სტრატეგიული გეგმის უნივერსალური სტრუქტურა და ფორმატი არ არსებობს, თუმცა შეიძლება გამოვყოთ ის ძირითადი კომპონენტები, რომლებიც ყველა სერიოზული სტრატეგიული გეგმის ნაწილს უნდა წარმოადგენდეს.

ნიმუში 2 - სტრატეგიული გეგმის სტრუქტურის ნიმუში

სტრატეგიული დაგეგმვა უნივერსიტეტის საქმიანობის უკლებლივ ყველა სფეროს მოიცავს. სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესი განსხვავებულია ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში უნივერსიტეტის სპეციფიკის გათვალისწინებით, თუმცა შეიძლება გამოვყოთ რამდენიმე ძირითადი ეტაპი, რომელიც ყველა უნივერსიტეტმა უნდა გაიაროს დაგეგმვის წარმატებული პროცესის უზრუნველსაყოფად:

დაგეგმვის ციკლის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია უნივერსიტეტის გამოცდილებასა და მის მიერ გადასაწყვეტი სტრატეგიული საკითხების რაოდენობაზე. სასურველია, სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესი ორ ან სამ თვეში დასრულდეს, რათა თავიდან იქნეს აცილებული პროცესის ჩაშლის საფრთხე. დაგეგმვის პროცესის შედეგები ფართო საზოგადოებისთვის უნდა გახდეს ცნობილი.

ნებისმიერი ორგანიზაციის სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესის პირველი ეტაპი მოიცავს მისი ხედვის, მისიისა და მთავარი ღირებულებების განსაზღვრას.

მომავლის ხედვა არის უნივერსიტეტის მიერ დანახული სასურველი მომავლის სურათი, რომლის მიღწევაც მის საბოლოო მიზანს წარმოადგენს. მომავლის ხედვა ძალზე მნიშვნელოვანია, ვინაიდან ის ქმნის უნივერსიტეტის განვითარების კონტექსტს და წარმოადგენს მისი ყოველი შემდგომი ნაბიჯის საფუძველს. ამბიციური, მაგრამ ამავე დროს განხორციელებადი და საზოგადოებისათვის მისაღები უნივერსიტეტის მომავლის ხედვა უზრუნველყოფს ყველა დაინტერესებული პირის მოტივაციას, საკუთარი წვლილი შეიტანოს უნივერსიტეტის განვითარებაში.

უნივერსიტეტის მისია და მომავლის ხედვა:

უნივერსიტეტის მდგომარეობის სტრატეგიული ანალიზი

სტრატეგიული ანალიზი მოიცავს შიდა და გარე ფაქტორების, აგრეთვე შედარებით (ანუ კონკურენტების საქმიანობის) ანალიზს.

შიდა ფაქტორების ანალიზი გულისხმობს უნივერსიტეტის შიდა ორგანიზაციული ფაქტორების ანალიზს, ხოლო გარე ფაქტორები მოიცავს ეკონომიკური, სოციალური, დემოგრაფიული, პოლიტიკური, იურიდიული და საერთაშორისო ფაქტორების ანალიზს.

შიდა ფაქტორების კლასიფიკაცია შეიძლება მოხდეს ორ კატეგორიად - ძლიერ და სუსტ მხარეებად, ხოლო გარე ფაქტორების - შესაძლებლობებად და საფრთხედ. ამ სახის ანალიზს „სვოტ“ (SWOT) ანალიზი ეწოდება. „სვოტ“ ანალიზი უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს უნივერსიტეტის სტრატეგიის შემუშავებაში, ვინაიდან საშუალებას აძლევს უნივერსიტეტს, შეაფასოს საკუთარი შესაძლებლობები და რესურსები, აგრეთვე განსაზღვროს მათი ეფექტური გამოყენების გზები. ნიმუში 3 ასახავს გარემო ფაქტორების ანალიზს „სვოტ“ სქემის მიხედვით.

