთქვათ საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის უფლების გაცემაზე იმ საფუძვლით, რომ მათ არ გააჩნდათ საქართველოში შესვლისთვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზა და სამგზავრო დოკუმენტები.

3. შრომითი მიგრაცია საქართველოში

საქართველოს იმიგრაციის კანონმდებლობა საფუძვლიანად და იურიდიულად არ არეგულირებს იმ უცხოელების საკითხს, რომლებიც საქართველოში საქმიანობენ ან ბიზნესით არიან დაკავებულნი. ქვეყანაში შემოსვლის პირველივე მომენტიდან არ აწესებს არანაირ შეზღუდვას იმ უცხოელთა დასაქმებაზე, ან ეკონომიკურ საქმიანობაზე, რომლებიც ორდინალური ვიზის საფუძველზე შემოვიდნენ ქვეყანაში. არ არსებობს კანონმდებლობა, რომელიც კონკრეტულად შრომით მიგრაციას ეხება, ხოლო კანონში არაფერია ნათქვამი უცხოელთა მიერ საქართველოში ბიზნესის წარმოების რაიმე სახით შეზღუდვაზე. მიუხედავად ამისა, ზოგიერთი დებულება მიმართავს, ზოგჯერ კი ეფუძნება კიდეც შეზღუდვებს, რომელთა პოვნაც კანონში შეუძლებელია.

კრიტიკას იმსახურებს ის ნორმებიც, რომლებითაც რეგულირდება შრომითი კონტრაქტის საფუძველზე ბინადრობის ნებართვის გაცემის საკითხი. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, უცხოელთა შესახებ კანონში ნათქვამია, რომ დროებითი ბინადრობის ნებართვა შეიძლება გაიცეს უცხოელზე, რომელიც საქართველოში მუშაობს, მათ შორის თავისუფალი პროფესიის ადამიანზე. ეს იმას ნიშნავს, რომ მუშაობის საფუძველზე ბინადრობის ნებართვის მოსაპოვებლად მუშაობის არანაირი ნებართვის ქონა არ არის აუცილებელი.

არ არსებობს არანაირი სამართლებრივი ნორმა, ან უწყება, რომელსაც ევალება „შრომის ბაზრის შემოწმება”, რასაც ევროკავშირის «Acquis“ მოითხოვს იმისათვის, რათა დარწმუნდეს, თუ რამდენად გამართლებულია უცხო ქვეყნის მოქალაქის დასაქმება, როდესაც არსებობს ადგილობრივი სამუშაო ძალა. იგივე მდგომარეობაა თვითდასაქმებული პირების შემთხვევაშიც, სადაც არ არსებობს არანაირი უწყება, ან სამართლებრივი ნორმა, რათა ჩატარდეს „ეკონომიკური სარგებლის ანალიზი“ იმისათვის, რომ დადგინდეს, თუ რამდენად სიცოცხლისუნარიანია ეკონომიკური თვალსაზრისით ეს მცირე ან საშუალო ზომის საწარმო და რამდენად შედის მისი არსებობა საქართველოს ინტერესებში. ქართულ კანონმდებლობაში ამ ორ კატეგორიას შორის წინასწარი დიფერენციაციაც კი არ არის გაკეთებული (დასაქმებული და თვითდასაქმებული), რაც უცხოელთა დასაქმებისას ევროკავშირის „Acquis“-ის ქვაკუთხედს წარმოადგენს.

გარდა ამისა, საქართველოს კანონმდებლობაში შესწორებების შეტანისთანავე (მათ შორის, უცხოელთა დასაქმების შესახებ) აუცილებელი გახდება მუშაობის ან ბიზნესის წარმოების ნებართვებსა და მათ საფუძველზე ბინადრობის ნებართვის გაცემას შორის ურთიერთობის დარეგულირება

4. ოჯახის ერთიანობა

ოჯახის ერთიანობის შესახებ ბრძანებულებასთან საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობაში მოსაყვანად მასში შეტანილ უნდა იქნას ეს უფლება იმ პირებისთვის, რომლებიც ლეგალურად ცხოვრობენ ქვეყანაში და რომელთაც მუდმივი ბინადრობის ნებართვის მიღების „რეალური პერსპექტივა“ გააჩნიათ. ოჯახის ერთიანობა როგორც მინიმუმ ნებადართული უნდა იყოს მეუღლეებისთვის, მცირეწლოვანი ბავშვების მეურვისთვის და მისი მეუღლისთვის (აქ იგულისხმება აყვანილი ბავშვებიც) და ნებისმიერი პარტნიორის მცირეწლოვანი ბავშვებისთვის, სადაც ისინი ერთპიროვნული მზრუნველობის ქვეშ იქნებიან.

5. დარჩენა და ბინადრობა

ქვეყანაში შესვლასთან დაკავშირებული წესების განხილვის დროს ჩვენ უკვე აღვნიშნეთ, რომ საქართველოს ორდინალური ვიზა უნივერსალურია და მოიცავს ქვეყანაში შესვლის თითქმის ყველა კანონიერ მიზანს, გარდა სწავლისა. იგივე მდგომარეობაა ბინადრობის ნებართვასთან დაკავშირებითაც, თუმცა სწავლის მიზანი შეტანილია სხვა კრიტერიუმთა სიაში, რომელიც განსაზღვრავს ბინადრობის ნებართვის გაცემის მიზანშეწონილობას.

მიგრაციის რეგულირების პოლიტიკაზე მუშაობის დროს წარმოიშობა არაერთი კითხვა იმის შესახებ, თუ რამდენად მიზანშეწონილია ისეთი ნორმების არსებობა, რომლებიც საქართველოში ყოფნის დროს სტატუსის შეცვლის საშუალებას იძლევა. სწორედ ამიტომაა, რომ ბინადრობის ნებართვის მიღება სხვადასხვა მიზნის საფუძველზე ქვეყანაში ყოფნის დროს ხდება შესაძლებელი, იმის მაგივრად, რომ მის მისაღებად უცხოეთიდან ხდებოდეს განაცხადის შეტანა. მაგალითად, უცხოელმა, რომელიც საქართველოში სასწავლო ვიზით შემოვიდა, ქვეყანაში ყოფნის დროს შეიძლება იშოვოს სამსახური და შრომითი კონტრაქტის საფუძველზე მიიღოს ბინადრობის ნებართვა, თანაც შეუზღუდავი ვადით.

გარდა ამისა, ამავე კანონით¹² განსაზღვრულია საქართველოში დროებითი ბინადრობის ნებართვის გაცემა ექვს წლამდე ვადით მაშინ, როდესაც ამავე კანონის მე-20 მუხლში ნათქვამია, რომ ნებისმიერ უცხოელს, რომელიც საქართველოში უკანასკნელი ექვსი წლის განმავლობაში ცხოვრობდა, შეუძლია მიიღოს მუდმივი ბინადრობის ნებართვა. თუ მხედველობაში მივიღებთ იმ დებულებებს,¹³ რომლებიც არეგულირებენ საქართველოში ბინადრობის ნებართვის საკითხის განხილვისა და მინიჭების წესებს, პირველი დროებითი ბინადრობის ნებართვა გაიცემა მაქსიმუმ ერთი წლის ვადით.

ვადის შემდგომი გაგრძელება შესაძლებელია მაქსიმუმ ორი წლით, ხოლო ვადის მეორედ გაგრძელება - მაქსიმუმ სამი წლით. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია ვიფიქროთ, რომ დროებითი ბინადრობის ნებართვის საფუძველზე, საქართველოში ცხოვრების ხანგრძლივობა შემოიფარგლება ექვსი წლის ვადით. ექვსი წლის შემდეგ უცხოელი პრაქტიკულად ვალდებულია წარადგინოს მოთხოვნა მუდმივი ბინადრობის ნებართვის მიღების შესახებ, თუ მას ქვეყანაში დარჩენის სურვილი ექნება. ევროკავშირის „Acquis“ ნათლად განმარტავს, რომ უცხოელი უფლებამოსილია (და არა „ვალდებული“) ქვეყანაში ხუთი წლის განმავლობაში ცხოვრების შემდეგ მიიღოს ბინადრობის გრძელვადიანი (და არა „მუდმივი“) ნებართვა (ეს არ ეხება თავშესაფრის მაძიებლებს და იმ პირებს, რომლებიც დროებითი დაცვის ქვეშ იმყოფებიან), რომლის მფლობელიც თავისი უფლებებით მოქალაქის უფლებებს უტოლდება (გარდა არჩევნებში მონაწილეობის უფლებისა).

ევროკავშირის რეგულაციებისგან განსხვავებით, ქართული კანონმდებლობა ბინადრობის ნებართვის გაუქმების საფუძვლად არ მიიჩნევს იმ ფაქტს, როდესაც უცხოელი, რომელსაც აქვს მუდმივი ბინადრობის ნებართვა, არ ცხოვრობს ქვეყანაში 12 თვის ან მეტი ხნის განმავლობაში. უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ, ძირითადად, არეგულირებს საქართველოში ყოფნის ვადის შეწყვეტის საკითხს და, ამიტომაც, არ განასხვავებს ერთმანეთისგან არც ვიზის მოქმედების და არც დროებითი და მუდმივი ბინადრობის ნებართვების ვადის შეწყვეტას.¹⁴ დებულებებში, რომლებიც არეგულირებენ საქართველოში ბინადრობის ნებართვის განხილვის და გაცემის წესებს, ნათქვამია, რომ ბინადრობის ნებართვის გაგრძელების და მისი თავდაპირველი მიღების დროს წარდგენილი მოთხოვნები შესაბამისობაში უნდა იყოს ერთმანეთთან. მიუხედავად ამისა, ვადის გაგრძელების დროს უცხოელებს არ მოეთხოვებათ სამედიცინო ცნობის და შემოსავლის ანგარიშის წარდგენა, თუ ადრე წარდგენილ ანგარიშში მითითებული შემოსავალი საკმარისია საქართველოში დასარჩენად. ამიტომაც, რთული მისახვედრია, თუ რატომ მიიჩნია კანონმდებლობამ ბინადრობის ნებართვის მისაღებად ადრე წარდგენილი შემოსავლის ანგარიში (ლეგალური შემოსავალი თუ საბანკო დეპოზიტი) უცხოელის ფინანსური სტაბილურობის იურიდიული ძალის მქონე მტკიცებულებად ერთი არ ორი წლის შემდეგ.

6. დაკავება ქვეყნიდან გაძევებამდე

პრობლემებს ქმნის უცხოელის ადმინისტრაციული დაკავება. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის 62-ე მუხლში ნათქვამია, რომ ადმინისტრაციული წესით შეიძლება დაკავებულ იქნას იძულებით გაძევებას დაქვემდებარებული უცხოელი. უცხოელის ადმინისტრაციული დაკავება შეიძლება გაგრძელდეს მანამ, სანამ არ დასრულდება უცხოელის ვინაობის, მოქალაქეობის, მუდმივი საცხოვრებელი ადგილის ან საქართველოში შემოსვლის ქვეყნის დადგენა. თუ მხედველობაში მივიღებთ საქართველოს ადმინისტრაციულ კოდექსს,¹⁵ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისთვის ადმინისტრაციულმა დაკავებამ არ უნდა გასტანოს სამ საათზე მეტ ხანს, რაც ბუნდოვანს ხდის, თუ როგორ შეიძლება უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის 62-ე მუხლში ჩამოთვლილი ყველა პირადი დეტალის დადგენა ადმინისტრაციული დაკავებისთვის განკუთვნილ სამ საათში. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული კოდექსი ითვალისწინებს გამონაკლის შემთხვევებსაც, როდესაც შესაძლებელია დაკავების სხვა ვადები იქნას დადგენილი. დაკავებული უცხოელის შესახებ პირადი ინფორმაციის დადგენა შეიძლება ჩაითვალოს, როგორც გამონაკლისი შემთხვევა, მაგრამ არა ყოველთვის. ევროკავშირის „Acquis“-ის მიხედვით, იმიგრაციის წესების დარღვევაში (ცხოვრების ნებადართულ პერიოდის გადაცილება, თუ საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთა) მხილებული უცხოელის დაკავება უნდა მოხდეს ადმინისტრაციული წესით. იძულებით გაძევებამდე იგი უნდა მოთავსდეს სპეციალურ შენობაში. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს უმწეო მდგომარეობაში მყოფ პირებს. დაკავების მინიმალური და მაქსიმალური ვადები უნდა განისაზღვროს ეროვნული კანონით. მიუხედავად ამისა, ევროკავშირში არალეგალური მიგრანტების დაკავების მაქსიმალური ვადის საშუალო მაჩვენებელი 6 თვეს შეადგენს.

იუსტიციის სამინისტროსგან მიღებული ინფორმაცია ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისთვის უცხოელთა ადმინისტრაციული დაკავების შესახებ ადასტურებს არაუმეტეს სამი საათით დაკავების ფაქტს, რადგანაც უფრო მეტი ხნით დაკავება უბრალოდ არ ხდება. იუსტიციის სამინისტროს პრაქტიკიდან გამომდინარე, ნათელი გახდა, რომ ორგანიზაცია უმეტესად ადმინისტრაციული კოდექსით დადგენილი წესებით ხელმძღვანელობს. გარდა ამისა, საჭიროა, რომ უფრო ზუსტად განისაზღვროს იმ დაკავებულ პირთა იძულებითი გაძევების წესი, რომლებმაც საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთისთვის დაახლოებით სამწლიანი სასჯელი მოიხადეს ციხეში, რადგანაც „Acquis“ იმიგრაციულ სამართალდარღვევებს არ მიიჩნევს სისხლის სამართლებრივი დევნის საფუძვლად. სადაც არ არსებობს „სპეციალური შენობა“, შეიძლება ალტერნატიული ციხის შერჩევა, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა მოხდეს არალეგალური მიგრანტების სისხლის სამართლის დამნაშავეებთან შერევა. ამ თვალსაზრისით, „Acquis“-დან ყველა გადახვევა შეიძლება შემდეგნაირად გავაერთიანოთ: საქართველოს კანონმდებლობაში „სპეციალური შენობის“ შესახებ არც დებულება და არც განსაზღვრება არსებობს; არ არსებობს მითითება ციხის შენობაში არალეგალური მიგრანტების იზოლაციასთან დაკავშირებით დაბოლოს, საქმე გვაქვს დაკავების ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებულ მოდელებთან, რაც სამ საათსა და სამ წელს შორის მერყეობს, ანუ საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთის შემთხვევაში ზომები ზედმეტად მკაცრია, ხოლო ზედმეტად მსუბუქია ყველა სხვა იმიგრაციული სამართალდარღვევის შემთხვევაში, რაც ხშირად მხოლოდ ჯარიმის გადახდით შემოიფარგლება.

7. უკან დაბრუნება და რეადმისია

საქართველოს კანონმდებლობა არ განასხვავებს ერთმანეთისგან ადმინისტრაციული გაძევებითა და იძულებით გაძევებით დამდგარ შედეგებს. ორივე შემთხვევაში იძულებით გაძევებას დაქვემდებარებული უცხოელს ერთი წლის განმავლობაში არ მიეცემა საქართველოს ვიზა (ეკრძალება ქვეყანაში განმეორებით შესვლა), საქართველოში შესვლის ნებართვა და ბინადრობის ნებართვა. გარდა ამისა, უცხოელი ვალდებულია გადაიხადოს საქართველოში ყოფნის წესების დარღვევისათვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი განსაზღვრული ჯარიმა. შესაბამისად, გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ უცხოელს არანაირი მოტივაცია აღარ რჩება იუსტიციის სამინისტროს მიერ დადგენილ ვადებში საკუთარი ნებით დატოვოს ქვეყანა.

ზემოთ აღწერილი ვითარება ეხება უფლებამოსილი ორგანოს გადაწყვეტილებით იძულებით გაძევებას დაქვემდებარებულ უცხოელს. იმ უცხოელებს, რომლებიც გადააცილებენ საქართველოში ცხოვრების ნებადართულ პერიოდს ისე, რომ ამის შესახებ სახელმწიფო ორგანოებს არა აქვთ ინფორმაცია, შეუძლიათ გადაიხადონ საქართველოს ადმინისტრაციული კოდექსის 191-ე მუხლით განსაზღვრული ჯარიმა და თავიდან აიცილონ ქვეყნიდან გაძევება. ამიტომ, მათ არ შეეხებათ უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული შეზღუდვები.

შეგვიძლია ვიფიქროთ, რომ ჯარიმის დაკისრება, როგორც კანონდარღვევის წინააღმდეგ ერთადერთი საშუალების გამოყენება, ვერ შეუწყობს ხელს მათ ნებაყოფლობით უკან დაბრუნებას. გარდა ამისა, ეს შეიძლება ისეც გავიგოთ, რომ ნაკლები სიმძიმის სამართალდარღვევისთვის შედარებით ნაკლები ჯარიმის დადგენით კანონმდებლობა ხელს უწყობს ასეთ სამართალდარღვევებს.

ნებისმიერ შემთხვევაში უნდა ითქვას, რომ არ არსებობს სახელმწიფო პროგრამა, რომელიც უცხოელებს საქართველოდან ნებაყოფლობით დაბრუნებაში დაეხმარება. ეს არ შეესაბამება ევროკავშირის „Acquis“-ს, რომელიც ყველა წევრ ქვეყანას მოუწოდებს, ჰქონდეს ისეთი პროგრამები, რომელთა მეშვეობითაც თავიდან აიცილებენ სამართალდარღვევებს მიგრანტთა მხრიდან, რაც მხოლოდ იმით შეიძლება იყოს გამოწვეული, რომ ფინანსების არქონის გამო მათ ვერ მოახერხეს უკან დაბრუნება.

რაც შეეხება საქართველოს მოქალაქეების რეადმისიას, უნდა ითქვას, რომ საქართველოში დასაბრუნებელი სამგზავრო დოკუმენტის გაცემის წესის გარდა, არ არსებობს არანაირი ადგილობრივი საკანონმდებლო ნორმა, რომელიც განსაზღვრავს მესამე ქვეყნებთან ამ საკითხზე დადებული შეთანხმებების გავრცელების არეალს. შედეგად, დაბრუნებასთან და რეადმისიასთან დაკავშირებული ქმედებები ხორციელდება კერძო შეთანხმების სპეციფიკიდან გამომდინარე. ამიტომ, ისინი შეიძლება განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან.

8. არალეგალური მიგრაცია

საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობით16 განსაზღვრულია იურიდიული პირის პასუხისმგებლობები საქართველოს მიგრაციული კანონმდებლობის დარღვევის შემთხვევაში. მიუხედავად ამისა, ეს სანქცია არ გულისხმობს დანაშაულის ჩადენისთვის გამოყენებული სატრანსპორტო საშუალების კონფისკაციას. იგივე ეხება მსგავსი დანაშაულის ჩამდენი ფიზიკური პირების დასჯასაც. ეს არ შეესაბამება ევროპული საბჭოს 2002 წლის 28 ნოემბრის ჩარჩო გადაწყვეტილებას, რომელიც ეხება პენიტენციური სისტემის გაძლიერებას ქვეყანაში უნებართვოდ შესვლის, ტრანზიტული გადაადგილებისა და ცხოვრების თავიდან ასაცილებლად.”

მიუხედავად იმისა, რომ გადამყვან კომპანიებს ეკისრებათ პასუხისმგებლობა უკან, საკუთარ ქვეყანაში დააბრუნონ ის უცხოელი, რომელსაც უარი ეთქვა საქართველოში შესვლაზე (როგორც ამას ითვალისწინებს „კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ“¹⁷), უცხოელ მგზავრთა გადამყვან კომპანიებს უნდა დეკისროთ ვალდებულება, რომ გაიღონ იმ უცხოელების უკან დაბრუნების ტრანსპორტირებისა და უკან დაბრუნებამდე წარმოქმნილი გაჩერების ხარჯები, რომლებსაც სასაზღვრო-გამტარ პუნქტში ინსპექტირებისას არ მიეცა საქართველოს ტერიტორიაზე შესვლის ნებართვა, რისი საფუძველიც შეიძლება ყოფილიყო საქართველოში შემოსვლისთვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზის ან სამგზავრო დოკუმენტების უქონლობა.

უნდა ვივარაუდოთ, რომ კანონმდებლობის მიხედვით, გადამყვანმა კომპანიამ საკუთარ თავზე უნდა აიღოს უცხოელის უკან დაბრუნების ხარჯების გაღების პასუხისმგებლობა მხოლოდ იმ შემთხვევებში, თუკი გადამყვანი კომპანია არღვევს კანონს უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ და არ ამოწმებს უცხოელთა დოკუმენტებს იმისათვის, რომ დაადგინოს აქვთ თუ არა მათ თან საქართველოში შემოსვლისათვის საჭირო მოქმედი ვიზა ან სამგზავრო დოკუმენტები.

ზემოთ მოტანილი დებულება ეწინააღმდეგება „შენგენის შეთანხმების შესრულების კონვენციას“,¹⁸ რომლის თანახმადაც გადამყვანმა კომპანიებმა უნდა აიღონ ყველა იმ უცხოელის უკან დაბრუნების ტრანსპორტირებისა და უკან დაბრუნებამდე წარმოქმნილი გაჩერების ხარჯების დაფარვის ვალდებულება, რომელთაც არ მიეცათ საქართველოს ტერიტორიაზე შესვლის ნებართვა.

სანქციები, რომლებიც უნდა დაეკისროს გადამყვან კომპანიებს მიგრაციული კანონების, ასევე უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის¹⁹ დარღვევისთვის, მხოლოდ მათ ვალდებულებებს აწესებს, მაგრამ არ არის გათვალისწინებული არანაირი სანქციები იმ შემთხვევაში, თუ ეს კომპანიები არ შეასრულებენ ამ ვალდებულებებს. უფრო მეტიც, უცხოელთა კანონი აწესებს გადამყვანი კომპანიების ვალდებულებებს, თუმცა არ ითვალისწინებს მათ ვალდებულებას, რომ სპეციალური მოთხოვნის შემთხვევაში, მგზავრთა რეგისტრაციის დასრულების შემდეგ, საქართველოს სასაზღვრო პოლიციას მიაწოდონ ინფორმაცია მგზავრის შესახებ ისე, როგორც ამას ითვალისწინებს საბჭოს ბრძანებულება გადამყვანი კომპანიების ვალდებულების შესახებ მგზავრთა შესახებ ინფორმაციის მიწოდების თაობაზე“.²⁰

აღსანიშნავია ისიც, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული კოდექსის 191-ე მუხლის მიხედვით, ქვეყანაში არალეგალურად ყოფნა 10 დღიდან 3 თვემდე პერიოდის განმავლობაში ექვემდებარება დაჯარიმებას 180 ლარის ოდენობით, მაშინ, როდესაც ქვეყანაში ისე, რომ არ დაჯარიმდეს და არც რაიმე საინქცია დაეკისროს. ეს დებულება სამართლებრივი თვალსაზრისით არაადეკვატური და პრობლემატურია.

9. არალეგალური დასაქმება

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, უცხოეთის მოქალაქეთა საქმიანობა საქართველოში არ არის შეზღუდული. საქართველოში არ არსებობს სამართლებრივი ნორმები, რომლებიც დაარეგულირებს საქმიანობის დაწყებამდე მუშაობის უფლების მიღების და მასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებს. სწორედ ამიტომ, არ გვეძლევა შესაძლებლობა, რომ ამ თვალსაზრისით ქართული სამართლებრივი ნორმები ევროპულს შევადაროთ.

10. სტატისტიკა და მონაცემთა დაცვა

მიუხედავად იმისა, რომ საჭიროა მიგრაციულ მონაცემთა ერთიანი ბანკის შექმნა, რასაც ითვალისწინებს უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის 66-ე მუხლი, დღემდე ასეთი ბანკი არ არსებობს. ამ საქმიანობაში ჩართულ ყველა ორგანიზაციას (საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისრტრო, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო, სასაზღვრო პოლიცია და საქართველოს იუსტიციის სმინისტრო) მონაცემთა საკუთარი ბაზა ქვს. ინფორმაციის გაცვლა მხოლოდ მოთხოვნის საფუძველზე ხდება. არ არსებობს სპეციალური საოპერაციო პროცედურები, სადაც დეტალურად იქნება ახსნილი, თუ როგორ უნდა მოხვდეს მონაცემთა ერთიან ბანკში სხვადასხვა ორგანოებიდან წამოსული ინფორმაცია. გარდა ამისა, არ არსებობს სამართლებრივი ნორმები, რითაც უნდა განისაზღვროს, თუ როგორ უნდა მოხდეს თავმოყრილ მონაცემთა (ციფრების) სტატისტიკის ეროვნულ სააგენტოსთან ერთობლივად მოხმარება.

არ არსებობს ცალკე კანონი, რომელიც დაარეგულირებს ინფორმაციის დაცვის საკითხს. საქართველოს ადმინისტრაციული კოდექსის მე-3 მუხლი ადგენს ინფორმაციის დაცვის სამართლებრივ ნორმებს, რომელთა მიზანი ინფორმაციის თავისუფლების საკითხის დარეგულირებაა. მიზანშეწონილია ინფორმაციის დაცვის შესახებ ცალკე კანონის ამოქმედება, რომელიც შეიძლება არ იყოს ინფორმაციის დაცვასთან დაკავშირებით ევროკავშირის პრინციპებთან სრულ შესაბამისობაში.

_____________________

4. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მიხედვით, ორდინალური ვიზა გაიცემა უცხოელებზე, რომლებიც საქართველოში ჩამოდიან იურიდიული ან ფიზიკური პირის მოწვევით, ან მათ მიზანს წარმოადგენს ტურისტული მოგზაურობა, სამედიცინო მკურნალობა, ნათესავებთან და მეგობრებთან ვიზიტი და ა.შ.

5. დათარიღებული 2007 წლის 29 ივნისით.

6. საბჭოს ბრძანებულება „მესამე ქვეყნებიდან“ სწავლის, მოსწავლეთა გაცვლის, აუნაზღაურებელი ტრენინგის ან მოხალისედ მუშაობის მიზნით ჩამოსულ მოქალაქეთა ქვეყანაში შეშვების პირობების შექმნის შესახებ; საბჭოს 1994 წლის 20 ივნისის რეზოლუცია „მესამე ქვეყნებიდან“ მუშაობის მიზნით ჩამოსულ მოქალაქეთა წევრი სახელმწიფოების ტერიტორიაზე შეშვების შეზღუდვის შესახებ; საბჭოს 1994 წლის 30 ნოემბრის რეზოლუცია „მესამე ქვეყნებიდან“ თვითდასაქმების ფორმით საქმიანობის მიზნით ჩამოსულ მოქალაქეთა წევრი სახელმწიფოების ტერიტორიაზე შეშვების შეზღუდვის შესახებ და საბჭოს 2005 წლის 12 ოქტომბრის ბრძანებულება 2005/71/ EC „მესამე ქვეყნებიდან“ სამეცნიერო-კვლევითი მიზნით Cამოსულ მოქალაქეთათვის წევრი სახელმწიფოების ტერიტორიაზე შემოშვების სპეციალური პროცედურების შესახებ.

7. მე-3 მუხლის ე) პუნქტი

8. (ევროსაბჭო) №562/2006, ევროპარლამენტი და ევროსაბჭო, 2006 წლის მარტი

9. პრეზიდენტის მიერ 2006 წლის 28 ივნისს გამოცემული ბრძანება №399

10. ბრძანება ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და შეწყვეტის პირობების რეგულირების შესახებ, მე-20 მუხლის პუნქტი ა)

11. მე-16 მუხლის გ) პუნქტი

12. საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ, მე-19 მუხლი

13. საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ, მე-3 მუხლის ა) ქვეპუნქტი

14. საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ, 25-ე მუხლი

16. საქართველოს კანონი პენტენციური სისტემის შესახებ, 344-ე მუხლი

17. საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ, მე-15 მუხლის გ) ქვეპუნქტი

18. 1985 წლის 14 ივნისის „შენგენის შეთანხმების შესრულების კონვენცია“ და საბჭოს 2001 წლის 28 ივნისის ბრძანებულება 2001/51/EC „1985 წლის 14 ივნისის შენგენის შეთანხმების შესრულების კონვენციის 26-ე მუხლში წარმოდგენილი დებულებების შევსების შესახებ”

19. საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ, მე-15 მუხლი

20. საბჭოს 2004 წლის 29 აპრილის ბრძანებულება 2004/82/EC “გადამყვანი კომპანიების ვალდებულების შესახებ მგზავრთა შესახებ ინფორმაციის/მონაცემების მიწოდების თაობაზე ქვეყანაში არალეგალურად 3 თვეზე მეტი ხნით ყოფნა ექვემდებარება დაჯარიმებას 360 ლარის ოდენობით. ეს იმას ნიშნავს, რომ უცხოეთის მოქალაქეს შეუძლია არალეგალურად დამატებით კიდევ 10 დღის განმავლობაში იყოს.

საქართველოს მიგრაციული კანონმდებლობის დღევანდელი მდგომარეობის მიმოხილვის შედეგად გაკეთებული დასკვნის საფუძველზე შეგვიძლია ჩამოვთვალოთ ის ასპექტები, რომელთაც მომავალში აუცილებლად უნდა მიექცეს ყურადღება:

1. იმიგრაციის პროცესი, მათ შორის სხვა ქვეყნის მოქლაქეთა დროებითი ბინადრობა;

2. საქართველოს და უცხო ქვეყნის მოქალქეთა საქართველოში შემოსვლასთან, მათ შორის არალეგალურად შემოსვლასთან, დაკავშირებული საკითხები;

3. შრომითი მიგრაციის მართვა, რაც გულისხმობს უცხო ქვეყნის დასაქმებული მოქალაქეებისთვის ბინადრობის/მუშაობის ნებართვების გაცემას, ხოლო თვითდასაქმებული უცხოელებისა და ინვეტორებისათვის - ბინადრობის/ბიზნესის წარმოების ნებართვების გაცემას;

4. უცხო ქვეყნის მოქალქეების მდგომარეობა საქართველოში და მათი საქართველოში ყოფნის ნებადართული ვადის გადასინჯვა;

5. არალეგალური მიგრანტების გაძევება და რეპატრიაცია;

6. მოქალაქეთა, სხვა ქვეყნის მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა დოკუმენტაცია.

კიდევ ერთ მნიშვნელოვან ასპექტს წარმოადგენს ინსტრუქციებისა და რეგულაციების არარსებობა (ზოგჯერ მათ „სპეციალურ სამოქმედო პროცედურებს” უწოდებენ). მათ ზუსტად უნდა განსაზღვრონ კანონის განხორციელების პროცედურები, აუცილებელი დოკუმენტებისა და ფორმების ჩამონათვალი, მიგრაციის პროცესში ჩართული ყველა მონაწილისათვის ჩამოაყალიბონ პროცესუალური უფლებები და მოვალეობები.

დაბოლოს, არც ისე ნათელია მიგრაციის მართვაში ჩართული სამთავრობო სტრუქტურების კანონით დადგენილი როლი და პასუხისმგებლობა. მათ კომპეტენციებში ხშირია გადაფარავა და ხარვეზები. ეს ხელს უშლის მიგრაციის პროცესების ეფექტურად და რაციონალურად მართვას, იწვევს სხვადასხვა სტრუქტურების მიერ ფუნქციების დუპლიკაციას და არ იძლევა არსებული ინსტრუმენტებისა და რესურსების უკეთ გამოყენების საშუალებას. სხვადასხვა სახელმწიფო უწყებების კომპეტენციებთან და ვალდებულებებთან დაკავშირებულ უმთავრეს ელემენტებს შორის, რომლებიც დღეს არ გვხვდება საქართველოს კანონმდებლობაში, არის ის, რომ არცერთ უწყებას არ აქვს დავალებული, ჩაატაროს დღეს არსებული მიგრაციული მდგომარეობისა და ტენდენციების ანალიზი, ჩამოაყალიბოს მიგრაციული პოლიტიკა და სტრატეგია, ასევე გააკეთოს ქვეყნის მიგრაციული კანონმდებლობის ანალიზი და სრულყოს იგი, ან უზრუნველყოს იმიგრაციასთან დაკავშირებული საკითხების ადმინისტრაციული მართვა და კომპეტენციების განაწილება ამ სფეროში.

გასაკვირი არ არის, რომ საქართველოში მიგრაციის მართვაში რამდენიმე სტრუქტურა მონაწილეობს. ეს, უბრალოდ, ასახავს იმ ფაქტს, რომ მირგაციას, მისი ყველა გამოვლინებით - იმიგრაცია, ემიგრაცია და ქვეყანაში ცხოვრება - შეუძლია მნიშვნელოვანი გავლენა იქონიოს ქვეყნის ეკონომიკურ მდგომარეობაზე, დემოგრაფიულ სტრუქტურაზე, შრომის ბაზარზე, სოციალურ, ჯანმრთელობისა და განათლების ინფრასტრუქტურის მოთხოვნებზე, გარემოზე, უსაფრთხოებასა და სხვა საკითხებზე.საქართველოში მიგრაციის მართვით დაკავებული მთავარი უწყებებია იუსტიციის სამინისტრო, საგარეო საქმეთა სამინისტრო, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო და შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტრო. თითოეული უწყების ქართული კანონმდებლობით გაწერილი კომპეტენციის დეტალური აღწერა მოცემულია მე-4 დანართში.

მიგრაციის მართვის პროცესში ჩართული სახელმწიფო სტრუქტურები

ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს (MRA) დავალებული აქვს მიგრაციის მართვის პოლიტიკის შემუშავება და განხორციელება და ასევე მიგრაციის საკითხებზე მომუშავე სახელმწიფო ორგანოების მუშაობის კოორდინირება. იგი მოქმედებს, როგორც საკვანძო სამთავრობო სტრუქტურა იძულებითი გადაადგილების საკითხებში და აგრეთვე კოორდინირებას უწევს იძულებით გადაადგილებულ პირთათვის გაწეულ დახმარებას. ლტოლვილთა, რეპატრიანტთა და მიგრაციის დეპარტამენტი უპირველესი სამმართველოა, რომელიც მიგრაციის მართვის სხვადასხვა საკითხებზე მუშაობს. იგი აღნუსხავს განაცხადებს თავშესაფრის მინიჭების შესახებ, იღებს გადაწყვეტილებას ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შესახებ და პასუხისმგებელია შემდგომი დაცვისა და დახმარების საკითხებზე. გარდა ამისა, დეპარტამენტი ამზადებს შიდა და გარე მიგრაციის პოლიტიკის განხორციელების შესახებ დადგენილებების წინადადებებსა და პროექტებს, მონიტორინგს უწევს შრომითი მიგრაციის საკითხებს და ზედამხედველობს მიგრაციის საკითხებში ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის განხორციელებასთან დაკავშირებულ პროექტებსა და საქმიანობებს.

იუსტიციის სამინისტრო (მიგრაციის საკითხთა სამმართველო) პასუხისმგებელია უცხოელთა რეგისტრაციის, ბინადრობის ნებართვისა და პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტების გაცემაზე, აგრეთვე არალეგალურად შემოსვლისა და ქვეყანაში ცხოვრების საფუძველზე უცხოელთა საქართველოდან გაძევების გადაწყვეტილებებსა და მათ განხორციელებაზე. სამოქალაქო რეესტრის სააგენტო პასუხისმგებელია უცხოელთა რეგისტრაციასა და მათი ბინადრობის სტატუსის ცვილებებზე.

საგარეო საქმეთა სამინისტრო თავმჯდომარეობს მთავრობათშორის კომისიას მიგრაციის საკითხებზე და ხელმძღვანელობს მიგრაციასთან დაკავშირებულ საერთაშორისო შეთანხმებებს (როგორიცაა შეთანხმებები რეადმისიის შესახებ, საერთაშორისო შეთანხმებები), ასევე საქართველოს მოქალაქეების უფლებებისა და ინტერესების დაცვას საზღვარგარეთ და ქართულ დიასპორასთან ურთიერთობებს. საგარეო საქმეთა სამინისტროს საკონსულო დეპარტამენტი პასუხისმგებელია საზღვარგარეთ საქართველოს მოქალაქეების მიგრაციულ მოძრაობასთან დაკავშირებულ საკითხებზე, უცხო ქვეყნებთან საქართველოს სავიზო ურთიერთობებზე და აგრეთვე საქართველოს სავიზო პოლიტიკის შესახებ მოსაზრებების შემუშავებაზე და ახორციელებს ჩვეულებრივ საკონსულო ფუნქციებს საზღვარგარეთ საქართველოს მისიების მეშვეობით.

შინაგან საქმეთა სამინისტრო თავისი სპეციალური ოპერატიული დეპარტამენტის (ადამიანით ვაჭრობისა (ტრეფიკინგი) და არალეგალურ მიგრაციასთან ბრძოლის სამმართველო) აწარმოებს ბრძოლას არალეგალურ მიგრაციასთან, მიგრანტების უკანონო გადაყვანისა და ადამიანით ვაჭრობის საქმეების გამოძიებასა და სამართალწარმოებას. საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია, როგორც შსს-ს ერთ-ერთი სამმართველო, პასუხისმგებელია საზღვრების მართვასა და არალეგალურ მიგრაციასთან დაკავშირებული მონაცემების შეგროვებაზე. შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტროს გააჩნია გარკვეული კომპეტენცია შრომითი მიგრაციის საკითხებში მიუხედავად იმისა, რომ შრომითი მიგრაციის საკითხები, ზოგადად, ძალიან მცირე ყურადღებას იმსახურებს ქართული სახელმწიფოს მხრიდან. იგი აგრეთვე ზედამხედველობს ტრეფიკინგის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების სახელმწიფო ფონდის ადმინისტრირებას. საქართველოს პრეზიდენტი უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილებები საქართველოს მოქალაქეობის მინიჭებაზე, ჩამორთმევასა და აღდგენაზე, თავშესაფრის მინიჭებაზე, საქართველოს ვიზების გაცემის, გაგრძლებისა და შეჩერების პროცედურების განსაზღვრაზე, საქართველოში ბინადრობის ნებართვის გაცემის პროცედურების განსაზღვრასა და უცხოელი მოქალაქეების პერსონა ნონ გრატად გამოცხადებაზე.

