სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტი 2006 წლის აპრილიდან, ანუ კომპაქტის ძალაში შესვლის მომენტიდან ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის ერთ-ერთი ყველაზე პრობლემური პროექტია. სწორედ ამ პროექტის ფარგლებში შექმნილმა წინაღობებმა (რომელთა შესახებაც „ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრი“ 2006-2008 წლების ანგარიშებში წერდა) გამოიწვია მთელი პროგრამის დიზაინის ცვლილება. 2009 წელი ამ თვალსაზრისით გამონაკლისი არ გახლავთ - პრობლემა კვლავაც სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტი.

2008 წლის ოქტომბერში დონორების დახმარების ფარგლებში ემ-სი-ჯი-სთვის გამოყოფილი დამატებითი დაფინანსების შედეგად, სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის დიზაინი დღეს ასე გამოიყურება: პროექტის მთლიანი ღირებულებაა 203 მილიონ 515 ათასი აშშ დოლარი. დღეისთვის, უკვე დადებულია კონტრაქტები 219,2 კილომეტრი გზის რეაბილიტაციაზე, რაც თავდაპირველად (პროგრამის ძალაში შესვლის მომენტისთვის გათვალისწინებული სარეაბილიტაციო გზის სიგრძეზე (245 კმ) დაახლებით 26 კილომეტრით ნაკლებია.

როგორც „ფონდ ათასწლეულის გამოწვევა საქართველო“-ში განგვიმარტეს, დამატებით საღარაშენი-ფარცხისის 3 კმ-იანი მონაკვეთის რეაბილიტაციაზე 2009 წლის ზამთარში შეიძლება იქნას მიღებული გადაწყვეტილება (იხილეთ ქვემოთ, პროექტების მიმდინარეობის აღწერაში).

2008 წლის ოქტომბრისთვის - ანუ დამატებითი დაფინანსების გამოყოფის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მომენტისთვის კონტრაქტები გაფორმებული იყო 170,9 კილომეტრი გზის რეაბილიტაციაზე. შესაბამისი კონტრაქტები 2008 წლის გაზაფხულზე იქნა გაფორმებული. კერძოდ:

2008 წლის 20 მარტს, კომპანია „აშტრომ“-თან ხელი მოეწერა 65,467,530.16 მილიონი აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულებას, რომლის მიხედვითაც მოხდება გზის შემდეგი მონაკვეთების რეაბილიტაცია: ფარცხისი-გოხნარი (37,1 კმ); გოხნარი-ნარდევანი (34,6 კმ) და ნარდევანი-სათხე (47,8 კმ).

2008 წლის 14 მაისს, ერთობლივ საწარმო „პაპენბურგ/ოსტაშთან“ (შემდგომში „პაპენბურგ/ბლექ სი გრუპი“) ხელი მოეწერა 33,100,683.20 მილიონი აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულებას, რომელიც განახორციელებს სამუშაოებს შემდეგ საგზაო მონაკვეთებზე: სათხე-ნინოწმინდა-სომხეთის საზღვარი (31,4 კმ) და ახალქალაქი-სულდა (20 კმ).

სარეაბილიტაციო სამუშაოები 2008 წლის გაზაფხულზე დაიწყო და 2010 წლის ბოლოს უნდა დასრულებულიყო. (იხილეთ „ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის“ მესამე ეტაპის ანგარიში).

2009 წლის ოქტომბრისთვის კი გაფორმებული კონტრაქტების მდგომარეობა სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტში ასე გამოიყურება;

ფარცხისი-გოხნარი (37,1 კმ); გოხნარი-ნარდევანი (34,6 კმ) - კონტრაქტორი კომპანია „აშტრომ ინტერნეიშენელი“, ხელშეკრულების ღირებულება 54 მილიონ 659 ათასი აშშ დოლარი.

სათხე-ნინოწმინდა-სომხეთის საზღვარი (31,4 კმ) და ახალქალაქი-სულდა (20 კმ).- 33,1 მილიონი აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება; ხერთვისი-ვარძია (დაახლ. 11 კმ) - 13,4 მლნ აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება; - კონტრაქტორი “პაპენბურგ/ბლექ სი გრუპი”.

სულდა-კარწახი-თურქეთის საზღვრის (დაახლ. 16 კმ) გზის მონაკვეთის რეაბილიტაცია - 8.4 მლნ აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება; თელეთი-კოდა-ასურეთის (19 კილომეტრიანი მონაკვეთი) - 15 მილიონ 73 ათასი აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება; ნარდევანი-სათხე (47,8 კმ) - ღირებულება 35 მილიონ 194 ათასი აშშ დოლარი; ახალქალაქის შემოვლითი გზა (2,3 კილომეტრი) - 4 მილიონ 540 972 ათასი აშშ დოლარი; - კონტრაქტორი აზერინსაათსერვისი“.

საინტერესოა, რომ ეს უკანასკნელი - კომპანია „აზერინსაათსერვისი“ ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის ახალი კონტრაქტორია. ეს კომპანია სწორედ დამატებითი დაფინანსების ათვისების მიზნით გამოცხადებული ტენდერების დროს შემოდის საქართველოში და უკვე 2009 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით სამცხე-ჯავახეთის გზის მშენებელ კომპანიათაგან ყველაზე მსხვილი კონტრაქტორი ხდება. ოქტომბრის მდგომარეობით, კომპანიას სულ გაფორმებული აქვს კონტრაქტი დაახლოებით 63 მილიონ 207 ათასი აშშ დოლარის ღირებულებით. კომპანიის მიერ სარეაბილიტაციო გზა კი საბოლოო ჯამში არის 85,1 კილომეტრი. აქედან ყველაზე დიდი კონტრაქტი - 47,8 კილომეტრი გზის რეაბილიტაციაზე (35 მილიონ 194 ათასი აშშ დოლარის ღირებულების) კომპანიას გადაეცა ტენდერის გარეშე. (აღნიშნული გზის მონაკვეთი (ლოტი №4) ამოღებულ იქნა მეორე კონტრაქტორის - „აშტრომ ინთერნეიშენელის“ კონტრაქტიდან. გადაცემის მიზეზები, პირობები, დასაბუთება და შეფასება იხილეთ ქვემოთ - ქვეთავში.)

დამატებითი დაფინანსების ათვისების შედეგად სულ გაფორმებულია კონტრაქტები 219,2 კილომეტრი გზის რეაბილიტაციაზე. (კომპაქტით თავდაპირველად გათვალისიწნებულზე დაახლოებით 26 კილომეტრით ნაკლები). დამატებით საღარაშენი-ფარცხისის 3 კმ-იანი მონაკვეთის რეაბილიტაციაზე გადაწყვეტილება 2009 წლის ზამთარში შეიძლება იქნას მიღებული. ამ ეტაპზე შესაბამისი გადაწყვეტილება მიღებული არ არის. ამ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის ფარგლებში სარეაბილიტაციო გზა საბოლოო ჯამში დაახლოებით 222,2 კილომეტრს შეადგენს. (რაც კომპაქტით თავდაპირველად გათვალიწინებულ 245 კილომეტრზე დაახლოებით 23 კილომეტრით ნაკლებია).

2008 წლის ოქტომბერში დონორთა კონფერენციაზე საერთაშორისო დახმარების ფარგლებში, MCC-ს მიერ გამოყოფილი დამატებითი 100 მილიონიანი დაფინანსების პირობებში მნიშვნელოვანი ცვლილება სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის გარდა - რეგიონული ინფრასტრუქტურის განვითარების პროექტსაც შეეხო, რომელსაც დამატებით 26 მილიონი აშშ დოლარი გამოეყო. თუმცა შემდგომში ამ პროექტის დაფინანსება ისევ შემცირდა და 2009 წლის 1 ოქტომბრისთვის 57 მილიონ 735 ათასი აშშ დოლარი შეადგინა. (ათასწლეულის გამოწვევის პროექტის მენეჯმენტი განმარტავს, რომ დაფინანსება შემცირდა არა სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის პრობლემების, არამედ - რეგიონული ინფრასტრუქტურის ფარგლებში თანხების დაზოგვის ხარჯზე. თუმცა ფაქტია, რომ დაზოგილი თანხები პრაქტიკულად მთლიანად მიიმართა სამცხეჯავახეთის გზის დაფინანსებაზე).

შესაბამისად, სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტისგან განსხვავებით, რეგიონალური ინფრასტრუქტურის განვითარების პროექტის ჯამური ღირებულება, თავდაპირველად განსაზღვრული დიზაინისგან მკვეთრად განსხვავებული არ არის. თუ თავდაპირველად კომპაქტით რეგიონული ინფრასტრუქტურის განვითარების პროექტისთვის გათვალისწინებული იყო 60 მილიონი აშშ დოლარის დახარჯვა, 2008 წლის 20 ნოემბერს ხელმოწერილი საქართველოს ათასწლეულის გამოწვევის შეთანხმების („კომპაქტი“) შესწორების თანახმად, პროექტის მონიტორინგის მეოთხე ეტაპის ანგარიში ბიუჯეტი 69, 485 მილიონ აშშ დოლარს შეადგენს. (ანუ სულ 9 მილიონით მეტს), უკვე 2009 წლის 1 ოქტომბრისთვის კი თავდაპირველ თანხაზე კვლავ ნაკლებია - 2 მილიონ 205 ათასი აშშ დოლარით;

შეგახსენებთ, რომ 2008 წელს, ძირითადად სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციაში შექმნილი პრობლემების მიზეზით, კომპაქტში განხორციელებული ცვლილების თანახმად, სამცხე-ჯავახეთის გზების რეაბილიტაციისთვის დამატებითი თანხების გამოყოფა მოხდა რეგიონული ინფრასტრუქტურის პროექტიდან, რამაც ამ პროექტის დაფინანსებაში „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ წილი 60 მილიონი აშშ დოლარიდან 43,485 მილიონ აშშ დოლარამდე შეამცირა.

როგორც აღვნიშნეთ, 2008 წლის ოქტომბრის მდგომარეობასთან შედარებით, 2008 წლის ნოემბერში ხელმოწერილი შესწორებით პროექტის ღირებულება 26 მილიონი აშშ დოლარით გაიზარდა.

თუმცა, უკვე 2009 წლის ოქტომბრის მონაცემებით პროექტის დაფინანსება შეადგენს 57 მილიონ 735 ათას აშშ დოლარს, ანუ კომპაქტის თავდაპირველ ვარიანტზე 2,2 მილიონი აშშ დოლარით ნაკლებს.

2008 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, დაფინანსების 43, 485 მილიონ აშშ დოლარამდე შემცირების გამო, პირველ ეტაპზე იდენტიფიცირებული დაფინანსების კანდიდატი 7 წყალმომარაგების და 3 ირიგაციის პროექტიდან იდენტიფიცირებულ წყალმომარაგების პროექტთა ნუსხა ხუთამდე შემცირდა. ანუ დამტკიცებული და დაფინანსების კანდიდატი პროექტებიდან 2008 წელს ამოიღეს ორი - რუსთავის წყალმომარაგების სისტემის და წყალტუბოს წყალმომარაგებისა და კანალიზაციის პროექტი.

რა ვითარება იყო 2008 წლის ნოემბერში კომპაქტში შესული ცვლილებისა და ბიუჯეტის 69 მილიონ აშშ დოლარამდე გაზრდის შემდეგ?

ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის ვებ-გვერდზე განთავსებული ინფორმაციის თანახმად, „დამატებითი დაფინანსება (2008 წლის 20 ნოემბერს ხელმოწერილი საქართველოს ათასწლეულის გამოწვევის შეთანხმების („კომპაქტი“) შესწორების თანახმად, პროექტს 26 მილიონი აშშ დოლარი დაემატა) ითვალისწინებს ადრეულ ეტაპზე დამტკიცებული მუნიციპალური მოსამხურების რეაბილიტაციის პროექტების სრულად განხორციელებას“. იხილეთ ვებ-გვერდი: www.mcg.ge.