ნიმუში 3 - „SWOT“ ანალიზის სქემა

„SWOT“ ანალიზის პროცესში შემდეგ კითხვებს უნდა გაეცეს პასუხი:

„SWOT“ ანალიზის დროს უნივერსიტეტმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმოს მისი მომხმარებლების, ანუ სტუდენტების, საჭიროებებისა და მოთხოვნილებების შესწავლას. ამ ინფორმაციის მიღება შესაძლებელია სტუდენტების გამოკითხვითა და მათთან შეხვედრებით. სტუდენტების შეხედულებების შესწავლის დროს პასუხი უნდა გაეცეს შემდეგ ძირითად კითხვებს:

უნივერსიტეტის ფინანსური, მატერიალური და ადამიანური რესურსების მართვის სტრატეგიული დაგეგმვისათვის ხშირად გამოიყენება შედარებითი, ანუ კონკურენტების საქმიანობის, ანალიზი, რომელიც წარმოადგენს უნივერსიტეტის საქმიანობის შედარებას სხვა უმაღლეს სასწავლებლებთან. შედარებითი ანალიზის განხორციელებისათვის უნივერსი ტეტის ხელმძღვანელობა უნდა შეეცადოს ქვეყანაში არსებული მსგავსი პროფილის მქონე უნივერსიტეტების საქმიანობის სპეციფიკის, წარმატებული და წარუმატებელი მიმართულებების შესახებ ინფორმაციის მოპოვებას. ამ მიზნით უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობა უნდა შეეცადოს მჭიდრო თანამშრომლობის დამყარებას ამ უნივერსიტეტების ხელმძღვანელობასთან, პროფესორ-მასწავლებლებთან და სტუდენტებთან. შედარებითი ანალიზი უნივერსიტეტს დაეხმარება ისეთი პრიორიტეტებისა და საქმიანობის იმ ძირითადი მიმართულებების განსაზღვრაში, რომლებიც მას კონკურენტებისაგან გამოარჩევს და მიმზიდველს გახდის მომხმარებლისთვის.

„სვოტ“ და შედარებითი ანალიზის საფუძველზე უნივერსიტეტის მიერ თავისი სტრატეგიის მომზადებისას შესაძლებელია შემდეგი სქემით სარგებლობა:

1. გამოიყენეთ შესაძლებლობები, რომლებიც შეესაბამება უნივერსიტეტის საქმიანობის ძლიერ მხარეებს.

2. გამოასწორეთ სუსტი მხარეები არსებული შესაძლებლობების გამოყენების გზით.

3. ნათელი გახადეთ, თუ როგორ შეიძლება გამოიყენოს უნივერსიტეტმა თავისი ძლიერი მხარეები გარე საფრთხეების თავიდან ასაცილებლად.

4. შეიმუშავეთ თავდაცვის გეგმა, რომელიც დაეხმარება უნივერსიტეტს, თავიდან აიცილოს გარე საფრთხეეები უნივერსიტეტის საქმიანობის სუსტ მხარეებთან მიმართებაში.

უნივერსიტეტის სტრატეგიული ანალიზი უნდა განხორციელდეს ყოველწლიურად, სამოქმედო გეგმის გადასინჯვის პარალელურად. შესწავლილ უნდა იქნეს უნივერსიტეტში არსებული მდგომარეობა, აგრეთვე მისი გამომწვევი მიზეზები. უნდა შეფასდეს უნივერსიტეტში არსებულ მდგომარეობასა და სასურველ ვითარებას შორის წყვეტა, რის შემდეგაც უნდა შემუშავდეს კონკრეტული სტრატეგიული ამოცანები და გამოიყოს შესაბამისი რესურსები აღნიშნული წყვეტის აღმოფხვრის მიზნით.

დამატებითი მასალა № 1 - მოცემული ცხრილი დაგეხმარებათ თქვენი უნივერსიტეტის ძლიერი და სუსტი მხარეების გამოვლენაში, აგრეთვე საშუალებას მოგცემთ, განსაზღვროთ არსებული ან მოსალოდნელი შესაძლებლობები და საფრთხეები.

SWOT ანალიზის შედეგების ნიმუში

ძლიერი მხარეები:

სუსტი მხარეები:

შესაძლებლობები:

საფრთხეები:

სტრატეგიული მიზნების შემუშავება

სტრატეგიული მიზნები არის უნივერსიტეტის განაცხადი იმის შესახებ, თუ რის მიღწევა სურს მას მომავალი რამდენიმე წლის განმავლობაში. სტრატეგიული მიზნების შემუშავებამდე უნივერსიტეტმა თავისი საქმიანობის სტრატეგიული მიმართულებები უნდა შეარჩიოს. არჩევანი შეიძლება ეხებოდეს შემდეგ საკითხებს:

სტრატეგიული მიმართულებების განსაზღვრაში უნივერსიტეტს დახმარებას გაუწევს შემდეგი კრიტერიუმების გამოყენება:

