ევროპული სასამართლოს მიერ მრავალ საქმეზე გამოტანილ განაჩენში პირად ცხოვრებაში ჩარევა დადგინდა მე-8 მუხლის დარღვევად, ვინაიდან ღონისძებები არ იყო განხორციელებული კანონის შესაბამისად. ყველაზე ცნობილი მაგალითები არის ინდივიდების სატელეფონო მოსმენები, ან ტელეფონზე საიდუმლო თვალთვალი ელექტრონული ხელსაწყოს დახმარებით, რომლებიც განხორციელდა იმ პროცედურებისა და სისტემების გამოყენებით, რომლებიც არ იყო ნებადართული კანონმდებლობით. ხსენებულ ჩარევებზე შესაბამისი სამართლებრივი სტრუქტურის არარსებობის შემთხვევაში, ქმედება გამოიწვევს მე-8 მუხლის დარღვევას.

მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილი კანონიერი მიზნები არის შემდეგი: ქმედება, რომელიც მიმართულია ეროვნული უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობის ინტერესებისათვის; ქმედება, რომელიც მიმართულია უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად; ან ქმედება, რომელიც მიმართულია ჯანმრთელობის ან ზნეობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად. უნდა აღინიშნოს, რომ ხსენებული მიზნები ფართო ხასიათს ატარებს; ხშირ შემთხვევაში ჩარევა შეიძლება ჩაითვალოს ზემოთ ჩამოთვილი ერთ-ერთი დასახული მიზნის შესაბამისად - მაგალითად, სატელეფონო მოსმენების განხორციელება დანაშაულის გამოძიებისა და აღკვეთის მიზნით. ამასთან, უფრო რთული საკითხები შეიძლება წარმოიჭრას მაშინ, როდესაც საქმე გვაქვს პირადი ცხოვრებისა და გამოხატვის თავისუფლების კონკურენტულ ინტერესებთან, რომლებიც დაკავშირებულია პირის საზოგადოებრივი ცხოვრების შესახებ ფოტოებისა და დოკუმენტების გამოქვეყნებასთან.

მიუხედავად იმისა, რომ პირადი ცხოვრების დარღვევა კანონის შესაბამისია და განხორციელებულია ერთ-ერთი კანონიერი მიზნის მისაღწევად, ქმედება მაინც პროპორციული უნდა იყოს, რათა დააკმაყოფილოს მე-8 მუხლის მოთხოვნები. აღნიშნული მეტად მნიშვნელოვან მოთხოვნად გვევლინება, რაც იმას ნიშნავს, რომ თითოეული ჩარევის ხასიათი და მოცულობა შემუშავებულ უნდა იქნეს დასახული მიზნის მისაღწევად. რაც უფრო სასტიკ ხასიათს ატარებს მე-8 მუხლით განმტკიცებული უფლების დარღვევა, თითოეულ საქმეში მით უფრო მნიშვნელოვანი უნდა იყოს კანონიერი მიზანი.

პირადი და ოჯახური ცხოვრების, საცხოვრებლისა და მიმოწერის კონცეფცია ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლში შეიძლება იყოს უფრო ფართო, ვიდრე ისინი ერთი შეხედვით ჩანს. პირადი ცხოვრების პატივისცემის კონცეფცია მოიცავს პიროვნების განვითარების უფლებას, ისევე როგორც ურთიერთობების დამყარებას სხვებთან. ამასთან, მე-8 მუხლი გამოყენებულ იქნა ჰომოსექსუალებისა და ტრანსსექსუალების უფლებების დასაცავად. ხსენებული ასევე გამოყენებულ იქნა პირის ოფისსა და მის საცხოვრებელზე დაცვის გაფართოების მიზნით. არც თუ ისე დიდი ხნის წინ, მაგალითად, ინგლისის სასამართლოებში დადგენილ იქნა, რომ პირადი ცხოვრების უფლებით პრინციპში შეიძლება ისარგებლოს კომპანიამ, ისევე როგორც ინდივიდმა. პირადი ცხოვრებისა და საცხოვრებლის დაცვა შეიძლება შესაბამისი იყოს დაგეგმარებისა და ბუნებრივი ზემოქმედების კონტექსტებთან. საკუთარ საცხოვრებელთან ახლოს არასასურველი წარმოება - მაგალითად, ბირთვული ქარხანა ან ნარჩენების გადამამუშავებელი საამქრო - რაც ზეგავლენას მოახდენს პირის საკუთრებით სარგებლობაზე, შეიძლება ჩაითვალოს მე-8 მუხლით გაცხადებულ უფლებებში ჩარევად, რაც გამართლებულ უნდა იქნეს ზემოთ აღნიშნული გზებით. ამის მსგავსად, პირის უფლებები, უარი თქვას სამედიცინო მკურნალობაზე და შეინარჩუნოს პირადი დამოუკიდებლობა, ხშირ შემთხვევაში მოიცავს მე-8 მუხლით დაცულ პრინციპებს.

ამასთან, უნდა გვახსოვდეს, რომ ევროპული კონვენციით განმტკიცებული უფლებები, რომლებიც მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოების მიერ ინკორპორირებულია ეროვნულ სამართალში, გვევლინება ცოცხალ სამართლებრივ აქტად, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ უფლების ხასიათი და მოცულობა, რომლითაც იგი დაცულ უნდა იქნეს, დამოკიდებული იქნება მოცემული მომენტისათვის არსებულ საზოგადოებრივ ღირებულებებზე. კარგი მაგალითი იქნებოდა ტრანსსექსუალების მზარდი უფლებები. ევროპულმა სასამართლომ რამდენჯერმე მიუთითა, რომ ტრანსსექსუალების ამჟამინდელი შეზღუდული უფლებები გამოცვალონ დამადასტურებელი დოკუმენტები მათი სქესის შეცვლასთან დაკავშირებით, გადასინჯვას საჭიროებს ტრანსსექსუალობასთან დაკავშირებული პოზიციის, სამეცნიერო ცოდნისა და ზოგად წარმოდგენაზე არსებითი ცვლილებების შემთხვევაში.

მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოების ხელისუფლების ორგანოებს მოეთხოვებათ იმოქმედონ მე-8 მუხლით განტკიცებული უფლებების შესაბამისად, რაც იმას ნიშნავს, რომ ხსენებული ვრცელდება სახელმწიფოზე, ან სხვა სახელმწიფო დაწესებულებაზე, როგორიცაა: პროკურატურა, პოლიცია, ადგილობრივი ხელისუფლება ან სასამართლო და სხვ.

პირადი და ოჯახური ცხოვრების, საცხოვრებლისა და მიმოწერის პატივისცემის უფლების ძირითადი საერთაშორისო და რეგიონალური სტანდარტები ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლთან ერთად მოცემულია ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მე-12 მუხლში, სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-17 მუხლში, ბავშვის უფლებათა კონვენციის მე-16 მუხლსა და ადამიანის უფლებათა ამერიკული კონვენციის მე-11 მუხლში.

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის საყოველთაო დეკლარაცია მიღებულ იქნა 1948 წლის 10 დეკემბერს. მოყოლებული 1948 წლიდან საყოველთაო დეკლარაციამ იმპლემენტაციის უმაღლესი სტატუსი მოიპოვა არა მხოლოდ როგორც ,,ყველა ხალხისა და ერების საერთო სტანდარტის მიღწევის“, არამედ როგორც პრინციპების მტკიცებულებამ, რომელიც ყველა სახელმწიფომ უნდა გაითვალისწინოს.

რობერტსონისა და მერილსის თანახმად, მსოფლიოში საყოველთაო დეკლარაციაში ასახულმა ფუნდამენტურმა პრინციპებმა გავლენა იქონია მრავალი ქვეყნის კანონმდებლობაზე. აქედან გამომდინარე, საყოველთაო დეკლარაციის ზეგავლენამ მისი ავტორების მოლოდინს გადააჭარბა, რაც იმაში გამოიხატება, რომ დეკლარაციის მყარი და ფართომასშტაბიანი იმპლემენტაცია, მისი პრინციპების ჩვეულებითი სამართლის ნაწილად აღიარებას ნიშნავს.¹

ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მე-12 მუხლის თანახმად,

,,არავინ უნდა განიცადოს მისი პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის, ოჯახური ცხოვრების, საცხოვრებლისა და კორესპოდენციის, ასევე მისი პატივისა და ღირსების თვითნებური ხელყოფა. ყოველ ადამიანს უფლება აქვს დაცული იყოს კანონის მიერ ასეთი ჩარევისა და ხელყოფისაგან“.²

___________________

1. A.H. Robertson and J.G. Merrills, Human Rights in the World, Third Edition, Manchester University Press, 1993, გვ. 27.

2. G. Melander and G. Alfredsson, ed., The Raoul Wallenberg Compilation of Human Rights Instruments, Martinus Nijhoff Publishers, 1997, გვ. 29.

სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტი შეიცავს ეგრეთ წოდებულ ,,პირველი თაობის“ ადამიანის კლასიკურ უფლებებს, ,,რომლებმაც უმრავლესი სახელმწიფოს კონსტიტუციებსა და შიდა კანონმდებლობებში, როგორც მე-18 და მე-19 საუკუნეებში გრანდიოზული რევოლუციების შედეგებმა, ჰპოვეს ასახვა“.¹ სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტი ძალაში შევიდა 1976 წლის 23 მარტს.

სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-17 მუხლის თანახმად,

,,1. არავინ უნდა განიცადოს თვითნებური ან უკანონო ჩარევა თავის პირად ცხოვრების ხელშეუხებლობაში, ოჯახურ ცხოვრებაში, საცხოვრებელსა და მიმოწერაში...

2.თითოეულ ადამიანს უფლება აქვს კანონმა დაიცვას ასეთი ჩარევისა თუ ხელყოფისაგან“.²

_______________________

1. M. Nowak, UN Covenant on Civil and Political Rights- CCPR Commentary, N.P. Engel, Publisher; Kehl; Strasbourg; Arlington, 1993, გვ. XVIII.

2. G. Melander and G. Alfredsson, ed., The Raoul Wallenberg Compilation of Human Rights Instruments, Martinus Nijhoff Publishers, 1997, გვ. 49.

ბავშვის უფლებები, რომლებიც ბავშვის უფლებათა კონვენციით არის აღიარებული, გვევლინება ადამიანის უფლებად. ბავშვის უფლებათა კონვენცია გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალური ასამბლეის მიერ 1989 წლის 20 ნოემბერს იქნა მიღებული და შევიდა ძალაში 1990 წლის 2 სექტემბრიდან.¹

ბავშვის უფლებათა კონვენციის მე-16 მუხლის თანახმად,

,,1. ბავშვი არ შეიძლება დაექვემდებაროს თვითნებურ ან უკანონო ჩარევას მისი პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობაში, ოჯახურ ცხოვრებაში, საცხოვრებელსა და მიმოწერაში...

2.ბავშვს უფლება აქვს კანონმა დაიცვას ასეთი ჩარევისა და ხელყოფისაგან“.²

____________________

1. Adam Lopatka, ,,The Rights of the Child are Universal: The Perspective of the UN Convention on the Rights of the Child”, in Michael Freeman and Philip Veerman, ed., The Ideologies of Children's Rights, Martinus Nijhoff Publishers,1992, გვ. 48.

2. G. Melander and G. Alfredsson, ed., The Raoul Wallenberg Compilation of Human Rights Instruments, Martinus Nijhoff Publishers, 1997, გვ. 284.

ადამიანის უფლებათა ამერიკული კონვენცია, ასევე ცნობილია, როგორც ,,act of San Jose” - შემუშავებულ და ხელმოწერილ იქნა აღნიშნულ კონფერენციაზე 1969 წლის 22 ნოემბერს და ამოქმედდა 1978 წლის 18 ივლისს.¹

ადამიანის უფლებათა ამერიკული კონვენციის მე-11 მუხლის თანახმად,

„1. ...

2. არავინ შეიძლება დაექვემდებაროს თვითნებურ ან უკანონო ჩარევას მის პირად ცხოვრებაში, ოჯახურ ცხოვრებაში, საცხოვრებელსა და მიმოწერაში...

3. თითოეულ ადამიანს უფლება აქვს კანონმა დაიცვას ასეთი ჩარევისა თუ ხელყოფისაგან“.²

ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მე-12 მუხლი, რომელიც წარმოადგენს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების ფუნდამენტურ უფლებად ფორმულირების პირველ ცდას, განასხვავებს „პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის“ (ან პირადი ცხოვრების) კონცეფციას კერძო სფეროსაგან, რომელიც შედგება ოჯახის, საცხოვრებლისა და მიმოწერისაგან. სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-17 მუხლი, რომელიც ეფუძნება ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მე-12 მუხლს, „თვითნებური“ ან „უკანონო“ ჩარევისაგან იცავს „პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას“, „ოჯახს“. „საცხოვრებელსა“ და „მიმოწერას“, და აცხადებს, რომ თითოეულ ადამიანს უფლება აქვს კანონმა დაიცვას ასეთი ჩარევისაგან. ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლსა და ადამიანის უფლებათა ამერიკული კონვენციის მე-11 მუხლში გამოყენებულია ტერმინი - „პირადი ცხოვრება“ (private life) და არა - „პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა (privacy), მაშინ როდესაც ეს ორი კონვენცია „ოჯახს“ ცვლის ტერმინით - „ოჯახური ცხოვრება“. სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-17 მუხლისა და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის ფრანგულ ტექსტებში გამოყენებულია ტერმინი vie privée, გვთავაზობს რა, რომ ტერმინები „პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა“ (privacy) და „პირადი ცხოვრება“ (private life) ურთიერთშემცვლელია.³ სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-17 მუხლი და ადამიანის უფლებათა ამერიკული კონვენციის მე-11 მუხლი, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლისაგან განსხვავებით, ასევე იცავს ინდივიდებს მათი „პატივისა“ და „ღირსების“ უკანონო ხელყოფისაგან და აცხადებს, რომ ინდივიდებს უფლება აქვთ კანონმა დაიცვას ასეთი ხელყოფისაგან.

სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-17 მუხლი სახელმწიფოებისაგან ითხოვს, მიიღონ საკანომდებლო და სხვა ღონისძიებები იმ მიზნით, რომ მოახდინონ არა მხოლოდ ამ უფლების დაცვა, არამედ აკრძალონ ასეთი ჩარევები და ხელყოფა, მიუხედავად იმისა ქმედება მომდინარეობს სახელმწიფო დაწესებულებებისა თუ კერძო ან იურიდიული პირებისაგან. გამომდინარე იქედან, რომ დაცვა გარანტირებულია „უკანონო“ და „თვითნებური“ ჩარევისაგან, ამ მიზნით ქვეყნის შიდა კანონმდებლობამ უნდა მოახდინოს შესაბამისი დებულებით უზრუნველყოფა. ამასთან, ქვეყნის კანონმდებლობა დეტალურად უნდა განსაზღვრავდეს იმ გარემოებებს, როდესაც ჩარევის გამოყენება დასაშვებია. ასეთი დებულება უნდა ითვალისწინებდეს კომპეტენტური ორგანოების დაფუძნებას, რათა უზრუნველყოფილი იყოს, რომ ნებისმიერი ჩარევა კანონის შესაბამისად არის განხორციელებული, და გასაჩივრების პროცედურებს იმ პირებისათვის, რომელთაც ზიანი მიადგათ ასეთი კანონების გამოყენებით.⁴ თუმცაღა, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო კანონით დაცვის უფლებას ცვლის უფლების „პატივისცემით“, მისი მიზანია დაიცვას ინდივიდები სახელმწიფო ხელისუფლების მხრიდან თვითნებური ჩარევისაგან.⁵

ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტი მოითხოვს, რომ საჯარო ხელისუფლების მხრიდან ნებისმიერი სახის ჩარევა უნდა იყოს „კანონის შესაბამისად“ და „აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობის ინტერესებისათვის ან უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, ჯანმრთელობის ან ზნეობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად“.⁶ თუმცა სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-17 მუხლი არ მოიცავს ასეთ კონკრეტულ შეზღუდვებს იმის განსაზღვრისას, ჩარევა „თვითნებურია“ თუ არა, შესაბამისი იქნებოდა, inter alia, დემოკრატიული საზოგადოებაში აუცილებლობების გათვალისწინება, რომლებიც მოცემულია ამ პუნქტში.

წამოყენებულ იქნა არგუმენტები იმის შესახებ, რომ ოჯახის გაერთიანება, საცხოვრებელი და მიმოწერა გვთავაზობს, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლი შემუშავებულ იქნა, რათა დაიცვას პირადი ცხოვრების ფიზიკური სტრუქტურა: ოჯახი დაშლისაგან, საცხოვრებელი შეჭრისაგან, და მიმოწერა შემოწმებისა და შეჩერებისაგან.⁷ მეორეს მხრივ, დადასტურებულია, რომ ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის გამოყენების ერთადერთი თუ არა, მთავარი მიზანი და გამიზნული სფერო არის ინდივიდის „საშინაო დაცვა“ და არა საგარეო, ოჯახური ურთიერთობების საშინაო რეგულირება.⁸ თუმცაღა, როგორც ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სასამართლო პრაქტიკა გვიჩვენებს, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის კონცეფცია გაცილებით ფართოა. ხსენებული სცდება მრავალი ანგლოსაქსი და ფრანგი ავტორების დეფინიციებს, იგი გარკვეული ხარისხით ასევე მოიცავს სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის დამყარებისა და განვითარების უფლებას, განსაკუთრებით კი ემოციურ სფეროში, საკუთარი პიროვნების თავისუფლად განვითარებისა და სრულყოფის მიზნით.

პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება საჭიროა რომ მისდევდეს ტექნოლოგიურ განვითარებებს. ეს განვითარებები ხაზს უსვამს ამ საკითხის ირგვლივ ქვეყნის შიდა კანონმდებლობის რეგულარული გადახედვების საჭიროებას.⁹

აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ყოველთვის არ არის შესაძლებელი ნათლად განსაზღვრო, რომ ამ უფლების სავარაუდო დარღვევა განხილულ იქნეს თუ არა პირის პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების ჭრილში, ერთის მხრივ, ან ოჯახური ცხოვრების, საცხოვრებლისა თუ მიმოწერის პატივისცემის უფლების ჭრილში, მეორეს მხრივ.¹⁰ ასე მაგალითად, გერმანიის ეროვნული სასამართლოები სატელეფონო საუბრებს განიხილავდნენ პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების და არა მიმოწერის პატივისცემის უფლების ჭრილში, მაშინ როდესაც კვიპროსში სატელეფონო საუბრები ითვლებოდა როგორც „კომუნიკაციების“ ფორმად, ისევე როგორც პირადი ცხოვრების საკითხად. დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ არ არის აუცილებელი, რომ ამ უფლების ეროვნული ფორმულირება შეიცავდეს იმ განსხვავებებს, რასაც საერთაშორისო და რეგიონალური აქტები აყალიბებს. ასე მაგალითად, სამხრეთ აფრიკის კონსტიტუცია მოიცავს საცხოვრებელსა და კომუნიკაციებს პირადი ცხოვრების კონცეფციის ჭრილში.¹¹

_____________________

1. A.H. Robertson and J.G. Merrills, Human Rights in the World, Third Edition, Manchester University Press, 1993 , გვ. 165.

2. G. Melander and G. Alfredsson, ed., The Raoul Wallenberg Compilation of Human Rights Instruments, Martinus Nijhoff Publishers, 1997, გვ. 159.

3. A.H. Robertson, Human Rights in Europe, Second Edition, Manchester University Press, 1977 წ., გვ. 86, რომელიც განმარტავს, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლში ტერმინის - ,,პირადი ცხოვრება” - გამოყენება არ ასახავს არსებით განსხვავებას, არამედ, მხოლოდ და მხოლოდ უზრუნველყოფს შესაბამისობის საკითხს ფრანგულ და ინგლისურ ტექსტებს შორის.

4. ადამიანის უფლებათა კომიტეტი, ზოგადი კომენტარი 16 (1998). პროექტის შემუშავების საფეხურზე გაკეთებული შემოთავაზება, რომელიც ითვალისწინებდა, რომ სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-17 მუხლს არ მოეხდინა სამთავრობო დაწესებულებების ქმედებაზე შეზღუდვების დაწესება და არ მოეწესრიგებინა კერძო პირების ქმედებებთან დაკავშირებული საკითხები, არ იქნა მიღებული. იხ. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის დოკუმენტები A/929, თავი VI, სექცია 100; და A/4625, სექცია 34. ასევე იხ. საქმე Stubbings v. the United Kongdom, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, (1996 წ.) 23 EHRR 213: სახელმწიფოს შესაძლოა მოეთხოვოს მიიღოს ზომები, რომლებიც შემუშავებული იქნება პირადი ცხოვრების პატივისცემის უზრუნველსაყოფად ინდივიდებს შორის ურთიერთობის სფეროშიც.

5. იხ. საქმე Guerra v. Italy, 1998 წლის 19 თებერვლის განაჩენი, 26 EHRR 357: ჩარევისაგან თავის შეკავების ნეგატიური ვალდებულების გარდა, შეიძლება იყოს ეფექტიანი ,,პატივისცემის” პოზიტიური ვალდებულება; Sheffield and Horsham v. the United Kingdom,1998 წლის 30 ივლისის განაჩენი, 27 EHRR 163: იმის განსაზღვრისას არსებობს თუ არა პოზიტიური ვალდებულება, გათვალისწინებულ უნდა იქნეს სამართლიანი ბალანსი, რომელიც დადგენილ უნდა იქნეს საზოგადოების ზოგად ინტერესებსა და ინდივიდის ინტერესებს შორის.

6. აუცილებლობის მნიშვნელობა გულისმობს, რომ ჩარევა შეესაბამებოდეს მწვავე სოციალურ საჭიროებას, და განსაკუთრებით კი, პროპორცული იყოს დასახულ კანონიერ მიზანთან. იხ. საქმე McLeod v. the United Kingdom, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო (1998), 27 EHHR 493.

7. J.E.S. Fawcett, The Application of the European Convantion on Human Rights, Oxford: Calrendon Press, Second Edition, 1987, გვ. 211.

8. Marckx v. Belgium, 1979 წლის 13 ივნისის განაჩენი, 2 EHRR 330.

9. R v. Wong, კანადის უზენაესი სასამართლო, 3 SCR 36.

10. N. 25 N. Jayawickrama, The Judicial Application of Human Rights Law, National, Regional and International Jurisprudence, Cambridge: University Press, გვ. 602.

11. სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის კონსტიტუციის მე-13 მუხლის თანახმად: „ყველა ადამიანს უნდა გააჩნდეს მისი პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება, რაც მოიცავს მისი პიროვნების, საცხოვრებლისა თუ ქონების ჩხრეკისაგან, მისი პირადი საკუთრების ან პირადი კომუნიკაციების დაცვის უფლებას“.

ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლი წარმოადგენს კონვენციის ერთ-ერთ იმ მუხლთაგანს, რომელიც დროში არ არის შეზღუდული. არც ერთ შემთხვევაში ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს არ უცდია ამომწურავად განესაზღვრა, თუ რა შეადგენს პირად ან ოჯახურ ცხოვრებას, საცხოვრებელს ან მიმოწერას. მიუხედავად იმისა, რომ ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის ჭრილში არსებობს მდიდარი პრეცედენტული სამართალი და პირადი ცხოვრების ცნებამ განსაკუთრებული განვითარება ჰპოვა, მაინც რჩება შესაძლებლობა კონვენციის მე-8 მუხლით დაცული უფლებების უფრო ღრმად განვითარებისათვის. ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის თანახმად,

„1. ყველას აქვს უფლება პატივი სცენ მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას, მის საცხოვრებელსა და მის მიმოწერას.

2. დაუშვებელია საჯარო ხელისუფლების ჩარევა ამ უფლების განხორციელებაში, გარდა ისეთი ჩარევისა, რაც დაშვებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობის ინტერესებისათვის ან უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, ჯანმრთელობის ან ზნეობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად.“

ქორწინებისა და ოჯახის შექმნის უფლება შეიძლება ჩაითვალოს ოჯახური ცხოვრების კონკრეტულ ფორმად, მაგრამ იგი ცალკე არის დაცული ევროპული კონვენციის მე-12 მუხლით, რომლის თანახმადაც:

„საქორწინო ასაკს მიღწეულ მამაკაცებსა და ქალებს აქვთ უფლება დაქორწინდნენ და შექმნან ოჯახი ამ უფლების განხორციელების მარეგულირებელი ეროვნული კანონმდებლობის შესაბამისად.“

ევროპული კონვენციის მე-7 ოქმის მე-5 მუხლი კი დამატებით წარმოგვიდგენს, რომ:

„მეუღლეები სარგებლობენ კერძო სამართლებრივი ხასიათის თანაბარი უფლებებითა და მოვალეობებით ერთმანეთს შორის და შვილებთან ურთიერთობაში, ქორწინებასთან დაკავშირებით, ქორწინების განმავლობაში და მისი შეწყვეტის შემთხვევაში. წინამდებარე მუხლი ხელს არ უშლის სახელმწიფოებს, გაატარონ ღონისძიებები, რომლებიც საჭიროა ბავშვთა ინტერესებისათვის“.

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8, მე-12 მუხლებითა და მე-7 ოქმის მე-5 მუხლით დაცულ უფლებებს შორის არის განსხვავებანი. ამასთან, ის ფაქტი, რომ ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლში გაცხადებული უფლებები ერთად არის დაჯგუფებული იმავე მუხლში, აძლიერებს ამ მუხლით გარანტირებული დაცვის ხარისხს, ვინაიდან თითოეული უფლება ხორციელდება მისივე კონტექსტით. ამგვარად, ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლება, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება და საცხოვრებლისა და მიმოწერის პატივისცემის უფლება შეიძლება ერთად იქნეს წაკითხული როგორც კოლექტიურად გარანტირებული.

ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად წარმოჭრილი საკითხები ეხება პირადი ცხოვრების, ოჯახური ცხოვრების, საცხოვრებლისა და მიმოწერის სფეროსა და შინაარსს და სახელმწიფოს ვალდებულებას დაიცვას აღნიშნული ინტერესები.

კონვენციის მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტი წარმოგვიდგენს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობასა და საცხოვრებლის უფლებაში ჩარევის გამამართლებელ საფუძვლებს. თითოეულ კონკრეტულ საქმეში განხილულ უნდა იქნეს ორი საკითხი: პირველი, უზრუნველყო თუ არა სახელმწიფომ პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის

პატივისცემა და, თუ არ უზრუნველყო, მეორე, ქმედება კანონის შესაბამისად განხორციელდა თუ არა, ემსახურებოდა თუ არა კანონიერ მიზანს და აუცილებელი იყო თუ არა დემოკრატიულ საზოგადოებაში?

ადრემოქმედმა ადამიანის უფლებათა ევროპულმა კომისიამ და სასამართლომ მოგვცეს გარკვეული სახელმძღვანელო პრინციპები პირადი ცხოვრების მნიშვნელობასთან დაკავშირებით. 1976 წელს ევროპულმა კომისიამ პირადი ცხოვრება შემდეგნაირად განსაზღვრა:

„მრავალი ანგლოსაქსი და ფრანგი ავტორის თანახმად, პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლება წარმოადგენს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებას, პირის სურვილისამებრ ცხოვრებას, რომელიც დაცულია საჯაროობისაგან... თუმცაღა, კომისიის აზრით, პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლება არ მთავრდება იქ. ეს უფლება გარკვეულწილად ასევე მოიცავს სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის დამყარებისა და განვითარების უფლებას, განსაკუთრებით კი ემოციურ სფეროში, ყველა პირს შეუძლია საკუთარი პიროვნების თავისუფლად განვითარება და სრულყოფა“.¹

კოჰენ-ჯონათანის თანახმად:

„ყველაფერი, რაც შეეხება პირის ჯანმრთელობას, ფილოსოფიურ, რელიგიურ და ზნეობრივ შეხედულებებს, ოჯახურ და ემოციურ ცხოვრებას, მეგობრობას, ... პროფესიულ ცხოვრებას შეიძლება ჩაითვალოს პირადი ცხოვრების ნაწილად“.²

საქმეზე Niemietz v. Germany³ ევროპულმა სასამართლომ განაცხადა, რომ:

„სასამართლო არ თვლის შესაძლებლად ან აუცილებლად, ამომწურავად განსაზღვროს „პირადი ცხოვრების“ კონცეფცია. თუმცა ძალზე შეზღუდული იქნებოდა ამ კონცეფციის შემოფარგვლა „შიდა წრით“, რომელშიც ინდივიდი შეიძლება მის მიერ არჩეული თავისი პირადი ცხოვრებით ცხოვრობდეს და მისგან გამორიცხავდეს გარე სამყაროს, რომელიც არ შედის ამ წრეში. პირადი ცხოვრების პატივისცემა ასევე უნდა მოიცავდეს, გარკვეულ ფარგლებში, სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის დამყარებისა და განვითარების უფლებას“.⁴

ადამიანის უფლებათა კომიტეტის თანახმად, პირადი ცხორების ხელშეუხებლობის უფლების მნიშვნელობა ეხება პირის ცხოვრების სფეროს, სადაც მას თავისუფლად შეუძლია გამოხატოს თავისი პირადობა, იქნება ეს სხვა პირებთან ურთიერთობაში შესვლით, თუ მის გარეშე.⁵

სამხრეთ აფრიკის კონსტიტუციურმა სასამართლომ ინდივიდის ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება აღწერა როგორც ინდივიდის არა მხოლოდ ნეგატიურ უფლებად დაიმკვიდროს ინდივიდუალური სარგებლობის ადგილი მთავრობის ჩარევის გარეშე, არამედ პირის უფლებად გააგრძელოს მისი ცხოვრება, გამოხატოს მისი პირადობა და დასჯის გარეშე მიიღოს ფუნდამენტური გადაწყვეტილებები ინტიმურ ურთიერთობებზე. „შესაბამისად, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის პოზიტიური ასპექტები, სულ მცირე, სახელმწიფოს აკისრებს გარკვეულ პასუხისმგებლობას წაახალისოს პირობები, რათა პიროვნული თვისებების განვითარებას ჰქონდეს ადგილი. ამ შემთხვევაში მთავარი არის ქმედების ხასიათი, რომელთან მიმართებაშიც პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის გამოყენება ხდება, და არა მისი ადგილი.⁶ თუმცაღა, როგორც ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა სატელეფონო საუბრებთან დაკავშირებით, კერძო და საწარმოს შენობები თანაბრად არის დაცული.⁷

_______________________

1. განაცხადი №6825/74, X v. Iceland, 1976 წლის 18 მაისი, 5 DR 86. ასევე იხ. L. Doswald-Beck, “The Meaning of the ,,Right to respect for Private Life,, under the European Convention on Human Rights (1983), 4 HRLJ 283.

2. Cohen-Jonathan, “Respect for private and family life,, in Macdonald, Matscher, and Petzold, The European System for the Protection of Human Rights (Dordrecht, 1993), გვ. 405.

3. Niemietz v. Germany, 1992 წლის 16 დეკემბრის განაჩენი.

4. 1992 წლის 16 დეკემბერი, სერია A № 251-B, 29-ე პუნქტი.

5. Coeriel and Aurik v. Netherlands, ადამიანის უფლებათა კომიტეტი, კომუნიკაციის № 453/1991, HRC 1995 წლის მოხსენება, დანართი X.D.

6. National Coalition for Gay and Lesbian Equality v. Minister of Justice, სამხრეთ აფრიკის კონსტიტუციური სასამართლო 3 LRC 648.

7. Amannn v. Swetzerland, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, (2000) 30 EHRR 843.

პირადი ცხოვრების პატივისცემა მოიცავს, inter alia, პირის ფიზიკური და მორალური ხელშეუხებლობის, პირადობის, პირადი ინფორმაციის, სქესობრივი ცხოვრების საიდუმლოებასა და პირადი ან კერძო სივრცის პატივისცემას.¹

ფიზიკური და მორალური ხელშეუხებლობა

პირადი ცხოვრება ეხება პირის ფიზიკურ და მორალურ ხელშეუხებლობას. აქედან გამომდინარე პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლება მოიცავს ფიზიკურ და სექსუალურ ძალადობას,² სხეულებრივ სასჯელს,³ სისხლისა⁴ და შარდის⁵ სავალდებულო ანალიზს. თუმცაღა, ინდივიდის მორალურ და ფიზიკურ ხელშეუხებლობაში ჩარევის ყველა ფაქტი არ გამოიწვევს პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების დარღვევას. როგორც ეს ევროპულმა სასამართლომ საქმეში Costello-Roberts v. the United Kingdom⁶ მიუთითა, კონვენციის მე-8 მუხლი შეიძლება გარკვეულ შემთხვევებში აწესებდეს დაცვას სასკოლო დისციპლინის დაცვის საწინააღმდეგოდ. მეორეს მხრივ, ევროპულმა სასამართლომ საქმეში Raninen v. Finland⁷ დაადგინა, რომ მე-8 მუხლით გარანტირებული ფიზიკური და მორალური ხელშეუხებლობის უფლება მოქმედებას იწყებს მაშინ, როდესაც ქმედება საკმარისად მძიმე არ არის, რომ წამოჭრას საკითხი კონვენციის მე-3 მუხლის ჭრილში.

პირადობა

პირადი ცხოვრების გულში მდებარეობს ინდივიდის უფლებაუნარიანობა აირჩიოს მისი პირადობა. შესაბამისად, ინდივიდს გააჩნია უფლება აირჩიოს მისი საკუთარი გვარი,⁸ შეარჩიოს მისი ჩაცმულობა⁹ და განსაზღვროს მისი სექსუალური ორიენტაცია. მას ასევე უფლება აქვს ხელი მიუწვდებოდეს და მოიპოვოს საკუთარი პირადობა, როგორიცაა სახელმწიფო მზრუნველობის ქვეშ მისი აღზრდის შესახებ¹⁰ ან მამობის დადგენასთან დაკავშირებული¹¹ ინფორმაცია, თუ ეს მნიშვნელოვანია მისი პირადობის განვითარებისა და დადგენისათვის.

პირადი ინფორმაცია

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს კარგად დადგენილი პრეცედენტული სამართლის თანახმად, ხელისუფლების მხრიდან თანხმობის გარეშე პირადი ინფორმაციის შეგროვება წარმოადგენს ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლით განმტკიცებული პირადი ცხოვრების უფლების დარღვევას. ხსენებულს განსაკუთრებით აქვს ადგილი მაშინ, როდესაც ინფორმაციის შეგროვება ფარულად ხდება სატელეფონო მოსმენითა თუ ფოსტის შემოწმებით. ასე მაგალითად, საქმეში Z v. Finland¹² სტრასბურგის სასამართლომ აღნიშნა, რომ პირადი მონაცემების დაცვას, პირის პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლების სარგებლობის თვალსაზრისით გააჩნია ფუნდამენტური მნიშვნელობა; და შესაბამისად, უნდა არსებობდეს შესაბამისი დამცავი გარანტიები, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ჯანმრთელიბის შესახებ არსებული პირადი ინფორმაციის კომუნიკაცია და გამჟღავნება.

ასევე არსებობს პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების prima facie დარღვევა მაშინ, როდესაც პირადი ინფორმაცია მოწმდება ოფიციალური აღწერისას,¹³ პოლიციის მხრიდან ფოტოსურათებისა და თითის ანაბეჭდების გაკეთებისას,¹⁴ სავალდებულო სამედიცინო გამოკვლევისა¹⁵ და სამედიცინო მონაცემების შენახვისას.¹⁶ ამის საპირისპიროდ ადამიანის უფლებათა ევროპულმა კომისიამ დაადგინა, რომ პირადობის მოწმობის თან ტარების ვალდებულება და მისი მოთხოვნისამებრ წარდგენა არ წამოადგენდა პირადი ცხოვრების უფლების დარღვევას.¹⁷

დამატებით უნდა აღნიშნოს, რომ გარკვეულ შემთხვევებში, ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლი შეიძლება მოიცავდეს პირად ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობას. საქმეში Gaskin v. the United Kingdom¹⁸ ევროპულმა სასამართლომ უარყო გამოეხატა თავისი შეხედულება იმაზე, შესაძლებელი იყო თუ არა პირად მონაცემებსა და ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის ზოგადი უფლება გამომდინარეობდეს მე-8 მუხლიდან. თუმცაღა, სტრასბურგის სასამართლომ გამოთქვა აზრი, რომ ინფორმაცია, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლის ბავშვობის, განვითარებისა და ისტორიის მეტად პირადულ ასპექტებს, დაკავშირებული იყო მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებასთან იმგვარად, რომ ხსენებულ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის საკითხი მოხვდა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის ფარგლებში. საქმეში Guerra and Others v. Italy¹⁹ ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება, უზრუნველყოს პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლების ეფექტიანი დაცვა, მოიცავდა ინფორმაციასთან დაკავშირებულ დებულებას, რომელიც შესაძლებლობას მისცემდა განმცხადებლებს შეეფასებინათ ბუნებრივი ზემოქმედების საშიშროება, რომელიც დაკავშირებული იყო ქარხანასთან ახლოს ცხოვრება, სადაც უბედური შემთხვევის არსებობის ფაქტორი მაღალია. ამის მსგავსად, საქმეში McGinley and Egan v. the United Kingdom²⁰ ევროპულმა სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ შობის კუნძულზე განმცხადებლის რადიაციის დაქვემდებარების შესახებ დოკუმენტების შეჩერება წარმოადგენდა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევას.

სქესობრივი ცხოვრების საიდუმლოება

პირადი ცხოვრება ასევე ითვალისწინებს სხვა ადამიანებთან პირადი ურთიერთობების დამყარების არჩევანს, კერძოდ, სოციალურ და სქესობრივ საქმიანობას. სქესობრივი საქმიანობა უდავოდ წარმოადგენს პირადი ცხოვრების ნაწილს.²¹ საქმეში Dudgeon v. the United Kingdom,²² სასამართლომ სქესობრივი საქმიანობა აღწერა „პირადი ცხოვრების ყველაზე ინტიმურ ასპექტად“; ხოლო ევროპულმა კომისიამ აბორტის საქმესთან დაკავშირებით ხაზი გაუსვა “მშვიდი სექსუალური საქმიანობის, როგორც პირადი ცხოვრების ნაწილის, მნიშვნელობას.²³ დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ ამ სფეროში არსებული უმრავლესი საქმეები დაკავშირებულია ჰომოსექსუალობასთან.

რიგ საქმეებში განხილულ იქნა ტრანსსექსუალების პოზიციაც. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ არ დაუშვა არსებით განხილვაზე მრავალი საქმე, რომლებშიც განმცხადებლები ასაჩივრებდნენ, რომ გაერთიანებული სამეფოს მთავრობამ არ მოახდინა დაბადების მოწმობაში ცვლილებების შეტანა, რაც ტრანსსექსუალის შეცვლილი სქესის დოსიეში ჩაწერას გულისხმობდა.²⁴ თუმცაღა, მსგავსი განაცხადი დაშვებულ იქნა არსებით განხილვაზე საქმეში B v. France,²⁵ განსაკუთრებით იმიტომ, რომ ქმედება უდიდეს ზეგავლენას ახდენდა განმცხადებლის სოციალურ და პროფესიულ ცხოვრებაზე. ევროპულმა სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ მე-8 მუხლის დარღვევას არ ჰქონდა ადგილი საქმეში, რომელშიც გაერთიანებულმა სამეფომ არ აღიარა ტრანსსექსუალი ბავშვის მამად, რომელიც დონორის მიერ ხელოვნური განაყოფიერების გზით დაიბადა.²⁶

პირადი ან კერძო სივრცე

ხმაურის ზემოქმედებასთან დაკავშირებული საქმეები²⁷ შეიძლება კავშირში იყოს პირადი სივრცის დარღვევასთან.²⁸

საქმეში Friedl v. Austria²⁹ კომისიამ გადაწყვეტილება მიიღო, რომ პოლიციის მიერ განმცხადებლისათვის ფოტოსურათების გადაღებამ დემონსტრაციის მსვლელობისას არ გამოიწვია ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევა. შედარების თვალსაზრისით, საქმეში Murray v. the United Kingdom³⁰ ფოტოსურათი, რომელიც საჯარისო ნაწილში იყო გადაღებული, ჩაითვალა მის პირად ცხოვრებაში ჩარევად. მეტად საყურადღებოა ევროპული სასამართლოს მიდგომა საქმეში Halford v. the United Kingdom,³¹ რომელშიც სასამართლომ დაადგინა, რომ სატელეფონო საუბრები, რომლებიც გაკეთდა კერძო ტელეფონიდან მის ოფისში, ხვდებოდა მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოქმედების ფარგლებში, ვინაიდან განმცხადებელს ჰქონდა პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის გონივრული მოლოდინი.

_____________________

1. R. Clayton and H. Tomlinson, The Law of Human Rights (Oxford, 2000), პუნქტები 12.85-12.94, გვ. 812-815.

2. საქმე X & Y v. the Netherlands ეხებოდა ფსიქიკურად დაავადებული გოგონას მიმართ სრულწლოვანი მამაკაცის სექსუალურ ძალადობას, რომელშიც სტრასბურგის სასამართლომ დაადგინა, რომ გასაჩივრებული ფაქტები ხვდებოდა პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების მოქმედების ფარგლებში.

3. Costello-Roberts v. the United Kingdom, 1993 წლის 25 მარტის განაჩენი.

4. X v. Austria (1979), 18 DR 154, ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისია.

5. Peters v. the Netherlands (1994), 77-A DR 75, ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისია.

6. Costello-Roberts v. the United Kingdom, 1993 წლის 25 მარტის განაჩენი.

7. 1997 წლის განაჩენი, 26 EHHR 563.

8. Burghartz v. Switzerland, 1994 წლის 22 თებერვალის განაჩენი, 18 EHRR 101; Stjerna v. Finland, 1994 წლის 25 ნოემბრის განაჩენი, სერია A №299-B.

9. McFeeley & Ors v. the United Kingdom, 1980 წლის 15 მაისი, 20 DR 44 (პატიმრის სამოსი).

10. Gaskin v. the United Kingdom, 1989 წლის 7 ივლისის განაჩენი, სერია A №160.

11. Rasmussen v. Denmark, 1984 წლის 25 ნოემბრის განაჩენი, სერია A № 87.

12. Z v. Finland, 1997 წლის 25 თებერვალი.

13. X v. the United Kingdom, 1982 წლის 6 ოქტომბერი, 30 DR 229.

14. Murray v. the United Kingdom, 1994 წლის 28 ოქტომბრის განაჩენი, 19 EHRR 193, პუნქტი 85; McVeigh v. the United Kingdom, 1981 წლის 18 მარტი, DR 24.

15. X v. Austria, 1979 წლის 13 დეკემბერი, 18 DR 154.

16. Chare nee Jullien v. France N(1991), 71 DR 141, 155, ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისია.

17. Filip Reyntjens v. Belgium (1992), 73 DR 136.

18. Gaskin v. the United Kingdom, 1989 წლის 7 ივლისის განაჩენი, სერია A № 160.

19. Guerra and Others v. Italy, 1998 წლის 19 თებერვლის განაჩენი.

20. (1998) 27 EHRR 1.

21. R. Clayton and H. Tomlinson, The Law of Human Rights (Oxford, 2000), პუნქტი 12.92, გვ. 814.

22. Dudgeon v. the United Kingdom, 1981 წლის 22 ოქტომბრის განაჩენი.

23. Brüggemann and Scheuten v. Germany (1978) 10 DR 100, ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისია.

24. Rees v. the United Kingdom, 1986 წლის 17 ოქტომბრის Cossey v. the United Kingdom,1990 წლის 27 სექტემბრის განაჩენი; Sheffield and Horsham v. the United ingdom, 1998 წლის 30 ივლისის განაჩენი.

25. B v. France, 1992 წლის 25 მარტის განაჩენი, სერია A № 232-C.

26. X, Y & Z v. the United Kingdom, 1997 წლის 22 აპრილის განაჩენი.

27. საქმეში Powell & Rayner v. the United Kingdom, 1990 წლის 21 თებერვლის განაჩენი, საჩივარი მიმართული იყო ხმაურის წინააღმდეგ, რომელიც მომდინარეობდა ოთხი ძირითადი აეროპორტიდან; ასევე იხ. Arrondelle v. the United Kingdom (1992) 26 DR 5, ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისია და Baggs v. the United Kingdom (1987) 52 DR 29, ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისია.

28. D. Harris, M. O'Boyle and C. Warbrick, Law of the European Convention on Human Rights (1995), გვ. 308.

29. Friedl v. Austria, კომისიის მოხსენება, 1994 წლის 19 მაისი.

30. Murray v. the United Kingdom, 1994 წლის 28 ოქტომბრის განაჩენი.

31. Halford v. the United Kingdom, 1997 წლის 25 ივნისის განაჩენი.

ოჯახური ცხოვრების იდენტიფიცირების მიზნით, პირველ რიგში, უნდა განისაზღვროს, თუ რას წარმოადგენს ოჯახი. ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლით გარანტირებული ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლებას, როგორც კონვენციის პრინციპულ ელემენტს, გააჩნია ოჯახის ხელშეუხებლობის დაცვა. რას წარმოადგენს „ოჯახი“ და რა გარემოებებში არის დაშვებული ჩარევა კონვენციის თანახმად?¹ ზოგადად, ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისიისა და სასამართლოს თანახმად, ოჯახი მოიცავს ქმარს, ცოლსა და შვილს, რომელიც მშობლებზე არის დამოკიდებული, უკანონო და ნაშვილები შვილების ჩათვლით. ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ „მშობლებისა და მათი შვილის ერთმანეთის კომპანიით ერთობლივი სარგებლობა წარმოადგენს ოჯახური ცხოვრების ფუნდამენტურ ელემენტს“.² ამასთან, ხსენებული ასევე მოიცავს და-ძმას შორის ურთიერთობებს, მშობლების ურთიერთობებთან ერთად აღებულს.³ როგორც ჩანს, de facto ოჯახურ კავშირებს შეიძლება ადგილი ჰქონდეს მაშინ, როდესაც მხარეები ქორწინების გარეშე ერთად ცხოვრობენ.⁴ ოჯახური კავშირები ასევე სახეზეა მაშინაც კი, როდესაც მშობლები ერთად არ ცხოვრობენ ბავშვის დაბადების მომენტისათვის.⁵

ზოგიერთ შემთხვევაში ოჯახური ცხოვრება შეიძლება არსებობდეს ბავშვებსა და მათ ბებია-ბაბუებს შორის.⁶ მეტად საგულისხმოა, რომ ფართო შეხედულება იქნა იმასთან დაკავშირებით გაკეთებული, თუ რას წარმოადგენს ოჯახური ცხოვრება. ასე მაგალითად, გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ შეტანილ განაცხადში,⁷ საქმე ეხებოდა ურთიერთობას ბიძასა და ძმიშვილს შორის. ბავშვის ბიძა ასაჩივრებდა, რომ 1989 წლის „ბავშვის შესახებ“ კანონის მიღებამდე ადგილობრივმა ხელისუფლებამ უარი განუცხადა მას ძმისშვილზე ხელმისაწვდომობის საკითხთან დაკავშირებით და, რომ არ არსებობდა კანონმდებლობა, რომელიც მას შესაძლებლობას მისცემდა საქმე აღეძრა სასამართლოს წინაშე. ევროპულმა კომისიამ დაადგინა მე-8 მუხლის დარღვევა.

აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ნიშნობა არ წარმოადგენს ოჯახურ ცხოვრებას, მაგრამ ურთიერთობები პატიმარსა და მის საცოლეს შორის ხვდება პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების ფარგლებში.⁸ იგივე მიდგომა ვრცელდება ჰომოსექსუალ წყვილებზე.⁹

ოჯახური ცხოვრების ცნება ყოველთვის მოიცავდა გაფართოებულ მნიშვნელობას. საქმე Marckx v. Belgium¹⁰ ეხებოდა დაუქორწინებელი დედის განაცხადს ბელგიის კანონმდებლობის მიხედვით ქორწინებაგარეშე შვილის სტატუსის შესახებ. ამ საქმეში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ ბელგიას პოზიტიური ვალდებულება გააჩნდა, ქორწინებაგარეშე შვილის ოჯახში ინტეგრაციის უზრუნველყოფის მიზნით შეემუშავებინა კანონმდებლობა, ხსენებულის განუხორციელებლობა კი გამოიწვევდა ევროპული კონვენციის მე-8 და მე-14 მუხლების დარღვევას. კანონიერ და უკანონო შვილებს შორის დისკრიმინაცია გამოიწვევს კონვენციის მე-14 მუხლის დარღვევას. Marckx-ის საქმეში კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევა დადგენილ იქნა იმის გამო, რომ დისკრიმინაციული მოპყრობა შეუსაბამო იყო ბელგიის სახელმწიფოს ვალდებულებასთან, უზრუნველეყო დედის ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლება.

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია არ უზრუნველყოფს და არ იცავს პირს წევრ სახელმწიფოში შესვლისა და დარჩენის უფლებით. თუმცაღა, აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ იმ შემთხვევაში, თუ ოჯახის წევრის დეპორტაცია ხელს შეუშლის ოჯახის შენარჩუნებას, მაშინ შესაბამისი სახელმწიფო ვალდებულია, თავი შეიკავოს ოჯახის კონკრეტული წევრის გაძევებისაგან. საქმეში Berrehab v. the Netherlands¹¹ განმცხადებელი იყო მაროკოს მოქალაქე, რომლის ნიდერლანდების სამეფოში დარჩენის უფლებაც დამოკიდებული იყო ნიდერლანდების სამეფოს მოქალაქის ქორწინების შენარჩუნებაზე. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევას ადგილი ჰქონდა მაშინ, როდესაც, განქორწინების შემდგომ მას ცხოვრების უფლება აღარ გაუგრძელეს. კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევას იმიტომ ჰქონდა ადგილი, რომ მისი ნიდერლანდების სამეფოდან გაძევება გამოიწვევდა ოჯახური კავშირების შეწყვეტას მის გოგონასთან. საქმე Moustaquim v. Belgium¹² ეხებოდა განმცხადებლის (მე-2 თაობის იმიგრანტი ბელგიაში) დეპორტაციას მაროკოში, რამაც გამოიწვია კონვენციის მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევა. განმცხადებელი ბელგიაში ჩაიყვანეს მცირეწლოვანი, სადაც ცხოვრობდა მისი შვიდი დედმამიშვილი და მათთან ერთად გაატარა მთელი თავისი ბავშვობა. განმცხადებელს ბელგიაში გააჩნდა მჭიდრო ოჯახური კავშირები და ეს კავშირები მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეუნარჩუნდებოდა, თუ ის დარჩებოდა ბელგიაში. აღნიშნულმა ფართო ინტერპრეტაციამ გამოიწვია მრავალი მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოს იმიგრაციის შესახებ კანონმდებლობაში ცვლილებების შეტანა.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს წინაშე შეტანილ განაცხადებში პატიმრები ხშირად ასაჩივრებენ მათი ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლებაში ჩარევას. ზოგიერთნი ამტკიცებენ, რომ მათ უარი ეთქვათ შვილებთან შეხვედრებზე. ევროპულმა კომისიამ ძალიან ხშირად უარყო ასეთი საჩივრები მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, ასე მაგალითად, იმის საფუძველზე, რომ ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლებაში ამგვარი ჩარევები საჭირო იყო დანაშაულის თავიდან აცილების მიზნით.¹³

აღნიშნული საკითხი წამოიჭრა სტრასბურგის სასამართლოს წინაშე Boyle and Rice-ის საქმეში¹⁴ კონვენციის მე-13 მუხლის დარღვევის გასაჩივრების კონტექსტში. სასამართლომ აღნიშნა, რომ

„ციხის ვიზიტებთან დაკავშირებით მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოებისათვის კონვენციის მე-8 მუხლით დაკისრებული ვალდებულებების შეფასებისას, ყურადღება უნდა მიექცეს პატიმრობის ჩვეულებრივ და მიზანშეწონილ მოთხოვნებსა და დისკრეციის რეზულტატურ ხარისხს, რომელიც ეროვნული ორგანოებისათვის დაშვებული უნდა იყოს პატიმრის ოჯახთან კონტაქტის რეგულირების ჭრილში“,.¹⁵

დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ არ არსებობს სადავო საჩივარი მაშინ, როდესაც დაბალი უსაფრთხოების კატეგორიის პატიმრისათვის დაშვებული იყო წელიწადში თორმეტი ვიზიტი ერთსაათიანი ხანგრძლივობით.¹⁶

____________________

1. იხ. J. Liddy, “The concept of family life under the ECHR (1998) EHRLR 15.

2. B v. the United Kongdom, 1987 წლის 8 ივლისის განაჩენი, სერია A № 121; (1988) 10 EHRR 87, განაჩენის პუნქტი 60.

3. Moustaquim v. Belgium, 1991 წლის 18 თებერვლის განაჩენი, სერია A № 193; (1991) 13 EHRR 802, განაჩენის პუნქტი 36. ასევე იხ . X, Y and Z v. the United Kingdom (განაცხადის № 21830/93), 1997 წლის 22 აპრილის განაჩენი; (1997) 24 EHRR 143, განაჩენის პუნქტები 36-37.

4. Johnston v. Ireland, 1986 წლის 18 დეკემბრის განაჩენი, სერია A № 112; (1987) 9 EHRR 203, განაჩენის პუნქტი 25.

5. Berrehab v. the Netherlands, 1988 წლის 21 ივნისის განაჩენი, სერია A №138; (1989) 11 EHRR 322, განაჩენის პუნქტი 21, და Keegan v. Ireland, 1994 წლის 26 მაისის განაჩენი, სერია A № 290; (1994) 18 EHRR 342, განაჩენის პუნქტი 44.

6. იხ. საქმეზე Vermeire v. Belgium 1991 წლის 29 ნოემბერს გამოტანილი განაჩენი, სერია A №214-C; (1993) 15 EHRR 488.

7. Boyle v. the United Kingdom, 1994 წლის 28 თებერვლის განაჩენი, სერია A № 282-B; (1995) 19 EHRR 179.

8. Wakeford v. the United Kongdom, 1990 წლის 1 ოქტომბრის განაჩენი, (1990) 66 DR 251.

9. X v. the United Kingdom, 1986 წლის 14 მაისის განაჩენი, (1986) 47 DR 274.

10. Marckx v. Belgium, 1979 წლის 13 ივნისის განაჩენი.

11. Berrehab v. the Netherlands, 1988 წლის 21 ივნისის განაჩენი.

12. Moustaquim v. Belgium, 1991 წლის 18 თებერვლის განაჩენი.

13. განაცხადი №1983/63, X v. Netherlands, 1965 წლის 13 დეკემბერი, (1966) 18 CD 19, ასევე იხ. განაცხადი №2515/65, X v. Federal Republic of Germany, 1966 წლის 23 მაისი, (1966) 20 CD 28 .

14. Boyle and Rice v. the United Kingdom, 1988 წლის 27 აპრილის განაჩენი, სერია A № 131; (1988) 10 EHRR 425.

15. იქვე, განაჩენის პუნქტი 74; ასევე იხ. Campbell and Fell v. the United Kingdom, 1984 წლის 28 ივნისის განაჩენი, სერია A № 80; (1985) 7 EHRR 165.

16. ასევე იხ. Messina v. Italy (No. 2), 2000 წლის 28 სექტემბრის განაჩენი.

პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლებასთან ერთად ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლი ახდენს ინდივიდების საცხოვრებლისა და მიმოწერის დაცვას. ეს უკანასკნელი კონცეფციები უდავოდ თანმხვედრია; და გარკვეული ქმედებების დროს, როგორიცაა: ჩხრეკა და ამოღება ან სახლში განხორციელებული სატელეფონო საუბრებში ჩარევა, შეიძლება წარმოადგენდეს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობაში შეჭრას ორი ან სამი მნიშვნელობით.¹ საქმეში Miailhe v. France² სასამართლომ საჭიროდ არ ჩათვალა განეხილა, ქმედება ხვდებოდა თუ არა საცხოვრებლის პატივისცემის უფლების ფარგლებში, ვინაიდან საკმარისად ჩაითვალა ის, რომ დადგენილ იქნა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლით გაცხადებული პირადი ცხოვრებისა და მიმოწერის პატივისცემის უფლებაში ჩარევის ფაქტი.

აღსანიშნავია, რომ ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლი სახელმწიფოებს ავალდებულებს პატივი სცენ პირის საცხოვრებელს. მე-8 მუხლი არ აფუძნებს საცხოვრებლის უფლებას; ამასთან, ეროპულმა კომისიამ დაადგინა, რომ ლტოლვილის შესაბამისი საცხოვრებლით არუზრუნველყოფა არ წარმოადგენდა მე-8 მუხლის დარღვევას.³ დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ მე-8 მუხლი არც კონკრეტული საცხოვრებლის პატივისცემის უფლებას ითვალისწინებს.⁴ თუმცაღა, აღნიშვნას საჭიროებს ის ფაქტი, რომ მე-8 მუხლი მოიცავს იმ მოთხოვნას, რომ სახელმწიფომ უზრუნველყოს პირის ფაქტობრივი საცხოვრებლისა და საცხოვრებელში მისი კუთვნილი ნივთების ფიზიკური უსაფრთხოების დაცვა.

საქმეში Buckley v. the United Kingdom⁵ სტრასბურგის სასამართლომ უარყო არგუმენტი, რომლის თანახმადაც, კონვენციის მე-8 მუხლი მხოლოდ იცავდა საცხოვრებელს, რომელიც კანონიერად იყო დაფუძნებული; და დაადგინა, რომ ბოშას, რომელსაც ხუთი წლის განმავლობაში განუწყვეტლივ ჰქონდა მიწა დაკავებული დაგეგმილ სამუშაოებზე ნებართვის გარეშე, ეკუთვნოდა საცხოვრებლის პატივისცემის უფლება. მეორეს მხრივ, მესაკუთრეთა გაერთიანების მხრიდან იჯარის საკითხებთან დაკავშირებული მოლაპარაკება არ მოხვდა მე-8 მუხლის მოქმედების ფარგლებში; ამგვარად, Langborger-ის საქმეში⁶ ევროპულმა სასამართლომ უარყო ის არგუმენტი, რომ იჯარის საკითხიდან გამომდინარე უფლებები და ვალდებულებები ხვდება საცხოვრებლის კონცეფციაში და დაცულია მე-8 მუხლით.

საქმეში Cyprus v. Turkey,⁷ ევროპულმა კომისიამ დაადგინა, რომ სამხრეთ კვიპროსის ხელისუფლების ორგანოების მხრიდან ბერძენი კვიპროსელებისათვის უარი, დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ საცხოვრებლებში, თურქეთის მხრიდან წარმოადგენდა მე-8 მუხლის განგრძობად დარღვევას.⁸

მე-8 მუხლის დებულებების თანახმად, საცხოვრებელს გააჩნია ფართო მნიშვნელობა და, როგორც ამას სტრასბურგის სასამართლოს პრეცედენტული სამართალი გვიჩვენებს, ხანდახან იგი მოიცავს პირის პირად რეზიდენციასა და საწარმოს შენობას. როდესაც საცხოვრებლის არსებობა დადგინდება, მაშინ პირს გააჩნია კონკრეტული უფლებები. ასე მაგალითად, ხელმისაწვდომობისა და ფლობის უფლება, არ იყო გაძევებული და გამოსახლებული. საცხოვრებლის ინტერესები მოიცავს საცხოვრებლით მშვიდობიანი სარგებლობის უფლებას, ხმაურისა და საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევისა და გარემოს დაბინძურებასაგან დაცვის თავისუფლებას. საქმეში López Ostra v. Spain⁹ ევროპულმა სასამართლომ დამაჯერებლად ჩათვალა განმცხადებლის საჩივარი, რომელიც ეხებოდა სახელმწიფოს უმოქმედობას, თავიდან აეცილებინა ან დაეცვა განმცხადებელი სერიოზული დაბინძურებისაგან (სუნი, ხმაური და კვამლით ჰაერის დაბინძურება, რაც მომდინარეობდა განმცხადებლის საცხოვრებელთან ახლომდებარე ნარჩენების გადამამუშავებელი საამქროდან), რაც წარმოადგენდა მისი საცხოვრებლისა და პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების განხორციელებას. როგორც ეს სტრასბურგის სასამართლოს სასამართლო პრაქტიკამ გვიჩვენა, საშიშ და უსაფრთხო ტერიტორიაზე ცხოვრებასთან დაკავშირებული რისკის შესახებ ინფორმაციის მიუწოდებლობა გამოიწვევს მე-8 მუხლით გათვალისწინებული უფლებების დარღვევას.

საქმეში Guerra and Others v. Italy¹⁰ განმცხადებელთა ჯგუფმა იტალიის ერთ-ერთი სოფლიდან ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს წინაშე შეიტანა განაცხადი. ისინი ამტკიცებდნენ მე-8 მუხლის დარღვევას. განაცხადი ევროპულმა სასამართლომ დააკმაყოფილა. განმცხადებლები ასაჩივრებდნენ ადგილობრივი ხელისუფლების მხრიდან მმართველობის არასათანადო განხორციელებას, რაც იმაში გამოიხატებოდა, რომ ხელისუფლებამ განმცხადებლები არ უზრუნველყო ქიმიური ქარხნის წარმოების რისკთან დაკავშირებული არსებითი ინფორმაციით. ქიმიური ქარხანა დაკავშირებული იყო მაღალ რისკთან და გააჩნდა უბედური შემთხვევების ისტორია. ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-8 მუხლის დარღვევას, ვინაიდან ადგილობრივ ხელისუფლებას გააჩნდა ქარხნის წარმოების რისკსა და საშიშროებასთან დაკავშირებული არსებითი ინფორმაცია. ამასთან, სტრასბურგის სასამართლოს თანახმად, ადგილობრივი ხელისუფლების მხრიდან განმცხადებლების არადროულად ინფორმირებამ ჩამოართვა მათ შესაძლებლობა, შეეფასებინათ მათი და მათი ოჯახის წევრების წინაშე არსებული რისკი, რაც გამოწვეული იყო ქარხნის სიახლოვეს ცხოვრებით.

საქმეში Powell & Rayner v. the United Kingdom,¹¹ განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ თვითმფრინავის ხმის ინტენსივობამ და ხანგძლივობამ, რომელსაც იწვევდა საჰაერო მიმოსვლა ჰითროუს აეროპორტში, შელახა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლით განმტკიცებული მისი პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლება. იმის გათვალისწინებით, რომ უნდა იქნეს დადგენილი ბალანსი ინდივიდისა და საზოგადოების ინტერესებს შორის, სტრასბურგის სასამართლომ განაცხადა, რომ ამ შემთხვევაში არ დარღვეულა კონვენციის მე-8 მუხლი.

აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ სტრასბურგის სასამართლოს წინაშე გასაჩივრებული მრავალი საკითხი ერთდროულად მოიცავს პირად ცხოვრებასა და საცხოვრებელს.¹²

Greek-ის საქმეში მე-8 მუხლის დარღვევა გამოიწვია საბერძნეთის კონსტიტუციაში საცხოვრებლის პატივისცემის უფლების მოქმედების შეჩერებამ და „ამ უფლების შესაბამისმა უგულებელყოფამ, განსაკუთრებით კი საბერძნეთის ხელისუფლების ორგანოების მიერ ღამის საათებში განხორციელებულმა დაკავებებმა“.¹³

____________________

1. R. Clayton and H. Tomlinson, The Law of Human Rights (Oxford, 2000), პუნქტები 12.95, გვ. 815.

2. Miailhe v. France, 1993 წლის 25 ივლისის განაჩენი.

3 .იხ. ევროპული კომისიის გადაწყვეტილება საქმეზე X v. Germany (1956) 1 წელიწდეული 202.

4. ევროპული კომისიის გადაწყვეტილება საქმეზე Burton v. the United Kingdom, 1996 წლის 15 სექტემბრის განაჩენი, (1996) 22 EHRR CD 135, რომელიც ეხებოდა ბოშის საჩივარს იმისათან დაკავშირებით, რომ ნება დაერთოთ მისთვის მისი ცხოვრების უკანასკნელი დღეები ბოშების ტრადიციის შესაბამისად გაეტარებინა ფურგონში.

5. Buckley v. the United Kingdom, 1996 წლის 25 სექტემბრის განაჩენი.

6. Langborger v. Sweden (1989), 12 EHRR 416.

7. განაცხადის № 25781/94, საქმეზე Cyprus v. Turkey 2001 წლის 10 მაისს გამოტანილი განაჩენი.

8. იქვე, პუნქტი 175.

9. López Ostra v. Spain, 1994 წლის 9 დეკემბრის განაჩენი.

10. Guerra and Others v. Italy,. 1998 წლის 19 თებერვლის განაჩენი.

11. Powell & Rayner v. the United Kingdom, 1990 წლის 21 თებერვლის განაჩენი.

12. Clare Ovey and Robin White, The European Convention on Human Rights, Jacobs and White, Third Edition, Oxford: University Press, გვ. 224.

13. Greek -ის საქმე, კომისიის 1969 წლის 5 ნოემბრის მოხსენება, წელიწდეული 12, პუნქტები 152-153.

მიმოწერა მოიცავს წერილობით მასალას, რომელიც ასევე გულისხმობს როგორც ფოსტით გაგზავნილ მასალას, ასევე სატელეფონო კომუნიკაციებს. ის, რაც აკვალიფიცირებს „კორესპოდენციას“ იმ მასალისაგან განსხვავებულად, რომელიც ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის ჭრილში წარმოადგენს „გამოხატვას“, არის პირდაპირი კომუნიკაცია სხვა პირებთან.¹ ხშირ შემთხვევაში პატიმრების წერილებში ჩარევა შეიძლება გამართლებულ იქნეს მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტში აღნიშნულ ერთ-ერთი კანონიერი მიზნის მიღწევის საფუძვლებზე, როგორც აუცილებლად, მაგალითად, დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად.²

ამ საკითხში ყველაზე წამყვან საქმედ ითვლება Golder-ის საქმე.³ ბ-ნი გოლდერი მსჯავრდებულ იქნა გაერთიანებულ სამეფოში ძარცვისათვის, რომელსაც თან ახლდა ძალის გამოყენება. იგი სასჯელს იხდიდა პარხუსტის ციხეში ვაითის კუნძულზე. ციხის იმ ნაწილში, რომელშიც ამ დროს გოლდერი იმყოფებოდა არეულობა მოხდა და ბ-ნი გოლდერი არასწორად იქნა ეჭვმიტანილი ამ არეულობაში მონაწილეობის მიღებაში. ბ-ნ გოლდერის მიერ გაგზავნილი კონკრეტული წერილები, რომლებშიც იგი აღწერდა მომხდარ არეულობასა და იმ უსიამოვნებებს, რომლებსაც ხსენებული არეულობის შედეგად წააწყდა, ციხის მმართველმა იმ მოტივით შეაჩერა, რომ გოლდერმა არ დააყენა ეს საკითხი იმ ნებადართული არხების მეშვეობით, რომლებიც მას გააჩნდა ადრე. გოლდერმა პეტიციით მიმართა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილეს. პეტიციაში მან მოითხოვა სხვა ციხეში გადაყვანა და ადვოკატთან მოთათბირება ამ განცხადებასთან მიმართებაში ცილისწამების კუთხით სამოქალაქო სარჩელის აღძვრის მიზნით, რომელიც არ იქნა დაკმაყოფილებული. სტრასბურგის ორგანოების წინაშე გოლდერმა წარადგინა ორი საჩივარი, რომლებიც ეხებოდა მისი წერილების შეჩერებასა და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილის მიერ ნებართვის გაუცემლობას ადვოკატთან კონსულტაციაზე. ევროპულმა სასამართლომ დაასკვნა, რომ ადგილი ჰქონდა განმცხადებლის მიმოწერის პატივისცემის უფლებაში ჩარევას და გადავიდა იმ საკითხის განხილვაზე, ჩარევა შეიძლებოდა თუ არა გამართლებულიყო კონვენციის მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტით. კერძოდ, საკითხი იმაში მდგომარეობდა, რომ ჩარევა „აუცილებელი“ იყო თუ არა მე-2 პუნქტში ჩამოყალიბებული ერთ-ერთ კანონიერი მიზნის მისაღწევად. როგორც ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, გათვალისწინებულ უნდა იქნეს პატიმრობის ჩვეულებრივი და მიზანშეწონილი მოთხოვნები.⁴ სასამართლომ დაადგინა, რომ არ შეიძლებოდა სახელმწიფოს ხელისუფლების ორგანოების განხორციელებული ქმედებების გამართლება, რითაც ბ-ნ გოლდერს ადვოკატთან დაკავშირების უფლება შეეზღუდა და არ მიეცა შესაძლებლობა სამოქალაქო სარჩელის აღძვრასთან დაკავშირებით მიეღო კონსულტაციები.⁵

დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ, როგორც ამას სტრასბურგის სასამართლოს პრეცედენტული სამართალი გვიჩვენებს, პატიმრების მიმოწერის პატივისცემის უფლება დაცულ იქნება მაღალი ხარისხით. ევროპული სასამართლო ითხოვს ისეთი ეროვნული კანონმდებლობის შემუშავებას ჩარევასთან მიმართებაში, რომელიც დააკმაყოფილებს იმ მოთხოვნებს, რომ ჩარევა განხორციელდეს კანონის შესაბამისად. ევროპული სასამართლო ასევე მოითხოვს ნათელ მტკიცებულებას, რომ განხორციელებული ქმედება მიმოწერის თავისუფლების შეზღუდვის მიზნის პროპორციულია. ევროპულმა სასამართლომ ნათლად ჩამოაყალიბა თავისი პოზიცია:

„სასამართლო აღიარებს, რომ პატიმრების მიმოწერაზე კონტროლის ზოგიერთი ღონისძიება წინააღმდეგობაში არ მოდის კონვენციასთან, მაგრამ ჩარევა არ უნდა სცდებოდეს დასახული კანონიერი მიზნის ფარგლებს“.⁶

Campbell-ის საქმეში,⁷ ბ-ნი კემპბელი მსჯავრდებულ იქნა თავდასხმისა და მკვლელობის ბრალდებით და შეეფარდა სამუდამო პატიმრობა იმ რეკომენდაციით, რომ სულ მცირე ოცი წელი მაინც უნდა მოეხედა სასჯელი. განმცხადებელი ასაჩივრებდა იმ ფაქტს, რომ მისი კორესპოდენცია თავის ადვოკატთან გაიხსნა და წაკითხულ იქნა ციხის ადმინისტრაციის მიერ. სასამართლომ ამ საქმეში დაადგინა მე-8 მუხლის დარღვევა და აღნიშნა, რომ ციხის ადმინისტრაციის მხრიდან ადგილი ჰქონდა მე-8 მუხლით განმტკიცებულ უფლებაში ჩარევას, რომელიც, მართალია, კანონის შესაბამისად იქნა განხორციელებული და ემსახურებოდა მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ კანონიერ მიზნებს, კერძოდ კი, უწესრიგობისა და დანაშაულის თავიდან აცილებას, მაინც არ იყო მე-8 მუხლის მოთხოვნათა დაცვით განხორციელებული, ვინაიდან, ჩარევა არ იყო აუცილებელი დემოკარტიულ საზოგადოებაში (არ არსებობდა მწვავე სოციალური საჭიროება) მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის მნიშვნელობით. ამასთან, სასამართლო მხოლოდ ხსენებულით არ შემოიფარგლა და აღნიშნა, რომ

„... ციხის ადმინისტრაციას შეუძლია გახსნას ადვოკატისაგან პატიმრის სახელზე შემოსული წერილი, როდესაც მას აქვს დასაბუთებული ეჭვი ვარაუდისათვის, რომ წერილი შეიცავს უკანონო მასალას, რომელიც ვერ იქნა აღმოჩენილი შემოწმების ჩვეულებრივი საშუალებით. თუმცა, წერილი შეიძლება მხოლოდ გაიხსნას, მაგრამ არ უნდა იქნეს წაკითხული. ჯეროვანი გარანტიები უნდა იქნეს დაცული წერილის წაკითხვის წინააღმდეგ, მაგ., წერილის გახსნა პატიმრის თანდასწრებით. ადვოკატისადმი მიმართული პატიმრის წერილების წაკითხვა, მეორე მხრივ, შეიძლება დაიშვას მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში, როდესაც ადმინისტრაციას აქვს დასაბუთებული ეჭვი, რომ ადვოკატთან მიმოწერის უფლებით ბოროტად სარგებლობენ, რაც იმით გამოიხატება, რომ წერილის შინაარსი საფრთხეს უქმნის ციხის უშიშროებას ან სხვათა უსაფრთხოებას ან სხვაგვარად დანაშაულებრივი ხასიათისაა. რა მიიჩნევა „დასაბუთებულ ეჭვად“, დამოკიდებულია ყველა გარემოებაზე, მაგრამ იგი გულისხმობს ისეთი ფაქტის ან ინფორმაციის არსებობას, რომელიც დააკმაყოფილებს ობიექტურ დამკვირვებელს, რომ ადვოკატთან ურთიერთობის გზა ბოროტად გამოიყენება. ...პრინციპში, ასეთი წერილები პრივილეგირებულია კონვენციის მე-8 მუხლის ჭრილში.“⁸

როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, მიმოწერა განსაკუთრებით მგრძნობიარე ხასიათს ატარებს მაშინ, როდესაც საქმე ეხება ადვოკატისა და პატიმრის კორესპოდენციას. საქმეში Malone v. the United Kingdom⁹ ბ-ნი მელოუნი, რომელიც ანტიკვარული ნივთებით ვაჭრობდა, ეჭვმიტანილი იყო მოპარული ნივთების მიღებასა და გასაღებაში. 1978 წელს მან სამოქალაქო სარჩელი აღძრა ლონდონის პოლიციის უფროსის წინააღმდეგ და ამტკიცებდა, რომ 1971 წლიდან იგი იმყოფებოდა პოლიციის მეთვალყურეობის ქვეშ, რაც გულისხმობდა, რომ პოლიცია ახორციელებდა მისი სატელეფონო საუბრების მოსმენას. ბ-ნი მელოუნი ასევე აცხადებდა, რომ მისი კორესპოდენცია შემოწმებულ იქნა. იგი ამტკიცებდა, inter alia, რომ მისი თანხმობის გარეშე სატელეფონო საუბრების შემოწმება, მოსმენა და ჩაწერა წარმოადგენდა უკანონო ქმედებას, მიუხედავად იმისა, რომ ქმედება განხორციელდა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილის ნებართვის საფუძველზე, რაც იწვევდა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევას. მისი საჩივარი ინგლისის უმაღლესი სასამართლოს წინაშე არ იქნა დაკმაყოფილებული, რის შემდეგაც მან განაცხადით მიმართა სტრასბურგის ორგანოებს. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ არსებითად განიხილა მისი განაცხადი და დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევას. კერძოდ კი სასამართლომ დაადგინა შემდეგი:

„ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს აზრით, ინგლისისა და უელსის კანონმდებლობა არ უთითებდა საკმარისი სიცხადით იმ ფარგლებსა და ხერხებზე, რომლებითაც ხელისუფლების ორგანოების დისკრეცია, საიდუმლოდ მოუსმინონ სატელეფონო საუბრებს, იყო განხორციელებული. ხსენებულიდან გამომდინარე, სამართლებრივი დაცვის მინიმალურ საშუალებას, რომლითაც მოქალაქეები სარგებლობენ კანონის უზენაესობის პრინციპიდან გამომდინარე, არ ჰქონდა ადგილი“.¹⁰

როგორც წინამდებარე გზამკვლევში არაერთხელ აღინიშნა, პატიმარსა და მის ადვოკატს შორის მიმოწერა პრივილეგირებულია. ხსენებული გამომდინარეობს ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტიდან, რომელიც აცხადებს, რომ ყველას, ვისაც ბრალად ედება სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენა, აქვს უფლება მიეცეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობა დაცვის მოსამზადებლად. წარმოდგენილი დებულება თანაბრად ეხება სააპელაციო სამართალწარმოებასაც.¹¹

საქმეში Schönenberger & Durmaz v. Switzerland¹² სასამართლომ დაადგინა, რომ მსგავსი პრინციპები გამოიყენება ადვოკატსა და წინასწარ პატიმრობაში მყოფი პატიმრის მიმოწერასთან მიმართებაში. ამ საქმეში განმცხადებელი იმას კი არ ასაჩივრებდა, რომ ციხის ადმინისტრაცია გაეცნო წერილის შინაარსს, არამედ იმას, რომ ადმინისტრაციამ არ გადასცა იგი ადრესატს, რამაც, მისი მტკიცებით, გამოიწვია მე-8 მუხლის დარღვევა. ადვოკატის წერილი მას ურჩევდა, რომ თავი შეეკავებინა რაიმე სახის განაცხადის გაკეთებისაგან. ევროპული სასამართლოს წინაშე წამოჭრილი საკითხი იმაში მდგომარეობდა, რომ ჩარევა აუცილებელი იყო თუ არა დემოკრატიულ საზოგადოებაში. მთავრობის თანახმად, მისი ქმედების მართლზომიერება მდგომარეობდა იმაში, რომ წერილი წინასწარ პატიმრობაში მყოფ პატიმარს აძლევდა იურისტის რჩევას, რომელიც არღვევდა ჯერ კიდევ სამართალწარმოებაში მყოფ სისხლის სამართლებრივი დევნის სრულყოფილ განხორციელებას. სტრასბურგის სასამართლომ აღნიშნა, რომ წერილი ბ-ნ დურმაზს ურჩევდა დუმილის უფლების გამოყენებას, რაც უკანონო არ იყო; და არ უქმნიდა საშიშროებას გამოძიების სრულყოფილ წარმართვას. სასამართლომ ერთხმად დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-8 მუხლის დარღვევას.

გასაკვირია, რომ ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში ასე მცირედ მოიპოვება საქმეები ინიდივიდების პირად ცხოვრებაში მედიის შეჭრის შესახებ მე-8 მუხლის ჭრილში. აღნიშნული საკითხი ევროპული კომისიის წინაშე წამოჭრეს გრაფმა და გრაფინია სპენსერებმა, რომელიც პრესის საჯაროობასთან იყო დაკავშირებული და ეხებოდა გრაფინიას საკვების მონელების პრობლემებს, ალკოჰოლიზმსა და სხვა საკითხებს.¹³ პრესასთან დაკავშირებული საჩივრების კომიტეტმა დაადგინა, რომ პუბლიკაციის გარკვეული ნაწილი არღვევდა პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის შესახებ საპროცესო კოდექსს. ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევასთან დაკავშირებული საჩივრის თანახმად, გაერთიანებულმა სამეფომ ვერ უზრუნველყო მისი პოზიტიური ვალდებულების შესრულება, დაეცვა პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლება, რითაც სახელმწიფომ არ აკრძალა განმცხადებლების პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებული ინფორმაციისა და ფოტოსურათების გამოქვეყნება და ხელახლა გამოქვეყნება. მიუხედავად იმისა, რომ განაცხადები არ იქნა არსებით განხილვაზე დაშვებული, ვინაიდან არ იქნა ამოწურული შიდასახელმწიფოებრივი მიმართვის საშუალება, ევროპულმა კომისიამ აღნიშნა, რომ ეროვნულ სამართლებრივ სისტემაში პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებულ საკითხებზე პუბლიკაციების გაკეთების აკრძალვის შესახებ შესაბამისი მიმართვის საშუალების არარსებობას შეიძლება გამოეწვია მე-8 მუხლით განსაზღვრული პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების დარღვევა. ამ საქმეში ევროპულმა კომისიამ კარგად უწყოდა კონვენციის მე-8 მუხლით გათვალისწინებული პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლებასა და მე-10 მუხლით განსაზღვრულ გამოხატვის თავისუფლებას შორის დაძაბულობა. უდავოა, რომ ეს ის სფეროა, სადაც სტრასბურგის სასამართლოს სამომავლო პრეცედენტული სამართალი მოახდენს დამატებითი სახელმძღვანელო პრინციპების ჩამოყალიბებას.

და ბოლოს, წინამდებარე გზამკვლევის მოცულობა იმას მოწმობს, რომ ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლით გათვალისწინებული უფლებები მოიცავს გარემოებათა ფართო სპექტრს. მე-8 მუხლთან დაკავშირებული საქმეები ასევე გვიჩვენებს ევროპული კონვენციის, როგორც ცოცხალი სამართლებრივი აქტის გამოყენებას, რომელსაც შეუძლია ასახოს მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოების ვარირებული და განვითარებადი პოზიციები და ღირებულებები. ნამდვილად, ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლით გათვალისწინებული უფლებების ჭრილში პრეცედენტული სამართლის ახალი მოღვაწეობის სფერო არის მოსალოდნელი.

___________________

1. Clare Ovey and Robin White, The European Convention on Human Rights, Jacobs and White, Third Edition, Oxford: University Press, გვ. 225.

2. განაცხადი № 3717/68, X v. Ireland, 1970 წლის 6 თებერვალი, (1970) 31 CD 96.

3. Golder v. the United Kingdom, 1975 წლის 21 თებერვლის განაჩენი, სერია A №18.

4. იქვე, პუნქტი 45; ასევე იხ. საქმე Campbell and Fell v. the United Kingdom, 1984 წლის 28 ივნისის განაჩენი, სერია A №80; (1985) 7 EHRR 165.

5. ასევე იხ. საქმე Silver and others v. the United Kingdom, 1983 წლის 25 მარტის განაჩენი, სერია A №61; (1983) 5 EHRR 347.

6. Pfeifer and Plankl v. Austria, 1992 წლის 25 თებერვლის განაჩენი, სერია A № 227; (1992) 14 EHRR 692, განაჩენის პუნქტი 46.

7. Campbell v. the United Kingdom, 1992 წლის 25 მარტის განაჩენი, სერია A № 223; (1993) 15 EHRR 137.

8. იქვე, განაჩენის პუნქტი 48.

9. Malone v. the United Kingdom, 1984 წლის 2 აგვისტოს განაჩენი.

10. იქვე.

11. Clare Ovey and Robin White, The European Convention on Human Rights, Jacobs and White, Third Edition, Oxford: University Press, გვ. 250.

12. Schönenberger & Durmaz v. Switzerland, 1998 წლის 20 ივნისის განაჩენი, სერია A № 137; (1989) 11 EHRR 202.

13. განაცხადები № 28851/95 და № 28852/95 Earl Spencer and Countess Spencer v. the United Kingdom, 1998 წლის 16 იანვრის განაჩენი; (1998) 25 EHRR CD 105.

მე-8 მუხლი

„1. ყველას აქვს უფლება პატივი სცენ მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას, მის საცხოვრებელსა და მის მიმოწერას.

2. დაუშვებელია საჯარო ხელისუფლების ჩარევა ამ უფლების განხორციელებაში, გარდა ისეთი ჩარევისა, რაც დაშვებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობის ინტერესებისათვის ან უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, ჯანმრთელობის ან ზნეობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად“.

შესავალი

აშკარაა, რომ მე-8 მუხლი ჩამოყალიბებულია ორ პუნქტად. პირველი ნაწილი, მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტი, ნათლად ადგენს განსაზღვრულ უფლებებს - პირადი და ოჯახური ცხოვრების, საცხოვრებლისა და მიმოწერის პატივისცემის უფლებებს - რომლებიც გარანტირებულ უნდა იქნეს ინდივიდისთვის სახელმწიფოს მიერ. მეორე ნაწილი, მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტი, აცხადებს, რომ ხსენებული უფლებები არ არის აბსოლუტური, რაც იმაში გამოიხატება, რომ გარკვეულ შემთხვევებში შესაძლოა დასაშვები გახდეს საჯარო ხელისუფლების მიერ მე-8 მუხლით გათვალისწინებული უფლებების შეზღუდვა. მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტი ასევე ადგენს პირობებს, როდესაც საჯარო ხელისუფლებას მართლზომიერად შეუძლია ჩაერიოს მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტით განსაზღვრულ უფლებებში; სახელმწიფოს მიერ მე-8 მუხლით გაცხადებული ინდივიდის უფლებების დასაშვებ შეზღუდვად ჩაითვლება მხოლოდ და მხოლოდ იმგვარი შეზღუდვები, რომლებიც განხორციელებულია კანონის შესაბამისად და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოყალიბებული ერთი ან მეტი კანონიერი მიზნის მისაღწევად.

შეფასების ზღვარი

სახელმწიფოს მიერ გამოყენებული ღონისძიებების მე-8 მუხლთან შესაბამისობის საკითხის განსაზღვრისას, სახელმწიფოები უზრუნველყოფილი არიან დისკრეციის გარკვეული ხარისხით, რომელიც ცნობილია როგორც შეფასების ზღვარი. ეს პრინციპი პირველად დადგენილ იქნა Handyside-ს საქმეში,¹ რომელიც ეხებოდა მე-10 მუხლთან დაკავშირებულ დავას, თუმცა ეს განაჩენი თანაბრად ეხება მე-8 მუხლსაც. სასამართლომ დაადგინა:

„ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებთან მუდმივი კონტაქტის გამო, სახელმწიფოს ხელისუფლების ორგანოები პრინციპულად უკეთეს მდგომარეობაში იმყოფებიან საერთაშორისო მოსამართლეებთან შედარებით, რათა გამოხატონ მოსაზრება ... „შეზღუდვისა“, თუ „სასჯელის“, „აუცილებლობასთან“, მიმართებაში... ხელისუფლების ეროვნულ ორგანოებს ევალებათ მოახდინონ თავდაპირველი შეფასება მწვავე სოციალური საჭიროების რეალობაზე, რომელსაც მოიცავს „აუცილებლობის“, ცნება ამ კონტექსტში.

შესაბამისად, მე-10 (2) მუხლი მაღალ ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს უტოვებს შეფასების ზღვარს. ეს ზღვარი ეძლევათ ქვეყნის კანონმდებელს ... და იმ ორგანოებს, მათ შორის სასამართლო ორგანოებს, რომლებიც მოწოდებული არიან განმარტონ და გამოიყენონ მოქმედი კანონები“.

თუმცაღა, სასამართლო არ შეიზღუდა ხსენებულით და განაცხადა, რომ ხსენებული პრინციპი არ აძლევს მაღალ ხელშემკვრელ სახელმწიფოს შეფასების შეუზღუდავ უფლებამოსილებას და გაიმეორა, რომ სასამართლოს ეკისრება პასუხისმგებლობა, უზრუნველყოს სახელმწიფოს მიერ კონვენციით ნაკისრი ვალდებულელების შესრულება. ხსენებულიდან გამომდინარე, მე-8 მუხლის მიზნებისათვის, სასამართლოს ფუნქციას წარმოადგენს, მოახდინოს საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანა იმასთან დაკავშირებით, რომ კონვენციით გაცხადებული უფლების შეზღუდვა შეიძლება გამართლებული იყოს მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად. ამგვარად, ქვეყნის შიდა შეფასების ზღვარი ამიტომაც მუდმივად ექვემდებარება ევროპულ მეთვალყურეობას. შეფასების ზღვარი ამიტომაც, სასამართლოს თანახმად, დამოკიდებულია გარემოებათა ორ ძირითად წყებაზე;

1. იმის განსაზღვრისას მე-8 მუხლის შეზღუდვა გამართლებულია თუ არა საზოგადოებრივი ინტერესის საფუძველზე, რომელსაც მე-2 პუნქტი უშვებს.

2. იმის შეფასებისას სახელმწიფომ ქმედითი ნაბიჯები გადადგა თუ არა პოზიტიური ვალდებულებების შესრულების მიზნით, რასაც მას ხსენებული დებულება აკისრებს.

შეფასების ზღვარი, რომლითაც აღჭურვილნი არიან კომპეტენტური ეროვნული ორგანოები, ცვალებადია და დამოკიდებულია არსებულ გარემოებებზე, განსახილველ საგანსა და მის წარმომავლობაზე. მე-8 მუხლის თანახმად შეფასების ზღვრის სფეროს განსაზღვრისას გასათვალისწინებელი ფაქტორები მოიცავს შემდეგს:

- არსებობს თუ არა ერთიანი სისტემა კონვენციის ხელმომწერ სახელმწიფოთა კანონმდებლობებს შორის:² მაშინ როდესაც დადგენილი პრაქტიკა არსებობს, შეფასების ზღვარი ვიწრო იქნება და მისგან გადახვევის გამართლება რთული იქნება. მეორეს მხრივ, როდესაც საერთო მიდგომა ფართოდ არ არის გავრცელებული, სასამართლოს მიერ მოპასუხე სახელმწიფოებისათვის შეთავაზებული დისკრეცია შედარებით ფართო და მრავალფეროვანი იქნება.³

- შეფასების ზღვრის სფერო განსხვავებულია კონტექსტის შესაბამისად და იგი განსაკუთრებულად ფართოდ იქნა დადგენილი ისეთ სფეროებში, როგორიცაა ბავშვის დაცვა. ამ საკითხთან მიმართებაში სასამართლომ აღიარა, რომ არსებობს განსხვავებული მიდგომები ბავშვის სოციალური უზრუნველყოფის საკითხსა და სახელმწიფოს მხრიდან მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოების ოჯახებში სახელმწიფოს ჩარევასთან დაკავშირებით. კონვენციის ჭრილში ამგვარი საქმეების განხილვისას სასამართლო ითვალისწინებს ხსენებულს, აძლევს რა სახელმწიფოებს დისკრეციის საზომს, როდესაც ამ სფეროში მოქმედებს. დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლომ ასევე აღიარა, რომ ეროვნულ დონეზე დადგენილ მგრძნობიარე და კომპლექსურ საკითხებთან მათი სიახლოვის გათვალისწინებით, ქვეყნის ორგანოები უკეთეს მდგომარეობაში იმყოფებიან, რათა მოახდინონ თითოეული კონკრეტული საქმის გარემოებათა შეფასება და დასახონ ყველაზე მისაღები ღონისძიებები. მაგალითად, სოციალური უზრუნველყოფის საქმეებში, ხელისუფლების ეროვნული ორგანოები სარგებლობენ საქმესთან დაკავშირებულ პირებთან პირდაპირი კავშირით, იმ კონკრეტულ საფეხურზე, როდესაც სოციალური უზრუნველყოფის ღონისძიებები გათვალისწინებულია ან დაუყოვნებლივ მათი იმპლემენტაციის შემდგომ.⁴ შედეგად, მოქმედების ხასიათთან დაკავშირებით სახელმწიფო სარგებლობს დისკრეციის ხარისხით, რომლითაც მე-8 მუხლის შესაბამისად პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემა ხორციელდება, რაც ასახვას ჰპოვებს იმ გზით, რომ ჩარევასა და მის მიზანს შორის ბალანსი შეფასებულია.

- ის ფაქტი, რომ წეს-ჩვეულებები, პოლიტიკა და პრაქტიკა საგრძნობლად განსხვავდება მაღალ ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს შორის, ხანდახან გამოიყენება შეფასების ზღვრის არსებობის მხარდასაჭერად.

- სასამართლომ Handyside-ს საქმეზე დაადგინა, რომ შეუძლებელი იყო სხვადასხვა მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოების შიდა სამართალში ზნეობის ევროპული კონცეფციის ერთგვაროვანი ფორმის გამონახვა. სასამართლომ განაცხადა:

“ზნეობის მოთხოვნების შესახებ შესაბამისი კანონების თვალთახედვა იცვლება დრო და დრო და ადგილიდან ადგილამდე, განსაკუთრებით ჩვენს დროში, რომელიც ხასიათდება კონკრეტულ საკითხზე არსებული მოსაზრებების სწრაფი და შორსმიმავალი ევოლუციით,,.

თუმცაღა, Dudgeon-ისა⁵ და Norris-ის⁶ საქმეებში სასამართლომ უარყო, რომ შეფასების ზღვარი საკმარისად ფართო იყო იმისათვის, რომ ნება დაერთო გაერთიანებული სამეფოსა და ირლანდიისათვის, შესაბამისად, შეენარჩუნებინათ ჰომოსექსუალიზმის კრიმინალიზაცია. რაც შეეხება ზნეობის დაცვის სფეროს, სასამართლო არ დაეთანხმა იმას, რომ ზღვარი ზოგადი დებულების მსგავსად ფართო იყო.

მე-8 მუხლი - გამოყენებული ტესტები

ინდივიდის მიერ კონვენციის მე-8 მუხლის შესაბამისად შეტანილი საჩივრის განხილვის პროცესი მოიცავს ორ საფეხურიან ტესტს. პირველი საფეხური ეხება მე-8 მუხლის გამოყენებას; სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მოხდა თუ არა იმ უფლების შეზღუდვა, რომლის დარღვევასაც ინდივიდი ასაჩივრებს, უფლება, რომელიც კონვენციის მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტით გარანტირებულია. ხშირ შემთხვევაში, მსჯელობის საკითხი ხდება, მაგალითად, რას წარმოადგენს პირადი ცხოვრება ან საცხოვრებელი მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობით. იმ შემთხვევაში, თუ ევროპული სასამართლოს სასამართლო პრაქტიკაზე დაყრდნობით, მოსამართლე ჩათვლის, რომ ინდივიდის მიერ გამოყენებული უფლება (მაგალითად, უფასო საცხოვრებლით უზრუნველყოფის უფლება) ფაქტობრივად არ მოიცავს მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტით გარანტირებულ უფლებას, ასეთ შემთხვევაში მე-8 მუხლი არ გამოიყენება და საჩივრის განხილვაც იქვე შეწყდება.

თუმცაღა, იმ შემთხვევაში, თუ აღმოჩნდა, რომ მე-8 მუხლის გამოყენება შესაძლებელია, სასამართლო გადავა შეფასების მეორე საფეხურზე. ყველაზე შესაფერის სიტუაციად გამოგვადგება შემდეგი: როდესაც განმცხადებელი აცხადებს, რომ სახელმწიფოს ქმედებამ, მისი აზრით, დაარღვია მე-8 მუხლით გაცხადებული უფლებები; ამგვარ სიტუაციაში სასამართლო განიხილავს, შესაძლებელია თუ არა მე-8 მუხლით გაცხადებული უფლებების შეზღუდვა გამართლებული იყოს მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნებთან დაკავშირებით. ამასთანავე, სიმართლეს შეეფერება ისიც, რომ განმცხადებლები, თუმცა არცთუ ისე ხშირ შემთხვევაში, ასევე ასაჩივრებენ, რომ სახელმწიფოს ან საჯარო ხელისუფლებას უნდა ემოქმედათ, მაგრამ მათ ეს არ გააკეთეს, რაც, განმცხადებლის მტკიცებით, მოახდენდა მე-8 მუხლით გაცხადებული უფლებების „პატივისცემას“. ასეთ დროს სასამართლო განიხილავს, მოცემულ შემთხვევაში ჰქონდა თუ არა სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება ემოქმედა ზემოთ ხსენებულის თანახმად, მე-8 მუხლის „პატივისცემის“ ელემენტის შესაბამისად. ზემოთ წარმოდგენილი მე-8 მუხლის მეორე საფეხურის ორივე სახის მიდგომა დეტალურად იქნება გაანალიზებული წინამდებარე გზამკვლევში.

____________________

1. Handyside v. the United Kingdom 1976 წლის 7 დეკემბრის განაჩენი, 48-ე და 49-ე პუნქტები.

2. Rasmussen v. Denmark 1984 წლის 28 ნოემბრის განაჩენი, მე-40 პუნქტი.

3. პოზიტიურ ვალდებულებებთან დაკავშირებით იხ. წინამდებარე გზამკვლევის 1.2 ნაწილი.

4. Olsson (No. 2) v. Sweden, 1992 წლის 30 ოქტომბრის განაჩენი.

5. Dudgeon v. the United Kingdom, 1981 წლის 22 ოქტომბრის განაჩენი.

6. Norris v. Ireland,1988 წლის 26 ოქტომბრის განაჩენი.

1.1. საჩივარი ხვდება თუ არა მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტით დაცული ერთ-ერთი უფლების მოქმედების ფარგლებში?

1.2. დადებითი პასუხის შემთხვევაში, ეკისრება თუ არა სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება პატივი სცეს ინდივიდის უფლებას და შესრულდა თუ არა იგი?

მე-2 საფეხური: მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტი

2.1. ჰქონდა თუ არა ადგილი მე-8 მუხლის შეზღუდვას?

2.2. დადებითი პასუხის შემთხვევაში,

2.2.1. განხორციელდა თუ არა კანონის შესაბამისად?

2.2.2. ემსახურება თუ არა კანონიერ მიზანს?

2.2.3. აუცილებელია თუ არა დემოკრატიულ საზოგადოებაში?

ამ ტესტის გამოყენებას ახდენს სასამართლო, როდესაც საქმე ეხება მე-8 მუხლს. ხშირ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, სასამართლო არ ახდენს თითოეული კონკრეტული საკითხის დეტალურ განხილვას, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე იგი მაინც ახდენს ტესტის თითოეული საფეხურის გამოყენებას. წინამდებარე სახელმძღვანელოს მომდევნო ორი ნაწილი მოახდენს ამ ტესტის ორ საფეხურთან დაკავშირებული საკითხების, ხოლო სახელმძღვანელოს ბოლო ნაწილში - მე-8 მუხლთან შესაბამისობის არსებითი საკითხების განხილვას.

მე-8 მუხლის დაცვის საკითხი წამოიჭრება იმ შემთხვევაში, როდესაც წარმოდგენილი საჩივარი ხვდება კონკრეტული დებულების მოქმედების ფარგლებში, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის უნდა ეხებოდეს ამ დებულებით დაცულ ერთ ან რამდენიმე პირად ინტერესს, კერძოდ, პირად ცხოვრებას, ოჯახურ ცხოვრებას, საცხოვრებელსა და მიმოწერას.

მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად ვის ფუნქციას წარმოადგენს შესაბამისი ინტერესის განსაზღვრა?

უნდა აღინიშნოს, რომ განმცხადებელს შეუძლია განსაზღვროს ის ინტერესი, რომლის დაცვასაც იგი მოითხოვს, და წარუდგინოს ის სასამართლოს მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის ჭრილში. ასე მაგალითად, საქმეში Gaskin v. the United Kingdom განმცხადებელმა დაარწმუნა სასამართლოს შემადგენლობის უმრავლესობა, რომ მისი ინტერესი, რომელიც სახელმწიფო მზრუნველობის ქვეშ მისი აღზრდის შესახებ ადგილობრივი ხელისუფლების ხელთ არსებული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან იყო დაკავშირებული, ეხებოდა მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას და არა ზოგად ინტერესს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით, რომელიც სცდება მე-8 მუხლის მოქმედების ფარგლებს.¹ ამასთანავე, როდესაც ინდივიდი განაცხადში ასაჩივრებს მე-8 მუხლის ერთზე მეტი უფლების დარღვევას, სასამართლო არ არის ვალდებული, მიუთითოს კონკრეტულ ინდივიდუალურ უფლებაზე, მიუხედავად იმისა, რომ, შესაძლებელია, საქმე გვქონდეს რამდენიმე უფლების სავარაუდო დარღვევასთან. ასე მაგალითად, საქმეში Klass v. Germany² სასამართლომ დაადგინა, რომ საჩივარი, რომელიც ეხებოდა კომუნიკაციების (ფოსტა და ტელეფონი) შემოწმებას, წარმოადგენდა პირად ცხოვრებაში, ოჯახურ ცხოვრებასა და მიმოწერაში ჩარევას.

მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის გამოყენებასთან დაკავშირებული სასამართლოს მიდგომა

მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტით დაცული ოთხი კონცეფციის მნიშვნელობა არ ატარებს განმარტებით ხასიათს და სასამართლო თავს არიდებს წესების დადგენას დაცული უფლებების მნიშვნელობის განმარტებასთან დაკავშირებით. კერძოდ, სასამართლოს მიდგომა მე-8 მუხლის გამოყენების განსაზღვრაში მდგომარეობს, ინდივიდუალური საჩივარი ხვდება თუ არა მე-8 მუხლით დაცული ერთ-ერთი მუხლის მოქმედების ფარგლებში თითოეული კონკრეტული საქმის საფუძველზე, ვანიჭებთ რა კონცეფციებს ავტონომიური კონვენციის მნიშვნელობას. მაშინ როდესაც სასამართლოს მობილური მიდგომა ნებას რთავს მას, გაითვალისწინოს სოციალური, სამართლებრივი და ტექნოლოგიური მიღწევები ევროპის საბჭოს სივრცეში, ეს მიდგომა რთულს ხდის გადაჭრით განვსაზღვროთ, თუ რას წარმოადგენს პირადი ცხოვრება, ოჯახური ცხოვრება, საცხოვრებელი ან მიმოწერა. ზემოთ ხსენებული ოთხი ინტერესის შინაარსის ზოგადი სახელმძღვანელო წარმოდგენილია ქვემორე. თუმცაღა, მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ კონცეფციები დინამიურია, რაც გამოიხატება იმაში, რომ მათი მნიშვნელობა ცვალებადია და ასევე შეუძლია მოიცვას საკითხთა ფართო სპექტრი, რომელთაგან ნაწილი ერთმანეთთან დაკავშირებულია, ზოგიერთი კი თანმხვედრია.

1.1.1. პირადი ცხოვრება

პირადი ცხოვრების მნიშვნელობა

სასამართლოს თანახმად, პირადი ცხოვრება წარმოადგენს ფართო კონცეფციას, რომელიც არ ექვემდებარება ამომწურავ დეფინიციას.³ ეს კონცეფცია, გაცილებით ფართოა ვიდრე პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება, თუმცაღა, იგი ეხება სფეროს, რომლის თანახმადაც ყველა პირს შეუძლია საკუთარი პიროვნების თავისუფლად განვითარება და სრულყოფა. 1992 წელს სასამართლომ განაცხადა:

„... ძალზე შეზღუდული იქნებოდა [პირადი ცხოვრების] ცნების “შიდა წრით,, შემოფარგვლა, რომელშიც ინდივიდს შეიძლება ჰქონდეს საკუთარი სურვილისამებრ არჩეული თავისი პირადი ცხოვრება და მისგან გამორიცხავდეს გარე სამყაროს, რომელიც არ შედის ამ წრეში. პირადი ცხოვრების პატივისცემა ასევე უნდა მოიცავდეს, გარკვეულ ფარგლებში, სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის დამყარებისა და განვითარების უფლებას“.⁴

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, პირადი ცხოვრება აუცილებლად მოიცავს სხვა ადამიანებთან და გარესამყაროსთან ურთიერთობების დამყარების უფლებას.

როგორ ურთიერთობებს წარმოადგენს პირადი ცხოვრება?

ურთიერთობები, რომლებიც სცდება ოჯახური ცხოვრების ფარგლებს

ურთიერთობები, რომლებიც მე-8 მუხლის ჭრილში სცდება ოჯახური ცხოვრების ფარგლებს, შესაძლოა ემსახურებოდეს ამ დებულებით დაცვას, როდესაც ისინი წარმოადგენს პირად ცხოვრებას. ხსენებული კატეგორია მოიცავს:

- ურთიერთობებს მშვილებლებსა და ნაშვილებს შორის;⁵

- ურთიერთობებს იმ მხარეებს შორის, რომლებიც ქორწინებაში არ იმყოფებიან;⁶

- ურთიერთობებს ჰომოსექსუალებსა და მათ პარტნიორებს შორის, ბავშვებთან ერთად ან მათ გარეშე.⁷

პირადი ცხოვრება არ ვრცელდება პატრონისა და მისი შინაური ცხოველის ურთიერთობაზე.⁸

რა მოცულობით ხვდება სქესობრივი აქტიურობა პირადი ცხოვრების ფარგლებში?

პირის სექსუალური ცხოვრება არის მისი პირადი ცხოვრების ნაწილი, რომლის მნიშვნელოვან ასპექტსაც იგი წარმოადგენს. ხსენებულიდან გამომდინარე, პირადი ცხოვრება უზრუნველყოფს იმ სფეროს, რომლის ფარგლებშიც პირს შეუძლია დაამყაროს სხვადასხვა სახის ურთიერთობები, მათ შორის სქესობრივი ურთიერთობებიც. შესაბამისად, პირის სექსუალური ორიენტაციის არჩევანის აღიარება და მიმდევრობა ხვდება მე-8 მუხლის დაცვის სფეროში. საქმეში Dudgeon v. the United Kingdom,⁹ სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის პირადი გარემოებების გათვალისწინებით მოქმედი კანონმდებლობა, რომელიც უკანონოდ თვლიდა ჰომოსექსუალურ ურთიერთობას, პირდაპირ ეხებოდა მის პირად ცხოვრებას. სასამართლომ ამის შემდგომაც რამდენჯერმე დაადასტურა, რომ სექსუალური ორიენტაცია და საქმიანობა ეხება პირადი ცხოვრების ინტიმურ ასპექტს. დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ დახურულ კარს მიღმა განხორციელებული ნებისმიერი სქესობრივი საქმიანობა არ ხვდება მე-8 მუხლის მოქმედების ფარგლებში. საქმეში Laskey, Jaggard & Brown v. the United Kingdom¹⁰ განმცხადებლები მონაწილეობას იღებდნენ ერთობლივ სადო-მაზოხისტურ საქმიანობაში სექსუალური დაკმაყოფილების მიზნით. მაშინ როდესაც სასამართლოს არ უნდა განესაზღვრა ფორმალურად საკითხი იმასთან დაკავშირებით ხვდებოდა თუ არა განმცხადებლის ქმედება პირადი ცხოვრების ფარგლებში, სასამართლომ გარკვეული თავშეკავება გამოხატა, რათა მე-8 მუხლით გარანტირებული დაცვა გავრცელებულიყო ისეთ ქმედებებზე, რომლებიც მოიცავდა ხალხის მნიშვნელოვან ოდენობას, სპეციალურად აღჭურვილ ოთახებს, ახალი წევრების მოზიდვას, და ვიდეოფილმების გადაღებასა და მათ გავრცელებას წევრებს შორის.

რა მოცულობით ხვდება სოციალური საქმიანობა პირადი ცხოვრების ფარგლებში?

პრეცედენტული სამართალი მოწმობს იმის თაობაზე, რომ “ვიწრო წრის,, მიღმა არსებობს პირადი ურთიერთობების სფერო.

- საქმეში McFeeley v. the United Kingdom¹¹ კომისიამ წინადადება წამოაყენა, რომ სხვა პირებთან ურთიერთობების მნიშვნელობა ასევე ეხებოდეს პატიმრებს და, შესაბამისად, პირადი ცხოვრების პატივისცემა მოითხოვდეს პატიმრობაში მყოფი პირების ასოციაციის ხარისხს. ხსენებულიდან გამომდინარე, სხვა პირებთან გაერთიანების თავისუფლება წარმოადგენს პირადი ცხოვრების დამატებით სოციალურ მახასიათებელს.

- ევროპული სასამართლოს ზოგიერთმა მოსამართლემ გამოთქვა აზრი პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებით, რომელიც თავის თავში მოიცავს იმის შესაძლებლობას, რომ პირადი ცხოვრების ერთ-ერთ ასპექტს წარმოადგენს სოციალური ცხოვრების ეფექტიანი სარგებლობა. ხსენებული გულისხმობს კულტურულ და ლინგვისტურ საკითხებში გაცნობიერების მიზნით სხვა პირებთან სოციალურ ურთიერთობებში შესვლის შესაძლებლობას, რომელიც განსაკუთრებით იკვეთება იმიგრაციის საქმეებში.¹²

ეხება თუ არა საქმიანი ურთიერთობები პირად ცხოვრებას?

საქმეში Niemietz v. Germany¹³ სასამართლო მზად იყო ჩაეთვალა, რომ ბიზნესის კონტექსში არსებული ზოგიერთი პირადი ურთიერთობა შესაძლოა მოხვდეს პირადი ცხოვრების ფარგლებში.

რა სახის საქმიანობა და ღონისძიებები ეხება პირად ცხოვრებას?

სატელეფონო მოსმენა ყოველთვის ეხება თუ არა პირად ცხოვრებას?

დადგენილ იქნა, რომ პირადი კომუნიკაციების შემოწმების მიზნით ფარული ტექნოლოგიური ხელსაწყოების გამოყენება ხვდება პირადი ცხოვრების ფარგლებში. ამასთან, ამ დებულების გამოყენება ხდება სატელეფონო საუბრის შინაარსის მიუხედავად.

- საქმეში A v. France¹⁴ მთავრობა ამტკიცებდა, რომ ჩაწერილი საუბრები, რომლებიც დაკავშირებული იყო მკვლელობის ჩადენასთან, არ ეხებოდა პირად ცხოვრებას. კომისიამ დაადგინა შემდეგი: ის ფაქტი, რომ საუბარი წარმოადგენდა საზოგადოებრივი ინტერესის საგანს, არ უკარგავდა მას პირად ხასიათს. სასამართლომაც მიიღო ეს არგუმენტი.

- საქმეში Halford v. the United Kingdom¹⁵ სატელეფონო საუბრები ჩაითვალა საქმიანად

ან პირადად, ვინაიდან ოფისის ტელეფონი იქნა გამოყენებული.

- ამის საპირისპიროდ, როდესაც განმცხადებელმა სამოქალაქო თვითმფრინავისათვის გამოიყენა რადიო არხი, შემოწმება არ ჩაითვალა პირად ცხოვრებაში ჩარევად, ვინაიდან საუბრების წარმოება განხორციელდა იმ ტალღის მეშვეობით, რომელიც ხელმისაწვდომი იყო სხვა მომხმარებლებისათვის და, შესაბამისად, ვერ ჩაითვლებოდა პირად კომუნიკაციად.¹⁶

სახელმწიფოს მხრიდან პირადი მონაცემების შეგროვება ეხება თუ არა პირად ცხოვრებას?

ინდივიდის თანხმობის გარეშე სახელმწიფოს თანამდებობის პირთა მხრიდან მასზე ინფორმაციის შეგროვება ყოველთვის ეხება პირის პირად ცხოვრებას და, შესაბამისად, ხვდება მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოქმედების ფარგლებში. ასე მაგალითად:

- ოფიციალური აღწერა,¹⁷ რომელიც მოიცავს სავალდებულო კითხვებს სქესთან, ოჯახურ მდგომარეობასთან, დაბადების ადგილსა თუ სხვა სახის დეტალურ პირად ინფორმაციასთან დაკავშირებით;

- თითის ანაბეჭდების, ფოტოსურათისა და სხვა სახის პირადი ინფორმაციის ჩაწერა პოლიციის¹⁸ მხრიდან, მიუხედავად იმისა, რომ პოლიციის დოსიე საიდუმლოა;¹⁹

- სამედიცინო მონაცემების შეგროვება და სამედიცინო ჩანაწერების გაკეთება;²⁰

- საგადასახადო ხელისუფლების მიერ პირადი ხასიათის დანახარჯებთან დაკავშირებული ინფორმაციის (და პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებული ინტიმური ხასიათის ინფორმაციის) გამოძალვა;²¹

- პირადობის დამადასტურებელი იმგვარი სისტემა, რომელიც მოიცავს როგორც ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო, ასევე ჯანმრთელობასთან, სოციალურ უზრუნველყოფასა და გადასახადებთან დაკავშირებულ საკითხებს.

პირადი მონაცემების ხელმისაწვდომობა

არ არის გამორიცხული, რომ სახელმწიფოს ჩანაწერებზე ხელმისაწვდომობის შეუძლებლობა შეეხოს პირად ცხოვრებას, რაც სასურველი ინფორმაციის სახეზეა დამოკიდებული. საქმეში Gaskin v. the United Kingdom²² სასამართლომ დაადგინა შემდეგი: გამომდინარე იქიდან, რომ განმცხადებელთან დაკავშირებული დოკუმენტაცია ეხებოდა მისი ბავშვობის, განვითარებისა და ისტორიის მეტად პირადულ ასპექტებს და, ამიტომაც, წარმოადგენდა “მის წარსულსა და აღზრდასთან დაკავშირებული ინფორმაციის პრინციპულ წყაროს,,, ამ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის შეუძლებლობამ წამოჭრა მე-8 მუხლთან დაკავშირებული საკითხები.

ეხება თუ არა სახელების/გვარების რეგულირება პირად ცხოვრებას?

თუმცა, მე-8 მუხლი არ მოიცავს რაიმე სახის კონკრეტულ მინიშნებას გვარებთან დაკავშირებით, ინდივიდის გვარი უდავოდ ეხება მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას, გამომდინარე იქიდან, რომ იგი წამოადგენს ინდივიდთა პირადი იდენტიფიცირების საშუალებას. ის ფაქტი, რომ გვარების გამოყენების რეგულირებასთან დაკავშირით შესაძლოა არსებობდეს სახელმწიფო ინტერესი, არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ პირადი და ოჯახური ცხოვრების ფარგლებიდან ამოვიღოთ პირის გვართან დაკავშირებული საკითხი.²³ მსგავსი პრინციპები ეხება სახელებსაც, რაც ასევე დაკავშირებულია პირად და ოჯახურ ცხოვრებასთან, ვინაიდან ისინი წარმოადგენს მათსავე ოჯახებსა და საკრებულოებში პიროვნების დამადასტურებელ საშუალებას.²⁴

პრესის შეჭრა ეხება თუ არა პირად ცხოვრებას?

პრესის მხრიდან განხორციელებული შეჭრის ან პირადი ცხოვრების მეტად ინტიმური, ცილისმწამებლურ საფუძველს მოკლებული დეტალების მედიის საშუალებით გამჟღავნების დაცვის არარსებობა ჯერ-ჯერობით სტრასბურგში არ გამხდარა მნიშვნელოვანი გასაჩივრების საგანი. ზოგიერთი განაცხადი, როგორიცაა ირლანდიის წინააღმდეგ მიმართული საქმე, რომელშიც განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ სადაზღვევო კომპანიის მიერ სახლის გარეთ ფოტოსურათების გადაღებით დაირღვა მისი პირადი ცხოვრების უფლება,²⁵ აგრეთვე გრაფ სპენსერის მიერ წარმოდგენილი საქმე, რომელიც ეხებოდა პრესის მიერ მათი პირადი ცხოვრების გაშუქების ფარგლებს,²⁶ დაუშვებლად გამოცხადდა არსებით განხილვაზე შიდასახელმწიფოებრივი მიმართვის საშუალებების არ ამოწურვის გამო. იმის განსაზღვრისას, პრესის მხრიდან განხორციელებული შეჭრის შედეგად უნდა წამოიჭრას თუ არა პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებული საკითხები, ყურადღება უნდა მიექცეს პირის მიერ სასამართლოს წინაშე დაყენებული საკითხის მოცულობას, პირადი ცხოვრების სფეროში შეჭრის ხასიათსა და ხარისხს და ეფექტიანი და ჯეროვანი ანაზღაურების მისაღებად შიდასახელმწიფოებრივი მიმართვის მრავალნაირი საშუალებების არსებობას.

სამართლებრივი კავშირების განსაზღვრა

მამობის დადგენასთან დაკავშირებული სამართალწარმოება

როგორც აღმოჩნდა, საკუთარ გოგონასთან მამის სამართლებრივ კავშირებთან დაკავშირებული განსაზღვრება ეხება პირად ცხოვრებას, მიუხედავად იმისა, რომ მამობის დადგენასთან დაკავშირებული სამართალწარმოება, რომლის განხორციელებაც მას სურდა, მიზნად ისახავდა კანონში არსებული ოჯახური კავშირების გაუქმებას.²⁷ თუმცაღა, ხშირ შემთხვევაში, ამგვარი სამართლებრივი კავშირები წარმოადგენს ოჯახურ ცხოვრებას.

ტრანსსექსუალები

დადგენილ იქნა, რომ ტრანსსექსუალებისათვის, სქესის ხელახლა დაფიქსირების მიზნით, სახელისა და ოფიციალური დოკუმენტაციის შეცვლაზე უართან დაკავშირებული საკითხები, ეხება პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლებას მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის ჭრილში.²⁸

ფიზიკური და მორალური ხელშეუხებლობა

საქმეში X & Y v. the Netherlands²⁹ სასამართლომ დაადგინა, რომ პირადი ცხოვრება არის კონცეფცია, რომელი მოიცავს პირის ფიზიკურ და მორალურ ხელშეუხებლობას მისი სქესობრივი ცხოვრების ჩათვლით. ამ საქმეში, რომელიც ეხებოდა 16 წლის ფსიქიკურად დაავადებული გოგონას მიმართ სრულწლოვანი მამაკაცის სექსუალურ ძალადობას, შეუძლებელი იყო ამ მამაკაცის მიმართ სისხლის სამართლებრივი ბრალდების წაყენება ჰოლანდიის კანონმდებლობაში არსებული ხარვეზის გამო, რამაც წამოჭრა საკითხი მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის ჭრილში. სასამართლომ ნათელი მოჰფინა, რომ ერთი პირის მიერ განხორციელებულმა ფიზიკურმა თავდასხმამ შეიძლება ხელყოს მეორე პირის პირადი ცხოვრება.

ფიზიკური ხელშეუხებლობის შეზღუდვა ეხება თუ არა პირად ცხოვრებას?

თუმცა პირის ფიზიკური ხელშეუხებლობის გარკვეულმა შეზღუდვებმა შესაძლოა გამოიწვიოს ინდივიდის პირადი ცხოვრების უფლების დარღვევა, ყველა სახის ამგვარი ქმედება არ გამოიწვევს ხსნებულს. საქმე Costello-Roberts v. the United Kingdom³⁰ ეხებოდა პატარა ბიჭუნას სხეულებრივი სასჯელის შესაბამისობის საკითხს მე-8 მუხლთან. ამ საქმეში სასამართლომ აღნიშნა:

„განათლების დარგში გატარებულმა ღონისძიებებმა შესაძლოა, გარკვეულ გარემოებებში ზიანი მიაყენოს პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლებას, მაგრამ არა ყველა ქმედება თუ ღონისძიება, რომელიც შეიძლება ითქვას რომ ნეგატიურად მოქმედებს პირის ფიზიკურ თუ მორალურ ხელშეუხებლობაზე, აუცილებლად იწვევს ამგვარ შეზღუდვას“.³¹

თუმცაღა, ამ საქმეში სასამართლომ დაადგინა:

„გათვალისწინებულ იქნა რა...კონვენციის დანიშნულება და მიზანი, და მხედველობაში იქნა რა მიღებული, რომ ბავშვის სკოლაში გაგზავნა აუცილებლად მოიცავს მისი პირადი ცხოვრების შეზღუდვის გარკვეულ ხარისხს, სასამართლომ ჩათვალა, რომ ქმედება, რომელმაც განაპირობა განმცხადებლის საჩივარი, არ იწვევს ფიზიკური და მორალური ხელშეუხებლობის ნეგატიურ ზიანს, რათა ქმედება მოექცეს მე-8 მუხლით გათვალისწინებული აკრძალვის ფარგლებში“.³²

უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლომ მიიღო მხედველობაში სასჯელის შედარებით უმნიშვნელო ხასიათი და მისი გამოყენება სასკოლო გარემოში, რაც მის გადაწყვეტილებაშიც აისახა.

სავალდებულო სამედიცინო მკურნალობა ეხება თუ არა პირად ცხოვრებას?

სავალდებულო სამედიცინო მკურნალობა, რაც არ უნდა მცირე იყოს, ხვდება მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოქმედების ფარგლებში. ასე მაგალითად:

- პატიმრებისათვის ნარკოტიკებზე შემოწმების მიზნით, მძღოლებისათვის სისტემაში ალკოჰოლზე შემოწმების მიზნით ან მამობის დადგენის პროცედურის დროს სისხლისა და შარდის ანალიზების გაკეთება;³³

- სავალდებულო ვაქცინაცია, კბილების მკურნალობა, ტუბერკულიოზის ანალიზები ან ბავშვებისათვის რენტგენის გადაღება;³⁴

საკვების სავალდებულო ადმინისტრირება.³⁵

სახელმწიფოს მხრიდან დაწესებული უსაფრთხოების ზომები ეხება თუ არა პირად ცხოვრებას?

უამრავი ღონისძიება, რომლებსაც სახელმწიფო საზოგადოების უსაფრთხოების მიზნით აწესებს, როგორიცაა უსაფრთხოების ქამრების ან წარმოებაში დამცავი მოწყობილობების გამოყენების

სავალდებულო ხასიათი, ასევე ხვდება მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის ჩარჩოებში, მიუხედავად იმისა, რომ ხსენებული თითქმის ცალსახად იქნება გამართლებული მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის ჭრილში.

1.1.2 ოჯახური ცხოვრება

ოჯახური ცხოვრების კონცეფციამ კონვენციის მოქმედების განმავლობაში ცვლილებები განიცადა და კვლავაც ვითარდება, თუ გავითვალისწინებთ სოციალურ და სამართლებრივ ცვლილებებს. ამგვარად, პირადი ცხოვრების კონცეფციის მსგავსად, სასამართლომ ოჯახური ცხოვრების განმარტებასთან მიმართებაში შეინარჩუნა მობილური მიდგომა, მხედველობაში მიიღო რა განსხვავებული მიდგომა საკუთრების ოჯახური განაწილების თანამედროვე საკითხებთან, განქორწინებებში მონაწილებასა და სამედიცინო მიღწევასთან. ამ დებულების თანახმად, ოჯახური ცხოვრება წარმოადგენს ცალსახად პირად სფეროს, სადაც იგი აღჭურვილია სახელმწიფოს მხრიდან უკანონო ჩარევისაგან დაცვის ფუნქციით. თუმცაღა, მე-8 მუხლი არ მოიცავს ოჯახური ცხოვრების შექმნის უფლებას, მაგალითად, ქორწინებით, ან გაგაჩნდეს ბავშვების ყოლის შესაძლებლობა.³⁶

რას წარმოადგენს ოჯახური ცხოვრება?

როგორც წესი, სასამართლო თითოეულ კონკრეტულ საქმეში არსებული ფაქტების გათვალისწინებით იღებს გადაწყვეტილებას ოჯახური ცხოვრების არსებობასთან დაკავშირებით, ხოლო ზოგადი პრინციპი, რომელიც უნდა იქნეს გამოყენებული, მხარეებს შორის ახლო პირადი კავშირების არსებობაში მდგომარეობს. თუმცაღა, სასამართლოს მიდგომა თითოეულ კონკრეტულ საქმეზე გულისხმობს, რომ ყოველთვის არ არის შესაძლებელი იმ ურთიერთობების ჩამოთვლა, რომლებიც წარმოადგენს ან არ წარმოადგენს ოჯახურ ცხოვრებას. ამასთან, ურთიერთობათა მზარდი რაოდენობა ამჟამად სარგებლობს მე-8 მუხლის ავტომატური დაცვით.

ქორწინებაზე დაფუძნებული ოჯახი

- მე-8 მუხლით დაცვა ყოველთვის ვრცელდება ქორწინებებზე, რომლებიც უნდა წარმოჩინდეს როგორც კანონიერი და ნამდვილი. ისეთ ქორწინებებს, რომლებსაც არ გააჩნია არსებითი მხარე ან მხოლოდ ფორმალურ სახელს ატარებს, როგორიცაა ფიქტიური ქორწინება, რომლის მიზანს წარმოადგენს იმიგრაციის წესების თავიდან აცილება ან მოქალაქეობის მიღება, შესაძლოა ასცდეს მე-8 მუხლის მოქმედების ფარგლებს.

- მშობლების კანონიერ და ნამდვილ ქორწინებაში დაბადებული ბავშვი გახდება ურთიერთობის ipso jure ნაწილი ამ მომენტიდან და ბავშვის დაბადების ფაქტიდან გამომდინარე.³⁷ აქედან გამომდინარე, ქორწინებაში მყოფი მშობლებისა და მათი შვილების ურთიერთობა ყოველთვის ხვდება მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოქმედების ფარგლებში.

წარმოადგენს თუ არა ქორწინება ოჯახური ცხოვრებით სარგებლობისათვის აუცილებელ პირობას?

- მე-8 მუხლი ავტომატურად ეხება დედასა და შვილს შორის არსებულ ურთიერთობას, მშობლის საქორწინო მდგომარეობის მიუხედავად.³⁸ ამგვარი ურთიერთობა ყოველთვის მოითხოვს მე-8 მუხლით დაცვას.

- დაუქორწინებელი წყვილები, რომლებიც შვილებთან ერთად ცხოვრობენ, როგორც წესი, სარგებლობენ ოჯახური ცხოვრებით. ხსენებული დადგენილ იქნა Johnston -ის საქმეში,³⁹ რომელშიც სასამართლო დარწმუნდა მათი ურთიერთობის სტაბილურ ხასიათსა და იმ ფაქტში, რომ ის ყველა დანარჩენში განუსხვავებელი იყო ქორწინებაზე დაფუძნებული ოჯახისაგან.

წარმოადგენს თუ არა თანაცხოვრება ოჯახური ცხოვრებით სარგებლობისათვის აუცილებელ პირობას?

თანაცხოვრება არ წარმოადგენს ოჯახური ცხოვრების sine qua non (სავალდებულო პირობა), მშობლის ქორწინების მდგომარეობის მიუხედავად.⁴⁰ ხსენებულიდან გამომდინარე ოჯახის წევრებს, რომლებიც ერთად არ ცხოვრობენ განქორწინების, ცოლქმრის ცალ-ცალკე ცხოვრებისა თუ შეთანხმების საფუძველზე, შეუძლიათ ისარგებლონ მე-8 მუხლის დაცვით.

შესაძლებელია თუ არა ოჯახური ცხოვრების არსებობა თანაცხოვრების ან ქორწინების გარეშე?

საქმეში Boughanemi v. France⁴¹ სასამართლომ დაადგინა:

„ოჯახური ცხოვრების კონცეფცია, რომელზეც დაფუძნებულია მე-8 მუხლი, გულისხმობს, მიუხედავად თანაცხოვრების არარსებობისა, მშობელსა და შვილს შორის კავშირის არსებობას, მიუხედავად იმისა ეს უკანასკნელი კანონიერ ჩარჩოში ჯდება თუ არა. თუმცაღა, ამ კავშირის შეწყეტა შეიძლება გამოიწვიოს შემდგომმა მოვლენებმა, რასაც შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს გამონაკლის შემთხვევებში“.⁴²

ამ პრინციპის გამოყენებისას განმცხადებლის ურთიერთობა ქორწინების გარეშე დაბადებულ ვაჟთან, რომელთანაც მას გააჩნდა მცირე კავშირი, ჩაითვალა ოჯახურ ცხოვრებად ამ დებულების გაგებით. არც მამის მხრიდან შვილის დაგვიანებული ცნობა, ბავშვის ფინანსური დახმარების აღმოუჩენლობა და არც ის გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც მამამ, კონვენციის მხარე სახელმწიფოდან იმიგრაციისას, შვილი ნათესავებს მოსავლელად დაუტოვა, დადგინდა გამონაკლის შემთხვევებად.⁴³ ის პრეზუმფცია, რომ მე-8 მუხლი ავტომატურად ეხება მშობლისა და შვილის ურთიერთობას, მათი ხასიათის მიუხედავად, გამოყენებულ იქნა Söderbäck-ის საქმეში,⁴⁴ რომელიც შვილად აყვანას ეხებოდა. ამ საქმეში დადგინდა, რომ დაუქორწინებელი მამა და მისი ქალიშვილი სარგებლობდნენ ოჯახური ცხოვრებით, მიუხედავად იმ ფაქტისა, რომ მათი თანაცხოვრება და მუდმივი კონტაქტი სახეზე არ იყო.

გამოიყენება თუ არა მე-8 მუხლი იმ შემთხვევაში, როდესაც ოჯახური ცხოვრების შექმნას საფრთხე ემუქრება?

იმ გარემოებებში, როდესაც ერთ-ერთმა მშობელმა ხელი შეუშალა ოჯახური კავშირების განვითარებას ბავშვთან მიმართებაში, ოჯახური ცხოვრების პოტენციური შესაძლებლობა შეიძლება არ აღმოჩნდეს საკმარისად იმისათვის, რომ გამოიწვიოს მე-8 მუხლით დაცვა. ხსენებულმა ასახვა ჰპოვა საქმეში Keegan v. Ireland,⁴⁵ რომელშიც განმცხადებლის ქალიშვილი წარდგენილ იქნა გასაშვილებლად ბავშვის დედის მიერ მამის თანხმობისა თუ ცოდნის გარეშე, რითაც მამას ჩამოერთვა საკუთარ ქალიშვილთან ახლო პირადი კავშირების დამყარების შესაძლებლობა. თუმცაღა, ბავშვის მშობლებს შორის არსებული ურთიერთობის ხასიათის გათვალისწინებით ისინი თანაცხოვრებას ეწეოდნენ, დაგეგმილი ჰქონდათ ორსულობა და აპირებდნენ დაქორწინებას - სასამართლომ დაადგინა, რომ მამასა და შვილს შორის არსებული პოტენციური ოჯახური ცხოვრება მეტყველებდა იმაზე, რომ მათი ურთიერთობა ხვდებოდა მე-8 მუხლის მოქმედების ფარგლებში, მიუხედავად იმისა, რომ მათ ერთმანეთი მხოლოდ ერთხელ ჰყავდათ ნანახი.

იარსებებს თუ არა ოჯახური ცხოვრება სისხლისმიერი კავშირის გარეშე?

მაშინ როდესაც სასამართლო, იმის განსაზღვრისას არსებობს თუ არა ოჯახური ცხოვრება, ნათლად ახდენს აქცენტირებას სიტუაციის სოციალურ და არა ბიოლოგიურ რეალობაზე, მხოლოდ ერთხელ იქნა დადგენილი, რომ ოჯახური ცხოვრება არსებობდა მათ შორის სისხლისმიერი კავშირის არარსებობის მიუხედავად. საქმეში X, Y & Z v. the United Kingdom⁴⁶ სასამართლომ დაადგინა, რომ ტრანსსექსუალს, რომელმაც მდედრობითი სქესი მამრობითით შეიცვალა, და მის ბავშვს, რომელიც დონორის მიერ ხელოვნური განაყოფიერების გზით (AID) დაიბადა, შორის ურთიერთობა წარმოადგენდა ოჯახურ ცხოვრებას. სასამართლომ გადაწყვეტილების გამოტანისას მნიშვნელოვნად ჩათვალა შემდეგი: პირველ რიგში, რომ მათი ურთიერთობა ყველა დანარჩენში განუსხვავებელი იყო ტრადიციულ ოჯახში არსებულ ურთიერთობებთან მიმართებაში და მეორეც, რომ ტრანსსექსუალი AID-ის პროცესში მონაწილეობდა როგორც ბავშვის მამა.

მოცემულ ეტაპზე, სასამართლოს არ აქვს გადაწყვეტილება მიღებული მსგავსი სქესის მქონე პირთა ურთიერთობების ოჯახური ცხოვრების ჩარჩოებში მოქცევა არ მოქცევის საკითხის ირგვლივ. საქმეში Kerkhoven v. the Netherlands კომისიამ არ მიიჩნია, რომ ორ ქალსა და ახალშობილს, რომელიც შეეძინა ერთ-ერთ ქალბატონს AID-ის დახმარებით, შორის არსებული სტაბილური ურთიერთობები წარმოადგენდა ოჯახურ ცხოვრებას.⁴⁷ იმისდა მიუხედავად, რომ ისინი ერთობლივ ოჯახურ ცხოვრებას ეწეოდნენ და ბავშვთან მიმართებაში ინაწილებდნენ მშობლის მოვალეობებს, მათი განაცხადი, რომელიც სამართლებრივი ცნობის ფაქტთან იყო დაკავშირებული, მიეკუთვნა მხოლოდ და მხოლოდ პირად ცხოვრებას. როდესაც სასამართლო განიხილავს ამ საკითხს, იგი აუცილებლად აირჩევს მისდიოს თავისივე პრეცედენტს (X, Y & Z-ის საქმე), რაც იმას გულისხმობს, რომ ოჯახური ცხოვრება მოიცავს მსგავსი სქესის მქონე პირთა ურთიერთობებს, მიუხედავად სისხლისმიერი კავშირების არარსებობისა.

სისხლისმიერი კავშირის არსებობა თავისთავად საკმარისია თუ არა?

მაშინ როდესაც ბიოლოგიური კავშირის არარსებობა არ გამოიწვევს იმ ურთიერთობის გამორიცხვას, რომელიც დაკავშირებულია ოჯახურ ცხოვრებასთან, მარტო სისხლისმიერი და გენეტიკური კავშირი, როგორც ჩანს, არ არის საკმარისი ამ მიზნისათვის. ამგვარად, სპერმის დონორსა და ბავშვის დაბადებას შორის ურთიერთობის არსებობა არ წარმოადგენს ოჯახურ ცხოვრებას მე-8 მუხლის ჭრილში, თუ არ იქნება სათანადო მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ მათ შორის სისხლისმიერ კავშირთან ერთად არსებობს ახლო პირადი ურთიერთობები.⁴⁸

სხვა სახის როგორი ურთიერთობა წარმოადგენს ოჯახურ ცხოვრებას?

სხვა ურთიერთობებთან დაკავშირებით, სასამართლო ოჯახური ცხოვრების არსებობას განსაზღვრავს თითოეულ კონკრეტულ საქმესთან დაკავშირებულ ფაქტებზე დაყრდნობით. რაც შეეხება ოჯახური და სხვა მსგავსი განაწილების უფრო ფართო თვალთახედვას, პრეცედენტული სამართალი არის შემდეგნაირი:

- ოჯახური ცხოვრება შეიძლება არსებობდეს ბავშვებსა და მათ ბებია-ბაბუებს შორის, ვინაიდან მათი როლი „ოჯახურ ცხოვრებაში უდავოდ მნიშვნელოვანია“.⁴⁹

- დედმამიშვილები, ორივე, როგორც ბავშვები⁵⁰ და როგორც სრულწლოვანები,⁵¹ ასევე

მოიაზრებიან ოჯახური ცხოვრების ფარგლებში.

- ურთიერთობა ბიძას ან დეიდასა და მათ ძმიშვილსა თუ დისშვილს შორის შესაძლოა მოხვდეს ოჯახური ცხოვრების მნიშვნელობის ჩარჩოებში, როდესაც არსებობს კონკრეტული მტკიცებულება მათ პირადი კავშირების შესახებ. შესაბამისად, საქმეში Boyle v. the United Kingdom⁵² ოჯახური ცხოვრების არსებობა დადგინდა ბიძასა და მის ძმისშვილს/დისშვილს შორის, იქედან გამომდინარე, რომ ბიჭი შაბათ-კვირას ბიძასთან ატარებდა, რომელიც ადგილობრივმა ხელისუფლებამ შეაფასა როგორც „მამობრივი თვისებებით აღჭურვილ კარგ ადამიანად“.

- ოჯახური ცხოვრება შეიძლება არსებობდეს მშობლებსა და შვილებს შორის, რომელთა დაბადებაც დაკავშირებულია გარეშე ურთიერთობასთან, ან იმ შვილებთან, რომლებიც დაიბადნენ ქორწინებისგარეშე ან მეუღლის ღალატის შედეგად, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ბავშვების მამობა აღიარებულ იქნა და მხარეებს აქვთ ახლო პირადი კავშირები.⁵³

- ურთიერთობა მშვილებლებსა და ნაშვილებს შორის პრინციპში მოითხოვს მე-8 მუხლით გარანტირებულ დაცვას.⁵⁴

- ბავშვსა და მის მშვილებლებს შორის კავშირები წარმოადგენს თუ არა ოჯახურ ცხოვრებას, დამოკიდებულია საქმეში არსებულ ფაქტებზე, კერძოდ კი, ბავშვის ახლო პირად კავშირებზე მის ბიოლოგიურ მშობლებთან, და დროის ხანგრძლივობაზე, რაც მან მზრუნველობით ოჯახში გაატარა.⁵⁵ რაც უფრო ხანგრძლივია სახელმწიფო მზრუნველობის ზომები, მით უფრო მეტია ოჯახური კავშირების დადგების ალბათობა.

ექვემდებარება თუ არა ოჯახური ცხოვრება დასასრულს?

შეიქმნა რა, ოჯახური ცხოვრების დასასრულს არ იწვევს განქორწინება⁵⁶, ან ის ფაქტი, რომ მხარეები ერთად აღარ ცხოვრობენ.⁵⁷ არც იმ შემთხვევაში ხდება ოჯახური ცხოვრების დანგრევა, როდესაც გადაწყვეტილება არის მიღებული ბავშვის მზრუნველობის ქვეშ გადაცემაზე.⁵⁸ მიუხედავად იმისა, რომ შემდგომმა მოვლენებმა, როგორიცაა შვილად აყვანა⁵⁹ ან გაძევება,⁶⁰ შეიძლება გამოიწვიოს ოჯახური კავშირის შეწყვეტა, სასამართლომ დაადგინა, რომ ამას შეიძლება ადგილი ჰქონდეს მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში.⁶¹

1.1.3. საცხოვრებელი

საცხოვრებლის მნიშვნელობა

ზოგადად, მე-8 მუხლის მნიშვნელობისათვის, საცხოვრებელი წარმოადგენს ადგილს, სადაც პირი ცხოვრობს მუდმივად და ამიტომაც შეიძლება ისე მოხდეს, რომ ყველა საცხოვრებელი ადგილი წარმოადგენდეს საცხოვრებელს მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობით. დასასვენებელი სახლები და სამსახურებრივი აგარაკები ან სხვა სახის დროებითი გრძელვადიანი საცხოვრებელი შესაძლოა წარმოადგენდეს გამონაკლისს.

მესაკუთრეობა საკმარისი პირობაა იმისათვის, რომ წარმოადგენდეს საცხოვრებელს?

საქმეში Gillow v. the United Kingdom⁶² სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლებს, რომლებსაც საკუთრებაში გააჩნდათ, მაგრამ არ ცხოვრობდნენ სახლში 19 წლის განმავლობაში, უეჭველად შეეძლოთ სახლისთვის საცხოვრებელი ეწოდებინათ მე-8 მუხლის გაგებით. ხსენებულს ადგილი ჰქონდა იმის გამო, რომ მათი ხანგრძლივი არყოფნის მიუხედავად, მათ ყოველთვის ჰქონდათ დაბრუნების განზრახვა და შეინარჩუნეს საკმარისი განგრძობადი კავშირები ქონებასთან, რაც საკმარისი აღმოჩნდა იმისათვის, რომ ჩათვლილიყო საცხოვრებლად.

საწარმოს შენობა წარმოადგენს თუ არა საცხოვრებელს?

1992 წელს სასამართლომ მოახდინა საცხოვრებლის მნიშვნელობის გაფართოება, რამაც მოიცვა საწარმოს ზოგიერთი შენობა იმ კონტექსტში, რომ გამართლებული შეიქმნა ამგვარი შენობების ჩხრეკა მე-8 მუხლის ჭრილში. საქმეში Niemietz v. Germany⁶³ სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ საცხოვრებელი შეიძლება მოიცავდეს, მაგალითად, გარკვეული პროფესიის მქონე პირის ოფისს. იმის გათვალისწინებით, რომ პროფესიასა თუ ბიზნესთან დაკავშირებული საქმიანობა შესაძლოა წარმოებდეს პირის პირად რეზიდენციიდან და საქმიანობები, რომლებიც მეტ-ნაკლებად კავშირშია, შეიძლება განხორციელდეს ოფისში ან კომერციულ შენობებში, ზუსტი განსაზღვრებების გაკეთება ყოველთვის არ ხერხდება. ამ გარემოებებში საწარმოს შენობებს ეკუთვნის მე-8 მუხლით დაცვა.

1.1.4. მიმოწერა

პირის მიმოწერის დაცვის უფლება წარმოადგენს სხვა პირებთან განუწყვეტელი და ცენზურის გარეშე წარმოებული კომუნიკაციის უფლებას.

რას წარმოადგენს მიმოწერა?

მაშინ როდესაც მიმოწერის მნიშვნელობა ნათლად მოიცავს ნივთებს, რომლებიც გადაადგილდება ფოსტის საშუალებით, სასამართლომ დაადგინა, რომ ეს კონცეფცია ასევე მოიცავს სატელეფონო კომუნიკაციებსა⁶⁴ და ტელექსით გადაცემულ შეტყობინებებს.⁶⁵ იმის გათვალისწინებით, რომ ამ გზით უკვე მოვახდინეთ საცხოვრებლის პირდაპირი მნიშვნელობის გადმოცემა, მიზანშეწონილი იქნებოდა, რომ მოგვეხდინა ამ კონცეფციის იმგვარი ინტეპრეტაცია, რომ მისდიოს ტექნოლოგიების განვითარებას, რომლებმაც შესაძლოა დანერგოს კომუნიკაციის ახალი მეთოდები, როგორიცაა ელექტრონული ფოსტა, მე-8 მუხლის დაცვის ფარგლებში. თუმცაღა, დაცვის შესაბამისი დონე შეიძლება განსხვავდებოდეს კომუნიკაციის ტიპის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, თუ რა მეთოდია გამოყენებული.

არის თუ არა კომუნიკაციის შინაარსი მნიშვნელოვანი?

მე-8 მუხლის დაცვა გვთავაზობს მასთან დაკავშირებული კომუნიკაციის საშუალებებს ან მეთოდს და არა მის შინაარსს. შესაბამისად, სახელმწიფოს არ შეუძლია წარმოადგინოს არგუმენტი, რომ, მაგალითად, დანაშაულებრივ ქმედებებთან დაკავშირებული სატელეფონო საუბრები სცდება მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოქმედების ფარგლებს.⁶⁶ საქმეში Halford v. the United Kingdom ⁶⁷ საქმიანი თუ პირადი სატელეფონო საუბრები, ჩაითვალა რომ ხვდებოდა ფარგლებში, ვინაიდან ადგილი ჰქონდა სამსახურებრივი ტელეფონის გამოყენებას.

აქვს თუ არა გამგზავნის ან ადრესატის პიროვნებას არსებითი მნიშვნელობა?

კორესპოდენციის გამგზავნის ან ადრესატის პიროვნება მხედველობაშია მისაღები იმის განსაზღვრისას, თუ რას მოითხოვს მე-8 მუხლი. ასე მაგალითად, სასამართლომ ნათლად განსაზღვრა, რომ იურისტებსა და მათ კლიენტებს, განსაკუთრებით კი დაპატიმრებულ პირებს შორის არსებული წერილები და სხვა სახის მიმოწერა სარგებლობს დაცვის მაღალი ხარისხით.

____________________

1. Gaskin v. the United Kingdom, 1989 წლის 7 ივლისის განაჩენი, სერია 160.

2. Klass v. Germany, 1993 წლის 22 სექტემბრის განაჩენი, სერია A № 269, 41-ე პუნქტი.

3. Costello-Roberts v. the United Kingdom,1993 წლის 25 მარტის განაჩენი, 36-ე პუნქტი.

4. Niemietz v. Germany, 1992 წლის 16 დეკემბრის განაჩენი.

5.განაცხადი №8257/78, 1978 წლის 10 ივლისი, 13DR (გადაწყვეტილებები და რეკომენდაციები) 248.

6. განაცხადი №15817/89, 1990 წლის 1 ოქტომბერი, 66 DR 251.

7. განაცხადი №15666/89, Kerkhonev v. the Netherlands, 1992 წლის 19 მაისი, არ არის გამოქვეყნებული.

8. განაცხადი № 6825/75, 1976 წლის 4 მარტი, 5 DR 86.

9. Dudgeon v. the United Kingdom, 1981 წლის 22 ოქტომბრის განაჩენი.

10. Laskey, Jaggard & Brown v. the United Kingdom, 1997 წლის 19 თებერვლის განაჩენი.

11. განაცხადი № 8317/78, McFeeley & Ors v. the United Kingdom, 1980 წლის 15 მაისი, 20 DR 44.

12. იხ. წინამდებარე გზამკვლევის ქვემორე ნაწილი იმიგრაციასთან დაკავშირებით.

13. Niemietz v. Germany, 1992 წლის 16 დეკემბრის განაჩენი.

14. A v. France, 1993 წლის 23 ნოემბრის განაჩენი.

15. Halford v. the United Kingdom, 1997 წლის 25 ივნისის განაჩენი.

16. განაცხადი № 21353/93, 1985 წლის 27 თებერვალი.

17. განაცხადი № 9072/82, X v. the United Kingdom, 1982 წლის 6 ოქტომბერი, 30 DR 229.

18. Murray v. the United Kingdom, 1994 წლის 28 ოქტომბრის განაჩენი, სერია A №300-A.

19. Leander v. Sweden, 1987 წლის 26 მარტის განაჩენი, სერია A №116.

20. განაცხადი №14661/81, 1991 წლის 9 ივლისი, 71 DR 141.

21. განაცხადი №9804/82, 1982 წლის 7 დეკემბერი, 31 DR 231.

22. Gaskin v. the United Kingdom, 1989 წლის 7 ივლისის განაჩენი, 89-ე პუნქტი.

23. Stjerna v. Finland, 1994 წლის 25 ნოემბრის განაჩენი, სერია A № 299-B.

24. Guillot v. France, 1996 წლის 24 ოქტომბრის განაჩენი, RJD 1996-V, №19.

25. განაცხადი №18760/91, ... v. Ireland, 1993 წლის 1 დეკემბერი.

26. განაცხადები №28851/95 და № 28852/95, Spencer v. the United Kingdom, 1998 წლის 16 იანვარი.

27. Rasmussen v. Denmark, 1984 წლის 25 ნოემბრის განაჩენი, სერია A № 87.

28. B v. France, 1992 წლის 25 მარტის განაჩენი, მართლომ აღნიშნა: სერია A № 232-C.

29. X & Y v. the Netherlands, 1985 წლის 26 მარტის განაჩენი, 22-ე პუნქტი.

30. Costello-Roberts v. the United Kingdom, 1993 წლის 25 მარტის განაჩენი.

31. Costello-Roberts v. the United Kingdom, 1993 წლის 25 მარტის განაჩენი, 36-ე პუნქტი.

32. Costello-Roberts v. the United Kingdom, 1993 წლის 25 მარტის განაჩენი, 36-ე პუნქტი.

33. განაცხადი №8278/78, 1979 წლის 13 დეკემბერი, 18 DR 154 (სისხლის ანალიზი); განაცხადი № 21132/93, Peters v. the Netherlands, 1994 წლის 6 აპრილი 77-A DR 75 (შარდის ანალიზი).

34. განაცხადი №10435/83, 1978 წლის 12 ივლისი, 14 DR 31.

35. Herczegfalvy v. the Austria, 1992 წლის 24 სექტემბრის განაჩენი.

36. ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-12 მუხლი უზრუნველყოფს დაქორწინებისა და ოჯახის შექმნის უფლებას.

37. Berrehab v. the Netherlands, 1988 წლის 21 ივნისის განაჩენი.

38. Marckx v. Belgium, 1979 წლის 13 ივნისის განაჩენი.

39. Johnston v. Ireland, 1986 წლის 18 დეკემბრის განაჩენი.

40. მაგალითისათვის იხ. Berrehab v. the Netherlands, 1988 წლის 21 ივნისის განაჩენი (განქორწინებაში მყოფი მამა) და Kroon and Ors - ის საქმე, 1994 წლის 27 ოქტომბრის განაჩენი (დაუქორწინებელი).

41. Boughanemi v. France, 1996 წლის 24 აპრილის განაჩენი.

42. Boughanemi v. France, 1996 წლის 24 აპრილის განაჩენი, 35-ე პუნქტი.

43. იხ. საქმე C v. Belgium, 1996 წლის 7 აგვისტოს განაჩენი და Ahmut v. the Netherlands, 1996 წლის 28 ნოემბერის განაჩენი.

44. იხ. Söderbäck v. Sweden, 1998 წლის 28 ოქტომბრის განაჩენი.

45. Keegan v. Ireland, 1994 წლის 26 მაისის განაჩენი.

46. X, Y & v. the United Kingdom, 1997 წლის 22 აპრილის განაჩენი.

47. განაცხადი №15666/89, Kerkhoven, Hinke & Hinke v. the Netherlands, 1992 წლის 19 მაისი, არ არის გამოქვეყნებული.

48. განაცხადი № 16944/90, G v. the Netherlands, 1993 წლის 8 თებერვალი, 16 EHRR 38.

49. Marckx v. Belgium, 1979 წლის 13 ივნისის განაჩენი, 45-ე პუნქტი.

50. Olsson v. Sweden, 1988 წლის 24 მარტის განაჩენი.

51. Boughanemi v. France, 1996 წლის 24 აპრილის განაჩენი.

52. განაცხადი №16580/90, Boyle v. the United Kingdom, კომისიის მოხსენება, 1993 წლის 9 თებერვალი.

53. განაცხადი №11418/85, Jolie & Lebrun v. Belgium, 1986 წლის 14 მაისი, DR 47, გვ.243.

54. განაცხადი №9993/82, X v. France, 1982 წლის 5 ოქტომბერი, DR 31, გვ. 241, 5 EHRR 302; Söderbäck v. Sweden, 1998 წლის 28 ოქტომბრის განაჩენი.

55. განაცხადი №8257/78, X v. Switzerland, 1978 წლის 10 ივლისი, DR 13, გვ. 248.

56. განაცხადი №8427/78, Hendriks v. the Netherlands, კომისიის მოხსენება, 1982 წლის 8 მარტი, DR 29, გვ. 5, 5 EHRR 223.

57. Berrehab v. the Netherlands,1988 წლის 21 ივნისის განაჩენი.

58. Andersson v. Sweden, 1992 წლის 25 თებერვლის განაჩენი, 72-ე პუნქტი.

59. განაცხადი № 7626/76, X v. the United Kingdom, 1977 წლის 11 ივლისი, DR 11, გვ. 160.

60. განაცხადი №14830/89, Yousef v. the United Kingdom, კომისიის მოხსენება, 1992 წლის 30 ივნისი, 43-ე პუნქტი.

61. Boughanemi v. France, 1996 წლის 24 აპრილის განაჩენი.

62. Gillow v. the United Kingdom, 1986 წლის 24 ნოემბრის განაჩენი, 46-ე პუნქტი.

63. Gillow v. the United Kingdom, 1986 წლის 24 ნოემბრის განაჩენი, 46-ე პუნქტი.

64. Klass v. Germany, 1978 წლის 6 სექტემბრის განაჩენი, 41-ე პუნქტი.

65. განაცხადი №21482/93, Campbell Christie v. the United Kingdom, 1994 წლის 27 ივნისი, DR 78, გვ. 119.

66. A v. France, 1993 წლის 23 ნოემბერის განაჩენი.

67. Halford v. the United Kingdom, 1997 წლის 25 ივნისი.

ვინაიდან მე-8 მუხლის არსებით მიზანს წარმოადგენს “საჯარო ხელისუფლების მხრიდან უკანონო ქმედებისაგან ინდივიდის დაცვა,,, სასამართლომ დაადგინა, რომ დამატებით შეიძლება არსებობდეს განუყოფელი პოზიტიური ვალდებულებები იმ ღირებულებების ეფექტიანი პატივისცემისათვის, რომლებსაც იგი შეიცავს.¹ ხსენებულიდან გამომდინარე, პირის ოჯახურ და პირად ცხოვრებაში, საცხოვრებელსა და მიმოწერაში უკანონოდ ჩაურევლობის ნეგატიურ ვალდებულებასთან ერთად, სახელმწიფოს ასევე შეიძლება დაეკისროს ვალდებულება, განახორციელოს პოზიტიური ქმედებები ამ დებულებაში ჩამოყალიბებული პირადი ინტერესების ფართო დიაპაზონის პატივისცემის მიზნით. მე-8 მუხლის ინტეპრეტაციის საფუძველს წარმოადგენს მუხლში აღნიშნული მითითება ინდივიდის უფლებაზე პატივი სცენ მისი პირადი და ოჯახური ცხოვრების უფლებას, რამაც ნება დართო სასამართლოს გასცდომოდა სახელმწიფოების მარტივ ვალდებულებას, რომელიც მხოლოდ გულისხმობდა სახელმწიფოების მხრიდან უფლებაში ჩაურევლობას. საქმეში X & Y v. the Netherlands² სასამართლომ დაადგინა, რომ

[მე-8 მუხლი] არა მხოლოდ ავალდებულებს სახელმწიფოს, თავი შეიკავოს შეზღუდვისაგან: ამ ძირითად ნეგატიურ ვალდებულებასთან ერთად, შეიძლება არსებობდეს პოზიტიური პირადი და ოჯახური ცხოვრების ეფექტიანი პატივისცემის ვალდებულება. ... ასეთმა ვალდებულებამ შეიძლება საჭირო გახადოს ისეთი ღონისძიებების გატარება, რომლებიც უზრუნველყოფენ პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლებას, თუნდაც ინდივიდებს შორის ურთიერთობათა სფეროში.

ხსენებულიდან გამომდინარე, გარკვეულ გარემოებებში კონვენცია მოითხოვს სახელმწიფოსაგან, რათა ამ უკანასკნელმა გადადგას ნაბიჯები ინდივიდუალური პირებისათვის მე-8 მუხლით გარანტირებული უფლებების უზრუნველყოფის მიზნით. კონვენციამ ასევე შეიძლება მოსთხოვოს სახელმწიფოებს დაიცვას პირები სხვა კერძო ინდივიდების ქმედებებისგან, რომლებიც ახდენენ ამ პირების უფლებების ეფექტიანი სარგებლობის შეზღუდვას.

რა დროს ხდება პოზიტიური ვალდებულების გამოყენება?

უნდა აღინიშნოს, რომ სირთულესთან არის დაკავშირებული იმ გარემოებების გამოვლენა, რომელთა არსებობის შემთხვევაშიც მე-8 მუხლი მოითხოვს პოზიტიურ ქმედებებს. სასამართლომ დაადგინა, რომ „პატივისცემის“ ცნება არ წარმოადგენს ნათლად განსაზღვრულს და, იმის გათვალისწინებით, რომ მაღალ ხელშემკვრელ სახელმწიფოებში პირობები და გარემოებები სხვადასხვაგვარია, ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უზრუნველყოფისათვის არსებული მოთხოვნა საგრძნობლად განსხვავდება ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში. ამიტომაც აღიარებულია, რომ შეფასების ფართო ზღვარი სახელმწიფოებს უფლებამოსილებას ანიჭებს, რათა თავად გადაწყვიტონ, თუ რა სახის „პატივისცემა“ მოითხოვება კონკრეტული განაცხადის გარემოებებისას. სასამართლოს თანახმად, სახელმწიფომ, იმის განსაზღვრისას, არსებობს თუ არა პოზიტიური ვალდებულება, ყურადღება უნდა მიაქციოს იმ საკითხს, დადგენილი იქნა თუ არა სამართლიანი ბალანსი საზოგადოების ზოგად ინტერესებსა და ინდივიდის ინტერესებს შორის. დაცული უფლების შინაარსის განსაზღვრისას, სასამართლომ დაადგინა, რომ მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტში აღნიშნული მიზნები შეიძლება რელევანტური იყოს და ტესტებიც განსხვავებულია მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, სადაც აუცილებელია ბალანსის დადგენა უკვე დაფუძნებულ უფლებასა და თანაფარდობის ინტერესებს შორის, რომლის დაცვასაც მიზნად ისახავს სახელმწიფო. ხშირ შემთხვევაში განსხვავება პოზიტიური ვალდებულებების განხორციელებისა და მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის ჭრილში საქმის ნორმალური გზით განხილვას შორის ნათელი გახდება საქმესთან დაკავშირებით სასამართლოს მიერ წარმოდგენილი არგუმენტაციით და არა დასკვნით.³ პრაქტიკული თვალსაზრისით, ზოგადად საზოგადოების ინტერესები გადაწონის ბალანსის მხრივ ინდივიდუალურ ინტერესებს და ინდივიდუალურ პირს გარკვეული ტვირთს აკისრებს, რათა მან დაამტკიცოს, რომ მისი ინტერესი ნათლად აღემატება საზოგადოებრივ ინტერესებს. ასე მაგალითად, პრეცედენტული სამართალი მიუთითებს, რომ, როდესაც საქმე გვაქვს მნიშვნელოვან ინდივიდუალურ უფლებასთან და განმცხადებელი აწყდება დიდ არახელსაყრელ მდგომარეობას, პოზიტიური ვალდებულება შესაძლოა წამოიჭრას. მეორეს მხრივ, როდესაც ეს არახელსაყრელი მდგომარეობა არცთუ ისე დიდია ან მნიშვნელოვანი სახელმწიფო ინტერესთან გვაქვს საქმე, მაშინ ხსენებული ნაკლებად მოსალოდნელია.

მაგალითად, საქმეში Marckx v. Belgium სასამართლომ დაადგინა, რომ დაუქორწინებელ დედასა და მის შვილს შორის არსებული ოჯახური ცხოვრების პატივისცემა სახელმწიფოს პოზიტიურ ვალდებულებას აკისრებდა, რაც ბავშვის დაბადების მომენტიდან მისი ოჯახში ინტეგრაციის უზრუნველყოფისათვის ზომების მიღებას გულისხმობდა.⁴ ამ საქმეში არახელსაყრელი მდგომარეობა, რომელსაც განიცდიდნენ გაუთხოვარი დედა და მისი ქალიშვილი, უფრო დიდი იყო, ვიდრე სახელმწიფოს ინტერესი, რაც მისი მხრიდან ქორწინებაზე დაფუძნებული ოჯახის დაცვაში მდგომარეობდა. დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ შეფასების ზღვარი, რომლითაც სახელმწიფო სარგებლობს, იყო ვიწრო იმ ფაქტის გამო, რომ მაღალ ხელშემკვრელ სახელმწიფოებში არსებული სამართლებრივი და სოციალური პირობები ასახავდა დაუქორწინებელი დედებისა და მათი შვილების უთანასწორო მოპყრობის აღმოფხვრისკენ ზოგად მიმართულებას. ხსენებულზე ასახვა ჰპოვა ქორწინებისგარეშე დაბადებული ბავშვების სამართლებრივი სტატუსის შესახებ ევროპული კონვენციის მიღებამ.⁵ ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის პოზიტიური ვალდებულებისათვის აუცილებელი აღმოჩნდა ბავშვის მის ოჯახში ინტეგრაციის უზრუნველყოფის მიზნით ზომების მიღება.

თუმცაღა, სასამართლომ გამოიტანა განსხვავებული გადაწყვეტილება საქმეში X, Y & Z v. the United Kingdom. პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლომ დაადგინა, რომ კონვენციის მაღალ ხელშემკვრელ სახელმწიფოებში ამ სფეროში საერთო მიდგომის არარსებობა გულისხმობდა, რომ სახელმწიფო შესაბამისი მხარეების - დონორის მიერ ხელოვნური განაყოფიერების გზით (AID) დაბადებული ბავშვი და მისი ტრანსსექსუალი მამა - ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის გამოვლინებისას აღჭურვილი იყო შეფასების ფართო ზღვრით. შედეგად, ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის პოზიტიური ვალდებულების შინაარსი განსხვავდებოდა Marckx-ის საქმეში არსებულისგან და მე-8 მუხლის დასაკმაყოფილებლად მისი შესრულების მიზნით ნაკლებ ქმედებას საჭიროებდა. უფრო კონკრეტულად, სასამართლომ უარყო, რომ მათი ოჯახური ცხოვრების პატივისცემა სახელმწიფოსაგან ბავშვის დაბადების მოწმობაში ტრანსსექსუალის, როგორც ბავშვის მამის, გვარის დაფიქსირებას მოითხოვდა.⁶ თუმცაღა, დადგინდა, რომ AID-ით დაბადებული ბავშვის მამობის ცნობა ეწინააღმდეგებოდა საზოგადოების ინტერესებს და არც აუცილებელი იყო ბავშვის კეთილდღეობისათვის.

____________________

1. Kroon v. the Netherlands, 1994 წლის 27 ოქტომბრის განაჩენი, 31-ე პუნქტი.

2. X & Y v. the Netherlands, 1985 წლის 26 მარტის განაჩენი.

3. მაგალითისთვის იხ. Gaskin v. the United Kingdom, 1989 წლის 7 ივლისის განაჩენი, 42-ე პუნქტი.

4. Marckx v. Belgium, 1979 წლის 13 ივნისის განაჩენი.

5. ევროპული ხელშეკრულებების სერია (ETS) № 85.

6. X, Y & Z-ის საქმეზე 1985 წლის 26 მარტს გამოტანილი განაჩენი.

ერთხელ დაადგენს რა, რომ დავა ეხება პირად ან ოჯახურ ცხოვრებას, საცხოვრებელს ან მიმოწერას, სასამართლო საჩივარს არსებითად განიხილავს მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის ჭრილში. მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად:

„დაუშვებელია საჯარო ხელისუფლების ჩარევა ამ უფლების განხორციელებაში, გარდა ისეთი ჩარევისა, რაც დაშვებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობის ინტერესებისათვის ან უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, ჯანმრთელობის ან ზნეობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად“,.

რა წარმოადგენს შეზღუდვას?

ერთხელ დადგინდება რა, რომ დავა ეხება მე-8 მუხლს, ტესტის შემდგომ საფეხურს წარმოადგენს იმის განსაზღვრა, გასაჩივრებული ღონისძიება ზღუდავს თუ არა ამ უფლებას. ასე მაგალითად:

- მშობლებისთვის შვილების ჩამორთმევა და სახელმწიფო მზრუნველობის ქვეშ მათი დაქვემდებარება;¹

- პატიმართა მიმოწერის შეჩერება;²

- პირის სახლის ჩხრეკა;³

- პოლიციის გასაიდუმლოებელ დოკუმენტებთან დაკავშირებული ინფორმაციის შეგროვება და შენახვა.⁴

რა უნდა დაამტკიცოს განმცხადებელმა?

შეზღუდვის ფაქტის მტკიცების ტვირთი ეკისრება განმცხადებელს. ასე მაგალითად, საქმეში Campbell v. the United Kingdom⁵ მთავრობამ განაცხადა, რომ პატიმრის საჩივარი, რომელშიც განმცხადებელი მიმოწერის პატივისცემის უფლების შეზღუდვას ასაჩივრებდა, დაუსაბუთებელი იყო, ვინაიდან მან ვერ დაამტკიცა, რომ რომელიმე კონკრეტული წერილი გახსნილი იყო. თუმცაღა, სასამართლომ დაადგინა, რომ ამ საქმეში ადგილი ჰქონდა შეზღუდვას კონვენციის მიზნებისათვის, ვინაიდან არსებული ციხის რეჟიმი იძლეოდა წერილების გახნისა და წაკითხვის საშუალებას, პირობა, რომელზეც სპეციალურად იქნა გამახვილებული განმცხადებლისა და მისი ადვოკატის ყურადღება. ასეთ გარემოებებში განმცხადებელს შეეძლო თავი გამოეცხადებინა მე-8 მუხლის ჭრილში მისი მიმოწერის პატივისცემის უფლების შეზღუდვის მსხვერპლად. ამრიგად, როდესაც განმცხადებელი ვერ ახერხებს მატერიალური ზიანის ნათლად დადგენას, რაც თავისთავად წარმოადგენს ჩარევას, საკმარისი იქნება, თუ განმცხადებელი მოახდენს იმის შესაძლებლობის დემონსტირებას, რომ უფლებაში ჩარევას ჰქონდა ადგილი.

კანონმდებლობის არსებობა არის თუ არა საკმარისი?

საქმეში Dudgeon v. the United Kingdom⁶ განმცხადებელი ასაჩივრებდა, რომ კანონმდებლობა, რომელიც ახდენდა ჰომოსექსუალური ურთიერთობის კრიმინალიზაციას, არამართლზომიერად ზღუდავდა მისი პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლებას მე-8 მუხლის ჭრილში. ვინაიდან სრულწლოვანი მამაკაცების წინააღმდეგ გამოძიების აღძრას კანონმდებლობის თანახმად არ ჰქონდა ადგილი გარკვეული დროის განმავლობაში და სამართალდარღვევასთან დაკავშირებით განმცხადებლისთვის მსჯავრი არ დაუდიათ ან მის წინააღმდეგ სისხლის სამართლებრივი დევნა არ უწარმოებიათ, მთავრობა ამტკიცებდა, რომ განმცხადებლის პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლება შეზღუდულ იქნა კანონმდებლობის არსებობის გამო. თუმცაღა, სასამართლომ დაადგინა, რომ იმის საშიშროება, რომ ასეთ ქმედებას შეიძლება ადგილი ჰქონოდა, არც ილუზიური იყო და არც თეორიული და ამიტომაც განმცხადებლის პირადი გარემოებების გათვალისწინებით ამ კანონმდებლობის არსებობა პირდაპირ ეხებოდა მის პირად ცხოვრებას.

საიდუმლო თვალთვალის შესახებ კანონმდებლობის არსებობა როდის შეიძლება აღმოჩნდეს საკმარისად პირად ცხოვრებაში ჩასარევად?

ხელისუფლების ორგანოების განზრახვის თანახმად, საიდუმლო თვალთვალის მრავალი სუბიექტი არ არის გათვითცნობიერებული ჩარევასთან დაკავშირებით. ზოგიერთი შეიძლება დაეჭვდეს ამის შესახებ, მაგრამ არ გააჩნდეს საკმარისი მტკიცებულება. განმცხადებლის სირთულეს დაამტკიცოს, რომ მისი კომუნიკაციები შემოწმებულ იქნა, შეიძლება მიჰყავდეს იგი საჩივრამდე, რომ კანონმდებლობის არსებობა ზღუდავს მის პირად ცხოვრებასა და მიმოწერას მე-8 მუხლის ჭრილში. ეს საჩივარი წარმატებას მიაღწევს მხოლოდ გარკვეულ გარემოებებში.

- საქმეში Klass v. Germany⁷ სასამართლომ დაადგინა, რომ ინდივიდს შეუძლია გაასაჩივროს, რომ იგი აღმოჩნდა საიდუმლო ღონისძიებების არსებობით ან საიდუმლო ღონისძიებების დამშვები კანონმდებლობით გამოწვეული დარღვევის მსხვერპლი, იმის მტკიცების გარეშე, რომ ასეთი ღონისძიებები ფაქტობრივად მის მიმართ იქნა გამოყენებული. თუმცაღა, სასამართლომ ნათლად აღნიშნა, რომ ხსენებულს ადგილი ექნება მხოლოდ გარკვეული პირობების თანახმად. შესაბამისი პირობები თითოეულ კონკრეტულ საქმეში უნდა განისაზღვროს კონვენციით განმტკიცებული უფლების თანახმად, რომელიც სავარაუდოდ დარღვეულ იქნა, გამიზნული ღონისძიებების საიდუმლო ხასიათითა და განმცხადებელსა და ხსენებულ ღონისძიებებს შორის არსებული კავშირით.

- საქმეში Malone v. the United Kingdom⁸ სასამართლოს წინაშე იყო დავა იმასთან დაკავშირებით, განხორციელდა თუ არა განმცხადებლის სატელეფონო საუბრების მოსმენა ელექტრონული ხელსაწყოს დახმარებით. მთავრობამ არ უარყო, რომ ერთი სატელეფონო საუბარი შემოწმებულ იქნა პოლიციის მიერ, მაგრამ უარი განაცხადა ზედმიწევნით გაემჟღავნებინა, მოსმენის განხორციელების შემთხვევაში, თუ რა მოცულობით იქნა განხორციელებული მისი სატელეფონო ზარებისა და ფოსტის სხვაგვარი შემოწმება. თუმცაღა, სასამართლომ აღნიშნა, რომ

„როგორც მოპარული ნივთების მიღებაში ეჭვმიტანილი, იგი იყო იმ პირთა კატეგორიის წარმომადგენელი, რომელთა წინააღმდეგაც საფოსტო და სატელეფონო შემოწმების მიზნით ღონისძიებები ხორციელდებოდა“.⁹

შედეგად სასამართლომ დაადგინა, რომ იმ კანონებისა და პრაქტიკის არსებობა, რომლებიც ნებას რთავს და აფუძნებს კომუნიკაციების საიდუმლო თვალთვალის განხორციელების სისტემას, წარმოადგენდა მე-8 მუხლის ჭრილში განმცხადებლის უფლებების შეზღუდვას, „გარდა მის წინააღმდეგ ფაქტობრივად განხორციელებული ნებისმიერი ღონისძიებისა“.

____________________

1. Olsson v. Sweden, 1988 წლის 24 მარტის განაჩენი.

2. Campbell & Fell v. the United Kingdom, 1984 წლის 28 ივნისის განაჩენი.

3. Chappell v. the United Kingdom, 1989 წლის 30 მარტის განაჩენი.

4. Leander v. Sweden, 1987 წლის 26 მარტის განაჩენი.

5. Campbell v. the United Kingdom, 1992 წლის 25 მარტის განაჩენი.

6. Dudgeon v. the United Kingdom, 1981 წლის 22 ოქტომბრის განაჩენი.

7. Klass v. Germany, 1978 წლის 6 სექტემბრის განაჩენი, 34-ე პუნქტი.

8. Malone v. the United Kingdom, 1984 წლის 2 აგვისტოს განაჩენი.

9. Malone v. the United Kingdom, 1984 წლის 2 აგვისტოს განაჩენი, 64-ე პუნქტი.

2.2.1. განხორციელდა თუ არა კანონის შესაბამისად?

2.2.2. ემსახურება თუ არა კანონიერ მიზანს?

2.2.3. აუცილებელია თუ არა დემოკრატიულ საზოგადოებაში?

იმისათვის, რომ ქმედება ჩაითვალოს კონვენციასთან შესაბამისად, მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტით დაცული უფლებების შეზღუდვა უნდა აკმაყოფილებდეს მე-2 პუნქტში ჩამოყალიბებულ კრიტერიუმს. კერძოდ კი, შეზღუდვა განხორციელებული უნდა იყოს კანონის შესაბამისად, ემსახურებოდეს მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილ ერთ-ერთ კანონიერ მიზანს და აუცილებელი იყოს დემოკრატიულ საზოგადოებაში ან პროპორციული დასახულ მიზანთან.

2.2.1. შეზღუდვა განხორციელდა თუ არა კანონის შესაბამისად?

ღონისძიება, რომელიც წარმოადგენს მე-8 მუხლის შეზღუდვას, მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება შესაბამისი ამ დებულებასთან, როდესაც განხორციელებულია კანონის შესაბამისად. იმ შემთხვევაში, თუ გასაჩივრებული ღონისძიება არ აკმაყოფილებს კანონიერების ხსენებულ მოთხოვნას, მაშინ იგი გამოიწვევს მე-8 მუხლის დარღვევასა და საქმის იქვე დასრულებას. კანონმდებლობის გარკვეული სფეროები განსაკუთრებით უსუსური ჩანს ამ საკითხთან მიმართებაში, საიდუმლო თვალთვალის, ბავშვის დაცვისა და პატიმართა მიმოწერის შემოწმების შესახებ კანონმდებლობის ჩათვლით.

რა არის ტერმინის - „კანონის შესაბამისად“ - მნიშვნელობა?

იმისათვის, რომ ჩაითვალოს ,,კანონის შესაბამისად“, გასაჩივრებულ შეზღუდვას უნდა გააჩნდეს სამართლებრივი საფუძველი და შესაბამისი კანონი უნდა იყოს საკმარისად ზუსტი და შეიცავდეს საჯარო ხელისუფლების მხრიდან თვითნებობისაგან დაცვის მექანიზმს.

შეზღუდვას უნდა გააჩნდეს სამართლებრივი საფუძველი

ღონისძიებები პრობლემატური იქნება იმ შემთხვევაში, როდესაც ისინი არ არის ნებადართული კანონის მიერ და სანაცვლოდ რეგულირდება ადმინისტრაციული პრაქტიკით, ან სხვა არასავალდებულო ხასიათის სახელმძღვანელო პრინციპით. ადმინისტრაციული პრაქტიკა, თუმცა კარგად დამკვიდრებული, მაინც არ უზრუნველყოფს „კანონით“ მოთხოვნილ გარანტიას.

- საქმეში Malone v. the United Kingdom¹ სასამართლომ განიხილა საკითხი, სატელეფონო საუბრების შემოწმების უფლებამოსილებას გააჩნდა თუ არა კანონიერი საფუძველი. იმ დროისათვის სატელეფონო მოსმენებს არეგულირებდა ადმინისტრაციული პრაქტიკა, რომლის დეტალები არ იყო გამოქვეყნებული, და არ არსებობდა კონკრეტული კანონით გათვალისწინებული უფლებამოსილება. სასამართლომ აღნიშნა, რომ არ არსებობდა საკმარისი სიზუსტე გამოყენების სფეროსთან ან მოქმედების ხასიათთან დაკავშირებით, რომელშიც ხელისუფლების ორგანოების დისკრეცია საიდუმლოდ მოუსმინონ სატელეფონო საუბრებს იყო განხორციელებული: გამომდინარე იქიდან, რომ ეს იყო ადმინისტრაციული პრაქტიკა, შესაძლებელი იყო მისი შეცვლა ნებისმიერ დროს და წარმოადგენდა მე-8 მუხლის დარღვევას.

- შედარებით ახალ საქმეში Khan v. the United Kingdo,² სასამართლომ დაადგინა, რომ გაერთიანებული სამეფოს ხელისუფლების ორგანოების მხრიდან ფარული მოსასმენი ხელსაწყოს გამოყენება არ იყო განხორციელებული კანონის შესაბამისად მე-8 მუხლის მნიშვნელობით, ვინაიდან არ არსებობდა საკანონმდებლო სისტემა, რომელიც ამგვარი ხელსაწყოების გამოყენებას დაარეგულირებდა, რაც რეგულირდებოდა გაერთიანებული სამეფოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს (Home Office) სახელმძღვანელო პრინციპებით, რომლებიც არც სამართლებრივად სავალდებულო ხასიათს ატარებდა და არც საზოგადოების მხრიდან პირდაპირ ხელმისაწვდომი იყო.

განჭვრეტადობის მოთხოვნა

მე-8 მუხლის კანონიერების მოთხოვნის დაკმაყოფილების მიზნით, შესაბამისი კანონის ხარისხი იმგვარი უნდა იყოს, რომ ხელმისაწვდომს წარმოადგენდეს შესაბამისი პირებისათვის, და ფორმულირებული იყოს საკმარისი სიზუსტით, რაც მათ მისცემს შესაძლებლობას - საჭიროებისამებრ, შესაბამისი დახმარებით - განჭვრიტონ, შექმნილი გარემოებებისათვის გონივრულ ფარგლებში, ის შედეგები, რომლებიც ასეთ მოქმედებას შეიძლება მოჰყვეს.³ ხსენებული ცნობილია როგორც განჭვრეტადობის მოთხოვნა და გულისხმობს შემდეგს: ის კანონი, რომელიც ანიჭებს დისკრეციას თავის მხრივ არ მოდის შეუსაბამობაში მე-8 მუხლთან მანამ, სანამ დისკრეციის სფერო და მისი განხორციელების ხასიათი მითითებულია საკმარისი სიზუსტით, თვითნებური ჩარევის საწინააღმდეგოდ ინდივიდისთვის ადეკვატური დაცვის მიცემის მიზნით.⁴ დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ ადმინისტრაციული ორგანოების მხრიდან დისკრეციის განხორციელებამ შესაძლოა დააკმაყოფილოს მე-8 მუხლის მოთხოვნები, სადაც ის ექვემდებარება სასამართლო კონტროლს.

აშკარაა, რომ კანონის ზოგიერთი სფერო მოითხოვს სხვებთან შედარებით უფრო დიდ დისკრეციას, რომლითაც საჯარო ხელისუფლების ორგანოები უნდა იქნენ აღჭურვილი და ამ კანონების შესაბამისობა მე-8 მუხლთან განხილულია ევროპული სასამართლოს მიერ.

ბავშვის დამცავი კანონი

საქმეში Olsson v. Sweden⁵ განმცხადებლები ამტკიცებდნენ, რომ შესაბამისი კანონმდებლობა არ ადგენდა საზღვრებს იმ დისკრეციასთან მიმართებაში, რომლითაც აღჭურვილი იყო ბავშვებზე მზრუნველობის სფეროში მოღვაწე ხელისუფლების სოციალური ორგანოები, და კანონმდებლობა ამავე დროს ისეთი ბუნდოვანი იყო, რომ შეუძლებელი ხდებოდა მისი შედეგების განჭვრეტა. მართალია, სასამართლომ დაადასტურა, რომ შვედეთის კანონი ჩამოყალიბებული იყო ზოგადი ტერმინებით, სასამართლომ მაინც დაადგინა, რომ კანონი აკმაყოფილებდა მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის სამართლებრივ მოთხოვნებს. კონკრეტულად კი, სასამართლომ დაადგინა, რომ გარემოებები, რომელთა არსებობის შემთხვევაშიც შესაძლოა აუცილებელი გახდეს ბავშვზე საზოგადოებრივი მზრუნველობის დაწესება და გარემოებები, როდესაც ასეთი გადაწყვეტილება არ უნდა იქნეს განხორციელებული იმდენად მრავალფეროვანია, რომ თითქმის შეუძლებელს ხდის ყველა შესაძლო შემთხვევის მომცველი კანონმდებლობის ფორმულიერებას. დამატებით, ხელისუფლების ორგანოების უფლების შეზღუდვა იმოქმედონ იმ შემთხვევებში, როდესაც ბავშვისათვის რეალური ზიანი უკვე სახეზეა, შეიძლება შეუსაბამოდ შეამციროს დაცვის ეფექტიანობა, რომელიც ბავშვს ესაჭიროება. კანონმდებლობის თანახმად განხორციელებულ დისკრეციასთან დაკავშირებით, სასამართლომ ხაზგასმით მიუთითა, რომ უკანონო ჩარევის წინააღმდეგ კანონმდებლობა უზრუნველყოფს გარანტიების არსებობას იმ მოცულობით, რომ კანონით მინიჭებული თითქმის ყველა უფლებამოსილება ან მინიჭებული იყოს, ან ექვემდებარებოდეს გადახედვას ადმინისტრაციული სასამართლოების მიერ სხვადასხვა საფეხურებზე.

საიდუმლო თვალთვალი

„საიდუმლო თვალთვალის შესახებ,, კანონი, ნათელი მიზეზების გამო, განჭვრეტადობის მოთხოვნასთან მიმართებაში პრობლემატურად იქნა გამოვლენილი. შედეგად, წამოიჭრა საკითხი, თუ როგორ ხდება ამ მოთხოვნის გამოყენება ამ სფეროში.“

საქმეში Malone v. the United Kingdom სასამართლომ დაადასტურა, რომ კონვენციის მოთხოვნები, რომლებიც დაკავშირებულია განჭვრეტადობასთან,

„შეუძლებელია იყოს ზუსტად ისეთივე, კომუნიკაციების შემოწმების განსაკუთრებულ კონტექსში, რომელიც განხორციელდა საპოლიციო გამოძიების მიზნით, ვინაიდან უფლებაში ჩარევის პოტენციური მსხვერპლნი იმყოფებიან იმ ადგილას, სადაც შესაბამისი კანონის მიზანს წარმოადგენს შეზღუდვების დაწესება ინდივიდების ქმედებებზე, კონკრეტულად კი, განჭვრეტადობის მოთხოვნა წარმოუდგენელია ნიშნავდეს, რომ ინდივიდს შესაძლებლობა მიეცეს განჭვრიტოს ხელისუფლების მხრიდან მისი კომუნიკაციების სავარაუდო შემოწმება, რათა მან იმოქმედოს შესაბამისა“.

ზემოხსენებული საქმის მსგავსად, საქმეში Leander v. Sweden⁶ სასამართლომ დაადგინა, რომ ინდივიდმა ვერ შეძლო განეჭვრიტა, თუ, კერძოდ, რა სახის შემოწმებას განახორციელებდა პოლიციის კონკრეტული სამსახური. თუმცაღა, სასამართლომ აღნიშნა, რომ მოქალაქეებისათვის ზოგადად ხელმისაწვდომ სისტემაში,

„კანონი საკმარისად ზუსტად უნდა აყალიბებდეს ტერმინებს, რომლითაც ... ახდენს ადეკვატურ მითითებას იმ გარემოებებსა და პირობებზე, როდესაც სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოები უფლებამოსილები არიან მიმართონ პირადი ცხოვრებისა და მიმოწერის პატივისცემის უფლებაში საიდუმლო და პოტენციურად სახიფათო შეზღუდვა“.

სატელეფონო მოსმენა

საფრანგეთის წინააღმდეგ არსებულ ორ საქმეში - Kruslin-ის საქმე⁷ და Huvig-is saqme⁸ - სასამართლო შეუდგა იმ საკითხის განხილვას, საფრანგეთის კანონი, რომელიც ახდენდა პოლიციის მხრიდან სატელეფონო მოსმენების დარეგულირებას, შესაბამისობაში მოდიოდა თუ არა მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის განჭვრეტადობის მოთხოვნასთან. სასამართლომ დაადგინა, რომ

„სატელეფონო საუბრების მოსმენა, ისევე როგორც სატელეფონო საუბრების სხვაგვარი მიყურადება, პირადი ცხოვრებისა და მიმოწერის უფლების განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი შეზღუდვაა და ამიტომ უნდა ემყარებოდეს „კანონ“,, რომელიც განსაკუთრებით ზუსტია. მნიშვნელოვანია ზუსტი, დეტალური წესების არსებობა ამ საკითხზე, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ ტექნოლოგია, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნეს, განუწყვეტლივ ვითარდებ“.

ამასთან დაკავშირებით, სასამართლომ ჩათვლა, რომ საფრანგეთის კანონმა (დაწერილმა და დაუწერელმა) არ

„მიუთითა გონივრული სიზუსტით საჯარო ხელისუფლებისათვის მინიჭებული შესაბამისი დისკრეციის განხორციელების სფერო და ხასიათი. ხსენებული ჯერ კიდევ მართალი იყო იმ დროისათვის, ასე რომ ბ-ნმა კრუსინმა ვერ ისარგებლა დაცვის იმ მინიმალური ხარისხით, რომლითაც კანონის უზენაესობის პრინციპის თანახმად მოქალაქეები დემოკრატიულ საზოგადოებაში სარგებლობენ“.

საქმეში Rotaru v. Romania⁹ განმცხადებელი ჩიოდა, რომ რუმინეთის დაზვერვის სამსახურმა (RIS) შეინახა და გამოიყენა დოსიე, რომელიც შეიცავდა მასთან დაკავშირებულ პირად ინფორმაციას, რომელთაგან გარკვეული ნაწილი მისი განცხადებით იყო არასწორი და შეურაცხმყოფელი. ძირითადი საკითხი იმაში მდგომარეობდა, რომ კანონი, რომელიც იძლეოდა ამგვარი ჩარევის შესაძლებლობას, იყო თუ არა ხელმისაწვდომი განმცხადებლისათვის და განჭვრეტადი მის შედეგებთან მიმართებაში. სასამართლომ თავდაპირველად აღნიშნა, რომ თვითნებობის რისკი განსაკუთრებით დიდია მაშინ, როდესაც აღმასრულებელი ხელისუფლების უფლებამოსილების განხორციელება ხდება საიდუმლოდ. შემდგომში მან დაადგინა:

„იქიდან გამომდინარე, რომ კომუნიკაციების საიდუმლო თვალთვალთან დაკავშირებული ღონისძიებების პრაქტიკაში იმპლემენტაცია არ არის ღია შესაბამისი ინდივიდების ან ფართო საზოგადოების განხილვისათვის, ხსენებული წინააღმდეგობაში იქნებოდა კანონის უზენაესობის პრინციპთან იმ სამართლებრივ დისკრეციასთან მიმართებაში, რომელიც მინიჭებული აქვს აღმასრულებელ ხელისუფლებას, და გამოხატულია შეუზღუდავი უფლებამოსილებით. შესაბამისად, კანონი უნდა მიუთითებდეს ნებისმიერი ასეთი დისკრეციის სფეროზე, რომელიც ხელისუფლების კომპეტენტურ ორგანოებს აქვთ მინიჭებული და საკმარისი სიზუსტით მისი განხორციების ხასიათზე, ითვალისწინებს რა შესაბამისი ღონისძიების კანონიერ მიზანს, თვითნებური ჩარევის საწინააღმდეგოდ ინდივიდისთვის ადეკვატური დაცვის მიცემის მიზნი“.¹⁰