ამასთან, ფონდი ათასწლეულის გამოწვევა-საქარათველოს კვარტალური შედეგების ანგარიშში (კომპაქტის მე-3 წელი, მე-3 კვარტალი. 2008 წლის 1 ოქტომბერი - 31 დეკემბერი) აღნიშნულია, რომ: „2008 წლის ნოემბერში ხელმოწერილი კომპაქტის შესწორების თანახმად, 26 მილიონი დაემატა რეგიონული ინფრასტრუქტურის განვითარების პროექტს. აღნიშნული თანხები შემდეგნაირად გადანაწილდა: ქუთაისის მუნიციპალური წყალმომარაგების პროექტი - 6 მილიონი; ქობულეთის წყალმომარაგებისა და კანალიზაციის რეაბილიტაციის პროექტი - 8 მილიონი; ბორჯომის კანალიზაციის რეაბილიტაციის პროექტი - 12 მილიონი. დაიწყო შესაბამისი დოკუმენტაციის მომზადებისა და დამტკიცების პროცესი“. - ეს უკვე ნიშნავს იმას, რომ დამატებითი დაფინანასებით მოხდება არა „ადრეულ ეტაპზე დამტკიცებული მუნიციპალური მოსამხურების რეაბილიტაციის პროექტების სრულად განხორციელება“, (რომელიც გულისხმობდა 7 წყალმომარაგების და 3 ირიგაციის პროექტის განხორციელებას) არამედ - სამუშაოები განხორციელდება 2008 წელს შერჩეული ხუთი მუნიციპალური 5 წყალმომარაგების პროექტის ფარგლებში, გარკვეული მოდიფიკაციით. ამის შემდეგ, 2009 წლის 31 სექტემბრის მდგომარეობით, პროექტის დაფინანსების მასშტაბი შემცირდა, თუმცა პროექტების რაოდენობა ძველ ნიშნულზე დარჩა. 2008 წლის ნოემბერში მიღებული დამატებითი დაფინანსების ფარგლებში პროექტების რაოდენობის გაზრდაზე უარის თქმის და ამ თანხების არსებული პროექტების შიდა მოდიფიკაციებზე დახარჯვის გადაწყვეტილება, მენეჯმენტის განმარტებით, მიღებული იქნა იმის გამო, რომ დაფინანსების ზრდის მიუხედავად, პროექტის დასრულებამდე დარჩენილია შეზღუდული ვადები. (დეტალური ინფორმაცია იხილეთ ქვემოთ, ქვეთავში „“).

პროექტის თავდაპირველი ბიუჯეტი 49,5 მილიონი აშშ დოლარს შეადგენდა, რაც მოიცავდა ორ კომპონენტს: (1) ჩრდილოეთ-სამხრეთის გაზის მაგისტრალური მილსადენის დაზიანებული უბნების რეაბილიტაცია - 44,5 ნოემბერი 2009 11 მილიონი აშშ დოლარი და (2) საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროსთვის დახმარების გაწევა ენერგოსექტორის სტრატეგიის შემდგომ დახვეწასა და განხორციელებაში - 5 მილიონი დოლარი.

2008 წელს, ენერგეტიკის სამინისტროს დახმარების კომპონენტის ფარგლებში მიღეულ იქნა გადაწყვეტილება ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის კომპაქტის თავდაპირველ ვარიანტში დამატებითი კომპონენტის - გაზსაცავის მშენებლობის ტექნიკურ-ეკონომიკური შესწავლის კომპონენტის შეტანის შესახებ, რომლის დასაფინანსებლადაც მიმართულ იქნა სამინისტრის დახმარებისთვის განსაზღვრული თანხები. (ამ კომპონენტის მიმდინარეობის შესახებ დეტალურად ქვეთავში.).

2008 წლამდე ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის ფარგლებში პროგრამის დიზაინის ცვლილების მიუხედავად, ენერგოინფრასტრუქტურის რეაბილიტაციის პროექტს დაფინანსებაში ცვლილება არ შეხებია - არც ზრდისა და არც შემცირების მიმართულებით. ცვლილება განხორციელდა მხოლოდ 2008 წლის ნოემბერში დამატებით 100 მილიონი აშშ დოლარის დაფინანსებასთან დაკავშირებით მიღებული გადაწყვეტილების შემდეგ.

2008 წლის 20 ნოემბერს ხელმოწერილი საქართველოს ათასწლეულის გამოწვევის შეთანხმების („კომპაქტი“) შესწორების თანახმად, ენერგოინფრასტრუქტურის რეაბილიტაციის პროექტის საერთო ბიუჯეტი 62,5 მილიონ აშშ დოლარამდე გაიზარდა. ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის მენეჯმენტის ინფორმაციით, დამატებითი 13 მილიონი აშშ დოლარის დაფინანსება ითვალისწინებს ენერგეტიკის სექტორში საჭირო კვლევების განხორციელებას, რაც მოიცავს სრულმასშტაბიან ეკონომიკურ, გეოლოგიურ და გარემოსდაცვით ანალიზს, წინა-სამშენებლო პროექტირებისა და საჯარო/კერძო ფინანსური გეგმის შემუშავებას გაზსაცავისა და მასთან დაკავშირებული ინფრასტრუქტურის ასაშენებლად. (პროექტის მიმდინარეობის შესახებ დეტალები იხილეთ ქვეთავში“).

თუმცა 2009 წლის 1 ოქტომბრისთვის (29 სექტემბრის თანხის გადატანის მოთხოვნის თანახმად) - პროექტს დამატებითი დაფინანსების ფარგლებში გამოყოფილი 13 მილიონი ისევ ჩამოეჭრა. პროექტის მენეჯმენტი აცხადებს, რომ ეს შემცირება პროექტის მიზნების შესრულებაზე არ აისახება. (იხილეთ დეტალები ქვეთავში “).

აგრობიზნესის განვითარების პროექტი დამატებითი დაფინანსების მიმღები მეორე ეტაპზე ხდება. ეს პროექტი არ არის შეტანილი 2008 წლის ნოემბერში ხელმოწერილ კომპაქტის პირველ შესწორებაში, რომელიც 2008 წლის ოქტომბერში ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამისთვის დამატებით გამოყოფილი 100 მილიონი აშშ დოლარის განაწილებას ითვალისწინებდა. თუმცა უკვე ივნისის თვეში თანხის გაცემის მოთხოვნაში ცვლილება, რომელიც აგრობიზნესის განვითარების პროექტისთვის დამატებითი თანხების გამოყოფას გულისხმობს, ასახულია.

2009 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით კი პროექტისთვის გათვალისწინებულია ჯამში 20 მილიონ 200 ათასი აშშ დოლარი დახარჯვა. ასეთი ცვლილება, სავარაუდოდ, 2009 წლის განმავლობაში პროექტის თანხების ათვისების დაჩქარებულმა ტემპმა გამოიწვია. 2008 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პროგრამას სწორედ თანხის ათვისებასთან დაკავშირებით ჰქონდა პრობლემები. (დეტალურად პროექტის მიმდინარეობის შესახებ იხილეთ ქვეთავში - „“).

წარმოდგენილი ანალიზი ეყრდნობა „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ მიერ ყოველკვარტალურად მომზადებულ „თანხის გაცემის მოთხოვნის ფორმებს“, მრავალწლიან დეტალურ ფინანსურ გეგმებს, პროგრამის მონიტორინგისა და შეფასების გეგმას, რომელიც 2008 წლის სექტემბერში განახლდა. ასევე საქართველოს მთავრობასა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს შორის გაფორმებულ „ათასწლეულის გამოწვევის კომპაქტის“ პირველ შესწორებას. გარდა ამისა, გამოყენებულია „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ მიერ მომზადებული დოკუმენტები, რომლითაც დადგენილია ეკონომიკური უკუგების განაკვეთები (ERR).

ხარჯების ეფექტიანობის შესაფასებლად შედარებულია ფაქტობრივად გახარჯული თანხების ყოველკვარტალური მოცულობა, და მუდმივად განახლებადი მრავალწლიანი დეტალური ფინანსური გეგმები.

ანალიზის დასკვნით ნაწილში გამოყენებულია „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ მიერ შემუშავებული ეკონომიკური უკუგების განაკვეთებიც, იმის წარმოსაჩენად, თუ რა უარყოფით შედეგებს უკავშირდება პროგრამული ხარჯების დაგვიანებით ათვისება.

ქვემოთმოყვანილ ანალიზში წარმოდგენილია მესამე პროგრამული წლის მეორე კვარტლიდან 2009 წლის 1 ოქტომბრამდე ხარჯების ფაქტობრივი ჯამური ათვისება, რაც აღებულია თანხების მოთხოვნის ყოველკვარტალური ფორმებიდან. იმის გამო, რომ მეოთხე პროგრამული წლის მეორე კვარტალი ჯერ არ დასრულებულა, 2009 წლის 1 ოქტომბრისათვის დაგეგმილი ასათვისებელი თანხები, ისე როგორც ეს 2009 წლის 1 ივლისს მომზადებული თანხების მოთხოვნის ფორმასა და ფინანსურ ანგარიშშია ნაჩვენები, აქ აღნიშნულია როგორც დაგეგმილი (საპროგნოზო) ათვისება მოსალოდნელი ტენდენციის საჩვენებლად.

თანხების ათვისების განხილვამდე საინტერესოა „ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის“ მთლიანი თანხის პროექტების მიხედვით განაწილების ნათლად წარმოდგენა. იხ. დიაგრამა №1.

დიაგრამა №1-ზე წარმოდგენილია მთელი თანხის პროექტების მიხედვით გაშლა

თანხების ათვისების დინამიკის განსახილველად დიაგრამაში №2 წარმოდგენილია მესამე პროგრამული წლის პირველი კვარტლიდან 2009 წლის 1 ოქტომბრამდე ხარჯების ფაქტობრივი ჯამური ათვისება, რაც აღებულია „თანხის გაცემის მოთხოვნის“ ყოველკვარტალური ფორმებიდან. მიუხედავად ზრდისა, რომელიც მიმდინარე წლის განმავლობაში ერთი შეხედვით ფიქსირდება, თანხების მაინც მცირე რაოდენობაა ათვისებული.

დიაგრამა №2.

თანხების ფაქტობრივი ჯამური ათვისება კვარტლებისა და კომპონენტების მიხედვით

მაგალითად, საყურადღებოა, თანხების კვარტალურად ათვისების დინამიკა, რომელიც ცხრილ №1-შია წარმოდგენილი:

ცხრილი №1. თანხების ათვისების ზრდა კვარტლების მიხედვით

გასული წლის მსგავსად, კვლავ იკვეთება თანხების ნელი ათვისების ტენდენცია; თუმცა, აღსანიშნავია კვარტალურად ათვისებული თანხების მატება მეოთხე პროგრამული წლის მეორე კვარტალში, რაც საპროგნოზო მაჩვენებელია; 2009 წლის პირველ კვარტალში კი ათვისებული თანხების კლება ყველა კომპონენტში აღინიშნებოდა, გარდა ენერგეტიკის რეაბილიტაციის პროექტისა, სადაც მხოლოდ 2%25-მდე ზრდა დაფიქსირდა;

ზემოთთქმულის უკეთ წარმოსაჩენად ცხრილ №2-ში მოყვანილია „ათასწლეულის გამოწვევის“ პროგრამის ფარგლებში კვარტლების მიხედვით ფაქტობრივად ათვისებული თანხების მთელ თანხებთან ფარდობის დინამიკა. ვინაიდან წარმოდგენილია ჯამური თანხების ფარდობის დინამიკა, თავისთავად ცხადია, ეს მაჩვენებელი ზრდის ტენდენციით დახასიათდება; ჩვენთვის კი ზრდის სიჩქარეა უფრო საყურადღებო, რაც საკმაოდ მცირეა, როგორც ეს ცხრილიდან ჩანს.

მაგალითად, ყველაზე მსხვილი პროექტის სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტი ჯამური თანხების ათვისება 2009 წლის იანვრიდან ივლისის ჩათვლით მხოლოდ საშუალოდ 1.9%25-ით გაიზარდა. ათვისების ზრდის სიჩქარემ საშუალოდ მხოლოდ 3-4%25-ით იმატა რეგიონული ინფრასტრუქტურის განვითარებისა და ენერგეტიკის რეაბილიტაციის პროექტებისათვის მთელ თანხებთან მიმართებაში. ამ მხრივ უკეთესი მდგომარეობაა საწარმოთა განვითარების პროექტის კომპონენტებში, კერძოდ კი რეგიონალური განვითარების ფონდში, სადაც მეოთხე პროგრამული წლის პირველი კვარტლის მონაცემებით მთელი თანხის 59.1%25 არის ათვისებული, შემდეგ კვარტალში კი მთელი თანხის 72.02%25 ათვისებაა დაგეგმილი.

ზოგადად, კი ადვილი შესამჩნევია დიდი ჩამორჩენა ფინანსურ გეგმასთან შედარებით: მეოთხე პროგრამული წლის მეორე კვარტლისთვის მთლიანი თანხის მხოლოდ 36.4%25-ის ათვისებაა დაგეგმილი.

ცხრილი №2. პერიოდის დასაწყისისათვის ჯამური ათვისებული თანხების ფარდობა მთელ თანხებთან (%25)

დიაგრამა №3-ში თანხების კვარტალური მონაცემების აბსოლუტური მნიშვნელობები კომპონენტების მიხედვით არის წარმოდგენილი. მესამე პროგრამული წლის მეოთხე კვარტლიდან კარგად იკვეთება ათვისებული მთელი თანხების დინამიკის ერთგვარი სტაგნაცია და შემდგომში შემცირებაც კი. ეს, გასული წლის მსგავსად, განსაკუთრებით ეხება ყველაზე მსხვილი, რეგიონული ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაციის პროექტის თანხების ათვისებას.