სტრატეგიული მიმართულებების განსაზღვრის შემდეგ უნივერსიტეტს შეუძლია დაიწყოს მუშაობა სტრატეგიული მიზნების შემუშავებაზე. სტრატეგიული მიზნები უნდა იყოს რეალური და განხორციელებადი, შედეგზე ორიენტირებული და დროში განსაზღვრული, აგრეთვე ექვემდებარებოდეს მონიტორინგსა და შეფასებას. გარდა ამისა, თითოეულ სტრატეგიულ მიზანთან მიმართებაში უნდა შემუშავდეს სპეციფიკური ამოცანები. ამოცანების განსაზღვრა ხელს უწყობს სტრატეგიული მიზნების დაზუსტებასა და მათი განხორციელებისათვის აუცილებელი ქმედებების იდენტიფიცირებას. ქვემოთ მოცემულია სტრატეგიული მიზნებისა და ამოცანების ნიმუში.

სტრატეგიული მიზანი 1:

უნივერსიტეტი შესთავაზებს სტუდენტებს
მაღალი ხარისხის საგანმანათლებლო მომსახურებას.

1. უნივერსიტეტი სტუდენტებს შეუქმნის წარმატების მიღწევისათვის საჭირო ყველა პირობას როგორც უნივერსიტეტში სწავლის პერიოდში, ისე უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ.

2. უნივერსიტეტი ხელს შეუწყობს სტუდენტებს, პროფესორ-მასწავლებლებსა და კურსდამთავრებულებს, წარმატებით მოახდინონ ადაპტაცია ცვალებად საგანმანათლებლო გარემოში.

3. უნივერსიტეტი უზრუნველყოფს თავისი სამეცნიერო-კვლევითი გამოცდილების გამოყენებას სწავლის პროცესში.

4. უნივერსიტეტი საკუთარ ინტელექტუალურ მიღწევებს ხელმისაწვდომს გახდის არა მარტო თავისი სტუდენტებისა და პროფესორმასწავლებლების, არამედ ფართო საზოგადოებისთვისაც.

სტრატეგიული მიზანი 2:

უნივერსიტეტი შექმნის საერთაშორისო
დონეზე აღიარებულ სამეცნიერო-კვლევით ცენტრს.

1. უნივერსიტეტი მოიზიდავს და შეინარჩუნებს მაღალკვალიფიციურ აკადემიურ პერსონალს სხვადასხვა სამოტივაციო პროგრამების მეშვეობით.

2. უნივერსიტეტი შექმნის სამეცნიერო-კვლევითი საქმიანობისათვის აუცილებელ ინფრასტრუქტურას.

3. უნივერსიტეტი აქტიურად ითანამშრომლებს წარმატებულ სამეცნიერო-კვლევით დაწესებულებებთან ერთობლივი პროექტების შემუშავებისა და განხორციელების გზით.

4. უნივერსიტეტი ხელს შეუწყობს აკადემიური პერსონალის პროფესიულ განვითარებას.

მისიის, ხედვის, სტრატეგიული ანალიზის, სტრატეგიული მიზნებისა და ამოცანების განსაზღვრის შემდეგ უნივერსიტეტმა ერთწლიანი სამოქმედო გეგმა უნდა შეიმუშაოს. მასში მოცემული უნდა იყოს სტრატეგიული მიზნებისა და ამოცანების რეალიზებისათვის აუცილებელი ქმედებები, ამ ქმედებების განხორციელებაზე პასუხისმგებელი პირები, სამოქმედო განრიგი, აგრეთვე ანგარიშგების ფორმები. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ უნივერსიტეტმა უზრუნველყოს სამოქმედო და ფინანსური გეგმების შესაბამისობა. სამოქმედო გეგმა დეტალურად უნდა აღწერდეს მისი განხორციელებისათვის საჭირო რესურსებსა და ხარჯებს (თითოეული ქმედების მიხედვით). იმისათვის, რომ მაქსიმალურად ეფექტურად მართოს თავისი რესურსები, ერთწლიანი დეტალური გეგმის გარდა, სასურველია, უნივერსიტეტს ჰქონდეს სტრატეგიული მიზნების შესაბამისი სამწლიანი ფინანსური გეგმის მონახაზი. ეს უზრუნველყოფს უნივერსიტეტის თანმიმდევრულ საქმიანობას სტრატეგიული მიზნების განხორციელების პროცესში.

სამოქმედო გეგმა უნდა შეიცავდეს შემდეგ ინფორმაციას:

1. სტრატეგიული მიზნების შესრულებისათვის აუცილებელი ღონისძიებები და მათი განხორციელების თანმიმდევრობა;

2. სამოქმედო გეგმის განხორციელებაზე პასუხისმგებელი პირები, მათი ფუნქციები და უფლება-მოვალეობები;

3. უნივერსიტეტის თითოეული სტრატეგიული მიმართულების რეალიზებისათვის აუცილებელი ადამიანური, მატერიალური და ფინანსური რესურსები;

4. სამოქმედო გეგმით განსაზღვრული ღონისძიებების განხორციელების ვადები;

5. სამოქმედო გეგმის მონიტორინგისა და შეფასების წესი, სტრატეგიული მიზნებისა და ამოცანების განხორციელების ინდიკატორები. სტრატეგიული გეგმის სამოქმედო ნაწილის ქმედითი ხასიათის უზრუნველყოფის მიზნით აუცილებელია შესასრულებელი სამუშაოებისა და ღონისძიებების დეტალურად განსაზღვრა თითოეული სტრატეგიული მიზნის ამოცანების მიხედვით. მაგალითად:

სტრატეგიული მიზანი 1:

უნივერსიტეტი შესთავაზებს სტუდენტებს
მაღალი ხარისხის საგანმანათლებლო მომსახურებას.

1. უნივერსიტეტი სტუდენტებს შეუქმნის წარმატების მიღწევისათვის საჭირო ყველა პირობას როგორც უნივერსიტეტში სწავლის პერიოდში, ისე მისი დამთავრების შემდეგ.

2. უნივერსიტეტი ხელს შეუწყობს სტუდენტებს, პროფესორ-მასწავლებლებსა და კურსდამთავრებულებს, წარმატებით მოახდინონ ადაპტაცია ცვალებად საგანმანათლებლო გარემოში.

3. უნივერსიტეტი უზრუნველყოფს თავისი სამეცნიერო-კვლევითი გამოცდილების გამოყენებას სწავლის პროცესში.

4. უნივერსიტეტი საკუთარ ინტელექტუალურ მიღწევებს ხელმისაწვდომს გახდის არა მარტო სტუდენტებისა და პროფესორ-მასწავლებლების, არამედ ფართო საზოგადოებისთვისაც.

სამოქმედო გეგმის შემდეგ უნივერსიტეტმა უნდა შეიმუშაოს მონიტორინგისა და შეფასების სისტემა, რომელიც დაფუძნებული იქნება მკაფიოდ განსაზღვრულ მაჩვენებლებზე (ინდიკატორებზე). ინდიკატორები შეიძლება იყოს როგორც რაოდენობრივი, ისე თვისებრივი. მათი მეშვეობით მოწმდება უნივერსიტეტის მიერ დაგეგმილი მიზნების მიღწევის ხარისხი. მაგალითად:

სტრატეგიული მიზანი 1:

უნივერსიტეტი შესთავაზებს სტუდენტებს
მაღალი ხარისხის განათლებას.

შეფასების ინდიკატორები:

თუ უნივერსიტეტის საქმიანობის მონიტორინგისა და შეფასების შედეგად გაირკვა, რომ დაგეგმილი ღონისძიებების გავლენა არადამაკმაყოფილებელია, სტრატეგიული გეგმა უნდა შესწორდეს. გეგმის ცვლილებაზე მსჯელობისას უნივერსიტეტმა შემდეგ კითხვებს უნდა გასცეს პასუხი:

I. ზოგადი ნაწილი

1. ვინ უნდა იყოს ჩართული სტრატეგიული გეგმის შემუშავების პროცესში?

2. ვინ უხელმძღვანელებს სამუშაო შეხვედრებს სტრატეგიული გეგმის შემუშავების პროცესში?

3. როდის და რა მეთოდებით უნდა იქნეს უზრუნველყოფილი დაინტერესებული პირების ჩართულობა სტრატეგიული გეგმის შემუშავების პროცესში?

4. სად და რა სიხშირით ჩატარდება სამუშაო შეხვედრები?

5. არსებობს თუ არა სტრატეგიული გეგმის შემუშავების განრიგი?

6. რა სახის ინფორმაციის მოძიება უნდა მოხდეს სამუშაო ჯგუფის შეხვედრების დაწყებამდე?

7. რა მასშტაბით იქმნება სტრატეგიული გეგმა (უნივერსიტეტის, ფაკულტეტების ან სხვა სტრუქტურული ერთეულების დონეზე და ა. შ.)?