როგორც ეს 1 სქემიდან და თოთოეული სტრუქტურის კომპეტენციათა აღწერიდან ჩანს, მიგრაციასთან დაკავშირებული საკითხების მართვაში რამდენიმე სამთავრობო უწყებაა ჩართული. მაშინ როდესაც თითოეული უწყება თავისი სპეციფიური მანდატით არის დაკავებული, არსებობს რამოდენიმე საკითხი, რომელიც ერთზე მეტი სამთავრობო დაწესებულების ყურადღებასა და მოქმედებას ითხოვს. ამ დროისათვის, არ არსებობს არცერთი სამინისტრო/უწყება, რომელსაც ევალება მიგრაციული პოლიტიკის გადაწყვეტილებებისა და განხორციელების, საკანონმდებლო განხილვისა და ინფორმაციის გაცვლის საკითხებში აუცილებელი უწყებათაშორისი კოორდინაციის ხელმძღვანელობა.

2007 წ. ჩამოყალიბდა მიგრაციული საკითხების სამუშაო ჯგუფი. მას ხელმძღვანელობს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო და მასში აგრეთვე შედის საგარეო საქმეთა სამინისტრო, იუსტიციის სამინისტრო, შინაგან საქმეთა სამინისტრო და საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია. როგორც ეს შეფასების ჯგუფმა დაადგინა, აღნიშნული სამუშაო ჯგუფი ორჯერ შეიკრიბა.

რეალურად, შეფასების ჯგუფმა აღმოაჩინა, რომ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო დაკავებულია მხოლოდ თავშესაფრის მაძიებლებითა და ლტოლვილებით და არანაირი როლი არ აკისრია მიგრაციის მართვის სხვა სფეროებში, რომლებითაც იუსტიციისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროები არიან დაკავებული. მიუხედავად იმისა, რომ მისი უფლებამოსილება მოითხოვს, რომ მან მიგრაციული პოლიტიკა შეიმუშავოს, მას არ გააჩნია ადამიანური რესურსები და არც არანაირი სტატისტიკური ინფორმაცია ამ სამუშაოს განსახორციელებლად. თუმცა, როდესაც - იუსტიციის სამინისტროსთან მიმართვით - შეფასების ჯგუფმა გამოარკვია, რომ ვაკუუმი სამინისტროს საქმიანობის შესახებ არსებობს არა მხოლოდ კანონმდებლობაში, არამედ ადმინისტრაციული მითითებებიც კი ცოტა რამეს თუ აკეთებს ამ საკანონმდებლო ვაკუუმის შესავსებად, რადგანაც ბინადრობის ნებართვის გაცემის პირობები კვლავაც ბუნდოვანი რჩება.

შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტროს რესტრუქტურიზაციის შემდეგ, დღესდღეობით, არ არსებობს სახელმწიფო სტრუქტურა, რომელიც კონკრეტულად და სრული მასშტაბით არის დაკავებული შრომითი მიგრაციის საკითხით. თუმცა ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრომ გამოხატა სურვილი მოეხდინა საქართველოს შრომითი მიგრაციის პოლიტიკის კოორდინირება, დღეს ქვეყანაში არ არსებობს შეთანხმებული პოლიტიკა, რომელიც ქვეყანაში შემომავალ და მისგან გამავალ შრომით მიგრაციულ ნაკადებს დაარეგულირებდა. იმასთან ერთად, რომ არ არსებობს საქართველოში შრომითი მიგრანტების შემოდინების მარეგულირებელი ბინადრობის ნებართვების სისტემა, აღნიშნული წარმოადგენს ქვეყნის მიგრაციის მართვის სისტემაში სერიოზულ ხარვეზს. შეფასების ჯგუფმა დაადგინა, რომ შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტროს უკანასკნელ ხანს მთლიანად ჩამოერთვა კომპეტენცია, განსაზღვროს, მიიღოს თუ არა უცხოელმა ბინადრობის ნებართვა სამუშაოზე დაყრდნობით. აქედან გამომდინარე, ამჟამად, არ არსებობს უწყება, რომელსაც შეეძლება დაკავდეს „შრომის ბაზრის შემოწმებით“. თავის ტერიტორიულ ერთეულებთან ერთად, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტრო არის ერთადერთი უწყება, რომელსაც ადგილობრივი წარმომადგენლობები აქვს მთელი ქვეყნის მასშტაბით და შეუძლია იმის უზრუნველყოფა, რომ უცხოელთა დასაქმება ქვეყნის მოქალაქეების დასაქმებასთან მიმართებაში ზუსტად იყოს გაზომილი.

არსებობს მიგრაციის მონაცემების შეგროვების, ანალიზისა და გაცვლის ერთიანი და კომპიუტერიზებული სისტემის აშკარა ნაკლებობა და სტატისტიკის დეპარტამენტისათვის ნაკლებად არის ხელმისაწვდომი მიგრაციის საბოლოო მონაცემები და აქედან გამომდინარე, მიგრაციულ ტენდენციებზე გამოსადეგი სტატისტიკის წარმოების უნარი არ აქვს. მიგრაციით დაკავებული ცალკეული სამთავრობო სტრუქტურები თავიანთ საკუთარ მონაცემებს აგროვებენ, მაგრამ არ არსებობს სახელმძღვანელო პრინციპები, ერთიანი წყაროები, სტანდარტები და არც მონაცემთა შეგროვებისა და ანალიზის კარგად განვითარებული უნარები. არც მონაცემთა გაცვლის სისტემა არსებობს. მიგრაციული მონაცემები არასრული და გაფანტულია, რაც არა მარტო მიგრაციული ნაკადების ყოვლისმომცველი სურათის ასახვას, არამედ საქართველოს შიგნით მიგრანტთა მონიტორინგის უბრალო ამოცანის განხორციელებას ხდის შეუძლებელს.

არც იუსტიციის სამინისტროს, რომელიც ბინადრობის ნებართვის გაცემაზეა პასუხისმგებელი, არც სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს, რომელიც საქართველოს ტერიტორიაზე მცხოვრებ უცხოელებზე პირადობის დამადასტურებელ მოწმობებს გასცემს, არ გააჩნია სისტემა, რომელიც ამოწმებს უცხოელების მიერ ცხოვრების ნებადართული პერიოდის გადაცილებას. აგრეთვე, არ არსებობს მონაცემთა გაცვლის სისტემა აღნიშნულ უწყებებსა და საქართველოს სასაზღვრო პოლიციას ან საგარეო საქმეთა სამინისტროს შორის გაცემული ვიზების, უცხოელთა შემოსვლისა და დარჩენის შესახებ ინფორმაციის გასაცვლელად და ვადის დამრღვევთა მოსაძებნად და აღმოსაჩენად.

დღესდღეობით არ არსებობს დაკავების ცენტრი არალეგალური მიგრანტებისათვის და დაწესებულება, რომელიც კონკრეტულად ექნება დავალებული ამგვარი ცენტრების დაფუძნება და ზედამხედველობა, არ არსებობს სამართალაღსრულების სტრუქტურაც, რომელიც რეალურად მიაკვლევდა არალეგალურ მიგრანტებს რათა ისინი შემდგომ დაკავებინათ ამგვარ სპეციალურ დაწესებულებებში. დღესდღეობით ამგვარი დაკავების ცენტრების პოტენციური კლიენტები იქნებოდნენ მხოლოდ საზღვრის არალეგალური გადამკვეთები, რომლებიც ამჟამად სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში არიან მოთავსებული.

ექსპერტთა მისიამ კარგად გაითავისა მიგრაციის სფეროში საქართველოს პრიორიტეტები. ერთ-ერთი რეკომენდაციაა მიგრაციის უფრო გაწონასწორებული პოლიტიკის შემუშავება, რომელიც ამ მოვლენის არა მხოლოდ არალეგალურ, არამედ, ლეგალურ ნაწილსაც შეეხება და ამგვარად, გააწონასწორებს კონტროლსა და ხელშეწყობას. მთავრობამ უნდა გააცნობიეროს მიგრაციის კონტროლის მნიშვნელობა - ლეგალური მიგრაციისა და ინვესტიციების ხელშეწყობა და იმავდროულად არალეგალური მიგრაციული პრაქტიკის ყველა ფორმის, და არა მხოლოდ საზღვრის უკანონო გადაკვეთის, ბლოკირება.

გარდა ამისა, სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა ახალი პოლიტიკის საქართველოს შიდა და გარე რეალობასთან ადაპტირება, რომელიც მიმართული იქნება ეროვნული ინტერესების შესაბამისად ტერიტორიაზე მიგრაციულ ნაკადთა კონტროლისა და მართვისაკენ, მაგრამ, ამავე დროს, მოხდება ევროკავშირის წინაშე ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის მეშვეობით აღებული ვალდებულებების თანხვედრა.

აღნიშნული დოკუმენტი, სხვა მოთხოვნათა გარდა, მოუწოდებს ერთიანი მიგრაციის სამოქმედო გეგმის შემუშავებისაკენ, რომელიც საქართველოში დაწერილი პირველი მიგრაციული პოლიტიკის დოკუმენტი იქნება.

მიგრაციული პოლიტიკა უნდა შემუშავდეს და განხილულ იქნას ეროვნულ დონეზე არსებული ყველა დაინტერესული მხარის მიერ, მაგრამ არსებობს მიგრაციაში „მთავარი უწყების“ საჭიროება, რომელსაც პროცესის კოორდინირება დაევალება. უფლებამოსილებით აღჭურვილი სამინისტრო ან უწყება უნდა სარგებლობდეს საკმარისი პატივისცემით უწყებათშორის გარემოში, რათა მიგრაციის მართვის მოთხოვნათა მთელ სპექტრში მიგრაციის საკითხების ეფექტური კოორდინატორი გახდეს. ამგვარი სტრუქტურა უნდა განისაზღვროს და მას ოფიციალურად უნდა დაევალოს აღნიშნული ამოცანის შესრულება.

მთლიანობაში, პოლიტიკის ცვლილება „თავისუფალი” დამოკიდებულებიდან იმ რწმენაში უნდა გადაიზარდოს, რომ მიგრაციის მართვა აუცილებელია, რათა მოხდეს მაქსიმალური სარგებელის მიღება. აღნიშნული რწმენა უნდა გარდაიქმნას მთავრობის მიერ რეფორმის პროცესის ინიცირებასა და მხარდაჭერაში, რომ მოხდეს მიგრაციის კონტროლი და სამთავრობო უწყებები აღიჭურვონ ამგვარი უფლებამოსილებით. საქართველოს მთავრობამ უნდა იფიქროს ფარული ან აშკარა საემიგრაციო პოლიტიკის შემუშავებაზე და გაითვალისწინოს ქვეყანაზე გარე მიგრაციის დემოგრაფიული და ეკონომიკური ეფექტები, ისევე როგორც ის როლი, რომელიც მომავალში შეიძლება დიასპორამ ითამაშოს. მეტი ყურადღება უნდა დაეთმოს აგრეთვე მიგრაციისა და განვითარების იმგვარ საკითხებს, როგორიცაა ინტელექტუალური რესურსის გადინება ან დაკარგვა, აგრეთვე საზღვარგარეთ მომუშავე მოქალაქეთა მიერ გადმორიცხული ფულადი გზავნილები და მათი შესაძლო გავლენა ქვეყნის განვითარებაზე. საქართველოში ნებაყოფლობითი ან იძულებითი წესით დაბრუნებულ მიგრანტთა რეადმისიისა და რეინტეგრაციის საკითხზე ფოკუსირება უნდა დარCეს საგარეო პოლიტიკის მნიშვნელოვან საკითხად, მაგრამ ასევე უნდა განიხილებოდეს მიგრაციული პოლიტიკის განვითარების ასპექტში.

მიგრაციული პოლიტიკის განვითარებისა და განხორციელების მაკონტროლებელმა და ხელშემწყობმა ეროვნულმა ინსტიტუციებმა უნდა განიხილონ და განაახლონ სხვადასხვა სამინსიტროების (სოფლის მეურნეობის, განათლების, ეკონომიკური განვითარებისა და ა.შ.) მიერ განხორციელებული სექტორული პოლიტიკა და სტრატეგიები, რათა სამომავლოდ მიგრაციის ერთიან სტრატეგიაში ამ სექტორებიდან შესაბამისი ასპექტები ადექვატურად ინტეგრირდეს.

მიგრაციის ეფექტური მართვა მხოლოდ მაშინ მიიღწევა, თუკი პოლიტიკა და სტრატეგია მიგრაციული ნაკადების რეალური მასშტაბების მყარ ცოდნას ეფუძნება. მიგრაციის მართვაში ჩართული ინსტიტუციები უნდა შეთანხმდნენ მიგრაციასთან დაკავშირებული საკითხების ფართო სპექტრის მომცველ ფარდობით სტატისტიკურ ინდიკატორებზე, რათა ეფექტიანად განსაზღვრონ და რეაგირება მოახდინონ მიგრაციულ ტენდენციებზე და ეფექტიანად ითანამშრომლონ სხვა ეროვნულ თუ საერთაშორისო ინსტიტუციებთან. აქედან გამომდინარე, საიმედო მონაცემთა შეგროვება და გამოყენებად სტატისტიკად მათი გარდაქმნა, პროგნოზირების მიზნებისათვისაც, უნდა გახდეს კომპლექსური ეროვნული მიგრაციული პოლიტიკის ნაწილი.

ქვემოთ შემოთავაზებული რეკომენდაციები წარმოაჩენს ეფექტური საკანონმდებლო ჩარჩოების შექმნის მიდგომას და მათი შესრულებით დაკავებული შესაფერისი მიგრაციის მართვის ადმინისტრაციის ჩამოყალიბებას მოითხოვს. ამისათვის მიგრაციის სფეროში წამყვან უწყებას შესაძლოა კანონმდებლობის ახალი ნაწილების მიღება, ან სადაც ეს შესაძლებელია, არსებულის შესწორება ან გავრცობა მოუხდეს. ამ მიზნით, მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციას შეეძლება დაეხმაროს მთავრობას ამ ამოცანის შესრულებაში, ტექნიკური ექსპერტული დახმარების, რჩევებისა და ტრენინგის, განსაკუთრებით, მიგრაციის სფეროში ევროკავშირის სტანდარტების შესაბამისობის საკითხებში.

იმიგრაციული კანონმდებლობის შემდგომი განვითარების რეკომენდაციები რამდენიმე ძირითად საკითხს ეხება. ქვეყანაში შესვლამდელი პროცედურები და ვიზები, შესვლა და შემოშვება, დროებითი გაჩერება, დაბრუნება, რეადმისია და გაძევება, არალეგალური მიგრაცია და ადამიანთა ტრეფიკინგი, მიგრაციული მონაცემები და სტატისტიკა და მიგრაციის ეფექტიანი მართვის ინსტიტუციური ჩარჩო პოლიტიკით უნდა პასუხობდეს მიგრაციისადმი მთავრობის მიდგომის ცვლილებას, როგორც ეს უკვე აღინიშნა ზემოთ. გარდა ამისა, რეკომენდაციები გაიცემა ემიგრაციის და აგრეთვე საზღვარგარეთ მყოფი ქართველი შრომითი მიგრანტების დაცვის საკითხებზე. ეს საკითხები მაღალი პროირიტეტისაა და მათზე ყურადღების კონცენტრირება არსებულ მიგრაციულ გამოწვევებზე მყისიერ რეაგირებას უზრუნველყოფს.

ამ საკითხებზე მუშაობისას მთავრობისათვის მთავარ პრიორიტეტს უნდა წარმოადგენდეს სათანადო ყურადღების გამახვილება ევროკავშირის მოთხოვნების შესაბამისად საკანონმდებლო ჩარჩოს განახლებაზე იმგვარ სფეროებში, როგორიცაა თავშესაფარი და ლტოლვილთა დაცვა, მიგრაციასთან დაკავშირებული ტრანსნაციონალური დანაშაულის პრევენცია და გამოძიება, ტრანსნაციონალურ ორგანიზებულ დანაშაულთან დაკავშირებული მიგრაციის მსხვერპლთა დაცვა, მოუწესრიგებელი მიგრაციის აღმოფხვრა და ა.შ. ეფექტიანი საკანონმდებლო ჩარჩოსათვის მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული ევროკავშირის «Acquis“-ის სტანდარტები მიგრაციაზე და ევროკავშირის წევრ-ქვეყანათა გამოცდილება და გამოყენებულ იქნას თუკი შესაფერისად მიიCნევა.

ზოგადად, შეფასების ჯგუფი იძლევა რეკომენდაციას, უფრო მკაფიოდ განისაზღვროს უცხოელთა შესახებ კანონის ზოგიერთი დებულება და შესაბამისი ნორმები რათა თავიდან იქნას აცილებული არასწორი ინტერპრეტაცია ან არასათანადო გამოყენება მისი აღსრულების პროცესში (მაგალითად, ხშირად გამოიყენება გამოთქმები „ქართულ კანონმდებლობასთან შესაბამისობაში” და „სამინისტროს მანდატთან შესაბამისობაში”, რაც ქმნის დაბნეულობას, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც სამინისტროების მანდატები გარკვეულწილად ერთმანეთს ემთხვევა). ბუნდოვანი განცხადებები უნდა აღმოიფხვრას და შეიცვალოს დამატებით წესებზე, სამოქმედო პროცედურებსა ან კანონმდებლობაზე მკაფიო მითითებით.

1. პროცედურები ქვეყანაში შესვლამდე

შესვლამდელი შემოწმება და სავიზო პროცედურები მიგრაციის მართვის მექანიზმების მნიშვნელოვანი კომპონენტია, რაც საქართველოში არასათანადოდ არის განვითარებული და მთავრობის სასწრაფო ყურადღებას საჭიროებს.

ვიზა როგორც ხელშეწყობის, ასევე კონტროლის ინსტრუმენტია. ხელშეწყობის კუთხით,ვიზა მფლობელს დანიშნულების ქვეყანაში ჩასვლისას შესვლაზე დასტურის მიღების რეალისტურ საფუძველს აძლევს. ზოგიერთ ქვეყანაში საიმიგრაციო უწყებებმა შესაძლოა უარი უთხრან ვიზის მფლობელს შეშვებაზე, მაგალითად, როდესაც ვიზა არასათანადო გზით იქნა მიღებული ან ვიზის გაცემის შემდგომი გარემოებები შეიცვალა, რაც მფლობელის ქვეყანაში შეშვებაზე უარის თქმის საფუძველი ხდება. კონტროლის მხრივ, გამცემ ქვეყანას საშუალება აქვს შესვლაზე უარი უთხრას არასასურველ პირებს ან რეკომენდაცია გაუწიოს მფლობელისათვის მინიჭებული სტატუსის გარკვეული ფორმით შეზღუდვას (მაგ. დარჩენის ხანგრძლივობა ან მიზანი) ჩასვლის შემდგომ.

შესვლამდელი შემოწმება არამოქალაქეთა კატეგორიზაციის, საჭირო ინფორმაციის შეგროვებისა და ქვეყანაში მათი შესვლისა და ყოფნის სათანადო რეჟიმის განსაზღვრის საშუალებას იძლევა.

ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი, რომელიც საქართველოს სახელმწიფო სტრუქტურებს შესვლამდელი შემოწმების ეფექტიანად გამოყენების საშუალებას მისცემდა, ქართული კანონმდებლობით განსაზღვრული ვიზების არსებულ ტიპებზე დამატებით ვიზების შემდგომი კატეგორიზაციაა. ქვეყანაში ამჟამად არსებული მიგრაციულ გარემოზე დაყრდნობით, შემდეგი (არასრული) ვიზის ქვე-კატეგორიები სანიმუშო ხასიათისაა და განსახილველად არის წარმოდგენილი:

90 დღე „მოკლევადიანი - A“ ერთჯერადი ან მრავალჯერადი შესვლა - 90 დღით გაგრძელება შესაძლებელია, მაგრამ არ გაიცემა ბინადრობის ნებართვა, საზღვარზე გაცემა შესაძლებელია:

1. ტურისტული ვიზა
2. კერძო ვიზიტის ვიზა

90 დღე „მოკლევადიანი - B” ერთჯერადი ან მრავალჯერადი შესვლა - 90 დღით გაგრძელება შესაძლებელია მაგრამ არ გაიცემა ბინადრობის ნებართვა, საზღვარზე გაცემა არ არის შესაძლებელი:

3. საქმიანი ვიზა
4. სამკურნალო ვიზა

90 დღე „მოკლევადიანი - C“ ერთჯერადი ან მრავალჯერადი შესვლა, საზღვარზე გაცემა არ არის შესაძლებელი: - შესაძლოა ბინადრობის ნებართვის გაცემა:

5. სამუშაო ვიზა
6. სტუდენტური ვიზა
7. მკვლევარის ვიზა
8. ოჯახის გაერთიანების ვიზა

180 დღე „გრძელვადიანი - D” მრავალჯერადი შესვლა, საზღვარზე გაცემა არ არის შესაძლებელი: - შესაძლოა ბინადრობის ნებართვის გაცემა:

9. ინვესტორის ვიზა
10. არაკომერციული ორგანიზაციები
11. დიპლომატიური ვიზა
12. სხვა კატეგორიები

ვიზის თითოეული კატეგორია უნდა ითვალისწინებდეს წარმოსადგენ დოკუმენტთა გარკვეულ პაკეტს. ვიზის ზოგიერთი კატეგორიის შემთხვევაში ვიზის გამცემ უწყებას გაცემის შესახებ გადაწყვეტილების კოორდინირება ქვეყანაში არსებულ შესაბამის სტრუქტურებთან (მაგ. სამუშაო ვიზის შემთხვევაში შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტრო) მოუწევს. გარდა ამისა, დარჩენის განსხვავებული ხანგრძლივობის, შესვლის განსხვავებული რაოდენობის შემთხვევებში უნდა გაიცეს ვიზების განსხვავებული კატეგორიები და მოიცავდეს შეშვების კრიტერიუმებისა და სასაზღვრო შემოწმების განსხვავებულ მიდგომებს. ვიზის მიღების მკაფიო პროცედურების შემუშავება მათთვის, ვინც დასაქმების/თვითდსაქმების მიზნით შემოდის, განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს, რადგანაც ამჟამად არ არსებობს მუშაობის ნებართვის სისტემა რომელიც, ჩვეულებრივ, ამგვარ პროცედურებს დაარეგულირებდა.

ახალი კატეგორიზაცია უნდა მოიცავდეს განსხვავებას ტრანზიტულ ვიზას, მოკლევადიან ვიზასა და გრძელვადიან ვიზას შორის. გრძელვადიანი ვიზები უნდა გაიცეს იმ უცხოელებზე, რომლებიც აპირებენ დარჩნენ საქართველოში 3 თვეზე მეტი პერიოდით სხვადასხვა მიზნებისათვის (სამუშაო, თვითდასაქმება, ბიზნესი, სწავლა, ოჯახის გაერთიანება და ა.შ.).

ვიზის გაცემის პროცედურები დეტალურად უნდა აისახოს კანონმდებლობაში განაცხადის დადგენილ ფორმებთან ერთად, ისევე როგორც მკაფიო აღნიშვნა, თუ როგორ უნდა იქნას მიღებული გადაწყვეტილება გაცემის ან არგაცემის შესახებ. ვიზის გაცემაზე უარის თქმის საფუძვლები მკაფიოდ უნდა აისახოს კანონმდებლობაში.

შემოთავაზებული პროცედურების მიხედვით ვიზები უმეტესწილად საზღვარგარეთ უნდა გაიცეს. ქვეყანაში საქართველოს საკონსულოს არარსებობის შემთხვევაში უცხოელს უნდა შეეძლოს შეშვებამდელი თანხმობის მიღება (მაგ. საფოსტო მომსახურების ან სხვა დაცული საშუალებების მეშვეობით) საქართველოში გამომგზავრებამდე.

შესვლის დროს სასაზღვრო პუნქტში ვიზის აღება უნდა დაიშვას მხოლოდ ვიზის კატეგორიებისა და მოქალაქეობის შეზღუდული სპექტრისათვის და უნდა რეგულირდებოდეს მკაფიო პროცედურებით. საზღვარზე ვიზის გაცემა მჭიდროდ უნდა იქნას დაკავშირებული ზემოთ აღნიშნულ ვიზის კატეგორიზაციასთან. ვიზის გარკვეული ტიპები არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გაიცეს ჩამოსვლის შემდეგ (მაგალითად, სამუშაო ვიზა, ინვესტორის ვიზა ან საქმიანი ვიზა), ხოლო ვიზის ზოგიერთი ტიპი შესაძლოა გაიცეს ჩამოსვლის შემდეგ (ტურისტული, კერძო ვიზები და ა.შ.). აღნიშნული შეიძლება განხორციელდეს მომწვევი ორგანიზაციების ან პირების მონაწილეობით (კერძო ვიზის შემთხვევაში), იმ შემთხვევაში, თუ განმცხადებლებს აქვთ ყველა საჭირო დოკუმენტი, მათ შორის დამხმარე დოკუმენტები და ისინი აკმაყოფილებენ ამ ტიპის ვიზის მიღებისათვის საჭირო მოთხოვნებს.

თავისუფალი სავიზო რეჟიმის პირობებში შემოსულ უცხოელებს, რომლებსაც ქვეყანაში დარჩენის თავისუფალი სავიზო პერიოდის სამ თვეზე მეტად გახანგრძლივება სურთ, უნდა მოეთხოვოთ დარეგისტრირება და გრძელვადიანი ვიზის აღება რომელიც მიეკუთვნება ვიზის იმ კატეგორიას, რომელიც გახანგრძლივებული დარჩენის მიზანს მიესადაგება. ამის შემდგომ ამ კატეგორიის უცხოელებს იგივე პროცედურები უნდა მიესადაგოს, როგორც მათ, ვისაც საქართველოში შემოსასვლელად ვიზა სჭირდებათ.

2. ქვეყანაში შესვლა და მიღება/ადმისია

არამოქალაქე პირების ქვეყანაში შესვლის შესახებ გადაწყვეტილებების მიღებისათვის ქვეყანაში შესვლის პროცედურები ნათელ და თანმიმდევრულ წესებს უნდა შეიცავდეს. საზღვარზე მყოფი ოფიციალური პირები, რომლებიც პირთა მიღებას ახორციელებენ, პირს ქვეყანაში შესასვლელი ვიზის კატეგორიის მიხედვით უნდა იღებდნენ. ამავდროულად, საზღვრარზე მყოფი ოფიცერი უფლებამოსილი უნდა იყოს, არ მიიღოს ვიზის გაცემული კატეგორიისათვის შეუსაბამო პირი, თუკი ეს უსაფრთხოებას უკავშირდება, ან შავ სიაში/სასიგნალო სიაშია შეტანილი და ა.შ. უარის თქმისა და უარის თქმაზე გადაწყვეტილებების მიღების პროცედურის საფუძველი კანონმდებლობაში ნათლად უნდა იყოს გათვალისწინებული. აღნიშნული სიტუაციებისათვის ასევე დაწესებული უნდა იქნას გასაჩივრების პროცედურა.

საკონსულოებმა უნდა გაითვალისწინონ დებულებები, როდესაც ქვეყანაში შესასვლელი ვიზა მიეკუთვნება იმ კატეგორიას (იხილეთ ზემოთ მოცემული მაგალითები), რომელიც საზღვარზე გაცემას არ ექვემდებარება. ზოგ შემთხვევაში უცხოელ პირს ცხოვრების ნებართვა ქვეყანაში შესვლისთანავე მიეცემა და ვიზას ამ შემთხვევაში მხოლოდ ქვეყანაში შესვლის ნებართვის ძალა ექნება. ცალკეულად და „Acquis“-ის მიხედვით, მიზეზის დამასაბუთებელი დოკუმენტების წარმოდგენა და ქვეყანაში განზრახული დარჩენის პირობები, როგორც ვიზის მოთხოვნის დროისათვის, ასევე საზღვარზე შესვლის მომენტისათვის (თუკი მოთხოვნილია) საკანონმდებლო მოთხოვნების ნაწილს უნდა წარმოადგენდეს.

ბევრ ქვეყანაში მომწვევი ორგანიზაციების (მაგ: კომერციული ან აკადემიური სექტორი) ან კერძო პირების ჩართვა მაღალეფექტური აღმოჩნდა იქ, სადაც მსგავსი ორგანიზაციები და პირები უცხოელი მოქალაქეების მოწვევაზე, ქვეყანაში მათ ლეგალურ დროებით ბინადრობასა და მათ მიერ ქვეყნის დატოვებაზე არიან პასუხისმგებელნი. ეს ორგანიზაციები ასევე მოქმედებენ, როგორც ინფორმაციის წყარო არამოქალაქე პირების შესახებ.

3. ქვეყანაში დარჩენა და ცხოვრება

რადგან საქართველოს ტერიტორიაზე ამჟამინდელი შესვლის სისტემა ძალიან შეზღუდული კატეგორიზაციით და მეტად უნივერსალური თვისებით ხასიათდება, ბინადრობის ნებართვის მიღებისათვის აუცილებელი კრიტერიუმებიც ასევე ზოგად სახეს ატარებს.

აქედან გამომდინარე, უცხოელებზე გაცემული ბინადრობის ნებართვის ნათელი და დივერსიფიცირებული კატეგორიზაციის შემოღება უკიდურესად მნიშვნელოვანია საქართველოს იმიგრაციის პოლიტიკისა და პრაქტიკის გაუმჯობესებისათვის.

ქვეყნის ტერიტორიაზე უცხოელების დროებითი ბინადრობის პირობები, არამოქალაქეების უფლებები და ვალდებულებები, ასევე ქვეყანაში დარჩენის ხანგრძლივობა ვიზის კატეგორიაზე უნდა იყოს დამოკიდებული, რომელსაც უცხოელი ქვეყანაში შესვლამდე იღებს.

ქვეყანაში დარჩენის მიზეზი, რომლის საფუძველზეც ბინადრობის ნებართვა გაიცემა, იგივე უნდა იყოს, როგორიც ვიზის კატეგორიებისათვის, რომლებიც ექვს თვეზე მეტი ხნით დარჩენას ითვალისწინებს. აქედან გამომდინარე, გრძელვადიანი ვიზის მქონე უცხოელებს ქვეყანაში ყოფნის გაგრძელება უნდა შეეძლოთ, რაც შეესაბამება ქვეყანაში მათი შემოსვლის მიზეზებს და რისთვისაც სხვადასხვა საფუძვლების გამო ხელახლა განაცხადის შეტანა არ უნდა სჭირდებოდეთ. უცხოელზე გაცემული ერთჯერადი საიდენტიფიკაციო დოკუმენტი - ბინადრობის სტატუსის მიუხედავად - ასევე უნდა აყალიბებდეს მიზეზს, რომლის გამოც უცხოელი საქართველოში იმყოფება.

ამჟამად რელიგიური და ჰუმანიტარული საქმიანობები, როგორც სამართლებრივი დებულებები, რომლებიც ქვეყანაში ბინადრობის ნებართვების მიღების უფლებას იძლევა, კანონმდებლობაში შეტანილი არ არის. შეფასების ჯგუფი რეკომენდაციას იძლევა, ზემოთ აღნიშნული საქმიანობები ქვეყანაში ბინადრობის ნებართვების გახანგრძლივებულ კატეგორიზაციაში ჩაირთოს.

ვიდრე სამოქალაქო რეესტრის ფილიალებში უცხოელების რეგისტრაციის სისტემა საქართველოში საკმარისად კარგად ამუშავდება, იმ უცხოელების კონტროლი, რომლებიც ვიზით და ქვეყანაში ბინადრობის ნებართვით გათვალისწინებულ დროის პერიოდს აჭარბებენ, ეროვნულ კანონმდებლობაში შეტანას საჭიროებს.

ქვეყანაში არამოქალაქეებისათვის დროებითი ბინადრობის ნებართვის გაცემა ასევე მჭიდრო კავშირშია საქართველოში მათი დასაქმებისა და ბიზნეს საქმიანობების საკითხებთან. ასევე ზედმიწევნით მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ მიღებულ იქნას შრომითი მიგრაციის შესახებ კანონი, რომელიც ეროვნული და უცხოელი დამქირავებლებისათვის ლიცენზიების გაცემის წესებს და პროცედურებს განსაზღვრავს, რაც მათ მიერ უცხოელი და ქართველი მოქალაქეების დასაქმებისათვის გაიცემა. საქართველოს შრომის ბაზრის მართვისა და დაცვის თვალსაზრისით, მთავრობის ინტერესებში ასევე უნდა შედიოდეს შრომითი საქმიანობის მიზნებისათვის არამოქალაქეების ქვეყანაში მიღების მკაფიო პროცედურების დამტკიცება, „Acquis“-ის მიერ მოთხოვნილი „შრომის ბაზრის შემოწმების“ გავლით. თუმცა ამ შემოწმების განხორციელების მიზნით, თვითდასაქმებულებისა და ინვესტორებისათვის საჭიროებას წარმოადგენს ისეთი უწყებების ჩართვა, როგორებიცაა ეკონომიკური განვითარების სამინისტრო ან ფინანსთა სამინისტრო. მოცემული უნდა იყოს ასევე „ინვესტიციების მხარდაჭერის ცენტრის“ ჩამოყალიბების სამართლებლივი დებულება, რომელიც ინვესტორებისათვის გადასახადებისაგან თავისუფალი განსაზღვრული პერიოდების გარანტიას იძლევა.

შრომითი მიგრანტებისათვის მუშაობის ინდივიდუალური ნებართვების სისტემის შემოღება ასევე მეტად მნიშვნელოვანია. ამ კონტექსტში, შრომითი მიგრანტების სხვადასხვა კატეგორიებისათვის (მაგალითად, კვალიფიციური და არაკვალიფიციური მუშახელი) მუშაობის ინდივიდუალური სამუშაო ნებართვების გაცემის სხვადასხვა პროცედურების შემოღება მნიშვნელოვანია. მუშაობის ნებართვებზე განაცხადის გაკეთების პროცედურები პოტენციური შრომითი მიგრანტებისათვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს როგორც ქვეყნის გარეთ, ასევე ქვეყნის შიგნითაც. ამავე დროს, როგორც საუკეთესო პრაქტიკა გვიჩვენებს, ქვეყანაში დროებით მყოფი უცხოელების განსაზღვრულ კატეგორიებს, ქვეყანაში ყოფნის დროს მუშაობის ნებართვის მიღებაზე ან მათი სტატუსის შეცვლაზე (მაგ. ტურისტები) უარი უნდა ეთქვათ.

4. უცხოეთის მოქალაქეების დაბრუნება, რეადმისია და გაძევება

მიგრაციის პროცესის მნიშვნელოვან ასპექტს უცხოეთის მოქალაქეების ქვეყნიდან გასვლა წარმოადგენს, რომლის მოსაწესრიგებლად საქართველოს კანონმდებლობამ მარტივი და ნათელი პროცედურები უნდა შემოიღოს.

უნდა შემუშავდეს სპეციალური პროცედურა მიგრაციული კანონმდებლობის დარღვევისა და ქვეყნიდან არალეგალური თუ არასასურველი უცხოელების გაყვანის საკითხებთან დაკავშირებით. ასეთი სპეციალური პროცედურები შეიძლება გულისხმობდეს არალეგალური უცხოელის დაკავებას და დაპატიმრებას; უცხოეთის მოქალაქეების თავიანთ მშობლიურ ქვეყანაში ნებაყოფილობით დაბრუნებას; უცხოეთის მოქალაქეების ადმინისტრაციული ძალით გაძევებას ან იძულებითი გაძევებას (დეპორტაციას). ამ უკანასკნელის მიმდინარეობისას შესაბამის უწყებებს უცხოელი საქართველოს ტერიტორიიდან მის მშობლიურ ქვეყანაში ფიზიკურად გაჰყავთ, ჩვეულებრივ რეადმისიის შეთანხმების დახმარებით. ქვეყნიდან ადმინისტრაციული წესით გაყვანა ნიშნავს, რომ შესაბამისი უწყების წერილობითი ბრძანება უცხოელს დოკუმენტის სახით გადაეცემა და მას მოცემული დროის ფარგლებში ტერიტორიის დატოვება მოეთხოვება. კანონის ენაზე თუ ვილაპარაკებთ, თუ უცხოელი ქვეყნის ნებაყოფილობით დატოვებას ვერ შეძლებს, ეს ნიშნავს იმას, რომ იგი დაკავებასა და იძულებით გაძევებას დაექვემდებარება.

ყველა ზემოთ აღნიშნული პროცედურა განსაკუთრებით დაკავება, გაძევება და დეპორტაცია, კანონმდებლობაში დეტალურად გათვალისწინებული უნდა იქნას, გადაწყვეტილების მიღების, პასუხისმგებელი უწყებებისა და პროცედურების მართვის, ასევე გასაჩივრებისათვის ნათელი და თანმიმდევრული საფუძვლების მითითებით. გაძევების პროცედურები კანონის მიერ ასევე დეტალურად უნდა დადგინდეს. კანონმდებლობა ასევე უნდა ითვალისწინებდეს უცხოეთის მოქალაქეების კატეგორიებს, რომელთათვისაც ქვეყნიდან გაძევება და დეპორტაცია არცერთ შემთხვევაში არ ხორციელდება (მაგ; ლტოლვილები, საქართველოს მოქალაქეების უცხოელი მშობლები).

გარდა ამისა, რეკომენდებულია დეპორტირებული უცხოელების ქვეყანაში შესვლაზე აკრძალვების გადახედვა ქვეყნიდან გაძევების მიზეზზე, მათ ნასამართლეობასა და ქვეყანაში არალეგალური დარჩენის ხანგრძლივობაზე დაყრდნობით. მაგალითად, ქვეყანაში შესვლის აკრძალვა იმ უცხოელისათვის, რომელმაც საქართველოში დანაშაული ჩაიდინა; ან ქვეყანაში ხუთ წელზე მეტი ხნით არალეგალურად იცხოვრა, ქვეყანაში შესვლის აკრძალვა უფრო ხანგრძლივი იქნება, ვიდრე იმ უცხოელისათვის, რომელმაც ქვეყანაში არალეგალურად 6 თვე დაჰყო. ასევე აუცილებელია იმ მაქსიმალური პერიოდის დაწესება, რომლის განმავლობაშიც უცხოელი დეპორტაციამდე იქნება ადმინისტრაციული წესით დაკავებული.