№1 გრაფიკში წარმოდგენილია პროგრამის ორი მიმართულების, საქართველოს რეგიონული განვითარებისა ფონდისა და აგრობიზნესის განვითარების პროექტის (რომლებიც მთელი თანხის შესაბამისად 8.1 და 5.1%25-ს შეადგენს) ფარგლებში შესაბამისი პერიოდის დასაწყისისათვის გახარჯული ჯამური თანხების დინამიკა. გასულ წელთან შედარებით აღსანიშნავია მკვეთრად ზრდადი ტენდენცია, თუმცა აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ეს მხოლოდ მესამე პროგრამული წლის ბოლო კვარტლიდან იწყება. აგრობიზნესის განვითარების პროექტის ფარგლებში 2009 წლის მეორე კვარტლისათვის 54.39%25 არის დაგეგმილი, ხოლო 2009 წლის პირველი კვარტლის ბოლოსათვის ათვისებულია 35.51%25. რაც ნიშნავს, რომ კომპაქტის მოქმედების ამოწურვამდე 7 კვარტალში მთელი თანხის 64%25 უნდა იქნას ათვისებული, ან საშუალოდ დაახლოებით 9%25 კვარტალურად, მაშინ როცა აქამდე საშუალოდ მხოლოდ 4%25-ის ათვისება ხდებოდა. ამ ეტაპზე კი, როდესაც პროგრამის ფარგლებში განსახორციელებელი სამუშაოების ტემპის ზრდაზეა ხაზგასმა, საყურადღებო იქნება შესრულებულ სამუშაოთა ხარისხის კონტროლიც.

საქართველოს რეგიონული განვითარების ფონდის ფარგლებში მკვეთრი ზრდა აღინიშნება პროგრამის მესამე წლის ბოლო კვარტლიდან; თუმცა, წინა პერიოდში არსებული ჩამორჩენის ასანაზღაურებლად შემდგომში კვარტალურად საშუალოდ კვარტლისათვის მთელი თანხის 5%25-მდე უნდა იხარჯებოდეს, მაშინ როცა აქამდე ეს მაჩვენებელი მხოლოდ პროგრამის მესამე წლის ბოლოს ასცდა საშუალოდ 3%25-ს.

დიაგრამა №4-ში ნაჩვენებია რეგიონული ინფრასტრუქტურის განვითარების მიმართულების სამი პროექტის ფარგლებში ათვისებული თანხების დინამიკა მთელი თანხების მიმართ. აღსანიშნავია ენერგეტიკის რეაბილიტაციის პროექტის ფარგლებში ათვისებული თანხების მკვეთრი ზრდა, თუმცა აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ იგი მხოლოდ მთელი პროექტის 12%25-ს შეადგენს და საერთო სურათს ვერ ცვლის; სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციისა და რეგიონალური ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაციის პროექტების ფარგლებში ათვისებული თანხები თითოეული საშუალოდ მთელი თანხების 10-12%25-ს უახლოვდება 2009 წლის პირველი კვარტლის ბოლოსათვის.

2009 წლის მეორე კვარტალში მთელ თანხებთან ათვისებული თანხების ფარდობა გზის რეაბილიტაციისათვის 24.72%25, ხოლო რეგიონული ინფრასტრუქტურის განვითარების პროექტისათვის 20.47%25-მდე იქნება.

ამავე დროს, პესიმისტური ჩამორჩენა შეინიშნება მრავალწლიანი დეტალური ფინანსური გეგმით გათვალისწინებულ მაჩვენებლებთან შედარებით. ცხრილი №3-ში წარმოდგენილია ფაქტობრივი ათვისებული თანხების ფინანსური გეგმით (დეტალური ფინანსური გეგმის მიხედვით) გათვალისწინებულ მოცულობებთან თანაფარდობის დინამიკა. წარმოდგენილი ცხრილიდან ნათლად იკვეთება, თუ რამდენად ჩამორჩება პროგრამული კომპონენტების ხარჯები მრავალწლიანი ფინანსური გეგმით გათვალისწინებულს.

ცხრილი N3. ფაქტობრივი ჯამური დანახარჯების ფარდობა ფინანსური გეგმით გათვალისწინებულთან

2008 წლის ოქტომბრიდან თანხების სწრაფად ათვისების თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი წინსვლა აღინიშნება რეგიონული ინფრასტრუქტურის პროექტის მიმართულებით, სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციისა და ენერგეტიკის რეაბილიტაციის პროექტების ხარჯზე, ხოლო უკვე 2009 წლის იანვრიდან აღნიშნულ ორ პროექტთან ერთად დადებითი ტენდენცია იყო რეგიონული ინფრასტრუქტურის პროექტშიც. კერძოდ, 2009 წლის პირველი კვარტლის ბოლოსთვის მხოლოდ 20.1%25 იყო ათვისებული, თუმცა მეორე კვარტლისთვის 26.46%25 არის დაგეგმილი. ყველაზე მსხვილი პროექტისათვის - სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციისათვის მხოლოდ 28.7%25-ის ათვისება განხორციელდა, ხოლო 2009 წლის მეორე კვარტლის ბოლოსათვის 42.97%25 არის დაგეგმილი.

რაც შეეხება მეორე - საწარმოთა განვითარების კომპონენტს, რეგიონული განვითარების ფონდის მიმართულებით პოზიტიური ძვრები იყო 2008 წლის ოქტომბრიდან; ეს დამაიმედებელი ტენდენცია კვლავ ჩამორჩენამ შეცვალა. აგრობიზნესის განვითარების პროექტისათვის მხოლოდ დაგეგმილის 32%25 იქნა ათვისებული მეოთხე პროგრამული წლის პირველ კვარტალში, ხოლო საქართველოს რეგიონული განვითარების ფონდისათვის ეს მაჩვენებელი 49.2%25 არის. რაც შეეხება 2009 წლის მეორე კვარტალს, რომელიც საპროგნოზო მაჩვენებლად გვაქვს წარმოდგენილი, ამ პერიოდში მკვეთრ გაუმჯობესება მხოლოდ ენერგეტიკის რეაბილიტაციის პროექტშია 75.1%25 ათვისებით.

მთლიანობაში, 2009 წლის პირველი კვარტლის ბოლოს, კომპაქტის ფარგლებში დაგეგმილის მხოლოდ 39.5%25 არის ათვისებული და შემდეგი კვარტლის საპროგნოზო მაჩვენებელი, რომელიც 48%25-ს უახლოვდება - საერთო სურათს ვერ ცვლის.

როგორც ეს გასულ საანგარიშო პერიოდში იკვეთებოდა, მონიტორინგსა და შეფასების კომპონენტისათვის დაგეგმილთან შედარებით ჩამორჩენა საკმაოდ მაღალია; მხოლოდ 2009 წლის პირველი კვარტლის ბოლოს მიუახლოვდა 19%25-ს. ეს სხვა კომპონენტების ფარგლებში შესრულებული სამუშაოების დაგვაინებით აიხსნება და ნაკლებად საგანგაშოა.

მთლიანად, კი ფინანსურ გეგმასთან შედარებით ფაქტობრივი ათვისებული თანხების ჩამორჩენა იზრდება და უკვე, 2009 წლის პირველი კვარტლის ბოლოსათვის 39.5%25-ს გაუტოლდა, რაც საგრძნობლად ცუდი მაჩვენებელია. თუმცა მომდევნო კვარტალში მცირედი გაუმჯობესებაა მოსალოდნელი - დაახლოებით 47.76%25-მდე.

გრაფიკი №2-ში წარმოდგენილია ადმინისტრირებისა და კონტროლის ფაქტიური და დაგეგმილი თანხების მთელ თანხებთან თანაფარდობა

თანხების ათვისების მრავალწლიან გეგმასთან რეალური ათვისებით შესაბამისობაში ყველაზე ახლოს ადმინისტრირებისა და კონტროლის კომპონენტია. 2009 წლის პირველი კვარტლის ბოლოსათვის ეს მაჩვენებელი 64%25 იყო, ხოლო მეორე კვარტლისათვის 67.60%25-მდეა.

განსახილველი პერიოდის განმავლობაში მკვეთრად ჩანს ადმინისტრაციული ხარჯების მთლიან ხარჯებთან ფარდობის არასასურველი მატება დაგეგმილთან შედარებით. ეს ფაქტი არ იქნებოდა საგანგაშო პარალელურად კოპაქტით გათვალისწინებული სამუშაოები რომ დროულად მიმდინარეობდეს, მაგრამ პროგრამული პროექტების მნიშვნელოვნად დაგვიანების ფონზე - ეს ფაქტი განსაკუთრებულ ყურადღებას საჭიროებს.

პროგრამის ფარგლებში თავდაპირველად გათვალისწინებული ხარჯების დაგვიანების შესაძლო უარყოფითი შედეგების მარტივად წარმოსადგენად ცხრილში №4 მოყვანილია შესაბამისი გაანგარიშებები. როგორც ცნობილია, ზოგადად, პროექტი მომგებიანია თუკი მისი დისკონტირებული შემოსავლითი ნაწილი აღემატება მის ხარჯვით ნაწილს.

წარმოდგენილი ცხრილის დაანგარიშებები ეყრდნობა შემდეგ დაშვებას: პროექტების ხარჯვითი ნაწილი მომავალში, სულ მცირე, იმავე სიდიდის შემოსავლების მომტანი უნდა იყოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში პროექტის განხორციელებას აზრი არ ექნებოდა. ამის გათვალისწინებით, თუ რომელიმე წელს პროგრამამ დააგვიანა გარკვეული ხარჯის გაწევა, უნდა ველოდოთ, რომ მინიმუმ იმავე მოცულობის შემოსავლის მიღება დაგვიანდება მომდევნო პერიოდებში. მიმდინარე ღირებულების მისაღებად პროექტის ხარჯიცა და შემოსავალიც შესაბამისი პერიოდის დისკონტის განაკვეთითაა დისკონტირებული. დისკონტის განაკვეთად აღებულია თვითონ „ათასწლულის გამოწვევა საქართველოს“ ფარგლებში შემუშავებული ეკონომიკური უკუგების განაკვეთის (ERR) მაჩვენებლები. ეს პარამეტრი ქვემოთ მოყვანილი ცხრილის მეორე სვეტშია შესაბამისი პროექტების გასწვრივ. ცხრილის მესამე სვეტში - პირველი პროგრამული წლის ჩამორჩენა არ არის დისკონტირებული, იმ დაშვებით, რომ ხარჯებს დაუყოვნებლივ მოყვება უკუგება. მეოთხე სვეტში მეორე პროგრამული წლის პროექტის ფარგლებში გახარჯული თანხების ჩამორჩენა ფინანსური გეგმით გათვალისწინებულთან შესაბამისი დისკონტის ნორმის პირველ პერიოდზე გადაანგარიშებით, ხოლო მეხუთე სვეტში მესამე წლის ჩამორჩენის დისკონტირებული მნიშვნელობა მეორე პერიოდზე გადაანგარიშებით. მეექვსე სვეტი გვიჩვენებს ჯამურ დისკონტირებულ დანაკარგს რაც გამოყვანილია, როგორც პირველი, მეორე და მესამე წლის განმავლობაში გასაწევი ხარჯების ჩამორჩენით განპირობებული დისკონტირებული დანაკარგი. ოპტიმისტური დაშვებით, ვივარაუდოთ, რომ პირველი სამი წლის განმავლობაში მომხდარი დანაკარგების სრული აღმოფხვრა მოხდება მეოთხე, მეხუთე და მეექვსე წლებში. მაშინ მეშვიდე, მერვე და მეცხრე სვეტებში მოყვანილი რიცხვების ჯამი (რაც წარმოადგენს მესამე, მეოთხე და მეხუთე სვეტების მონაცემების დისკონტირებას შესაბამისად მესამე, მეოთხე და მეხუთე პერიოდით) უნდა გამოაკლდეს მეორე, მესამე და მეოთხე სვეტების ჯამს იმის საჩვენებლად, თუ რას შეადგენს საბოლოო დისკონტირებული დანაკარგი პირველი სამი წლის განმავლობაში გაწერილი ხარჯების დაგვიანების შედეგად. საბოლოო შედეგი მოცემულია „დისკონტირებული სხვაობის სვეტში“. წარმოდგენილი ოპტიმისტური სცენარითაც კი, პროგრამული ხარჯების დაგეგმილთან შედარებით ჩამორჩენით დანაკარგი 26 მილიონ დოლარს აღემატება.

ამ დეფიციტის აღმოფხვრა თეორიულად შესაძლებელია პროგრამული ხარჯვის მკვეთრი ზრდით მომდევნო პერიოდებში, თუმცა ამის შესაძლებლობა რეალურად ნაკლებად სავარაუდოა, რადგანაც პროგრამის დასრულებამდე ორ წელზე ნაკლები რჩება.

როგორც ეს ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის მიერ მომზადებულ „ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის“ მონიტორინგის მესამე ეტაპის ანგარიშში იყო ნავარაუდევი, გასული წლის მოვლენების ფონზე შეუძლებელი გახდა თანხების ათვისების მაჩვენებლების ამბიციური ზრდა, როგორც ეს „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს» ჰქონდა განზრახული. გაზრდილი თანხების უფრო სწრაფად განკარგვას იმაზე მეტი ადმინისტრაციული და ინსტიტუციური რესურსი სჭირდება, ვიდრე გათვალისწინებული იყო; ამიტომ, როგოც ეს აღნიშნულ ანგარიშში იყო განმარტებული, არასაკმარისი ადმინისტრაციული და ინსტიტუციური რესურსები დასახული მიზნების შეუსრულებლობის ერთ-ერთი მიზეზია.

ცხრილი №4 (გადასაღებია)

როგორც ადრეც იყო აღნიშნული, 2008 წლის ნოემბერში, საქართველოში საომარი მოქმედებების შემდგომ, „ათასწლეულის გამოწვევის კორპორაციამ“, რომლის საშუალებითაც აშშ-ს მთავრობა მოქმედებს საქართველოს მთავრობას გამოუყო დამატებითი დაფინანსება 100 მილიონი აშშ დოლარი, რათა დაიფაროს პროექტების თავდაპირველ ბიუჯეტში არსებული დეფიციტი და მოხდეს აღნიშნული პროექტების კომპაქტით გათვალისწინებულის სახით დასრულება. თუმცა, როგორც ეს ნათლად იკვეთება, პროგრამის ეფექტიანობაში არსებული ზემოთმოყვანილი ხარვეზების აღმოფხვრის გარეშე გართულდება ამ თანხების ათვისება, რაც საფრთხის ქვეშ აყენებს მთლიანად კომპაქტით გათვალისწინებულ სამუშაოების დასრულებას.

სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის დაფინანსების 102 მილიონიდან 203 მილიონ 515 ათას აშშ დოლარამდე, ანუ თავდაპირველ დაფინანსებასთან თითქმის ორჯერ გაზრდის მიუხედავად, პროექტის ფარგლებში კომპაქტის თავდაპირველი ვარიანტით გათვალისწინებული გზის მოცულობაზე დაახლოებით 26 კილომეტრით ნაკლები, ანუ დაახლოებით 10 პროცენტით ნაკლები გზის რეაბლიტაცია ხდება;

მონიტორინგის პერიოდში გზების რეაბილიტაციის ტემპის დარღვევის გამო შეიქმნა ფორსმაჟორული სიტუაცია;

მონიტორინგის პერიოდში ტენდერის გარეშე, ერთ პირთან მოლაპარაკების წესით არის გაცემული 35 მილიონი აშშ დოლარის ღირებულების კონტრაქტი;

მონიტორინგის პერიოდში, 2008 წლის გაზაფხულზე „აშტრომ ინთერნეიშენელთან“ სამი ლოტის (სულ 119,5 კილომეტრი გზის რეაბილიტაციაზე) გაფორმებული კონტრაქტის არსებობის მიუხედავად, აღნიშნული გზის რეაბლიტაცია გაძვირდა დაახლოებით 24,389 მილიონი აშშ დოლარით (ანუ 2008 წლის გაზაფხულის მდგომარეობასთან შედარებით 37 პროცენტით). სამუშაოების გაძვირების მიზეზადქცეული არც ერთი კომპანიის პასუხისმგებლობის საკითხი არ დასმულა.

სამცხე ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტი ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის ყველაზე დიდი პროექტია. თავდაპირველად კომპაქტით პროგრამისთვის გამოყოფილი 295,3 მილიონი აშშ დოლარიდან ამ პროექტზე 102 მილიონი აშშ დოლარი უნდა დახარჯულიყო. 2009 წლის ოქტომბრისთვის, პროექტის დაფინანსების სამგზის კორექტირების შემდეგ, სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციისთვის უკვე გათვალისწინებულია 203 მილიონ 515 ათასი აშშ დოლარის დახარჯვა.

დღეისთვის უკვე დადებულია კონტრაქტები 219,2 კილომეტრი გზის რეაბილიტაციაზე, რაც თავდაპირველად (პროგრამის ძალაში შესვლის მომენტისთვის გათვალისწინებული სარეაბილიტაციო გზის სიგრძეზე (245 კმ) დაახლებით 26 კილომეტრით ნაკლებია).

კერძოდ:

ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებული ინფორმაციის თანახმად, პროექტის მთლიანი ღირებულებაა 203 მილიონ 515 ათასი აშშ დოლარი. პროექტი ითვალისწინებს 223,9 კილომეტრი გზის რეაბილიტაციას. თუმცა, როგოც უკვე აღვნიშნეთ, ჯერჯერობით გაფორმებული კონტრაქტების თანახმად საუბარია 219,2 კილომეტრის რეაბილიტაციაზე. (როგორც ათასწლეულის ფონდში განგვიმარტეს, დამატებით საღარაშენი-ფარცხისის 3 კმ-იანი მონაკვეთის რეაბილიტაციაზე 2009 წლის ზამთარში უნდა იქნას მიღებული).

2009 წლის ოქტომბრისთვის გაფორმებული კონტრაქტების მდგომარეობა სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტში ასე გამოიყურება:

ფარცხისი-გოხნარი (37,1 კმ); გოხნარი-ნარდევანი (34,6 კმ) - კონტრაქტორი კომპანია „აშტრომ ინტერნეიშენელი“, ხელშეკრულების ღირებულება 54 მილიონ 659 ათასი აშშ დოლარი.

სათხე-ნინოწმინდა-სომხეთის საზღვარი (31,4 კმ) და ახალქალაქი-სულდა (20 კმ).- 33,1 მილიონი აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება; ხერთვისი-ვარძია (დაახლ. 11 კმ) - 13,4 მლნ აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება; - კონტრაქტორი „პაპენბურგ/ბლექ სი გრუპი“.

სულდა-კარწახი-თურქეთის საზღვრის (დაახლ. 16 კმ) გზის მონაკვეთის რეაბილიტაცია; 8.4 მლნ აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება; თელეთი-კოდა-ასურეთის (19 კილომეტრიანი მონაკვეთი) - 15 მილიონ 73 ათასი აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება; ნარდევანი-სათხე (47,8 კმ). ღირებულება 35 მილიონ 194 ათასი აშშ დოლარი; ახალქალაქის შემოვლითი გზა (2,3 კილომეტრი) - 4 მილიონ 540 972 ათასი აშშ დოლარი; - კონტრაქტორი „აზერინსაათსერვისი“.

ამ კონტრაქტებში გათვალისწინებულია როგორც დამატებითი დაფინანსების ფარგლებში გამოყოფილი სახსრების ათვისება, ასევე - 2008 წლის დასაწყისში დადებული კონტრაქტების „გადახედვის“ შედეგად სარებილიტაციო გზის „გადასვლა“ ერთი კონტრაქტორიდან მეორეს ხელში. ამ საკითხებს ცალ-ცალკე დეტალურად განვიხილავთ.

ა) დამატებითი დაფინანსება:

აღსანიშნავია, რომ მიმდინარე საანგარიშო პერიოდში გაფორმდა კონტრაქტები ძირითადად დამატებითი დაფინანსების (ანუ დამატებითი 100 მილიონი აშშ დოლარის) ფარგლებში განსახორციელებელი სამუშაოებზე, კერძოდ:

თავდაპირველი დამატებითი დაფინანსების ფარგლებში (60 მლნ აშშ დოლარი სამცხე-ჯავახეთის გზების რეაბლიტაციის პროექტისთვის), 2009 წლის 24 აპრილს „პაპენბურგ/ბლექ სი ჯგუფ“-თან 13,4 მლნ აშშ დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება გაფორმდა, რომლის თანახმად ერთობლივი საწარმო სარეაბილიტაციო სამუშაოებს შეასრულებს ხერთვისი-ვარძია (დაახლ. 11 კმ) გზის მონაკვეთზე.

ამავე დაფინანსების ფარგლებში მოხდება სულდა-კარწახი-თურქეთის საზღვრის (დაახლ. 16 კმ) გზის მონაკვეთის რეაბილიტაცია. სამუშაოებს შეასრულებს საერთაშორისო ტენდერის გზით შერჩეული აზერბაიჯანული სამშენებლო კომპანია „აზერინშაათსერვისი“. 2009 წლის 22 აპრილს, აღნიშნულ კომპანიასთან 8.4 მლნ აშშ

დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება გაფორმდა.

2009 წლის 11 ივნისს კი გაფორმდა კონტრაქტი თელეთი-კოდა-ასურეთის (19 კილომეტრიანი მონაკვეთის) რეაბილიტაციაზე. კონტრაქტი 15 073 148,22 (თხუთმეტი მილიონ სამოცდაცამეტი ათას ას ორმოცდარვა დოლარის და ოცდაორი ცენტის) საერთო თანხით მიენიჭა შპს „აზერინსაათსერვის“-ს. (აზერბაიჯანი). სამუშაოთა საერთო ხანგრძლივობაა 18 თვე. ეს არის საგზაო სამუშაოები, მათ შორის მიწის სამუშაოები, კულვერტებისა და დრენაჟის, გზის საფარის, გზის აქსესუარებისა და ნიშნების, საყრდენი კედლების, ხიდებისა და ა.შ. რეაბილიტაცია.

საინტერესო დეტალი: 2008 წლის 27 ოქტომბერს „ფონდი ათასლწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ ზოგად შეტყობინებაში სამცხე-ჯავახეთის გზების რეაბილიტაციის პროექტის შესყიდვების შესახებ აღნიშნულია, რომ:

„ემ-სი-ჯი“-ს განზრახული აქვს, კორპორაციისგან მიღებული დაფინანსების ნაწილი გამოიყენოს სამცხე-ჯავახეთის გზების რეაბილიტაციის პროექტისთვის და სამუშაოების ღირებულების ანაზღაურებისთვის საერთაშორისო ტენდერის ფარგლებში გასაფორმებელი კონტრაქტის (კონტრაქტების) საფუძველზე. მომავალი ორი თვის განმავლობაში „ემ-სი-ჯი“-ს დაგეგმილი აქვს სატენდერო პროცედურების წამოწყება სარეაბილიტაციო სამუშაოების შესასყიდად სამცხე-ჯავახეთის გზების შემდეგი მონაკვეთებისათვის:

1. სულდა - კარწახი - თურქეთის საზღვარი (დაახლოებით 16 კმ)

2. ხერთვისი - ვარძია (დაახლოებით 11 კმ)

3. თელეთი - კოდა - ასურეთი (დაახლოებით 18 კმ)

შესყიდვა განხორციელდება მთავრობასა და კორპორაციას შორის გაფორმებულ შესყიდვების ხელშეკრულებაში ჩამოყალიბებული პრინციპების, წესებისა და პროცედურების შესაბამისად. ვიწვევთ მონაწილეობის მისაღებად კონტრაქტორებსა მონაწილეობის უფლების მქონე ქვეყნებიდან (განსაზღვრულია შესყიდვების ხელშეკრულებაში)“.

უკვე 2008 წლის დეკემბერში გამოქვეყნებულ შესყიდვების გეგმაში კი აღნიშნულია, რომ სამცხე-ჯავახეთის გზების დამატებითი მონაკვეთების რეაბილიტაციის მიზნით უნდა გამოცხადდეს შემდეგი ტენდერები: პირველი ლოტი - სულდა-კარწახი-თურქეთის საზღვარი და მეორე ლოტი - ხერთვისი-ვარძია ერთად - საერთაშორისო ტენდერი. ასევე - თელეთი-კოდა-ფარცხისის გზის რეაბილიტაციაზე - საერთაშორისო ტენდერი. (იხილეთ ფონდი ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს შესყიდვების გეგმა 2008 წლის დეკემბერი - 2009 წლის მაისი).

საინტერესოა, რომ თელეთი-კოდა-ფარცხისის მონაკვეთი თელეთი-კოდა-ასურეთის მონაკვეთზე დაახლებით 8 კილომეტრით მეტია (ანუ 27 კილომეტრია). ამ მონაკვეთის რეაბილიტაცია გათვალისწინებული იყო ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის თავდაპირველ დიზაინში პირველი ლოტის ფარგლებში. თუმცა, სამცხე-ჯავახეთის გზის პროექტის განხორციელებაში შექმნილი პრობლემების გამო (რომელზეც ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრი ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის მონიტორინგის მეორე და მესამე ეტაპის ანგარიშებში დაწვრილებით საუბრობდა), აღნიშნული მონაკვეთის რეაბილიტაცია გადაწყდა საბიუჯეტო სახსრებით. 2008 წლის მარტში მიღებული გადაწყვეტილებით, ამ გზის დაფინანსება უნდა მომხდარიყო საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტისთვის 2008-2010 წლებში შესაბამისი სახელმწიფო ბიუჯეტებით გზების რეაბილიტაციის სამუშაოებისთვის გამოყოფილ ასიგნებათა ფარგლებში. სამშენებლო სამუშაოების განხორციელება დაევალა საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტს. (იხ. საქართველოს მთავრობის განკარგულება №0150, 24 მარტი, 2008). შესაბამისად, ამ გზის რეაბილტაციაზე პასუხისმგებლობა აიღო საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტმა.

2008 წლის ოქტომბერში დონორთა დახმარების ფარგლებში ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამისთვის დამატებით 100 მილიონის გამოყოფის შემდეგ აღნიშნული გზის მონაკვეთი კვლავ ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის ფარგლებშია, თუმცა - საუბარია 8 კილომეტრით მოკლე გზის რეაბილტაციაზე.

ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრმა განმარტებისთვის მიმართა ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს, რომლის კომენტარსაც ქვემოთ გთავაზობთ:

„თქვენი 16/06/09 წერილის პასუხად გაცნობებთ, რომ დაგეგმილია ახალქალაქის შემოვლითი გზისა და საღარაშენი-ფარცხისის გზის მონაკვეთების მშენებლობა, რომელიც ცვლილებათა ორდერის საფუძველზე გადაეცემა სამშენებლო კომპანიებს. რაც შეეხება თელეთი-კოდა-ასურეთის გზის მონაკვეთის რეაბილიტაციას, თავდაპირველად პროექტის მიხედვით უნდა განხორციელებულიყო თელეთი-კოდა-ფარცხისის მონაკვეთის რეაბილიტაცია. თუმცა, ვინაიდან 123,6 მილიონი დოლარის შედეგად დაფინანსებული გზები აღარ მოიცავდა თელეთი-კოდა-ფარცხისის მონაკვეთს, 2008 წელს საავტომობილო გზების დეპარტამენტმა განახორციელა ასურეთი-საღარაშენის 5 კმ-იანი გზის მონაკვეთის რეაბილიტაცია. აქედან გამომდინარე, საქართველოს ათასწლეულის ფონდი აფინანსებს მხოლოდ თელეთი-კოდა-ასურეთის მონაკვეთს და საღარაშენი-ფარცხისის 3 კმ-იანი მონაკვეთის გადაცემა მოხდება ცვლილებათა ორდერის საფუძველზე.“

ჯერჯერობით ამ მონაკვეთების რეაბილიტაციის საკითხი „ცვლილებათა ორდერის საფუძველზე“ არ არის გადაცემული მშენებელი ორგანიზაციებისთვის. როგორც მოგვიანებით ემ-სი-ჯის მენეჯმენტმა განმარტა, ამ მონაკვეთის გადაცემის შესახებ გადაწყვეტილება 2009 წლის ბოლოს იქნება მიღებული.

ამ გზების რეაბილიტაციაზე გადაწყვეტილებების მიღებისა და შესაბამისი დოკუმენტაციის გაფორმების შემთხვევაშიც, პროექტის მთლიანი ღირებულების, 203 მილიონ 515 ათასი აშშ დოლარის ფარგლებში მოხდება 222,2 კილომეტრი გზის რეაბილიტაცია. ეს ნიშნავს, რომ თუ ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის თავდაპირველი დიზაინის მიხედვით ივარაუდებოდა 102 მილიონ აშშ დოლარად 245 კილომეტრი გზის რეაბილიტაცია, დღეისთვის, პრაქტიკულად ორჯერ გაზრდილი დაფინანსების პირობებში, ხდება 219,2 კილომეტრი (დაახლოებით 26 კილომეტრით, ე.ი. 10 პროცენტით) შემცირებული სიგრძის გზის რეაბილიტაცია.

ბ) პროექტის განხორციელების ტემპი და ფორსმაჟორული სიტუაცია

შეგახსენებთ, რომ ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის შესრულების პირველი წლების განმავლობაში ადგილი ჰქონდა სერიოზულ ჩამორჩენებს ვადებიდან, რამაც, საბოლოოდ, პროექტებით გათვალისწინებული სამუაოების გახანგრძლივება, სხვა ფაქტორებთან ერთად - პროექტების მნიშვნელოვნად გაძვირება გამოიწვია.

ამჯამინდელი მონიტორინგის პერიოდში სწორედ ტემპებთან და კონტრაქტორის მიერ საკუთარი ვალდებულებების ფაქტობრივმა შეუსრულებლობამ პროექტის მენეჯმენტს მიაღებინა უპრეცედენტო გადაწყვეტილება: 35 მილიონიანი კონტრაქტი გზის 47 კილომეტრიანი მონაკვეთის რეაბლიტაციაზე გაიცა ერთ პირთან მოლაპარაკების გზით, ტენდერის გარეშე. ამ გადაწყვეტილების ანალიზს ქვემოთ შემოგთავაზებთ, მანამდე კი ინფორმაცია, რომელიც გადაწყვეტილებას წინ უძღოდა:

ვადებთან დაკავშირებული პრობლემებზე პრაქტიკულად პირველი მინიშნება მონიტორინგის პერიოდში მოძიებული დოკუმენტებში 2009 წლის 30 აპრილით დათარიღებულ ბოლო კვარტალური შედეგების ანგარიშში ჩნდება (კომპაქტის მესამე წელი, მეოთხე კვარტალი, 2009 წლის 1 იანვარი - 31 მარტი). ათასწლეულის პროექტის

მენეჯმენტის ინფორმაციით:

„008 წლის ნოემბერში ხელმოწერილი კომპაქტის შესწორების თანახმად, 60 მილიონი დაემატა სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტს. გამოცხადდა ტენდერი დამატებითი მონაკვეთებზე სამშენებლო სამუშაოების განსახორციელებლად.

ტენდერი №SjRRP/CW/05 შედგებოდა ორი ლოტისაგან, რომლის მიხედვითაც სარეაბილიტაციო სამუშაოები განხორციელდება შემდეგ მონაკვეთებზე:

ტენდერი №SjRRP/CW/06 შედგებოდა ერთი ლოტისაგან, რომლის მიხედვითაც სარეაბილიტაციო სამუშაოები განხორციელდება თელეთი-კოდა-ასურეთის მონაკვეთზე, რომლის სიგრძე შეადგენს 19 კმ-ს. გზის მე-2 მონაკვეთზე გარკვეული შეფერხება გამოიწვია შ.პ.ს. „აშტრომ ინტერნეიშენალი“-ს მიერ სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის - გოხნარი-ნარდევანის უბანზე 50-53 და 57-59 კილომეტრების ნიშნულებს შორის, ალგეთის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე გამავალი მონაკვეთების სპეციალური ტყითსარგებლობისათვის გამოყოფისა და მასზე არსებული ხე-მცენარეების გაჩეხვაზე სპეციალური ჭრების ჩატარებისათვის საჭირო ნებართვის მიღების პროცედურების გაგრძელებამ. ამ პრობლემის დროულად გადასაწყვეტად გზის რეაბილიტაციის პროექტისა გარემოს დაცვის ჯგუფმა ათასწლეულის გამოწვევის კორპორაციის წარმომადგენლებთან ერთად შეიმუშავეს გეგმა, რის მიხედვითაც გამოირიცხა წითელ წიგნში შეტანილი ხეების მოჭრის აუცილებლობა“. (იხ. „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ კვარტალური ანაგარიში, 30 აპრილი, 2009 წელი)

შედეგად, პირველ ორ ლოტში შემავალი გზის მონაკვეთების რეაბილიტაციის ხელშეკრულების გაფორმება მოხერხდა 2009 წლის 24 აპრილს, თელეთი-კოდა-ასურეთის გზის მონაკვეთის რეაბლიტაციის ხელშეკრულება კი - 12 ივნისს. ამ ეტაპზე ფონდის მენეჯმენტი აცხადებდა, რომ თვენახევრიანი დაგვიანება პროექტის შესრულებაზე ზეგავლენას ვერ მოახდენდა.

თუმცა, შემდგომში ცნობილი ხდება, რომ ამავე პერიოდში ვადების დარღვევას ადგილი ჰქონდა და ამან შემაშფოთებელი ხასიათი უკვე 2009 წლის აპრილში მიიღო. ემ-სი-ჯის მენეჯმენტისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის სამუშაო შეხვედრაზე (რომელიც ემ-სი-ჯის ოფისში 2009 წლის ოქტომბერში გაიმართა), მენეჯმენტის მიერ მოწოდებული ინფორმაციით, „აშტრომ ინთერნეიშენალს“ 2009 წლის 15 აპრილისთვის უნდა მოეხდინა ტექნიკის მობილიზება გზის რეაბლიტაციის სამუშაოების ჩატარების მიზნით. „აშტრომ ინთერნეიშენელის“ პროცესის გაჭიანურების გამო 1 ივლისისთვის (პროცედურული საფეხურების დაცვის შემდეგ), კომპანიასთან მოლაპარაკებების წარმოების შედეგად, მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება კომპანიისთვის მეოთხე ლოტის (ნარდევანი-სათხე (47,8 კმ) ჩამორთმევის შესახებ. 31 ივლისს, ერთ პირთან მოლაპარაკების გზით, აღნიშნული ლოტი სარეაბილიტაციოდ გადაეცა კომპანია „აზერინსაათსერვისს“. (კონტრაქტის ღირებულება 35 მილიონ 194 ათასი აშშ დოლარი); აგვისტოში ამავე კომპანიას ცვლილებათა ორდერის საფუძველზე გადაეცა სარეაბილიტაციოდ ახალქალაქის შემოვლითი გზა (2,3 კილომეტრი) - 4 მილიონ 540 972 ათასი აშშ დოლარი.

აღნიშნული გადაწყვეტილების შედეგად მივიღეთ შემდეგი ვითარება:

2008 წლის გაზაფხულზე „აშტრომ ინთერნეიშენელთან“ გაფორმებული კონტრაქტის თანახმად, კომპანიას უნდა განეხორციელებინა სამი ლოტის - ფარცხისი-გოხნარი (37,1 კმ); გოხნარი-ნარდევანი (34,6 კმ), ნარდევანი-სათხე 24 „ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის“ მონიტორინგის მეოთხე ეტაპის ანგარიში (47,8 კმ) რეაბილიტაცია. კონტრაქტის ღირებულება, ხელმოწერის მომენტისთვის, იყო 65 მილიონ 467 ათასი აშშ დოლარი. მოლაპარაკებების შედეგად, ნადრევანი-სათხეს 47,8 კილომეტრიანი (ანუ ყველაზე დიდი მონაკვეთის) ჩამორთმევის შემდეგ, „აშტრომ ინთერნეიშენელთან“ კორექტირებული კონტრაქტის ღირებულება შეადგენს 54 მილიონ 659 ათას 59 აშშ დოლარს. (იხილეთ მეორე შესწორება კონტრაქტში №SIRRP-CW-04, 30 ივლისი).

ნადრევანი-სათხეს 47,8 კილომეტრიანი მონაკვეთის რეაბილიტაციის შესახებ „აზერინსაატსერვისთან“ გაფორმებული ხელშეკრულების თანახმად კი - კომპანია ამ ლოტის რეაბილიტაციისთვის მიიღებს 35 მილიონ 194 ათას 673 აშშ დოლარს. (იხილეთ კონტრაქტი №02-DC-SIRRP-CW, 2009 წლის 31 ივლისის შეთანხმება);

ეს ნიშნავს, რომ თუ 2008 წლის გაზაფხულზე გაფორმებული კონტრაქტის თანახმად სამი ლოტის ფარცხისი-გოხნარი (37,1 კმ); გოხნარი-ნარდევანი (34,6 კმ), ნარდევანი-სათხე (47,8 კმ) რეაბლიტაციის ღირებულება შეადგენდა 65 მილიონ 467 ათას აშშ დოლარს, უკვე 2009 წლის აგვისტოს მდგომარეობით გზის იგივე მონაკვეთების რეაბილიტაციაზე ჯამში 89 მილიონ 853 ათასი აშშ დოლარის ღირებულების კონტრაქტებია გაფორმებული. ეს კი ნიშნავს, რომ 2008 წლის გაზაფხულიდან 2009 წლის აგვისტომდე (ანუ დაახლოებით წელიწადნახევრის განმავლობაში) 119,5 კილომეტრი გზის რეაბლიტაცია გაძვირდა დაახლოებით 24,389 მილიონი აშშ დოლარით (ანუ 2008 წლის გაზაფხულის მდგომარეობასთან შედარებით 37 პროცენტით). ეს მაშინ, როცა უკვე 2008 წლისთვის სახეზე იყო სამცხე-ჯავახეთის პროექტის გაძვირება კომპაქტის თავდაპირველ ვარიანტში გათვალისწინებულ მოცულობებთან შედარებით. (იხ. „ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის მონიტორინგის“ მესამე ეტაპის ანგარიში).

ფორსმაჟორული გადაწყვეტილების დასაბუთება

შედეგი, რომელიც 2009 წლის 1 ოქტომბრისთვის გვაქვს სახეზე (გაძვირებული სარეაბილიტაციო სამუშაოები, ტენდერის გარეშე გაცემული კონტრაქტი) ცხადია, ბადებს კითხვებს როგორც მენეჯმენტის, ისე კონტრაქტორ კომპანიებთან დაკავშირებით. ამ კითხვებზე პასუხები ეკონომიკური პოლიტიის კვლევის ცენტრს ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის მენეჯმენტმა სამუშაო შეხვედრაზე მიაწოდა, ასევე ამ საკითხებზე საუბარია პროგრამის შედეგების ანგარიშებში და სამეთვალყურეო სხდომების ოქმებში. ჩვენ კითხვებისა და არგუმენტების სისტემატიზაცია მოვახდინეთ და ქვემოთ გთავაზობთ:

შესაძლებელი იყო თუ არა ფორსმაჟორის თავიდან აცილება?