8. რა ვადით ხდება სტრატეგიული გეგმის შემუშავება?

9. რა პროცედურების გამოყენებით მოხდება სტრატეგიული გეგმის სამუშაო ვარიანტის გაცნობა უნივერსიტეტის საზოგადოებისათვის?

10. ვინ გაუწევს მონიტორინგს სამუშაო ჯგუფის მუშაობას და რა მეთოდებით?

II. უნივერსიტეტის ხედვის/მისიის შემუშავება

1. როგორ წარმოგიდგენიათ თქვენი უნივერსიტეტის იდეალური მდგომარეობა?

2. ვინ არის უნივერსიტეტის მთავარი მომხმარებელი?

3. აღწერეთ უნივერსიტეტის შიდა კულტურა.

4. რა მიზნებს ემსახურება თქვენი უნივერსიტეტი?

III. სტრატეგიული ანალიზი

გარე ფაქტორების ანალიზი - გამოიყენეთ SWOT ანალიზი თითოეულ გარე ფაქტორთან მიმართებაში.

შესაძლებლობები

ორგანიზაციული მზადყოფნის შემოწმება არის უნივერსიტეტის ხელმძღვანელებისა და მმართველი ორგანოების შესაძლებლობებისა და ნების განსაზღვრის მეთოდი, შექმნან მონიტორინგისა და შეფასების სისტემა. მისი მიზანია უნივერსიტეტის ორგანიზაციული შესაძლებლობებისა და მის წინაშე მდგარი დაბრკოლებების შესწავლა, თანამშრომლებს შორის ფუნქციებისა და პასუხისმგებლობის განაწილება.

ორგანიზაციული შესაძლებლობები - მთავარი კომპონენტი, რომელიც საფუძვლად უდევს უნივერსიტეტის მზადყოფნას, შექმნას მონიტორინგისა და შეფასების ეფექტური სისტემა, უკავშირდება უნივერსიტეტის გამოცდილებასა და მის ხელთ არსებულ რესურსებს. ამ ეტაპზე პასუხი უნდა გაეცეს შემდეგ კითხვებს:

დაბრკოლებები - ისევე, როგორც ნებისმიერი სხვა სახის ორგანიზაციული ხასიათის ცვლილების პროცესში, აქაც მნიშვნელოვანია იმ დაბრკოლებების იდენტიფიცირება, რომლებმაც შესაძლოა ხელი შეუშალონ მონიტორინგისა და შეფასების სისტემის დანერგვას. ამ ეტაპზე პასუხი უნდა გაეცეს შემდეგ შეკითხვებს:

- ფინანსური რესურსების ნაკლებობა;

- ხელმძღვანელი პირებისა და ორგანოების ნების არარსებობა;

- სისტემის მხარდამჭერთა არარსებობა;

- უნივერსიტეტის შედეგზე ორიენტირებული სტრატეგიის არარსებობა;

- სათანადო გამოცდილების არარსებობა.

ფუნქციები და პასუხისმგებლობა - შემდეგი ნაბიჯია უნივერსიტეტის ფარგლებში ინფორმაციის შეგროვებაზე, დამუშავებასა და შენახვაზე პასუხისმგებელი პირებისა და ორგანიზაციული ერთეულების, მათი ფუნქციებისა და პასუხისმგებლობის განსაზღვრა.

იმის დაკონკრეტება, კერძოდ რა უნდა შემოწმდეს, დასახულ მიზნებში მიღწეული პროგრესის განსაზღვრის საუკეთესო საშუალებაა და უზრუნველყოფს კონკრეტული მიმართულებით ძალისხმევის კონცენტრირების სათანადო მოტივაციას. ინდიკატორი არის სპეციალური საზომი, რომელიც მიუთითებს წინსვლაზე ან წარუმატებლობაზე კონკრეტული მიზნის თუ ამოცანის განხორციელების პროცესში. ინდიკატორები, როგორც წესი, რაოდენობრივია, თუმცა შესაძლებელია თვისებრივი „სურათის“ სახეც მიიღოს. ინდიკატორების შემუშავება ერთ-ერთი გადამწყვეტი ეტაპია მონიტორინგისა და შეფასების სისტემის შექმნის პროცესში და ყოველი შემდგომი ინფორმაციის შეგროვების, ანალიზისა და ანგარიშგების მთავარ საფუძველს წარმოადგენს. აუცილებელია, ყოველი განსაზღვრული მიზნისათვის შერჩეულ იქნეს მინიმუმ ერთი ინდიკატორი. დროთა განმავლობაში საწყისი ინდიკატორები შეიძლება შესწორდეს ან შეიცვალოს. ინდიკატორების ცვლილება, როგორც წესი, ამცირებს არსებული ინდიკატორებით მანიპულირების შესაძლებლობას.