5. მოუწესრიგებელი მიგრაცია და ადამიანით ვაჭრობა (ტრეფიკინგი).

მიგრაციის ამჟამინდელ კანონმდებლობაში ყველა უცხოელს, რომელსაც საქართველოში შესვლისათვის ვიზა არ მოეთხოვება, უფლება აქვს საქართველოში ვიზის გარეშე სამი თვის განმავლობაში დარჩეს. ამ დროისათვის ისინი ვალდებულნი არიან დროებითი ბინადრობის ნებართვაზე განაცხადი გააკეთონ. მსგავსი ფორმით, ის უცხოელები, რომლებსაც საქართველოში შესვლის ვიზა მოეთხოვებათ, ვალდებულნი არიან ბინადრობის ნებართვაზე ვიზის ვადის ამოწურვამდე გააკეთონ განაცხადი. ნებართვის მიღების შემდეგ უცხოელი მის მიერ განაცხადში მითითებული საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით ავტომატურად რეგისტრირდება. ზემოხსენებული ვიზის კატეგორიების თვალსაზრისით, იმ პირთათვის, რომლებიც უვიზო რეჟიმს არ ექვემდებარებიან, აკრძალულია ქვეყანაში ბინადრობის ნებართვის (ანუ სტატუსის გამოცვლა) კანონიერი მიღება, თუკი მათი ქვეყანაში შესვლა ზემოთ მოცემულ „ა“ და „ბ“ კატეგორიას ეკუთვნოდა, ჰუმანიტარული საფუძვლის გამოკლებით.

თუმცა არ არსებობს ადგილზე კონტროლის მექანიზმი იმისათვის, რომ მონიტორინგი გაეწიოს უცხოელების მიერ ვიზის ვადის გასვლისთანავე ქვეყანაში ბინადრობის ნებართვაზე განაცხადის გაკეთების ფაქტს; ასევე არ არსებობს მექანიზმი იმისათვის, რომ გაკონტროლდეს ქვეყანაში ვიზის გარეშე მათი ყოფნა და ქვეყანაში ბინადრობის ნებართვის ვადის ამოწურვისთანავე მისი განახლებისათვის განაცხადის გაკეთების ფაქტი. შესაბამისად, არანაირი ინფორმაცია არ მოიპოვება იმ უცხოელების რაოდენობაზე, რომლებიც ქვეყანაში დარჩენის ვადას აცილებენ. აქედან გამომდინარე, მთავრობა არაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ მხარი დაუჭიროს საქართველოში უცხოელების არალეგალურ საფუძველზე დარჩენის რეგულაციას. ასევე, მთავრობა არ ახორციელებს უცხოელების მიერ ქვეყნის დატოვების ხელშემწყობ ღონისძიებებს.

დაუყოვნებლივ უნდა იქნას განხილული დაკავების სპეციალური შენობების გამოყოფის სამართლებრივი საფუძვლები საქართველოში მყოფი საიმიგრაციო რეგულაციების ადმინისტრაციულად დამრღვევი უცხოელებისათვის, პენიტენციური დაწესებულებისაგან განცალკევებით, სადაც იმყოფებიან პატიმრები, რომლებიც სასჯელს იხდიან საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისად.

რეკომენდებულია მაქსიმალური ვადის დაწესება იმიგრაციის კანონის კონკრეტული დარღვევისათვის პირის დაკავების შემთხვევაში, სადაც განსაზღვრულია საზღვრის უკანონო გადაკვეთა, ვიზით დადგენილი დროის გადაცილება, ბინადრობის ნებართვები და სხვა დარღვევები. ადმინისტრაციული კანონი ასევე უნდა ეხებოდეს საიმიგრაციო კანონის დარღვევებს, რაც მოიცავს ვადაგადაცილებულ დარჩენასა და საზღვრის უკანონო გადაკვეთას (სამომავლოდ კრიმინალური განზრახვის გარეშე). ეს ნიშნავს არალეგალურ მიგრაციასთან დაკავშირებული სამართალდარღვევებისათვის ადმინისტრაციული სასჯელის ჰარმონიზებას, ასევე არსებული სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის გადასინჯვას საზღვრის უკანონოდ გადამკვეთი პირებისათვის, რაც ევროკავშირის პრაქტიკას არ შეესაბამება. მთავრობამ საჭიროა სრულად განახორციელოს ტრანსნაციონალური ორგანიზებული დანაშაულის გაერთიანებული ერების კონვენციის დამხმარე პროტოკოლი - „მიგრანტთა კონტრაბანდული საქმიანობის შესახებ სახმელეთო, საზღვაო და საჰაერო გზებით“.

6. მიგრაციული მონაცემები და სტატისტიკა

მიგრაციულ მონაცემთა ერთიანი ბანკის შექმნისათვის სამართლებრივი საფუძველი არსებობს კანონში უცხოელების შესახებ, თუმცა, მიუხედავად ამისა, მონაცემთა ბანკი ჯერ კიდევ არ შექმნილა. კანონმდებლობაში არ არის მოცემული ცალკე კანონი, რომელიც მონაცემების დაცვის საკითხს მოაწესრიგებდა. რეკომენდაციის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ძალაში უნდა შევიდეს ცალკე კანონი მონაცემთა დაცვის შესახებ, რომელიც ასევე შეეხებოდა მიგრაციის პერსონალურ მონაცემთა გაცვლას, მაგრამ არა თავმოყრილ მონაცემებს. რასაკვირველია, სამართლებრივი დებულებები უნდა ჩამოყალიბდეს, რათა გარანტირებული იქნას მონაცემების გაცვლის სწორი მექანიზმი შინაგან საქმეთა სამინისტროს, საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და იუსტიციის სამინისტროს შორის იმისათვის, რათა დაცული იქნას ინფორმაცია არა მხოლოდ უცხოელთა შესვლისა და გასვლის შესახებ, ასევე ინფორმაცია მათი სტატუსის ცვლილებისა და საქართველოში ბინადრობის შესახებ. ამას გარდა, მასშისამართლებრივად შესაძლებელი უნდა იყოს იმის განსაზღვრა, თუ რა სახის ერთობლივი მონაცემები იქნება ხელმისაწვდომი რეგულარულად სტატისტიკის ეროვნული ბიუროსათვის, რათა მათ თავიანთი სტატისტიკური სამუშაოს შესრულება შეძლონ, რაც ასე უკიდურესად მნიშვნელოვანია მიგრაციული პოლიტიკის შემუშავებისათვის ნებისმიერი ქვეყნის შემთვევაში. ასევე მნიშვნელოვანია მათ მიერ მიგრაციული სტატისტიკის ყოველწლიურად გადაცემა EUROSTAT-სათვის.

7. მიგრაციის მართვის ინსტიტუციონალური ჩარჩოები

შეფასების ჯგუფის ერთ-ერთი ცენტრალური რეკომენდაცია არის, მოიძებნოს ერთი ცენტრალური სტრუქტურა და დაეკისროს მას მიგრაციის მართვა. მისი ფუნქციებისა და ვალდებულებების განსაზღვრა ეროვნულ კანონმდებლობაში უნდა იქნას ასახული, რომლის თანახმად, მიგრაციის მართვის სამართლებრივ საფუძველში ასევე უნდა შევიდეს მიგრაციის საკითხებზე მომუშავე სხვა სააგენტოების ფუნქციებისა და ვალდებულებების აუცილებელი განსაზღვრა მიგრაციის ცენტრალური ორგანოს ფუნქციებისა და ვალდებულებების მიმართ.

ასევე მიწოდებულია რეკომენდაცია, რომ შემუშავდეს ან შეიცვალოს შესაბამისი კანონმდებლობა ევროკავშირის „Acquis“-ის, ასევე ევროკავშირის წევრი ქვეყნების გამოცდილების შესაბამისად.

8. საემიგრაციო პოლიტიკა და საზღვარგარეთ მყოფი ქართველი შრომითი მიგრანტების დაცვა

არსებული კანონმდებლობის თანახმად, საქართველოს მოქალაქეები, რომლებმაც საქართველოს სამუდამოდ დატოვება გადაწყვიტეს, იუსტიციის სამინისტროში უნდა დარეგისტრირდნენ. თუმცა, სხვადასხვა მიზეზების გამო, ეს ხშირად არ ხდება ხოლმე, რაც იმას ნიშნავს, რომ იუსტიციის სამინისტროში რეგისტრირებული ემიგრანტების რაოდენობა ზუსტად არ ასახავს საქართველოდან გარე მიგრაციას.

საგარეო საქმეთა სამინისტრო საზღვარგარეთ მცხოვრებ საქართველოს მოქალაქეებს რეკომენდაციას აძლევს დარეგისტრირდნენ იმ ქვეყანაში არსებულ საქართველოს საელჩოებში, სადაც ჩადიან. შეფასების ჯგუფისადმი წარდგენილი ინფორმაციის თანახმად, საქართველოს საელჩოების საკონსულოები არეგისტრირებენ საზღვარგარეთ როგორც სამუდამოდ, ასევე დროებით მცხოვრებ საქართველოს მოქალაქეებს. თუმცა, ვიდრე სამართლებრივად არ იქნება მოწესრიგებული კონკრეტული უპირატესობები რეგისტრაციისათვის (მაგ. ხმის მიცემა საზღვარგარეთ, ან ფულადი დახმარება სამშობლოში როგორც უცხოელი რეზიდენტისათვის), რთული იქნება საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრები მოქალაქეების დარწმუნება, რომ რეგისტრაცია მათთვის სახარბიელოა.

რამდენადაც მოქალაქეების შრომითი მიგრაცია საქართველოსათვის ჯერ კიდევ ერთერთ მნიშვნელოვან ასპექტს წარმოადგენს, რეკომენდებულია, რომ დადგინდეს სამართლებრივი ჩარჩოები საზღვარგარეთ მყოფი მოქალაქეების დასაქმების ასპექტების მართვისათვის, ე.ი. შესაძლო ორმხრივი ხელშეკრულებებისათვის.

დასაქმების სააგენტოების საქმიანობის მოწესრიგება, რომლებიც საქართველოს მოქალაქეებს დასაქმებისათვის აგზავნიან საზღვარგარეთ, ამ მხრივ ერთ-ერთ პრიორიტეტს უნდა წარმოადგენდეს, მაგ. ლიცენზირების ან სხვა სისტემის მეშვეობით, რომელიც საერთაშორისო პრაქტიკას შეესაბამება. თანაბრად მნიშვნელოვანია საქართველოს მოქალაქეების დახმარება და დაცვა საზღვარგარეთ მუშაობის განმავლობაში, მაგ. ორმხრივი შრომითი საემიგრაციო ხელშეკრულების დადებით იმ ქვეყნებთან, სადაც ისინი ცხოვრობენ, სადაც მოცემული იქნება კონკრეტული შეთანხმება შრომითი მიგრანტების დასაცავად, შრომითი ატაშეების განაწილება საქართველოს საელჩოებში საზღვარგარეთ, მობილურობის პარტნიორობის გააქტიურება ევროკავშირის წევრ ქვეყნებთან და ა.შ.

მიგრაციის მართვაში არსებული ხარვეზების აღმოფხვრისათვის საქართველოს მთავრობამ უნდა შექმნას ცენტრალური, ძლიერი სტრუქტურა მიგრაციისა და თავშესაფრის სფეროში, რაც უზრუნველყოფს ეფექტურ ინსტიტუციონალურ საკანონმდებლო ჩარჩოს მიგრაციის მართვისათვის. შესაბამისმა სახელმწიფო პირებმა უნდა გამოყონ ერთი „მთავარი უწყება“ და დააკისრონ მას კოორდინატორის როლი მიგრაციის საკითხების მოგვარებაში.

ეს უწყება შეიძლება იყოს არსებული დაწესებულება, რომელსაც გაუფართოვდება კომპეტენციები. მისი ძირითადი მისია იქნება მიგრაციული პოლიტიკის მომზადებისა და განხორციელების პროცესის მართვა და კოორდინაცია, ასევე თანამშრომლობა მიგრაციის სფეროს შესაბამის უწყებებთან.

აღნიშნული ინსტიტუციის კომპეტენციაში უნდა შედიოდეს არა მხოლოდ ლეგალური მიგრაციის (ქვეყანაში შესვლისა და ცხოვრების ნებართვა), არამედ ქვეყანაში უცხოელთა არალეგალურად ცხოვრების პრევენციისა და აღკვეთის საკითხები. ამ თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია მჭიდრო თანამშრომლობა ეროვნულ პოლიციასთან, რომელსაც აქვს შესაძლებლობა, სხვადასხვა უწყებებიდან (სასაზღვრო პოლიცია, უწყება რომელიც გასცემს საქართველოში შესვლისა და ცხოვრების ნებართვას) მოწოდებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით, იმუშაოს ამ მიმართულებით მთელი ქვეყნის ტერიტორიაზე. მიგრაციის ცენტრალური უწყება პასუხისმგებელი უნდა იყოს ვიზის გაგრძელებისა და ქვეყანაში ბინადრობის საკითხებზე, ასევე თავშესაფრის უზრუნველყოფის პროცესზე, მაგრამ არა საზღვრის კონტროლზე. ეს პასუხისმგებლობა უნდა დარჩეს საქართველოს სასაზღვრო პოლიციას; ხოლო საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს საკონსულო დეპარტამენტმა უნდა განაგრძოს ქვეყნის გარეთ ვიზების გაცემა.

ამ სტრუქტურის ტერიტორიული წარმომადგენლობა შესაძლოა უზრუნველყოფილი იქნას საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს ტერიტორიული ორგანოების საშუალებით. ეს სააგენტო ამ ეტაპზე გასცემს საქართველოში უცხოელთა კანონიერი ბინადრობის დამადასტურებელ დოკუმენტებს. შესაბამისად, მიგრაციის ცენტრალური უწყების ჩამოყალიბების შემდეგ, ამ სფეროში მოქმედი უწყებების ფუნქციები და ვალდებულებები უნდა მოერგოს ახლად შექმნილი ერთეულის ფუნქციებსა და ვალდებულებებს. ეს ადმინისტრაციული პროცესები უნდა აისახოს საკანონმდებლო ჩარჩოში. შეფასების ჯგუფს მიაჩნია, რომ გარდა მიგრაციის ცენტრალური უწყების ჩამოყალიბებისა, სასურველია დახურული ტიპის დაწესებულების შექმნა არალეგალურ მიგრანტთა ადმინისტრაციული დაკავებისათვის. აღნიშნულ ცენტრს უნდა კურირებდეს არალეგალური მიგრაციის საკითხების შემსწავლელი სტრუქტურა და მართავდეს ან სასაზღვრო პოლიცია (როგორც ბევრ ქვეყანაშია მიღებული) ან იუსტიციის სამინისტრო (რომელიც კურირებს პენიტენციურ სისტემას საქართველოში). ამასთან, რეკომენდებულია ერთი ინსტიტუციის გამოყოფა, რომელიც შეიმუშავებს და განახორციელებს უცხოელთათვის საქართველოში მუშაობის ნებართვის უზრუნველყოფის პროცედურებს. ამ უწყებას დასჭირდება დამსაქმებელთა და უცხოელ მუშახელს შორის არსებული კონტრაქტების სრულყოფილი და გამჭვირვალე აღრიცხვა და ინფორმაცია უცხოელთა დამქირავებლების შესახებ. ლოგიკურია, ეს ფუნქცია დაეკისროს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტროს, რადგან მას აქვს საუკეთესო ტერიტორიული ქსელი და შეუძლია მიგრაციის ცენტრალურ უწყებასთან ერთად იმუშაოს ყოველდღიურ საკითხებზე. თუმცა თვითდასაქმებულთა და ინვესტორთა შემთხვევაში, სასურველია თუ ჩაერთვება ეკონომიკური განვითარების ან ფინანსთა სამინისტრო და ჩამოყალიბდება „ინვესტირების ხელშეწყობის ცენტრი“, რომელიც შესაბამისობაში იქნება საქართველოს არსებულ პოლიტიკასთან უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის შესახებ. რეკომენდებულია, რომ მთავრობასთან შეთანხმებისა და შესაბამისი კანონმდებლობის არსებობის პირობებში მიგრაციის ცენტრალურ უწყებას ჰქონდეს გადამწყვეტი უფლებამოსილება მიგრაციასთან დაკავშირებულ საკითხებში. მის ფუნქციებსა და ფლებამოსილებაში უნდა შედიოდეს ძლიერი როლი პოლიტიკური საკითხების გადაწყვეტაში, მან უნდა შეიმუშაოს პროცედურები და უზრუნველყოს მათი შესაბამისობა კანონმდებლობასთან (ქვეყანაში შესვლის, ყოფნისა და ქვეყნიდან გასვლის შესახებ; უცხოელთა სამართლებრივი სტატუსისა და შრომითი მიგრაციის შესახებ; ინსტრუქციები და რეგულაციები; ადმინისტრაციული სტრუქტურა და სხვა) ასევე იტვირთოს ძლიერი მაკოორდინირებელი ფუნქცია, რათა უზრუნველყოს ყველა შესაბამისი სააგენტოს მონაწილეობა ამ უმნიშვნელოვანეს სფეროში სამთავრობო პოლიტიკისა და პროგრამების განხორციელებისას. შეფასების ჯგუფი პირველ ეტაპზე სთავაზობს საქართველოს მთავრობას გაითვალისწინოს იმ დავალებათა განაწილება, რომელიც არ შედის მიგრაციის ცენტრალური სააგენტოს გეგმაში:

1. მიგრაციული პოლიტიკა: შეიმუშავებს პრეზიდენტის ადმინისტრაცია, კონსულტაციას გაუწევენ იუსტიციის სამინისტრო და სახელმწიფო მინისტრის სამსახური ევროატლანტიკური ინტეგრაციის საკითხებში; ასევე უზრუნველყოფილი უნდა იქნას სტატისტიკური ინფორმაცია საქართველოში და საქართველოს გავლით მიგრაციული ტენდენციების შესახებ.

2. მიგრაციული კანონმდებლობა: მოამზადებს იუსტიციის სამინისტრო, კონსულტაციებს გაუწევენ: შინაგან საქმეთა სამინისტრო, საგარეო საქმეთა სამინისტრო, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტრო და სახელმწიფო მინისტრის სამსახური ევროატლანტიკური ინტეგრაციის საკითხებში.

3. ლეგალური მიგრაციის საკითხები: საგარეო საქმეთა სამინისტრო საზღვარგარეთ და იუსტიციის სამინისტრო საქართველოში, მათ მხარს დაუჭერენ საქართველოს შრომის ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტრო დასაქმების საკითხებში და საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია საერთაშორისო სასაზღვრო პუნქტებში; ჩატარდება კონსულტაციები სხვადასხვა შესაბამის სამინისტროებთან.

4. არალეგალური მიგრაციის საკითხები: შინაგან საქმეთა სამინისტრო, იუსტიციის სამინისტროს ინფორმაციაზე დაყრდნობით. ზოგადად, არ უნდა მოხდეს მიგრაციული პოლიტიკის და ლტოლვილთა საკითხების აღრევა, ამდენად მთავრობისათვის პოლიტიკური კურსის შემთავაზებელ ყველაზე აშკარა კანდიდატად რჩება იუსტიციის სამინისტრო. როდესაც ვსაუბრობთ მიგრაციაზე, მნიშვნელოვანია ყოველთვის განვასხვავოთ იმიგრაცია და ემიგრაცია (ანუ დიასპორა); ამ ორი კატეგორიისათვის პოლიტიკა ცალკე უნდა შემუშავდეს.

მიგრაციული პროცესების ეფექტური მართვა საქართველოს მთავრობის უმაღლესი პრიორიტეტია, ამისათვის უნდა განისაზღვროს ცენტრალური უწყება, რომელიც კოორდინაციას გაუწევს მიგრაციული პოლიტიკის მართვასა და განხორციელებას. აღნიშნული პრიორიტეტის გათვალისწინებით, დაუშვებელია მიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხების აღრევა. იმიგრაცია (უცხოელების შესვლა საქართველოში) განხილული უნდა იქნას როგორც მიგრაციის მართვის უმნიშვნელოვანესი პრიორიტეტი, ხოლო ემიგრაცია (ქართველების გასვლა და კეთილდღეობა საზღვარგარეთ) როგორც ასევე მნიშვნელოვანი, მაგრამ განსხვავებული ხასიათის პრიორიტეტი. აღნიშნულის შესაბამისად, თანამშრომლობის ახალი პროტოკოლების შექმნით ან არსებულთა განახლებით, უნდა გაძლიერდეს მიგრაციის მართვის საკითხებში ჩართული ინსტიტუციების თანამშრომლობა. ამ პროცესს კოორდინაცია უნდა გაუწიოს ახლად ჩამოყალიბებულმა „მთავარმა უწყებამ“.

ამასთან, შეფასების ჯგუფი თვლის, რომ უნდა შეიქმნას იმ პირთა სასიგნალო სია²¹ რომლებიც ჩერდებიან საქართველოს ტერიტორიაზე ნებადართული პერიოდის გასვლის შემდგომ. ამ სფეროში უნდა გაძლიერდეს უწყებათაშორისი თანამშრომლობა, განსაკუთრებით იუსტიციის სამინისტროსა და სასაზღვრო პოლიციას შორის. სასაზღვრო პოლიციისათვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ წარმოებული ჩანაწერები გაცემული ვიზების შესახებ. რეკომენდებულია, იუსტიციის სამინისტროს მოქალაქეობისა და მიგრაციის საკითხების შემსწავლელი განყოფილების თანამშრომლებს ხელი მიუწვდებოდეთ სასაზღვრო პოლიციის PIRS მონაცემთა ბაზაზე. ასევე რეკომენდებულია, რომ კომპეტენტურმა ინსტიტუციებმა შეიმუშაონ ქვეყანაში ვადის დარღვევით მცხოვრებ პირთა გამოვლენის პროცედურების მომზადებისათვის საჭირო თანამშრომლობის მექანიზმი. აღნიშნული მოიცავს ინფორმაციული ტექნოლოგიების მომზადებასა და მონაცემთა გაცვლის სისტემის ჩამოყალიბებას, რაც უზრუნველყოფს უცხოელთა შესახებ მონაცემების გაცვლას საქართველოს სასაზღვრო პოლიციას, იუსტიციის სამინისტროს, საგარეო საქმეთა სამინისტროს და სხვა შესაბამის პოლიციურ ძალებს შორის. PIRS მონაცემთა ბაზის განახლება სავალდებულოა, რათა იგი მოიცავდეს ინფორმაციას საქართველოში მცხოვრები უცხოელების სტატუსის შეცვლისა და მათი კანონიერი ბინადრობის გახანგრძლივების შესახებ, მათი უკეთ მონიტორინგის მიზნით. აღნიშნულის მისაღწევად, PIRS უნდა

შეიცავდეს საგარეო საქმეთა და იუსტიციის სამინისტროებში არსებულ მონაცემთა ბაზებსა და ჩანაწერებს. რეკომენდებულია ამ დისკუსიაში ინფორმაციული ტექნოლოგიების პერსონალის ჩართვა. ამასთან, ინფორმაციული ტექნოლოგიების პერსონალისათვის მნიშვნელოვანია სტატისტიკის სამსახურის წვლილი, რათა განსაზღვროს თუ რა ტიპის თავმოყრილ მონაცემთა ბაზის წარმოება არის საჭირო. მონაცემები საზღვარგარეთ მომუშავე ქართველი მიგრანტების, საქართველოში მცხოვრები უცხოელების, ლტოლვილების და თავშესაფრის მაძიებლების შესახებ წარმოადგენს ძირითად ბაზას მიგრაციული პოლიტიკის და მიგრაციის ეფექტური მართვის ჩამოყალიბებისათვის; აღნიშნული პოლიტიკა უნდა შეიცავდეს წარსული და მიმდინარე ტენდენციების შესწავლას და მოკლევადიანი პროგნოზების მომზადებას. ამდენად, ერთიანი მონაცემები მიგრაციისა და მისი მართვის შესახებ ემყარება მიგრაციის ინდიკატორების პაკეტს, რომელზეც უნდა შეთანხმდნენ და გამოიყენონ ჩართულმა ინსტიტუციებმა. როდესაც მიგრაციის მონაცემთა ერთიანი ბანკის შექმნა განპირობებულია უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის 66-ე მუხლით, მიგრაციის მონაცემთა ელექტრონული ბაზის შექმნა განსაზღვრულია ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის 4.3.2 პუნქტით. უცხოელთა შესახებ კანონით გათვალისწინებულ მოთხოვნათა შესრულებისათვის სავალდებულოა შემდეგ ღონისძიებათა განხორციელება:

1. მონაცემთა შეტანისა და განახლების პროცედურების მომზადება სამთავრობო უწყებათა მიერ; მონაცემთა კოდირების სპეციალისტთა ტრენინგის უზრუნველყოფა დისჰარმონიული კოდირების თავიდან აცილების მიზნით;

2. მონაცემთა ბაზის ერთობლივად გამოყენების პროცედურების მომზადება;

3. სისტემის (პროგრამული უზრუნველყოფა) და მეთოდოლოგიის შემუშავება, რომელიც მოგვცემს მიგრაციის მონაცემთა ერთიან ბანკში დაცული ინფორმაციის კორელაციის, გენერალიზაციის და დამუშავების საშუალებას;

4. მიგრაციის მონაცემთა ერთიან ბანკში დაცული ინფორმაციის საჯაროობის რეგულირება;

5. მიგრაციის მონაცემთა ერთიან ბანკში დაცულ სპეციფიურ ინფორმაციაზე შეზღუდული მისაწვდომობის დაწესება. მიგრაციის გაძლიერებული „მთავარი” უწყება იქნება მონაცემთა სისტემის მართვის მაკოორდინირებელი რგოლი.

შეფასების ჯგუფის რეკომენდაცია ითვალისწინებს სამოქალაქო რეგისტრაციის სააგენტოს მონაცემთა ბაზის განვრცობას, რისთვისაც პირველ ეტაპზე უნდა მოხდეს სისტემაში უცხოელთა ფოტოების განთავსება. რაც შეეხება ბიომეტრიის შეტანას, ეს უნდა მოხდეს სტრუქტურული და პროცედურული პრობლემების ადეკვატურად მოგვარების შემდეგ. საქართველოში მიგრაციის მართვის გაუმჯობესებისათვის უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯია თანამშრომლობა მიგრანტთა წარმომავლობისა და საბოლოო დანიშნულების ძირითად ქვეყნებთან. ამ ქვეყნებთან, განსაკუთრებით ევროკავშირის მეზობელ წევრებთან, შეთანხმების მიღწევა უნდა გახდეს საერთაშორისო და მიგრაციული პოლიტიკის უმაღლესი პრიორიტეტი.

ქვეყნიდან შესაბამის უცხოელთა იძულებითი გაძევების უზრუნველყოფისათვის მთავრობამ უნდა ჩამოაყალიბოს სპეციალური ფონდი, საიდანაც დაფინანსდება ეს პროცედურები, ასევე განთავსება, ტრანსპორტირება და სამედიცინო მომსახურება. აღნიშნულის შესაბამისად, მთავრობამ უნდა მიაღწიოს შეთანხმებას საჰაერო და სხვა გადამზიდებთან, რათა მათ მიაწოდონ მიგრაციის სამსახურს ინფორმაცია მგზავრების შესახებ. ეს უზრუნველყოფს ინფორმაციის გადამოწმების შესაძლებლობას სანამ უცხოელები ჩამოვლენ საქართველოში.

_____________________

21. „შავი სია“ ძირითადად გამოიყენება უარყოფით კონტექსტში და გულისხმობს სიაში შეყვანილ პირთა გამორიცხვას. მას ხანდახან მოიხსენიებენ როგორც აკრძალულ მიგრანტთა სიას. დაკვირვების სია გამოიყენება მიჩუმებული სიგნალების გასააქტიურებლად და მოითხოვს სიაში შეყვანილ პირთა ყურადღებით შესწავლას, ან, მიმდინარე სისხლის სამართლის გამოძიების შემთხვევაში, შესაბამის პირებზე დაკვირვების წარმოებას.

ტექნიკური დავალებები მიგრაციის მართვის სისტემისა და ევროკავშირის ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის კანონების კრებულთან ჰარმონიზაციის საჭიროებების შესწავლისათვის.

1. წინაპირობა

2006 წლის ნოემბერში საქართველომ ხელი მოაწერა ევროკავშირის დოკუმენტს „ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის“ შესახებ - საქართველოს სამოქმედო გეგმას, რომელშიც თანამშრომლობის სტრატეგიული ამოცანებია ჩამოყალიბებული. აღნიშნული დოკუმენტი ავალებს ქვეყანას მიგრაციისა და საზღვრის მართვის მყარი პოლიტიკიური საფუძვლის მქონე მიგრაციის სამოქმედო გეგმის შემუშავებას. საქართველოს მთავრობის სტრატეგიულ დოკუმენტში, რომელიც შედგენილია 2007 წლისათვის ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის განსახორციელებლად, აღიარებულია ევროპული სტანდარტების მიღწევის საჭიროება მიგრაციის მართვის სფეროში, რომელიც თავის მხრივ მოიცავს მიგრაციისა და საზღვრის მართვის სწორი პოლიტიკის შემუშავებას. ამ მხრივ 2007 წლის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ მიმართულებას წარმოადგენს მიგრაციისა და თავშესაფრის შესახებ სტრატეგიის მიღება და ეროვნული სამოქმედო გეგმის შემუშავების დაწყება. ევროკავშირის თემატური პროგრამის სტრატეგიული დოკუმენტის პროექტი მიგრაციისა და თავშესაფრის (2007-2010) სფეროში მესამე ქვეყნებთან თანამშრომლობის შესახებ უპირატესობას ანიჭებს აღმოსავლეთის სამიგრაციო მარშრუტს და მთავარ სიძნელედ მოიხსენიებს კანონმდებლობაში, ინსტიტუციურ და სამიგრაციო პოლიტიკაში არსებულ შეუსაბამობებს, აგრეთვე სამუშაო ასაკის მქონე ადამიანების ემიგრაციის მაღალ მაჩვენებლებს და სამხრეთ კავკასიაში ზოგადად არსებულ რთულ ეკონომიკურ პირობებს. სტრატეგიული დოკუმენტის პროექტი მოუწოდებს წარმომავლობის, ტრანზიტისა და დანიშნულების ქვეყნებს შორის რეგიონული დიალოგისა და თანამშრომლობის დაწყებისაკენ და ხელს უწყობს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებში მიგრაციასთან დაკავშირებული საკანონმდებლო სტრუქტურებისა და პოლიტიკის განვითარებას. სწორედ ამ კონტექსტში საქართველოს მთავრობამ მიმართა მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციას ჩაეტარებინა ქვეყანაში ამჟამად არსებული მიგრაციის მართვისა და პრაქტიკული საქმიანობის შესწავლა-შეფასება საქართველოს შესაბამისი კანონმდებლობის ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის/ევროკავშირის მიგრაციული კანონმდელბლობის შესაბამისობაში მოყვანისა და ჰარმონიზაციის მიზნით. საკუთარ ინსტიტუციურ შესაძლებლობებზე დაყრდნობით და მიგრაციის საკითხებზე მომუშავე უწყებებთან ნაყოფიერი თანამშრომლობის გათვალისწინებით მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია გამოხატავს მზადყოფნას დაეხმაროს საქართველოს მთავრობას მიგრაციის საკითხების მიმართ სისტემური მიდგომის შემუშავებაში, რაც თავის მხრივ შესაბამისობაში იქნება ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმასა და სხვა საერთაშორისო ვალდებულებებთან. შეფასება, რომელიც ევროკავშირის მიგრაციული კანონმდებლობის სპეციფიკის გათვალისწინებით უნდა განხორციელდეს, ამ მიმართულებით გადადგმულ პირველ ნაბიჯს წარმოადგენს. აღნიშნული შეფასების განხორციელება ხელს შეუწყობს მიგრაციის კომპლექსური ფენომენის უკეთ შესწავლას, მიგრაციისა და პოლიტიკის სხვა სფეროების ურთიერთკავშირის გაცნობას. იგი აგრეთვე დაეხმარება საქართველოში მიგრაციის დარგში პოლიტიკის შემქმნელებსა და პრაქტიკოსებს ეფექტური პრაქტიკის განსაზღვრაში და საფუძვლად დაედება მიგრაციის ტრატეგიისა და ასმოქმედო გეგმის შემუშავებას, რომელიც ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმით არის გათვალისწინებული.

2006 წლის თებერვლიდან მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია ახორციელებს პროექტს „ინფორმირებული მიგრაცია - კანონიერი მიგრაციის ხელშეწყობის ინტეგრირებული მიდგომა ეროვნული პოტენციალის გაზრდისა და სამხრეთ კავკასიის და ევროკავშირის რეგიონთაშორისი დიალოგის გზით” - რომლის ფინანსურ მხარდაჭერას ახორციელებს ევროკავშირის პროგრამა „ფინანსური და ტექნიკური დახმარება მესამე ქვეყნებისათვის მიგრაციისა და თავშესაფრის სფეროებში”. აღნიშნული მიზნად ისახავს არსებული რეგიონთაშორისი მიგრაციისა და თავშესაფრის მართვის დიალოგის შედეგებისა და სარგებლის გაღრმავებას გამგზავნ და სატრანზიტო და მიმღებ, ევროკავშირის წევრ, ქვეყნებს შორის. აგრეთვე პროექტით გათვალისწინებულია უკანონო მიგრაციის შემცირებისათვის შესაბამისი პოლიტიკისა და მექნიზმების შემუშავება, რომლებიც თავის მხრივ ხელს შეუწყობენ სამხრეთ კავკასიის ინსტიტუციური შესაძლებლობების გაძლიერებას და კანონიერი მიგრაციის, სამშობლოში დაბრუნებისა და რეინტეგრაციის ხელშემწყობი სისტემების განვითარებას. 2006 და 2007 წლებში ჩატარდა ორი მრავალწარმომადგენლობითი შეხვედრა, რის შედეგადაც წარმოიქმნა ქვეყნების ჯგუფი, რომლის შემადგენლობაშიც შედიან საქართველო, გერმანია და ჩეხეთის რესპუბლიკა. აღნიშნულთ დაევალათ ერთობლივი ღონისძიებების გატარება. ზემოხსენებული საქმიანობის შესწავლა-შეფასება განხორციელდება ქვეყნების მრავალწარმომადგენლობითი ჯგუფის ფორმატის ფარგლებში. მისიას, რომლიც შემადგენლობაშიც შევლენ ჩეხეთის რესპუბლიკის, გერმანიისა და რუმინეთის ოფიციალური პირები უხელმძღვანელებს მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ექსპერტი.

2. მიზანი

შეფასების ძირითადი მიზანია საქართველოს მთავრობის პოტენციალის გაძლიერება, რათა შეიქმნას მიგრაციის მართვის რეალისტური და ეფექტური სისტემა, რომელშიც გათვალისწინებული იქნება ქართული რეალიები, ხოლო ეროვნული კანონმდებლობა შესაბამისობაში იქნება საერთაშორისო სტანდარტებთან, ევროპის სამეზობლო პოლიტიკასა და ევროკავშირის უცხოური პოლიტიკის სხვა ინსტრუმენტებთან. შეფასების შედეგები სასარგებლო იქნება შესაბამისი მიზნობრივი უწყებებისათვის მიგრაციის მართვის სფეროში საკვანძო სამოქმედო არეალების განსაზღვრაში და ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის ფარგლებში საქართველოს სამოქმედო გეგმის განხორციელებაში.

3. ამოცანები

შეფასების ამოცანები შემდეგში მდგომარეობს:

1. მიგრაციის მართვის არსებული პრაქტიკისა და პროცესში ჩართული სხვადასხვა სახელმწიფო უწყებების საქმიანობის ანალიზი;

2. ევროკავშირის მიგრაციულ კანონმდებლობაზე დაყრდნობით საქართველოში მიგრაციის მართვის მარეგულირებელი კანონმდებლობის ანალიზი და არსებული, თუ კი ასეთი არსებობს, შეუსაბამობების გამოვლენა;

3. ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის საქართველოს სამოქმედო გეგმით გაწერილი მიგრაციის მართვის კონკრეტული ამოცანების ანალიზი არსებულ სისტემასთან მიმართებაში და აღნიშნული ამოცანების განხორციელებისათვის საჭირო ღონისძიებების განსაზღვრა;

4. საქართველოს მიგრაციის მართვის სტრუქტურებისა და სხვა ქვეყნების მიგრაციის მართვის საუკეთესო სტანდარტების პრაქტიკული გამოცდილების შედარებითი ანალიზის განხორციელება;

5. ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის განხორციელების მიზნით საქართველოს მთავრობისათვის რეკომენდაციების მომზადება ეროვნული სპეციფიკის ამსახველი მიგრაციის მართვის პოტენციურ სტრატეგიაზე;

6. შესაძლებელია შეფასების შედეგების გამოყენება ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის მიგრაციის სამოქმედო გეგმის შემუშავების საფუძვლად. გერმანიის მთავრობის განსაკუთრებული მოთხოვნის გათვალისწინებით, შეფასების განხორციელებისას განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმობა თავშესაფრის მაძიებელთა შესახებ საქართველოს კანონმდებლობის შესახებ ინფორმაციის შეგროვებასა და გაანალიზებას. განხილვის საგანს აგრეთვე წარმოადგენს ლტოლვილებისა და თავშესაფრის მაძიებლების დაცვის ამჟამად მოქმედი მექანიზმები.

4. მოსალოდნელი შედეგები

მიგრაციის მართვის სფეროში არსებული საკანონმდებლო/სტრუქტურული სისტემის შეფასების დასრულება. საჭიროებების განსაზღვრა. ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის გათვალისწინებით, მიგრაციის მართვის არსებული სისტემის გაუმჯობესების თაობაზე რეკომენდაციების მომზადება და გამოყენება ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის მიგრაციის სამოქმედო გეგმის განვითარების საფუძვლად.

5. შედეგები

შეფასების შედეგები შემდეგში მდგომარეობს:

- მიგრაციის მართვის უწყებები საქართველოში და პოტენციური დონორები მიიღებენ;

- შეფასების დოკუმენტს, რომელშიაც განხილული იქნება მიგრაციის მართვის თანამედროვე სისტემა გაუმჯობესების შესაძლებლობებითა და მოდელებით;

- შემუშავდება მიგრაციის მართვის არსებული სისტემის ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის საქართველოს სამოქმედო გეგმასთან მისადაგების გზამკვლევი;

- მიგრაციის სფეროს საკანონმდებლო სისტემის ანალიზი გვიჩვენებს ევროკავშირის კანონების კრებულთან შესაბამისობის მიღწევის კონკრეტულ საჭიროებებს;

- საქართველოს უწყებებისათვის მომზადდება მყარი საფუძველი ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის მიგრაციის სამოქმედო გეგმის განსახორციელებლად;

- თავშესაფრის მოთხოვნის განაცხადების განხილვის პირობებისა და ლტოლვილების ინტერესების დაცვის შესახებ საქართველოს მიერ ახლად შემოღებული კანონმდებლობისა და ინსტიტუციური მექანიზმების ანალიზი.

6. მოქმედებები

ფაზა I - მოსამზადებელი სამუშაოები (აგვისტო - 2-3 კვირა)

1. არსებული მონაცემების მიმოხილვა

საქართველოში მიგრაციის მართვის სისტემის შესაფასებელი მისიის დაწყებამდე მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ექსპერტები განიხილავენ და გააანალიზებენ საქართველოში მიგრაციის მართვის სტრუქტურის მონაცემებს.

2. საკანონმდებლო ნორმებისა და სტანდარტების ანალიზი

ლიტერატურის მიმოხილვისა და კონსულტაციების გზით განხორციელდება მიგრაციის საკანონმდებლო სტრუქტურის ანალიზი. ჩატარდება საქართველოს საკანონმდებლო სისტემისა და ევროკავშირის კანონების კრებულის შედარება.

3. ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის ფარგლებში მიგრაციის კონკრეტული ამოცანების ანალიზი განხორციელდება ევროპის სამეზობლო პოლიტიკისა და ევროკავშირის უცხოეთის პოლიტიკის ინსტრუმენტების ანალიზი საქართველოში ამჟამად არსებული ინსტრუმენტებთან შედარების

გზით.

ფაზა II - მისია თბილისში (5 დღე 1-5 ოქტომბერი, 2007)

4. მიგრაციის მართვის სტრუქტურებისა და სისტემის საჭიროების შეფასება ადგილზე. მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ორი ექსპერტი გაუძღვება ხუთდღიან შეფასებით მისიას თბილისში საქართველოს მიგრაციის მართვის არსებულ სტრუქტურებზე ინფორმაციის მოპოვების მიზნით. ვიზიტის დროს შეგროვდება ინფორმაცია, შესაბამისი სამთავრობო სტრუქტურები მიიღებენ საჭირო ინფორმაციას. გათვალისწინებული იქნება მთავრობის მხრიდან დაინტერესებული პირების/ორგანიზატორების მიერ გამოკვეთილი საჭიროებები. მოეწყობა შეხვედრები საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს, შინაგან საქმეთა სამინისტროს (სასაზღვრო პოლიციის ჩათვლით), იუსტიციის სამინისტროს, საგარეო საქმეთა სამინისტროს, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოცუზრუნველყოფის სამინისტროს, ევროპისა და ევრო-ატლანტიკური ინტეგრაციის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის ოფისის, ეკონომიკური რეფორმების საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის ოფისის (შეძლებისდაგვარად საგარეო ურთიერთობათა საპარლამენტო კომიტეტის და ეროვნული უშიშროების საბჭოს) და ევროპის კომისიის დელეგაციის წარმომადგენლებთან. შეფასებაში ყურადღება გამახვილებული იქნება ზემოხსენებული სამთავრობო სტრუქტურების მონაწილეობაზე მიგრაციის მართვაში, ინსტიტუციური პროცედურების, არსებული საკანონმდებლო ბაზის ეფექტურობასა და მის ევროკავშირის მიგრაციული კანონმდებლობასთან შესაბამისობაზე ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის საჭიროებების გათვალისწინებით. დაინტერესებულმა პირებმა უნდა გაუზიარონ ექსპერტებს თავიანთი ინსტიტუციური გამოცდილება და თავიანთი წვლილი შეიტანონ მიგრაციის მართვის სისტემის სრულყოფის საქმეში.

5. ევროკავშირის კანონების კრებულის პრეზენტაცია და მისი გამოყენება მიგრაციის მართვის სისტემაში შესაბამის მოხელეებთან ცალკეული შეხვედრების დროს, მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ექსპერტი ჩაატარებს პრეზენტაციას და გამართავს დისკუსიას ევროკავშირის შესაბამის საკანონმდებლო ინსტრუმენტებზე (ევროკავშირის კანონების კრებული და ევროპის სამეზობლო პოლიტიკა) და მათ გამოყენებაზე საქართველოსათვის მიგრაციის მართვის მოდელის შემუშავებისას. დაინტერესებულ პირებს, ადგილობრივ პარტნიორებს აგრეთვე გააცნობენ სხვა ქვეყნების საუკეთესო პრაქტიკულ გამოცდილებას.

ფაზა III - ანალიზი და შედეგების პრეზენტაცია (შემდგომი 6 კვირა)

6. შეგროვილი ინფორმაციის ანალიზი და შეფასების ანგარიშის მომზადება მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ექსპერტები მოახდენენ შეგროვილი ინფორმაციის ანალიზს და შეადგენენ ჩატარებული შეფასებითი მისიის ანგარიშის პროექტს, რომელშიც განსაკუთრებულ ყურადღებას გაამახვილებენ ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის შესრულებასა და ადგილობრივი კანონმდებლობის ევროკავშირის მიგრაციულ კანონმდებლობასთან შესაბამისობაში მოყვანისათვის არსებული საჭიროებების განსაზღვრაზე.

7. შედეგების წარმოდგენა საქართველოს მთავრობისათვის

მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ექსპერტები შესაბამის სამთავრობო სტრუქტურებს წარმოუდგენენ მათი მისიის შედეგებსა და რეკომენდაციებს მომავალი საქმიანობის შესახებ. მონაწილეებს დაურიგდებათ ანგარიშის ასლი და საქართველოს მიგრაციის სამოქმედო გეგმის განვითარების გზამკვლევი.

8. გუნდი და მმართველობა

შეფასების მისიის შემადგენლობაში შევა მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცის ერთი ექსპერტი, რომელსაც გააჩნია მიგრაციის მართვის საკითხებში გამოცდილება და ევროკავშირის კანონმდებლობისა და ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის საფუძვლიანი ცოდნა. ისინი აგრეთვე შეასრულებენ მოსამზადებელ ანალიზსა და ანგარიშის პროექტს. პროექტს ხელმძღვანელობას გაუწევს მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის თბილისის მისია მსო-ს ვენის (ავსტრია) ტექნიკური თანამშრომლობის ცენტრთან ერთად.

9. მონაწილეები მთავრობის მხრიდან

დაინტერესებული პირები მთავრობის მხრიდან დაავალებენ თავიანთ თანამშრომლებს გაწიონ კონსულტაციები და წარმოადგინონ საჭირო ინფორმაცია შეფასების განხორციელების პროცესში.

10. მონიტორინგი და შეფასება

პროექტის მონიტორინგი განხორციელდება მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის სტანდარტული პროცედურების თანახმად. ინგლისურ და ქართულ ენებზე შესრულებული საბოლოო დოკუმენტის გადაცემამდე მსო განსახილველად წარმოადგენს შეფასების დოკუმენტის პროექტს.

საქართველოში მიგრაციის მართვის სისტემის შეფასება
დღის წესრიგი

დელეგაციის წევრები

ბ-ნი პიერ როსი-ლონგი - ტექნიკური თანამშრომლობის სფეროს სპეციალისტი ევროპისა და შუა აზიის ქვეყნებისათვის, მსო, ვენა;

ქ-ნი პავლა ფრიდრიხოვა, განყოფილების უფროსი - წარმოშობის ქვეყნების პოლიტიკის, საერთაშორისო ურთიერთობებისა და ინფორმაციის განყოფილება, ახლად შექმნილი საზღვრის დაცვისა და მიგრაციის ანალიზის ცენტრის კოორდინატორი, თავშესაფრისა და მიგრაციის პოლიტიკის დეპარტამენტი, ჩეხეთის შსს;

ბ-ნი დორინ ტეპუზა, რუმინეთის მიგრაციისა და მიგრაციის სტრატეგიის საკონტაქტო პირი, იმიგრაციის სამსახური, რუმინეთის შსს;

ყველა შეხვედრაზე დელეგაციას მსო-ს საქართველოს მისიის თანამშრომლები ახლდნენ.

ორშაბათი, 1 ოქტომბერი, 2007 15.30

ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო ბ-ნი გიორგი ხევიაშვილი, მინისტრი შეხვედრის ადგილი: თამარაშვილის ქ. 15^ა 17.15

იუსტიციის სამინისტრო, სასჯელაღსრულების დეპარტამენტი

ქ-ნი ირინა ცინცაძე, დეპარტამენტის უფროსის მოადგილე შეხვედრის ადგილი: გორგასლის ქ. 83ა

სამშაბათი, 2 ოქტომბერი, 2007 10.00

საქართველოს შსს სასაზღვრო პოლიცია
ქ-ნი ეკატერინე გიგაური, სასაზღვრო პოლიციის უფროსის მოადგილე, საზღვრის პოლიტიკის უზრუნველყოფის დეპარტამენტის დირექტორი;
ბ-ნი დავით გულუა სასაზღვრო პოლიციის უფროსის მოადგილე, სანაპირო დაცვის დეპარტამენტის დირექტორი;
ბ-ნი ვახტანგ დათუნაშვილი, საზღვრის დაცვისა და კონტროლის დეპარტამენტის დირექტორი; შეხვედრის ადგილი: კანდელაკის ქ. 12 16.00

ევროპისა და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის სახელმწიფო მინისტრის აპარატი

ქ-ნი თამარ ბერუჩაშვილი, სახელმწიფო მინისტრის მოადგილე

შეხვედრის ადგილი: მტკვრის მარჯვენა სანაპირო, 4

ოთხშაბათი, 3 ოქტომბერი, 2007

10.00

საგარეო საქმეთა სამინისტრო

ბ-ნი კონსტანტინე სურგულაძე, საკონსულო დეპარტამენტის დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელი დავით ჯალაღანია, ევროპული ინტეგრაციის დეპარტამენტის უფროსი შეხვედრის ადგილი: ჩიტაძის ქ. 4 12.00

სამოქალაქო რეესტრის სააგენტო, იუსტიციის სამინისტრო
ქ-ნი ეთერ ყამარაული, თავმჯდომარის მოადგილე
შეხვედრის ადგილი: წერეთელის გამზ. 67ა

15.00

იუსტიციის სამინისტრო

ბ-ნი პაატა პაპუაშვილი, მიგრაციის საკითხთა სამმართველოს უფროსი შეხვედრის ადგილი: რუსთაველის გამზ. 30

17.00

საქართველოს პროკურატურა

ქ-ნი ქეთევან ხუციშვილი, საერთაშორისო ურთიერთობების განყოფილება, ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ მიმართული ღონისძიებების განმახორციელებელი უწყებათაშორისო საკოორდინაციო საბჭოს მდივანი
შეხვედრის ადგილი: გორგასლის ქ. 24

ხუთშაბათი, 4 ოქტომბერი, 2007

10.00

ევროკომისიის დელეგაცია საქართველოში

ბ-ნი პერ ეკლუნდი, ელჩი, დელეგაციის ხელმძღვანელი
ქ-ნი ზანე ბანდირე, პროექტის მენეჯერი
ქ-ნი იულია იაკობი, პროექტის მენეჯერი
შეხვედრის ადგილი: ნინო ჩხეიძის ქ. 38

12.00

საქართველოს პარლამენტი

ბ-ნი კონსტანტინე გაბაშვილი, საერთაშორისო ურთიერთობათა კომიტეტის თავმჯდომარე
შეხვედრის ადგილი; რუსთაველის გამზ. 8

15.00

ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო

ბ-ნი ზაზა იმედაშვილი, ლტოლვილთა, რეპატრიანტთა და მიგრაციის დეპარტამენტის უფროსი

ბ-ნი კონსტანტინე რაზმაძე, მიგრაციის სამმართველს უფროსი
ბ-ნი ირაკლი კოკაია, ლტოლვილთა სამმართველოს უფროსი
შეხვედრის ადგილი: თამარაშვილის ქ 15ა

17.00

შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტრო

ბ-ნი დავით ოქროპირიძე, რეფორმათა საკოორდინაციო კომიტეტის მრჩეველი;
გია კაკაჩია, შრომის საკითხების უფროსი სპეციალისტი
შეხვედრის ადგილი: გამსახურდიას გამზ. 30

პარასკევი 5 ოქტომბერი 2007

11.00

სპეციალური ოპერატიული დეპარტამენტი, შსს ბ-ნი ლევან გვენცაძე, ადამიანით ვაჭრობასთან ბრძოლისა და არალეგალური მიგრაციის სამმართველოს უფროსი

შეხვედრის ადგილი: ვაჟა ფშაველას გამზ.

სახელმწიფო სტრუქტურებს შორის მიგრაციის სფეროში კომპეტენციების დანაწილება

საქართველოს პრეზიდენტი

უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება:

ა) უცხოელ მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა საქართველოს მოქალაქედ მიღების თაობაზე;
ბ) საქართველოს მოქალაქეობის აღდგენის თაობაზე;
გ) საქართველოს მოქალაქეობიდან გასვლის თაობაზე;
დ) საქართველოს მოქალაქეობის დაკარგვის თაობაზე;
ე) საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებულ შემთხვევაში უცხო ქვეყნის მოქალაქისათვის საქართველოს მოქალაქეობის მინიჭების თაობაზე;
ვ) თავშესაფრის მინიჭების შესახებ;
ზ) საქართველოს ვიზის გაცემის, გაგრძელების და მოქმედების შეწყვეტის წესის დადგენა;
თ) საქართველოში ბინადრობის ნებართვის წესის დადგენა;
ი) უცხოელის „პერსონა ნონ გრანტად” გამოცხადება

იუსტიციის მინისტრი

იღებს გადაწყვეტილებას უცხოელთა საქართველოდან გაძევების საკითხზე იღებს გადაწყვეტილებას იმიგრანტის სტატუსის მინიჭების თაობაზე

იუსტიციის სამინისტრო

- საქართველოს მოქალაქეობის მიღების, მოქალაქეობის მინიჭების, მოქალაქეობის აღდგენისა და მოქალაქეობის შეწყვეტის მასალების მომზადება;

- იმიგრაციის, მოქალაქეობის დადგენისა და კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში უცხოელთა საქართველოდან გაძევების საკითხებზე გადაწყვეტილებათა მიღება, მოქალაქეობისა და იმიგრაციის სფეროში მიღებულ გადაწყვეტილებათა აღსრულების ზედამხედველობა;

- ემიგრაციის საკითხთა განხილვა-გადაწყვეტა.

- საქართველოში დროებითი და მუდმივი ბინადრობის ნებართვის გაცემა;

- ორდინალური და საცხოვრებელი ვიზების მოქმედების ვადის შეწყვეტა;

- საქართველოში ბინადრობის ნებართვის შეწყვეტაზე გადაწყვეტილების მიღება;

- უცხოელის საქართველოდან გასვლის ვალდებულების გადავადების შესახებ გადაწყვეტილების მიღება;

- საქართველოდან უცხოელის გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღება შემდეგი

საფუძვლების არსებობისას:

ა) თუკი უცხოელი უკანონოდ შემოვიდა საქართველოში;

ბ) აღარ არსებობს უცხოელის საქართველოში შემდგომი ყოფნის სამართლებრივი საფუძველი;

- უცხოელის გაძევების მიზანშეწონილობის შესახებ დასკვნის მომზადება და წარდგენა სასამართლოში იმ შემთხვევებისთვის, როდესაც უცხოელის საქართველოდან გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღება სასამართლოს პრეროგატივაა.;

- უცხოელის გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების აღსრულება;

- უცხოელთა საქართველოდან გაძევების აღრიცხვა და გაძევების შესახებ მიღებულ

გადაწყვეტილებების აღსრულებაზე კონტროლი;

- ქვეყანაში მცხოვრებ საქართველოსა და უცხოეთის მოქალაქეთა იდენტიფიკაცია;

შესაბამისი საიდენტიფიკაციო (ბინადრობის) დოკუმენტაციის გაცემასთან (შეცვლა) დაკავშირებული საქმიანობების მეთოდოლოგიური ხელმძღვანელობა და კონტროლი

- უცხოელთა საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით რეგისტრაცია

- მოქალქაეობის, სამოქალაქო სტატუსის რეგისტრაციისა და იმიგრაციის საინფორმაციო ბანკის შექმნის უზრუნველყოფა

სამოქალაქო საკითხთა დეპარტამენტი

- დაინტერესებულ პირთა მიმართ საქართველოს მოქალაქეობის ან საქართველოში მუდმივად მცხოვრები პირის სტატუსის დადგენა;

- უცხოელ მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა საქართველოს მოქალაქედ მიღების, უცხოელი მოქალაქისათვის საქართველოს მოქალაქეობის მინიჭების, მოქალაქეობის აღდგენის, საქართველოს მოქალაქეების მიერ მოქალაქეობის შეწყვეტის, აგრეთვე საქართველოში იმიგრანტის სტატუსის მინიჭების, გაუქმებისა და უცხოელთა საქართველოდან გაძევების მასალების წინასწარ განსახილველად მომზადება;

- ემიგრაციის საკითხთა განხილვა-გადაწყვეტა.

მოქალაქეობის საკითხთა სამმართველო

ახორციელებს მოქალაქეობის დადგენის, მიღების, მინიჭების, აღდგენისა და შეწყვეტის, აგრეთვე მუდმივად მაცხოვრებლის სტატუსის დადგენის მასალების მომზადებას. მიგრაციის საკითხთა სამმართველო განიხილავს და ამზადებს იმიგრაციის, ემიგრაციისა და საქართველოდან გაძევების საკითხებს. სამოქალაქო რეესტრის დეპარტამენტი

- საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა პირადობის დადასტურება და შესაბამისი პირადობის (ბინადრობის) მოწმობის გაცემასთან (შეცვლასთან) დაკავშირებული

- საქმიანობის მეთოდური ხელმძღვანელობა და კონტროლი; მოქალაქეობის, სამოქალაქო მდგომარეობის რეგისტრაციისა და იმიგრაციის საინფორმაციო ბანკის ფორმირების უზრუნველყოფა.

საგარეო საქმეთა სამინისტრო

ევროპული ინტეგრაციის, ევროპის საკითხების, საერთაშორისო სამართლებრივი, პოლიტიკური და უსაფრთხოების პოლიტიკისა და ევრო-ატლანტიკური ინტეგრაციის, ეკონომიკურ, კულტურულ და ჰუმანიტარულ, საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ურთიერთობათა დეპარტამენტების საშუალებით, საგარეო საქმეთა სამინისტრო მუშაობს მიგრაციის სხვადასხვა საკითხებზე (მაგ. რეადმისიის და სხვა საერთაშორისო შეთანხმებებისა და ხელშეკრულებების დადება და მოლაპარაკებები, დიასპორასთან ურთიერთობა და მობილიზაცია, და ა.შ.)

საგარეო საქმეთა სამინისტროს საკონსულო დეპარტამენტი

- საზღვარგარეთ საქართველოს მოქალაქეთა მიგრაციული გადაადგილებასთან დაკავშირებულ საკითხთა შესწავლა და კომპეტენციის ფარგლებში მიგრაციული პროცესების მართვაში მონაწილეობა;

- საზღვარგარეთის სახელმწიფოებთან საქართველოს სავიზო ურთიერთობის შესწავლა და საქართველოს სავიზო პოლიტიკის თაობაზე წინადადებათა შემუშავება;

- საქართველოს დიპლომატიური, სამსახურებრივი და საქართველოს მოქალაქის პასპორტების გაცემა, მათში ცვლილებების შეტანა და გაუქმება;

- საზღვარგარეთ სამსახურებრივი მივლინებით მიმავალ პირთა სავიზო დოკუმენტაციით უზრუნველყოფა და მათთვის დავალების შესრულების განხორციელებაში კომპეტენციის ფარგლებში ხელის შეწყობა;

- საქართველოს ვიზების გაცემა, მათი მოქმედების ვადის გაგრძელება, მათში ცვლილებების შეტანა და გაუქმება;

- კომპეტენციის ფარგლებში საქართველოს მოქალაქეობასთან დაკავშირებული საკითხების განხილვა გადაწყვეტაში მონაწილეობა;

- საზღვარგარეთ გამოსაყენებლად განკუთვნილი საქართველოს ოფიციალური დოკუმენტების ლეგალიზაცია;

- საქართველოს მოქალაქეთა ოფიციალური დოკუმენტების საზღვარგარეთის სახელმწიფოებიდან გამოთხოვის ორგანიზება;

- საქართველოს ვიზების გაცემა საზღვარგარეთ;

- საცხოვრებელ ვიზას იუსტიციის სამინისტროსთან შეთანხმებით გაცემა;

- გადაწყვეტილების მიღება საქართველოს დიპლომატიური და სამსახურებრივი ვიზების მოქმედების ვადის გაგრძელების შესახებ;

- გადაწყვეტილების მიღება საქართველოს დიპლომატიური და სამსახურებრივი ვიზების მოქმედების ვადის შეწყვეტის შესახებ.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს სახელმწიფო საზღვრის დაცვის დეპარტამენტი

- სახელმწიფო საზღვარზე სასაზღვრო გამშვებ პუნქტებში სასაზღვრო კონტროლის ორგანიზაცია;

- სასაზღვრო-გამტარ პუნქტში ინსპექტირების განხორციელება და უცხოელის საქართველოში შემოსვლის ნებართვის გაცემა

- საქართველოს პრეზიდენტის მიერ განსაზღვრულ შემთხვევებში ვიზის/სამთვიანი შემოსვლის ნებართვის გაცემა საქართველოს სახელმწიფო საზღვარზე არსებულ სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში

- უცხოელის საქართველოდან გასვლისას საზღვრის გადაკვეთაზე უარის თქმა და კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევებში მისი დაკავება

ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო

საქართველოში მიგრაციული პროცესების მართვის სახელმწიფოებრივი სისტემის ჩამოყალიბება და ამ სფეროში ხელისუფლების აღმასრულებელ ორგანოებთან ურთიერთშეთანხმებული საქმიანობა; ლტოლვილთა, რეპატრიანტთა და მიგრაციის საკითხთა დეპარტამენტი

- იღებს გადაწყვეტილებას ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შესახებ;

- ქვეყნის პოლიტიკური, სოციალურ-ეკონომიკური და დემოგრაფიული მდგომარეობის გათვალისწინებით

ლტოლვილთა, თავშესაფრის მაძიებელთა, დევნილთა, რეპატრიანტთა, საგანგებო სიტუაციებით (სტიქიური უბედურებები, ეპიდემია და სხვ.) გამოწვეული მიგრაციული ნაკადების რეგულირება, მათი დროებითი ან მუდმივი განსახლების ორგანიზება, ადაპტაცია-ინტეგრაციის პირობების შექმნა და სოციალური დაცვა;

-ლტოლვილთა, დევნილთა და დროებით ემიგრაციაში მყოფ საქართველოს მოქალაქეთა მუდმივ საცხოვრებელ ადგილზე დაბრუნების ორგანიზება და ხელშეწყობა, სათანადო სოციალურ-ეკონომიკური პირობების შექმნა;

- მიგრაციული ნაკადების აღრიცხვა, მართვა და კონტროლი;

დეპარტამენტის უფროსი

იღებს გადაწყევტილებას ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების თაობაზე საერთაშორისო ურთიერთობების დეპარტამენტი მუშაობს დიასპორას საკითხებზე.

საზღვარგარეთ მცხოვრებ თანამემამულეებთან ურთიერთობათა საქართველოს ცენტრი

ლტოლვილთა და განსახელბის სამინისტროს ქვე-სტრუქტურა, მუშაობს დიასპორასთან ურთიერთობების საკითხებზე სახელმწიფო სტრატეგიის შემუშავების საკითხებზე. აქვს კავშირები დიასპორის ორგანიზაციებთან უცხოეთში. კოორდინირებას უწევს თავის საქმიანობებს საგარეო საქმეთა სამინისტროსთან

შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთა სამინისტრო

- იმ დაავადებათა ჩამონათვალის შედგენა, რომლითაც დაავადებულ უცხოელს შეიძლება უარი ეთქვას ბინადრობის ნებართვის გაცემაზე;

- ადმინისტრირებას უწევს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დაცვისა და დახმარების სახელმწიფო ფონდს.

სოციალური სუბსიდიებისა და პენსიების სახელმწიფო საგენტო

სამინისტროს ხელმძღვანებლობით ჩამოყალიბდა როგორც დასაქმების სახელმწიფო სააგენტოს (სააგენტოს ასევე ეკისრებოდა შრომითი მიგრაციის საკითხები) მემკვიდრე. შესაძლოა მომავალში სააგენტოს ძველი ფუნქციები აღდგეს.

სასამართლო

კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საქართველოდან უცხოელის გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღება

მიგრაციის სფეროში მოქმედი ქართული კანონმდებლობა

შესავალი

წინამდებარე დოკუმენტი მომზადებულია მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციისათვის და წარმოადგენს მიგრაციის სფეროში მოქმედი საქართველოს ნორმატიული აქტების ანალიზის შედეგს, რომელიც განხორციელდა შემდეგი ძირითადი მიმართულებებით:

- იმ სამართლებრივი ურთიერთობების მარეგულირებელი ნორმატიული აქტების მიმოხილვა, რომლებიც დაკავშირებული არიან მიგრაციასთან;

- ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობის დადგენა.

წარმოდგენილ დოკუმენტში მიმოხილვის ობიექტად არჩეულია ის კონკრეტული საკითხები, რომელიც მოცემულია „Guide to Selected EU Legal und Policy Instruments on Migration“-ში. აღნიშნული საკითხები მიმოხილულია საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით, რაც იძლევა საშუალებას შედარებულ იქნას ევროპული და ქართული რეგულაციები კონკრეტული მიმართულებებით.

უნდა აღინიშნოს, რომ მიგრაციის სფეროს რეგულირების კუთხით ყველაზე მნიშვნელოვან დოკუმენტს წარმოადგენს 2005 წლის 27 დეკემბერს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარების შესახებ, რომელიც 2006 წლის 1 ივლისს შევიდა ძალაში. სწორედ აღნიშნულ ნორმატულ აქტის განხილვას აქვს განსაკუთრებული ყურადღება დათმობილი წინამდებარე დოკუმენტში. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის დანიშნულებაა საქართველოში უცხოელთა²² შესახებ საკანონმდებლო ბაზის შექმნა, უცხოელთა შესახებ არსებული საკანონმდებლო აქტების კოდიფიკაცია და იმ სამართალურთიერთობათა ყველა ძირითადი ასპექტის მოწესრიგება, რომლებშიც მონაწილეობენ უცხოელები. კანონი საქართველოს კონსტიტუციისა და საკანონმდებლო აქტებზე დაყრდნობით, აგრეთვე ადამიანის უფლებათა შესახებ საერთაშორისოდ აღიარებული ნორმების გათვალისწინებით, აწესებს ზოგად სამართლებრივ წესებს, ჩარჩო დებულებებს, რომელთა მიხედვითაც უნდა დარეგულირდეს უცხოელებთან დაკავშირებულ სამართალურთიერთობების დეტალური მხარეები.

22. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის ა) ქვეპუნქტის მიხედვით, „უცხოელი” განმარტებულია, როგორც პირი, რომელიც არ არის საქართველოს მოქალაქე და არ არის საქართველოში მუდმივად მცხოვრები მოქალაქეობის არმქონე პირი, აგრეთვე მოცემული კანონის მესამე კარით გათვალისწინებულ შემთხვევებში (აღნიშნული კარი ეხება უცხოელთა პასუხისმგებლობასა და გაძევებას) პირი, რომელსაც დოკუმენტურად არ უდასტურდება ან/და არ უდგინდება რომელიმე ქვეყნის მოქალაქეობისადმი კუთვნილება და მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი.

სარჩევი

A. ქვეყანაში შემოსვლა და ადმისია (ქვეყანაში შემოსვლაზე ნების დართვა)

I. ქვეყანაში შემოსვლის ზოგადი პირობები

II. სამგზავრო დოკუმენტები

III. ქვეყანაში შემოსვლაზე უარის თქმა

IV. მცირეწლოვანთა შემოსვლა

V. ქვეყანაში შემოსვლა განსაკუთრებული მიზნებით

VI. საზღვარზე ინსპექტირება

B. ყოფნა და ცხოვრება

I. ბინადრობის ნებართვა და ბინადრობის სტატუსი

II. ოჯახის გაერთიანება

III. N დისკრიმინაციის დაუშვებლობა და ინტეგრაცია

C. გაძევება, ნებაყოფლობითი დაბრუნება და რეადმისია

E გაძევება

II. გაძევების მიზნით სამგზავრო დოკუმენტის გაცემა

III. ნებაყოფლობითი დაბრუნება

IV. რეადმისია

D. არალეგალური მიგრაცია

I. არალეგალური მიგრაციის წინააღმდეგ ბრძოლის სისხლის სამართლებრივი ჩარჩოები

II. არალეგალური შრომითი საქმიანობა

III. ფიქტიური ქორწინება და შვილად აყვანა

E. ტრეფიკინგი

I. ადამიანებით ვაჭრობის წინააღმდეგ ბრძოლისა და პრევენციის სისხლის სამართლებრივი ჩარჩოები

II. ტრეფიკინგის მსხვერპლთა დახმარება და დაცვა

F. მიგრაციის სტატისტიკა და მონაცემთა დაცვა

I. მონაცემთა შეგროვება და გაცვლა, მიგრაციული სტატისტიკა

II. მონაცემთა დაცვა

A. ქვეყანაში შემოსვლა და ადმისია (ქვეყანაში შემოსვლაზე ნების დართვა)

I. ქვეყანაში შემოსვლის ზოგადი პირობები

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მიხედვით, საქართველოს ტერიტორიაზე უცხოელები შემოდიან საერთაშორისო მიმოსვლისათვის გახსნილი სასაზღვრო გამტარი პუნქტებიდან, თუ მათ გააჩნიათ მოქმედი სამგზავრო დოკუმენტი და საქართველოში ყოფნის ნებართვა, თუ სხვა რამ არ არის საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული. გარდა ამისა, საქართველოს სასაზღვრო პოლიციას კანონმდებლობით დადგენილ განსაკუთრებულ შემთხვევებში23 შეუძლია ნება დართოს უცხოელს სახელმწიფო საზღვრის სამგზავრო დოკუმენტის გარეშე გადაკვეთასა და საქართველოში ყოფნაზე 3 თვემდე ვადით.

საქართველოში ყოფნის ნებართვის სახეებია:

- საქართველოს ვიზა - რომელიც თავის მხრივ იყოფა დიპლომატიურ, სამსახურებრივ, ორდინალურ და სასწავლო ვიზებად;

- ბინადრობის ნებართვა;

- საქართველოში ლტოლვილის მოწმობა.

საქართველოში შემოსასვლელად და 90 დღემდე ყოფნისათვის ვიზა არ ესაჭიროებათ შემდეგი ქვეყნების მოქალაქეებს:

ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების;

ამერიკის შეერთებული შტატების;

გ) კანადის;
დ) იაპონიის;
ე) შვეიცარიის კონფედერაციის;
ვ) ლიხტენშტეინის;
ზ) ნორვეგიის;
თ) ისრაელის სახელმწიფოს;
ი) წმინდა საყდრის;
კ) ანდორის;
ლ) სან-მარინოს;
მ) ისლანდიის;
ნ) არაბეთის გაერთიანებული საამიროების;
ო) ქუვეითის სახელმწიფოს;
პ) სამხრეთ კორეის რესპუბლიკის;
ჟ) კატარის სახელმწიფოს;
რ) ბაჰრეინის სამეფოს;
ს) ომანის სასულთნოს.

საქართველოში სატრანზიტო გადაადგილებისათვის ვიზა არ ესაჭიროებათ იმ საჰაერო ტრანსპორტის მგზავრებს, რომლებიც საქართველოს ტერიტორიას გადაკვეთენ საქართველოს აეროპორტებში შუალედური დაჯდომის გარეშე და ასევე საერთაშორისო ავიახაზების, სარკინიგზო ანსაზღვაო ტრანსპორტის ეკიპაჟის წევრებსა და მგზავრებს შუალედური გადაჯდომით, თუ მგზავრებს აქვთ დანიშნულების ქვეყანაში შესვლის უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი და საქართველოს ტერიტორიაზე მათი ყოფნის ვადა არ აღემატება 72 საათს. ამასთანავე, მგზავრებს უფლება არა აქვთ დატოვონ აეროპორტში, სადგურსა და ნავსადგურში მათთვის სპეციალურად გამოყოფილი სატრანზიტო ტერიტორიის ფარგლები. ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის წევრი და „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ პროგრამაში მონაწილე ქვეყნების შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლებს სამსახურეობრივი მოვალეობის შესრულებისას, რომელიც დაკავშირებულია ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციისა და „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ პროგრამის ფარგლებში წვრთნებისა და ოპერაციების ჩატარებასთან, საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის, გასვლის და ტრანზიტის დროს საქართველოში შემოსასვლელად ვიზა არ ესაჭიროებათ.

გარდა ამისა, საქართველოში აკრედიტირებული დიპლომატიური წარმომადგენლობებისა და საკონსულო დაწესებულებების, აგრეთვე მათთან გათანაბრებული წარმოადგენლობების უცხოელი თანამშრომლები საქართველოში სამუშაოდ პირველადი შემოსვლისათვის საჭიროებენ ვიზას, ხოლო აკრედიტაციის პერიოდში ისინი ქვეყანაში იმყოფებიან და საზღვარს კვეთენ საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ გაცემული სააკრედიტაციო ბარათის საფუძველზე. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მიხედვით, საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსასვლელად უცხოელი გადის ინსპექტირებას სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში, სადაც მის ინსპექტირებას ახორციელებს და ნებართვას საქართველოში შემოსასვლელად იძლევა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება - საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია. საქართველოში შემოსასვლელად სასაზღვრო გამტარ პუნქტში ინსპექტირებისაგან თავისუფლდებიან ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის წევრი და „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ პროგრამაში მონაწილე ქვეყნების შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლები სამსახურებრივი მოვალეობის შესასრულებლად საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის, გასვლის და ტრანზიტის დროს.

რაც შეეხება უცხოელთა გარკვეული კატეგორიის მიმართ საქართველოში შემოსვლასთან დაკავშირებით არსებულ ზოგად დათქმას, უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის თ) ქვეპუნქტის მიხედვით, სახელმწიფომ საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლაზე შეიძლება უარი უთხრას ნებისმიერ უცხოელს, რომელიც ეჭვმიტანილია ისეთ საერთაშორისო დანაშაულებში, როგორებიცაა: ტერორიზმი, ნარკოტიკების კონტრაბანდა, ადამიანით ვაჭრობა (ტრეფიკინგი), და ინფექციური დაავადებით დაავადებულ პირს.

საქართველოს ვიზის მისაღებად ვიზის მიღების მსურველმა სხვა დოკუმენტებთან ერთად უნდა წარმოადგინოს დოკუმენტი, რომელიც დაადასტურებს მგზავრობისათვის საკმარისი სახსრების არსებობას მგზავრობისათვის სასურველი ვადის განმავლობაში;

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან საქართველოში შემოსვლის მარეგულირებელი ზოგადი ნორმები მთლიანობაში შესაბამისობაშია ევროპულ სტანდარტებთან. თუმცა ამავდროულად უნდა აღინიშნოს, არსებობს რამდენიმე კრიტიკული პუნქტი, რომელიც მართალია არ არის დაკავშირებული ქართული კანონმდებლობის კონკრეტულ ევროპულ ნორმებთან შესაბამისობასთან, მაგრამ ქართული მიგრაციული კანონმდებლობის ხარვეზებზე მიუთითებენ. ასე მაგალითად, პრობლემატურია ვიზების კატეგორიებად დაყოფის, ასევე ვიზების მოქმედების და ყოფნის ვადის ურთიერთდამოკიდებულების საკითხი. თუ არ ჩავთვლით დიპლომატიურ და სამსახურებრივ ვიზებს, რომლებიც თავისთავად სპეციფიური ხასიათის მატარებლები არიან, პრაქტიკულად არსებობს მხოლოდ 2 კატეგორიის ვიზა - ორდინალური და სასწავლო. აქედან ორდინალური ყველა სახის და ყველა მიზნის მგზავრობისათვის არის განკუთვნილი, გარდა, რა თქმა უნდა, სწავლის მიზნისა.²⁴ შესაბამისად, კანონმდებელი მხოლოდ სწავლის მიზნით საქართველოში შემოსვლას ანიჭებს სპეციფიური მგზავრობის მიზნის ხარისხს. ასეთ შემთხვევაში საფუძველს მოკლებულია კანონში, კერძოდ კი კანონის მე-9 მუხლში, იმ პირთა წრის განსაზღვრის მცდელობა, რომლებზეც შესაძლებელია ორდინალური ვიზის გაცემა. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონში 2009 წლის 29 ივნისს შეტანილი ცვლილებების შედეგად განხორციელდა საქართველოს ორდინალური ვიზის ვადების მოქმედებისა და ყოფნის ვადებად დაყოფის მნიშვნელობის ფაქტიური გაუქმება. აღნიშნული კანონის მე-9 მუხლის მე-3 პუნქტის ახალი რედაქციით, ორდინალური ვიზით დადგენილი უნდა იყოს საქართველოში ყოფნის და საქართველოს ვიზის მოქმედების ერთნაირი ვადები. ორდინალურ ვიზებთან მიმართებაში მოქმედებისა და საქართველოში ყოფნის ვადის შორის განსხვავება მიგრაციული პოლიტიკის უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონით დადგენილი სამართლებრივი ჩარჩოს ლოგიკურ ნაწილს წარმოადგენდა და გარკვეულწილად ორდინალური ვიზისათვის კანონმდებლის მიერ მინიჭებული უნივერსალური დანიშნულების დამბალანსებელ ინსტრუმენტად გვევლინებოდა. იმ უცხოელთა კატეგორიების უმრავლესობა, რომლებიც მოცემულია აღნიშნული კანონის მე-9 მუხლში და რომელთაც შეუძლიათ ორდინალური ვიზის მიღება, თავისი ვიზიტის ბუნებიდან გამომდინარე, 6 თვეში 90 დღეზე და შესაბამისად 1 წელიწადში 180 დღეზე დიდი პერიოდით საქართველოში ყოფნას არ საჭიროებენ. ხოლო იმ კატეგორიებისათვის, რომელთა შემთხვევაში ასეთი საჭიროება შეიძლება არსებობდეს, დროებითი ნებართვის გაცემის საფუძვლებზე დაყრდნობით არსებობს შესაძლებლობა 90 დღეზე ხანგრძლივი პერიოდით საქართველოში ლეგალური სტატუსით ყოფნისა. თუმცა ახალი რედაქციის მიხედვით, ორდინალური ვიზის გამოყენების უნივერსალური ხასიათი უფრო გამყარდა.

II. სამგზავრო დოკუმენტები

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარების შესახებ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის ვ) ქვეპუნქტის მიხედვით, სამგზავრო დოკუმენტი განმარტებულია, როგორც პასპორტი, მისი შემცვლელი სხვა სამგზავრო დოკუმენტი, აგრეთვე საქართველოს კანონმდებლობით ან საერთაშორისო ხელშეკრულების საფუძველზე აღიარებული პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტი, რომელიც ვარგისია მგზავრობისათვის. როგორც ზემოთ აღინიშნა, საქართველოს ტერიტორიაზე უცხოელები შემოდიან საერთაშორისო მიმოსვლისათვის გახსნილი სასაზღვრო გამტარი პუნქტებიდან, თუ მათ გააჩნიათ მოქმედი სამგზავრო დოკუმენტი და საქართველოში ყოფნის ნებართვა. განსაკუთრებული რეგულირება არის გათვალისწინებული ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის წევრი და „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ პროგრამაში მონაწილე ქვეყნების შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლებთან მიმართებაში. კერძოდ, მათ სამსახურებრივი მოვალეობის შესასრულებლად საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის, გასვლის და ტრანზიტის დროს, იმ შემთხვევაში, თუ მათ არ გააჩნიათ მოქმედი სამგზავრო დოკუმენტი, თან უნდა იქონიონ მხოლოდ ქვემოთ ჩამოთვლილი დოკუმენტები: 24 უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის მე-9 მუხლის მიხედვით, ორდინალური ვიზა გაიცემა უცხოელებზე, რომლებიც მოემგზავრებიან საქართველოში იურიდიული და ფიზიკური პირების მოწვევით ან ტურიზმის, მკურნალობის, ახლობლების მონახულების ან სხვა მიზნით.

გამგზავნი ქვეყნის მიერ გაცემული პირადობის მოწმობა, რომელშიც აღნიშნულია სახელი, გვარი, დაბადების თარიღი, წოდება, ნომერი (თუ აქვს), შეიარაღებული ძალების სახეობა და არის ფოტოსურათი; ინდივიდუალური ან კოლექტიური გადაადგილების ბრძანება.²⁵ საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის ბრძანებულება №399 ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე დებულების მე-6 მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით, საქართველოს ვიზის გაცემისას სამგზავრო დოკუმენტის მოქმედების ვადა, სულ ცოტა, 3 თვით უნდა აღემატებოდეს გასაცემი ვიზის მოქმედების ვადას.

საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 20 დეკემბრის ბრძანებულება №676 სახელმწიფო საზღვრის რეჟიმისა და დაცვის წესის დამტკიცების შესახებ სახელმწიფო საზღვრის რეჟიმისა და დაცვის წესის მე-2 მუხლის მიხედვით, სასაზღვრო გამტარ პუნქტში იმ საბუთებში, რომლებიც უფლებას აძლევენ პირს შემოვიდეს საქართველოს ტერიტორიაზე, ისმება თარიღის შტამპი შესაბამისი აღნიშვნით „შემოსვლა“ ან „გასვლა“. საქართველოს მოქალაქის მიერ საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის გადმოკვეთისას, შესაბამისი რეგისტრაციის გავლის შემდეგ, სამგზავრო დოკუმენტებში თარიღის შტამპი აღნიშვნით „შემოსვლა“ დაისმება მხოლოდ მოქალაქის მოთხოვნისამებრ.

საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2005 წლის 16 აპრილის ბრძანება №652 საქართველოს მოქალაქის პასპორტის ბლანკის დამტკიცების შესახებ

ბრძანების №1 დანართის მე-3 პუნქტში მოცემულია საქართველოს პასპორტის შესაძლო დამცავი ელემენტების ჩამონათვალი:

1 დონე

ქაღალდი: მრავალტონიანი წყლის ნიშანი, დამცავი ძაფი, ქიმიური სენსიტისაცია
ბეჭდვა: გრძივი სტრუქტურები, ცისარტყელას ბეჭდვა, მრავალფეროვანი ღრმა ბეჭდვა, ლატენტური გამოსახულება
მელანი: ოპტიკურად ცვლადი მელანი
დანომვრა: ლაზერული წესით პერფორირებული დანომვრა

მე-2 დონე

ქაღალდი: მკრთალი ულტრაიისფერი
შესაკერი ძაფი: მანათობელი ელემენტები
ბეჭდვა: ულტრაიისფერი ელემენტები
მელანი: ფოტოქრომული მელანი, მეტალიკის ფლორესცენციის მატარებელი მელანი
დანომვრა: უხილავი პასპორტის ნომერი

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან ჯერჯერობით საქართველოს პასპორტთან მიმართებაში არ არის დაგეგმილი იმ ღონისძიებების გატარება, რომლებიც მოცემულია Council Regulation (EC) No 2252/2004 of 13 December 2004 on Standards for Security Features and Biometrics in Passports and Travel Documents Issued by Member States.

25 უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარების შესახებ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის 31 პუნქტი.

III. ქვეყანაში შემოსვლაზე უარის თქმა

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-14 მუხლის მიხედვით, უცხოელს საქართველოში შემოსვლაზე შეიძლება უარი ეთქვას, თუ:

ა) მას არ გააჩნია საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსასვლელად საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული აუცილებელი დოკუმენტები;

ბ) საქართველოში მისი წინა ყოფნისას გამოვლენილ იქნა მის მიერ ჩადენილი საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობის დარღვევის ფაქტი ან განცხადების წარდგენამდე ბოლო 1 წლის განმავლობაში გაძევებულ იქნა ან არ გადაუხდია ჯარიმა, რომელიც წესდება საქართველოს ტერიტორიაზე უკანონოდ ყოფნისათვის;

გ) ვიზის მისაღებად ან საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსასვლელად მან წარადგინა ყალბი მონაცემები ან დოკუმენტები;

დ) მას არ გააჩნია საქართველოში ყოფნისათვის, ცხოვრებისათვის ან უკან დაბრუნებისათვის საკმარისი მატერიალური სახსრები;

ე) საქართველოში მისი ყოფნა საფრთხეს შეუქმნის საქართველოს საზოგადოებრივ წესრიგს და უშიშროებას, საქართველოს მოქალაქეებისა და საქართველოში მცხოვრებ პირთა ჯანმრთელობას, უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვას;

ვ) საქართველოში მისი ყოფნა ზიანს მიაყენებს საქართველოსა და რომელიმე უცხო სახელმწიფოს შორის ურთიერთობებს;

ზ) იგი არ იძლევა ინფორმაციას ან იძლევა ყალბ ინფორმაციას თავისი პიროვნებისა და მგზავრობის მიზნების შესახებ;

თ) საქართველოს საკანონმდებლო აქტით გათვალისწინებულია უარის თქმის სხვა საფუძველი. უცხოელს შემოსვლაზე უარი ეთქმება წერილობითი ფორმით უარის თქმის საფუძვლის მითითებით. უცხოელი, რომელსაც უარი ეთქვა საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის გადაკვეთაზე, უფლებამოსილია გაასაჩივროს ეს გადაწყვეტილება. უცხოელი, რომელსაც სასაზღვრო გამტარ პუნქტში ინსპექტირებისას უარი ეთქვა საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის ნებართვის გაცემაზე, ექვემდებარება უკან დაბრუნებას. თუკი მას ამასთან არ შეუძლია დაუყოვნებლივ დატოვოს სასაზღვრო კონტროლის ზონა სამართლებრივი თუ ფაქტობრივი მიზეზების გამო, დროებით განთავსებული უნდა იქნეს სასაზღვრო კონტროლის ზონაში, მეთვალყურეობის ქვეშ სპეციალურად ამისათვის გამოყოფილ ადგილზე. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი ასევე არეგულირებს გადამყვანი კომპანიის ვალდებულების საკითხს. კერძოდ, მე-15 მუხლის მიხედვით, გადამყვანი კომპანიები ვალდებული არიან:

ა) შეამოწმონ უცხოელის დოკუმენტები, რათა დადგენილ იქნეს, აქვს თუ არა მას ამ კანონით საქართველოში შემოსვლისათვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზა და სამგზავრო დოკუმენტები;

ბ) ჩამოსვლისთანავე წარადგინონ უცხოელები ინსპექტირებისათვის სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში;

გ) უკან დააბრუნონ ის უცხოელები, რომლებმაც ვერ მიიღეს საქართველოში შემოსვლის ნებართვა. გადამყვანი კომპანიები ვალდებული არიან გაიღონ იმ უცხოელის უკან დაბრუნებისას ტრანსპორტირების და უკან დაბრუნებამდე წარმოქმნილი გაჩერების ხარჯები, რომელსაც სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში ინსპექტირებისას უარი ეთქვა საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის ნებართვის გაცემაზე იმ საფუძვლით, რომ მას არ გააჩნდა ამ კანონით საქართველოში შემოსვლისათვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზა და სამგზავრო დოკუმენტები.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის

ე) ქვეპუნქტი ითვალისწინებს უცხოელის მიერ საზღვრის გადაკვეთაზე უარის შესახებ გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობას. თუმცა Regulation (EC) No. 562/2006 of the European Parliament and of the Council of March 2006 Establishing a Community Code on the Rules Governing the Movement of Persons Across Borders (Schengen Borders Code)-გან განსხვავებით, საქართველოს კანონმდებლობაში არ არის მოცემული სასაზღვრო პოლიციის ვალდებულება, მიაწოდოს აღნიშნულ პირს ინფორმაცია იმ წარმომადგენლების შესახებ, რომლებსაც შეუძლიათ მისი სახელით იმოქმედონ საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად. ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულებაში, რომელიც საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის №399 ბრძანებულებით არის დამტკიცებული, მოცემულია ვიზის მოქმედების ვადის შეწყვეტის საფუძვლები. თუმცა საქართველოში შემოსვლაზე უარის თქმის შემთხვევაში რელევანტური შეიძლება იყოს დებულებაში მოცემულთაგან მხოლოდ ერთი საფუძველი, კერძოდ, ვიზის მოქმედების ვადა შეიძლება შეწყდეს თუ გამოვლინდა საქართველოს ვიზის მოსაპოვებლად ყალბი ან ძალის არმქონე დოკუმენტების წარდგენის ფაქტი ან პირის მგზავრობის მიზანი არ შეესაბამება ამ პირის მიერ ვიზის მისაღებად გაცხადებულ მიზანს.²⁶ თუმცა, როგორც ზემოთ აღინიშნა, უცხოელისათვის საქართველოში შემოსვლაზე უარის თქმისათვის უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-14 მუხლი გაცილებით მეტ საფუძველს ითვალისწინებს.

შესაბამისად, კანონმდებლობაში არ არის Regulation (EC) No. 562/2006 of the European Parliament and of the Council of March 2006 Establishing a Community Code on the Rules Governing the Movement of Persons Across Borders (Schengen Borders Code)-ს იმ ნორმის შესატყვისი დებულება, რომელიც შენგენის საინფორმაციო სისტემაში (SIS) არსებული შესაბამისი მითითების საფუძველზე შემოსვლაზე უარის თქმის შემთხვევაში ვიზის გაუქმებას ითვალისწინებს. გარდა ამისა, მართალია უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-15 მუხლის; გ) ქვეპუნქტის მიხედვით, გადამყვანი კომპანიები ვალდებული არიან უკან დააბრუნონ ის უცხოელები, რომლებმაც ვერ მიიღეს საქართველოში შემოსვლის ნებართვა. თუმცა ისინი ვალდებული არიან გაიღონ მხოლოდ იმ უცხოელის უკან დაბრუნებისას ტრანსპორტირების და უკან დაბრუნებამდე წარმოქმნილი გაჩერების ხარჯები, რომელსაც სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში ინსპექტირებისას უარი ეთქვა საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის ნებართვის გაცემაზე იმ საფუძვლით, რომ მას არ გააჩნდა ამ კანონით საქართველოში შემოსვლისათვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზა და სამგზავრო დოკუმენტები.

IV. მცირეწლოვანთა შემოსვლა

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

საქართველოს კანონი საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან დროებითი გასვლის და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ საქართველოს კანონმდებლობით დარეგულირებულია მხოლოდ საქართველოდან 16 წლამდე ბავშვების დროებით გასვლასთან დაკავშირებით არსებული საკითხები. კერძოდ, საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან დროებითი გასვლის და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ

საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის მიხედვით, დაუშვებელია საქართველოდან 16²⁶ ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულების მე-20 მუხლის ა) ქვეპუნქტი. წლამდე ბავშვის დროებითი გასვლა მისი კანონიერი წარმომადგენლის უნებართვოდ და სრულწლოვანი ქმედუნარიანი პირის თანხლების გარეშე. ხოლო 16-დან 18 წლამდე არასრულწლოვანის, თუ იგი არ იმყოფება რეგისტრირებულ ქორწინებაში, საქართველოდან დროებითი გასვლისათვის საჭიროა მისი კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობა. აღნიშნული დებულებები, როგორც კანონის სახელწოდებიდანაც ჩანს, ეხება მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეებს.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან როგორც ზემოთ აღინიშნა, მიგრაციის სფეროში მოქმედ ნორმატიულ აქტებში მცირეწლოვანებთან მიმართებაში სპეციალური ნორმები თითქმის არ გვხვდება. შესაბამისად, Regulation (EC) No. 562/2006 of the European Parliament and of the Council of March 2006 Establishing a Community Code on the Rules Governing the Movement of Persons Across Borders (Schengen Borders Code)-Si da Council Resolution of 26 June 1997 on Unaccompanied Minors who are Nationals of Third Countries-ში მოცემული დებულებების შესატყვისი ნორმები საქართველოს კანონმდებლობაში არ მოიპოვება.

V. ქვეყანაში შემოსვლა განსაკუთრებული მიზნებით

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

სწავლა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის მე-6 მუხლის მიხედვით, საქართველოს ვიზის ერთ-ერთ კატეგორიას, დიპლომატიურ, სამსახურებრივ და ორდინალურ ვიზასთან ერთად, ასევე წარმოადგენს სასწავლო ვიზა. სასწავლო ვიზა აღნიშნული კანონის მე- 10 მუხლის მიხედვით, გაიცემა უცხოელებზე, რომელთაც აქვთ საქართველოში საგანმანათლებლო დაწესებულების სპეციალური მიწვევა.

შრომითი საქმიანობა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მიხედვით, საქართველოს ვიზის მისაღებად უცხოელმა საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევებში უნდა წარადგინოს ნებართვა საქართველოში შრომით საქმიანობაზე. მე-19 მუხლის მიხედვით, დროებითი ბინადრობის ნებართვა გაიცემა უცხოელზე, რომელიც საქართველოში ახორციელებს შრომით საქმიანობას საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით, მათ შორის თავისუფალი პროფესიის ადამიანზე.²⁷ ამავე კანონის 25-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელს საქართველოში ყოფნის ვადა შეიძლება შეუწყდეს, თუ მან შეწყვიტა ის შრომითი ურთიერთობა, რომლის საფუძველზეც ჰქონდა მას მოპოვებული საქართველოში ბინადრობის ნებართვა.

27 უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მიხედვით, თავისუფალი პროფესიის ადამიანი განმარტებულია როგორც გარკვეული პროფესიის პირი, რომელიც პირთა ან საზოგადოებრივი ინტერესების სასარგებლოდ დამოუკიდებლად, საკუთარი პასუხისმგებლობით ახორციელებს პრაქტიკულ ან ინტელექტუალურ მომსახურებას საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის ბრძანებულება ¹399 ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე ბრძანებულების მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, იმ პირთა წრეს, რომელზედაც შეიძლება გაიცეს ორდინალური ვიზა, მიეკუთვნებიან თავისუფალი პროფესიის ადამიანებიც.²⁸ სხვა შემთხვევები უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარების შესახებ საქართველოს კანონის მე-19 მუხლის მიხედვით, საქართველოში დროებითი ბინადრობის ნებართვა გაიცემა უცხოელზე, რომელიც მოწვეულია შესაბამისი დარგობრივი სამთავრობო დაწესებულების მიერ, როგორც მაღალკვალიფიციური სპეციალისტი ან ხელოვნების მოღვაწე, და მისი მოწვევა უკავშირდება სახელმწიფო ინტერესებს.

გარდა ამისა, მე-20 მუხლის გ) ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოში მუდმივი ბინადრობის ნებართვა ასევე შეიძლება მიეცეს მეცნიერების დარგის მაღალკვალიფიციურ სპეციალისტტექნიკოსებს, სპორტსმენებს და ხელოვნების მოღვაწეებს, რომელთა ჩამოსვლა შეესაბამება საქართველოს ინტერესებს.

საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის ბრძანებულება №399 ვიზის გაცემის, აგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე ბრძანებულების მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, იმ პირთა წრეს, რომელზედაც შეიძლება გაიცეს ორდინალური ვიზა, მიეკუთვნებიან ასევე უცხოელები, რომლებიც საქართველოში მოემგზავრებიან სამეცნიერო სემინარებში, კონფერენციებსა და სხვა სახის სამეცნიერო-კვლევით და პედაგოგიურ ღონისძიებებში მონაწილეობის მისაღებად.²⁹

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან საქართველოს კანონმდებლობის იმ ნაწილში, რომელიც იმიგრაციის რეგულირებას ისახავს მიზნად, გარკვეულწილად პრობლემატურია უცხოელთა საქართველოში შრომითი საქმიანობის განხორციელების სამართლებრივი რეგულირების საკითხი. მიუხედავად იმისა, რომ შრომითი მიგრაციის შესახებ კანონი არ არსებობს და შესაბამისად უცხოელთა საქართველოში შრომითი საქმიანობის განხორციელების ლიმიტირება არ ხდება, მოქმედი საკანონმდებლო აქტები ერთმნიშვნელოვნად მიუთითებენ და გარკვეულწილად ეყრდნობიან ასეთი სახის - როგორც უკვე აღინიშნა, არ არსებულ - ლიმიტირებას. ასე მაგალითად, უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მიხედვით, საქართველოს ვიზის მისაღებად უცხოელმა საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევებში უნდა წარადგინოს ნებართვა საქართველოში შრომით საქმიანობაზე. მე-19 მუხლის მიხედვით კი, დროებითი ბინადრობის ნებართვა გაიცემა უცხოელზე, რომელიც საქართველოში ახორციელებს შრომით საქმიანობას საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით, მათ შორის თავისუფალი პროფესიის ადამიანზე. გარდა ამისა, ამავე კანონის 25-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელს საქართველოში ყოფნის ვადა შეიძლება 28 ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე საქართველოს პრეზიდენტის №399 ბრძანებულების მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის ლ) ქვეპუნქტი. 29 ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე საქართველოს პრეზიდენტის ¹399 ბრძანებულების მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის გ) ქვეპუნქტი. შეუწყდეს, თუ მან შეწყვიტა ის შრომითი ურთიერთობა, რომლის საფუძველზეც ჰქონდა მას მოპოვებული საქართველოში ბინადრობის ნებართვა. შესაბამისად, იქმნება ისეთი სიტუაცია, როდესაც უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონი გარკვეულწილად აკეთებს მითითებას ისეთ სამართლებრივ ურთიერთობებზე, რომლებიც ჯერჯერობით საქართველოს კანონმდებლობით დარეგულირებული არ არის.

როგორც საქართველოში შემოსვლის ზოგადი პირობების განხილვისას იქნა აღნიშნული, საქართველოს მიგრაციულ კანონმდებლობაში ორდინალურ ვიზას გარკვეულწილად უნივერსალური ხასიათი ენიჭება და მისი გაცემის საფუძველი საქართველოში შემოსვლის ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებულ ისეთ მიზნებს მოიცავს, როგორიც არის ტურიზმი, მკურნალობის თუ სამეცნიერო საქმიანობის განხორციელების მიზნით მგზავრობა. შესაბამისად, დადგენილია ორდინალური ვიზის გაცემის ერთიანი მოთხოვნები და იმ სახის სპეციალური დებულებები, რომლებიც Council Directive on the Conditions of Admission of Third-Country Nationals for the Purposes of Studies, Pupil Exchange, Unremunerated Training or Voluntary Service, Council Resolution of 20 June 1994 on Limitation on Admission of Third-Country Nationals to the Territory of the Member States for Employment, Council Resolution f 30 November 1994 Relating to the Limitations on the Admission of Third-Country Nationals to the Territory of the Member States for the Purpose of Pursuing Activities as Self-Employed Persons an kidev Council Directive 2005/71/EC of 12 October 2005 on a Specific Procedure for Admitting Third-Country Nationals for Purposes of Scientific Research-ში არის მოცემული, საქართველოს კანონმდებლობაში არ გვხვდება.

VI. საზღვარზე ინსპექტირება

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მიხედვით, უცხოელის მიერ საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის გადაკვეთას არეგულირებს და აკონტროლებს საქართველო. საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის გადამკვეთი უცხოელის მიმართ საქართველოს კანონებისა და წესების გამოყენებისას საქართველო მოქმედებს არადისკრიმინაციის პრინციპის შესაბამისად. ამასთან, საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის გადამკვეთი უცხოელის მიმართ შესაძლებელია მხოლოდ იმ შეზღუდვათა გამოყენება, რომლებიც დადგენილია საქართველოს კანონმდებლობით. საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსასვლელად და საქართველოს ტერიტორიიდან გასასვლელად უცხოელი გადის ინსპექტირებას სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში, სადაც მის ინსპექტირებას ახორციელებს და ნებართვას საქართველოში შემოსასვლელად/საქართველოდან გასასვლელად იძლევა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება - საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია.

51-ე მუხლის მიხედვით, საქართველოს ტერიტორიის დატოვების მსურველ უცხოელს საქართველოდან გასვლაზე უარი შეიძლება ეთქვას:

ა) თუ სასამართლოს მიერ მიღებულია შესაბამისი გადაწყვეტილება;
ბ) თუ იგი მსჯავრდებულია ჩადენილი დანაშაულისათვის - სასჯელის მოხდამდე ან სასჯელისგან განთავისუფლებამდე;
გ) თუ თავს არიდებს საქართველოს კომპეტენტური ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დაკისრებულ მოვალეობათა შესრულებას - მოვალეობის შესრულებამდე;
დ) საქართველოს საკანონმდებლო აქტებით გათვალისწინებულ სხვა შემთხვევებში.

ზემოთ აღნიშნულ შემთხვევბში სასაზღვრო პოლიციას უფლება აქვს დააკავოს უცხოელი და გადასცეს იგი საქართველოს სამართალდამცავ ორგანოებს.

საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 20 დეკემბრის ბრძანებულება №676 სახელმწიფო საზღვრის რეჟიმისა და დაცვის წესის დამტკიცების შესახებ

სახელმწიფო საზღვრის რეჟიმისა და დაცვის წესის მე-2 მუხლის მიხედვით, საქართველოში შემოსვლისას პირი მოწმდება სამართალდამცავი ორგანოების მიერ გადმოცემული სიების მიხედვით.

საპასპორტო კონტროლის ავტომატიზებული სისტემით აღჭურვილ სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში მონაცემთა ბაზის მიხედვით მოწმდება საბუთის დაკარგვა და მისი ნამდვილობა. სასაზღვრო გამტარ პუნქტში იმ საბუთებში, რომლებიც უფლებას აძლევენ პირს შემოვიდეს საქართველოს ტერიტორიაზე, ისმება თარიღის შტამპი შესაბამისი აღნიშვნით „შემოსვლა“ ან „გასვლა“.

საქართველოს მოქალაქის მიერ საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის გადმოკვეთისას, შესაბამისი რეგისტრაციის გავლის შემდეგ, სამგზავრო დოკუმენტებში თარიღის შტამპი აღნიშვნით „შემოსვლა“ დაისმება მხოლოდ მოქალაქის მოთხოვნისამებრ. საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის ბრძანებულება №399 ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე დებულებაში ინსპექტირება სასაზღვრო გამტარ პუნქტში განმარტებულია, როგორც უცხოელის შემოსვლისას და გასვლისას სასაზღვრო-მიგრაციული კონტროლი. ხოლო მეორადი ინსპექტირება - როგორც უცხოელის მგზავრობისა და საზღვრის გადაკვეთის მიზეზების დეტალურად დადგენის მიზნით სასაზღვრო-სამიგრაციო კონტროლის ქვედანაყოფის მიერ ჩატარებული დამატებითი გასაუბრება, რომელსაც სასაზღვრო კონტროლის ქვედანაყოფები ატარებენ იმ შემთხვევაში, თუკი მათ წარმოეშვებათ საფუძვლიანი ეჭვი იმასთან დაკავშირებით, რომ შეიძლება არსებობდეს ვიზის გაცემაზე უარის თქმის ან საქართველოში შემოსვლაზე უარის თქმის უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონით დადგენილი საფუძვლები.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან საქართველოს კანონმდებლობაში არ გხვდება ნორმები, რომელიც დაკავშირებული იქნება მეორადი ინსპექტირების დროს უცხოელისათვის გარკვეული უფლებების მინიჭებასთან, როგორიცაა მაგალითად, სასაზღვრო პოლიციისათვის ვალდებულების დაკისრება მიაწოდოს ინფორმაცია უცხოელს მეორადი ინსპექტირების მიზნის, პროცედურებისა და ინსპექტირების განმხორციელებელი სასაზღვრო კონტროლის კონკრეტული ქვედანაყოფების შესახებ. სასაზღვრო კონტროლის საკითხებთან დაკავშირებით საქართველოს კანონმდებლობის ნორმების სხვა სახის შეუსაბამობა ევროპულ ნორმებთან დადგენილი არ იქნა.

B. ყოფნა და ცხოვრება

I. ბინადრობის ნებართვა და ბინადრობის სტატუსი

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის მიხედვით, საქართველოში უცხოელის კანონიერად ყოფნის საფუძველია ვიზა, საქართველოში ბინადრობის ნებართვა ან ლტოლვილის სტატუსი (ლტოლვილის მოწმობა) თუ ამ კანონით და საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.

საქართველოში ბინადრობის ნებართვა ორი სახისაა: დროებითი და მუდმივი. ბინადრობის ნებართვის ან ლტოლვილის მოწმობის მფლობელი უცხოელები ნებართვის/მოწმობის მთელ პერიოდში საქართველოში შემოდიან და საქართველოდან გადიან უვიზოდ.

საქართველოში ბინადრობის ნებართვა გაიცემა საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს შესაბამისი სამსახურის მიერ.

კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, დროებითი ბინადრობის ნებართვა გაიცემა არა უმეტეს 6 წლით საქართველოში დარჩენის მსურველ უცხოელზე:

ა) რომელიც საქართველოში ახორციელებს შრომით საქმიანობას, მათ შორის თავისუფალი პროფესიის ადამიანზე;
ბ) რომელიც ჩამოსულია საქართველოში სამკურნალოდ ან სასწავლებლად;
გ) რომელიც მოწვეულია შესაბამისი დარგობრივი სამთავრობო დაწესებულების მიერ, როგორც მაღალკვალიფიციური სპეციალისტი ან ხელოვნების მოღვაწე და მისი მოწვევა დაკავშირებულია სახელმწიფო ინტერესებთან;
დ) რომელიც არის საქართველოს მოქალაქის მეურვე ან მზრუნველი;
ე) რომელიც არის საქართველოს მოქალაქის მეურვეობისა და მზრუნველობის ქვეშ;
ვ) რომელიც არის საქართველოს მოქალაქის ან ბინადრობის ნებართვის მქონე უცხოელის მეუღლე, მშობელი, შვილი, შვილიშვილი, მშვილებელი, შვილობილი, და, ძმა, პაპა ან ბებია;
ზ) რომლის შესახებ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ ის შეიძლება იყოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის მსხვერპლი, დაზარალებული „ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ” საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში;
თ) რომელიც მონაწილეობს რესტიტუციისა და კომპენსაციის კომისიის ან კომისიის კომიტეტის მიერ მისი განცხადების განხილვაში.

დროებითი ბინადრობის ნებართვის გაგრძელება ხდება იმავე პირობების შესაბამისად, როგორითაც მისი გაცემა.

საქართველოში მუდმივი ბინადრობის ნებართვა შეიძლება მიეცეს:

ა) უცხოელს, რომელმაც საქართველოში კანონიერ საფუძველზე იცხოვრა ბოლო 6 წლის განმავლობაში. ამ ვადაში არ იგულისხმება საქართველოში სწავლის ან მკურნალობის მიზნით ცხოვრების პერიოდი, აგრეთვე დიპლომატიურ და მასთან გათანაბრებულ წარმომადგენლობებში მუშაობის პერიოდი;

ბ) საქართველოს მოქალაქის მეუღლეს, მშობელს, შვილს, შვილიშვილს, მშვილებელს, შვილობილს, დას, ძმას, პაპას ან ბებიას;

გ) მეცნიერების დარგის მაღალკვალიფიციურ სპეციალისტ-ტექნიკოსებს, სპორტსმენებს და ხელოვნების მოღვაწეებს, რომელთა ჩამოსვლა შეესაბამება საქართველოს ინტერესებს;

დ) პირს, რომლის მიმართაც რესტიტუციისა და კომპენსაციის კომისიამ ან კომისიის კომიტეტმა მიიღო გადაწყვეტილება ქონებრივი რესტიტუციის, ადეკვატური უძრავი ქონების დაბრუნების ან ქონებრივი ზიანის კომპენსაციის შესახებ. გარდა ამისა, 21-ე მუხლით დადგენილია სპეციალური დებულებები მუდმივი ბინადრობის ნებართვის მიღებასთან დაკავშირებით. კერძოდ, მუდმივი ბინადრობის ნებართვის მისაღებად რაიმე ნებართვა არ ესაჭიროებათ შემდეგი კატეგორიის უცხოელებს:

ა) პირებს, რომლებიც 1993 წლის 27 მარტისათვის მუდმივად ცხოვრობდნენ საქართველოს ტერიტორიაზე და საქართველოს მოქალაქეებად არ ჩაითვალნენ, თუ 1993 წლის 27 მარტის შემდეგ არ მოხსნილან საქართველოში საქართველოში მუდმივი რეგისტრაციიდან;

ბ) პირებს, რომელთაც შეუწყდათ (მოქალაქეობიდან გასვლის ან მოქალაქეობის დაკარგვის ფორმით) საქართველოს მოქალაქეობა, თუ ისინი მუდმივად საცხოვრებლად რჩებიან საქართველოში.

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის 22-ე მუხლის მიხედვით, საქართველოში ბინადრობის ნებართვის მისაღებად უცხოელი განცხადებით მიმართავს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს შესაბამის სამსახურს პირადად ან უფლებამოსილი წარმომადგენლის მეშვეობით, ხოლო თუ იგი იმყოფება საქართველოს ტერიტორიის ფარგლებს გარეთ - საქართველოს დიპლომატიური წარმომადგენლობის ან საკონსულო დაწესებულების მეშვეობით. განცხადების წარდგენის უფლება აქვს 18 წელს მიღწეულ ქმედუნარიან პირს.

უცხოელზე, რომლის შესახებ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ ის შეიძლება იყოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის მსხვერპლი, დაზარალებული, დროებითი ბინადრობის ნებართვას გასცემს და აღნიშნული პირის დროებითი ბინადრობის ნებართვას აგრძელებს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს შესაბამისი სამსახური ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მომსახურების დაწესებულების ან პროცესის მწარმოებელი ორგანოს შუამდგომლობის საფუძველზე. დროებითი ბინადრობის ნებართვის მიღებასა და გაგრძელებაზე განცხადების განხილვის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროში საჭირო დოკუმენტაციის სრულად წარდგენიდან 30 დღეს. ხოლო მუდმივი ბინადრობის ნებართვის მიღებასა და გაგრძელებაზე განცხადების განხილვის ვადა - 3 თვეს. იუსტიციის სამინისტრო ვალდებულია აცნობოს უცხოელს განცხადების განხილვის შედეგები. გადაწყვეტილება ბინადრობის ნებართვის გაცემაზე ან გაგრძელებაზე შესაძლებელია გასაჩივრებულ იქნას საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით. უცხოელისათვის საქართველოში ბინადრობის ნებართვაზე უარის თქმის საფუძველი არსებობს, თუ იგი:

ა) წარმოადგენს საფრთხეს საქართველოს მოქალაქეებისა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა უშიშროებისათვის, მათი უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვისათვის;

ბ) არ იცავს საქართველოში ყოფნის ნებართვის მიღებით განსაზღვრულ პირობებს;

გ) ახორციელებს საქმიანობას, რომელიც საფრთხეს უქმნის საქართველოს სახელმწიფო უშიშროებას;

დ) ჩადენილი აქვს დანაშაული მშვიდობისა და კაცობრიობის წინააღმდეგ;

ე) იძებნება სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენისათვის ან მსჯავრდებულია შესაბამისი განცხადების წარდგენამდე უკანასკნელი 5 წლის განმავლობაში ჩადენილი სისხლის სამართლის მძიმე დანაშაულისათვის (თუ ნასამართლობა არ არის მოხსნილი ან გაქარწყლებული) ან მის მიმართ აღძრულია სისხლის სამართლის საქმე - სისხლის სამართლის საქმის წარმოების დასრულებამდე;

ვ) დაავადებულია ისეთი ინფექციური ან სხვა სახის დაავადებით, რომლის ხასიათმა, სიმძიმემ და ხანგრძლივობამ შეიძლება საფრთხე შეუქმნას საქართველოს მოსახლეობას. ასეთ დაავადებათა ჩამონათვალს ადგენს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო;

ზ) არ ფლობს საქართველოში ცხოვრებისათვის და ცხოვრების მიზნის განსახორციელებლად საჭირო შემოსავლის ლეგალურ წყაროს, იმ შემთხვევების გარდა, როდესაც იგი იმყოფება სხვის სრულ კმაყოფაზე;

თ) საქართველოში ბინადრობის ნებართვის ან საქართველოს ვიზის მოსაპოვებლად წარმოადგენს ყალბ ან ძალის არმქონე დოკუმენტებს;

ი) შესაბამისი განცხადების წარდგენამდე ბოლო 1 წლის განმავლობაში იქნა გაძევებული ან მას არ გადაუხდია ჯარიმა, რომელიც წესდება საქართველოს ტერიტორიაზე უკანონოდ ყოფნისათვის;

კ) კანონით დადგენილ სხვა შემთხვევებში. უცხოელს, რომელსაც უარი ეთქვა საქართველოში დროებითი ბინადრობის ნებართვაზე, უფლება აქვს იმავე საფუძვლით შეიტანოს განცხადება განმეორებით პირველ განცხადებაზე უარის თქმის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებიდან არანაკლებ 1 თვის გასვლის შემდეგ. ხოლო უცხოელს, რომელსაც უარი ეთქვა საქართველოში მუდმივი ბინადრობის ნებართვაზე, უფლება აქვს შეიტანოს განცხადება იმავე საფუძველზე განმეორებით პირველ განცხადებაზე უარის თქმის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებიდან არანაკლებ 6 თვის გასვლის შემდეგ. უცხოელზე, რომელმაც მოიპოვა ბინადრობის ნებართვა, საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო გასცემს შესაბამის მოწმობას.

უცხოელის საქართველოში ყოფნის ვადის შეწყვეტა ხდება:

ა) თუ გამოვლინდა საქართველოში ბინადრობის ნებართვის ან საქართველოს ვიზის მოსაპოვებლად ყალბი ან ძალის არმქონე დოკუმენტების წარმოდგენის ფაქტი;

ბ) თუ იგი ახორციელებს საქმიანობას, რომელიც საფრთხეს უქმნის საქართველოს სახელმწიფოს უშიშროებას;

გ) თუ მან საქართველოში ყოფნის ვადის გასვლამდე შეწყვიტა, დაასრულა სწავლა ან გარიცხულ იქნა საქართველოს სასწავლო დაწესებულებიდან, თუ საქართველოში ბინადრობის ნებართვა ამ საფუძვლით ჰქონდა მოპოვებული;

დ) თუ მან შეწყვიტა ის შრომითი საქმიანობა და ურთიერთობები, რომლის საფუძველზეც ჰქონდა მოპოვებული საქართველოში ბინადრობის ნებართვა;

ე) თუ იგი აღარ არის საქართველოს მოქალაქის მეურვე ან მზრუნველი ან აღარ იმყოფება საქართველოს მოქალაქის მეურვეობის მზრუნველობის ქვეშ, თუ საქართველოში ბინადრობის ნებართვა ამ საფუძველზე ჰქონდა მოპოვებული;

ვ) თუ იგი ბინადრობის ნებართვის მოპოვების მიზნით შევა ფიქტიურ ქორწინებაში;

ზ) საქართველოდან გაძევების შემთხვევაში;

თ) ვიზის ვადის გასვლის შემთხვევაში.

საქართველოს დიპლომატიური და სამსახურებრივი ვიზების მოქმედების ვადის შეწყვეტის თაობაზე გადაწყვეტილებას იღებს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო, ხოლო ორდინალური და სასწავლო ვიზების მოქმედების ვადის შეწყვეტის თაობაზე - საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო. რაც შეეხება უცხოელის საქართველოში ბინადრობის ნებართვის მოქმედების შეწყვეტისთაობაზე გადაწყვეტილებას, მას იღებს საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო. საქართველოს ვიზა და ბინადრობის ნებართვა ძალას კარგავს, თუ:

ა) უცხოელზე, რომელზედაც გაიცა მოცემული ვიზა ან ნებართვა, გაიცემა საქართველოს ახალი ვიზა ან ნებართვა, რომლის მოქმედების ვადა მოიცავს ადრე გაცემული საქართველოს ვიზის ან ნებართვის მოქმედების ვადას;

ბ) უცხოელმა, რომელზედაც გაიცა ვიზა ან ნებართვა, მიიღო საქართველოს მოქალაქეობა. უცხოელი, რომელსაც აქვს საქართველოში ბინადრობის ნებართვა, ვალდებულია საქართველოში შემოსვლიდან, ხოლო თუ იგი იმყოფება საქართველოს ტერიტორიაზე, შესაბამისი ნებართვის მიღებიდან 1 თვეში გაიაროს რეგისტრაცია საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს შესაბამის სამსახურში საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით. კანონი ასევე ადგენს იმ უცხოელთა კატეგორიებს, რომლებიც გათავისუფლებული არიან რეგისტრაციის აუცილებელი მოვალეობისაგან. ესენია:

ა) საქართველოში აკრედიტებული დიპლომატიური და მათთან გათანაბრებული წარმომადგენლობების, საკონსულო დაწესებულებების პერსონალის მუშაკები, მათი ოჯახის წევრები, აგრეთვე სხვა პირები რომლებიც საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულების შესაბამისად სარგებლობენ შესაბამისი პრივილეგიებითა და იმუნიტეტებით;

ბ) დიპლომატიური და სამსახურებრივი პასპორტების მქონე უცხოელები;

გ) ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის წევრი და „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ პროგრამაში მონაწილე ქვეყნების შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლები სამსახურეობრივი მოვალეობის შესასრულებლად საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის, გასვლის და ტრანზიტის დროს.

ის უცხოელები, რომლებიც დაკავებული არიან ან სასჯელს იხდიან თავისუფლების აღკვეთის სახით, თავისუფლდებიან საქართველოში უცხოელთა რეგისტრაციისა და ნებართვის მიღების ვალდებულებისაგან თავისუფლების აღკვეთის პერიოდში. საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის №400 ბრძანებულება საქართველოში ბინადრობის ნებართვის მინიჭების საკითხთა განხილვა-გადაწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების შესახებ დებულების მიხედვით, უცხოელისათვის საქართველოში მუდმივი ან დროებითი ბინადრობის ნებართვის მინიჭების საკითხს იხილავს და წყვეტს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მოქალაქეობისა და მიგრაციის საკითხთა დეპარტამენტი. ბინადრობის ნებართვის მოსაპოვებლად განცხადების წარდგენის უფლება აქვს 18 წელს მიღწეულ ქმედუნარიან პირს. 18 წლამდე პირთა საკითხი განიხილება მათი კანონიერი წარმომადგენლის განცხადების საფუძველზე. ასეთ შემთხვევაში წარმოდგენილი უნდა იქნეს ორივე მშობლის ან კანონიერი წარმომადგენლის ნოტარიალურად დამოწმებული წერილობითი თანხმობა.

დებულების მე-3 მუხლის დ) ქვეპუნქტის მიხედვით, ბინადრობის ნებართვის მისაღებად უცხოელმა სხვა დოკუმენტებთან ერთად უნდა წარმოადგინოს ასევე ლეგალური შემოსავლის დამადასტურებელი ცნობა, რომელიც ეკუთვნის უცხოელს და/ან მის ნათესავს, რომელიც საქართველოს მოქალაქეა ან აქვს საქართველოში ბინადრობის უფლება. შემოსავლად ასევე შეიძლება ჩაითვალოს უცხოელის პირად საბანკო ანგარიშზე რიცხული თანხა, რომელიც, ბინადრობის ნებართვის ხანგრძლივობის გათვალისწინებით, თვიურად არ უნდა იყოს საქართველოში განსაზღვრული საარსებო მინიმუმის ორჯერად ოდენობაზე ნაკლები. უცხოელი, რომელიც მიიღებს ბინადრობის ნებართვას, ვალდებულია საქართველოში შემოსვლიდან, ხოლო თუ იგი იმყოფება საქართველოში - ნებართვის მიღებიდან ერთ თვეში გაიაროს რეგისტრაცია საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოში. დროებითი ბინადრობის ნებართვა გაიცემა უცხოელის საქართველოში სავარაუდო ყოფნის ვადით, მაგრამ არანაკლებ 6 თვისა და არა უმეტეს 6 წლისა. ვადის ათვლა იწყება ნებართვის გაცემის დღიდან. დროებითი ბინადრობის ნებართვა პირველად გაიცემა არა უმეტეს ერთი წლით, მისი გაგრძელება შეიძლება პირველად არა უმეტეს 2 წლით, ხოლო მეორედ - არა უმეტეს 3 წლით. დროებითი ნებართვის ვადის შეწყვეტა ავტომატურად ხდება მისი ვადის ამოწურვისას. საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მოქალაქეობისა და მიგრაციის საკითხთა დეპარტამენტი ასევე უფლებამოსილია ვადამდე შეუწყვიტოს უცხოელს დროებითი ბინადრობის ნებართვა, თუ:

ა) გამოვლინდა მის მიერ საქართველოში ბინადრობის ნებართვის ან საქართველოს ვიზის მოსაპოვებლად ყალბი ან ძალის არმქონე დოკუმენტების წარმოდგენის ფაქტი;
ბ) ახორციელებს საქმიანობას, რომელიც საფრთხეს უქმნის საქართველოს სახელმწიფოს უშიშროებას;
გ) ვადამდე შეწყვიტა ურთიერთობები, რომლის საფუძველზეც ჰქონდა მოპოვებული დროებითი ბინადრობის ნებართვა;
დ) გამოვლინდა ბინადრობის ნებართვის მოპოვების მიზნით მისი ფიქტიურ ქორწინებაში შესვლის ფაქტი;
ე) იგი გაძევებულ იქნა საქართველოდან.

საქართველოს იუსტიციის 2006 წლის 23 ივნისის №616 ბრძანება საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა ბინადრობის მოწმობის ბლანკის დამტკიცების შესახებ ბრძანების მიხედვით, ბინადრობის მოწმობა შესრულებულია ბამბის 100+ -10 გრ/მ² ქაღალდის გამოყენებით, რომელიც შეიცავს ექსკლუზიურ წყლის ნიშნებს, ხილული და უხილავი ფიბრებით. ბინადრობის მოწმობა ორგვერდიანია, ზომები 196X68მმ, შეიცავს 15 დამცავ ნიშანს, დაცული ქაღალდის უკანა ზედაპირი დაფარულია ნივთიერებით, რომელიც 900C-ზე ძლიერმოქმედ წებოდ გარდაიქმნება. ბინადრობის მოწმობაზე დატანილია ჰოლოგრამა, რომელიც ნაწილობრივ ფარავს ფოტოს. ბინადრობის მოწმობა შეიცავს ექსკლუზიურ ნომერს, შესრულებულს საღებავით, რომელიც ულტრაიისფერი დასხივებისას იღებს მწვანე შეფერილობას, ხოლო ქაღალდის უკანა ზედაპირზე ჩანს წითლად. პირველ გვერდზე გამოსახულია სიტყვა „საქართველო“, მოწმობის დასახელება და საქართველოს გერბი, რომელიც ფონზე დატანილია კონტურის სახით. ბინადრობის მოწმობის ბლანკი დაფარულია დამცავი გარსით (პაუჩით), რომლის წონა შეადგენს 150 + - 25 გრ/მ². დამცავ გარსზე უხილავი საღებავით დატანილია საქართველოს სახელმწიფო გერბი, რომელზეც ულტრაიისფერი სხივებით დანათებისას მიიღება სრულფეროვანი გამოსახულება. ბინადრობის მოწმობა უნდა შეიცავდეს შემდეგ რეკვიზიტებს:

ა) სახელი;
ბ) გვარი;
გ) დაბადების წელი, რიცხვი, თვე;
დ) დაბადების ადგილი;
ე) პირადი ნომერი;
ვ) ფოტოსურათი;
ზ) პირადი ხელმოწერა;
თ) მოწმობის გამცემი ორგანოს დასახელება;
ი) უფლებამოსილი პირის ხელმოწერა;
კ) მოწმობის გაცემის თარიღი;
ლ) მოქალაქეობა;
მ) მისამართი;
ნ) რეგისტრაციის თარიღი;
ო) მოწმობის მოქმედების ვადა.

ბინადრობის მოწმობის ბლანკზე დატანილ იქნეს ბინადრობის მოწმობის ბლანკის დამამზადებელი პოლიგრაფიული საწარმოს და დამკვეთის სახელწოდება ინიციალებით, რეგისტრაციის ნომერი, ინდივიდუალური სერია და ნომერი. საქართველოში დროებით მცხოვრებ უცხოელთა ბინადრობის მოწმობის ბლანკის შეფერილობა არის ლურჯი ფერის, ხოლო საქართველოში მუდმივად მცხოვრებ უცხოელთა ბინადრობის მოწმობის ბლანკის შეფერილობა არის მწვანე ფერის.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა ბინადრობის მოწმობაში მოცემული რეკვიზიტები შეესაბამება Council Regulation (EC) No 1030/2002 of 13 June 2002 Laying Down a Uniform Format for Residence Permits for Third-Country Nationals-ის პირველი მუხლით დადგენილ მონაცემებს, რომლებსაც უნდა შეიცავდეს Residence Permit. ერთადერთ გამონაკლისს წარმოადგენს უცხოელის სქესი, რომლის შესახებ ინფორმაცია საქართველოში მცხოვრები უცხოელის ბინადრობის მოწმობაში არ გვხვდება.

რაც შეეხება სტუდენტების, მეცნიერებისა და რამდენიმე სხვა კატეგორიის ბინადრობის ნებართვის საკითხს, რომელიც ევროპის გაერთიანების დონეზე რამდენიმე სამართლებრივი აქტით, კერძოდ კი Council Directive 2004/114/EC of 13 December 2004 on the Conditions of Admission of Third-Country Nationals for the Purposes of Studies, Pupil Exchange, Unremunerated Training or Voluntary Service da Council Directive 2005/71/EC of 12 October 2005 on a Specific Procedure for Admitting Third-Country Nationals for Purposes of Scientific Research არის დარეგულირებული, მსგავსი დიფერენცირება ქართულ კანონმდებლობაში არ გხვდება. როგორც ჩანს, ქართველი კანონმდებელი ამ კუთხით სპეციალური რეგულირების აუცილებლობას ვერ ხედავს როგორც საქართველოში შემოსვლის რეგულირების მიმოხილვის ნაწილში აღინიშნა, საქართველოს ორდინალურ ვიზას გარკვეულწილად უნივერსალური ხასიათი აქვს მინიჭებული და იგი ფაქტიურად საქართველოში გამომგზავრების თითქმის ყველა ლეგალურ მიზანს ფარავს, გარდა სწავლის მიზნისა. მსგავსი მდგომარეობა გვაქვს ასევე ბინადრობის ნებართვასთან დაკავშირებით. თუმცა ამ შემთხვევაში სწავლის მიზნით საქართველოში ცხოვრებაც სხვა დანარCენ ლეგალურ მიზანთან ერთად დროებითი ბინადრობის ნებართვის გაცემის საერთო ფარგლებში ხვდება.

მიგრაციის რეგულირების პოლიტიკის განხორციელების კუთხით კითხვები ჩნდება ასევე იმ ნორმების მიზანშეწონილობის შესახებ, რომლებიც ფაქტიურად უცხოელს საქართველოში ყოფნის პერიოდში ცხოვრების მიზნის შეცვლის და - შესაბამისად - სხვადასხვა მიზნის საფუძველზე დროებითი ბინადრობის ნებართვის მიღების საშუალებას აძლევს. ასე მაგალითად, უცხოელს, რომელიც საქართველოში შემოვიდა სასწავლო ვიზით, შეუძლია სწავლის პერიოდში მოძებნოს სამსახური და შემდეგ შრომითი ხელშეკრულების საფუძველზე მიიღოს დროებითი ნებართვა. Council Directive 2003/109/EC of 25 November 2003 Concerning the Status of Third-Country Nationals who are Long-Term Residents-is მე-4 მუხლის მიხედვით, Member States shall grant long-term resident status to third country nationals who have resided legally and continuously whithin its territory for five years prior to the submission of the relevant application. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-20 მუხლის მიხედვით კი, მუდმივი ბინადრობის ნებართვის მიღების ერთ-ერთ საფუძველს უცხოელის მიერ საქართველოში კანონიერ საფუძველზე ბოლო ექვსი წლის განმავლობაში ცხოვრება წარმოადგენს.

ამასთან უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს კანონმდებლობის ანალიზისას ჩანს, რომ მუდმივი ბინადრობის ნებართვის მიღება არ არის ორიენტირებული მხოლოდ საქართველოში ხანგრძლივი (6 წელი) დროით ცხოვრების გარემოებაზე. ასე მაგალითად, უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-20 მუხლის გ) ქვეპუნქტის მიხედვით, მეცნიერების დარგის მაღალკვალიფიციურმა სპეციალისტ-ტექნიკოსებმა, სპორტსმენებმა და ხელოვნების მოღვაწეებმა, რომელთა Cამოსვლა შეესაბამება საქართველოს ინტერესებს, მუდმივი ცხოვრება ნებართვა შეიძლება მიიღონ, ზოგადად დადგენილი ცხოვრების ხანგრძლივობის ვადის მიუხედავად. გარდა ამისა, უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის მე-19 მუხლის მიხედვით, დროებითი ბინადრობის ნებართვა საქართველოში არა უმეტეს 6 წლით დარCენის მსურველ უცხოელზე, ხოლო მუდმივი ბინადრობის ნებართვის გაცემის ერთ-ერთ საფუძველს ამავე კანონის მე-20 მუხლის მიხედვით, საქართველოში ბოლო 6 წლის განმავლობაში ცხოვრება წარმოადგენს. თუ გავითვალისწინებთ ასევე იმას, რომ საქართველოში ბინადრობის ნებართვის მინიჭების საკითხთა განხილვა-გადაწყვეტის წესის შესახებ დებულების მე-3 მუხლის ა) ქვეპუნქტის მიხედვით, დროებითი ბინადრობის ნებართვა პირველად გაიცემა არა უმეტეს ერთი წლით, მისი გაგრძელება შეიძლება პირველად არა უმეტეს 2 წლით, ხოლო მეორედ - არა უმეტეს 3 წლით, მივდივართ დასკვნამდე, რომ დროებითი ბინადრობის ნებართვის საფუძველზე საქართველოში ცხოვრების ლიმიტს 6 წელი წარმოადგენს, ხოლო 6 წლის გასვლის შემდეგ უცხოელი ფაქტიურად იძულებულია მიიღოს მუდმივი ბინადრობის ნებართვა, თუკი მას სურს კვლავ დარჩეს საქართველოში. ქართულ კანონმდებლობაში ევროპის გაერთიანების სამართლებრივი აქტებისგან განსხვავებით მუდმივი ბინადრობის ნებართვის შეწყვეტის ერთ-ერთ საფუძველს არ წარმოადგენს მუდმივი ბინადრობის ნებართვის მქონე უცხოელის საქართველოში არყოფნა ზედიზედ 12 თვის განმავლობაში. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონი ზოგადად საქართველოში ყოფნის ვადის შეწყვეტას არეგულირებს და შესაბამისად არ ანსხვავებს საქართველოს ვიზის, დროებითი და მუდმივი ბინადრობის ნებართვის ვადის შეწყვეტას.³⁰ 30 უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის 25-ე მუხლი.

გარდა ამისა, განსაკუთრებით კრიტიკას იმსახურებს ის ნორმები, რომლებიც შრომითი საქმიანობის საფუძველზე ბინადრობის ნებართვის გაცემას ეხება. როგორც ზემოთ იქნა აღნიშნული, უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის მე-19 მუხლის ა) ქვეპუნქტის მიხედვით, დროებითი ბინადრობის ნებართვა შესაძლებელია გაიცეს უცხოელზე, რომელიც საქართველოში ახორციელებს შრომით საქმიანობას, მათ შორის თავისუფალი პროფესიის ადამიანზე. საქართველოში ბინადრობის ნებართვის მინიჭების საკითხთა განხილვაგადაწყვეტის საქართველოში ბინადრობის ნებართვის მინიჭების საკითხთა განხილვა-გადაწყვეტის წესის შესახებ დებულების მე-4 მუხლის მე-5 პუნქტის მიხედვით, ნებართვის გაგრძელება ხდება იმავე პირობების დაცვით, როგორც მისი მოპოვება. თუმცა ამ შემთხვევაში უცხოელს არ მოეთხოვება ჯანმრთელობის ცნობა და ცნობა შემოსავლის შესახებ, თუ მანამდე წარმოდგენილ ცნობაში მითითებული შემოსავალი საკმარისია უცხოელის საქართველოში მომავალი ყოფნისთვისაც. გაუგებარია, თუ რატომ ჩათვალა კანონმდებელმა, რომ უცხოელის მიერ ნებართვის მიღებისას წარმოდგენილი ცნობა შემოსავლის შესახებ, იქნება ეს ლეგალური შემოსავლის დამადასტურებელი ცნობა თუ უცხოელის პირად საბანკო ანგარიშზე რიცხული თანხა, 1 ან 2 წლის შემდეგ, ნებართვის გაგრძელებისას, ასევე აღნიშნული უცხოელის აქტუალური ფინანსური მდგომარეობის ამსახველი იქნება.

ოჯახის გაერთიანება

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მიხედვით, უცხოელთა შესახებ საქართველოს კანონმდებლობა პატივს სცემს და იცავს ოჯახის ერთიანობის პრინციპს. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ კანონში არ არის მოცემული „ოჯახის“ განმარტება, თუმცა განმარტებულია უფრო ფართო ცნება „უცხოელის ნათესავი“, რომელსაც მე- 2 მუხლის თ) ქვეპუნქტის თანახმად, წარმოადგენს უცხოელის მეუღლე, შვილი, მშობელი, შვილობილი, მშვილებელი, აგრეთვე უცხოელის მზრუნველობის (მეურვეობის) ქვეშ მყოფი ან/და სრულ კმაყოფაზე მყოფი არასრულწლოვანი, ქმედუუნარო და შრომისუუნარო პირი. როგორც უკვე ზემოთ აღინიშნა, მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ვ) ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოში დროებითი ბინადრობის ნებართვა გაიცემა არა უმეტეს 6 წლით საქართველოში დარCენის მსურველ უცხოელზე, რომელიც არის საქართველოს მოქალაქის ან ბინადრობის ნებართვის მქონე უცხოელის მეუღლე, მშობელი, შვილი, შვილიშვილი, მშვილებელი, შვილობილი, და, ძმა, პაპა ან ბებია. მოწვევის უფლება მოცემულია ასევე კანონის 47-ე მუხლში, სადაც აღინიშნება, რომ უცხოელს, რომელსაც აქვს საქართველოში ბინადრობის ნებართვა, შეუძლია საქართველოში მოიწვიოს თავისი ოჯახის წევრები და ნათესავები.

კანონის 25-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელს საქართველოში ყოფნის ვადა შეიძლება შეუწყდეს, თუკი იგი ბინადრობის ნებართვის მოპოვების მიზნით იგი შევა ფიქტიურ ქორწინებაში. აქვე უნდა აღინიშნოს 58-ე მუხლის მე-5 პუნქტში მოცემული დებულება, რომლის მიხედვითაც, გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას შეიძლება მხედველობაში იქნას მიღებული გაძევების შემთხვევაში უცხოელის ოჯახისათვის ან მასთან მუდმივად მცხოვრებ პირთათვის სავარაუდოდ დამდგარი შედეგები. საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის №400 ბრძანებულება საქართველოში ბინადრობის ნებართვის მინიჭების საკითხთა განხილვა-გადაწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების შესახებ დებულების მე-3 მუხლის მიხედვით, განცხადებას დროებითი ბინადრობის მოპოვების თაობაზე სხვა დოკუმენტებთან ერთად კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შესაბამის შემთხვევებში უნდა ქორწინების, მამობის დადგენის, შვილად აყვანის ან სხვა მოწმობა), შესაბამისი პირის საქართველოში ბინადრობის დამადასტურებელი მოწმობა და ლეგალური შემოსავლის დამადასტურებელი ცნობა, რომელიც ეკუთვნის უცხოელს და/ან მის ნათესავს, რომელსაც აქვს საქართველოში ბინადრობის უფლება. შემოსავლად ასევე შეიძლება ჩაითვალოს უცხოელის პირად საბანკო ანგარიშზე რიცხული თანხა, რომელიც, ბინადრობის ნებართვის ხანგრძლივობის გათვალისწინებით, თვიურად არ უნდა იყოს საქართველოში განსაზღვრული საარსებო მინიმუმის ორჯერად ოდენობაზე ნაკლები. გარდა ამისა, წარმოდგენილ უნდა იყოს ასევე ჯანმრთელობის ცნობა (ეს ცნობა ესაჭიროება მხოლოდ 14 წელს გადაცილებულ პირს).

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან გარკვეულ გაუგებრობას იწვევს ტერმინების „უცხოელის ოჯახის” და „უცხოელის ნათესავების” გამოყენება უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონში. იმ დროს, როდესაც კანონი არ განმარტავს იმ პირთა წრეს, რომელიც შედის „ოჯახის” ცნებაში, კანონის 47-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელს, რომელსაც აქვს საქართველოში ბინადრობის ნებართვა, შეუძლია საქართველოში მოიწვიოს თავისი ოჯახის წევრები და ნათესავები. შეიძლება Cავთვალოთ, რომ ამ შემთხვევაში მოცემული ხარვეზი პრობლემას არ ქმნის, რადგან კანონში მოცემულია „ნათესავის” განმარტება. შესაბამისად, თუკი ცნობილია, თუ ვინ არის ნათესავი, ოჯახის წევრებიც ნათესავებს შორის უნდა მოვიძიოთ. მაგრამ პრობლემები ჩნდება აღნიშნული კანონის სხვა ნორმებთან მიმართებაში. კერძოდ, როგორც ზემოთ აღინიშნა, უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ვ) ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოში დროებითი ბინადრობის ნებართვა გაიცემა არა უმეტეს 6 წლით საქართველოში დარCენის მსურველ უცხოელზე, რომელიც არის ბინადრობის ნებართვის მქონე უცხოელის მეუღლე, მშობელი, შვილი, შვილიშვილი, მშვილებელი, შვილობილი, და, ძმა, პაპა ან ბებია. აღნიშნული ჩამონათვალი ან „ნათესავის“ განმარტებაში მოცემულ პირთა წრეს უნდა შეესაბამებოდეს, ან კიდევ უფრო ვიწრო უნდა იყოს, რაც საშუალებას მოგვცემდა გვევარაუდა, რომ იგი გარკვეულწილად „ოჯახის“ ფარგლების დეფინირებას ახდენს. თუმცა, მოცემული ჩამონათვალი მართალია უფრო ნაკლებ სუბიექტს მოიცავს, ვიდრე „ნათესავის“ განმარტება, მაგრამ იგი ასევე სცდება „ნათესავის“ ტერმინით დადგენილ ფარგლებს. მაგალითად, „ნათესავის“ განმარტებაში არ გვხვდებიან უცხოელის და, ძმა, პაპა, ბებია და შვილიშვილი, ხოლო თავის მხრივ „ნათესავის“ პირთა წრიდან მე-19 მუხლის ჩამონათვალი არ მოიცავს უცხოელის მზრუნველობის (მეურვეობის) ქვეშ მყოფ ან/და სრულ კმაყოფაზე მყოფ არასრულწლოვან, ქმედუუნარო და შრომისუუნარო პირს. თუკი უცხოელს, რომელსაც აქვს ბინადრობის ნებართვა, საქართველოში შეუძლია მოიწვიოს თავისი ოჯახის წევრები და ნათესავები, ვიღებთ ვითარებას, როდესაც მე-19 მუხლის გათვალისწინებით, უცხოელის დას ან ძმას დროებითი ბინადრობის ნებართვის საფუძველი გააჩნიათ, ხოლო უცხოელის მზრუნველობის (მეურვეობის) ქვეშ მყოფ ან/და სრულ კმაყოფაზე მყოფი არასრულწლოვან, ქმედუუნარო და შრომისუუნარო პირს, - აღნიშნული უცხოელის მიერ მოწვევის უფლების გამოყენების შემთხევაში - მხოლოდ საქართველოს ვიზის საფუძველზე და ვიზის მოქმედების ფარგლებში შეუძლია საქართველოში ყოფნა. ევროპის გაერთიანების შესაბამისი ნორმებისგან განსხვავებით, რომელიც წევრ-სახელმწიფოებს უყენებს მოთხოვნას, რომლის შესაბამისად იმ პირს უნდა მიენიჭოს ოჯახის ერთიანობის პრინციპის გამოყენების უფლება, რომელიც ერთი წლის ან მეტი ხნის განმავლობაში ფლობს შესაბამისი სახელმწიფოში ბინადრობის უფლებას,³¹ ქართული კანონმდებლობა, როგორც ზემოთ იქნა აღნიშნული, აღნიშნული უფლების გამოყენების საშუალებას დროებითი და მუდმივი ბინადრობის ნებართვების მფლობელ უცხოელებს აძლევს. იმის გათვალისწინებით, რომ ბინადრობის ნებართვა უცხოელმა შესაძლოა ერთი წლით საქართველოში ცხოვრების ვადის გასვლამდე მიიღოს, მას აღნიშნული ნებართვის მიღების მომენტიდან შეუძლია ოჯახის წევრები და ნათესავები მოიწვიოს საქართველოში. როგორც ზემოთ აღინიშნა, იმ პირთა წრე, რომლებიც უცხოელმა შეიძლება საქართველოში მოიწვიოს ქართული კანონმდებლობის მიხედვით, ძალიან ფართოა. გაცილებით უფრო ფართო, ვიდრე ეს შესაბამის ევროპულ ნორმებში არის თუნდაც რეკომენდაციის სახით გათვალისწინებული. მაგრამ არსებობს ერთი გამონაკლისი: ეს არის უცხოელის ქორწინებაში არმყოფი პარტნიორი. თუმცა აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ შესაბამისი ევროპული ნორმა წევრსახელმწიფოებისათვისაც არასავალდებულო ხასიათს ატარებს.³² Council Directive 2003/86/EC of 22 September 2003 on the Right to Family Reunification-ის მე-15 მუხლის შესაბამისი ნორმა, რომელიც უცხოელის ოჯახის წევრისთვის ავტონომიური ნებართვის მიცემის პირობებს დაარეგულირებდა, ქართულ კანონმდებლობაში არ გვხვდება. ასევე არ არის მოცემული ნორმა, რომელიც ბინადრობის ნებართვის ვადის შეწყვეტისა და გაგრძელების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას შესაბამის კომპეტენტურ ორგანოს პირის ოჯახური ურთიერთობების ბუნებისა და საქართველოში ყოფნის ხანგრძლივობას გაითვალისწინებდა.

III. დისკრიმინაციის დაუშვებლობა და ინტეგრაცია

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

საქართველოს კონსტიტუცია

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლში მოცემულია თანასწორობის შესახებ ზოგადი ნორმა: „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურCევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა“.

22-ე მუხლის მიხედვით, ყველას ვინც კანონიერად იმყოფება საქართველოში, აქვს ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე თავისუფალი მიმოსვლისა და საცხოვრებელი ადგილის თავისუფალი არჩევის უფლება, ქვეყნიდან თავისუფლად გასვლის უფლება. ამ უფლებათა შეზღუდვა შესაძლებელია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიული საზოგადოების არსებობისთვის აუცილებელი სახელმწიფო უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის დაცვის, დანაშაულის თავიდან აცილების ან მართლმსაჯულების განხორციელების გზით.

27-ე მუხლის მიხედვით, სახელმწიფო უფლებამოსილია დააწესოს შეზღუდვები უცხო ქვეყნის მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა პოლიტიკურ საქმიანობაზე.

47-ე მუხლის მიხედვით, საქართველოში მცხოვრებ უცხოელ მოქალაქეებსა და მოქალაქეობის არმქონე პირებს საქართველოს მოქალაქის თანაბარი უფლებები და მოვალეობები აქვთ, გარდა კონსტიტუციითა და კანონით დადგენილი გამონაკლისებისა.

31 Article 3(1) Council Directive 2003/86/EC of 22 September 2003 on the Right to Family Reunification.

32 Article 4 Council Directive 2003/86/EC of 22 September 2003 on the Right to Family Reunification.

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მიხედვით, საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებებისა და თავისუფლებების, აგრეთვე საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპებისა და ნორმების შესაბამისად, აღნიშნული კანონის მიზანია:

ა) ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული უფლებებისა და თავისუფლებების, აგრეთვე სახელმწიფო ინტერესების შესაბამისად შექმნას საქართველოს ტერიტორიაზე მყოფ უცხოელთა სამართლებრივი გარანტიები;

ბ) დაიცვას უცხოელთა საყოველთაოდ აღიარებული უფლებები, განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა.

აღნიშნული კანონის V თავი მთლიანად ეძღვნება საქართველოში უცხოელთა უფლებებსა და მოვალეობებს:

უცხოელებს საქართველოში ისეთივე უფლებები და თავისუფლებები აქვთ და ისეთივე მოვალეობები აკისრიათ, როგორც საქართველოს მოქალაქეებს, თუ საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული. უცხოელები საქართველოში თანასწორნი არიან კანონის წინაშე წარმოშობის, სოციალური და ქონებრივი მდგომარეობის, რასის, ეროვნული კუთვნილების, სქესის, განათლების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური თუ სხვა შეხედულებების, საქმიანობის სფეროს და სხვა გარემოებათა მიუხედავად.

საქართველო იცავს თავის ტერიტორიაზე მყოფ უცხოელთა სიცოცხლეს, პირად ხელშეუხებლობას, უფლებებსა და თავისუფლებებს. საქართველოში უცხოელთა უფლება-მოვალეობების აღსრულება არ უნდა ლახავდეს საქართველოს ინტერესებს, არ უნდა ზღუდავდეს საქართველოს მოქალაქეთა და სხვა პირთა

უფლებებს და არ უნდა უგულვებელყოფდეს მათ კანონიერ ინტერესებს. უცხოელები საქართველოში ვალდებული არიან დაიცვან საქართველოს კონსტიტუცია და საქართველოს კანონმდებლობა, პატივი სცენ ადგილობრივ კულტურას, ტრადიციებს და წეს-ჩვეულებებს, საქართველოს მოქალაქეთა უფლებებსა და თავისუფლებებს. უცხოელებს საქართველოს კონსტიტუციისა და „საქართველოს მოქალაქეობის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის შესაბამისად აქვთ უფლება მოიპოვონ საქართველოს მოქალაქეობა. უცხოელებს შეუძლიათ საქართველოში ხელი მიჰყონ საინვესტიციო, და სამეწარმეო საქმიანობას საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად. ამ შემთხვევაში მათ გააCნიათ იგივე უფლებები და მოვალეობები, როგორიც საქართველოს მოქალაქეებს, თუ საქართველოს კანონმდებლობითა და საერთაშორისო ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული. უცხოელებს შეუძლიათ განახორციელონ შრომითი საქმიანობა საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად. მათ საქართველოში აქვთ დასვენებისა და თავისუფალი დროის გამოყენების უფლება საქართველოს მოქალაქეებთან თანაბარ საფუძველზე. უცხოელებს საქართველოში აქვთ ჯანმრთელობის დაცვის უფლება საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად.

საქართველოში მუდმივად მცხოვრებ უცხოელებს აქვთ დახმარების, პენსიის და სხვაგვარი სოციალური უზრუნველყოფის უფლება თანაბრად საქართველოს მოქალაქეებისა. საქართველოში დროებით მყოფი უცხოელი მოქალაქეებისა და მოქალაქეობის არმქონე პირების სოციალური უზრუნველყოფის საკითხი წყდება საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობისა და საერთაშორისო ხელშეკრულების შესაბამისად. უცხოელებს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად საქართველოში შეუძლიათ ჰქონდეთ საკუთრებაში, მემკვიდრეობით მიიღონ ან ანდერძით დატოვონ ნებისმიერი ქონება, აგრეთვე გააჩნდეთ პირადი არაქონებრივი უფლებები. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ საქართველოს საკანონმდებლო აქტით.

საქართველოში მცხოვრებ უცხოელებს აქვთ განათლების მიღების უფლება თანაბრად საქართველოს მოქალაქეებისა, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად. უცხოელებს საქართველოში აქვთ კულტურული ღირებულებებით სარგებლობის უფლება თანაბრად საქართველოს მოქალაქეებისა. მათ საქართველოში გარანტირებული აქვთ მშობლიური ენით სარგებლობის, ეროვნული კულტურისა და ტრადიციების დაცვის უფლება, თუ ეს ზიანს არ მოაყენებს საქართველოს სახელმწიფო უშიშროებას ან საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას. უცხოელები ვალდებულნი არიან გაუფრთხილდნენ საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლებს და სხვა კულტურულ ღირებულებებს. უცხოელებს საქართველოში არ აქვთ უფლება გაწევრიანდნენ საქართველოს ტერიტორიაზე მოქმედ პოლიტიკურ გაერთიანებებში, მიიღონ მათ საქმიანობაში მონაწილეობა ან დააფუძნონ ისინი. უცხოელებს საქართველოში უფლება აქვთ საქართველოს მოქალაქეების თანაბრად დააფუძნონ საზოგადოებრივი გაერთიანებები, გახდნენ პროფესიული კავშირების, სამეცნიერო, კულტურული, სპორტული საზოგადოებების და სხვა საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წევრები, თუ ეს არ ეწინააღმდეგება ამ ორგანიზაციების წესდებებს და საქართველოს კანონმდებლობას. უცხოელებს საქართველოში შეუძლიათ დაქორწინდნენ და განქორწინდნენ საქართველოს მოქალაქეებთან და სხვა პირებთან საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად. საქართველოში მყოფი უცხოელები საქორწინო და საოჯახო ურთიერთობებში სარგებლობენ უფლებებით და აკისრიათ მოვალეობანი თანაბრად საქართველოს მოქალაქეებისა. უცხოელებს საქართველოში, თანაბრად საქართველოს მოქალაქეებისა, გარანტირებული აქვთ სიტყვის, აზრის, სინდისის, აღმსარებლობისა და რწმენის თავისუფლება. დაუშვებელია უცხოელის დევნა სიტყვის, აზრის, აღმსარებლობის ან რწმენის გამო, აგრეთვე მისი იძულება გამოთქვას თავისი შეხედულება მათ შესახებ.

უცხოელებს, რომლებიც კანონიერად იმყოფებიან საქართველოში აქვთ თავისუფალი გადაადგილებისა და საცხოვრებლის თავისუფლად არჩევის უფლება. ამ უფლების შეზღუდვა შეიძლება მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიული საზოგადოების არსებობისათვის აუცილებელი სახელმწიფო უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის დაცვის, დანაშაულის თავიდან აცილების, მართლმსაჯულების განხორციელების ან საქართველოში მცხოვრებ პირთა უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვის მიზნით. საქართველოში მცხოვრები უცხოელები იბეგრებიან ისევე როგორც საქართველოს მოქალაქეები და საქართველოში მუდმივი ბინადრობის უფლების მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირები, თუ საქართველოს კანონმდებლობით ან საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული. უცხოელებს საქართველოში საქართველოს კანონმდებლობით გარანტირებული აქვთ პიროვნების და საცხოვრებელი ადგილის ხელშეუხებლობა, პირად და ოჯახურ ცხოვრებაში ჩაურევლობა, ღირსებისა და რეპუტაციის პატივისცემა, კორესპონდენციის საიდუმლოების, ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ სფეროებში პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება. უცხოელებს აქვთ უფლება მიმართონ თავიანთი პირადი, ქონებრივი და სხვა უფლებების დასაცავად სასამართლოებსა და სხვა სახელმწიფო ორგანოებს. სამართალწარმოების დროს ისინი სარგებლობენ ისეთივე საპროცესო უფლებებით, როგორც საქართველოს მოქალაქეები. უცხოელს აქვს უფლება ნებისმიერ დროს მიმართოს იმ სახელმწიფოს დიპლომატიურ წარმომადგენლობას ან საკონსულო დაწესებულებას, რომლის მოქალაქეობაც მას აქვს, ან რომელშიც ის მუდმივად ცხოვრობს ან რომელიც უფლებამოსილია დაიცვას მისი უფლებები და კანონიერი ინტერესები.

საქართველოს სამართალდამცავი ორგანოები ვალდებული არიან უცხოელის დაკავებიდან ან დაპატიმრებიდან არა უგვიანეს 48 საათისა ამის შესახებ შეატყობინონ შესაბამის დიპლომატიურ წარმომადგენლობას ან საკონსულო დაწესებულებას ან საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს.

უცხოელები არ მონაწილეობენ არჩევნებში და არ შეიძლება იქნენ არჩეულნი თვითმმართველობისა და სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებში, აგრეთვე მიიღონ მონაწილეობა რეფერენდუმებში. ისინი ვალდებულნი არ არიან იმსახურონ საქართველოს სამხედრო ძალებში.

უცხოელს, რომელსაც აქვს საქართველოში ბინადრობის ნებართვა, შეუძლია საქართველოში მოიწვიოს თავისი ოჯახის წევრები და ნათესავები. საქართველოს კონსტიტუციის, საერთაშორისო ხელშეკრულებისა და საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად საქართველოში უცხოელებს შეიძლება მიეცეთ თავშესაფარი.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან არადისკრიმინაციის კუთხით, აღსანიშნავია რომ ქართულ კანონმდებლობაში ევროპის გაერთიანების სამართლებრივი ნორმებისაგან33 განსხვავებით, იმ კრიტერიუმების ჩამონათვალში, რომელთა საფუძველზე არ მოხდეს დისკრიმინაცია, არ არის მოცემული შემდეგი კრიტერიუმები: გენეტიკური თავისებურებები, ქონება, წარმოშობა, ინვალიდობა, ასაკი და სექსუალური ორიენტაცია.

C. გაძევება, ნებაყოფლობითი დაბრუნება და რეადმისია

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი საქართველოდან უცხოელთა გაძევების სამართლებრივი რეგულირების ზოგად ჩარჩოებს ადგენს უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი.33 Council Directive 2003/109/EC of 25 November 2003 Concerning the Status of Third-Country Nationals who are Long-Term Residents. კანონის 50-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელი ვალდებულია დატოვოს საქართველოს ტერიტორია საქართველოში კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვამდე. თუ უცხოელი საქართველოს ტერიტორიას დატოვებს მისი კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვიდან 10 დღის განმავლობაში, მას არ დაეკისრება ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა ჯარიმის სახით. უცხოელს, რომელიც კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვიდან 10 დღის გასვლის შემდეგ იმყოფება საქართველოში და საკუთარი ნებით სურს ქვეყნიდან გასვლა, უფლება აქვს, დაუბრკოლებლად დატოვოს საქართველოს ტერიტორია. ამასთანავე, იგი ვალდებულია გადაიხადოს განსაზღვრული ოდენობის ჯარიმა ქვეყნიდან გასვლამდე ან გასვლის შემდეგ. თანხის გადაუხდელობის შემთხვევაში მასზე არ გაიცემა საქართველოს ვიზა და საქართველოში შემოსვლის ნებართვა მანამ, სანამ იგი არ აანაზღაურებს აღნიშნულ დავალიანებას. კანონის 53-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელი შეიძლება გაძევებულ იქნეს საქართველოდან, თუ:

ა) იგი უკანონოდ შემოვიდა საქართველოში;
ბ) აღარ არსებობს საქართველოში მისი შემდგომი ყოფნის სამართლებრივი საფუძველი;

გ) მისი ყოფნა ეწინააღმდეგება საქართველოს სახელმწიფო უშიშროების ინტერესებს და საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვას;
დ) მისი გაძევება აუცილებელია საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში კანონიერად მყოფ სხვა პირთა ჯანმრთელობის, უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვისათვის;
ე) იგი სისტემატურად არღვევს საქართველოს კანონმდებლობას;
ვ) მან საქართველოში შემოსვლის ან ყოფნის სამართლებრივი საფუძველი მოიპოვა ყალბი ან ძალის არმქონე საბუთების წარდგენით;
ზ) მას ერთი ან რამდენიმე განზრახ ჩადენილი დანაშაულისათვის მისჯილი აქვს ერთ წელზე მეტი ვადით თავისუფლების აღკვეთა - სასჯელის მოხდის შემდეგ. გადაწყვეტილებას საქართველოდან უცხოელთა გაძევების თაობაზე აღნიშნული კანონის 53-ე მუხლის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების შესაბამისად იღებს საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო, ხოლო „გ“-„ზ“ ქვეპუნქტების შესაბამისად - სასამართლო. საკითხის განხილვის დაწყების საფუძველია

დასკვნა საქართველოდან უცხოელის გაძევების მიზანშეწონილობის შესახებ, რომელსაც საქართველოდან უცხოელის გაძევების გადაწყვეტილების მიმღებ კომპეტენტურ ორგანოში წარადგენს საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო ან საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო. წარდგენილ დასკვნას უნდა ერთვოდეს საქართველოდან უცხოელის გაძევების მიზანშეწონილობისა და საფუძვლიანობის დამადასტურებელი შესაბამისი მტკიცებულებები. სხვა სახელმწიფო დაწესებულება, რომელსაც საკუთარი კომპეტენციის ფარგლებში შეიძლება ჰქონდეს მონაცემები საქართველოდან უცხოელის გაძევების მიზანშეწონილობისა და საფუძვლიანობის შესახებ, ვალდებულია შესაბამისი მტკიცებულებები შემდგომი განხილვისა და რეაგირებისათვის წერილობით წარუდგინოს საქართველოდან უცხოელის გაძევების საკითხის განმხილველ ორგანოს. საქართველოდან უცხოელის გაძევების საკითხზე გადაწყვეტილების მიმღები კომპეტენტური სახელმწიფო ორგანო უფლებამოსილია საქართველოდან უცხოელის გაძევების საკითხის განხილვა დაიწყოს აგრეთვე საკუთარი ინიციატივით, თუ ცნობილი გახდა საქართველოდან უცხოელის გაძევების 53-ე მუხლით გათვალისწინებული საფუძვლის არსებობა და აღნიშნულ კომპეტენტურ ორგანოს აქვს ამ ფაქტის დამადასტურებელი მტკიცებულებები. შესაბამისი კომპეტენტური ორგანომ 7 დღის ვადაში უნდა განიხილოს დასკვნა უცხოელის საქართველოდან გაძევების მიზანშეწონილობის შესახებ და უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება უცხოელის საქართველოდან გაძევების შესახებ ან გადაწყვეტილება უცხოელის საქართველოდან გაძევებაზე უარის თქმის შესახებ.იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაძევების გადაწყვეტილებაში მიეთითება უცხოელის მიერ საქართველოს ტერიტორიის ნებაყოფლობით დატოვების ვადა. თუ უცხოელი აღნიშნულ ვადაში არ დატოვებს საქართველოს ტერიტორიას, მისი საქართველოდან გაძევება იძულებით უნდა აღსრულდეს.

გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო უცხოელს, რომელიც გაძევებული უნდა იქნეს საქართველოდან, განუმარტავს მის უფლებებსა და მოვალეობებს. გადაწყვეტილება საქართველოდან უცხოელის გაძევების შესახებ შეიძლება გასაCივრდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად. რაც შეეხება უცხოელის საქართველოდან გაძევების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილების აღსრულებას, უცხოელის საქართველოდან გაძევების შესახებ მიღებულ გადაწყვეტილებას აღასრულებს საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო. თუმცა ნებისმიერი სახელმწიფო დაწესებულება ვალდებულია საკუთარი კომპეტენციის ფარგლებში ხელი შეუწყოს საქართველოდან უცხოელის გაძევების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილების აღსრულებას.

უცხოელი შეიძლება გაძევებულ იქნეს:

ა) მისი მოქალაქეობის ან მუდმივი საცხოვრებელი ადგილის სახელმწიფოში;
ბ) იმ სახელმწიფოში, საიდანაც იგი შემოვიდა საქართველოში;
გ) ნებისმიერ სახელმწიფოში, რომელიც თანახმაა მიიღოს იგი.

ამასთან უცხოელის გაძევება დაუშვებელია იმ სახელმწიფოში, რომელშიც:

ა) მას დევნიან პოლიტიკური მრწამსისათვის ან იმ ქმედობისათვის, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობით დანაშაულად არ ითვლება;
ბ) მას დევნიან ადამიანის უფლებათა და მშვიდობის დაცვისათვის, პროგრესული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური, მეცნიერული და სხვა შემოქმედებითი საქმიანობისათვის;
გ) მის სიცოცხლეს ან ჯანმრთელობას საფრთხე ემუქრება. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი ადგენს ასევე გარკვეული კატეგორიების უცხოელების მიმართებაში განსაკუთრებულ დებულებებს, რომლის მიხედვითაც, საქართველოდან არ შეიძლება გაძევებულ იქნეს:

ა) უცხოელი, რომელსაც აქვს საქართველოში ბინადრობის ნებართვა და ბოლო 3 წლის განმავლობაში ცხოვრობს საქართველოში სამართალდარღვევის ფაქტის ჩადენის გარეშე;

ბ) უცხოელი, რომელიც საქართველოშია დაბადებული და რომელსაც აქვს საქართველოში ბინადრობის ნებართვა, თუ ბოლო 1 წლის განმავლობაში ცხოვრობს საქართველოში სამართალდარღვევის ფაქტის ჩადენის გარეშე;

გ) უცხოელი, რომელიც არასრულწლოვანია და რომელსაც აქვს საქართველოში ბინადრობის ნებართვა, თუ ბოლო 1 წლის განმავლობაში ცხოვრობს საქართველოში სამართალდარღვევის ფაქტის ჩადენის გარეშე;

დ) საქართველოში მყოფი უცხოელი, რომელიც იმყოფება საქართველოს მოქალაქის მეურვეობის ან მზრუნველობის ქვეშ;

ე) უცხოელი, რომლის შესახებ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ ის შეიძლება იყოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის მსხვერპლი, დაზარალებული, „ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ” საქართველოს კანონით გათვალისწინებული მოსაფიქრებელი ვადის განმავლობაში. აღნიშნული პირები შეიძლება გაძევებულ იქნენ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს სახელმწიფო უშიშროებას და საზოგადოებრივ წესრიგს განსაკუთრებული ზიანი ადგება.

უცხოელის გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას შეიძლება მხედველობაში იქნეს მიღებული საქართველოში კანონიერად ცხოვრების ხანგრძლივობა, საქართველოსთან პირის პირადი, სოციალური, ეკონომიკური და სხვა სახის კავშირები და უცხოელის გაძევების შემთხვევაში მისი ოჯახისათვის ან მასთან მუდმივად მცხოვრებ პირთათვის სავარაუდოდ დამდგარი შედეგები. გაძევებასთან დაკავშირებული ყველა ხარჯი უნდა გაიღოს გაძევებას დაქვემდებარებულმა უცხოელმა, მისმა მომწვევმა ფიზიკურმა ან იურიდიულმა პირმა. თუკი ეს შეუძლებელია, მაშინ ხარჯები ნაწილობრივ ან მთლიანად უნდა გაიღოს საქართველოს სახელმწიფომ. უცხოელთა საქართველოდან გაძევების აღრიცხვასა და გაძევების შესახებ მიღებულ გადაწყვეტილებათა აღსრულებაზე კონტროლს ახორციელებს საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო. საქართველოდან გაძევებულ უცხოელს 1 წლის განმავლობაში არ მიეცემა საქართველოს ვიზა, საქართველოში შემოსვლის ნებართვა და ბინადრობის ნებართვა. ამასთანავე, იგი ვალდებულია გადაიხადოს საქართველოს კანონმდებლობით საქართველოში ყოფნის წესების დარღვევისათვის დადგენილი განსაზღვრული ოდენობის ჯარიმა ქვეყნიდან გასვლამდე ან გასვლის შემდეგ. თანხის გადაუხდელობის შემთხვევაში მასზე არ გაიცემა საქართველოს ვიზა და საქართველოში შემოსვლის ნებართვა მანამ, სანამ იგი არ აანაზღაურებს აღნიშნულ დავალიანებას. იძულებით გაძევებას დაქვემდებარებული უცხოელი შეიძლება დაკავებულ იქნეს ადმინისტრაციული წესით. ამ შემთხვევაში იგი დაკავებიდან არა უგვიანეს 48 საათისა უნდა წარედგინოს სასამართლოს ადმინისტრაციული დაკავების მიზანშეწონილობის შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად. თუ მომდევნო 24 საათის განმავლობაში სასამართლო არ მიიღებს გადაწყვეტილებას დაკავების თაობაზე, უცხოელი დაუყოვნებლივ უნდა განთავისუფლდეს.

უცხოელის ადმინისტრაციული დაკავება შესაბამისად გრძელდება:

ა) უცხოელის პიროვნებისა და ვინაობის, მოქალაქეობის, მუდმივი საცხოვრებელი ადგილის ქვეყნის ან საქართველოში შემოსვლის ქვეყნის დადგენამდე;

ბ) უცხოელის საქართველოდან გაძევების აღსრულების დასრულებამდე. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი კოდექსის 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საქართველოს კანონებით შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს საქართველოს ფარგლებიდან ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა Cადენისათვის იმ უცხოელ მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა ადმინისტრაციული გაძევება, რომლებიც უხეშად არღვევენ მართლწესრიგს. საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის №401 ბრძანებულება უცხოელთა საქართველოდან გაძევების წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე დებულების მე-5 მუხლის მიხედვით, უცხოელის საქართველოდან გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში, დეპარტამენტი უცხოელის პასპორტში ან სხვა სამგზავრო დოკუმენტში აკეთებს შტამპს ქართულ და ინგლისურ ენაზე აღნიშვნით - „გაძევებულია“, სადაც მიეთითება უცხოელის საქართველოდან გაძევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების თარიღი. უცხოელს, რომლის მიმართაც იუსტიციის სამინისტრომ მიიღო საქართველოდან გაძევების თაობაზე გადაწყვეტილება, საქართველოს ტერიტორიის ნებაყოფლობითი დატოვებისათვის ეძლევა სამდღიანი ვადა, ხოლო უცხოელის საქართველოდან გაძევების შესახებ სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება უნდა აღსრულდეს დაუყოვნებლივ. თუ უცხოელი ზემოთ აღნიშნულ ვადაში არ დატოვებს საქართველოს ტერიტორიას, მისი გაძევება უნდა აღსრულდეს იძულებით.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან იმის გათვალისწინებით, რომ გაძევების შესახებ ევროპული ნორმები³⁴ ძირითადად წევრსახელმწიფოთა შორის თანამშრომლობას არეგულირებენ და უშუალოდ გაძევებასთან დაკავშირებულ სტანდარტებს არ ადგენენ, საქართველოს კანონმდებლობის შეუსაბამობა ევროპულ ნორმებთან დადგენილი არ იქნა. თუმცა უნდა აღინიშნოს ის ხარვეზები, რომელიც მოცემულ სფეროს მარეგულირებელ ნორმებს ახასიათებს. კერძოდ, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 24-ე მუხლში საუბარია „ადმინისტრაციულ გაძევებაზე“, რომელიც შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს საქართველოს ფარგლებიდან ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა Cადენისათვის იმ უცხოელ მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა მიმართ, რომლებიც უხეშად არღვევენ მართლწესრიგს. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლი კი ადგენს უცხოელის საქართველოდან გაძევების საფუძვლების დასრულებულ Cამონათვალს, რომელთა შორის „კანონმდებლობის სისტემატურად დარღვევაც“ გხვდება. შეგვიძლია მხოლოდ ვივარაუდოთ, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში მოცემული ტერმინი „ადმინისტრაციული გაძევება“ უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონით დარეგულირებული “გაძევების” ფარგლებში ჯდება, თუმცა ერთმნიშვნელოვანია, რომ მოცემული საკითხი შემდგომ დახვეწას საჭიროებს. პრობლემატურია ასევე უცხოელის ადმინისტრაციულ დაკავებასთან დაკავშირებული საკითხებიც. უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის 62-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელი, რომელიც ექვემდებარება იძულებით გაძევებას, შესაძლოა დაკავებულ იქნეს ადმინისტრაციული წესით. ამასთან, უცხოელის ადმინისტრაციული დაკავება შეასბამისად გრძელდება უცხოელის პიროვნებისა და ვინაობის, მოქალაქეობის, მუდმივი საცხოვრებელი ადგილის, ქვეყნის ან საქართველოში შემოსვლის ქვეყნის დადგენამდე, ან უცხოელისსაქართველოდან გაძევების აღსრულების დასრულებამდე. იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 247-ე მუხლის მიხედვით, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის Cამდენის ადმნისტრაციულმა დაკავებამ არ უნდა გასტანოს სამ სათზე მეტ ხანს, გაუგებარია, როგორ უნდა მოხდეს უცხოელის ადმინისტრაციული დაკავება უცხოელის სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის 62-ე მუხლით განსაზღვრული გარემოებების დადგენამდე ან აღსრულების დასრულებამდე, როდესაც ადმინისტრაციული დაკავება მხოლოდ 3 საათამდე ვადით არის შესაძლებელი. მართალია, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 247-ე მუხლის მიხედვით, გამონაკლის შემთხვევებში, განსაკუთრებული აუცილებლობის გამო, საქართველოს საკანონმდებლო, აქტებით შეიძლება დაწესდეს ადმინისტრაციული დაკავების სხვა 34 Council Directive 2001/40/EC of 28 May 2001 on the mutual recognition of decisions on the expulsion of third country nationals; Council Decision of 23 February 2004 setting out the criteria and practical arrangements for the compensation of the financial imbalances resulting from the application of Directive 2001/40/EC on the mutual recognition of decisions on the expulsion of third-country nationals; Council Directive 2003/110/EC of 25 November 2003 on assistance in case of transit for the purposes of removal by air; Council Conclusions on assistance in cases of short-term transit by land or sea through the territory of another Member State in the course of effecting a removal order adopted by a Member State against a third-country national in the framework of the operational cooperation among Member States; Council Decision 2004/57/EC of 29 April 2004 on the organisation of joint flights for removals from the territory of two or more Member States of third-country nationals who are subjects of individual removal orders; Council Conclusions on giving practical effect to the Council Decision on the organisation of joint flights for removals, from the territory of two or more Member States, of third-country nationals who are the subject of individual removal orders.

ვადები და ასეთ ვადად შეიძლება უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის 62-ე მუხლში მოცემული გარემოებების დადგენა ან გაძევების აღსრულება Cაგვეთვალა, თუმცა სადაოა, თუ რამდენად არსებობს განსაკუთრებული აუცილებლობა ყოველთვის ასეთ შემთხვევებში. ამასთან აღსანიშნავია, რომ იუსტიციის სამინისტროში მიღებული ინფორმაციის მიხედვით, უცხოელთა ადმინისტრაციული დაკავება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით განსაზღვრული ვადის - 3 საათის - დაცვით ხორციელდება და მეტი ხნით დაკავების აუცილებლობის შემთხვევები პრაქტიკაში არ ყოფილა. იუსტიციის სამინისტროს მოცემული პრაქტიკაც მიუთითებს მასზედ, რომ აღნიშნულ უწყებას ორიენტირად ადმინისტრაციული დაკავების ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით დადგენილი ვადა აქვს აღებული.

II. გაძევების მიზნით სამგზავრო დოკუმენტის გაცემა

როგორც ზემოთ აღინიშნა, თუკი გაძევების გადაწყვეტილებაში მითითებულ ვადაში უცხოელი საქართველოს ტერიტორიას ნებაყოფლობით არ დატოვებს, მისი საქართველოდან გაძევება იძულებით უნდა მოხდეს. ასეთ შემთხვევაში უცხოელი შეიძლება დაკავებულ იქნას ადმინისტრაციული წესით მისის პიროვნებისა და ვინაობის, მოქალაქეობის, მუდმივი საცხოვრებელი ადგილის ქვეყნის ან საქართველოში შემოსვლის ქვეყნის დადგენამდე ან საქართველოდან გაძევების აღსრულების დასრულებამდე. საქართველოს კანონმდებლობით არ არის გათვალისწინებული გაძევების მიზნით სამგზავრო დოკუმენტის გაცემის შესაძლებლობა. შესაბამისად, გაძევება არ ხორციელდება უცხოელის მოქალაქეობის დადგენამდე და მოქალაქეობის ქვეყნის მიერ შესაბამისი სამგზავრო დოკუმენტის გაცემამდე. რაც შეეხება ადმინისტრაციული დაკავების საკითხს, როგორც იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლებმა განაცხადეს, აღნიშნულ შემთხვევებში უცხოელის დაკავება არ ხდება. შესაბამისად, მოქალაქეობის დადგენამდე უცხოელის ადმინისტრაციული დაკავების შესაძლებლობას სახელმწიფო უწყებები არ იყენებენ, რითაც ისინი ითვალისწინებენ მოქალაქეობის საკითხის დადგენის და მოქალაქეობის ქვეყნის მიერ შესაბამისი სამგზავრო დოკუმენტის გაცემის პროცესის ხანგრძლივობასთან დაკავშირებულ რეალობას.

III. ნებაყოფლობითი დაბრუნება

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი როგორც ზემოთ აღინიშნა, უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ კანონის 50-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელი ვალდებულია დატოვოს საქართველოს ტერიტორია საქართველოში კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვამდე. თუ უცხოელი საქართველოს უ4322 .ერიტორიას დატოვებს მისი კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვიდან 10 დღის განმავლობაში, მას არ დაეკისრება ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა ჯარიმის სახით. უცხოელს, რომელიც კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვიდან 10 დღის გასვლის შემდეგ იმყოფება საქართველოში და საკუთარი ნებით სურს ქვეყნიდან გასვლა, უფლება აქვს, დაუბრკოლებლად დატოვოს საქართველოს ტერიტორია. ამასთანავე, იგი ვალდებულია გადაიხადოს განსაზღვრული ოდენობის ჯარიმა ქვეყნიდან გასვლამდე ან გასვლის შემდეგ. თანხის გადაუხდელობის შემთხვევაში მასზე არ გაიცემა საქართველოს ვიზა და საქართველოში შემოსვლის ნებართვა მანამ, სანამ იგი არ აანაზღაურებს აღნიშნულ დავალიანებას. კანონის 55-ე მუხლის მიხედვით, იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაძევების გადაწყვეტილებაში მიეთითება უცხოელის მიერ საქართველოს ტერიტორიის ნებაყოფლობით დატოვების ვადა. ხოლო თუკი უცხოელი აღნიშნულ ვადაში არ დატოვებს საქართველოს ტერიტორიას, მისი საქართველოდან გაძევება იძულებით უნდა აღსრულდეს. 61-ე მუხლი კი ადგენს საქართველოდან გაძევებული უცხოელის საქართველოში შემოსვლის შეზღუდვას. კერძოდ, საქართველოდან გაძევებულ უცხოელს 1 წლის განმავლობაში არ მიეცემა საქართველოს ვიზა, საქართველოში შემოსვლის ნებართვა და ბინადრობის ნებართვა. ამასთანავე, იგი ვალდებულია გადაიხადოს საქართველოს კანონმდებლობით საქართველოში ყოფნის წესების დარღვევისათვის დადგენილი განსაზღვრული ოდენობის ჯარიმა ქვეყნიდან გასვლამდე ან გასვლის შემდეგ. თანხის გადაუხდელობის შემთხვევაში მასზე არ გაიცემა საქართველოს ვიზა და საქართველოში შემოსვლის ნებართვა მანამ, სანამ იგი არ აანაზღაურებს აღნიშნულ დავალიანებას. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი კოდექსის 191-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელის ყოფნა საქართველოში კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვის შემდეგ 10 დღიდან 3 თვემდე პერიოდის განმავლობაში გამოიწვევს დაჯარიმებას 180 ლარის ოდენობით, ხოლო 3 თვეზე მეტი ხნით - გამოიწვევს დაჯარიმებას 360 ლარით.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს კანონმდებლობა არ აკეთებს დიფერენცირებას საქართველოდან გაძევებისა და საქართველოდან იძულებით გაძევების შედეგებს შორის. ორივე შემთხვევაში, გაძევებულ უცხოელს 1 წლის განმავლობაში არ მიეცემა საქართველოს ვიზა, საქართველოში შემოსვლის ნებართვა და ბინადრობის ნებართვა და ამასთან იგი ვალდებულია გადაიხადოს საქართველოში ყოფნის წესების დარღვევისათვის დადგენილი განსაზღვრული ოდენობის ჯარიმა.

შესაბამისად, მას შემდეგ, რაც უცხოელის მიმართ მიღებული იქნება გაძევების გადაწყვეტილება, უცხოელს ფაქტიურად არანაირი მოტივაცია არ გააCნია იმისათვის, რომ იუსტიციის სამინისტროს მიერ მითითებულ ვადაში დატოვოს საქართველო, თუკი მის ამ ნაბიჯს იგივე შედეგი მოყვება, როგორც იძულებით გაძევებას. თუმცა ზემოაღნიშნული ეხება მხოლოდ იმ პირებს, რომელთა მიმართაც მიღებული იქნა გაძევების გადაწყვეტილება. რაც შეეხება უცხოელებს, რომლებიც მართალია საქართველოში კანონიერი ყოფნის ვადის გასვლის შემდეგ უკანონოდ იმყოფებიან, მაგრამ ამ ფაქტის შესახებ ინფორმაცია არ გააჩნია სახელმწიფო უწყებებს, მათ შეუძლიათ საქართველოდან გასვლისას გადაიხადონ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 191-ე მუხლით დადგენილი ჯარიმა და ისინი გაძევების რეჟიმში არ მოხვდებიან. შესაბამისად, მათზე არ გავრცელება საქართველოში შემოსვლის უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის 61-ე მუხლით დადგენილი შეზღუდვები. შეიძლება Cაითვალოს, რომ ჯარიმის, როგორც მსგავს სამართალდარღვევაზე რეაგირების ერთადერთი ინსტრუმენტი, არჩევის შემთხვევაში, ხდება ნებაყოფლობითი დაბრუნების ხელშეწყობა. ეს მოსაზრება, რა თქმა უნდა, არ არის საფუძველს მოკლებული, თუმცა ამ გზით, ფაქტიურად, კანონმდებელი კანომდებლობის დარღვევის ფასს აწესებს და აღნიშნული ფასის სიმცირის გამო გარკვეულწილად დარღვევის ხელშემწყობ პირობებს ქმნის. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ნებაყოფლობითი დაბრუნების სახელმწიფო პროგრამები საქართველოში არ არსებობს.

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

საქართველოს პრეზიდენტის 2005 წლის 14 დეკემბრის №1048 ბრძანებულება საქართველოში დასაბრუნებელი მოწმობის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე დებულება განსაზღვრავს საქართველოში დასაბრუნებელი მოწმობის გაცემის, მოქმედებისა და სარგებლობის წესსა და პირობებს. დასაბრუნებელი მოწმობა გაიცემა მოქმედების ვადაგასული ან დაკარგული, ან მგზავრობისთვის უვარგისი (გაცვეთა, დაზიანება) პირადობის დამადასტურებელი სამგზავრო დოკუმენტის სანაცვლოდ საქართველოში დაბრუნების მიზნით, მოქალაქის კონსტიტუციური უფლების უზრუნველსაყოფად და საქართველოს მიერ საერთაშორისო ხელშეკრულებებით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულების მიზნით. დასაბრუნებელი მოწმობა გაიცემა:

ა) საქართველოს მოქალაქეებზე;
ბ) მოქალაქეობის არმქონე პირებზე, რომლებიც მუდმივად ცხოვრობენ საქართველოში;
გ) საქართველოში მუდმივად მცხოვრებ უცხოელებზე;
დ) საქართველოს საზღვაო სანაოსნოს მეზღვაურებზე;
ე) პირებზე, რომელთა საქართველოს მოქალაქეობისადმი კუთვნილება დამაჯერებლად ივარაუდება;
ვ) სხვა პირებზე, რომელთა საქართველოში დაბრუნების ვალდებულებაც საქართველოს ნაკისრი აქვს საერთაშორისო ხელშეკრულებათა შესაბამისად. როდესაც პირის საქართველოს მოქალაქეობისადმი კუთვნილება დამაჯერებლად ივარაუდება, შესაძლებელია პირზე გაიცეს საქართველოს დასაბრუნებელი მოწმობა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ადგილსამყოფელი ქვეყნის კომპეტენტური ორგანოები წერილობითი ფორმით დაადასტურებენ თავის ვალდებულებას პირის კვლავ თავის ტერიტორიაზე დაბრუნებასთან დაკავშირებით, თუ მოგვიანებით ჩატარებული შემოწმების შედეგად დადგინდება, რომ პირს, რომელზეც გაიცა დასაბრუნებელი მოწმობა, ფაქტობრივად არ გააჩნდა საქართველოს მოქალაქეობა ან საქართველოში მუდმივად ცხოვრების ნებართვა, ან არ არსებობდა სხვა, საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებით.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან რეადმისიასთან დაკავშირებით უნდა აღინიშნოს, რომ - გარდა საქართველოში დასაბრუნებელი მოწმობის შესახებ დებულებისა - შიდა საკანონმდებლო რეგულაციები, რომელიც დაარეგულირებდა მესამე სახელმწიფოებთან რეადმიისიის ხელშეკრულებების რეგულირების CარCოებს, არ არსებობს. რეადმისიის ყოველ ცალკეულ ხელშეკრულებაზე მუშაობა შესაბამის ქვეყანასთან წარმოებული მოლაპარაკებების ფარგლებში მიმდინარეობს.

D. არალეგალური მიგრაცია

I. არალეგალური მიგრაციის წინააღმდეგ ბრძოლის სისხლის სამართლებრივი CარCოები

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი ასევე არეგულირებს გადამყვანი კომპანიის ვალდებულების საკითხს. კერძოდ, მე-15 მუხლის მიხედვით, გადამყვანი კომპანიები ვალდებული არიან:

ა) შეამოწმონ უცხოელის დოკუმენტები, რათა დადგენილ იქნეს, აქვს თუ არა მას ამ კანონით საქართველოში შემოსვლისათვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზა და სამგზავრო დოკუმენტები;
ბ) ჩამოსვლისთანავე წარადგინონ უცხოელები ინსპექტირებისათვის სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში;
გ) უკან დააბრუნონ ის უცხოელები, რომლებმაც ვერ მიიღეს საქართველოში შემოსვლის ნებართვა.

გადამყვანი კომპანიები ვალდებული არიან გაიღონ იმ უცხოელის უკან დაბრუნებისას ტრანსპორტირების და უკან დაბრუნებამდე წარმოქმნილი გაჩერების ხარჯები, რომელსაც სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში ინსპექტირებისას უარი ეთქვა საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის ნებართვის გაცემაზე იმ საფუძვლით, რომ მას არ გააჩნდა ამ კანონით საქართველოში შემოსვლისათვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზა და სამგზავრო დოკუმენტები.

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი

კოდექსის 191-ე მუხლი ადგენს სანქციებს საქართველოში უცხოელთა ყოფნის და საქართველოს ტერიტორიაზე ტრანზიტით მგზავრობის წესების დარღვევისათვის. კერძოდ, უცხოელი მოქალაქის ყოფნა საქართველოში კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვის შემდეგ 10 დღიდან 3 თვემდე პერიოდის განმავლობაში გამოიწვევს დაჯარიმებას 180 ლარის ოდენობით, ხოლო უცხოელი მოქალაქის ყოფნა საქართველოში კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვის შემდეგ 3 თვეზე მეტ ხანს - 360 ლარის ოდენობით.

ამასთან, 191-ე მუხლისათვის თანდართულ შენიშვნაში მითითებულია, რომ ზემოთაღნიშნული ჯარიმის გადაუხდელობის შემთხვევაში ამის თაობაზე ეცნობება საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და საქართველოს სასაზღვრო პოლიციას, რომლებიც პირის მიერ ჯარიმის თანხის გადახდამდე მასზე არ გასცემენ საქართველოს ვიზას და მას არ მიეცემა საქართველოში შემოსვლის ნებართვა.

იმავე მუხლის მიხედვით, იმ საწარმოს, დაწესებულებისა და ორგნიზაციის თანამდებობის პირთა მიერ, რომლებიც საქართველოში იღებენ უცხოელ მოქალაქეებს და მოქალაქეობის არმქონე პირებს, ან უზრუნველყოფენ მათ მომსახურებას, ასრულებენ უცხოელი მოქალაქეებისა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა საქართველოს ტერიტორიაზე ტრანზიტით მგზავრობის პირობების დაცვასთან დაკავშირებულ მოვალეობებს, მათი რეგისტრაციის, ჩაწერის ან ამოწერის, მათთვის საქართველოSi ცხოვრების, მიმოსვლისა და საცხოვრებელი ადგილის შეცვლის უფლების შესახებ დოკუმენტების გაფორმების დადგენილი წესის დარღვევა გამოიწვევს გაფრთხილებას ან დაჯარიმებას შრომის ანაზღაურების ხუთიდან ათ მინიმალურ ოდენობამდე. რაც შეეხება იმ მოქალაქეებს, რომლებიც მოიწვევენ საქართველოში უცხოელ მოქალაქეებს და მოქალაქეობის არმქონე პირებს კერძო საქმეებზე და დაუთმობენ მათ საცხოვრებელ ფართობს, მათ მიერ კანონით დადგენილი წესით აღნიშნული უცხოელების დროულად რეგისტრაციის, ჩაწერის ან ამოწერის უზრუნველყოფის ზომების მიუღებლობა გამოიწვევს გაფრთხილებას ან დაჯარიმებას შრომის ანაზღაურების ორიდან ხუთ მინიმალურ ოდენობამდე. ხოლო მოქალაქეების მიერ უცხოელი მოქალაქეებისა და მოქალაქობის არმქონე პირთათვის ბინის, სატრანსპორტო საშუალებების მიცემა ან სხვა მომსახურების გაწევა უცხოელი მოქალაქეებისა და მოქaლაქეობის არმქონე პირთა საქართველოSi ყოფნის დადგენილი წესების და საქართველოს ტერიტორიაზე ტრანზიტით მგზავრობის წესების დარღვევით გამოიწვევს გაფრთხილებას ან დაჯარიმებას შრომის ანაზღაურების ორიდან ხუთ მინიმალურ ოდენობამდე.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი

კოდექსის 344-ე მუხლი ადგენს სანქციებს საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთისთვის. კერძოდ, საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთა ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან ხუთ წლამდე. ხოლო ზემოაღნიშნული ქმედება, ჩადენილი ჯგუფურად ან ძალადობით ან ძალადობის მუქარით ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან ხუთ წლამდე. აღნიშნულ მუხლზე თანდართული შენიშვნის მიხედვით, ეს მუხლი არ ვრცელდება საქართველოში გადმოსულ უცხო ქვეყნის მოქალაქეზე ან მოქალაქეობის არმქონე პირ ზე, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისად თავშესაფარს სთხოვს ხელისუფლებას, თუ მის ქმედებაში არ არის სხვა დანაშაულის ნიშნები. ეს მუხლი აგრეთვე არ ვრცელდება პირზე, თუ აღნიშნული ქმედება მან ჩაიდინა ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლად ყოფნის გამო ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლის სტატუსის მოპოვებამდე.

კოდექსის 3441 მუხლის მიხედვით, საქართველოს სახელმწიფო საზღვარზე მიგრანტის უკანონოდ გადაყვანა ან/და მისთვის საქართველოში ყოფნისათვის შესაბამისი პირობების შექმნა (ხელის შეწყობა) კანონმდებლობის დადგენილი წესების დარღვევით ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორიდან ხუთ წლამდე. ხოლო იგივე ქმედება, Cადენილი არაერთგზის, ორი ან მეტი პირის მიმართ. მიგრანტის სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის საფრთხის შექმნით, მიგრანტის მიმართ არაჰუმანური ან დამამცირებელი მოპყრობით, მისი ექსპლუატაციის ჩათვლით ან კიდევ ყალბი საბუთების გამოყენებით ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან რვა წლამდე. თუკი ზემოაღნიშნული ქმედება ჩადენილია ორგანიზებული ჯგუფის მიერ ან ამ ქმედებამ გამოიწვია მიგრანტის სიცოცხლის მოსპობა ან სხვა მძიმე შედეგი ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით რვიდან თხუთმეტ წლამდე. 3441 მუხლზე თანდართული შენიშნვნის მიხედვით, ამ მუხლით გათვალისწინებული ქმედებისთვის

იურიდიული პირი ისჯება საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან ლიკვიდაციით და ჯარიმით.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან მართალია სისხლის სამართლის კოდექსის 3441 მუხლით დადგენილია იურიდიული პირის პასუხისმგებლობა მიგრაციული კანონმდებლობის დარღვევისათვის, მაგრამ დანაშაულის ჩადენისათვის გამოყენებული სატრანსპორტო საშუალებების კონფისკაცია სანქციაში გათვალისწინებული არ არის. ასეთი სანქცია ასევე არ არის მოცემული იგივე დანაშაულისათვის ფიზიკური პირის პასუხისმგებლობისათვის. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ Council Framework Dicision of 28 November 2002 in the Strengthening of the Penal Framework to Prevent the Facilitation of the Unauthorised Entry, Transit and Residence ითვალისწინებს მსგავსი სანქციის შესაძლებლობას, მოცემული ნორმა სარეკომენდაციო ხასიათს ატარებს.

რაც შეეხება გადამყვანი კომპანიების პასუხისმგებლობას, მიუხედავად იმისა, რომ უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-15 მუხლის გ) ქვეპუნქტის მიხედვით, გადამყვანი კომპანიები ვალდებული არიან უკან დააბრუნონ ის უცხოელები, რომლებმაც ვერ მიიღეს საქართველოში შემოსვლის ნებართვა, ისინი ვალდებული არიან გაიღონ მხოლოდ იმ უცხოელის უკან დაბრუნებისას ტრანსპორტირების და უკან დაბრუნებამდე წარმოქმნილი გაჩერების ხარჯები, რომელსაც სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში ინსპექტირებისას უარი ეთქვა საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლის ნებართვის გაცემაზე იმ საფუძვლით, რომ მას არ გააჩნდა ამ კანონით საქართველოში შემოსვლისათვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზა და სამგზავრო დოკუმენტები.

უნდა ვივარაუდოთ, რომ კანონმდებლის აზრით, გადამყვან კომპანიას მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება დაეკისროს უცხოელის უკან დაბრუნების ხარჯების გაღების ვალდებულება, თუკი გადამყვანი კომპანია დააარღვევს უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-15 მუხლით განსაზღვრულ ვალდებულებას, კერძოდ, შეამოწმოს უცხოელის დოკუმენტები, რათა დადგენილ იქნეს, აქვს თუ არა მას ამ კანონით საქართველოში შემოსვლისათვის გათვალისწინებული მოქმედი ვიზა და სამგზავრო დოკუმენტები. ზემოაღნიშნული დებულება წინააღმდეგობაშია Convention Implementing the Schengen Agreement of 14 June 1985 da Council Directive 2001/51/EC of 28 June 2001 Supplementing the Provisions of Article 26 of the Convention Implementing the Schengen Agreement of 14 June 1985-თან. ამ სამართლებრივ დოკუმენტების მიხედვით, გადამყვან კომპანიებს ვალდებულება უნდა დაეკისროს, გაიღონ ყველა იმ უცხოელის უკან დაბრუნებისათვის ტრანსპორტირებისა და უკან დაბრუნებამდე წარმოქმნილი გაCერების ხარჯები, რომელსაც უარი ეთქვა ქვეყნის ტერიტორიაზე შესვლაზე. რაც შეეხება სანქციას, რომელიც შეიძლება დაეკისროს გადამყვან კომპანიებს მიგრაციული კანონმდებლობის დარღვევისათვის, უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-15 მუხლი ადგენს გადამყვანი კომპანიების ვალდებულებას, მაგრამ არ ითვალისწინებს ამ ვალდებულების დარღვევის შემთხვევეაში ასამოქმედებელ სანქციებს. უნდა ვივარაუდოთ, რომ მე-15 მუხლით დადგენილი ვალდებულებების შეუსრულებლობის შემთხვევაში გამოყენებულ იქნება ან ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 191-ე მუხლი, რომელიც ითვალისწინებს გაფრთხილებას ან დაჯარიმებას შრომის ანაზღაურების ხუთიდან ათ მინიმალურ ოდენობამდე ან სისხლის სამართლის კოდექსის 3441 მუხლი, რომლის მიხედვითაც მიგრაციული კანონმდებლობის დარღვევისათვის იურიდიული პირი ისჯება საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან ლიკვიდაციით და ჯარიმით. იქნება ჯარიმის ოდენობა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის კოდექსის მიხედვით შრომის ანაზღაურებაზე დაფუძნებით გამოთვლილი თუ სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით სასამართლოს მიერ დადგენილი35, ორივე შემთხვევაში მოცემული ნორმები არ შეესაბამება Council Directive 2001/51/EC of 28 June 2001 Supplementing the Provisions of Article 26 of the Convention Implementing the Schengen Agreement of 14 June 1985-ით გადამყვანი კომპანიების მიმართ მიგრაციული კანონმდებლობის დარღვევისათვის დადგენილ სანქციებს. მართალია სასამართლოს მიერ ჯარიმის დადგენის შემთხვევაში, შესაძლოა სანქცია შეესაბამებოდეს დირექტივაში დადგენილ სტანდარტებს, თუმცა ამის ვალდებულება, რა თქმა უნდა, სასამართლოს არ გააჩნია,

35 საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 42-ე მუხლის მიხედვით, ჯარიმის მინიმალური ოდენობაა

2000 ლარი. ჯარიმის ოდენობას სასამართლო ადგენს ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმისა და მსჯავრდებულის მატერიალური მდგომარეობის გათვალისწინებით, რომელიც განისაზღვრება მისი ქონებით, შემოსავლით და სხვა გარემოებით.

გარდა ამისა, უცხოელთა სამართლებრივ მდგომარეობის შესახებ კანონის მე-15 მუხლი, რომელიც გადამყვან კომპანიათა ვალდებულებებს ადგენს, არ ითვალისწინებს მათ ვალდებულებას, მგზავრთა რეგისტრაციის დასრულების შემდეგ, შესაბამისი მოთხოვნის საფუძველზე, წინასწარ მიაწოდონ სასაზღვრო პოლიციას ინფორმაცია მგზავრთა მონაცემების შესახებ, როგორც ეს არის გათვალისწინებული Council Directive 2004/82/EC of 29 April 2004 on the Obligation of Carriers to Communicate Passenger Data-ში. ყურადღება უნდა მივაქციოთ ადმინისტრაციო სამართალდარღვევათა კოდექსის 191-ე მუხლის იმ ნაწილს, სადაც საუბარია იმაზე, რომ უცხოელი მოქალაქის ყოფნა საქართველოში კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვის შემდეგ 10 დღიდან 3 თვემდე პერიოდის განმავლობაში გამოიწვევს დაჯარიმებას 180 ლარის ოდენობით, ხოლო უცხოელი მოქალაქის ყოფნა საქართველოში კანონიერად ყოფნის ვადის ამოწურვის შემდეგ 3 თვეზე მეტ ხანს - 360 ლარის ოდენობით. ანუ უცხოელს საქართველოში კანონიერი ყოფნის ვადის ამოწურვის შემდეგ 10 დღე კიდევ შეუძლია საქართველოში უკანონოდ ცხოვრება, რისთვისაც მას ჯარიმა ან სხვა სახის სანქცია არ დაეკისრება. ეს დებულება, რა თქმა უნდა, სამართლებრივად პრობლემატურია.

II. არალეგალური შრომითი საქმიანობა

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი კანონის 31-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელებს შეუძლიათ განახორციელონ შრომითი საქმიანობა საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის

კავშირის სტანდარტებთან როგორც უკვე ზემოთ იქნა აღნიშნული, საქართველოში უცხოელთა შრომითი საქმიანობა ლიმიტირებული არ არის. საქართველოში არ არსებობს სამართლებრივი ნორმები, რომელიც უცხოელის მიერ შრომითი საქმიანობის განხორციელების წინაპირობად მუშაობის ნებართვის მიღებას დაადგენდა და წარმოშობილ ურთიერთობებს დააარეგულირებდა. შესაბამისად, ევროპულ ნორმებში ასახული ნორმების შედარება ქართული კანონმდებლობის

შესაბამის ნორმებთან შეუძლებელია ამ უკანასკნელთა არარსებობის გამო.

III. ფიქტიური ქორწინება და შვილად აყვანა

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-14 მუხლის მიხედვით, თუ უცხოელმა ვიზის მისაღებად ან საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსასვლელად წარადგინა ყალბი მონაცემები ან დოკუმენტები, ეს მისთვის საქართველოში შემოსვლაზე უარის თქმის ერთ-ერთ საფუძველი წარმოადგენს. კანონის 23-ე მუხლის მიხედვით კი, უცხოელს ბინადრობის ნებართვის გაცემაზე უარი შეიძლება ეთქვას, თუ იგი საქართველოში ბინადრობის ნებართვის ან ვიზის მოსაპოვებლად წარადგენს ყალბ ან ძალის არმქონე დოკუმენტებს;

გარდა ამისა, კანონის 25-ე მუხლის მიხედვით, უცხოელს საქართველოში ყოფნის ვადა შეიძლება შეუწყდეს, თუკი იგი ბინადრობის ნებართვის მოპოვების მიზნით იგი შევა ფიქტიურ ქორწინებაში. საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 28 ივნისის ბრძანებულება ¹399 ვიზის გაცემის, გაგრძელებისა და მოქმედების ვადის შეწყვეტის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე დებულების მე-4 მუხლის მიხედვით, იუსტიციის სამინისტრო უფლებამოსილია ვადამდეშეუწყვიტოს უცხოელს დროებითი ბინადრობის ნებართვა, თუ გამოვლინდა ბინადრობის ნებართვის მოპოვების მიზნით მისი ფიქტიურ ქორწინებაში შესვლის ფაქტი;

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან ქართულ კანონმდებლობაში არ არის მოცემული ნორმა, რომელიც ბინადრობის ნებართვის ვადის შეწყვეტისა და გაგრძელების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას შესაბამის კომპეტენტურ ორგანოს პირის ოჯახური ურთიერთობების ბუნებისა და საქართველოში ყოფნის ხანგრძლივობას გაითვალისწინებდა.

E. ტრეფიკინგი

ა) საქართველოს კანონმდებლობის მიმოხილვა

I. ადამიანებით ვაჭრობის წინააღმდეგ ბრძოლისა და პრევენციის სისხლის სამართლებრივი CარCოები

ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ საქართველოს კანონი კანონი განსაზღვრავს საქართველოში ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) თავიდან აცილებისა და მის წინააღმდეგ ბრძოლის სამართლებრივ და ორგანიზაციულ საფუძვლებს, ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ მიმართულ ღონისძიებებში სახელმწიფო ორგანოთა, თანამდებობის პირთა და იურიდიულ პირთა უფლებამოსილებებს, ვალდებულებებსა და მათი საქმიანობის კოორდინაციის წესს, აგრეთვე ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა სამართლებრივ მდგომარეობას, მათი სოციალური და სამართლებრივი დაცვის გარანტიებს. კანონი მოიცავს ისეთ ინსტიტუციონალურ და საკანონმდებლო მექანიზმებს, როგორიცაა: ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დაცვისა და დახმარების სახელმწიფო ფონდის შექმნა - ამ ფონდის მიზანია უზრუნველყოს ტრეფიკინგის მსხვერპლთა დაცვის, დახმარებისა და რეაბილიტაციის ღონისძიებათა დაფინანსება და ასევე ტრეფიკინგის მსხვერპლთთვის კომპენსაციების დაცემა, ტრეფიკერებისათვის ცამორთმეული ქაონების მართვა და გამოყენება;

ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ მიმართული ღონისძიებების განმახორციელებელი საუწყებათაშორისო საკოორდინაციო საბჭოს შექმნა - საბჭოს მიზანია იმ სახელმწიფო სტრუქტურების საქმიანობათა ეფექტურობის ხელშეწყობა, რომელთა ფუნქციებსა და პასუხისმგებლობებში შედის ტრეფიკინგის მსხვერპლთა დაცვა, დახმარება და რეაბილიტაცია, ასევე ამ სტრუქტურათა საქმიანობების მონიტორინგი და შეფასება;

საკოორდინაციო საბჭოს ფარგლებში შექმნილი მუდმივმოქმედი ჯგუფის შემადგენლობის, საქმიანობისა და უფლებების განსაზღვრა ტრეფიკინგის მსხვერპლთა თავშესაფრის შექმნა - თავშესაფრის შექმნის მიზანია დახმარება აღმოუცინოს მათ და ხელი შეუწყოს მათ რეაბილიტიაციასა და ოჯახსა და საზოგადოებაში სრულყოფილ ინტეგრაციას;

ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა თავშესაფრის სტანდარტის შემუშავება, ტრეფიკინგის მსხვერპლთა თავშესაფრის მოსაწყობად; ტრეფიკერებზე ერთიანი მონაცემთა ბაზის შექმნა - მონაცემთა ბაზის მიზანია მოიძიოს და სისტემაში მოიყვანოს ტრეფიკერების შესახებ არსებული ინფორმაცია; უნიფიცირებული სტანდარტებისა და წესების შემუშავება ტრეფიკინგის მსხვერპლთა

იდენტიფიკაციის მიზნით; ტრეფიკინგის მსხვერპლის დაცვის რეკომენდაციების შემუშვება და პრაქტიკაში დანერგვა (ეროვნული რეფერალური მექანიზმი); ტრეფიკინგის მსხვერპლთა სახელმწიფო ფონდიდან კომპენსაციების გაცემის წესის განსაზღვრა.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი

კოდექსის 1431 მუხლის მიხედვით, ადამიანის ყიდვა ან გაყიდვა, ან მის მიმართ სხვა უკანონო გარიგების განხორციელება, აგრეთვე მუქარით, ძალადობით ან იძულების სხვა ფორმით, მოტაცებით, შანტაჟით, თაღლითობით, მოტყუებით, უმწეო მდგომარეობის ან ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებით, საზღაურის ანდა სარგებლის მიცემის ან მიღების გზით იმ პირის თანხმობის მისაღწევად, რომელსაც სხვა პირზე ზეგავლენის მოხდენა შეუძლია, ადამიანის გადაბირება, გადაყვანა, გადამალვა, დაქირავება, ტრანსპორტირება, გადაცემა, შეფარება ანდა მიღება ექსპლუატაციის მიზნით ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით შვიდიდან თორმეტ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების Cამორთმევით ერთი წლის ვადით.

აღნიშნული მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით ორსული ქალის მიმართ;

ბ) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით უმწეო მდგომარეობაში მყოფის ან დამნაშავეზე მატერიალურად ანდა სხვაგვარად დამოკიდებულის მიმართ;

გ) სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით, - ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ცხრიდან თოთხმეტ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების Cამორთმევით ორი წლის ვადით.

ხოლო იმავე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, იგივე ქმედება, Cადენილი:

ა) არაერთგზის;

ბ) ორი ან მეტი პირის მიმართ;

გ) დაზარალებულის საზღვარგარეთ გაყვანით;

დ) სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობით ანდა ასეთი ძალადობის გამოყენების მუქარით, - ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით თორმეტიდან თხუთმეტ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების Cამორთმევით სამი წლის ვადით.

გარდა ამისა, მე-2 და მე-3 პუნქტით გათვალისწინებული ქმედება:

ა) ჩადენილი ორგანიზებული ჯგუფის მიერ;

ბ) რამაც გამოიწვია დაზარალებულის სიცოცხლის მოსპობა ან სხვა მძიმე შედეგი, - ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით თხუთმეტიდან ოც წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით სამი წლის ვადით. იმავე მუხლზე თანდართულ შენიშვნაში მოცემულია „ექსპლუატაციის“ ტერმინის განმარტება. კერძოდ, ექსპლუატაციად მიიჩნევა ადამიანის გამოყენება იძულებითი შრომის ან მომსახურების, დანაშაულებრივ ან სხვა ანტისაზოგადოებრივ ქმედებაში ან პროსტიტუციაში ჩაბმის, სექსუალური ექსპლუატაციის ან სხვა სახის მომსახურების გაწევის, მონობის მსგავს მდგომარეობაში ან მონობის თანამედროვე პირობებში ჩაყენების მიზნით, აგრეთვე ადამიანის იძულება სხეულის ორგანოს, ორგანოს ნაწილის ან ქსოვილის გადანერგვის ანდა სხვაგვარად გამოყენების მიზნით. ადამიანის მონობის თანამედროვე პირობებში ჩაყენება გულისხმობს მისთვის პიროვნების საიდენტიფიკაციო დოკუმენტების ჩამორთმევას, თავისუფალი გადაადგილების უფლების შეზღუდვას, ოჯახთან კავშირის, მათ შორის, მიმოწერისა და სატელეფონო კონტაქტების აკრძალვას, კულტურულ იზოლაციას, პატივისა და ღირსების შემლახველ პირობებში ანდა ყოველგვარი ანაზღაურების გარეშე ან არაადეკვატური ანაზღაურებით მუშაობის იძულებას. პირის თანხმობას მის წინასწარგანზრახულ ექსპლუატაციაზე მნიშვნელობა არა აქვს. შენიშვნაშია ასევე გათვალისწინებული იურიდიული პირის პასუხისმგებლობის საკითხი. კერძოდ, კოდექსის 1431 მუხლით გათვალისწინებული ქმედებისათვის იურიდიული პირი ისჯება საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან ლიკვიდაციით და ჯარიმით.

კოდექსის 1432 მუხლი ადგენს პასუხისმგებლობას არასრულწლოვნით ვაჭრობისათვის. კერძოდ, არასრულწლოვნის ყიდვა ან გაყიდვა, ან მის მიმართ სხვა უკანონო გარიგების განხორციელება, აგრეთვე მისი გადაბირება, გადაყვანა, გადამალვა, დაქირავება, ტრანსპორტირება, გადაცემა, შეფარება ანდა მიღება ექსპლუატაციის მიზნით უნდა დაისაჯოს თავისუფლების აღკვეთით ვადით რვიდან თორმეტ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ერთი წლის ვადით.

იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით;

ბ) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით უმწეო მდგომარეობაში მყოფის ან დამნაშავეზე მატერიალურად ანდა სხვაგვარად დამოკიდებულის მიმართ, - ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით თერთმეტიდან თხუთმეტ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების Cამორთმევით ორი წლის ვადით.

ხოლო იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) არაერთგზის;

ბ) იძულებით, შანტაჟით ან მოტყუებით;

გ) ორი ან მეტი არასრულწლოვნის მიმართ;

დ) დაზარალებულის საზღვარგარეთ გაყვანით;

ე) სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობით ანდა ასეთი ძალადობის გამოყენების მუქარით, - ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით თოთხმეტიდან ჩვიდმეტ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით სამი წლის ვადით.

გარდა ამისა, არასრულწლოვნით ვაჭრობა:

ა) ჩადენილი ორგანიზებული ჯგუფის მიერ;

ბ) რამაც გამოიწვია არასრულწლოვნის სიცოცხლის მოსპობა ან სხვა მძიმე შედეგი, - ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით Cვიდმეტიდან ოც წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების Cამორთმევით სამი წლის ვადით ანდა უვადო თავისუფლების აღკვეთით.

1432 მუხლით გათვალისწინებული ქმედებისათვის იურიდიული პირი ისჯება საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან ლიკვიდაციით და ჯარიმით. კოდექსის 1433 მუხლი ითვალისწინებს სანქციას ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლის (დაზარალებულის) მომსახურებით სარგებლობისთვისაც. კერძოდ, წინასწარი შეცნობით კოდექსის 1431 და 1432 მუხლებით გათვალისწინებული დანაშაულის მსხვერპლის ან დაზარალებული პირის ისეთი მომსახურებით სარგებლობა, რომელიც 1431 მუხლის თანახმად წარმოადგენს ექსპლუატაციას ისჯება თავისუფლების შეზღუდვით ვადით ოთხ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან ხუთ წლამდე. აღნიშნული მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) არაერთგზის;

ბ) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით ორსული ქალის მიმართ;

გ) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით უმწეო მდგომარეობაში მყოფის ან დამნაშავეზე მატერიალურად ანდა სხვაგვარად დამოკიდებულის მიმართ;

დ) სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით, - ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან შვიდ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების Cამორთმევით ორი წლის ვადით. ხოლო იმავე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) ორი ან მეტი პირის მიმართ;

ბ) სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობით ანდა ასეთი ძალადობის გამოყენების მუქარით, - ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით შვიდიდან თორმეტ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით სამი წლის ვადით.

გარდა ამისა, 1433 მუხლით გათვალისწინებული ქმედება, ჩადენილი ორგანიზებული u4335 .გუფის მიერ ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით თორმეტიდან თხუთმეტ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით სამი წლის ვადით. კოდექსის 344-ე და 362-ე მუხლებზე თანდართული შენიშვნების მიხედვით, საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთისათვის (344-ე მუხლი) და ყალბი პირადობის მოწმობის ან სხვა ოფიციალური დოკუმენტის, ბეჭდის, შტამპის ან ბლანკის დამზადებისათვის, შეძენისათვის, გასაღების მიზნით შენახვისათვის, გასაღებისთვის ან გამოყენებისათვის (362-ე მუხლი) პასუხისმგებლობა არ ეკისრება პირს, თუ აღნიშნული ქმედება მან Cაიდინა ადამიანით

ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლად ყოფნის გამო ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლის სტატუსის მოპოვებამდე. გარდა ამისა, მოსაფიქრებელი ვადის განმავლობაში 36 (Think-over Period) ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლი თავისუფლდება მოწმის ან დაზარალებულის მიერ ჩვენების მიცემაზე

36 ე.წ. მოსაფიქრებელი ვადა: ტრეფიკინგის მსხვერპლს ეძლევა 30 დღე მოსაფიქრებლად, რათა მიიღოს გადაწყევტილება, სურს თუ არა ითანამშრომლოს სამართალდამცავ ორგანოებთან შესაბამის დანაშაულზე სისხლის სამართლის პროცესის განხორციელებაში. მოსაფიქრებელი ვადა აითვლება პირის მიერ ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მოსახურების დაწესებულებისათვის (თავშესაფრისათვის), სამართალდამცავი ორგანოსათვის ან შესაბამისი დაწესებულებისათვის მიმართვის დღიდან. ადამიანით ვაჭრობის მსხვერლი მოსაფიქრებელი ვადის განმავლობაში თავისუფლდება სისხლის სამართლის კოდექსის 371-ე მუხლით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობისაგან უარის თქმისათვის სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან. (371-ე მუხლი).

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი კოდექსის 1723 მუხლზე თანდართული შენიშვნის მიხედვით, პროსტიტუციისათვის ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობისაგან თავისუფლდებიან ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლი და საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 1431 ან/და 1432 მუხლით გათვალისწინებულ დანაშაულზე დაზარალებულად ცნობილი პირი, თუ აღნიშნული ქმედება მათ ჩაიდინეს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლად ყოფნის გამო ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლის სტატუსის მოპოვებამდე. გარდა ამისა, ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლი და საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 1431 ან/და 1432 მუხლით გათვალისწინებულ დანაშაულზე დაზარალებულად ცნობილი პირი თავისუფლდებიან ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობისაგან საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა რეგისტრაციისათვის დადგენილი წესების დარღვევით ცხოვრებისათვის, თუ აღნიშნული ქმედება მათ ჩაიდინეს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლად ყოფნის გამო ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლის სტატუსის მოპოვებამდე (ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 185-ე მუხლი). უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი კანონის მე-3 მუხლის თ) ქვეპუნქტში მოცემულ იმ საერთაშორისო დანაშაულების ჩამონათვალში, რომელშიც ეჭვმიტანილს საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლაზე შეიძლება უარი ეთქვას, შედის ასევე ადამიანით ვაჭრობა (ტრეფიკინგი). გარდა ამისა, მე-19 მუხლის მიხედვით, დროებითი ნებართვის მიღება „ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში შეუძლია პირს, რომლის რომლის შესახებ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ ის შეიძლება იყოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის მსხვერპლი, დაზარალებული. 22-ე მუხლის მე-21 პუნქტის მიხედვით, უცხოელზე, რომლის შესახებ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ ის შეიძლება იყოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის მსხვერპლი, დაზარალებული, დროებითი ბინადრობის ნებართვას გასცემს და აღნიშნული პირის დროებითი ბინადრობის ნებართვას აგრძელებს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს შესაბამისი სამსახური ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მომსახურების დაწესებულების ან პროცესის მწარმოებელი ორგანოს შუამდგომლობის საფუძველზე. 58-ე მუხლის მე-3 პუნქტის დ1) ქვეპუნქტის მიხედვით კი, საქართველოდან არ შეიძლება №4306 გაძევებულ იქნეს უცხოელი, რომლის შესახებ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ ის შეიძლება იყოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის მსხვერპლი, დაზარალებული, „ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული მოსაფიქრებელი ვადის განმავლობაში.

II. ტრეფიკინგის მსხვერპლთა დახმარება და დაცვა

ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ საქართველოს კანონი მე-11 მუხლის მიხედვით, ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლის სტატუსის მინიჭების შემთხვევაში პირს ეძლევა უფლება, მიმართოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მომსახურების დაწესებულებას (თავშესაფარს) და მოცემული კანონით გათვალისწინებული უფლებებით. ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლს უფლება აქვს ისარგებლოს მოსაფიქრებელი ვადით - არანაკლებ 30 დღისა, რათა მიიღოს გადაწყვეტილება, სურს თუ არა, ითანამშრომლოს სამართალდამცავ ორგანოებთან შესაბამის დანაშაულზე სისხლის სამართლის პროცესის განხორციელებაში. მოსაფიქრებელი ვადა აითვლება პირის მიერ ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მომსახურების დაწესებულებისათვის (თავშესაფრისათვის), სამართალდამცავი ორგანოსათვის ან შესაბამისი დაწესებულებისათვის მიმართვის დღიდან. საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად უზრუნველყოფილია ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთათვის, დაზარალებულთათვის მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობა. სისხლის სამართლის პროცესში სახელმწიფო უზრუნველყოფს დაზარალებულს ადვოკატით, თარჯიმნით, აგრეთვე მისთვის სისხლის სამართლის პროცესთან დაკავშირებული დოკუმენტებისა და მასალების მიწოდებას მშობლიურ ენაზე ან მისთვის გასაგებ ენაზე. ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლს, დაზარალებულს უფასო იურიდიული დახმარება და სასამართლო წარმომადგენლობა შეიძლება გაუწიოს საამისოდ უფლებამოსილმა ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მომსახურების დაწესებულებამ (თავშესაფარმა) ან სხვა ფიზიკურმა ან იურიდიულმა პირმა საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით. ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლს, დაზარალებულს უფლება აქვს მოითხოვოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის შედეგად მიყენებული მორალური, ფიზიკური ან ქონებრივი ზიანის ანაზღაურება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო და სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობით დადგენილი წესით. თუ შეუძლებელია ამ გზით ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლისათვის, დაზარალებულისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურება, მასზე ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დაცვისა და დახმარების სახელმწიფო ფონდიდან გაიცემა კომპენსაცია საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით. სახელმწიფო ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლის თანხმობით უზრუნველყოფს მის მოთავსებას ღირსეული არსებობისათვის შესაფერის, უსაფრთხო საცხოვრებელში - ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მომსახურების დაწესებულებაში (თავშესაფარში), რომელიც ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლს, დაზარალებულს მისი თანხმობით უწევს უფასო სამედიცინო და ფსიქოლოგიურ დახმარებას, აგრეთვე უფასო იურიდიულ კონსულტაციასა და დახმარებას. ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მომსახურების დაწესებულება (თავშესაფარი) შეიმუშავებს და ახორციელებს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა რეაბილიტაციისა და ოჯახსა და საზოგადოებაში სრული რეინტეგრაციის მოკლე- და გრძელვადიან პროგრამებს. აღნიშნული ვალდებულებების შესრულებისას ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა მომსახურების ყველა დაწესებულებამ (თავშესაფარმა) უნდა გაითვალისწინოს მსხვერპლთა ასაკი, სქესი და სპეციალური მოთხოვნები, განსაკუთრებით, ბავშვების სპეციალური მოთხოვნები, შესაბამისი საცხოვრებლით, განათლებითა და მზრუნველობით უზრუნველყოფის თაობაზე. ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლ, დაზარალებულ ბავშვთა მიმართ გამოიყენება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის 1989 წლის 29 ნოემბრის „ბავშვთა უფლებათა“ კონვენციით და „ადამიანებით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ“ ევროპის საბჭოს კონვენციით გათვალისწინებული ბავშვის უფლებათა დაცვის მექანიზმები და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლ ბავშვთა უფლებების დაცვის შესახებ მიღებული სახელმძღვანელო მითითებები.

უცხოელი, რომელიც არის საქართველოს ტერიტორიაზე ჩადენილი ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის მსხვერპლი, დაზარალებული, სარგებლობს იმავე უფლებებით, რომლებიც ამ კანონით გათვალისწინებულია ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლისათვის, დაზარალებულისათვის. თუ უცხოელი გადაწყვეტს, სისხლის სამართლის პროცესში შესაბამის დანაშაულზე ითანამშრომლოს სამართალდამცავ ორგანოებთან, მას სისხლის სამართლის პროცესის ან/და სამოქალაქო პროცესის დასრულებამდე საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით ეძლევა ბინადრობის მოწმობა. ამ პერიოდის განმავლობაში მას აგრეთვე უფლება აქვს იმუშაოს საქართველოს ტერიტორიაზე. მოსაფიქრებელი ვადის გასვლის ან შესაბამისი სისხლის სამართლის პროცესის დასრულების შემდეგ სახელმწიფო იღებს სათანადო ზომებს უცხოელის, რომელიც არის ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლი, დაზარალებული, უსაფრთხო დაბრუნებისათვის მისი წარმოშობის სახელმწიფოში. შესაბამისი სისხლის სამართლის პროცესის დასრულების შემდეგ უცხოელს, რომელიც არის ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლი, დაზარალებული, მისი თხოვნის საფუძველზე საქართველოს ტერიტორიაზე შეიძლება მიეცეს თავშესაფარი, თუ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ წარმოშობის სახელმწიფოში დაბრუნების შემთხვევაში მის სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას ან თავისუფლებას საფრთხე დაემუქრება.

უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონი მე-19 მუხლის მიხედვით, დროებითი ნებართვის მიღება „ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში შეუძლია პირს, რომლის რომლის შესახებ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ ის შეიძლება იყოს ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) დანაშაულის მსხვერპლი, დაზარალებული+. თავისუფლების შესახებ. აღნიშნულ თავში საჯარო მონაცემთა ბაზა განმარტებულია, როგორც საჯარო დაწესებულების ან საჯარო მოსამსახურის მიერ სისტემურად შეგროვებული, დამუშავებული და შენახული მონაცემები; ხოლო პერსონალური მონაცემები - როგორც საჯარო ინფორმაცია, რომელიც პირის იდენტიფიკაციის შესაძლებლობას იძლევა; საჯარო დაწესებულება ვალდებულია დაადგინოს საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფაზე პასუხისმგებელი საჯარო მოსამსახურე ყველას აქვს უფლება მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია მისი ფიზიკური ფორმისა და შენახვის მდგომარეობის მიუხედავად და აირCიოს საჯარო ინფორმაციის მიღების ფორმა, თუ იგი სხვადასხვა სახით არსებობს. საჯარო ინფორმაციის მისაღებად პირმა უნდა წარადგინოს წერილობითი განცხადება. განცხადებაში აუცილებელი არ არის მიეთითოს საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის მოტივი ან მიზანი. სხვისი პერსონალური მონაცემების ან კომერციული საიდუმლოების მოთხოვნის თაობაზე განცხადების შეტანისას განმცხადებელმა, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, უნდა წარადგინოს შესაბამისი პირის სანოტარო წესით ან ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დამოწმებული თანხმობა. 37-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, სხვისი პერსონალური მონაცემების ან კომერციულ საიდუმლოებას მიკუთვნებული ინფორმაციის გამცემი და მომთხოვნი ორგანოები ვალდებული არიან დაიცვან აღნიშნული მონაცემების ან ინფორმაციის საიდუმლოება. პირს არ შეიძლება უარი ეთქვას იმ საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე, რომელიც იძლევა ამ პირის იდენტიფიცირების შესაძლებლობას და ამ კოდექსის თანახმად სხვა პირებისათვის ხელმისაწვდომი არ უნდა იყოს. პირს აქვს უფლება გაეცნოს მის შესახებ საჯარო დაწესებულებაში არსებულ პერსონალურ მონაცემებს და უსასყიდლოდ მიიღოს ამ მონაცემების ასლები.

კოდექსის 43-ე მუხლი ადგენს პერსონალური მონაცემების დამუშავების წესს. კერძოდ, საჯარო დაწესებულება ვალდებულია:

ა) შეაგროვოს, დაამუშაოს და შეინახოს მხოლოდ ის მონაცემები, რომელთა შეგროვების უფლებას მას პირდაპირ და უშუალოდ ანიჭებს კანონი და რომლებიც აუცილებელია ამ საჯარო დაწესებულების მიერ საკუთარ უფლებამოსილებათა განსახორციელებლად;

ბ) არ დაუშვას საჯარო დაწესებულების მიერ ისეთი სახის პერსონალური მონაცემების შეგროვება, დამუშავება, შენახვა ან გაცემა, რომელიც დაკავშირებულია პირის რელიგიურ, სექსუალურ ან ეთნიკურ კუთვნილებასთან, პოლიტიკურ ან მსოფლმხედველობრივ შეხედულებებთან;

გ) შეიმუშაოს და დანერგოს მონაცემთა შეგროვების, დამუშავების, შენახვისა და შემადგენლობის კანონით განსაზღვრულ მიზნებთან და ვადებთან შესაბამისობის კონტროლის პროგრამა;

დ) პირის მოთხოვნით ან სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე გაანადგუროს კანონით განსაზღვრული მიზნებით გაუთვალისწინებელი, აგრეთვე არაზუსტი, არასარწმუნო, არასრული და საქმესთან დაუკავშირებელი მონაცემები და შეცვალოს ისინი ზუსტი, სარწმუნო, დროული და სრული მონაცემებით;

ე) შეინახოს შესწორებული მონაცემები, მათი გამოყენების დროის მითითებით, შესაბამის მონაცემებთან ერთად მათი არსებობის მანძილზე, მაგრამ არანაკლებ 5 წლის განმავლობაში;

ვ) პერსონალური მონაცემების შეგროვებისას მიმართოს იმ პირს რომელზედაც გროვდება ინფორმაცია, აგრეთვე სხვა წყაროებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ კი ამოიწურა პირველწყაროდან პერსონალური მონაცემების მიღების ყველა სხვა შესაძლებლობა, გარდა ამ კოდექსის გათვალისწინებული შემთხვევებისა და მხოლოდ მაშინ, როდესაც კანონი მას პირდაპირ და უშუალოდ ანიჭებს განსაზღვრული კატეგორიის პირების შესახებ პერსონალური მონაცემების შეგროვების, დამუშავებისა და შენახვის უფლება;

ზ) საჯარო რეესტრში შეიტანოს ინფორმაცია პერსონალური მონაცემების შეგროვებისა და დამუშავების, აგრეთვე მესამე პირის ან საჯარო დაწესებულების მიერ პერსონალური მონაცემების მოთხოვნის, მოთხოვნის თარიღის, მომთხოვნის ვინაობისა და მისამართის შესახებ;

თ) დაუყოვნებლივ აცნობოს შესაბამის პირს მის უკანასკნელ ცნობილ მისამართზე მესამე პირის ან საჯარო დაწესებულების მიერ მისი პერსონალური მონაცემების მოთხოვნის შესახებ, გარდა ამ კოდექსის გათვალისწინებული შემთხვევებისა;

ი) პერსონალური მონაცემების სხვისთვის გადაცემამდე კიდევ ერთხელ მიიღოს ყველა გონივრული ზომა იმის გადასამოწმებლად, არის თუ არა ისინი ზუსტი, საქმესთან კავშირში მყოფი, დროული და სრული;

კ) პერსონალური მონაცემების შეგროვების, დამუშავებისა და შენახვისას აცნობოს შესაბამის პირს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების მიზნები და სამართლებრივი საფუძვლები; სავალდებულოა თუ ნებაყოფლობითი მისთვის პერსონალური მონაცემების მიცემა; პერსონალურ მონაცემთა წყაროები და შემადგენლობა; აგრეთვე იმ მესამე პირების შესახებ, რომელთაც შეიძლება გადაეცეთ პერსონალური მონაცემები.

საჯარო დაწესებულება ვალდებულია არ გაახმაუროს პირად საიდუმლოებას მიკუთვნებული ინფორმაცია თვით ამ პირის თანხმობის ან კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში - სასამართლოს დასაბუთებული გადაწყვეტილების გარეშე, თანამდებობის პირთა (აგრეთვე თანამდებობაზე წარდგენილ კანდიდატთა) პერსონალური მონაცემების გარდა. პერსონალური მონაცემები შეიძლება ხელმისაწვდომი იყოს სამეცნიერო კვლევების ჩასატარებლად მხოლოდ პირის იდენტიფიკაციის გამომრიცხავი ფორმით.

პირს უფლება აქვს მოითხოვოს მონაცემებში შესწორების შეტანა ან უკანონოდ მოპოვებული მონაცემების განადგურება. პერსონალური ინფორმაციის შეგროვების კანონიერების თაობაზე მტკიცების ტვირთი ეკისრება საჯარო დაწესებულებას. პირს აქვს უფლება საჯარო დაწესებულების ან საჯარო მოსამსახურის გადაწყვეტილების გაუქმების ან შეცვლის მოთხოვნით მიმართოს სასამართლოს.

ბ) საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობა ევროპის გაერთიანების/ევროპის კავშირის სტანდარტებთან საქართველოში არ არსებობს ცალკე კანონი, რომელიც მონაცემთა დაცვას დაარეგულირებდა. მონაცემთა დაცვის შესახებ რეგულაციები მოცემულია ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-3 თავში, რომელიც ინფორმაციის თავისუფლების რეგულირებას ისახავს მიზნად. მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული ნორმები მთლიანობაში შესაბამისობაში არიან ევროპის გაერთიანების მონაცემთა დაცვის პრინციპებთან, მიზანშეწონილია მიღებულ იქნას ცალკე კანონი მონაცემთა დაცვის შესახებ, რომელიც დეტალურად დაარეგულირებს აღნიშნულ საკითხს და სრულად იქნება შესაბამისობაში ევროპულ ნორმებთან. ამასთან, კანონის მიღება აუცილებლად უნდა იყოს დაკავშირებული შესაბამისი საინფორმაციო ტექნლოგიების პარალელურ განვითარებასთან.

_______________________

21. „შავი სია“ ძირითადად გამოიყენება უარყოფით კონტექსტში და გულისხმობს სიაში შეყვანილ პირთა გამორიცხვას. მას ხანდახან მოიხსენიებენ როგორც აკრძალულ მიგრანტთა სიას. დაკვირვების სია გამოიყენება მიჩუმებული სიგნალების გასააქტიურებლად და მოითხოვს სიაში შეყვანილ პირთა ყურადღებით შესწავლას, ან, მიმდინარე სისხლის სამართლის გამოძიების შემთხვევაში, შესაბამის პირებზე დაკვირვების წარმოებას.

23. მართალია უცხოელთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტში მოცემულია აღნიშნული დებულება, მაგრამ კანონქვემდებარე აქტებით აღარ განხორციელებულა „განსაკუთრებული შემთხვევების“ დაზუსტება. შესაბამისად, მოცემული დებულება არ მუშაობს.