ემ-სი-ჯი-ს მენეჯმენტი აცხადებს, რომ კონტრაქტორ კომპანიას „აშტრომ ინთერნეიშენელს“ გზის სარეაბლიტაციო სამუშაოებისთვის ტექნიკის მობილიზება უნდა მოეხდინა 2009 წლის აპრილში. მენეჯმენტის განცხადებით, მას შემდეგ, რაც კომპანიამ ტექნიკის მობილიზება არ მოახდინა ნადრევანი-სათხეს მონაკვეთზე, პროექტის მენეჯმენტმა მას შეტყობინება გაუგზავნა. სულ გაგზავნილია სამი შეტყობინება - პროცედურების დაცვით, რის შემდეგაც დაიწყო კომპანიასთან მოლაპარაკებები ამ მონაკვეთების ჩამორთმევისა და სხვა კომპანიისთვის გადაცემის შესახებ. მოლაპარაკებები დასრულდა 1 ივლისს, როცა აღნიშნული გადაწყეტილება იქნა მიღებული, თუმცა შესაბამისი კონტრაქტის გაფორმება მოხერხდა უკვე 2009 წლის 30 ივლისს.

როგორც ცნობილია, სამშენებლო სამუშაოების მონიტორინგს ახორციელებს კომპანია „ფინროუდი“. უნდა ითქვას, რომ „ფინროუდის“ პასუხისმგებლობის საკითხი ინფორმაციის დროულად მიუღებლობისთვის ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის სამეთვალყურეო საბჭოს 2009 წლის 31 ივლისის (39-ე) სხდომაზე დაისვა, კერძოდ:

სხდომის თავმჯდომარე კ. ბაინდურაშვილი დაინტერესდა თუ როდის იქნება წარმოდგენილი ზედამხედველი კომპანია „ფინროუდის“ სახელშეკრულებო ვალდებულებათა შესრულების ანგარიში.

სამეთვალყურეო საბჭოს წევრმა, ენერგეტიკის მინისტრმა ა.ხეთაგურმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ ვინაიდან რეალურ მონიტორინგსა და ზედამხედველობას ვერ ახორციელებს „ფინროუდი” და ვერ უზრუნველყოფს სამშენებლო კონტრაქტის დროულ შესრულებაზე კონტროლს, უმჯობესი იქნება მათთან საკონტრაქტო ურთიერთობების შეწყვეტა სამუშაო მოცულობის შემცირების გზით, რაზეც ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს იურსიტმა ლ. მგელაძემ განმარტა, რომ სწორედ FIDIC-ის სტანდარტული პირობების მიხედვით აუცილებელია ინჟინრის, როგორც ზედამხედველის მონაწილეობა, ვინაიდან ის პირდაპირ იბარებს კონტრაქტორისაგან შეტყობინებებსა და მეთოდოლოგიურად ხელმძღვანელობს მშენებლობას. სამუშაოების მოცულობის შემცირება გამოიწვევს კონტრაქტის პარალიზებას, მითუმეტეს სამშენებლო სეზონის პერიოდში.

სხდომის თავმჯდომარემ კ. ბაინდურაშვილმა დამატებით დაავალა „ემ-სი-ჯი“-ს წარმოადგინოს შემდეგ სხდომაზე „ფინროუდის“ საქმიანობის დადებითი და უარყოფითი მხარეები, ასევე შესწავლილ იქნეს ზედამხედველი კომპანიის 37 თანამშრომლის რეზიუმე.

საბჭოს წევრმა ა. ხეთაგურმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ ზედამხედველი კომპანიის ფუნქციები უმჯობესია გადაეცეს საქართველოს საგზაო დეპარტამენტს, რაზეც ი. ელოშვილმა განუმარტა საბჭოს წევრებს, რომ კონტრაქტის გადაცემა ვერ მოხდება წინა კონტრაქტორთან სამართლებრივი საფუძვლებით კონტრაქტის შეწყვეტის გარეშე და ახალი ტენდერის გამოცხადების გარეშე, ამასთანავე ამ მოქმედებებზე საჭირო იქნება MCC თანხმობა. „ემ-სი-ჯი“-ს აღმასრულებელმა დირექტორმა, გ. აბდუშელიშვილმა საბჭოს მისცა პირობა, რომ უმოკლეს ვადებში უზურუნველყოფს საბჭოს დავალების შესრულებას ზედამხედველ კომპანიასთან დაკავშირებით. (იხ. „ფონდი - ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ სამეთვალყურეო საბჭოს სხდომის ოქმი №39)

2009 წლის 4 სექტემბერს შედგა ფონდი „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ სამეთვალყურეო საბჭოს სხდომა, რომელზეც სამცხე-ჯავახეთის გზების რეაბილიტაციის საკითხი განიხილეს, თუმცა „ფინროუდის“ საკითხი ამ სხდომაზე არ განხილულა.

რატომ არ დაისვა კონტრაქტორი კომპანიის „აშტრომ ინთერნეიშენელის“ პასუხისმგებლობის საკითხი - ანუ არ იქნა გამოყენებული საჯარიმო სანქციები, მაშინ, როცა სწორედ მის მიერ სარეაბილიტაციო ვადების დარღვევამ გამოიწვია პროექტის გაძვირება?

ამ საკითხთან დაკავშირებით ემ-სი-ჯი-ს მენეჯმენტი განმარტავს, რომ 2009 წლის არც აპრილისა და არც ივლისისთვის არ გახლდათ გასული „აშტრომ ინთერნეიშენელთან“ დადებული კონტრაქტის ვადები, შესაბამისად, კომპანიას ჰქონდა არგუმენტი იმასთან დაკავშირებით, რომ ნაკისრი ვალდებულების შესრულებას შეძლებდა და, შესაბამისად, არ არსებობდა იურიდიული საფუძველი, რომლის მიხედვითაც ამ ეტაპზე კომპანია დაჯარიმდებოდა. ასევე, მენეჯმენტი განმარტავს, რომ იმ შემთხვევაში, თუ მოხდებოდა კომპანიასთან დადებული კონტრაქტის მთლიანად გაუქმება და, შესაბამისად, საჯარიმო სანქციების ამოქმედება, ამ საჯარიმო სანქციების ოდენობა ვერ გადააჭარბებდა იმ დანაკარგს, რაც კომპანიის მიერ სარეაბილიტაციო სამივე ლოტზე ახალი ტენდერის გამოცხადების შემდეგ ფასთა სხვაობა მოგვცემდა. აქვე საუბარია იმაზე, რომ ახალი ტენდერის გამოცხადების შემთხვევაში დაიკარგებოდა 2009 წლის ზაფხული-შემოდგომის სეზონი, როგორც ამ გზის სარეაბილიტაციო სეზონი და ეს საფრთხის ქვეშ დააყენებდა სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის შესრულებას მთლიანობაში.

„ემ-სი-ჯი“-ს მენეჯმენტის ინფორმაციით, გადაწყვეტილება „აშტრომ ინთერნეიშენელთან“ ლოტის დათმობის შესახებ მოლაპარაკებების წარმოების შესახებ და შემდგომი გადაწყვეტილებები შეთანხმებული იყო როგორც «ფონდი ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს» სამეთვალყურეო საბჭოსთან, ასევე MCC-სთან.

ცხადია, ამ ფონზე ისმის კიდევ ერთი კითხვა - რატომ განისაზღვრა 54,659 მილიონი აშშ დოლარით ცვლილებების შემდეგ კონტრაქტის ღირებულება, მაშინ როცა 2008 წელს სამი მონაკვეთის რეაბილიტაციაზე გაფორმებული კონტრაქტის ღირებულება იყო 65 მილიონ 467 ათას აშშ დოლარი, კონტრაქტიდან ამოღებული გზის მონაკვეთი ყველაზე დიდი და რთული მონაკვეთი იყო აღნიშნულ კონტრაქტში?

„ემ-სი-ჯის“ იურისტის განმარტებით, მოლაპარაკებების მომენტისთვის კონტრაქტის ღირებულება, ცვლილებათა ორდერების საფუძველზე, უკვე გაზრდილი იყო 74 მილიონ აშშ დოლარამდე. ეს ნიშნავს, რომ ერთი წლის განმავლობაში კომპანიასთან დადებულ კონტრაქტი დაახლოებით 15 პროცენტით გაძვირდა, რაც ასევე ბადებს დამატებით კითხვებს. როგორც ცნობილია, ცვლილებათა ორდერებით ემ-სი-ჯი-ს მენეჯმენტის გადაწყვეტილებით, ფასის გაზრდა 10 პროცენტის ფარგლებშია შესაძლებელი, ამის შემდეგ აღნიშნულ გადაწყვეტილებას დამატებითი თანხმობები სჭირდება. ემ-სი-ჯის მენეჯმენტი განმარტავს, რომ ასეთი თანხმობები მიღებულ იქნა. თუმცა, აქვე მაინც რჩება ფასის გაზრდის მიზანშეწონილობის საკითხი. ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრთან სამუშაო შეხვედრაზე ემ-სი-ჯის მენეჯმენტის მიერ კონტრაქტის გაძვირების ობიექტური საფუძვლების მაგალითად მოყვანილ იქნა ორი მაგალითი:

პირველი ეხება კონტრაქტის ფარგლებში მოსაჭრელი ხეების რაოდენობის ზრდას წინასაპროექტო შეფასებასთან შედარებით. მენეჯმენტის ინფორმაციით, „აშტრომ ინთერნეიშენელის“ მიერ სარეაბილიტაციო გზის მონაკვეთებზე განსახორციელებელი სამუშაოების ფარგლებში კონსულტანტი კომპანიის „კოქს კონსალტინგის“ წინასწარი შეფასებით მოსაჭრელი და შემდეგ „აღსადგენი“ გახლდათ 300 ხე. რეალურად მოსაჭრელი (და, შესაბამისად, აღსადგენი) ხეების რაოდენობამ შეადგინა 30 000 ხე, რამაც წინასწარ დაგეგმილი დაფინანსების გაზრდის აუცილებლობა გამოიწვია. (მართალია, კომპანია „კოქს კონსალტინგის“ მიერ გათვალისიწნებული იყო ხეების პირობითი რაოდენობა, რომლის გადახედვაც გათვალისიწნებული იყო პროექტის მიმდინარეობის პროცესში, თუმცა პირობითი ციფრის ცდომილება, ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის აზრით, საგრძნობლად დიდია).

მეორე მაგალითი ეხება წალკაში მიმდინარე სარებილიტაციო სამუშაოებს - ემ-სი-ჯის ინფორმაციით, გზის რეაბლიტაციის დროს სარებილიტაციო გზის ქვეშ აღმოჩნდა, რომ მიმდებარე სოფლების მაგისტრალური წყალსადენი, რომელიც ამ გზის ქვეშ გადიოდა, გამოსული იყო მწყობრიდან. შესაბამისად - მიღებულ იქნა ამ მაგისტრალის გადატანის გადაწყვეტილება, რასაც დამატებითი სახსრები დასჭირდა.

გარდა ამისა, ემ-სი-ჯი-ს მენეჯმენტის მიერ საუბარი იყო სხვა, სპეციფიურ (მაგალითაც ქანების მდგომარეობა) საფუძვლებზე, რამაც ასეცე დამატებითი დაფინანსება გამოწვია.

ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის აზრით, იკვეთება კონსულტანტი კომპანიის მიერ სამუშაოების არაკვალიფიციურად და არასათანადოდ შეფასება. მაგალითად, ცდომილება 300 ხესა და 30 000 ხეს შორის, ვფიქრობთ, მისაღები ცდომილებების ზღვარს სცილდება. ერთის მხრივ, ეს არაკომპეტენტური შეფასების ნიმუშია, მეორეს მხრივ კი, გახლავთ კიდევ ერთი მინიშნება იმაზე, რომ პროექტის განხორციელების დროს არასათანადო გახლდათ თანამშრომლობა პროექტების მენეჯმენტსა და სხვადასხვა სახელმწიფო სტრუქტურებს შორის.

ზემოთქმულის ფონზე, ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის აზრით, კონსულტანტი კომპანიის მიერ სამუშაოს არასათანადოდ შესრულების პრობლემა ფიქსირდება, რასაც რეაგირება პრაქტიკულად არ მოჰყოლია.

ამასთან, „ძველი“ კონტრაქტის ღირებულების 74 მილიონ აშშ დოლარამდე ობიექტურად გაზრდის შემთხვევაშიც, ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის აზრით, „აშტრომ ინტერნეიშენელისთვის“ დარჩენილი ორი მონაკვეთის სარეაბილიტაციო კონტრაქტის ღირებულებად 54 მილიონ 659 ათას 59 აშშ დოლარის განსაზღვრა მაინც კითხვებს ბადებს. ეს თანხა კონტრაქტის გაზრდილ ღირებულებაზე სულ 20 მილიონი აშშ დოლარით ნაკლებია. ეს მაშინ, როცა კონტრაქტიდან ამოღებული გზის მონაკვეთის ობიექტურ სარეაბილიტაციო ფასად (ყოველ შემთხვევაში ამ ფასის ობიექტურობის შესაფასებლად ემ-სი-ჯი-ს მთელი რიგი არგუმენტები მოჰყავს, რომელზეც ქვემოთ მოგახსენებთ), განისაზღვრა 35 მილიონ 194 ათასი აშშ დოლარი. ეს ნიშნავს, რომ მას შემდეგ, რაც „აშტრომ ინტერნეიშენელმა“ პრაქტიკულად ვერ შეასრულა ნაკისრი ვალდებულებები და დადგა მისი კონტრაქტის გადახედვის საკითხი, კონტრაქტის გადახედვის შედეგად 35 მილიონი აშშ დოლარის ღირებულების სამუშაო დათმო, თუმცა - თავად ამისთვის მხოლოდ 20 მილიონი აშშ დოლარი დააკლდა. შესაბამისად, 2009 წლის აგვისტოს მდგომარეობით ყველაზე მომგებიან ვითარებაში სწორედ „აშტრომ ინტერნეიშენელი“ აღმოჩნდა.