დასახული მიზნების პროგრესის (ან მისი არარსებობის) შემოწმება უნდა დაიწყოს იმ საწყისი პირობების აღწერითა და შეფასებით, რომელთა გაუმჯობესებასაც ისახავს მიზნად უნივერსიტეტი. არსებული მდგომარეობის შესწავლა ნიშნავს ინდიკატორების პირველად შემოწმებას იმის გასარკვევად, თუ „სად ვართ დღეს“. ფაქტობრივად ერთ-ერთი ძირითადი ფაქტორი ინდიკატორების შერჩევისას არის შესაბამისი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა, რომელიც იძლევა უნივერსიტეტის საქმიანობაში პროგრესის იდენტიფიცირების შესაძლებლობას.

არსებული მდგომარეობის შესახებ ინფორმაციის წყაროები შესაძლებელია იყოს როგორც პირდაპირი (შეგროვებული სპეციალურად მოცემული შემთხვევისათვის), ისე მეორადი (სხვა მიზნით შეგროვებული, მაგრამ ამ შემთხვევისათვის გამოყენებადი). მეორადი ინფორმაცია შეიძლება მიღებულ იქნეს როგორც უნივერსიტეტიდან, ისე მთავრობიდან, საერთაშორისო ორგანიზაციებიდან და სხვა გარე წყაროებიდან. მეორადი ინფორმაციით სარგებლობა ფინანსური სახსრების დაზოგვის კარგი საშუალებაა, თუმცა მნიშვნელოვანია იმაში დარწმუნება, რომ ხელმისაწვდომი ინფორმაცია ობიექტური და სანდოა.

სასურველი ინფორმაციის შესაძლო წყაროებია:

ინფორმაციის წყაროს შერჩევის შემდეგ უნდა განისაზღვროს ინფორმაციის შეგროვების მეთოდები. მეთოდების შერჩევისას მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული პრაქტიკული საკითხები: არის თუ არა ხელმისაწვდომი ხარისხიანი და სანდო ინფორმაცია? შესაძლებლია თუ არა ინფორმაციის რეგულარულად და დროულად მიღება პროგრესის (ან მისი არარსებობის) შესამოწმებლად? არის თუ არა ინფორმაციის პირდაპირი წესით მოპოვება შესაძლებელი და ხელსაყრელი?

მონიტორინგისა და შეფასების სისტემა მხარდაჭერილი უნდა იყოს სხვადასხვა ადმინისტრაციული მეთოდებით - ბიუჯეტის შედგენა, ადამიანური რესურსების მოძიება და მართვა, აქტივობების დაგეგმვა და ა.შ.

შეფასებისა და მონიტორინგის დაგეგმვისას შემდეგი ნაბიჯები უნდა გადაიდგას:

- კონტექსტის შესწავლა;

- ლოგიკური ჩარჩოს შედგენა;

- დაინტერესებული პირების მოთხოვნილებების შესწავლა;

- ინფორმაციის შეგროვების სტრატეგიის განსაზღვრა;

- ინფორმაციის ანალიზის სტრატეგიის შემუშავება;

- პასუხისმგებელი პირების განსაზღვრა;

- აუცილებელი რესურსებისა და დროის ფარგლების განსაზღვრა;

- ანგარიშგების წესების შემუშავება.

დაგეგმვის ეტაპზე ხდება მონიტორინგისა და შეფასების ბუნებისა და ფარგლების გარკვევა. უზრუნველყოფილ უნდა იქნეს ყველა დაინტერესებული ჯგუფის წარმომადგენლების ჩართვა შეფასების მიზნის, მონიტორინგისა და შეფასების განხორციელებაზე პასუხისმგებელი პირების ვინაობის, მონიტორინგისა და შეფასების განხორციელების მეთოდების, ანგარიშგებისა და მიღებული შედეგების შესახებ ინფორმაციის გავრცელების პროცედურების განსაზღვრის პროცესში.

მონიტორინგისა და შეფასების განხორციელება მოიცავს შემდეგ ნაბიჯებს:

მონიტორინგი გვაწვდის ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რას ვაკეთებთ დასახული მიზნების მისაღწევად, მაშინ როდესაც შეფასება გვეუბნება, მივდივართ თუ არა სწორი მიმართულებით. შეფასება მრავალი ისეთი საკითხის შესწავლას ისახავს მიზნად, რომლებიც სცილდება მონიტორინგის სისტემის შესაძლებლობებს. სტრატეგიული გეგმა, როგორც წესი, ემყარება უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობის თვალსაზრისს ამა თუ იმ პრობლემის გადაჭრის ხერხების შესახებ. შეფასების სისტემას ხელეწიფება, უარყოს ან დაადასტუროს ეს თვალსაზრისი შეფასების სხვადასხვა მეთოდების გამოყენებით. შეფასების სისტემა უზრუნველყოფს მონიტორინგის გზით გამოვლენილი არასასურველი ტენდენციებისა თუ პრობლემების სიღრმისეულ ანალიზს. შეფასება შეიძლება მოხდეს:

მონიტორინგისა და შეფასების განხორციელება უშუალოდაა დაკავშირებული ინფორმაციის შეგროვებასა და ანალიზთან. სხვადასხვა სახის ინფორმაცია ანალიზის განსხვავებულ მეთოდებს მოითხოვს. ანალიზზე დაყრდნობით უნდა მოხდეს პირველადი დასკვნების გამოტანა, რომლებიც შემდეგ განხილულ უნდა იქნეს არსებულ კონტექსტში ძირითადი დაინტერესებული პირების მონაწილეობით.

მწირი ფინანსური რესურსების პირობებში უნივერსიტეტს შესაძლებლია გაუჭირდეს გამოცდილი და კვალიფიციური შემფასებლის მონაწილეობის უზრუნველყოფა შეფასების დაგეგმვის, განხორციელებისა და შედეგების შეჯამების მთლიან პროცესში. თუმცა შეფასების გეგმასთან დაკავშირებით ერთჯერადი რჩევის მიღებაც ძალზე სასარგებლო იქნება არსებული ხარვეზების გამოვლენისა და აღმოფხვრისათვის. ეფექტური შეფასების განხორციელება საკმაოდ რთული პროცესია, ამიტომ რაც უფრო მეტ კვალიფიციურ რჩევას მიიღებენ, მით უფრო სასარგებლო პროდუქტის მიღება იქნება შესაძლებელი.

ანგარიშის წარდგენა დაინტერესებული პირებისათვის მონიტორინგისა და შეფასების პროცესის ერთ-ერთი გადამწყვეტი სტადიაა. ამ ეტაპზე განისაზღვრება, თუ ვის წარედგინება მიღებული დასკვნები, რა ფორმატში და დროის რა ინტერვალში. მნიშვნელოვანია უნივერსიტეტის სტრუქტურის თითოეულ საფეხურზე ინფორმაციაზე არსებული მოთხოვნის დონის, აგრეთვე დაინტერესებული პირებისათვის ინფორმაციის მიწოდების ყველაზე სასურველი ფორმის განსაზღვრა. ანგარიშის შედგენისას გათვალისწინებულ უნდა იქნეს აუდიტორია: ის ნათელი, თვალსაჩინო და იოლად საკითხავი უნდა იყოს. ძირითადი დასკვნები და რეკომენდაციები მხარდაჭერილი უნდა იყოს შესაბამისი მტკიცებულებებით. ანგარიში შეიძლება შედგეს როგორც შეფასების პროცესის დასრულების შემდგომ, ისე პროცესის მიმდინარეობისას, მოულოდნელი ან კრიტიკული დასკვნებისა და ტენდენციების შესახებ დაინტერესებული პირებისათვის ინფორმაციის მიწოდების მიზნით. ანგარიში უნდა შეიცავდეს ობიექტურ ინფორმაციას უნივერსიტეტის საქმიანობის როგორც პოზიტიური, ისე ნეგატიური შედეგებისა და ტენდენციების შესახებ, აგრეთვე მათი გამომწვევი მიზეზების აღმოფხვრის გზებს.

შეფასებისა და მონიტორინგის ბოლო ეტაპია უკუკავშირი. ეს ნიშნავს, რომ ხდება არა მხოლოდ ანგარიშის შედგენა და გავრცელება, არამედ მიმდინარეობს დიალოგი ძირითად დაინტერესებულ პირებთან დასკვნებისა და რეკომენდაციების განსახილველად. კარგი მონიტორინგისა და შეფასების გამოყენება შესაძლებელია; ეს ნიშნავს, რომ მონიტორინგისა და შეფასების დასრულების შემდეგ უნდა შედგეს რეკომენდაციების იმპლიმენტაციის გეგმა. მონიტორინგსა და შეფასებას შეიძლება შედეგად მოჰყვეს:

გადაწყვეტილება ინფორმაციის მოპოვების მეთოდების შესახებ უნივერსიტეტმა შემდეგი ფაქტორების გათვალისწინებით უნდა მიიღოს:

თუ უნივერსიტეტს იმის გაგება სურს, რამდენად უწყობს ხელს მისი ახალი საგანმანათლებლო პოლიტიკა სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებას, მას შეუძლია შეადაროს სტუდენტების აკადემიური მოსწრების საშუალო დონე ახალი პოლიტიკის განხორციელების დაწყებამდე და მისი დასრულების შემდეგ. თუ უნივერსიტეტს იმის გარკვევა სურს, რამდენად კმაყოფილნი არიან სტუდენტები ახალი საგანმანათლებლო პოლიტიკით, უნდა ჩატარდეს სტუდენტების გამოკითხვა. სტუდენტების მოსაზრებების გაგების ერთ-ერთი საშუალება შეიძლება იყოს სტრუქტურირებული ინტერვიუ.

ინფორმაციის შეგროვების შესაბამისი მეთოდის შერჩევა დამოკიდებულია ძირითად კითხვაზე, რომელსაც პასუხი უნდა გაეცეს, აგრეთვე დროისა და რესურსების ხელმისაწვდომობაზე. უნივერსიტეტმა უნდა განსაზღვროს, რამდენად სტრუქტურირებული მიდგომა ესაჭიროება ინფორმაციის შეგროვებისათვის. თუ კონკრეტულ შემთხვევაში ყველაზე მნიშვნელოვანი ზუსტი ციფრების მოპოვებაა, უმჯობესია სტრუქტურირებული მეთოდის შერჩევა. თუ უნივერსიტეტს საკითხის ღრმად შესწავლა და ყველა ნიუანსის გარკვევა სურს, უფრო ეფექტიანი იქნება ნახევრად სტრუქტურირებული ან არაფორმალური მიდგომის გამოყენება. გარკვეულ შემთხვევაში შეიძლება სასურველი იყოს ამ ორი მიდგომის კომბინაცია.

სტრუქტურირებული მიდგომა - სტრუქტურირებული მიდგომა მოითხოვს ინფორმაციის შეგროვებას ერთი წესის საფუძველზე. ახალი საგანმანათლებლო პოლიტიკის თაობაზე სტუდენტების გამოკითხვის მიზნით ასეთი მიდგომის გამოყენებისას თითოეულმა სტუდენტმა ერთსა და იმავე კითხვებს უნდა გასცეს პასუხი. კითხვები ზუსტად უნდა იყოს ფორმულირებული და ვიწროდ მიზანმიმართული. კითხვარი უნდა შეიცავდეს სავარაუდო პასუხების ზუსტად განსაზღვრულ ერთობლიობას თითოეულ დასმულ კითხვაზე ან გარკვეულ სივრცეს რესპონდენტის მიერ საკუთარი მოსაზრების გამოთქმისათვის.

რაოდენობრივი მონაცემების შესაგროვებლად უნივერსიტეტმა უნდა გამოიყენოს სტრუქტურირებული მიდგომა, როდესაც:

ნახევრად სტრუქტურირებული მიდგომა - ინფორმაციის შეგროვების ნახევრად სტრუქტურირებული მიდგომა უნდა იყოს სისტემატური და ექვემდებარებოდეს ზოგად პროცედურებს, თუმცა ინფორმაციის შეგროვება ყოველთვის ერთი და იმავე წესით არ ხდება. ასეთი მიდგომა უფრო ღია და მოქნილია. რესპონდენტებს შეუძლიათ, გამოთქვან საკუთარი მოსაზრება დასმული კითხვების მიღმა. ინტერვიუერს კი უფლება აქვს, შეცვალოს კითხვები ან უფრო მეტად ჩაეძიოს რესპონდენტს, ვინაიდან ის არ მისდევს მკაცრ წესებს.

ნახევრად სტრუქტურირებული მიდგომა უფრო თვისებრივი ხასიათისაა და უნივერსიტეტმა იმ შემთხვევაში უნდა გამოიყენოს, როდესაც: