(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1974 წლის 2 ივლისს, მინისტრთა მოადგილეების 233-ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი,

ითვალისწინებს რა, რომ გამოხატვის თავისუფლება მოიცავს ინფორმაციისა და მოსაზრებების მიღებისა და გავრცელების თავისუფლებას საჯარო ხელისუფლების მიერ ჩარევის გარეშე და საზღვრების მიუხედავად, როგორც ეს აღნიშნულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლში;

ითვალისწინებს რა, რომ აღნიშნული დებულების თანახმად, ამ თავისუფლებით სარგებლობას თან სდევს ვალდებულებები და პასუხისმგებლობა, განსაკუთრებით სხვათა რეპუტაციისა და უფლებების დაცვის თვალსაზრისით;

ითვალისწინებს რა, რომ სასურველია პირი უზრუნველყოფილ იქნეს მის შესახებ არაზუსტი ინფორმაციის შემცველი ფაქტების გამოქვეყნებისაგან დაცვის ადეკვატური საშუალებებით და მიეცეს მას დაცვის საშუალებები იმ ფაქტებისა და შეხედულებების შემცველი ინფორმაციის გამოქვეყნების წინააღმდეგ, რომლებიც წარმოადგენს მის პირად ცხოვრებაში ჩარევას ან ხელყოფს მის ღირსებას, პატივსა და რეპუტაციას, მიუხედავად იმისა, საზოგადოებას ინფორმაცია მიეწოდა ბეჭდვითი პრესით, რადიოთი, ტელევიზიით თუ სხვა პერიოდული მასმედიით;

ითვალისწინებს რა, რომ აგრეთვე საზოგადოებრივ ინტერესს წარმოადგენს ინფორმაციის სხვადასხვა წყაროდან მიღება, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს სრული ინფორმაციის მიღება; ითვალისწინებს რა, რომ ამ მიზნით იგივე პრინციპები უნდა გამოიყენებოდეს ყველა ტიპის მედიის მიმართ, თუმცაღა, პირისათვის ხელმისაწვდომი საშუალებები შესაძლოა, განსხვავდებოდეს იმისდა მიხედვით, ეს არის ბეჭდვითი მედია, რადიო თუ ტელევიზია;

ითვალისწინებს რა, რომ მოცემულ ეტაპზე მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული მხოლოდ ცალკეული პირის მდგომარეობა პერიოდულ მედიასთან მიმართებაში, როგორიცაა: გაზეთები, რადიომაუწყებლობა და ტელევიზია და რომ პირის დაცვა მის პირად ცხოვრებაში ჩარევისაგან ან მისი ღირსების, პატივისა და რეპუტაციის ხელყოფისაგან განსაკუთრებული ყურადღების საგანი უნდა იყოს;

რეკომენდაციას აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, პირის მდგომარეობა მედიასთან მიმართებაში, სულ ცოტა, შემდეგ პრინციპებს შეესაბამებოდეს:

1. ნებისმიერ მედიაში პირის შესახებ გამოქვეყნებულ ინფორმაციასთან მიმართებაში შესაბამის პირს უნდა ჰქონდეს არაჯეროვანი დაბრკოლების გარეშე იმ არასწორი ფაქტების შესწორების ეფექტური საშუალება, რომლებიც მას ეხება და რომელთა შესწორების დასაბუთებული ინტერესიც გააჩნია; ასეთი შესწორება, რამდენადაც შესაძლებელია, ისეთივე სახით უნდა გამოქვეყნდეს, როგორც საავტორო პუბლიკაცია.

2. ნებისმიერ მედიაში პირის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებასთან დაკავშირებით შესაბამის პირს უნდა გააჩნდეს სამართლებრივი დაცვის ეფექტური საშუალებები იმ ფაქტებისა და მოსაზრებების გამოქვეყნების წინააღმდეგ, რომლებიც წარმოადგენს:

i. მის პირად ცხოვრებაში ჩარევას, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ეს გამართლებულია კანონიერი, მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ინტერესით, როდესაც პიროვნება აშკარად ან დუმილით დაეთანხმა პუბლიკაციას ან, როდესაც პუბლიკაცია საზოგადოდ მიღებული პრაქტიკის ჩარჩოებშია და არ ეწინააღმდეგება კანონს;

ii. მისი ღირსების, პატივისა და რეპუტაციის ხელყოფას, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ინფორმაცია გამოქვეყნებულია შესაბამისი პირის აშკარა ან დუმილით გამოხატული თანხმობით, ან გამართლებულია კანონიერი, მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ინტერესით და წარმოადგენს ზუსტ ფაქტებზე დამყარებულ სამართლიან კრიტიკას.

3. ზემოთ ჩამოთვლილ პრინციპებში არაფერი უნდა იქნეს გაგებული, როგორც ცენზურის გამართლება.

4. ზემოთ ჩამოთვლილ პრინციპებში:

i. ტერმინი „პირი“ მოიცავს ყველა ფიზიკურ და იურიდიულ პირს, ისევე როგორც სხვა ორგანოებს, განურჩევლად ეროვნებისა თუ ადგილსამყოფელისა, გარდა სახელმწიფო და სხვა საჯარო ხელისუფლებისა;

ii. ტერმინი „მედია“ მოიცავს საზოგადოებისთვის პერიოდული ხასიათის ინფორმაციის გავრცელებისათვის კომუნიკაციის ნებისმიერ საშუალებას, როგორიცაა: გაზეთები, რადიომაუწყებლობა ან ტელევიზია;

iii. ტერმინი „შესწორების ეფექტური საშუალება“ გულისხმობს ნებისმიერ შესაძლებლობას, სამართლებრივსა თუ სხვაგვარს, რომელიც შეიძლება გამოყენებული იყოს შესწორებისთვის, როგორიცაა: შესწორების უფლება, პასუხის გაცემის უფლება ან პრესის საბჭოსათვის საჩივრით მიმართვა.

iv. ტერმინი „დაცვის საშუალება“ ნიშნავს შესწორების ფორმას, სამართლებრივსა ან სხვაგვარს, რომელსაც ითვალისწინებს კანონი ცილისწამების შესახებ ან პრესის საბჭოს სახელზე შეტანილი საჩივარი, რომელიც ხელმისაწვდომია ყოველი პირისათვის არაჯეროვანი შეზღუდვის, მაგალითად, არაგონივრული დანახარჯების, გარეშე.

5. ზემოთ მოყვანილი პრინციპები უნდა გამოიყენებოდეს ყველა ტიპის მედიასთან მიმართებაში ყოველგვარი განსხვავების გარეშე. ეს არ გამორიცხავს ცალკეული მედიის მიმართ ამპრინციპების გამოყენებისას არსებულ განსხვავებებს, როგორიცაა: რადიო და ტელევიზია, იმ დონემდე, როგორც ეს აუცილებელია ან გამართლებულია მათი განსხვავებული ბუნებიდან გამომდინარე. რეკომენდაციას იძლევა, რომ წევრმა სახელმწიფოებმა პასუხის გაცემის უფლების შესახებ კანონმდებლობის მიღებისას უზრუნველყონ პრესით, რადიოთი და ტელევიზიით, აგრეთვე ნებისმიერი სხვა პერიოდული მედიით პასუხის გაცემის უფლება იმ მინიმალური წესების საფუძველზე, რომლებიც თან ერთვის წინამდებარე რეზოლუციას.

(74) 26 რეზოლუციის დანართი

1. ნებისმიერ ფიზიკურ ან იურიდიულ პირს, ისევე როგორც სხვა ორგანოებს, განურჩევლად ეროვნებისა და ადგილსამყოფელისა, რომელსაც მოიხსენიებს გაზეთი, რადიო- ან ტელემაუწყებლობა, ან ნებისმიერი პერიოდული ხასიათის სხვა მედია და რომლის აზრით, მასთან დაკავშირებელი საზოგადოებისთვის მიწოდებული ფაქტები არაზუსტია, შეუძლია ისარგებლოს პასუხის გაცემის უფლებით, რათა შეასწოროს ამ პირთან ან ორგანოსთან დაკაშირებული ფაქტები.

2. შესაბამისი პირის თხოვნის შემთხვევაში ის მედია, რომელსაც ეს ეხება, ვალდებული უნდა იყოს, საჯაროდ გამოაქვეყნოს პირის მიერ მისთვის გაგზავნილი პასუხი.

3. გამონაკლისის სახით ეროვნული კანონმდელობა შეიძლება ითვალისწინებდეს პასუხის გამოქვეყნებაზე უარს მედიის მიერ შემდეგ შემთხვევებში:

i. თუ თხოვნა პასუხის გამოქვეყნების შესახებ არ მიეწოდება მედიას გონივრულად მოკლე დროში;

ii. თუ პასუხის მოცულობა აღემატება იმ ზომას, რომელიც აუცილებელია არასწორად მიჩნეული ფაქტების შემცველი ინფორმაციის შესასწორებლად;

iii. თუ პასუხი არ შემოიფარგლება გასაჩივრებული ფაქტების შესწორებით;

iv. თუ ის წარმოადგენს დასჯად სამართალდარღვევას;

v. თუ ის მიჩნეულია მესამე მხარის კანონით დაცული ინტერესების საწინააღმდეგოდ;

vi. თუ შესაბამის პირს არ შეუძლია დაამტკიცოს კანონიერი ინტერესის არსებობა.

4. პასუხი უნდა გამოქვეყნდეს არაჯეროვანი დაბრკოლების გარეშე, შეძლებისდაგვარად, ისეთივე სახით, როგორც გასაჩივრებული ფაქტების შემცველი ინფორმაცია.

5. პასუხის გაცემის უფლების ეფექტური განხორციელების უზრუნველსაყოფად ეროვნულმა კანონმდებლობამ უნდა განსაზღვროს პირი, რომელიც წარმოადგენს ნებისმიერ პუბლიკაციას, გამომცემლობას, რადიოს, ტელევიზიას ან სხვა მასობრივ საინფორმაციო საშუალებას, და, რომელსაც მიმართავენ პასუხის გამოქვეყნების თხოვნით. მსგავსად უნდა განისაზღვროს პასუხის გამოქვეყნებაზე პასუხისმგებელი პირი. მას არ უნდა იცავდეს რაიმე სახის იმუნიტეტი.

6. ზემოთ ჩამოთვლილი წესები ეხება ყველა ტიპის მედიას. ეს არ გამორიცხავდეს მათ განსხვავებულ გამოყენებას ცალკეული მედიის მიმართ, როგორიცაა: რადიო და ტელევიზია, იმ დონემდე, როგორც ეს აუცილებელი ან გამართლებულია მათი განსხვავებული ბუნებიდან გამომდინარე.

7. ზემოხსენებული წესების გამოყენებასთან დაკავშირებით წარმოშობილი ნებისმიერი დავა განხილულ უნდა იქნეს სასამართლოს წინაშე, რომელსაც ექნება პასუხის დაუყოვნებლივი გამოქვეყნების შესახებ ბრძანების გაცემის უფლებამოსილება.

ევროპის საბჭოს წევრი სახელმწიფოები,

1. ითვალისწინებენ რა, რომ ჭეშმარიტი დემოკრატიის, კანონის უზენაესობისა და ადამიანის უფლებათა პატივისცემის პრინციპები ქმნის მათი თანამშრომლობის საფუძველს და რომ გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლება ამ პრინციპების ფუნდამენტური ელემენტია;

2. ითვალისწინებენ რა, რომ გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლება გაცხადებულია ეროვნულ კონსტიტუციებსა და საერთაშორისო აქტებში, განსაკუთრებით, ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მე-19 მუხლსა და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლში;

3. კვლავ იხსენებენ რა, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეშვეობით მათ გადადგეს ნაბიჯები გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლების კოლექტიური განხორციელებისათვის, მის გამოყენებაზე ზედამხედველობის უფლებამოსილება მიანიჭეს რა კონვენციით გათვალისწინებულ ორგანოებს;

4. ითვალისწინებენ რა, რომ გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლება აუცილებელია ყოველი ადამიანის სოციალური, ეკონომიკური, კულტურული და პოლიტიკური განვითარებისთვის და წარმოადგენს სოციალური და კულტურული ჯგუფების, ერებისა და საერთაშორისო თანამეგობრობის ჰარმონიული წინსვლის პირობას;

5. დარწმუნებულნი არიან რა, რომ ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების შემდგომი განვითარება, საზღვრების მიუხედავად, ხელს შეუწყობს ინფორმაციისა და მოსაზრებების გამოხატვას, მოძიებას, მიღებასა და გავრცელებას, წარმოშობის წყაროსგან დამოუკიდებლად;

6. დარწმუნებულნი არიან რა, რომ სახელმწიფოებს ეკისრებათ ვალდებულება, ხელყოფისგან დაიცვან გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლება და განახორციელონ პოლიტიკა, რომელიც მიზნად ისახავს შეძლებისდაგვარად მეტად შეუწყოს ხელი მედიასა და ინფორმაციის წყაროების პლურალიზმს და, შესაბამისად, მოსაზრებებისა და შეხედულებების პლურალიზმს;

7. აღნიშნავენ რა, რომ საკანონმდებლო ზომებთან ერთად, რომლებზეც საუბარია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტში, მასმედიის სფეროში მოღვაწე პროფესიულმა ორგანიზაციებმა საკუთარი ინიციატივით დაამკვიდრეს და დანერგეს ეთიკის კოდექსები;

8. აცნობიერებენ რა, რომ ყველა სახის ინფორმაციის თავისუფალი დინება და მიმოქცევა საზღვრებისაგან დამოუკიდებლად არის საერთაშორისო დონეზე ურთიერთგაგების, ადამიანების ერთმანეთთან დაახლოებისა და კულტურათა ურთიერთგამდიდრების მნიშვნელოვანი ფაქტორი;

I. ადასტურებენ, რომ გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლებისადმი მტკიცე ერთგულება დემოკრატიისა და პლურალისტური საზოგადოების ძირითადი ელემენტია;

II. აცხადებენ, რომ ინფორმაციისა და მასმედიის სფეროში ისინი იღვწიან შემდეგი მიზნების მისაღწევად:

a. დაცულ იქნეს ყველას უფლება, საზღვრების მიუხედავად, გამოხატოს საკუთარი აზრი, მოიძიოს და მიიღოს ინფორმაცია და მოსაზრებები წყაროს მიუხედავად, აგრეთვე, გაავრცელოს ისინი ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის დებულებების შესაბამისად;

b. საინფორმაციო პროცესზე, მედიით გავრცელებული ინფორმაციის შინაარსზე ან ინფორმაციის გადაცემასა და გავრცელებაზე რაიმე ცენზურის ან თვითნებური კონტროლის არარსებობა;

c. სახელმწიფო სექტორში ღია საინფორმაციო პოლიტიკის გატარება, ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის ჩათვლით, რათა ცალკეულ პირებს უკეთ ესმოდეთ და შეეძლოთ, თავისუფლად იმსჯელონ პოლიტიკურ, სოციალურ, ეკონომიკურ და კულტურის საკითხებზე;

d. დამოუკიდებელი და ავტონომური მედიის ფართო სპექტრის არსებობა, რაც განსხვავებული მოსაზრებებისა და შეხედულებების ასახვის შესაძლებლობას იძლევა;

e. შესაბამისი ტექნიკური საშუალებების გონივრულ ვადებში ხელმისაწვდომობა ინფორმაციისა და მოსაზრებების გადაცემისა და გავრცელებისათვის ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე;

f. საერთაშორისო თანამშრომლობისა და დახმარების ხელშეწყობა საჯარო და კერძო არხებით, რომელიც მიმართული იქნება ინფორმაციის თავისუფალი დინების გაძლიერებასა და კომუნიკაციების ინფრასტრუქტურისა და ხარისხის გაუმჯობესებაზე;

III. გადაწყვეტილებას იღებენ, უფრო ინტენსიური გახადონ თანამშრომლობა,

რათა:

a. დაიცვან თითოეული ადამიანის მიერ გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლება;

b. სწავლებისა და განათლების მეშვეობით ხელი შეუწყონ გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლების პრაქტიკაში ეფექტურ განხორციელებას;

c. განამტკიცონ ინფორმაციის თავისუფალი დინება და ამით წვლილი შეიტანონ საერთაშორისო ურთიერთგაგებაში, ჩამოყალიბებული შეხედულებებისა და ტრადიციების შეცნობაში, შეხედულებების მრავალფეროვნების პატივისცემასა და კულტურათა ურთიერთგამდიდრებაში;

d. ერთმანეთს გაუზიარონ თავიანთი გამოცდილება და ცოდნა მედიის სფეროში;

e. უზრუნველყონ, რომ, სადაც ხელმისაწვდომია, ახალი საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები და მომსახურება ეფექტურად იქნეს გამოყენებული გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლების მას- შტაბების გაფართოებისათვის.

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1989 წლის 27 აპრილს, მინისტრთა მოადგილეების 425-ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის პირობათა თანახმად, ითვალისწინებს რა, რომ ევროპის საბჭოს მიზანია მის წევრებს შორის უფრო მეტი ერთობის მიღწევა მათი საერთო მემკვიდრეობის იდეალებისა და პრინციპების დაცვისა და ცხოვრებაში გატარების მიზნით;

მხედველობაში იღებს რა ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის მე-8 და მე-10 მუხლებს;

კვლავ იხსენებს რა თავის ღრმა ერთგულებას გამოხატვის თავისუფლების, აგრეთვე ინფორმაციისა და მოსაზრებების თავისუფალი დინების მიმართ, როგორც ეს წარმოდგენილია 1982 წლის 29 აპრილის დეკლარაციაში;

კვლავ იხსენებს რა ძალადობისა და სისასტიკის ამსახველი ვიდეოკასეტების გავრცელების შესახებ №5 რეზოლუციას, რომელიც კულტურის საქმეებზე პასუხისმგებელი ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე იქნა მიღებული (ბერლინი, 23-25 მაისი, 1984 წელი);

მხედველობაში იღებს რა საპარლამენტო ასამბლეის 963 (1983 წ.) რეკომენდაციას ძალადობის შემცირების კულტურული და საგანმანათლებლო საშუალებების შესახებ;

კვლავ იხსენებს რა საპარლამენტო ასამბლეის მიერ მიღებულ მედიასთან მიმართებაში ევროპის საბჭოს საქმიანობის შესახებ 996 (1984 წ.) რეკომენდაციას, რომელიც ხაზს უსვამს გარკვეული ქმედებების ჩატარების აუცილებლობას პროგრამების შინაარსის ხარისხსა და იმ ღონისძიებებთან დაკავშირებით, რომლებიც არეგულირებს ძალადობისა და სისასტიკის ამსახველი ვიდეოკასეტების გავრცელებას, რამაც შესაძლოა დამღუპველი ზეგავლენა იქონიოს მოზარდებსა და ბავშვებზე;

ითვალისწინებს რა ახალგაზრდობის საქმეებზე პასუხისმგებელ ევროპული ქვეყნების მინისტრთა 1-ლი კონფერენციის (სტრასბურგი, 1985 წლის 17-19 დეკემბერი) საბოლოო ტექსტს, საპარლამენტო ასამბლეის 1067 (1987 წ.) რეკომენდაციას ევროპაში მაუწყებლობის კულტურული განზომილებების შესახებ და ევროპული ქვეყნების იუსტიციის მინისტრთა მე-16 კონფერენციის (ლისაბონი, 1988 წლის 21-22 ივნისი) დასკვნებსა და რეზოლუციებს;

აცნობიერებს რა, რომ აუცილებელია საწინააღმდეგო ღონისძიებების გაძლიერება ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამების, აგრეთვე იმ მასალის გავრცელების მიმართ, რომლებიც მოუწოდებს ნარკომანიისაკენ, განსაკუთრებით არასრულწლოვანთა დაცვის მიზნით;

1. რეკომენდაციას აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს:

a. მიიღონ კონკრეტული ზომები ქვემოთ ჩამოყალიბებული ღონისძიებების იმპლემენტაციისათვის;

b. ყველა სათანადო საშუალებით უზრუნველყონ, რომ ეს პრინციპები ცნობილი გახდეს ყველა შესაბამისი პირისა და ორგანოსათვის;

და

c. განახორციელონ ამ პრინციპების შიდა სამართლებრივ ბრძანებებში ეფექტური გამოყენების პერიოდული შეფასება.

2. ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანს მიუთითებს, რომ წინამდებარე

რეკომენდაცია გადასცეს იმ სახელმწიფოების მთავრობებს, რომლებიც არიან კულტურის შესახებ ევროპული კონვენციის მხარეები, მაგრამ არ არიან ევროპის საბჭოს წევრები.

პრინციპები

მოქმედების სფერო

წინამდებარე პრინციპები მიზნად ისახავს წევრი სახელმწიფოების დახმარებას ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამების - ისევე როგორც იმ პროდუქციის წინააღმდეგ ბრძოლაში, რომელიც ნარკომანიისაკენ მოუწოდებს - კერძოდ, არასრულწლოვანთა დაცვის მიზნით. მიჩნეულია, რომ ეს პრინციპები ავსებს ევროპის საბჭოს სხვა სამართლებრივ აქტებს.

ეს პრინციპები უშუალოდ ვიდეოგრამების გავრცელებას ეხება.

1. ვიდეოგრამების გავრცელების სისტემები

წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა:

- წაახალისონ თვითრეგულირების სისტემების დაარსება, ან

- დააარსონ ვიდეოგრამების კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემები შესაბამისი პროფესიული სექტორებისა თუ საჯარო ხელისუფლების მეშვეობით,

ან

- დანერგონ სისტემები, რომლებიც გააერთიანებს თვითმარეგულირებელ სისტემას კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემებთან ან ნებისმიერ სხვა სისტემასთან, რომელიც შეესაბამება ეროვნულ კანონმდებლობას. ყველა შემთხვევაში წევრი სახელმწიფოები სარგებლობენ თავისუფლებით, გამოიყენონ სისხლის სამართლის კანონმდებლობა, ისევე როგორც პრევენციული ფინანსური და ფისკალური საშუალებები.

2. თვითმარეგულირებელი სისტემები

წევრმა სახელმწიფოებმა შესაბამისი საშუალებების გამოყენებით უნდა წაახალისონ ვიდეოგრამების გამავრცელებლები, შექმნან პროფესიული ქცევის კოდექსები და რეგულირების ნებაყოფლობითი სისტემები, რომლებიც უმეტესწილად შედგება კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემებისაგან, რაც წინამდებარე რეკომენდაციის მე-3 და მე-4 პრინციპებით არის შთაგონებული.

3. კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემები

3.1 წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა წაახალისონ ვიდეოგრამების კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების შექმნა შესაბამისი პროფესიული სექტორების მიერ თვითრეგულირების სისტემების ჩარჩოებში ან საჯარო ხელისუფლების მეშვეობით. ამგვარი სისტემები შეიძლება განხორციელდეს ვიდეოგრამების გავრცელებამდე ან ამის შემდეგ.

3.2 საჯარო ხელისუფლების მიერ კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების განმტკიცების მიზნით ეროვნულმა საკანონმდებლო ორგანოებმა უნდა გაითვალისწინონ სამართლებრივი დეპოზიტური სისტემების შექმნა.

3.3 კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემები უნდა მოიცავდეს თავისუფალი გავრცელების სერტიფიკატის გაცემას (შეზღუდული სადისტრიბუციო ნებართვა, რომელიც მიუთითებს ვიდეოგრამების გავრცელების სპეციფიკურ პირობებზე) ან შესაძლო სრულ აკრძალვას.

3.4 კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების თანახმად, საზოგადოების ჯგუფების ასაკი, რომელთა შორის შესაძლებელია ხსენებული ვიდეოგრამების გავრცელება, უნდა დადგინდეს ეროვნული კრიტერიუმების შესაბამისად.

3.5 ყველა კლასიფიცირებული ვიდეოგრამა რეგისტრირებულ უნდა იქნეს, ხოლო მათი მატერიალური გამოხატვის საშუალებები (ვიდეოკასეტები, ვიდეოდისკები და ა.შ.) ნათლად და პერმანენტული სახით უნდა მიუთითებდეს ვიდეოგრამების კლასიფიკაციასა და საზოგადოებაზე, რომლისთვისაც ისინი განკუთვნილია. მატერიალური გამოხატვის საშუალებების შემთხვევაში ზოგიერთ ვიდეოგრამასთან მიმართებაში წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა მიიღონ ზომები, რომ გამოყენებულ იქნეს ყველაზე შემზღუდველი კლასიფიკაცია.

3.6 როდესაც ვიდეოს კლასიფიკაციის პროცედურა განსხვავდება კინემატოგრაფიული ფილმებისაგან, წევრმა სახელმწიფოებმა, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, მათ შორის შესაბამისობის მონახვა უნდა შეძლონ, მაგრამ მხედველობაში უნდა მიიღონ ამ ორ მედიას შორის არსებული განსხვავებები.

3.7 კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების ფარგლებში დათმომები უნდა გაკეთდეს, რაც გამოიხატება გარკვეული ტიპის პროგრამებისათვის პროცედურების გამარტივებაში ან პროცედურებისაგან გათავისუფლებაში, როგორიცაა რელიგიური, საგანმანათლებლო ან ინფორმაციული შინაარსის შემცველი მასალა. ამგვარი გათავისუფლება არ უნდა ეხებოდეს არამართლზომიერი პორნოგრაფიული ან ძალადობის შინაარსის მქონე პროგრამებს.

3.8 კონტროლი ვიდეოგრამების გავრცელებაზე გამოყენებულ უნდა იქნეს როგორც ეროვნული წარმოების, ისე იმპორტის სახით შემოსულ ვიდეოგრამებზე.

3.9 წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა განიხილონ ისეთი სისტემის ჩამოყალიბება, რომელიც განსაზღვრავს კომპანიის მოხელეებს, რომლებმაც პასუხი უნდა აგონ სამართალდარღვევებისათვის, ვიდეოგრამების კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემის შესაბამისად.

4. გავრცელებაზე დაწესებული შეზღუდვები

4.1 ნებართვა შეზღუდულ გავრცელებაზე, რაზეც მიუთითებდა მე-3.3 პუნქტი, კონკრეტულად შეიძლება შეიცავდეს:

- არასრულწლოვანებისათვის კომერციული მიწოდების ან შეთავაზების აკრძალვას;

- კომერციული მიწოდების ან მიწოდებაზე შეთავაზების აკრძალვას, გარდა იმათი, რომელთა ბრუნვა გაყიდვის ან გაქირავების სახით მიმართულია მხოლოდ სრულწლოვანთა მიმართ;

- რეკლამის აკრძალვას;

- საფოსტო შეკვეთების სახით გასაღების აკრძალვას.

4.2 თითოეული ვიდეოგრამის კლასიფიკაცია დაკონკრეტებული უნდა იყოს მატერიალური გამოხატვის საშუალებების შეფუთვაზე, აგრეთვე ვიდეოკატალოგებში, სარეკლამო განცხადებებსა და ა.შ.

5. ღონისძიებები სამართალდარღვევების წინააღმდეგ, რომლებიც მიმართულია კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების ხელყოფისაკენ

5.1 წევრმა სახელმწიფოებმა, რომლებსაც გააჩნიათ კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემები, უნდა მიიღონ შესაბამისი ზომები, რათა დასაჯონ ამ სისტემების ხელყოფის ნებისმიერი ქმედება ამკრძალავი სანქციების გამოყენებით, როგორიცაა:

მკაცრი ჯარიმების დაწესება, დაპატიმრება, ვიდეოგრამების კონფისკაცია და არაკანონიერი გზით გავრცელების შედეგად მიღებული შემოსავლის ჩამორთმევა.

5.2 წევრ სახელმწიფოებში, სადაც არსებობს სალიცენზიო სისტემა, ხელისუფლების ორგანოებს შეუძლიათ გაითვალისწინონ ლიცენზიის დროებითი შეჩერება ან მისი გაუქმება.

6. სისხლის სამართლებრივი კანონმდებლობის გამოყენება

კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების გამოყენების პარალელურად, ან მათგან დამოუკიდებლად, ან ამ სისტემების ალტერნატივის სახით, წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა განიხილონ საკითხი იმის შესახებ, თუ რამდენად ეფექტურია მათ ქვეყნებში მოქმედი სისხლის სამართლის კანონმდებლობის გამოყენება ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამებთან, ასევე იმ მასალასთან მიმართებაში, რომელიც ნარკომანიისაკენ მოუწოდებს.

7. პრევენციული ფინანსური და ფისკალური სანქციები

წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა განიხილონ ფინანსური და ფისკალური ხასიათის ზომების მიღების შესაძლებლობა, რაც ხელს შეუშლის ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამების, ისევე როგორც იმ მასალის გავრცელებას, რომელიც ნარკომანიისაკენ მოუწოდებს.

I. პრეამბულა და რეკომენდაციის შემუშავების მიზეზები

1. წინამდებარე რეკომენდაციის მიზნებისათვის, ტერმინი „ვიდეოგრამა“ აღნიშნავს ყოველგვარ აუდიო-ვიზუალურ ნამუშევარს, რაც ვიდეოკასეტაზე ან ვიდეოდისკზეა აღბეჭდილი. იგი მიუთითებს შინაარსზე (გამოსახულებაზე) და არა მედიუმზე (მატერიალური გამოხატულება). თუმცაღა, ვიდეოგრამების უმრავლესობა ამჟამად ვიდეოკასეტების ფორმით ვრცელდება, წინამდებარე რეკომენდაცია სარგებლობს ტერმინით „ვიდეოგრამა“ და არა ვიდეოკასეტით, რათა იგი გამოყენებულ იქნეს სამომავლო ტექნოლოგიური პროგრესის კონტექსტში მატერიალური გამოხატულების სფეროში ვიდეოინდუსტრიის ფარგლებში.

2. არსებითი ზრდა შეინიშნება ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამების, აგრეთვე იმ მასალების ფართო მასშტაბით გავრცელებაში, რომლებიც ნარკომანიისაკენ მოუწოდებს. განსაკუთრებით არასრულწლოვანთა დაცვის თვალსაზრისით, გარკვეულმა წევრმა სახელმწიფოებმა ახლახან მიიღეს საკანონმდებლო დებულებები ამგვარი ვიდეოგრამების გავრცელებისა და შედეგად, მათი წარმოების შეზღუდვის მიზნით. სხვა სახელმწიფოები იგივე ქმედებების გატარებას სამომავლოდ ისახავენ მიზნად. ამასთან ერთად, ზოგიერთი ქვეყნის კანონმდებლობასა და წესებში არსებობს ხარვეზები, რაც აადვილებს სხვა სახელმწიფოების მიერ მიღებული სპეციფიკური საკანონმდებლო დებულებების ხელყოფას.

3. ამგვარი სიტუაცია მოითხოვს ზომების მიღებას აღნიშნული ვიდეოგრამების ევროპაში მიმოქცევის შემცირების მიზნით. ამის გათვალისწინებით, წინამდებარე რეკომენდაცია წევრ სახელმწიფოებს სთავაზობს წესების მთელ სერიას, რომელთა განხორციელებაც შესაძლებელია ეროვნულ დონეზე. რეკომენდაციის მიზანი არსებითად ეფუძნება მოსაზრებას, ხელი შეუწყოს ბავშვებისა და მოზარდების დაცვას ამ ვიდეოგრამების დამღუპველი ზემოქმედებისაგან იმგვარად, რომ მხედველობიდან არ იქნეს გამორჩენილი მათი ზეგავლენა საზოგადოების სხვა ნაწილზეც.

4. პრობლემები, რომლებიც განაპირობა ამგვარმა ვიდეოგრამებმა, განხილულ იქნა კულტურის საკითხებზე პასუხისმგებელი ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე (ბერლინი, 1984 წლის მაისი). №5 რეზოლუციაში მინისტრებმა შეიმუშავეს რეკომენდაცია, რომ ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს მოეწვია კულტურული თანამშრომლობის საბჭო (CDCC) და მასმედიის სახელმძღვანელო კომიტეტი (CDMM):

- ვიდეოკასეტების გავრცელების შესახებ ევროპული ქვეყნების ეროვნული კანონმდებლობის შედარებითი მიმოხილვის ჩასატარებლად;

- ამ მიმოხილვის საფუძველზე განეხილათ წევრი სახელმწიფოების მთავრობებისათვის რეკომენდაციის მომზადების საკითხი, რომლითაც დასახული იქნებოდა შესაბამისი ღონისძიებები ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე იმ ვიდეოგრამების გავრცელების რეგულირების მიზნით, რომლებმაც შესაძლოა, დამღუპველი ზეგავლენა მოახდინოს ბავშვებსა და მოზარდებზე“.

5. წინამდებარე რეზოლუციის შესახებ CDMM-ისა და CDCCის მოსაზრებების თანახმად, მინისტრთა კომიტეტი მინისტრთა მოადგილეების 389-ე სხდომაზე (1985 წლის 17-25 ოქტომბერი) შეთანხმდა, რომ ამ სფეროში ინიციატივა CDMM-ისათვის მიეცათ, აღნიშნეს რა, რომ ამ უკანასკნელმა პორნოგრაფიისა და ნარკოტიკების მოხმარების პრობლემების შესახებ მუშაობის სურვილი გამოთქვა.

6. წინამდებარე რეკომენდაცია აგრეთვე მხედველობაში იღებს იმ შეშფოთებას, რომელიც ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეამ გამოხატა თავის 963-ე რეკომენდაციაში (1983 წ.) ძალადობის შემცირების კულტურული და საგანმანათლებლო საშუალებების შესახებ, ხოლო 996 (1984 წ.) რეკომენდაცია მასმედიის მიმართ ევროპის საბჭოს მიერ ჩატარებულ სამუშაოს ეხება.

7. ასამბლეამ „შეშფოთება გამოთქვა მედიაში ძალადობის მიმართ მზარდი ტენდენციის და განსაკუთრებით კი, ვიზუალურ მედიაში (...ვიდეო...) ყოველივე ამის ასახვის გამო“ (იხ. 963 (1983 წ.) რეკომენდაცია, პუნქტი 15). უფრო მეტიც, ასამბლეამ დაჟინებით მოითხოვა საჭირო ზომების მიღება, რაც განსაკუთრებით ეხებოდა „პროგრამების შინაარსის ხარისხსა და ღონისძიებებს ძალადობისა და სისასტიკის ამსახველი ვიდეოკასეტების გავრცელების რეგულირებისათვის, რომლებმაც, შესაძლოა, დამღუპველი ზეგავლენა მოახდინოს ბავშვებსა და მოზარდებზე“ (996 (1984 წ.) რეკომენდაცია, პუნქტი 9.ც).

8. შესაბამისად, საპარლამენტო ასამბლეამ, ევროპაში რადიომაუწყებლობის კულტურული განზომილებების შესახებ 1067 (1987 წ.) თავისივე რეკომენდაციის თანახმად, მოიწვია მინისტრთა კომიტეტი, რათა დაეჩქარებინა და უფრო ინტენსიურად ემუშავა იმ სახელმძღვანელო პრინციპების შემუშავებაზე, რომლებიც მიმართულია ძალადობის, სისასტიკისა და პორნოგრაფიის შემცირებისაკენ ... არა მხოლოდ ვიდეოგრამებში, არამედ აგრეთვე მთელი მაუწყებლობის მასშტაბით“.

9. უფრო ფართო კონტექსტში ახალგაზრდობის საქმეებზე პასუხისმგებელი ევროპული ქვეყნების მინისტრთა პირველმა კონფერენციამ (სტრასბურგი, 1985 წლის 17-19 დეკემბერი) შეიმუშავა რეკომენდაცია, რომლის თანახმადაც, ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს „უნდა განეხილა მედიის ვის-à-ვის ახალგაზრდობის დაცვის შესახებ ევროპული კონვენციის პროექტის შემუშავების შესაძლებლობა; დაეჩქარებინა და გაეძლიერებინა ევროპის საბჭოს მიმდინარე საქმიანობა ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე აუდიო-ვიდეო პროგრამებთან დაკავშირებით, განსაკუთრებით იქ, სადაც ამ პროგრამებმა, შესაძლოა, დამღუპველი ზეგავლენა მოახდინოს ახალგაზრდებზე“ (იხ. კონფერენციის საბოლოო ტექსტის პუნქტი 34).

10. უფრო მეტიც, ევროპული ქვეყნების იუსტიციის მინისტრთა მე-16 კონფერენციაზე (ლისაბონი, 21-22 ივნისი, 1988 წ.) გამოითქვა შეშფოთება იმ პრობლემის თაობაზე, რომ პორნოგრაფიაში ბავშვებსა და მოზარდებსაც იყენებენ (რეზოლუცია № 3).

11. დასასრულს, უნდა აღინიშნოს, რომ წინამდებარე რეკომენდაცია მოთავსებულია ევროპის საბჭოს მიერ გაწეული მუშაობის უფრო ზოგად ჩარჩოებში მედიისა და ძალადობის შესახებ, რაც მოიცავს დამატებით საკითხებს, როგორიცაა ახალი საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება პორნოგრაფიული და კრიმინალური მიზნებით.

II. პრინციპების მოქმედების სფერო

12. წინამდებარე რეკომენდაცია არ განსაზღვრავს, თუ რა იგულისხმება ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამებში ან იმ ვიდეოგრამებში, რომლებიც ნარკომანიისაკენ მოუწოდებს; ამიტომ, თითოეულმა წევრმა სახელმწიფომ ინდივიდუალურად უნდა გადაწყვიტოს, განსაზღვროს თუ არა ეს ტერმინი შიდა კანონმდებლობაში. ძალადობრივი, სასტიკი, პორნოგრაფიული ან ნარკომანიის ყოვლის- მომცველი და ზოგადევროპული განსაზღვრების შემუშავება არ არის შესაძლებელი, ისევე როგორც შეუძლებელია მკაფიო საზღვრის გავლება, მაგალითად, ძალადობის მისაღებ და მიუღებელ ფორმებს შორის.

13. მოცემულ კონტექსტში შეიძლება გავიხსენოთ, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ Handyside-ს საქმეში (1976 წლის 7 დეკემბერი) დაადგინა, რომ „ხელშემკვრელი სახელმწიფოების შიდა კანონმდებლობაში შეუძლებელია მორალის ერთიანი, ზოგადევროპული განსაზღვრების მოძიება. ამ სახელმწიფოთა შესაბამის კანონმდებლობაში მორალის მოთხოვნები განსხვავდება დროისა და ადგილის ცვლასთან ერთად, განსაკუთრებით ისეთ ეპოქებში, რომლებიც ამ საკითხთან დაკავშირებით სწრაფი ევოლუციით ხასიათდება¹.“

14. უფრო მეტიც, დეტალურ განსაზღვრებას შესაძლოა უარყოფითი მხარეც გააჩნდეს იმ კუთხით, რომ ძალადობის ყველა ფორმას ვერ გაითვალისწინებს, ან თუნდაც ეროვნულ სასამართლოებს შეუქმნის პრობლემებს მტკიცებულებებთან დაკავშირებით პრინციპის - nulla poena sine lege stricta - თვალსაზრისით. ამის მიუხედავად, უნდა აღინიშნოს, რომ:

- ტერმინი ძალადობა გამოყენებულ უნდა იქნეს არა მხოლოდ იმ ვიდეოგრამების მიმართ, რომლებიც რეალურად ასახავს გაუმართლებელი გონებრივი და ფიზიკური ძალადობის სცენებს, არამედ ისეთი ვიდეომასალის მიმართაც, რომელიც მოუწოდებს ძალადობის აქტებისაკენ;

- ტერმინი სისასტიკე კონკრეტულად მიუთითებს ისეთ ქცევაზე, რომელიც იძლევა ირაციონალური ცხოველის, სერია A№24, პუნქტი 48. მდგომარეობამდე დაყვანილ, ადამიანის პიროვნების დამამცირებელ იმიჯს.

- ტერმინი პორნოგრაფია კონკრეტულ ვიდეოგრამებს ეხება, რომლებშიც ქალები ან მამაკაცები ხდებიან სექსუალური დაკმაყოფილების უბრალო ობიექტები, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ბავშვებს ან მოზარდებს ეხება.

15. უფრო მეტიც, უნდა აღინიშნოს, რომ წინამდებარე რეკომენდაცია აგრეთვე მოიცავს იმ ვიდეოგრამებსაც, რომლებიც მოუწოდებს ნარკომანიისაკენ ძალადობრივ, სასტიკ ან პორნოგრაფიულ შინაარსთან ერთან ან ამის გარეშე.²

16. ამგვარად, წინამდებარე რეკომენდაციის მოქმედების სფერო მოიცავს ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამებს, აგრეთვე იმ ვიდეოგრამებს, რომლებიც მოუწოდებს ნარკომანიისაკენ.³

თავისუფლების ცნების ხელყოფის გარეშე, რომელიც წარმოადგენს ყველა დემოკრატიული საზოგადოების, ასევე წინამდებარე რეკომენდაციის უმთავრესი მიზნის - არასრულწლოვანთა დაცვა ამგვარი ვიდეოგრამების დამღუპველი ზემოქმედებისაგან - უშუალო საფუძველს.

17. წინამდებარე რეკომენდაცია აგრეთვე მხედველობაში იღებს ამგვარი ვიდეოგრამების შესაძლო ზეგავლენას საზოგადოების სხვა ნაწილზეც, თუმცაღა, ისინი მიზნად არ ისახავს ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე იმ ვიდეოგრამების აკრძალვას, რომლებიც განსაკუთრებული ინტერესის მქონეა ისტორიული, დოკუმენტური, სამეცნიერო ან ხელოვნების თვალსაზრისით.⁴

18. წინამდებარე ტექსტში ჩამოყალიბებული პრინციპები არ ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციას, განსაკუთრებით მის მე-8 და მე-10 მუხლებს, რომლებიც შესაბამისად, პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლებასა და გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლებას ეხება.⁵

მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტი ადგენს, რომ „ყველას აქვს უფლება სიტყვის თავისუფლებაზე. ეს უფლება მოიცავს პირის თავისუფლებას ჰქონდეს შეხედულებები, მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია და მოსაზრებები საჯარო ხელისუფლების მიერ ჩარევის გარეშე და მიუხედავად საზღვრებისა. ეს მუხლი არ უშლის ხელს სახელმწიფოებს, მოითხოვონ რადიოსამაუწყებლო, სატელევიზიო ან კინემატოგრაფიულ წარმოებათა ლიცენზირება“ მე-2 პუნქტი განსაზღვრავს, რომ „ამ თავისუფლებათა განხორციელება, რამდენადაც იგი აკისრებს მას ვალდებულებებსა და პასუხისმგებლობას, შეიძლება დაექვემდებაროს ისეთ ფორმალობებს, პირობებს, შეზღუდვებს ან სანქციებს, რომლებიც გათვალისწინებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების, ტერიტორიული მთლიანობის ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესებისათვის, უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილებისათვის, ჯანმრთელობის ან ზნეობის დაცვისათვის, სხვათა რეპუტაციის ან უფლებათა დაცვისათვის...”

19. წინამდებარე პრინცი პები, კონვენციის ორგანოების პრეცედენტული სამართლის ჭრილში უნდა იქნეს აღქმული.⁶

20. საზოგადოდ, მოცემული რეკომენდაციის პრინციპები მიზნად ისახავს ვიდეოგრამების გავრცელებას, თუმცა მათი წარმოება, რეპროდუქცია და იმპორტი შემოწმების გარეშე არ უნდა დარჩეს. ეს პრინცი პები ეხება ყველა ტი პის გავრცელებას, მიუხედავად იმისა, სად იქნა ისინი გამოშვებული⁷. დისტრიბუცია, კერძოდ გულისხმობს, რომ ხელმისაწვდომი გახადოს საზოგადოებისათვის ვიდეოგრამები, იქნება ეს გაყიდვით, გაქირავებით, ჩუქებით თუ გაცვლის ფორმით.

III. კომენტარები პრინციპებთან დაკავშირებით

1. ვიდეოგრამების გავრცელების სისტემები

21. იმ ვიდეოგრამების წინააღმდეგ მიმართული ქმედებების გასამკაცრებლად, რომლებიც ძალადობის, სასტიკი მოპყრობის, პორნოგრაფიულ და ნარკომანიის წამახალისებელ შინაარსს შეიცავს, წევრმა სახელმწიფოებმა, წინამდებარე რეკომენდაციის ფარგლებში შემოთავაზებულ სისტემებს შორის, თავად უნდა შეარჩიონ და შექმნან ისეთი სისტემა, რომელიც მათ ეროვნულ სიტუაციას საუკეთესოდ მიესადაგება.

22. წევრ სახელმწიფოებს თავისუფლად შეუძლიათ შეარჩიონ ისეთი სისტემა, რომელსაც ისინი უპირატესობას ანიჭებენ, რაც გულისხმობს, რომ მათ აგრეთვე შეუძლიათ გამოიყენონ სისხლის სამართლის კანონი და ფინანსური და ფისკალური საჯარიმო ღონისძიებები.

23. მათ არჩევანი უნდა გააკეთონ შემდეგიდან:

- ვიდეო-წარმოების მიერ შექმნილი თვით-რეგულირებადი სისტემების წახალისება;

- კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების განხრით სახელმწიფო დაწესებულებების დაარსება;

- შერეული სისტემების შემოღება, რომლებიც თვით-მარეგულირებელი ჩარჩოს ფარგლებში, კლასიფიკაციისა და კონტროლის კომბინირებას ახდენს.

24. ხაზი უნდა გაესვას იმ გარემოებას, რომ მე-3 და მე-4 პრინციპები, რომლებიც საჯარო ხელისუფლების მიერ დაწესებული კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემებს ეხება, თანაბრად შეიძლება იქნეს გამოყენებული კლასიფიკაციისა და კონტროლის იმ სისტემებთან მიმართებაშიც, რომლებიც პროფესიულ, თვით-რეგულირებად ჩარჩოებშია მოქცეული.

25. აგრეთვე უნდა აღინიშნოს, რომ სისხლის სამართლის კანონის გამოყენება, კლასიფიკაციის სისტემის არსებობისაგან დამოუკიდებლად ხორციელდება. სისხლის სამართლის კანონის დებულებები ისეთ ვიდეოგრამებს ეხება, რომლებსაც ძალადობის, სასტიკი მოპყრობისა და პორნოგრაფიული შინაარსი გააჩნია, ან ნარკომანიისაკენ წამქეზებელ მოწოდებებს შეიცავს (დამატებითი დეტალები იხ. წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის მე-6 პრინციპში).

26. ამასთან ერთად, იქაც კი, სადაც კონტროლისა და კლასიფიკაციის სისტემა არ არსებობს, ფინანსური და ფისკალური ხასიათის საჯარიმო ღონისძიებების შემოღებისა და დამკვიდრების საკითხი მაინც უნდა განიხილებოდეს (იხ. წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის მე-7 პრინციპი).

2. თვითმარეგულირებელი სისტემები

27. ზოგიერთ წევრ სახელმწიფოში, კომპეტენტურ სამთავრობო ორგანოებთან კონსულტაციების შედეგად, ვიდეო-წარმოების (მწარმოებლები და დისტრიბუტორები) შესაბამისი სექტორების მიერ, ვიდეოგრამების კლასიფიკაციის ნებაყოფლობითი სისტემები იქნა შემუშავებული. ქცევის ეს ნაბაყოფლობითი პროფესიული კოდექსები გამავრცელებლებს საშუალებას აძლევს, რომ თავად მოახდინონ ვიდეოგრამების კლასიფიკაცია, რათა მომხმარებელს მიეწოდოს ინფორმაცია იმ ასაკობრივი ჯგუფის შესახებ, რომლისათვისაც მოცემული ვიდეოგრამებია განკუთვნილი (ფილმის ტიპი, რაც ჟანრის მიხედვით კლასიფიკაცის სტანდარტის საფუძველზე დგინდება; ვიდეოგრამის შინაარსის შესახებ სიმართლის შემცველი ინფორმაცია, რომელიც პაკეტის ყდაზე უნდა იყოს წარმოჩენილი; ყველა სადისტრიბუციო ქსელში კატალოგის გაცნობის შესაძლებლობა, რომელშიც მომხმარებელი მეტ-ნაკლებად ობიექტურ ინფორმაციას ამოიკითხავს). მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული კოდექსები ვიდეოგრამების ყველა მწარმოებელსა და გამავრცელებელზე ყოველთვის ვერ ახდენს გადარწმუნებას (სახელდობრ, ზოგიერთი მწარმოებელი და გამავრცელებელი ფირმა შეიძლება არ დაემორჩილოს ან ფირმამ არ გამოიყენოს ხსენებული წესები), მაინც აშკარაა, რომ ნებაყოფლობითი სისტემების განვითარებას ხელი უნდა შევუწყოთ.

28. ამგვარი ნებაყოფლობითი სისტემების შემუშავებისას, პროფესიულ სექტორებს შეუძლიათ დაეყრდნონ მუტატის მუტანდის წინამდებარე რეკომენდაციაში შემავალ პრინციპებს, რომლებიც საჯარო ხელისუფლების ორგანოების მიერ დაწესებულ კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემებს ეხება (იხ. წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის მე-3 და მე-4 პრინცი პები). თანაარსებობის უნარი ორივე სისტემას გააჩნია და მათ შეუძლიათ, რომ შერეულ სისტემებსაც მისცენ დასაბამი, რაც თითოეულ წევრ სახელმწიფოში ვიდეოგრამების გავრცელების სპეციფიკურ კონტექსტზეა დამოკიდებული.

3. კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემები

29. პროფესიული სექტორებისა თუ საჯარო ხელისუფლების ორგანოების მიერ შემუშავებული ვიდეოგრამების კლასიფიკაციის და კონტროლის სისტემებს, ახალგაზრდობის დაცვასა და მოზარდებისათვის ინფორმაციის მიწოდებაში დადებითი წვლილის შეტანა შეუძლიათ იმ შემთხვევაში, თუკი ისინი ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 და მე-10 მუხლების პატივისცემის სულისკვეთებით იქნება შედგენილი. მათი მიზანი უნდა იყოს, მომხმარებლისათვის ვიდეოგრამების შინაარსის შესახებ ინფორმაციის მიწოდება.

30. პრაქტიკაში, წევრ სახელმწიფოებში ამ ტიპის მხოლოდ რამდენიმე სისტემა არსებობს, გარკვეულ პროფესიულ კოდექსებს თუ არ ჩავთვლით, რომლებიც კლასიფიკაციის ნებაყოფლობით სისტემას მოიცავს.

პრინციპი 3.1

31. ვიდეოგრამების კონტროლის კლასიფიკაცია მათ დისტრიბუციამდე, ან გავრცელების შემდეგ, შეიძლება იქნეს გამოყენებული.

32. საკონტროლო სისტემა, რომელიც დისტრიბუციამდე გამოიყენება, დისტრიბუციის უფლებამოსილების გარანტიას საჭიროებს. ვიდეოგრამების კლასიფიკაციას სპეციალიზირებული კომისია ახდენს; იგი ანიჭებს, ან არ უარს ეუბნება უფლებამოსილებაზე და სადაც საჭიროა, აკრძალვებსა და შეზღუდვებს აწესებს. ზოგიერთ წევრ სახელმწიფოში, ასეთი კომისიები, კინემატოგრაფიული ფილმებისათვის, უკვე არსებობს.

33. დისტრიბუციის შემდგომი კლასიფიკაცია და საკონტროლო სისტემა კანონიერი დეპოზიტის ან განაცხადის სისტემას გულისხმობს, რომელიც ვიდეოგრამების ბრუნვაში გაშვების შემდეგ, სპეციალისტებისაგან შემდგარ კომისიას მათი შემოწმების საშუალებას აძლევს, იმ უფლების შენარჩუნებით, რომ შემდგომში ეს ვიდეოგრამები, შესასწავლად უფრო მაღალი რანგის ოფიციალურ პირებს გადაეცემათ.

პრინციპი 3.2

34. ეს პრინციპი კანონიერი დეპოზიტის სისტემის საჭიროებას უსვამს ხაზს, რომელიც ეფექტური კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემებისათვის გამოიყენება და რომელსაც საჯარო ხელისუფლების ორგანოები მართავენ.

პრინციპი 3.3

35. კლასიფიკაციისა და კონტროლის ამოცანას ყველა იმ ვიდეოგრამის ავტომატურად აკრძალვა არ შეადგენს, რომლებსაც ძალადობის, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსი გააჩნიათ. ზოგიერთი ასეთი ვიდეოგრამა შეიძლება ისტორიული, დოკუმენტური, სამეცნიერო ან შემოქმედებითი თვალსაზრისით იყოს საინტერესო. კონკრეტულად,შესაძლებელია ისეც მოხდეს,რომ ნაწარმოების შემოქმედებითი მთლიანობა და განსაკუთრებით, მისი დრამატული ღირებულება მოითხოვს გარკვეული სცენების ჩართვას, რომლებიც ცალკე აღებული, შეიძლება ძალადობის, სასტიკი და პორნოგრაფიული შინაარსის მქონედ მივიჩნიოთ. ამგვარი ვიდეოგრამები, როგორც ყველა სხვა, კლასიფიკაციასა და კონტროლს უნდა ექვემდებარებოდეს. მათი თავისუფლად გავრცელების,შეზღუდული მოხმარების თუ საერთოდ აკრძალვის საკითხი მხოლოდ ამის საფუძველზე შეიძლება გადაწყდეს. ზოგიერთი ვიდეოგრამისათვის მხატვრული ღირებულების მინიჭება მისი კლასიფიკაციის ან კონტროლის სისტემის მიღმა დატოვების საბაბი არ უნდა გახდეს.

36. რომელიმე მოცემული ვიდეოგრამის გავრცელების უფლების მინიჭებაზე უარის თქმა ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციას (მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტი) სავსებით შეესაბამება. შესაბამისი პრეცედენტული სამართალიც ამას ადასტურებს. ამ კონტექსტში, წევრმა სახელმწიფოებმა განსაკუთრებით დიდი ყურადღება უნდა გამოიჩინონ რათა არ ჩამორჩნენ არალეგალური წარმოებისა და ბრუნვის გამოვლენისა და დათრგუნვის მოთხოვნილებას.

პრინციპი 3.4

37. ის ფაქტი, რომ კლასიფიკაციის სისტემა განსაზღვრავს იმ საზოგადოების ასაკს, რომელთა შორისაც ვიდეოგრამების განაწილება უნდა მოხდეს, შეიძლება უფროსებისათვისაც სახელმძღვანელოდ იქცეს, რის შედეგადაც ისინი გაიგებენ, თუ რა არის შესაფერისი ან შეუფერებელი ახალგაზრდობისათვის. ამგვარი კლასიფიკაცია ყოველი წევრი სახელმწიფოს მიერ უნდა გამოიყენებოდეს, თუმცა აქ ეროვნული სპეციფიკაც უნდა იქნეს მხედველობაში მიღებული. იმპორტირებული ვიდეოგრამები იმპორტის განმახორციელებელი სახელმწიფოს ეროვნულ კრიტერიუმებს უნდა ექვემდებარებოდეს. საერთაშორისო თანამშრომლობა, განსაკუთრებით ვიდეო-სექტორის ეროვნულ პროფესიულ ფედერაციებს შორის, შესაძლოა ძლიერ სასარგებლო აღმოჩნდეს საერთო ფაქტორების დასადგენად, რომლებიც ასაკის მარეგულირებელი, განსხვავებული ეროვნული კრიტერიუმებიდან გამომდინარეობს.

პრინციპი 3.5

38. სხვადასხვა აუდიტორიისათვის განსაზღვრულ ერთსა და იმავე ვიდეოგრამის სხვადასხვა ვერსიებს შორის, ცალკე კლასიფიკაცია უნდა არსებობდეს (მაგალითად, სრულ და რედაქტირებულ ვერსიებს შორის). განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ მატერიალურ ნაწარმზე (ვიდეოკასეტებზე, ვიდეოდისკებზე) ყოველი ვერსიისადმი მინიჭებული საკლასიფიკაციო ნიშანი აღინიშნოს, რათა კლასიფიკაციის სისტემის არევ-დარევა და გაყალბება თავიდან იქნეს აცილებული.

39. მნიშვნელოვანია, რომ იგივე კლასიფიკაცია, რომელიც საქონლის ყდაზეა გამოსახული, თავად ვიდეოკასეტებსა და ვიდეოდისკებზეც იყოს აღბეჭდილი.

40. იმის გათვალისწინებით, რომ ვიდეოკასეტა ან ვიდეოდისკი შეიძლება რამდენიმე ვიდეოგრამას ან სარეკლამო განცხადებას (განსაკუთრებით, სადისტრიბუციო ქსელში მყოფ სხვა ვიდეოგრამებს) შეიცავდეს, კონტექსტის მიხედვით აუცილებელია, რომ თითოეულ ამ ნაწარმოებზე საკლასიფიკაციო ნიშანი იყოს მიწერილი, ხოლო მთლიან ვიდეოკასეტაზე ან ვიდეოდისკზე, ყველაზე უფრო შეზღუდული მინიშნება უნდა იყოს აღნიშნული.

პრინციპი 3.6

41. ჩვეულებრივ, კლასიფიკაცია, რომელიც ვიდეოგრამას ენიჭება და შემდგომ ვიდეოკასეტაზე ან ვიდეოდისკზეა აღბეჭდილი, იგივე უნდა იყოს რაც კინემატოგრაფიული ფილმების ნიშანი, რომელიც ფილმების კასეტებზეა ხოლმე მიწერილი, თუმცა არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეს ორი მატერიალური პროდუქცია სხვადასხვა დანიშნულებით გამოიყენება. ამგვარად, კინოფირზე აღბეჭდილი კინემატოგრაფიული ფილმებისაგან განსხვავებით, რომლებიც საჯაროდ, კინოთეატრებში გადის, ვიდეოგრამები, რომლებიც ვიდეოკასეტებსა და ვიდეოდისკებზეა გამოსახული, საზოგადოდ რომ ვთქვათ, პირადი გამოყენებისათვის არის გამიზნული. შესაბამისად, ინდივიდუალურ მაყურებელს, რომელიც ვიდეოაპარატურაზე ვიდეოგრამებს უყურებს, იგივე კადრები განუსაზღვრელი რაოდენობით შეუძლია გადაახვიოს, ან ეს კად- რები, ან მთლიანი ვიდეოგრამა შენელებული ტემპებით ნახოს. ამ თვალსაზრისით, მაყურებელზე და განსაკუთრებით მოზარდებზე, ვიდეოგრამებს მნიშვნელოვანი ზეგავლენის მოხდენა შეუძლიათ.

პრინციპი 3.7

42. ვიდეოგრამები, როგორც გამოხატვის საშუალება, კულტურის, განათლებისა და ინფორმაციის გავრცელების თვალსაზრისით, სულ უფრო მეტ როლს თამაშობს ჩვენს ცხოვრებაში. ამიტომ, აუცილებელია, რომ კულტურული, საგანმანათლებლო და საინფორმაციო ვიდეოგრამების პროდიუსერებს, საკონტროლო და კლასიფიკაციის გამარტივებული პროცედურების მოთხოვნის მეტი უფლება მიენიჭოთ. ზოგიერთ შემთხვევაში, ერთი რომელიმე პროცედურიდან განთავისუფლებაც კი შეიძლება იქნეს დაშვებული. თუმცა, ნებისმიერი ასეთი განთავისუფლება, იმ ვიდეოგრამებს არ უნდა შეეხოს, რომლებიც თავს კულტურულ საგანმანათლებლო და ინფორმაციულ პროდუქციად ასაღებენ, მაგრამ სინამდვილეში, მიზნად ძალადობის, სასტიკი ქცევისა და ნარკომანიის პროპაგანდას ისახავენ.

43. ყოველ წევრ სახელმწიფოს შეუძლია, რომ ამგვარი გამარტივებული პროცედურების ან განთავისუფლების მოტივირების პირობები თავად დააკონკრეტოს.

პრინციპი 3.8

44. დისტრიბუტორებს არ უნდა მიეცეთ საშუალება, რომ ვიდეოგრამების იმპორტირებით, ამ საკითხთან დაკავშირებულ ეროვნულ კანონებს გვერდი აუარონ. თუკი წევრი ქვეყნები ვიდეოგრამების კლასიფიკაციისა და კონტროლის მსგავს მეთოდებს გამოიყენებენ, მათი იმპორტირებასთან დაკავშირებული პრობლემები საგრძნობლად მოიკლებს.

პრინციპი 3.9

45. ხშირად ძნელია გავიგოთ იმ პირების ვინაობა, რომლებიც ძალადობის, სასტიკი ქცევის, პორნოგრაფიული და ნარკომანიის წაქეზების შინაარსის მქონე ვიდეოგრამების გავრცელებისათვის არიან პასუხისმგებელი. ფაქტიურად, მესამე მხარისათვის („ფიქტიური ადამიანები“) სულაც არ არის უჩვეულო, რომ პასუხისმგებელ მესამე მხარედ იყოს აღიარებული.

4. გავრცელებაზე დაწესებული შეზღუდვები

პრინციპი 4.1

46. წინამდებარე რეკომენდაციის მთავარი მიზნის თანახმად, პრინციპი 4.1 ამკვიდრებს რამდენიმე შესაძლებელ და ამოუწურავ შეზღუდვას იმ ვიდეოგრამების გავცელებაზე, რომლებსაც ძალადობის, სასტიკი მოპყრობის, პორნოგრაფიული და ნარკომანიის წამქეზებელი შინაარსი გააჩნიათ. პრინცი პი 4.1- ის დებულებები იმ პრინციპების ჭრილში უნდა იქნეს აღქმული, რომლებიც ჩამოყალიბებულია პრინციპში 3.3 და რომელიც ვიდეოგრამების კლასიფიკაციას ეხება. ისეთ შემთხვევებში, როდესაც კლასიფიკაციის სისტემა მხოლოდ შეზღუდული გავრცელების უფლებას იძლევა, დიდი მნიშვნელობა ენიჭება იმ პირობების დაკონკრეტებას, რომლებიც ამგვარ დისტრიბუციას უდევს საფუძვლად.

პრინციპი 4.2

47. თითოეული ვიდეოგრამის საკლასიფიკაციო ნიშნის განსაზღვრა სასაქონლო პაკეტის ზედაპირზე (მაგალითად, ვიდეოკასეტის ან ვიდეოდისკის ზედაპირზე და ა.შ.) ან სარეკლამო განცხადებებზე (მაგალითად, პლაკატებზე) მიწერა, ისევე როგორც ამ განსაზღვრებების ვიდეოკატალოგებში შეტანა, ყველაზე უფრო ეფექტურ გზას წარმოადგენს მოცემული ვიდეოგრამების ტიპის შესახებ გაუგებრობის ან დაეჭვების თავიდან ასაცილებლად.

5. კლასიფიკაციის ან კონტროლის სისტემების წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულებრივი ქმედებების აღმკვეთი ღონისძიებები

48. საჯარო ხელისუფლების მიერ დაწესებული ნებისმიერი კლასიფიკაციის ან კონტროლის სისტემით დადგენილი წესების დარღვევისისათვის, მოსალოდნელი ადმინისტრაციული, სამოქალაქო და სისხლის სამართლის ხასიათის სანქციების განხორციელება ლოგიკურ შედეგს წარმოადგენს. სასურველი იქნებოდა, რომ პროფესიული სექტორის მიერ თვით-რეგულირების ჩარჩოებში დაწესებული კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების დარღვევის შემთხვევების წინააღმდეგ, ეფექტური სანქციები მოქმედებდეს.

პრინციპი 5.1

49. საჯარო ხელისუფლებას უნდა შეეძლოს ეფექტური ადმინისტრაციული, სამოქალაქო და სისხლის სამართლის სანქციების დაწესება. სანქციები არა მხოლოდ კლასიფიკაციისა და კონტროლის სისტემების უპატივისმცემლობას უნდა შეეხოს, არამედ ვიდეოგრამების გავრცელების შესახებ არასწორ ინფორმაციაზეც თანაბრად უნდა ვრცელდებოდეს. სასურველი ეფექტის მისაღებად, ეს სანქციები საკმარისად მკაცრი უნდა იყოს და დამსჯელ ხასიათს უნდა ატარებდეს. ამგვარად, თუკი ძალადობის, სასტიკი მოპყრობის, პორნოგრაფიული და ნარკომანიის წამქეზებლური შინაარსის მქონე ვიდეოგრამების გავრცელებაზე, ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა კონკრეტულ სანქციებს არ შეიცავს, მაშინ ამგვარი სანქციები, მაგალითად, რეციდივებისა და განმეორებადი დანაშაულებრივი ქმედებების შემთხვევაში, გათვალისწინებული მაინც უნდა იყოს. დამატებითი სასჯელები, როგორებიცაა უკანონო გავრცელების შედეგად მიღებული შემოსავლების, ან არაკანონიერად გავრცელებული ვიდეოგრამების კონფისკაცია, - აგრეთვე უნდა იყოს გათვალისწინებული. გამოკითხვა, რომელიც საბაჟო სამსახურის თანამშრომლობის საბჭომ ჩაატარა და ძალადობისა და სასტიკი ქცევის შემცველი ვიდეოგრამების საბაჟო კონტროლის საკითხებს ეხებოდა, გამოავლინა, კონფისკაციის ეფექტურობა ჩამორთმევის შემდგომ.

პრინციპი 5.2

50. მსჯავრდების შემთხვევაში, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის დებულებებისა და შესაბამისი პრეცედენტული სამართლის თანახმად, გათვალისწინებულია დისტრიბუტორი ფირმის განუსაზღვრელი დროით, ან დროებით დახურვა. ეს სანქცია ცალკე ან ზემოთ დასახელებულ სანქციებთან ერთად შეიძლება იქნეს გამოყენებული.

6. სისხლის სამართლის კანონის გამოყენება

51. ამას გარდა, სისხლის სამართლის კანონის გამოყენება შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს, როგორც საშუალება ისეთი ვიდეოგრამების წინააღმდეგ საბრძოლველად, რომლებიც ძალადობის, სასტიკი მოპყრობის, პორნოგრაფიისა და ნარკომანიის წამქეზებელ შინაარსს შეიცავს.

52. რამდენადაც სისხლის სამართლის კანონის დებულებები ვიდეოგრამების ზუსტად განსაზღვრულ ტიპს ეხება, სახელდობრ ისეთს, რომელიც ძალადობის, სასტიკი მოპყრობის, პორნოგრაფიული და ნარკომანიის წამქეზებლურ შინაარსს შეიცავს, სისხლის სამართლის კანონის გამოყენება ნებისმიერი კლასიფიკაციის სისტემის უქონლობის შემთხვევაშიც კი არის შესაძლებელი. ამ თვალსაზრისით, სისხლის სამართლის კანონის კონკრეტული დებულებები შეიძლება იყოს გათვალისწინებული.

7. ფინანსური და ფისკალური საჯარიმო ღონისძიებები

53. კლასიფიკაცია, თავისი ბუნებით, მთავარ საჯარიმო ღონისძიებას წარმოადგენს. მიუხედავად იმისა, იგი საჯარო ხელისუფლების თუ შესაბამისი პროფესიული ორგანოების მიერ არის დაწესებული, კლასიფიკაცია შეიძლება ფინანსური და ფისკალური საჯარიმო ღონისძიებებით შეივსოს. კონკრეტული ვიდეოგრამისადმი მინიჭებულმა კლასიფიკაციამ უნდა შექმნას ფინანსური და ფისკალური საჯარიმო ღონისძიებების საფუძველი, რაც ამ მასალის გავრცელების წინააღმდეგ იქნება გამოყენებული. წევრ სახელმწიფოებს, თავიანთი ეროვნული სიტუაციის გათვალისწინებით, სრული თავისუფლება ეძლევათ, რომ მაგალითად, სახელმწიფო სუბსიდირების ან ფინანსური დახმარების აკრძალვით, ან დისტრიბუციაზე გადასახადების გაზრდით, ამგვარი საჯარიმო ღონისძიებების შემოღება თავად აკონტროლონ.

____________________________

1 Handyside v. United Kingdom

2 იხ. ევროპის საბჭოს მასმედიის სახელმძღვანელო კომიტეტის (CDMM) მოსაზრება ძალადობისა და სისასტიკის ამსახველი ვიდეოკასეტების გავრცელების შესახებ № 5 რეზოლუციასთან დაკავშირებით, რომელიც მიღებულ იქნა კულტურის საკითხებზე პასუხისმგებელი ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე (ბერლინი, 1984 წლის 23-25 მაისი)

3 ამ თვალსაზრისით იხ. ახალგაზრდობის საქმეებზე პასუხისმგებელი ევროპის ქვეყნების მინისტრების პირველი კონფერენციის დასკვნები (სტრასბურგი,1985 წლის 17-19 დეკემბერი),რომლებიც ეხება ახალგაზრდების დაცვას აუდიო-ვიზუალური მედიის მავნე ზეგავლენისაგან.

4 იხ. წინამდებარე რეკომენდაციის განმარტებითი მომორანდუმის პრინციპი 3.3.

5 მე-8 მუხლის, 1-ლი პუნქტის თანახმად „ყველას აქვს უფლება პატივი სცენ მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას, მის საცხოვრებელსა და მის მიმოწერას”. მე-2 პუნქტი განსაზღვრავს, რომ „დაუშვებელია საჯარო ხელისუფლების ჩარევა ამ უფლების განხორციელებაში, გარდა ისეთი ჩარევისა, რაც დაშვებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობის ინტერესებისათვის ან უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, ჯანმრთელობის ან ზნეობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვისათვის”.

6 ამასთან მიმართებაში, იხ. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები Handyside-ს საქმესთან დაკავშირებით (1976 წლის 7 დეკემბერი, სერია A, № 24; შუნდაყ თიმეს-ის საქმე, 1977 წლის 26 აპრილი, სერია A, № 30; Dudgeon-ის საქმე, 1981 წლის 22 ოქტომბერი, სერია A, № 45 და Müller and others-ის საქმე, 1988 წლის 24 მაისი, სერია A, № 133)

7 წინამდებარე პრინციპები აგრეთვე გულისხმობს ვიდეოგრამების იმპორტ-ექსპორტის შეზღუდვის შესაძლებლობასაც. იმ წევრი სახელმწიფოებისათვის, რომლებიც ამავდროულად ევროკავშირის წევრებიც არიან, კვლავაც უნდა გავიხსენოთ, რომ რომის ხელშეკრულების 36-ე მუხლი წევრ სახელმწიფოებს უფლებას აძლევს, რომ დააწესონ „აკრძალვები და შეზღუდვები იმპორტზე... რაც საზოგადოებრივი მორალის დაცვით იქნება ნაკარნახევი...“, იმის გათვალისწინებით, რომ ამგვარი აკრძალვები და შეზღუდვები არ „ქმნის რაიმე სახის თვითნებური დისკრიმინაციის ან შენიღბული შეზღუდვის საშუალებებს, რომლებიც წევრ სახელმწიფოებს შორის ვაჭრობაზე იქონიებს ზეგავლენას”. ევროპარლამენტის მოხსენების მიხედვით, რომელიც ძალადობის ამსახველი და შიშის მომგვრელი ვიდეოკასეტების გასაღების ბაზარს ეხება, „უნდა აღინიშნოს, რომ ევროკავშირის სასამართლოს აზროვნების თანმიმდევრული სტილის ანალოგიურად, რაც თავისუფლების მოძრაობის ფუნდამენტური პრინციპების დაკნინებას ეხება, ცნებები, რომლებიც ამგვარი დაკნინების გასამართლებლად არის მოშველიებული, მკაცრად უნდა იყოს განმარტებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათი მასშტაბი არ შეიძლება ერთპიროვნულად იყოს განსაზღვრული თითოეული წევრი სახელმწიფოს მიერ, თუკი იგი გაერთიანებაში არსებული შესაბამისი ინსტიტუტების კონტროლს არ დაექვემდებარება”. (მოხსენება შედგენილია ახალგაზრდობის, განათლების, ინფორმაციისა და სპორტის კომიტეტის სახელით, მომხსენებელი ბ-ნი რ. სიმონდსი, დოკუმენტი 1- 230/84, გვ. 27-28).

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1994 წლის 22 ნოემბერს, მინისტრთა მოადგილეების 521-ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის პირობათა თანახმად, ითვალისწინებს რა, რომ ევროპის საბჭოს მიზანია მის წევრებს შორის უფრო მეტი ერთობის მიღწევა მათი საერთო მემკვიდრეობის იდეალებისა და პრინციპების დაცვისა და ცხოვრებაში გატარების მიზნით;

კვლავაც იხსენებს რა, რომ პლურალისტური და მრავალფეროვანი მედია უმნიშვნელოვანესი წინაპირობაა დემოკრატიული საზოგადოების არსებობისათვის;

კვლავაც იხსენებს რა, რომ მედიის კონცენტრირებამ როგორც შიდა, ასევე საერთაშორისო დონეზე, შეიძლება იქონიოს არა მხოლოდ დადებითი, არამედ ზიანის მომტანი ზეგავლენაც მედიის პლურალიზმსა და მრავალფეროვნებაზე, რამაც შესაძლოა გაამართლოს მთავრობის მიერ განხორციელებული ღონისძიებები;

აღნიშნავს რა, რომ მედიის კონცენტრირების რეგულირება მოიაზრებს, რომ კომპეტენტური სამსახურები და ხელისუფლების ორგანოები ფლობდნენ ინფორმაციას, რომელიც საშუალებას მისცემს მათ, შეიტყონ რეალობა მედიის მფლობელი სტრუქტურების შესახებ და ამასთან ერთად, დაადგინონ ის მესამე მხარეები, რომლებსაც შეუძლიათ ზეგავლენის მოხდენა მათ დამოუკიდებლობაზე;

ხაზს უსვამს რა, რომ მედიის გამჭვირვალობა აუცილებელია, რათა საზოგადოების წევრებმა ჩამოაყალიბონ მოსაზრება იმ ღირებულებასთან დაკავშირებით, რომელიც მედიის მიერ გავრცელებულ იდეებსა და მოსაზრებებს გააჩნია;

კვლავაც იხსენებს რა მედიის გამჭვირვალობის შესახებ დებულებებს, რომლებიც მიღებულია ევროპის საბჭოს ეგიდით მიღებულ ტექსტებში, კერძოდ, ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლს;

მტკიცედ სჯერა რა, რომ შემდგომი დებულებები განხილულ უნდა იქნეს, ზემოხსენებულ მისწრაფებათა ჭრილში, რათა უზრუნველყოს მედიის გამჭვირვალობა და შექმნას იმის შესაძლებლობა, რომ წევრ სახელმწიფოებს შორის ამ მიზნით მოხდეს ინფორმაციის გაცვლა;

აღნიშნავს რა გამჭვირვალობის ვალდებულების მქონე ყველა მხარის კანონიერი ინტერესების დაცვის საჭიროებას;

მხედველობაში იღებს რა სამუშაოს, რომელიც განხორციელებულ იქნა სხვა ფორუმებზე, კერძოდ, ევროკავშირის ფარგლებში, იძლევა რეკომენდაციას, რომ წევრი სახელმწიფოების მთავრობებმა განიხილონ თავიანთ შიდა კანონმდებლობაში იმ დებულებების შეტანა, რომელთა მიზანიც იქნება მედიაში გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა ან განმტკიცება, ისევე როგორც წევრ სახელმწიფოებს შორის ინფორმაციის გაცვლის გაადვილება ამ საკითხთან დაკავშირებით, რაც წინამდებარე რეკომენდაციაზე თანდართული სახელმძღვანელო პრინციპების შესაბამისად უნდა განხორციელდეს.

R (94) 13 რეკომენდაციის დანართი

I. ზოგადი დებულებები მედიის გამჭვირვალობის შესახებ

სახელმძღვანელო პრინციპი №1: საზოგადოების ხელმისაწვდომობა მედიასთან დაკავშირებულ ინფორმაციაზე

საზოგადოების წევრებს თანასწორუფლებიანობისა და მიუკერძოებლობის საფუძველზე ხელი უნდა მიუწვდებოდეთ გარკვეულ ინფორმაციაზე, რათა მათ შესაძლებლობა მიეცეთ, ჩამოიყალიბონ მოსაზრება იმ ღირებულებათა შესახებ, რაც მედიის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, იდეებსა და მოსაზრებებს უნდა მიენიჭოს.

ამგვარი ინფორმაციის გავრცელება საზოგადოების წევრებს შორის მედიის ან იმ სამსახურებისა თუ ხელისუფლების ორგანოების მიერ, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან გამჭვირვალობის უზრუნველყოფაზე, ისე უნდა წარიმართოს, რომ არ შეილახოს იმ პირებისა თუ ორგანოების უფლებები ან კანონიერი ინტერესები, რომლებიც გამჭვირვალობის მოთხოვნებს ექვემდებარებიან. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს გამჭვირვალობის მოთხოვნისა და ვაჭრობისა და მრეწველობის თავისუფლების პრინციპების ურთიერთშეჯერებას; აქვე უნდა იყოს გათვალისწინებული მონაცემების დაცვის, კომერციული საიდუმლოების, მედიისა და საგამომცემლო ინფორმაციის წყაროების კონფიდენციალურობის მოთხოვნებიც.

სახელმძღვანელო პრინციპი № 2: ხელისუფლების ეროვნულ ორგანოებს შორის მედიის გამჭვირვალობასთან დაკავშირებული ინფორმაციის გაცვლა

მედიის გამჭვირვალობის შესახებ მონაცემების შეგროვების მიზნით ეროვნული კანონმდებლობის საფუძველზე შექმნილ სამსახურებსა და ხელისუფლების ორგანოებს შესაბამისი კომპეტენცია უნდა გააჩნდეთ, რათა ეს მონაცემები სხვა წევრი სახელმწიფოების მსგავს სამსახურებსა და ხელისუფლების ორგანოებს გადასცენ იმ ფარგლების დაცვით, რასაც ეროვნული კანონმდებლობა ან საერთაშორისო ხელშეკრულებები ითვალისწინებს, რომელთა მხარეა თითოეული სახელმწიფო. იქ, სადაც შესაძლებელია, მონაცემების გადაცემა უნდა განხორციელდეს შესაბამისი პირების მიერ ნაგულისხმევი ან ზეპირად გამოთქმული თანხმობის შედეგად. ამგვარი შესაძლო შეზღუდვები ეროვნულ კანონმდებლობაში უნდა იყოს დაკონკრეტებული და მათ შესახებ ინფორმაცია სისტემატურად უნდა გადაეცემოდეს იმ სამსახურებსა და ხელისუფლების ორგანოებს, რომლებსაც ეს ინფორმაცია ეხება.

ამ ინფორმაციის შეტყობინების სავარაუდო დასაბუთება ნათლად უნდა იყოს ჩამოყალიბებული კანონმდებლობაში, ხოლო მასზე ხელმისაწვდომობის ნებისმიერ მოთხოვნას სხვა წევრი სახელმწიფოების შესაბამისი სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოების მხრიდან თან უნდა ახლდეს კონკრეტული დასაბუთება.

დებულებები, რომლებიც ინფორმაციის გაცემის ნებართვას ეხება, ისე უნდა იყოს შედგენილი, რომ ითვალისწინებდეს ნებისმიერ შესაძლო წესებს, რომლებიც ეხება დისკრეციასთან დაკავშირებულ მოვალეობას, რომელიც გააჩნიათ შესაბამისი სამსახურების თანამშრომლებს ან ხელისუფლების ორგანოებს და უცხო ქვეყნის ხელისუფლების ორგანოებისათვის ინფორმაციის გამჟღავნებას. თუ ამას აუცილებლობა მოითხოვს, ხსენებული დებულებები იმგვარად უნდა იქნეს მიღებული, რომ ინფორმაციის ამგვარი გაცვლა შესაძლებელი გახდეს.

II. კონკრეტული ღონისძიებები, რომლებიც უზრუნველყოფს
მედიის გამჭვირვალობას სამაუწყებლო სექტორში

სახელმძღვანელო პრინციპი № 3: ინფორმაციის გამჟღავნება, როდესაც ადგილი აქვს სამაუწყებლო სამსახურებისათვის სამაუწყებლო ლიცენზიების მინიჭებას

გამჭვირვალობა სამაუწყებლო სამსახურების ექსპლუატაციასთან დაკავშირებულ განცხადებებთან მიმართებაში შეიძლება უზრუნველყოფილი იყოს ეროვნულ კანონმდებლობაში იმგვარი დებულებების შეტანით, რომლებიც ავალდებულებს განმცხადებლებს, წარმართონ რადიოსა და ტელევიზიის მაუწყებლობა იმგვარად, რომ ამ ორგანიზაციების მუშაობისათვის პასუხისმგებელ შესაბამის სამსახურს ან ხელისუფლების ორგანოს აუცილებლად მიაწოდონ ყოვლისმომცველი და ზუსტი შინაარსის მქონე ინფორმაცია.

ინფორმაცია, რომელიც შესაძლოა დაექვემდებაროს გამჟღავნებას, სქემატურად შემდეგ კატეგორიებად შეიძლება დაიყოს:

- პირველი კატეგორია: ინფორმაცია იმ სტრუქტურაში მონაწილე პირების ან ორგანოების შესახებ, რომელიც უზრუნველყოფს მომსახურების ფუნქციონირებას, აგრეთვე შესაბამის სტრუქტურაში ხსენებული პირების ან ორგანოების მონაწილეობის ხასიათისა და მასშტაბის შესახებ;

- მეორე კატეგორია: ინფორმაცია, რომელიც ზემოთ აღნიშნულიპირებისა და ორგანოების ინტერესებს ეხება სხვა ტიპის მედიაში ან მედიის საწარმოებში, თუნდაც სხვა ეკონომიკურ სექტორებში;

- მესამე კატეგორია: ინფორმაცია სხვა პირებისა და ორგანოების შესახებ, რომლებსაც გარკვეული ტიპის რესურსების მიწოდების გზით ამ სამსახურის პროგრამების შედგენის პოლიტიკაზე მნიშვნელოვანი ზეგავლენის მოხდენა შეუძლიათ; ამიტომ, სალიცენზიო პროცედურების განმავლობაში, ხსენებული რესურსების ბუნება და ხასიათი ნათლად უნდა იყოს დაკონკრეტებული იმ სამსახურთან, პირებთან ან ორგანოებთან მიმართებაში, რომლებიც ამ უკანასკნელის მუშაობაში არიან ჩართულნი.

სახელმძღვანელო პრინციპი № 4: ინფორმაციის გამჟღავნება სამაუწყებლო სამსახურებისათვის სამაუწყებლო ლიცენზიის გაცემის შემდგომ

სამაუწყებლო სამსახურის მართვის პროცესში გამჭვირვალობა შეიძლება უზრუნველყოფილი იყოს ეროვნულ კანონმდებლობაში ისეთი დებულებების შეტანით, რომლებიც სამაუწყებლო სამსახურის მუშაობაზე პასუხისმგებელ პირებს ან ორგანოებს მოსთხოვენ, უზრუნველყონ შესაბამისი სამსახური თუ ორგანო, რომელმაც ნებართვა გასცა სამსახურის მუშაობაზე, იმ ინფორმაციით, რომლის მასშტაბები და დეტალები ცვალებადი იქნება.

ინფორმაცია, რომლის გამჟღავნებაც შესაძლებელია, სქემატურად შეიძლება დაიყოს ორ მთავარ კატეგორიად:

- ინფორმაცია, რომელიც გამიზნულია იმ ცვლილებების ასახსნელად, რომლებსაც ადგილი ჰქონდა სამსახურის მუშაობაში ვის-à-ვის ზემოთ მოყვანილი მონაცემების სამ კატეგორიასთან მიმართებაში;

- ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია სამსახურის ფუნქციონირების მუშაობის სხვა კატეგორიის მონაცემებთან მას შემდეგ, რაც ამ უკანასკნელმა დაიწყო ფუნქციონირება.

სახელმძღვანელო პრინციპი № 5: იმ სამაუწყებლო სამსახურისა თუ ხელისუფლების ორგანოების მიერ ფუნქციების განხორციელება, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან სამაუწყებლო სამსახურის განხორციელებისას გამჭვირვალობის უზრუნველყოფაზე

ეროვნულ კანონმდებლობაში მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული იმ სამსახურებისა თუ ხელისუფლების ორგანოების მიზნები და უფლებამოსილება, რომლებიც სამაუწყებლო სამსახურების მართვაში გამჭვირვალობის პრინცი პების დამკვიდრებაზე არიან პასუხისმგებელნი. ეს სამსახურები და ხელისუფლების ორგანოები უნდა ფლობდნენ ძალაუფლებასა და საშუალებებს, რომელთა მეშვეობითაც უზრუნველყოფენ მათ წინაშე დასმული ამოცანების ეფექტურად განხორციელებას, ამავდროულად, უზრუნველყოფენ იმ პირებისა თუ ხელისუფლების ორგანოების კანონიერი ინტერესების პატივისცემას, რომლებსაც ინფორმაციის საჯაროდ გამჟღავნების ფუნქცია აქვთ დაკისრებული. საჭიროების შემთხვევაში, მათ უნდა შეეძლოთ მიმართონ სხვა ეროვნული ხელისუფლების ორგანოებს ან სამსახურებს; მათ აგრეთვე უნდა შეეძლოთ მიმართონ სხვა პირებს ან ორგანოებს ექსპერტიზისათვის.

იმ სამსახურებს ან ხელისუფლების ორგანოებს, რომლებსაც განმცხადებლები წარუდგენენ ინფორმაციას სამაუწყებლო სამსახურის მუშაობისათვის, ისევე როგორც ამ სამსახურების მმართველ ორგანოებს, შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეთ, რომ ინფორმაციის ნაწილი წარუდგინონ საზოგადოების გარკვეულ წრეს, რადგანაც ამ უკანასკნელის კონსულტაცია აუცილებელი იქნება მათი მისიის განხორციელებისათვის.

III. სახელმძღვანელო პრინციპი № 6: კონკრეტული ღონისძიებები, რომლებსაც შეუძლია უზრუნველყოს მედიის გამჭვირვალობა პრესის სექტორში

პრესის სექტორში გამჭვირვალობა შეიძლება უზრუნველყოფილი იყოს ეროვნულ კანონმდებლობაში ისეთი დებულებების შეტანით, რომლებიც მოითხოვს პრესისაგან ვალდებულებას გაამჟღავნოს ის ინფორმაცია, რომელიც თავისი მასშტაბით მეტ-ნაკლებად ფართოა და ნათელი შინაარსი გააჩნია. ინფორმაცია, რომელიც ექვემდებარება გამჟღავნებას, ხუთ კატეგორიად შეიძლება დაიყოს:

- პირველი კატეგორია: ინფორმაცია, რომელიც ეხება იმ ორგანოების ან პირების ვინაობას, რომლებიც პრესის საგამომცემლო სტრუქტურებში მონაწილეობენ; აგრეთვე ინფორმაცია, რომელიც ეხება მოცემულ სტრუქტურაში ამ პირების ან ორგანოების მონაწილეობის ხასიათსა და მასშტაბებს;

- მეორე კატეგორია: ინფორმაცია იმ ინტერესების შესახებ, რომელიც საგამომცემლო სტრუქტურასა და მასში მონაწილე პირებსა და ორგანოებს გააჩნიათ მედიის სხვა სექტორების მიმართ;

- მესამე კატეგორია: ინფორმაცია ეხება იმ პირებსა და ორგანოებს, რომლებიც პირდაპირ არ არიან ჩაბმულნი საგამომცემლო სტრუქტურაში (განსხვავებით ზემოხსებული პირების ან ორგანოებისაგან) და რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან ზეგავლენას მოახდენენ იმ პუბლიკაციების სარედაქციო მხარეზე, რომელსაც თავად ხელმძღვანელობენ;

- მეოთხე კატეგორია: ინფორმაცია ნებისმიერ განცხადებასთან დაკავშირებით, რომელიც საგამომცემლო პოლიტიკას ან გაზეთებისა და პუბლიკაციების პოლიტიკურ ორიენტაციას ეხება;

- მეხუთე კატეგორია: ინფორმაცია, რომელიც საგამომცემლო სტრუქტურის ფინანსურ შედეგებსა და მისი პუბლიკაციის გავრცელებას ეხება.

შესავალი

1. ინფორმაციისა და გამოხატვის თავისუფლება, ისევე როგორც ინფორმაციისა და მოსაზრებების თავისუფალი გავრცელება, საზღვრების მიუხედავად და საჯარო ხელისუფლების ჩარევის გარეშე, ნებისმიერი ჭეშმარიტი დემოკრატიისათვის ფუნდამენტურ ღირებულებას წარმოადგენს. მედიის პლურალიზმი, ანუ ავტონომიური და დამოუკიდებელი მედიის არსებობა, რომელიც აზრებისა და შეხედულებების მაქსიმალურად ფართო ნაირფეროვნებას ასახავს, აუცილებელია ამ თავისუფლების ეფექტურად განხორციელებისათვის. მედიის გამჭვირვალობა პლურალიზმის დაცვისა და გაძლიერების უმთავრეს პირობას წარმოადგენს.

2. უნდა ვივარაუდოთ, რომ მედიის კონცენტრაციის მიმდინარე განვითარება, პრობლემებს შეუქმნის მედიის გამჭვირვალობის დამკვიდრებას. კაპიტალის მზარდი ინტერნაციონალიზაცია და მედიის სექტორში ფირმების გააქტიურება, მულტიმედიის ჯგუფების განვითარება და მედიაში ახალი მონაწილეების გამოჩენა ეკონომიკური საქმიანობის სხვა შტოებიდან, მედიის თანდათანობითი ინტეგრაცია გაცილებით დიდ ერთეულებში, რაც სრულად მოიცავს მედიის წარმოებისა და გავრცელების მთელ პროცესს, ორმაგ ზემოქმედებას ახდენს მედიის გამჭვირვალობაზე. პირველ შემთხვევაში, მედიის მესაკუთრე სტრუქტურები და არაპირდაპირი კონტროლის/დამოკიდებულების ურთიერთობა, რაც მედიაში კაპიტალის მეშვეობით არის დაცული, სულ უფრო და უფრო რთული ხდება. ამას გარდა, ეს გარემოება გზას უხსნის მედიის დამოკიდებულებას იმ ორგანოებზე, რომლებსაც, მიუხედავად იმისა, რომ არც მესაკუთრეები და არც მისი აქციონერები არიან, შეუძლიათ მნიშვნელოვანი და ხანგრძლივი ზეგავლენა მოახდინონ მედიის მუშაობაზე და ალბათ, იმ ინფორმაციის შინაარსზეც, რომელსაც მედია გადმოსცემს ან ავრცელებს, რადგანაც ისინი მათი ფინანსური რესურსებით, ტექნიკური მოწყობილობითა და არამატერიალური რესურსებით (პროგრამებით) უზრუნველყოფენ, რაც მათი ფუნქციონირებისათვის მნიშვნელოვან და ხშირ შემთხვევაში სასიცოცხლოდ აუცილებელ ფაქტორსაც კი წარმოადგენს.

3. ეს მოვლენა, რომელიც მრავალ ევროპულ ქვეყანაში უკვე შესამჩნევი გახდა, სავარაუდოა, რომ მომავალ წლებში ახალი საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების განვითარების მეშვეობით უფრო მეტ ძალას მოიკრებს. ეს კი ინტეგრაციის ტენდენციას შეუწყობს ხელს (მაგალითად, ციფრული ტექნოლოგია), რაც მედიის სექტორში ისეთი ახალი ოპერატორების გამოჩენაში გამოვლინდება, რომლებიც მნიშვნელოვან ფინანსურ რესურსებს განკარგავენ (მაგალითად, სატელეკომუნიკაციო ფირმები და ელექტრონული ან მონაცემების დამუშავების დანადგარების მწარმოებლები). უფრო მეტიც, სავარაუდოა, რომ ეს მოვლენა მზარდ პროევროპულ განზომილებას მოიცავს, რადგანაც მედიის სექტორი გზას გაუხსნის აღმოსავლეთ და ცენტრალური ევროპის ქვეყნებში საბაზრო ეკონომიკას.

4. მედიის გამჭვირვალობის თვალსაზრისით, ამ ტენდენციამ შესაძლოა, ორმაგ პრობლემას მისცეს დასაბამი. ერთი მხრივ, საზოგადოებისათვის ძნელი ამოსაცნობი შეიძლება გახდეს, თუ ვინ არის რეალური მესაკუთრე მათ მიერ გამოყენებული მედიის საშუალებებისა, რომელთა მეშვეობითაც ისინი იყალიბებენ აზრს იმ ღირებულებასთან დაკავშირებით, რომელიც უნდა მიენიჭოს ინფორმაციას, მოსაზრებებსა და იდეებს, რომელსაც ეს მედია გადასცემს ან ავრცელებს მათი მესაკუთრეების და მათ უკან მდგომი ძალების ვინაობისა და მოტივების გათვალისწინებით. მეორე მხრივ, ეს ტენდენცია ართულებს მედიის სფეროში კანონმდებლობის დანერგვისათვის პასუხისმგებელი სამსახურებისა და ხელისუფლების ორგანოების საქმიანობას, განსაკუთრებით იმ კანონმდებლობისა, რომელიც მედიის კონცენტრაციის კონტროლს ეხება. ამგვარ სირთულეს აწყდებიან, მაგალითად, ის სამსახურები და ხელისუფლების ორგანოები, რომლებსაც რადიო და სატელევიზიო სამსახურებისათვის სამაუწყებლო ლიცენზიების გაცემა ევალებათ.

5. ქვემორე სახელმძღვანელო პრინციპები მიმართულია იქითკენ, რომ ევროპის საბჭოს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, აგრეთვე სხვა ევროპულ ქვეყნებს შესთავაზონ წინადადება, გაეცნონ კონკრეტულ გადაწყვეტილებებს, რომლებიც უზრუნველყოფს მედიის გამჭვირვალობის გარანტირებასა და გაძლიერებას. წინამდებარე სახელმძღვანელო პრინციპები წარმოადგენს მედიის გამჭვირვალობასთან დაკავშირებულ მარეგულირებელ ღონისძიებათა სპექტრს, რომელთაგანაც წევრ სახელმწიფოებს შეუძლიათ აირჩიონ ის ღონისძიებები, რომლებსაც აუცილებლად და შესაფერისად მიიჩნევენ თავიანთი სპეციფიკური კონტექსტიდან გამომდინარე. ამ პროცესში წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ მათ მიერ მიღებული ღონისძიებები პროპორციულ და აუცილებელ პირობას წარმოადგენს მედიის გამჭვირვალობისათვის. მათ ასევე უნდა უზრუნველყონ, რომ ნებისმიერი ასეთი ღონისძიება გამოხატავდეს პატივისცემას იმათი უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების მიმართ, ვინც ექვემდებარება გამჭვირვალობის ვალდებულებებს. წინამდებარე სახელმძღვანელო პრინციპების დანერგვისას წევრმა სახელმწიფოებმა მხედველობაში უნდა მიიღონ ასევე სხვადასხვა ტიპის მედიის კონკრეტული მახასიათებლებიც.

6. სახელმძღვანელო პრინციპების მიზანი ის კი არ არის, რომ მხოლოდ მედიის გამჭვირვალობის დამყარებისათვის მხოლოდ ერთი წყება წესები დანერგოს, არამედ ქმედებათა მთელი კურსის შეთავაზება მთავრობებისათვის, რომლებსაც არ გააჩნიათ გამჭვირვალობის წესები და სურთ, რომ ეროვნულ კანონმდებლობაში ასეთი წესები შეტანილ იქნეს, ან იმათთვის, რომლებსაც წესები უკვე აქვთ, მაგრამ ისინი შეცვლას ან შევსებას მოითხოვს. არჩევანის თავისუფლება, რომელიც მთავრობებს აქვთ მინიჭებული, მიზნად ისახავს იმას, რომ მხედველობაში იქნეს მიღებული წევრ სახელმწიფოებში სიტუაციების მრავალფეროვნება: მედიის რეგულირების სფეროში კონსტიტუციური სტრუქტურის სხვადასხვაობა და ეროვნულ დონეზე მათი კომპეტენციის სფეროები; მარეგულირებელი აქტების მრავალფეროვნება და ეროვნულ დონეზე იმ დებულებათა შორის არსებული სხვაობა, რომლებიც დაკავშირებულია კონკურენციის სამართალსა და მედიის სამართალთან; წესების სხვადასხვაობა კომპანიების შესახებ კანონმდებლობის სფეროში, რაც გამჭვირვალობის შესახებ დებულებებთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული; იმ წესების სხვადასხვაგვარობა, რომლებთან შესაბამისობაშიც უნდა იყოს გამჭვირვალობის ღონისძიებები (წესები, რომლებიც დაკავშირებულია ვაჭრობისა და მრეწველობის თავისუფლებასთან, მონაცემთა დაცვასთან, კომერციულ საიდუმლოებასთან, აგრეთვე დისკრეციის მოვალეობასთან, რომელიც გულისხმობს მარეგულირებელი სამსახურების მუშაკთა თუ სხვა ორგანოების ხელთ არსებული ინფორმაციის გადაცემასა და ა.შ.). სახელმძღვანელო პრინციპების მიზანს ასევე არ წარმოადგენს ხელისუფლების ორგანოებისათვის ხელის შეწყობა, რათა ისინი ჩაერიონ მედიის საქმიანობაში ან ხელი შეუწყოს მასზე კონტროლის განხორციელების რაიმე ფორმას. მათი ერთადერთი მიზანია, საზოგადოებამ და შესაბამისმა სამსახურებმა თუ ხელისუფლების ორგანოებმა შეძლონ იმ მონაცემების მოპოვება, რომლებიც თავიანთი ინფორმაციისათვის სჭირდებათ და თანაც ისე, რომ ზემოთ მოყვანილი წესები არ შეილახოს. უნდა აღინიშნოს, რომ საკანონმდებლო ან მარეგულირებელ დებულებებთან ერთად, თავად მედიის საწარმოების მიერ თვითმარეგულირებელი ღონისძიებების გამოყენება, ხელის შემწყობ საშუალებას.

7. ხაზი უნდა გაესვას იმ გარემოებას, რომ წინამდებარე სახელმძღვანელო პრინციპები პრესისა და მაუწყებლობის სექტორებს ცალ-ცალკე განიხილავს, რადგანაც განსხვავებები რეგულირებაში, რომლებიც თითოეულ სექტორთან მიმართებაში გამოიყენება, არ იძლევა გამჭვირვალობის დებულებების გამოყენების საშუალებას ერთსა და იმავე პირობებში. ამგვარად, პრესის სექტორისაგან განსხვავებით, მაუწყებლობის სექტორი ხასიათდება ლიცენზიების გაცემის პროცედურების არსებობით, რაც ხელისუფლების ორგანოებს პრივილეგირებულ საშუალებებს ანიჭებს, რათა მათ მოიპოვონ ინფორმაციის გამჟღავნების საშუალება. უფრო დეტალური მითითებები მოცემულია იმ განსხვავებასთან დაკავშირებით, რომელიც მომდევნო კომენტარებში ამ ორ სექტორს შორის უნდა გაკეთდეს. სახელმძღვანელო პრინციპები ასევე აკეთებს განსხვავებას იმ ინფორმაციებს შორის, რომლებიც შესაძლებელია გამჟღავნებულ იქნეს რეგულირებისათვის პასუხიმგებელი სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოებისათვის და რომელიც საზოგადოების ან თავად მედიის, ან შესაძლოა, ზემოთ აღნიშნული სამსახურების, ან ხელისუფლების ორგანოების მეშვეობით იქნეს გადაცემული. საზოგადოებრივი მოთხოვნა ისეთ ინფორმაციაზე, რომელიც მედიასა და მის საქმიანობას ეხება, ზოგად დონეზეა განთავსებული მაშინ, როდესაც ზემოთ აღნიშნული სამსახურების ფუნქციის შესრულებით შეიძლება გამართლებულ იქნეს უფრო დეტალური ინფორმაციის გამჟღავნება, რომელიც არ საჭიროებს, რათა ხელმისაწვდომი იყოს საზოგადოებისათვის. იმისათვის, რომ განვმარტოთ სახელმძღვანელო პრინციპების მნიშვნელობა, ყოველ დებულებას თან ახლავს განმარტებები, რაც მათ აღქმასა და გამოყენებას აადვილებს.

8. მედიის გამჭვირვალობის გარანტირების მიზნით ეროვნულ დონეზე მიღებული დებულებების გარდა, სახელმძღვანელო პრინციპები ასევე ეხება წევრი სახელმწიფოების შესაბამის ხელისუფლების ორგანოებს შორის ინფორმაციის გაცვლას მედიისა და მისი საქმიანობის შესახებ. მედიის სექტორში საქმიანობისა და ფირმების მიერ მასში ჩადებული კაპიტალის ინტერნაციონალიზაციის მზარდი ტენდენცია გულისხმობს, რომ თითოეული სახელმწიფოს შესაბამისი ხელისუფლების ორგანოები თავიანთი მარეგულირებელი ფუნქციების განხორციელებისას შეიძლება იქამდე მივიდნენ, რომ მოითხოვონ კონკრეტული ინფორმაციის მიღება სხვა ქვეყნებში მოქმედი მედიის შესახებ. ეს განსაკუთრებით იმ სამსახურებს ან გაერთიანებებს ეხება, რომლებსაც რადიო ან სატელევიზიო მაუწყებლობისათვის ლიცენზიების გაცემის უფლებამოსილება გააჩნიათ, როდესაც მათთან ისეთი სტრუქტურებიდან შემოდის განცხადება, რომლებშიც უცხო ქვეყნების აქციონერები არიან ჩარეულნი, ან როდესაც კონკრეტული სამხურისათვის ლიცენზიის გაცემის შემდეგ ამ სამსახურის ოპერატორი ფირმის კაპიტალში მონაწილეობის მიღების სურვილს უცხოეთის რომელიმე ფირმა გამოთქვამს. ინფორმაციის გაცვლის ამგვარი ტიპი, შესაძლოა, ისეთ შემთხვევებშიც აღმოჩნდეს გამოსადეგი, როდესაც რომელიმე მოცემული ქვეყნის მაუწყებელი მიზნად ისახავს საპროგრამო გადაცემების გავრცელებას, რაც ერთი ან რამდენიმე კონკრეტული ქვეყნის მაყურებლისათვის არის გამიზნული. ტრანსეროვნულ დონეზე ინფორმაციის გაცვლა-გამოცვლის სწორედ ამგვარი მოთხოვნილებების საპასუხოდ, ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენციის (ძალაში შევიდა 1993 წლის 1 მაისს) მე-6 მუხლში (გამჭირვალობის შესახებ) გათვალისწინებულია პროცედურა, რომელიც წევრ სახელმწიფოებს შორის ინფორმაციის გაცვლასა და მათ იურისდიქციას დაქვემდებარებულ საზღვრებს გარეშე მაუწყებლებს ეხება. სახელმძღვანელო პრინციპები ამ დებულების გაფართოების ნაწილს წარმოადგენს, მაგრამ უფრო ფართო არეალს მოიცავს, რადგანაც მათში რეკომენდირებული გაცვლის პროცედურა ყველა ტიპის მედიის მიმართ გამოიყენება.

9. თითოეული სახელმძღვანელო პრინციპის შესახებ ქვემორე კომენტარები სავალდებულოდ არ უნდა იქნეს გაგებული. წინამდებარე კომენტარები ავტორების მოსაზრებებს წარმოადგენს იმის შესახებ, თუ რა გზით არის შესაძლებელი ამ სახელმძღვანელო პრინციპების განხორციელება. ამგვარად, წევრი სახელმწიფოების მთავრობები თავისუფალნი არიან, თავად აირჩიონ ეს სხვადასხვაგვარი წინადადებები უნდა გაიზიარონ თუ არა, მაგალითად, იმისდა მიხედვით, თუ რა როლს იკისრებენ კანონმდებლობის სხვადასხვა შტოები გამჭვირვალობასთან დაკავშირებით (კანონი მედიის შესახებ, კანონი კომპანიის შესახებ და ა.შ.).

1. კომენტარები სახელმძღვანელო პრინციპებზე, რომლებიც მედიის გამჭვირვალობის ზოგად დებულებებს ეხება

სახელმძღვანელო პრინციპი № 1: საზოგადოების ხელმისაწვდომობა მედიასთან დაკავშირებულ ინფორმაციაზე

10. საზოგადოების წევრებს თანასწორუფლებიანობისა და მიუკერძოებლობის საფუძველზე საშუალება უნდა მიეცეთ, რომ მედიის შესახებ გარკვეულ ფუნდამენტურ მონაცემებზე მიუწვდებოდეთ ხელი. გამომდინარე იქიდან, რომ გამჭვირვალობის მიზანს, ყოველ შემთხვევაში, რამდენადაც ეს საზოგადოებას ეხება, წარმოადგენს იმის ცოდნა, თუ ვინ არიან მედიის მესაკუთრეები, რათა საზოგადოებამ სწორი წარმოდგენა შეიქმნას გავრცელებული ინფორმაციის ღირებულებაზე, ხსენებული მონაცემები, უწინარეს ყოვლისა, პირველი კატეგორიის ინფორმაციას მიეკუთვნება, რაც მიესადაგება პრესისა და სამაუწყებლო სექტორებს. ისინი, სულ ცოტა, სამაუწყებლო სექტორების ხელმძღვანელების ან პრესის მფლობელების ვინაობას მაინც უნდა შეიცავდნენ, ხოლო იქ, სადაც ამას ახორციელებს იურიდიულ პირი, ამ იურიდიული პირის პარტნიორების თაობაზე უნდა იყოს წარმოდგენილი ინფორმაცია. მიუხედავად ამისა, გამომდინარე იქიდან, რომ პარტნიორთა რაოდენობა შეიძლება საკმაოდ დიდი იყოს, შესაძლებელია, რომ მთავარი პარტნიორების ვინაობის გამჟღავნება გარკვეულწილად შეიზღუდოს.

11. სადაც ეს მისაღებია, საზოგადოებისათვის სხვა ტიპის ინფორმაციის გამჟღავნების შეზღუდვის საკითხიც შეიძლება განვიხილოთ (ფინანსური შედეგების შესახებ მონაცემები ან პრესის ვალდებულებასთან, მათ საცირკულაციო ციფრებთან დაკავშირებული მონაცემები). მესამე მხარეებისათვის ამგვარი ინფორმაციის გადაცემის შედეგები ყურადღებით უნდა იქნეს განხილული, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმიანობის ფინანსური შედეგები უარყოფითია (მაგალითად, რეკლამის განმთავსებლების რისკი, რომელიც კარგავს ნდობას კონკრეტული გამოცემებისადმი, რასაც შეუძლია გამოიწვიოს მისი ფინანსური მდგომარეობის გაუარესება).

12. რაც შეეხება სამაუწყებლო სამსახურებს, ეს ინფორმაცია შეიძლება გადაიცეს იმ სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოების მიერ, რომლებისათვისაც იგი თავიდანვე იყო გამიზნული, ან უშუალოდ სათანადო სამაუწყებლო სამსახურების მიერ; შესაბამისად, ეროვნულ კანონმდებლობაში უზრუნველყოფილ უნდა იქნეს, რომ მათ ეს ინფორმაცია უნდა გახადონ საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი. გარკვეული ზოგადი ინფორმაციის საზოგადოებამდე მიტანა შესაძლებელია აუცილებელი იყოს მოცემული დროის ჩარჩოებში (მაგალითად, წელიწადში ერთხელ). ნებისმიერ შემთხვევაში, ამგვარი ზოგადი ინფორმაციის გავრცელება მაშინ უნდა მოხდეს, როდესაც სამაუწყებლო სამსახურები დაიწყებენ საქმიანობის განხორციელებას და ადგილი აქვს მათ მესაკუთრეთა შორის რაიმე ცვლილებას.

13. რაც შეეხება პრესის მოვალეობას, ინფორმაცია, რომლის გამჟღავნებასაც მას მოსთხოვენ, სპეციალური არხების საშუალებით უნდა გავრცელდეს, კანონის იმ განშტოების თანახმად, რომელიც ეროვნულ კანონმდებლობაში გამჭვირვალობის მოთხოვნას ეხება. ეს არხები შესაძლოა იყოს ადმინისტრაციული სამსახურები (რომლებიც კომპეტენტურნი არიან კონკურენციის, კომპანიების შესახებ თუ მედიის სამართალში) ან დამოუკიდებელი ხელისუფლების ორგანოები, რომლებიც სპეციალურად ამ მიზნით იქნა შექმნილი. საზოგადოებას, შესაძლოა, ხელი მიუწვდებოდეს გარკვეულ ზოგად ინფორმაციაზე, რომელი დაკავშირებულია პრესის მოვალეობასთან, როგორც ზემოხსენებული სამსახურებისათვის ან ხელისუფლებისათვის მიმართვით, ასევე უშუალოდ შესაბამისი საგამომცემლო დაწესებულებიდან მოპოვების გზით. მოცემული ინფორმაციის საზოგადოებისათვის მიწოდების უზრუნველყოფის ყველაზე უფრო პირდაპირ გზას, ეროვნულ კანონმდებლობაში ისეთი დებულების შეტანა წარმოადგენს, რომელიც კომპანიებსა და ა.შ. ამ ინფორმაციის გაზეთებში გამოქვეყნებას დაავალდებულებს დროის გარკვეული ჩარჩოების მიხედვით, რომელიც ინფორმაციის ხასიათიდან გამომდინარე შეიძლება ცვალებადი იყოს (მაგალითად, ყოველ ახალ გამოშვებაში იმ მონაცემების გამოქვეყნება, რაც საგამომცემლო სტრუქტურის პასუხისმგებელი პირების ვინაობას ეხება, ხოლო ფინანსური შედეგების გამოქვეყნება წელიწადში ერთხელაც შეიძლება). ნებისმიერ შემთხვევაში, უნდა ხდებოდეს ამგვარი ინფორმაციის საზოგადოებისათვის სისტემატურად მიწოდება, როდესაც ამ პუბლიკაციის მფლობელები იცვლებიან.

14. აღნიშნული ინფორმაციის საზოგადოებისათვის მიწოდება იმ პირებისა და ორგანოების უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების პატივისცემის საფუძველზე უნდა ხდებოდეს, რომლებსაც ამ ინფორმაციის გამჟღავნება მოეთხოვებათ. კერძოდ, ინფორმაციის მიწოდება ისე უნდა ხორციელდებოდეს, რომ ვაჭრობისა და სამრეწველო თავისუფლებათა მხედველობაში მიღებასთან ერთად, ადგილი ჰქონდეს საგამომცემლო საიდუმლოებისა და მედიის საინფორმაციო წყაროების კონფიდენციალურობის დაცვას. ანალოგიურად გარკვეული ყურადღება უნდა მიექცეს მონაცემთა, ისევე როგორც საგამომცემლო საიდუმლოებისა და მედიის საინფორმაციო წყაროების კონფიდენციალურობის დაცვას. დასასრულს, შესაბამისი სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოების მიერ მესამე მხარეებისათვის ინფორმაციის მიწოდება უნდა ხორციელდებოდეს ამ სამსახურებისა და ხელისუფლების ორგანოების ნეიტრალურობისა და მიუკერძოებლობის პრინციპების პატივისცემის საფუძველზე ისევე როგორც, ამ სამსახურების მოსამსახურეთა ან ხელისუფლების ორგანოთა პროფესიონალური საიდუმლოებისა და მოქმედების თავისუფლების დაცვის საფუძველზე.

სახელმძღვანელო პრინციპი №2: ხელისუფლების ეროვნულ ორგანოებს შორის მედიის გამჭვირვალობასთან დაკავშირებული ინფორმაციის გაცვლა

15. მედიის სექტორში მოღვაწე ფირმების საქმიანობისა და კაპიტალის ინტერნაციონალიზაცია გვაყენებს იმ ფაქტის წინაშე, რომ მედიის გამჭვირვალობაზე პასუხისმგებელი სამსახურები და ხელისუფლების ორგანოები მუდმივად აწყდებიან მათ მუშაობაში ისეთი ახალი უცხოელი მმართველების ჩართვის ფაქტს, რომლებსაც ისინი ნაკლებად იცნობენ, სულ მცირე იმ ნაწილში, რომელიც მათ ეხებათ. თუ სამაუწყებლო სექტორში ლიცენზიების მინიჭებისა და მონიტორინგის პროცედურებს, უცხოელი პარტნიორებისაგან მეტ-ნაკლებად დეტალიზებული ინფორმაციის მიღების პრივილეგირებულ საშუალებად ჩავთვლით, მაშინ ამ ინფორმაციის გადამოწმების ან მისი შევსების მიზნით, სასარგებლო იქნება სხვა ქვეყნების ხელისუფლების ორგანოებისადმი მიმართვა, განსაკუთრებით, მათთან, რომლებიც უცხოელი მმართველის ქვეყანაში იმყოფებიან, რათა შეავსოს ან გადაამოწმოს ეს ინფორმაცია. ინფორმაციის ამგვარი გაცვლის ღირებულება გაცილებით მეტია პრესის სექტორში, სადაც სამაუწყებლო სექტორისაგან განსხვავებით, სალიცენზიო პროცედურები საერთოდ არ არსებობს. იმისათვის, რომ გაცვლის პროცესი ნათლად განსაზღვრულ საფუძველს ეყრდნობოდეს, წევრი სახელმწიფოების ხელისუფლების ორგანოებმა თავიანთ ეროვნულ კანონმდებლობაში უნდა შეიტანონ დებულებები, რომელთა მეშვეობითაც, გაცვლის პირობები იქნება დაკონკრეტებული. ამ თვალსაზრისით, მათ შეუძლიათ დაეყრდნონ წინამდებარე სახელმძღვანელო პრინციპებს. უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმძღვანელო პრინციპი ეხება ევროპაში ყველაზე უფრო გავრცელებულ შემთხვევას, როდესაც პრესისა და სამაუწყებლო სექტორის რეგულირება ეროვნული ხელისუფლების კომპეტენციაში შედის. ამ სახელმძღვანელო პრინციპის მიღება, შესაძლოა, აუცილებელი გახდეს ფედერალურ სახელმწიფოებში, სადაც მარეგულირებელი უფლებამოსილება არ ეკუთვნის ფედერალურ ხელისუფლებას.

16. ეროვნული სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოების მიერ, რომლებიც გამჭვირვალობის კანონმდებლობის შესაბამისად ფლობენ ინფორმაციას, უცხო ქვეყნების სამსახურების ან ხელისუფლებისადმი მედიის შესახებ მონაცემების გადაცემა, თუკი ამას აუცილებლობა მოითხოვს, მკაფიო საკანონმდებლო ჩარჩოებში უნდა განხორციელდეს. ეს იმისათვის კეთდება, რომ განისაზღვროს პირობები, რომელთა თანახმადაც, ინფორმაციის მიწოდება შეჯერებული იქნება ეროვნული კანონმდებლობის დებულებებთან, რადგან კანონმა შეიძლება შეზღუდვები დააწესოს ინფორმაციის მიწოდებაზე (წესები, რომლებიც ეხება ადმინისტრაციული აქტების კონფიდენციალურობასა და საბანკო, კომერციული და საგამომცემლო საიდუმლოებების დაცვას და ა.შ.). წევრმა სახელმწიფოებმა აგრეთვე უნდა გაითვალისწინონ იმ საერთაშორისო ხელშეკრულებების დებულებები, რომელთა მხარეებსაც ისინი წარმოადგენენ და რომლებიც, ინტერ ალია, საერთაშორისო დონეზე ინფორმაციის გაცვლასა და გადაცემას განაგებს. საგანგებოდ შეიძლება შევეხოთ (ETS №108) კონვენციას პერსონალური მონაცემების ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ, კერძოდ, III თავს, რომელიც მონაცემების საზღვრებს გარეთ გადინებას ეხება; აქვე შეიძლება მოვიტანოთ ადმინისტრაციულ საქმეებთან დაკავშირებით ინფორმაციისა და მტკიცებულებების უცხოეთში მოპოვების შესახებ ევროპული კონვენცია (ETS №100). ინფორმაციის მიწოდება იმ პირების ან ხელისუფლების ორგანოების ზეპირი ან უსიტყვო თანხმობის საფუძველზე უნდა განხორციელდეს, რომლებსაც ეს ინფორმაცია ეხებათ. უცხო ქვეყნების სამსახურებისათვის ან ხელისუფლების ორგანოებისათვის ინფორმაციის მიწოდების შესაძლო შეზღუდვები კანონმდებლობით უნდა იყოს დადგენილი და თუკი ამგვარი შეზღუდვები დამკვიდრებული გახდება, ამის შესახებ უნდა ეცნობოთ ზემოთ აღნიშნულ სამსახურებსა თუ ხელისუფლების ორგანოებს.

17. ზუსტად ასევე, გაცვლა ყველა შესაბამისი მხარისათვის მომგებიანი რომ აღმოჩნდეს, კანონმდებლობაში მკაფიოდ უნდა იყოს ჩამოყალიბებული ინფორმაციის გაცვლის არგუმენტაცია და ნებისმიერი უცხო ქვეყნის სამსახურმა ან ორგანომ, რომელსაც ინფორმაციის მიღება სურს, უნდა მიუთითოს იმ საკანონმდებლო არგუმენტაციაზე, რომლებსაც იგი ეყრდნობა. ხაზგასმით უნდა იქნეს აღნიშნული, რომ წინამდებარე სახელმძღვანელო პრინციპები შედგენილ იქნა ერთადერთი მიზნით, რომ მედიის სექტორში ეროვნული კანონმდებლობის გამოყენებისათვის პასუხისმგებელ სამსახურებსა და ხელისუფლების ორგანოებს თავიანთი ფუნქციების სრულყოფილად შესრულების საშუალება მისცემოდათ. ამიტომ, ეს სახელმძღვანელო პრინციპები არ ეხება ისეთი ინფორმაციის მოთხოვნებს, რომლებიც წარმოიშვა უცხო ქვეყნების ეროვნულ ადმინისტრაციებსა თუ ხელისუფლების ორგანოებში.

18. და ბოლოს, დებულებების ამოქმედება, რომლებიც უცხო ქვეყნების სამსახურების ან გაერთიანებებისათვის ინფორმაციის მიწოდების მიზანს ემსახურება, საგანგებოდ უნდა ითვალისწინებდეს წესებს, რომლებიც იმ სამსახურების თანამშრომლების საიდუმლოების დაცვას ეხება, რომლებსაც ინფორმაციის მიწოდება მოეთხოვებათ. ანალოგიურ ყურადღებას მოითხოვს ზოგადი წესები, რომლებიც სხვა ქვეყნების ხელისუფლების ორგანოებისათვის ინფორმაციის გამჟღავნებას არეგულირებს და შესაძლოა, ამის თაობაზე ნებართვასაც კი გასცემენ. ამ პროცესის მიზანს იმის განსაზღვრა წარმოადგენს, ეს წესები კრძალავს თუ ზღუდავს ინფორმაციის გამჟღავნებას, რაც საბოლოო ჯამში, მათში შესწორებების შეტანის საშუალებას მოგვცემს, ეს კი ამ პროცესთან დაკავშირებულ თანამშრომლებს მოცემული ინფორმაციის მიწოდებაში დაეხმარება.

II. კომენტარები კონკრეტულ ღონისძიებებთან დაკავშირებულ სახელმძღვანელო პრინციპებზე, რომლებსაც სამაუწყებლო სექტორში მედიის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა შეუძლიათ

19. სამაუწყებლო მედიის შესახებ სახელმძღვანელო პრინციპები, როგორც რადიო, ასევე სატელევიზიო მაუწყებლობისათვისაც გამოიყენება, მიუხედავად მათზე ხელმისაწვდომობის საშუალებებისა (უფასო/ფასიანი, არაკოდირებული/კოდირებული), სამაუწყებლო საშუალებების მიუხედავად (სახმელეთო ჰერცული ტალღები, საკაბელო, თანამგზავრული) და დაფარვის ტერიტორიის მიუხედავად (ეროვნული, რეგიონალური ან ადგილობრივი). ასეთ შემთხვევებში, მედიის გამჭვირვალობის თვალსაზრისით, სამაუწყებლო სამსახურების სპეციფიკური მახასიათებლების კონკრეტული შინაარსის თანახმად, ამ მითითებების გამოყენება კორექტირებას ექვემდებარება.

20. როგორც ეს შესავალში იყო მითითებული, მაუწყებლობის სამსახურებისადმი სამაუწყებლო ლიცენზიების გაცემის მარე- გულირებელი პროცედურები უმნიშვნელოვანეს საშუალებებს შეადგენს ინფორმაციის გამჟღავნებისათვის იმ გაერთიანებების მიერ, რომლებიც თხოვნით მიმართავენ ასეთი ტიპის სამსახურის ამოქმედებაზე. ეს ინფორმაცია, უპირველეს ყოვლისა, იმ სამსახურებსა და ხელისუფლების ორგანოებს ეხება, რომლებსაც ამგვარი ლიცენზიების გაცემის შესახებ გადაწყვეტილების მიღება ევალებათ. თუმცაღა, შესაძლებელია ვიფიქროთ, რომ ამგვარი ინფორმაციის გარკვეული ნაწილი შესაძლოა საზოგადოებისათვის, ან მისი რომელიმე ჯგუფისათვისაც გახდეს ხელმისაწვდომი, როგორც უშუალოდ, შესაბამისი მედიის მეშვეობით ასევე ზემოთ აღნიშნული სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოების შუამავლობით, იმ კონსულტაციების კონტექსტში, რომლებსაც ეს უკანასკნელნი ლიცენზიების მიღებისათვის შემოტანილი განცხადებების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღების მიზნით გამართავენ. თუმცაღა, სამაუწყებლო სამსახურების გამჭვირვალობა რეალურ მნიშვნელობას მხოლოდ მაშინ იძენს, როდესაც იგი იმ პუნქტს გასცდება, რომელის თანახმადაც, მინიჭებული სამაუწყებლო ლიცენზია, ამ სამსახურების ფუნქციონირების მთელ პერიოდს მოიცავს. შესაძლებელია და პრაქტიკულადაც ასე ხდება, რომ ლიცენზიის გაცემის დროს გამჟღავნებული ინფორმაცია შემდგომში იცვლება. ცხადია, ამას მაშინ აქვს ადგილი, როდესაც სამაუწყებლო სამსახურში მომუშავე ფირმის კაპიტალის განაწილებაში ცვლილებები ხდება. ეს აგრეთვე ასე ხდება, როდესაც ინფორმაცია მესამე მხარეებს ეხება, რომლებსაც ამ სამსახურებზე გავლენის მოხდენა შეუძლიათ, იმის გათვალისწინებით, რომ ამგვარი ზეგავლენა, a priori, უფრო ადვილად და უფრო ხშირად ცვალებადობს ვიდრე სამსახურის კაპიტალის სტრუქტურა. ამგვარად, სახელმძღვანელო პრინციპები ცალ-ცალკე ეხება ინფორმაციის გამჟღავნების საკითხს, - სამაუწყებლო სამსახურებისადმი ლიცენზიების გაცემამდე და გაცემის შემდეგ. იქ, სადაც ასეთი სალიცენზიო პროცედურები არ არსებობს, სამაუწყებლოსამსახურების გამჭვირვალობა, სამაუწყებლო სექტორთან დაკავშირებულ კანონმდებლობაში ან წესებში სპეციფიკური დებულებების ჩართვით შეიძლება იქნეს მიღწეული. დასასრულს, სახელმძღვანელო პრინციპები ორიენტაციას აძლევს სამაუწყებლო სისტემაში გამჭვირვალობის პრინციპების დანერგვისათვის პასუხისმგებელ სამსახურებსა და ხელისუფლების ორგანოებს, რათა მათ განახორციელონ გამჭვირვალობის ის წესები რომლებიც ეხება სამაუწყებლო სამსახურებს, ისევე როგორც გამჭვირვალობის წესების თანახმად გამჟღავნებული მონაცემების საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომობის საკითხს.

21. ერთ-ერთი კონკრეტული საკითხი, რომელიც სამაუწყებლო სამსახურებისადმი გამჭვირვალობის წესების მისადაგებასთან დაკავშირებით წამოიჭრება, ამ წესების საზოგადოების სამსახურში მყოფ სამაუწყებლო ორგანიზაციებზე გადატანას ეხება. პრინციპში, ეს უკანასკნელი გამჭვირვალობის წესებს არ უნდა ექვემდებარებოდეს, რადგან ისინი ამ ტიპის მაუწყებლობისათვის ნაკლებ მკაცრია, ვიდრე სხვა ტიპის სამაუწყებლო სამსახურებისათვის იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ საზოგადოების სამსახურში მყოფი სამაუწყებლო სამსახურების მიერ თავიანთი საზოგადოებრივი მისიის განხორციელებას, თან ახლავს საზოგადო დაფინანსება. თუმცაღა, პროცედურები, რომლებიც საზოგადოებრივი მაუწყებლობის სამსახურში გამჭვირვალობის დასამყარებლად შეიძლება იქნეს გამოყენებული, არ შეიძლება სხვა ტიპის მაუწყებლობების მოდელის მიხედვით იყოს აგებული. მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ეროვნული კანონმდებლობის დებულებები, რომლებიც საზოგადოებრივი სამსახურების მისიებსა და მათი პასუხიმგებლობის მექანიზმებს ეხება, რომელთაგანაც ზოგიერთი, გარკვეულწილად, გამჭვირვალობის მიზნებს ეხმაურება: დებულებები, რომლებიც ამ სამსახურების მმართველ ან საზედამხედველო სტრუქტურებში საზოგადოების მონაწილეობას ეხება, საბიუჯეტო და ფინანსური კონტროლის სპეციფიკური წესები, დებულებები, რომლებიც საზოგადოებრივი მაუწყებლობის სამსახურების მხრიდან მათი საქმიანობის შესახებ ანგარიშების წარმოდგენას გულისხმობს და სხვა. აქვე უნდა მოვიხსენიოთ რეზოლუციის პროექტი, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლობის სამსახურის მომავალს ეხება და რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლობის სამსახურის სპეციალისტთა ჯგუფის მიერ 1994 წლის დეკემბერში პრაღაში მასმედიის პოლიტიკის საკითხებზე ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციისათვის მომზადდა.

22. სამონიტორინგო და საპროგრამო საქმიანობის გარდა, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო კომპანიების გამჭვირვალობის ერთ-ერთ ყველაზე უფრო მნიშვნელოვან ელემენტს მათი ფინანსური წყაროები და შედეგები წარმოადგენს. პირველ შემთხვევაში ეს საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებს ეხება, რომლებიც სალიცენზიო გადასახადიდან მხოლოდ ნაწილობრივ ფინანსდებიან და ამიტომ მათ შეუძლიათ დაფინანსების სხვა წყაროებსაც მიმართონ (რეკლამა, სპონსორები და სხვა). თუმცაღა, ეს შეიძლება საზოგადოებრივი მაუწყებლობის ისეთი ორგანიზაციების მიმართაც იქნეს გამოყენებული, რომლებიც მთლიანად სალიცენზიო გადასახადიდან ფინანსდებიან. ნამდვილად აღსანიშნავია ის, რომ ამ უკანასკნელთ, ისევე როგორც ადრე ნახსენებ ორგანიზაციებსაც, ნება ეძლევათ დააფუძნონ სპეციალიზებული ფილიალები, თვით ერთობლივი საწარმოებიც- სხვა ორგანოებთან ერთად- ისეთი დარგებიდან, რომლებიც თავიანთი პროფილით ახლოს დგას სამაუწყებლო საქმიანობასთან. ამ თვალსაზრისით, მითითებები, რომლებიც ქვემოთაა ჩამოყალიბებული და სამაუწყებლო სამსახურების ფინანსური ურთიერთობების გამჭვირვალობას ეხება და რომელთა საქმიანობაც ექვემდებარება სამაუწყებლო ლიცენზიის გაცემას (იხ. წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის 35-ე და 36-ე პუნქტები), შესაძლოა, მინიშნების აზრს წარმოადგენდნენ. მთავარ სამაუწყებლო საქმიანობასთან დაკავშირებული საქმიანობის გარდა, გამჭვირვალობასთან დაკავშირებული მეორე შესაფერისი ასპექტი შეიძლება იმ საპროგრამო სამსახურებს შეეხოს, რომლებიც საზოგადოებრივმა მაუწყებლებმა დამატებით შექმნეს იმ საბაზისო სამსახურთან ერთად, რომლის საზოგადოებისათვის შეთავაზებაც მათ მოვალეობას წარმოადგენს: დამხმარე სამსახურები, რომლებიც მხოლოდ მათი პირადი ინიციატივით ან გარე პარტნიორებთან თანამშრომლობით შეიქმნა. ამ თვალსაზრისით, როგორც ამას წინა მაგალითში ჰქონდა ადგილი, ზემოთ ჩამოყალიბებული წესები, რომლებიც ლიცენზიის ქვემდებარე სამსახურებს ეხებოდა, შეიძლება სასარგებლო იყოს მინიშნების განმარტებისათვის. სახელმძღვანელო პრინციპი № 3: ინფორმაციის გამჟღავნება, როდესაც ადგილი აქვს სამაუწყებლო სამსახურებისათვის სამაუწყებლო ლიცენზიების მინიჭებას.

ინფორმაციის პირველი კატეგორია

23. პირველი კატეგორიის ინფორმაციის მიზანს იმ სტრუქტურასთან დაკავშირებით მეტ-ნაკლებად სრული და ზუსტი სურათის მოპოვება წარმოადგენს, რომელიც აამოქმედებდა სამსახურს და მათაც, ვინც ამ სტრუქტურაში მოიაზრება. ინფორმაცია, რომელიც სტრუქტურის მუშაობაში მონაწილე პირებისა და ორგანოების (ეროვნული ან უცხო ქვეყნის) ვინაობას ეხება, შეიძლება შეიცავდეს მათ სახელს, თუკი ეს ეხება პირს ან იურიდიული პირის დასახელებას, თუ საქმე ასეთს ეხება (კომპანია, ასოციაცია); ეს ინფორმაცია აგრეთვე მათ მისამართს ან რეგისტრირებულ ოფისს, ეროვნებას, მათ იურიდიულ სტატუსს (კომპანიის ტიპი ან არაკომერციული ერთეული: ფონდი, ასოციაცია), მათ პროფესიასა და საზოგადოებრივ მოწოდებას უნდა შეიცავდეს. უნდა აღინიშნოს, რომ, როდესაც საქმე იურიდიულ პირებს ეხება, გარკვეული ტიპის დამატებითი ინფორმაციის გამოთხოვნა არ იქნებოდა ურიგო. ეს ინფორმაცია შეიძლება მათი მენეჯმენტისა და წესდებით გათვალისწინებულ მაკონტროლებელ პირებს (მაგალითად, კონტროლის ან მმართველ დირექტორთა საბჭოს შემადგენლობა, თვმჯდომარის ან გენერალური მდივნის ვინაობა და ა.შ.) და მათ ფინანსურ მდგომარეობას (ანგარიშები, საბალანსო ფურცელი და ა.შ. ერთი ან რამდენიმე წლის მანძილზე) შეეხებოდეს, რაც მათი სტრუქტურებისა და საქმიანობის შესახებ უფრო ზუსტი შთაბეჭდილების შექმნისათვის იქნებოდა გამიზნული.

24. რამდენადაც ინფორმაცია, რომელიც იმ სტრუქტურის აქციონერთა (პირების ან ორგანოების) ხასიათსა და მასშტაბებს ეხება, რომლებიც ამ სამსახურების მუშაობაზე არიან პასუხისმგებელნი, მიმართულია იქითკენ, რომ მოიცვას უპირველეს ყოვლისა, აქციონერთა შორის კაპიტალის გადანაწილება, როდესაც იურიდიული პირი წარმოადგენს კომერციულ კომპანიას. ერთერთი ელემენტი, რომელიც კაპიტალის განაწილებასთან არის დაკავშირებული და რომელიც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული, წილთან დაკავშირებულ ხმის მიცემის უფლებებს ეხება. ხმის მიცემის უფლება შეიძლება განსხვავებული იყოს და შეიძლება სამსახურის მართვაზე ახდენდეს გავლენას, ანუ მეტი მნიშვნელობა ენიჭებოდეს, ვიდრე მხოლოდ კაპიტალის გადანაწილებას (წილები მრავალჯერადი ხმის მიცემის უფლებით).

25. კაპიტალის განაწილების გამჟღავნების გარდა, კაპიტალის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფის ერთ-ერთ სპეციფიკურ საშუალებას წარმოადგენს შემდეგი: იმ კომპანიების წილები, რომლებიც მოითხოვს სამაუწყებლო სამსახურის ამუშავებას, სახელობით უნდა იქნეს რეგისტრირებული. ეს ინფორმაცია შეიძლება აგრეთვე ამ სტრუქტურის შემადგენელი წევრების მიერ გაკეთებულ სხვა ტიპის შენატანებსაც ეხებოდეს (მაგალითად, დახმარების აღმოჩენა პერსონალის უზრუნველყოფით, ტექნიკური საშუალებებით მომარაგების ან რაიმე სხვა სახის მომსახურების ფორმით), რათა მიღებულ იქნეს უფრო ზუსტი სურათი იმასთან დაკავშირებით, თუ რა სახით იფუნქციონირებს მოცემული სტრუქტურა მომავალში. კომპანიის კაპიტალში წილების განაწილებისა და მისი მმართველი შემადგენლობის ფაქტორთან ერთად, სასურველი იქნებოდა, რომ პარტნიორებს შორის წონასწორობა ერთ-ერთი მათგანის მიერ არაფინანსური წვლილის შეტანით დამყარებულიყო. მაგალითად, პარტნიორს, რომელსაც თითქოსდა მეორეხარისხოვანი როლი ენიჭება იმიტომ, რომ კაპიტალში ან მომავალი სამსახურის მმართველ ორგანოებში მხოლოდ შეზღუდული ფორმით არის წარმოდგენილი, შესაძლოა, რეალურად უფრო დიდი ზეგავლენა გააჩნდეს სამსახურზე, ვიდრე ამას ზემოთ აღნიშნული მანიშნებლები გულისხმობს, გამომდინარე იქიდან, რომ ეს პარტნიორი მოცემულ სამსახურს კონკრეტული მასალებით ამარაგებს (პერსონალით ან ტექნიკური საშუალებებით დახმარება) ან არამატერიალური, მაგრამ გადამწყვეტი მნიშვნელობის წვლილი შეაქვს სამსახურის საქმიანობაში (სამაუწყებლო პროგრამებით უზრუნველყოფა). აღნიშნული მოსაზრება მიანიშნებს ზეგავლენის ძალის კონცეფციაზე, რაც უფრო დეტალურად წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის 30-ე და 33-ე პუნქტებშია განხილული.

26. იმ წილებთან ერთად, რომლებიც მოცემულ გაერთიანებაში საკუთრების წილს ქმნის და მას სამაუწყებლო სამსახურის ამოქმედების განაცხადზე უფლებას მოუპოვებენ, ან ეს გაერთიანება უკვე ახორციელებს ამგვარი სამსახურის ექსპლუატაციას, გამჭვირვალობის მოთხოვნა შეიძლება იმ პირებზეც გავრცელდეს, რომლებსაც, კონტრაქტის ან რაიმე სხვა უფლებების შესაბამისად, შეიძლება ჰქონდეთ უფლებამოსილება განსაზღვრონ ორიენტაცია, მართონ ან ზედამხედველობა გაუწიონ ამ სტრუქტურის მუშაობას. ეს მოთხოვნა შეიძლება არა მხოლოდ იმ აქტებს ეხებოდეს, რომლებიც ამ ტიპის ეფექტურ უფლებებს ანიჭებენ, არამედ იმ აქტებსაც, რომლებიც ამგვარი ძალაუფლების მინიჭებას სამომავლოდ გეგმავს (მაგალითად, დაპირება სამსახურის ექსპლუატაციის გადაცემის შესახებ).

ინფორმაციის მეორე კატეგორია

27. მეორე კატეგორიის ინფორმაცია მიზნად ისახავს, რომ სამაუწყებლო ლიცენზიების გაცემისათვის პასუხისმგებელ სამსახურებს ან ხელისუფლების ორგანოებს საშუალება ჰქონდეთ შეაფასონ, თუ რა დონით არიან ჩართულნი სხვა მედიაში ან მედიის სხვა საწარმოებში ამ გაერთიანების მმართველი წრეები ან მისი რიგითი წევრები, ან ორივე ერთად. შესაძლოა მივიჩნიოთ, რომ ინფორმაციის ამგვარი გამჟღავნება, შესაფერისად ჩაითვლება მედიის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფისათვის vis-à-vis მედიათშორის საკუთრებასა და მულტიმედიის კონცენტრაციასთან, ისევე როგორც საქმიანობის ან მედიის საწარმოების ინტერნაციონალიზაციისათვის.

28. გამჭვირვალობა შეიძლება ხარისხობრივად ცვალებადობდეს და ნებისმიერი ფორმით (ფინანსური თუ რაიმე სხვა) ან დონეზე სხვა ტიპის მედიებით მოცული ყველანაირი ინტერესების ან მხოლოდ იმ ინტერესების გამჟღავნებას მოითხოვდეს, რომლებიც სხვა მასმედიებზე გავლენის მოხდენის საშუალებას იძლევა. მეორე შემთხვევაში, გამჟღავნების ვალდებულება, მაგალითად, მხოლოდ ისეთ კაპიტალში მონაწილეობას შეეხება, რომელიც კონკრეტულ რაოდენობას აღემატება და ამით მენეჯმენტზე ან მაკონტროლებელი ორგანოების გადაწყვეტილებებზე გავლენის მოხდენა შეუძლია. უფრო მეტიც, ეს მოთხოვნა შეიძლება შეიცვალოს მედიის ტიპების მიხედვით, რაც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული. მაგალითისათვის, ეს ვალდებულება მხოლოდ ისეთივე ტიპის მასმედიებსა და სამსახურებს შეიძლება დაეკისროთ, რომლებიც ლიცენზიის მიღებას ექვემდებარებიან (მაგალითად, სხვა სატელევიზიო სამსახურები -იმ შემთხვევაში, როდესაც ლიცენზიისათვის მიმართვა სატელევიზიო მაუწყებლობის სამსახურის მუშაობას ეხება). ანალოგიურად, ვალდებულება შეიძლება შეზღუდული იყოს მედიის ისეთი საშუალებისათვის, რომელიც იგივე გეოგრაფიულ არეალს მოიცავს, როგორც მომსახურება, რომელიც ლიცენზიის მიღებას ექვემდებარება, რათა ამ ორი განსხვავებული მედიის კომბინირებული წონა მაუწყებლობის იმ ზონაში განისაზღვროს, რომელიც განხილვის საგანს წარმოადგენს. დასასრულს, თუკი ამის საჭიროება წარმოიქმნება, საინფორმაციო მოთხოვნა მედიასთან დაკავშირებულ იმ სექტორების ინტერესებამდე შეიძლება გაიზარდოს, რომლებსაც შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ და კავშირები დაამყარონ ან იმ სამსახურთან, რომელიც ლიცენზიის მიღებას ექვემდებარება, ან სხვა ტიპის მედიებთან, ან ლიცენზიის მიღების ქვემდებარე სამსახურსა და სხვა ტიპის მედიებს შორისაც კი (მაგალითად, იმ ფირმების ინტერესები, რომლებიც მედიაში რეკლამის განთავსებაზე არიან პასუხისმგებლები, რადიო და ტელემაუწყებლობისათვის პროგრამების შექმნა და წარმოება, ან ამ სამსახურების პროგრამების სხვა საშუალებებით, როგორიცაა: ვიდეო, საკაბელო, თანამგზავრით გავრცელება ან გადაცემა).

29. მედიასთან დაკავშირებულ სხვა სექტორებთან ურთიერთობების გამჟღავნების მოთხოვნასთან ერთად, უფრო ზოგად დონეზე, შესაძლოა გათვალისწინებულ იქნეს, რომ სამაუწყებლო სამსახურების ექსპლოატაციის მსურველ განმცხადებლებს მოეთხოვოთ წარადგინონ ინფორმაცია ყველა იმ ინტერესების შესახებაც, რაც მათ ეკონომიკის სხვა სექტორებში გააჩნიათ. გამჭვირვალობის ამგვარი მოთხოვნა, ისევე როგორც ეს წინა შემთხვევაში გვქონდა, შესაძლოა მეტ-ნაკლებად მკაცრი იყოს; მაგალითად, შეიძლება სხვა საწარმოებში ჰოლდინგური კაპიტალის გამჟღავნებას მოითხოვდეს, მაგრამ მხოლოდ გარკვეულ ზღვრამდე.

ინფორმაციის მესამე კატეგორია

30. მესამე კატეგორიის ინფორმაციის მიზანია, რომ სამაუწყებლო ლიცენზიების გაცემისათვის პასუხისმგებელ სამსახურებსა და ხელისუფლების ორგანოებს საშუალება ჰქონდეთ დაადგინონ იმ პირებისა და ორგანოების ვინაობა, რომლებიც ფორმალურად დადგენილნი არიან სამსახურის ხელმძღვანელად და, სავარაუდოდ, ამ სამსახურის საგამომცემლო დამოუკიდებლობაზე ან პროგრამების შედგენის პოლიტიკაზე საკმაოდ მნიშვნელოვანი ზეგავლენის მოხდენა შეუძლიათ. ეს მოთხოვნა, რომელიც მიზნად მაღალი დონის გამჭვირვალობის მიღწევას ისახავს, ეჭვგარეშეა, რომ დანერგვის თვალსაზრისით, ყველაზე უფრო მგრძნობიარე მოთხოვნაა, გამომდინარე იქიდან, რომ „ზეგავლენის მოხდენის ძალის“ ცნების ზუსტი დეფინიცია საკმაოდ რთულ ამოცანას წარმოადგენს.

31. მაგრამ მაინც, შეიძლება განისაზღვროს გარკვეული ელემენტები, რომლებსაც ამგვარი ძალის მინიჭების პოტენციალი გააჩნიათ:

- ერთ-ერთი ასეთი ელემენტი შეიძლება იყოს სამსახურის მუშაობის დაგეგმვის ან დაწყებისათვის მნიშვნელოვანი ფინანსური რესურსების მიწოდება. ამ კონტექსტში, უპრიანი იქნებოდა, რომ სამაუწყებლო სამსახურების დაფუძნებისა და მათი ამუშავების მსურველებს მოსთხოვონ იმ ფინანსური წყაროების დასახელება, რომლიდანაც შემდგომში ეს სამსახურები დაფინანსდება. ეს კი ამ წყაროების ფინანსური სიცოცხლისუნარიანობის განსაზღვრასაც შესაძლებელს გახდის;

- შემდეგი ელემენტი შეიძლება იყოს მოცემული სამსახურისათვის მნიშვნელოვანი სამუშაო ძალის მიწოდება და მისი ტექნიკური მომარაგება (მაგალითად, პერსონალით ან მასალებით დახმარება);

- ბოლო ელემენტი შეიძლება იყოს მესამე მხარის მიერ მოცემული სამსახურის სამაუწყებლო პროგრამებით მნიშვნელოვანი ნაწილით მომარაგება: მწარმოებელი კომპანიების ან პროგრამების კატალოგების მფლობელი ფირმების მიერ აუდიოვიზუალური პროგრამებისა და ფილმების მიწოდება, რაც დღევანდელ ევროპაში საკმაოდ სწრაფად ვითარდება; ფირმების ან მუსიკალური გამომცემლების მიერ მუსიკალური არხებისათვის მუსიკალური ვიდეოპროდუქციის მიწოდება; სპეციალიზებული არხებისათვის თემატური პროგრამების მიწოდება (სპორტული პროგრამები, რომლებიც სპეციალიზებული სპორტული არხებისათვისაა განკუთვნილი, სარეკლამო პროგრამები, რომლებიც ტელევაჭრობის პროგრამებისათვის იქმნება და ა.შ.). შეიძლება მითითება გაკეთდეს ბარტერულ გაცვლებზე, ანუ პრაქტიკაზე, რომლის მეშვეობითაც მესამე მხარეები მაუწყებლებს უფასოდ აწვდიან პროგრამებს და სამაგიეროდ უფასო სარეკლამო დროს იღებენ. სამსახურის მომავალ მიმწოდებელთან ურთიერთოებებში გამჭვირვალობის დამკვიდრების ერთერთი საშუალება არის ის, რომ სამაუწყებლო სამსახურების გახსნის მსურველებს, მომავალი სამსახურის შინაარსის გათვალისწინებით, მოეთხოვოთ, განმარტონ, თუ რა საშუალებებით განხორციელდება მათი მომარაგება და, საჭიროებისამებრ, მოეთხოვოთ, გაამჟღავნონ ამ მიმართულებით დადებული ხელშეკრულებები ან კონტრაქტები, რამდენადაც ამის საშუალებას ეროვნული კანონმდებლობა იძლევა. თავისთავად ცხადია, რომ გამჭვირვალობა ამგვარ ურთიერთობებში არა მხოლოდ სამაუწყებლო სამსახურების საწყის ეტაპს, არამედ შემდგომ ფაზებსაც ეხება (იხ. ქვემოთ).

32. საბოლოო ჰიპოთეზა ეხება სამაუწყებლო სამსახურებზე ზემოქმედების მოხდენისათვის, ძალის პოტენციურ გამოყენებას, რომელიც მესამე მხარის მიერ რაიმე სამსახურის მოწოდებასთან არ არის დაკავშირებული და უბრალოდ, მომავალი სამსახურის მენეჯერებსა და მესამე მხარეს შორის განსაკუთრებულ ურთიერთობას გულისხმობს. მაგალითად, ასეთ შემთხვევას ვაწყდებით საოჯახო ურთიერთობების დროს, რომელიც შეიძლება არსებობდეს სამაუწყებლო სამსახურის ამოქმედების მსურველი განმცხადებელი ფირმის მთავარ აქციონერსა და იმ პირებს შორის, ვინც მედიის სხვა ფორმებში ან მომიჯნავე სექტორებში - რომლებსაც სავარაუდოდ, მომავალ სამსახურთან კავშირები ექნება- მნიშვნელოვანი ინტერესები გააჩნია. სიტუაცია მსგავსი შეიძლება იყოს, როდესაც ორ პირს ან რომელიმე ორ ფირმას, ბიზნეს-ურთიერთობები არა მედიაში, არამედ სხვა სექტორებში აკავშირებთ. ამგვარი ურთიერთობის უკიდურესი ფორმა გვაქვს მაშინ, როდესაც სამაუწყებლო სამსახურების ამოქმედების მსურველი განმცხადებელი მოქმედებს როგორც „ყალბი პირი“ - სხვა რეალური პირის ან სხვა ფირმის სასარგებლოდ.

33. ამ სამი განსხვავებული სიტუაციის წინაშე, - ზემოქმედების მოხდენის ძალის ფაქტორის გასამკლავებლად, შეიძლება მედიის შესახებ ეროვნულ კანონმდებლობას მივმართოთ, ან ის წესები მოვიშველიოთ, რომლებიც მთლიანობაში კომპანიების უფრო ზოგად დონეს მიესადაგება (კანონი კომპანიების შესახებ, კანონი კონკურენციის შესახებ).

სახელმძღვანელო პრინციპი № 4: ინფორმაციის გამჟღავნება სამაუწყებლო სამსახურებისათვის მაუწყებლობის ლიცენზიის გაცემის შემდგომ

ინფორმაციის გამჟღავნება იმ ცვლილებებთან დაკავშირებით, რომლებიც მაუწყებლობის ლიცენზიის გაცემის მომენტში მიწოდებულ მონაცემებთან დაკავშირებით წამოიჭრება

34. ეროვნულ კანონმდებლობაში შესული დებულებების მიზანს, წარმოადგენს სამაუწყებლო სამსახურის მმართველზე გარკვეული ვალდებულების დაკისრება, რაც მას, როგორც მმართველს, ავალდებულებს, რომ ლიცენზიის მიმნიჭებელ ნებისმიერ სამსახურს ან ხელისუფლების ორგანოს მიაწოდოს ინფორმაცია ყველა იმ ცვლილების შესახებ, რომელსაც შეიძლება ადგილი ჰქონდეს სალიცენზიოდ წარდგენილი განაცხადის არსებით ნაწილში. რაც შეეხება სამაუწყებლო სამსახურისადმი მაუწყებლობის ლიცენზიის გაცემის დროს ინფორმაციის გამჟღავნებას, გამჭვირვალობის ამგვარი მოთხოვნა, შესაძლოა, რომ ხარისხების მიხედვით განსხავდებოდეს. ამგვარად, ეროვნულმა კანონმდებლობამ შეიძლება უზრუნველყოს, რომ შესაბამისი სამსახური ან ლიცენზიის გამცემი ხელისუფლების ორგანო ინფორმირებული უნდა იყვნენ ნებისმიერი ცვლილების თაობაზე, რომელიც ინფორმაციის ამ სამ კატეგორიას ეხება, რაც ლიცენზიის გაცემისას გამჟღავნებას ექვემდებარებოდა (მაგალითად, კაპიტალის განაწილების ნებისმიერი ცვლილების, ან ყოველ შემთხვევაში, ნებისმიერი მნიშვნელოვანი ძვრების გამჟღავნების ვალდებულება, მაშინაც კი, როდესაც ამას სამსახურის მმართველ სტრუქტურაში არავითარი ცვლილება არ მოჰყვება; მმართველი და სამეთვალყურეო ორგანოების შემადგენლობაში ცვლილებების გამჟღავნების ვალდებულება, იმ შემთხვევაშიც, თუკი ეს ცვლილებები მათზე არავითარ ზეგავლენას არ ახდენს). მეორე მხრივ, გამჟღავნებას მხოლოდ ის ცვლილებები უნდა დაექვემდებაროს, რომლებიც, სავარაუდოდ, სამსახურის მენეჯმენტის ან მისი ორიენტაციის მოდიფიკაციას გამოიწვევს (მაგალითად, კაპიტალის გადანაწილებაში ვარიაციების შეტანისა და სამსახურის მმართველ ორგანოებში სამენეჯმენტო კონტროლის გადანაცვლების გამჟღავნების ვალდებულება). აქედან ერთ-ერთი რომელიმე ვარიანტის არჩევანი სამაუწყებლო სამსახურზე დაკისრებული გამჭვირვალობის მოთხოვნის მიზანზეა დამოკიდებული: სამაუწყებლო სამსახურის მართვაში განხორციელებული ცვლილებების ზუსტი სურათის შექმნა, ან პირიქით, - მხოლოდ მნიშვნელოვანი ცვლილებების შესახებ ინფორმაციის მოპოვებით დაკმაყოფილება, რაც, შესაძლოა, საკმარისი გახდეს საკითხის პირობების გადახედვისათვის ან თვით ლიცენზიის გაცემისთვისაც კი.

ინფორმაციის გამჟღავნება სხვა კატეგორიის მონაცემების შესახებ

35. ეროვნულ კანონმდებლობაში შეტანილი დებულებების მიზანს წარმოადგენს ის, რომ სამსახურს ან მასთან დაკავშირებული ხელისუფლების ორგანოს შესაძლებლობა მიეცეს, მოიპოვოს ინფორმაცია სამსახურის მართვის ყველა ელემენტის შესახებ, რომლებიც ლიცენზიის გაცემის დროს გამჟღავნებას არ ექვემდებარებოდა, რადგანაც ეს სამსახური, მაშინ საერთოდ არ არსებობდა. უწინარეს ყოვლისა, ეს სამსახურის ფინანსური ცხოვრების ამსახველ მონაცემებს შეეხება (რესურსებისა და მოგების წარმომავლობა და მოცულობა), რაც ზოგიერთ ეროვნულ კანონმდებლობაში, იმ ინფორმაციასთან მიმართებაში, რომელიც ექვემდებარება გამჟღავნებას, მნიშვნელოვანწილად შეიძლება ცვალებადობდეს. იგი შეიძლება ბაზისური დოკუმენტების გადაცემით შემოიფარგლებოდეს (ბალანსის ფურცლები, ანგარიშები) ან უფრო დეტალიზებული ფინანსური დეკლარაციების წარმოდგენის მოთხოვნამდეც კი მიდიოდეს, რასაც, საჭიროების შემთხვევაში, შეიძლება თან ახლდეს სხვადასხვა ტიპის რესურსების წარმომავლობის დამადასტურებელი დოკუმენტაციის მოთხოვნაც (რეკლამა, სპონსორობა, მესამე მხარეებისათვის პროგრამების მიყიდვა, მომსახურების უზრუნველყოფა და ა.შ.).

36. ამ კონტექსტში, საგანგებოდ უნდა აღინიშნოს ის სამაუწყებლო სამსახურები, რომლებსაც კონკრეტული სამსახურის მუშაობასთან დაკავშირებულ დარგებში, ფილიალები გააჩნიათ (მაგალითად, სამსახურისათვის ვიდეოგრამების სახით გამოცემული პროგრამების გავრცელებისათვის შექმნილი ფილიალები, სამსახურის სარეკლამო განყოფილების მართვისათვის სპეციალურად შექმნილი ფილიალები), ან ისინი, რომლებიც მედიის სფეროში მომიჯნავე დარგებთან ერთად ერთობლივ საწარმოებს ქმნიან. იმისათვის, რათა ნათელი წარმოდგენა შევიქმნათ ამ ურთიერთდაკავშირებული სექტორების საქმიანობისა და ფინანსური შედეგების შესახებ, საკმაოდ მიზანშეწონილი იქნებოდა, რომ სამაუწყებლო სამსახურის საქმიანობაში გამჭვირვალობის პასუხისმგებლობა და მისი ფინანსური შესაძლებლობები ამ ფილიალებსა და ერთობლივ საწარმოებზეც გავრცელებულიყო. დასასრულს, როგორც ზემოთ აღინიშნა, იმ ინფორმაციასთან დაკავშირებით, რომელიც სამაუწყებლო ლიცენზიის მისაღებად განაცხადის გაკეთების დროს გამჟღავნებას ექვემდებარება (იხ. წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის 31-ე პუნქტი), ინფორმაციის დამატებითი ნაწილი, რომელიც აგრეთვე შეიძლება გამჟღავნებულ იქნეს იმ შემთხვევაში, თუკი ეროვნული კანონმდებლობა ამის შესაძლებლობას იძლევა, ეხება სწორედ იმ კავშირებს, რომლებსაც მოცემული სამსახური, კონკრეტული რესურსებითა და თავისი საქმიანობის უზრუნველყოფის მიზნით, მესამე მხარეებთან ამყარებს (დაფინანსების წყაროები, პროგრამები და ა.შ.). რაც შეეხება გამჭვირვალობის სხვა წესებს, ამ თვალსაზრისით გადასაწყვეტია საკითხები, რომლებიც ურთიერთობების ისეთ ტი პს ეხება, რაც გამჟღავნებას ექვემდებარება (ყველა ტი პის ურთიერთობები ან მაგალითად, მხოლოდ ისინი, რომლებიც გარკვეულ ფინანსურ დონეს აღემატება); და ასევე მმართველობითი პროცედურები, რომლებიც გამჟღავნებას ექვემდებარება (სამსახურის მმართველის ინიციატივით, ან სამსახურის ან მაკონტროლებელი ორგანოს მოთხოვნის საფუძველზე, უბრალო დეკლარაციის შედგენით ან სამართლებრივი აქტების ჩაბარებით, რომელიც ხელმოწერილია სამსახურის მმართველისა და მესამე მხარის მიერ ad hoc საფუძველზე, ან პირიქით - პერიოდულობის საფუძველზე).

სახელმძღვანელო პრინციპი №5: იმ სამაუწყებლო სამსახურისა თუ ხელისუფლების ორგანოების მიერ ფუნქციების განხორციელება, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან სამაუწყებლო მომსახურების განხორციელებისას გამჭვირვალობის უზრუნველყოფაზე

37. მნიშვნელოვანია, რომ სამსახურის მართვაში გამჭვირვალობის დამკვიდრებისათვის პასუხისმგებელი სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოების მისია და უფლებამოსილებანი, ნათლად იყოს ჩამოყალიბებული კანონმდებლობაში. ეს აუცილებელია არა მხოლოდ ამ სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოებისათვის, რომლებსაც ევალებათ, რომ ზუსტად იცოდნენ თავიანთი ქმედებების ჩარჩოებისა და შეზღუდვების შესახებ, არამედ იმ პირებისა და ხელისუფლების ორგანოებისთვისაც, რომლებსაც ეთხოვებათ მათთვის ინფორმაციის გამჟღავნება და რომლებსაც აგრეთვე სჭირდებათ, რომ ეცნობოთ ზემოთ აღნიშნულ შეზღუდვათა და უფლებამოსილებათა შესახებ.

38. ამასთან, აუცილებელია, რომ ამ სამსახურებს მიენიჭოთ ძალაუფლება, რომლითაც, მათთვის ხელმისაწვდომი გახდება თავიანთი ფუნქციების შესრულებისათვის საჭირო ინფორმაცია, რათა შემდგომ ამ ინფორმაციის სიზუსტისა და არსის განსჯისა და შემოწმების საშუალება მიეცეთ და ამავდროულად, შენარჩუნებულ იქნეს ბალანსი აღნიშნულ ძალაუფლებასა და იმ პირთა ან სამსახურების კანონიერ ინტერესებს შორის, რომლებსაც მონაცემების გამჟღავნება მოეთხოვებათ (მაგალითად, მონაცემების დაცვა, კომერციულ და საბანკო საიდუმლოებათა დაცვა, მედიისა და საგამომცემლო საინფორმაციო წყაროების კონფიდენციალურობა). ამ კონტექსტში, ერთ-ერთ შესაძლებლობას ისიც წარმოადგენს, რომ ორგანოებმა, რომლებიც ექვემდებარებიან გამჟღავნების მოთხოვნებს, უნდა უზრუნველყონ შესაბამისი სამსახურები და ხელისუფლების ორგანოები ყოველგვარი დახმარებით, რაც ამ უკანასკნელთ თავიანთი ფუნქციების უკეთ განხორციელებაში დაეხმარება. თითოეულ ქვეყანაში, ხელისუფლების ორგანოებმა უნდა იზრუნონ, რათა თავიანთ კანონმდებლობაში განსაზღვრონ ის დებულებები, რომლებიც, მათი თვალსაზრისით, ეფექტური იქნება იმ შემთხვევაში, თუკი სამაუწყებლო სამსახურები უარს იტყვიან იმ ინფორმაციის გამჟღავნებაზე, რასაც მათ შინაგანი კანონები ავალდებულებთ (ჯარიმები, მაუწყებლობის უფლების შეჩერება და ა.შ.).

39. შეიძლება ისეც მოხდეს, რომ ამ სამსახურებს გარკვეული ტიპის ინფორმაციის მოსაპოვებლად და განსაკუთრებით, მის გასაანალიზებლად, საჭირო რესურსები არ გააჩნდეთ, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს ინფორმაცია სირთულით გამოირჩევა (მაგალითად, ფინანსური მონაცემები). ამიტომ, შესაძლებელია სასარგებლო აღმოჩნდეს, რომ ეროვნულ კანონმდებლობაში სპეციალურად აღინიშნოს ხელისუფლების ორგანოები (ადმინისტრაციული ან იურიდიული) ან სხვა პირები თუ ორგანოები (პროფესიონალი ბუღალტრები, აუდიტორები და ა.შ.), რომლებსაც სამსახურებმა ან ხელისუფლების ორგანოებმა შესაძლოა მიმართონ; აქვე უნდა გაირკვეს, თუ რა ტიპის ფუნქციების, რა პროცედურების თანახმად ან რომელი პირობებისა და გარანტიების გათვალისწინებით უნდა მოხდეს ეს.

40. მაუწყებლობასთან დაკავშირებული კანონმდებლობის განხორციელებისათვის პასუხისმგებელ სამსახურებს ან ხელისუფლების ორგანოებს, კერძოდ, მათ, რომლებსაც სამაუწყებლო კომპანიებისათვის ლიცენზიების გაცემა ეხებათ, თავიანთი ფუნქციების აღსრულებისას, შეიძლება დასჭირდეთ, მესამე მხარეებს გადასცენ იმ ინფორმაციის გარკვეული ნაწილი, რომელსაც ისინი სამაუწყებლო სამსახურების საქმიანობის დაწყების მსურველი განმცხადებლებისა ან უკვე მოქმედი ამ სამსახურების მმართველებისაგან იღებენ. ეს შეიძლება, მაგალითად, იყოს შემთხვევა, როდესაც ხელისუფლების ორგანო, რომელსაც აუდიო-ვიზუალური სექტორის წარმომადგენელ ორგანიზაციებთან კონსულტაციის გამართვის სურვილი გააჩნია, იმ თემატიკის შინაარსის თაობაზე, რომელსაც სამაუწყებლო სამსახურის ამუშავების მოსურნე პირი ან ორგანო, შესაბამის სამსახურს წარუდგენს, რათა ამ პროექტის წინასწარი შესწავლა და მისი ზეგავლენის შეფასება გახდეს შესაძლებელი. ეს აგრეთვე შეიძლება იყოს სამსახური ან ხელისუფლების ორგანო, რომელსაც სურვილი აქვს, რომ სამაუწყებლო სამსახურის მიერ წარმოდგენილი ფინანსური დოკუმენტების გადამოწმება (გამჭვირვალობის წესების გამოყენების თვალსაზრისით) რომელიმე სხვა სპეციალიზებულ სამსახურს ან ორგანოს დაავალოს. იმისათვის, რომ ამგვარი კონსულტაციები შესაძლებელი გახდეს, ალბათ, სასარგებლო იქნება, რომ ამ პროცესთან დაკავშირებული დებულებები ეროვნულ კანონმდებლობაში იქნეს შეტანილი. თუმცა, იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ პირებს ან ხელისუფლების ორგანოებს, რომლებიც ინფორმაციის წყაროს წარმოადგენენ, კანონიერი ინტერესები გააჩნიათ, რომლებიც შეიძლება რისკის ქვეშ აღმოჩნდეს, რაც მათ მიერ მესამე მხარეებისათვის შეზღუდული ინფორმაციის მიწოდებას ამართლებს, გარეგანი გამჟღავნების შესაძლებლობების საზღვრები მკაფიოდ უნდა იქნეს დადგენილი. უფრო მეტიც, გამჟღავნების შესაძლებლობები მკაცრად უნდა შემოიფარგლოს მხოლოდ იმით, რაც ამ ფუნქციის აღმასრულებელი სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოების გამართული მუშაობისათვის არის საჭირო და ნათლად განსაზღვრული პროცედურების ჩარჩოებში უნდა ჩატარდეს. და ბოლოს, თუკი გამჟღავნების აუცილებლობა გარდაუვალი გახდება, ამ პროცედურასთან დაკავშირებულ პირებს ან ხელისუფლების ორგანოებს წინასწარ უნდა გაეგზავნოთ შეტყობინება, რათა მათ შესაძლებლობა მიეცეთ წინასწარი კომენტარები გააკეთონ, ან ზოგიერთი მონაცემის მესამე მხარეებისათვის გადაცემაზე უარის თქმის უფლება დაიტოვონ.

III. კომენტარები №6 სახელმძღვანელო პრინციპთან დაკავშირებით, რომელსაც პრესის სექტორში მედიის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა შეუძლია

41. როგორც ეს შესავალში აღინიშნა, დებულებები, რომლებიც პრესის სექტორში გამჭვირვალობის შესახებ ეროვნულ კანონმდებლობაში შეიძლება იქნეს შეტანილი, არ შეიძლება იმ დებულებების ანალოგიური იყოს, რომლებიც სამაუწყებლო სექტორში გამოიყენება. ეს გარემოება იმ ფაქტის გამო არის გამოწვეული, რომ ინფორმაციის გამჟღავნების პროცედურები არ შეიძლება ორივე სექტორში ერთნაირი იყოს, იმის გათვალისწინებით, რომ პრესის საწარმოს შექმნა, სამაუწყებლო სამსახურისაგან განსხვავებით, არ შეიძლება დაექვემდებაროს სალიცენზიო სისტემას.

42. ეროვნულ კანონმდებლობაში კონკრეტული დებულებების ჩამატებასთან ერთად, მეორე შესაბამისმა შესაძლებლობამ, რაც გამჭვირვალობის შესახებ თვითმარეგულირებელ ღონისძიებებს უკავშირდება, შეიძლება პრესის საწარმოების ინიციატივის ფორმა მიიღოს. თვითრეგულირებადობა შეიძლება ქცევის კოდექსების, პროფესიული წესდებებისა და სხვა ტიპის შეთანხმებების საშუალებით იქნეს დამკვიდრებული.

43. ინფორმაციის შინაარსი, რომელიც ეროვნული ხელისუფლების ორგანოებმა შეიძლება გაამჟღავნონ, როგორც მიზნების თვალსაზრისით, ასევე მასზე დადებული შეზღუდვების მიხედვითაც, შეიძლება განსხვავდებოდეს. რაც შეეხება მიზნებს, ზოგიერთმა ეროვნული ხელისუფლების ორგანომ შეიძლება მოისურვოს, რომ პრესის საწარმოებისათვის გამჭვირვალობის საკმაოდ მაღალი ხარისხი დააწესოს, რაც სხვადასხვა მიზეზით შეიძლება იყოს განპირობებული (მაგალითად, პრესის სექტორში არ არსებობს სტრუქტურა, რომელიც საზოგადოებრივ სამაუწყებლო რომელსაც პლურალიზმის დამკვიდრება ძალუძს). ეროვნული ხელისუფლების სხვა ორგანოებს შეიძლება მხოლოდ სურდეთ, რომ პრესის საწარმოები გამჭვირვალობის გარკვეულ მინიმალურ წესებს მაინც დაუქვემდებარონ, განსაკუთრებით იმ მიზნით, რომ პრესის სექტორში უფრო ფართე ბაზარზე მიუწვდებოდეთ ხელი. რაც შეეხება შეზღუდვებს, უნდა აღინიშნოს, რომ ხელისუფლების ზოგიერთ ორგანოს გამჭვირვალობის წესების დაწესების ძალაუფლება საერთოდ არ გააჩნია.

44. ინფორმაციის მეოთხე კატეგორიის გარდა, ინფორმაცია, რომელიც პრესის სექტორში გამჟღავნების ქვემდებარე შეიძლება იყოს, შინაარსით ფუნდამენტურად არ განსხვავდება იმ ინფორმაციისაგან, რომელიც სამაუწყებლო სექტორში მოიაზრება. კომენტარები, რომლებიც ქვემოთ არის მოცემული, პრესაში იმ შესაძლო თვისებების აქცენტირებისათვის არის გამიზნული, რომლებიც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული სამაუწყებლო სექტორთან შედარებისას.

ინფორმაციის პირველი კატეგორია

45. ინფორმაცია, რომელიც ამ პირველი კატეგორიის თანახმად, გამჟღავნებას შეიძლება ექვემდებარებოდეს, მაშინ შეიძლება იქნეს მისადაგებული, როდესაც ბეჭდვითი სტრუქტურა იურიდიულ პირს წარმოადგენს. იქ, სადაც სტრუქტურას კომპანიის ფორმა აქვს, ვინაობის გამჟღავნების მოთხოვნა შეიძლება აგრეთვე ყველა აქციონერზე გავრცელდეს, ან პირიქით, მხოლოდ იმ პირებით შემოიფარგლოს, რომლებსაც კომპანიის კაპიტალში მნიშვნელოვანი წილი გააჩნიათ. მნიშვნელოვანი წილი, კაპიტალის გარკვეული პროცენტის ფლობით (მაგალითად, აქციონერები, რომლებიც კაპიტალის 10%-ზე მეტს ფლობენ) ან აქციონერების მოცემული რაოდენობის დასახელებით (მაგალითად, ხუთი ძირითადი აქციონერი) შეიძლება განისაზღვროს. იმ აქციებთან ერთად, რომლებზეც საგამომცემლო სტრუქტურაში საკუთრების წილი მოდის, გამჭვირვალობის მოთხოვნა შეიძლება იმ პირებზეც გავრცელდეს, რომლებსაც, კონტრაქტისან რაიმე სხვა უფლებების თანახმად, სტრუქტურის მართვის ან მისი მუშაობის შეფასების უფლებამოსილება გააჩნიათ. საბოლოოდ, ეს მოთხოვნა არა მხოლოდ იმ აქტების შემთხვევაში შეიძლება იქნეს გამოყენებული, რომელთა საფუძველზეც საკუთრების წილის ან მენეჯმენტის განხორციელების ან სტრუქტურის ფუნქციონირების შეფასების უფლების მინიჭება ხდება, არამედ იმ აქტებთან დაკავშირებითაც, რომელთა საფუძველზეც შესაძლებელია, რომ ამ უფლებების მინიჭების უფლებამოსილება მომავალში განხორციელდეს (მაგალითად, დაპირება სათაურის ექსპლუატაციის უფლების გაყიდვის ან გადაცემის თაობაზე).

ინფორმაციის მეორე კატეგორია

46. ინფორმაცია, რომელიც მეორე კატეგორიის კონტექსტში გამჟღავნებას შეიძლება ექვემდებარებოდეს, გამჭვირვალობის დამყარებისათვის არის გამიზნული იმ ინტერესებთან მიმართებაში, რომლებიც საგამომცემლო სტრუქტურებს პრესაში (ან პირებს ან ორგანოებს, რომლებიც ამ სტრუქტურის ნაწილებს წარმოადგენენ), ან სხვა ტიპის მედიაში გააჩნიათ (საშინაო ან საგარეო). ეს, უწინარეს ყოვლისა, სხვა საგამომცემლო კომპანიების კაპიტალში მონაწილეობას ეხება. თუმცაღა, ეს შეიძლება, რომ სამაუწყებლო კაპიტალში პრესის საწარმოების ინტერესებსაც მიესადაგოს (რადიო, ტელევიზია), ისე რომ, მედიისა და მულტიმედიის კონცენტრაციის პირობებში, საკუთრების პრაქტიკის დამკვიდრება აგრეთვე მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს. ეს დებულებები შესაძლოა იმ საწარმოებში არსებულ ინტერესებზეც ვრცელდებოდეს, რომლებიც თავიანთ საქმიანობას მომიჯნავე დარგებში აწარმოებს (მაგალითად, იმ ფირმების კაპიტალში მონაწილეობა, რომლებიც სხვა ტიპის პრესის ან სამაუწყებლო მედიის სარეკლამო ასპექტზე პასუხისმგებლები არიან). და ბოლოს, გამჭვირვალობის მოთხოვნა შეიძლება გაფართოვდეს იქ, სადაც ეს მიზანშეწონილია და დასაშვებია, რომ იმ ეკონომიკური სექტორების აქციებიც მოიცვას, რომლებსაც მედიის სექტორთან კავშირი არ გააჩნია.

ინფორმაციის მესამე კატეგორია

47. უპრიანი იქნებოდა იმ ხალხის ან ორგანოების ვინაობის დადგენა, რომლებსაც ერთი ან მეტი გაზეთისა თუ გამოცემისათვის პასუხისმგებელი საგამომცემლო საწარმოს ზემოხსენებული მმართველების გარდა, ამ უკანასკნელთა საგამომცემლო პოლიტიკაზეც მნიშვნელოვანი ზეგავლნა გააჩნიათ. ამგვარი ზეგავლენის განხორციელება, მაგალითად, რეკლამის განმთავსებლებს შეუძლიათ. საკითხები, რომლებსაც ზეგავლენის ძალის შესახებ წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის 30-ე და 33-ე პუნქტებში შევეხეთ, ამ მონაკვეთში იგივენაირად წამოიჭრება, მაშინაც კი, როდესაც ზეგავლენის ეს ძალა სრულიად ნათლად ვლინდება (ამგვარად, საგამომცემლო მასალებით მომარაგების შედეგად ზეგავლენის მოხდენა, უპირატესად, შესაფერისი არ იქნება).

ინფორმაციის მეოთხე კატეგორია

48. ხდება ხოლმე, რომ ნაბეჭდი გამოცემების საქმიანობა საგამომცემლო პოლიტიკიდან გამომდინარე განცხადებებით ან პოლიტიკური ორიენტაციით არის ნაკარნახევი (სარედაქციო წესდებები და ა.შ.). ამგვარი განცხადებების გამჟღავნება, შესაძლოა, შესაფერისი საშუალება აღმოჩნდეს ერთ-ერთი უმთავრესი მიზნის - გამჭვირვალობის -მისაღწევად, რაც საზოგადოებას საშუალებას მისცემს მედიის მიერ მოწოდებული ინფორმაციის ღირებულება ამ ორგანოს საგამომცემლო პოლიტიკის მკაფიო ცოდნიდან გამომდინარე შეაფასოს.

ინფორმაციის მეხუთე კატეგორია

49. საჯარო ხელისუფლების ორგანოების წინაშე ამ კატეგორიის ინფორმაციის გამჟღავნება ორ კონკრეტულ სიტუაციაში შეიძლება იყოს გამართლებული. პირველი: გამჟღავნება შეიძლება გახდეს საშუალება იმ სამსახურების ან ხელისუფლების ორგანოებისათვის, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან, რომ პრესის საწარმოებს უშუალო დახმარება გამოუყონ, რათა ამ დახმარების მინიჭებისათვის დადგენილი კრიტერიუმების საფუძველზე, განისაზღვროს ის საწარმოები, რომლებსაც ექნებათ ან არ ექნებათ ამგვარი დახმარების მოთხოვნის უფლება, იმისდა მიხედვით, თავიანთი ფინანსური მდგომარეობის შემოწმების ნებართვას მისცემენ მათ თუ არა. მეორე: გამჟღავნება შეიძლება აუცილებელი გახდეს ეროვნული ანტიკონცენტრაციული დებულებების შემთხვევაში, როდესაც ეს უკანასკნელი ზღვრებს აწესებს ბეჭდვითი პროდუქციის ცირკულაციისა და საქონელბრუნვისათვის, რომლის მიღმაც კონცენტრაციის ოპერაცია ან აკრძალული ხდება, ან ისევ წინა უფლებამოსილების ჩარჩოებში მოექცევა. ინფორმაციის გამჟღავნებამ, კომპეტენტურ სამსახურებს ან ხელისუფლების ორგანოებს შეიძლება საშუალება მისცეს, რომ შეამოწმონ, ეს ზღვარი უკვე მიღწეულია თუ არა. უნდა აღინიშნოს, რომ ამგვარი ინფორმაციის მიწოდება შეიძლება კანონის სხვადასხვა განშტოებებში განხორციელდეს (კანონისაერთო კომპანიების შესახებ ან კანონი მედიის შესახებ).

50. აგრეთვე სასარგებლო შეიძლება აღმოჩნდეს ამ ინფორმაციის საზოგადოებისათვის მიწოდება, რადგან ამით მას საშუალება მიეცემა პრესის საწარმოების ფლობაში შესაძლებელი ცვლილებები განჭვრიტოს, რაც გამოცემების ცუდი ფინანსური შედეგების გამო შეიძლება მოხდეს. ამავდროულად, გათვალისწინებული უნდა იყოს რისკები, რაც შეიძლება მოჰყვეს საზოგადოებისათვის ამგვარი ინფორმაციის გამჟღავნებას (იხ. წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის პუნქტი 11).

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1966 წლის 3 მაისს, 98-ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის პირობათა თანახმად, ხაზგასმით აღნიშნავს რა, რომ მასმედიის თავისუფლება და ჟურნალისტური საქმიანობის დაუბრკოლებლად განხორციელება ნებისმიერი დემოკრატიული საზოგადოებისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე საკითხს წარმოადგენს (განსაკუთრებით საზოგადოების ინფორმირების თვალსაზრისით) აზრებისა და შეხედულებების თავისუფლად ჩამოყალიბებისა და გამოხატვისათვის, ასევე საჯარო ხელისუფლების ორგანოების საქმიანობის შესწავლისათვის;

ადასტურებს რა, რომ მედიის თავისუფლება და ჟურნალისტური საქმიანობის დაუბრკოლებლად განხორციელება პატივისცემით უნდა სარგებლობდეს კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში, რამდენადაც ამგვარ სიტუაციებში საზოგადოებრივი საქმეების თაობაზე ინფორმირებულობა და საჯარო ხელისუფლების ორგანოთა და სხვა მხარეების საქმიანობის შეფასების უფლება ცალკეული პირებისათვის, ისევე როგორც ზოგადად მთელი საზოგადოებისათვის განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს;

ხაზგასმით აღნიშნავს რა, რომ ჟურნალისტურ საქმიანობასა და მთლიანად მასმედიას უმნიშვნელოვანესი როლი აკისრია საზოგადოების ინფორმირებაში კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში ეროვნული და საერთაშორისო კანონმდებლობის დარღვევისა და ადამიანთა განსაცდელის ფაქტების შესახებ და მიუთითებს რა იმ ფაქტზე, რომ ამით მათ შეუძლიათ დახმარება გაწიონ ასეთ დარღვევათა და განსაცდელთა პრევენციაში;

აღნიშნავს რა, რომ ამგვარ სიტუაციებში მასმედიის თავისუფლებასა და ჟურნალისტური საქმიანობის თავისუფლად და დაუბრკოლებლად განხორციელებას სერიოზული საფრთხე შეიძლება დაემუქროს და ჟურნალისტები ხშირად დგებიან თავიანთი სიცოცხლისა და ფიზიკური ჯანმრთელობისათვის საზიანო საფრთხის წინაშე, ასევე განიცდიან გარკვეულ შეზღუდვებს თავისუფალი და დამოუკიდებელი რეპორტაჟების გადაცემაზე; აღნიშნავს რა, რომ ჟურნალისტების ფიზიკურ უსაფრთხოებაზე თავდასხმები და რეპორტაჟების წაყვანაზე დაწესებული შეზღუდვები სხვადასხვა ფორმებს იღებს, დაწყებული კუთვნილი საკომუნიკაციო საშუალებების წართმევიდან დამთავრებული მათი შეურაცხყოფით, დაპატიმრებითა და ფიზიკური განადგურებით;

კვლავაც ადასტურებს რა ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო აქტების მნიშვნელობას როგორც ევროპულ, ასევე მსოფლიო დონეზე, რომლებიც კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში მომუშავე ჟურნალისტების დასაცავად არის გამიზნული, კერძოდ, ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია, სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტი და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;

კვლავაც ადასტურებს რა 1949 წლის 12 აგვისტოს ჟენევის კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის 79-ე მუხლის (მიღებულია 1977 წლის 8 ივნისს) მნიშვნელობას და უზრუნველყოფს, რომ ჟურნალისტები უნდა ჩაითვალონ სამოქალაქო პირებად და მათი დაცვაც შესაბამისად უნდა იქნეს განხორციელებული;

ითვალისწინებს რა, რომ ეს ვალდებულება აგრეთვე არასაერთაშორისო ხასიათის შეიარაღებულ კონფლიქტებსაც ეხება;

დარწმუნებულია რა, რომ არსებული გარანტიები კვლავ საჭიროებს დადასტურებას, რათა ისინი უკეთ გახდეს ცნობილი და საბოლოოდ დავრწმუნდეთ, რომ მათი პატივისცემა, შესაბამისად, ხორციელდება იმ მიზნით, რომ ამაღლდეს ჟურნალისტთა დაცვის ხარისხი კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში;

ხაზს უსვამს რა, რომ ამგვარ სიტუაციებში, ჟურნალისტთა საქმიანობაში ჩარევის შემთხვევები გამონაკლისს უნდა წარმოადგენდეს და მინიმუმამდე უნდა იქნეს დაყვანილი იმ პირობების მკაცრად გათვალისწინებით, რომლებსაც, შესაბამისად, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო აქტები ითვალისწინებს;

აღნიშნავს რა, რომ მედიის ორგანიზაციებს, პროფესიულ ორგანიზაციებსა და თავად ჟურნალისტებს აგრეთვე შეუძლიათ შეიტანონ წვლილი ჟურნალისტთა დაცვაში, სახელდობრ იმით, რომ პრაქტიკულ ზომებს მიიღებენ პრევენციული და თავდაცვითი ღონისძიებების განხორციელების თვალსაზრისით;

ითვალისწინებს რა, რომ წინამდებარე რეკომენდაციების მიზნებიდან გამომდინარე, ტერმინი „ჟურნალისტი“ აღქმულ უნდა იქნეს, როგორც მასმედიის ყველა წარმომადგენლის აღმნიშვნელი, სახელდობრ, ყველა მათგანის, რომლებიც ახალი ამბებისა და სხვა ინფორმაციის შეგროვებით, დამუშავებითა და გავრცელებით არიან დაკავებულნი, ოპერატორებისა და ფოტოგრაფების, ისევე როგორც ისეთი დამხმარე პერსონალის ჩათვლით, რომლებსაც მძღოლები და თარჯიმნები წარმოადგენენ;

რეკომენდაციას აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, რათა მათ:

1. თავიანთი ქმედებებისა და პოლიტიკის განხორციელებისას იხელმძღვანელონ ზოგადი პრინციპებით, რომლებიც კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში ჟურნალისტების მუშაობას ეხება და რომლებიც წინამდებარე რეკომენდაციის დანართშია ჩამოყალიბებული; ეს პრინციპები განურჩევლად და ნებისმიერი დისკრიმინაციის გარეშე უნდა იყოს გამოყენებული როგორც უცხო ქვეყნის კორესპონდენტების, ასევე ადგილობრივი ჟურნალისტების მიმართ;

2. ფართოდ გაავრცელონ წინამდებარე რეკომენდაცია, განსაკუთრებით მედიის ორგანიზაციებში, ჟურნალისტებსა და პროფესიულ ორგანიზაციებში, ისევე როგორც საჯარო ხელისუფლების ორგანოებსა და მათდამი დაქვემდებარებულ, როგორც სამოქალაქო, ასევე სამხედრო მოხელეებს შორის.

R (96) 4 რეკომენდაციის დანართი

კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში ჟურნალისტების დაცვის ძირითადი პრინციპები

თავი A: ჟურნალისტების ფიზიკური უსაფრთხოების დაცვა

პრინციპი 1

პრევენცია

1. მასმედიის დაწესებულებებს, ჟურნალისტებსა და პროფესიულ ორგანიზაციებს ფრიად მნიშვნელოვანი პრევენციული ღონისძიებების მიღება შეუძლიათ, რაც ხელს შეუწყობს ჟურნალისტების ფიზიკური უსაფრთხოების დაცვას. განხილულ უნდა იქნეს შემდეგი ღონისძიებები, რომლებიც კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში სახიფათო მისიებისათვის ადეკვატურ მომზადებას შეუწყობს ხელს:

a. პრაქტიკული ინფორმაციისა და ტრენინგების უზრუნველყოფა ყველა ჟურნალისტისათვის, განურჩევლად იმისა, იგი საშტატო მუშაკია თუ თავისუფალი ჟურნალისტის სტატუსით მოქმედებს; სწავლება გამოცდილი ჟურნალისტების, კომპეტენტური სპეციალისტებისა და შესაბამისი ორგანიზაციების, მაგალითად, პოლიციის ან შეიარაღებული ძალების, მიერ უნდა წარიმართოს;

b. ჟურნალისტებს შორის ინფორმაციის ფართოდ გავრცელება არსებული „გადარჩენისათვის აუცილებელი სახელმძღვანელო პრინციპების“ შესახებ;

c. ჟურნალისტებს შორის ინფორმაციის ფართოდ გავრცელება შესაბამისი დამცავი აღჭურვილობის ხელმისაწვდომობის შესახებ.

2. რამდენადაც ეს ღონისძიებები, უწინარეს ყოვლისა და უმეტესად, მედიის ორგანიზაციების, ჟურნალისტებისა და პროფესიული ორგანიზაციების პასუხისმგებლობის საგანს წარმოადგენს, წევრი სახელმწიფოების ხელისუფლების ორგანოებმა და კომპეტენტურმა სპეციალიზებულმა ორგანიზაციებმა, ინფორმაციის მიწოდების ან ტრენინგის თხოვნით მიმართავის შემთხვევაში, მზადყოფნა უნდა გამოთქვან თანამშრომლობაზე.

პრინციპი 2

დაზღვევა

1. კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში მომუშავე ჟურნალისტებს ადეკვატური დაზღვევა უნდა ჰქონდეთ ავადმყოფობის, დაზიანების, რეპატრიაციის ან სიკვდილის შემთხვევაში. მასმედიის ორგანიზაციებმა უნდა გააცნობიერონ, რომ დაზღვევის გაკეთება აუცილებელია იქამდე, სანამ მათ მიერ დაქირავებულ ჟურნალისტებს სახიფათო მისიებით გააგზავნიან. თვითდასაქმებულმა ჟურნალისტებმა საკუთარი დაზღვევა თავად უნდა უზრუნველყონ.

2. წევრმა სახელმწიფოებმა და მასმედიის ორგანიზაციებმა უნდა ეძიონ გზები იმისათვის, რათა დაზღვევა ყველა იმ ჟურნალისტისათვის გახდეს ხელმისაწვდომი, რომლებიც სახიფათო მისიების შესრულების გზას დაადგებიან და ეს შესაბამისი ხელშეკრულებების, ან კოლექტიური შეთანხმებების სტანდარტული მახასიათებელი უნდა გახდეს.

3. წევრი სახელმწიფოების მედიის ორგანიზაციებმა და პროფესიულმა ორგანიზაციებმა უნდა განიხილონ, რომ შექმნან სოლიდარობის ფონდი, რათა ჟურნალისტებს ან მათ ოჯახებს აუნაზღაურონ განცდილი ზიანი იმ შემთხვევებში, როდესაც დაზღვევა არასაკმარისია ან საერთოდ არ არსებობს.

პრინციპი 3

„ცხელი ხაზები“

1. სასწრაფო რეაგირების ცხელი ხაზი, რომელიც წითელი ჯვრის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ICRC) ეგიდით მუშაობს, ფასდაუდებელი აღმოჩნდა უგზო-უკვლოდ დაკარგული ჟურნალისტების აღმოსაჩენად. სხვა ორგანიზაციებმა, როგორიცაა: ჟურნალისტთა საერთაშორისო ფედერაცია (IFJ) და გამოხატვის თავისუფლების გაცვლის საერთაშორისო ორგანიზაცია (IFEX), წარმატებით აამუშავეს ცხელი ხაზები, რომლებშიც ფართოდ შუქდება ჟურნალისტებზე ფიზიკური თავდასხმისა და ჟურნალისტური თავისუფლების დარღვევის შემთხვევები, რითაც ისინი ცდილობენ საზოგადოების ყურადღების მიქცევას. მასმედიის ორგანიზაციებსა და პროფესიულ ორგანიზაციებს მოვუწოდებთ, გადადგან ნაბიჯები, რათა ცხელი ხაზები უფრო უკეთ გახდეს ცნობილი ჟურნალისტებისათვის. წევრმა სახელმწიფოებმა მხარი უნდა დაუჭირონ ამგვარ წამოწყებებს.

2. კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში მომუშავე ჟურნალისტებმა უნდა გაითვალისწინონ რჩევა, რომ საქმის კურსშიჩააყენონ (კონფიდენციალური ფორმით) ადგილობრივი წითელი ჯვრის ორგანიზაციები თავიანთი საველე ადგილსამყოფელის ან ოფისების შესახებ; ამით ისინი დიდად შეუწყობენ ხელს ცხელი ხაზების ეფექტურობის გაზრდას ჟურნალისტების მონახვაში ან მათი უსაფრთხოების გაუმჯობესებაში.

თავი B: კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში მომუშავე ჟურნალისტების უფლებები და სამუშაო პირობები

პრინციპი 4

ინფორმაცია, გადაადგილება და კორესპონდენცია

წევრი სახელმწიფოები აღიარებენ, რომ ჟურნალისტებს სრულად შეუძლიათ გამოიყენონ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით გარანტირებული უფლებები და ძირითადი თავისუფლებები, აგრეთვე შესაბამისი ოქმებითა და საერთაშორისო აქტებით (რომელთა მხარესაც ისინი წარმოადგენენ) დადგენილი უფლებები, მათ შორის:

a. უფლება მოიძიოს, გაავრცელოს და მიიღოს ინფორმაცია და იდეები მიუხედავად საზღვრებისა;

b. სახელმწიფოს შიგნით კანონიერად მყოფი ყველა პირის უფლება თავისუფლად გადაადგილდეს მოცემული ტერიტორიის ფარგლებში და ასევე საცხოვრებელი ადგილის თავისუფლად შერჩევის უფლება; აგრეთვე ნებისმიერი ქვეყნის დატოვების უფლება;

c. ყველა პირის უფლება პატივი სცენ მათ კორესპონდენციას, რა ფორმითაც არ უნდა იყოს იგი წარმოდგენილი.

პრინციპი 5

წყაროების კონფიდენციალურობა

კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში დიდი მნიშვნელობა

ენიჭება ჟურნალისტების მიერ გამოყენებული წყაროების კონფიდენციალურობას, ამიტომ წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ კონფიდენციალურობის პატივისცემა.

პრინციპი 6

საკომუნიკაციო საშუალებები

წევრმა სახელმწიფოებმა არ უნდა შეზღუდონ ჟურნალისტები საკომუნიკაციო საშუალებების გამოყენების თვალსაზრისით, ანუ ყველაფერ იმაში, რაც საერთაშორისო და ეროვნული ახალი ამბების, იდეებისა და კომენტარების გადაცემას უკავშირდება. მათ არ უნდა შეაყოვნონ ამგვარი გადაცემები და არც რაიმე სხვა ფორმით არ უნდა ჩაერიონ მათ განხორციელებაში.

პრინციპი 7

შეზღუდვების კონტროლი

1. დაუშვებელია მე-4 და მე-6 პრინციპებში ჩამოყალიბებულ უფლებებსა და თავისუფლებებში ჩარევა, გარდა იმ ჩარევებისა, რომლებიც განხორციელებულია ადამიანის უფლებათა აქტების შესაბამისი დებულებების თანახმად, როგორც ეს განმარტებულია მათი საზედამხედველო ორგანოების მიერ. ნებისმიერი ამგვარი ჩარევა:

- გათვალისწინებული უნდა იყოს კანონით და ჩამოყალიბებული გასაგები და ზუსტი ტერმინების მეშვეობით;

- მიმართული უნდა იყოს კანონიერი მიზნის მიღწევისაკენ, როგორც ეს ადამიანის უფლებათა აქტების შესაბამის დებულებებშია აღნიშნული; ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის თანახმად, ეროვნული უშიშროების დაცვის მიზნით, როგორც ამას ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო განმარტავს, თუმცაღა, ამგვარი კანონიერი მიზანი არ უნდა იყოს გაგებული, როგორც ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების შეზღუდვის ყოვლისმომცველი საფუძველი;

და

- აუცილებელი უნდა იყოს დემოკრატიულ საზოგადოებაში, რაც ნიშნავს იმას, რომ უნდა პასუხობდეს გადაუდებელ სოციალურ საჭიროებას და უნდა ემყარებოდეს შესაბამის მიზეზებს, აგრეთვე _ პროპორციული იყოს მისაღწევი მიზნისადმი.

2. ომის ან საგანგებო მდგომარეობის დროს, რომელიც ემუქრება ქვეყნის სიცოცხლეს და რომელიც ოფიციალურად არის გამოცხადებული, სახელმწიფოს მიერ უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის ვალდებულებებიდან გადახვევა მხოლოდ იმგვარად არის ნებადართული, რა დონითაც ამ ღონისძიებებს მკაცრად მოითხოვს შექმნილი მდგომარეობის სიმძიმე იმის გათვალისწინებით, რომ ისინი არ იქნება შეუსაბამობაში საერთაშორისო სამართლით ნაკისრ სხვა ვალდებულებებთან და არ დაუშვებს დისკრიმინაციას რასობრივ, კანის ფერის, სქესის, ენის, რელიგიურ ან სოციალური წარმოშობის ნიადაგზე.

3. წევრმა სახელმწიფოებმა თავი უნდა შეიკავონ ჟურნალისტების მიმართ რაიმე სახის შეზღუდვების დაწესებისაგან, როგორიცაა აკრედიტაციის ჩამორთმევა ან ქვეყნიდან გაძევება მხოლოდ იმის გამო, რომ ჟურნალისტი თავის პროფესიულ საქმიანობას ეწეოდა, მათი რეპორტაჟების შინაარსის გამო და მათი მედიის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციასთან დაკავშირებით.

პრინციპი 8

დაცვა და დახმარების აღმოჩენა

1. წევრმა სახელმწიფოებმა მითითება უნდა მისცენ თავიანთ სამხედრო და პოლიციურ ძალებს, რათა აღმოუჩინონ ჟურნალისტებს აუცილებელი და გონივრული დახმარება, როდესაც ისინი ამას მოითხოვენ, და მოეპყრან მათ, როგორც სამოქალაქო პირებს.

2. წევრმა სახელმწიფოებმა ჟურნალისტების დაცვა მათი უფლებების შეზღუდვის ქვეტექსტად არ უნდა გამოიყენონ.

პრინციპი 9

დისკრიმინაციის აკრძალვა

წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ ჟურნალისტებთან ურთიერთობაში, განურჩევლად იმისა, ჟურნალისტი ადგილობრივია თუ უცხოელი, საჯარო ხელისუფლების ორგანოები მოეპყრობიან მათ ყოველგვარი დისკრიმინაციისა და თვითნებობის გარეშე.

პრინციპი 10

ქვეყნის ტერიტორიაზე შეღწევა

1. წევრმა სახელმწიფოებმა ხელი უნდა შეუწყონ ჟურნალისტებს შესაბამის ტერიტორიაზე შეღწევაში ვიზისა და სხვა საჭირო დოკუმენტების სწრაფად გაცემის გზით.

2. წევრმა სახელმწიფოებმა ასევე ხელი უნდა შეუწყონ პროფესიული აღჭურვილობის იმპორტსა და ექსპორტს ქვეყნის ტერიტორიაზე.

პრინციპი 11

აკრედიტაციის სისტემების გამოყენება

ჟურნალისტების აკრედიტაციის სისტემები მხოლოდ იმ დონეზე უნდა იქნეს შემოღებული, რასაც მოცემული კონკრეტული სიტუაცია მოითხოვს. როდესაც აკრედიტაციის სისტემის ამუშავება მიზანშეწონილია, აკრედიტაცია, როგორც წესი, გაცემულ უნდა იქნეს. წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ:

a. აკრედიტაცია მოქმედებდეს კონფლიქტურ და დაძაბულ სიტუაციებში ჟურნალისტური საქმიანობის გასაადვილებლად;

b. ჟურნალისტური საქმიანობის განხორციელება და ჟურნალისტური თავისუფლებით სარგებლობა დამოკიდებული არ იყოს აკრედიტაციაზე;

c. აკრედიტაცია ჟურნალისტის თავისუფლად გადაადგილების უფლების ან ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის შესაზღუდად არ იყოს გამოყენებული; თუკი აკრედიტაციაზე უარის თქმა ზემოთ აღნიშნული უფლებების შეზღუდვას გამოიწვევს, მაშინ ეს შეზღუდვები მკაცრად უნდა შეესაბამებოდეს პირობებს, რომლებიც მე-7 პრინციპშია ჩამოყალიბებული.

d. აკრედიტაციის გაცემა ჟურნალისტების მხრიდან დათმობებზე წასვლის მოთხოვნაზე არ უნდა იყოს დამოკიდებული;მათ არ უნდა მოუხდეთ თავიანთი უფლებებისა და თავისუფლებების შეზღუდვა უფრო მეტად, ვიდრე ეს ზემოთ მოყვანილ მე-7 პრინციპშია ჩამოყალიბებული.

e. აკრედიტაციაზე უარის თქმის ნებისმიერი ფორმა, რომელიც ჟურნალისტის გადაადგილების ან მის მიერ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის შეზღუდვას გამოიწვევს, სათანადოდ დასაბუთებული და არგუმენტირებული უნდა იყოს.

თავი C: გამოძიება

პრინციპი 12

1. კონფლიქტურ ან დაძაბულ სიტუაციებში წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა გამოიძიონ ჟურნალისტების ფიზიკურ უსაფრთხოებაზე თავდასხმის ის შემთხვევები, რომლებიც მათი იურისდიქციის ფარგლებში ხდება. მათ სათანადოდ უნდა გაანალიზონ ჟურნალისტების, მედიის ორგანიზაციებისა და პროფესიული ორგანიზაციების მოხსენებები, რომელთა მეშვეობითაც ჟურნალისტები ცდილობენ, რომ ამგვარ თავდასხმებზე ყურადღება მიიპყრონ და ყველგან, სადაც ეს აუცილებელია, წევრმა სახელმწიფოებმა შესაბამისი რეაგირება უნდა მოახდინონ.

2. წევრმა სახელმწიფოებმა ძალისხმევა არ უნდა დაიშურონ, რათა პასუხი აგებინონ კანონის წინაშე იმათ, ვინც ამგვარ თავდასხმებს აწყობს, განურჩევლად იმისა, ეს აქციები წინასწარ დაგეგმილია, წაქეზებულია ან ჩადენილია იმ პირების მიერ, რომლებიც ტერორისტულ თუ სხვა რაიმე ტიპის ორგანიზაციებს ეკუთვნიან, თუ მათ მიერ, ვინც რომელიმე კონკრეტული მთავრობის სამსახურში იმყოფება ან კერძო პირებს ემსახურება.

3. სისხლის სამართლებრივ საქმეებში წევრმა სახელმწიფოებმა საჭირო ურთიერთდახმარება უნდა უზრუნველყონ, ევროპის საბჭოსა და სხვა შესაბამისი ევროპული თუ საერთაშორისო აქტების შესაბამისად.

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1996 წლის 11 სექტემბერს, მინისტრთა მოადგილეების 573-ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.b მუხლის პირობათა თანახმად, ითვალისწინებს რა, რომ ევროპის საბჭოს მიზანია მის წევრებს შორის უფრო მეტი ერთობის მიღწევა მათი საერთო მემკვიდრეობის იდეალებისა და პრინციპების დაცვისა და ცხოვრებაში გატარების მიზნით;

კვლავაც იხსენებს რა, რომ მედიის, მათ შორის მაუწყებლობის დამოუკიდებლობა, უმნიშვნელოვანესი წინაპირობაა დემოკრატიული საზოგადოების არსებობისათვის;

ხაზს უსვამს რა მნიშვნელობას, რომელსაც ის ანიჭებს მედიის დამოუკიდებლობისადმი პატივისცემას, განსაკუთრებით - მთავრობების მხრიდან;

კვლავაც იხსენებს რა, ამასთან დაკავშირებით, ევროპის საბჭოს წევრი სახელმწიფოების მთავრობების მიერ აღიარებულ პრინციპებს, რომლებიც ჩამოყალიბებულია გამოხატვისა დაინფორმაციის თავისუფლების შესახებ 1982 წლის 29 აპრილის დეკლარაციაში, განსაკუთრებით იმასთან დაკავშირებით, რომელიც ეხება მრავალფეროვანი მოსაზრებებისა და შეხედულებების ასახვისთვის აუცილებელი დამოუკიდებელი და ავტონომიური საკომუნიკაციო საშუალებების ფართო სპექტრის საჭიროებას;

კვლავ ადასტურებს რა საზოგადოებრივი მაუწყებლობის, როგორც პლურალისტური ურთიერთკავშირის უმნიშვნელოვანესი ფაქტორის როლს, რომელიც ხელმისაწვდომი უნდა იყოს ყველასათვის ეროვნულ თუ რეგიონალურ დონეზე და უნდა ხორციელდებოდეს ზოგადი ყოვლისმომცველი პროგრამების მეშვეობით, რომლებსიც მოიცავს ინფორმაციას, განათლებას, კულტურასა და გართობას;

კვლავაც იხსენებს რა 1994 წლის 7-8 დეკემბერს პრაღაში მასმედიის პოლიტიკის საკითხებზე ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე მონაწილე სახელმწიფოების წარმომადგენელთა მიერ №1 რეზოლუციით აღებულ ვალდებულებებს საზოგადოებრივი მაუწყებლობის მომავლის შესახებ, განსაკუთრებით კი, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დამოუკიდებლობისადმი პატივისცემის ვალდებულებას;

აღნიშნავს რა ევროპაში დამოუკიდებლობისა და საზოგადოებრივი მაუწყებლობის პრინციპების შემდგომი განვითარების, რომლებიც მოცემულია პრაღის ზემოხსენებულ რეზოლუციაში და განპირობებულია ევროპაში მომხდარი პოლიტიკური, ეკონომიკური და ტექნოლოგიური ცვლილებებით;

ითვალისწინებს რა, რომ ამ ცვლილებათა ჭრილში საზოგადოებრივი მაუწყებლობის დამოუკიდებლობა აშკარად უნდა იქნეს უზრუნველყოფილი ეროვნულ დონეზე იმ წესების საშუალებით, რომლებიც ეხება მისი საქმიანობის ყველა ასპექტს;

ხაზს უსვამს რა საჯარო სამაუწყებლო ორგანიზაციებისათვის გარეშე ნებისმიერი პირის ან ხელისუფლების ორგანოს მიერ ამ წესების მკაცრი დაცვის უზრუნველყოფის მნიშვნელობას, რეკომენდაციას აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს:

a. შეიტანონ თავიანთ შიდა კანონმდებლობაში ან საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მარეგულირებელ აქტებში დებულებები, რომლებიც უზრუნველყოფს მათ დამოუკიდებლობას წინამდებარე რეკომენდაციაზე თანდართული სახელმძღვანელო პრინციპების შესაბამისად;

b. გააცნონ ეს სახელმძღვანელო პრინციპები ხელისუფლების იმ ორგანოებს, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის ზედამხედველობაზე, აგრეთვე ასეთი ორგანიზაციების ხელმძღვანელ პირებსა და თანამშრომლებს.

R (96) 10 რეკომენდაციის დანართი

სახელმძღვანელო პრინციპები საზოგადოებრივი მაუწყებლობის დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის თაობაზე

I. ზოგადი დებულებები

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის მარეგულირებელი საკანონმდებლო ბაზა მკაფიოდ უნდა ადგენდეს მათ საგამომცემლო დამოუკიდებლობასა და ინსტიტუციონალურ ავტონომიას, განსაკუთრებით, ისეთ სფეროებში, როგორიცაა:

- პროგრამების განრიგის განსაზღვრა;

- პროგრამების კონცეფცია და წარმოება;

- ახალი ამბებისა და მიმდინარე მოვლენების ამსახველი პროგრამების რედაქტირება და წარმოდგენა;

- სამსახურის საქმიანობის ორგანიზაცია;

- სამსახურისათვის თანამშრომლების შერჩევა, სამუშაოდ აყვანა და მართვა;

- საქონლისა და მომსახურების შეძენა, დაქირავება, გაყიდვა და გამოყენება;

- ფინანსური რესურსების მართვა;

- ბიუჯეტის მომზადება და შესრულება;

- სამსახურის საქმიანობასთან დაკავშირებული სამართლებრივი აქტების თაობაზე მოლაპარაკება, მათი მომზადება და ხელის მოწერა;

- სამსახურის წარმოდგენა სასამართლო სამართალწარმოებისას, ისევე როგორც მესამე მხარეებთან მიმართებაში.

დებულებები, რომლებიც ეხება საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებისა და წესდებით გათვალისწინებული ორგანოების პასუხისმგებლობასა და მათზე ზედამხედველობას, მკაფიოდ უნდა იქნეს განსაზღვრული მარეგულირებელ საკანონმდებლო ბაზაში. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პროგრამული საქმიანობა არ უნდა ექვემდებარეობდეს რაიმე სახის ცენზურას. არანაირი სახის ა პრიორი კონტროლი არ უნდა ხორციელდებოდეს საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებზე გარეშე პირების ან ორგანოების მიერ, გარდა კანონით გათვალისწინებული გამონაკლისებისა.

II. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოები

1. კომპეტენციები

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის მარეგულირებელი საკანონმდებლო ბაზა უნდა ადგენდეს, რომ მხოლოდ მათი მმართველი საბჭოები არიან პასუხისმგებელნი თავიანთი ორგანიზაციის ყოველდღიურ საქმიანობაზე.

2. სტატუსი

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოების საქმიანობის სტატუსის, განსაკუთრებით კი, წევრობის მარეგულირებელი წესები, იმგვარად უნდა იქნეს განსაზღვრული, რომ თავიდან იქნეს აცილებული საბჭოს საქმიანობაში პოლიტიკური ან სხვა სახის ჩარევის რისკი.

წინამდებარე წესები, კერძოდ, უნდა ადგენდეს, რომ მმართველი საბჭოების წევრები ან ამ ფუნქციების შემსრულებელი პირები, რომლებიც პიროვნულად მოქმედებენ:

- თავიანთ ფუნქციებს ასრულებენ მკაცრად იმ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის ინტერესებიდან გამომდინარე, რომელსაც ისინი წარმოადგენენ და მართავენ;

- არ არიან ნებადართული, პირდაპირ ან ირიბად, შეასრულონ ფუნქციები, მიიღონ გასამრჯელო და ფლობდნენ წილს მედიის ან მასთან დაკავშირებული სექტორის სხვა საწარმოებში ან ორგანიზაციებში, თუკი ეს იწვევს ინტერესთა კონფლიქტს იმ ფუნქციებთან მიმართებაში, რომლებსაც ისინი ასრულებენ საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებში;

- არ არიან ნებადართული, მიიღონ რაიმე უფლებამოსილება ან ინსტრუქციები რომელიმე პირისგან ან ორგანოსგან, გარდა იმ ორგანოებისა ან ცალკეული პირებისა, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან შესაბამისი საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ზედამხედველობაზე კანონით გათვალისწინებული გამონაკლისი შემთხვევების შესაბამისად.

3. პასუხისმგებლობები

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოები ან ამ ფუნქციის შემსრულებელი ცალკეული პირები, რომლებიც მხოლოდ პიროვნულად მოქმედებენ, ანგარიშვალდებულნი არიან რა თავიანთი კომპეტენციების განხორციელებისას სასამართლოს წინაშე კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში, თავიანთი ფუნქციების განხორციელებისას ანგარიშვალდებულნი უნდა იყვნენ მხოლოდ თავიანთი საზედამხედველო ორგანოს წინაშე. ზემოხსენებული საზედამხედველო ორგანოების მიერ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის მმართველი საბჭოს წევრების ან ამ ფუნქციის შემსრულებელი პირების, რომლებიც პიროვნულად მოქმედებენ, წინააღმდეგ მიღებული ნებისმიერი გადაწყვეტილება, მათ მიერ მოვალეობებისა და ვალდებულებების დარღვევისათვის, შესაბამისად, უნდა იყოს დასაბუთებული და ექვემდებარებოდეს კომპეტენტურ სასამართლოში გასაჩივრებას.

III. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საზედამხედველო ორგანოები

1. კომპეტენციები

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის მარეგულირებელი საკანონმდებლო ბაზა მკაფიოდ და ზუსტად უნდა განსაზღვრავდეს საზედამხედველო ორგანოების კომპეტენციებს. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საზედამხედველო ორგანოები არ უნდა ახორციელებდნენ რაიმე სახის a priori კონტროლს პროგრამებთან დაკავშირებულ საქმიანობაზე.

2. სტატუსი

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საზედამხედველო ორგანოების საქმიანობის, განსაკუთრებით კი მათი წევრობის, მარეგულირებელი წესები, ისე უნდა განისაზღვროს, რომ თავიდან იქნეს აცილებული ორგანოების საქმიანობაში პოლიტიკური ან სხვა სახის ჩარევის რისკი.

კერძოდ, ეს წესები უნდა უზრუნველყოფდეს, რომ:

- საზედამხედველო ორგანოების წევრები ინიშნებოდნენ ღიად და პლურალისტული პრინციპების გათვალისწინებით;

- საზედამხედველო ორგანოების წევრები კოლექტიურად წარმოადგენდენ ზოგადად საზოგადოების ინტერესებს;

- საზედამხედველო ორგანოების წევრებს ეკრძალებათ, მიიღონ რაიმე უფლებამოსილება ან რაიმე მითითებები სხვა პირებისგან ან ორგანოებისგან იმათ გარდა, რომლებმაც ისინი დანიშნეს. ხსენებული უნდა ექვემდებარებოდეს საწინააღმდეგო ხასიათის დებულებებს, რომლებიც განსაზღვრულია კანონით, გამონაკლის შემთხვევებში;

- საზედამხედველო ორგანოების წევრები არ შეიძლება გათავისუფლებულ, დათხოვნილ ან შეცვლილ იქნენ თანამდებობაზე ყოფნის ვადაში რომელიმე პირის ან ორგანოს მიერ იმათ გარდა, რომლებმაც დანიშნეს ისინი, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც საზედამხედველო ორგანო ჯეროვნად დაადასტურებს, რომ მათ არ ძალუძთ თავიანთი ფუნქციების შესრულება, ან მათ ხელი ეშლებოდათ ამ ფუნქციების განხორციელებაში;

- საზედამხედველო ორგანოების წევრებს არ შეუძლიათ, პირდაპირ ან ირიბად, განახორციელონ ფუნქციები, მიიღონ გასამრჯელო ან გააჩნდეთ ინტერესები მედიის ან მასთან დაკავშირებული სექტორის სხვა საწარმოებში ან ორგანიზაციებში, თუ ეს იწვევს ინტერესთა კონფლიქტს იმ ფუნქციებთან მიმართებაში, რომლებსაც ის ასრულებს საზედამხედველო ორგანოში.

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საზედამხედველო ორგანოების წევრების მიერ გასამრჯელოს მიღების წესი უნდა განისაზღვროს ღიად და მკაფიოდ იმ ტექსტებში, რომლებიც არეგულირებს მათ საქმიანობას.

IV. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პერსონალი

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პერსონალის შერჩევა, დაწინაურება და თანამდებობიდან თანამდებობაზე გადაყვანა, აგრეთვე პერსონალის უფლებები და ვალდებულებები არ უნდა იყოს დამოკიდებული წარმომავლობაზე, სქესზე, შეხედულებებზე ან პოლიტიკურ, ფილოსოფიურ ან რელიგიურ მრწამსზე ან პროფკავშირების წევრობაზე.

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პერსონალი უზრუნველყოფილ უნდა იქნეს დისკრიმინაციის გარეშე, პროფკავშირებში წევრობის ან გაფიცვის უფლებით, იმ აკრძალვების გათვალისწინებით, რომლებიც დაწესებულია კანონით და უზრუნველყოფს საჯარო სამსახურის უწყვეტობას ან სხვა კანონიერი მიზეზების გამო.

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობისმარეგულირებელი საკანონმდებლო ბაზა მკაფიოდ უნდა აღნიშნავდეს, რომ ამ ორგანიზაციების პერსონალმა არ უნდა მიიღოს არავითარი მითითება ორგანიზაციის გარედან ცალკეული პირებისგან ან ორგანოებისგან, რომლებიც სამუშაოდ იყვანენ მათი ორგანიზაციის მმართველი საბჭოს თანხმობის გარეშე, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც საზედამხედველო ორგანოები მოქმედებენ თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში.

V. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დაფინანსება

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დაფინანსების წესები უნდა ემყარებოდეს პრინციპს, რომლის თანახმად, წევრი სახელმწიფოები ახორციელებენ და საჭიროების შემთხვევაში, ადგენენ შესაბამის, უსაფრთხო და გამჭვირვალე დაფინანსების ჩარჩოებს, რომლებიც საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციებს უზრუნველყოფს მათი საქმიანობის შესრულებისთვის აუცილებელი საშუალებებით.

იქ, სადაც საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დაფინანსება მთლიანად ან ნაწილობრივ ხორციელდება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ან ლიცენზიის გაცემის სანაცვლოდ შემოსული თანხიდან, უნდა გამოიყენებოდეს შემდეგი პრინციპები:

- საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების გარეთ მყოფი თანამდებობის პირების მიერ, ამ ორგანიზაციის დაფინანსებასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღების უფლება, არ უნდა გამოიყენებოდეს, პირდაპირ თუ ირიბად, როგორც ორგანიზაციის საგამომცემლო დამოუკიდებლობაზე ან ინსტიტუციონალურ ავტონომიურობაზე გავლენის ინსტრუმენტი;

- შენატანის ან ლიცენზიიდან მიღებული თანხის რაოდენობა ფიქსირებული უნდა იყოს შესაბამის საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციასთან კონსულტაციის შედეგად, მისი საქმიანობის ღირებულების ტენდენციის გათვალისწინებით და იმგვარად, რომ ორგანიზაციას სრულად შეეძლოს თავისი მრავალფეროვანი ამოცანების შესრულება;

- შენატანის ან ლიცენზიიდან მიღებული თანხის გადახდა ისე უნდა ხდებოდეს, რომ უზრუნველყოფილი იყოს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის უწყვეტი საქმიანობა და მას შეეძლოს ჩაბმულ იქნეს გრძელვადიან პროგრამებში;

- საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის მიერ შენატანის ან ლიცენზიიდან მიღებული თანხის გამოყენება არ უნდა არღვევდეს № 1 სახელმძღვანელო პრინციპში აღნიშნულ დამოუკიდებლობისა და ავტონომიურობის პრინციპს;

- თუკი შენატანიდან ან ლიცენზიის თანხიდან მიღებული შემოსავალი გადანაწილებულ უნდა იქნეს საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებს შორის, ეს ისე უნდა მოხდეს, რომ მისაღები ფორმით დაკმაყოფილდეს თითოეული ორგანიზაციის მოთხოვნილება.

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის ფინანსური ზედამხედველობის წესები არ უნდა ხელყოფდეს მის დამოუკიდებლობას პროგრამებთან დაკავშირებულ საქმიანობაში, როგორც ეს აღნიშნულია № 1 სახელმძღვანელო პრინციპში.

VI. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საპროგრამო პოლიტიკა

საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის საკანონმდებლო ბაზა მკაფიოდ უნდა ადგენდეს, რომ მათ უნდა უზრუნველყონ ახალი ამბების პროგრამებში ფაქტებისა და მოვლენების სამართლიანი ასახვა და წაახალისონ შეხედულებათა თავისუფალი ჩამოყალიბება.

ის შემთხვევები, როდესაც საზოგადოებრივ-სამაუწყებლო ორგანიზაცია ვალდებული იქნება, გადასცეს ოფიციალური ცნობა, განცხადება ან ინფორმაცია, ან გააშუქოს საჯარო ხელისუფლების ორგანოთა საქმიანობა ან მათ მიერ მიღებული აქტები ან გადაწყვეტილებები, ან საეთერო დრო დაუთმოს საჯარო ხელისუფლების ორგანოებს, უნდა განეკუთვნებოდეს კანონით ან დადგენილებებით განსაზღვრულ გამონაკლის შემთხვევებს.

ნებისმიერი ოფიციალური განცხადების დროს მკაფიოდ უნდა ითქვას, რომ ეს ოფიციალური განცხადებაა და მის გადაცემაზე პასუხისმგებლობა უნდა დაეკისროს ხელისუფლების მხოლოდ იმ ორგანოს, რომელიც ამგვარი განცხადების გადაცემას ავალდებულებს საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციას.

VII. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციებისთვის ახალ საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებზე ხელმისაწვდომობა

საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებს უნდა შეეძლოთ ახალი საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების ექსპლოატაცია და იმ შემთხვევებში, როდესაც მათ ამის უფლება აქვთ, ასეთ ტექნოლოგიათა გამოყენებაზე დაფუძნებული ახალი მომსახურების შემუშავება, რათა დამოუკიდებლად განახორციელონ კანონით განსაზღვრული ამოცანები.

შესავალი

1. გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლებით სრული და შეუზღუდავი სარგებლობა, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის თანახმად, გულისხმობს თავისუფალი, დამოუკიდებელი და პლურალისტური მედიის არსებობას პოლიტიკური პრინციპის შესაბამისად, რომელიც განმტკიცებულია ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის 1982 წლის 29 აპრილის დეკლარაციაში „გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ“. ჭეშმარიტი დემოკრატიის არსებობისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ეს მოთხოვნა თანაბრად ეხება პრესისა და სამაუწყებლო სექტორს, კერძოდ კი, ეხება რადიოსა და ტელევიზიის დიდ აუდიტორიას და იმ დიდ გავლენას, რომელიც მათ აქვთ საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებაზე.

2. კანონის ან სხვა აქტების (პირობათა ნუსხა, წესდებები, ლიცენზიები და სხვა) შესაბამისად გაცხადებული სპეციფიკური ამოცანების თანახმად, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები ყველაზე მეტ გავლენას ახდენენ, მედიის სააგენტოებს შორის, დემოკრატიული საზოგადოების ცხოვრებაზე. ამ კერძო თუ საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მახასიათებლები იმაში მდგომარეობს, რომ მათ უნდა წარმოადგინონ ახალი ამბების, საგანმანათლებლო, კულტურული და გასართობი პროგრამების ფართო სპექტრი, რომლებიც ასახავს საზოგადოებას და კერძოდ, პოლიტიკური, კულტურული და სოციალური ჯგუფების მოსაზრებებს, უმცირესობების ჩათვლით და სთავაზობენ სადისკუსიო პლატფორმას, რითაც ხელს უწყობენ ჭეშმარიტ დემოკრატიას. ამით ისინი განსხვავდებიან კომერციული სამაუწყებლო ორგანიზაციებისაგან, რომელთა პროგრამული პოლიტიკა მნიშვნელოვნად განისაზღვრება კომერციული სარგებლის მიღების იმპერატიული მოთხოვნით.

3. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები განსხვავდებიან აგრეთვე სახელმწიფოს მიერ მართვადი სამაუწყებლო ორგანიზაციებისგან იმით, რომ ისინი დამოუკიდებლად, ხელისუფლების ორგანოთა, კერძოდ, გარეშე საჯარო ხელისუფლების ორგანოთა ჩაურევლად ასრულებენ თავიანთ ამოცანებს. ეს თვისება გამოარჩევს მათ სახელმწიფო სამაუწყებლო ორგანიზაციებისგან. პრინცი პი, რომლის თანახმად, საზოგადოებრივი მაუწყებლები დამოუკიდებელნი და შესაბამისად, თავიანთი საქმიანობისთვის ანგარიშვალდებულნი არიან საზოგადოების წინაშე, უმნიშვნელოვანესია მათი ამოცანების შესასრულებლად, განსაკუთრებით, საინფორმაციო სფეროში.

4. იმ წვლილის შენარჩუნებისა და გაზრდის მიზნით, რომელიც საზოგადოებრივ მაუწყებლობას შეაქვს დემოკრატიული საზოგადოების ფუნქციონირებაში შეხედულებების, მოსაზრებებისა და კულტურათა პლურალისტური წარმოჩენის მეშვეობით, ევროპის საბჭოს რამდენიმეჯერ მიეცა შესაძლებლობა გამოეთქვა თავისი დაინტერესება ამ სექტორის განვითარებისათვის. შესაბამისად, 1986 წლის 9-10 დეკემბერს მასმედიის პოლიტიკის საკითხებზე ევროპული ქვეყნების მინისტრთა პირველ კონფერენციაზე მიიღეს ევროპაში საზოგადოებრივი და კერძო მაუწყებლობის თაობაზე რეზოლუცია, რომელშიც კონფერენციაზე წარმოდგენილმა მინისტრებმა ხაზი გაუსვეს თავიანთ „ერთგულებას, ხელი შეუწყონ საზოგადოებრივი მაუწყებლობის პრინციპებს“ იმის გათვალისწინებით, რომ „საზოგადოება დაინტერესებულია სრულმასშტაბიანი, მაღალი ხარისხის სატელევიზიო მომსახურებით, რომელიც მთლიანობაში ხელს უწყობს მოსაზრებების თავისუფალ ჩამოყალიბებასა და კულტურის განვითარებას“.

5. თუმცაღა, ახლად განვითარებულმა მთელმა რიგმა მოვლენებმა წამოჭრა საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურის სამომავლო პერსპექტივებისა და ზოგიერთ შემთხვევაში, სწორედ მისი დაცვის განხორციელების საკითხი. ერთი ასეთი მოვლენა, და არცთუ ყველაზე უმნიშვნელო, იყო ევროპის უმეტესი ქვეყნების სამაუწყებლო სექტორში კერძო საწარმოების შეღწევა. ამ მარეგულირებელ და ეკონომიკურ ტენდენციასთან ერთად, 1980-იან წლებში, საკაბელო და თანამგზავრულ გადაცემებთან, ხოლო სულ უკანასკნელ ხანს ციფრულ ტექნოლოგიებთან ერთად წინა პლანზე გამოვიდა ტექნოლოგიური ცვლილებები. საბოლოოდ, 1989 წლიდან მოყოლებული, ცენტრალური და აღმოსავლეთი ევროპის ქვეყნებში დემოკრატიის შემოჭრამ განაპირობა ადრე არსებული სახელმწიფო სამაუწყებლო ორგანიზაციების ჭეშმარიტად საზოგადოებრივ ორგანიზაციებად გარდაქმნის საკითხი.

6. ამ სხვადასხვა ცვლილებამ უბიძგა ევროპის საბჭოს, ხელახლა დაეგეგმა თავის მიმდინარე საქმიანობაში საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურების მომავლის საკითხი. ამან განაპირობა კიდევ ერთი რეზოლუციის მიღება საზოგადოებრივი მაუწყებლობის მომავლის შესახებ 1994 წლის 7-8 დეკემბერს პრაღაში მასმედიის პოლიტიკის საკითხებზე ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე. კონფერენციაში მონაწილე სახელმწიფოებმა რეზოლუციაში დაადასტურეს „თავიანთი მტკიცე განზრახვა, ხელი შეუწყონ და განავითარონ ძლიერი საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სისტემა“, რითაც უარი განაცხადეს მისი ინტერესთა სფეროდან გამორიცხვაზე.

7. ამ ფორმალურად გამოხატული მტკიცე განზრახვის მხარდასაჭერად, წევრმა სახელმწიფოებმა რეზოლუციაში განახორციელეს მთელი რიგი კონკრეტული ქმედებები, რათა უზრუნველეყოთ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურის შემდგომი მხარდაჭერა. ერთ-ერთი ასეთი ქმედება იყო „საზოგადოებრივი მაუწყებლობის დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფა პოლიტიკური და ეკონომიკური ჩარევისგან“. რამდენადაც ასეთი გარანტია მოქმედებს უმთავრესად საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ამოცანების, ორგანიზაციული მოწყობისა და საქმიანობის განმსაზღვრელი საკანონმდებლო და მარეგულირებელი ჩარჩოების შიგნით არსებული ხელსაყრელი დებულებების გაძლიერების მეშვეობით, წინამდებარე სახელმძღვანელო პრინციპების მიზანია აუცილებელ დებულებათა სასურველი შინაარსის შემოთავაზება, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის საკანონმდებლო ჩარჩოებისაგან, ან სტატუსისაგან, ამოცანებისა და სტრუქტურისაგან დამოუკიდებლად.

8. სახელმძღვანელო პრინციპების გამოყენებისას, პირველ რიგში, ყურადღება უნდა მიექცეს წევრ სახელმწიფოებში მედიის მარეგულირებელი უფლებამოსილი ორგანოების მრავალფეროვნებას. აუცილებელია აგრეთვე თითოეული სახელმწიფოს შიდა კანონების მოთხოვნათა გათვალისწინება, რაც, შესაძლოა, გარკვეულწილად სახელმძღვნელო პრინციპებით მოცულ სხვადასხვა საკითხს ეხებოდეს (მაგალითად, დებულებას სამოქალაქო ან სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის შესახებ, რომელიც შეიძლება შეეხოს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის მმართველი საბჭოს საქმიანობას; შრომითი კანონის ზოგადი წესების გამოყენებას თანამშრომელთა მიმართ; საგანგებო ვითარებაში ან ომის დროს კონსტიტუციური, საკანონმდებლო და მარეგულირებელი დებულებების შესაძლო გავლენას საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობაზე და სხვა). მსგავსად ამისა, სახელმძღვანელო პრინციპები უნდა გამოიყენებოდეს ქვეყნების უზენაესი სასამართლოების გადაწყვეტილებათა გათვალისწინებით, რომელთა იურისდიქცია ვრცელდება საკონსტიტუციო, სასამართლო და ადმინისტრაციულ სფეროებში, აგრეთვე, საერთაშორისო სამართლის შესაბამისად, წევრი სახელმწიფოების ვალდებულებების გათვალისწინებით. და ბოლოს, ჯეროვანი ყურადღება უნდა დაეთმოს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მრავალფეროვნებას, რაც, მაგალითად, იმაზეა დამოკიდებული, ახორციელებენ ისინი მომსახურებას ქვეყნის შიგნით თუ საერთაშორისო დონეზე.

I ზოგადი დებულებები

სახელმძღვანელო პრინციპი №1

9. მასმედიის პოლიტიკის საკითხებზე ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე მიღებულ რეზოლუციაში, რომელიც შეეხება საზოგადოებრივი მაუწყებლობის მომავალს, ნათქვამია, რომ „მონაწილე სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურების დამოუკიდებლობა პოლიტიკური და ეკონომიკური ჩარევისგან“. შესაბამისად, სახელმძღვანელო პრინციპი № 1 მოითხოვს, რომ საგამომცემლო დამოუკიდებლობისა და საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პრინციპები მკაფიოდ იყოს ჩამოყალიბებული ამ ორგანიზაციების საქმიანობის წარმმართველ საკანონმდებლო ბაზაში, იმისგან დამოუკიდებლად, არსებობენ ისინი კანონის სახით, რაც ჩვეულებრივად ხდება ხოლმე, თუ სხვა წესების ან აქტების სახით, როგორიცაა: წესდებები, შეთანხმებები ან ლიცენზიები. საგამომცემლო დამოუკიდებლობა ნიშნავს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების უფლებას, თავისუფლად და გარეშე ხელისუფლების ორგანოების ჩაურევლად განსაზღვრონ თავიანთი პროგრამების შინაარსი კანონით ან სხვა წესებით დადგენილ ჩარჩოებში, რათა დაიცვან კანონიერი უფლებები და ინტერესები (მაგ., საუბარია იმ სამაუწყებლო პროგრამების შეზღუდვებზე, რომლებსაც შეუძლიათ შეარყიონ ბავშვებისა და მოზარდების ფსიქიკა). ის აგრეთვე მოიცავს სხვადასხვა პროგრამების ხანგრძლივობას, რაც ექვემდებარება ამასთან დაკავშირებით არსებული საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის მარეგულირებელი წესდების ნებისმიერ პირობას, აგრეთვე პროგრამებში მონაწილე პირების შერჩევას.

10. საგამომცემლო დამოუკიდებლობა გულისხმობს, რომ ვერავითარი გარეშე ხელისუფლების ორგანო, საჯარო თუ კერძო, ვერ ჩაერევა საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის ყოველდღიურ საქმიანობაში, მაგალითად, ვერ განახორციელებს თავის ფინანსურ ძალაუფლებას. უნდა გვახსოვდეს, რომ რეზოლუციის პრინციპის თანახმად, რომელიც დაკავშირებულია საზოგადოებრივი მაუწყებლობის მომავალთან, „ყოველდღიური მართვა და საპროგრამო განრიგსა და პროგრამების შინაარსზე საგამომცემლო პასუხისმგებლობა მთლიანად მაუწყებლის კომპეტენციაში უნდა შედიოდეს“ და კიდევ, საგამომცემლო დამოუკიდებლობა გულისხმობს, რომ ამ ორგანიზაციების მმართველი საბჭოები, ისევე როგორც მათ მიერ დაქირავებული პერსონალი, უნდა სარგებლობდნენ გარკვეული მექანიზმებით შესაძლო ზეწოლისა და ჩარევისაგან თავის დასაცავად. ქვემოთ მოყვანილი სახელმძღვანელო პრინციპები იმ მიზნითაა შექმნილი, რათა ჩამოაყალიბონ ასეთი ზეწოლისა და ჩარევისაგან თავის დაცვის მექანიზმები.

11. სარედაქციო დამოუკიდებლობა უშუალოდ და მჭიდროდაა დაკავშირებული საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ინსტიტუციონალურ ავტონომიასთან, ანუ ამ ორგანიზაციების უფლებასთან, თავისუფლად განახორციელონ თავიანთი საქმიანობის ორგანიზაცია და მართვა იმ კანონების ან წესების ჩარჩოებში, რომლებიც ეხება მმართველი ან სამეთვალყურეო საბჭოების მუშაობის რეგულირებას. თუმცაღა, შესაძლებელია ინსტიტუციონალური ავტონომიის კონცეფციის სხვადასხვაგვარი ინტერპრეტაცია. სწორედ ამიტომ, მიზანშეწონილად ჩაითვალა №1 სახელმძღვანელო პრინციპში განსაზღვრულიყო, თუ სინამდვილეში რას გულისხმობს კონცეფცია.

ზედმეტია იმაზე საუბარი, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ინსტიტუციონალური ავტონომია არ გულისხმობს იმას, რომ საჯარო ხელისუფლების ორგანოებს შეუძლიათ განიხილონ მათი სტრუქტურული მოწყობა და ოპერატიული საქმიანობა, მაგალითად, იმ მიზნით, რომ მოაწესრიგონ მათი საქმიანობა გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ნებისმიერი ასეთი ცვლილება შეესაბამება სხვადასხვა სახელმძღვანელო პრინციპში ჩამოყალიბებულ პრინციპებს.

12. №1 სახელმძღვანელო პრინციპი შეიცავს იმ სხვადასხვა სფეროს არასრულ სიას, რომლებშიც სამაუწყებლო ორგანიზაციების მაკონტროლებელ ორგანოებს შეუძლიათ იმოქმედონ თავისუფლად, რომელიმე გარეშე ხელისუფლების ორგანოს ჩაურევლად. როგორც ზემოთაა აღნიშნული, ეს თავისუფლება არ გამორიცხავს გარკვეულ კონტროლს მმართველი საბჭოების მხრიდან, რაც უნდა ხორციელდებოდეს მათი საქმიანობის მარეგულირებელი კანონის ან სხვა აქტებით დადგენილი პროცედურების შესაბამისად. ქვემოთ მოცემული რამდენიმე სახელმძღვანელო პრინციპის მიზანია, განსაზღვროს ის შემთხვევები და გარემოებები, რომლებშიც ეს კონტროლი შეიძლება განხორციელდეს.

13. ინსტიტუციონალური ავტონომიის პრინციპით მოცული სხვადასხვა სფერო ქმნის ერთ მთლიანობას, რომლის ყოველი ნაწილი განუყოფელია დანარჩენისაგან. სხვაგვარად, მაუწყებელთა ინსტიტუციონალური ავტონომია და საგამომცემლო დამოუკიდებლობა არაეფექტური გახდებოდა მათ საქმიანობაში ირიბი ჩარევის გამო. ამდენად, სამაუწყებლო ორგანიზაციების თავისუფლებას, თავად განსაზღვრონ თავიანთი პროგრამული პოლიტიკა, დაგეგმონ და აწარმოონ საკუთარი პროდუქცია, სინამდვილეში საფრთხე დაემუქრებოდა იმ შემთხვევებშიც კი, როდესაც არსებობს მათი საქმიანობის წარმმართველი კანონები, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ისინი განსაზღვრავს ფინანსური მართვისა და სრული კანონიერი უფლებამოსილებების პრინციპებს.

სახელმძღვანელო პრინციპი №2

14. როგორც ზემოთ აღინიშნა, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სარედაქციო დამოუკიდებლობა და ადმინისტრაციული ავტონომია არ გულისხმობს, რომ ეს ორგანიზაციები პასუხისმგებელნი არიან იმაზე, თუ როგორ ასრულებენ თავიანთ ამოცანებს და როგორ იყენებენ რესურსებს, რომლებიც მათ, შეიძლება, ამ ამოცანების შესასრულებლად საზოგადოებამ გამოუყოს. ამდენად, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოები, რომლებიც, №4 სახელმძღვანელო პრინციპის თანახმად, პირადად აგებენ პასუხს ამ ორგანიზაციების ყოველდღიურ საქმიანობაზე, №7 სახელმძღვანელო პრინციპის თანახმად, თავიანთ საქმიანობაზე ანგარიშვალდებულნი არიან თავისივე მმართველი საბჭოს წინაშე.

15. ამ შიდა ზედამხედველობის გარდა, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები პასუხისმგებელნი უნდა იყვნენ სასამართლოს წინაშე, კერძოდ, პროგრამებში გამოხატული სხვადასხვა კანონიერი უფლებების შესაძლო ხელყოფისათვის, მაგალითად, პირის პირადი ცხოვრების ან ღირსების უფლების ხელყოფისათვის. გარკვეულ გარემოებებში, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები თავიანთი საქმიანობისთვის შეიძლება პასუხისმგებელნი იყვნენ არა მხოლოდ სასამართლოს, არამედ სხვა გარეშე უწყებების წინაშე იმ პირობით, რომ ეს დამოუკიდებელი უწყებებია. მაგალითად, ისინი შეიძლება ექვემდებარებოდნენ სამაუწყებლო სექტორში მარეგულირებელი უწყების ზედამხედველობას. მსგავსად ამისა, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურის ფინანსური მართვის მდგომარეობა შეიძლება შეამოწმოს სპეციალიზირებულმა უწყებამ ან სასამართლომ, რათა ნახოს, თუ როგორ იხარჯება გამოყოფილი საზოგადოებრივი თანხები.

16. საზოგადოებრივი მაუწყებლობის მომავლის შესახებ რეზოლუციის თანახმად, „საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურების კონტროლი და ანგარიშვალდებულება, განსაკუთრებით ამოცანების შესრულებისა და რესურსების გამოყენების თვალსაზრისით, შესაბამისი საშუალებებით უნდა იქნეს უზრუნველყოფილი“. ამასთან დაკავშირებით, საზოგადოებრივი მაუწყებლობის სამსახურების ანგარიშვალდებულების აღძვრის საფუძველი და პროცედურები მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული მათი საქმიანობის წარმმართველ კანონში. მიუხედავად ამისა, ის შეიძლება ზოგადად იყოს ჩამოყალიბებული და მოიხმობდეს სხვა დებულებებს, მაგალითად, სისხლის სამართლის კანონების სფეროდან.

17. რაც შეეხება იმას, თუ რის საფუძველზე შეიძლება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურები ანგარიშვალდებულნი იყვნენ გადაცემული პროგრამების შინაარსზე, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლი. მეორე მხრივ, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურის ფინანსური ზედამხედველობის ღონისძიებები უნდა შეესაბამებოდეს № 19 სახელმძღვანელო პრინციპის დებულებებს. და ბოლოს, რაც შეეხება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურის მმართველ საბჭოებს, უნდა მივმართოთ №7 და №8 სახელმძღვანელო პრინციპების დებულებებს.

18. ისევე როგორც ზემოხსენებული ხელისუფლების ორგანოების (სასამართლოები, საზოგადოებრივი მაუწყებლობის სფეროში მოქმედი მარეგულირებელი ორგანოები და სხვა) წინაშე, საზოგადოებრივი მაუწყებლები, საზოგადოებრივი მაუწყებლობის მომავლის შესახებ რეზოლუციის თანახმად, უშუალოდ საზოგადოების წინაშე უნდა იყვნენ ანგარიშვალდებულნი. ამ პრინციპის პრაქტიკული შედეგი ისაა, რომ საზოგადოებრივმა მაუწყებლებმა რეგულარულად უნდა გამოაქვეყნონ ინფორმაცია საკუთარი საქმიანობის თაობაზე, მაგალითად, წლიური ანგარიშის სახით.

საზოგადოებისადმი გამჭვირვალობის ეს მოთხოვნა ყოველთვის გასათვალისწინებელია, ვინაიდან ის მოიცავს არა მხოლოდ პროგრამულ მომსახურებას ან ჩვეულებრივ მომსახურებას, რომელიც აყალიბებს საზოგადოებრივი მაუწყებლების ძირითად საქმიანობას, არამედ აგრეთვე მათთან დაკავშირებულ საქმიანობას, რომელსაც ისინი შესაძლოა ახორციელებდნენ (მაგალითად, საზოგადოებასთან ან კერძო ასოციაციებთან დადებული შეთანხმებები, დაქვემდებარებული ან ერთობლივი საწარმოების ურთიერთობა საზოგადოებრივ ან კერძო ასოციაციებთან). და კიდევ, გამჭვირვალობის მოთხოვნა თანაბრად უნდა გამოიყენებოდეს პროგრამებისა და იმ საკითხებთან მიმართებაში, რომლებიც ეხება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურების მართვას.

19. უფრო მეტიც, საზოგადოებრივი მაუწყებლობის მომავლის შესახებ რეზოლუცია აღნიშნავს, რომ საზოგადოებრივმა მაუწყებლებმა უნდა შეიმუშაონ პროცედურები, რომელთა თანახმადაც, მაყურებელს და მსმენელს შეეძლებათ მათი საქმიანობის ეფექტურობის შეფასება. ამ მიზნით შეიძლება სხვადასხვა პროცედურების შედგენა: საინფორმაციო დღეების ორგანიზება და საზოგადოებასთან შეხვედრები, საგანგებო სატელეფონო ხაზის გაყვანა ან სხვა ტელესაკომუნიკაციო სამსახურის შემოღება, რომელიც საზოგადოებას საშუალებას მისცემს, კომენტარი გააკეთოს პროგრამებთან დაკავშირებით და სხვა.

სახელმძღვანელო პრინციპი №3

20. წინამდებარე პრინციპი ადგენს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურებისთვის დამოუკიდებლობისთვის ფუნდამენტური მნიშვნელობის პრინციპს. როგორიც არ უნდა იყოს გამოყენებული კონტროლი და პასუხისმგებლობის სფერო, გარეშე პირთათვის ან უწყებებისთვის შეუძლებელი უნდა იყოს რაიმე ფორმით წინასწარი კონტროლის განხორციელება, გარდა კანონით გათვალისწინებული განსაკუთრებული შემთხვევებისა. აქ ჩვენ უნდა განვასხვავოთ პროგრამული პოლიტიკის საკითხები საბიუჯეტო, საბუღალტრო და ფინანსური საქმიანობისაგან. რაც შეეხება პროგრამებთან დაკავშირებულ საკითხებს, მნიშვნელოვანია, რომ მასზე არავითარი ცენზურა არ ხორციელდებოდეს. ეს არ გამორიცხავს პროგრამებზე წინასწარი კონტროლის განხორციელებას განსაკუთრებით მნიშვნელოვან გარემოებებში (საზოგადოებრივი საფრთხე ომის დროს, რომელიც ეროვნულ უსაფრთხოებას ემუქრება), იმ პირობით, რომ ეს გარემოებები მკაფიოდაა ჩამოყალიბებული კანონში. წინასწარი კონტროლის ნებისმიერი ფორმა უნდა ხორციელდებოდეს ზუსტი პროცედურების თანახმად და სრულიად აუცილებელი უნდა იყოს დასახული მიზნის მისაღწევად. ცენზურის აკრძალვა არ ნიშნავს იმას, რომ სასამართლოებს არ შეუძლიათ გადაწყვეტილების გამოტანა საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურის წინააღმდეგ კონკრეტული პროგრამის შეჩერების მიზნით იმის საფუძველზე, რომ ის არ შეესაბამება დადგენილ სტანდარტებს (მაგალითად, იმ პროგრამების საეთერო დროზე დაწესებული სტანდარტები, რომლებსაც შეუძლია ზიანი მიაყენოს ბავშვისა და მოზარდის ფსიქიკას). რაც შეეხება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ფინანსურ ზედამხედველობას, წინასწარი კონტროლი მისაღებია მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ის დაკავშირებულია დანახარჯების კანონიერების შემოწმების აქტებთან №19 სახელმძღვანელო პრინციპის დებულებებით დადგენილ ჩარჩოებში.

II საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოები

21. უნდა ითქვას, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების არსებული სტრუქტურის შესაბამისად, მათი მმართველი საბჭოები შეიძლება შედგებოდნენ ან კორპორატიული ერთეულებისგან (ადმინისტრაციული საბჭოები, მმართველი საბჭოები და ა.შ.), ცალკეული პირებისაგან, რომლებიც დამოუკიდებლად მოქმედებენ (პრეზიდენტი, გენერალური დირექტორი, გენერალური ადმინისტრატორი და ა.შ.) ან ორივესგან ერთად. სახელმძღანელო პრინციპების გამოყენებისას არავითარი განსხვავება არ უნდა არსებობდეს მართვის კორპორაციულ ორგანოებსა და იმ ცალკეულ პირებს შორის, რომლებიც დამოუკიდებლად ასრულებენ ამ ფუნქციებს.

1. კომპეტენციები

სახელმძღვანელო პრინციპი №4

22. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ყოველდღიურ საქმიანობაზე პასუხისმგებელნი უნდა იყვნენ მხოლოდ მმართველი საბჭოები, აგრეთვე ამ ორგანიზაციებში პროგრამების შედგენის საკითხებზე პასუხისმგებელი სამსახურები ან პირები. იგულისხმება, რომ ეს პრინციპი, რომელიც, ერთი შეხედვით, თავისთავად ცხადი ჩანს, ზუსტად ადგენს, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ყოველდღიური საქმიანობის მართვაში ჩარევა ეკრძალება არა მხოლოდ ორგანიზაციის გარეთ მყოფ ყველა უწყებას, არამედ მის საკუთარ საზედამხედველო ორგანოებსაც. მართლაც, ძალზე მნიშვნელოვანია უფლებამოსილების მკაცრად გამიჯვნა მმართველ და სამეთვალყურეო საბჭოებს შორის იმისგან დამოუკიდებლად, თუ პირველის რა საქმიანობას უწევს ზედამხედველობას ეს უკანასკნელი.

23. ამ შემთხვევაშიც კი, დასაშვებია, რომ სამსახურის მართვასთან დაკავშირებული ზოგიერთი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი აქტი სამეთვალყურეო საბჭოს წინასწარ მოწონებას საჭიროებდეს, რამდენადაც ასეთი აქტები შესაბამისად განსაზღვრულია საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის წარმმართველი კანონებით, ისევე როგორც, მაგალითად, განსაკუთრებით დიდი ოდენობით ტექნიკური მოწყობილობის ან პროგრამების შეძენის კონტრაქტები.

2. სტატუსი

სახელმძღვანელო პრინციპი №5

24. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოების დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის მიზნით, მნიშვნლოვანია, რომ საბჭოები თავიანთი ფუნქციების განხორციელებისას არ მოხვდნენ რაიმე ფორმით პოლიტიკური ან სხვა სახის გავლენის ქვეშ, თუმცაღა, უნდა არსებობდეს თანხმობა იმის თაობაზე, რომ საზოგადოების მხრიდან საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის შესახებ აზრის გამოთქმა (წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის მე-19 პუნქტი) არ შეიძლება განიხილებოდეს ჩარევის ფორმად. ამიტომ, ასეთი საბჭოების საქმიანობის მისაღები წესები ისე უნდა განისაზღვროს, რომ არ მოხდეს რაიმე ამგვარი ჩარევა იმისგან დამოუკიდებლად, ეხება ეს საბჭოების დანიშვნას, მათ ფუნქციებსა და ა.შ. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს მმართველი საბჭოების წევრების დანიშვნას მაშინ, როდესაც ეს უკანასკნელნი კოლეგიალური ორგანოებია (ადმინისტრაციული საბჭოები, მმართველი საბჭოები და ა.შ.). მიუხედავად იმისა, რომ ასეთ ორგანოებში შეიძლება შედიოდნენ მთავრობისა და/ან პარლამენტის მიერ დანიშნული წარმომადგენლები, ასეთი წარმომადგენლები უპირატეს გავლენას არ უნდა ახდენდნენ მმართველ საბჭოზე (თავიანთი რაოდენობის ან მათთვის მინიჭებული განსაკუთრებული უფლებამოსილების გამო). ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ეს წარმომადგენლები თავიანთ ფუნქციებს ვის-à-ვის პოლიტიკური ხელისუფლებისგან სრულიად დამოუკიდებლად ასრულებდნენ. შესაძლოა უფრო მკაცრი პირობის დადგენაც, მაგალითად, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის მმართველი საბჭოს წევრობა შეუსაბამოა პოლიტიკურ მანდატთან ეროვნულ და/ან ევროპის რეგიონალურ ან ადგილობრივ დონეზე.

სახელმძღვანელო პრინციპი №6

25. საზოგადოებრივი მაუწყებლების დამოუკიდებლობის დაცვის მიზნით, მათი მმართველი საბჭოების წევრები, თუ ეს უკანასკნელნი კოლეგიალური ორგანოები ან ამ ფუნქციების აღმასრულებელი ცალკეული პირები არიან, თავიანთ ფუნქციებს მკაცრად უნდა ასრულებდნენ იმ ორგანიზაციის ინტერესების შესაბამისად, რომელსაც ისინი წარმოადგენენ. ისინი აგრეთვე უნდა მოქმედებდნენ საზოგადოებრივი ინტერესების შესაბამისად. ეს პრინციპი, რომელიც მიზნად ისახავს აარიდოს მმართველი საბჭოები გარკვეული ინტერესების გავლენის ქვეშ მოხვედრას, არ გამორიცხავს იმის შესაძლებლობას, რომ სახელმწიფოს წარმომადგენლები შეიძლება მონაწილეობდნენ საბჭოში იმის გათვალისწინებით, რომ ეს უკანასკნელნი, საკუთარი ფუნქციების ხასიათიდან გამომდინარე, ვალდებულნი არიან, წარმოადგენდნენ ზოგად ინტერესებს.

26. პოლიტიკური ჩარევის გარდა, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები, იმ რეზოლუციის თანახმად, რომელიც ეხება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურების მომავალს, დაცულ უნდა იყვნენ ყოველგვარი ეკონომიკური ჩარევისგან. შესაბამისად, № 6 სახელმძღვანელო პრინციპი ადგენს პრინციპს, რომლის თანახმად, ამ ორგანიზაციების მმართველ საბჭოებს ან შესაბამისი ფუნქციების განმახორციელებელ პირებს შეიძლება არ ჰქონდეთ ურთიერთობა მედიის ან მედიასთან დაკავშირებული სექტორის საწარმოებთან თუ ორგანიზაციებთან (სარეკლამო ფირმასთან, სატელეკომუნიკაციო კომპანიასთან ან სააგენტოსთან, პროდუქციის ან სამაუწყებლო მოწყობილობის მწარმოებლებთან, პროგრამების მწარმოებელ კომპანიებთან და სხვა), როდესაც ეს გამოიწვევდა ინტერესთა კონფლიქტს მათ მიერ მართვად საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციაში განსახორციელებელ ფუნქციებთან.

27. პირიქით, სახელმძღვანელო პრინციპი არ კრძალავს ფუნქციების სიმრავლეს იქ, სადაც ის არ იწვევს ინტერესთა კონფლიქტს (მაგალითად, როცა საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის მმართველი საბჭოს წევრი ასევე ასრულებს ფუნქციებს სხვა საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციაში, საზოგადოებრივ მაუწყებელთა კონსორციუმი ან კომპანია, რომელშიც საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაცია ინტერესებს იცავს შესაბამისი პირის წარმომადგენლობის მეშვეობით). თუმცაღა, სახელმწიფოებს შეუძლიათ დააწესონ უფრო მკაცრი პირობები, რაც გულისხმობს ფუნქციების ნებისმიერი სიმრავლის აკრძალვას იმ შემთხვევაშიც, როცა ეს არ იწვევს ინტერესთა კონფლიქტს. №6 სახელმძღვანელო პრინციპი არ შეიცავს მედიის ან მასთან დაკავშირებული სექტორების კომპანიებში მმართველი საბჭოების წევრების აქციონერობის საკითხს. ყოველმა სახელმწიფომ თავად უნდა განსაზღვროს ამ შემთხვევაში სპეციფიკური აკრძალვების შემოღება, რათა არ დაუშვას შესაძლო ინტერესთა კონფლიქტი.

28. კონკურენტული ან თანამდებობრივი ფუნქციების შემთხვევაშიც, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის მმართველმა საბჭოებმა ან შესაბამისი ფუნქციების აღმასრულებელმა პირებმა, შესაძლოა, დაკარგონ თავიანთი დამოუკიდებლობა ხელისუფლების გარეშე ორგანოების ჩარევის შედეგად, რაც, შესაძლებელია, განხორციელდეს დავალებების ან სპეციფიკური მითითებების მიცემის გზით იმასთან დაკავშირებით, თუ რა სახით უნდა იქნეს განხორციელებული მომსახურება. ასეთი გარე ჩარევა კატეგორიულად და არაორაზროვნად უნდა აიკრძალოს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის საქმიანობის მარეგულირებელი აქტებით. ასეთი რამ მხოლოდ კანონით დაშვებულ გამონაკლის შემთხვევებში უნდა იყოს შესაძლებელი. ეს გამონაკლისი შემთხვევები შეიძლება მოიცავდეს, მაგალითად, შესაბამისი სამაუწყებლო ორგანიზაციისადმისასამართლოს მიერ გაცემულ ბრძანებას, რომლის თანახმად, პასუხის გაცემის უფლება ენიჭება პირს, რომელიც პროგრამის განმავლობაში იქნა მოხსენიებული. ისინი შეიძლება მოიცავდეს აგრეთვე განსაკუთრებით მძიმე გარემოებებს (ერის სიცოცხლის საფრთხე, ომის მდგომარეობა), რომელთა დროსაც საჯარო ხელისუფლების ორგანოებს შეუძლიათ მოუწოდონ საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებს, განახორციელონ გარკვეული ქმედებები ან თავი შეიკავონ მათი განხორციელებისაგან. გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა, №6 სახელმძღვანელო რინციპის მესამე აბზაცში მოცემული დებულება არ გულისხმობს იმას, რომ ხელისუფლების ორგანოებმა, რომლებიც შეიძლება წარმოადგენდნენ სახელმწიფოს მმართველ საბჭოში, მიიღონ მითითებები მათი დამნიშნავი ადმინისტრაციისგან, ვინაიდან, როგორც უკვე აღინიშნა, თავიანთი ფუნქციებიდან გამომდინარე, ისინი წარმოადგენენ ზოგად ინტერესებს.

3. პასუხისმგებლობები

სახელმძღვანელო პრინციპი №7

29. ეს სახელმძღვანელო პრინციპი აყალიბებს მნიშვნელოვან პრინციპს იმის თაობაზე, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოები შეიძლება ვალდებულნი იყვნენ, განხორცილებული ფუნქციების შესახებ ანგარიში ჩააბარონ როგორც შიდა (მაგალითად, სამეთვალყურეო საბჭო), ისე გარეშე (მაგალითად, საპარლამენტო კომისიები) კომპეტენტურ უწყებებს. სახელმძღვანელო მითითების მიზანია, არ მისცეს არც ერთ საჯარო უწყებას, რომელიც უშუალოდ ასეთი ძალაუფლებით არ არის აღჭურვილი, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობაში და დამოუკიდებლობაში ჩარევის საშუალება მათზე თვითნებური კონტროლის განხორციელების მეშვეობით. ზედმეტია იმის თქმა, რომ ეს არ ათავისუფლებს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველ საბჭოებს სასამართლოს წინაშე პასუხისმგებლობისგან როგორც საპროგრამო საქმიანობის წარმმართველი დებულებების დარღვევისათვის, ასევე, როდესაც საჭიროა, საბიუჯეტო,საბუღალტრო და ფინანსურ საქმიანობასთან დაკავშირებით.

სახელმძღვანელო პრინციპი №8

30. როგორც წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის მე-10 პუნქტში იქნა აღნიშნული, მნიშვნელოვანია, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოების წევრებმა ან პირებმა, რომლებიც მოქმედებენ პიროვნულად და ახორციელებენ ამ ფუნქციებს, ისარგებლონ გარკვეული გარანტიებით, კერძოდ, დაცულნი იყვნენ იმ რისკისგან, რომელიც შეიძლება გამოიწვიოს კომპეტენტური სამეთვალყურეო ორგანოების მიერ თვითნებურად მიღებულმა გადაწყვეტილებებმა (მაგალითად, სამეთვალყურეო ორგანოების გადაწყვეტილებამ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის გენერალური დირექტორის პოლიტიკური მოსაზრებით დათხოვნის შესახებ).

ამიტომ, ეს სახელმძღვანელო პრინციპი ადგენს ორ მოთხოვნას, რომლებიც აუცილებლად უნდა შესრულდეს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის მმართველი საბჭოების წევრის ან შესაბამისი ფუნქციების აღმსრულებელი პირის წინააღმდეგ გატარებული ნებისმიერი ქმედებისას, რომლებიც არღვევენ მათთვის მინიჭებულ უფლება-მოვალეობებს.

31. პირველ რიგში, ეს ღონისძიება იმგვარად უნდა იყოს დასაბუთებული, რომ შესაბამისმა პირმა ან პირებმა იცოდნენ საფუძვლები, რომლებიც ამართლებს ხსენებულ ზომას. საფუძვლების განმარტება საკმარისი უნდა იყოს იმისათვის, რომ ამომწურავად და ზუსტად დადგინდეს გასაჩივრებული მოქმედებები ან შესაძლო უმოქმედობა. ამიტომ, ის უბრალოდ საჩივრის ზოგად მონახაზს კი არ უნდა ადგენდეს, არამედ უნდა აღნიშნავდეს ზუსტ ფაქტებს, რომლებსაც შეიძლება არ დაეთანხმოს მოცემული პირი ან პირები. საჭიროების შემთხვევაში, განმარტებისთვის შეიძლება მივმართოთ შესაბამის კანონმდებლობას ან მარეგულირებელ აქტებს, რომლებიც ეხება ადმინისტრაციული გადაწყვეტილების მიღებას. მეორე რიგში, ეს ღონისძიება გასაჩივრებას უნდა ექვემდებარებოდეს შესაბამის სამოქალაქო, ადმინისტრაციულ ან ფინანსურ საქმეთა სასამართლოში. ძირითადი პრინციპი არ გამორიცხავს დამოუკიდებელი სასამართლო პროცედურების ჩატარებას.

III საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სამეთვალყურეო საბჭოები

1. კომპეტენციები

სახელმძღვანელო პრინციპი №9

32. როგორც ზემოთ აღინიშნა, მნიშვნელოვანია ის, რომ არ მოხდეს იურისდიქციის კონფლიქტი საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველ საბჭოებსა და სამეთვალყურეო ორგანოებს შორის, კერძოდ, თავიდან იქნეს აცილებული ამ უკანასკნელის გავლენა მართვის ფუნქციების აღსრულებაზე, რომლებიც მმართველმა საბჭოებმა სრულიად დამოუკიდებლად უნდა განახორციელონ, რაც მხოლოდ კანონით დადგენილ კონტროლს უნდა ექვემდებარებოდეს. შესაბამისად, სახელმძღვანელო პრინციპი ადგენს პრინციპს, რომლის თანახმად, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის საქმიანობის წარმმართველი პრინციპები მკაფიოდ და ზუსტად უნდა განსაზღვრავდეს მისი სამეთვალყურეო საბჭოს კომპეტენციებს.

რამდენადაც სახელმძღვანელო პრინციპები ეხება მხოლოდ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფას და არა მის საერთო ორგანიზაციულ მოწყობას, ისინი დაწვრილებით არ განსაზღვრავს იმას, თუ ზუსტად რაზე უნდა იყვნენ პასუხისმგებელნი ზემოთ აღნიშნული სამეთვალყურეო საბჭოები. ამდენად, ყოველ სახელმწიფოს თავად შეუძლია განსაზღვროს ეს პასუხისმგებლობა, რაც, ჩვეულებისამებრ, მოიცავს ამ მოცემული ორგანიზაციების მაკონტროლებელი ორგანოების დანიშვნას (ადმინისტრაციული საბჭო, პრეზიდენტი, გენერალური დირექტორი და სხვა), მისი მიზნების დამტკიცებასა და საქმიანობაზე ზედამხედველობას, კერძოდ, პროგრამებთან დაკავშირებით.

33. მიუხედავად ამისა, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სამეთვალყურეო საბჭოების პასუხისმგებლობა უნდა განისაზღვროს ზოგიერთი სახელმძღვანელო პრინციპის თანახმად. პირველ რიგში, სამეთვალყურეო საბჭოებს არ უნდა გააჩნდეთ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის ყოველდღიური საქმიანობის მართვის იურისდიქცია, რაც, №4 სახელმძღვანელო პრინციპის თანახმად, უშუალოდ და მხოლოდ მმართველი საბჭოების საქმეა, გარდა 23-ე პუნქტში ნახსენები გამონაკლისებისა. ამას გარდა, სამეთვალყურეო საბჭოზე დაკისრებული ვალდებულებები, პროგრამების შედგენის სექტორში, უნდა ეთანხმებოდეს №10 სახელმძღვანელო პრინციპის დებულებებს.

34. სამეთვალყურეო სამსახურებსა და მმართველ საბჭოებს შორის პასუხისმგებლობების მკვეთრი გამიჯვნა იმას როდი ნიშნავს, რომ მათ ერთმანეთთან ურთიერთობა არ უნდა ჰქონდეთ. პირიქით, ამან შეიძლება დიდი წვლილი შეიტანოს სამსახურის დამაკმაყოფილებელ მუშაობაში. ამიტომ, შესაძლოა, ღირდეს კიდეც საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის წარმმართველ სამართლებრივ აქტებში უ თიერთობების ფორმების განსაზღვრა. ასე მაგალითად, დებულებებში, რომლებიც სამეთვალყურეო საბჭოებს ანიჭებს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების შიდა წესების დადგენის უფლებას, სასარგებლო იქნებოდა განსაზღვრულიყო, რომ ეს წესები მიღებულია მმართველ საბჭოებთან კონსულტაციების შემდეგ. მსგავსად ამისა, დებულებებში, რომლებიც განსაზღვრავს სამეთვალყურეო საბჭოს შეკრების წესებს, სასარგებლო იქნებოდა იმის აღნიშვნა, რომ მმართველი საბჭოების ხელმძღვანელებს აქვთ მათზე დასწრების უფლება, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ამის წინააღმდეგ არსებობს სამეთვალყურეო საბჭოს გადაწყვეტილება. საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებს, საჭიროების შემთხვევაში, უნდა შეეძლოთ საკუთარი შიდა წესებისა და დებულებების შეცვლა. ამასთან ერთად, ისინი ვალდებულნი არიან, ამის შესახებ შეატყობინონ თავიანთ სამეთვალყურეო საბჭოებს.

სახელმძღვანელო პრინციპი №10

35. როგორც ზემოთ აღინიშნა, პროგრამული პოლიტიკა და პროგრამების წარმოება და შედგენა მხოლოდ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მმართველი საბჭოების საქმეა. შესაბამისად, ასეთი ორგანიზაციების სამეთვალყურეო ორგანოებს არავითარ შემთხვევაში არ შეუძლიათ პროგრამულ პოლიტიკაზე რაიმე ა პრიორი კონტროლის განხორციელება. ეს არ გამორიცხავს იმას, რომ ისინი შეიძლება მოწოდებულნი იყვნენ მმართველი საბჭოებისთვის პროგრამული პოლიტიკის საკითხებში რჩევა-დარიგების მიცემისათვისა და შესაძლოა, ამ სფეროში დახმარებისთვისაც კი. ამ ორგანოებს, შესაძლოა, ჰქონდეთ პროგრამული პოლიტიკის სტანდარტის ან სტრატეგიის დადგენის (მაგალითად, შინაარსისა და შესაბამისობის თვალსაზრისით) და ასეთი სტანდარტის გამოყენების ზედამხედველობის კომპეტენციაც კი.

36. კვლავაც უნდა გვახსოვდეს, რომ ზოგიერთი ჩამოთვლილი ქმედება (იხ. წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის 23-ე პუნქტი), შესაძლოა, დაექვემდებაროს სამეთვალყურეო ორგანოების წინასწარ თანხმობას, როგორც ეს ხდება მაშინ, როდესაც შესყიდული პროგრამების რაოდენობა ძალზე დიდ რიცხვს აღწევს. თუმცაღა, ასეთი სახის უფლებამოსილება ნებას არ რთავს სამეთვალყურეო ორგანოს, წინასწარი კონტროლი განახორციელოს პროგრამებზე. მისი ერთადერთი მიზანია სამაუწყებლო სამსახურის ძლიერი ფინანსური მართვის უზრუნველყოფა.

2. სტატუსი

სახელმძღვანელო პრინციპი №11

37. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სამეთვალყურეო ორგანოების ხასიათი შეიძლება იცვლებოდეს. ისინი შეიძლება იყოს გარეშე (საპარლამენტო კომისია, სამაუწყებლო სექტორის მარეგულირებელი სააგენტოები და სხვა), შიდა (საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საზედამხედველო საბჭოები და სხვა) ან შერეული. ასევე მნიშვნელოვნად შეიძლება განსხვავდებოდეს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სამეთვალყურეო ორგანოების რეალური შემადგენლობა და მათი დანიშვნის მეთოდი. როგორიც არ უნდა იყოს შემადგენლობა და დანიშვნის პროცედურა, საზედამხედველო ორგანოს სტატუსის განმსაზღვრელი წესები იმგვარად უნდა იქნეს დადგენილი, რომ თავიდან იქნეს აცილებული პოლიტიკური თუ სხვა სახის ჩარევა. ამასთან დაკავშირებით, ყურადღება ექცევა პრაღის მინისტრთა კონფერენციაზე საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურების მომავლის შესახებ მიღებული რეზოლუციის მოთხოვნას: „საზოგადოებრივი მაუწყებლების დამოუკიდებლობა უზრუნველყოფილი უნდა იყოს შესაბამისი სტრუქტურების მიერ, როგორიცაა: პლურალისტური შიდა საბჭოები ან სხვა დამოუკიდებელი ორგანოები“.

სახელმძღვანელო პრინციპი №12

38. №11 სახელმძღვანელო პრინციპში მოყვანილ მოთხოვნას შედეგად ის მოაქვს, რომ სამეთვალყურეო ორგანოების წევრები გამჭვირვალობის პირობებში უნდა ინიშნებოდნენ, სახელდობრ, ცხადი და სპეციფიკური პროცედურის მეშვეობით, რომელიც საზოგადოებას საშუალებას აძლევს დანამდვილებით იცოდეს, თუ რა წესები განსაზღვრავს მათ დანიშვნას. ამასთან დაკავშირებით, ტერმინი „დანიშვნა“ არ უნდა იყოს გაგებული, როგორც საჯარო სამსახურის მიერ გამოცემული აქტის მომცველი. და კიდევ, სამეთვალყურეო საბჭოს წევრები პლურალისტური მეთოდით უნდა ინიშნებოდნენ. ეს გულისხმობს, რომ ისინი უნდა წარმოადგენდნენ არა მხოლოდ ერთ თვალსაზრისს, ერთ პოლიტიკურ ტენდენციასა თუ მოსახლეობის ჯგუფს, არამედ, რამდენადაც შესაძლებელია, უნდა ასახავდენ არსებული პოლიტიკური მიმდინარეობებისა თუ საზოგადოების ჯგუფების მრავალფეროვნებას. ამის მიღწევა შესაძლებელია სხვადასხვა პროცედურის გამოყენებით. მაგალითად, იქ, სადაც სამეთვალყურეო ორგანოს ყველა ან ზოგიერთ წევრს პარლამენტი ნიშნავს, კვალიფიციური უმრავლესობის მოთხოვნა უზრუნველყოფს იმას, რომ საპარლამენტო უმრავლესობაში მყოფი პარტია ვერ იბატონებს სამეთვალყურეო ორგანოში. მეორე შესაძლო პროცედურა მდგომარეობს იმაში, რომ სხვადასხვა საპარლამენტო ფრაქციებმა სამეთვალყურეო ორგანოში წარმომადგენლები დანიშნონ პარლამენტში დაკავებული ადგილების რაოდენობის შესაბამისად.

39. კიდევ ერთი მეთოდი იქნებოდა იმის მოთხოვნა, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სამეთვალყურეო ორგანოები შედგებოდეს სხვადასხვა ჯგუფების წარმომადგენლებისგან, რათა ამით სრულად აისახოს საზოგადოების მრავალფეროვნება (ეკლესიები, საზოგადოების საქმიანობის სხვადასხვა სექტორში დასაქმებულები და დამქირავებლები, მომხმარებელთა ორგანიზაციები, ხელოვნების, კულტურის, სპორტის სამყაროს წარმომადგენლები და სხვა), ამასთან ერთად, განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმოს სამეთვალყურეო ორგანოებში სხვადასხვა ეროვნების ქალთა და მამაკაცთა თანაბარი რაოდენობით წარმოდგენის უზრუნველყოფას.

40. №12 სახელმძღვანელო პრინციპი გვთავაზობს პრინციპს, რომლის თანახმად, სამეთვალყურეო ორგანოების წევრები კოლექტიურად წარმოადგენენ მოსახლეობის ზოგად ინტერესებს. ამ მოთხოვნის მიზანი ისაა, რომ საზოგადოებრივმა სამაუწყებლო ორგანიზაციებმა იმუშავონ საზოგადოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე. ეს გულისხმობს, რომ სამეთვალყურეო ორგანოები საკუთრივ, ვალდებულნი არიან რა, შეამოწმონ ამოცანების ჯეროვნად შესრულება, ამით ზოგადად საზოგადოებას ემსახურებიან. ეს პრინციპი არ გამორიცხავს იმის შესაძლებლობას, რომ სამეთვალყურეო ორგანოს წევრებს, ინდივიდუალურად შეეძლოთ გაატარონ ცალკეული ჯგუფების, კერძოდ, უმცირესობათა ჯგუფების ინტერესები, რაც სოციალურ მრავალფეროვნებას ასახავს. ამ პრინციპის მიზანი ისაა, რომ სამეთვალყურეო ორგანოს წევრები თანამდებობაზე ყოფნის ვადის განმავლობაში არ შეიძლება გათავისუფლებულ იქნენ, შეუჩერდეთ უფლებამოსილება ან გადაყვანილ იქნენ სხვა თანამდებობაზე ნებისმიერი უწყების ან ხელისუფლების ორგანოს მიერ, გარდა იმ უწყების ან ხელისუფლების ორგანოსი, რომელმაც ისინი დანიშნა, გარდა იმ შემთხვევებისა როდესაც სამეთვალყურეო ორგანო შესაბამისი წესით დაადასტურებს, რომ მათ არ შეუძლიათ თავიანთი ფუნქციების განხორციელება ან აუკრძალავს მათ შესრულებას.

41. №6 სახელმძღვანელო პრინციპით დადგენილი წესი ინტერესთა აკუმულირების შესახებ უნდა გამოიყენებოდეს მუტატის მუტანდის საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სამეთვალყურეო ორგანოების მიმართ. ამასთან დაკავშირებით, შეიძლება მოვიშველიოთ წინამდებარე განმარტებითი მემორანდუმის 26-ე და 27-ე პუნქტები, რომლებიც ამ წესის გამოყენებას ეხება.

სახელმძღვანელო პრინციპი №13

42. კვლავ საზოგადოების მიმართ გამჭვირვალობის ინტერესებიდან გამომდინარე, როგორც ზემოთ აღინიშნა საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სამეთვალყურეო ორგანოების დანიშვნასთან დაკავშირებით, ეს სახელმძღვანელო პრინციპი მიზნად ისახავს საზოგადოებისთვის ამ ორგანოებში შემავალი პირებისათვის ანაზღაურების გადახდის წესების გაცნობას. ანაზღაურება ნიშნავს ამ პირის მიერ სამეთვალყურეო საბჭოში გაწეული საქმიანობისთვის მიღებულ ნებისმიერ გასამრჯელოს.

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ ეს სახელმძღვანელო პრინციპი, ადგენს რა, რომ ანაზღაურების წესები გაცხადებულ უნდა იყოს, არ მოითხოვს თანხის გამჟღავნებას.

IV საზოგადოებრივ-სამაუწყებლო ორგანიზაციათა პერსონალი

43. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციებისთვის უზრუნველყოფილი დამოუკიდებლობა მოითხოვს, რომ მათი პერსონალი დაცული იყოს მთელი რიგი კონკრეტული დებულებებით გარეშე ზეწოლის საფრთხისგან, განურჩევლად იმისა, ეს ზეწოლა პოლიტიკური ძალების მიერ ხორციელდება თუ რაიმე სხვა მხრიდან. ის დაცული უნდა იყოს აგრეთვე მასზე ზეგავლენის მოხდენის ნებისმიერი ღონისძიებებისაგან, რომლებიც მკაცრად არ ემყარება იმ მეთოდებს, რომელთა შესაბამისადაც ასრულებს მასზე დაკისრებულ მოვალეობებს. შემდეგი სახელმძღვანელო პრინციპების მიზანია მთელი რიგი ფუნდამენტური გარანტიების განსაზღვრა, რომელთა გამოყენებაც შესაძლებელი იქნება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პერსონალის მიმართ ყველა ვითარებაში. შესაბამისად, ისინი არ განასხვავებენ პერსონალის სხვადასხვა კატეგორიას, რომლებიც შეიძლება მუშაობდნენ საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებში.

44. თუ გავითვალისწინებთ, რომ ჟურნალისტები ნამდვილად არიან მედიის დამოუკიდებლობაზე განხორციელებული შეტევის უპირველესი სამიზნეები, საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებში მომუშავე ჟურნალისტების დაცვის მიზნით, მიზანშეწონილია მათი საქმიანობის მარეგულირებელ კანონში სპეციალურ დებულებათა შეტანა. მითითება ჟურნალისტების თავისუფლების დაცვის ზომების თაობაზე (კერძოდ, ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა და წყაროს კონფიდენციალურობა) შეიძლება აღმოვაჩინოთ რეზოლუციაში, რომელიც ეხება ჟურნალისტურ თავისუფლებასა და ადამიანის უფლებებს და მიღებულ იქნა 1994 წლის დეკემბერში, პრაღაში მასმედიის პოლიტიკის საკითხებზე ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე. ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებში თანამშრომელთა დამოუკიდებლობის დაცვის კონკრეტული ღონისძიებების გატარება ყოველ ორგანიზაციაში არის შესაძლებელი (მაგალითად, წესები, რომლებიც ეხება ჟურნალისტების ნებადართულ საქმიანობას იმ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის ფარგლებს გარეთ, რომელშიც ისინი მსახურობენ).

სახელმძღვანელო პრინციპი №14

45. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დამოუკიდებლობაში ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული, თუმცა, არცთუ ყოველთვის ცხადი, ჩარევაა პერსონალის სამუშაოდ აყვანა და გათავისუფლება, კარიერული წინსვლა ან უკუსვლა უფრო პოლიტიკური ორიენტაციის და არა პროფესიული უნარის საფუძველზე. ასეთი პრაქტიკის თავიდან ასაცილებლად ეს სახელმძღვანელო პრინციპი ადგენს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პერსონალის სამუშაოდ აყვანისა და სამსახურის მნიშვნელოვან პრინციპს ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე. დისკრიმინაციის გარეშე ხსენებული მიდგომა შრომითი საქმიანობის ყველა ეტაპსა და სამუშაო დროის მთლიან მანძილზე უნდა გამოიყენებოდეს. ამდენად, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის თანამშრომელთა მიმართ არ შეიძლება №14 სახელმძღვანელო პრინციპში მოყვანილ რაიმე საფუძველზე არანაირი დისციპლინარული დევნის ღონისძიების განხორციელება. ამ საფუძვლებზე არც რაიმე დისკრიმინაციის გამართლება შეიძლება პერსონალის სამუშაოდ აყვანისას, ხელფასის დადგენისას, მომზადებისა და სწავლებისას და საერთოდ, პერსონალის უფლება-მოვალეობების განსაზღვრისას. ამან გავლენა არ უნდა იქონიოს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების უფლებაზე, მხედველობაში მიიღონ გასაშვები პროგრამების შინაარსობრივი მრავალფეროვნების აუცილებლობა და ამის გათვალისწინებით შეარჩიონ, სამუშაოდ აიყვანონ და დანიშნონ ის პერსონალი, რომელიც პროგრამების შედგენაზე მუშაობს.

სახელმძღვანელო პრინციპი №15

46. პროფკაშირულ საქმიანობაში ჩართვის თავისუფლება და გაფიცვის უფლება ფუნდამენტურ ეკონომიკურ და სოციალურ უფლებებს განეკუთვნება და საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პერსონალს ამ უფლებებით სარგებლობა გარანტირებული უნდა ჰქონდეს, კერძოდ, იმგვარად, რომ მათ შეეძლოთ თავიანთი დამოუკიდებლობის დაცვა შესაძლო გარე ზეწოლის პირობებში. ამასთანავე, უნდა გვახსოვდეს ევროპის სოციალური ქარტიით დადგენილი პრინციპი იმის შესახებ, რომ „თავიანთი ეკონომიკური და სოციალური ინტერესების დაცვის მიზნით, ყველა მუშასა და დამქირავებელს აქვს ეროვნულ თუ საერთაშორისო ორგანიზაციებში თავისუფლად გაერთიანების უფლება“. ხსენებული პრინციპი განმტკიცებულია ქარტიის მე-5 მუხლით (ორგანიზაციად ჩამოყალიბების უფლება), რომელიც აღნიშნავს, რომ „ხელშეკრულებაში მონაწილე მხარეები მიიჩნევენ, რომ ეროვნულმა კანონებმა დაბრკოლება არ უნდა შეუქმნას … ამ თავისუფლებას“. შემდგომში აღნიშნულია, რომ ევროპის სოციალური ქარტიის მე-6 მუხლის მე-4 პუნქტი (კოლექტიური მოლაპარაკების უფლება) ცნობს „მუშათა და დამქირავებელთა უფლებას მოაწყონ გაფიცვა, იმ ვალდებულებათა გათვალისწინებით, რაც შესაძლოა გამომდინარეობდეს იმ კოლექტიური შეთანხმებებიდან, რომლებიც ადრე იქნა მიღებული“.

47. მიუხედავად ამისა, მოსაზრებამ იმის თაობაზე, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები თავიანთ საქმიანობას წარმართავენ საზოგადოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე, განსაკუთრებით ინფორმაციის სფეროში, შეიძლება გაამართლოს ამ თავისუფლებების ზოგიერთი შეზღუდვა. ასეთი შეზღუდვები უნდა შეესაბამებოდეს ევროპის სოციალური ქარტიის 31-ე მუხლის დებულებებს (შეზღუდვები), როგორც ეს განმარტებულია ამ ქარტიის გამოყენების მაკონტროლებელი ორგანოების მიერ დადგენილ პრეცედენტულ სამართალში. ამ მუხლის თანახმად, ქარტიით დადგენილი უფლებების ან პრინცი პების ნებისმიერი აკრძალვა ან შეზღუდვა და მათი ეფექტურად განხორციელება „კანონით უნდა იყოს განსაზღვრული“ და „აუცილებელი უნდა იყოს დემოკრატიულ საზოგადოებაში სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისთვის ან საზოგადოებრივი ინტერესის, ეროვნული უშიშროების, ჯანმრთელობისა და ზნეობის დაცვისთვის“. პროფკავშირულ საქმიანობაში თავისუფლად ჩართვისა და გაფიცვის უფლება შეიძლება მოწესრიგდეს ცალკე დებულებებით იმისდა მიხედვით, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები საჯარო თუ კერძო სამართლის შესაბამისად დაფუძნდა.

48. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების თანამშრომლებს ცალკეულ შემთხვევებში შესაძლებელია შეეზღუდოთ გაფიცვის უფლება, რაც შეიძლება განპირობებული იყოს ამ ორგანიზაციის მხრიდან საზოგადოებისთვის საჭირო სამსახურის უწყვეტად განხორციელების აუცილებლობით, კერძოდ, ინფორმაციის ხელმისაწვდომობისა და გავრცელების აუცილებლობით. გაფიცვის უფლება შეჯერებულ უნდა იქნეს საზოგადოების უფლებასთან, მიიღოს ინფორმაცია. ასეთი შეზღუდვა შეიძლება მოიცავდეს, მაგალითად, მნიშვნელოვანი პროგრამების გაშვების ვალდებულებას, კერძოდ, გაფიცვის პერიოდში საინფორმაციო პროგრამების გადაცემის ვალდებულებას. შეიძლება სხვა შეზღუდვების განხილვაც, მაგალითად, იმ შემთხვევებში, როდესაც გაფიცვები ეწინააღმდეგება მორალის ნორმებს ან კანონსა და წესრიგს. და ბოლოს, გასათვალისწინებელია ევროპის სოციალური ქარტიის 30-ე მუხლი (გადახვევები ომიანობის ან საგანგებო ვითარების დროს), რომლის თანახმადაც, „ომიანობის ან საგანგებო ვითარების დროს, როდესაც საფრთხე ემუქრება ქვეყნის არსებობას, ხელშეკრულებაში მონაწილე ნებისმიერ მხარეს შეუძლია გადაუხვიოს ამ ქარტიით აღებულ ვალდებულებებს მკაცრად იმ ზომამადე, რამელიც ნაკარნახევია ვითარების სირთულით, იმ პირობის გათვალისწინებით, რომ ასეთი ნაბიჯები არ ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართლით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს“.

სახელმძღვანელო პრინციპი №16

49. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციებისთვის მინიჭებული დამოუკიდებლობა გულისხმობს, რომ მათ თანამშრომლებს არ შეუძლიათ რაიმე მითითებების მიღება მათი დამქირავებელი ორგანიზაციის გარეშე მყოფი კერძო პირებისგან ან უწყებებისგან. ცხადია, ეს პრინციპი ხელს არ შეუშლის საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების თანამშრომლებს, რომლებიც სხვაგანაც მუშაობენ, მიიღონ ამ სხვა საქმიანობასთან დაკავშირებული მითითებები იმ ხელმძღვანელი პირებისგან, რომლებიც ამ სხვა საქმიანობას განაგებენ (როგორც ეს ხდება იმ შემთხვევაში, როდესაც ჟურნალისტი მუშაობს საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციაშიც და სხვა ტიპის მასობრივ საინფორმაციო საშუალებაშიც). შესაძლოა, ზოგიერთ შემთხვევაში მიზანშეწონილი იყოს ამ ვითარების შესაბამისი შიდასაუწყებო ქცევის წესების შემოღება, რომლებიც განსაზღვრავს, როდის და რა პირობებში შეუძლიათ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების თანამშრომლებს გარეშე საქმიანობის განხორციელებაც. ეს გამორიცხავდა კონკრეტულ პირთან დაკავშირებულ ინტერესთა კონფლიქტს გარეშე და საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციაში სამსახურს შორის.

50. სახელმძღვანელო პრინციპი №16 არც იმას კრძალავს, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების თანამშრომლებმა, თუნდაც გარეშე ფუნქციების განხორციელების დროს, შეძლონ დროდადრო გარეშე ხელმძღვანელობის მითითების მიღება მას შემდეგ, რაც მათ მოიწონებს ამ თანამშრომლების უშუალო უფროსი ან უფროსები (ეს შეეხებოდა, მაგალითად, იმ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციის თანამშრომელს, რომელიც ითანამშრომლებდა სხვა საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციასთან ან კინოსტუდიასთან, ან ტელეკომპანიასთან). ეს პრინციპი არ გამორიცხავს იმას, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სამეთვალყურეო ორგანოებმა მითითებები მისცენ ამ ორგანიზაციების თანამშრომლებს, ვინაიდან მათ ამის უფლება გააჩნიათ ამ ორგანიზაციის საქმიანობის მარეგულირებელი დოკუმენტების თანახმად. განსაკუთრებულ შემთხვევებში, როდესაც საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების თანამშრომლებს საჯარო ხელისუფლების ორგანოები მოსთხოვენ მათი საკუთარი უშუალო ფუნქციების შესრულებას, თანამშრომლები უნდა დარჩნენ მათ ჩვეულებრივ უშუალო ზემდგომთა ხელქვეითებად და მხოლოდ მათგან და მათი მეშვეობით მიიღონ მითითებები.

V საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დაფინანსება

51. დაფინანსება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დამოუკიდებლობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია იმის გათვალისწინებით, რომ მათ ფინანსურ რესურსების როგორც წყაროს, ისე მასშტაბს, შეუძლია მნიშვნელოვანწილად განსაზღვროს მათი ამოცანების შესრულებისთვის საჭირო ხელმისაწვდომი ფინანსების რაოდენობა. უკანასკნელ წლებში ევროპაში ეს საკითხი ძალზე საგრძნობი ფაქტორი გახდა, კერძოდ მას შემდეგ, რაც კერძო სექტორმა სამაუწყებლო სექტორში თანდათანობით შეღწევა დაიწყო. დასავლეთ და აღმოსავლეთ ევროპის გარკვეულ ნაწილებში გაიჟღერა საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სამსახურების რადიო/ტელევიზიის ლიცენზიიდან შემოსული თანხებით დაფინანსების მოთხოვნებმა, აგრეთვე კომერციული სამაუწყებლო ორგანიზაციებისთვის რეკლამაზე ექსკლუზიური უფლების მოთხოვნებმა.

52. ამასობაში ფართო საზოგადოებამ გამოთქვა ლიცენზიის გადასახადის გაზრდის ან მისი გადახდის ვალდებულების საწინააღმდეგო მოსაზრება, ასე რომ, საზოგადოების ზოგიერთი ნაწილი ვერ ან ვეღარ ხედავს გადახდის საჭიროებას იმ პროგრამების მიღებისთვის, რომლებსაც ახლა ნაკლები ტელემაყურებელი ჰყავს, რადგანაც გაცილებით დიდი რაოდენობით არსებული რადიო- და ტელეარხების მიღების საშუალება არსებობს. და კიდევ, აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების შემთხვევაში, წარმოიშვა საზოგადოებრივი დაფინანსებიდან (სუბსიდიებიდან) სახელმწიფო ჩარევისგან თავისუფალ დაფინანსებაზე (ლიცენზიები, რეკლამა და სხვა) გადასვლის პრობლემა. ამ სხვადასხვა ტენდენციებმა, განსაკუთრებით, კომერციული მაუწყებლების გავლენამ სარეკლამო ბაზარზე, რასაც დაერთო ევროპაში უკანასკნელი წლების მძიმე ეკონომიკური ვითარება, ზოგიერთი საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაცია უხერხულ ფინანსურ მდგომარეობაში ჩააყენა და წამოჭრა მათ მომავალთან დაკავშირებული საკითხები.

53. მინისტრთა კონფერენციის მიერ პრაღაში მიღებულმა რეზოლუციამ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მომავლის შესახებ, მონაწილე სახელმწიფოთა მიერ აღებული ვალდებულებებით კვლავ დაადასტურა, რომ „უზრუნველყოფდა საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებს უსაფრთხო და შესაფერისი საშუალებებით, რაც აუცილებელი იქნებოდა მათი მიზნებისა და ამოცანების განხორციელებისათვის“. №7 და №19 სახელმძღვანელო პრინციპები განსაზღვრავს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დამოუკიდებლობის დასაცავად აუცილებელ დაფინანსების პროცედურებს.

სახელმძღვანელო პრინციპი №17

54. ეს სახელმძღვანელო პრინციპი კვლავ ადასტურებს იმ ვალდებულებას, რომელიც აღებულ იქნა წევრი სახელმწიფოების მიერ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მომავლის შესახებ მიღებული რეზოლუციით და რომლითაც ისინი „ხელს უწყობენ და საჭიროების შემთხვევაში, ქმნიან დაფინანსების შესაბამისსა და უსაფრთხო სისტემას, რომელიც უზრუნველყოფს საზოგადოებრივ სამაუწყებლო სამსახურებს მათი ამოცანების განხორციელებისათვის აუცილებელი საშუალებებით“. ამასთანავე, იგი აკონკრეტებს, რომ დაფინანსების ჩარჩოები აგრეთვე უნდა იყოს გამჭვირვალე საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების უსაფრთხო დაფინანსება მართლაც უმიშვნელოვანესი მოთხოვნაა, თუკი მათ სურთ თავიანთი ამოცანების აბსოლუტურად დამოუკიდებლად შესრულება მაშინაც კი, როდესაც, მაგალითად ასეთ დაფინანსებაზე პასუხისგებელი ორგანო ფინანსურ გაჭირვებას განიცდის. როგორც უკვე ითქვა ზემოხსენებულ რეზოლუციაში, არსებობს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მხარდაჭერისა და წახალისების სხვადასხვა ფინანსური წყარო: ლიცენზიიდან შემოსული გადასახადი; საჯარო სუბსიდიები; რეკლამისა და სპონსორებისაგან შემოსული თანხები; პროდუქციისა (აუდიოვიზუალური პროდუქცია) და მომსახურების გაყიდვა, შეთანხმებები პროგრამების თაობაზე და სხვა. ამ სახელმძღვანელო პრინციპში ტერმინი „ლიცენზიის გადასახადი“, გარკვეულწილად იგივეა, რაც საზოგადოების მიერ დაფინანსება (შუქის მომხმარებლის მიერ გადახდილ თანხაზე დარიცხული გადასახადი ან სხვა გადარიცხვა, რომელთა მიზანია საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ბიუჯეტის შევსება).

55. უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმძღვანელო პრინციპი საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დაფინანსების არც ერთ მეთოდს არ ანიჭებს რაიმე უპირატესობას, რათა არ დაირღვეს მათი დამოუკიდებლობა იმ პირობით, რომ დებულება საზოგადოებრივი დაფინანსების შესახებ (სუბსიდირება და ლიცენზიის გადასახადი) არ ეწინააღმდეგება მე-18 სახელმძღვანელო პრინციპს. და კიდევ, საზოგადოებრივი დაფინანსების გარდა რაიმე სხვა სახის დაფინანსების წყაროების მოზიდვა ერთ-ერთ იმ სფეროდან უნდა წარმოებდეს, რომელთა მიმართაც გამოიყენება №1 სახელმძღვანელო პრინციპში განსაღვრული პრინციპები.

სახელმძღვანელო პრინციპი №18

56. მაშინ, როდესაც დაფინანსების არც ერთ ტიპს ავტომატურად არ უნდა მიენიჭოს უპირატესობა, საზოგადოებრივმა დაფინანსებამ (სუბსიდირება, ლიცენზიის გადასახადი და სხვა) შეიძლება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები დააყენოს ჩარევის საფრთხის წინაშე, თუ არ იქნება განხორციელებული ღონისძიებები დამოუკიდებლობის დასაცავად. მე-18 სახელმძღვანელო პრინციპი განსაზღვრავს ამ დაცვითი მექანიზმების ხასიათს. ამ კონტექსტში, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს 1-ელ აბზაცში მოყვანილ პრინციპს, რადგანაც საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციებისთვის ყველაზე უშუალო და დიდი საფრთხე გარეშე ხელისუფლების ორგანოებიდან მოდის, რომლებიც თავიანთ ფინანსურ ზეწოლას იყენებენ მაუწყებლების საქმიანობაში, კერძოდ კი, პროგრამულ პოლიტიკაში ჩარევისთვის.

57. თუმცაღა, ეს საფრთხე არ უნდა ჩრდილავდეს სხვა შემთხვევებს, როდესაც საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების დამოუკიდებლობა შეიძლება საფრთხის ქვეშ დადგეს ფინანსური გარემოებების გამო. ამას, შესაბამის კონტრღონისძიებებთან ერთად, ითვალისწინებს მე-2-მე-5 აბზაცების დებულებები. მე-2 და მე-3 აბზაცები განმარტავს რეზოლუციით, რომელიც ეხება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მომავალს, განსაზღვრული პრინციპების ორ ასპექტს: „ლიცენზიის გადასახადის ან საზოგადოებრივი სუბსიდიის დონე საკმარისი პერიოდით უნდა დაიგეგმოს, რათა საზოგადოებრივ მაუწყებლებს შეეძლოთ გრძელვადიანი დაგეგმარება“.

58. პირველ რიგში, საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებს კონსულტაციები უნდა გაეწიოთ, რათა განისაზღვროს ლიცენზიის გადასახადის ან შენატანის დონე, რომლითაც ეს ორგანიზაციები დაფინანსდება. ასეთი კონსულტაცია იმითაა გამართლებული, რომ ამ ორგანიზაციებისთვის, რომლებიც შენატანიდან ან გადასახადიდან წარმოებულ თანხებს იყენებენ, უზრუნველყოფილი იყოს მათზე დაკისრებული ამოცანების შესრულება. მეორე რიგში, ეს ორი პუნქტი წარმოაჩენს იმ გზების მნიშვნელობას, რა გზებითაც ხდება შენატანების ან გადასახადის გადახდა. მართლაც, არასწორი შეგროვებისა და გადახდის მეთოდებს ან რეგულარულად დაგვიანებულ გადასახადს შეუძლია საფრთხე შეუქმნას საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების უწყვეტ საქმიანობას. ლიცენზიის გადასახადის კერძო შემთხვევაში, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს გარკვეული კატეგორიის გადასახადიდან გათავისუფლების შესაძლო გავლენას საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების რესურსებსა და შესაბამისად, მათი ამოცანების შესრულებაზე.

59. მე-4 აბზაცი არის №1 სახელმძღვანელო პრინციპში მოყვანილი ინსტიტუციონალური ავტონომიის პრინციპის აუცილებელი და განუყოფელი ნაწილი. გავიხსენოთ, რომ ეს პრინციპი არ ათავისუფლებს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების კომპეტენტურ ორგანოებს, კერძოდ, მმართველ საბჭოებს, იმაზე პასუხისმგებლობისგან, თუ რა გზებით ხორციელდება ორგანიზაციების ფინანსური მართვა. ისიც უნდა აღვნიშნოთ, რომ ფინანსური მართვის საზედამხედველო მანდატის მქონე სააგენტოებისადმი ანგარიშვალდებულების გარდა, ეს ორგანოები, საბოლოო ჯამში, ამ საკითხებთან დაკავშირებით საზოგადოების წინაშეც არიან ანგარიშვალდებულნი. და ბოლოს, მე-5 აბზაცის მიზანია იმის უზრუნველყოფა, რომ საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციებისთვის გამოყოფილი ფონდები სწორად განაწილდეს ყოველი ორგანიზაციის შესაბამისი კონკრეტული საჭიროების გათვალისწინებით. ასეთი განაწილება უნდა განხორციელდეს ყოველი ორგანიზაციისა და პირისათვის დასახული ამოცანების შესასრულებლად აუცილებელი ტექნიკური და ფინანსური რესურსების გათვალისწინების საფუძველზე.

სახელმძღვანელო პრინციპი №19

60. როგორც ზემოთ აღინიშნა, ფასი, რომელსაც საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები იხდიან ინსტიტუციონალური ავტონომიისთვის, მდგომარეობს ანგარიშვალდებულებაში იმ გზებთან დაკავშირებით, რომელთა საშუალებითაც ისინი ახორციელებენ თავიანთ ამოცანებს. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მომავლის შესახებ რეზოლუციის შესაბამისად, მათი ანგარიშვალდებულება ვრცელდება მათ მიერ რესურსების გამოყენებაზეც, კერძოდ, ეს ეხება საზოგადოებრივი რესურსების გამოყენებას. შესაბამისად, დასაშვებია საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების შიდა ან გარე აუდიტი. ამის მიუხედავად, ასეთი ფინანსური ზედამხედველობა განპირობებული უნდა იყოს გარკვეული სპეციფიკური მიზნებით, რომელთაც ის უნდა ემსახურებოდეს, ე.ი. სამსახურის სწორი ადმინისტრაციული, საბუღალტრო და ფინანსური მართვის შემოწმება. ამდენად, ის ვერ მოიცავს პროგრამულ პოლიტიკაზე ზედამხედველობას. მიუხედავად ამისა, აქტები, რომლებიც მოიცავს მნიშვნელოვან ვალდებულებებს პროგრამულ პოლიტიკასთან დაკავშირებულ ხარჯებზე (მაგ. პროგრამების შეძენის კონტრაქტები, რომლებიც გარკვეულ თანხას აჭარბებს), შეიძლება საჭიროებდეს ხელისუფლების გარკვეული ორგანოების მხრიდან დამტკიცებას წინამდებარე განმარტებითი რეკომენდაციის 23-ე და 36-ე პუნქტების შესაბამისად.

61. უნდა აღინიშნოს, რომ, იმისდა მიხედვით, საჯარო თუ კერძო სამართლის სფეროს განეკუთვნება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების სტატუსი, შესაძლოა განსხვავებული იყოს მათ ადმინისტრაციულ, საბუღალტრო და ფინანსურ საქმიანობაზე ზედამხედველობის წესები, აგრეთვე მათ შემადგენლობაში მყოფი ორგანოების ანგარიშვალდებულების წესები. შესაბამისი კანონების სფეროში ეს ქმნის (საჯარო სამართალი, კომპანიების სამართალი) საჭირო პირობების ჩამოყალიბების აუცილებლობას და ამავე დროს უზრუნველყოფს, რომ შესაბამისი საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მიმართ მათი გამოყენება ეთანხმებოდეს მე-19 სახელმძღვანელო პრინციპს.

VI საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პროგრამებთან დაკავშირებული პოლიტიკა

62. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების პროგრამები, კერძოდ, ახალი ამბების გამოშვებები და მიმდინარე მოვლენების ამსახველი პროგრამები, უნდა წარმოაჩენდეს მთლიანად საზოგადოებაში არსებულ აზრთა და შეხედულებათა სხვადასხვაობას. ამასთან დაკავშირებით, უნდა მოვიშველიოთ რეზოლუციაში, რომელიც ეხება საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მომავალს, არსებული მოთხოვნები, კერძოდ, მოთხოვნა იმის თაობაზე, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლების მიზანი უნდა იყოს საზოგადოებრივი მსჯელობის ფორუმის შექმნა და შეთავაზება, რომელზეც შეიძლება გამოითქვას მოსაზრებებისა და შეხედულებების შესაძლებლად ყველაზე ფართო სპექტრი. ყურადღება ექცევა აგრეთვე მოთხოვნას, რომლის თანახმად, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციები გადასცემენ მიუკერძოებელ და დამოუკიდებელ ახალ ამბებს, ინფორმაციასა და კომენტარებს.

63. წინამდებარე სახელმძღვანელო პრინციპი მიზნად ისახავს მთელი რიგი ძირითადი პრინციპების განსაზღვრას, რომლებმაც უნდა წარმართოს საზოგადოებრივი მაუწყებლების პროგრამული პოლიტიკა მათი სტატუსისგან დამოუკიდებლად, რათა დაცული იყოს მათი დამოუკიდებლობა. აქ კვლავ დადასტურებულია, რომ დამოუკიდებლობის კონცეფცია ეხება არა მხოლოდ პოლიტიკური ხასიათის ჩარევებს, არამედ ეკონომიკური უწყებებისა და საზოგადეობის სხვა სექტორებიდან მომდინარე გავლენასაც. ამდენად, შესაძლოა, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საქმიანობის მარეგულირებელ კანონებში სასარგებლო იყოს დებულებების ჩართვა, რომლებიც ეხება რეკლამასა და სპონსორობას, რათა რეკლამის დამკვეთებმა და სპონსორებმა ვერ შეძლონ რაიმე ფორმით მაუწყებლების მიერ გადაცემულ პროგრამებზე ზემოქმედება. თუ რამდენად აუცილებელია ეს საკითხები, საუბარია ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენციის III და IV თავებსა და მასზე თანდართულ განმარტებით მოხსენებაში.

სახელმძღვანელო პრინციპი №20

64. ეს სახელმძღვანელო პრინციპი კვლავაც იხსენებს ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენციის მე-7 მუხლის მე-3 პუნქტში განსაზღვრულ ძირითად პრინციპს. ეს პრინციპი კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია საზოგადოებრივი მაუწყებლებისთვის, რამდენადაც პრაღის მინისტრთა კონფერენციის მიერ მიღებულ №1 რეზოლუციაში ხაზგასმულია, რომ მათ „უნდა შექმნან ფორუმი საჯარო მსჯელობისთვის, რომელზეც გამოითქმება მოსაზრებებისა და შეხედულებების მაქსიმალურად ფართო სპექტრი“ და „მაუწყებლებმა უნდა გადასცენ მიუკერძოებელი და დამოუკიდებელი ახალი ამბები, ინფორმაცია და კომენტარი“. ამ კონტექსტში, განსაკუთრებული ხაზგასმა კეთდება საარჩევნო კამპანიის დროს პოლიტიკური პარტიებისთვის მედიისა და განსაკუთრებით, საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციების ხელთ არსებულ საშუალებებზე თანაბარი ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფის მნიშვნელობაზე. თანაბარი ხელმისაწვდომობა აუცილებლად არ ნიშნავს, რომ ყველა პოლიტიკურ პარტიას მიეცემა ერთი და იგივე დრო, მიუხედავად მათი წარმომადგენლობისა. და მაინც, აუცილებელია, რომ სხვადასხვა პოლიტიკურ პარტიებს საკმარისი დრო დაეთმოთ თავიანთი პლატფორმის წარმოსადგენად. ეს კონკრეტული შემთხვევა მიუთითებს ბალანსის ზოგად კრიტერიუმზე, რომელმაც უნდა წარმართოს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საპროგრამო პოლიტიკა. შესაძლოა, ზემოთ მოყვანილი მოთხოვნების უზრუნველსაყოფად გათვალისწინებულ იქნეს სხვადასხვა ღონისძიებების გატარება, თუნდაც საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებსა და/ან მათ გარეთ, მაგალითად, დამოუკიდებელი მარეგულირებელი ხელისუფლების ორგანოების მეშვეობით.

სახელმძღვანელო პრინციპი №21

65. მაშინ, როდესაც დემოკრატიულ საზოგადოებაში ნორმალურია და სასურველიც კი, რომ თავიანთი ქმედებების შესახებ საჯარო ხელისუფლების ორგანოები მასმედიით და კერძოდ, საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ეთერში გამოვიდნენ და ისაუბრონ, აუცილებელია ასეთი გამოსვლების პირობების ზუსტი რეგულირება, რათა საზოგადოებრივი მაუწყებლები საჯარო ხელისუფლების რუპორებად არ იქცნენ. ამიტომ, სახელმძღვანელო პრინციპი №21 ადგენს პრინციპს, რომლის თანახმად, საჯარო ხელისუფლების ორგანოებისაგან მომავალი ოფიციალური შეტყობინებების, განცხადებების ან საუბრების გადაცემა გამონაკლის გარემოებებში უნდა ხდებოდეს, თუმცაღა, ეს აღქმულ უნდა იქნეს იმ კონტექსტში, რომ ეს სახელმძღვანელო პრინციპი არ მოიცავს საზოგადოებისთვის საინტერესო საინფორმაციო კამპანიებს, როგორიცაა ჯანმრთელობის დაცვის კამპანია. გამონაკლის გარემოებებად უნდა ჩავთვალოთ ქვეყანაში განვითარებული განსაკუთრებული მოვლენები, იქნება ეს რეგულარული (ეროვნული დღესასწაულებისადმი ან მთავრობის მიერ პარლამენტისთვის პოლიტიკური დოკუმენტების წარდგენისადმი მიძღვნილი გამოსვლების გადაცემა) თუ საგანგებო (გამოსვლები კრიზისის ან ეროვნული მასშტაბის კატასტროფების დროს).

66. ამ განსაკუთრებულ გარემოებათა გარდა, ხშირად ჩნდება კითხვა, რეგულარულად უნდა მიუწვდებოდეთ თუ არა ხელი საჯარო ხელისუფლების ორგანოებს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საეთერო დროზე, რათა გააშუქონ მიმდინარე პოლიტიკური მოვლენები, და უნდა ჰქონდეთ თუ არა ამ შემთხვევაში მთავრობის ოპოზიციურ პოლიტიკურ ჯგუფებს პასუხის გაცემის უფლება. ამ შემთხვევაში ოფიციალური განცხადებები უნდა განსხვავდებოდეს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ჩვეულებრივი პროგრამებისაგან. პრინციპში, უნდა გამოირიცხოს ნებისმიერი ოფიციალური განცხადება, რომელიც არაა დაკავშირებული ზემოთ აღნიშნულ განსაკუთრებულ გარემოებებთან.

67. თუნდაც დაშვებულ იქნეს, რომ ასეთი ურთიერთობების პრინციპი მიღებულია, ისინი მკაფიო რეგულირებას საჭიროებს და უნდა განთავსდეს მოსახერხებელი ინტერვალებით. მიუხედავად იმისა, რომ განცხადებებს შორის მოსახერხებელი ინტერვალების დეფინიცია არც შესაძლებელია და არც აუცილებლად სასურველი, ინტერვალი გონივრული უნდა იყოს. ამდენად, ყოველდღიური, ყოველკვირეული და ყოველთვიური განცხადებები მიუღებელია. ამასთანავე, იმ შემთხვევაში, როდესაც მთავრობა უზრუნველყოფს საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების საეთერო ტალღებზე რეგულარულ ხელმისაწვდომობას ოფიციალური გამოსვლებისთვის, საეთერო დროის გარკვეული ნაწილი ავტომატურად უნდა დაეთმოს ოპოზიციურ ჯგუფებს. პასუხის გაცემის ეს უფლება იმგვარად უნდა განისაზღვროს, რომ პარლამენტში წარმოდგენილმა სხვადასხვა ოპოზიციურმა ჯგუფებმა შეძლონ თავიანთი მოსაზრებების წარმოდგენა.

68. საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციებით რეგულარულად გადაცემული ანგარიშები მთავრობის მიმდინარე პოლიტიკის შესახებ (ახალი ამბების ბიულეტენები, დებატები და შეხვედრები, ინტერვიუები და სხვა) ყველა შემთხვევაში უნდა ეთანხმებოდეს მიუკერძოებლობისა და დაბალანსების პრინციპებს.

სახელმძღვანელო პრინციპი №22

69. საჯარო მაუწყებლების მიერ გადაცემულ ოფიციალურ განცხადებებს, იქნება ეს გამონაკლის გარემოებებში თუ არა, ყოველთვის თან უნდა სდევდეს განმარტება, რომ ისინი ოფიციალური განცხადებებია. საზოგადოებრივ აზრში არავითარი გაურკვევლობა არ უნდა არსებობდეს ამ გამოსვლებისა თუ განცხადებების წარმომავლობის თაობაზე, რომლებიც საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ჩვეულებრივი პროგრამებისგან გამიჯნული უნდა იყოს. ამ მიზნით შეიძლება სხვადასხვა პროცედურების გამოყენება (მაგალითად, გადაცემის ოფიციალური ხასიათის აღნიშვნა გამოსვლის დროს). რამდენადაც ეს ოფიციალური განცხადებები არ არის დაკავშირებული საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების ჩვეულებრივ პროგრამებთან, ლოგიკურია, რომ ისინი გადაიცემოდეს მხოლოდ იმ უწყების პასუხისმგებლობით, ვინც ამ განცხადებების გაკეთების დავალება გასცა.

VII საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების მიერ ახალ ტექნოლოგიებზე ხელმისაწვდომობა

70. ახალი საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები, განსაკუთრებით ციფრული, ეჭვს გარეშეა, წარმოადგენს სამაუწყებლო სექტორის მომავლის ახალ ელემენტს. ახალი ტექნოლოგიები იძლევა ახალი ტიპის, განსაკუთრებით ფასიანი, მომსახურების შექმნის საშუალებას, რომელიც შეიძლება გამიზნული იყოს საზოგადოების სხვადასხვა ფენის განსაკუთრებულ ინტერესებზე. ეს ახალი ცვლილებები მოითხოვს საზოგადოებრივი მაუწყებლების ახალი როლის ასახვას ახალ კონტექსტში, რომელიც ხასიათდება შეთავაზებული პროგრამების სიმრავლით: განაგრძობს საზოგადოებრივი სამსახურის განსაკუთრებული როლის შესრულებას და დადებითი პასუხის შემთხვევაში, რით იქნება ეს როლი გამართლებული? თუ საზოგადოებრივ სამაუწყებლო ორგანიზაციებს მომავალშიც ექნებათ დიდი მნიშვნელობა, რა საშუალებებზე უნდა მიუწვდებოდეთ მათ ხელი, რათა შესძლონ ამ მისიის შესრულება? რა შესაძლო შეზღუდვები უნდა დაწესდეს, რათა საზოგადოებრივი სამსახურების ახალ სამაუწყებლო გარემოსთან ადაპტაციამ საფრთხე არ შეუქმნას მათ სპეციფიკურ მახასიათებლებს?

71. პრაღის მინისტრთა კონფერენციაზე მიღებულმა №1 რეზოლუციამ პასუხი გასცა ამ სხვადასხვა შეკითხვას, განსაკუთრებით იმით, რომ კვლავ ადასტურებდა „საზოგადოებრივი სამაუწყებლო ორგანიზაციების, როგორც ყველასთვის მნიშვნელოვანი ხელმისაწვდომი პლურალისტური საკომუნიკაციო ფაქტორის, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ფუნქციას“ და იმით, რომ აღიარებდა „საზოგადოებრივი მაუწყებლობის მუდმივად არსებობისა და სტაბილურობის უზრუნველყოფის აუცილებლობას“. ამ განცხადებებს ხორცი შეესხა მონაწილე სახელმწიფოთა მიერ აღებული ვალდებულებებით, „შეინარჩუნონ და განავითარონ ძლიერი საზოგადოებრივი სამაუწყებლო სისტემა გარემოში, რომელიც ხასიათდება პროგრამული მომსახურეობის მზარდი კონკურენციითა და სწრაფი ტექნოლოგიური ცვლილებით“.

72. საზოგადოებრივი სამსახურის უნარი, უზრუნველყოს საკუთარი არსებობა და განვითარდეს, გულისხმობს, როგორც აღნიშნულია პრაღის მინისტრთა კონფერენციაზე მიღებული №1 რეზოლუციაში, რომ საზოგადოებრივ მაუწყებლებს „უნდა შეეძლოთ თავიანთი ამოცანების შესრულებისთვის საჭირო ახალი ტექნოლოგიების გამოყენება“. №23 სახელმძღვანელო პრინციპი კვლავ ადასტურებს ამ ძირითად პრინციპს, უფრო მეტიც აღქმულია იმგვარად, რომ ეს ამოცანები საზოგადოებრივ მაუწყებლებს კანონის შესაბამისად აქვთ დაკისრებული, ამ ტერმინის ფართო გაგებით (კანონები, განკარგულებები ან სხვა ტექსტები, როგორიცაა: ლიცენზიის სპეციფიკაცია, წესდებები ან კონცესიები). ამის გარეშე საჯარო მაუწყებლობის წინაშე დადგებოდა სწრაფი მარგინალიზაციის რისკი და ის მალევე დაკარგავდა დამოუკიდებლობას.

73. ამასთან ერთად, სახელმძღვანელო პრინციპი №23 ადგენს პრინციპს, რომლის თანახმადაც, საზოგადოებრივ მაუწყებლებს უნდა შეეძლოთ ახალი მომსახურების შემუშავება ზემოთ აღნიშნული ტექნოლოგიების საფუძველზე, რამდენადაც ისინი უფლებამოსილნი არიან იმოქმედონ ამგვარად იმ ხელისუფლების ორგანოების მიერ, რომლებსაც გააჩნიათ კომპეტენციები მათ ამოცანებსა და საქმიანობასთან დაკავშირებით.

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1997 წლის 30 ოქტომბერს, მინისტრთა მოადგილეების 607-ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის პირობათა თანახმად, ითვალისწინებს რა, რომ ევროპის საბჭოს მიზანია მის წევრებს შორის უფრო მეტი ერთობის მიღწევა მათი საერთო მემკვიდრეობის იდეალებისა და პრინციპების დაცვისა და ცხოვრებაში გატარების მიზნით;

კვლავ იხსენებს რა თავის ერთგულებას გამოხატვის ფუნდამენტური უფლებისადმი, როგორც ეს გარანტირებულია ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის მე-10 მუხლში, აგრეთვე, ინფორმაციისა და მოსაზრებების თავისუფალი დინებისა და მედიის ოპერატორების დამოუკიდებლობის პრინციპისადმი, როგორც ეს აღნიშნულია, კერძოდ, გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ 1982 წლის 29 აპრილის დეკლარაციაში;

მხედველობაში იღებს რა ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების საერთაშორისო განზომილებასა და ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენციის (1989 წ.) შესაბამის დებულებებს;

კვლავ იხსენებს რა, რომ მასმედიის პოლიტიკის საკითხებზე ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე (პრაღა, 1994 წლის 7-8 დეკემბერი), მედიის პოლიტიკაზე პასუხისმგებელმა მინისტრებმა ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს გაუგზავნეს დემოკრატიულ საზოგადოებაში მედიის განმტკიცების შესახებ სტრატეგიათა სამოქმედო გეგმა, რომელშიც სთხოვდნენ მინისტრთა კომიტეტს, „მედიის პროფესიონალებსა და მარეგულირებელ ორგანოებთან კონსულტაციების თანამშრომლობის გზით მოემზადებინა შესაძლო მითითებები მედიაში ძალადობის ჩვენებასთან დაკავშირებით“;

იხსენებს რა, რომ გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებას თან სდევს ვალდებულებები და პასუხისმგებლობა, რომლებიც უნდა ახსოვდეთ მედიის პროფესიონალებს და რომ ის შეიძლება კანონიერად შეიზღუდოს ამ უფლების გამოყენებასა და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით დაცულ სხვა ფუნდამენტურ უფლებათა, თავისუფლებათა და ინტერესთა შორის ბალანსის დაცვის მიზნით;

გამოხატავს რა შეშფოთებას ელექტრონულ მედიაში ძალადობის საყოველთაო მზარდი ჩვენების გამო, რაც მას მნიშვნელოვან სოციალურ საკითხად აქცევს;

კვლავ იხსენებს რა, რომ ძალადობა არ შეიძლება განიხილებოდეს ნებისმიერი სახის კონფლიქტების, მათ შორის, პიროვნებებს შორის კონფლიქტების, მოწესრიგების სათანადო საშუალებად; აღნიშნავს რა, მიუხედავად იმისა, რომ ძალადობა საზოგადოების ყოველდღიური სინამდვილის ნაწილია და რომ საზოგადოების უფლება, მიიღოს ინფორმაცია, მოიცავს ძალადობის სხვადასხვა გამოვლინების შესახებ ინფორმაციის მიღების უფლებასაც;

აღნიშნავს რა, რომ არსებობს მედიის მიერ ძალადობის ჩვენების უამრავი გზა, რომლებიც სხვადასხვა კონტექსტს შეესაბამება, ინფორმაციიდან დაწყებული გართობით დამთავრებული, და რომ განსაკუთრებით ამ უკანასკნელ შემთხვევაში, ძალადობა ზოგჯერ ტრივიალიზებული ან სულაც განდიდებულია ისე, რომ ფართო აუდიტორიას იზიდავს;

აღნიშნავს რა აგრეთვე, რომ დასახული მიზნის მიუხედავად, ძალადობა ზოგჯერ წარმოდგენილია ელექტრონულ მედიაში მიზანმიმართული სახით, რაც არანაირად არ არის გამართლებული კონტექსტით, აღწევს რა სრულიად მიუღებელ არაადამიანურ და დამამცირებელ დონეს, ისევე როგორც გადაჭარბებულ მთლიან მოცულობას;

აცნობიერებს რა, რომ ამას ძალუძს ზიანი მიაყენოს საზოგადოების, განსაკუთრებით, ახალგაზრდობის ფიზიკურ, სულიერ ან ზნეობრივ განვითარებას, მაგალითად, ტანჯვისადმი ინდეფერენტულობის, დაუცველობისა და უნდობლობის შეგრძნების დანერგვით;

აღნიშნავს რა, რომ სხვადასხვა ელექტრონული მედიის ყველა მესვეური პრობლემად არ მიიჩნევს ძალადობის მზარდ ჩვენებას;

მიიჩნევს რა, რომ ელექტრონული მედიის ზოგიერთი მესვეურის მიერ წამოყენებული ეკონომიკური ხასიათის მიზეზები ვერ გაამართლებს ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებას;

დარწმუნებულია რა, რომ საზოგადოების სხვადასხვა ნაწილმა უნდა იკისროს პასუხისმგებლობა ელექტრონულ მედიაში ძალადობის ჩვენების გამო;

დარწმუნებულია რა, აგრეთვე, რომ ელექტრონული მედიის ყველა პროფესიონალმა თავის წილი პასუხისმგებლობა უნდა იკისროს და რომ ისინი საუკეთესო პოზიციაში იმყოფებიან, რათა ხელი მოჰკიდონ ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების პრობლემის გადაწყვეტას; და მიესალმება რა ამ მიმართულებით გარკვეული პროფესიონალებისა და სექტორების მიერ უკვე გაწეულ ძალისხმევას, რეკომენდაციას აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, რათა მათ:

a. ელექტრონული მედიის სფეროში მომუშავე პროფესიონალების, ამ სექტორის მარეგულირებელი ორგანოების, განათლების დარგის ხელმძღვანელთა და ფართო საზოგადოების ყურადღება მიაპყრონ დანართში მოყვანილი სახელმძღვანელო წესებით განსაზღვრული ზოგადი პოლიტიკის ჩარჩოებს;

b. კონკრეტული ნაბიჯები გადადგან მათ განსახორციელებლად;

c. ყველა შესაძლო საშუალებით უზრუნველყონ, რომ ეს სახელმძღვანელო პრინციპები ცნობილი გახდეს დაინტერესებული პირებისა და უწყებებისთვის და წაახალისონ ზოგადი დებატების გამართვა ამ საკითხზე;

d. მოახდინონ მათი ეფექტური განხორციელება თავიანთ შიდა სამართლებრივ სისტემებში. მიუთითებს ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანს, გადასცეს წინამდებარე რეკომენდაცია კულტურის შესახებ ევროპულ კონვენციაში მონაწილე იმ სახელმწიფოების მთავრობებს, რომლებიც არ არიან ევროპის საბჭოს წევრები.

მოქმედების სფერო

წინამდებარე რეკომენდაცია ეხება სხვადასხვა ელექტრონულ მედიაში ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებას ეროვნულ და ტრანსსასაზღვრო დონეზე. მიზანმიმართული ხასიათი შეფასებულ უნდა იქნეს წინამდებარე რეკომენდაციის დანართში მოყვანილი პარამეტრების გათვალისწინებით.

განსაზღვრებები

წინამდებარე რეკომენდაციის მიზნებისათვის:

a. ტერმინი „ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენება“ აღნიშნავს იმ შეტყობინებების, სიტყვებისა და გამოსახულებების გავრცელებას, რომელთა ძალადობრივი შინაარსი ან პრეზენტაცია იმგვარადაა მოცემული, რომ ის არაა გამართლებული კონტექსტით;

b. ტერმინი „ელექტრონული მედია“ აღნიშნავს რადიო- და სატელევიზიო პროგრამულ მომსახურებას, „ვიდეო მოთხოვნით“ ტიპის მომსახურებას, ინტერნეტს, ინტერაქტიულ ტელევიზიასა და ა.შ., აგრეთვე ისეთ პროდუქციას, როგორიცაა: ვიდეოთამაშები, CD-ROM-ები და ა.შ., გარდა კერძო კომუნიკაციებისა, რომლებზეც საზოგადოებას ხელი არ მიუწვდება;

c. ტერმინი „შინაარსზე პასუხისმგებელი პირი“ აღნიშნავს სხვადასხვა ელექტრონული მედიის მეშვეობით საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი შეტყობინების შინაარსზე, სიტყვებზე ან გამოსახულებებზე პასუხისმგებელ ფიზიკურ ან იურიდიულ პირებს.

სახელმძღვანელო პრინციპები

სახელმძღვანელო პრინციპი №1 - ზოგადი ჩარჩოები

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლი, როგორც ეს ინტერპრეტირებულია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში, უნდა ადგენდეს ელექტრონულ მედიაში ძალადობის ჩვენებასთან დაკავ შირებით ზოგად იურიდიულ ჩარჩოებს.

გამოხატვის თავისუფლება პრინციპში ასევე მოიცავს ძალადობის შემცველი ინფორმაციისა და მოსაზრებების გავრცელებისა და მიღების უფლებას. თუმცაღა, ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების გარკვეული ფორმები კანონით შეიძლება შეზღუდულ იქნეს გამოხატვის თავისუფლების გამოყენების თანმდევი ვალდებულებებისა და პასუხისმგებლობის გათვალისწინებით იმ პირობით, რომ გამოხატვის თავისუფლებაში ასეთი ჩარევა კანონით არის გათვალისწინებული და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

უფრო ზუსტად, ელექტრონულ მედიაში ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების წინააღმდეგ მიმართული ზომები შეიძლება კანონიერად ისახავდეს მიზნად ადამიანის ღირსების პატივისცემის წახალისებასა და ისეთი დაუცველი ჯგუფების დაცვას, როგორიცაა: ბავშვები და მოზარდები, რომელთა ფიზიკურ, სულიერ ან ზნეობრივ განვითარებას შეიძლება ზიანი მიეყანოს ამგვარმა ჩვენებამ.

სახელმძღვანელო პრინციპი №2 - იმ მონაწილეთა პასუხისმგებლობა და მოქმედების საშუალებები, რომლებიც არ წარმოადგენენ სახელმწიფოს

შინაარსზე პასუხისმგებელი პირები

წევრმა სახლმწიფოებმა უნდა აღიარონ და მხედველობაში მიიღონ, რომ უპირველეს ყოვლისა, შინაარსზე პასუხისმგებელმა პირებმა უნდა აიღონ ვალდებულებები და პასუხისმგებლობა, რომლებსაც განაპირობებს გამოხატვის თავისუფლების განხორციელება, რამდენადაც მათ ეკისრებათ ძირითადი პასუხისმგებლობა მათ მიერ გავრცელებულ შეტყობინებებზე, სიტყვებსა და გამოსახულებებზე. კერძოდ, ელექტრონული მედიის ოპერატორებს გარკვეული პასუხისმგებლობა აკისრიათ, როდესაც ისინი იღებენ გადაწყვეტილებას ძალადობის შემცველი შეტყობინებების, სიტყვებისა და გამოსახულებების გავრცელების თაობაზე, რამეთუ

მათ შეუძლიათ პოტენციურად მავნე ზეგავლენა მოახდინონ საზოგადოებაზე, განსაკუთრებით ახალგაზრდებზე. მედიის პროფესიონალებმა ეს პასუხისმგებლობა სხვადასხვა სახით იკისრეს ელექტრონული მედიის სახეობის გათვალისწინებით, მათ შორის:

i. შესაძლო გზებით უზრუნველყონ, რომ საზოგადოება წინასწარ საკმარისად ინფორმირებული იქნება ძალადობის შემცველი შეტყობინებების, სიტყვებისა და გამოსახულებების შესახებ, რომლებზეც მას შეიძლება ხელი მიუწვდებოდეს;

ii. სექტორული ქცევის წესების კოდექსის შემოღება, რომელიც განსაზღვრავს ამ პროფესიული სექტორის კონკრეტულ პასუხისმგებლობას;

iii. შიდა სახელმძღვანელო წესების, მათ შორის შინაარსის შეფასების სტანდარტების განსაზღვრა სხვადასხვა მედიის საწარმოებში;

iv. როგორც სექტორულ დონეზე, ისე ცალკეული მედიის კომპანიებში შესაბამისი კონსულტაციებისა და კონტროლის მექანიზმების დაწესება თვითრეგულირების სტანდარტების იმპლემენტაციის მიზნით;

v. თვითრეგულირების სტანდარტების გათვალისწინება სხვა სექტორებთან დადებულ კონტრაქტებში, მაგალითად, აუდიო-ვიზუალურ პროდიუსერებთან, ვიდეოთამაშების პროდუქციის მწარმოებლებთან, სარეკლამო სააგენტოებთან და ა.შ;

vi. რეგულარული კონტაქტები და ინფორმაციის გაცვლა ეროვნულ მარეგულირებელ ორგანოებთან, აგრეთვე სხვა ქვეყნების თვითმარეგულირებელ უწყებებთან.

საზოგადოების სხვადასხვა სექტორი

წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა აღიარონ და გაითვალისწინონ ის ფაქტი, რომ საზოგადოების სხვადასხვა სექტორს თავისი საქმიანობის სფეროში ეკისრება პასუხისმგებლობა. ამ პასუხისმგებლობის აღება მათ სხვადასხვა გზით შეუძლიათ, მაგალითად, შინაარსზე პასუხისმგებლობის აღებით, განსაკუთრებით, ინფორმირებულობის ამაღლების კამპანიის მეშვეობით; მედია-განათლების განტკიცებითა და უზრუნველყოფით; ძალადობის ჩვენების საკითხის შესწავლის ორგანიზებით ან ხელშეწყობით და სხვა.

რაც შეეხება ბავშვებისა და მოზარდების მიერ სახლსა და სკოლაში ელექტრონულ მედიაზე ხელმისაწვდომობასა და გამოყენებას, აგრეთვე ამ მედიის მიერ გადაცემული ძალადობის შემცველი შეტყობინებების, სიტყვებისა და გამოსახულებების აღქმას, მშობლებსა და მასწავლებლებს ეკისრებათ განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა. ამ პასუხისმგებლობის აღება მათ სხვადასხვა გზით შეუძლიათ, მათ შორის

i. ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულების შემუშავებითა და შენარჩუნებით;

ii. ელექტრონული მედიის შეგნებულად და შერჩეულად გამოყენების გზით, აგრეთვე ხარისხიანი პროდუქციისა და მომსახურების მოთხოვნის მეშვეობით;

iii. ბავშვებსა და მოზარდებში კრიტიკული დამოკიდებულების სტიმულირებით, მაგალითად, სკოლებსა და ოჯახებში მედიის განათლების მეშვეობით;

iv. ბავშვებისა და მოზარდებისთვის ელექტრონულ მედიაში ძალადობის შემცველი გადაცემების ხელმისაწვდომობის შეზღუდვის გზების შესწავლით მაშინ, როდესაც ამას შეუძლია ზიანი მიაყენოს მათ ფიზიკურ, სულიერ და ზნეობრივ განვითარებას.

სახელმძღვანელო პრინციპი №3 - წევრ სახელმწიფოთა პასუხისმგებლობა და მოქმედების საშუალებები

წევრ სახელმწფოებს ეკისრებათ ზოგადი პასუხისმგებლობა, ინტერ ალია, მოსახლეობის კეთილდღეობაზე, ადამიანის უფლებების დაცვასა და ადამიანის ღირსების პატივისცემის განმტკიცებაზე. თუმცა, რაც შეეხება ელექტრონულ მედიაში ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებას, წევრ სახელმწიფოებს ეკისრებათ მხოლოდ სუბსიდიარული პასუხისმგებლობა, რამდენადაც ძირითადი პასუხისმგებლობა ეკისრება შინაარსზე პასუხისმგებელ პირებს.

ეროვნული მედიის პოლიტიკა

წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა განავითარონ გლობალური მიდგომა, რომელიც არ იზღუდება მხოლოდ შინაარსზე პასუხისმგებელი პირებით, არამედ ეხება დაინტერესებულ პროფესიონალებსა და სოციალურ სექტორსაც. ეს მიდგომა, თუ შესაძლებელია, მიზნად უნდა ისახავდეს:

i. სხვადასხვა ელექტრონული მედიის დამოუკიდებელი მარეგულირებელი უწყებების შექმნის ხელშეწყობას. ეს უწყებები აღჭურვილი უნდა იყვნენ შესაბამისი კომპეტენციითა და საშუალებებით ეროვნულ დონეზე ძალადობის ჩვენების რეგულირების მიზნით;

ii. საშუალება მისცენ ელექტრონული მედიის იმ მომხმარებლებს ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე, რომლებიც აკრიტიკებენ გარკვეული მომსახურების ან პროდუქციის ძალადობრივ შინაარსს, საჩივარი შეიტანონ მარეგულირებელი უწყების ან ეროვნული ხელისუფლების სხვა კომპეტენტური ორგანოს წინაშე;

iii. მაუწყებლებისთვის სალიცენზიო პირობებში გარკვეულ ვალდებულებების შეტანა, რომლებიც ეხება ძალადობის ჩვენებას და რომლებსაც თან სდევს ადმინისტრაციულ ხასიათის პრევენციული ღონისძიებები, როგორიცაა ლიცენზიის განახლებაზე უარი იმ შემთხვევაში, თუ ეს ვალდებულებები არ არის დაცული;

iv. პასუხისმგებლობის განაწილების გაადვილების მეთოდების შემოღება შინაარსზე პასუხისმგებელ პირებსა და საზოგადოებას შორის (გაფრთხილება, ე.წ. „წყალგამყოფები“ და სხვა);

v. ელექტრონული მედიის პროფესიონალების ინფორმირებულობის ზრდა იმ პრობლემების ირგვლივ, რომლებიც უკავშირდება ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებას და ამის გამო საზოგადეობის შეშფოთებას;

vi. ელექტრონულ მედიაში ძალადობის ჩვენების, კერძოდ, სხვადასხვა მედიაში არსებული ტენდენციების გამოკვლევისა და შესწავლის ხელშეწყობას, საზოგადოებაზე ამგვარი ჩვენების შედეგების შესწავლა.

საერთაშორისო თანამშრომლობა

ევროპის საბჭოს ჩარჩოებში არსებულ საერთაშორისო ვალდებულებებსა და განხორციელებულ საქმიანობასთან ერთად, წევრმა სახელმწიფოებმა აგრეთვე უნდა განავითარონ ორმხრივი და მრავალმხრივი თანამშრომლობა კომპეტენტური საერთაშორისო ორგანიზაციების ჩარჩოებში, რათა შეიმუშავონ შესაბამისი პრობლემებისადმი, კერძოდ, ელექტრონულ მედიაში ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების საერთაშორისო განზომილებისადმი მიდგომის პოლიტიკა.

ამ თვალსაზრისით მათ ხელი უნდა შეუწყონ ინფორმაციის გაცვლასა და თანამშრომლობას კომპეტენტურ მარეგულირებელ უწყებებს შორის, განსაკუთრებით, შინაარსის კლასიფიკაციასა და საზღვარგარეთის ქვეყნებიდან შემოსული საჩივრების განხილვასთან დაკავშირებით.

სამართლებრივი ზომები

იმ შემთხვევაში, როდესაც შინაარსზე პასუხისმგებელი პირები მონაწილეობენ ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებაში, რაც სერიოზულად ხელყოფს ადამიანურ ღირსებას, ან, რაც არაადამიანური ან დამამცირებელი ხასიათის თვალსაზრისით ხელყოფს საზოგადოების, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდების ფიზიკურ, სულიერ და ზნეობრივ განვითარებას, წევრმა სახელმწიფოებმა ეფექტურად უნდა გამოიყენონ შესაბამისი სამოქალაქო, სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციული სანქციები.

წევრ სახელმწიფოებს, რომლებიც ჯერ არ არიან ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენციის (1989 წ.) მხარეები, მოწვეული არიან, მიუერთდნენ ამ სამართლებრივ აქტს. კონვენციის მონაწილე ყველა სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს მისი ეფექტური განხორციელება, კერძოდ, იმ დებულებებისა, რომლებიც ეხება ძალადობის ჩვენებას, და რეგულარულად შეაფასოს მისი ეფექტურობა. წევრი სახელმწიფოები ასევე მოწვეული არიან, წარმოადგინონ დამატებითი მონაცემები მინისტრთა კომიტეტის R (89) 7 რეკომენდაციასთან დაკავშირებით, რომელიც ეხება ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამების გავრცელებას.

არაძალადობრივი ხარისხის პროგრამების, მომსახურებისა და პროდუქციის განმტკიცება

აუდიო-ვიზუალური პროგრამების წარმოებისა და გავრცელების დახმარების სხვადასხვა ეროვნული და ევროპული პროგრამების ჩარჩოებში, აგრეთვე შესაბამის ევროპულ ორგანოებთან და პროფესიონალთა წრეებთან მჭიდრო თანამშრომლობით,წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა განამტკიცონ არაძალადობრივი ხარისხის პროგრამების, მომსახურებისა და პროდუქციის პრინციპი, რაც ასახავს ევროპის ქვეყნების კულტურულ მრავალფეროვნებასა და სიმდიდრეს.

სახელმძღვანელო პრინციპი №4 - საერთო პასუხისმგებლობა ელექტრონული მედიის განათლებაზე

ელექტრონული მედიის განათლება სახელმწიფოებმა უნდა განიხილონ, როგორც საერთო პასუხისმგებლობა მათ შორის, აგრეთვე ამ სფეროში პასუხისმგებელ პირებსა და საზოგადოების სხვადასხვა სექტორს შორის. ასეთი განათლება წარმოადგენს საზოგადოებისთვის, უწინარეს ყოვლისა ახალგაზრდებისთვის, დახმარების განსაკუთრებით მისაღებ გზას, რათა მათ კრიტიკული დამოკიდებულება გამოიმუშავონ ამ მედიაში ძალადობის ჩვენების სხვადასხვა ფორმის მიმართ და რათა მათ გააზრებული არჩევანი გააკეთონ.

R (97) 19 რეკომენდაციის დანართი

პარამეტრები, რომლებიც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული იმის განსაზღვრისას, გამართლებულია თუ არა ელექტრონულ მედიაში ძალადობის ჩვენება

ელექტრონულ მედიაში ძალადობის ჩვენების სპეციფიკური შემთხვევების შეფასებისას შეიძლება განსხვავებული მოსაზრებები არსებობდეს იმის თაობაზე, გამართლებულია თუ არა ამგვარი ჩვენება. ამგვარი განსხვავებული მიდგომები დამოკიდებულია იმ ინსტიტუტებისა და პირების პასუხისმგებლობაზე, რომლებიც ასეთ შეფასებას ახდენენ (მაუწყებლები, მშობლები, რეკლამის დამკვეთები, თვითმარეგულირებელი ორგანოები, მარეგულირებელი უწყებები, სასამართლოები და ა.შ.). ასეთი მრავალფეროვნება აგრეთვე ჩანს ქვემოთ მოყვანილი ცხრილის პარამეტრების გამოყენების დროსაც.

ეს ცხრილი, რომელიც არ არის ამომწურავი, თავს უყრის მთელ რიგ ელემენტებს (მაგალითად, პროგრამების ტიპებს - დოკუმენტურ და საბავშვო პროგრამებს - ყურების დროს, უფასო ან პირობითი ხელმისაწვდომობის შესაძლებლობას და ა.შ.), რომლებიც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული იმის განსაზღვრისას, მოცემულ შემთხვევაში ელექტრონულ მედიაში ძალადობის ჩვენება კონტექსტით გამართლებულია თუ არა. ამგვარად, ხოცვა-ჟლეტვის რეალური სურათის ჩვენება, შესაძლოა, სატელევიზიო საინფორმაციო პროგრამის კონტექსტით გამართლებული იყოს, მაგრამ გაუმართლებელი იყოს ინტერაქტიული ვიდეოთამაშის კონტექსტით და ა.შ.

რატომ რეკომენდაცია?

1. პრეამბულაში მოხსენიებულმა პრაღის მინისტრთა კონფერენციამ ხაზგასმით მიუთითა ევროპის საბჭოს ძალისხმევის აუცილებლობაზე ელექტრონულ მედიაში ძალადობის ჩვენების წინააღმდეგ. ამის საპასუხოდ ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტმა მიიღო წინამდებარე რეკომენდაცია, რომელიც მიზნად ისახავს კონკრეტული საპასუხო ზომების მიღებას საზოგადოების შეშფოთებასთან დაკავშირებით მედიაში ძალადობის დისპროპორციული ჩვენების თაობაზე, მედიის პროფესიონალების ავტონომიურობასა და საგამომცემლო დამოუკიდებლობაში ჩარევის გარეშე.

არსებული მდგომარეობა

2. ელექტრონულ მედიაში ძალადობის ჩვენება მნიშვნელოვან სოციალურ საკითხად იქცა. ძალადობრივი ელემენტების გამოყენება სულ უფრო მზარდ ხასიათს იძენს აუდიო-ვიზუალურ შეტყობინებებში როგორც მხატვრულ ფილმებსა და ახალ პროგრამებთან, ისე ახალ მედიასთან მიმართებაში. ამის ერთ-ერთი მიზეზი ის არის, რომ ძალადობა უნივერსალური ენაა, რომელიც შინაარსობრივად ან გამოხატვის თვალსაზრისით დიდად არ განსხვავდება და მძაფრი ემოციების დაუყოვნებლივ ხელმისაწვდომობას გვპირდება. თუმცაღა, ძალადობის ჩვენების კუმულაციურმა მოცულობამ შეიძლება მიუღებელ თანაფარდობას მიაღწიოს. მედია, განსაკუთრებით კი ტელევიზია, ასახავს კულტურასა და ცივილიზაციას, აგრეთვე გვთავაზობს სოციალური ქცევის მოდელებს. ძალადობის ჩვენების გავლენა შეიძლება შევიგრძნოთ ვინმეს მხრიდან დამოკიდებულების დონით, სამყაროს აღქმითა და ღირებულების სისტემის მეშვეობით. ეფექტი შეიძლება გამოიხატებოდეს რეალობის სრულიად დამახინჯებულ აღქმაში, თანაგრძნობის უნარის დაქვეითებაში ან სხვათა მიმართ გამოვლენილ ძალადობასთან გულგრილობის დამკვიდრებაში.

3. პრეამბულა იხსენებს გამოხატვის ფუნდამენტურ უფლებას, რომელიც გარანტირებულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლით1, აგრეთვე ინფორმაციისა და მოსაზრებების თავისუფალი დინებისა და მედიის პროფესიონალების დამოუკიდებლობის პრინციპებს.

4. პრეამბულა კვლავ იხსენებს, რომ ყველა ფორმის ძალადობა ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია და რომ საზოგადოებას¹ ამ მუხლის შესაბამისად:

აქვს უფლება, მიიღოს ინფორმაცია და ჩამოაყალიბოს საკუთარი მოსაზრება. ამგვარად, მედიის პროფესიონალები მიმართავენ საზოგადოების უფლებას ინფორმაციის მიღებაზე - ისევე როგორც სხვა კანონიერ მიზნებს, როგორიცაა: ინფორმირებულობის ზრდა, განათლება, კულტურა ან გართობა - როდესაც აჩვენებენ ძალადობას. თუმცა, უნდა ვაღიაროთ, რომ ძალადობა ზოგჯერ ტრივიალიზებული, განდიდებულიც კი არის მხოლოდ იმიტომ, რომ მიიზიდოს ფართო საზოგადოება. ასეთი შემთხვევებია, მაგალითად, „საინფორმაციო სპექტაკლის“ ჟანრის ზოგიერთი პროგრამა („ტელე-სიმართლე“, „რეალობის ამსახველი შოუები“, „ინფოგართობა“ და სხვა). აქედან გამომდინარე, ცხადია, რომ ზემოხსენებულ კანონიერ მიზნებზე მითითება არ შეიძლება, როდესაც საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი ძალადობრივი შინაარსის გადაცემის გამართლება შეუძლებელია, აღწევს დაუშვებელ არაადამიანურ ან დამამცირებელ დონეს, ან ყოველგვარი საჭიროების გარეშე არის წარმოდგენილი თუ გახანგრძლივებული.

5. ძალადობის ჩვენების მზარდ დონეს პრობლემად არ აღიქვამენ ელექტრონულ მედიაზე პასუხისმგებელი პირები. მედიის მიერ გავრცელებულ შინაარსზე პასუხისმგებელი გარკვეული პირები ეკონომიკურ მხარეზეც კი მიუთითებენ თავიანთი პოლიტიკის გასამართლებლად. ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენება ფულს იგებს. თავიანთ საბოლოო ანალიზში ისინი იმასაც კი აცხადებენ, რომ მედია უჩვენებს ძალადობას, რადგან მოსახლეობის დიდ ნაწილს მოსწონს ძალადობის შემცველი პროგრამების ყურება და მზად არის, ამისთვის ფული გადაიხადოს.

წინამდებარე რეკომენდაციის მიზანი

6. წინამდებარე რეკომენდაცია მიზნად ისახავს, შეახსენოს მთავრობებს იმ შეზღუდული შესაძლებლობების შესახებ, რომლებიც მათ გააჩნიათ ელექტრონული მედიის გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევის თვალსაზრისით. წინამდებარე რეკომენდაცია მკაფიოდ აღნიშნავს, რომ ელექტრონულ მედიაზე პასუხიმგებელ პირებს უკეთესად შეუძლიათ მიზანმიმართული ძალადობის ჩვენების საკითხის მოგვარება. ამ თვალსაზრისით, მინისტრთა კომიტეტი პატივს მიაგებს გარკვეული პროფესიონალების მიერ ზოგიერთ სექტორში უკვე გაწეულ დიდ ძალისხმევას.

7. ამდენად, წინამდებარე რეკომენდაცია, უპირველეს ყოვლისა, ყურადღებას ამახვილებს მედიის პროფესიონალების ძირითად პასუხისმგებლობასა და საზოგადოების განათლების მნიშვნელობაზე. მეორე მხრივ, არაფერია ნათქვამი ტექნიკურ საშუალებებზე, როგორიცაა „ელექტრონული ჩიპი“, რომელიც იძლევა ძალადობის ჩვენების შეზღუდვის შესაძლებლობას. მიჩნეული იყო, რომ ტექნიკური კონტროლის მექანიზმები, როგორიცაა ელექტრონული ჩიპი, თუნდაც უფასო დამატებითი ტექნიკური საშუალება ყოფილიყო, მაინც ექნებოდა ორი ძირითადი უარყოფითი მხარე:

- ერთი მხრივ, იმისათვის,რათა „ელექტრონული ჩიპის“ ტიპის სისტემა ეფექტური იყოს, აუცილებელია ძალადობრივი ელემენტების კრიტერიუმების კლასიფიკაციის ევროპული ჰარმონიზაცია, მაგალითად, სატელევიზიო მაუწყებლობაში. თუმცა, ასეთი ჰარმონიზაცია არ ჩანს რეალური როგორც ტექნიკური, ისე კულტურული მიზეზებიდან გამომდინარე.²

- მეორე მხრივ, შეიძლება, ელექტრონულ ჩიპს მომხმარებლისთვის საპირისპირო შედეგი ჰქონდეს: ზოგიერთმა მაუწყებელმა შეიძლება ეს მიიჩნიოს ნებართვად, პროგრამაში გადასცეს კიდევ უფრო მეტი ძალადობის ელემენტები, როდესაც ეყრდნობიან ტექნიკურ საშუალებებს მომხმარებლის ასეთი ელემენტებისგან დასაცავად. თუმცა, ასეთი საშუალებების ეფექტურობა ჯერაც დასამტკიცებელია (მაგალითად, არავისთვისაა უცხო ის, რომ შვილებმა უკეთ იციან მათი გამოყენება,ვიდრე მშობლებმა). ნებისმიერ შემთხვევაში, არამართლზომიერი იქნებოდა მთელი პასუხიმგებლობის მშობლებზე ან მომხმარებლებზე გადატანა.

8. წინა მოსაზრებები მხოლოდ ტელევიზიას არ ეხება. თუმცაღა, ცხადია, რომ ტელევიზია რჩება ყველაზე მნიშვნელოვან ელექტრონულ მედიად, რაც ნათელს ხდის, თუ რატომ ეკისრებათ მაუწყებლებს ყველაზე მეტი პასუხისმგებლობა.

9. წინამდებარე რეკომენდაციის მიზანია აგრეთვე საზოგადოების, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდების ინფორმირება მათი პასუხისმგებლობის შესახებ. საზოგადოებამ, რომელსაც მედიით გავრცელებული ძალადობა უპირისპირდება, თვითონ უნდა გამოიტანოს დასკვნა, ეს კი მედიის სფეროში ცოდნის გარკვეულ დონეს მოითხოვს. ამდენად, რეკომენდაცია ნათელს ხდის მედიის სფეროში განათლების სხვადასხვა ასპექტებს, მიუთითებს რა არა მარტო სკოლების, არამედ მშობლების როლზე (იხ. აგრეთვე წინამდებარე რეკომენდაციის სახელმძღვანელო პრინციპი №2). განსაზღვრებები

10. დასაწყისში მოცემულია ზოგიერთი საკვანძო ცნების განსაზღვრება. ეს განსაზღვრებები გამოიყენება მხოლოდ წინამდებარე რეკომენდაციის მიზნებისათვის. მოცემული რეკომენდაციის პროექტის შედგენაზე პასუხისმგებელ სპეციალისტთა ჯგუფი დიდი ხნის განმავლობაში მსჯელობდა იმაზე, თუ რამდენად სასურველია ძალადობის ცნების ზოგადი დეფინიციის ჩამოყალიბება. თუმცაღა, მიჩნეული იყო, რომ ევროპის საბჭოს 393 სახელმწიფოში არსებული განსხვავებული ზნეობრივი, კულტურული, სოციალური და სხვა სახის ტრადიციები, როგორც ჩანს, გამორიცხავდა „ძალადობის“ რაიმე საყოველთაო დეფინიციის მიღწევის შესაძლებლობას. მხედველობაში ჰქონდა რა „პიროვნების ღირსების ხელყოფის“ პრინციპი, ჯგუფმა, წინამდებარე რეკომენდაციის მიზნებისათვის, წამოაყენა „ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების“ ცნება.

a. „ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენება“

11. მიზანმიმართული ჩვენების ასპექტი ამ საკითხის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ელემენტია. ამ ცნების შინაარსი დიდად იქნება დამოკიდებული იმ პირების ან ინსტიტუტების სხვადასხვა სახის პასუხისმგებლობაზე, რომლებიც მას იკვლევენ (მაგ. მედიის პროფესიონალებზე, მშობლებზე, რეკლამის შემკვეთებზე, თვითმარეგულირებელ ორგანოებზე, მარეგულირებელ უწყებებზე, სასამართლოებსა და ა.შ.). კონკრეტულ შემთხვევაში იმის განსაზღვრისათვის, გამართლებული არის თუ არა ელექტრონულ მედიაში ნაჩვენები ძალადობა, საჭირო გახდა ორმხრივი მიდგომის - რაოდენობრივი ანალიზისა და ხარისხობრივი ანალიზის - ჩამოყალიბება.

12. რაოდენობრივი თვალსაზრისით, მხედველობაში მისაღები ერთ-ერთი კრიტერიუმია, თუ რა სიხშირით აჩვენებენ ძალადობას. არ არის აუცილებელი, იგივე მიდგომა იქნეს გამოყენებული იმის მიხედვით, საქმე ეხება ძალადობის ცალკეულ ჩვენებას, ძალადობის ხშირ ჩვენებას ელექტრონულ მედიაში ან აშკარად ძალადობრივი შინაარსის ელექტრონულ მედიას (მაგალითად, სატელევიზიო არხი, რომელიც მხოლოდ აჩვენებს ძალადობრივი შინაარსის ფილმებს ან ვიდეოთამაშებს) ან, როცა ძალადობრივი ელემენტების კუმულაციური ეფექტი ხელმისაწვდომი ხდება ცალკეული ქვეყნის ელექტრონულ მედიაში.

13. ხარისხობრივი თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ერთსა და იმავე ძალადობის შემცველ შეტყობინებას, სიტყვას ან გამოსახულებას შეიძლება სხვადასხვა გავლენა ჰქონდეს, რაც დამოკიდებულია იმაზე, იგი მოთავსებულია ახალი ამბებისა და საინფორმაციო თუ გასართობ, ფანტასტიკის ან რეალურ კონტექსტში, აგრეთვე ინტელექტუალურ, კულტურულ, სოციალურ და განათლების ფონზე. ასევე აუცილებელია, მხედველობაში იქნეს მიღებული მიწოდების საშუალებები - უფასო ეთერი, კოდირებული, ფასიანი არხი - და კონკრეტული მედიის ხასიათი - ზოგადი, თემატური და ა.შ.

b. „ელექტრონული მედია“

14. წინამდებარე რეკომენდაცია გამოიყენება ყველა ელექტრონულ მედიასთან მიმართებაში, რომელზეც ხელი მიუწვდება საზოგადოებას ოფ-ლაინ რეჟიმში, როგორიცაა: რადიო და სატელევიზიო პროგრამები, ვიდეოფილმები, ვიდეოთამაშები, CDღომ-ები და სხვა, ან ონ-ლაინ რეჟიმში, როგორიცაა: ვიდეო მოთხოვნით, ინტერნეტი, ტელეტექსტი და სხვა.

15. გადამწყვეტი კრიტერიუმია საზოგადოების შესაძლებლობა, ხელი მიუწვდებოდეს ამ პროგრამებზე, მომსახურებასა და პროდუქციაზე. ამდენად, წინამდებარე რეკომენდაციის მიზნებისათვის ელექტრონულ მედიად ჩაითვლება: ინტერნეტთან კავშირი, რომელზეც ხელი მიუწვდება ნებისმიერ მომხმარებელს, CDRom-ი ან ვიდეო, რომლის შეძენაც შეუძლია საზოგადოებას, რადიო- ან სატელევიზიო პროგრამები და სხვა. კერძო კომუნიკაციები, რომლებზეც ხელი არ მიუწვდება საზოგადოებას, წინამდებარე რეკომენდაციის შესაბამისად, არ ჩაითვლება „მედიად“. თუმცაღა, ელექტრონული მედიის დეფინიციაში ტერმინის - „კერძო კომუნიკაციები“ - გამოყენება არ უნდა იქნეს გაგებული იმგვარად, რომ იგი მოიცავს კერძო პირებს შორის პროფესიული საქმიანობისთვის გამოყენებულ კომუნიკაციებს.

c. „შინაარსზე პასუხისმგებელი პირები“

16. ელექტრონული მედიით ხელმისაწვდომ ძალადობრივ შინაარსზე პასუხისმგებელი შეიძლება იყოს ცალკეული ფიზიკური (მაგალითად, პირი, რომელიც ინტერნეტით ავრცელებს შეტყობინებებს, რომლებიც სხვებს მკვლელობისაკენ მოუწოდებს) ან იურიდიული პირი (მაგალითად, სატელევიზიო კომპანია, აუდიო-ვიზუალური პროდუქციის კომპანია, ვიდეოთამაშების მწარმოებელი, სარეკლამო სააგენტო და ა.შ.).

17. მთელი რიგი ქვეყნების ეროვნული კანონმდებლობა ითვალისწინებს, რომ ძალადობის შემცველი შეტყობინების ავტორი კი არ არის პასუხისმგებელი, არამედ პასუხისმგებლობა ეკისრება პირს, რომელმაც მედიაში მისი გავრცელების ნება დართო. თუ, მაგალითად, სატელევიზიო ინტერვიუს დროს ცალკეული პირი სხვებს ძალადობისკენ მოუწოდებს, სამართლებრივი დევნა აღიძვრება პირის მიმართ, რომელიც არის იმ არხზე პასუხისმგებელი, რომელმაც გადასცა ძალადობრივი შინაარსის განცხადებები. სხვა ქვეყნის კანონმდებლობა, შესაძლოა, განსხვავებულ მიდგომას ითვალისწინებდეს.

სახელმძღვანელო პრინციპები

1. ზოგადი ჩარჩო

18. წინამდებარე რეკომენდაციის №1 სახელმძღვანელო პრინციპი მიზნად ისახავს, შეგვახსენოს, რომ ნებისმიერი ღონისძიება, რომელიც ეხება ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებას, უნდა შეესაბამებოდეს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლს, როგორც ეს ინტერპრეტირებულია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში. პრინციპში, გამოხატვის თავისუფლება ასევე მოიცავს იმ მოსაზრებებისა და ინფორმაციის გადაცემისა და მიღების უფლებას, რომლებიც წარმოადგენს ძალადობის პრეზენტაციას. თუმცაღა, კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების ზოგიერთი ფორმა შეიძლება კანონიერად დაექვემდებაროს შეზღუდვებს ვალდებულებებისა და პასუხისმგებლობის მხედველობაში მიღებით, რაც შეიძლება გამოიწვიოს გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებამ. თუმცაღა, ცხადია, ა პროვისო: გამოხატვის თავისუფლებაში ყოველი ამგვარი ჩარევა კანონით უნდა იყოს გათვალისწინებული და აუცილებელი უნდა იყოს დემოკრატიულ საზოგადოებაში, რათა დაკმაყოფილდეს მე-2 პუნქტში აღნიშნული კანონიერი მიზნები.

19. რაც შეეხება ძალადობის ჩვენებას ელექტრონულ მედიაში, ერთი ან რამდენიმე მიზანი შეიძლება იყოს რელევანტური და წარმოადგენდეს ინფორმაციისა და მოსაზრებების გადაცემის ან მიღების თავისუფლების შეზღუდვის კანონიერ საფუძველს:

- ჯანმრთელობის ან ზნეობის დაცვა;

- სხვათა უფლებათა დაცვა;

- უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილება.

20. ამდენად, წინამდებარე რეკომენდაცია ყურადღებას ამახვილებს იმ ფაქტზე, რომ გარკვეულ შემთხვევებში ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებაზე დაწესებული შეზღუდვები შეიძლება კანონიერ მიზანს ემსახურებოდეს - უზრუნველყოს გარკვეული უფლებებისა და თავისუფლებების პატივისცემა, განსაკუთრებით, ადამიანის ღირსების პატივისცემა და ადამიანთა მოწყვლადი ჯგუფების, მათ შორის, ბავშვებისა და მოზარდების, დაცვა.

21. სპეციალისტთა აზრი იყოფა იმის თაობაზე, თუ როგორ გავლენას ახდენს ძალადობის ჩვენება - პირდაპირსა თუ ირიბს - განსაკუთრებით, ბავშვებისა და ახალგაზრდების ქცევაზე ან დამოკიდებულებაზე. ზოგიერთი ექსპერტის აზრით, ძალადობის გამოსახულებების აკუმულირებას შეუძლია გავლენა მოახდინოს ქცევაზე, განსაკუთრებით კი, ახალგაზრდების ქცევაზე. სხვები თვლიან, რომ რაიმე კავშირი ეკრანზე ძალადობასა და ძალადობის შემცველ ქცევას შორის არ არის დადგენილი. აღნიშნულ დისკუსიებში ჩარევის გარეშე, ევროპის საბჭო მიიჩნევს, რომ ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებას შეუძლია საზიანო გავლენა მოახდინოს საზოგადოების წევრების, განსაკუთრებით კი, ახალგაზრდების ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ თუ ზნეობრივ განვითარებაზე. ამგვარად, უნდა აღინიშნოს, რომ ელექტრონულ მედიაში ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენების წინააღმდეგ მიმართული ნებისმიერი ზომა უნდა წარმოადგენდეს აუცილებელ სოციალურ მოთხოვნას, იყოს დასახული მიზნის პროპორციული, ემყარებოდეს შესაბამის და საკმარის მიზეზებს, გააჩნდეს სამართლებრივი საფუძველი, რომელიც აკმაყოფილებს განჭვრეტადობისა და ხელმისაწვდომობის მოთხოვნებს და უნდა იძლეოდეს საკმარის გარანტიებს ბოროტად გამოყენებისა და თვითნებური ჩარევის წინააღმდეგ.

2. იმ მონაწილეთა პასუხისმგებლობა და მოქმედების საშუალებები, რომლებიც არ წარმოადგენენ სახელმწიფოს

22. წინამდებარე რეკომენდაცია ერთმანეთისგან განასხვავებს სახელმწიფოს როლსა და იმ მონაწილეების როლს, რომლებიც არასამთავრობო ორგანოები არიან, კერძოდ: შინაარსზე პასუხისმგებელიპირები, აგრეთვე საზოგადოების სხვადასხვა სექტორი, რომელიც შეშფოთებულია ძალადობის ჩვენებით გამოწვეული პრობლემით. წინამდებარე რეკომენდაციის №2 სახელმძღვანელო პრინციპი ეხება მონაწილეებს, რომლებიც არ წარმოადგენენ სახელმწიფოს და უპირველეს ყოვლისა, შინაარსზე პასუხისმგებელ პირებს.

შინაარსზე პასუხისმგებელი პირები

23. წინამდებარე რეკომენდაციის №2 სახელმძღვანელო პრინციპი მიზნად ისახავს, ხაზი გაუსვას იმას, რომ ამ სფეროში პირველადი პასუხისმგებლობა ეკისრებათ მედიის პროფესიონალებს, რომლებმაც უნდა გამონახონ მედიაში ძალადობის ჩვენებით გამოწვეული პრობლემის მოგვარების შესაბამისი გზები. ეს სახელმძღვანელო წესი მაგალითისათვის გვთავაზობს უშუალოდ პროფესიონალების მიერ განხორციელებულ ან დაგეგმილ ზომებს. მაგალითად, შინაარსზე პასუხისმგებელი ბევრი პირი იღებს ვალდებულებას, რომ საზოგადოებას აცნობებს ძალადობრივი შინაარსის თაობაზე, რასაც ისინი ხელმისაწვდომს გახდიან. ამის გათვალისწინებით, ისინი თავისთვის ადგენენ სტანდარტებს ძალადობის დონის შესაფასებლად და ამ საფუძველზე აფრთხილებენ საზოგადოებას. საზოგადოების გაფრთხილების მეთოდები სხვადასხვაგვარია: შეხსენება კინოანონსში, ხმოვანი და ვიზუალური გაფრთხილება (მაგალითად, ძალადობის დონის აღმნიშვნელი სიმბოლოები - ორი კვადრატი, სამი რომბი და ა.შ.), ვიდეოკასეტისა და CD-Rom-ებზე გაკეთებული აღნიშვნები და ა.შ.⁴ რაც შეეხება გარკვეულ პროგრამებს, მაგალითად, რეალობის ამსახველ გადაცემებს, ზოგიერთი ტელეკომპანია აფრთხილებს საზოგადოებას, რომ ნაჩვენები მოვლენები ასახავს მხოლოდ ნამდვილ მოვლენებს. ამასთან ერთად, შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ე.წ. დროის ზღვარი“, რომლის შემდეგ საზოგადოება შეიძლება ელოდეს ძალადობრივი შინაარსის მქონე გადაცემებს.

საზოგადოების სხვადასხვა სექტორი

24. ძალადობის მიზანმიმართული ან გადაჭარბებული ჩვენება წარმოადგენს პრობლემას, რომელიც უნდა გადაიჭრას ელექტრონული მედიის, აგრეთვე საზოგადოების სხვადასხვა სექტორის, მათ შორის მშობლებისა და მასწავლებლების, მიერ კონკრეტული ზომების მეშვეობით ნებაყოფლობით საფუძველზე. ეს კი შესაძლებელია მხოლოდ საზოგადოების ყველა წრის ინფორმირებულობის გაზრდით, რომლებიც დაინტერესებული არიან, რომ მართლზომიერი ბალანსი დადგინდეს ინფორმაციაზე უფლებასა და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით დაცულ სხვა უფლებათა პატივისცემას შორის. ამ თვალსაზრისით, მთელი რიგი წევრი სახელმწიფოების ხელისუფლება განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებენ მშობლების, მასწავლებლების, პოლიტიკური პარტიების, მაყურებელთა გაერთიანებების, ოჯახების ასოციაციების, არასამთავრობო ორგანიზაციების, განსაკუთრებით - ბავშვის, ქალებისა და უმცირესობათა უფლებების დამცველი ორგანიზაციების, რელიგიური ინსტიტუტებისა და ჯგუფების, კვლევითი და საგანმანათლებლო ინსტიტუტების პასუხისმგებლობას. ამ კონტექსტით განსაკუთრებით მნიშვნელოვნადაა მიჩნეული ძალისხმევის კონცენტრაცია ბავშვებისთვის აუდიო-ვიდეო ენის სწავლების უზრუნველსაყოფად (იხ. წინამდებარე რეკომედაციის სახელმძღვანელო პრინციპი №4).

3. წევრ სახელმწიფოთა პასუხისმგებლობა და მოქმედების საშუალებები

25. წინამდებარე რეკომედაციის სახელმძღვანელო პრინციპი №3 მიზნად ისახავს, აღნიშნოს, რომ წევრ სახელმწიფოებს არ შეუძლიათ უარი თქვან თავიანთ ზოგად პასუხისმგებლობაზე ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე ხალხის კეთილდღების გამო. თუმცაღა, ეს არ ნიშნავს, რომ ამ პასუხისმგებლობის განხორციელება უფლებას აძლევს მათ, თვითნებურად ჩაერიონ ელექტრონული მედიის დამოუკიდებლობაში. დამოუკიდებელი მედიაა, უპირველეს ყოვლისა, პასუხისმგებელი ამ სფეროში, ხოლო სახელმწიფოს ეკისრება სუბსიდიარული პასუხისმგებლობა. ეს გამოხატულებას ჰპოვებს მედიის სფეროში ეროვნულ პოლიტიკასა და თანამშრომლობაში, სამართლებრივი ხასიათის ზომებში, დახმარებაში (ფინანსური თუ სხვა), არაძალადობრივი ხასიათის პროდუქციის წარმოებაში, აგრეთვე სკოლებში ელექტრონული მედიის სწავლების ხელშეწყობაში. ეს უკანასკნელი სტრატეგია ხშირად ხორციელდება ადგილობრივ დაინტერესებულ სოციალურ სექტორებთან თანამშრომლობით (იხ. წინამდებარე რეკომედაციის სახელმძღვანელო პრინციპი №4).

საერთაშორისო თანამშრომლობა

26. ზოგიერთმა წევრმა სახელმწიფომ იკისრა მთელი რიგი საერთაშორისო ვალდებულებების პატივისცემა (თანამეგობრობის საკანონმდებლო ბაზა, ევროპული კონვენცია ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ და ა.შ.). ამ ვალდებულებებთან ერთად, კლასიფიკაციის სისტემების ევოლუციის და უცხოეთის ქვეყნებიდან შემოსული ჩივილების განხილვის მიზნით, რეკომენდირებულია თანამშრომლობა,მათ შორის,ევროპის საბჭოს გარდა სხვა ფორუმების ფარგლებში (რათა, შეძლებისდაგვარად, მიღწეულ იქნეს მაქსიმალური გაგება სხვადასხვა წარმოდგენებს შორის „გამართლებულ თუ გაუმართლებელ“ ჩვენებასთან დაკავშირებით).⁵

27. წევრმა სახელმწიფოებმა ეფექტურად უნდა გამოიყენონ თავიანთი კანონმდებლობა, სამართლებრივი დებულებები და ა.შ. ძალადობის ჩვენების სფეროში სერიოზული სამართალდარღვევების წინააღმდეგ ბრძოლის მიზნით. მათ უკვე იკისრეს სავალდებულო და არასავალდებულო სამართლებრივი ზომები საერთაშორისო დონეზე, მაგალითად, ევროპული კონვენცია ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ6 და მინისტრთა კომიტეტის R (89) 7 რეკომენდაცია ძალადობრივი, სასტიკი ან პორნოგრაფიული შინაარსის მქონე ვიდეოგრამების გავრცელების პრინციპების შესახებ.

არაძალადობრივი ხასიათის მომსახურებისა და პროდუქციის
განმტკიცება

28. წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა შეიმუშავონ კონსტრუქციული მიდგომა ელექტრონული მედიის ხარისხის გაუმჯობესების მიზნით, თუმცაღა, ფინანსურ ვალდებულებებში მონაწილეობის აუცილებლობის გარეშე. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენება ზოგჯერ შეიძლება წარმოადგენდეს რეაქციას ფინანსურ შეზღუდვებზე, ვინაიდან ძალადობის შემცველი ზოგიერთი პროგრამა, შესაძლოა, ნაკლები ჯდებოდეს, ვიდრე არაძალადობრივი. ამიტომ, წევრმა სახელმწიფოებმა შესაბამისი ზომების გამოყენებით უნდა წაახალისონ არა- ძალადობრივი ხასიათის პროგრამების წარმოება და გადაცემა.

საზღვარგარეთ. სახელმწიფოებს შეუძლიათ ასევე შეისწავლონ ევროპულ დონეზე არსებული ორგანოების ჩართვის საკითხი, როგორიცაა: ევროპული აუდიო-ვიზუალური ობსერვატორია, სხვადასხვა კვლევითი ცენტრები და ა.შ. დასასრულს, მათ შეუძლიათ ხელი შეუწყონ ინფორმაციის გაცვლას ეროვნულ მარეგულირებელ უწყებათა შორის.

4. საერთო პასუხისმგებლობა ელექტრონული მედიის განათლებაზე

29. ელექტრონული მედიის სწავლება ასევე უნდა განიხილებოდეს, როგორც საერთო პასუხისმგებლობა საზოგადოების სხვადასხვა სექტორისა, რომელიც შეშფოთებულია მედიაში ძალადობის მიზანმიმართული ჩვენებით.7 სწავლების სტრატეგია ეფექტური არ იქნება შესაბამისი სასწავლო მასალისა (მათ შორის, ელექტრონული მედიის მეშვეობით) და კვალიფიციური მასწავლებლების გარეშე. განათლება, უპირველეს ყოვლისა, ახალგაზრდებზე უნდა იყოს მიმართული, თუმცაღა, არა მხოლოდ მათზე. სკოლა განიხილება, როგორც შესაბამისი და მისაღები, მაგრამ არა ერთადერთი ფორუმი. ელექტრონულ მედიას სასარგებლო წვლილის შეტანა შეუძლია მომხმარებელთა განათლების საქმეში.

30. წინამდებარე რეკომენდაცია ხაზს უსვამს სხვადასხვა ელექტრონული მედიის მეშვეობით განათლების ხელშეწყობის აუცილებლობას. ბავშვების მარტო დატოვება სატელევიზიო ეკრანის წინ (ელექტრონული ძიძა) არ წარმოადგენს იშვიათ მოვლენას. ამდენად, განათლება დახმარებას გაუწევს საზოგადოებას, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდებს, განავითარონ კრიტიკული მიდგომები და გააკეთონ დასაბუთებული არჩევანი ელექტრონული მედიის მიერ შეთავაზებული მრავაფეროვანი მომსახურების გაზრდის ფონზე. განათლებამ ასევე საზოგადოების ყურადღება უნდა მიაპყროს იმ შესაძლებლობებზე, რომლებსაც ელექტრონული მედია გვთავაზობს ნაკლებად ძალადობრივი საზოგადოების აშენების საქმეში. უფრო მეტიც, მედიის სწავლებას შეუძლია წვლილი შეიტანოს მედიის პროფესიონალების, აგრეთვე სხვა დაინტერესებული სექტორების პროფესიონალების საბაზისო და მიმდინარე სწავლებისა და მომზადების საქმეში, აცნობებენ რა მათ პასუხისმგებლობის შესახებ ძალადობის მიზანმიმართულ ჩვენებასთან მიმართებაში.

31. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი წვლილი იქნებოდა ელექტრონული მედიის სფეროში და სხვა შესაბამის სექტორებში მომუშავე პროფესიონალთა საბაზისო და შემდგომი ტრენინგი, რაც შეიძლება ჩატარდეს მედიის საწარმოების ხელმძღვანელობით, ან სახლში და გარეთ ჩატარებული მოსამზადებელი კურსების ჩარჩოებში.

32. აგრეთვე განხილულ უნდა იქნეს კლასიფიკაციის სისტემების შემოღების შესაძლებლობის საკითხი, რაც მშობლებსა და მასწავლებლებს დაეხმარება თავიანთი პასუხისმგებლობის შესრულებაში. ასე მაგალითად, ამ სისტემების შექმნა შეუძლიათ თვიმარეგულირებელ ორგანოებს ან ეროვნულ მარეგულირებელ უწყებებს, განსხვავებული ეროვნული სამართლებრივი ტრადიციების ჯეროვანი გათვალისწინებით და სხვადასხვა დაინტერესებულ სექტორთან თანამშრომლობით.

33. და ბოლოს, ევროპის საბჭო ამჟამად სწავლობს სამოქმედო გეგმის განხორციელების დაწყების შესაძლებლობას, ინტერ ალია, ელექტრონული მედიის განათლების სფეროში. ეს სფერო ევროპის საბჭოს საერთო ინტერესების სფეროშია და მოითხოვს სხვადასხვა დაინტერესებულ მთავრობათა სექტორებს შორის შესაბამის კოორდინაციას.

__________________________________

“1. ყველას აქვს უფლება სიტყვის თავისუფლებაზე. ეს უფლება მოიცავს პირის თავისუფლებას ჰქონდეს შეხედულებები, მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია და მოსაზრებები საჯარო ხელისუფლების მიერ ჩარევის გარეშე და მიუხედავად საზღვრებისა. ეს მუხლი არ უშლის ხელს სახელმწიფოებს, მოითხოვონ რადიოსამაუწყებლო, სატელევიზიო ან კინემატოგრაფიულ წარმოებათა ლიცენზირება.

2. ამ თავისუფლებათა განხორციელება, რამდენადაც იგი აკისრებს მას ვალდებულებებსა და პასუხისმგებლობას, შეიძლება დაექვემდებაროს ისეთ ფორმალობებს, პირობებს, შეზღუდვებს ან სანქციებს, რომლებიც გათვალისწინებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების, ტერიტორიული მთლიანობის ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესებისათვის, უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილებისათვის, ჯანმრთელობის ან ზნეობის დაცვისათვის, სხვათა რეპუტაციის ან უფლებათა დაცვისათვის, საიდუმლო ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან აცილების ან სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტისა და მიუკერძოებლობის შენარჩუნებისათვის.”

3 ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ უკვე აღნიშნა, რომ „ხელშემკვრელი სახელმწიფოების შიდა კანონმდებლობაში შეუძლებელია მორალის ერთიანი, ზოგადევროპული განსაზღვრების მოძიება. ამ სახელმწიფოთა შესაბამის კანონმდებლობაში მორალის მოთხოვნები განსხვავდება დროისა და ადგილის ცვლასთან ერთად, განსაკუთრებით ისეთ ეპოქებში, რომლებიც ამ საკითხთან დაკავშირებით სწრაფი ევოლუციით ხასიათდება“. Eur. Court H.R. Handyside v. United Kingdom, 1976 წლის 7 დეკემბერი, სერია A, №24, პუნქტი 48. ეს მსჯელობა შეიძლება ანალოგიურად იქნეს გამოყენებული ძალადობის ცნებასთან მიმართებაში.

4 2001 წლის 30 ივნისისთვის ევროპის საბჭო 43 წევრ სახელმწიფოს აერთიანებდა.

5 მაგალითისთვის, 1995 წელს შვედეთის კულტურის მინისტრის მიერ გამოცემულ გამოკვლევაში აღნიშნულია, რომ მშობლები წინასწარ უნდა იქნენ გაფრთხილებული ძალადობის შემცველი პროგრამებისა და ფილმების შესახებ, რომლებიც მათი აზრით, ბავშვებისათვის მიუღებელია. ამიტომ, მაუწყებლებმა და პრესამ უფრო დაწვრილებითი ინფორმაცია უნდა წარმოადგინოს პროგრამების შესახებ, განსაკუთრებით იმ პროგრამების შესახებ, რომლებიც მხოლოდ მოზრდილებისთვისაა სერტიფიცირებული. სატელევიზიო არხებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ საღამოს გარკვეულ დრომდე ეთერში გასაშვები პროგრამები, არ შეიცავდეს ძალადობის ამსახველ მასალას და შესაბამისად, ძალადობის შემცველ ფილმებს წინ ფორმალური გაფრთხილება უნდა უძღვოდეს. იხ. “A handbook in four chapters on the depiction of violence in the media”.

6 მაგალითისთვის, სახელმწიფოებს შეუძლიათ განიხილონ ზომები, რომლებიც საშუალებას მისცემს უცხოელ მაყურებლებსა და მსმენელებს, საჩივრით მიმართონ მარეგულირებელ ორგანოს ან კომპეტენტურ ეროვნულ უწყებას იმ გარკვეული ეროვნული პროგრამების ძალადობრივ შინაარსთან მიმართებაში, რომელთა მიღებაც შესაძლებელია სამართლებრივი ზომები

6 ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენციის მე-7 (1)(2) მუხლი:

„1. პროგრამის ყველა ნაწილი, რომელიც ეხება მის პრეზენტაციასა და შინაარსს, უნდა ითვალისწინებდეს ადამიანის ღირსების პატივისცემისა ესო და არ უნდა შეიცავდეს პორნოგრაფიას, ბ) ეწეოდეს ძალადობის პროპაგანდას ან აღვივებდეს რასობრივ სიძულვილს.

2. პროგრამის ყველა ის ნაწილი, რომელმაც შესაძლოა ზიანი მიაყენოს ბავშვების ან მოზარდების ფიზიკურ, ზნეობრივ ან გონებრივ განვითარებას, მათი გადაცემა ან მიღება არ უნდა იყოს დაგეგმილი აღნიშნული პირებისთვის განკუთვნილ სამაუწყებლო დროს.“

7 სხვადასხვა სექტორის მიერ შეტანილი წვლილის საილუსტრაციოდ შეიძლება გავიხსენოთ ნორვეგიის მიერ 1995 წელს გაკეთებული ინიციატივა მთავრობის მიერ განხორციელებული ინფორმირებულობის ამაღლებისა და განათლების ეროვნული პროგრამის ფარგლებში, ან „Prix Jeunesse International“, რომელიც დააარსა ბავარიის სამაუწყებლო კორპორაციამ Bაყერისცჰერ ღუნდფუნკ. შეიძლება ასევე აღნიშნულ იქნეს შესაბამისი სასწავლო მასალისა და საბაზისო და შემდგომი სწავლების პროგრამების მომზადება მასწავლებლებისთვის, რომლებიც სპეციალიზირებული არიან ელექტრონული მედიის სფეროში განათლების დარგში. ამ კამპანიების, პროგრამებისა და მასალის მომზადება შეუძლიათ წევრი სახელმწიფოების კომპეტენტური ხელისუფლების ორგანოებს ელექტრონული მედიის პროფესიონალებთან და სხვა დაინტერესებულ სექტორებთან თანამშრომლობით. საგანმანათლებლო ინიციატივების შემდგომ საქმიანობაში მნიშვნელოვანი როლი უნდა შეასრულონ, კერძოდ, ეროვნულმა მარეგულირებელმა უწყებებმა.

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1997 წლის 30 ოქტომბერს, მინისტრთა მოადგილეების 607-ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის პირობათა თანახმად,

ითვალისწინებს რა, რომ ევროპის საბჭოს მიზანია მის წევრებს შორის უფრო მეტი ერთობის მიღწევა მათი საერთო მემკვიდრეობის იდეალებისა და პრინციპების დაცვისა და ცხოვრებაში გატარების მიზნით;

კვლავ იხსენებს რა ევროპის საბჭოს წევრი სახელმწიფოებისა და მთავრობათა მეთაურების მიერ 1993 წლის 9 ოქტომბერს ვენაში მიღებულ დეკლარაციას;

კვლავ იხსენებს რა, რომ ვენის დეკლარაციაში ხაზგასმით აღინიშნა ღრმა შეშფოთება რასიზმის, ქსენოფობიისა და ანტისემიტიზმის აღორძინებისა და მზარდი შეუწყნარებლობის თაობაზე და რომ დეკლარაცია ითვალისწინებს ვალდებულებას, ებრძოლოს ნებისმიერ იდეოლოგიას, პოლიტიკასა და პრაქტიკას, რომელიც მოუწოდებს რასობრივი სიძულვილისაკენ, ძალადობისა და დისკრიმინაციისაკენ, აგრეთვე, ნებისმიერ ქმედებას ან სიტყვით გამოსვლის ფორმულირებას, რომელსაც შეუძლია გააძლიეროს შიში და დაძაბულობა სხვადასხვა რასობრივი, ეთნიკური, ეროვნული, რელიგიური და სოციალური წარმომავლობის ჯგუფებს შორის;

კვლავ ადასტურებს რა თავის ღრმა ერთგულებას გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლების მიმართ, როგორც ეს წარმოდგენილია 1982 წლის 29 აპრილის დეკლარაციაში გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ;

გმობს რა, ვენის დეკლარაციისა და დემოკრატიულ საზოგადოებაში მედიის შესახებ დეკლარაციის, რომელიც მიღებულ იქნა ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე მასმედიის პოლიტიკის შესახებ (პრაღა, 1994 წლის 7-8 დეკემბერი), შესაბამისად, გამოხატვის ყველა ფორმას, რომლებიც მოუწოდებს რასობრივი შუღლისაკენ, ქსენოფობიისაკენ, ანტისემიტიზმისა და ყველა ფორმის შეუწყნარებლობისაკენ, რადგანაც ისინი ძირს უთხრის დემოკრატიის უსაფრთხოებას, კულტურათა ურთიერთკავშირსა და პლურალიზმს;

აღნიშნავს რა, რომ გამოხატვის ამგვარ ფორმებს შესაძლოა ჰქონდეთ უფრო დიდი და დამანგრეველი ზეგავლენა, როდესაც ისინი ვრცელდება მედიის საშუალებით;

დარწმუნებულია რა, რომ გამოხატვის ამგვარი ფორმების წინააღმდეგ ბრძოლა კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია დაძაბული ვითარების, ომისა და სხვა შეიარაღებული კონფლიქტების დროს;

დარწმუნებულია რა, რომ აუცილებელია წევრი სახელმწიფოების მთავრობებისთვის სახელმძღვანელო მითითებების დადგენა იმის შესახებ, თუ როგორ დაუპირისპირდნენ გამოხატვის ამგვარ ფორმებს, რამეთუ აცნობიერებს, რომ მედიის უმეტეს ნაწილს არ შეიძლება ბრალი დაედოს გამოხატვის ამგვარი ფორმებისათვის;

მხედველობაში იღებს რა ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ ევროპული კონვენციის მე-7 მუხლის 1-ლი პუნქტითა და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 და მე-17 მუხლებთან დაკავშირებულ, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის საფუძველზე შექმნილი ორგანოების მიერ დადგენილ პრეცედენტულ სამართალს;

ითვალისწინებს რა რასობრივი დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის კონვენციასა და მინისტრთა კომიტეტის (68) 30 რეზოლუციას რასობრივი, ეროვნული და რელიგიური შუღლისაკენ მოწოდების წინააღმდეგ განსახორციელებელ ღონისძიებათა შესახებ;

აღნიშნავს რა, რომ ყველა წევრ სახელმწიფოს არ მოუხდენია ამ კონვენციის ხელმოწერა და მისი რატიფიცირება და არც მისი იმპლემენტაცია ეროვნული კანონმდებლობის მეშვეობით;

აცნობიერებს რა იმის აუცილებლობას, რომ რასიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლა წინააღმდეგობაში არ უნდა მოდიოდეს გამოხატვის თავისუფლებასთან, რათა თავიდან იქნეს აცილებული დემოკრატიისათვის ძირის გამოთხრა მისივე დაცვის საბაბით;

აგრეთვე აცნობიერებს რა მედიის გამომცემლობათა დამოუკიდებლობისა და ავტონომიის სრული პატივისცემის აუცილებლობას;

რეკომენდაციებს აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, რათა:

1. გადადგან შესაბამისი ნაბიჯები, რათა წინამდებარე რეკომენდაციით დადგენილი პრინციპების საფუძველზე ბრძოლა გამოუცხადონ სიძულვილის გამოხატვას;

2. უზრუნველყონ, რომ აღნიშნულმა ნაბიჯებმა შექმნან ყოვლისმომცველი მიდგომა ამ მოვლენასთან მიმართებაში, რომელიც აგრეთვე საფრთხეს უქმნის სოციალურ, ეკონომიკურ, პოლიტიკურ, კულტურულ და სხვა საფუძვლების;

3. ხელი მოაწერონ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის კონვენციას რასობრივი დისკრიმინაციის ყოველგვარი ფორმის აღმოფხვრის შესახებ და მოახდინონ რატიფიცირება და მისი ეფექტური განხორციელება ეროვნულ კანონმდებლობაში, რასობრივი, ეროვნული და რელიგიური შუღლისაკენ მოწოდების წინააღმდეგ განსახორციელებელ ღონისძიებათა შესახებ მინისტრთა კომიტეტის (68) 30 რეზოლუციის შესაბამისად;

4. გადახედონ შიდა კანონმდებლობასა და პრაქტიკას წინამდებარე რეკომენდაციის დანართში მოყვანილ პრინციპებთან მათი შესაბამისობის უზრუნველყოფის მიზნით.

R (97) 20 რეკომენდაციის დანართი

გამოყენების სფერო

შემდგომში მოყვანილი პრინციპები ეხება სიძულვილის გამოხატვას, კერძოდ, მედიის საშუალებით გავრცელებულ სიძულვილის გამოხატვას.

ამ პრინციპების გამოყენების მიზნებისათვის, ტერმინი „სიძულვილის გამოხატვა“ გაგებულ უნდა იქნეს, როგორც გამოხატვის ყველა ფორმა, რომელიც ავრცელებს, მოუწოდებს, განამტკიცებს ან ამართლებს რასობრივ სიძულვილს, ქსენოფობიას, ანტისემიტიზმსა თუ სხვა სახის სიძულვილს, რომელიც დაფუძნებულია შეუწყნარებლობაზე, მათ შორის უმცირესობების, მიგრანტებისა და იმიგრანტული წარმომავლობის პირთა წინააღმდეგ აგრესიული ნაციონალიზმისა და ეთნოცენტრიზმის, დისკრიმინაციისა და ძალადობის ფორმით გამოხატულ შეუწყნარებლობაზე.

პრინციპი 1

წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, საჯარო ხელისუფლებასა და სახელმწიფო დაწესებულებებს ეროვნულ, რეგიონალურ და ადგილობრივ დონეზე ისევე, როგორც თანამდებობის პირებს ეკისრებათ განსაკუთრებული პასუხიმგებლობა, თავი შეიკავონ განცხადებებისაგან, განსაკუთრებით, მედიის საშუალებით, რომლებიც თავისუფლად შეიძლება იქნეს აღქმული სიძულვილის გამომხატველ სიტყვით გამოსვლად ან იმ სიტყვით გამოსვლად, რომელმაც შესაძლოა გამოიწვიოს შეუწყნარებლობაზე დამყარებული რასობრივი სიძულვილის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმის, დისკრიმინაციის ან სიძულვილის სხვა ფორმების დაკანონება, გავრცელება ან განმტკიცება. ასეთი განცხადებები უნდა აიკრძალოს, ხოლო, თუ მას მაინც ექნება ადგილი, სახალხოდ იქნეს უარყოფილი.

პრინციპი 2

წევრი სახელმწიფოების მთავრობებმა უნდა შექმნან ან განამტკიცონ სიძულვილის გამომხატველი სიტყვით გამოსვლის წინააღმდეგ მიმართული ძლიერი საკანონმდებლო ბაზა, რომელიც მოიცავს სამოქალაქო, სისხლის სამართლისა და ადმინისტრაციული კანონმდებლობის დებულებებს. ამ საკანონმდებლო ბაზამ საშუალება უნდა მისცეს ხელისუფლების ადმინისტრაციულ და სასამართლო ორგანოებს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში გამოხატვის თავისუფლება შესაბამისობაში მოიყვანოს ადამიანის ღირსების პატივისცემასა და სხვათა რეპუტაციის ან უფლებების დაცვასთან. ამ მიზნით, წევრი სახელმწიფოების მთავრობებმა უნდა შეისწავლონ გზები და საშუალებები, რათა:

- ხელი შეუწყონ და კოორდინაცია გაუწიონ მოქმედი კანონმდებლობისა და სამართლებრივი პრაქტიკის ეფექტურობის შემსწავლელ კვლევით საქმიანობას;

- გადახედონ მოქმედ საკანონმდებლო ბაზას, რათა უზრუნველყონ მისი ადეკვატური გამოყენება სხვადასხვა ახალი მედიისათვის, საკომუნიკაციო სამსახურებისა და ქსელებისათვის;

- განავითარონ სისხლის სამართლებრივი დევნის კოორდინირებული პოლიტიკა, რომელიც ეფუძნება ეროვნულ სახელმძღვანელო მითითებებს, ამ რეკომენდაციაში მოყვანილი პრინციპების გათვალისწინებით;

- შესაძლო სისხლის სამართლებრივ სანქციებს დაუმატონ საზოგადოებრივად სასარგებლო სამუშაოს შესრულების შესახებ ბრძანებები;

- გააძლიერონ სიძულვილის გამომხატველი სიტყვით გამოსვლის წინააღმდეგ ბრძოლის საშუალებები სამოქალაქო კანონმდებლობის მეშვეობით. ასე მაგალითად, ნება დართონ დაინტერესებულ არასამთავრობო ორგანიზაციებს, აღძრან სამოქალაქო სამართალწარმოება, რომელიც უზრუნველყოფს სიძულვილის გამომხატველი სიტყვით გამოსვლით დაზარალებულ პირთა კომპენსირებასა და სასამართლო ბრძანებებს, რომლებიც ნებას დართავს დაზარალებულებს საპასუხო ღონისძიებათა უფლებაზე ან აღმოფხვრის მიყენებულ ზარალს.

- მიაწოდონ საზოგადოებასა და მედიის პროფესიონალებს ინფორმაცია იმ სამართლებრივი დებულებების შესახებ, რომლებიც ეხება სიძულვილის გამომხატველ სიტყვით გამოსვლას.

პრინციპი 3

წევრი სახელმწიფოების მთავრობებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ მე-2 პრინციპში მითითებულ კანონმდებლობაში გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა მკაცრად შეზღუდული იყოს და განხორციელდეს კანონიერად და არათვითნებურად ობიექტური კრიტერიუმების საფუძველზე. უფრო მეტიც, კანონის უზენაესობის ფუნდამენტური მოთხოვნის თანახმად, გამოხატვის თავისუფლების ნებისმიერი შეზღუდვა ან მასში ჩარევა უნდა ექვემდებარებოდეს დამოუკიდებელ სასამართლო კონტროლს. ეს მოთხოვნა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იმ შემთხვევებში, როდესაც გამოხატვის თავისუფლება შესაბამისობაში უნდა იქნეს მოყვანილი ადამიანის ღირსების პატივისცემასა და სხვა- თა რეპუტაციისა თუ უფლებების დაცვასთან.

პრინციპი 4

ეროვნული კანონმდებლობა და პრაქტიკა საშუალებას უნდა აძლევდეს სასამართლოებს, მხედველობაში იქონიონ, რომ ზოგჯერ სიძულვილის გამომხატველი სიტყვით გამოსვლა შეიძლება იმდენად შეურაცხმყოფელი იყოს ცალკეული პირებისა თუ ჯგუფებისთვის, რომ არ სარგებლობდეს დაცვის იმ ფარგლებით, რასაც ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლი ითვალისწინებს გამოხატვის სხვა ფორმების მიმართ. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც სიძულვილის გამომხატველი სიტყვით გამოსვლა მიზნად ისახავს კონვენციით დადგენილი უფლებებისა და თავისუფლებების ხელყოფას ან მათ შეზღუდვას იმაზე მეტად, ვიდრე ეს კონვენციით არის გათვალისწინებული.

პრინციპი 5

ეროვნული კანონმდებლობა და პრაქტიკა საშუალებას უნდა აძლევდეს სისხლის სამართლებრივი დევნის განმახორციელებელ კომპეტენტურ ორგანოებს, თავიანთი უფლებამოსილების ფარგლებში განსაკუთრებული ყურადღება მიაპყრონ საქმეებს, რომლებიც ეხება სიძულვილის გამომხატველი სიტყვით გამოსვლას. ამასთან დაკავშირებით, ხსენებული ორგანოები განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა მოეკიდონ ეჭვმიტანილის უფლებას გამოხატვის თავისუფლებაზე და გაითვალისწინონ, რომ სისხლის სამართლებრივი სასჯელების დაწესება ზოგადად წარმოადგენს ამ თავისუფლებაში სერიოზულ ჩარევას. სიძულვილის გამომხატველ სიტყვით გამოსვლაში მსჯავრდებული პირის მიმართ სისხლის სამართლებრივი სასჯელის შეფარდებისას კომპეტენტურმა სასამართლოებმა უნდა უზრუნველყონ პროპორციულობის პრინციპის მკაცრი დაცვა.

პრინციპი 6

სიძულვილის გამომხატველ სიტყვით გამოსვლის შესახებ ეროვნულ კანონმდებლობასა და პრაქტიკაში ჯეროვნად უნდა იქნეს გათვალისწინებული მედიის როლი ინფორმაციისა და მოსაზრებების გადაცემაში, რომლებიც წარმოაჩენს, აანალიზებს და განმარტავს სიძულვილის გამომხატველი სიტყვით გამოსვლის კონკრეტულ მაგალითებსა და ზოგადად ამ ფენომენს ისევე, როგორც საზოგადოების უფლებას, მიიღოს ამგვარი ინფორმაცია და იდეები.

ამ მიზნით ეროვნული კანონმდებლობა და პრაქტიკა მკაფიოდ უნდა განასხვავებდეს, ერთი მხრივ, სიძულვილის გამომხატველი სიტყვით გამოსვლისათვის ავტორის პასუხისმგებლობას, ხოლო მეორე მხრივ, მედიისა და მედიის პროფესიონალთა ნებისმიერი სახის პასუხისმგებლობას, რომლებიც მონაწილეობენ საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე სკითხებზე ინფორმაციისა და მოსაზრებების გავრცელებაში, რაც მათი მისიის ნაწილსშეადგენს.

პრინციპი 7

მე-6 პრინციპის განმტკიცების მიზნით ეროვნულ კანონმდებლობასა და პრაქტიკაში გათვალისწინებულ უნდა იქნეს შემდეგი:

- რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზისა და შეუწყნარებლობის სხვა ფორმებთან დაკავშირებული ინფორმაციის გადმოცემა მთლიანად დაცულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტით და მასში ჩარევა ნებადართულია მხოლოდ ამ მუხლის მე-2 პუნქტის პირობების შესაბამისად;

- ხელისუფლების ორგანოების მიერ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის აუცილებლობის შეფასებისას გამოყენებული სტანდარტები უნდა შეესაბამებოდეს მე-10 მუხლში გაცხადებულ პრინციპებს, როგორც ეს დადგენილია კონვენციის ორგანოების პრეცედენტულ სამართალში, ინტერ ალია, ინფორმაციის გადმოცემის მანერის, შინაარსის, კონტექსტისა და მიზნის გათვალისწინებით;

- ჟურნალისტური თავისუფლებების პატივისცემა აგრეთვე გულისხმობს, რომ სასამართლოებმა და საჯარო ხელისუფლებამ თავს არ უნდა მოახვიონ მედიას თავიანთი შეხედულება იმის თაობაზე, თუ ინფორმაციის გადმოცემის როგორი ტექნიკა უნდა გამოიყენონ ჟურნალისტებმა.

შესავალი

1. წინამდებარე რეკომენდაცია, მედიისა და შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცების შესახებ R (97) 21 რეკომენდაციასთან ერთად წარმოადგენს 1995-1996 წლებში მედიის სექტორში ევროპის საბჭოს მთავრობათაშორისი მუშაობის ერთ-ერთ კონკრეტულ შედეგს.

2. შემწყნარებლობა და ყველა ადამიანის ღირსების თანაბარი პატივისცემა არის დემოკრატიული და პლურალისტული საზოგადოების უმნიშვნელოვანესი ბაზისი. აღნიშნულით ასახავს, თუ რატომ ანიჭებს ევროპის საბჭო ყოველთვის დიდ მნიშვნელობას ამ პრინციპებისა და იდეალების დაცვასა და ცხოვრებაში გატარებას.

3. 1993 წლის 8-9 ოქტომბერს ვენაში გამართულ ევროპის საბჭოს წევრ სახელმწიფოთა და მთავრობათა მეთაურთა სამიტზე გამოთქმულ იქნა შეშფოთება რასიზმის, ქსენოფობიისა და ანტისემიტიზმის აღორძინებაზე, შეუწყნარებლობის კლიმატის განვითარებაზე, დანაშაულებრივ ქმედებათა ზრდაზე, განსაკუთრებით, მიგრანტებისა და იმიგრანტული წარმომავლობის პირთა წინააღმდეგ, აგრესიული ნაციონალიზმისა და ეთნოცენტრიზმის ფორმით გამოხატული ქსენოფობიის გამონათქვამთა განვითარებაზე. სახელმწიფოთა და მთავრობათა მეთაურებმა გამოხატეს თავიანთი რწმენა, რომ შეუწყნარებლობის ეს გამოვლინებები საფრთხეს უქმნიდა დემოკრატიულ საზოგადოებებსა და მათ ფუნდამენტურ ღირებულებებს.

4. ვენის სამიტზე მიღებულ იქნა სამოქმედო გეგმა რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ. სამოქმედო გეგმა ითვალისწინებდა ღონისძიებათა ფართო დიაპაზონს, რომლებიც მიმართული იყო საზოგადოების მობილიზაციისაკენ, აგრეთვე იმ გარანტიებისა და პოლიტიკის გაუმჯობესებისა და ეფექტური განხორციელებისათვის, რომლებიც მიზნად ისახავდა ამ მოვლენის წინააღმდეგ ბრძოლას. სამოქმედო გეგმის ერთ-ერთი ნაწილი მოიცავს მედიის სექტორს. გეგმის მე-5 პუნქტში მედიის პროფესიონალებს ეთხოვათ,რომ „რასიზმისა და შეუწყნარებლობის ქმედებების შესახებ გააკეთონ რეალური და საპასუხისმგებლო მოხსენება და კომენტარი, ამავდროულად, გააგრძელონ ამ მოთხოვნების ამსახველი ეთიკის პროფესიული კოდექსის განვითარება“.

5. მედიის როლი რასიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლაში ასევე ხაზგასმით იქნა აღნიშნული საპარლამენტო ასამბლეის 1277 (1995 წ.) რეკომენდაციაში - მიგრანტების, ეთნიკური უმცირესობებისა და მედიის შესახებ. ხსენებული რეკომენდაციის მე-2 პუნქტის თანახმად: „მედიის მიერ იმიგრანტებსა და ეთნიკურ უმცირესობებთან დაკავშირებულ თემათა წარმოჩენა მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს საზოგადოებრივ აზრზე. მიუხედავად იმისა, რომ მედია წარმოადგენს რასისტულ და ქსენოფობიურ შეხედულებათა, ზიანის მომტან და მიკერძოებულ მოსაზრებათა წინააღმდეგ ბრძოლის უმნიშვნელოვანეს საშუალებას, მას ასევე შეუძლია მონაწილეობა მიიღოს ამგვარი შეხედულებების წარმოჩენასა და გაძლიერებაში“.

6. სახელმძღვანელო კომიტეტებისა და რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ ად ჰოც კომიტეტებისადმი გაგზავნილ შეტყობინებაში (1994 წლის იანვარი) მინისტრთა კომიტეტმა მოუწოდა ამ კომიტეტებს, რომ თავიანთი უფლებამოსილების განხორციელებისას გაითვალისწინონ სამოქმედო გეგმის მე-4 და მე-5 პუნქტები და აქედან გამომდინარე, გააფართოვონ ან ხსენებულ სფეროებთან შესაბამისობაში მოიყვანონ თავიანთი საქმიანობა, ან შეიმუშაონ ახალი წინადადებები.

7. ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე მასმედიის პოლიტიკის შესახებ (პრაღა, 1994 წლის 7-8 დეკემბერი) მონაწილე სახელმწიფოთა მინისტრებმა მათ მიერ მიღებულ დეკლარაციაში დემოკრატიულ საზოგადოებაში მედიის როლის შესახებ დაგმეს გამოხატვის ყველა ფორმა, რომელიც მოუწოდებს რასობრივი შეუწყნარებლობისაკენ, ქსენოფობიისაკენ, ანტისემიტიზმისა და ყველა ფორმის შეუწყნარებლობისაკენ, რადგანაც ეს ძირს უთხრის დემოკრატიის უსაფრთხოებას, კულტურათა ურთიერთკავშირსა და პლურალიზმს. გარდა ამისა, სამოქმედო გეგმა, რომელიც მინისტრებმა წარუდგინეს ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს, ითვალისწინებდა დემოკრატიულ საზოგადოებაში მედიის განმტკიცების სტრატეგიებს და ევროპის საბჭოს სთხოვდა „მედიის პროფესიონალებსა და მარეგულირებელ ორგანოებთან მჭიდრო თანამშრომლობის საფუძველზე იმ სახელმძღვანელო პრინციპების შემუშავებას, რომლებსაც შეუძლია დახმარება გაუწიოს მედიის პროფესიონალებს შეუწყნარებლობის ყველა ფორმასთან მიმართებაში“ (სამოქმედო გეგმის მე-6 პუნქტი).

8. მოგვიანებით მასმედიის სახელმძღვანელო კომიტეტმა (CDMM) მითითება მისცა მედიისა და შეუწყნარებლობის სფეროში მოღვაწე სპეციალისტთა ჯგუფს (MM-S-IN), განეხილა, ინტერ ალია, ის როლი, რომელიც მედიას შეუძლია ითამაშოს რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის პროპაგანდაში ისევე, როგორც ის წვლილი, რომელიც მედიას შეუძლია შეიტანოს ამ მოვლენის წინააღმდეგ ბრძოლაში.

9. ამ საკითხების გაანალიზებისას MM-S-IN-მა მხედველობაში მიიღო ის დებულებები, რომლებიც განსაზღვრულია საერთაშორისო სამართლებრივ აქტებში (კერძოდ, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის კონვენცია რასობრივი დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია და მისი საზედამხედველო ორგანოების მიერ დადგენილი პრეცედენტული სამართალი) ისევე, როგორც ევროპის საბჭოს წევრ სახელმწიფოთა შიდა კანონმდებლობაში. რაც შეეხება ამ უკანასკნელს, MM-S-IN-ის მუშაობას დიდად შეუწყო ხელი გამოკვლევამ, რომელიც რასიზმისა და შეუწყნარებლობის საწინააღმდეგო ევროპული კომისიის (ECRI) ფარგლებში განახორციელა შვეიცარიის შედარებითი სამართლის ინსტიტუტმა (Legal measures to combat racism and intolerance in the member States of the Council of Europe, სტრასბურგი, 1995 წლის 2 მარტი, დოკუმენტი CRI (95) 2).

10. გარდა ამისა, MM-S-IN-მა ფინეთის ტამპერეს უნივერსიტეტის ჯურნალისტიკისა და მასობრივი კომუნიკაციების ფაკულტეტიდან მიიღო ეთიკის კოდექსების შედარებითი გამოკვლევა, რომელიც ეხებოდა მედიასა და შეუწყნარებლობას(MM-S-IN-ის დოკუმენტი (95) 21; ასევე გამოქვეყნებულია როგორც: Kolehmainen/Pietiläinen, Comparative Study on Codes of Ethics Dealing with Media and Intolerance, in: Kaarle Nordenstreng (ed.), Reports on Media Ethics in Europe, tamperes უნივერსიტეტი, სერია B 41, 1995 წ.).

11. მუშაობის პროცესში MM-S-IN-ი მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ არ იქნებოდა მიზანშეწონილი მედიისა და შეუწნარებლობის შესახებ სავალდებულო ხასიათის სამართლებრივი აქტების შემუშავება, რამდენადაც უკვე არსებობდა თანამედროვე საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმები (მათგან ყველაზე მნიშვნელოვანი მოხსენიებულია რეკომენდაციის პრეამბულაში). მედიის სპეციალური მდგომარეობის, აგრეთვე მედიის თავისუფლების არსებითი მნიშვნელობისა და საგამომცემლო დამოუკიდებლობისა და ავტონომიის პრინციპებიდან გამომდინარე, მიჩნეულ იქნა, რომ სასარგებლო და გაცილებით ეფექტური იქნებოდა კონცენტრირება არასავალდებულო ხასიათის სამართლებრივ აქტებზე, სახელდობრ, პრინციპებზე, რომლებზეც, როგორც მოცემულ სფეროში საკანონმდებლო და სხვა ღონისძიებებისა თუ პოლიტიკის საფუძველზე, ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს შეეძლება წევრ სახელმწიფოთა მთავრობებისათვის რეკომენდაციის გაწევა.

12. ამასთანავე, MM-S-IN-მა მიიჩნია, რომ თავისი უფლებამოსილების განხორციელებისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა, ერთმანეთისაგან განესხვავებინათ: (1) როლი, რომელიც შეუძლია მედიას ითამაშოს რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის პროპაგანდაში, და (2) წვლილი, რომელიც მედიას შეუძლია შეიტანოს ამ ბოროტების წინააღმდეგ ბრძოლაში. წარმოდგენილი განსხვავების დადგენა აუცილებლად იქნა მიჩნეული, რამდენადაც სავალდებულო ხასიათის ღონისძიებათა დაკისრების მოქმედების სფერო და გამამართლებელი საფუძველი მნიშვნელოვნად განსხვავდება თითოეულ სფეროსთან მიმართებაში. რაც შეეხება რასიზმისა და შეუწყნარებლობის პროპაგანდას, პრინციპში არსებობს სამართლებრივად სავალდებულო ნორმების დაწესების ფარგლები გამოხატვის თავისუფლებისა და საგამომცემლო დამოუკიდებლობის პრინციპის დარღვევის გარეშე. თუმცაღა, რაც შეეხება მედიის მიერ შეტანილი წვლილის განმტკიცებას, დიდი ყურადღება უნდა დაეთმოს იმას, რომ არ მოხდეს ამ პრინციპებში ჩარევა. ეს სფერო უფრო მეტად ითვალისწინებს ხელის შეწყობას, ვიდრე სამართლებრივ ღონისძიებებს.

13. ამ მიზნით MM-S-IN-მა და CDMM-მა გადაწყვიტეს ორი სხვადასხვა რეკომენდაციის მომზადება: წინამდებარე რეკომენდაცია მედიისა და შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცების, ხოლო მეორე - „იძულვილის გამოხატვის“ შესახებ (იხ. რეკომენდაცია ღ (97) 20).

14. ზემოთ ხსენებული რეკომენდაციების შემუშავების სხვადასხვა ეტაპზე MM-S-IN, მოსამზადებელ ტექსტთან დაკავშირებით კომენტარების მოპოვების მიზნით, მოეთათბირა მედიის სექტორში სხვადასხვა წარმომადგენლობით ორგანიზაციას ისევე, როგორც დაინტერესებულ არასამთავრობო ორგანიზაციებს. აღნიშნულმა კომენტარებმა მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოახდინა ამ ორი დოკუმენტის შინაარსზე.

15. რეკომენდაციის ტექსტი გადაეცა მინისტრთა კომიტეტს, რომელმაც 1997 წლის 30 ოქტომბერს მინისტრთა მოადგილეების 607-ე შეხვედრაზე მიიღო რეკომენდაცია და გამოსაქვეყნებლად დაამტკიცა განმარტებითი მემორანდუმი.

რეკომენდაციის მოქმედი ნაწილი

16. 1-ლი და მე-2 პუნქტები მიუთითებს, რომ მართალია, მოქმედებები უნდა განხორციელდეს სიძულვილის გამოხატვის წინააღმდეგ სამართლებრივი ღონისძიებების მეშვეობით (ზემოთ იხ. პუნქტი 12), მაგრამ მხოლოდ სამართლებრივი ღონისძიებები არ არის საკმარისი ამ ბოროტების წინააღმდეგ ბრძოლაში გლობალური მიდგომის აუცილებლობისა და იმ ფარგლების გათვალისწინებით, რომლებსაც გამოხატვის თავისუფლება და საგამომცემლო დამოუკიდებლობა აწესებს სახელმწიფოთა ქმედებებზე. სიძულვილის გამოხატვის წინააღმდეგ ეროვნული ღონისძიებების ძირითადი მიზანი უნდა იყოს საზოგადოებაში რასიზმისა და შეუწყნარებლობის სხვა ფორმების აღმოფხვრა. ამის მიღწევა კი შეუძლებელია მხოლოდ სიძულვილის გამოხატვაზე კონცენტრირებით. ამ თვალსაზრისით სიძულვილის გამოხატვა შეიძლება ჩაითვალოს როგორც შეუწყნარებლობის ერთ-ერთი სახის გამოვლინება სხვადასხვა სახეებს შორის (მაგალითად, დანაშაული რასობრივ ნიადაგზე, დისკრიმანაციული პრაქტიკა და ა.შ.). უფრო მეტიც, ისინი იმ მოვლენის (შეუწყნარებლობის) გამოხატულებაა, რომელსაც უფრო ღრმად აქვს ფესვები გადგმული და დაკავშირებულია მრავალ სოციალურ, ეკონომიკურ, კულტურულ და სხვა ფაქტორთან. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ შესაძლებელია გამართლება მოეძებნოს სიძულვილის გამოხატვას, არამედ აჩვენებს, რომ აუცილებელია ასეთი ზომების ინტეგრაცია უფრო ყოვლისმომცველ პოლიტიკურ მიდგომაში, რომელიც მოიცავს არა მხოლოდ სამართლებრივ ღონისძიებებს, არამედ ასევე ღონისძიებებს პოლიტიკასთან მიმართებაში, მაგალითად, განათლებისა და ცოდნის ამაღლების, კულტურის, სოციალური პოლიტიკის, მეცნიერული კვლევისა და სხვა სფეროში.

17. მე-3 პუნქტი ითვალისწინებს რეკომენდაციას, რომ წევრი სახელმწიფოების მთავრობებმა, რომლებსაც ჯერ არ განუხორციელებიათ, ხელი მოაწერონ, რატიფიცირება მოახდინონ (ან მიუერთდნენ) და ეფექტურად განახორციელონ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის კონვენცია რასობრივი დისკრიმინაციის ყოველგვარი ფორმის აღმოფხვრის შესახებ (CERD). ფაქტიურად, ევროპის საბჭოს მთელი რიგი წევრი სახელმწიფოები ჯერ კიდევ არ არიან ამ კონვენციის მხარეები.

18. ჩEღD შეიცავს რამდენიმე დებულებას, რომლებიც უშუალოდ ეხება რასისტულ გამოსვლასა და რასობრივი სიძულვილის გაღვივებას. კერძოდ, მე-4 მუხლი, ინტერ ალია, ავალდებულებს წევრ სახელმწიფოებს, „კანონით დასჯად დანაშაულად გამოაცხადონ ისეთი იდეების გავრცელება, რომლებიც ემყარება რასობრივ უპირატესობასა და სიძულვილს, რასობრივი დისკრიმინაციისაკენ მოწოდებას, ისევე, როგორც ძალადობის აქტისა ან ასეთი აქტებისაკენ მოწოდებას, რომლებიც მიმართულია ნებისმიერი რასისა და კანის ფერის ან ეთნიკური წარმომავლობის მქონე ჯგუფის წინააღმდეგ და ასევე ყოველგვარი დახმარებისაკენ, მათ შორის ფინანსური დახმარების აღმოჩენა რასისტული ქმედებების მიზნით.“ თუმცაღა, ამ ვალდებულებას უფრო აზუსტებს ის, რომ მონაწილე სახელმწიფოებმა „ჯეროვნად უნდა გაითვალისწინონ“ ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის პრინციპები და CERD-ის მე-5 მუხლში ჩამოყალიბებული უფლებები. გამოხატვის თავისუფლების ფუნდამენტური უფლება ერთ-ერთი იმ უფლებათაგანია, რომელიც აგრეთვე აღიარებულია საყოველთაო დეკლარაციის მე-19 მუხლით.

19. იმის აუცილებლობა, რომ რასიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლა შეესაბამებოდეს სხვა ფუნდამენტური უფლებების დაცვის აუცილებლობას, აგრეთვე ხაზგასმულია მინისტრთა კომიტეტის (68) 30 რეზოლუციაში რასობრივი, ეროვნული და რელიგიური შუღლისაკენ მოწოდების წინააღმდეგ განსახორციელებელ ღონისძიებათა შესახებ. ამ რეზოლუციაზე მიუთითებს რეკომენდაციის მე-3 პუნქტი. უფრო ზუსტად, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ 1994 წლის 23 სექტემბერს საქმეზე Jersild v. Denmark გამოტანილ განაჩენში (სერია A, ტომი 298, პუნქტი 30) დაადგინა, რომ რესპონდენტის ვალდებულებები, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის (გამოხატვის თავისუფლება) თანახმად, შეძლებისდაგვარად ინტერპრეტირებული უნდა იყოს იმგვარად, რომ შეესაბამებოდეს CERD-ით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს.

რეკომენდაციის დანართი

გამოყენების სფერო

20. წინამდებარე რეკომენდაციის მიზნებისათვის ეს თავი განსაზღვრავს ტერმინს - „სიძულვილის გამოხატვა“. იგი ასევე განმარტავს, რომ რეკომენდაცია გამოიყენება ზოგადად სიძულვილის გამოხატვასთან მიმართებაში. თუმცაღა, მთელი რიგი შემდგომი პრინციპებისა კონკრეტულად განიხილავს სიძულვილის გამოხატვის გავრცელებას მედიის საშუალებით (იხ. პრინციპები 1, 6 და 7). ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ რეკომენდაცია მიზნად არ ისახავს მედიისთვის განსაკუთრებული სამართლებრივი ვალდებულებების შექმნას.

21. მიზეზი, რომლის გამოც მედიის საშუალებით გავრცელებულ სიძულვილის გამოხატვას განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება, განსხვავებით გამოხატვის სხვა სახეებისა, არ მდგომარეობს იმაში, რომ მედიას მიუძღვის განსაკუთრებული ბრალი ამ საკითხთან მიმართებაში. ფაქტიურად, როგორც პრეამბულაშია ნათქვამი, არ შეიძლება, მედიის უმეტეს ნაწილს ბრალი დაედოს გამოხატვის ამგვარი ფორმების გავრცელებაში, თუმცაღა, მედიის პროფესიონალებისათვის სასარგებლოა ტრენინგების ინიცირება, რათა თავიდან იქნეს აცილებული შეუწყნარებლობის უნებლიე გამოხატვა. უფრო მეტიც, პრინცი პები, რომლებიც კონკრეტულად ეხება მედიის მეშვეობით სიძულვილის გამოხატვას, მიუთითებს იმაზე, რომ სიძულვილის შემცველი შეტყობინებები, როდესაც მათ მედიით გადასცემენ, შეიძლება უფრო ფართოდ იქნეს აღქმული და მეტი ზიანი გამოიწვიოს იმ გავლენიდან გამომდინარე, რასაც მედია ახდენს საზოგადოებრივ აზრზე, ეს კი ბევრად მნიშვნელოვანია გამოხატვის სხვა - ინდივიდუალურ ფორმებთან შედარებით (იხ. პრინცი პი 1). ამასთან დაკავშირებით, შეიძლება ითქვას, რომ შედარებით დაბალი პროფესიული დონის ადგილობრივი ან მცირე ზომის მედია უფრო ხშირად გადასცემს შეუწყნარებლობის შემცველ შეტყობინებებს. მედიაში სიძულვილის შემცველი შეტყობინებებით გამოწვეული ზიანი შესაძლებელია უფრო დიდი იყოს დაძაბული ვითარების ან (შეიარაღებული) კონფლიქტის შემთხვევაში. სწორედ ამიტომ, პრეამბულა ხაზგასმით მიუთითებს ამგვარ ვითარებაში გამოხატვის ხსენებული ფორმების წინააღმდეგ ბრძოლის გადაუდებელ აუცილებლობაზე. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ პრინციპები მიზნად ისახავს მედიის თავისუფლების დაცვას განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება რეპორტაჟებს რასიზმისა და შეუწყნარებლობის სხვა ფორმების შესახებ (იხ. პრინცი პები 6 და 7).

22. ძირითადად, შეუწყნარებლობის ცნება მოიცავს მიდგომებისა და მოსაზრებების ძალზე ფართო სპექტრს, რომელიც დაკავშირებულია იმ საფუძვლების ფართო სპექტრთან, რომლებზე დაყრდნობითაც შესაძლებელია ადამიანების ერთმანეთისაგან განსხვავება ან თუნდაც დისკრიმინაცია. თუმცაღა, არ უნდა გამოგვრჩეს მხედველობიდან, რომ ეს რეკომენდაცია გაგებულ უნდა იქნეს ზემოხსენებული ვენის დეკლარაციის კონტექსტში. ამ თვალსაზრისით დეკლარაცია რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმის და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ ითვალისწინებს რამდენიმე მნიშვნელოვან მანიშნებელს. ისინი გათვალისწინებულ იქნა ამ თავში მოცემული სიძულვილის გამოხატვის განმარტებაში. ეს საჭიროდ ჩაითვალა, რათა შეუწყნარებლობის ყველა ფორმის (მაგ., შეუწყნარებლობა სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ასაკის, ინვალიდობისა და სხვა ნიადაგზე) განხილვით არ გადაგვეხვია ტექსტის ძირითადი შინაარსიდან. აგრეთვე უნდა აღინიშნოს, რომ, რამდენადაც საქმე მედიას ეხება, შეუწყნარებლობა, კონკრეტულად კი სქესის ნიადაგზე, განხილულია მედიაში მამაკაცისა და ქალის თანასწორობის შესახებ R (84) 17 რეკომენდაციაში, რომელიც მიღებულ იქნა მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1984 წლის 25 სექტემბერს.

23. და ბოლოს, რეკომენდაცია ითვალისწინებს უსაფრთხოების მრავალ ზომას, რომელთა მიზანია გამოხატვის თავისუფლების დაცვა, რამაც შეიძლება შექმნას წარმოდგენა, რომ ამ ტექსტის ძირითადი მიზანია არა სიძულვილის გამოხატვის წინააღმდეგ ბრძოლა ან რასიზმისა თუ შეუწყნარებლობის აღმოფხვრის ხელშეწყობა, არამედ უფრო გამოხატვის თავისუფლების განმტკიცება. თუმცა, როგორც ეს პრეამბულაში მკაფიოდაა გაცხადებული, რასიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლა ისევე, როგორც გამოხატვის თავისუფლების დაცვა მნიშვნელოვანია დემოკრატიული საზოგადოებისთვის და დაუშვებელი იქნებოდა ერთისთვის მეორის ხარჯზე ზოგადი სახით უპირატესობის მინიჭება. უფრო მეტიც, ანგარიშგასაწევია ის არგუმენტიც, რომ შეუწყნარებლობის სიტყვის ზედმეტად მკაცრი დაცვა შეიძლება არა მარტო სახიფათო იყოს, არამედ საწინააღმდეგო შედეგებამდე მიგვიყვანოს. რეკომენდაცია მიზნად ისახავს, უზრუნველყოს ის საფუძვლები, რომლებიც ხელს შეუწყობს წევრ სახელმწიფოებში მართლზომიერი ბალანსის დადგენას როგორც საკანონმდებლო და ხელისუფლების ადმინისტრაციული ორგანობის, ისე სასამართლოების მიერ.

პრინციპები

24. პრინციპი 1 ითვალისწინებს სახელმწიფოს ყველა დონეზე საჯარო ხელისუფლების ორგანოებისა და დაწესებულებების სპეციალურ პასუხისმგებლობას, თავი შეიკავონ, განსაკუთრებით, მედიის საშუალებით, ზეპირი ან წერილობითი განცხადებების ან სხვა ფორმით გამოხატვისაგან, რომლებსაც შეუძლია კანონიერი გახადოს, გაავრცელოს ან განამტკიცოს რასობრივი სიძულვილი, ქსენოფობია, ანტისემიტიზმი ან სხვა სახის დისკრიმინაცია თუ შეუწყნარებლობაზე დაფუძნებული სიძულვილი. სახელმწიფოს უპირველესი და ძირითადი მოვალობაა, უზრუნველყოს, რომ მისმა ორგანოებმა და თანამდებობის პირებმა ხელი არ შეუწყონ სიძულვილის გავრცელებას. ამ თვალსაზრისით CERD-ის მე-2 მუხლის 1-ლი პუნქტი და მე-4 მუხლის ც პუნქტი შეიცავს მკაფიო სამართლებრივ ვალდებულებებს.

25. მიუხედავად იმისა, რომ ეს პრინციპი შეიძლება თავისთავად ცხადი იყოს, ევროპის ქვეყნებში არსებობს უახლესი მაგალითები, რომლებიც სამწუხაროდ, იმაზე მეტყველებს, რომ ამ პრინციპის დარღვევის საფრთხე კვლავ არსებობს.

26. ტექსტში არაფერია ნათქვამი იმის თაობაზე, თუ რა სახის სანქციები უნდა არსებობდეს და გამოიყენებოდეს ამ პრინციპის დარღვევის შემთხვევებში. მითითება გაკეთებულია მე-2 და მე-5 პრინციპებზე. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, შესაძლოა, მართლზომიერი იყოს დისციპლინარული სანქციები ცალკე აღებული ან სხვა სანქციებთან ერთად. რამდენადაც საჯარო მოხელეებს უფლება აქვთ, ისარგებლონ გამოხატვის თავისუფლების სრული დაცვით, რაც გარანტირებულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლით, ამ თავისუფლებაში ნებისმიერი ჩარევა უნდა შეესაბამებოდეს კონვეციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოყალიბებულ მოთხოვნებს. მე- 2 და მე-5 პრინციპები იძლევა შემდგომ განმარტებებს ამ საკითხთან მიმართებაში.

27. პრინციპი 2 ხაზს უსვამს იმის აუცილებლობას, რომ კონკრეტულ შემთხვევებში რასიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლაში გამოხატვის თავისუფლება უნდა შეესაბამებოდეს ადამიანის ღირსების პატივისცემასა და სხვათა რეპუტაციისა თუ უფლებების დაცვას. ამ მიზნით ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლი ითვალისწინებს ძირითად ჩარჩოებს. კონვენციის საფუძველზე შექმნილი ორგანოების მიერ დადგენილი შესაბამისი პრეცედენტული სამართალი მიუთითებს, რომ მოცემულ შემთხვევაში კითხვას, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა არის თუ არა „აუცილებელი დამოკრატიულ საზოგადოებაში“, შეიძლება ვუპასუხოთ მხოლოდ ამ საკითხთან დაკავშირებული ყველა კონკრეტული გარემოების გათვალისწინებით. მართალია, ასეთი განსაზღვრების გაკეთება არ შეიძლება აბსტრაქტულად, ეროვნულ კანონმდებელს ეკისრება, უზრუნველყოს შესაბამისი სამართლებრივი ჩარჩოების არსებობა, რომელიც შიდა სასამართლოებსა და ხელისუფლების ადმინისტრაციულ ორგანოებს შესაძლებლობას მისცემს, თითოეული საქმის ყველა გარემოების ჯეროვანი გათვალისწინებით, დაადგინოს გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევის „აუცილებლობა“ და პროპორციულობა, ერთი მხრივ, „ფორმალობებთან, პირობებთან, შეზღუდვებთან ან სანქციებთან“, რომლებიც განხილვის სტადიაშია ან უკვე შეფარდებულია, ხოლო მეორე მხრივ, დასახულ კანონიერ მიზანთან. მე-4 და მე-7 პრინციპები მიუთითებენ შემდგომ ფაქტორებზე, რომლებიც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ამგვარი ჩარევის აუცილებლობის შეფასებისას.

28. ამდენად, მართალია, ეროვნული კანონმდებლობა საკმარის ადგილს უნდა ტოვებდეს გამოხატვის თავისუფლებისა და სხვათა უფლებების დაცვის ბალანსირებისთვის, არ უნდა მისცეს განუსაზღვრელი დისკრეცია ხელისუფლების ორგანოებს, რომლებიც იყენებენ ამ კანონმდებლობას. ეს წინააღმდეგობაში მოვიდოდა სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპთან, უფრო ზუსტად კი, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოყალიბებულ მოთხოვნასთან, რომლის თანახმად, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვები უნდა იყოს „კანონით გათვალისწინებული“. ეს ნიშნავს, ინტერ ალია, რომ შეზღუდვა უნდა ეფუძნებოდეს ეროვნულ კანონმდებლობას, რომ კანონი საკმარისად ხელმისაწვდომი და ჩამოყალიბებული უნდა იყოს მკაფიო და ზუსტი ტერმინებით („განჭვრეტადობა“). ამ თვალსაზრისით დამატებით ინფორმაციას იძლევა მე-4 პრინციპის კომენტარი. ხსენებულ მოთხოვნებს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება, როდესაც საქმე ეხება მედიის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას, რამდენადაც მედიას არ უნდა შეეშალოს ხელი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საკითხებზე ინფორმაციისა და მოსაზრებების გავრცელებაში სისხლის სამართლებრივი ან სხვა სანქციების შიშით. გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის შესაძლებლობებმა, რომლებიც ბუნდოვანი ან ფართო ტერმინებით არის წარმოდგენილი, ადვილად შეიძლება არასახარბიელო ზეგავლენა მოახდინოს მედიის თავისუფლებაზე.

29. ეს მოსაზრებები უფრო მეტად მნიშვნელოვანია მაშინ, როდესაც შესაძლებელია სისხლის სამართლებრივი სანქციების გამოყენება ნულლუმ ცრიმენ, ნულლა პოენა სინე ლეგე-ს პრინციპის გათვალისწინებით, აგრეთვე იმ პრინციპის გათვალისწინებითაც, რომ სისხლის სამართლის კანონი არ უნდა იყოს ინტერპრეტირებული ფართოდ, მაგალითად, ანალოგიის მეშვეობით ბრალდებულის საზიანოდ. ეს პრინციპები შეადგენს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-7 მუხლის გარანტიის ნაწილს და ამგვარად, აქედან გამომდინარეობს, რომ დანაშაული მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული კანონით (მაგალითისათვის იხ. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, S.W. v. United Kingdom, 1995 წლის 22 ნოემბრის განაჩენი, სერია A №335-B, პუნქტები 34-36).

30. პრინცი პი 2 აშკარად მიუთითებს ადამიანის ღირსების პატივისცემასა და სხვათა რეპუტაციისა და უფლებების დაცვაზე, როგორც გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის კანონიერ მიზანზე სიძულვილის გამოხატვის სფეროში. ეს შესაბამისობაში მოდის ზემოხსენებულ ჟერსილდ-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენთან. „სხვათა უფლებები“ მოიცავს პირის უფლებას ფიზიკურ და ფსიგოლოგიურ მთლიანობაზე. თუმცაღა, განსაკუთრებულ შემთხვევებში ამგვარი შეზღუდვები შეიძლება აგრეთვე ემსახურებოდეს სხვა მიზნებს, რომლებსაც ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტი კანონიერად მიიჩნევს. ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისიის პრეცედენტული სამართალი აჩვენებს, რომ საქმეში არსებულ ფაქტებზე დაყრდნობით, უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილება, შესაძლოა, ასევე რელევანტური იყოს.

31. პრინციპი 2 აგრეთვე ჩამოთვლის ზომებს, რომელთა განხილვა რეკომენდირებულია წევრი სახელმწიფოების მთავრობების მიერ. მათი უმრავლესობა არ საჭიროებს ახსნა-განმარტებას.

32. მე-2 პრინციპის მე-4 აბზაცში მითითებული ზომები არის ზოგიერთ წევრ სახელმწიფოში უახლეს მაგალითებზე რეაქცია, რომელიც სამწუხაროდ, აჩვენებს, რომ სიძულვილის გამომწვევი შეტყობინებები შეიძლება აგრეთვე გადასცეს ახალმა მედიამ, სამსახურებმა ან ქსელებმა. ნებისმიერი საკანონმდებლო რეაქცია ადეკვატური უნდა იყოს, რაც ნიშნავს, რომ ჯეროვნად უნდა იქნეს გათვალისწინებული ასეთი მედიის, სამსახურებისა და ქსელების სხვადასხვა მახასიათებელი ისევე, როგორც საზოგადოების მიერ მათი გამოყენების სხვადასხვა გზა: საზოგადოებისათვის მათი ხელმისაწვდომობის სხვადასხვა სახე (თავისუფალი ხელმისაწვდომობა/გამოწერა, დაშიფრული/დაუშიფრავი სახით და ა.შ.); კერძო ან საზოგადოებრივი კომუნიკაციებისთვის მათი გამოყენება და სხვა. ევროპის საბჭო ამჯამად ხსენებულ საკითხებს განიხილავს უფრო ფართო თვალთახედვით ამ რეკომენდაციასთან შედარებით.

33. მე-2 პრინცი პის მე-6 აბზაცში მითითებული ზომები განპირობებულია იმის გაცნობიერებით, რომ სიძულვილის გამოხატვის გამო ადამიანის დაჯარიმება ან მისთვის პატიმრობის შეფარდება ბევრ შემთხვევაში არაეფექტურია იმისათვის, რათა შესაბამისმა პირმა შეიცვალოს მოსაზრებები და შეხედულებები. საზოგადოებრივად სასარგებლო მუშაობას, რომელიც შეიძლება გარკვეული ხასიათის დანაშაულისთვის შეეფარდოს (მაგ., მუშაობა დაზარალებული საზოგადოებისათვის ან ამ საზოგადოების ფარგლებში), შესაძლოა, აღმზრდელობითი მხარე გააჩნდეს, რომელსაც უფრო მეტად შეუძლია გასამართლებული პირის დამოკიდებულებისა და განწყობილების შეცვლა შესაბამისი ჯგუფისა თუ ჯგუფებისადმი უკეთესი ურთიერთგაგებისა და პატივისცემის დანერგვით.

34. მე-2 პრინციპის მე-7 აბზაცში ნახსენები ზომები მიზნად ისახავს სამოქალაქო საზოგადოების და სიძულვილის გამოხატვით დაზარალებულთა მობილიზაციას ამ მოვლენის წინააღმდეგ ბრძოლაში დასახმარებლად. ეს ზომები ითვალისწინებს მთელ რიგ სამართლებივ საშუალებებს, რომელთა მიზანია სამოქალაქო კანონმდებლობის შესაბამისად ხელმისაწვდომი შესაძლებლობების გაფართოება. როგორც ეს ქვემოთ არის აღნიშნული 38-ე პუნქტში, ყოველთვის არ არის შესაძლებელი სისხლის სამართლის კანონმდებლობის გამოყენება სიძულვილის გამოხატვის ცალკეული შემთხვევების გადაწყვეტისათვის. ამ თვალსაზრისით სამოქალაქო კანონმდებლობა ზოგადად უფრო მოქნილია. ნებადართულია რა შიდა კანონმდებლობით, სიძულვილის გამოხატვით დაზარალებულთა წარმომადგენელ ორგანიზაციებს უფლება უნდა ჰქონდეთ, აღძრან სამოქალაქო სამართალწარმოება.

35. პრინციპი 3 ხაზს უსვამს სასამართლოების როლს, უზრუნველყოს ეფექტური და დამოუკიდებელი კონტროლი აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოებზე პირის გამოხატვის თავისუფლების უფლებაში ჩარევაზე. ეს ასახავს კანონის უზენაესობის მოთხოვნებს, რაც წარმოადგენს დემოკრატიული საზოგადოების ფუნდამენტურ პრინციპს (იხ. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, Klass and Others v. Germany, 1978 წლის 6 სექტემბრის განაჩენი, სერია A, ტომი 28, პუნქტი 55, გვ. 25-26). ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნის _ „კანონით გათვალისწინებული“ და აუცილებლობის მოთხოვნიდან გამომდინარეობს, რომ ეროვნულმა კანონმდებლობამ უნდა უზრუნველყოს სამართლებრივი დაცვა თვითნებური ჩარევის წინააღმდეგ და ადეკვატური გარანტიები ბოროტად გამოყენების წინააღმდეგ. როდესაც საქმე ეხება განსაკუთრებით ადამიანის ღირსებასა და ფუნდამენტურ უფლებებს, როგორიცაა გამოხატვის თავისუფლება, სასამართლო წარმოადგენს სათანადო საშუალებას, სულ მცირე საბოლოო საშუალებას, გადაწყვეტილებების მიღებასთან მიმართებაში სხვადასხვა უფლების, ღირებულებისა და ინტერესის სათანადო შეფასების საფუძველზე.

36. პრინციპი 4 ასახავს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 და მე-17 მუხლებთან დაკავშირებულ კონვეცნიის საფუძველზე შექმნილი ორგანოების მიერ დადგენილ პრეცედენტულ სამართალს.

37. პრინცი პი 5 ხაზს უსვამს იმას, რომ სისხლის სამართლებრივი დევნის განმხორციელებელმა ორგანოებმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმონ სიძულვილის გამოხატვის შემთხვევების განხილვას. ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში არსებულმა პრაქტიკამ ცხადყო, რომ შესაძლებელია, ძალიან რთული იყოს სისხლის სამართლით გათვალისწინებული, სათანადო მტკიცებულების მოპოვება. ამ მოთხოვნის დონის შესუსტების ნაცვლად, რაც სერიოზულად შეზღუდავდა გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებას, ეს პრინციპი ითვალისწინებს წინადადებას, რომ ხელისუფლების შესაბამისმა ორგანოებმა ჯეროვნად იმსჯელონ, რათა დაადგინონ, ბრალდების წაყენებამდე მოპოვებულ იქნა თუ არა საკმარისი მტკიცებულებები. ეს, ცხადია, დამოკიდებულია იმაზე, წევრი სახელმწიფოების სისხლის სამართლებრივი დევნის ორგანოებს აქვთ თუ არა საკმარისი ხარისხის დისკრეცია ამ თვალსაზრისით. მიზანშეწონილი იქნება, რომ ძალისხმევა მიმართული იყოს რთულ საქმეებზე, რომლებშიც სისხლის სამართლებრივ დევნას სავარაუდოდ მოჰყვება მსჯავრდება. სიძულვილის გამოხატვასთან დაკავშირებით არსებობს იმის რეალური საფრთხე, რომ თვითონ ეჭვმიტანილი საზოგადოების წინაშე თავს წარმოაჩენს „წამებულად“ ან „მსხვერპლად“, ხოლო გამართლების შემთხვევაში შედეგს საკუთარი შეხედულებების გამარჯვებად მიიჩნევს. რეკომენდირებულია, რომ შეიქმნას ეროვნულ დონეზე მოქმედი სახელმძღვანელო მითითებები, რომლებიც შეიმუშავებს ამ სფეროში ბრალდების პოლიტიკის კოორდინაციის საფუძველს (იხ. მე-2 პრინციპის მე-5 აბზაცი). ამ სფეროში სისხლის სამართლებრივმა სანქციებმა მკაცრად უნდა დაიცვან პროპორციულობის პრინციპი არა მარტო როგორც კანონის ზოგადი პრინციპი, რომელიც არეგულირებს სანქციების შეფარდებას, არამედ, აგრეთვე, როგორც მოთხოვნა, რომელიც გამომდინარეობს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვეცნიის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტიდან. კერძოდ, სიძულვილის გამოხატვისათვის პატიმრობის შეფარდება გამონაკლისს უნდა წარმოადგენდეს.

38. პრინცი პი 6, რომელიც ეფუძნება ჯერსილდ-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენს (პუნქტი 31), ზოგადად არ საჭიროებს ახსნაგანმარტებას. როდესაც, მაგალითად, მედიის რეპორტაჟში ან სარედაქციო კომენტარებში მოყვანილია ან სულაც ციტირებულია პირის განცხადებები, რომლებიც უთანაბრდება სიძულვილის გამოხატვას, მედიის პროფესიონალების სამართლებრივი პასუხიმგებლობა სრულიად განსხვავდება ამგვარი განცხადების ავტორის პასუხისმგებლობისგან. მაშინ, როდესაც ავტორს ასეთი განცხადებების შინაარსზე უშუალო პასუხისმგებლობა ეკისრება მედიით მათი გავრცელებისგან დამოუკიდებლად, მედიის როლს არამართლზომიერად დააბრკოლებდა, თუკი ის უბრალო ფაქტი, რომ მან დახმარება აღმოუჩინა განცხადებების გავრცელებაში, გამოიწვევდა მისი ან მედიის შესაბამისი პროფესიონალის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას. არსებობს დამატებითი მოთხოვნები, რომლებიც შესრულებულ უნდა იქნეს პასუხისმგებლობის საკითხის გადაწყვეტამდე გამოხატვის თავისუფლების უფლების დარღვევის გარეშე. ეს მოთხოვნები ჩამოყალიბებულია მე-7 პრინციპში.

39. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მედიამ და მედიის პროფესიონალებმა არ უნდა გამოიჩინონ ჯეროვანი სიფრთხილე, როდესაც სიძულვილის გამოხატვის ან ზოგადად შეუწყნარებლობის თემაზე აკეთებენ რეპორტაჟებს. არსებობს იმის საფრთხე, რომ მათი საქმიანობა აუდიტორიის მიერ შესაძლოა ინტერპრეტირებული იყოს, როგორც მიუღებელი შეხედულებების მხარდაჭერის გამოხატვა. თუმცაღა, ეს პროფესიონალიზმის, კერძოდ, პროფესიული ეთიკის საკითხია, რომელიც ეხება მედიასა და მედიის პროფესიონალებს და არა საჯარო ხელისუფლებას. პროფესიული წესებისა და პრინციპების დაცვა უშუალოდ მედიის მიერ, არ წარმოადგენს იმ საკითს, რომელსაც უნდა არეგულირბდნენ წევრი სახელმწიფოები, რადგანაც ეს სერიოზული საფრთხის წინაშე დააყენებდა გამოხატვის თავისუფლებას და საგამომცემლო დამოუკიდებლობასა თუ ავტონომიას. სხვა საკითხია ის ფაქტი, რომ ეროვნული კანონმდებლობის მთელი რიგი დებულებები, რომლებიც კანონიერად ზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას, შეიძლება, შეესაბამებოდეს მედიის პროფესიონალების მიერ მიღებული ქცევის გარკვეულ წესებს.

40. ამასთან დაკავშირებით მითითება შეიძლება გაკეთდეს ზემოხსენებულ მე-10 პუნქტში ნახსენებ გამოკვლევზე. ევროპის ქვეყნების მედიის პროფესიონალების მიერ მიღებული ეთიკის კოდექსის უკანასკნელი გამოკვლევის თანახმად, „რასობრივ ან ეროვნულ ნიადაგზე დისკრიმინაციის აკრძალვა არის პროფესიული ეთიკის კოდექსების ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გავრცელებული თვისება“. ამჟამად მოქმედი 31 კოდექსიდან 26 მათგანი შეიცავს ასეთ აკძალვას. გარდა ამისა, ჟურნალისტთა საერთაშორისო ფედერაციის კოდექსის (მიღებულია 1954 წელს და განახლებულია 1986 წელს) მე-7 მუხლში აღნიშნულია, რომ „ჟურნალისტები უნდა აცნობიერებდნენ მედიის მეშვეობით გავრცელებული დისკრიმინაციის საფრთხეს და ყოველ ღონეს ხმარობდნენ, რათა ხელი არ შეუწყონ ასეთ დისკრიმინაციას, რომელიც აგრეთვე ეფუძნება რასას, სქესს, სექსუალურ ორიენტაციას, ენას, რელიგიას, პოლიტიკურ ან სხვა მოსაზრებებს, ეროვნულ თუ სოციალურ წარმომავლობას“.

41. ცხადია, ზემოხსენებული მსჯელობა, რომელიც ეხება მედიის განსხვავებულ პასუხისმგებლობას vis-à-vis სიძულვილის გამოხატვისათვის, ვიდრე ეს აკისრია ასეთ გამონათქვამების ავტორს, არ გამოიყენება, რადგანაც სიძულვილის გამოხატვა მოდის უშუალოდ მედიის ან მედიის პროფესიონალებისაგან (რაც განსხვავდება სხვების მიერ წარმოთქმული სიძულვილის გამოხატვის რეპორტაჟისა თუ კომენტარისაგან). ასეთ შემთხვევებში, მედია ან მედიის პროფესიონალები მიჩნეულ უნდა იქნენ სიძულვილის შემცველი შეტყობინების ავტორად მე-6 პრინციპის მნიშვნელობისათვის. შესაძლებელია იმის მტკიცება, რომ იგივე ითქმის, როდესაც მედიის პროფესიონალები ცალსახად და აქტიურად უჭერენ მხარს განცხადებებს, რომლებიც უთანაბრდება სხვა პირის მიერ სიძულვილის გამოხატვას, თუმცაღა, ამის დადგენა ყოველთვის მარტივი როდია. კიდევ უფრო რთულია ის შემთხვევები, როდესაც მედიის პროფესიონალების დამოკიდებულება შესაძლოა, დაექვემდებაროს კრიტიკას იმის გამო, რომ მათ ეხპრესსის ვერბის არ დაგმეს ან არ გააწონასწორეს რეპორტაჟში გაჟღერებული განცხადებები. რამდენადაც არსებობს სხვადასხვა შესაძლებელი დამოკიდებულება, სასურველადაა მიჩნეული მათი განხილვა მე-7 პრინციპის კუთხით, რომელიც აყალიბებს მედიის პროფესიონალების პასუხისმგებლობის განსაზღვრის ძირითად კრიტერიუმს.

42. რეკომენდაციის პრინციპი 7 შემუშავებულია მე-6 პრინციპის საფუძველზე და თავს უყრის იმ არსებით საკითხებს, რომლებიც უნდა გაითვალისწინონ ეროვნული ხელისუფლების ორგანოებმა, კერძოდ, სასამართლოებმა, როდესაც განიხილავენ მედიის მეშვეობით გავრცელებულ სიძულვილის გამოხატვას. ეს საკითხები ძირითადად ეფუძნება ჯერსილდ-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენს (კერძოდ, პუნქტი 31).

43. მე-2 პრინციპის მე-3 აბზაცის ტექსტი კვლავ შეგვახსენებს, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-17 მუხლი არავითარ როლს არ უნდა ასრულებდეს, როდესაც საქმე ეხება რასიზმისა და შეუწყნარებლობის შესახებ ჟურნალისტური რეპორტაჟების სამართლებრივ მიდგომას, მათ შორის იმ შესაძლო რეპორტაჟებისა და შენიშვნების ციტირებებს, რომლებიც უთანაბრდება სხვების სიძულვილის გამოხატვას (იხ. წინამდებარე რეკომენდაციის მე-4 და მე-6 პრინციპების კომენტარები).

44. ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილი პირობები, რომლებიც ეხება გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევას, როგორც ეს ინტერპრეტირებულია კონვენციის საფუძველზე შექმნილი ორგანოების მიერ დადგენილ პრეცედენტულ სამართალში, შეიძლება შეჯამებული იყოს შემდეგნაირად.

ნებისმიერი ასეთი ჩარევა უნდა:

a. გათვალისწინებული იყოს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილი შეზღუდვების სრულ და ამომწურავ ნუსხაში, რომელსაც უნდა მიეცეს ვიწრო ინტერპრეტაცია;

b. დადგენილი იყოს კანონით და ჩამოყალიბებული იქნეს მკაფიო და ზუსტი ტერმინებით;

c. აუცილებელი იყოს დემოკრატიულ საზოგადოებაში და პასუხობდეს გადაუდებელ სოციალურ საჭიროებას;

d. პროპორციული იყოს დასახულ მიზანთან.

45. სასამართლოს შესაბამისი პრეცედენტული სამართლის თანახმად, მედიის თავისუფლებაში ჩარევის „აუცილებლობა“ დამაჯერებლად უნდა იყოს დადგენილი.

46. მე-2 პრინციპის მე-4 აბზაცის ტექსტში ჩამოთვლილია ის ფაქტორები, რომლებიც უნდა გაითვალისწინოს ეროვნულმა ხელისუფლებამ, კერძოდ, სასამართლოებმა, როდესაც აფასებენ, გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა არის თუ არა „აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“. არ არის ყოველთვის აუცილებელი, ეს ფაქტორები ცხადად იყოს ჩამოყალიბებული დაწერილ კანონმდებლობაში, თუ ისინი გამოყენებული იქნება კონკრეტულ შემთხვევებში. ამ სფეროში ეროვნული კანონმდებლობის შინაარსი უნდა უზრუნველყოფდეს, რომ ხელისუფლების ადმინისტრაციულ ორგანოებსა და სასამართლოებს შეეძლოთ იმ სტანდარტების გამოყენება, რომლებიც შეესაბამება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის პრინციპებს. იმ შემთხვევებში, როდესაც მედია გადასცემს რეპორტაჟს რასიზმისა და შეუწყნარებლობის შესახებ ინტერვიუს ან სხვა სახით, გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევის „აუცილებლობის“ შეფასების არსებითი ფაქტორია იმის დადგენა, მედიის რეპორტაჟი, ობიექტური თვალსაზრისით ისახავადა თუ არა მიზნად რასისტული თუ შეუწყნარებლობის შეხედულებებისა და მოსაზრებების პროპაგანდას. იმ ფაქტორებს შორის, რომლებიც ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ჩამოაყალიბა ჯერსილდ-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში, შეგვიძლია აღვნიშნოთ შემდეგი:

- მანერა, რა სახითაც მომზადდა რეპორტაჟი;

- რეპორტაჟის შინაარსი;

- რეპორტაჟის კონტექსტი (მაგალითად, მედიის ან პროგრამის სახე; რეპორტაჟის მოცულობა და იმ აუდიტორიის ხასიათი, რომლისთვისაც არის გათვლილი);

- მოხსენების მიზანი (მაგ., აუდიტორიის ინფორმირება საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საკითხის შესახებ, როგორიცაა: შეუწყნარებლობის ფაქტები და მისი მასშტაბი, ან პირიქით, სიძულვილის გამოხატვისათვის ასპარეზის დათმობა).

47. რაც შეეხება მოხსენების მიზანს, როგორც ზემოთ იყო აღნიშნული, ის უნდა დადგინდეს მხოლოდ ობიექტურ საფუძველზე. მიუხედავად ამისა, როდესაც უდავოა, რომ რეპორტაჟზე პასუხისმგებელი მედიის პროფესიონალის სუბიექტური მიზანი არ იყო რასიზმი ან შეუწყნარებლობა, ეს საკმარისი ფაქტორი იქნება.

48. სანქციის ხასიათი, რომელიც შეიძლება შეეფარდოს პირს, კიდევ ერთი აუცილებელი ფაქტორია მედიის თავისუფლებაში ჩარევის პროპორციულობის დადგენისთვის. კერძოდ, სისხლის სამართლებრივ სანქციებს ზოგადად გააჩნიათ უფრო შემაკავებელი ეფექტი და ამდენად, ისინი შესაძლოა შეიცავდნენ იმ საფრთხეს, რომ მედიას ხელს უშლიდნენ საზოგადოებისთვის საინტერესო თემების განხილვაში. ამგვარად, ასეთი სანქციების გამოყენება დიდ სიფრთხილეს საჭიროებს.

49. მე-2 პრინციპის მე-5 აბზაცი ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ჟურნალისტის მიერ გამოხატვის თავისუფლება ასევე მოიცავს ფორმას, რომლითაც მიწოდებულია ინფორმაცია ან მოსაზრებები. მედიის პროფესიონალებს უნდა ჰქონდეთ ამ საკითხში გადაწყვეტილების მიღების უფლება თავიანთი შეხედულებისამებრ არა მარტო რეპორტაჟის წარმოდგენის მანერასთან, არამედ ახალი ამბების ან ინფორმაციის ღირებულების შეფასებასთან მიმართებაში.

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1997 წლის 30 ოქტომბერს, მინისტრთა მოადგილეების 607-ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის პირობათა თანახმად,

ითვალისწინებს რა, რომ ევროპის საბჭოს მიზანია მის წევრებს შორის უფრო მეტი ერთობის მიღწევა მათი საერთო მემკვიდრეობის იდეალებისა და პრინციპების დაცვისა და ცხოვრებაში გატარების, აგრეთვე ეკონომიური და სოციალური პროგრესის ხელშეწყობის მიზნით;

ხაზს უსვამს რა თავის მოვალეობას, უზრუნველყოს ყველა პირის ღირსების თანაბარი პატივისცემა და უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელება დისკრიმინაციის გარეშე ნებისმიერ ისეთ ნიადაგზე, როგორიცაა: სქესი, რასა, კანის ფერი, ენა, რელიგია, პოლიტიკური თუ სხვა შეხედულება, ეროვნული და სოციალური წარმომავლობა, ეროვნული უმცირესობისადმი კუთვნილება, საკუთრება, დაბადება თუ სხვა სტატუსი;

კვლავ იხსენებს რა, რომ ევროპის საბჭოს წევრ სახელმწიფოთა და მთავრობათა მეთაურებმა გამოხატეს თავიანთი რწმენა ვენის სამიტის კონფერენციაზე (1993 წლის ოქტომბერი), რომ შემწყნარებლობის პრინციპი არის ევროპაში ღია საზოგადოების მიერ კულტურული მრავალფეროვნების პატივისცემის განმტკიცების გარანტია;

მიიღო გადაწყვეტილება რა, რომ ვენის სამიტის კონფერენციაზე მიღებული სამოქმედო გეგმის საფუძველზე გააძლიეროს ღონისძიებები შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ;

მიესალმება რა საერთაშორისო ორგანიზაციების, მთავრობების და საზოგადოების სხვადასხვა სექტორის ინიციატივებს, განსაკუთრებით, მედიის პროფესიონალთა ინიციატივებს, განამტკიცონ შემწყნარებლობის კულტურა და აღნიშნავს რა, რომ ეს უკანასკნელნი განსაკუთრებით ხელსაყრელ მდგომარეობაში იმყოფებიან იმისათვის, რათა ხელი შეუწყონ ამ ინიციატივებს და უზრუნველყონ მათი ზოგადი აღიარება მედიის ყველა სექტორში;

აღნიშნავს რა, რომ მედიას შეუძლია პოზიტიური წვლილი შეიტანოს შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლაში, განსაკუთრებით, მაშინ, როდესაც ხელს უწყობს საზოგადოებაში სხვადასხვა ეთნიკურ, კულტურულ და რელიგიურ ჯგუფს შორის ურთიერთგაგების კულტურის განმტკიცებას;

ხაზგასმით აღნიშნავს რა ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის შესაბამისად, მედიის პროფესიონალთა და მედიის ორგანიზაციათა დამოუკიდებლობასა და ავტონომიას, აგრეთვე იმის აუცილებლობას, რომ თავიდან იქნეს აცილებული ის ღონისძიებები, რომლებიც ხელყოფს ამ პრინციპებს;

ითვალისწინებს რა, რომ მედიის პროფესიონალები შესაძლოა წარმატებით იქნენ მოწვეულნი, რათა უფრო ვრცლად იმსჯელონ მზარდ მრავალკულტურულ და მრავალეთნიკურ წევრ სახელმწიფოებში შეუწყნარებლობის პრობლემასა და იმ ღონისძიებებზე, რომელთა განხორციელებაც მათ შეუძლიათ შემწყნარებლობისა და ურთიერთგაგების განმტკიცების მიზნით;

დარწმუნებულია რა, რომ ამგვარი ღონისძიებები შესაძლოა განხორციელდეს რამდენიმე საფეხურზე, მათ შორის ჟურნალისტიკის სკოლებში, მედიის ორგანიზაციებში ისევე, როგორც მედიის პროფესიების განხორციელებათა კონტექსტში;

დარწმუნებულია რა, რომ ამგვარი ღონისძიებების წარმატება უმეტესწილად დამოკიდებულია მედიის სექტორებში სხვადასხვა კატეგორიის პროფესიონალთა, განსაკუთრებით კი მედიის მესაკუთრეთა, მენეჯერთა, რედაქტორთა, მწერალთა, პროგრამისტთა, ჟურნალისტთა და რეკლამების განმთავსებელთა მონაწილეობის დონეზე;

მხედველობაში იღებს რა საპარლამენტო ასამბლეის 1277 (1995 წ.) რეკომენდაციას მიგრანტების, ეთნიკური უმცირესობებისა და მედიის შესახებ;

რეკომენდაციებს აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, რათა:

1. აცნობონ შემდეგ შესაბამის ჯგუფებს მოქმედებათა იმ საშუალებების შესახებ, რომლებიც მოცემულია წინამდებარე რეკომენდაციის დანართში:

- პრესას, რადიო და სატელევიზიო საწარმოებს ისევე, როგორც ახალ საკომუნიკაციო და სარეკლამო სექტორებს;

- მედიის პროფესიონალთა წარმომადგენლობით ორგანოებს ამ სექტორებში;

- მარეგულირებელ და თვითმარეგულირებელ ორგანოებს ამ სექტორებში;

- ჟურნალისტიკის სკოლებსა და მედიის სასწავლო ინსტიტუტებს.

2. პოზიტიური განწყობით განიხილოს ნებისმიერი თხოვნა, რომელიც ეხება წინამდებარე რეკომენდაციის მიზნის მისაღწევად ინიციატივების ხელშეწყობას.

R(97) 21 რეკომენდაციის დანართი

გამოყენების სფერო

ქვემოთ განხილულ მოქმედებათა საშუალებები მიზნად ისახავს, წარმოაჩინოს პროფესიული პრაქტიკის არასრული მაგალითები, რომლებიც ხელს უწყობს შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცებას და რომლებიც წარმოადგენს უფრო ზოგადი დანიშნულების დებულებას მედიის სხვადასხვა სექტორში.

პროფესიული პრაქტიკის სახეები, რომლებიც ხელს უწყობს შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცებას

1. ტრენინგი

პირველადი ტრენინგი

ჟურნალისტიკის სკოლებსა და მედიის სასწავლო ინსტიტუტებს, თუ მათ ეს ჯერ კიდევ არ განუხორციელებიათ, შეუძლიათ სასწავლო პროგრამაში წარმატებით შეიტანონ სპეციალური კურსები მათი პროფესიონალიზმის არსის განვითარების მიზნით, რომლებიც ითვალისწინებს:

- მედიის ჩაბმას მრავალეთნიკურ და მრავალკულტურულ საზოგადოებებში;

- წვლილს, რომელიც შეუძლია მედიას შეიტანოს სხვადასხვა ეთნიკურ, კულტურულ და რელიგიურ ჯგუფებს შორის უკეთესი ურთიერთგაგების მისაღწევად. შემგომი ტრენინგი მედიის საწარმოებს შეუძლიათ წარმატებით უზრუნველყონ შიდა ტრენინგი ან მონაწილეობა მიიღონ სასწავლო სემინარებში, რომლებიც ორგანიზებულია საწარმოს ფარგლებს გარეთ, შემწყნარებლობასა და შეუწყნარებლობასთან დაკავშირებით პროფესიული ნორმების შესახებ.

2. მედიის საწარმოები

შეუწყნარებლობის პრობლემა მოითხოვს მსჯელობას როგორც საზოგადოებაში, ასევე მედიის საწარმოების შიგნით. პროფესიული მედიის წრეების გამოცდილებამ დაგვანახა, რომ მედიის საწარმოებს შეუძლიათ სასარგებლო ზეგავლენა შემდეგზე:

- რასიზმსა და შეუწყნარებლობის ქმედებებზე ფაქტობრივი და ზუსტი ინფორმაციის მიწოდება;

- საზოგადოების ჯგუფებს შორის არსებულ დაძაბულობაზე ინფორმაციის მოწოდება მგრძნობიარე ფორმებით;

- თავიდან იქნეს აცილებული კულტურული, ეთნიკური ან რელიგიური ჯგუფების წევრების დამამცირებელი სტერეოტიპული აღწერა, პუბლიკაციებსა და საპროგრამო მაუწყებლობებში;

- პირის ქმედების განხილვა მისი გარკვეული ჯგუფისადმი კუთვნილებისაგან განცალკევებით, როდესაც ეს შეუსაბამოა;

- საზოგადოების კულტურულ, ეთნიკურ და რელიგიურ ჯგუფთა აღწერა დაბალანსებული და ობიექტური სახით და იმ გზით, რომელიც ასევე ასახავს საზოგადოების ხსენებული ჯგუფების პერსპექტივებსა და შეხედულებებს;

- გაამახვილოს საზოგადოებრივი აზრი შეუწყნარებლობით გამოწვეულ ბოროტებაზე;

- გააღრმავოს საზოგადოების მიერ განსხვავების გაგება და შეფასება;

- დაგმოს მოსაზრებები, რომლებიც საფუძვლად უდევს რესპოდენტების მიერ ინტერვიუების, მოხსენებების, სადისკუსიო პროგრამებისა და სხვა დროს გაკეთებულ შეუწყნარებელ განცხადებებს;

- გაითვალისწინოს ინფორმაციის წყაროს ზეგავლენა გადმოცემაზე;

- მედიის საწარმოებში მომსახურე პერსონალის მრავალფეროვნება და დონე, რაც შეესაბამება მკითხველის, მსმენელისა თუ მაყურებლის მრავალეთნიკურ და მრავალკულტურულ ხასიათს.

3. მედიის პროფესიონალთა წარმომადგენლობითი ორგანოები

მედიის პროფესიონალთა სხვადასხვა კატეგორიის წარმომადგენელობით ორგანოებს შეუძლიათ წარმატებით განახორციელონ სამოქმედო პროგრამები თუ პრაქტიკული ხასიათის ინიციატივები შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცების მიზნით.

4. ქცევის კოდექსები

ასეთი ინიციატივები და მოქმედებები შესაძლოა სრულებით შეესაბამებოდეს მედიის სხვადასხვა სექტორში შექმნილ პროფესიული ქცევის კოდექსებს, რომლებიც დისკრიმინაციისა და შეუწყნარებლობის პრობლემებს უპირისპირდება, მოუწოდებს რა მედიის პროფესიონალებს, დადებითი წვლილი შეიტანონ საზოგადოების სხვადასხვა რელიგიურ, ეთნიკურ და კულტურულ ჯგუფებს შორის შემწყნარებლობისა და ურთიერთგაგების განვითარებაში.

5. მაუწყებლობა

მიუხედავად იმისა, რომ საზოგადოებრივ სამაუწყებლო კომპანიებს ეკისრებათ განსაკუთრებული ვალდებულება, განამტკიცონ შემწყნარებლობის კულტურა და ურთიერთგაგება, სამაუწყებლო მედია, როგორც ერთი მთლიანი, წარმოადგენს ეფექტურ ძალას იმ ატმოსფეროს შესაქმნელად, რომელშიც უნდა დაიგმოს შეუწყნარებლობა.

სამაუწყებლო მედიაზე შესაძლოა, ზეგავლენა იქონიონ სამაუწყებლო კომპანიებმა, რომლებიც, მაგალითად:

- ქმნიან ადეკვატურ დებულებებს საპროგრამო მაუწყებლობა, ასევე ხელსაყრელ საყურებელ დროს, რომელიც ხელს უწყობს ყველა პირთა, ჯგუფთა და საზოგადოებათა ინტეგრაციას, ისევე როგორც სხვადასხვა ეთნიკური, რელიგიური და სხვა საზოგადოებებისადმი საეთერო დროის პროპორციულად გადანაწილება;

- განავითარონ მრავალკულტურული მიდგომა პროგრამის არსთან მიმართებაში, რათა თავიდან იქნეს აცილებული პროგრამები, რომლებიც საზოგადოებას წარმოადგენს მონოკულტურული და მონოლინგვისტური სახით;

- განამტკიცებენ მრვალკულტურულ მიდგომას პროგრამებში, რომლებიც სპეციალურად განკუთვნილია ბავშვებისა და ახალგაზრდებისათვის, რაც მათ საშუალებას მისცემს აღიზარდნონ იმ შთაგონებით, რომ კულტურული, რელიგიური და ეთნიკური განსხვავება არის საზოგადოების ბუნებრივი და დადებითი ელემენტი;

- განავითარონ ღონისძიებები, რათა მოხდეს რეგიონალურ, ეროვნულ თუ ევროპულ დონეზე იმ პროგრამების განაწილება, რომელთა ღირებულება დამტკიცებულია შეუწყნარებლობის ბოროტების წინააღმდეგ საზოგადოებრივი აზრის მობილიზებასა თუ მრავალეთნიკურ და მრავალკულტურულ საზოგადოებებში საზოგადოებრივი ურთიერთობების ხელშეწყობაში.

6. რეკლამირება

მიუხედავად იმისა, რომ მომხმარებელი საზოგადოების მრავალეთნიკური და მრავალკულტურული ხასიათი უკვე ასახულია ცალკეულ კომერციულ რეკლამებში და რომ რიგი რეკლამის განმთავსებლებისა დგამენ ნაბიჯებს, რათა რეკლამა მოამზადონ იმ სახით, რომელიც ასახავს კულტურული, რელიგიური და ეთნიკური განსხვავების დადებით მხარეს, შესაბამის პროფესიონალთა წრეების მიერ შესაძლებელია განვითარდეს ისეთი პრაქტიკა, როგორიც ქვემოთ არის წარმოდგენილი. ცალკეულ ქვეყნებში ქცევის კოდექსები შეიქმნა სარეკლამო სექტორში, რომელიც კრძალავს დისკრიმინაციას ისეთ საფუძველზე, როგორიცაა რასა, კანის ფერი, ეროვნული წარმომავლობა და სხვა.

არსებობს მედიის საწარმოები, რომლებიც უარს ამბობს სარეკლამო შეტყობინებების გადაცემაზე, რომლებიც ასახავს კულტურულ, რელიგიურ თუ ეთნიკურ განსხვავებას ნეგატიური გზით, მაგალითად, სტერეოტიპების გამყარებით. ცალკეული საზოგადოებრივი და კერძო ორგანიზაციები ავითარებენ სარეკლამო კამპანიებს, რომლებიც მიზნად ისახავს შემწყნარებლობის განმტკიცებას. მედია მოწვეულ უნდა იქნეს, რათა აქტიურად ითანამშრომლოს ამ სახის რეკლამების გავრცელებაში.

შესავალი

1. წინამდებარე რეკომენდაცია „სიძულვილის გამოხატვის“ შესახებ

R (97) 20 რეკომენდაციასთან ერთად წარმოადგენს 1995-1996 წლებში მედიის სექტორში ევროპის საბჭოს მთავრობათაშორისი მუშაობის ერთ-ერთ კონკრეტულ შედეგს.

2. შემწყნარებლობა და ყველა ადამიანის ღირსების თანაბარი პატივისცემა არის დემოკრატიული და პლურალისტული საზოგადოების უმნიშვნელოვანესი ბაზისი. აღნიშნულით ასახავს, თუ რატომ ანიჭებს ევროპის საბჭო ყოველთვის დიდ მნიშვნელობას ამ პრინციპებისა და იდეალების დაცვასა და ცხოვრებაში გატარებას.

3. 1993 წლის 8-9 ოქტომბერს ვენაში გამართულ ევროპის საბჭოს წევრ სახელმწიფოთა და მთავრობათა მეთაურთა სამიტზე გამოთქმულ იქნა შეშფოთება რასიზმის, ქსენოფობიისა და ანტისემიტიზმის აღორძინებაზე, შეუწყნარებლობის კლიმატის განვითარებაზე, დანაშაულებრივ ქმედებათა გაზრდაზე, განსაკუთრებით, მიგრანტებისა და იმიგრანტული წარმომავლობის პირთა წინააღმდეგ, აგრესიული ნაციონალიზმისა და ეთნოცენტრიზმის ფორმით გამოხატული ქსენოფობიის გამონათქვამთა განვითარებაზე. სახელმწიფოთა და მთავრობათა მეთაურებმა გამოხატეს თავიანთი რწმენა, რომ შეუწყნარებლობის ეს გამოვლინებები საფრთხეს უქმნიდა დემოკრატიულ საზოგადოებებსა და მათ ფუნდამენტურ ღირებულებებს.

4. ვენის სამიტზე მიღებულ იქნა სამოქმედო გეგმა რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ. სამოქმედო გეგმა ითვალისწინებდა ღონისძიებათა ფართო დიაპაზონს, რომლებიც მიმართული იყო საზოგადოების მობილიზაციისაკენ, აგრეთვე იმ გარანტიებისა და პოლიტიკის გაუმჯობესებისა და ეფექტური განხორციელებისაკენ, რომლებიც მიზნად ისახავდა ამ მოვლენის წინააღმდეგ ბრძოლას. სამოქმედო გეგმის ერთ-ერთი ნაწილი მოიცავს მედიის სექტორს. გეგმის მე-5 პუნქტში მედიის პროფესიონალებს ეთხოვათ, რომ „რასიზმისა და შეუწყნარებლობის ქმედებების შესახებ გააკეთონ რეალური და პასუხისმგებლური მოხსენება და კომენტარი, ამავდროულად, გააგრძელონ ამ მოთხოვნების ამსახველი ეთიკის პროფესიული კოდექსის განვითარება“.

5. მედიის როლი რასიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლაში ასევე ხაზგასმით იქნა აღნიშნული საპარლამენტო ასამბლეის 1277 (1995 წ.) რეკომენდაციაში მიგრანტების, ეთნიკური უმცირესობებისა და მედიის შესახებ. ხსენებული რეკომენდაციის მე-2 პუნქტის თანახმად: „მედიის მიერ იმიგრანტებსა და ეთნიკურ უმცირესობებთან დაკავშირებულ თემათა წარმოჩენა მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს საზოგადოებრივ აზრზე. მიუხედავად იმისა, რომ მედია წარმოადგენს რასისტულ და ქსენოფობიურ შეხედულებათა, ზიანის მომტან და მიკერძოებულ მოსაზრებათა წინააღმდეგ ბრძოლის უმნიშვნელოვანეს საშუალებას, მას ასევე შეუძლია მონაწილეობა მიიღოს ამგვარი შეხედულებების წარმოჩენასა და გაძლიერებაში“.

6. სახელმძღვანელო კომიტეტებისა და რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ ად ჰოც კომიტეტებისადმი გაგზავნილ შეტყობინებაში (1994 წლის იანვარი) მინისტრთა კომიტეტმა მოუწოდა ამ კომიტეტებს, რომ თავიანთი უფლებამოსილების განხორციელებისას გაითვალისწინონ სამოქმედო გეგმის მე-4 და მე-5 პუნქტები და აქედან გამომდინარე, გააფართოვონ ან ხსენებულ სფეროებთან შესაბამისობაში მოიყვანონ თავიანთი საქმიანობა, ან შეიმუშაონ ახალი წინადადებები.

7. ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე მასმედიის პოლიტიკის შესახებ (პრაღა, 1994 წლის 7-8 დეკემბერი) მონაწილე სახელმწიფოთა მინისტრებმა მათ მიერ მიღებულ დეკლარაციაში დემოკრატიულ საზოგადოებაში მედიის როლის შესახებ დაგმეს გამოხატვის ყველა ფორმა, რომელიც მოუწოდებს რასობრივი შეუწყნარებლობისაკენ, ქსენოფობიისაკენ, ანტისემიტიზმისა და ყველა ფორმის შეუწყნარებლობისაკენ, რადგანაც ეს ძირს უთხრის დემოკრატიის უსაფრთხოებას, კულტურათა ურთიერთკავშირსა და პლურალიზმს. გარდა ამისა, სამოქმედო გეგმა, რომელიც მინისტრებმა წარუდგინეს ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს, ითვალისწინებდა დემოკრატიულ საზოგადოებაში მედიის განმტკიცების სტრატეგიებს და ევროპის საბჭოს სთხოვდა „მედიის პროფესიონალებსა და მარეგულირებელ ორგანოებთან მჭიდრო თანამშრომლობის საფუძველზე იმ სახელმძღვანელო პრინციპების შემუშავებას, რომლებსაც შეუძლია დახმარება გაუწიოს მედიის პროფესიონალებს შეუწყნარებლობის ყველა ფორმასთან მიმართებაში“ (სამოქმედო გეგმის მე-6 პუნქტი).

8. მოგვიანებით მასმედიის სახელმძღვანელო კომიტეტმა (CDMM) მითითება მისცა მედიისა და შეუწყნარებლობის სფეროში მოღვაწე სპეციალისტთა ჯგუფს (MM-S-IN), განეხილა, ინტერ ალია, ის როლი, რომელიც მედიას შეუძლია ითამაშოს რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის პროპაგანდაში ისევე, როგორც ის წვლილი, რომელიც მედიას შეუძლია შეიტანოს ამ ბოროტების წინააღმდეგ ბრძოლაში.

9. ამ საკითხების გაანალიზებისას MM-S-IN-მა მხედველობა-ში მიიღო ის დებულებები, რომლებიც განსაზღვრულია საერთაშორისო სამართლებრივ აქტებში (კერძოდ, გაერთიანებული ერების კონვენცია რასობრივი დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია და მისი საზედამხედველო ორგანოების მიერ დადგენილი პრეცედენტული სამართალი) ისევე, როგორც ევროპის საბჭოს წევრ სახელმწიფოთა შიდა კანონმდებლობაში. რაც შეეხება ამ უკანასკნელს, MM-S-IN-ის მუშაობას დიდად შეუწყო ხელი გამოკვლევამ, რომელიც რასიზმისა და შეუწყნარებლობის საწინააღმდეგო ევროპული კომისიის ფარგლებში (EჩღI) განახორციელა შვეიცარიის შედარებითი სამართლის ინსტიტუტმა (Legal measures to combat racism and intolerance in the member States of the Council of Europe, სტრასბურგი, 1995 წლის 2 მარტი, დოკუმენტი CRI (95) 2).

10. გარდა ამისა, MM-S-IN-მა ფინეთის ტამპერეს უნივერსიტეტის ჯურნალისტიკისა და მასობრივი კომუნიკაციების ფაკულტეტიდან მიიღო ეთიკის კოდექსების შედარებითი გამოკვლევა, რომელიც ეხებოდა მედიასა და შეუწყნარებლობას (MM-S-IN-ის დოკუმენტი (95) 21; ასევე გამოქვეყნებულია როგორც: Kolehmainen/Pietiläinen, Comparative Study on Codes of Ethics Dealing with Media and Intolerance, in: Kaarle Nordenstreng (ed.), Reports on Media Ethics in Europe, tamperes უნივერსიტეტი, სერია B 41, 1995 წ.).

11. მუშაობის პროცესში MM-S-IN-ი მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ არ იქნებოდა მიზანშეწონილი მედიისა და შეუწნარებლობის შესახებ სავალდებულო ხასიათის სამართლებრივი აქტების შემუშავება, რამდენადაც უკვე არსებობდა თანამედროვე საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმები (მათგან ყველაზე მნიშვნელოვანი მოხსენიებულია რეკომენდაციის პრეამბულაში). მედიის სპეციალური მდგომარეობის, აგრეთვე მედიის თავისუფლების არსებითი მნიშვნელობისა და საგამომცემლო დამოუკიდებლობისა და ავტონომიის პრინციპებიდან გამომდინარე, მიჩნეულ იქნა, რომ სასარგებლო და გაცილებით ეფექტური იქნებოდა კონცენტრირება არასავალდებულო ხასიათის სამართლებრივ აქტებზე, სახელდობრ, პრინციპებზე, რომლებზეც, როგორც მოცემულ სფეროში საკანონმდებლო და სხვა ღონისძიებებისა თუ პოლიტიკის საფუძველზე, ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს შეეძლება წევრ სახელმწიფოთა მთავრობებისათვის რეკომენდაციის გაწევა.

12. ამასთანავე, MM-S-IN-მა მიიჩნია, რომ ასეთი პრინციპების შემუშავებისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა, ერთმანეთისაგან განესხვავებინათ: (1) როლი, რომელიც შეუძლია მედიას ითამაშოს რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის პროპაგანდაში, და (2) წვლილი, რომელიც მედიას შეუძლია შეიტანოს ამ მოვლენის წინააღმდეგ ბრძოლაში. წარმოდგენილი განსხვავების დადგენა აუცილებლად იქნა მიჩნეული, რამდენადაც სავალდებულო ხასიათის ღონისძიებათა დაკისრების მოქმედების სფერო და გამამართლებელი საფუძველი მნიშვნელოვნად განსხვავდება თითოეულ სფეროსთან მიმართებაში. რაც შეეხება რასიზმისა და შეუწყნარებლობის პროპაგანდას, პრინციპში არსებობს სამართლებრივად სავალდებულო ნორმების დაწესების ფარგლები გამოხატვის თავისუფლებისა და საგამომცემლო დამოუკიდებლობის პრინციპის დარღვევის გარეშე. თუმცაღა, რაც შეეხება მედიის მიერ შეტანილი წვლილის განმტკიცებას, დიდი ყურადღება უნდა დაეთმოს იმას, რომ არ მოხდეს ამ პრინციპებში ჩარევა. ეს სფერო უფრო მეტად ითვალისწინებს ხელის შეწყობის, ვიდრე სამართლებრივ ღონისძიებებს.

13. ამ მიზნით MM-S-IN-მა და CDMM-მა გადაწყვიტეს ორი სხვადასხვა რეკომენდაციის მომზადება: წინამდებარე რეკომენდაცია მედიისა და შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცების, ხოლო მეორე - „სიძულვილის გამოხატვის“ შესახებ (იხ. რეკომენდაცია ღ (97) 20).

14. ზემოთ ხსენებული რეკომენდაციების შემუშავების სხვადასხვა ეტაპზე MM-S-IN, მოსამზადებელ ტექსტთან დაკავშირებით კომენტარების მოპოვების მიზნით, მოეთათბირა მედიის სექტორში სხვადასხვა წარმომადგენლობით ორგანიზაციას ისევე, როგორც დაინტერესებულ არასამთავრობო ორგანიზაციებს. აღნიშნულმა კომენტარებმა მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოახდინა ამ ორი დოკუმენტის შინაარსზე.

15. წინამდებარე რეკომენდაცია აგრეთვე ავსებს სამართლებრივ ვალდებულებას, რომელიც ჩამოყალიბებულია ეროვნულ უმცირესობათა დაცვის შესახებ ჩარჩო კონვენციის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტში. წარმოდგენილი მუხლის დებულება მოითხოვს მონაწილე სახელმწიფოებისაგან, რომ მათ თავიანთი სამართლებრივი სისტემების ფარგლებში მიიღონ ხელშეწყობის ადეკვატური ზომები, რათა მედიაზე ხელი მიუწვდებოდეთ პირებს, რომლებიც მიეკუთვნებიან ეროვნულ უმცირესობებს და რათა განამტკიცონ შემწყნარებლობა და კულტურული პლურალიზმი.

16. რეკომენდაციის ტექსტი გადაეცა მინისტრთა კომიტეტს, რომელმაც 1997 წლის 30 ოქტომბერს მინისტრთა მოადგილეების 607-ე შეხვედრაზე მიიღო რეკომენდაცია და გამოსაქვეყნებლად დაამტკიცა განმარტებითი მემორანდუმი.

რეკომენდაციის მოქმედი ნაწილი

17. მოქმედი ნაწილი შეიცავს რეკომენდაციას, რომ წევრი სახელმწიფოების მთავრობებმა საწარმოებს, მათ შორის სააგენტოებს, ორგანიზაციებს, ორგანოებსა და ზემოხსენებულ ინსტიტუტებს მიაწოდონ ინფორმაცია მოქმედების მთელი რიგი საშუალებების შესახებ. რეკომენდაცია მიზნად ისახავს, წარმოადგინოს პრაქტიკული მაგალითები, რომელთა ღირებულება დამტკიცებულია და რაც ხელს შეუწყობს შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცებას. ამგვარად, იგი წარმოადგენს უფრო ზოგადი დანიშნულების დებულებას მედიის სხვადასხვა სექტორში.

18. ეს ნაწილი აშკარად ასახავს ზოგად მიდგომას, რომელიც საფუძვლად უდევს ამ რეკომენდაციას, ერთი მხრივ, როლებისა და პასუხისმგებლობების განაწილებასთან, ხოლო, მეორე მხრივ, მედიის სხვადასხვა სექტორთან მიმართებაში. რამდენადაც „სიძულვილის გამოხატვის“ სფეროში შეიძლება მიზანშეწონილი იყოს საჯარო ხელისუფლების სავალდებულო ღონისძიებები თვითნებობის წინააღმდეგ ბრძოლაში, მოქმედება, რომელიც შეუძლია განახორციელოს მთავრობამ მედიის შესაძლო თანამშრომლობასთან მიმართებაში შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცებაში, არასამართლებრივი ხასიათისაა მედიის ავტონომიისა და დამოუკიდებლობის მხედველობაში მიღებით. ამდენად, გარდა ამგვარი ღონისძიებისა, რომელთა განხორციელებაც მედიასა და მედიის სხვადასხვა სექტორს უშუალოდ თვითონვე შეუძლიათ, ღონისძიენებები, რომლებსაც ახორციელებენ მთავრობები, ძირითადად ითვალისწინებს მედიისათვის დახმარების გაწევასა და წახალისებას. წინამდებარე რეკომენდაცია ამ კუთხით უნდა იქნეს გაგებული.

19. წახალისების ამგვარი ღონისძიებები შეიძლება სხვადასხვა ფორმით განხორციელდეს, რაც დამოკიდებულია, ინტერ ალია, მედიის შესაბამის სექტორზე. ერთ-ერთ მაგალითს წარმოადგენს სათანადო, კერძოდ, ამ რეკომენდაციასთან დაკავშირებული ინფორმაციის გავრცელება. გარდა ამისა, არსებობს სხვა მაგალითებიც: საზოგადოებრივი კამპანიების ორგანიზება, სწავლებისა და გამოკვლევების ჩატარება, გამოქვეყნება, გავრცელება და გაცვლა, რაც დაეხმარება დებატების დაწყებას მედიის სექტორში; მხარდაჭერა ორგანიზაციებისა თუ ინიციატივებისათვის, რომელთა მისწრაფებაა, მედიის წრეებში შემწყნარებლობის განმტკიცების აუცილებლობის ცოდნის ამაღლება. სწორედ ეს არის რეკომენდაციის მოქმედი ნაწილის მეორე პუნქტის არსი.

20. ამ თვალსაზრისით უნდა აღინიშნოს, რომ ზოგიერთი ინდივიდუალური მედიის, სასწავლო დაწესებულებისა და მედიის წარმომადგენლობითი ორგანოს მიერ უკვე შემუშავებულ იქნა მთელი რიგი ინიციატივები. ბევრი მათგანი ახალ ინიციატივებთან ერთად ნახსენები იყო მედიის წარმომადგენლებთან გამართულ კონფერენციაზე, რომელიც ევროპის საბჭომ ჩაატარა 1994 წლის 20 და 21 ოქტომბერს. ამ კონფერენციაზე, რომელიც ორგანიზებული იყო სამოქმედო გეგმის იმპლემენტაციის კონტექსტში რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ, ყველა ძირითადი, როგორც კერძო, ასევე საზოგადოებრივი, სექტორის მედიის პროფესიონალებმა აღიარეს ამ სექტორების პასუხისმგებლობა რასიზმისა და შეუწყნარებლობის ბრძოლის წინააღმდეგ. შეკრება დამთავრდა იმ შედეგით, რომ მიღებულ იქნა მრავალი ინიციატივა და წინადადება (ევროპის საბჭოს დოკუმენტი H/ONG (95) 2, დამატება V), რომლებმაც შეიძლება ხელი შეუწყოს მედიის შემდგომ ინიციატივებს ამ სფეროში. ყოველივე აღნიშნულმა აგრეთვე მნიშვნელოვანწილად განაპირობა წინამდებარე რეკომენდაციის შინაარსი.

R (97) 21 რეკომენდაციის დამატება

პროფესიული პრაქტიკა, რომელიც ხელს უწყობს შემწყნარებლობის
კულტურის განმტკიცებას

1. ტრენინგი

პირველადი ტრენინგი

21. პროფესიულ პრინციპებსა და პრაქტიკასთან პირველი გაცნობა სასწავლო ინსტიტუტებში წარმოადგენს არსებით მოსამზადებელ სტადიას პროფესიონალის კარიერაში. პროფესიული ჩვევები შესწავლილ უნდა იქნეს, ხოლო მიღებული ცოდნა პროფესიულ ცხოვრებაში შემდგომშიც უნდა ვითარდებოდეს. ჯურნალისტიკის სკოლას ან მედიის სხვა სასწავლო დაწესებულებას ეკისრება, ჩამოაყალიბოს მტკიცე საფუძველი, რომელზეც პროფესიონალიზმი აიგება. ამ მიზნით ტექსტი ხაზს უსვამს პროფესიული კარიერის საგანმანათლებლო/სასწავლო ასპექტის მნიშვნელობას მრავალეთნიკურ და მრავალკულტურულ საზოგადოებებში მედიის როლის მნიშვნელობის, განსაკუთრებით, იმ წვლილის გათვითცნობიერებაში, რომელიც შეაქვთ მედიასა და მედიის პროფესიონალებს შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცების პროცესში.

22. გამოკვლევა აჩვენებს, რომ აქამდე მცირე ყურადღება ეთმობოდა ჯურნალისტიკის სკოლებსა და მედიის სასწავლო დაწესებულებებში იმ როლისა და მისი შეფასების გათვითცნობიერებას, რისი განხორციელებაც შეუძლია მედიას. ეს კი სასწავლო პროცესის აშკარა ხარვეზს წარმოადგენს. ამ მიზნით წინამდებარე ტექსტი მოუწოდებს სპეციალური კურსების განვითარებას, რომლებიც ხელს შეუწყობს მედიის სექტორში პროფესიონალების მისწრაფებას, შეისწავლონ და განიხილონ არსებული განსხვავებები, განსაკუთრებით კი, მედიის დიდი პოტენციალი, ჩამოაყალიბოს უფრო შემწყნარებლური საზოგადოება, რომელიც დაფუძნებული იქნება მისი ყველა წევრის ღირსების თანასწორობაზე. მედიის პროფესიონალთა მუშაობის ხარისხის ამაღლების ამგვარი ხელშეწყობა აუცილებელს ხდის, უზრუნველყოს სტუდენტები იმიგრაციის, ეთნიკური, კულტურული და რელიგიური უმცირესობების საზოგადოებაში ინტეგრაციისათვის დამახასიათბელი სირთულეების, ექსტრემიზმის გავრცელების, სოციალურ სტაბილურობასა და შემწყნარებლობას შორის ურთიერთკავშირის, ცვლილებათა შესაძლებლობების გაუმჯობესების ჯანსაღი ისტორიული და სოციო-კულტურული გაგებით.

23. კვლევამ ცხადჰყო, რომ ამ სფეროში შეიმჩნევა სათანადო სასწავლო მასალების ნაკლებობა. ევროპის საბჭო ეცადა ამის გამოსწორებას კონკრეტული შემთხვევების ანალიზის შესახებ სასწავლო სახელმძღვანელოს შემუშავებით. როგორც ჩანს, ასეთი სახის შემდგომი ინიციატივები წახალისებულ უნდა იქნეს იმგვარად, რომ გაიზარდოს სასწავლო მასალების ხელმისაწვდომობა. ამ თვალსაზრისით პროფესიულ ორგანიზაციებს შეუძლიათ დახმარების გაწევა, კერძოდ, ინსტრუქტორებისათვის ხელმისაწვდომი გახადონ ქცევის კოდექსების ასლები, რომლებიც ეხება შემწყნარებლობის საკითს, ან წერილობითი თუ აუდიოვიზუალური მასალები, რომლებიც აშუქებენ ისეთი საკითხების მოგვარების სხვადასხვა გზებს, როგორიცაა: საზოგადოებებს შორის დაძაბულობა, დანაშაული იმიგრაციულ საზოგადოებაში და ა.შ.

შემდგომი ტრენინგი

24. ტრენინგი, რომელიც დაეხმარება მედიას, შეიტანოს თავისი წვლილი შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცებაში, მიჩნეულ უნდა იქნეს როგორც მუდმივმოქმედი სტრატეგია. ამ მიზნით ტექსტი მოუწოდებს მედიის საწარმოებს, უზრუნველყონ შიდა ტრენინგი ან მონაწილეობა მიიღონ სასწავლო სემინარებში და ა.შ., რომლებიც ორგანიზებულია საწარმოს ფარგებს გარეთ. როგორც ჩანს, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია აღნიშნული საშუალებების უზრუნველყოფა იმ თანამშრომლებისათვის, რომლებსაც სავარაუდოდ შეუძლიათ, გარკვეული ზემოქმედება მოახდინონ მედიის საწარმოების ოპერატიულ სტრატეგიებზე, რამდენადაც ხსენებულ პირებს შეუძლიათ ცვლილებების შემოტანა და მათი განხორციელება.

2. მედიის საწარმოები

25. შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცება მედიის პროფესიონალთა მხრიდან მოითხოვს მყარსა და მუდმივმოქმედ ღონისძიებას. გაკვეთილები, რომლებიც ისწავლება ტრენინგის კონტექსტში, უნდა შეესაბამებოდეს ყოველდღიურ ცხოვრებას მედიის საწარმოს ფარგლებში.

26. ამ მიზნით ტექსტი, პირველ რიგში, ხაზს უსვამს საწარმოს ფარგლებში განხილვებისა და დისკუსიების მნიშვნელობას. შიდა განხილვებს აქვს მთელი რიგი დადებითი მხარეები. პირველ რიგში, იგი პირდაპირ აშუქებს ამ სფეროში მედიის მონაწილეობის საკითხს. მეორე რიგში, ეხმარება, შექმნას შემწყნარებლური სამუშაო გარემო. მესამეც, მას შეუძლია დაეხმაროს, დანერგოს სტანდარტები და გაათვითცნობიეროს ხარვეზები.

27. ტექსტში ჩამოთვლილია მთელი რიგი საკითხები, რომლებიც ამოღებულია საუკეთესო პროფესიული პრაქტიკიდან, როგორც ეს ასახულია ეთიკის კოდექსში, სტანდარტებსა და ა.შ. გამოკვლევამ აჩვენა, რომ ბევრი ამგვარი კოდექსი ხაზს უსვამს მედიის პასუხისმგებლობას, განამტკიცოს შემწყნარებლობის კულტურა. მნიშვნელოვანია იმის უზრუნველყოფა, რომ ისინი მოქმედებდნენ შესაბამისობის ფარგლებში. შიდა განხილვები იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ უნდა იქნეს მიღწეული მიზნები და სტანდარტები, არის მნიშვნელოვანი საშუალება ხსენებული სტანდარტების პროფესიულ ცხოვრებაში გატარების უზრუნველსაყოფად.

28. განხილვებისა და დისკუსიების ორგანიზების ინიციატივა, თუ რა წვლილის შეტანა შეუძლია მედიის კონკრეტულ საწარმოს შემწყნარებლობის კულტურის განმტკიცებაში, შეიძლება მომდინარეობდეს თვითონ პროფესიონალებიდან ან ხელმძღვანელობისაგან. მნიშვნელოვანია ხელმძღვანელობისა და მომუშავე პროფესიონალების თანამშრომლობა ამის განხორცილებასა და დასკვნებთან მიმართებაში. მისი ძირითადი მნიშვნელობა უნდა იყოს იმის აუცილებლობა, რომ მკითხველებში, მაყურებლებსა და მსმენელებში დაინერგოს პროფესიული სტანდარტების პატივისცემა კომუნიკაციის ხარისხის ცნებასთან ერთად.

29. ჩამოთვლილი საკითხები შეიძლება ჩაითვალოს საწყის წერტილად. განხილვების შედეგაგ შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ მედიის საწარმოს საკომუნიკაციო პოლიტიკა არ შეესაბამება გარკვეულ ან ყველა სტანდარტს. ხარვეზების გამოსასწორებლად შემუშავებული უნდა იქნეს ინიციატივები.

3. მედიის პროფესიონალთა წარმომადგენლობითი ორგანოები