რატომ გადაწყდა 35 მილიონიანი კონტრაქტის გადაცემა ახალი კონტრაქტორისთვის ერთ პირთან მოლაპარაკების ფორმით და არა ტენდერის?

ამ კითხვაზე პასუხი ზემოთ უკვე შემოგთავაზეთ - შეგახსენებთ, რომ საუბარია იმაზე, რომ აღნიშნულ გზაზე ტენდერის გამოცხადების შემთხვევაში 2009 წლის ზაფხული-შემოდგომის სარეაბილიტაციო სეზონი დაკარგული იქნებოდა, რაც პროექტის შემდგომ გაძვირებას გამოიწვევდა და პროექტის განხორციელებას მთლიანობაში საფრთხის ქვეშ დააყენებდა. ეს განმარტება მართლაც ასახავს რეალობას, თუმცა როგორც წინამდებარე ინფორმაცია ცხადყოფს, ისე ვერ ხსნის ზოგადად ფორსმაჟორული სიტუაციის შექმნასთან დაკავშირებულ კითხვებს. მათ შორის ისეთ კითხვას, როგორიცაა:

როგორ და რატომ განისაზღვრა “აზერინსაათსერვისთან” კონტრაქტის ღირებულებად 35 მილიონ 194 ათასი აშშ დოლარი?

ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის შესაბამისი კითხვის პასუხად ემ-სი-ჯის მენეჯმენტის მიერ გამოგზავნილ წერილში, კერძოდ, ნათქვამია:

„სამუშაოთა ჩამონათვალის ერთეული გაფასების განაკვეთები შეფასდა ანალოგიურ განაკვეთებთან შედარებით იმ კონტრაქტებიდან, რომლებიც „ემ-სი-ჯი“-მ ცოტა ხნის წინ საერთაშორისო ტენდერის საფუძველზე შეისყიდა სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტისათვის, ასევე ერთობლივი საწარმო “Papenburg/Oztas”-ის (ყველაზე დაბალი ფასის შემომთავაზებელი მეორე კანდიდატი, რომელმაც წინადადება №SIRRPCW- 04 კონტრაქტისათვის 2008 წლის იანვარში წარმოადგინა) მიერ წარმოდგენილ განაკვეთებთან შედარებით.

შედარებისთვის ყველაზე შესაფერისად მიჩნეულ იქნა №SIRRP/CW/05 - 01 კონტრაქტის (სულდა-კარწახი-თურქეთის საზღვარი) და №SIRRP/CW/06 (1-ლი ლოტი) კონტრაქტის ფასები და მუხლების განაკვეთები.

კონტრაქტი №SjRRP/CW/05-02, ხერთვისი-ვარძია (ერთობლივი საწარმო “Papenburg/Black Sea Group”), რომელიც 2009 წლის აპრილში იქნა მინიჭებული, მე-3 მონაკვეთზე (მე-4 ლოტი) სამუშაოებთან შედარებისთვის შეუსაბამოდ იქნა მიჩნეული მთიან რელიეფზე საჭირო სარეაბილიტაციო სამუშაოების ხასიათიდან გამომდინარე.

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილად იქნა მიჩნეული მე-3 მონაკვეთის (მე-4 ლოტი) ფარგლებში დარჩენილი სამუშაოების ღირებულების შეფასება სამუშაოთა იმ განაკვეთების შედარების საფუძველზე, რომლებიც „ემ-სი-ჯი“-მ ცოტა ხნის წინ მიიღო სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტისათვის საერთაშორისო ტენდერის საფუძველზე მინიჭებული კონტრაქტების ფარგლებში მსგავსი მოცულობისა და ტექნიკური სირთულის სამუშაოებისათვის.

შპს „აზერინსაათსერვისმა“ გვაცნობა, რომ ერთეული მუხლების განაკვეთების ჩამონათვალი, რომელიც წარმოადგენს მის მიერ მე-3 მონაკვეთის (მე-4 ლოტი) ფარგლებში დარჩენილი სამუშაოებისთვის ბოლოს წარმოდგენილი ფასის საფუძველს, უმეტესწილად ეყრდნობა №SIRRP/CW/06 (1-ლი ლოტი) კონტრაქტისთვის წარმოდგენილ განაკვეთებს. ეს უკანასკნელი კონტრაქტი მან მოიპოვა 2009 წლის ივნისში „ემ-სი-ჯი“-ს შესყიდვის პროცედურების შესაბამისად ჩატარებული კონკურენტული ტენდერის შედეგად;

შპს „აზერინშაათსერვისმა“ ასევე გვაცნობა, რომ იმ შემთხვევებისთვის, როდესაც ზემოხსენებულ კონტრაქტში არ არის მსგავსი სამუშაოები, მან გამოიყენა განაკვეთები ანალოგიური მუხლებისათვის №SIRRP/CW/05-01 კონტრაქტიდან; ორივე ზემოხსენებული კონტრაქტისთვის საერთო ერთეულების შედარებითი ანალიზი ადასტურებს შპს „აზერინშაათსერვისის“ პოზიციას და, ვინაიდან ეს განაკვეთები ემყარება კონკურსის საფუძველზე შესყიდული კონტრაქტების განაკვეთებს, მათი ჩართვა მე-3 მონაკვეთის (მე-4 ლოტი) დასასრულებლად საჭირო სამუშაოებზე მიზანშეწონილად იქნა მიჩნეული;

შედარებისას მიჩნეულ იქნა, რომ მობილიზაციის შედარებით მაღალი ღირებულება ასახავს შპს „აზერინსაათსერვის“ ხელმძღვანელობის მიერ კომერციულ შეფასებას, რომელიც მიზანად ისახავს, დაფაროს კონტრაქტისთვის საჭირო დანადგარების (ასფალტისა და ბეტონის დანადგარები, აგრეთვე ბეტონისა და გზის სამსხვრეველი აგრეგატი) და მოწყობილობების (სატრანსპორტო საშუალებები და გზის სამშენებლო მოწყობილობები) შესყიდვა, კერძოდ კი ძალზე მნიშვნელოვანი რისკები, რომლებიც დაკავშირებულია არსებით საჭიროებასთან, რომ სამუშაოთა მნიშვნელოვანი ნაწილი დასრულდეს მიმდინარე სამშენებლო სეზონის განმავლობაში, რათა უზრუნველყოფილ იყოს მთლიანად სამუშაოების დამთავრება 2010 წლის ნოემბრისთვის;

სამუშაო პროგრამა და დანადგარებისა და მოწყობილობების მოწოდების განრიგი

შპს „აზერინშაათსერვისის“ წინადადების კომერციული ასპექტების შეფასების გარდა, მნიშვნელოვნად ჩავთვალეთ, შეგვეფასებინა მის მიერ დაგეგმილი რესურსების გამოყენების რეალურობა და ინდივიდუალური ერთეული სამუშაოების თანმიმდევრობისა და ხანგრძლივობის პრაქტიკულობა.

შპს „აზერინსაათსერვისმა“ თავისი წინადადების ფარგლებში წარმოადგინა სამუშაოთა დეტალური პროგრამა, რომელიც ასევე დეტალურად იქნა განხილული და შემოწმებული „ათასწლეულის გამოწვევის კორპორაციის“ ტექნიკური კონსულტანტების მიერ წარმოდგენილი ტექნიკური და მატერიალურ-ტექნიკური საკითხების განრიგზე დაყრდნობით. სამუშაოთა პროგრამა გამყარებულ იყო, აგრეთვე, ძირითადი დანადგარებისა და სამშენებლო მოწყობილობების მოწოდების დეტალური განრიგით, რომელიც პროგრამის შესრულებისთვის აუცილებლად იყო მიჩნეული.

იმ დანადგარებისა და მოწყობილობების წარმოდგენილი რაოდენობა, რომლებიც მობილიზებული უნდა იქნეს, ბევრად მეტია მთლიანად №SJRRP/CW/04 კონტრაქტის ფარგლებში ამჯამად გამოყენებულზე. იგულისხმება, რომ ეს დანადგარები „აზერინსაათსერვისმა“ ამ კონტრაქტისთვის უნდა შეისყიდოს.

ჩვენ მივიჩნიეთ, რომ წარმოდგენილ პროგრამაში აღწერილი სამუშაოები ლოგიკურად თანმიმდევრულია და შესაძლებელია მათი შესრულება ცალკეული სამშენებლო თუ სამონტაჟო სამუშაოებისთვის გამოყოფილ პერიოდებში. სამუშაოთა პროგრამაში ასევე გათვალისწინებულია ამინდის მკაცრი პირობებიც, რომლებსაც ადგილი აქვს ხოლმე მე-4 ლოტის ტერიტორიაზე.

შპს „აზერინშაათსერვისის“ მიერ შემოთავაზებული განაკვეთების განხილვა სამუშაოთა გაფასების უწყისში შეტანილი თითოეული მუხლისათვის ჩატარდა პირველ რიგში იმისათვის, რომ გაგვეგო შპს „აზერინშაათსერვისის“ მიერ გამოყენებული მიდგომა თითოეული სამუშაოს მიმართ ხარჯებისა და რისკების მისადაგებაში.

კონტრაქტის 30 თვიანი პერიოდიდან 16 თვის თავზე, „აშტრომს“ დასრულებული ჰქონდა მე-4 ლოტის ფარგლებში სამუშაოების დაახლოებით 10%25; შპს „აზერინშაათსერვისს“ კი მოეთხოვება, დაასრულოს თავდაპირველად დაგეგმილი სამუშაოების უმეტესი ნაწილი 15 თვეში და თან სამშენებლო პერიოდი, როდესაც იგი შეძლებს მუშაობას, პოტენციურად შეზღუდული იქნება დაახლოებით 9 თვემდე.

ამიტომ „ემ-სი-ჯი“-მ მიიჩნია, რომ შპს „აზერინშაათსერვისის“ მიერ წარმოდგენილი წინადადება მე-4 ლოტის ფარგლებში სამუშაოების 2010 წლის ნოემბრისთვის დასასრულებლად რეალისტური და სამართლიანია“.

არის თუ არა გათვალისწინეული „აშტრომ ინტერნეიშენელთან“ შექმნილი პრობლემების გამოცდილება ახალ კონტრაქტორთან ხელშეკრულებაში?

ეს საკითხი დასმული იქნა ემ-სი-ჯის სამეთვალყურეო საბჭოს 39-ე სხდომაზე, სადაც „ემ-სი-ჯი“-ს მენეჯმენტმა ისაუბრა „აზერინშაათსერვისთან“ დადებული კონტრაქტის დეტალებზე.

1. საავანსო თანხა კონტრაქტის მთლიანი ღირებულების 20%25-ის ოდენობით გაიცემა იმავე თანხაზე საბანკო გარანტიის წარმოდგენის და შესრულების გარანტიის წარმოდგენის შემდეგ.

2. სამშენებლო კომპანიამ უნდა წარმოადგინოს შესრულების გარანტია ხელშეკრულების მთლიანი ღირებულების 20%25-ის ოდენობით. მიუხედავად იმ გარემოებისა, რომ “FIDIC”-ის მიხედვით მაქსიმალური ოდენობა შესრულების გარანტიის შეადგენს 10%25-ს.

3. ემ-სი-ჯი ყოველთვიურად გადასახდელი თანხიდან იტოვებს 10%25-ს. აღნიშნული თანხა სამშენებლო კომპანიას უბრუნდება სამუშაოების სრულად დამთავრების შემდგომ.

4. სამუშაოების დასრულების ვადის გადაცილების შემთხვევაში სამშენებლო კომპანიას ეკისრება ჯარიმა ყოველ ვადაგადაცილებულ დღეზე 10 000 აშშ დოლარის ოდენობით. ჟარიმის მაქსიმალური ოდენობა შეადგენს კონტრაქტის მთლიანი ღირებულების 10%25-ს.

სამეთვალყურეო საბჭომ კონტრაქტი შპს „აზერინშაათსერვისთან“ სწორედ აღნიშნული რისკების დამზღვევი დამატებითი ცვლილებებით დაამტკიცა.

რა მდგომარეობაშია აღნიშნული მონაკვეთის რეაბილიტაცია დღეს და გადაწყვეტილების შედეგად პროექტის გაძვირების შედეგად შესრულდა თუ არა ამ გადაწყვეტილების მიზანი - პროექტის ვადების დაჩქარება?

საკითხის სიმწვავიდან და პრობლემატურობიდან გამომდინარე, 2009 წლის 4 ოქტომბრის სამეთვალყურეო საბჭოს სხდომაზე საბჭომ მოისმინა ინფორმაცია სამცხე-ჯავახეთის გზებზე მიმდინარე სარებლიტაციო სამუშაოების შესახებ. სხდომაზე „ემ-სი-ჯის“ მენეჯმეტის მიერ წარდგენილი ინფორმაციის თანახმად:

„მეოთხე ლოტის ჩამორთმევის შემდგომ, აშტრომმა ტექნიკას მობილიზება გაუკეთა მეორე-მესამე ლოტებზე. ასევე ცვლილებები მოხდა მენეჯმენტში, რამაც პოზიტიურად იმოქმედა კომპანიის მუშაობაზე.

ივლისის თვეში 71,7 კმ-ზე მობილიზებული იყო 140 ერთეული ტექნიკა, რაც არ იყო საკმარისი სამუშაოების ეფექტურად შესრულებისათვის. აგვისტოს თვეში აშტრომმა მობილიზება გაუკეთა დამატებით 60 ერთეულ ტექნიკას.

ჩამოტანილი და აწყობილია ასფალტის ქარხანა, რომელიც სექტემბრის ბოლოსათვის იქნება მუშა მდგომარეობაში.

მეორე ლოტზე ძირითადად მიმდინარეობდა გრუნტის სუსტი ადგილების გამაგრება, მიწის ვაკისის მოშანდაკება. ქვიშა-ხრეშოვანი ფენის მოწყობასთან ერთად კომპანია „აშტრომ ინთერნეიშენალ“-მა პარალელურად დაიწყო ხრეშის ფენისათვის საჭირო მასალის წარმოება და ასევე შეძენა მარნეულში არსებული სამტვრევიდან.

მესამე ლოტზე გზის რეაბილიტაციის სამუშაოების მიმდინარეობის პერიოდში აღმოჩნდა, წალკის მუნიცეპალიტეტთან შეთანხმებით შედგა პროექტი, რომლის დასრულების შემდგომაც წალკა-ნარდევანის მონაკვეთზე არსებული სოფლების მოსახლეობას წყალი უფრო მეტი ინტენსივობით მიეწოდება”.

მეოთხე ლოტთან, (ანუ იმ ლოტთან დაკავშირებით, რომელიც 31 ივლისის ხელშეკრულებით გადაეცა შპს „აზერინაშაათსერვისს“) დაკავშირებით საბჭოს მიაწოდა შემდეგი ინფორმაცია:

„აგვისტოს თვეში სამშენებლო კომპანია ატარებდა მიწის საფარის მდგომარეობის გამოკვლევას და სამუშაო ნახაზების მომზადებას. აგრეთვე, მშენებელმა დაიწყო სამშენებლო ბაზის მოწყობა და განახორციელა მიწის ვაკისის მოწყობის სამუშაოები 6 კმ-ზე. შესრულებული სამუშაოების ღირებულებამ შეადგინა 7,666,934.60 აშშ დოლარი. აქედან ავანსი შეადგენს 7,038,934.60 აშშ დოლარს.

მიმდინარე წლის ბოლომდე სამშენებლო კომპანია გეგმავს შემდეგი სამუშაოების განხორციელებას: მიწის ექსკავაცია, მიწის ვაკისის მოწყობა, კულვერტების გამოცვლა, ყინვაგამძლე ფენის შეტანა, ინერტული მასალის მომზადება და დასაწყობება. მიმდინარე წლის ბოლომდე, მომდევნო თვეებში სამშენებლო კომპანიას დაგეგმილი აქვს დაახლოებით 11,000,000 აშშ დოლარის ათვისება.

სამუშაოების შეფერხების მთავარ რისკს წარმოადგენს - სამშენებლო კომპანიის მომწოდებლისგან ტექნიკის მოწოდების გრაფიკის დაგვიანება. აღნიშნულთან დაკავშირებით მიღებული გვაქვს დაპირება, რომ 1 ოქტომბერს კონტრაქტორი მთლიანად დაასრულებს მობილიზაციას და სრული დატვირთვით შეუდგება მუშაობას. ამინდის ფაქტორი შეიძლება იყოს რისკი, მაგრამ როგორც მშენებელი ასევე ინJინერი კომპანია, გვიდასტურებს, რომ დაგეგმილი სამუშაოების შესრულება სავსებით შესაძლებელია ზამთარშიც.“ (იხ. „ფონდი ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ სამეთვალყურეო საბჭოს სხდომის ოქმი N40)

გზებზე მიმდინარე სამუშაოების შესაფასებლად, ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის მიერ 29 ოქტომბერს, ემ-სი-ჯი-ს მენეჯმენტის წარმომადგენლებთან ერთად, განხორციელებულ იქნა სარეაბლიტაციო გზის მშენებლობის დათვალიერება. ვიზუალური დათვალიერების შედეგად გამოიკვეთა შემდეგი სიტუაცია - „აზერინშაათსერვისის“ მიერ სარებილიტაციო, მეოთხე - ნადრევანი-სათხეს 47,8 კილომეტრიან მონაკვეთზე, მობილიზებული იყო ტექნიკა და მიმდინარეობდა გზის ტექნიკა მობილიზებული იყო მეორე მონაკვეთზეც - „ფარცხისი გოხნარის“ მონაკვეთზე, რომელიც „აშტრომ ინტერნეიშენელის“ სარეაბილიტაციო გზის ლოტშია;

ამავე კომპანიის მორიგ მონაკვეთზე - გოხნარი-ნადრევანი კი ტექნიკის მობილიზაცია არ შეინიშნებოდა.

იქედან გამომდინარე, რომ „ფარცხისი გოხნარის“ და ასევე „გოხნარი-ნადრევანი“-ს აღნიშნული გზის მონაკვეთები საკმაოდ რთულ კლიმატურ ზოლში იმყოფება, ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრს მიაჩნია, რომ კვლავ არსებობს გზის ამ მონაკვეთების რეაბლიტაციის შეფერხების საფრთხე. არსებობს საფრთხე იმისა, რომ „აშტრომ ინთერნეიშენელმა“ უკვე განახლებული კონტრაქტის პირობებიც ვერ შეასრულოს. ვფიქრობთ, სამუშაოების მოცულობის ზუსტი შეფასება და პერსპექტივის განსაზღვრა აუცილებელია უახლოეს თვეებში - 2010 წლის გაზაფხულამდე, წინააღმდეგ შემთხვევაში, სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტი კვლავ აღმოჩნდება შეუსრულებლობის საფრთხის წინაშე; კვლავ დადგება 2010 წლის სამუშაო (სარებილიტაციო) სეზონის ჩავარდნის საფრთხე (რომელიც აღნიშნულ პროექტში უკვე ბოლო სამუშაო სეზონია); თუ 2010 წლის აპრილში ისევ შეიქმნა ფორსმაჟორული სიტუაცია, რისი წინაპირობებიც, ცენტრის აზრით, უკვე იკვეთება, ეს კომპაქტით ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობას და ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამის სამცხე-ჯავახეთის პროექტის - ანუ ყველაზე მსხვილი პროექტის ჩავარდნას გამოიწვევს. ამ შემთხვევაში დადგება ემ-სი-ჯი-ს მენეჯმენტის პასუხისმგებლობის საკითხიც, რადგან დღეს შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე აუცილებელია გზის რეაბილიტაციის რისკების გათვლა და შესაბამისი ადეკვატური ნაბიჯების გადადგმა უკვე 2009-2010 წლის ზამთარში, რათა 2010 წლის სამუშაო სეზონი მაქსიმალურად იქნას გამოყენებული.

სამცხე-ჯავახეთის გზის მიმდებარე ზოლის პრივატიზება

კიდევ ერთი საინტერესო დეტალი, რომელიც მონიტორინგის პერიოდში გამოიკვეთა, დაკავშირებულია სამცხეჯავახეთის გზის მიმდებარე ტერიტორიის პრივატიზებასთან.

საქართველოს ათასწლეულის გამოწვევის ფონდის სამეთვალყურეო საბჭოს სხდომის ოქმი №35-ის თანახმად, „საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს მიერ სამცხე-ჯავახეთის გზისა და გზის გასხვისების ზოლში არსებული მიწის ნაკვეთების პრივატიზაციის შეჩერების მიუხედევად, მაინც მოხდა აღნიშნულ მონაკვეთებზე გარკვეული მიწის ნაკვეთების პრივატიზება.“ ოქმის თანახმად, მასალები მოსაკვლევად გადაეგზავნა საქართველოს პროკურატურას. (იხ. სამეთვალყურეო საბჭოს 2009 წლის 18 თებერვლის ოქმი).

საქართველოს ათასწლეულის ფონდის მიერ ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრისთვის მოწოდებული ინფორმაციის თანახმად: „გზის გასხვისების ზოლსა და პროექტის ზემოქმედების არეალში განხორციელდა დაახლებით 13 მიწის ნაკვეთის პრივატიზება, საერთო ფართით დაახლოებით 296,8 ჰექტარი. აღნიშნული საერთო ფართიდან სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის დერეფანში ზემოქმედების არეალში ხვდება 3585 კვადრატული მე გამოწვევის ფონდის მიერ 2009 წლის 11 ივნისით დათარიღებული წერილი).

„ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრმა“ საკითხის დასაზუსტებლად წერილით მიმართა საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსაც, რომელსაც სთხოვა განმარტება შემდეგ საკითხზე: „გთხოვთ, მოგვაწოდოთ ინფორმაცია, როდის და რომელი სახელმწიფო ორგანოს მიერ მოხდა აღნიშნული მიწის ნაკვეთების პრივატიზება; რა გადაწყვეტილებაა მიღებული პრივატიზების კანონიერებასთან დაკავშირებით და შეუშლის თუ არა ეს პროცესი ხელს სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროცესს“?

ეკონომიკის სამინისტროს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამმართველოს მიერ გამოგზავნილ განმარტებებში, კერძოდ, ნათქვამია:

„ფონდი „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ 16.12.08წ. №1711 წერილის საფუძველზე, რომელიც შეეხებოდა სამცხე-ჯავახეთის გზის რეაბილიტაციის პროექტის ზოლში მიწის ნაკვეთების პრივატიზებას, საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს გენერალური ინსპექციის მიერ ჩატარდა სამსხურებრივი

შემოწმება, რის შედეგადაც გამოვლინდა, რომ 2007-2008 წლებში, ადრე დადებული იჯარის ხელშეკრულებების საფუძველზე, ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს სახელმწიფო ქონების აღრიცხვისა და პრივატიზების სამხარეო სამმართველომ თეთრიწყაროს რაიონში მოახდინა 11 ნაკვეთის პრივატიზება, რომელთა საერთო ფართი შეადგენს 316,97 ჰექტარს.

გენერალური ინსპექციის 27.01.09წ. დასკვნის საფუძველზე, სახელმწიფო ქონების აღრიცხვისა და პრივატიზების ქვემო ქართლის სამხარეო სამმართველოს, ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსგან 23.02.09 წ. №213651/9-8 წერილით მიეცა დავალება, ადმინისტრაციული წარმოების წესით ჩაეტარებინა საქმის გარემოებათა

გამოკვლევა, და დაინტერესებული მხარეებთან ერთად ემსჟელა ხსენებული ნაკვეთების პრივატიზების კანონიერებზე.

2009 წლის 31 მარტს გამართული ზეპირი მოსმენის დროს, ქვემო ქართლის სამხარეო სამმართველოში გამოცხადებულმა ფონდი „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ წარმომადგენელმა ლაშა მგელაძემ განაცხადა, რომ იგი არ წარმოადგენს არც მომჩივან და არც კომპეტენტურ მხარეს, ხოლო ნაკვეთების პრივატიზების ოქმებთან დაკავშირებით არანაირი მოთხოვნა არ გააჩნია. წარმომადგენელს აინტერესებდა მხოლოდ ის საკითხი, ექვემდებარებოდა თუ არა ფულად კომპენსაციას ის ნაკვეთები, რომლებიც მოექცნენ მშენებლობის დერეფანში.

ვინაიდან ადმინისტრაციული წესით მოცემული საკითხი ვერ გადაწყდა, სამინისტრომ 08.06.09წ. №30/274/11-9 წერილით ნაკვეთების პრივატიზებასთან დაკავშირებით არსებული მასალები გადააგზავნა საქართველოს მთავარ პროკურატურაში, რომელმაც თავის მხრივ, მასალები შემდგომი რეაგირებისათვის გაუგზავნა ქვემო ქართლის საოლქო პროკურატურას“.

ათასწლეულის გამოწვევის პროექტის მენეჯმენტმა ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრთან სამუშაო შეხვედრაზე განმარტა, რომ აღნიშნული მიწის ნაკვეთების პრივატიზება, სავარაუდოდ, მოხდა იმ ეტაპზე, როცა არასაკმარისი დაფინანსების გამო გზის გარკვეული მონაკვეთები ამოღებული იყო სარეაბილიტაციო სიიდან. მენეჯმენტის განმარტებით, დამატებითი დაფინანსების შედეგად პროექტში დამატებითი გზის მონაკვეთების გათვალისწინება მოხდა, რამაც წარმოშვა აღნიშნული პრობლემა. მენეჯმენტის განმარტებით, ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამა ამ ნაკვეთების მფლობელებისთვის კომპენსაციებს ითვალისწინებს, თუმცა ეს კომპენსაციები არ იქნება იმ მოცულობით, რომ ამან პროექტის განხორციელებაზე მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოახდინოს.