The National Library of Georgia მთავარი - ბიბლიოთეკის შესახებ - ელ.რესურსები

სამოქმედო გეგმა (საქართველოში მსუბუქი იარაღის კონტროლის ეროვნული სტრატეგიის შესაქმნელად)

სამოქმედო გეგმა (საქართველოში მსუბუქი იარაღის კონტროლის ეროვნული სტრატეგიის შესაქმნელად)


საბიბლიოთეკო ჩანაწერი:
თემატური კატალოგი დემოკრატია|ჯარი
საავტორო უფლებები: © მშვიდობის, დემოკრატიის და განვითარების კავკასიური ინსტიტუტი
კოლექციის შემქმნელი: სამოქალაქო განათლების განყოფილება
აღწერა: Towards a National Strategy for Small Arms Control in Georgia: An agenda for action



1 Introduction

▲ზევით დაბრუნება


This document has been produced by the Georgian non-governmental organisation (NGO) the Caucasus Institute for Peace, Democracy and Development (CIPDD) in consultation with Georgian civil society organisations and with support from the international NGO Saferworld. It was funded by the European Commission under the project “Improving Democratic Governance of the Security Sector in Georgia through Empowering Civil Society”.

The first part of the document gives a brief overview of the small arms and light weapons (SALW) issue in Georgia and sets out the policy context in which recent steps have been taken to tackle the problem. The second part of the document suggests possible ways forward for Georgia to address the challenging issues relating to SALW control and human security.

2 SALW and human security

▲ზევით დაბრუნება


A study of small arms and human security in Georgia1 conducted in 2006 concluded that the considerable level of SALW proliferation poses a significant challenge to human security in Geor- gia. The presence of illegally held and inadequately controlled small arms continues to have a destabilising effect on national security and the human security of individual Georgian citizens.

In recent years, the Georgian Government has made significant and commendable progress to control small arms proliferation and misuse. However, this progress has been slow and uneven, and the changes that have taken place since the publication of the above small arms and human security survey have failed to address the fundamental underlying issues in a comprehensive and systematic way. There is no functioning national commission or national strategy for SALW control in Georgia - a failure identified by Georgian civil society as fundamental to addressing SALW and human security in a coherent and inclusive manner. Furthermore civil society does not have an established platform to engage in informed debate with the Government on this issue to ensure that the security needs and aspirations of ordinary Georgians are reflected in government policy. As a result, societal debate on SALW control and human security is limited and largely disconnected from the Government's efforts to address these issues.

SALW proliferation

  • A large number of illicit firearms entered civilian possession as a result of the separatist conflicts and civil war in the early 1990s. Most of these still remain unaccounted for and their adverse impact on crime levels, public health and human security is of great concern to Georgian civil society and a drain on state resources. Weapons collection campaigns have achieved very limited success, arguably because they have not been carried out as part of an integrated and systematic national approach to SALW control.

  • This situation was further compounded by the continued presence of foreign military bases on Georgian territory, limited state capacity to control SALW proliferation and misuse, and an ineffective law enforcement system. While there have been some legislative, technical and capacity improvements in these areas in recent years, they remain contributing factors to low levels of human security in some regions.

  • According to the 2006 survey, 159,000 registered small arms were in the hands of individual citizens and legal entities, and it was estimated that up to 250,000 firearms could be illegally held in the country.2

  • There are also considerable shortfalls in Georgia's arms transfer control system. This is particularly significant given that the country has been actively importing weapons in recent years and that in future this is likely to produce a situation where Georgia may wish to export its surplus SALW.

  • The survey concluded that the demand for weapons among the general population was primarily caused by the perception of insecurity, the fear of crime and the existence of a “gun culture”. This rationale is backed up by the experience of Georgian civil society organizations working on SALW and related issues.

_______________________

1. Taking Stock: Small arms and human security in Georgia. September 2006. A study conducted jointly by Saferworld (UK) and the Caucasus Institute for Peace, Democracy and Development (Georgia, CIPDD) at the request of the Georgian Government.

2. These estimates did not include the break-away regions of Abkhazia and South Ossetia.

3 International and national policy context

▲ზევით დაბრუნება


Georgia's international commitments relating to SALW control and their implementation

Georgia has a number of international commitments relating to SALW control. For example,

  • under the UN Programme of Action to Prevent, Combat and Eradicate the Illicit Trade in Small Arms and Light Weapons in All Its Aspects (PoA) Georgia has committed to introducing and implementing effective measures aimed at SALW control including: preventing and combating illicit SALW production and trafficking; ensuring effective controls on the legal production and transfer of SALW; weapons collection and destruction; management and security of state stockpiles; information exchange and transparency on SALW issues. As a measure intended to facilitate and improve efforts aimed at SALW control in line with its commitments under the UN PoA, an inter-agency SALW Monitoring Group was established in Georgia by Presidential decree in June 2005. This body was created under the National Security Council's Military-Technical Commission (MTC). However, in October 2005 the Group was dissolved after the MTC was withdrawn from the auspices of the National Security Council and subordinated to the Ministry of Defence.

  • in the EU-Georgia European Neighborhood Policy Action Plan (ENP AP), Georgia undertakes to “Cooperate on implementing the provisions of the OSCE Document on SALW, OSCE Document on Stockpiles of Conventional Ammunition and OSCE Best Practice Guide on SALW” as well as to „Improve internal legislation in line with the EU Code of Conduct on Arms Exports“ (Section 4.1.2 „Cooperation on foreign and security policy, conflict prevention and crisis management”).

  • Georgia's Individual Partnership Action Plan with NATO (IPAP), commits it to “Conduct a full inventory of all equipment and munitions” and “Develop and implement a plan to safely store usable ammunition, and to dispose of excess and unsafe munitions, as well as small arms and light weapons”. According to the 2007 Strategic Defence Review (SDR) prepared by the Georgian Defence Ministry, the country has met all its obligations assumed under the IPAP in parts relating to armaments cooperation. In particular, a database on weaponry containing an inventory has been created as part of the MOD's resource management system.

Domestic political and legislative context?concerning SALW control

  • Having acknowledged the problem of SALW proliferation, the government of President Saakashvili that came to power in 2003 initiated reforms aimed at strengthening internal security, establishing tighter control of small arms holdings by law enforcement bodies and fighting corruption with implications for SALW control.

Following legislative changes in recent years, including the introduction of the Law on Arms in 2003, licensing and registration of legally held firearms has improved. However, a number of important shortcomings and legal loopholes remain, including among others: a failure to distinguish clearly between military and civilian weapons; liberal or non-existent criteria for owning weapons for “self-defence”; no training requirement for SALW ownership; and no specific legislation regulating the provision of private security services.

  • The introduction of a new policing system (patrol police and community-based police) has had a notably positive impact on public security. An increased trust in the police and improved recording procedures have resulted in more firearm crimes recorded and solved by the police, while the General Prosecutor's Office's increased capacity to record and track criminal procedures has also improved. Nonetheless, enforcement of the existing legal provisions governing SALW possession and control, as well as provision of human security by the state, need to be further improved.

  • Since 2005, a general amnesty for the voluntary surrender of illegal weapons (provided these have not been used in criminal activities) has been in place. However, a disappointingly low number of firearms have been recovered in the course of the amnesty and several related collection campaigns that have been undertaken.

The 2006 SALW and human security survey identified a comprehensive list of issues that need to be addressed and concluded with a detailed list of recommendations to the Georgian Government. These concerned:

  • improving human security and reducing the impact of small arms misuse

  • improving control of legal weapons

  • ensuring strict control over state arms holdings

  • strengthening the regulation of international arms transfers

  • improving border management policy and practice

  • increasing transparency and government accountability, including engaging more deeply with civil society and

  • improving co-ordination and policy formulation

CIPDD and its Georgian partner organiza tions believe that until adequate action is taken in all of these areas, the underlying problems will persist. This, naturally, will require considerable time as well as the commitment of significant resources, and progress will inevitably be gradual. Georgian civil society is eager to play an active role in supporting the Georgian Government's efforts to tackle SALW proliferation and misuse in the country. To this end we have set out possible ways forward for Georgia to address the challenging issues relating to SALW control and human security and would welcome the opportunity to discuss civil society's role further with the relevant authorities.

4 Towards a national strategy for SALW control - an agenda for action

▲ზევით დაბრუნება


The Georgian Government should consider taking the following steps in order to begin the process of developing a coherent and inclusive response to SALW and human security issues in Georgia:

1) establish a National SALW Commission responsible for developing a national SALW control strategy

The UN PoA recommends that states establish national SALW commissions tasked with the development of national SALW control policy. The commission should be a representative body comprising all relevant government agencies as well as representatives of civil society. It should be independent and given the necessary mandate and authority to develop a comprehensive, systemic approach to issues of human security and SALW control.

2) develop a comprehensive national strategy on SALW control containing a detailed and timetabled national action plan

The strategy should be based on broad consultation with all relevant actors including civil society, taking into consideration the existing research, findings and recommendations produced by Georgian civil society and international organisations.

At a minimum the national strategy and action plan should seek to ensure the following:

  • national policies for SALW control are in place and guide the development and implementation of comprehensive legislation and regulations which are based on relevant international law, agreements and best practice

  • the Georgian Government has the capacity to implement international, regional and national commitments on SALW control effectively

  • the public and civil society groups participate in the development and oversight of decision making on SALW policy and legislation and in its implementation

  • the Georgian Government cooperates and exchanges regular information at regional and international levels

  • SALW control policies and practices are coordinated and where appropriate, integrated with other relevant issues (security, social policy and reconciliation and postconflict recovery)

  • SALW control policies are implemented in communities affected by SALW proliferation and misuse, and the policies have a tangible impact on the security of those communities

The national strategy and action plan should consider the following specific measures among others:

  • effective weapons collection and amnesty programmes. In order for amnesty campaigns to be effective they should be designed in consultation with affected communities, time-bound and targeted in areas with high levels of illegal possession (eg Samegrelo-Svaneti, Kvemo Kartli)

  • changes to legislation governing civilian possession. Applicants for firearms licences should be required to undergo and pass a standard training course in the use and storage of firearms before being issued with a licence

  • dissemination of information on the licensing system. Information should be widely distributed, the relevant laws need to be translated into Azeri, Armenian and other non-Georgian languages and information packs on firearms registration should be distributed to minority communities

  • new legislation to regulate private security firms

  • small arms awareness programmes to challenge widespread public acceptance of weapons possession. These campaigns should be targeted particularly at those communities or social groups that exhibit significant demand for weapons (Kakheti, Mtskheta-Mtianeti, Kvemo Kartli, Shida Kartli and young people). The government can tap into the strengths of civil society organizations that are experienced in running public campaigns and are generally closer to the public

  • introducing strict penalties for the illegal possession and use of firearms

  • new procedures and internal enforcement regulations. Changes in national legislation should be accompanied and reinforced with new procedures and internal agency regulations in order to enable law enforcers to execute the law properly, for example, a State Weapons Register should be created after all relevant state agencies agree on a categorization of weapons, especially regarding the distinction between civilian and military weaponry; strict penalties should be introduced for the illegal possession and use of firearms

  • strengthening the regulation of international SALW transfers

  • ensuring effective control of state SALW holdings

  • improving coordination and policy formulation

  • improving transparency and information sharing

  • increasing parliamentary oversight of, and participation in, security policy development including SALW control

5 The role for civil society

▲ზევით დაბრუნება


As stated above, Georgian civil society is eager to play an active role in supporting the Georgian Government's efforts to tackle SALW proliferation and misuse in the country. Civil society has much to offer in terms of input to policy development and practical experience working on issues relating to SALW control and human security. By working in partnership with communities the government can prioritise its response to SALW proliferation and misuse by making the best use of resources to improve human security at both local and national levels. To this end, the Georgian Government should consider taking the following steps:

  • foster dialogue between the Georgian Government and civil society on the actions required to control the ownership, use and transfer of SALW and on related security issues

  • implement Georgia's obligations to increase civil participation in the security area assumed under cooperation agreements with international security institutions (strengthening Intensive Dialogue with NATO and the European Neighbourhood Policy Action Plan)

  • ensure that civil society is represented on the national commission on SALW

  • invite civil society organisations for public hearings in Parliament on issues relating to SALW control and human security

  • include civil society representatives as members of Georgian delegations to relevant international meetings on SALW, including the Biennial Meeting of States toassess the implementation of the UN Programme of Action on SALW in 2008

6 Conclusion

▲ზევით დაბრუნება


CIPDD and its partners believe that by implementing the recommendations in this report the Georgian Government would significantly enhance its capacity to control SALW circulation and use both inside the country and outside its borders. Based on international experience and local research and knowledge, this document argues that effective SALW control can only be achieved through the development of an appropriate strategy incorporating the views of all those interested in, or affected by, SALW and the effective implementation of that strategy through relevant government institutions and civil society bodies. By involving civil society in the development and implementation of such a strategy the government can make significant and sustainable progress towards addressing SALW proliferation and misuse and improving human security for all in Georgia.

7 შესავალი

▲ზევით დაბრუნება


წინამდებარე დოკუმენტი შემუშავებულია ქართული არასამთავრობო ორგანიზაცია მშვიდობის, დემოკრატიისა და განვითარების კავკასიური ინსტიტუტის მიერ ქართულ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებთან1 კონსულტაციების საფუძველზე და საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Saferworld-ის მხარდაჭერით. კვლევა დაფინანსდა ევროკომისიის მიერ „საქართველოში უსაფრთხოების სექტორის დემოკრატიული მმართველობის გაუმჯობესება სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობის გზით“ პროექტის ფარგლებში.

დოკუმენტის პირველ ნაწილში მოცემულია საქართველოში მსუბუქი იარაღის კონტროლის სფეროში არსებული მდგომარეობის მოკლე მიმოხილვა და განხილულია ის პოლიტიკური კონტექსტი, რომელშიც ბოლოდროინდელი ნაბიჯები იქნა გადადგმული ამ პრობლემის გადასაჭრელად. დოკუმენტის მეორე ნაწილში რეკომენდირებულია კონკრეტული ღონისძიებები, რომლებიც მიმართულია საქართველოში მსუბუქი იარაღის კონტროლსა და ადამიანურ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული რთული პრობლემების გადასაჭრელად.

______________________

1. მსუბუქი იარაღის შესახებ ჩატარებულ კვლევებში მონაწილე ორგანიზაციები: ახალგაზრდული ცენტრი, ახალციხე; 3. თავდაცვის და უსაფრთხოების სამოქალაქო საბჭო, თბილისი; 4. სამართალი და თავისუფლება, თბილისი; 5. კავშირისამხრეთის კარიბჭე, ახალციხე; 6. ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, ქუთაისი; 7. გაეროს ასოციაციის ქუთაისის ფილიალი; გაზეთიახალი გაზეთი, ქუთაისი; სხვა რეგიონული გაზეთებისა და სამაუწყებლო კომპანიების წარმომადგენლები.

8 მსუბუქი იარაღი და ადამიანური უსაფრთხოება

▲ზევით დაბრუნება


საქართველოში მსუბუქი იარაღისა და ადამიანური უსაფრთხოების სფეროში არსებული მდგომარეობის 2006 წელს ჩატარებულმა გამოკვლევამ დაასკვნა, რომ ქვეყანაში მსუბუქი იარაღის გავრცელების მნიშვნელოვანი დონე სერიოზულ გამოწვევას წარმოადგენს ადამიანური უსაფრთხოებისათვის. სათანადო კონტროლის გარეშე უკანონო მფლობელობაში არსებული მსუბუქი იარაღი კვლავაც მადესტაბილიზირებელ გავლენას ახდენს ეროვნულ უსაფრთხოებასა და საქართველოს თითოეული მოქალაქის პირად უსაფრთხოებაზე.

უკანასკნელი წლების განმავლობაში საქართველოს მთავრობამ მნიშვნელოვან და მისასალმებელ პროგრესს მიაღწია მსუბუქი იარაღის გავრცელებისა და არასათანადოდ გამოყენების კონტროლის სფეროში. თუმცა, მიღწეული პროგრესი ნელი ტემპითა და არათანმიმდევრულობით ხასიათდებოდა, და ის ცვლილებები, რომლებიც ზემოთხსენებული მსუბუქი იარაღისა და პირადი უსაფრთხოების კვლევის გამოქვეყნების შემდეგ მოხდა, მაინც ვერ უზრუნველყოფს ძირეული ფუნდამენტური საკითხების ყოვლისმომცველ და სისტემატურ გადაჭრას. საქართველოში არ არსებობს მსუბუქი იარაღის კონტროლის ეროვნული კომისია, რომელიც შეიმუშავებდა ეროვნულ სტრატეგიას ამ სფეროში. ასეთი სტრატეგიის არსებობა კი, ქართული სამოქალაქო საზოგადოების შეფასებით, უმნიშვნელოვანესია მსუბუქი იარაღის კონტროლისა და ადამიანური უსაფრთხოების პრობლემის თანამიმდევრული და ყოვლისმომცველი გადაჭრისათვის. აღსანიშნავია, რომ სამოქალაქო საზოგადოებასაც არ გააჩნია ჩამოყალიბებული პლატფორმა ამ თემაზე მთავრობასთან ინფორმირებული დებატების ჩასატარებლად, რათა მთავრობის პოლიტიკაში ასახული იქნას რიგითი მოქალაქეების მოთხოვნები და მისწრაფებები ადამიანური უსაფრთხოების გაძლიერების მიმართულებით. შედეგად, საზოგადოებრივი დებატები მსუბუქი იარაღისა და პირადი უსაფრთხოების თემაზე შეზღუდულია და მნიშვნელოვანწილად მთავრობის ყურადღების მიღმა რჩება.

მსუბუქი იარაღის გავრცელება

  • უკანონო ცეცხლსასროლი იარაღის დიდი რაოდენობა სამოქალაქო ფლობაში 1990-ია-ნი წლების დასაწყისის სეპარატისტული კონფლიქტებისა და სამოქალაქო ომის შედეგად მოხვდა. ამ იარაღის უმეტესობა კვლავ აღურიცხავი რჩება, და მისი უარყოფითი ზეგავლენა დანაშაულის დონეზე, საზოგადოებრივ ჯანდაცვაზე და პიროვნულ უსაფრთხოებაზე აშფოთებს ქართულ სამოქალაქო საზოგადოებას და მძიმე ტვირთად აწევს სახელმწიფოს რესურსებს. იარაღის ამოღების კამპანიებმა მეტად მოკრძალებულ წარმატებას მიაღწიეს, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ მათი განხორციელება არ იყო მსუბუქი იარაღის კონტროლისადმი ერთიანი სისტემატური ეროვნული მიდგომის ნაწილი.

  • ამ სიტუაციას კიდევ უფრო ართულებდა უცხოური სამხედრო ბაზების არსებობა საქართველოს ტერიტორიაზე, სახელმწიფოს შეზღუდული შესაძლებლობები აკონტროლოს მსუბუქი იარაღის გავრცელება და მისი უკანონო გამოყენება და აგრეთვე, კანონის აღსრულების არაეფექტური სისტემა. მიუხედავად ბოლო წლებში განხორციელებული საკანონმდებლო, ტექნიკური და სისტემური ცვლილებებისა ზემოთხსენებულ სფეროებში, აღნიშნულ ფაქტორები კვლავაც უარყოფითად მოქმედებს ადამიანური უსაფრთხოების დონეზე ზოგიერთ რეგიონში.

  • 2006 წელს ჩატარებული კვლევის თანახმად, კერძო და იურიდიული პირების მფლობელობაში 159,000 ერთეული მსუბუქი იარაღი იყო, და ავტორთა შეფასებით, ქვეყანაში უკანონო მფლობელობაში ცეცხლსასროლი იარაღის გაცილებით მეტი ერთეული არსებობდა.

  • კვლევამ დაასკვნა, რომ საზოგადოებაში იარაღზე მოთხოვნა ძირითადად დაუცველობის გრძნობის, დამნაშავეების შიშითა და „იარაღის კულტის“ არსებობითაა განპირობებული. ამ მოსაზრებას ამყარებს მსუბუქი იარაღის და მასთან დაკავშირებულ პრობლემატიკაზე მომუშავე ქართული სამოქალაქო სექტორის ორგანიზაციების გამოცდილებაც.

  • გარდა ამისა, არსებობს მნიშვნელოვანი ნაკლოვანებები საქართველოს იარაღის ბრუნვის კონტროლის სახელმწიფო სისტემაში. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინებით, რომ ქვეყანაში ბოლო წლების განმავლობაში დიდი რაოდენობით შეიარაღების იმპორტი განხორციელდა, რამაც მომავალში შესაძლოა გამოიწვიოს ის, რომ საქართველოს დასჭირდეს ჭარბი მსუბუქი იარაღის ექსპორტის განხორციელება.

9 საერთაშორისო და ეროვნული პოლიტიკის კონტექსტი

▲ზევით დაბრუნება


საქართველოს საერთაშორისო
ვალდებულებები მსუბუქი იარაღის
კონტროლის სფეროში და მათი
შესრულება

საქართველოს აღებული აქვს მთელი რიგი საერთაშორისო ვალდებულებები მსუბუქი იარაღის კონტროლის სფეროში. მაგალითად, გაეროს „მსუბუქი იარაღით ვაჭრობის პრევენციის, მის წინააღმდეგ ბრძოლის და მისი ყველა ასპექტის საბოლოო აღმოფხვრის სამოქმედო პროგრამის“ ფარგლებში საქართველომ აიღო ვალდებულება, შეიმუშავოს და განახორციელოს ეფექტური ღონისძიებები მსუბუქი იარაღის კონტროლის სფეროში, მათ შორისაა:

  • მსუბუქი იარაღის წარმოებისა და ტრეფიკინგის პრევენცია და მის წინააღმდეგ ბრძოლა, მსუბუქი იარაღის კანონიერ წარმოებაზე და ბრუნვაზე ეფექტური კონტროლის მექანიზმების უზრუნველყოფა, იარაღის ამოღება და განადგურება, სახელმწიფო მარაგების მართვა და მათი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, მსუბუქი იარაღის შესახებ ინფორმაციის გაცვლა და გამჭვირვალეობა. ამასთან დაკავშირებით აღსანიშნავია, რომ საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულებით, 2005 წლის ივნისში შეიქმნა მსუბუქი იარაღის მონიტორინგის უწყებათაშორისი ჯგუფი. ამ ჯგუფის შექმნა ერთ-ერთი იმ ღონისძიებათაგანი იყო, რომელიც მსუბუქი იარაღის კონტროლის ხელშეწყობასა და გაუმჯობესებას ისახავდა მიზნად გაეროს სამოქმედო პროგრამით აღებული ვალდებულებების შესაბამისად. ეს ორგანო შეიქმნა ეროვნული უშიშროების საბჭოს სამხედრო-ტექნიკური კომისიის ბაზაზე. თუმცა, 2005 წლის ოქტომბერში, სამხედრო-ტექნიკური კომისიის უშიშროების საბჭოს დაქვემდებარებიდან გამოსვლისა და თავდაცვის სამინისტროს უწყებად გარდაქმნის შემდეგ, ჯგუფის ფუნქციონირება შეწყდა და ის დაიშალა.

  • ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის ფარგლებში, საქართველომ აიღო ვალდებულება „ითანამშრომლოს ეუთოს მსუბუქი იარაღის შესახებ დოკუმენტის, ეუთოს ჩვეულებრივი შეიარაღების მარაგების შესახებ დოკუმენტისა და ეუთოს მსუბუქი იარაღის საუკეთესო მაგალითების სახელმძღვანელოში მოცემული დებულებების შესაბამისად და გააუმჯობესოს შიდა კანონმდებლობა ევროკავშირის იარაღის ექსპორტის სფეროში ქცევის კოდექსის შესაბამისად“ (სტატია 4.1.2 „თანამშრომლობა საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის სფეროში და კონფლიქტების მოგვარებისა და კრიზისული მდგომარეობების დაძლევის დარგში“.

  • საქართველოს ნატოსთან თანამშრომლობის ინდივიდუალური პარტნიორობის სამოქმედო გეგმა (IPAP) ავალდებულებს ქვეყანას, „ჩაატაროს აღჭურვილობის სრული ინვენტარიზაცია“ და „შეიმუშავოს და განახორციელოს ვარგისი სამხედრო აღჭურვილობის უსაფრთხო დასაწყობებისა და სახიფათო და ჭარბი რაოდენობის შეირაღებათა, აგრეთვე მსუბუქი იარაღის განადგურების გეგმა“. საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს მიერ 2007 წელს მოზადებული თავდაცვის სტრატეგიული მიმოხილვის თანახმად, სახელმწიფომ შეასრულა IPAP-ით გათვალისწინებული ყველა ვალდებულება შეიარაღების სფეროში თანამშრომლობის ნაწილში. კერძოდ, თავდაცვის სამინისტროს რესურსების მენეჯმენტის სისტემის ფარგლებში შეიქმნა შეიარაღების მონაცემთა ბაზა, რომელიც შეიცავს საინვენტარო ნუსხას.

შიდაპოლიტიკური და საკანონმდებლო
კონტექსტი მსუბუქი იარაღის
კონტროლის სფეროში

  • გააცნობიერა რა მსუბუქი იარაღის გავრცელების პრობლემა, პრეზიდენტ სააკაშვილის მთავრობამ, რომელიც ხელისუფლებაში 2004 წელს მოვიდა, წამოიწყო რეფორმები, რომლებიც მიზნად ისახავდა შიდა უსაფრთხოების გაძლიერებას, სამართალდამცავი ორგანოების მიერ მკაცრი კონტროლის დაწესებას მსუბუქი იარაღის მფლობელობაზე და კორუფციასთან ბრძოლას მსუბუქი შეიარაღების კონტროლის სფეროში შესაბამისი შედეგებით.

  • ბოლო წლების საკანონმდებლო ცვლილებების, მათ შორის 2003 წელს იარაღის შესახებ კანონის შემოღების შემდეგ, კანონიერ მფლობელობაში მყოფი ცეცხლსასროლი იარაღის ლიცენზირებისა და რეგისტრაციის სფეროში გაუმჯობესება აღინიშნება. თუმცა, კვლავ რჩება მთელი რიგი მნიშვნელოვანი ნაკლოვანებები და კანონის გვერდის ავლის საშუალებები, მათ შორის: სამოქალაქო და სამხედრო იარაღს შორის მკაფიო ზღვრის არარსებობა; „თავდაცვის მიზნით“ იარაღის ფლობის ლიბერალური ან არარსებული კრიტერიუმები; მსუბუქი იარაღის ფლობისათვის წინასწარი ინსტრუქტაჟის მოთხოვნილების არარსებობა; და კერძო დაცვის სამსახურის მარეგულირებელი სპეციალური კანონის არარსებობა.

  • ახალი პოლიციური სისტემის შემოღებამ (საპატრულო პოლიცია და უბნის ინსპექტორის ინსტიტუტი) საზოგადოებრივ უსაფრთხოებაზე შესამჩნევი დადებითი გავლენა მოახდინა. პოლიციისადმი ნდობის ზრდის და გაუმჯობესებული რეგისტრაციის პროცედურების შედეგად პოლიციის მიერ მეტი ცეცხლსასროლი იარაღით ჩადენილი დანაშაული რეგისტრირდება და იხსნება, ხოლო გენერალური პროკურატურის შესაძლებლობები სისხლის სამართლის პროცედურების რეგისტრირებისა და მიდევნების სფეროში გაიზარდა. მიუხედავად ამისა, არსებული საკანონმდებლო დებულებების აღსრულება მსუბუქი იარაღის ფლობისა და კონტროლის სფეროში, ისევე როგორც პიროვნების უსაფრთხოების უზრუნველყოფა სახელმწიფოს მიერ, გაუმჯობესებას საჭიროებს.

  • 2005 წლიდან მოქმედებს ამნისტია უკანონო იარაღის ნებაყოფლობითი ჩაბარების შემთხვევაში (თუკი, რა თქმა უნდა, ეს იარაღი დანაშაულებრივი მიზნით არ ყოფილა გამოყენებული). თუმცა, ამნისტიისა და რამოდენიმე მასთან დაკავშირებული კამპანიის პერიოდში არასანუგეშოდ მცირე რაოდენობის მსუბუქი იარაღი იქნა ამოღებული.

  • 2006 წლის კვლევაში მოცემულია იმ საკითხების სრული ნუსხა, რომლებიც გადაჭრას საჭიროებს. ამავე კვლევაში ჩამოყალიბებულია რეკომენდაციები საქართველოს მთავრობისათვის. ამ რეკომენდაციებში შედის:

  • პირადი უსაფრთხოების გაუმჯობესება და მსუბუქი იარაღის არასათანადო გამოყენების ზეგავლენის შემსუბუქება

  • კანონიერ მფლობელობაში არსებული იარაღის კონტროლის გაუმჯობესება

  • სახელმწიფო მფლობელობაში არსებულ იარაღის მარაგებზე მკაცრი კონტროლის უზრუნველყოფა

  • იარაღის საერთაშორისო მიმოქცევის რე- გულირების გაძლიერება

  • საზღვრის კონტროლის პოლიტიკისა და პროცედურების დახვეწა

  • გამჭვირვალობისა და მთავრობის ანგარიშვალდებულების გაზრდა, მათ შორის სამოქალაქო საზოგადოებასთან უფრო მჭიდრო ურთიერთობის გაღრმავება

  • კოორდინაციისა და პოლიტიკის ჩამოყალიბების გაუმჯობესება

კავკასიური ინსტიტუტისა და საქართველოში მისი პარტნიორი ორგანიზაციების აზრით, სანამ ყველა ამ სფეროში ადექვატური ძალისხმევა არ იქნება გაწეული, ძირეული პრობლემები ვერ გადაიჭრება. ბუნებრივია, ეს მოითხოვს მნიშვნელოვან დროსა და დიდი რაოდენობით რესურსების გაღებას, ხოლო წინსვლა აუცილებლად ნელი და ეტაპობრივი იქნება. ქართული სამოქალაქო საზოგადოება მოწადინებულია აქტიური როლი ითამაშოს საქართველოს მთავრობის ძალისხმევის მხარდაჭერაში მსუბუქი იარაღის გავრცელებისა და მისი არასათანადო გამოყენების კონტროლის სფეროში. ამ მიზნის მისაღწევად ჩვენ ჩამოვაყალიბეთ საქართველოს მიერ მსუბუქი იარაღის კონტროლისა და ადამიანური უსაფრთხოების სფეროში არსებული გამოწვევების გადასაჭრელად საჭირო ღონისძიებების სია და სიამოვნებით გამოვიყენებთ შესაძლებლობას, სამოქალაქო საზოგადოების როლზე საუბარი გავაგრძელოთ შესაბამისი ორგანოების წარმომადგენლებთან.

10 მსუბუქი იარაღის სფეროში ეროვნული სტრატეგიის შემუშავებისაკენ - სამოქმედო გეგმა

▲ზევით დაბრუნება


საქართველოს მთავრობამ უნდა განიხილოს შესაძლებლობა, გადადგას შემდეგი ნაბიჯები მსუბუქი იარაღის კონტროლისა და ადამიანური უსაფრთხოების სფეროში ჩამოყალიბებული და ყოვლისმომცველი პროგრამის შემუშავების დასაწყებად:

1. უნდა შეიქმნას ეროვნული კომისია მსუბუქი იარაღის კონტროლის სფეროში, რომელიც პასუხისმგებელი იქნება მსუბუქი იარაღის კონტროლის ეროვნული სტრატეგიის შემუშავებაზე.

გაეროს სამოქმედო პროგრამის რეკომენდაციით, სახელმწიფოებმა უნდა ჩამოაყალიბონ ეროვნული კომისიები მსუბუქი იარაღის საკითხებზე, რომელთა დანიშნულება მსუბუქი იარაღის კონტროლის ეროვნული პოლიტიკის შემუშავება იქნება. ამგვარი კომისია წარმომადგენლობითი ორგანო იქნება, და მის შემადგენლობაში ყველა დაინტერესებული სახელმწიფო უწყებისა და სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები შევლენ. კომისია დამოუკიდებელი ორგანო უნდა იყოს და მას უნდა ჰქონდეს მანდატი და უფლებამოსილება, ჩამოაყალიბოს ყოვლისმომცველი სისტემური მიდგომები ადამიანური უსაფრთხოებისა და მსუბუქი იარაღის კონტროლის საკითხებისადმი.

2. უნდა ჩამოყალიბდეს მსუბუქი იარაღის კონტროლის ეროვნული სტრატეგია, რომელიც უნდა შეიცავდეს დეტალურ და დროში გაწერილ ეროვნულ სამოქმედო გეგმას.

სტრატეგია დაფუძნებული უნდა იყოს ფართო კონსულტაციებზე ყველა დაინტერესებული აქტორის მონაწილეობით, სამოქალაქო საზოგადოების ჩათვლით, და არსებული კვლევების, მათი შედეგების და საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების რეკომენდაციების გათვალისწინებით. ეროვნულმა სტრატეგიამ და სამოქმედო გეგმამ უნდა უზრუნველყოს:

  • მსუბუქი იარაღის კონტროლის ეროვნული პოლიტიკის არსებობა და მის საფუძველზე ფართო საკანონმდებლო და მარეგულირებელი ბაზის შემუშავება და განხორციელება შესაბამისი საერთაშორისო კანონების, ხელშეკრულებების და მოწინავე გამოცდილების გათვალისწინებით;

  • საქართველოს მთავრობის შესაძლებლობები, ეფექტურად შეასრულოს საერთაშორისო, რეგიონული და ეროვნული ვალდებულებები მსუბუქი იარაღის კონტროლის სფეროში;

  • საზოგადოებრივი და სამოქალაქო საზოგადოების ჯგუფების მონაწილეობა მსუბუქი იარაღის მარეგულირებელი პოლიტიკისა და კანონმდებლობის და მათი განხორციელების დარგში გადაწყვეტილების მიღების პროცედურების შემუშავებასა და ზედამხედველობაში;

  • საქართველოს მთავრობის თანამშრომლობა და მის მიერ ინფორმაციის რეგულარული გაცვლა რეგიონულ და საერთაშორისო დონეზე;

  • მსუბუქი იარაღის კონტროლის პოლიტიკისა და პროცედურების კოორდინაცია და, სადაც ეს მიზანშეწონილია, ინტეგრირება სხვა დაკავშირებულ საკითხებთან (უსაფრთხოება, სოციალური პოლიტიკა, კონფლიქტის შემდგომი შერიგება და ნდობის აღდგენა);

  • მსუბუქი იარაღის კონტროლის პოლიტიკის განხორციელება მსუბუქი იარაღის გავრცელების ზონებში, და ამ პოლიტიკის ხელშესახები ზეგავლენა ამ ზონების მოსახლეობის უსაფრთხოებაზე.

ეროვნული სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა უნდა ითვალისწინებდეს შემდეგი კონკრეტული ღონისძიებების განხორციელებას:

  • იარაღის ამოღებისა და ამნისტიის ეფექტური პროგრამები. საამნისტიო კამპანიების ეფექტურობის უზრუნველსაყოფად აუცილებელია, რომ ისინი შემუშავდეს დაზარალებულ მოსახლეობასთან კონსულტაციების შედეგად, დროში იყოს გაწერილი, და გამიზნული იყოს იმ ზონებზე, სადაც უკანონო ფლობის დონე მაღალია (მაგალითად, სამეგრელო-ზემო სვანეთი ან ქვემო ქართლი).

  • სამოქალაქო მფლობელობის მარეგულირებელი საკანონმდებლო ცვლილებები. ცეცხლსასროლი იარაღის ლიცენზიის მსურველებს უნდა დაეკისროთ ვალდებულება წარმატებით გაიარონ ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებისა და შენახვის სტანდარტიზებული კურსი ლიცენზიის მიღებამდე.

  • ლიცენზირების სისტემაზე ინფორმაციის გავრცელება. ინფორმაცია უნდა ფართოდ გავრცელდეს, ხოლო შესაბამისი კანონები უნდა გადაითარგმნოს აზერბაიჯანულ, სომხურ და სხვა ენებზე; ეროვნული უმცირესობებით დასახლებულ ზონებში უნდა გავრცელდეს საინფორმაციო პაკეტები ცეცხლსასროლი იარაღის რეგისტრაციის შესახებ.

  • ახალი კანონმდებლობის შემუშავება კერძო დაცვის ფირმების საქმიანობის რეგულირების დარგში.

  • მსუბუქი იარაღის შესახებ საზოგადოების ინფორმირების პროგრამები მსუბუქი იარაღის ფლობისადმი ფართოდ გავრცელებული დადებითი დამოკიდებულების შესაცვლელად. ამგვარი კამპანიების სამიზნე ჯგუფები ის გეოგრაფიული ან სოციალური ჯგუფები უნდა გახდნენ, რომლებშიც იარაღზე მნიშვნელოვანი მოთხოვნილება აღინიშნება (კახეთის, მცხეთა-მთიანეთის, ქვემო ქართლის, შიდა ქართლის რეგიონები, და ახალგაზრდობა). სახელმწიფოს შეუძლია ისარგებლოს იმ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების რესურსებით, რომლებსაც საზოგადოებრივი კამპანიების წარმართვის გამოცდილება აქვთ და ზოგადად, ახლოს არიან საზოგადოებასთან.

  • ცეცხლსასროლი იარაღის უკანონო მფლობელობისა და გამოყენებისათვის მკაცრი სანქციების შემოღება.

  • ახალი პროცედურები და შიდა კანონსააღსრულებო ნორმები. იმისთვის, რომ კანონდამცველებს კანონის სრულყოფილად აღსრულების შესაძლებლობა მიეცეთ, ეროვნული კანონმდებლობის ცვლილებებს თან უნდა ახლდეს და აძლიერებდეს ახალი პროცედურები და უწყებისშიდა ნორმები, მაგალითად, როდესაც ყველა შესაბამისი სახელმწიფო უწყება იარაღის კლასიფიკაციას შეათანხმებს და სამოქალაქო და სამხედრო იარაღს შორის ხაზს გაავლებს, უნდა შეიქმნას იარაღის სახელმწიფო რეესტრი და შემოღებულ იქნას მკაცრი სანქციები ცეცხლსასროლი იარაღის უკანონო ფლობისა და გამოყენებისათვის.

  • იარაღის საერთაშორისო ბრუნვის მარეგულირებელი ბაზის გაძლიერება.

  • მსუბუქი იარაღის სახელმწიფო მარაგების ეფექტური კონტროლის უზრუნველყოფა.

  • კოორდინაციისა და პოლიტიკის ჩამოყალიბების პროცედურების გაუმჯობესება.

  • გამჭვირვალეობისა და ინფორმაციის გაცვლის დახვეწა.

  • უსაფრთხოების პოლიტიკის შემუშავებაში, მათ შორის მსუბუქი შეიარაღების კონტროლში, პარლამენტის უფრო ფართო მონაწილეობა და ამ საკითხებზე საპარლამენტო ზედამხედველობის გაძლიერება.

11 სამოქალაქო საზოგადოების როლი

▲ზევით დაბრუნება


როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოება მოწადინებულია უფრო აქტიური როლი ითამაშოს საქართველოს მთავრობის ძალისხმევის მხარდაჭერაში მსუბუქი იარაღის გავრცელებისა და არასათანადო გამოყენების კონტროლის სფეროში. პოლიტიკის შემუშავებისა და მსუბუქი იარაღის კონტროლისა და ადამიანური უსაფრთხოების საკითხებზე მუშაობის პრაქტიკული გამოცდილების კუთხით სამოქალაქო საზოგადოებას დიდი შესაძლებლობები გააჩნია. საზოგადოებასთან მუშაობით სახელმწიფოს შეუძლია ჩამოაყალიბოს თავისი პრიორიტეტები მსუბუქი იარაღის გავრცელებისა და არასათანადო გამოყენების კონტროლის სფეროში რესურსების ეფექტურად გამოყენების მეშვეობით რათა გააუმჯობესოს პიროვნების უსაფრთხოების მდგომარეობა როგორც ადგილობრივ, ასევე ეროვნულ დონეზე. ამ მიზნის მისაღწევად, საქართველოს მთავრობამ შემდეგი ნაბიჯების გადადგმის შესაძლებლობა უნდა განიხილოს:

  • საქართველოს მთავრობასა და სამოქალაქო საზოგადოებას შორის დიალოგის ხელშეწყობა იმ ნაბიჯებზე, რომლებიც უნდა გადაიდგას მსუბუქი იარაღის მფლობელობის, გამოყენებისა და ბრუნვის კონტროლის სფეროში და სხვა ამასთან დაკავშირებულ საკითხებზე.

  • უსაფრთხოების საერთაშორისო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობის შესახებ საერთაშორისო ხელშეკრულებებით საქართველოს მიერ ნაკისრი ვალდებულებების შესრულება უსაფრთხოების სფეროში სამოქალაქო მონაწილეობის გასაფართოვებლად (ნატოსთან ინტენსიური დიალოგისა და ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის განხორციელება).

  • მსუბუქი იარაღის ეროვნულ კომისიაში სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლობის უზრუნველყოფა.

  • სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების მიწვევა პარლამენტში მსუბუქი იარაღის კონტროლისა და პირადი უსაფრთხოების საკითხების საჯარო განხილვებზე.

  • მსუბუქ იარაღთან დაკავშირებულ საკითხებზე გამართულ საერთაშორისო შეხვედრებზე, მათ შორის სახელმწიფოთა შეხვედრებზე, რომელზეც განიხილება გაეროს მსუბუქი იარაღის სფეროში სამოქმედო პროგრამის განხორციელების პროგრესი ქვეყნებში და რომელიც ყოველ ორ წელიწადში ტარდება (2008 წელს დაგეგმილია ასეთი შეხვედრა) საქართველოს დელეგაციებში სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლების ჩართვა.

12 დასკვნა

▲ზევით დაბრუნება


კავკასიური ინსტიტუტისა და მისი პარტნიორების აზრით, ამ ანგარიშში ჩამოყალიბებული რეკომენდაციების განხორციელებით, საქართველოს მთავრობა მნიშვნელოვნად გააფართოვებს თავის შესაძლებლობებს უკეთ გააკონტროლოს მსუბუქი იარაღის მიმოქცევა და გამოყენება როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე მის საზღვრებს გარეთაც. საერთაშორისო გამოცდილებასა და ადგილობრივ კვლევებსა და ცოდნაზე დაფუძნებით, წინამდებარე დოკუმენტი ამტკიცებს, რომ მსუბუქი იარაღის ეფექტური კონტროლის მიღწევა შესაძლებელია მხოლოდ შესაბამისი სტრატეგიის შემუშავებით, რომელიც მსუბუქი იარაღის საკითხებით დაინტერესებული ან მსუბუქი იარაღის გავრცელებით დაზარალებული ყველა მხარის ხედვებს გაითვალისწინებს, და ამ სტრატეგიის განხორციელებით შესაბამისი სახელმწიფოებრივი უწყებებისა და სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების მიერ. ასეთი სტრატეგიის შემუშავებისა და განხორციელების პროცესში სამოქალაქო საზოგადოების ჩართვით მთავრობა შეძლებს მნიშვნელოვან და სტაბილურ პროგრესს მიაღწიოს მსუბუქი იარაღის გავრცელებისა და არასათანადო გამოყენების კონტროლსა და საქართველოს თითოეული მოქალაქის უსაფრთხოების გაუმჯობესებაში.