იოანეს სახარება, გამოცხადება, ეპისტოლეები (კომენტარი)

წყარო: დიუმულენი პიერ
იოანეს სახარება; გამოცხადება; ეპისტოლეები : კომენტარი / პიერ დიუმულენი ; [თარგმნა ფრანგ. რუსუდან ავალიშვილმა ; რედ. ექვთიმე კოჭლამაზაშვილი] - თბ. : თეოლ., ფილოს., კულტ. და ისტ. ინ-ტი, 2008 - 255გვ. ; 20სმ. - ISBN 978-9941-0-0288-5 : [ფ.ა.] [MFN: 132319]

UDC: 27-247.8 + 27.225
K 258.188/3 - საერთო ფონდი
K 258.189/3 - საერთო ფონდი
K 258.190/3 - საერთო ფონდი
F 89.338/3 - ხელუხლებელი ფონდი

საავტორო უფლებები: © სულხან-საბა ორბელიანის სახელობის თეოლოგიის, ფილოსოფიის, კულტურისა და ისტორიის ინსტიტუტი. თბილისი 2008

თარიღი: 2008

კოლექციის შემქმნელი: სამოქალაქო განათლების განყოფილება

აღწერა: სულხან-საბა ორბელიანის სახელობის თეოლოგიის, ფილოსოფიის, კულტურისა და ისტორიის ინსტიტუტი თბილისი 2008 თარგმნა ფრანგულიდან რუსუდან ავალიშვილმა რედაქტორი: ექვთიმე კოჭლამაზიშვილი დაკაბადონება: კარლო და სტეფანო გამოცემის ფინანსური მხარდაჭერისათვის მადლობა კარდინალ ვალტერ კასპერს Danke: Walter Kardinal Kasper პიერ დიუმულენი იოანეს სახარება, გამოცხადება, ეპისტოლეები, კომენტარი ორიგინალის სათაური: Diumulin Pierre. L’Évangile des Signes, Saint Jean (1-12) L’Évangile de l’Heure, Saint Jean (13-21) L’Apocalipse. L’unique combat. Éditions de Béatitudes, 1998, 2001, 2002

1 შესავალი:

▲back to top

„ეძღვნება მათ, რომელნიც წინ გვისწრებდნენ რწმენისათვის და თავისუფლებისათვის ბრძოლაში საქართველოს მიწაზე და ვინც ვერ მოესწრო განთიადს“

„მხილველმა დაამოწმა“ (იოან 19,35)

მოღვაწის ცხოვრება შეიძლება სხვადასხვაგვარად აღვწეროთ. ის, ვინც მას არ იცნობდა, გადმოგვცემს საკუთარი ძიების შედეგს ან წარმოსახვას. ზოგნი თავისი თვალსაზრისის დასამტკიცებლად მის სიტყვებს იშველიებენ. მისი მეგობრები კი აცოცხლებენ საკუთარ თავში მას, ვინც მოინადირა ისინი, ვინც მათთან არის დროის სვლის მიუხედავად. საყვარელი სახე მეგობართა ხსოვნაში თანდათან იწმინდება, გამოიკვეთება მისი უმთავრესი შტრიხები. მთავარი უკვე არა მოვლენები, არამედ თავად მოღვაწეა. მისი სიტყვები იძენენ ისეთ სიღრმეს, რომელსაც აქამდე არავინ წარმოიდგენდა; მათ მარადიულობის გემო აქვს; ეს სიტყვები გულში ჟღერს, სიცოცხლესა და ნათელს ჰფენს. ვინ ამბობს სიმართლეს - ის, ვინც მსჯელობს, თუ ის, ვისაც უყვარს? ან იქნებ ის, ვინც იცის, რომ იგი უყვართ?

მეგობარი, რომელზეც მეოთხე სახარების ავტორი საუბრობს, არ არის წარსულის ტყვე. იგი უხილავია, მაგრამ ცოცხალია:

„არ დაგტოვებთ ობლად, მოვალ თქვენთან... თქვენ კი მიხილავთ, რადგან მე ცოცხალი ვარ“ (იოან. 14,18-19).

მისი სული აღავსებს მოწაფის გულს, როდესაც იგი იხსენებს, თუ რა განიცადეს ერთად. მისი სული - მისი მყოფობაა, იგი აღვიძებს ალღოს, ბადებს სურვილს, ამშვიდებს და იმავდროულად ამხნევებს: „სულიწმიდა... ყველაფერს გაგახსენებთ, რაც თქვენთვის მითქვამს“ (იოან. 14,26). „მე უკვე აღარ ვცოცხლობ, არამედ ქრისტე ცოცხლობს ჩემში... რომელმაც შემიყვარა და თავი გადასცა ჩემთვის“ (გალ. 2,20). „შეგვიყვარა და საკუთარი სისხლით გვიხსნა ჩვენი ცოდვებისაგან... აჰა, ის მოდის...“ (გამოცხ. 1,5-7).

იოანეს სახარება იესოს მეგობრის მოწმობაა, რომელიც მიიღო და შემოინახა საკრებულომ. ქრისტეს ერთგულმა თანამოსაგრემ, მისი სიკვდილისა და მკვდრეთით აღდგომის მოწმემ ხელი არ მოაწერა თავის ნამოღვაწარს, მაგრამ ავტორზე მინიშნებას იძლევა ე.წ. ,,მეორე დასკვნის“ სიტყვები: „ეს არის ის მოწაფე, რომელიც ამოწმებს ამას და რომელმაც დაწერა ეს. და ვიცით, რომ მისი მოწმობა ჭეშმარიტია” (იოან. 21,24). ეს იდუმალი პერსონაჟი მრავალჯერ ჩნდება მეოთხე სახარების გვერდებზე (13,23; 19,26; 20,2; 21,7. 20). მისი მოწმობა თვითმხილველის მოწმობაა. როდესაც იესოს გვერდის განგმირვის ამბავს მოგვითხრობს, დასძენს, რომ თავად იყო ჯვართან და იხილა. „მხილველმა დაამოწმა ეს და მისი მოწმობა ჭეშმარიტია. მან იცის, რომ ჭეშმარიტებას ამბობს“ (იოან. 19,35). ეს ის მოწაფეა, რომელმაც აღდგომის დილას იხილა და იწამა (იოან. 20,20). იგი არ მალავს თავის განზრახვას - ამოწმებს, რათა ჩვენ ვირწმუნოთ (იხ. იოან. 19,35) და პირველ დასკვნაში ამბობს:

„ბევრი სხვა ნიშანიც მოიმოქმედა იესომ მოწაფეების წინაშე, რაც ამ წიგნში არ დაწერილა. ეს კი დაიწერა, რათა ირწმუნოთ, რომ იესო არის ქრისტე, ძე ღვთისა, და, რათა მორწმუნეებს გქონდეთ სიცოცხლე მისი სახელით“ (იოან. 20,30-31).

ამიტომაც მეოთხე სახარების კითხვისას სიფრთხილე გვმართებს: ადამიანისთვის, რომელიც ცდილობს, გაიგოს და მიიღოს მისთვის განკუთვნილი უწყება, ეს სულიერი „თავგადასავალია“, რომელსაც რწმენით მიჰყავს იგი უცნობი სიცოცხლისკენ. იგი თანდათან იხსნება მისთვის, ისევე, როგორც მოციქულთათვის: „უფალო, ვისთან უნდა წავიდეთ? საუკუნო სიცოცხლის სიტყვები შენა გაქვს“ (იოან. 6,68). სახარება არ არის მოძღვრება, ცოდნა ან მრწამსი; ეს არის ამაღლებული ცხოვრების წესი; ნდობა განუმეორებელი, განსაკუთრებული არსების, განკაცებული ღმერთის - იესოს მიმართ. იგი იზიდავს ყველა დროის მორწმუნეს. მას, ვინც მიზიდულობის ამ ძალას მიენდობა, სხვები მიჰყვებიან, რადგან ღმერთი სუფევს მასში. აი, რატომ გახდა მოწმობა მოწაფისა, რომელიც ქრისტეს უყვარდა, ღმრთის სიტყვა, როგორც მოწმობა ყოველი ქრისტიანისა, რომლის ცხოვრება ასევე სახარებად იქცევა.

1.1 1. ვინ არის ეს მოწაფე?

▲back to top

„მოტრიალდა პეტრე და დაინახა, რომ მოწაფე, რომელიც უყვარდა იესოს, მოსდევდა მათ. სწორედ ის, მისი მკერდისკენ რომ გადაიხარა სერობისას და უთხრა, ვინ გაგცემსო?“ (იოან. 21,20).

ეს მოწაფე სერობას ესწრებოდა, რაც გვაფიქრებინებს, რომ საუბარია ერთ-ერთ მოციქულზე. ამის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, ბევრი რამ იოანეზე, იაკობის ძმაზე მიგვანიშნებს. მართლაც, ავტორი ხშირად იხსენიებს მოციქულთა სახელებს: ანდრია (5-ჯერ), თომა (7-ჯერ), ფილიპე (12-ჯერ) და იუდა (8-ჯერ). იგი ზოგიერთი მათგანის მეგობარი იყო, განსაკუთრებით მათი, რომელთა სახელები ბერძნული წარმოშობისაა და რომელნიც მჭიდრო კავშირში იყვნენ დიასპორის იუდაურ საკრებულოსთან (იოან. 12, 20-22). მას ახლო ურთიერთობა აქვს პეტრესთან, რომელსაც 10-ჯერ იხსენიებს. პეტრესა და იოანეს ახლო ურთიერთობას ლუკაც მოწმობს (იხ. ლუკ. 22,8; საქმე 3,1-4. 13. 19; 8,14), მაგრამ არასდროს საუბრობს იაკობისა და იოანეს შესახებ, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი, პეტრესთან ერთად, ითვლებიან იესოს უახლოეს თანამგზავრებად და მასთან იყვნენ ცხოვრების უმნიშვნელოვანეს მომენტებში (მარკ. 5,37; 9,2; 13,3; 14,33). მაგრამ იაკობი 44 წელს მოკლეს (საქმე 12,2) და ამ ორიდან ცოცხალი მხოლოდ იოანე დარჩა. მახარებელი ნათლისმცემელს უბრალოდ იოანეს უწოდებს, ალბათ იმიტომ, რომ არ მიიჩნევს საჭიროდ, განასხვავოს იგი სხვა იოანესაგან; ამას გარდა, მხოლოდ იგი მოგვითხრობს იესოს მიერ სამარიის გავლის შესახებ (იოან. 14), აღდგომის შემდეგ კი სწორედ იოანე და პეტრე მოციქულები იქადაგებენ ამ მხარეში (საქმე 8,14).

მაგრამ ზოგიერთი არგუმენტი ეჭვქვეშ აყენებს ტრდიციულად მიღებულ აზრს, რომ ეს სახარება ზებედეს ძეს ეკუთვნის: გამოთქმა - „მოწაფე, რომელიც იესოს უყვარდა“, გვხვდება მხოლოდ მე-13 თავიდან, რომლითაც ვნებების აღწერა იწყება. ეს უცნაურია, რადგან იოანეს, მეთევზეს ტიბერიის ტბის ნაპირებიდან, უნდა ახსოვდეს პირველ მოწაფეთა მოწოდება, განკურნებანი კაპერნაუმსა და მის შემოგარენში, იესოს მსახურების დასაწყისში. მეოთხე სახარების ავტორი, სხვა მახარებლებისგან განსხვავებით, თხრობის უმეტეს ნაწილს იერუსალიმის მოვლენებს უთმობს. შესაძლოა, იგი იოანე ნათლისმცემლის მოწაფე იყო. იგი განათლებული, კულტურული ადამიანია, იცნობს მღვდელმთავარს (იოან. 18,15), განმარტავს წმიდა წერილს, როგორც იუდაური ლიტურგიის სიმბოლიზმის კარგი მცოდნე; კარგად იცნობს წმიდა ქალაქის მთავართ (მაგ. ნიკოდემოსს, რომელსაც სამჯერ იხსენიებს: იოან. 3; 7,48-52; 19,39); შეუძლია დარწმუნებით თქვას, რომ „ბევრი მთავარიც ერწმუნა მას, მაგრამ ფარისეველთა გამო ვერ აღიარებდნენ, რათა სინაგოგიდან არ მოეკვეთათ“ (იოან. 12,42).

მისი საპატიო ადგილი საიდუმლო სერობაზე - ქრისტეს გვერდით (იოან. 13,23) - გვაფიქრებინებს, რომ იგი სახლის პატრონი იყო, სადაც, მიუხედავად მღვდელთა და ფარისეველთა დევნისა, იესო პასექს ზეიმობდა. საზოგადოებრივი შფოთის მიუხედავად იგი ესწრება იესოს ჯვარცმას (იოსებ არიმათიელი და ნიკოდემოსი, მაღალჩინოსნები, რომელთაც გაბედეს, პილატესთვის იესოს სხეული ეთხოვათ, გოლგოთაზე მოსვლას მაინც მოერიდნენ). გარდა ამისა, ეს მოწაფე საკმაოდ შეძლებულია იმისათვის, რომ თავისთან წაიყვანოს იესოს დედა და იზრუნოს მისთვის. გადმოცემის თანახმად, მან იგი ანტიოქიაში, შემდეგ კი ეფესოში წაიყვანა.

ძნელია ყოველივე ამის შეთავსება იოანე მოციქულის პორტრეტთან, რომელსაც სინოპტიკოსები გვიხატავენ. იაკობსა და იოანეს, გალილეველი მეთევზის, ზებედესა და სალომეს შვილებს იესომ იმ დროს მოუხმო, როდესაც თავის მამასთან ერთად თევზაობდნენ (მათ. 4,18-22; მარკ. 3, 13-19). ორივეს ფიცხი ხასიათი ჰქონდა, რისთვისაც ქრისტემ „ქუხილის ძენი“ უწოდა (მარკ. 3,17). ძმებმა ქრისტეს მარჯვენით და მარცხენით მოითხოვეს ადგილი (მარკ. 10,35-41), იოანემ კი შესთავაზა, ციდან ჩამოსული ცეცხლით მოესპო სამარიელები, რომლებმაც ქრისტე არ მიიღეს (ლუკ. 9,49-56). ისინი ყველგან თან ახლდნენ იესოს: თაბორის მთაზე, იაიროსის ასულის სასთუმალთან, გეთსიმანიის ბაღში... (იხ. ლუკ. 8,51; 9,28; მათ. 17,1; ლუკ. 28,22; მათ 26,37), მეოთხე სახარებაში კი ამის შესახებ არაფერია ნათქვამი.

წმიდა ირინეოსი, იოანეს მოწაფეების, პაპიასისა და პოლიკარპეს მოწმობებზე დაყრდნობით, მეოთხე სახარების ავტორს „იოანეს, უფლის მოწაფეს“ უწოდებს (ერესების წინააღმდეგ, III 1,1 და II 22,5). პირველ ქრისტიან მწერალთა ცნობით, იგი ეფესოში დასახლდა. მაგრამ არავინ მოიხსენიებს მას მოციქულად, არავინ ამბობს, რომ იგი თორმეტთაგანი იყო. ევსები საეჭვოდ მიიჩნევს პაპიასისა და იოანე მოციქულის კავშირს და საუბრობს სხვა იოანეზე, „უხუცესზე“, რომლის სამარხიც ეფესოშია (ეკლესიის ისტორია, III 39,3-4).

რა დასკვნის გამოტანა შეგვიძლია? ევსების ცნობით, არის ორი იოანე. ერთი მათგანი უფლის მოციქული და იაკობის ძმა იყო. თანახმად გადმოცემისა, რომელიც მარკ. 10,38-39-ს ეფუძნება, იგი მოწამეობრივად აღესრულა თავისი ძმის სიკვდილის შემდეგ.¹მეორე იოანე, „უხუცესი“, იესოს მოწაფე და მეგობარი, განათლებული იუდეველი და მაღალი წრის წარმომადგენელი უნდა ყოფილიყო. მან შეიფარა დევნილი

ქრისტე მისი ამქვეყნიური ცხოვრების უკანასკნელ დღეებში და თავის სახლში პირველი ქრისტიანული საკრებულო მიიღო. შემდეგ იგი იძულებული შეიქნა, წასულიყო ანტიოქიაში (ეფრემის ცნობით), შემდეგ ეფესოში, ადრიანესროინდელი დევნისას კი იგი პატმოსზე გადაასახლეს. ამ ადამიანმა არად მიიღო ყველა სახელი და წოდება და მხოლოდ ერთი დაიტოვა: ,,მოწაფე, რომელიც იესოს უყვარდა”. დღეს ეს შეიძლება პრეტენზიულად ჟღერდეს, იმ დროს კი გამოხატავდა მორჩილებას ადამიანისა, რომელიც რწმენით ცოცხლობს ღვთის ძეში, რომელმაც შეიყვარა და თავი გადასცა მისთვის (იხ. გალ. 2,20). ტრადიცია მას ერთსულოვნად იოანეს უწოდებს. ეს სახელი „ღმრთის წყალობას“ ნიშნავს და საკმაოდ გავრცელებული იყო იუდაურ სამყაროში. მეოთხე სახარება მხოლოდ ერთხელ იხსენიებს ზებედეს ძეთ (21,2), სწორედ გაუგებრობის თავიდან ასაცილებლად. შემდგომში ეს პერსონაჟი მაინც იოანე მოციქულთან გააიგივეს.

მოციქული „წარგზავნილს“ ნიშნავს. ეს მისიაა. იესომ თორმეტი თანამოსაგრე აირჩია. მან იცოდა, რომ ისინი, მისი მადლით, აუწყებდნენ სახარებას მთელს მსოფლიოს. სხვებს არ ჰქონდათ ეს ნიჭი. მაგრამ იესოს სხვა ერთგულნიც ჰყავდა, რომლებიც უყვარდა. მაგალითად ლაზარე (იხ. იოან. 11,3.5). იოანე უერთგულესთაგანი იყო.

იოანეს მისია მოციქულთა მისიისაგან განსხვავდებოდა. იგი, როგორც ღრუბელი, უნდა გაჟღენთილიყო განხორციელებული სიყვარულით, რათა იგი შემდგომი თაობებისათვის გადაეცა; მას სიყვარულით უნდა აევსო მარიამი, რათა ძის ფიზიკურ არყოფნას არ დაეთრგუნა იგი. ღმრთისმშობლის მიმართ იგი ღმრთეებრივ სათუთი უნდა ყოფილიყო. იოანე ქრისტეს გულიდან იღებდა ეკლესიის დასარწყულებელ წყალს. უფლის მკერდზე თავდასვენებული უსმენდა სიტყვას, განგმირული გვერდიდან მიიღო სახარება.

მარტო მორჩილების გამო როდი ფარავს იოანე თავის სახელს. „მოწაფე, რომელიც იესოს უყვარდა“ ყოველი ადამიანია, ვისაც იოანეს გამოცდილება მიუღია: ზიარებულა, თაყვანისცემით დაუსვენებია თავი საყვარელი იესოს მკერდზე, მდგარა ჯვართან, თავისთან წაუყვანია მარიამი, მისულა ცარიელ სამარხთან, რათა მკვდრეთით აღმდგარს შეხვედროდა და მასთან ეცოცხლა. „თუ მე მსურს, რომ დარჩეს ჩემს მოსვლამდე, შენ რა? შენ მე გამომყევი“ (იოან. 21,22). სანამ არსებობენ მოწაფეები, რომელნიც მზადყოფნით მიიღებენ ქრისტეს სიყვარულს, რომელთაც იგი უწოდებს არა მონებს, არამედ მეგობრებს, - იოანე ცოცხალია.

___________________

1. ცნობებს ამის შესახებ ვხვდებით ფილიპე პამფილიელთან (430 წ.), გიორგი ჰამარტოლოსის (IX ს.) ქრონიკის ერთ-ერთ ხელნაწერში და სირიულ მარტიროლოგში (411 წ.), რომლის თანახმად ზებედეს ორივე ძე 27 დეკემბერს მოკვდა.

1.2 2. სახარების გეგმა

▲back to top

იოანეს სახარების ქრონოლოგია, რომელიც იესოს მსახურების სამ წელიწადს მოიცავს, გეოგრაფიული მითითებანი და სხვა დეტალები უფრო ზუსტია, ვიდრე სინოპტიკოსებთან. წიგნი მოძღვრებისა და სტილის მყარი ერთიანობით ხასიათდება. თუმცა ეგზეგეტები აღნიშნავენ შესწორებებსა და განმეორებებს, რომლებიც ცხადჰყოფს, რომ წიგნის საბოლოო ვარიანტი ხანგრძლივი რედაქტორული შრომის ნაყოფია. მაგალითად, ნათელია, რომ თავი 21 გვიანი დამატებაა; ასევე მრუში დედაკაცის მიტევების ეპიზოდიც (8,1-11) გვიანი ჩანართია და არ მიეკუთვნება იმავე გადმოცემას, რომელსაც მთელი სახარება ეყრდნობა; გამოსასალმებელ სიტყვებში (13-16) ორი მოძღვრებაა შერწყმული და ა.შ. მიუხედავად ამისა, სახარება ძალზე ჰარმონიულია და ეყრდნობა ლოგიკურ გეგმას, რომელის საყრდენი პუნქტები ებრაული დღესასწაულებია. წიგნი შედგება პროლოგის (1,1-18), ეპილოგისა (თავი 21) და ტექსტთა ორი დიდი კრებულის, ე.წ. ნიშანთა წიგნისა (1,19-12) და ჟამის წიგნისაგან (13-20),

პროლოგი: (1,1-18)
ნაწილი I: ნიშანთა წიგნი

შესავალი: მსახურების პირველი კვირა (1,19-2,12)
იოანე ნათლისმცემლის მოწმობა (1,19-34)
მოწაფეთა მოწოდება (1,35-51)
პირველი სასწაული კანაში: ახალი აღთქმა (2,1-12), პირველი ნიშანი

პირველი პასექი: ახალი კულტი (2,13-4,54)
ახალი ტაძარი (2,13-25)
შეხვედრა ნიკოდემოსთან (3,1-21): პასქალური კატეხიზმო (3,1-21)
თაყვანისცემა სულითა და ჭეშმარიტებით: სამარიტელი დედაკაცი (4,7-29)
მეორე სასწაული კანაში (4,46-54): მეორე ნიშანი

შაბათი: სიტყვა და წმიდა წერილი (თავი 5)

განკურნება აუზთან (5,1-18), მესამე ნიშანი
სიტყვა შაბათსა და კანონზე (5,19-47)

მეორე პასექი: პური სიცოცხლისა (6,1-71)
პურის განმრავლება (6,1-15), მეოთხე ნიშანი
წყალზე სიარული (6,16-21), მეხუთე ნიშანი

სიტყვა სიცოცხლის პურზე (6,22-59)
მოწაფეთა რეაქცია პეტრეს აღსარებაზე (6,60-71)

კარვობის დღესასწაული (7-9)
იერუსალიმში ასვლა (7,1-13)
პროცესი ქრისტეს წინააღმდეგ (7,25 - 8,59)
წყალი სიცოცხლისა და ნათელი (7,37-39 და 8,12)
აბრაამის შთამომავლობა ( 8,31-59)
ბრმადშობილის განკურნება (თავი 9), მეექვსე ნიშანი

სატფურების დღესასწაული (10,1-11,54)
მწყემსი კეთილი (10,1-21)
იესო, ძე ღმრთისა, მარადიული სიცოცხლის მომნიჭებელი (10,22-24)
ლაზარეს აღდგინება (11,1-44), მეშვიდე ნიშანი
იესოს სიკვდილით დასჯის გადაწყვეტილება (11,45-54)

მესამე პასექის უწყება (11,55-12,50)
ცხება ბეთანიაში (11,55-12,11)
მესიანური შესვლა (12,12-19)
შეხვედრა ელინებთან ( 12,20-36)
სახარების დასკვნა (12,37-50)

ნაწილი II: ჟამის წიგნი

დიდი მწუხრი (13,1-31)
ფერხთა ბანა (13,1-20)
იუდას გამცემლობის წინასწარმეტყველება (13,21-30)

გამოსათხოვარი სიტყვები (13,31-16,33)
პირველი გამოსათხოვარი სიტყვა (13,31-14,31)
მეორე გამოსათხოვარი სიტყვა (15,1-16,33)

სამღვდელმთავრო ლოცვა (თვი 17)
პირველი ნაწილი: დიდების მოვლინება (მუხლ. 1-8)
მეორე ნაწილი: ლოცვა მოწაფეთათვის (მუხლ. 9-19)
მესამე ნაწილი: ლოცვა სრულიად ეკლესიისთვის (მუხლ. 20-26)

შეპყრობა და სამსჯავრო (18,1-19,16)
შეპყრობა (18,1-11)
უარყოფა პეტრესგან (18,15-18. 25-27)
იუდეველთა სამსჯავრო (18,19-24)
პილატეს სამსჯავრო (18,28 - 19,16)
ჯვარცმის ხუთი სცენა (19,16ბ-42)
აღდგომა (თავი 20)

ეპილოგი: მოვლინება ტიბერიის ტბის ნაპირზე:

ტბა: ეკლესიის სახე (თავი 21)

სახარების შესწავლისას და განმარტებისას ჩვენ ამ გეგმას გამოვიყენებთ. იესოს სიტყვათა და იერუსალიმის ტაძრის ღმრთისმსახურების შუქზე ვიხილავთ ნიშნებს, რომელთაც მაცხოვარი გვაძლევს. მართლაც, მეოთხე სახარებაში საუბარია არა სასწაულებზე (ეს სიტყვა მხოლოდ ერთხელ არის გამოყენებული: 4,48), არამედ ნიშნებზე (semeia), რომლებიც უნდა გავიგოთ და განვმარტოთ. იოანე ხაზს უსვამს არა ქრისტეს სასწაულმოქმედ ძალას, არამედ კაცთა შორის მოქმედი ღმრთის საიდუმლოს გამოცხადებას. განკაცებული სიტყვის ამქვეყნიური ცხოვრების ეს ეპიზოდები რწმენით უნდა მივიღოთ:

„იმიტომ კი არ მეძებთ მე, რომ სასწაული იხილეთ, არამედ იმის გამო, რომ პური ჭამეთ და გაძეხით. ნუ ირჯებით ხრწნადი საზრდოსათვის, არამედ იმ საზრდოსათვის გაისარჯეთ, რომელიც რჩება საუკუნო სიცოცხლისათვის... ღვთის საქმე ის არის, რომ ირწმუნოთ იგი, რომელიც მან მოავლინა“ (იოან. 6,26-27. 29).

2 ექსკურსები

▲back to top

2.1 ექსკურსი 1: ისტორიული ღირებულება და სინოპტიკოსებთან კავშირი

▲back to top

იოანეს თხრობა იმდენად განსხვავდება სინოპტიკური სახარებებისგან, რომ, შესაძლოა, ვინმემ აღიქვას იგი, როგორც არარეალური, სიმბოლური.

2.1.1 1. პრობლემა

▲back to top

ა) სინოპტიკოსებთან საერთო რამდენიმე ელემენტი

- ცნობები იოანე ნათლისმცემლის შესახებ
- მეორე სასწაული კანაში
- პურთა განმრავლება
- ცხება ბეთანიაში
- ვაჭრები ტაძარში
- ვნებათა ეპიზოდები
- ზოგიერთი გამონათქვამი:

„წინასწარმეტყველს თავის სამშობლოში არა აქვს პატივი“ (4,44).
„მონა არაა თავის ბატონზე დიდი“(13,16).
„ვინც მე მიმიღებს, ჩემს მომავლინებელსაც მიიღებს“ (13,20).

იოანეს სახარებაში მოთხრობილი შვიდი სასწაულიდან სინოპტიკოსთა მიერ ოთხია დამოწმებული: კანა, ბეთ-ხაზდა, ბრმადშობილი და ლაზარე. იოანე არ გადმოგვცემს ისეთ მნიშვნელოვან ეპიზოდებს, როგორიც არის იესოს ნათლისღება, გამოცდა უდაბნოში, ფერისცვალება, ბრძოლა გეთსიმანიაში, ევქარისტიის დაწესება. სხვა უმნიშვნელოვანესი ეპიზოდები მხოლოდ იოანეს სახარებაშია: სიტყვა ცხოვრების პურზე, ლაზარეს აღდგინება...

ბ) იესოს მსახურების ადგილი და ხანგრძლივობა

სინოპტიკური სახარებები აღწერენ იესოს მსახურებას გალილეაში. იოანეს მიხედვით კი იესოს მსახურების ადგილი იერუსალიმია.

მსახურების ხანგრძლივობა სინოპტიკოსებთან ერთ, ხოლო იოანესთან ორნახევარ წელიწადს შეადგენს.

გ) სასწაულთა მნიშვნელობა

სინოპტიკოსები ხაზს უსვამენ იესოს ძალაუფლებასა და მადლმოსილებას. სასწაულები მათ მიმღებთა რწმენას გულისხმობს. იოანეს წიგნში ეს სულიერი რეალობის ნიშნებია, რომლებიც ბადებს, კვებავს და განამტკიცებს რწმენას. სასწაულებში (ნიშნებში) გვევლინება სიტყვის პიროვნება და მისია.

დ) იესოს სახე და ენა

სინიპტიკოსებთან იესო უფრო ადამიანურია, უფრო ახლოა ჩვენთვის. მეოთხე სახარებისეულ სახეში კი უფრო ღმრთიურობა ჭარბობს. იგი არის მარადიული ძე, რომელიც სოფლად მოვიდა, რათა მამა ვიხილოთ.

სინოპტიკოსების ენა მარტივი და სახობრივია, იოანეს სახარებისა კი (გრამატიკული სიმარტივის მიუხედავად) - აბსტრაქტული და მოძღვრებითი.

- საკვანძო სიტყვები განსხვავებულია: ღმრთის სასუფევლის თემას იოანე მხოლოდ ორჯერ ეხება (3,35 და, განსხვავებული სახით, პილატესთან საუბრისას). სამაგიეროდ, ხშირად გვხვდება სიტყვები სიცოცხლე, ნათელი, ჭეშმარიტება, სიყვარული.

- განსხვავებულია იესოს სიტყვების ფორმაც: იგავები ქრება, მათ ადგილს ალეგორიები იკავებს (ვაზი, კეთილი მწყემსი, კარი); თავები 14-18 იესოს ლოცვებს გადმოგვცემს.

- იოანე თითქმის არ ეხება ზნეობის საკითხებს: სიგლახავე, თავგანწირვა, სიფხიზლე, მცნებათა დაცვა, ძმური ურთიერთდახმარება. ქადაგების საგნები მხოლოდ სიყვარული და რწმენაა, მაგრამ იოანე იშვიათად საუბრობს მათ პრაქტიკულ მხარეზე.

იოანეს სახარება იმდენად განსხვავდება სინოპტიკოსთა ტექსტებისაგან, რომ ეჭვიც კი გაჩნდა მისი ისტორიულობის თაობაზე. ზოგიერთი მკვლევარი მას II ს-ის საღმრთისმეტყველო თხზულებად მიიჩნევდა. თუმცა ბოლოდროინდელი გამოკვლევები და ტექსტის ღრმა ანალიზი ადასტურებს მის სიძველეს. ეს სახარება მჭიდრო კავშირშია სინოპტიკოსებთან და იმ დროის კულტურას აირეკლავს.

2.1.2 2. პრობლემის გადაწყვეტა

▲back to top

ა) სინოპტიკოსებთან კავშირი

იოანე იცნობს სინოპტიკურ სახარებებს და იყენებს მათ თავის თხრობაში (1,45: იესო ნაზარეველი; 3,24: იოანე ნათლისმცემლის შეპყრობა; 6,2: მრავალი სასწაული; 6,70: მოციქულთა არჩევა). ზოგჯერ იოანე ავსებს მათ (რამდენიმე აღსვლა იერუსალიმში, ვნების დეტალები, ტაძრის მოვაჭრეთა ეპიზოდის უფრო ზუსტი აღწერა). თუმცა იგი არ არის სინოპტიკოსებზე დამოკიდებული და მეტწილად საკუთარ წყაროებს იყენებს (შესაძლოა, მათ ლუკაც იცნობდა).

მეოთხე სახარებასა და სინოპტიკოსებს შეხების რამდენიმე წერტილი აქვთ:

- გამოთქმა ,,კაცის ძე“;

- ზოგიერთ ფრაზას აფორიზმის ფორმა აქვს: „თუ მიწაში ჩავარდნილი ხორბლის მარცვალი არ მოკვდება, მარტო დარჩება“; „დედაკაცი მშობიარობისას წუხს, რადგან მისი ჟამი დადგა“.

- სინოპტიკოსები იყენებენ და ავითარებენ იოანეს მთავარ თემებს: სიცოცხლე (მათ. 7,14; 18,8; 19,16), ნათელი (მათ. 4,16; 5,14; 6,32; 17,2), სიტყვა (ლუკ. 1,2; 5,1; 11,28; მათ. 13,19).

- ე.წ. იოანესეული ტექსტი მათ. 11,25-27 და ლუკ. 10,21-დან იუდეველებთან იესოს საუბრების ერთგვარ დასკვნას წარმოადგენს.

როგორც ჩანს, იოანემ ჩაწერა მოძღვრება და ეპიზოდები, რომლებიც, მისი აზრით, აკლია სინოპტიკურ სახარებებს.

იესოს სიტყვებს იოანე გულით ატარებდა. მერიესთან ვკითხულობთ: „ქრისტე, რომელიც ჩვენ გვესაუბრა, იოანეს შინაგანი ქრისტეა“.

ზოგჯერ იოანეს სიტყვები გაისმის, როგორც ექო ქრისტეს მოძღვრებისა. მაგრამ ჩვენ ვერ განვასხვავებთ ქრისტეს სიტყვებს იოანეს სიტყვებისაგან: როდესაც იოანე გადმოგვცემს სულიწმიდით ნათელმოსილ მოძღვრებას, რომელმაც მის გულში გამოიარა, ჩვენ თვით იესო გვესაუბრება:

„როცა მოვა იგი, სული ჭეშმარიტებისა, შეგიძღვებათ სრულ ჭეშმარიტებაში. თავისით კი არ ილაპარაკებს, არამედ იმას ილაპარაკებს, რასაც ისმენს, და მომავალს გაუწყებთ თქვენ“ (16,13).

ბ) ფაქტები კონკრეტულ ისტორიულ რეალობას ეკუთვნის

ბოლო დროის არქეოლოგიური გათხრები ადასტურებს იოანეს სახარების ზოგიერთ მონაცემს, რომელიც აქამდე აბსურდულს ჰგავდა:

- (იოან. 5,2): წმიდა ანას ეკლესიის მახლობლად აღმოაჩინეს აუზი. მისი ზომაა 120X60 მ. ამ აუზს ორ ნაწილად მეხუთე გასასვლელი ჰკვეთს, ის, რომელიც ბოლო დრომდე სიმბოლურად იყო მიჩნეული;

- (იოან. 4,5-6): ქალაქი სიქარი, ყოფილი შექემი, სადაც იაკობის ჭაა, ქრისტესშობამდე 128 წელს დაანგრია იოანე ირკონემ;

- (იოან. 19,13); ქვაფენილი;

- ვნებათა დეტალები ისტორიულ და მეცნიერულ დონეზე დასტურდება, მათ შორის ტურინის სუდარითა და მედიცინის უკანასკნელი აღმოჩენებით.

იოანე იხსენიებს გეოგრაფიულ ადგილებს, რომლების უცნობია სინოპტიკოსებისთვის (იხ. 1,28: ბეთაბრა იორდანესთან; 3,23: ენონი სალიმის მახლობლად და ა.შ.).

იოანეს ქრონოლოგია უფრო ზუსტია. უცნაურია, რომ სინოპტიკოსები აღწერენ მხოლოდ ერთ აღსვლას იერუსალიმში, როდესაც მათეს სახარებაში იესო ამბობს: ,,იერუსალიმო, იერუსალიმო... რამდენჯერ მინდოდა შენი შვილების შემოკრება... მაგრამ არ ინდომეთ” (მათ. 23,37).

ზოგიერთი სცენის ატმოსფერო უფრო ცოცხალია და კონკრეტული. თუ კარგად დავაკვირდებით, ვიხილავთ იერუსალიმის ბრბოს, იუდეველთა და სამარიელთა ურთიერთობის პრობლემებს (4,9), იუდეველთა ადათებს (3,25; 11,38; 19,31; 18,28). ბრმადშობილის განკურნების (თავი 9) აღწერას მხოლოდ თვითმხილველი შეძლებდა.

იესო ძალზე ადამიანურია და იუდეველებთან საუბრისას წარმოგვიდგება, როგორც ებრაელი ხალხის ტიპური წარმომადგენელი: შაბათი (თავი 5); ორი მოწმე (8,13-20); აბრაამის ძენი (8,31-59); არგუმენტები წმიდა წერილიდან (10,33-36).

იესოს ადამიანურობა ვლინდება მის რისხვაში (2,15), დაღლილობაში (4,6), უძლურებაში ურწმუნოთა წინაშე (4,48); მას გულჩვილობა და გულითადობა ახასიათებს (თავი 11); ვნებათა მოლოდინში იგი ღელავს და ტირის (12,27), ნაღვლობს იუდას ღალატის გამო (13,21), იმდენად თავმდაბალია, რომ ფეხს ჰბანს მოწაფეებს (13,1-5), ყურადღებიანია პეტრეს მიმართ და ა.შ.

იოანეს იესო ისტორიული პერსონაჟია, ნაცნობი და საყვარელი. მაგრამ იოანეს მიზანი არა მისი ცხოვრების აღწერაა, არამედ მოძღვრების გადაცემა საკრებულოსათვის (იხ. 20 და 21 თავების დასკვნითი სიტყვები) და მორწმუნეთა განმტკიცება რწმენაში.

იოანეს სახარების ისტორიული, გეოგრაფიული და ქრონოლოგიური მონაცემები ცხადჰყოფენ, რომ ავტორი თავის გამოცდილებას გადმოგვცემს. იგი ხაზს უსვამს გამოცდილების თავისებურებებს, რომელთა სულიერი აზრიც მან აღიქვა.

2.2 ექსკურსი 2: სიმბოლიზმი

▲back to top

შეუძლებელია გავიგოთ იოანეს სახარება, თუკი სიმბოლიზმზე არ გვაქვს წარმოდგენა. არც ერთი სახე, არც ერთი სიტყვა არ არის შემთხვევითი. უმცირესი დეტალებიც კი ზედმიწევნით არის გააზრებული. ფაქტების სიმბოლური წაკითხვა ისტორიულ მოვლენათა სიღრმისეილ გაგებას გულისხმობს. მახარებელი სრულიად გამორიცხავს ამ მოვლენათა შემთხვევითობას.

ა) სიმბოლიზმი იუდას მოდგმის ტრადიციაში

ჩვენ ვერ გავიგებთ გადმოცემისა და ღმრთისმსახურებისგან ნასესხებ სიმბოლოებს, თუ სისტემატურად არ მივმართავთ ძველ აღთქმასა და ებრაულ რიტუალს. ვაზის, წყლის, ღვინის, ხორცის, ნათლის სახეები და თხრობითი ელემენტები ბიბლიური ტრადიციის სიმდიდრეს გვაზიარებს.

ბ) დეტალების სიმბოლიზმი

სიმბოლურია არა მხოლოდ ძირითადი ნაწილები, არამედ ტექსტის უმცირესი დეტალებიც. მაგალითად, კანაში საუბარია „მესამე დღეზე“, რასაც უდიდესი საღმრთისმეტყველო მნიშვნელობა აქვს (იხ. გამ. 19). ასევე იმ ფაქტს, რომ ჭურჭელი ქვისა იყო, იესოს დასაწყურებლად უსუპი გამოიყენეს, ნათანაელი ლეღვის ქვეშ იყო და ა.შ. მსგავსი მაგალითები უამრავია. სახარების სიღრმეთა კვლევისათვის მათ უდიდესი მნიშვნელობა აქვთ.

იესოს განგმირული გვერდიდან გადმოდენილი სისხლი და წყალი, მოციქულთა მიერ დაჭერილ თევზთა და განმრავლებულ პურთა რაოდენობა, პეტრეს სარტყელი, ჟამის (საათის) მითითება და სხვ. - საგანგებო სიზუსტით გადმოცემული ეს ფაქტები უნივერსალურ მნიშვნელობას იძენენ.

გ) ლექსიკური და გრამატიკული სიმბოლიზმი

იოანეს სიტყვათხმარებაშიც არის დაფარული მნიშვნელობა: იოანე ორაზროვან სიტყვებს იყენებს („ხელახლა უნდა იშვათ“; „ქარი ქრის, სადაც მოისურვებს“ და ა.შ.), თამაშობს სიტუაციებით (იესო ზის პილატეს წინაშე, როგორც მსაჯული და არა როგორც ბრალდებული), გამოთქმებით (იესო ამბობს იოანეს შესახებ: „დარჩეს ჩემს მოსვლამდე“), გამოყენებულია უჩვეულო გრამატიკული ფორმები („სიტყვა იყო ღმერთთან“).

დ) ხილული, როგორც უხილავის ნიშანი

თუ კი იესო სიტყვაა, რომელიც ხორციელ იქმნა, მაშინ მისი ყოველი სიტყვა და ჟესტი, ცხოვრების ყოველი მოვლენა ღმრთის განგებულებას გვიცხადებს. იოანე ამას უმცირეს დეტალებშიც ხედავს. იესო იმიტომ კი არ მოკვდა ჯვარზე, რომ იმ დროს ამგვარი სასჯელი იყო მიღებული: იგი უნდა მომკვდარიყო ჯვარზე, რათა სრულად გამოვლენილიყო ღმრთის სიყვარული, იესო ქრისტეში განხორციელებული. და ეს ჭეშმარიტია არა მხოლოდ იესო-კაცის ნებაყოფილობით მოქმედებაში, არამედ იმ მოვლენებშიც, რომლებიც თითქოს მისი ნების გარეშე ხდებოდა. იოანე იმეორებს, რომ იესომ იცოდა.

ე) ნიშნები: ღმრთის ენა

იოანეს სახარებაში არის არა სასწაულები, არამედ ნიშნები. სასწაულები მხოლოდ იმას ემსახურება, რომ გამოავლინოს სიღრმე რეალობისა, რომელიც უფრო მოულოდნელი და ყოვლისმომცველია, ვიდრე თავად სასწაული. ნიშნებში ღმერთი გვიცხადებს საკუთარ თავს. საუბარია იმაზე, რომ ვიხილოთ ნიშნები, როგორც იესო ამბობს პურთა განმრავლების შემდეგ. არ დანახვა, გარეგანის დონეზე დარჩენა, უმძიმესი ცოდვაა, გულის სიბრმავე.

იესოს ცხოვრება, ჭეშმარიტი ღმრთისა და ჭეშმარიტი კაცისა, არის ნიშანი, რომელიც მან კაცობრიობას მისცა. ეს ღმრთის მადლის ქმედითი ნიშანია, ხსნისაკენ მიმავალი გზა. საუბარია არა მსჯელობაზე რაღაც მოძღვრების შესახებ, არამედ იესოს პიროვნების სრულ მიღებასა და მასთან გაერთიანებაზე. იგი არის გზა, ჭეშმარიტება და სიცოცხლე, ანუ ხსნის სისავსე, მარადიული სიცოცხლის ჯილდო და ცხოვრების წესი, რომელიც ამ ჯილდოსთან მიგვიყვანს.

2.3 ექსკურსი 3: წმიდა წერილის განზოგადება

▲back to top

იოანე გვიჩვენებს, რომ ქრისტიანული კულტი იუდაურზე აღმატებულია. ანტიიუდაისტური პოლემიკა არ უნდა გავიგოთ, როგორც ძველი აღთქმის გამოცხადების გაუფასურების მცდელობა, ან უარყოფა იმისა, რომ სახარება მის ნიადაგზეა აღმოცენებული. მართალია, იესო ეწინააღმდეგება დახავსებულ და გაუკუღმართებულ იუდაიზმს, მაგრამ იმავდროულად აგრძელებს და აღასრულებს ჭეშმარიტ და ცოცხალ იუდაიზმს.

იესო (თავის სიტყვებში) და იოანე (თავის კამენტარებსა და თხრობაში) მუდამ მიმართავენ ძველ აღთქმას. სახარების დასაწყისშივე ფილიპე ამბობს, რომ ყველაფერი, რაც დაწერეს მოსემ და წინასწარმეტყველებმა, ქრისტეს მიერ აღსრულდა (იხ. იოან. 1,45).

რამდენიმე თემა, რომელთა საწყისი ძველ აღთქმაშია

ა) ახალი ქმნილება

სახარების პირველ თავში განკაცება გვევლინება, როგორც ქმნილების განახლება.

ბ) პატრიარქთა ახალი ისტორია

დაბადება	იოანე
დასაწყისში შექმნა ღმერთმა ცა და მიწა	დასაწყისში იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან
და თქვა ღმერთმა: ,,იყოს ნათელი”	ყოველივე მის მიერ შეიქმნა
და იქმნა ნათელი... და გაჰყო ნათელი ბნელისაგან	ნათელი ბნელში ანათებს

მე-8 თავი ადგენს კავშირს იესოსა და აბრაამს შორის. იოან. 1, 50-51 საუბრობს იესოზე, როგორც ახალ იაკობზე (იხ. დაბ. 28,12 და იაკობის კიბე). იოან. 4,6-12 საუბრობს იაკობის ჭაზე შექემში (დაბ. 33,18-20).

გ) ახალი გამოსვლა

იესო ახალი მოსეა, მაგრამ მოსეზე უმეტესია (იოან. 1,17). იგი განაახლებს და ცვლის გამოსვლის მოვლენებს.

გამოსვლის ისტორია	იოანე
გამ. 25,8: დავივანებ მათ შორის	იოან. 1,14: დაემკვიდრა ჩვენს შორის
გამ. 33,18: მაჩვენე მე შენი დიდება	და ვიხილეთ მისი დიდება
გამ. 33,20: ვერ შეძლებ ჩემი სახის ხილვას	იოან. 1,18: ღმერთი არასოდეს არავის უნახავს
გამ. 34,6: ღმერთი შემბრალე და მოწყალე	იოან 1,14.17: მადლითა და ჭეშმარიტებით აღსავსე
რიცხ. 21,8: სპილენძის გველი	იოან. 3,34: ცად ამაღლებული იესო
გამ. 17,1-7: სიცოცხლის წყალი	იოან. 4; 7,37: სიცოცხლის წყლის წყარო
გამ. 16; რიცხ 11; რჯლ 8: პური ზეციური	იოან. 6,31-39: პური სიცოცხლისა
გამ. 13,21: ღრუბლის სვეტი	იოან. 8,12: ნათელი სოფლისა
გამ. 12,44-48: წინადაცვეთა	იოან. 7,23: სულთა და სხეულთა მკურნალი
გამ. 12: პასექის კრავი	იოან. 1,29; 19,36: ღმრთის კრავი
გამ. 3,14; რჯლ. 32,39: მე ვარ, რომელიც ვარ (იხ. ეზეკ. 6,7:გაიგებთ, რომ მე ვარ უფალი)	იოან. 13,19; 7,24; 8,28; 8,58

სახარების ზოგიერთი ძირითადი თემა ხუთწიგნეულიდან და წინასწარმეტყველებიდან არის აღებული და შინაარსის მთელს სიმდიდრეს ინარჩუნებს:

ახალი სამეფო: 3 და 4 მეფეთა, ფსალმუნები;
ნათელი, სიცოცხლე: ეზეკიელი, სიბრძნე სოლომონისა;
დიდება: 1 მეფეთა, გამოსვლა, ფსალმუნები;
სიყვარული: მეორე რჯული, ქებათა ქება, ფსალმუნები;
ვაზი: ეს. 5; იერ. 2 და 12; ეზეკ. 15 და 19; ფსალმ. 80 (79);
სიტყვა: რჯლ. 6,1; 8,1-3; 30,15-20; 32,46; ფსალმ. 119 (118).

3 ნაწილი I: ნიშანთა წიგნი

▲back to top

3.1 თავი 1: პროლოგი (1,1-18)

▲back to top

პროლოგში არის ჩანასახი ყველა იმ თემისა, რომელთაც სახარება ავითარებს. ამ ტექსტის საკვანძო ტერმინები კვლავ გამოიყენება შემდეგ თავებში.

3.1.1 1. სიტყვა

▲back to top

სიტყვა წინადადების აქტიური, ცოცხალი ნაწილია. ბერძნული logos (ან, ვთქვათ, ებრაული dabar) ყოველივე „გამოთქმულის“ აქტიური პრინციპია; იგი ერთდროულად არის მოვლენაც, მცნებაც, სჯულიც და მოქმედებაც, რომელიც გვიხსნის გამომთქმელს. ხოლო ბერძნული რემა გამოვლინებაა სიცოცხლისა, რომელიც ერთ არსებას მეორესთან აკავშირებს; გონებით აღქმული სიტყვაა, რომელიც ჟესტით, ბგერებით თუ სხვა საშუალებით გადაეცემა სხვა გონებას, რომელსაც მისი აღქმის უნარი აქვს.

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ეს დამოკიდებულებაა, რომელიც არსებად იქცა; სიყვარული და ჭეშმარიტებაა, ღმრთისაგან გამომავალი და მის მიერ ქმნილებისათვის გადაცემული. ეს სიყვარული და ჭეშმარიტება არის ვიღაც. სიტყვა ღმრთის აზრია, რომელიც გამოცხადებისას მასთან ერთ მთლიანობას შეადგენს, „გამოთქვამს“ მას მთელი თავისი არსებით. სიტყვა მარადიულად იშვება მარადიული გონის მიერ და დაუსაბამოდ მყოფობს ამ გონში - მანამ, სანამ სხვათა - ანგელოზთა და კაცთა მიერ იქნება აღქმული.

ამ ,,სიტყვას“ (logos) ხშირად ვხვდებით იოანეს სახარებაში:

„...ვინც ჩემს სიტყვას ისმენს და ჩემი მომავლინებელი სწამს, მას აქვს საუკუნო სიცოცხლე /.../ მოდის ჟამი, და უკვე არის ახლა, როცა მკვდრები მოისმენენ ღვთის ძის ხმას და ვინც მას მოისმენენ, იცოცხლებენ” (5,24-25).

„თქვენ კი არასოდეს მოგისმენიათ მისი [მამის] ხმა და არც ხატი გიხილავთ მისი. მისი სიტყვა არა გაქვთ შეწყნარებული, რადგან არა გწამთ მისი, რომელიც მან მოავლინა. იკვლევთ წერილებს, რადგან გგონიათ, რომ მათში გაქვთ საუკუნო სიცოცხლე“ (5,37-39).

„...სიტყვა, რომელსაც ისმენთ, ჩემი კი არაა, ჩემი მომავლინებელი მამისაა” (14,24).

„...შენი სიტყვა დაიცვეს მათ... მე მათ მივეცი შენი სიტყვა... გაწმიდე ისინი ჭეშმარიტებით. შენი სიტყვა ჭეშმარიტებაა“. (17,6.14.17).

ღმრთის ძის ხმა და მოქმედება ავლენს სიტყვას, რომელიც სიცოცხლეს ანიჭებს ყოველივეს და ეს სიტყვა, რომელიც მოგვისმენია და ჩვენი თვალებით გვინახავს, რასაც ჩავკვირვებივართ და ჩვენს ხელებს მოუსინჯავს (1იოან 1,1), მამის ხმის ექოა და მისი პირის ნათელია. იგი ყოველიარსის საწყისი, სამყაროს შემოქმედი, ცხოველმყოფელი და ნათელია. ადამიანი, როგორც გონიერი არსება მიიღებს მას განკაცებული სიტყვისა და მამისაკენ მიმავალი ერთადერთი გზის - ქრისტეს რწმენით.

ა) ნათელი

იესო ამბობს: „მე ვარ ნათელი სოფლისა“ (იოან. 8,12). იმისთვის, რომ ვიხილოთ, უნდა გვქონდეს ჯანსაღი თვალები, ჭვრეტის საგანი და ნათელი, რადგან სწორედ იგი აღავსებს სიცოცხლით ყოველივეს, რასაც შეეხება. ძველი აღთქმის თანახმად, ნათელი თავად ღმერთია: „უფალი შუქი არის და ხსნაა ჩემი“ (ფსალმ. 27[26],1); იგი უფლის სამოსელია (ფსალმ. 104[103],2), მისი კურთხევაა (რიცხ. 6,24-27; ფსალმ. 3,9), მისი დაცემინებაც კი (იობ. 41,10). ნათელი სჯულია, რომელიც მან ადამიანებს მისცა (ფსალმ 19[18],9; 119[118],105; სიბრძ. 8).

თუ ადამიანი ღმრთის სჯულის თანახმად ცხოვრობს, მისი სიცოცხლეც ნათლად იქცევა (ფსალმ. 36,10; სიბრძ. 5,6-7). დაბოლოს, ნათელი კაცთა ხსნის მესიანური სიმბოლოა. ესაია ამბობს, რომ უფლის ყრმა ნათელი ხდება, როდესაც თავს მსხვერპლად სწირავს საყოველთაო ხსნისთვის: „მე გაგხდი შენ ხალხების სინათლედ“ (ეს. 49,6. იხ. ეს. 9,2; 10,17; 42,6-7; 60,1-3 და ა.შ.).

ბ) სიცოცხლე

ძველი აღთქმა თითქმის არაფერს ამბობს სიკვდილის შემდეგ სიცოცხლის სისავსისა და მართალთათვის მიზღვის შესახებ. გარდაცვლილის არსებობა შეოლში უფერულია, იგი ვეღარ ადიდებს ღმერთს. მიუხედავად იმისა, რომ არყოფნა წარმოუდგენელია ბიბლიური მენტალიტეტისათვის, ისრაელის სასოება ამ სამყაროს საზღვრებს არ სცილდება. მხოლოდ მაკაბელთა ეპოქაში, ქრისტესშობამდე II საუკუნეში, ისრაელის მოწამეთა მოწმობის წყალობით იბადება სიკვდილის შემდეგ ჯილდოსა და ღმერთის ერთგულთა, რწმენისათვის დაღუპულთა აღდგომის რწმენა. დანიელის (12,2-3), მეორე მაკაბელთა (7,9-36) და სიბრძნის (2-5) წიგნები ამტკიცებს ამ რწმენას. ჟამთა აღსასრულისას აღდგომის რწმენა, რომელიც არ მიიღეს სადუკეველებმა, იესოს დროისთვის დამკვიდრდა ფარისეველთა წრეებში. მაგრამ ვის შეეძლო, თავი აღდგომად და სიცოცხლედ გამოეცხადებინა, ვის შეეძლო, ეთქვა: „ვინც მე მიწამებს, კიდეც რომ მოკვდეს, იცოცხლებს“? (იოან. 11,25-26). იესო ამბობს, რომ იგი არის გზა, ჭეშმარიტება და სიცოცხლე (იხ. 14,6), მისი სიტყვები არის სული და სიცოცხლე (6,63), იგი მოვიდა, „რომ ჰქონდეთ სიცოცხლე მათ და უხვად ჰქონდეთ“ (10,10). მეოთხე სახარებაში სიტყვა „სიცოცხლე“ არა მხოლოდ ამქვეყნიურ არსებობას აღნიშნავს, არამედ ნეტარებით აღსავსე მარადისობასაც. სახარების მიზანია, „... ირწმუნოთ, /.../ რათა მორწმუნეებს გქონდეთ სიცოცხლე მისი სახელით“ (20,31).

გ) დიდება

ღმრთის დიდება, რომელიც ძეს აქვს და რომელსაც იგი უცხადებს სოფელს, ნიშნავს დაუსაბამო ღმრთის მყოფობას დროსა და სივრცეში. უდაბნოში ღმრთის დიდება აღავსებს საკრებულო კარავს, შემდეგ იერუსალიმის ტაძარს; ეზეკიელი ხედავს, როგორ ტოვებს იგი საკურთხეველს, როდესაც ხალხი ტყვეობაში მიჰყავთ და მის დაბრუნებას წინასწარმეტყველებს. დიდება (ებრ. qavod) ნიშნავს რაიმე რეალობის „წონას“, „სიმძიმეს“, „პატივს“. იგი უხილავია, მაგრამ განსაზღვრავს რეალობის გაჯერებულობას, სისავსეს, სიღრმისეულ ბუნებას. როდესაც კანაში იესომ გამოავლინა თავისი დიდება (იოან. 2,11), მან პირველად ახადა საფარველი თავის დაფარულ, უხილავ არსს, თავის ღირებულებას. „თუ ირწმუნებ, ღვთის დიდებას იხილავ“ (იოან. 11,40): სწორედ რწმენით არის შესაძლებელი ღმრთის შემეცნება.

3.1.2 2. პროლოგის დინამიკა

▲back to top

ორი ნაწყვეტი, რომელიც იოანე ნათლისმცემლის შესახებ მოგვითხრობს (1,6-8 და 1,15), თითქოს წყვეტს პროლოგის დინებას, მაგრამ შეთანხმებულია მე-19 მუხლთან, რომლითაც სახარების თხრობა იწყება. სავარაუდოდ, წინამორბედ რედაქციაში ეს მუხლები სახარების დასაწყისს წარმოადგენდა, შემდეგ კი მოგვიანებით დამატებულ პროლოგში იქნა ჩართული.

თუ ამ მუხლებს გამოვტოვებთ, პროლოგი იყოფა ექვს სტროფად, რომლებიც ხსნის ეტაპებს აღწერს:

პირველი სტროფი: სიცოცხლე სამებაში, ღმრთის მარადიული სიტყვა (იოან. 1,1-2).

1. დასაწყისში იყო სიტყვა,
და სიტყვა იყო ღმერთთან,
და სიტყვა იყო ღმერთი.

2. ის იყო დასაწყისში ღმერთთან.

მეორე სტროფი: დაბადება, სიცოცხლე და შესაქმის ნათელი (1,3-8):

3. ყოველივე მის მიერ შეიქმნა,
და უიმისოდ არაფერი შექმნილა,
რაც კი შეიქმნა.

4. მასში იყო სიცოცხლე,
და სიცოცხლე იყო ადამიანთა ნათელი.

5. ნათელი ბნელში ანათებს,
და ბნელმა ვერ მოიცვა იგი.

(6. იყო კაცი, მოვლინებული ღვთისგან;
სახელი მისი იყო იოანე.)

7. იგი მოვიდა დასამოწმებლად,
რათა დაემოწმებინა ნათლის შესახებ,
რათა ყველას ერწმუნა მისი მეშვეობით.

8. იგი არ იყო ნათელი,
მაგრამ რათა დაემოწმებინა ნათლის შესახებ.)
მესამე სტროფი: ნათლის უგულებელყოფა (1,9-11):

9. იყო ნათელი ჭეშმარიტი,
რომელიც უნათებს სოფლად მომსვლელ ყოველ ადამიანს.

10. იყო სოფელში და სოფელი მის მიერ შეიქმნა,
და სოფელმა ვერ იცნო იგი.

11. თავისიანებთან მოვიდა
და თავისიანებმა არ მიიღეს იგი.
მეოთხე სტროფი: ნათლის მიმღებნი (1,12-13):

12. ხოლო ვინც მიიღო იგი და ირწმუნა მისი სახელი,
მისცა მათხელმწიფება ღვთის შვილებად გახდომისა.

13. ისინი იშვნენ არა სისხლისაგან,
არა ხორცის ნდომისაგან,
არა მამაკაცის ნდომისაგან,
არამედ ღვთისაგან.
მეხუთე სტროფი: განკაცება (1,14-15):

14. სიტყვა ხორცი იქმნა

და დაემკვიდრა ჩვენს შორის,
მადლითა და ჭეშმარიტებით აღსავსე.
და ჩვენ ვიხილეთ მისი დიდება,
როგორც დიდება მამისაგან მხოლოდშობილისა.

(15. იოანე მოწმობს მასზე და ღაღადებს:
ეს იყო, ვისზეც ვთქვი:
ჩემს შემდგომ მომავალი ჩემზე უპირატესია,
ვინაიდან ჩემზე უწინ იყო.)
მეექვსე სტროფი: სულიწმიდის ნიჭი. გაღმერთება (1,16-18):

16. მისი სისავსიდან მივიღეთ ყველამ
მადლი მადლისა წილ.

17. ვინაიდან რჯული მოცემულია მოსეს მიერ,
ხოლო მადლი და ჭეშმარიტება იესო ქრისტეს მიერ იქმნა.

18. ღმერთი არასოდეს არავის უნახავს.
მხოლოდშობილმა ძემ, მამის წიაღში მყოფმა, გააცხადა.

ა) პირველი სტროფი: „დასაწყისში იყო სიტყვა...“

იოანე ამტკიცებს სიტყვის ღმრთეებრიობას და მის მარადიულ მყოფობას. იგი ეყრდნობა ძველი აღთქმის ტექსტებს, რომლებშიც სიტყვა და მისი სინონიმები მოიხსენიება: სიბრძნე და სჯული: სიტყვა - დაბ. 1; სიბრძ.. 9,1; ზირ. 42,15; სჯული - ფსალმ. 119 (118); სიბრძნე - ზირ. 1 და 24; იგავ. 8,22; სიბრძ. 7,22-8,18.

დასაწყისში შექმნა ღმერთმა ცა და მიწა - ნათქვამია დაბადების წიგნში. დასაწყისი, ყოველივეს პირველმიზეზი, არ არის რაიმე, ან რაღაც მომენტი, არამედ ვინმე - ღმერთი, და მისი მოქმედება - სამყაროს შექმნაა. ქმნილებასთან ერთად იწყება დროც, რომელიც ასევე ქმნილია, რადგან ღმერთში არ არის არც წარსული, არც მომავალი, არამედ სისრულე.

იოანე აზუსტებს დაბადების წიგნს: „დასაწყისში“, ან „საფუძველში“ არა შექმნის აქტი, არამედ სიტყვაა. ძველი აღთქმა ვერ წვდება ღმრთის საიდუმლოს და აღწერს სამყაროს შექმნას, როგორც საგანთა „დასაწყისს“. იოანე კი, რომელსაც ქრისტემ „განუცხადა მამა“, ჭვრეტს იმას, რაც დროის მიღმაა, „დასაწყისი“ და მიზეზია ყოველი ქმნილებისა და იმავდროულად დამოუკიდებელია მისგან. ყოველივეს „დასაწყისი“ სწორედ სიტყვაა, რომელიც იყო ღმერთთან.

იოანე სამჯერ იმეორებს, რომ სიტყვა იყო, მაგრამ იყენებს ზმნას სამი განსხვავებული აზრით: პირველად იგი საუბრობს რაღაც არსის შესახებ: იგი იყო აბსოლუტური სახით; მეორედ გადმოგვცემს, „სად“ მყოფობს სიტყვა: „ღმერთთან“, უფრო ზუსტად კი „ღმრთის გვერდით“ და მუდმივ მოძრაობაში მიმართულია ღმერთის-„კენ“ (ეს გამოთქმა ერთდროულად გადმოგვცემს ადგილსამყოფელსაც და დინამიზმსაც, ამიტომ რთული სათარგმნია). მესამედ იგი იყენებს ამ ზმნას, რათა გადმოგვცეს სიტყვის ბუნება: იგი იყო ღმერთი, მაგრამ არა ის ღმერთი, რომელთანაც იგი იყო, არა უბრალოდ ღმრთეებრივი, არამედ ღმერთი, ანუ ის, ვინც ღმრთის თანაზიარია ბუნებით, „ერთარსი“, „ერთიანი“ მასთან, რომელთანაც იგი იყო - მამასთან, წყაროსთან და დაუსაბამოსთან.

ზმნა წარსულ დროშია გამოყენებული: სიტყვა იყო. ხომ არ ნიშნავს ეს იმას, რომ იგი აღარ არის? პროლოგის დასკვნა პასუხობს ამ კითხვას: მხოლოდშობილი ძე, მამის წიაღში მყოფი. მყოფი, ანუ „ის, რომელიც არის“ - ეს ღმრთის სახელია, რომელსაც თავად უცხადებს მოსეს ალმოდებული მაყვლოვანიდან (გამ. 3,14). იქ გამოყენებულია აწმყო დროის მიმღეობა, რომელსაც მარადისობის აზრი აქვს.

ამრიგად, სიტყვა იყო, მხოლოდშობილი ძე კი მყოფია, რადგან განკაცებამდე იგი იყო მარადიული სიტყვა, რომელიც აღავსებდა სამყაროს - და არა კაცი; ახლა კი ხორცი შეისხა და გამოგვეცხადა, როგორც ძე.

შეუძლებელია სამებაში მამისა და ძის ურთიერთობის უფრო ლაკონურად გადმოცემა: სიტყვა მარადიულად მყოფობს ყოველივეს დასაწყისში, ამიტომ იგი ღმერთია და ღმრთისკენ მარადიული სიყვარულის მიმართებაში მყოფი: ის იყო დასაწყისში ღმერთთან.

ბ) მეორე სტროფი: სოფლის შექმნა და სიცოცხლე

ყოველივე მის მიერ შეიქმნა, უფრო ზუსტად კი - „ყველაფერმა ყოფიერება მიიღო“, რადგან გამოყენებული ზმნა შეესატყვისება „ყოფნა“ ზმნის პასიურ ფორმას, რისი თარგმნაც შეუძლებელია. სიტყვა არსებობის წყაროა საკუთარი ყოფიერების ძალით: ყოველი ქმნილებისათვის არსებობა ღმრთის ყოფიერებაში მონაწილეობას ნიშნავს.

ნათელი პირველი ქმნილებაა, აუცილებელი პირველადი ენერგია: „იყოს ნათელი! და იქმნა ნათელი“. სულიერი არსებობისთვის სამყაროს ეს ფუძემდებელი ენერგია, მისი ეს დინამიზმი არის სიცოცხლე, კაცთა ნათელი.

ადამიანის მონაწილეობა ღმრთის სიცოცხლეში არის უშუალო და მუდმივი კავშირი: „უფალმა ღმერთმა... შთაბერა მის ნესტოებს სიცოცხლის სუნთქვა, და იქმნა კაცი ცოცხალ არსებად“ (დაბ. 2,7). „ბნელმა ვერ მოიცვა იგი“, რადგან შეუძლებელი მათი თანაარსებობა: ბნელი ნათლის არარსებობაა, არყოფნა და ის, რაც ღმრთის მიერ არ არის, არ ფლობს ყოფიერებას - მხოლოდ ხვრელია, არყოფნა. ამიტომაც ცოდვას არ გააჩნია კონსისტენცია. ხვრელი ქსოვილში არარაობაა, მაგრამ იგი არღვევს ქსოვილის მთლიანობას. არარაობა ვერ დაუპირისპირდება სიცოცხლის წყაროს. ის, რაც ამ სიცოცხლეს არ მიიღებს, ვეღარც იარსებებს.

გ) მესამე სტოფი: ნათლის უგულებელყოფა

სოფელმა, რომელიც აქ ცოდვაში ჩაფლულ ადამიანთა ერთობლიობას ნიშნავს, არ სცნო ღმრთის მყოფობა - თავისი არსებობის წყარო. ებრაელმა ერმაც კი - თავისიანებმა, რომელთაც იგი გამოეცხადა, არ მიიღო თავისი მხსნელი. კაცობრიობამ ვერ იცნო, რჩეულმა ერმა კი არ მიიღო. პირველში აქ უგუნურებაა გაკიცხული, მეორეში კი - უარყოფა. იმავე აზრებს ვპოულობთ რომაელთა მიმართ ეპისტოლის პირველ თავებში: არავინაა მართალი, მაგრამ სხვადასხვაგვარად.

დ) მეოთხე სტროფი: ნათლის მიმღებნი

მაგრამ ზოგიერთი მაინც გაიხსნა ნათლისათვის და ამით ღმრთის შვილობის პატივი მიიღო, ახალი არსება გახდა, ანუ ხელახლა იშვა - სულისაგან. სიცოცხლე, რომელიც მათშია, აღარ განისაზღვრება სხეულის მოთხოვნილებებით. ისინი ღმრთეებრივი ცხოვრებით ცხოვრობენ, მათ სული ატარებს:

„ქარი ქრის, სადაც მოისურვებს. მისი ხმა გესმის, მაგრამ არ იცი, საიდან მოდის და სად მიდის. ასევეა ყველა, ვინც სულისაგან არის შობილი“ (იოან. 3,8).

ეს არის საიდუმლო სულით შვილობისა, რომელსაც პავლე მოწმობს:

„და რაკიღა თქვენ შვილები ხართ, ღმერთმა მოავლინა თქვენს გულებში თავისი ძის სული, რომელიც შესძახის: „აბბა, მამაო“ (გალ. 4,6).

„...ვინც ღვთის სულით წარიმართებიან, ღვთის შვილები არიან... სწორედ ეს სული ემოწმება ჩვენს სულს, რომ ღვთის შვილები ვართ“ (რომ. 8,14. 16).

ე) მეხუთე სტროფი: განკაცება

სიტყვა ხორცი იქმნა არა იმიტომ, რომ რაიმე ცვლილება განიცადა, არამედ იმიტომ, რომ სრულად მიიღო კაცობრივი ბუნება. თავის თავში იგი არ შეცვლილა, მაგრამ ჩვენთვის ხორციელ იქმნა. მოვიყვანოთ მაგალითი: როდესაც ოთახში ფარდაა ჩამოფარებული, მასში ბნელა. გასწიეთ ფარდა და ოთახიც განათდება. აქ ცვლილება ოთახს შეეხო და არა მზის სხივებს.

კაცობა არ არის სამოსი, რომელიც სიტყვამ შეიმოსა; იგი არ არის მოჩვენებითი; არც მისი ღმრთეებრიობის დანამატია. სიტყვა ხორციელ იქმნა სამუდამოდ. ხორცი ნიშნავს არა მარტო სხეულს, სულისგან განსხვავებულ რეალობას, არამედ კაცობრივ ბუნებას სრულად, მისი სისუსტითა და სიმყიფით. ბიბლიური გაყოფა სხეულად, სამშვინველად და სულად არ ნიშნავს იმას, რომ ადამიანი სამი ნაწილისგან შედგება. ეს სამი სხვადასხვა მიდგომაა ადამიანური ბუნებისადმი: სული პიროვნების ინდივიდუალური სიცოცხლეა, სამშვინველი - ამ გონიერი სიცოცხლის სამყოფელი, ხორცი ადამიანის ყველაზე სუსტი მხარეა, მისი სურვილები და შეზღუდულობა, მისი ლტოლვა და ხასიათი, უნარები, ურთიერთობის შესაძლებლობა ან შეუძლებლობა.

„იგი ყველაფერში უნდა დამსგავსებოდა ძმებს... თვითონ იტანჯა და გამოიცადა... ისეთი მღვდელმთავარი როდი გვყავს, რომ ვერ შეძლოს, თანაგვიგრძნოს ჩვენს უძლურებაში, არამედ ჩვენსავით გამოცდილი ყველაფერში, გარდა ცოდვისა“ (ებრ. 2,17. 18; 4,15).

„და დაემკვიდრა ჩვენ შორის“ შეიძლება ვთარგმნოთ: „დადგა კარავი ჩვენ შორის“. გამოსვლის დროს ღმრთის მყოფობა გამოვლინდა საკრებულო კარავში, რომელიც თან ახლდა, უძღვებოდა და რჩევებს აძლევდა მიმავალ ერს მისი გზის ყველა ეტაპზე. ახლა ეს მყოფობა გამოვლინდა იესოში, რადგან ღმრთის დიდება აღავსებს მის კაცობრივ ბუნებას, ვლინდება მასში, როგორც ოდესღაც ნათელი ღრუბელი იდგა კარვის ირგვლივ და ავლენდა დაუსაბამო ღმრთის მყოფობას. იესომ ხორცი შეისხა და გახდა მგზავრი, აღთქმული ქვეყნის მომლოცველი.

ვ) მეექვსე სტროფი: სულიწმიდის ნიჭი, გაღმერთება

მადლითა და ჭეშმარიტებით აღსავსე. მისი სისავსიდან მივიღეთ ყველამ მადლი მადლისა წილ და ჭეშმარიტება იესო ქრისტეს მიერ იქმნა

მადლი და ჭეშმარიტება სულიწმიდაა. ღმერთი გამოეცხადა მოსეს, როგორც „შემბრალე და მოწყალე, სულგრძელი და დიდად მოწყალე, ჭეშმარიტი“ (გამ. 34,6-7).

სიყვარულისა და ჭეშმარიტების სული, რომელიც „შეგიძღვებათ სრულ ჭეშმარიტებაში“ (იოან. 16,13), მიეცათ ადამიანებს ძის მიერ. ებრაელებს მოსეს მიერ გადაეცათ სჯული მეწამული ზღვის გადალახვიდან ორმოცდამეათე დღეს, ასევე ქრისტიანებმა აღდგომიდან ორმოცდამეათე დღეს მიიღეს ახალი სჯული, გულებზე დაწერილი აღთქმა, მადლი და ჭეშმარიტება, სული, ნაუწყები წინასწარმეტყველთა მიერ.

სულს შეჰყავს მორწმუნე სრულ ჭეშმარიტებაში და ამგვარად შეაცნობინებს იესო ქრისტეში განხორციელებული გამოცხადების სიღრმეს.

„...ვინც მე მიხილა, მან მამაც იხილა“ (იოან. 14,9).

3.2 თავი 2: მსახურების პირველი კვირა (1,19 - 2,12)

▲back to top

იესოს საზოგადო მსახურების პირველი კვირა ძალზე ზუსტადაა აღწერილი. პირველ დღეს იოანე მოწმობს მის შესახებ; შემდგომი სამი დღის მოვლენათა აღწერა იწყება სიტყვათშეთანხმებით - „მეორე დღეს“ (მუხლ. 29; 35; 43); ამის შემდეგ კი „მესამე დღეს ქორწილი იყო გალილეის კანაში“ (2,1).

3.2.1 1. იოანე ნათლისმცემლის მოწმობა (1,19-34)

▲back to top

„იუდეველებმა მიუგზავნეს იერუსალიმიდან მღვდელნი და ლევიანები“ (1,19). სიტყვა „იუდეველები“ იოანე მახარებელთან ყოველთვის ნეგატიური მნიშვნელობისაა და იესოს მოწინააღმდეგეებს, გამოცხადების უარყოფაში გაჯიუტებულ ადამიანებს აღნიშნავს. იოანე ნათლისმცემლის მოწმობა იწყება მაშინ, როდესაც მტრები მის მოქმედებეთა განმარტებას მოითხოვენ. 24-ე მუხლიდან შევიტყობთ, რომ იქ ფარისევლებიც იყვნენ. მღვდლებმა ჰკითხეს: „ვინ ხარ შენ?“ ფარისევლებმა კი: „რატომ ნათლავ?“

ისინი რამდენიმე შესაძლო პასუხს სთავაზობენ: ხომ არ მიიჩნევს თავს ქრისტედ? ხომ არ არის იგი ელია, რომელმაც მხსნელის მოსვლა უნდა შეამზადოს? (მალ. 3,22-23 თანახმად), ან წინასწარმეტყველი, რომელზეც მოსემ აუწყა? (რჯლ. 18,15).

სწორედ ამ სამ პერსონაჟს ელიან იმ დროის ებრაულ სამყაროში. მაგრამ იოანე უარყოფს მათ ვარაუდს. მოგვიანებით ქრისტე იტყვის, რომ იოანე სწორედ ელია იყო (მარკ. 9,12; მათ. 11,14). ქრისტესთან შეხვედრამდე იოანემ არ იცოდა, ვინ იყო იგი: „მე არ ვიცნობდი მას“ (მუხლ. 33). მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ქრისტეზე მიუთითა, იგი მიხვდა, რომ უკანასკნელი წინასწარმეტყველია, ანუ ახალი ელია, რომელიც იუდეველთათვის „წინასწარმეტყველთა მამა“ იყო. იოანეს მოწმობით სრულდება დრო წინასწარმეტყველებათა, რომლებიც ქრისტეს მოსვლას ამზადებდნენ. ახლა კი სასუფევლის ხარების დრო იწყება. ამიტომაც დაწერილია:

„დედაკაცთაგან ნაშობთა შორის არ აღმდგარა იოანე ნათლისმცემელზე დიდი, მაგრამ ცათა სასუფეველში უმცირესი მასზე დიდია“ (მათ. 11,11).

იოანეს სიტყვები - „მე არა ვარ“” - არ არის უარყოფა, არამედ აღიარებაა: „მან აღიარა და არ უარყო, აღიარა“ (მუხლ. 20). ვერ იქნები იმის მოლოდინში, რაც აღსრულდა. იოანე აღიარებს, რომ არ არის ქრისტე, არც ელია, არც წინასწარმეტყველი და, ამგვარად, გამოხატავს სასოებას, მოლოდინს უფლისა, რომელსაც გზა უნდა განუმზადოს.

ამ კვირის მეორე დღეს იოანე მიუთითებს მესიაზე: „აჰა, ღვთის კრავი, რომელმაც აიღო სოფლის ცოდვა“. გამოსვლის წიგნში კრავი მსხვერპლია, რომელიც პასექის ღამეს უნდა დაეკლათ და შეეჭამათ. მისი სისხლი იხსნიდა მორწმუნეთ. ეს არის ღმრთის ყრმა, ესაიას მიერ (ეს. 53) და გამოსყიდვის ლიტურგიაში (ლევ. 16: ,,განტევების ვაცი”) ნაწინასწარმეტყველევი, უწყინარი კრავი (იერ. 11, 19), რომელიც თავს სწირავს საყოველთაო ხსნისთვის. „ღვთის კრავი“ - ამ სიტყვებით მახარებელი აყენებს მკითხველს ქრისტეს ქვეყნიერი ცხოვრების დასასრულის, ჯვრის საპასექო მსხვერპლის წინაშე. მართლაც, სახარება თანდათან გვიცხადებს საიდუმლოს ახალი პასექისა, რომელიც იესოში აღსრულდება. ისრაელის ლიტურგიული ცხოვრება არის წინასწარ განჭვრეტა და მოლოდინი პიროვნებისა, რომლის მიერაც განხორციელდებოდა ტაძრის კულტის საიდუმლო.

იოანე აღიარებს: „ჩემს შემდეგ მომავალი ჩემზე უპირატესია“ (1,15 და 1,30). წინასწარმეტყველთა გადმოცემა მასში იძენს აზრს. იოანე აღიარებს იმასაც, რომ მისი დანიშნულებაა, ემსახუროს მას, ვისზეც უნდა დაემოწმებინა, ვინც მასზე ,,უწინ იყო”, რადგან დაუსაბამოა. შემდგომში იოანე მორჩილებით უწედებს თავს სიძის მეგობარს (3,29) და იტყვის: „ის უნდა იზრდებოდეს, მე კი ვმცირდებოდე“ (3,30). იოანე მოწმეა. მან უნდა აუწყოს, რასაც იხილავს. ეს ზმნა ოთხჯერ მეორდება ხუთ მუხლში (29-34): მოწმეობა ყოველთვის პირადი გამოცდილების საკითხია.

ნიშანი, რომლითაც იოანე ,,ღმრთის კრავს” ამოიცნობს, სულიწმიდაა, „გადმომავალი და დავანებული“ მასზე. სულიწმიდა გადმოდიოდა ძველი აღთქმის მოქმედ პირებზე, მაგრამ არავისზე ყოფილა დავანებული და არავის შეეძლო მისი გადაცემა. ქრისტეში კი სული წმიდა „სახლშია“, რადგან ქრისტეს პიროვნება ყველა ამ ღმრთივშთაგონებული პერსონაჟის სინთეზია.

3.2.2 2. მოწაფეთა მოწოდება (1,35-51)

▲back to top

მოწოდება სხვადასხვაგვარია. როდესაც იესო მოუწოდებს ვისმე, იმგვარ ,,ტექნიკას” იყენებს, როგორიც ამ ადამიანს მიესადაგება. ღმრთისკენ მიმავალ გზებს იოანე იესოს პირველ მოწაფეთა მაგალითზე აღგვიწერს. ყოველ მოწაფეს თავისი ისტორია აქვს - ისტორია დიადი სიყვარულისა.

„მეორე დღეს კვლავ იდგა იოანე და ორი მისი მოწაფეთაგანი. დაინახა მომავალი იესო და თქვა: „აჰა, ღვთის კრავი“. ორმა მოწაფემ გაიგონა მისი სიტყვები და გაჰყვა იესოს. იესო მობრუნდა და ნახა, რომ მიჰყვებიან, და ეუბნება მათ: „რას ეძებთ?“ მათ უთხრეს: „რაბი, (რაც თარგმნით ნიშნავს: მოძღვარო), სად დგახარ? ეუბნება მათ: „წამოდით და ნახავთ“. წავიდნენ და ნახეს, სადაც იდგა. ის დღე მასთან დაჰყვას. იქნებოდა ასე მეათე საათი“ (იოან. 1,35-39).

იესო არ უხმობს ანდრიას და მეორე მოწაფეს (შესაძლოა, თავად მახარებელს). ისინი თავად ეძებენ მას, რადგან მათი მასწავლებლის, იოანეს მოწმობა გაიგონეს. ისინი არიან „ღმრთის მაძიებელნი“, რომლებიც „ღმერთშემოსილს“ შეხვდნენ. ისინი უკვე დაადგნენ სულიერების გზას და სიმართლით ცხოვრობენ. და აი, ხვდებიან მას, რომელშიც განხორციელდა ყოველივე, რასაც ეძებენ და რაც მთელი გულით სწყურიათ; გაჰყვნენ მას და იგი მათკენ შემობრუნდა. ახლა არა იდეალს მისდევენ, არამედ ცოცხალ პიროვნებას. მათი რწმენა შეხვედრად იქცა. და მათ სურთ, რომ ეს შეხვედრა გაგრძელდეს: „რაბი, სად დგახარ?“ ეუბნება მათ: „წამოდით და ნახავთ. წავიდნენ და ნახეს, სადაც იდგა“. შეხვედრა მეგობრობად იქცა: „ის დღე მასთან დაჰყვეს“. ყველაფერი, რაც მოხდა, იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ მათ ყველა წვრილმანი ახსოვთ: „იქნებოდა ასე მეათე საათი“, ანუ ნაშუადღევის ოთხი საათი. ისინი მივიდნენ, ნახეს და სამუდამოდ მასთან დარჩნენ.

„ერთი ამ ორთაგანი, რომელთაც იოანესგან მოისმინეს და გაჰყვნენ იესოს, იყო ანდრია, ძმა სიმონ-პეტრესი. მან პირველად თავისი ძმა სიმონი ნახა და უთხრა: „ჩვენ ვიპოვეთ მესია (რაც თარგმნით ნიშნავს ქრისტეს). მიიყვანა იგი იესოსთან. შეხედა მას იესომ და უთხრა: „შენ ხარ სიმონი, იოანეს ძე. ამიერიდან შენ გერქმევა კეფა (რაც თარგამანით ნიშნავს კლდეს, პეტრეს)“ (იოან. 1,40-42).

მოწოდების მეორე სახე სიმონ-პეტრეს მოწოდებაა. იგი შეიტყობს იესოს შესახებ ძმისგან და თანახმაა, შეხვდეს მას. ქრისტესთან იგი სხვამ მიიყვანა. იესოსთან შეხვედრამ შეძრა სიმონი და სხვა ადამიანად აქცია. შეიცვალა მისი სახელიც: „ამიერიდან შენ გერქმევა პეტრე“. იესო აძლევს შესაძლებლობას გახდეს ის, რაზედაც არასოდეს უფიქრია. ეს არის მოწოდება-მოქცევა, რომელშიც ადამიანი თავის ჭეშმარიტ პიროვნებას ჰპოვებს.

„მეორე დღეს მოისურვა გალილეას წასვლა, და იპოვა ფილიპე. უთხრა მას იესომ: „გამომყევი“. ხოლო ფილიპე ბეთსაიდიდან იყო, ანდრიას და პეტრეს ქალაქიდან. ფილიპე შეხვდა ნათანაელს და უთხრა: „ჩვენ ვნახეთ ის, ვისზეც დაწერეს რჯულში მოსემ და წინასწარმეტყველებმა: იესო, იოსების ძე, ნაზარეთიდან. უთხრა მას ნათანაელმა: „ნაზარეთიდან რა სიკეთე შეიძლება იყოს?“ უთხრა მას ფილიპემ: „წამოდი და ნახე“ (იოან. 1,43-46).

მოწოდების მესამე სახე ფილიპეს მოწოდებაა. სხვათაგან განსხვავებით, იესო უშუალოდ უხმობს მას: ,,გამომყევი”. იგი უპასუხებს მიმავალი ქრისტეს ძახილს და ტოვებს ყველაფერს, რადგან ამოიცნობს მასში მთელი ხალხის სასოებას, მას, რომელსაც ყოველთვის ეძებდა გაუცნობიერებლად, თავისი არსების სიღრმეში. ის, ვისზეც საუბრობდა გადმოცემა, რელიგია, მოუთხრობდნენ მშობლები, გამოვიდა მის შესახვედრად და სთავაზობს - გაჰყვეს მას. იგი მყისვე ხდება მოციქული და სიხარულს ნათანაელს უზიარებს, იმეორებს სიტყვებს, რომლებიც იესომ ორ პირველ მოწაფეს უთხრა: „წამოდი და ნახე“. მას შემდეგ, რაც იესომ იპოვა იგი, ფილიპე ვეღარ იოკებს სიხარულს და მოციქული ხდება: მისია ჭეშმარიტი მოწოდების ნიშანია.

„იესომ რომ დაინახა მისკენ მომავალი ნათანაელი, თქვა მასზე: „აჰა, ნამდვილი ისრაელიანი, რომელშიც არ არის მზაკვრობა“. ეუბნება მას ნათანაელი: „საიდან მიცნობ?“ მიუგო იესომ და უთხრა მას: „ვიდრე ფილიპე დაგიძახებდა, ლეღვის ქვეშ დაგინახე“. მიუგო მას ნათანაელმა: „რაბი, შენ ხარ ძე ღვთისა, შენ ხარ მეფე ისრაელისა“. მიუგო იესომ და უთხრა მას: „შენ იმის გამო გწამს, რომ გითხარი, ლეღვის ქვეშ დაგინახე-მეთქი? ამაზე მეტსაც იხილავ“. ეუბნება მას: „ჭეშმარიტად, ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: ამიერიდან იხილავთ გახსნილ ცას და ღვთის ანგელოზებს, კაცის ძეზე აღმავალთ და ჩამავალთ“ (იოან. 1,47-51).

და ბოლოს, მოწოდების კიდევ ერთი სახე: ნათანაელი ცნობისმოყვარეობითა და მცირედი ეჭვითაც კი ისმენს ფილიპეს სიტყვებს. მას მხოლოდ იესოს ნახვა სურს, ისე, რომ ეს ამბავი მას არ შეეხოს. მაგრამ იესო მაშინვე განაცვიფრებს მას: „ვიდრე ფილიპე დაგიძახებდა, ლეღვის ქვეშ დაგინახე“. მაგრამ მთავარი სხვა რამ არის: იუდეველთათვის ლეღვის ხის ქვეშ ყოფნა ლოცვას ნიშნავს, ღმრთის სიტყვაზე ჩაფიქრებას (ლეღვის ხის ფოთოლი ხუთი ფურცლისგან შედგება, როგორც რჯული - ხუთი წიგნისგან). როდესაც ნათანაელი წმიდა წერილზე ჩაფიქრდა, ვიღაც ხედავდა მის გულს - ღმერთი, „მამა, რომელიც ხედავს დაფარულში“ (მათ. 6,4; 6,18). ვერ მივუახლოვდებით ქრისტეს, თუკი მხოლოდ მაყურებლები ვართ. უნდა მივენდოთ მის მზერას. სწორედ ეს არის ლოცვა. რაც უფრო სუფთაა სული, მით უფრო ღრმად აღწევს მასში ეს მზერა. იმისთვის, რომ ვიხილოთ, უნდა გავბედოთ და მივენდოთ ღმრთის მზერას, გავიგოთ ჭეშმარიტება საკუთარი თავის შესახებ, როგორც ნათანაელმა, რომელშიც „არ არის მზაკვრობა“. ნათანაელის მოწოდება მათი მოწოდებაა, ვინც გულის სიმართლით ეძებს ღმერთს. ოდესმე ისინი აუცილებლად აღმოაჩენენ, რომ ის, ვისაც ეძებენ, ძალზე ახლოსაა: იგი მათშია. მაშინ მიენდობიან მის მზერას.

იესო გვიცხადებს თავს, როგორც შუამავალს ღმერთსა და ადამიანებს შორის. გავიხსენოთ, რა იხილა იაკობმა: „...კიბე იდგა მიწაზე და მისი თავი სწვდებოდა ცას. და ღვთის ანგელოზნი ადიოდნენ და ჩადიოდნენ მასზე“ (დაბ. 27, 12).

იესო აიგივებს თავს ამ კიბესთან და ჰპირდება მოწაფეებს: ერთხელ ისინი დაინახავენ, რომ იგი ხიდია ცასა და დედამიწას შორის: „და როცა ავმაღლდები მიწიდან, ყველას ჩემთან მივიზიდავ“ ამას იმის მისანიშნებლად ლაპაროკობდა, თუ როგორი სიკვდილით აპირებდა სიკვდილს“ (იოან. 12, 32).

ქრისტიანული მოწოდება ღმრთის გამოცდილებაა. ეს არის დამეგობრება, მოთვინიერება - განსხვავებული ყოველი ადამიანისათვის. იმისათვის, რომ შევიცნოთ ღმრთის კრავი და გავყვეთ მას, უნდა ვიპოვოთ იგი და მივენდოთ მის მზერას. „რომ არ გეპოვნე, ძებნას როდი დამიწყებდი“ - ეუბნება ქრისტე წმიდა ავგუსტინეს.

3.2.3 3. პირველი სასწაული კანაში (2,1-12),

▲back to top

პირველი ნიშანი

ამ პირველ სასწაულში იესოს საქმე წარმოჩნდება, როგორც ახალი აღთქმა. თხრობაში მრავლად არის ძველი აღთქმიდან ნასესხები სიმბოლური დეტალები.

„მესამე დღეს...“

თუ ძველი აღთქმის სიმფონიაში ჩავიხედავთ, მივხვდებით ამ დაზუსტების აზრს: ოსია წინასწარმეტყველის გარდა ამ გამოთქმას მხოლოდ გამოსვლის წიგნში ვხვდებით, სინაის მთასთან აღთქმის დადებისას (გამ. 19. სულ რამდენიმე მუხლში ეს გამოთქმა ოთხჯერ მეორდება). რაბინულ წრეებში გამოთქმა „მესამე დღეს“ „აღთქმის დღეს“ ნიშნავდა.

სწორედ ასეთია ოსიას სიტყვების აზრი:

„წავიდეთ და მოვიქცეთ უფლისკენ... ის გაგვაცოცხლებს ორი დღის შემდეგ, მესამე დღეს აღგვადგენს და ვიცოცხლებთ მის წინაშე“ (ოს. 6, 1-2).

ეს განმარტება დამოწმებულია ბრძანებით, რომელსაც მარიამი აძლევს მსახურთ: „გააკეთეთ ყველაფერი, რასაც ის გეტყვით“ (2,5). ამგვარად უპასუხებს ხალხი აღთქმას: „რაც თქვა უფალმა, ყველაფერს აღვასრულებთ“ (გამ. 19,8 და 24,7). ეს არ შეიძლება იყოს უბრალო დამთხვევა, თანაც ეს ქორწილში ხდება. ქორწინება უდიდესია ბუნებრივ კავშირთა შორის. იოანე არ ასახელებს მექორწინეებს, მაგრამ ამბობს, რომ იესოს დედაც იქ იყო და იესოც იყო მიწვეული. განსხვავებას ამ ორ გამოთქმას შორის თავისი აზრი აქვს. მარიამი იქ იყო, მასპინძელთა შორის, რადგან იმ დროის ისრაელში ქორწილი სასძლოს სახლში იმართებოდა (დღესაც ასეა). მარიამი სასძლოს მხრიდანაა, ამიტომ სთავაზობს მსახურებს, დაამყარონ კავშირი: „გააკეთეთ ყველაფერი, რასაც ის გეტყვით“. იესო კი მიწვეულია, ანუ გარედან მოდის, როგორც სიძე სასძლოს წასაყვანად. ამ ორი ურთიერთშემავსებელი ზმნით აღნიშნულია პასიურობა და აქტიურობა, ქალისა და მამაკაცის როლები. ებრაულ გადმოცემაში სიძე მესიაა. ნათლისმცემელი ეუბნება ამის შესახებ თავის მოწაფეებს:

„ვისაც საცოლე ჰყავს, ის სიძეა, ხოლო სიძის მეგობარი, რომელიც დგას და უსმენს მას, სიხარულით ხარობს სიძის ხმაზე (იოან. 3, 29; იხ. მათ. 9,15; 22,1; 25,1).

გამოცხადების წიგნი ასე აღწერს ქრისტესა და ეკლესიის სრულყოფილ კავშირს: „მოვიდა კრავის ქორწილი და სასძლომ თავი განიმზადა“ (გამოცხ. 19,7; 21,2); ეს წმიდა სასძლო ზეციური იერუსალიმია, ახალი ისრაელი, ეკლესია.

„ღვინო აღარა აქვთ“

ღვინო, რომელიც გაამხიარულებს კაცის გულს (ფსალმ. 104 [103], 15), სულიწმიდაა (მათ. 9,17). სულთმოფენობის დღეს ეჭვობდნენ, თითქოს „ტკბილით არიან გამტყვრალნი“ (საქმე 2,13). აქ კი - „ღვინო აღარა აქვთ“ - ამბობს მარიამი. უბრალოდ ამბობს და არაფერს ითხოვს: ქორწილში მიწვეულნი სულით ღატაკნი არიან. ინებებს იესო, დაუბრუნოს მათ საქორწილო ნადიმის მხიარულება?

„რა გინდა ჩემგან, დედაკაცო?“

იესო უწოდებს დედას ,,დედაკაცს”, ისევე, როგორც ჯვარზე. ამაში არაფერია შეურაცხმყოფელი: მარიამი აღმატებული დედაკაცია, ახალი ევა, რომელზეც საუბრობს იოანე გამოცხადების წიგნში (იხ. გამოცხ. 12). იგი ეკლესიაა, ქალბატონი, რომლის მიმართ იოანეს მეორე და მესამე ეპისტოლეები დაიწერა. ქრისტეს - ღმრთის ძეს ჯერ არაფერი აქვს მასთან საერთო, ჯერ არ გამოუსყიდია იგი თავისი სისხლით (იხ. ეფეს. 5, 26-27): „ჩემი ჟამი ჯერ არ დამდგარა“. მეოთხე სახარებაში „ჟამი“ ყოველთვის ვნებასა და განდიდებას აღნიშნავს (იოან. 7, 30; 8,20; 12, 23. 27; 13, 1; 17,1). „ჩემი ჟამი ჯერ არ დამდგარა“. ეს არ არის უარი, არამედ მოწოდებაა, ჩავწვდეთ ნიშნის აზრს: ახალი და მარადიული აღთქმის ბეჭედი - ჯვარი - რომელთანაც კვლავ იქნება მარიამი. მარიამის რწმენა ხსნის ჟამის განჭვრეტაა, გამოსყიდვის პირველი გამოცხადება.

„იყო იქ ექვსი ქვის ჭურჭელი... საწესო განწმედისათვის“

საწესო განწმედისთვის განკუთვნილი წყალი გადაიქცა საქორწილო ნადიმის ღვინოდ. სჯულის მაგიერ სულიწმიდა მოდის; ძველი აღთქმა, ქვის ფილებზე დაწერილი, ადგილს უთმობს ახალს; საწესო განწმედა გადაიქცა სულიწმიდის სიხარულად, რომელიც აღავსებს ადამიანს: ,,მათაც დაავსეს პირთამდე” ექვსი ჭურჭელი, „თითოში ორი თუ სამი საწყაული ჩადიოდა“. ჩვეულებრივ ზედმიწევნით ზუსტი იოანე დასჯერდა გამოთქმას „ორი თუ სამი“ და ამით ხაზი გაუსვა სიძის გულუხვობას, რომელიც „გამოზომილად არ იძლევა სულს“ (იოან. 3, 34). ასე აღსრულდა ეზეკიელისა და იერემიას წინასწარმეტყველებანი:

„და გასხურებთ წმიდა წყალს და განიწმიდებით... და მოგცემთ თქვენ ახალ გულს და ახალ სულს ჩავდებ თქვენში... ჩემს სულს ჩავდებ თქვენში და გავაკეთებ ისე, რომ ჩემი წესებით ივლით და ჩემს სამართალს დაიცავთ და შეასრულებთ. და დასახლდებით ქვეყანაში, რომელიც თქვენს მამებს მივეცი და იქნებით ჩემს ერად და მე ვიქნები თქვენს ღმერთად“ (ეზეკ. 36,25. 26. 27-28).

„აჰა, მოდის დღეები, ამბობს უფალი, და დავუდებ მე ისრაელის სახლს და იუდას სახლს ახალ აღთქმას. არა ისეთ აღთქმას, რომელიც დავუდე მათ მამებს იმ დღეს, როდესაც ხელი მოვკიდე მათ, რომ გამომეყვანა ისინი ეგვიპტის ქვეყნიდან, ჩემი აღთქმა, რომელიც მათ დაარღვიეს, მე კი ვპატრონობდი მათ. რადგან ეს არის აღთქმა, რომელსაც დავუდებ ისრაელის სახლს ამ დღეების შემდეგ, მივცემ მათ ჩემს რჯულს და მათ გულებზე დავწერ ამას, და ვეყოლები მათ ღმერთად და ისინი მეყოლებიან მე ერად“ (იერ. 31,31-33).

სუფრის გამრიგე ეუბნება სიძეს: „შენ აქამდე ინახავდი კარგ ღვინოს“. სულიწმიდა ქრისტეს მიერ გვეძლევა. მასში ინახავდა ღმერთი სულიწმიდას „ამ უკანასკნელ დღეებამდე“ (ებრ. 1,2).

კანას სასწაული პირველია ნიშანია, „ნიშანთა დასაბამი“, გასაღები, რადგან მასში იხსნება შემდგომ სასწაულთა სიღრმისეული აზრი. მასში იესომ „გამოავლინა თავისი დიდება და ირწმუნეს მოწაფეებმა მისი“. ქრისტეს დიდება ხილულ საზღვრებს სცილდება, ამიტომ იგი მხოლოდ მაშინ გამოვლინდება, როდესაც მას სურს, როგორც გამოასხივა დიდებამ მოსეს სახეზე (გამ. 34,29-35; 2კორ. 3,7-13). ეს არ არის „რენომე“, დამოკიდებული მათზე, ვინც მას მიიღებს, არამედ ღმრთის მიერ გამოცხადებული სინამდვილე. ქრისტე აძლევს მას, ვისაც და როდესაც ინებებს, რადგან ღმრთის ყოვლისშემძლეობა მყოფობს მასში (კოლ. 1,19; 2,9).

ამის შემდეგ ჩავიდნენ კაპერნაუმს ის და დედამისი, ძმები და მისი მოწაფეები. როგორც მოსე ჩამოვიდა სინაიდან, ღმრთის დიდებით გაბრწყინებული, იესოც ჩადის კაპერნაუმს. ახლა იგი პირველ ადგილას მოიხსენიება, მისი დედაც მასთან არის. იგი აღარ არის მარტო და ძმებიც მასთან არიან.

3.3 თავი 3: პირველი პასექი: ახალი კულტი (2,13 - 4,54)

▲back to top

3.3.1 1. ახალი ტაძარი (2,13-25)

▲back to top

იერუსალიმის ტაძარში პირუტყვებით ვაჭრობა იყო სჯულის დარღვევა, დაშვებული კაიაფას მიერ. ჩვეულებრივ, ტაძრის შესასვლელთან მხოლოდ მეკერმენი საქმიანობდნენ: არ შეიძლებოდა საგანძურში სახეთა გამოსახულებიანი საიმპერატორო და ბერძნული მონეტების შეტანა. აუცილებელი იყო მათი გადაცვლა ცორის მონეტებზე, რომლებზეც სახეთა გამოსახულება არ იყო. შესაძლოა, სინედრიონის ტაძრიდან საბაზრო მოედანზე გადატანა რომაელთა იძულებით მოხდა: ასე მისი გაკონტროლება უფრო იოლი იქნებოდა. მთელმა ამ მოძრაობამ, რომელიც თავდაპირველად ტაძრის გარეთ ხდებოდა, კაიაფას მმართველობისას ტაძრის შიგნით გადაინაცვლა. „ორმოცდაექვსი წელიწადის“ მოხსენიება ამ ეპიზოდის ზუსტი დათარიღების საშუალებას გვაძლევს - 28წ. - რადგან ჰეროდემ ტაძრის მშენებლობა ქრისტესშობამდე 20 წლის ბოლოს დაიწყო.

ამრიგად, იესოს საჯარო მსახურების პირველი პასექი ის არის, როდესაც ტაძრის განწმედა მოხდა. მეორე - სიცოცხლის პურის პასექი იქნება, მესამე კი - ჯვრის მსხვერპლის პასექი. ამ თანმიმდევრობაში, რომელიც კარგად შეუსწავლია იოანეს, მთელი საღმრთისმეტყველო პროგრამა იკვეთება: განწმედა, რომელიც ტაძრის - ქრისტეს სხეულის წინასწარმეტყველებაა, პურთა განმრავლება და ჯვრის მსხვერპლი - ეს არის თანმიმდევრული დადგინება ახალი კულტისა - ევქარისტიისა. შესაძლოა, ამით აიხსნება ამ ეპიზოდის ადგილი იოანეს სახარებაში - მსახურების დასაწყისში და არა ამქვეყნიური ცხოვრების დასასრულს, როგორც სხვა სახარებებშია.

აქ იესო მოქმედებს, როგორც წინასწარმეტყველი. მისი შეურიგებელი რეაქცია ფულად მანიპულაციებზე, რომლებიც შეურაცხჰყოფს ღმრთის სახლის ღირსებას, გვაგონებს ძველი ,,ღმრთის ხალხის” სიმბოლურ მოქმედებებს, ზოგიერთ წინასწარმეტყველურ ტექსტს. გარდა 69-ე (68) ფსალმუნისა, რომელიც ახსოვდათ მოწაფეებს, ამ მოქმედებით იესო აღასრულებს შემდეგ წინასწარმეტყველებებს:

„უეცრად მოვა თავის ტაძარში უფალი, რომელსაც თქვენ ეძიებთ...

ვინ აიტანს მისი მოსვლის დღეს?“ (მალ. 3,1. 2).

„ავაზაკთა ბუნაგად იქცა თქვენს თვალში ეს სახლი, რომელიც ჩემი სახელით იწოდება!“ (იერ. 7,11).

„აღარ იქნება ამიერიდან ვაჭარი ცაბაოთ უფლის სახლში“ (ზაქ. 14,21. ებრ. ორიგ).

„ჩემი სახლი სამლოცველო სახლად იწოდება ხალხებისათვის“ (ეს. 56,17; იხ. ანგ. 2,7-9; მიქ. 3,12).

გარდა ამისა, იოანე ორჯერ ამბობს, რომ მოწაფეებს გაახსენდათ: პირველად გაახსენდათ... რომ დაწერილია (2,17), მეორედ კი, - აღდგომის შემდეგ გაიხსენეს, ამას რომ ამბობდა (2,22). დასასრულს იგი ამბობს: „იწამეს წერილი და სიტყვა, რომელიც იესომ თქვა“. მათ აღიარეს ორმაგი წინასწარმეტყველება: წმიდა წერილისა იესოს მოქმედების შესახებ და თვით იესოსი, რომელიც თავის სიკვდილსა და აღდგომას წინასწარმეტყველებდა. ამ ორმაგ მოგონებას ეფუძნება ეკლესიის საიდუმლოებანი: ისინი წარმოადგენენ აქტუალიზაციას ახალი აღთქმისა, რომელიც ძველ აღთქმაში ნაწინასწარმეტყველევი ქრისტეს პასექით აღსრულდა.

დიდი ნიშანი, რომელსაც ქრისტე წინასწარმეტყველებს, არის სამ დღეში აღდგენა ტაძრისა, რომელსაც დაანგრევენ იუდეველები, თავის მამათა მსგავსად, რომელთაც პირველის დანგრევა ედებათ ბრალად. ამგვარია პირველი აზრი მტკიცებისა: „დაანგრიეთ ეს ტაძარი და სამ დღეში აღვადგენ მას“. ეზეკიელის, ზაქარიასა და ანგიას წინასწარმეტყველებებით შთაგონებული, აქ კვლავ ჩნდება წინასწარმეტყველთათვის ძვირფასი თემა ბაბილონის ტყვეობის შემდეგ ტაძრის აღდგენისა. ქრისტეს ეპოქაში რომაელთა მიერ ტაძრის დანგრევის შიში აძლიერებს მესიის მოლოდინს, რომელიც დანგრეულის აღდგენას შეძლებს. იოანე ძალზე მნიშვნელოვან დაზუსტებას აკეთებს: მხოლოდ ქრისტეს აღდგომის შემდეგ მიხვდნენ მოწაფეები, რომ იგი ლაპარაკობდა თავის სხეულზე, როგორც ახალ ტაძარზე. სხეულის, როგორც ტაძრის გაგება საღმრთისმეტყველო განსხვავებაა ქრისტიანთა პირველი თაობისა, რომელმაც იხილა იერუსალიმის ტაძრის დანგრევა 20 წელს. იგი ახალი აღთქმის ბევრ ტექსტში გვხვდება. პეტრესა და პავლეს ეპისტოლეებში ეს ტაძარი ეკლესიაა, ქრისტეს სხეულია (ეფეს. 19,21; 1პეტრე 2,5; 4,17; 2კორ. 6,16). ან ყოველი მორწმუნის სხეული (1კორ. 3,13; 6,19). მაგრამ იოანეს ღმრთისმეტყველებაში აქცენტი უფრო მსხვერპლად შეწირული იესოს სხეულზე დაისმის - ღმრთისა და ადამიანის საკრებულო კარავზე (იოან. 1,14 და გამოცხ. 21,22).

ამიტომ ჯვარცმულის გვერდიდან გადმომდინარე წყალი (იოან. 19,34), ნაწინასწარმეტყველევი კარვობის დღესასწაულისას (იოან. 7,37-39), გვაგონებს მდინარეს (გამოცხ. 22,1-2), რომელზეც იწინასწარმეტყველეს ეზეკიელმა (47,1-12) და ზაქარიამ (13,1). დღესასწაულთა მთელი სიმბოლიზმი, გამოყენებული სახარების შემდგომ თავებში, მხოლოდ ამ კონტექსტში უნდა იქნას გაგებული: ისრაელის კულტი თავის ჭეშმარიტ განზომილებას ქრისტეში, ახალი აღთქმის ტაძარში იძენს. იოანე ეხმიანება ეპისტოლეს ებრაელთა მიმართ:

„მთავარი, რაზედაც ლაპარაკია, ეს არის: გვყავს ისეთი მღვდელმთავარი, რომელიც დიდების ტახტის მარჯვნივ დაჯგა ზეცაში. ის არის წმიდათა მსახური და ჭეშმარიტი კარვისა, რომელიც უფალმა ააშენა და არა ადამიანმა“ (ებრ. 8,1-2).

„პირველ აღთქმასაც ჰქონდა ღვთისმსახურების წესდებები და ამა სოფლის წმიდა, ვინაიდან მოწყობილი იყო პირველი კარავი...“ (ებრ. 9,1-2ა).

„ქრისტე სოფელში მოსვლისას ამბობს: „მსხვერპლი და შესაწირავი არ გსურს, მაგრამ სხეული განმიმზადე მე... მაშინ მე ვთქვი: აჰა, მოვდივარ“ (ებრ. 10,5-7).

იოანეს სახარება საუბრობს ახალი აღთქმის აღსრულებაზე (სასწაული კანაში) ახალ ტაძარში - ქრისტეს სხეულში (ტაძრის განწმედა), ახალი თაყვანისცემისთვის სულსა და ჭეშმარიტებაში (იხ. იოან. 4,24).

3.3.2 2. შეხვედრა ნიკოდემოსთან (3, 1-21):

▲back to top

საპასექო კატეხიზმო

ქრისტესა და ნიკოდემოსის საუბარი შეიძლება გავიგოთ მხოლოდ პასექის კონტექსტში. ეს მართლაც საპასექო კატეხიზმოა. ავტორი ჯერ აღნიშნავს, რომ ახლოვდებოდა იუდეველთა პასექი (2,13), შემდეგ ისევ იმეორებს, რომ აქ მოთხრობილი ამბავი პასექის დროს მოხდა (2,23). და აი, ნიკოდემოსი, წარჩინებული, ფარისეველი, წმიდა წერილის მცოდნე, მოდის იესოსთან ღამით. ეს დეტალი (ღამით მოსვლა) იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ იოანე შემდეგაც ხაზს უსვამს მას (19,39). ეს ღამე დიდი პასექის ღამეა.

ა) იესოს საუბარი ნიკოდემოსთან (2-12)

რა იდღესასწაულებოდა იმ ღამეს? - სამი უმნიშვნელოვანესი მოვლენა:

- პირველ რიგში, სამყაროს შექმნა, რაც კრავის საწესო მსხვერპლთშეწირვით აღინიშნებოდა. სწორედ ეს დღე აირჩია ღმერთმა თავისი ერის გასათავისუფლებლად;

- ისრაელის პირმშოთა ხსნა, რომელთა სიცოცხლე შენარჩუნებულ იქნა მაშინ, როდესაც ეგვიპტის პირმშონი დაიღუპნენ;

- მეწამულ ზღვაზე გადასვლა, რამაც გაუხსნა მთელ ხალხს გზა აღთქმული ქვეყნისაკენ.

იესოს სიტყვები გვიცხადებს ამ მოვლენათა სულიერ არსს. ამიტომ ქრისტიანისათვის ეს საპასექო კატეხიზმო ნათლობის კატეხიზმოცაა: ნათლობა ქრისტიანის პასექია.

სიტყვის პირველი ნაწილი პირმშოთა გამოხსნაზე მიგვანიშნებს. ეს პირმშონი თითქოს ხელახლა იშვნენ, როდესაც მათი სიცოცხლე შენარჩუნებულ იქნა კრავის სისხლით (გამ. 12,13-14). ამიტომ თაობიდან თაობამდე ისრაელის პირმშონი უნდა გამოისყიდონ მსხვერპლით, რომელიც მათი შობის მერვე დღეს შეიწირება. სჯული ბრძანებს: „ყოველი პირმშო ადამიანისა, შენს ძეთაგან, გამოისყიდე“ (გამ. 13,13).

რაც შეეხება შობას წყლითა და სულით, ან სუნთქვით და ქროლვით, ეს მინიშნებაა ღმრთის სუნთქვის ძალაზე, რომელმაც გააპო მეწამული ზღვის წყალი. „და ხვეტავდა უფალი ზღვას აღმოსავლეთის ძლიერი ქარით მთელ იმ ღამეს” (გამ. 14,21). უძველესი საპასექო ჰიმნი ასე აღწერს ამ სასწაულს:

„შენი ნესტოების სუნთქვაზე დაგროვდნენ წყლები... თქვა მტემა: „დავედევნები და დავეწევი“... შენ შეუბერე სულით და ისინი ზღვამ დაფარა... შენ წარმართავ შენი წყალობით ამ ხალხს, შენ რომ იხსენი. წინ გაუძეხი შენი ძალით შენი წმიდა სამყოფელისკენ“ (გამ. 15,8-13).

იესო ასე გამოხატავს ამას: „ვინც ხელახლა არ იშვება, ვერ იხილავს ღვთის სასუფეველს“. ამრიგად, ხელახლა შობა ღმრთის სუნთქვის, შთაბერვის ხელახალი მიღებაა, რომელმაც დასაწყისში მისცა ადამიანს სიცოცხლე: „და შთაბერა მის ნესტოებს სიცოცხლის სუნთქვა, და იქმნა კაცი ცოცხალ არსებად“ (დაბ. 2,7). ახლა იგი ათავისუფლებს მას.

ამრიგად, ქრისტე უხსნის ნიკოდემოსს ებრაელთა პასექის ჭეშმარიტ არსს. იგი ჯერ კიდევ არ საუბრობს თავის სიკვდილზე, აღდგომასა და სულიწმიდის ნიჭზე. იგი განუმარტავს ნიკოდემოსს მხოლოდ „ქვეყნიურს“. თუმცა ეს მოძღვრება, აღდგომის შემდეგ ჩაწერილი, გვიცხადებს ქრისტიანული ნათლობის არსს, როგორც მარადიული სიცოცხლის ნიჭს იმ არსებებისთვის, რომლებიც სასიკვდილოდ არიან განწირულნი, როგორც სულით გათავისუფლების გზას.

ეს ყველაფერი გამოთქმულია ტიპიური რაბინული მეტყველებით, რომელსაც კეთილგანწყობილი ირონია ახლავს. „ჩვენ ვიცით, რომ შენ ხარ მოძღვარი“ - ამბობს ნიკოდემოსი. იგი იყენებს ნაცვალსახელს „ჩვენ“ (მხოლობითი რიცხვის მნიშვნელობით), რაც დამახასიათებელია იმ ეპოქის რაბინებისთვის. იესო აქარწყლებს მთელ მის პრეტენზიას სიბრძნეზე და ბოლოს ეუბნება: „შენ ისრაელის მოძღვარი ხარ და განა ეს არ იცი?... ვლაპარაკობთ იმაზე, რაც ვიცით“ (მუხლ. 10-11). ამავე დროს იგი თამაშობს ცნებათა ორმაგი აზრით: ზევიდან შობა/ხელახლა შობა, ქარი/სული... და ნიკოდემოსი სრულიად დაბნეულია.

ბ) ახალი პასექი (13-21)

იესოს არ განუზრახავს ნიკოდემოსისათვის ეგზეგეტიკის კურსის წაკითხვა. მას უფრო შორს მიჰყავს იგი. პასექის სიღრმისეული აზრი მასში განხორციელდება: „როგორც მოსემ აღამაღლა გველი უდაბნოში, ასევე უნდა ამაღლდეს ძე კაცისა. რათა არც ერთი მისი მორწმუნე არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე” (მუხლ. 14-15).

იესო არ წარმოადგენს თავს მოსედ, არამედ თვით ხსნის იარაღად: სწორედ იგი ავა ჯვარზე. იგი არა აღთქმული ქვეყნის დამკვიდრებას გვპირდება, არამედ ღმრთის სასუფეველს (მუხლ. 3), საუკუნო სიცოცხლეს (მუხლ. 15); გვპირდება ზეცას, რომლიდანაც ჩამოვიდა (მუხლ. 13). იგია ჭეშმარიტი და მხოლოდშობილი ძე, შობილი ღმრთის მიერ, რათა არავინ, ვინც მას ირწმუნებს, არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე; იგია პირმშოთა გამომსყიდველი.

მე-13 მუხლიდან იესო საკუთარ თავზე მესამე პირში საუბრობს. კაცის ძე სუბიექტი ხდება. მე-16 მუხლში კი სხვა ცვლილებაა: აქ ღმრთის მხოლოდშობილ ძეზეა საუბარი. ამიტომაც მუხლ. 16-21 მახარებლის კომენტარად არის მიჩნეული და არა იესოს სიტყვის გაგრძელებად: რადგან იქამდე შეიყვარა ღმერთმა სოფელი, რომ მისცა თავისი ერთადერთი ძე, რათა არავინ, ვინც მას ირწმუნებს, არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე... მაგრამ არ აქვს მნიშვნელობა, ვინ უცხადებს მკითხველს პასექის აღსრულებას - იესო თუ იოანე. მხოლოდშობილი ძე იხსნის სოფელს და ხსნა, რომელსაც იგი მიანიჭებს, საყოველთაო ხსნაა, რასაც მოწმობს განმეორებული სიტყვა სოფელი.

ტექსტი უკანასკნელი სამსჯავროს წინასწარმეტყველებით სრულდება (პასექის ესქატოლოგიური მნიშვნელობა). ნათლისა და ბნელის დაპირისპირება (იოან. 12,46-48) გვაგონებს ღმერთის მოვლინებას ღრუბლის სვეტად: და იყო ღრუბელი და სიბნელე ერთთათვის და გაანათა ღამე მეორეთათვის (იხ. გამ. 14,20). იოანესთვის ეს წინასწარმეტყველებაა ქრისტესი, რომელიც გამიჯნავს ჭეშმარიტებასა და სიცრუეს და მიიზიდავს მათ, ვისი საქმეები ღმერთშია შექმნილი, რადგან ჭეშმარიტების მოქმედი ნათლისკენ მიდის (იოან. 3,21). პასექის ღამის ამგვარი გაგება ახლოა მე-18-19 თავებთან და სიბრძნის წიგნთან, სადაც მოცემულია პასექის სამი მოვლენის სულიერი განმარტება. საკვირველია ღრუბელზე მითითების მსგავსება იოან. 3,19-21-თან:

„ამიტომაც მიეცი მათ ცეცხლოვანი სვეტი გზის მაჩვენებლად და უხიფათო მგზავრობისათვის - უვნებელი მზე. მტრები კი იმსახურებდნენ იმას, რომ არ ღირსებოდათ ნათელი და წყვდიადის ტყვეებად დარჩენილიყვნენ, რადგან დატყვევებული ჰყავდათ შენი შვილები, რომელთა მეშვეობითაც სჯულის უხრწნელი ნათელი უნდა მისცემოდა სამყაროს“ (სიბრძ. 18,3-4).

3.3.3 3. თაყვანისცემა სულითა და ჭეშმარიტებით:

▲back to top

სამარიელი დედაკაცი (4,7-29)

იესოსა და სამარიელი დედაკაცის საუბარი ღმრთისა და ადამიანის შეხვედრის სიმბოლოა. შეხვედრა ჭასთან ხდება. პატრიარქების ისტორიაში ჭა სიყვარულის, ქორწინების ადგილია: ისააკი ჭასთან შეხვდა რებეკას (დაბ. 24), იაკობი კი რაქელს (დაბ. 29). მოსემ და სეფორამაც მადიამის ჭასთან გაიცნეს ერთმანეთი (გამ. 2). იესოს სახით ღმერთი მოდის, რათა დაიწინდოს კაცობრიობაზე და დააარსოს ეკლესია.

ბიბლიაში მრავლადაა ტექსტები, რომლებიც აღწერენ ღმრთის სიყვარულს მისი ერისადმი, როგორც ცოლქმრულს. საკმარისია გავიხსენოთ ოსია (2-3) და ეზეკიელ (16 და 32) წინასწარმეტყველები, ქებათა ქება, გამოცხადების წიგნი (19,7 და 21,2), განსაკუთრებით კი ეპისტოლე ეფესელთა მიმართ:

„მამაკაცებო, გიყვარდეთ თქვენი ცოლები, ისევე, როგორც ქრისტემ შეიყვარა ეკლესია და თავი გასწირა მისთვის, რათა წმიდაეყო იგი და განეწმიდა წყალში განბანით სიტყვის მეშვეობით. რათა განემზადა იგი თავისთვის დიდებულ ეკლესიად, არ ჰქონოდა მწიკვლი ან მანკი, ან რაიმე მისი მსგავსი, არამედ, პირიქით, რათა წმიდა და უბიწო ყოფილიყო. /.../ დიდია ეს საიდუმლო, მე ვამბობ ქრისტეზე და ეკლესიაზე (ეფეს. 5,25-27.32)

წყლისათვის მოსული სამარიელი დედაკაცი განასახიერებს დაბადებულ ეკლესიას და ყოველ სულს, რომელსაც სიცოცხლე სწყურია. იესოს უყვარს სიცოცხლის არსის მაძიებელნი და მწყურვალენი. ძველ აღთქმაში წყალი სიბრძნის, ღმრთის სჯულის სიმბოლოთაგანია (იხ. ზირ. 24,23-31; ეს. 58,11). სიბრძნეშია არსებობის აზრი. ეკლესიასტეს წიგნში სიცოცხლე ჭასთანაა შედარებული. ადამიანმა უნდა ამოიღოს მისგან სიცოცხლე, სანამ ჭაში არ ჩამსხვრეულა ბორბალი (ეკლ. 12,6-7). თუმცა სიბრძნე სჯულისა, რომლიდანაც იღებდნენ წყალს სამარიელები, ისევე, როგორც იუდეველები, დამდგარი, მკვდარი წყალი იყო.

ამრიგად, იესო მოდის გზით დაქანცული, რათა ადამიანს ღმერთთან შეხვედრის შესაძლებლობა მისცეს. ეს ქალი ყოველდღე მოდის წყალზე. რატომ მოვიდა იგი შუადღეს? ჩვეულებრივ წყალზე ხომ დილით დადიან, ან საღამოს, როდესაც არც ისე ცხელა! აქ ყველაფერი სიმბოლურია: შუადღე ის დროა, როდესაც მზე ზენიტშია და ჭის წყალში აირეკლება - ეს გამოცხადების ჟამია. ქალი მოდის წყლის ამოსაღებად და სწორედ მისი სიღატაკისა და გაჭირვების, მისი „ჭის“ ფსკერზე მას მზე შეეხება, მისი გული იესოს მყოფობით განათდება. „წყლის ამოსაღებად მოსული, მან მიგიღო და ამოგიყვანა უფსკრულიდან“, - ამბობს ავგუსტინე. იგი წყალს სთხოვს დედაკაცს: სამყაროს შემოქმედმა ნებით იგემა დაღლილობა, წყურვილი, დამოკიდებულება. სწორედ იმიტომ, რომ ღმერთი გახდა კაცი, ჩვენ შეგვიძლია, გავახაროთ იგი. იგი გახდა გლახაკი, მოწყალების მთხოვნელი, მცირე, გაჭირვებული. ამიტომ ყოველ ადამინს შეუძლია უთხრას, რომ უყვარს იგი და დაამტკიცოს ეს საქმითა და ჭეშმარიტებით. მამის მარადიული ძე აფასებს ყველაფერს, რაც მასთან მოაქვთ, რადგან იგი ადამიანიც არის, თანაც ყველაზე მგრძნობიარე.

წყალი დამალევინე. მომეცი ცოტაოდენი შენი ყურადღება, შენი მეგობრობა. მომეცი შენი სიხარული და შენი მსხვერპლი, შენი შრომა და ლოცვა. იესო იღებს ადამიანის წყურვილს. ჯვარცმული იესოს უკანასკნელი სიტყვაა: მწყურია! იესოს დარწყულება ყოველი მოწოდების აზრია. ამიტომაც გაიხადა დედა ტერეზამ ეს სიტყვები თავისი მოწოდების შუაგულად. სიცოცხლის მიძღვნა ნიშნავს - მისცე იესოს სიყვარული, რომელიც მას სწყურია, რათა მან უსასრულოდ განამრავლოს იგი და მოჰფინოს ყოველ ადამიანს.

მაგრამ სამარიელ დედაკაცს არ ესმის, რომ მასაც შეუძლია, რაღაც მისცეს ღმრთის ძეს. მაშინ იესო უცხადებს, რომ თუკი ითხოვს რაიმეს, მხოლოდ იმისთვის, რომ ასმაგად გასცეს. მიუძღვნა სიცოცხლე ღმერთს, შესწირო მსხვერპლი, რაოდენ მცირეც არ უნდა იყოს, გააკეთო რაიმე რწმენის სახელით - ნიშნავს უხილავად მიიღო განუზომლად მეტი, ვიდრე გაეცი: „რომ იცოდე, რას იძლევა ღმერთი“. რას მივიღებთ, როდესაც გავცემთ? - უნარს სიყვარულისა, რომელსაც სულიწმიდა ეწოდება. ღმრთის სიყვარული მოედინება შენში წყაროს მსგავსად და შენ მარადიული ხდები.

„წყალი, მე რომ მივცემ, მასში გადაიქცევა წყლის წყაროდ, რომელიც საუკუნო სიცოცხლედ იდინებს“ (იოან. 4,14) - ეუბნება იესო სამარიელ დედაკაცს. სხვა დროს იგი იტყვის:

„თუ ვინმეს სწყურია, ჩემთან მოვიდეს და შესვას. ვისაც ჩემი სწამს, როგორც წერილი ამბობს, მისი წიაღიდან იდინებენ ცოცხალი წყლის მდინარეები“ (იოან. 7,37-38).

იოანე კი განმარტავს:

„ეს მან იმ სულზე თქვა, მის მორწმუნეებს რომ უნდა მიეღოთ“ (იოან. 7,39).

ქრისტიანული ცხოვრება, უპირველეს ყოვლისა, არის საქმე დიდსულოვნებისა და გულუხვობისა. ვინც საკუთარ თავს მისცემს, ღმერთს მიიღებს. მოწოდება შეხვედრაა უხვი გულისა მოწყურებულ გულთან. რაც უფრო მეტად დაარწყულებ მას, მით უფრო წყალუხვი გახდება მდინარე, რომელიც შენში მოედინება, რომლიდანაც სხვებიც შეძლებენ დარწყულებას.

ჭეშმარიტი ქრისტიანი წყაროა, რომელიც აწყურებს გარშემომყოფთ (1კორ. 10,4). ღმრთის სული იღვრება მისგან - სული, რომელიც არის სიხარული, სიყვარული, მშვიდობა, გულისხმიერება, სიცოცხლე, ნათელი.

იესო იცნობს სამარიელ დედაკაცს, იცნობს მის გულს. ხუთი ქმარი გყავდა. ეს მინიშნებაა ხუთ წარმართ ერზე, რომელთაც დაიმკვიდრეს სამარია და ერთ ხალხად იქცნენ (4მეფ. 17,24-41). იუდეველები ერიდებოდნენ ამ ხალხთან ურთიერთობას. სამარიელი დედაკაცი არ უარყოფს თავის წარსულს, არც თავის მართლებას ცდილობს: „ყველაფერი მითხრა, რაც კი ჩამიდენია“ (იოან. 4,29). სწორედ ამ აღიარებით ღებულობს იგი განწმედას. ბრალისგან გათავისუფლებულს, მას ლოცვა სწადია. იგი უსვამს იესოს კითხვას, რომელიც დიდი ხანია, აწუხებს: სად უნდა ილოცოს, რათა ღმერთმა მისი შეისმინოს? და იესო პასუხობს მას, რომ მთავარია არა ადგილი, არამედ ლოცვა სულითა და ჭეშმარიტებით, რადგან ღმერთი თავისთვის ჭეშმარიტ თაყვანისმცემლებს ეძებს. ღმრთის მაძიებელმა სამარიელმა ქალმა შეიტყო, რომ ღმერთი თავად ეძებს მას.

დედაკაცმა გულის სიღრმე გაუხსნა იესოს და ამიტომ შეძლო მისი აღიარება: „ბატონო, ვხედავ, რომ წინასწარმეტყველი ხარ“ (იოან. 4,19); „ის ხომ არ არის ქრისტე?“ (იოან. 4,29). იგი მისიონერი ხდება: მიდის, რათა თავისი სოფლის მკვიდრთ კეთილი უწყება მიუტანოს. იგი მოციქული ხდება, თავის მოწოდებას ახორციელებს. მან ჭასთან დატოვა თავისი ჭურჭელი, რომელიც აღარ სჭირდება. დედაკაცი აღვსილია სულიწმიდით, ცოცხალი წყარო უკვე მის გულშია.

დაბრუნებულ მოწაფეებს იესო ესაუბრება არა წყალზე, არამედ საჭმელზე. თუკი სასმელი სულიწმიდით აღვსებაა მამის თაყვანისცემისთვის, საჭმელი, იესოს სიტყვით, მამის ნების ქმნა და მისი საქმის აღსრულებაა. იესოს შია ხსნა, რომლისთვისაც მოვიდა. იესო ორი ანდაზით განუმარტავს მოციქულებს მათ როლს ხსნის საქმეში. კიდევ ერთი თვე და დადგება მკა (იოან. 4,35). თესვიდან მკამდე კი ადამიანი მოთმინებით უნდა ელოდოს. მაგრამ ქრისტეს სიტყვას მყისვე მოაქვს ნაყოფი. ვისაც სურს, ხსნა მოიმკოს, თავის ცხოვრებაში ქრისტე უნდა შეუშვას. ერთი თესავს და სხვა იმკისო (იოან. 4,37) - ამბობს მეორე ანდაზა. მთესველი ქრისტეა (მათ. 4,3.14). მხოლოდ მას აქვს ახალი სიცოცხლის თესლი, რომელიც მოაქცევს სულებს. მოწაფე მხოლოდ მოიმკის მასწავლებლის დათესილს. მორწმუნე არ უნდა მიეცეს ცდუნებას, საკუთარი ძალებით მიაღწიოს ხსნას, არამედ უნდა მიენდოს ქრისტეს. მოციქული მხოლოდ შუამავალია ღმრთის მოქმედებისა. სამარიელი დედაკაცი იძენს ამ გამოცდელებას. იგი არ ამტკიცებს, რომ მესია იხილა, არამედ ეკითხება სოფლის მკვიდრთ: „ის ხომ არ არის ქრისტე?“. და სწორედ ქრისტესთან შეხვედრის შემდეგ აღიარებენ ისინი, რომ იგია სოფლის მხსნელი. ღმრთის სიტყვა განუზომლად აღემატება ყოველგვარ ადამიანურ ძალისხმევას. მოციქულის, კატეხიზმოს მასწავლებლის მთავარი მოვალეობაა, ხელი შეუწყოს სულთა შეხვედრას უფალთან.

3.3.4 4. მეორე სასწაული კანაში (4,46-54): მეორე ნიშანი

▲back to top

იოანეს თხრობაში უმცირესი დეტალებიც კი ძალზე მნიშვნელოვანია. ისინი გვიხსნიან „ნიშანთა“ მნიშვნელობას.

ამ ეპიზოდის მთავარი მოქმედი გმირია ბასილიკოს. ზოგიერთ თარგმანში ეს სიტყვა გადმოცემულია, როგორც „კარისკაცი“, სამეფო კარის მსახური. თუმცა აქ საუბარი უნდა იყოს დიდებულზე, სამეფო ოჯახის წევრზე. ეს დეტალი იოანესთვის ძალზე მნიშვნელოვანია. კვდება დიდებულის ძე. არც ის არის შემთხვევითი, რომ იესო მეორე სასწაულსაც კანაში ახდენს. პირველ შემთხვევაში საუბარი იყო ქორწინებაზე, ახლა კი - ძეზე; იქ ნაუწყები იყო ახალი აღთქმა, აქ კი სიცოცხლეა შენარჩუნებული. მაგრამ ეს არ არის სიცოცხლე უბრალო ადამიანისა: მას სამეფო პატივი აქვს, რადგან თავისუფალი და პასუხისმგებელია. ახალი აღთქმით ღმრთის ძე უბრუნებს უზენაეს თავისუფლებას მამის შვილებს, რომლებიც ცოდვის გამო სასიკვდილოდ იყვნენ განწირულნი.

ყრმა გამომჯობინდა სწორედ იმ ჟამს, როდესაც ქრისტემ წარმოთქვა თავისი სიტყვა. აქაც ვხედავთ კავშირს პირველ სასწაულთან. იესოს ჟამი ხსნის ჟამია, რომელზეც მან თქვა: „ჩემი ჟამი ჯერ არ დამდგარა“ (იოან. 2,4). ამ ადამიანმა მიიღო განმკურნებელი სიტყვა (იოან. 4,50). მან ირწმუნა სიტყვა და იწამა ის, ვინც ამ სიტყვას წარმოთქვამს. „ირწმუნა კაცმა, რაც იესომ უთხრა მას, და წავიდა“ (იოან. 4,50) - ამბობს იოანე და შემდეგ ასკვნის: „და ირწმუნა მან და მთელმა სახლმა მისმა“ (იოან. 4,53). ამრიგად, ისევე, როგორც ქორწილში, ქრისტეთი მოვლენილი ღმრთის დიდება რწმენას ბადებს ადამიანში.

3.3.5 5. დასკვნა: კანიდან კანისკენ

▲back to top

მეოთხე თავის დასასრულს, არც თუ უსარგებლო იქნება, შევეცადოთ, დავინახოთ მთელი ტექსტი მთლიანობაში. პროლოგში ხსნის საქმის ძირითადი მონახაზია მოცემული. ეს საიდუმლოს ერთგვარი კონცენტრაციაა. თანდათან იგი იხსნება ნიშნებში, რომელთაც იესო გვაძლევს. ყოველ ნიშანში ვხედავთ ღმრთის ძის თვისებებს. ამ ნიშნების მოწმეობა წმიდა წერილია და რწმენა ისრაელის ნაშთისა, რომელსაც იესოს დედა განასახიერებს.

იოანე ნათლისმცემელი მიუთითებს იესოზე, როგორც ღმრთის კრავზე, ძველი აღთქმის აღსრულებასა და ბეჭედზე. ეს სახელი მოასწავებს პასექის მსხვერპლს, სახარების მწვერვალს. იოანე, შემდეგ ანდრია, ფილიპე და ნათანაელი აღიარებენ ქრისტეს, კაცის ძეს, ღმრთის კრავს, ისრაელის მეფეს. ქრისტოლოგიურ ტერმინთა ამგვარი სიმრავლე სულ რამდენიმე მუხლში მოწმობს იმას, რომ იგი არის ის, ვისზეც დაწერეს რჯულში მოსემ და წინასწარმეტყველებმა. მისი ნათება ისე ძლიერია, რომ იზიდავს მოწაფეებს. ისინი მიჰყვებიან მას და რჩებიან მასთან. ჩვენ ვნახეთ - ამბობს ფილიპე. მაგრამ სინამდვილეში იგი თავად ხედავს მათი სულების სიღრმეებს. „ვიხილე“, „დავინახე და დავამოწმე“, „ვიპოვეთ“, „ვნახეთ“, - ამბობენ იოანე ნათლისმცემელი და მოწაფეები. ამ სიტყვებით გადმოცემულია ღმრთისა და ადამიანის შეხვედრა, ურთიერთდაახლოება. ეს ადამიანები თითქოს ახალ პიროვნებებად იქცევიან, ხდებიან იესოს მოწაფეები.

ამ შესავლის შემდეგ მოვლენათა თანმიმდევრობას მკითხველი კანიდან კანისკენ მიჰყავს. პასექის კონტექსტში წაკითხული ეს მოვლენები ხსნის მთელ საიდუმლოს იტევს. მახარებელს ისევ კანაში მოჰყავს მკითხველი, რომელიც უკვე შეიცვალა: მან აღთქმის კარიბჭე გაიარა, შეიცნო განწმედისა და სულიერი ნათლობის აუცილებლობა და სწყურია წყალი, რომელიც მას ახალი სიცოცხლისთვის აღადგენს.

ეპიზოდები შეიძლება კონცენტრული სტრუქტურით განვალაგოთ. სქემა გვიჩვენებს, რომ ქრისტეს საქმის ცენტრში მამის ნებაა, რომელსაც ძისა და სულიწმიდის ნიჭით ადამიანის ხსნა სურს. რწმენით ვხედავთ, რომ აღსრულდა წერილი და შევიცნობთ მხსნელის ჭეშმარიტ პიროვნებას. ამრიგად, რწმენით შეიცნობა ქრისტეს წინაშე მდგომის გული.

სქემის დასაწყისი და დასასრული გვიჩვენებს, რომ ახალი აღთქმის მიზანია, მიანიჭოს ადამიანებს სიცოცხლე მათი რწმენით. პირველი ნიშანი აღვიძებს რწმენას, თუმცა ჟამი ჯერ არ დამდგარა. მეორე ნიშანი კი მას ქმედითს ხდის და ავითარებს: „ირწმუნა კაცმა, რაც იესომ უთხრა“; „ირწმუნა მან და მთელმა მისმა სახლმა“. აღთქმას კანაში ნაყოფი მოაქვს: სიცოცხლე შენარჩუნებულია რწმენის გამო.

A - პირველი ნიშანი კანაში:

ნიშანთა პროტოტიპი, ჟამის უწყება.

ახალი აღთქმის ნიშანი, სულის ნიჭი, ეკლესიის დაბადება.

იესოს დედა რწმენას ჰბადებს და ღმრთის მოქმედების მიღებისკენ მოუწოდებს.

B - ტაძრის განწმედა:

მკვდრეთით აღმდგარის სხეული, ახალი ტაძარი.

G - საუბარი ნიკოდემოსთან, სჯულის მასწავლებელთან:

ხელახალი შობა წყლისა და სულისაგან.

D - იოანეს მსჯელობა:

ისე შეიყვარა ღმერთმა სოფელი.

D' - ნათლისმცემლის მოწმობა:

ქრისტე, ეკლესიის სიძე და მამის ძე ზომით არ იძლევა სულს.

G' - საუბარი სამარიელ დედაკაცთან:

სულის ცოცხალი წყალი და სჯულის ჭა.

B' - საუბარი სამარიელ დედაკაცთან:

ქმარი, ტაძარი და საჭმელი.

A' - მეორე ნიშანი კანაში:

მამის შემწეობით დიდებულის ძეს დაუბრუნდა სიცოცხლე. ხსნის ჟამი რწმენით შეიცნობა.

ხსნის საშუალებები მოხსენიებულია შუალედურ დიალოგებში: ახალი კულტი - ქრისტესი, რომლის სხეული ხდება ტაძარი თაყვანისმცემელთათვის სულითა და ჭეშმარიტებით, ურთიერთსიყვარული სიძისა და მისი ერისა, რომელსაც აძლევს სულის ცოცხალ წყალს - საუკუნო სიცოცხლის საწინდარს.

თემები ერთმანეთს ეჯაჭვება, მაგრამ სხვადასხვა კუთხით: წყალი და სული; ტაძარი, სიძე, ძე; მოწმობა; ჭეშმარიტება, სიცოცხლე; განწმედა; ხსნა; რწმენა; მოქმედება.

3.4 თავი 4: შაბათი: სიტყვა და წმიდა წერილი (5, 1-47)

▲back to top

3.4.1 1. განკურნება აუზთან (5,1-18), მესამე ნიშანი

▲back to top

ამის შემდეგ იუდეველთა დღესასწაული იყო (მუხლ. 1). იმ დღეს შაბათი იყო (მუხლ. 9). ეგზეგეტთა უმრავლესობის აზრით, ეს შვიდეულთა დღესასწაულია (გამ. 34,22-24), რომელიც იზეიმებოდა პასექიდან მეერგასე დღეს, ანუ შვიდჯერ შვიდი (7X7) დღის შემდეგ. ეს არის დღესასწაული სჯულისა, რომელიც მოსემ მიიღო სინაის მთაზე. მე-10 მუხლში იოანე კიდევ ერთხელ აზუსტებს, რომ ეს სასწაული შაბათ დღეს მოხდა. უმჯობესი იქნება ჯერ თავად Dდღესასწაული განვიხილოთ (მუხლ. 1-9), შემდეგ - კამათი შაბათის დაცვაზე, რომელიც ამ სასწაულს მოჰყვა (მუხლ. 10-18), დაბოლოს, იესოს სიტყვა (მუხლ. 19-47).

ა) სასწაული (5,1-19)

ძნელია მე-2 მუხლის ზუსტი მნიშვნელობის დადგენა, თუმცა იოანე გვაძლევს რამდენიმე მითითებას იმ ადგილის შესახებ, სადაც იესომ ეს სასწაული მოახდინა: ეს ტაძრის ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარე კვარტალია, რომლითაც სამსხვერპლო ცხვრები მიჰყავდათ ტაძრისკენ. აუზს ბეთ-ხაზდა ეწოდება, რაც „მოწყალების სახლს“ ნიშნავს. დიდი ხნის მანძილზე აუზის სტოათა რიცხვი (5) სიმბოლურად იყო მიჩნეული: როგორ შეიძლება აუზს ხუთი სტოა ჰქონდეს? ასე იყო მანამ, სანამ წმიდა ანნას ეკლესიასთან ამ აუზის ნაშთს აღმოაჩენდნენ. აღმოჩნდა, რომ აუზს მართლაც ხუთი სტოა ჰქონია: 4 პერიმეტრზე და კიდევ ერთი - განივი, რომელიც აუზს ორად ჰყოფდა. თუმცა იოანეს არ განუზრახავს ტოპოგრაფიის გაკვეთილის მოცემა. როგორც ყოველთვის, მისი თხრობის ყოველ დეტალს სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს. და კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი დეტალი: „აქ იყო კაცი, რომელიც ოცდათვრამეტი წელი იტანჯებოდა თავისი სენით“. 38 წელიწადს დახეტიალებდნენ ებრაელები უდაბნოში (რჯლ. 2,14). ამრიგად, „ცხვრები“ - ღმრთის ერია, სნეულებებით შეპყრობილი; ხუთი სტოა სჯულის ხუთი წიგნია; აუზის წყალი - თავად სჯული, მკურნალი და სიცოცხლის მომცემი (რჯლ. 4,1; 8,1; 30,15-20; 32,46-47), ღმრთის მოწყალების საუნჯე. სჯული ანგელოზის მიერ მოგვეცა (საქმე 7,38.53) და აქაც „უფლის ანგელოზი ჩამოდიოდა დროდადრო აუზში და ამღვრევდა წყალს“. მაგრამ სნეული დამოუკიდებლად ვერ სარგებლობს ამ წყლით, რადგან ვერ მოძრაობს. მისთვის მოწყალების სახლი თავის დანიშნულებას ვერ ასრულებს.

„გინდა, განიკურნო?“ - ეკითხება იესო ამ კაცს. მაგრამ იგი არ პასუხობს: „ჰო!“. მას უნდა, ვინმემ მიიტანის წყალთან და ამით ურევს მიზანს და მისი მიღწევის საშუალებას. მისი მიზანია არა კანკურნება, არამედ ბრძოლა იმისთვის, რომ პირველი ჩავიდეს აუზში და განკურნების მოწყალება მიიღოს. შემდგომი ტექსტი გვიჩვენებს, თუ როგორ აბრკოლებს სულის ასეთი მდგომარეობა ქრისტეს მიერ ბოძებული მადლის მიღებას.

ბ) იუდეველთა რეაქცია

სიტყვები „აიღე შენი სარეცელი“ ოთხჯერ მეორდება თხრობისას. იუდეველთათვის მთავარია არა სასწაულებრივი განკურნება, არამედ ის, რომ ადამიანი შაბათ დღეს იღებს სარეცელს. კვლავაც საშუალება მიზანს ცვლის, განწესების შესრულება კი - სიცოცხლის ნიჭს. „ადექი, აიღე შენი სარეცელი და გაიარე“ - ამ განკურნებულისთვის ეს ნიშნავს, გახდეს პატრონი ამ სარეცლისა, რომელზეც დიდხანს იწვა, დაიბრუნოს თავისუფლება და არასდროს დაივიწყოს, რისგან განთავისუფლდა.

ეს სარეცელი ქრისტეს ძლევის ნიშანია - მასში და მისთვის.

მაგრამ ამ ადამიანმა არ იცის, ვინ არის მისი მხსნელი. მადლობაც არ უთქვამს მისთვის: იესო ბრბოს შეერია და იგი ვეღარ ხედავს მას. იესო თავად იპოვის მას ტაძარში და გააფრთხილებს: „ნუღარ შესცოდავ, რათა რამე უარესი არ დაგემართოს“. იესო შინაგანი განკურნებისკენ მოუწოდებს მას და ამით მოვლენის ესქატოლოგიურ მხარეს ხსნის: წმინდა ადამიანური თვალსაზრისით თითქოს რა უნდა იყოს იმაზე უარესი, რომ სიცოცხლის ბოლომდე სარეცელს იყო მიჯაჭვული! მაგრამ აქ საუკუნო სიცოცხლეზეა საუბარი, რაც ვერ გაიგო ადამიანმა და უგულებელყო თავისი მხსნელი. იესოს ბრალი დასდეს და მისი დევნა დაიწყეს.

ამრიგად, ეს სასწაული შვიდეულთა დღესასწაულის სიღრმისეულ არსს გვიხსნის. სჯული გზამკვლევია ადამიანისთვის. მაგრამ ცოდვით გაშეშებულ ადამიანს არ შეუძლია სჯულის დაცვა. ქრისტე უბრუნებს მას სიცოცხლის მიღების უნარს სჯულისგან დამოუკიდებლად, რათა მან სიმართლით სიცოცხლე შეძლოს, არ ეძიოს თვითგამართლება. სიცოცხლეს უკვე სჯული კი არ გვაძლევს, არამედ ქრისტეს რწმენა.

3.4.2 2. სიტყვა შაბათსა და კანონზე ( 5,19-47)

▲back to top

იესო შაბათ დღეს კურნავს და ამით ამტკიცებს თავის ძლევამოსილებას სჯულის დადგენილებათა მიმართ: „რასაც მამა აკეთებს... ძეც იმასვე აკეთებს“. იგი შაბათსაც აგრძელებს მოქმედებას: ადამიანები იბადებიან და კვდებიან, წვიმს, მწიფდება პურის თავთავი... მხოლოდ მას შეუძლია მუშაობა და სიკეთის ქმნა. ამრიგად, თავისი მოქმედებით ქრისტე აცხადებს უფლებას ღმრთის თანასწორობაზე.

იესო საუბრობს თავის თავზე, როგორც ღმრთის ძეზე. ერთის მხრივ იგი უარყოფს ღმერთთან მეტოქეობის ბრალდებას, მეორე მხრივ კი ამტკიცებს, რომ მამის ძალაუფლების თანაზიარია. სწორედ ამას განსაზღვრავენ ღმრთისმეტყველები შემდგომში, როგორც ,,მამის თანაარსობას”, როდესაც ამბობენ, რომ სამი ღმრთიური პირი მოქმედებს ერთარსად. სამების ერთი პირი არასდროს მოქმედებს სხვა ორის გარეშე.

იესოს სიტყვა შეიძლება გავყოთ ორ ნაწილად. პირველ ნაწილში (იოან. 5,19-30) იგი პირდაპირ პასუხობს იუდეველთა ბრალდებას: ძე სრულიად დამოკიდებულია მამაზე; მამისგან იღებს სიცოცხლის მიცემის უნარსა და განსჯის უფლებას, ღმერთი კი შაბათსაც იქმს ამას. მეორე ნაწილში (იოან. 5,31-47) იესო აჩვენებს, რომ მიმდინარეობს ორმაგი ბრალდებითი პროცესი: იუდეველები არ აღიარებენ იოანეს, წმიდა წერილისა და თვით მამის მოწმეობას იესოს შესახებ და ბრალს სდებენ მას, ამ უარყოფით კი თავად ხდებიან ბრალდებულნი. ასე იწყება დიდი საბრალმდებლო პროცესი, რომელიც გასდევს იოანეს სახარებას თავისი ორმაგი მნიშვნელობით: ეს არა იმდენად იესოს მსჯავრდებაა ხალხის მიერ, რამდენადაც მსჯავრდება ყოველი ადამიანისა იესოს საქმეებზე მისი რეაქციის მიხედვით.

სიტყვის პირველ ნაწილში გაცხადებულია, რომ სამსჯავრო უკვე ხდება ადამიანთა ცხოვრებაში და მისი შედეგი რწმენაზეა დამოკიდებული: „ვინც ჩემს სიტყვას ისმენს და ჩემი მომავლინებელი სწამს, მას აქვს საუკუნო სიცოცხლე“. ეს აღსრულებული ესქატოლოგიაა: ხსნა ახლა გვეძლევა და ჩვენს არჩევანზეა დამოკიდებული, რადგან რწმენაა ის, რასაც ვირჩევთ. „მოდის ჟამი და უკვე არის ახლა” - ამბობს იესო. მაგრამ აქ მომავალი ესქატოლოგიაცაა, რადგან იგი აგრძელებს: „მკვდრები მოისმენენ ღვთის ძის ხმას და ვინც მას მოისმენენ, იცოცხლებენ. /.../ კეთილის მქმნელნი სიცოცხლის აღდგომისთვის გამოვლენ“. სამსჯავრო „უკვე არის ახლა“, მაგრამ განაჩენი სიკვდილის შემდეგ გაჟღერდება. ძეს სრული ძალაუფლება აქვს მსჯავრისა და სიცოცხლის მიცემისა, რადგან იგი არის ძე კაცისა. სწორედ მის ადამიანურობასთან მიმართებაში, მიიღებს თუ არა მის გზას, ადამიანი გასამართლდება საკუთარი საქმეებით.

მეორე ნაწილში თანმიმდევრულადაა გადმოცემული მოწმობები იესოს შესახებ. იოანეს, მამისა და თავად იესოს საქმეთა მოწმობები, რომლებიც უარყვეს იუდეველებმა. შემდეგ წმიდა წერილის მოწმობისა, რომელსაც იუდეველები აღიარებენ, მაგრამ ეს მათთვის მკვდარი ასოა. რადგან წერილი „ავტომატურად“ როდია სიტყვა:

„თქვენ არასდროს მოგისმენიათ მისი ხმა და არც ხატი გიხილავთ მისი. მისი სიტყვა არ გაქვთ შეწყნარებული, რადგან არა გწამთ მისი, რომელიც მან მოავლინა. იკვლევთ წერილებს, რადგან გგონიათ, რომ მათში გაქვთ საუკუნო სიცოცხლე“.

მხოლოდ რწმენა აქცევს წერილს სიტყვად. მაგრამ „როგორ შეგიძლიათ ირწმუნოთ, როცა ერთიმეორისაგან ღებულობთ დიდებას, ხოლო დიდებას ერთადერთი ღვთისაგან არ ეძებთ?“” (იოან. 5,44). მსჯავრისა და სხვის აზრზე დამოკიდებულების თემას იოანე ნიშანთა წიგნის ბოლოს უბრუნდება.

„...ფარისეველთა გამო ვერ აღიარებდნენ, რადგან სინაგოგიდან არ მოეკვეთათ. რადგან ადამიანთა დიდება უფრო უყვარდათ, ვიდრე ღვთის დიდება“ (იოან. 12,442-43).

„..სიტყვა, რომელიც წარმოვთქვი, განიკითხავს მას უკანასკნელ დღეს. /.../ რასაც ვლაპარაკობ, როგორც მამამ მითხრა, ისე ვლაპარაკობ“ (იოან. 12,48.50).

შვიდეულთა დღესასწაულის დასასრულს, რომელშიც სჯულის ნიჭი და მკა (ანუ სამსჯავრო) გაერთიანებულია, ეს სიტყვები ჭეშმარიტ განაჩენად ჟღერს:

„...თქვენი ბრალმდებელი მოსეა, ვისი იმედიცა გაქვთ. /.../ ხოლო თუ მისი დაწერილისა არ გწამთ, როგორ იწამებთ ჩემს სიტყვებს?“ (იოან. 5,45.47).

რწმენა, რომელზედაც აქ არის საუბარი, არ არის მხოლოდ ღმრთის არსებობის რწმენა და მისი სჯულის აღიარება. არც იესოს მოძღვრების შესწავლაა. ეს მორჩილი ნდობაა: ჩვენ მუდამ უნდა მივდიოთ ქრისტეს, როგორც პიროვნებას.

3.5 თავი 5: მეორე პასექი: პური სიცოცხლისა (6,1-71)

▲back to top

„ახლოვდებოდა პასექი, იუდეველთა დღესასწაული“. პურთა განმრავლება უფუარობის კვირას გვახსენებს, წყალზე სიარული - მეწამულ ზღვაზე გადასვლას, პეტრეს მიერ ქრისტეს აღიარება თორმეტის სახელით - ღმრთის ახალი ისრაელის დაბადების საწინდარია. წინ უკვე იკვეთება იესოს დიდი პასექი, აღთქმის ნადიმი, რომელზეც პური ქრისტეს სხეულად გარდაიქცევა; ფერხთბანა მონობიდან ღმერთთან მეგობრობაზე გადასვლის სიმბოლოა: „მე აღარ გიწოდებთ მონებს... არამედ მეგობრები გიწოდეთ“ (იოან. 15,15). კრავის მსხვერპლი და აღდგომა, რომლებიც გვიხსნიან გზას სიკვდილიდან სიცოცხლისაკენ, კვლავ ნაუწყებია ამ მეორე პასექისას (,,ჩემი ხორცის მჭამელს და ჩემი სისხლის შემსმელს საუკუნო სიცოცხლე აქვს”), ისევე, როგორც პირველი პასექისას:

„დაანგრიეთ ეს ტაძარი და სამ დღეში აღვადგენ მას“ (იოან. 2,19-21).

იოანეს სახარება არ გადმოგვცემს ევქარისტიის დადგინებას საიდუმლო სერობისას. აქ მას ფერხთბანა ცვლის. თუმცა ევქარისტიული მოძღვრება სრულადაა გადმოცემული მე-6 თავში: იესო საუბრობს პურზსა და ღვინოზე, როგორც თავის ხორცსა და სისხლზე. იესოს სიტყვა მჭიდროდ უკავშირდება უფუარობის შვიდეულსა და უდაბნოს ზეციურ პურს (გამ. 16). პასექისას მორწმუნეები უფუარ პურს ჭამენ. თავდაპირველად ეს წესი საფუარის საგაზაფხულო განახლებას უკავშირდებოდა: ეგვიპტეში პური საფუარის გარეშე ცხვებოდა მანამ, სანამ ერთმა ებრაელმა არ აღმოაჩინა, რომ ცომის ასაფუებლად მას ცოტაოდენი ძველი ცომი უნდა შეეზილოს. წელიწადში ერთხელ საჭიროა ამ ფერმენტის განახლება, ამიტომ ძველი ცომი უნდა განადგურდეს. ამ დროს ებრაელები გულმოდგინედ ასუფთავებდნენ სახლს, რათა ძველი ცომის კვალიც კი არსად დარჩენილიყო. ეს ჩვეულება საფუძვლად უდევს უფუარობის შვიდეულს. როგორც ბუნებრივ ციკლთან დაკავშირებულმა ყველა დღესასწაულმა, უფუარობის შვიდეულმა ისრაელისთვის ისტორიული მნიშვნელობა შეიძინა. ეს ეგვიპტიდან გამოსვლის მოხსენიებაა: ისრაელიანნი ნაჩქარევად ტოვებდნენ ეგვიპტეს და უფუარი ცომის წაღება მოუწიათ. ეს იყო მათი საკვები უდაბნოში მგზავრობის პირველ დღეებში. საზრდო რომ შემოაკლდათ, ხალხმა ღმერთს მოუხმო და მან ზეციური პური მოუვლინა.

3.5.1 1. პურთა განმრავლება (6,1-15), მეოთხე ნიშანი

▲back to top

პურთა განმრავლებას ოთხივე მახარებელი გადმოგვცემს, თუმცა იოანეს თხრობას განსხვავებული ნიშნები აქვს.

აქ ინიციატივა ეკუთვნის თავად იესოს და არა მის მოწაფეებს: „ეუბნება ფილიპეს: „სად ვიყიდოთ პური, ამათ რომ ვაჭამოთ?“ ამას გამოსაცდელად ეუბნებოდა, თორემ თავად კი იცოდა, რასაც მოიმოქმედებდა“. მეორე რჯულის წიგნში ვკითხულობთ: „უფალი /.../ უდაბნოში გკვებავდათ მანანით, რომელსაც არ იცნობდნენ შენი მამები, რათა მოეთვინიერებინე და გამოეცადე“ (რჯლ. 8,16). იესოს გამოცდა სურს. იგი თითქმის სიტყვასიტყვით იმეორებს მოსეს შეკითხვას ღმრთისადმი: „სადა მაქვს მე ხორცი, რომ მივცე მთელ ამ ხალხს?” (რიცხ. 11,13). ფილიპე უპასუხებს იესოს: „ორასი დინარის პურიც არ ეყოფათ, რომ თითოეულ მათგანს ცოტაოდენი მაინც ერგოს“. ეს კი გვაგონებს მოსეს შეპასუხებას ღმრთისადმი, რომელიც მთელი ხალხის დაპურებას ჰპირდება: ,,იქნებ მთელი ზღვის თევზი მოგროვდეს, რომ ეყოს მათ?“ (რიცხ. 11,22).

იოანესთან მრავლად არის მითითებები რიცხვთა წიგნის მე-11 თავზე¹.: მისთვის პურთა განმრავლება უდაბნოს სასწაულების მსგავსია.

ანდრია, ფილიპეს განუყრელი მეგობარი (იხ. იოან. 12,22), ატყობინებს მათ, რომ ვიღაც ბიჭი მზადაა, თავისი საკვები სხვებს გაუნაწილოს. მაგრამ იგი ღარიბია და მისი საკვებიც მწირია: მხოლოდ ხუთი პური და ორი თევზი აქვს. ეს ,,წვრილმანები” მოწოდებაა გულთა ბავშვური სისადავისაკენ: ყრმას ის მცირედიც კი არ დაენანა, რაც ჰქონდა, და ამით იესოს ხალხის დაპურების საშუალება მისცა: განმრავლებისათვის რაღაც მაინც უნდა გქონდეს.

„აიღო პურები იესომ, მადლი შესწირა და ჩამოურიგა მოწაფეებს“. კურთხევის ფორმულა პირველ საკრაბულოთა ევქარისტიულ ლიტურგიას გვაგონებს. გამოთქმა - „მადლი შესწირა“ (ბერძ. eucharistein) თავად საიდუმლოს სახელწოდების წყაროა. ეს ზმნა კვლავ მეორდება 23-ე მუხლში, რაც ხაზს უსვამს მის მნიშვნელობას: იოანესთვის დამახასიათებელია მნიშვნელოვანის გამეორება, რადგან პირველი წაკითხვისას იგი შეიძლება შეუმჩნეველი დარჩეს. იოანეს თხრობაში პურს თავად იესო ჩამოარიგებს და არა მოწაფეები, როგორც სინოპტიკურ სახარებებშია. მან ჩამოურიგა, „ვისაც რამდენი უნდოდა“: ულუფა ადამიანის სურვილზეა დამოკიდებული. იგივე ხდება ევქარისტიის საიდუმლოშიც: იესო სრულად გასცემს საკუთარ თავს, ზომის გარეშე, მიმღები კი მიიღებს სურვილით (იხ. სიბრძ. 16,25). ხალხი დანაყრდა და აღარაფერი სჭირდება, საზრდო კი მეტი დარჩა, ვიდრე თავიდან იყო. „მოაგროვეთ ნამუსრევი, რომ არაფერი არ დაიკარგოს“ - უბრძანებს იესო მოწაფეებს. აქაც ვხედავთ კავშირს ევქარისტიასთან. იესოს ნიჭები და მადლი უნდა მოქმედებდეს, არაფერი არ უნდა დაიკარგოს. ეს ბრძანება შეიძლება გავიგოთ ქრისტეს უწყების, ღმრთის სიტყვასთან მიმართებაშიც: იგი გულმოდგინედ უნდა მოგროვდეს და არ შეიძლება უმოქმედო დარჩეს (იხ. ეს. 55,11), ისევე, როგორც ღმრთის მადლის ნიჭი ან საიდუმლოებაში მიღებული ხორცი, რომლის არც ერთი ნაწილაკი არ უნდა დაიკარგოს.

ხუთი პურის ნამუსრევით თორმეტი კალათა აივსო. 12 - ისრაელის ტომთა და მოციქულთა რიცხვია (იხ. 5,67-70). ახალი ისრაელი, რომელსაც მოწაფეები მოაგროვებენ, განმრავლებაა ქრისტეს კაცობისა, რომლის სიმბოლოც ხუთი პურია: 5 - სრულყოფილი ადამიანის რიცხვია (ხუთი გრძნობა, ხელის მტევნის ხუთი თითი, ქრისტეს ხუთი ჭრილობა, აგრეთვე გოლიათთან საბრძოლველად მიმავალი დავითის ხუთო ქვა - 1მეფ. 17,40).

დაპურების შემდეგ თევზის ხსენება აღარაა და კვლავ გამოჩნდება მხოლოდ 21-ე თავში, როდესაც მკვდრეთით აღმდგარი ქრისტე ტბის პირას მოწაფეებს მისცემს მას. ოღონდ ეს უკვე შემწვარი თევზია - თევზი, რომელმაც ვნების ცეცხლი გამოიარა.

ამ სასწაულის მოხდენის შემდეგ იესოს წინასწარმეტყველად აღიარებენ და მისი გამეფება სურთ. სიტყვა ,,მესია” (ბერძნულად ,,ქრისტე”) სწორედ ცხებულს ნიშნავს. მაგრამ ცხებულნი არა მხოლოდ მეფეები და წინასწარმეტყველები იყვნენ, არამედ მღვდელთმთავრებიც. იესო არ არის წინასწარმეტყველი ან მეფე კაცობრივი გაგებით. იგი მღვდელთმთავარია, შუამავალი ღმერთსა და ადამიანს შორის. მაგრამ სწორედ ეს ვერ გაიგეს მათ. ამიტომ განმარტოვდა იესო მთაზე.

__________________

1. დრტვინვა (რიცხ. 11,1 და იოან. 6,41-43); მანანა და ხორცი (რიცხ. 11,13 და იოან. 6,31; 6,51); ზღვის თევზი (რიცხ. 11,22 და იოან. 6,9.12).

3.5.2 2. წყალზე სიარული (6,16-21), მეხუთე ნიშანი

▲back to top

როცა მოსაღამოვდა... უკვე ჩამობნელებულიყო... ძლიერმა ქარმა დაუბერა... ზღვა აღელდა. აქ გამოსვლის წიგნის მე-14 თავის ყველა ელემენტია შეკრებილი: წყალზე სიარული ახალი გადასვლაა ზღვაზე, ეს პასექის ღამის მოხსენიებაა.

ზეციური მანანა უკავშირდება ზღვაზე გადასვლას ისრაელის პოეტურ ტრადიციაშიც:

„ღმერთო, წმიდაა შენი გზა! როდესაც გიხილეს წყლებმა, ღმერთო, როდესაც გიხილეს წყლებმა, ახმაურდნენ, ზღვათა უფსკრულებიც კი შეძრწუნდნენ. ზღვაშია შენი გზა და შენი ბილიკი კი მდინარეებში, და შენი კვალიც არ არის ცნობილი. უძღოდი, ვითარცა ფარას, შენს ხალხს მოსეს და აარონის ხელით“ (ფსალმ. 77[76],14.17.20-21).

„...აებნათ უკაცრიელ უდაბნოში გზა... შიოდათ, სწყუროდათ კიდეც... გააძღო სული მწყურვალი, და სული მშიერი აავსო სიკეთით... ზღვაში ხომალდებით გამგზავრებულებმა... ის იტყვის და ამოვარდება ქარიშხალი, და ზეაღიმართებიან ზვირთები... და შეჰღაღადეს უფალს თავიანთი გაჭირვების ჟამს და ურვიდან გამოიყვანა. გამხიარულდებიან, რადგან მიწყნარდნენ; და წარუძღვება ნანატრ ადგილას“ (ფსალმ. 107[106], 4-5.9.23.25.28-30).

„განა შენ არ ამოაშრე ზღვა, წყლები დიდი უფსკრულისა? „თავად მე ვარ, მე, თქვენი ნუგეშისმცემელი... მალე განთავისუფლდება... და არ დააკლდება მას პური. და მე ვარ უფალი, შენი ღმერთი, ზღვის ამღელვებელი, და გრიალებენ მისი ტალღები. უფალი ცაბაოთია მისი სახელი. მე ჩავდე ჩემი სიტყვები შენს პირში და ჩემი ხელის ჩრდილში შეგიფარე შენ, რომ მომეწყო ზეცა და დამეფუძნებინა დედამიწა და მეთქვა სიონისათვის: „ჩემი ერი ხარ შენ!“ (ეს. 51,10.12.14-16).

ისრაელის გადმოცემის კალაპოტში მოთავსებული ეს მოვლენა წარმოგვიჩენს ქარისტეს არა მხოლოდ როგორც ახალ მოსეს, არამედ როგორც თვით ღმერთს. იგი ყოველგვარი წინასწარი შეკითვის გარეშე ამბობს: „მე ვარ, ნუ გეშინიათ“ - ანუ ღმრთის სახელს ითავისებს და იმეორებს ბრძანებას, რომელიც მრავალჯერ მოუცია ღმერთს თავისი ხალხისთვის: „ნუ გეშინიათ“. კიდევ იმიტომ ვხედავთ აქ ღმრთის მოვლინებას, რომ როგორც კი მისი ნავში აყვანა მოინდომეს, „ნავი მაშინვე იმ ქვეყანაში გაჩნდა, სადავ მიდიოდნენ“ (იხ. ფსალმ. 107[106],30. სინოპტიკოსები ხაზს უსვამენ იესოს ძალაუფლებას სტიქიაზე).

ეს ეპიზოდი პასუხობს იუდეველთა სიბრმავეს და გვიცხადებს იესოს ჭეშმარიტ პიროვნებას; იგი შუქს ჰფენს კამათს სიცოცხლის პურზე, რომელიც მალე წამოიჭრება.

3.5.3 3. სიტყვა სიცოცხლის პურზე (6, 22-59)

▲back to top

ეს ტექსტი შეიძლება გავყოთ სამ ნაწილად: კამათი იუდეველებთან და სიტყვა სიცოცხლის პურზე, რომელიც მსმენელთა რეაქციით ნიშანდებული სამი ეტაპისგან შედგება: ცოცხალი პური, ზეციდან ჩამომავალი; სიცოცხლის მომცემი პური; კაცის ძის ხორცი.

ა) კამათი იუდეველებთან (26-34)

„იმიტომ კი არ მეძებთ მე, რომ სასწაული იხილეთ, არამედ იმის გამო, რომ პური შეჭამეთ და გაძეხით. ნუ იხარჯებით ხრწნადი საზრდოსათვის, არამედ იმ საზრდოსათვის გაისარჯეთ, რომელიც რჩება საუკუნო სიცოცხლისათვის, რომელსაც ძე კაცისა მოგცემთ თქვენ“.

ქრისტე მოგვიწოდებს, დავძლიოთ ნიშანთა, სასწაულთა მატერიალურობა და უტილიტარობა, რათა შევიდეთ იმ უხილავ სამყაროში, რომელსაც ეს სასწაულები გვიცხადებს - შინაგანი ცხოვრების სამყაროში. „ხილვა“ იოანესთან ყოველთვის „რწმენას“ უკავშირდება. ნიშანთა ხილვა იესოს მაცხოვნებელ მოქმედებათა დანახვაა. ხილვას რწმენისკენ მივყავართ, ანუ არჩევანისკენ, გადაწყვეტილებისაკენ. ამიტომ „ხილვა“ მოწოდებაა „შრომისკენ“, სულიერი საზრდოს მოპოვებისაკენ. ეს შრომა არის რწმენის გაღრმავების ძალისხმევაა, რაც გაუნელებელ თავგანწირვას მოითხოვს. რწმენა მოქმედებაში ვლინდება, თუმცა ეს მოქმედება რწმენის მიზანი კი არაა, არამედ ნაყოფი:

„უთხრეს მას: „როგორ მოვიქცეთ, რომ ღვთის საქმენი ვაკეთოთ?“ მიუგო იესომ და უთხრა მათ: „ღვთის საქმე ის არის, რომ ირწმუნოთ იგი, რომელიც მან მოავლინა“”.

ღმერთი ელის ადამიანს, რომელიც მისკენ მიისწრაფის. მას სიყვარული სურს და არა თვითკმაყოფილება რაღაც ზნეობრივი კოდექსის აღსრულებით, რომელიც აკრძალვებისა და კეთილი საქმეების ჩამონათვალისაგან შედგება. ამიტომ საზრდო, რომელიც უნდა ეძიოს ადამიანმა, ქრისტეს სიტყვაა. ამოს წინასწარმეტყველთან ვკითხულობთ:

„აჰა, დგება დღეები“ - ამბობს უფალი ღმერთი, - „როცა მოვავლენ ქვეყანაზე შიმშილს, არა შიმშილს პურისას და წყურვილს წყლისას, არამედ უფლის სიტყვის მოსმენისას“ (ამოს. 8,11-13).

ესაია ეხმიანება მის სიტყვებს:

„როგორც თოვლი და წვიმა ჩამოდის ზეციდან და იქ აღარ ბრუნდება, თუ არ დაარწყულა დედამიწა, თუ არ გაანაყოფიერა და ააყვავა იგი, არ მისცა თესლი მთესველს და პური მჭამელს, ასეთი იქნება ჩემი სიტყვა, რომელიც გამოდის ჩემი პირიდან; არ დამიბრუნდება ცარიელი, რადგან მოიმოქმედებს იმას, რაც მე მწადდა, და წარმატება ექნება იმაში, რისთვისაც მე მოვავლინე“ (ეს. 55,10-11).

იუდეველები მიხვდნენ ამას და აღარ ითხოვენ მითითებებს, თუ როგორ მოიქცნენ. ახლა სხვა გარეგან ნიშნებს სთხოვენ, სხვა მოქმედებას იმის ძალაუფლების დასამტკიცებლად, ვინც მათგან თავისუფალ თავგანწირვას მოითხოვს.

იესოს უარყოფის გასამართლებლად ისინი წმიდა წერილს მიმართავენ („პური ზეციდან მისცა მათ საზრდოდ“ (ფსალმ. 78[77],19). მაგრამ წმიდა წერილის ცოდნით იესო აღემატება მათ და საუბრობს, როგორც სჯულის ჭეშმარიტი მასწავლებელი. იგი განუმარტავს, რომ პურის მომცემი არა მოსეა, როგორც იუდეველებს ჰგონიათ, არამედ თვით ღმერთი.

ქრისტიანული ეპოქის დასაწყისის ებრაული ლიტერატუ-რისთვის დამახასიათებელია მანანის სასწაულის გამეორების მოლოდინი. ფილონი და იმ დროის ბევრი სხვა მწერალი მანანას ადამიანისათვის გადაცემული სიბრძნის, ღმრთის სიტყვის ან სჯულის სიმბოლოდ მიიჩნევდა.

ამგვარი შედარება დასაბამს იღებს ზოგიერთი ძველ-აღთქმისეული ტექსტიდან, სადაც მანანა სიტყვის სახეა (რჯლ. 8,3 და სიბრძ. 16,26). იგავთა წიგნში განსახიერებულმა სიბრძნემ „სუფრა გააწყო. მოუწოდა ქალაქის მაღლობთა წვერიდან: „მოდით, ჭამეთ ჩემი პური“ (იგავ. 9,2-5). მანანის სასწაულის, როგორც სიბრძნის სახის ალეგორიული განმარტება არ არის ახალი. იგი ისრაელის ხანგრძლივი ფიქრით შემზადდა. რიცხვთა წიგნი მანანაში ხედავს გამოცდას, ისრაელის გულისთქმისთვის მოვლენილს (რიცხ. 11); მეორე რჯულის წიგნში იგი წმიდა ხალხის ერთგულებისა და ნდობის გამოცდაა, რათა იგი მიხვდეს, „რომ არა პურითა ერთითა ცოცხლობს კაცი, არამედ ღვთის პირიდან მომდინარე ყოველი სიტყვით“ (რჯლ. 8,3; მათ. 4,4). სიბრძნის წიგნი კიდევ უფრო განავრცობს აზრს: „რათა სცოდნოდათ შენს შვილებს, რომ შენი სიტყვა იცავს ყველას, ვისაც სწამს შენი“ (სიბრძ. 16,26). ამრიგად, ქრისტემდე ერთი საუკუნით ადრე სიბრძნის წიგნის ავტორი ხედავდა მანანაში ღმრთის სიტყვის ნიშანს, „ზეციდან გამოგზავნილ პურს (ბერძ. „უკვდავების პურს“), ყველასთვის სანუკვარს და საამოს“ (სიბრძ. 16,20) და „ცხოველმყოფელ მადლს“ (სიბრძ. 16,25). ამ ბიბლიურ და რაბინულ კონტექსტში იესოს კამათს იუდეველებთან შემოაქვს ალეგორია, რომელიც ქრისტეს, სიბრძნესა და ღმრთის სიტყვას პურთან აიგივებს.

სამარიელ დედაკაცთან საუბრის პირველი ნახევარი სრულდება თხოვნით: „ბატონო, მომეცი ის წყალი“ (იოან. 4,15). აქაც სთხოვენ იუდეველები: ,,უფალო, მუდამ გვაძლიე ეს პური“. ეს აძლევს იესოს საშუალებას, ბოლო მოუღოს ყოვლგვარ ორაზროვნებას: „მე ვარ პური სოცოცხლისა“.

ბ) პური სიცოცხლისა ზეციდან ჩამომავალი (35-42): სიბრძნე განკაცდა

იესოს პირველი რეპლიკა იწყება სიტყვებით „მე ვარ“, რაც ასე დამახასიათებელია იოანეს სახარებისთვის. ეს მოხსენიებაა ღმრთის სახელისა, რომელიც განუცხადდა მოსეს ალმოდებული მაყვლოვანიდან:

„მე ვარ, რომელიც ვარ“. და თქვა: „ასე უთხარი ისრაელის ძეთ - მე-ვარმა მომავლინა-თქო თქვენთან“ (გამ. 3,14).

ამის შემდეგ იესო ამბობს: „ჩემთან მომსვლელს არ მოშივდება“. ამ სიტყვებით იგი თავს ღმრთის სიბრძნესთან აიგივებს და აშკარად უთითებს იგავ. 9,1-16-სა და ზირ. 24,19-22-ზე. ამ ტექსტებში სიბრძნე გვევლინება, როგორც ღმრთისაგან განსხვავებული მყოფობა, სამყაროს შექმნამდე მყოფი, ღმრთის მიერ ისრაელისთვის მოვლენილი (ზირ. 24,9; იგავ. 8,23). ზირაქის წიგნში ვკითხულობთ: „ჩემს მჭამელთ კიდევ მოშივდებათ და ჩემი მსმელნი კვლავაც იგრძნობენ წყურვილს“ (ზირ. 24,20), რადგან ეს სიბრძნე წიგნია „უზენაესი ღმერთის აღთქმისა, სჯული, მოსემ რომ გვიანდერძა“ (ზირ. 24,23). ქრისტე კი საკვებია, რომელიც კლავს შიმშილსაც და წყურვილსაც (იოან. 6,37).

„მოსვლა“ იოანესთან „ხილვის“ წინა ეტაპია. ეს არის ნდობა და პირველი გამოცდილება. მაგრამ მომსვლელი ვერ დაიკვეხნის თავისი მოსვლით, რადგან ქრისტესთან მოსვლაც ნიჭია: „არავის შეუძლია ჩემთან მოსვლა, თუ იგი მამამ, ჩემმა მომავლინებელმა, არ მოიყვანა“ (მუხლ. 44). მადლი წინ უსწრებს ადამიანის ნებას. ადამიანთა სწრაფვა ღმრთის ძისაკენ ერთდროულად ღმრთის საქმეც არის და ადამიანისაც. და ეს ხსნის საფუძველია.

საზრდო, რომელსაც იესო სთავაზობს, იგივეა, რაც 4,34-ში: „ვქმნა ჩემი მომავლინებლის ნება (ანუ ნება ყოველი ადამიანის ხსნისა) და აღვასრულო მისი საქმე“. რწმენით შეგვერგება ეს საკვები, რწმენით მივიღებთ სიცოცხლეს. იესო არის პური სიცოცხლისა, რადგან მამის ნების ერთგულებით იძლევა მარადიულ სიცოცხლესა და აღდგომას, „რომ ყველას, ვინც ძეს იხილავს და ირწმუნებს, საუკუნო სიცოცხლე ჰქონდეს“ (მუხლ. 40). აქ არის იოანეს ესქატოლოგიის განმასხვავებელი ნიშანი: ხსნა აწმყოც არის და მომავალიც. აწმყო - რწმენით მიღებულ ქრისტეშია; მომავალი კი მხოლოდ სამყაროს დასასრულს გაცხადდება. ხსნა ნიჭია, ყველასთვის მიცემული, მაგრამ მიღებული ზოგის მიერ, ამიტომ ხსნა დღეს აღსრულდება, და ჯერ არ აღსრულდება.

იუდეველები შესანიშნავად მიხვდნენ, რომ ქრისტე თავს აიგივებს სიბრძნესთან, რომელიც გადაარჩენს (იხ. სიბრძ. 9,18). ამიტომ ისინის დრტვინავენ და ამბობენ, რომ მის მშობლებს იცნობენ. იუდეველებს არ სურთ, მასთან მომსვლელები იყვნენ (მუხლ. 35) და ამიტომაც დრტვინავენ (მუხლ. 41; 43 და 61). დრტვინვა სიბრძნის ლიტერატურის ერთ-ერთი თემაა:

„შურისმგებლის ყური ყველაფერს ისმენს და თვით ჩუმი დრტვინვაც არ გამოეპარება. ამიტომაც ერიდეთ ამაო დრტვინვას..“. (სოლ. 1,10-11).

პავლეც საუბრობს ამის შესახებ:

„ყველაფერი გააკეთეთ უდრტვინველად და უყოყმანოდ, რათა იყოთ უმწიკვლონი და უბრალონი, ღვთის უმანკო შვილები მრუდ და უკუღმართ თაობაში, რომელშიც ანათებთ, როგორც მნათობნი სამყაროში“ (ფილიპ. 2,14-15).

დრტვინვა, კამათი, დავა - ეს უარყოფითი ემოციების გამოვლინებაა, რეალობის მიუღებლობა, რომელიც გამოიხატება ჩივილით, რისხვით, საკუთარი თავისადმი სიბრალულით, ჭმუნვით, ნეგატიური განწყობით, აგრესიულობით... გულისთქმა ნაღველს ბადებს. უდაბნოში მოხეტიალე ისრაელის უდიდესი ცოდვა მანანის გამო დრტვინვა იყო - საზრდოს გამო, რომლის წყალობით სიცოცხლე შეინარჩუნეს (რიცხ. 11,1; 14,27; 1კორ. 10,10). ამისთვის უფალმა გველების სახით განსაცდელი მოუვლინა (გველი გულისთქმის, სურვილის სიმბოლოა).

ქრისტე ეუბნება შეკრებილთ: „ნუ დრტვინავთ ერთმანეთს შორის“(იოან. 6,43). რწმენის მტერი მხოლოდ ჩადენილი ცოდვა როდია, არამედ გულქვაობა და გაბოროტება, დაუკმაყოფილებლობის დრტვინვით ნაკვები.

გ) სიცოცხლის მომცემელი პური ჯვრის მსხვერპლში (43-52)

დრტვინვის საპირისპიროდ ქრისტე მამისადმი მორჩილებას, მამის მოსმენას გვთავაზობს (მუხლ. 45), რადგან მამა არავის უხილავს (მუხლ. 46). ღმრთის მოსმენა მისი განკაცებული სიტყვის მოსმენაა. ვუსმინოთ ღმერთს - ნიშნავს ჩვენი ცხოვრების ცენტრად ვაქციოთ ქრისტე; არა თეორიულად, არამედ პრაქტიკულად. მორჩილება ყურადღებით მოსმენაა, სწორი გადაწყვეტილების მიღება და ამ გადაწყვეტილების სიხარულით შესრულება.

რწმენა არ იფარგლება მხოლოდ პრინციპული თანხმობით. ეს ცხოვრების სრული შეცვლაა. ამის დასაზუსტებლად ქრისტე მისი ხორცის მიღებაზე საუბრობს და ძალზე კონკრეტულ ზმნას იყენებს - ჭამა. ეს გამოთქმა პროლოგს გვახსენებს: „სიტყვა ხორცი იქმნა“ (იოან. 1,14). ქრისტეს მოძღვრება არ არის მხოლოდ სიტყვები. ეს ცხოვრების წესია. უპირველეს ყოვლისა კი იგი თავად არის სიტყვა და ღმრთის სიბრძნე (1კორ. 1,24). იგი არა მხოლოდ წინასწარმეტყველია, რომელიც გზას გვიჩვენებს, ან მოძღვარი, რომელიც მაგალითს გვაძლევს. იგი თავად არის გზა და ხსნა. მისი ხორცის ჭამა მისი მოსმენაა, მისი გზით სიარული. და მეტიც: ჭამო მისი ხორცი - ნიშნავს, მას დაემსგავსო, თავად გახდე მისი სხეული. ხსნის საქმის მონაწილენი რომ გავხდეთ, ეს პური სრულად უნდა მოგვეცეს. მრავალ ხელნაწერში დაზუსტებულია: „პური, რომელსაც მე გავცემ, ჩემი ხორცია, რომელსაც სოფლის სიცოცხლისთვის გავცემ“ (მუხლ. 51). ეს სერობაზე წარმოთქმულ სიტყვებს გვაგონებს: „ეს ჩემი სხეულია, რომელიც თქვენთვის მიეცემა“ (ლუკ. 22,19; 1კორ. 11,24). სწორედ ჯვარზე შეიწირება ეს სრულყოფილი მსხვერპლი - ყოვლადდასაწველი (იხ. იოან. 19,28-30: სამგზის გამეორებული ზმნა „აღსრულება“), რომელითაც სამსხვერპლო კრავი საპასექო საჭმელი ხდება.

დ) კაცის ძის ხორცი (53-59): ევქარისტია

კაცის ძის ხორცის ჭამა და მისი სისხლის შესმა (მუხლ. 53) - საუკუნო სიცოცხლის ქონა, მასში დარჩენა, მისმიერი სიცოცხლეა (მუხლ. 54-57). რა თქმა უნდა, აქ მაგიაზე არ არის საუბარი. ეს ყველაფერი მართლაც ხდება ევქარისტიაში, ქრისტეს მხსნელი საქმის თანაზიარების საიდუმლოში. მაგრამ ამ ტექსტის ზოგადი აზრი არა მხოლოდ საკრამენტული ხასიათისაა. აქ საუბარია იმაზე, რომ უნდა ვიცოცხლოთ მისით, მისთვის და მასში. ევქარისტია ახალი ცხოვრების ნიშანია, რომლის მოცემაც ღმერთს სურს. ევქარიასტია საიდუმლოა კაცთა განღმრთობისა ცხოვრების ზებუნებრივი წესის მიღებით. ქრისტეს ხორცის მიღება არის გადაწყვეტილება ვიცხოვროთ - მსგავსად ამ სხეულისა, რომელიც ჩვენ მოგვეცემა.

3.5.4 4. მოწაფეთა რეაქცია და პეტრეს მიერ აღიარება (6,60-71)

▲back to top

ბევრი მოწაფე ვერ ღებულობს ამ სიტყვების მოთხოვნას - როგორც მაშინ, ასევე ჩვენს დროშიც. „სიტყვები, რომლების გითხარით, სული და სიცოცხლეა“ (მუხლ. 63). იმისთვის, რომ გავიგოთ ეს სიტყვები, უნდა შევწყვიტოთ ხორციელი აზროვნება და მივყვეთ სულს. უპირველეს ყოვლისა ეს მამის ნიჭია: „სული ცხოველმყოფელია, ხოლო ხორცი უსარგებლო... ამიტომ გეუბნებოდით, რომ ჩემთან არავის შეუძლია მოსვლა, თუ მამისგან არ ექნება მოცემული“ (მუხლ. 63; 65). პეტრე პირველია, ვინც ეს ნიჭი მიიღო:

„ნეტარ ხარ შენ, სიმონ იოანეს ძევ, ვინაიდან შენ ეს გამოგიცხადა არა ხორცმა და სისხლმა, არამედ მამაჩემმა, რომელიც ცაშია“ (მათ. 16,17).

პეტრე არის პირველი, ვინც ქრისტეს აღიარებს. არ არის შემთხვევითი, რომ აქ პირველად ჩნდება მოციქულთა სრული კრებული: სიტყვა თორმეტი სამგზის მეორდება, რაც ხაზს უსვამს პეტრეს, ჭეშმარიტი რწმენის აღმსარებლის, როლს.

„უფალო, ვისთან უნდა წავიდეთ? საუკუნო სიცოცხლის სიტყვები შენა გაქვს. ჩვენ ვიწამეთ და შევიცანით, რომ შენ ხარ ქრისტე, ღვთის წმიდა“ (იოან. 6,68-69).

პეტრე გვაძლევს გასაღებს სიტყვისა სიცოცხლის პურიზე. სიცოცხლის სიტყვა სიცოცხლეს გვასწავლის: „დასაწყისში იყო სიტყვა... მასში იყო სიცოცხლე და სიცოცხლე იყო ადამიანთა ნათელი“ (იოან. 1,1.4). ნუ ვიჩქარებთ ამ სიტყვების მხოლოდ საიდუმლოებრივ განმარტებას. ეს იქნებოდა დაკნინება ევქარისტიის მნიშვნელობისა, რომელიც ერთდროულად ნიჭიცაა და ვალიც.

3.6 თავი 6: კარვობის დღესასწაული (7 - 9)

▲back to top

3.6.1 1. იერუსალიმში ასვლა (7,1-13)

▲back to top

ქრისტე დილემის წინაშე აღმოჩნდა: იუდეველებს მისი მოკვლა სურთ, ძმები კი იუდეაში წასვლასა და სასწაულების საჯაროდ ქმნას სთხოვენ. მაგრამ ქრისტეს არც სიკვდილის შიში აქვს, არც პოპულარობის სურვილი. იგი თავის ჟამს ელის. ღვთის ჩანაფიქრის აღსრულებას ორი რამ შეუშლიდა ხელს: იესოს უდროო სიკვდილი (რადგან იგი ვერ განუცხადებდა ადამიანებს ღმერთის სიყვარულს) და ამქვეყნიური მესიანობა (ე. ი. თუკი იგი ამქვეყნიური მეფე გახდებოდა). პირველი ზემოაღნიშნული საფრთხე იუდეველთაგან მოდიოდა, მეორისკენ კი იესოს ძმები უბიძგებდნენ. მაგრამ იესო ინარჩუნებს მთელ თავის თავისუფლებას და მიდის იერუსალიმში, მხოლოდ ფარულად.

3.6.2 2. პროცესი ქრისტეს წინააღმდეგ (7,25 - 8,59)

▲back to top

შემდგომი ტექსტი იესოს სიტყვათა გადანაცვლებული ნაწყვეტებისგან შედგება და მის წინააღმდეგ პროცესის „ოქმებს“ აღადგენს. ვხედავთ იუდეველთა უგუნურებას, რომლებიც თანდათან უგულებელყოფენ ღმრთის ერის მისიას. პროცესი ორ ეტაპად იყოფა (თუ მხედველობაში არ მივიღებთ იოან. 7,37-39: 7,53-8,11 და 8,12. ამ ტექსტებს ცალკე განვიხილავთ). პირველი ეტაპის დასასრულს ფარისევლები მტკიცე უარს აცხადებენ საუბარზე: ისინი არ განიკითხავენ მას, რადგან განაჩენი უკვე გამოუტანეს (7,44-52). მეორე ეტაპი აღწერს დავას და სრულდება იესოს ჩაქოლვის მცდელობით (8,59).

ამ თავებში წამოჭრილია სამი უმნიშვნელოვანესი კითხვა: საიდან მოვიდა იესო? სად მიდის? ვინ არის იგი? იესო პასუხობს ამ კითხვებს, მაგრამ იუდეველებს არ ესმით მისი.

ა) პროცესის მიზეზი

7,19-24 გვახსენებს იერუსალიმში მოხდენილ ერთადერთ სასწაულს - უძლურის განკურნებას შაბათ დღეს (თავი 5). იესო, რომელიც ტაძარში ასწავლის, იცნობს რჯულს არა როგორც მოწაფე, არამედ როგორც „ხელმწიფების მქონე“ (მარკ. 1,22 და 27). იგი არ კმარობს თავის მოქმედებათა დაცვას, არამედ სვამს საკუთრივ სჯულის, როგორც იუდაიზმის საფუძველის, ფასეულობის საკითხს და უირისპირებს მას წინადაცვეთას. იგი წინადაცვეთას, რომელიც პატრიარქთაგან მოდის, მოსეს რჯულზე მაღლა აყენებს და ამით გვიცხადებს თავს, როგორც პატრიარქებამდე მყოფს და მათზე აღმატებულს (იოან. 8,56-58), რადგან კურნავს არა ერთ ასოს, არამედ მთელ ადამიანს.

ბ) საიდან მოვიდა ქრისტე?

იუდეველები ორგზის უბრუნდებიან ამ თემას: „ჩვენ ხომ ვიცით, საიდანაცაა იგი“” (იოან. 7,27) და „სხვებმა თქვეს: „ეს ქრისტეა“. სხვები ამბობდნენ: „განა გალილეიდან მოვა ქრისტე?“ განა წერილი არ ამბობს, რომ ქრისტე დავითის მოდგმიდან მოვა, ბეთლემიდან, იმ დაბიდან, საიდანაც დავითი იყო?“ (იოან. 7,41-42). ზეპირი გადმოცემის თანახმად, ქრისტეს წარმომავლობა უცნობი უნდა ყოფილიყო (მელქისედეკის წარმომავლობის მსგავსად. იხ. ებრ. 7,3). ადამიანის წარმომავლობის ცოდნა მისი მიღებისა ან უარყოფის უფლებას გვაძლევს. როდესაც იესო ლაპარაკობს თავის წარმომავლობაზე, იგი ლაპარაკობს არა ადგილსა ან თარიღზე, არამედ მამის პიროვნებაზე.

გ) სად მიდის იგი?

იესო თავისი წასვლის შესახებ საუბრობს (იოან. 7,33-37 და 8,21-24): „მე მივდივარ და თქვენ ძებნას დამიწყებთ“. არის მადლის დადგენილი დრო, როდესაც შეიძლება ვიპოვოთ ქრისტე, მაგრამ ეს დრო მიდის. „Timeo Deum transeuntem“ („მეშინია მიმავალი ღმრთისა“) - ამბობს წმიდა ავგუსტინე. იუდეველთათვის გაუგებარია, რატომ ვერ წავლენ ისინი იქ, სადაც იესო მიდის და აზრად ორი რამ მოსდით: რომ იგი „ბერძენთა შორის განთესილებთან“ მიდის (იოან. 7,35), ან თავის მოკვლა განუზრახავს (8,22). მაგრამ სიკვდილითაც ვერ შეუერთდებიან მას: „მე მივდივარ, და თქვენ ძებნას დამიწყებთ, მაგრამ ცოდვაში დაიხოცებით“ (იოან. 8,21). ძის ხვედრი მამა და მისი სიმართლეა: „და როცა ის (პარაკლეტი) მოვა, ამხილებს სოფელს ცოდვის, სიმართლისა და განკითხვის გამო, ცოდვის გამო, რომ არ მიწამეს, სიმართლის გამო, მამასთან რომ მივდივარ და ვერასოდეს მიხილავთ“ (იოან. 16,8-10).

მხოლოდ რწმენით შევუერთდებით მას.

დ) ვინ არის იგი?

„თუ არ იწამებთ, რომ მე ვარ, თქვენსავე ცოდვებში დაიხოცებით“ - ამბობს იესო. მაგრამ მათ არ ესმით და ეკითხებიან: „ვინ ხარ შენ?“ (იოან. 8,24-25). იესო ორჯერ ამბობს თავის თავზე ,,მე ვარ”, ეს კი ღმრთის სახელია, ahwe, არსი (ის, ვინც არის - ებრ.). „მე ვარ, რომელიც ვარ. ასე უთხარი ისრაელის ძეთ - მე ვარმა მომავლინა-თქო თქვენთან“ (გამ. 3,14). ამით იესო თავს აიგივებს იმასთან, ვინც მოსეს ელაპარაკა. თუმცა იგი განასხვავებს თავს მამისგან, მაგრამ არ გამოყოფს, რადგან მამა, რომელმაც მოავლინა, ყოველთვის მასთან არის (იოან. 8,29). ესაა სამების საიდუმლო. მაგრამ ქრისტეს ღმრთეების სრული გამოცხადება გამოსყიდვაშია. მხოლოდ ჯვარი ავლენს ჭეშმარიტად უსაზღვრო სიყვარულს იმისა, ვინც არის: „როცა აამაღლებთ კაცის ძეს, მაშინ გაიგებთ, რომ ეს მე ვარ“ (იოან. 8,28). აქ იოანე თანხმობაშია მარკოზთან, რადგან „როცა მის წინაშე მდგომმა ასისთავმა დაინახა, რომ ასე შესძახა და განუტევა სული, თქვა: „ჭეშმარიტად ღვთის ძე იყო ეს კაცი“ (მარკ. 15,39); გასაგებია, რატომ შესძახა თომამ, როდესაც მკვდრეთით აღმდგარის იარები იხილა: „უფალი ჩემი და ღმერთი ჩემი“ (იოან. 20,28).

ე) მოწმობა

მიმდინარეობს ორმაგი პროცესი, ისევე, როგორც პილატეს სამსჯავროს წინაშე. ერთის მხრივ ხალხი განიკითხავს ქრისტეს: „თქვენ ხორცის მიხედვით განიკითხავთ, მე კი არავის არ განვიკითხავ“ (იოან. 8,15); მეორე მხრივ, ისინი თავად წარსდგებიან სამსჯავროს წინაშე, რადგან განიკითხავენ: ,,მე თუ განვიკითხავ, ჩემეული განკითხვა ჭეშმარიტია, რადგან მე მარტო კი არ ვარ, არამედ მე და მამა, ჩემი მომავლინებელი (იოან. 8,16). „ბევრი მაქვს თქვენზე სალაპარაკო და განსაკითხველი“ (იოან. 8,26). სამსჯავრო, რომელიც იესოს მოუწყვეს, მათ სამსჯავროდ იქცა. იოანეს ლექსიკონი მოწმობს, რომ არა მარტო მე-7 და მე-8 თავები, არამედ მთელი სახარება წარმოადგენს სასამართლო პროცესის აქტებს. ეს პროცესი ახლაც მიმდინარეობს ყოველ ადამიანში - ქრისტესადმი მისი დამოკიდებულების მიხედვით. სიტყვები „სამსჯავრო“, „განკითხვა“, „მოწმე“, „მოწმობა“ „ბრალმდებელი“ ხშირად გვხვდება მეოთხე სახარებაში. აქ დასახული პრობლემა მოწმეთა პრობლემაა. 5,31-47 ასახელებს მოწმეებს: იოანე, წმიდა წერილი; მაგრამ იესო გულისხმობს მამას, როდესაც ამბობს: „თუ მე ვმოწმობ ჩემს თავზე, ჩემი მოწმობა არაა ჭეშმარიტი. სხვა არის დამმოწმებელი ჩემზე და ვიცი, რომ ჭეშმარიტია ის მოწმობა, რომლითაც ის ამოწმებს ჩემზე“ (იოან. 5,31-32). შემდეგ კი - პირიქით: „მე თუ ჩემს თავზე ვმოწმობ, ჩემი მოწმობა ჭეშმარიტია, რადგან ვიცი, საიდან მოვედი და სად მივდივარ“ (იოან. 8,14). „მე ჩემს თავზე ვმოწმობ და ჩემზევე მოწმობს მამა, ჩემი მომავლინებელი“ (იოან. 8,18). ამით იესო თავის ღმრთეებას მოწმობს, იმის მსგავსად, როგორც ძველ აღთქმაში ღმერთი საკუთარ თავს იფიცებს, რადგან არაფერია მასზე აღმატებული (ებრ. 6,13-18). ვერავინ დაამოწმებს მასზე, რადგან „არავინ იცნობს ძეს, გარდა მამისა. არც მამას იცნობს ვინმე, გარდა ძისა და იმისა, ვისაც ძეს სურს, რომ გამოუცხადოს“ (მათ. 11,27).

3.6.3 3. წყალი სიცოცხლისა და ნათელი (7,37-39 და 8,12)

▲back to top

„დღესასწაულის უკანასკნელ დიდ დღეს ადგა იესო, შესძახა და თქვა: „თუ ვინმეს სწყურია, მოვიდეს ჩემთან და შესვას. ვისაც ჩემი სწამს, როგორც წერილი ამბობს, მისი წიაღიდან იდინებენ ცოცხალი წყლის მდინარეები“. ეს მან იმ სულზე თქვა, მის მორწმუნეებს რომ უნდა მიეღოთ, რადგან ჯერ კიდევ არ უყო მოცემული სული, რაკი იესო ჯერ განდიდებული არ იყო“.

იესოს სიტყვები კარვობის დღესასწაულის ლიტურგიის კონტექსტში უნდა გავიგოთ: ბოლო დღეს უნდა მოეტანათ სილოამის აუზის წყლით ავსებული ჭურჭელი და მიეცათ მღვდლებისთვის საკურთხეველზე დასასხმელად. საკურთხევლიდან მთელი მდინარე მოედინებოდა, მსგავსად კლდიდან გადმოსული წყლისა (გამ. 17,1-7; იხ. 1კორ. 10,4). სიმბოლურად აღსრულდებოდა ეზეკიელისა (47) და ზაქარიას (14,8) წინასწარმეტყველებანი: საკურთხევლიდან გამომდინარე წყალი, სიცოცხლეს აძლევს მთელს მიწასა და მკვდარ ზღვას. იესო ამბობს თავის წიაღზე - თავის გულზე - ჭეშმარიტ საკურთხეველზე, საიდანაც სულიწმიდის ცხოველმყოფელი წყალი მოედინება. მისი წიაღიდან არა მხოლოდ ქრისტეს ნიშნავს, არამედ მის მორწმუნესაც.

მაგრამ ამგვარი წაკითხვა არ გამორიცხავს სხვასაც: შესვა ქრისტეს გვერდიდან გადმოთხეული წყალი - ნიშნავს, თავად გახდე წყარო სხვებისათვის. ეს ნაწყვეტი ნათელს ჰფენს იოანეს ყველა ტექსტს, სადაც საუბარია წყალზე, განსაკუთრებით ნიკოდემოსთან (თავი 3) და სამარიელ ქალთან (თავი 4) შეხვედრის ეპიზოდებს: წყალი სიცოცხლისა ყოველთვის სული წმიდაა. მაგრამ სული მიეცემა მხოლოდ ქრისტეს განდიდების, ანუ ჯვარზე სიკვდილის შემდეგ, როდესაც მისი გვერდიდან გადმოითხევა სისხლი და წყალი. მკვდრეთით აღმდგარის პირველი ნიჭი სულიწმიდის ნიჭი იყო, ასევე მისი ქვეყნიური ცხოვრების უკანასკნელი ნიჭი: „მიიდრიკა თავი და სული განუტევა“ (19,30); „სული შეუბერა და ეუბნება: მიიღეთ სული წმიდა“ (20,22).

კიდევ ერთი ნაწყვეტი უკავშირდება კარვობის დღესასწაულის ლიტურგიას: „მე ვარ ნათელი სოფლისა. ვინც წამომყვება, ბნელში აღარ ივლის, არამედ სიცოცხლის ნათელი ექნება მას“ (8,12).

დღესასწაულის დიდ საღამოს ტაძარში, აუზის შუაგულში, უზარმაზარი ჩირაღდნები ინთებოდა და ღამეს ანათებდა. ღრუბლის კვალდაკვალ მიმავალი ისრაელის მოსხსენებლად მსვლელობა იმართებოდა. იესო ამბობს, რომ იგი არის ნათელი. ძველ აღთქმაში ნათელი ერთდროულად არის სჯული, სიბრძნე და ღმრთის სიტყვა. სულით სიცოცხლე და სიხარული ადამიანთა შორის ღმრთის მყოფობის „გამოსხივებაა“. ბნელი კი ცდილობს, მოიცვას ნათელი. ნათელში სიარულის თემას ხშირად ვხვდებით იოანეს სახარებაში (9,1-6; 11,9-10; 12,36; 13,27-30), ასევე მის პირველ ეპისტოლეში: „ღმერთი არის ნათელი“ (1იოან. 1,5). ნათელში სიარული (1იოან. 1,7) ნიშნავს ისე იარო, როგორც იგი დადიოდა (1იოან. 2,6, ბერძ. ორიგინალი) და იცხოვრო სიყვარულით:

„ვისაც თავისი ძმა უყვარს, იგი ნათელში რჩება და საცდური არ არის მასში. ის კი, ვისაც თავისი ძმა სძულს, ბნელში იმყოფება და ბნელში დადის და არ იცის, საით მიდის, ვინაიდან სიბნელემ დაუბრმავა თვალები“ (1იოან. 2,10-11).

3.6.4 4. ცოდვილი დედაკაცის შენდობა (8,2-11. დამატება)

▲back to top

უძველეს ხელნაწერთა უმეტესობა არ შეიცავს მრუშობაზე წასწრებული დედაკაცის ეპიზოდს. იმ ხელნაწერებში, რომლებშიც ამ ეპიზოდს ვხვდებით, იგი სხვადასხვა ადგილზეა განთავსებული. ეს მონაკვეთი არ ეკუთვნის მეოთხე სახარების ავტორს. სტილითა და შინაარსით იგი უფრო ლუკას სახარებას გვაგონებს. საბოლოოდ იგი აღმოჩნდა ამ ადგილას სამი მუხლის დამატების წყალობით, რომლებიც გადასვლას წარმოქმნიან. რა თქმა უნდა, ეს ტექსტი არანაკლებ კანონიკურია, და იგი ღმრთის სიტყვად რჩება, მრავალი მხატვრისა და კომენტატორის შთაგონების წყაროდაც ქცეულა. მაგრამ მისი ლოგიკა არ არის იოანეს სახარების ლოგიკა.

იმისთვის, რომ გავიგოთ ეს დახვეწილი ტექსტი, ყურადღება უნდა მივაქციოთ მისი სტრუქტურის კონცენტრულობას.

აქ ორმაგი მოძრაობა ჩანს, ერთდროულად ჰორიზონტალური (იესოსკენ მიმავალი და იესოსგან წასული ადამიანებისა) და ვერტიკალური (ქრისტესი, რომელიც იყო მჯდომარე, შემდეგ დაიხარა, შემდეგ გასწორდა, შემდეგ ისევ დაიხარა, დაბოლოს წამოდგა).

1.,,მთელი ხალხი მასთან მივიდა

2. და მჯდომარე

3. ასწავლიდა მათ.

1. მოიყვანეს მწიგნობრებმა და ფარისევლებმა ქალი, რომლისთვისაც მრუშობაზე წაესწროთ, და შუაში ჩააყენეს. ეუბნებიან მას:

1. „მოძღვარო, ეს ქალი მრუშობაზეა წასწრებული.

2. მოსემ კი რჯულში მცნებად დაგვიდო ასეთების ჩაქოლვა. შენ რას იტყვი?“

(ამას გამოსაცდელად ეუბნებოდნენ, რათა მისი საწინააღმდეგო ბრალდება ჰქონოდათ).

3. მაგრამ იესო დაიხარა და მიწაზე თითით წერდა. რომ არ მოეშვნენ შემკითხველნი, გასწორდა და უთხრა მათ:

1. „ვინც თქვენს შორიც უცოდველია,

2. პირველად მან დაჰკრას ქვა!“

3. კვლავ დაიხარა და განაგრძო წერა მიწაზე.

1. ეს რომ მოისმინეს, უხუცესებიდან მოყოლებული, სათითაოდ გაიკრიფნენ სინდისმხილებულნი,

2. და დარჩა მარტო იესო, და შუაში მდგომი ქალი.

1. წამოიმართა იესო, ვერავინ დაინახა იმ ქალის მეტი და უთხრა მას:

2. „ქალო, სად არიან შენი ბრალმდებელნი? არავინ დაგდო მსჯავრი?“ უთხრა მან: „არავინ, უფალო!“

3. უთხრა იესომ: „არც მე გდებ მსჯავრს. წადი და ამიერიდან ნუღარ შესცოდავ“.

გარდა ამისა, სცენა ორ ეტაპად იყოფა: ბრალდება (მოსემ მცნებად დაგვიდო - შენ რას იტყვი?) და გამართლება (ვინც თქვენს შორის უცოდველია). დაბოლოს, თითქოს უხილავია ტექსტის ცენტრი. ეს ადამიანთა გულებია, რომლებიც გამჭრიახად დაინახა ავტორმა: „ამას გამოსაცდელად ეუბნებოდნენ, რათა მისი საწინააღმდეგო ბრალდება ჰქონოდათ“ და ქრისტეს გული, რომელიც მდუმარე წერს მიწაზე, როგორც ღმერთი წერდა ფილებზე, როგორც წერს გულებში და ყველაფერს სიცოცხლის წიგნში იწერს.

ამ უხილავი ღერძის გარშემო სიმეტრიულად აიგება ტექსტი: „მთელ ხალხს“, რომელიც იესოსთან მივიდა ეპიზოდის დასაწყისში, შეესატყვისება „ვერავინ“ და „არავინ“ ტექსტის ბოლოს; დასაწყისში გადმოცემულ მოძღვრებას - ცოდვის მიტევება; ჩაქოლვის განწესებას - გამოწვევა: „ვინც თქვენს შორის უცოდველია, პირველად მან დაჰკრას ქვა“ და ა.შ. ქრისტე არის ის, ვისაც ძალუძს, შეცვალოს ადამიანის ბედი. იგი აჩვენებს, რომ ყოველი ადამინი ცოდვილია და გულმოწყალებისკენ მოუწოდებს. მაგრამ იგი თავად არის განხორციელებული გულმოწყალება, მისით მიიღებს ბრალდებული მიტევებას. ეს დედაკაცი ბრალმდებელთა წინაშე დგას და თითქოს გაშეშებულია. იგი მიყვანილია იესოსთან, მდუმარე და უმოძრაო რჩება მანამ, სანამ მეტყველების უნარი დაუბრუნდება, რათა გაიმეოროს ქრისტეს მიერ წარმოთქმული მარტივი სიტყვა: „არავინ“ და ნდობით დაამატოს: „უფალო“. იესოს სიტყვა - „წადი“ - უბრუნებს მას მოძრაობის უნარს და უხსნის მომავალს: „ამიერიდან ნუღარ შესცოდავ“. ქრისტე ახლა მყოფობს, ამ ჟამს, რომელიც აღებს მომავლის კარს და არ ტოვებს ადამიანს წარსულის ტყვეობაში: „არც მე გდებ მსჯავრს“. იგი უარყოფს ამ წარსულს „ამიერიდან ნუღარ შესცოდავ“), მაგრამ იყენებს მას, როგორც ტრამპლინს ახალი ცხოვრებისაკენ.

3.6.5 5. აბრაამის შთამომავლობა ( 8,31-59)

▲back to top

როდესაც ანდრე ფროსარმა ჰკითხა რომის პაპს იოანე-პავლე II-ს, სახარების რომელი სიტყვებია, მისი აზრით, მთელი სახარების დასკვნა, პაპმა ყოყმანის გარეშე წარმოთქვა არა სიყვარულის მცნება, არამედ სიტყვები იოანეს სახარების მე-8 თავიდან: „შეიცნობთ ჭეშმარიტებას და ჭეშმარიტება გაგათავისუფლებთ თქვენ“ (მუხლ. 32). ეს სახარების გულია. ამიტომაც ისინი, ვისაც თავი უკვე თავისუფალი ჰგონია, არ ღებულობენ მას.

პავლე მოციქული ამბობს:

„ღმერთს ნებავს, რომ ყველა ადამინი გადარჩეს და მიაღწიოს ჭეშმარიტ ცოდნას“ (1ტიმ. 2,4).

ცოდვა უმეცრებაა, ღმრთის, ანუ ჭეშმარიტების უგულებელყოფა. ის, ვინც სიცრუით ცხოვრობს, არა ღმრთის შვილი, არამედ სატანის მონაა. იმისთვის, რომ გავთავისუფლდეთ, ხელახლა უნდა ვიშვათ მხოლოდშობილი ძის მიერ, მასით, ვინც გვანიჭებს ჭეშმარიტების სულს. ცოდვა და უმეცრება ჭეშმარიტებისა და მის მატარებელ ადამიანთა მიმართ სიძულვილში ვლინდება. თუ ჭეშმარიტებას უარვყოფთ, ან უარს ვიტყვით მის დაცვაზე, სიძულვილისა და ნგრევის ძალთა თანამზრახველნი ვხდებით, რაც გვიჩვენა, მაგალითად უკანასკნელი მსოფლიო ომის ტრაგედიამ. არის მხოლოდ ორი შესაძლო შვილობა: ვიყოთ მხურველე მომხრენი ჭეშმარიტებისა, თვით სოცოცხლის განწირვამდე და მივიღოთ ღმრთის შვილობა ქრისტეს მიერ, ან ვიყოთ ძენი სატანისა, რომელიც „კაცისმკვლელი იყო თავიდან, ცრუა და სიცრუის მამაა“. ეს მოძღვრება კვლავ გვხვდება იოანეს პირველ ეპისტოლეში (1იოან. 3,3-15): კაენი განასახიერებს მათ, ვინც ბოროტისაგან არის. „ცოდვის ჩამდენი ეშმაკისაგან არის“.

ქრისტე განხორციელებული ჭეშმარიტებაა. მასში არ არის ცოდვა და მისი ჭეშმარიტების სიტყვები თავად ღმრთის სიტყვებია, რომლებიც საუკუნო სიცოცხლეს გვანიჭებს (იოან. 8,43.47.51) ამიტომ იესო არ მიიჩნევს მამად აბრაამს: მისი მამა ღმერთია. აბრაამმა შვა ისააკი და გაიხარა. ისააკი „სიცილის ძეს“ ნიშნავს (დაბ. 17,17 და შემ.), მაგრამ მისი სიხარულის მიზეზი შთამომავლობაა, რომელიც მან განჭვრიტა - ქრისტე (გალ. 3,16). ქრისტეს მართლაც შეუძლია თქვას: „აბრაამს, მამათქვენს, უხაროდა, რომ იხილავდა ჩემს დღეს. იხილა და გაიხარა“ (იოან. 8,56). მაგრამ მამის მარადიული ძე, რომელიც აბრაამის ძე გახდა, „არის, იყო და მოდის“ (გამოცხ. 1,8). იგი არაქმნილი არსია: „სანამ აბრაამი იქნებოდა, მე ვარ“ (იოან. 8,58). განსხვავება ორ ბერძნულ ზმნას შორის - გინომაი (არსებობის დასაწყისი, გახდომა) და ეინაი (ყოფნა) - ძალზე მნიშვნელოვანია განკაცების საიდუმლოს გაგებისთვის. ყოველივე ქმნილს დასაწყისი აქვს, იგი მოდის სიცოცხლეში; ღმერთი კი მარადიული წყაროა საკუთარი თავისა. იგი კი არ „არსებობს“, არამედ „არის, და ყოველი ქმნილება მისი ყოფიერების მონაწილეა. „და როცა მოვიდა სისავსე ჟამისა, მოავლინა ღმერთმა თავისი ძე, რომელიც დედაკაცისაგან იშვა...“ (გალ. 4,4). იოანეს სახარების პროლოგი „თამაშობს“ ამ სიტყვებით: „დასაწყისში იყო სიტყვა... ყოველივე მის მიერ შეიქმნა... სიტყვა ხორცი იქმნა... მხოლოდშობილი ძე, მამის წიაღში მყოფი...“ (იოან. 1,1.3.14.18). როდესაც იესო ამბობს - „სანამ აბრაამი იყო, მე ვარ“ - აცხადებს, რომ იგი არის „ღმერთი აბრაამისა, ისააკისა და იაკობისა, ღმერთი მამათა თქვენთა“. ამ „მკრეხელობისთვის“ იუდეველებს მისი ჩაქოლვა სურთ.

3.6.6 6. ბრმადშობილის განკურნება (თავი 9),

▲back to top

მეექვსე ნიშანი

ბრმადშობილის განკურნება ერთგვარი დასკვნაა სიტყვისა სამსჯავროსა და ნათლის შესახებ. ამიტომაც განათავსა იოანემ ეს ნიშანი იესოს სიტყვების შემდეგ, სხვა სასწაულთაგან განსხვავებით, რომლებიც მოხდენის შემდეგ განიმარტება. ქრისტეს ეს საჩუქარი - მხედველობის დაბრუნება - გვიჩვენებს, რომ ჭეშმარიტება ათავისუფლებს უმეცრების წყვდიადისაგან, თავის მოტყუება კი აბოროტებს ადამიანს და ილუზიის ტყვეობაში ტოვებს.

ტექსტს მკაფიოდ გამოხატული სტრუქტურა აქვს: სულიერი კონტექსტი (მუხლ. 1-5); სასწაულის აღწერა (მუხლ. 5-7); ოთხი დაკითხვა (ორმაგი სამსჯავროს აქტები: ადამიანთა სამსჯავრო ბრმადშობილზე და საკუთარ თავზე ჭეშმარიტების წინაშე): ბრმადშობილის დაკითხვა მეზობლების მიერ (მუხლ. 8-12), ფარისევლების მიერ (მუხლ. 13-17), იუდეველთა მიერ ბრმადშობილის მშობლების დაკითხვა (მუხლ. 18-23), დაბოლოს, ბრმადშობილის ბოლო დაკითხვა ფარისევლების მიერ. პროცესის დასასრულს ორმაგი განაჩენია გამოტანილი (მუხლ. 34-41): ადამიანთა განაჩენი ბრმადშობილისთვის („გარეთ გააგდეს იგი“) და ქრისტეს განაჩენი ადამიანებისათვის („თქვენ ცოდვა გრჩებათ“).

ა) სულიერი კონტექსტი

საკმაოდ გვიანდელ დრომდე (II ს. ქრისტეშობამდე) ებრაულ სამყაროშო იმქვეყნიური ცხოვრება წარმოდგენილი იყო არა როგორც მიზღვევა, არამედ როგორც „შეოლ“, მკვდართა ბნელი სამყოფელი. მხოლოდ დანიელისა და მაკაბელთა წიგნებშია საუბარი სიკვდილის შემდეგ მიზღვის შესახებ. სჯულის ლოგიკის თანახმად, ადამიანი უკვე ამ ცხოვრებაში ისჯება ცოდვების გამო და ჯილდოვდება კეთილი საქმეებისათვის, რადგან ღმერთი სამართლიანია. თუ ამ ლოგიკით ვიხელმძღვანელებთ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ უბედური ადამიანი ცოდვილია. თუ იგი ავადმყოფობს, ღატაკია, უბედურება შეემთხვა, მაშინ დამნაშავე უნდა ვეძიოთ. დამნაშავე კი ან თვითონ არის, ან მისი მშობლები. ეზეკიელი ეწინააღმდეგება ამ უსამართლობას და ამბობს, რომ შვილი არ აგებს პასუხს მშობელთა ცოდვებისთვის, სასჯელს კი თავად ცოდვილი მიიღებს (ეზეკ. 14,12-20; 18; 33,10-20).

ამ მოძღვრების საფუძველი სიბრძნის ლიტერატურის კრიტიკის საგანია. ეკლესიასტე ამტკიცებს, რომ ყოველივე ეს მიუწვდომელია ადამიანის გონებისთვის, სიბრძნესაც და უგუნურებასაც ერთი დასასრული აქვს - სამარე, რომლის პირას ყველა თანაბარია. მართალი იობი ეკითხება ღმერთს: „ნუ მამტყუნებ, მაცოდინე, რისთვის მედავები?“ (იობ. 10,2). ნუთუ შესაზლებელია, რომ მართლის დათრგუნვა ღმრთის ხელიდან არ მოდიოდეს? ამ წიგნის ავტორებმა ვერ შეძლეს ერთადერთი შესაძლებელი პასუხის გაცემა: ეს ერთადერთი - მართლის გამომსყიდველი მსხვერპლის თანაზიარებაა. თუმცა მათ გადმოგვცეს ელემენტები, რომლებმაც ჯვრის გამოცხადება შეამზადეს: ღმერთი არ არის ღმერთი შურისძიებისა; იგი მოყვარული და აღმზრდელი ღმერთია; მას მოჰყავს ადამიანი თავისთან შესახვედრად - სიყვარულთან შესახვედრად. იგი აღადგენს სამართლიანობას და მართალნი მონაწილენი გახდებიან ცოდვილთა გამოსყიდვისა. თუმცა ფარისევლებმა არ მიიღეს „ცვლილებები“ მიზღვის შესახებ მოძღვრებაში: „შენ მთლიანად ცოდვებში დაიბადე და შენ გვასწავლი?“ (იოან. 9,34).

მოციქულებიც ამ მენტალობით არიან გამსჭვალულნი: „რაბი, ვინ შესცოდა, მან თუ მისმა მშობლებმა, ბრმა რომ დაიბადა?“ მიუგო იესომ: „არც მას შეუცოდავს და არც მის მშობლებს, არამედ, რათა ღვთის საქმენი გამოცხადდეს მასში“ (იოან. 9,2-3). ქრისტეს მტკიცება ელიჰუს სიტყვებს გვაგონებს: „ის იხსნის ტანჯულს მისივე ტანჯვით, და თრგუნვის ჟამს უხსნის მათ ყურს“ (იობ. 36,15). ტანჯვის პირისპირ უნდა ვეძიოთ არა მისი მიზეზი, არამედ მიზანი. ყველაზე ძლიერ ღმერთი სნეულებისა და განსაცდელის ჟამს მოქმედებს. თუკი ადამიანი მისცემს ღმერთს მოქმედების საშუალებას, მისი პიროვნება მადლის მოქმედების ადგილი ხდება.

ქრისტე გვაძლევს სასწაულის განმარტების გასაღებს: იგი თავად არის ნათელი. სულთა გასხივოსნება მის მიერ ხდება - მანამ, სანამ ნათელი ჩვენს შორის არის. სინათლე, რომელიც საგნებს ეფინება, ხილულს ხდის მათ თვალისთვის. იგი თითქოს ხიდს დებს ცოცხალ არსებათა შორის. სულის თვალს მხოლოდ ქრისტეთი შეუძლია ჭეშმარიტების ხილვა.

ბ) სასწაული

ისრაელის სიმბოლიკაში ნერწყვი - სიტყვის მატერიალიზაციაა. იგი პირიდან გამოდის, ისევე, როგორც ენა. იესომ „ნერწყვით ტალახი მოზილა“. ამ ჟესტით მან გამოხატა ის, რომ „სიტყვა ხორცი იქმნა“. ამ შეერთების წყალობით პირველქმნილი ცოდვის გამო ბრმადშობილებს შეუძლიათ მხსნელ რწმენასთან მისვლა. იესომ „თვალებზე წაუსვა ბრმას“. ბერძნულ ტექსტში გამოყენებული ზმნის ძირი იგივეა, რაც სიტყვებში „ქრისტე“ და „ქრიზმა“. შესაძლოა, აქ იოანე მიუთითებს ცხებაზე ნათლისღებისას (პირველი ქრისტიანები მას უწოდებდნენ chrismation). პირველ საუკუნეებში ეს ტექსტი ერთ-ერთი ძირითადი საკითხავი იყო კათაკმეველთათვის, ნათლობისთვის მომზადების უკანასკნელ ეტაპზე, დიდმარხვისას (ციკლი A). ამით ლიტურგია ადასტურებს ამგვარ განმარტებას. იესო გზავნის ამ ადამიანს შილოამის საბანელში. იოანე ერთგვარი იუმორით განმარტავს, რომ ეს სახელწოდება „მოვლინებულს“ ნიშნავს: როგორც უკვე აღვნიშნეთ, კარვობის დღესასწაულზე მორწმუნეები მოდიოდნენ ამ საბანელთან წყლისთვის, რომელიც საკურთხევლისთვის უნდა ესხურებინათ. „მოვლინებული“ კი ქრისტეა. იგი გზავნის განკურნებულს საბანელთან და თითქოს ეუბნება: „წადი, ნახე, იქ ხომ არ ვარ!“. და ეს ადამიანიც განიკურნება მორჩილებით, რომელიც არის მისი პირველი ნაბიჯი რწმენის გზაზე.

გ) დაკითხვები

ოთხი დაკითხვა გვიჩვენებს კონტრასტს ამ ადამინის რწმენის გზასა და ურწმუნოებაში ფარისეველთა გაჯიუტებას შორის. განკურნებული რამდენჯერმე აღიარებს მორჩილებით: „არ ვიცი“ (9,12.25), ისევე, როგორც მისი მშობლები (მუხლ. 21). იუდეველები კი დაჟინებით ირწმუნებიან: „ჩვენ ვიცით“ (9,24.29). მაგრამ განკურნებული ამარცხებს მათ ამ თამაშში. მან მიიღო სიცხადე, რომელიც არა თეორია, არამედ ცოცხალი გამოცდილებაა: „არ ვიცი... ერთი რამ ვიცი: ბრმა ვიყავი და ახლა ვხედავ“ (მუხლ. 25). ამ უცილობელი გამოცდილებით იგი ამბობს: „ჩვენ კი ვიცით, რომ ცოდვილებს არ უსმენს ღმერთი“ (მუხლ. 31). ამ არგუმენტის წინააღმდეგ იუდეველებს არაფერი აქვთ სათქმელი, თუცა არც აღიარება სურთ: „გარეთ გააგდეს იგი“. შესაძლოა, რაბინთა ჩვეული გამოთქმა - „ჩვენ ვიცით“ - აქ ირონიულად არის გამოყენებული, როგორც ნიკოდემოსის შემთხვევაში (იოან. 3,11). შეიძლება, იგი ავტორის აპოლოგეტურ განზრახვას გადმოგვცემს: სახარება დაწერილია ეპოქაში, როდესაც კონფლიქტი ქრისტიანებსა და იუდეველებს შორის განსაკუთრებით მწვავე იყო (90-იან წლებში იუდეველებმა ქრისტიანები სინაგოგიდან განკვეთეს). ბრმადშობილის „ჩვენ“ შეიძლება ქრისტიანთა საკრებულოს გულისხმობდეს.

ბრმადშობილის რწმენა სულ უფრო იკვეთება ფარისეველთა მიმართ პასუხებში: კაცი, „იესო რომ ქვია“ (მუხლ. 11), წინასწარმეტყველი ხდება (მუხლ. 17); „ის რომ ღვთისგან არ ყოფილიყო, ვერაფერს გახდებოდა“ (მუხლ. 33) - ამბობს განკურნებული და აღიარებს: „მწამს, უფალო“ (მუხლ. 38).

დ) განაჩენი

ეპიზოდის ბოლო დიალოგი ნათლისღების დიალოგს გვაგონებს: შენ გწამს? - ვინაა იგი? - შენ გინახავს იგი. - მწამს. განკურნებამდე ბრმადშობილს არ უნახავს იესო, მაგრამ ხმით იცნო იგი. მან არა აბსტრაქტული მოძღვრება იწამა, არამედ კონკრეტული პიროვნება იცნო. რწმენა უპირველესად შეხვედრა და ნდობაა. თანდათან ჩვენთვის ნათელი ხდება, თუ ვინ მოქმედებს; იგი უხილავია, მაგრამ თავისი სიტყვით ცხადდება. ადამიანი თავისი რწმენით მართლდება: იმის წყალობით, რაც გაიგონა, მისი სული განათლდა და გათავისუფლდა ცოდვისაგან.

იესო განმარტავს:

„განსაკითხავად მოვედი ამ სოფელში, რათა ბრმება დაინახონ, მხედველნი კი დაბრმავდნენ“ (იოან. 9,39).

ღმრთის ძის მოსვლას შემეცნება (krima) მოაქვს და არა სამსჯავრო (krisis). ბერძნულში სუფიქსი ,,სის” მოქმედებას აღნიშნავს, ხოლო სუფიქსი „ma“ მოქმედების შედეგს. ადამიანი თავად განსაზღვრავს თავის ბედს, როდესაც მიიღებს ან უარყოფს განკაცებულ ნათელს.

ფრაზების ბოლო ორი წევრის პარალელიზმი ნათელს ჰფენს მათ შინაარსს. ვინც ვერ ხედავს, არ არის ბრმა. ხედვას სინათლის უქონლობა აფერხებს. ისინი აღიარებენ, რომ ვერ ხედავენ და ამგვარად აღიარებენ, რომ მხედველობის უნარი აქვთ. ისინი კი, რომლებიც ხედავენ, საკუთარ ნათელს ენდობიან, თვითკმარნი არიან და ღმრთის ნათლის მოვლინება მხედველობის უნარს ართმევს:

„ნათელი ბნელში ანათებს და ბნელმა ვერ მოიცვა იგი. /.../ იყო ნათელი ჭეშმარიტი, რომლიც უნათებს სოფლად მომსვლელ ყოველ ადამიანს... და სოფელმა ვერ იცნო იგი. თავისიანებთან მოვიდა და თავისიანებმა არ მიიღეს იგი“ (იოან. 1,5.9-11).

„ღმერთი არის ნათელი... თუ ვამბობთ, რომ თანაზიარება გვაქვს მასთან, ბნელში კი დავდივართ, მაშინ ვტყუით და არ ვიქცევით ჭეშმარიტებით. /.../ თუ ვამბობთ, რომ არა გვაქვს ცოდვა, საკუთარ თავს ვატყუებთ და ჭეშმარიტება არ არის ჩვენში“ (1იოან. 1,5-6.8).

თავდაჯერებულობა თვითმოტყუების შვილია. თუკი ვიცით ჭეშმარიტება საკუთარ თავზე, მორჩილებისაკენ ვისწრაფით, მორჩილება კი მადლს მოიზიდავს.

3.7 თავი 7: ტაძრის კურთხევის დღესასწაული (10,1 - 11,54)

▲back to top

3.7.1 1. მწყემსი კეთილი (10,1-21)

▲back to top

ეს ტექსტი ორი ნაწილისგან შედგება: იგავი (მუხლ. 1-5) და მისი განმარტება, რომელიც კარისა და მწყემსის სიმბოლოებს განავითარებს (მუხლ. 7-10 და 11-16)). დასკვნა (მუხლ. 17-18) ამ მოძღვრების სიღრმისეულ მნიშვნელობას გვიჩვენებს. მას შეიძლება შევუერთოთ 25-30 მუხლები, რომლებიც ცხვართა სიმბოლოს განმარტავს.

ა) იგავი (1 - 5)

სინოპტიკოსთაგან განსხვავებით იოანე პრაქტიკულად არ გადმოგვცემს ქრისტეს იგავებს. იგი უპირატესობას ალეგორიებს, სიმბოლურ ენას ანიჭებს. იგავი სამოძღვრო ამბავია, ყოველდღიური ცხოვრებიდან აღებული, მაგალითად, სოფლის ცხოვრებიდან, რომლის მაგალითები ხშირად გამოიყენება სახარებისეულ იგავებში. ალეგორია შედარებაა ხილული რეალობისა უხილავ რეალობასთან (,,მე ვარ კარი”). ეს არ არის საგანთა შედარება რაიმე ნიშნით. სიმბოლო აკავშირებს სხვადასხვა რიგის ორ რეალობას, მატერიალურსა და სულიერს, რომლებიც ანალოგიით უკავშირდება ერთმანეთს: მჩქეფარე ან მდინარე წყალი აღნიშნავს სიცოცხლეს, ცხოველმყოფელ სულს, დამდგარი წყალი კი, პირიქით, სიკვდილის სიმბოლოა.

მოკლე იგავი კეთილ მწყემსზე ორი ეტაპისაგან შედგება, რომელნიც თავს იჩენენ ალეგორიების განმარტებისასაც: ჭეშმარიტი მწყემსის თვისებები ავაზაკის თვისებებთან მიმართებაში (მუხლ. 1-3ა) და მწყემსის დამოკიდებულება ცხვრებთან (მუხლ. 3ბ-5).

იგავის მრავალი ელემენტი ძველ აღთქმას ეხმიანება (იხ. რიცხ. 27,16-17; ეზეკ. 34; იერ. 23,1-6). ამ ტექსტთაგან პირველი - შემდეგი ორის საფუძველია. იგი მოსეს მემკვიდრის არჩევაზე საუბრობს:

„დანიშნოს უფალმა, ყოველი ხორციელის სულთა ღმერთმა, კაცი ამ თემზე, რომელიც გამოვა მათ წინაშე და რომელიც შევა მათ წინაშე. რომელიც გაიყვანს და რომელიც მოიყვანს, რათა არ იყოს თემი უფლისა, როგორც ცხვარი, რომელსაც არა ჰყავს მწყემსი“.

ეზეკიელი გვიხატავს მეფე-მწყემსის სახეს, რომელიც მთელ წმიდა წერილს გასდევს: პატრიარქები, მოსე, დავითი - ყველანი მწყემსები იყვნენ. მონარქიის ეპოქის დასასრულს ერის წინამძღოლები ზნეობრივად დაეცნენ:

„ვაი ისრაელის მწყემსებს, რომელნიც თავიანთ თავს მწყემსავენ. განა მწყემსებმა ცხვარი არ უნდა მწყემსონ?“ (ეზეკ. 34,2).

დაიწყო დევნა, ცხვრები დაიფანტნენ, მაგრამ ღმერთი ახალ დროებას ჰპირდება:

„და დავაყენებ მათზე ერთ მწყემსს და ის იქნება მათი მწყემსი“ (ეზეკ. 34,23).

იერემიაც წინასწარმეტყველებს მწყემსს, რომელიც დავითის სახლის „მართალი ყლორტი“ იქნება (იერ. 23,5). ამ თემას იგი რამდენჯერმე უბრუნდება (იერ. 2,8; 3,15; 10,21). იმავე მოტივს ვხვდებით ზაქარიასთან (11,4-17; 13,7) და ფსალმუნებში: „უფალი ჩემი მწყემსია“ (ფსალმ. 23[22]). ებრაული ლიტურგიის მკვლევარები აღნიშნავენ, რომ ეზეკიელის წიგნის 34-ე თავი სატფურების დღესასწაულის წინ იკითხებოდა. ამით აიხსნება იესოს ამ სიტყვის ადგილი იოანეს სახარებაში: იგი განმარტავს ლიტურგიულ საკითხავს, რომელიც ახლახან მოისმინეს ადამიანებმა.

სინოპტიკურ სახარებებშიც კაცის ძე მწყემსად იწოდება (იხ. მათ. 25,32). იგავი დაკარგულ ცხვარზე (ლუკ. 15,4-7; მათ. 18,12-14) ეხმიანება იესოს სიტყვებს: „ჩემი ცხვრები ჩემს ხმას ისმენენ, და მე ვიცნობ მათ...“ (იოან. 10,27). იოანესთან იგავის ორიგინალურობა მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელ ორ ელემენტს ეფუძნება: კარი, რომლითაც მწყემსი შედის, და მწყემსისა და ცხვრების ურთიერთცნობა.

ბ) კარი (7-10)

იესო ორგზის იმეორებს: „მე ვარ კარი“, და ორჯერ იტყვის: „მე ვარ მწყემსი“. ეს გამეორებები იგავის ორ ეტაპს აღნიშნავს (შედარება ავაზაკებთან და დამოკიდებულება ცხვრებთან). უპირველეს ყოვლისა ქრისტე, რომელიც კარით უნდა შევიდეს, საკუთარ თავს კარს უწოდებს (მუხლ. 7-9), რადგან იგია ჭეშმარიტება და სიცოცხლე და მათკენ მიმავალი გზა (იოან. 14,6). ვისაც სურს, ქრისტეს გარეშე მწყემსოს ცხვრები, ქურდია, რადგან არ უცის საძოვრისკენ გამავალი კარი. მეორე ნაწილში ქრისტე ცხვრებისთვისაც კარია, რადგან მის რწმენას გავყავართ საძოვრისკენ. მხოლოდ მას აქვს ძალა, მისცეს სიცოცხლე, და უხვად მისცეს (მუხლ. 9-10). სიცოცხლე იოანეს სახარებაში საუკუნო სიცოცხლეა, საძოვარი კი - ღმრთის სასუფეველი.

გ) მწყემსი (11-16)

ქრისტე არის მწყემსი კეთილი და მშვენიერი (ბერძნული „kalos“ „მშვენიერს“, „სამართლიანს“ ნიშნავს). იგია ჭეშმარიტი მწყემსი. „მე ვარ მწყემსი კეთილი“ (მუხლ. 11) - ამ სიტყვებით იესო ამტკიცებს თავის ღმრთეებას, ამტკიცებს, რომ სწორედ იგი არის ღმრთის მიერ მოვლენილი, რომელიც იწინასწარმეტყველა ეზეკიელმა (ეზეკ. 34,23). პირველ ეტაპში იგი კეთილია, რადგან მზად არის, სიცოცხლე მისცეს თავისი ცხვრებისათვის, რაც სხვებს არ ძალუძთ. ასე წინასწარმეტყველებს ქრისტე თავის ვნებას. მწყემსისა და ცხვრის სახეებს ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეშიც ვხვდებით:

„ხოლო მშვიდობის ღმერთმა საუკუნო აღთქმის სისხლით მკვდრეთით აღადგინა ცხვრის დიდი მწყემსი, ჩვენი უფალი იესო“ (ებრ. 13,20).

იგავის მეორე ნაწილში ქრისტე, მწყემსი კეთილი, იცნობს თავის ცხვრებს. ბიბლიის ენაზე ეს ნიშნავს, რომ მას უყვარს ისინი და ცხვრებიც სიყვარულით პასუხობენ, იცნობენ მას. ლუკას სახარებაში იესო სიყვარულით ამბობს:

„ნუ გეშინია, მცირე სამწყსოვ, ვინაიდან თქვენმა ზეციერმა მამამ მოისურვა თქვენთვის სასუფევლის მოცემა“ (ლუკ. 12,32).

ისრაელის ფარეხს გარეთ მყოფი ცხვრებიც ელიან მწყემსს, რომელიც მათ საუკუნო სიცოცხლისაკენ წაიყვანს. და ყოველ მათგანს აზიარებს მწყემსი მამის შემეცნებას, რომელიც სამების პირველი ორი პირის ურთიერთსიყვარულია, ანუ სული წმიდა. ცხვრები ისმენენ მწყემსის ხმას, მის სიახლოვეში არიან. მოსმენა ნდობას ნიშნავს, იმდენად ძლიერს, რომ შენი ბედი მწყემსს მიანდო და უყოყმანოდ დაადგე გზას, რომელზეც იგი მიგიძღვება. ასე შეკრებს ერთი მწყემსი ერთ ფარას, ეკლესიას, რადგან Ecclesia ,“მოწოდებულთა კრებულს“ ნიშნავს. შემდგომში იესო პეტრეს მიანდობს თავის სამწყსოს: „აძოვე ჩემი ცხვრები“ (იოან. 21,17). მწყემსისა და სამწყსოს სახეებს იყენებენ პეტრე და პავლე მოციქულები უხუცესთა დამოძღვრისას (საქმე 20,28-29; 1კორ. 9,7; 1პეტრ. 5,2-3).

დ) დასკვნა (17-18)

„იმიტომ ვუყვარვარ მამას, რომ მე ჩემს სიცოცხლეს ვდებ, რათა კვლავ მივიღო იგი. ვერავინ წამართმევს მას, მაგრამ მე თვითონ ვდებ მას. მე მაქვს ხელმწიფება მის დასადებად და მაქვს ხელმწიფება კვლავაც მის მისაღებად. ეს მცნება ჩემი მამისაგან მაქვს მიღებული“.

ამ რამდენიმე სიტყვაში გადმოცემულია პასექის საიდუმლო. ქრისტე ღმერთია არა იმიტომ, რომ სიცოცხლეში დაბრუნდა, არამედ იმიტომ, რომ საკუთარი თავის აღდგენა ხელეწიფება. ნუთუ შესაძლოა მოკვდე, აღარ იყო და კვლავ მისცე საკუთარ თავს სიცოცხლე? აქ ვხედავთ რადიკალურ წინააღმდეგობას. ეს შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როცა აღმსრულებელი ფლობს ერთდროულად მოკვდავ კაცობრივ ბუნებასა და უკვდავ საღმრთო ბუნებას. სიცოცხლის მიცემის ხელმწიფება უსაზღვრო სიყვარულის ძლევამოსილებაა:

„იმაზე დიდი სიყვარული არავის აქვს, როცა ვინმე თავს სწირავს თავისი მეგობრებისათვის“ (იოან. 15,13).

და ამ სიყვარულს ნაყოფი მოაქვს:

„თუ მიწაში ჩავარდნილი ხორბლის მარცვალი არ მოკვდა, მარტო დარჩება. და თუ მოკვდა, ბევრ ნაყოფს გამოიღებს“ (იოან. 12,24).

ეს თავისუფალი მოქმედებაა: ქრისტე არ არის „მოკლული“, არამედ საკუთარი ნებით სწირავს თავს. ეს სიყვარულის მცნებაა, მამისგან მიღებული და მოწაფეთათვის გადაცემული: „გიყვარდეთ ერთმანეთი, როგორც მე შეგიყვარეთ თქვენ“ (იოან. 15,12).

„...სიცოცხლეს ვდებს, რათა კვლევ მივიღო იგი“ (იოან. 10,17). სიკვდილი და აღდგომა გვიცხადებს ორი ბუნების ერთობას პასექის საიდუმლოში: ქრისტე კვდება, რათა აღდგეს, და არა იმისთვის, რომ გაქრეს. სიყვარულის მსხვერპლი მისი კაცობრივი ბუნების გადასვლაა ახალ სიცოცხლეში. სწორედ ეს „რათა“ აქცევს ქრისტეს კარად ცხვართათვის, სასუფევლის კარად.

ე) ცხვრები (26-29)

„თქვენ არ გჯერათ, რადგან ჩემი ცხვრისანი არა ხართ“. რწმენა მოსმენაა. მორწმუნენი ქრისტეს ხმას ისმენენ, მიყვებიან მას და იგი იცნობს მათ (მუხლ. 27). ისინი ღმრთის ხელთ არიან. პავლე უგალობს ამ უსაზღვრო ნდობას მშვენიერ ჰიმნში:

„თუ ღმერთი ჩვენსკენ არის, ვინ გამოვა ჩვენს წინააღმდეგ? ვინ ჩამოგვაშორებს ქრისტეს სიყვარულს: ჭირი თუ შევიწროება, დევნა თუ შიმშილი, სიშიშვლე თუ საფრთხე, ანდა მახვილი? მაგრამ ყოველივე ამას ვძლევთ ჩვენი მოყვარულის მეშვეობით. და მწამს, რომ ვერც სიკვდილი და ვერც სიცოცხლე, ვერც ანგელოზები და ვერც მთავრობანი, ვერც ძალნი, ვერც აწმყო და ვერც მყოფადი, ვერც სიმაღლე და ვერც სიღრმე, ვერც ვერავითარი სხვა ქმნილება ვერ შეძლებს ჩვენს ჩამოშორებას ღვთის სიყვარულისაგან ჩვენს უფალ იესო ქრისტეში“ (რომ. 8,31. 35. 37-39).

ცხვრები, რომელთაც იცნობს ქრისტე, არ დაიღუპებიან საუკუნოდ და ხელიდან ვერავინ გამოსტაცებს მათ (იხ. იოან. 10,28).

კეთილი მწყემსის იგავი გვასწავლის უყოყმანო ნდობას, რომელიც სძლევს სიკვდილს. აღსრულდა ფსალმუნი 23:

„უფალი ჩემი მწყემსია, არაფერი არ მომაკლდება...

შავეთის ველზეც რომ ვიარო, ბოროტებისა არ მეშინია, რადგან შენა ხარ ჩემთან;

მანუგეშებენ შენი კვერთხი და შენი საყრდენი“.

3.7.2 2. იესო, ძე ღმრთისა, მარადიული სიცოცხლის მომნიჭებელი (10,22-24)

▲back to top

„მაშინ სატფურების დღესასწაული იყო იერუსალიმში. ზამთარი იდგა. და მიმოდიოდა იესო ტაძარში, სოლომონის სტოაში“ (იოან. 10,22-23).

სატფურების დღესასწაულს, ანუ ხანუქას იუდეველები ზამთარში ზეიმობენ. სოლომონის სტოა აღმოსავლეთ მხარეს მდებარეობდა და ზამთრობით ტაძარს ცივი ქარისა და წვიმისგან იცავდა.

ეს კურთხევის დღესასწაულია (იხ. რიცხ. 7,10-11: სამსხვერპლოს კურთხევა გამოსვლის ეპოქაში; 3მეფ. 8,63 და 2ნეშტ. 7,5: სოლომონის ტაძრის კურთხევა; ეზრ. 6,16: მეორე ტაძრის კურთხევა; 1მაკ. 4,41-61: კურთხევა იუდა მაკაბელის მიერ 164 წელს, მას შემდეგ, რაც ანტიოქოს მეოთხემ შებილწა იერუსალიმის ტაძარი (გატიალების სიბილწე) და მასში ოლიმპიელი ზევსის ქანდაკება აღმართა (1მაკ. 1,54; 2მაკ. 6,1-7).

იუდეველების კითხვა და იესოს საპასუხო სიტყვა ტაძრის კონტექსტს უკავშირდება: ,,და უთხრეს: „თუ ქრისტე ხარ, გვითხარი ცხადად“ მიუგო მათ იესომ: „გითხარით და არ ირწმუნეთ“ (იოან. 10,24-25). ტაძრის ტფურება ღმრთისმსახურთა კურთხევას მოგვაგონებს. ქრისტეა ახალი ტაძარი (იოან. 2,19) და ახალი მღვდელი.

„კაცი ხარ და ღმერთად ხდი შენს თავს“ (იოან. 10,33). იუდეველთა ამ ბრალდების საპასუხოდ იესო კვლავ წმიდა წერილს მიმართავს (იხ. იოან. 10,34). იგი არ ხდის თავს ღმერთად, არამედ მამის ცხებულია და წარგზავნილი. მკრეხელობისათვის იუდეველებს ქვებით ჩაქოლვა სურთ იესოსი და ამით ცხადჰყოფენ, რაოდენ დამახინჯებულია მათი წარმოდგენა ღმერთზე. 82-ე (81) ფსალმუნში, რომელსაც იესო პასუხისას იშველიებს, ღმერთი კიცხავს მათ, ვინც უმართებულოდ განიკითხავს:

„უფალი ჩადგა საღვთო კრებულში,
ანგელოზთა შორის ქმნა სამართალი:
“როდემდე განიკითხავთ უმართებულოდ
და მიმხრობით განიკითხავთ ბოროტთა?
არ იციან და არ გაეგებათ, წყვდიადში დადიან...
მე განვაცხადე: „თქვენ ხართ ღმერთები
და უზენაესის ძენი ხართ ყველანი.
მაგრამ თქვენ დაიხოცებით, როგორც ადამიანები“ (ფსალმ. 82).

იესო ამტკიცებს თავის ღმრთეებას, და იმავდროლად ბრალს სდებს თავად ბრალმდებლებს. იგი ადარებს მათ, „ვის მიმართაც ღვთის სიტყვა იყო“ (მუხლ. 35) მასთან, „რომელიც მამამ განწმიდა და მოავლინა სოფელში“ (მუხლ. 36). ამრიგად იგი გვეცხადება, როგორც ღმრთის სიტყვა კაცთა მიმართ. იგია მამის ძლევამოსილი მოვლენილი (sheliah) და განწმედილი. ამას ამბობს იგი თავის თავზე ტაძრის განწმედის დღესასწაულზე. მეტიც, იგი ორგზის აღნიშნავს თავის ერთობას მამასთან: „მე და მამა ერთი ვართ“ (მუხლ. 30); „ჩემშია მამა და მე მამაში ვარ“ (მუხლ. 38). იგი ღმერთად ხდის თავს არა მამისგან დამოუკიდებლად, არამედ მამაში. ამით სრულდება იესოს გამოცხადება ნიშანთა წიგნში. უკანასკნელი ნიშანი - ლაზარეს აღდგინება - განამტკიცებს ამ მოძღვრებას.

მე-10 თავის დასკვნას საღმრთისმეტყველო აზრი აქვს: იესო კვლავ იორდანეს გაღმა მიდის. იგი მოუხელთებელია, რადგან მისი ჟამი ჯერ არ დამდგარა. „ბევრნი მიდიოდნენ მასთან და ამბობდნენ, რომ იოანეს არ მოუხდენია არც ერთი სასწაული, მაგრამ ყველაფერი, რაც იოანემ თქვა მასზე, ჭეშმარიტი იყოო“ (მუხლ. 41). ეს წიაღსვლა ქრისტეს სიკვდილს მოასწავებს. იოანეს არ მოუხდენია არც ერთი სასწაული, მაგრამ იესომ დაამტკიცა იოანეს წინასწარმეტყველება და თავისი მოძღვრება მამის საქმეებით (მუხლ. 25 და 37).

3.7.3 3. ლაზარეს აღდგინება (11,1-44),

▲back to top

მეშვიდე ნიშანი

ლაზარეს აღდგინების ამბავი გვიანდელი დამატებაა. ეპიზოდის დასაწყისში ბეთანიაში ცხებაა აღწერილი; მე-12 თავში ლაზარე წარმოდგენილია როგორც ის, „რომელიც იესომ აღადგინა მკვდრეთით“ (მუხლ. 1 და 9), მესამე მუხლში კი კვლავ ცხების სცენაა გადმოცემული. ეს რედაქტორის ხელთ არსებული ტექსტების შეთანხმების სირთულეს მოწმობს. თუმცა ტექსტი ძალზე ჰარმონიულია. იგი შეიძლება ოთხ ძირითად ნაწილად დაიყოს: სიტუაციის აღწერა (მუხლ. 1-6), იუდეაში წასვლის გადაწყვეტილება (მუხლ. 7-16), ბეთანიაში მოსვლა (მუხლ. 17-34) დაბოლოს სასწაული (მუხლ. 35-44).

ა) სიტუაცია (მუხლ. 1-6)

ლაზარე იესოს მეგობარია და მისი სიახლოვე და სიყვარული ლაზარეს მთელს ოჯახზე ვრცელდება: „იესოს უყვარდა მართა, მისი და, და ლაზარე“ (მუხლ. 5). მიუხედავად ამისა, ლაზარეს ავადმყოფობის ამბავი რომ შეიტყო, მყისვე კი არ გაემგზავრა მასთან, არამედ ორი დღე დარჩა იმ ადგილზე, სადაც იმყოფებოდა (მუხლ. 6). ლაზარეს სნეულება, ისევე, როგორც ბრმადშობილის სიბრმავე, არ ეწინააღმდეგება ღმრთის განგებულებას, არამედ „ღვთის სადიდებლადაა, რათა მისით განდიდდეს ძე ღვთისა“ (მუხლ. 4). როგორც ხშირად ხდება იოანეს სახარებაში, იესო სიტყვებით „თამაშობს“: ღმრთის ძის განდიდება ჯვრის მსხვერპლია. და მართლაც, ეპიზოდის დასასრულს სწორედ ლაზარეს აღდგინებისათვის გადაწყვეტს სინედრიონი იესოს სიკვდილით დასჯას.

ბ) იუდეაში წასვლის გადაწყვეტილება (მუხლ. 7-16)

ქრისტესთვის, ისევე, როგორც მისი მოწაფეებისთვის იუდეაში წასვლა სიკვდილთან შესახვედრად წასვლას ნიშნავს. თომა გადაწყვეტს: „ჩვენც წავყვეთ, რათა მასთან ერთად დავიხოცოთ“ (მუხლ. 16). პარადოქსი: იმისთვის, რომ სიცოცხლე დაუბრუნოს ადამიანს, რომელიც უყვარს, იესო მზადაა, თავად მოკვდეს. აქ კიდევ ერთხელ ცხადდება პასექის საიდუმლო: არა საიდუმლო სიცოცხლის მომცემი სიკვდილისა, არამედ ნება სიცოცხლისა, რომელიც სიკვდილის კარიბჭეს გაივლის. პირველადი - ხსნის სურვილია, მსხვერპლი კი მხოლოდ ამ სურვილის შედეგია. ბეთანიაში წასვლის გადაწყვეტილებით იესო თითქოს მოასწავებს თავის სიკვდილსა და აღდგომას. იგი თავისი ბედის უფალია არა მარტო იმიტომ, რომ იერუსალიმში წასვლას გადაწყვეტს, არამედ იმიტომ, რომ „დღისით დადის“ (მუხლ. 9) და ნათელია მასში (იხ. მუხლ. 10).

იესოს უხარია, რომ ლაზარეს სიკვდილისას იქ არ იყო, არ დააბრკოლა მისი სიკვდილი: „მიხარია თქვენს გამო, იქ რომ არ ვიყავი, რათა ირწმუნოთ“ (მუხლ. 15). ეს სიხარული გამორიცხავს იესოს აცრემლების განმარტებას, როგორც წუხილს მეგობრის სიკვდილის გამო. ეს სასწაული უძლიერესია ნიშანთა შორის. მას მოწაფეთა რწმენა უნდა გაეღვიძებინა, ვნებებისა და აღდგომისათვის მოემზადებინა. იქნებ ამიტომაც მოათავსა უკანასკნელმა რედაქტორმა ეს ეპიზოდი სახარების ამ ადგილას, იოანემ კი საჭიროდ არ მიიჩნია მოეთხრო მკვდრეთით აღდგინების სხვა სასწაულები, რომელთაც სინოპტიკოსები გადმოგვცემენ.

გ) მოსვლა ბეთანიაში

ლაზარე უკვე ოთხი დღის დამარხულია. იგი მოკვდა და იმედი აღარ არის. იესოს გამოჩენა კვლავ აღვივებს ცეცხლს ლაზარეს დების გულებში. მართა თავისი საქმიანი ხასიათის ერთგული რჩება (იხ. ლუკ. 10,38-42) და იესოს შესახვედრად მიიჩქარის. იგი რწმენას ავლენს, მაგრამ კითხვის დასმას ვერ ბედავს. იესო მისთვის წინასწარმეტყველად რჩება და ისიც წინასწარმეტყველებით პასუხობს მის მოლოდინს: „აღდგება შენი ძმა“ (მუხლ. 23). „ვიცი რომ აღდგება აღდგომისას, უკანასკნელ დღეს“ (მუხლ. 24) - მართას არ ესმის, რომ უკანასკნელი დღე უკვე მოვიდა - იესოში. და იესო წარმოთქვამს საკვირველ სიტყვებს: „მე ვარ აღდგომა“ (მუხლ. 25).

ამ მტკიცებულებაზე უნდა შევჩერდეთ. ლოგიკურად რომ ვიმსჯელოთ, ვერავინ განსაზღვრავს საკუთარ თავს, როგორც ისტორიულ მოვლენას. თუმცა, იქნებს ეს მოვლენა სრულად განსაზღვრავს ადამიანის პიროვნებას. ლურდში მოვლინებისას მარიამმა თქვა: ,,მე ვარ უმანკო ჩასახება”. იგი ხედავს მთელ თავის ყოფიერებას, როგორც ნაყოფს განუმეორებელი მადლისა, რომელიც მან მიიღო და გაუნაწილა ყოველ ადამიანს: იგი თავად ჩაისახა უმანკოდ, უმანკოდ ჩაისახება მასში იესო და ჩვენ, ქრისტეს სხეულის ასოები. ამგვარადვე იესო არის აღდგომა - საკუთარი თავისა და ყოველი ადამინის, რადგან „მასში იყო სიცოცხლე“ (იოან. 1,4. იხ. იოან. 14,6); იგი მოვიდა, „რომ სიცოცხლე ჰქონდეთ მათ და უხვად ჰქონდეთ“ (იოან. 10,10); მასში სიცოცხლე გამოჩნდა (1იოან. 1,2). თავისი ღმრთიური პიროვნების წყალობით, რომელსაც დროის გარღვევა შეუძლია, იესო განავითარებს ესქატოლოგიას - ერთდროულად მომავალსა და აღსრულებულს („ვისაც ჩემის სწამს, რომც მოკვდეს, იცოცხლებს“; „ვისაც ჩემი სწამს, მას საუკუნო სიცოცხლე აქვს“). იესო ამბობს, რომ მასში ყველაფერი აღსრულდა და ის, რაც ადამიანებს ისტორიის დასასრულს ელით, ჩანასახში უკვე არსებობს. ამას ამტკიცებს სასწაული, რომელიც მან უნდა მოახდინოს. მართას რწმენის აღიარება ყველაზე სრულია წმიდა წერილში. „ჰო, უფალო, მე მწამს, რომ შენ ხარ ქრისტე, ძე ღვთისა, ამ სოფლად მომავალი“ (მუხლ. 27) - ამბობს მართა და მიდის, რათა თავის დას, მარიამს მოუხმოს. მას, საქმიანსა და მცოდნეს, თავისი მჭვრეტელი და სჭირდება, რათა შეძლოს იმის მიღება, რაც სწამს, რასაც ემსახურება, მაგრამ თავად არ ძალუძს, რომ ეზიაროს.

ის, რაც მარიამზეა ნათქვამი, ასევე შეესატყვისება ლუკას მიერ აღწერილ სახეს. იგი ელის, სანამ მოუხმობენ, მხოლოდ ქრისტეს ძახილს პასუხობს და იმდენადვე მგრძნობიარეა, რამდენადაც აქტიურია მართა; მარიამი მჭვრეტელ რწმენას განასახიერებს, მართა კი ქმედითს. და ადამიანებიც მას მიჰყვებიან, და არა მართას; იგი იმავე სიტყვებს ამბობს, რასაც მისი და მაგრამ მომავალზე მინიშნების გარეშე; იგი სრულიად თავისუფალი და გახსნილია. მთელი მისი არსება რწმენით არის გამსჭვალული და იესოს დანახვისთანავე იგი მის ფერხთით ემხობა, თაყვანს სცემს მას. იგი ტირის, როგორც ტირის შემდგომ ქრისტეს სამარხთან, როდესაც ეძებს მას, ვინც უყვარს. ამ ცრემლის გამო, რომელიც მისი სიკვდილისა და აღდგომის ცრემლად იქცევა, იესო შეიძრა სულით (მუხლ. 33). ეს გამოთქმა, რომელიც 38-ე მუხლში მეორდება, ბერძნულ ენაზე ძალზე უჩვეულოდ ჟღერს. იგი რისხვას ან ღრმა მღელვარებას აღნიშნავს. „სად დაასვენეთ იგი?“ - „უფალო, მოდი და ნახე“ (მუხლ. 34). იესო პირისპირ ხვდება სიკვდილს. იგი სწორედ იმისთვის მოვიდა, რომ იხილოს იგი. „და აცრემლდა იესო“ (მუხლ. 35). მარიამი ძმას დასტირის, იესო კი აცრემლდა, უფრო ზუსტად კი - ცრემლები გადმოღვარა (აქ ორიგინალშიც სხვადასხვა ზმნებია გამოყენებული). ეს არ არის მწუხარების ცრემლი. იესო თავისი არსების სიღრმემდეა შეძრული: მკვდარ ლაზარეში ის, ვინც თავად არის სიცოცხლე, სიკვდილს ხვდება, - თითქოს საკუთარ სიკვდილს. მისი კაცობრივი ბუნება უკიდურესად დაძაბულია; ის, რაც მასში ხდება, თითქმის გაუსაძლისია ადამიანისთვის, თუნდაც სრულყოფილისთვის. იესო სიკვდილის საიდუმლოს პირისპირ დგას. იუდეველთათვის უკვე ცნობილია მისი ძალაუფლება სნეულებაზე, მაგრამ არა სიკვდილზე. „იესო კი, კვლავ შეძრული, მივიდა სამარხთან“ (მუხლ. 38). ეს თითქოს მისი სამარხიცაა.

დ) სასწაული

„განა არ გითხარი, თუ ირწმუნებ, ღვთის დიდებას იხილავ-მეთქი“ (იოან. 11,40) - ამბობს იესო. რწმენა სასწაულებს ახდენს: „ნეტარ არიან ისინი, ვისაც არ ვუნახივარ და მირწმუნეს“ (იოან. 20,29), რადგან მხოლოდ მაშინ ვხედავთ, როდესაც გვწამს, ხოლო როდესაც ვიხილავთ, უფრო მეტად ვირწმუნებთ. მაგრამ სული წმიდით გასხივოსნებულ გულთა „მზერა“ მატერიალური რიგის ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებას როდი ცდილობს: ეს შემეცნებაა, აღმოჩენა, რომელიც მხოლოდ სიყვარულის მიერ გაღვიძებული ინტუიციით ხდება შესაძლებელი.

სამარხთან მისული იესო შემოკრებილი ხალხის თანდასწრებით ხმამაღლა აღავლენს ლოცვას: „რათა ირწმუნონ, რომ შენ მომავლინე“ (იოან. 11,42). იგი სიცოცხლის უფალია. მისი ძახილი აღადგენს ლაზარეს, რადგან შემოქმედის ხმა ყოველთვის აღწევს ქმნილებამდე, თუნდაც სამარხში. მხოლოდ შემოქმედს შეუძლია, სიცოცხლე დაუბრუნოს მას. სწორედ ამას ეფუძნება აღდგომის რწმენა: ჩემს შემოქმედს ვუყვარვარ და არ დამტოვებს არყოფნაში. მოწამეებმა „გაიმარჯვეს მასზე კრავის სისხლით და მათი მოწმობის სიტყვით და არ შეიყვარეს მათი სული თვით სიკვდილამდე“ (გამოცხ. 12,11). მაკაბელთა აჯანყების ხანას, რელიგიურ დევნათა დროს მათი მოწმობით მიიღეს ადამიანებმა სიკვდილის შემდეგ მიზღვისა და ჟამთა აღსასრულისას აღდგომის საიდუმლო. ქრისტესა და ლაზარეს მეგობრობა ამ უკანასკნელის სამარადისოდ აღდგომის საწინდარია.

მაგრამ ლაზარეს აღდგინება განსხვავდება ქრისტეს აღდგომისაგან. ეს განსხვავება ერთი დეტალით არის ხაზგასმული: ლაზარეს „ხელ-ფეხი სახვევით ჰქონდა შეკრული“” (იოან. 11,44). იგი ტყვეა და უნდა განთავისუფლდეს, რათა „იაროს“. ქრისტეს აღდგომისას მისი განდიდებული სხეული გათავისუფლდება სახვევებისაგან ისე, რომ მათ სიმრთელეს არ დაარღვევს. სწორედ მაშინ იწამა იოანემ, როდესაც უზენაესი თავისუფლების ეს ნიშანი იხილა (იხ. იოან. 20,8). ლაზარეს აღდგინება მხოლოდ სახეა. მას წინ სიკვდილი ელის. მისი სხეული ჯერ კიდევ დროისა და სივრცის, ცოდვისა და ხრწნილების ტყვეა.

3.7.4 4. იესოს სიკვდილით დასჯის გადაწყვეტილება (11,45-54)

▲back to top

„მაშინ ბევრმა იუდეველთაგან, რომლებიც მოვიდნენ მარიამთან და იხილეს, რაც მან მოახდინა, ირწმუნეს იგი“, - ამბობს იოანე. როგორც მე-40 მუხლის განმარტებისას აღვნიშნეთ, რწმენით ვხედავთ და ამოვიკითხავთ ნიშნებს. მაგრამ არის ხილვა რწმენის გარეშე, რომელსაც ღალატი მოსდევს. ამიტომაც „ზოგიერთი მათგანი“ (მუხლ. 46) ფარისეველებთან წავიდა. მათე ადსტურებს, რომ იესოს ვნების წინ შეიკრიბა საბჭო, რომელმაც იესოს სიკვდილით დასჯა გადაწყვიტა (იხ. მათ. 26, 3-5). იოანე აღნიშნავს, რომ განაჩენი ცხადი იყო ოფიციალურ პროცესამდე, რომელზეც საუბარი იქნება 18,13-14 და 18,19-24-ში. მღვდელმთავრები და ფარისევლები აღიარებენ: „რა ვქნათ, რადგან ეს კაცი ბევრ სასწაულს ახდენს? თუ მივუშვებთ თავის ნებაზე, ყველა ირწმუნებს მას“. ეს მოსალოდნელი რწმენა მათში მღელვარებას იწვევს, რადგან ჭეშმარიტება ყოველთვის ამაღელვებელია. „ყველა ირწმუნებს მას. მოვლენ რომაელები და დაიპყრობენ ჩვენს ადგილსაც და ერსაც“. ბრალდების მოტივი იგივეა, რაც მარკ. 14,57-58-ში - ტაძრის დანგრევის შიში. ისრაელიანები ყოველთვის მიიჩნევდნენ ტაძარს ერთობისა და უსაფრთხოების გარანტიად. პირველი ტაძრის დანგრევამდე მიქამ (3,12), იერემიამ (7,1-15) და ეზეკიელმა (11,23) ხმა აღიმაღლეს იმგვარი რელიგიურობის წინააღმდეგ, რომელიც ყოველგვარი საფრთხისაგან თავის დაზღვევას ცდილობდა (რაულ ფოლრო ამას „დიდი მარადიული ხანძრისგან ერთობლივ დაზღვევას“ უწოდებს). მაგრამ შიში ცუდი მრჩეველია და ვერაფრისგან დაგვიცავს. იესოს სიკვდილის მიუხედავად, ტაძარი კვლავ დაინგრევა.

„გვიჯობს ერთი ადამინი მოკვდეს ხალხისთვის“ - ამბობს კაიაფა. იგი ერთი პიროვნების ინტერესს საერთო ინტერესს უპირისპირებს. ეს მუდმივი კონფლიქტია, რომელსაც ტოტალიტარულ სისტემებთან მივყავართ. იოანესთვის კაიაფას სიტყვები წინასწარმეტყველებაა (იხ. მუხლ. 51). არა მოკვდინების, არამედ ნებაყოფილობითი მსხვერპლის გამო იქცა ქრისტე საყოველთაო ხსნის წყაროდ, რათა „ღვთის გაფანტული შვილები შეეკრიბა ერთად“ (მუხლ. 52). ზმნა „შეკრება“ უკვე შეგვხვედრია პურის განმრავლების ეპიზოდის აღწერისას და კვლავაც შეგვხვდება „დიდაქეში“ (9,4). ევქარისტია ქრისტეს სიკვდილისა და აღდგომის მოხსენიებაა, ეკლესიის ერთობის უზენაესი ნიშანია, ერთობა კი - ევქარისტიის პირველი ნაყოფი. ძღვენთა კურთხევის შემდეგ მღვდელი ე.წ. მეორე ეპიკლეზას წარმოთქვამს - მოუწოდებს სული წმიდას, რათა მან აკურთხოს და ერთ სხეულად შეკრას ღმრთის გაფანტული შვილები. ქრისტეს ევქარისტიული სხეული ერთია, ასევე ერთია მისი მისტიური სხეული - ეკლესია. შემდეგ თავში იესო იტყვის: „როცა ავმაღლდები მიწიდან, ყველას ჩემთან მივიზიდავ“ (იოან. 12,32). იოანე ეხმიანება ამ სიტყვებს: „ის არის ჩვენი და არა მარტო ჩვენი, არამედ მთელი სოფლის ცოდვების მიმტევებელი“ (1იოან. 2,2).

ამ გარემოებათა გამო იესო უკვე მეორედ (იხ. იოან. 10,4) უნდა გაეცალოს ხალხს. იგი ირჩევს ეფრემს, ქალაქს „უდაბნოს მახლობელ მხარეში“, იერუსალიმის ჩრდილოეთით. ამ ქალაქის სახელწოდება ისრაელის მთელს ისტორიას გვახსენებს, ღმრთის სიყვარულს „ამ მცირეთა“ მიმართ. ეფრემმა, იოსების უმცროსმა ვაჟმა, მენაშეზე ადრე მიიღო იაკობის კურთხევა (იხ. დაბ. 48,13-17); ესაია და ზაქარია წინასწარმეტყველებენ ეფრემისა და იუდას (ქრისტეს ტომის) შერიგებას, როგორც ხსნის ნიშანს:

„და იქნება იმ დღეს; ფესვი იესესი, რომელიც ნიშნად დგას ხალხებისათვის, და მისკენ გაემართებიან ერები, და დიდება იქნება მისი განსასვენებელი. და იქნება იმ დღეს: უფალი ისევ, მეორედ, გაიწვდენს თავის ხელს, რათა გამოისყიდოს ნარჩენი თავისი ხალხისა, რომელიც დარჩება, აშურიდან და ეგვიპტიდან, ფათროსიდან და ქუშიდან, ყელამიიდან და შინყარიდან, ხამათიდან და ზღვის კუნძულებიდან, და დროშას აღუმართავს ერებს... და გაქრება შური. ეფრემისა და იუდას შემჭირვებლები ამოწყდებიან... და ექნება გზა მისი ხალხის ნარჩენს“ (ეს. 11,10-13. 16; იხ. ზაქ. 9,10).

ეფრემი ყველაზე მრავალრიცხოვანია ისრაელის ჩრდილოელ ტომთა შორის. ღმერთს ისე უყვარს იგი, რომ ამ სიყვარულს ეფრემის განდგომილებაც კი ვერ გაანელებს:

„მე ვასწავლე ეფრემს სიარული, ხელი მის მკლავში მქონდა ჩაჭიდებული. მაგრამ არ იცოდნენ, რომ ვკურნავდი მათ. ვიზიდავდი მათ ადამიანური გრძნობის საკვრელებით, სიყვარულის ძაფებით; ლაგამის ჩამომგდებივით ვიყავი მათთვის მათი ყბებიდან, მათზე ვიყავი გადმოხრილი და ვკვებავდი მათ... როგორ გაგიმეტო, ეფრემ? გადამიბრუნდა გული, ერთიანად ამიტანა სიბრალულმა. აღარ ავინთები რისხვით, აღარ აღვიძვრები ეფრემის დასაღუპავად, რადგან ღმერთი ვარ მე და არა კაცი, მე წმიდა ვარ თქვენში და რისხვით არ მოვალ“ (ოს. 11,3-4. 8-9).

ქალაქისაკენ მიმავალი იესო გვაგონებს ღმრთის სინაზეს მისი ხალხისადმი, მის სიყვარულს, რომელიც მსხვერპლს მოიტანს.

3.8 თავი 8: მესამე პასექის უწყება (11,55 - 12,50)

▲back to top

3.8.1 1. ცხება ბეთანიაში (11,55 - 12,11)

▲back to top

ამ ტექსტს მნიშვნელოვანი რედაქტორული შრომის კვალი ეტყობა. სამჯერ მეორდება, რომ ლაზარე ისაა, „რომელიც იესომ აღადგინა მკვდრეთით“ (მუხლ. 1, 9, და 17). სინოპტიკურ სახარებებში ნათქვამია, რომ იესოს ზეთი თავზე სცხეს და არა ფეხებზე (იხ. მათ. 26,6-13; მარკ. 14,3-9; ლუკ. 7,38-39). ეს განსხვავება იოანეს საღმრთისმეტყველო განზრახვაზე მიანიშნებს. ნარდი (მუხ. 3. იხ. მარკ. 14,3) გვაგონებს არამეულ სიტყვას qushta - „რწმენა“. ეს მინიშნება მით უფრო ცხადია, რომ ნარდი „სუფთაა“ (ბერძნ. pistikes), ანუ ნდობას იმსახურებს. „სახლი ნელსაცხებლის სურნელით აივსო“ (იოან. 12,3) - აღნიშნავს იოანე. სახლი ეკლესიაა, მარიამის რწმენა კი სურნელებას აფრქვევს ღმრთის ერს. მარკოზი ამბობს მარიამზე: „სადაც კი იქადაგებენ სახარებას მთელ სოფელში, იტყვიან, რაც მან გააკეთა, მის მოსაგონებლად“ (მარკ. 14,9). ეს ის ნელსაცხებელია, რომელსაც მიცვალებულებს სცხებენ. სხვა მახარებელთაგან განსხვავებით, იოანე ამბობს, რომ სამარხთან ნელსაცხებელი ქალებმა მიიტანეს და არა ნიკოდემოსმა (იოან. 19,39).

მარიამი, რომელიც იესოს ფერხთით დაემხო (იოან. 11,32), ამჯერად ფეხებზე სურნელოვან ზეთს სცხებს. ეს მოქმედება სიყვარულით არის ნაკარნახევი და ფერხთბანას გვახსენებს (იოან. 13,1-20). „თავისი თმებით შეუმშრალა ფეხები“: იგი მორჩილებით აღიარებს, რომ მისი არსების მწვერვალი იესოს ტერფებს არ სცილდება, რომ ქრისტეში ღმერთი მოვიდა, რათა კაცობრიობას შეეხოს. აღმოსავლურ სიმბოლიზმში გაშლილ თმას მატრიმონიული აზრი აქვს: მარიამის სიყვარული სრულად ეძღვნება რაბბუნის - მოძღვარს.

ამ უანგარო სიყვარულის ფონზე იუდას სიტყვები სრულიად უსუსურია და წვრილმანი. ანგარიშიანობა, ხელმომჭირნეობა, სარგებელზე საუბარი სიყვარულის ნაკლებობის ნიშანია. იგი საუბრობს არა ძღვენზე, არამედ გაყიდვაზე. ანგარებას უსამართლობა მოსდევს. მარიამიც და იუდაც იესოს სიკვდილს წინასწარმეტყველებენ, მაგრამ სხვადასხვაგვარად. ეს ეპიზოდი ქებათა ქების სიტყვებს მოგვაგონებს: „ძლიერია სიკვდილივით სიყვარული... კიდეც რომ გასცეს კაცმა სახლის მთელი დოვლათი სიყვარულის წილ, მაინც არ ასცდება სიძულვილი“ (ქებ. 8,6-7).

„ღარიბები ყოველთვის თქვენთანა გყავთ, მე კი ყოველთვის არ გეყოლებით“ (მუხლ. 8). იესო კვლავ წინასწარმეტყველებს თავის სიკვდილს. მაგრამ, შესაძლოა, ეს სიტყვები იმასაც ნიშნავს, რომ იგი თავად არის ყველაზე აღმატებული გლახაკი და ყველაზე მეტად იმსახურებს სიყვარულსა და ყურადღებას:

„ვინაიდან იცით თქვენ ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს მადლი, რომ იგი, თუმცა მდიდარი იყო, თქვენს გამო გაღატაკდა, რათა თქვენ გამდიდრებულიყავით მისი სიღატაკით“ (2კორ. 8,9).

3.8.2 2. მესიანური შესვლა (12,12-19)

▲back to top

ლაზარეს აღდგინება ენთუზიაზმს აღვიძებს. ხალხი ,,ოსანას” ძახილით ეგებება იესოს. ამ სიტყვასა და სახელს „იესო“ ერთი ფუძე აქვს და თარგმანებით ნიშნავს - „გვიხსენ, უფალო“. ისევე, როგორც სოლომონი (იხ. 3მეფ. 1,33.38), იგი ჩოჩორზეა შემომჯდარი. ხალხი მას ფსალმუნის სიტყვების გალობით ეგებება - „კურთხეულ არს მომავალი სახელითა უფლისათა“ - და ამატებს: „,მეფე ისრაელისა“. მეოთხე სახარებაში ეს ყველაზე ცხადი მინიშნებაა იესოს სამეფო მესიანობაზე. მას პალმის ტოტებით ეგებებიან, რაც მაკაბელთა გამარჯვებებს გვაგონებს (იხ. 1მაკ. 13,51 და 2მაკ. 10,17): იერუსალიმის მცხოვრებთ მესიანური სამეფო პოლიტიკურ სამეფოდ მიაჩნიათ.

მაგრამ ქრისტე სულ სხვა სამეფოს გულისხმობს. იგი ჩოჩორზე ზის, რაც სრულიად სხვა აზრს სძენს მის შემოსვლას და პილატესთან საუბრისათვის გვამზადებს: „ჩემი მეფობა არ არის ამ სოფლისა“ (იოან. 18,36). „იპოვა იესომ ჩოცორი და ზედ შეჯდა“ - ეს მუხლი ძველი აღთქმის ორ წინასწამეტყველებასთან გვაბრუნებს (იხ. ზაქ. 9,9 და სოფ. 3,17). ორივე მათგანი მესიის მეფობას განსაზღვრულ მნიშვნელობას ანიჭებს. ზაქარიასათვის იგი მართალი, გამარჯვებული, თვინიერი და მშვიდობის მაუწყებელი მეფეა; სოფონიასათვის - „უფალი, შენი ღმერთი, შენს წიაღშია, გმირი, რომელიც გიხსნის“. იგი მიმართავს ისრაელს: „დავტოვებ შენს წიაღში თვინიერ და ბეჩავ ხალხს და შეუვრდებიან უფალს“ (სოფ. 3,12). ეს მორჩილების სამეფოა, ჯვრის მსხვერპლზე დამყარებული. ამ სამეფოზე მოწმობს ძოწეული, ეკლის გვირგვინი, პილატეს სიტყვები - „აჰა, თქვენი მეფე“ - და წარწერა ჯვარზე: „იესო ნაზარეველი, იუდეველთა მეფე“. „მთელი ქვეყანა მას მიჰყვება“ - ფარისეველთა ეს სიტყვებიც მოწმობაა ქრისტეს მეუფებისა და მოახლოებული პასექის საყოველთაობისა.

3.8.3 3. ელინებთან შეხვედრა ( 12,20-36)

▲back to top

სწორედ ეს საყოველთაო მნიშვნელობაა ხაზგასმული ელინებთან შეხვედრით. ეს იესოს გამოცხადების მწვერვალია. ელინები მოვიდნენ, „რომ თაყვანი ეცათ დღესასწაულზე“ (მუხლ. 20) და იესოს ნახვა სურთ (მუხლ. 21). იოანეს თითქოს იმის თქმა სურს, რომ ელინთა პირველი სურვილი მათ მეორე სურვილში სრულდება. ანდრია და ფილიპე (ისევე, როგორც იოან. 6,5-8-ში), რომელთა სახელებიც ბერძნული წარმოშობისაა, შუამავალნი არიან. ქრისტეს რეაქცია საოცარია და მოულოდნელი. იგი ხაზს უსვამს ამ თხოვნის მნიშვნელობას: „იესომ მიუგო მათ და უთხრა: „მოვიდა ჟამი, რომ განდიდდეს ძე კაცისა“ (მუხლ. 23. იხ. 13,1 და 17,1). იესოსთან წარმართები მოვიდნენ, ცხვრები „არა ამ ფარეხისა“ (იოან. 10,16). ეს უწყებაა მწყემსის მოახლოებული სიკვდილისა, რომლითაც ღმრთის გაფანტული შვილები ერთად შეიკრიბებიან (იხ. იოან. 11,52). თავის პასუხში ქრისტე თავისი ვნების სხვადასხვა ასპექტს გვიხსნის.

ა) სიკვდილი, სიცოცხლის მომნიჭებელი (20-26)

იესო თავის გარდაუვალ სიკვდილზე საუბრობს. იგი ხორბლის მარცვლის სახეს მიმართავს: მიწაში ჩავარდნილი მარცვალი კვდება, რათა კვლავ აღმოცენდეს და ნაყოფი გამოიღოს. შემდგომში ამ სახეს პავლე მოციქულიც მიმართავს (იხ. 1კორ 15,36), წმიდა ეგნატე ანტიოქიელი კი საკუთარ თავს ადარებს ხორბალს, რომელიც უნდა დაიფქვას, რათა ქრისტეს პურად იქცეს (რომაელთა მიმართ, IV,1). „ვისაც თავისი სული უყვარს, კარგავს მას. ხოლო ვისაც თავისი სული სძულს ამ სოფელში, საუკუნო სიცოცხლისთვის შეინახავს მას“ (მუხლ. 25) - განაგრძობს იესო. ამ სიტყვებს სინოპტიკურ სახარებებშიც ვხვდებით (მათ. 10,39; 16,25; მარკ. 8,35; ლუკ 9,24; 17,33). იოანეს ტექსტის თავისებურება ამა სოფლისა და საუკუნო სიცოცხლის დაპირისპირებაა: აქ ესქატოლოგიური მნიშვნელობა იკვეთება. საკუთარი სულის სიძულვილი - იესოს მსახურებაა, მასთან დარჩენა, მისი მიბაძვა, რათა მისი დიდების თანაზიარნი გავხდეთ.

ბ) ქრისტეს შინაგანი ბრძოლა (27-30)

ვნების მოახლოებისას იესოს უდიდესი მწუხარება ეუფლება. იოანე არაფერს ამბობს გეთსიმანიის ბაღის შესახებ და იესოს შინაგან ბრძოლას ამ სიტყვებით გადმოგვცემს: „ახლა შფოთავს ჩემი სული და რა ვთქვა? მამაო, მიხსენი ამ ჟამისაგან!“. ეს სიტყვები გეთსიმანიაში ლოცვას გვაგონებს: „უთხრა მათ: „სასიკვდილოდ არის დამწუხრებული ჩემი სული“. /.../ ლოცულობდა, რათა, თუ შესაძლებელი იყო, ასცდენოდა ეს ჟამი“ (მარკ. 14, 34-35). ზეციდან მოსული ხმა (იოანეს სახარებაში - პირველად) და ხალხის სიტყვები - „ანგელოზი ელაპარაკებოდა“, - ასევე გვაგონებს სცენას გეთსიმანიის ბაღში: „ეჩვენა მას ციდან ანგელოზი და აძლიერებდა“ (ლუკ22,43).

კაცის ძის განდიდება ღმრთის სახელის განდიდებაა. იგი აღდგომით აღსრულდება, როგორც პასუხი სიყვარულზე - იესოს სრულ და ნებაყოფილობით თავგანწირვაზე. ამისთვის ქრისტეს კაცობრივ ბუნებას სასტიკი ბრძოლა გაევლო, სულიერი აგონია უნდა განეცადა. ჯვარცმულის ფიზიკური ტანჯვა მხოლოდ ანარეკლია იმ შინაგანი ტანჯვისა, რომელიც ქრისტემ განიცადა.

გ) ამა სოფლის სამსჯავრო (31-33)

ეს სამი მუხლი დასკვნაა იესოს ყველა სიტყვისა ამ სოფლის შესახებ:

„ახლაა ამა სოფლის სამსჯავრო. ამ სოფლის მთავარი ახლა გარეთ განიდევნება. და როცა ავმაღლდები მიწიდან, ყველას ჩემთან მივიზიდავ“. ამას იმის მისანიშნებლად ლაპარაკობდა, თუ როგორი სიკვდილით აპირებდა სიკვდილს“. ამ სოფლის სამსჯავრო ქრისტეს ჯვარია. ჯვრის წინაშე ადამიანი არჩევანს აკეთებს: თუ კი ქრისტეს მიენდობა, ამ სოფლის მთავარს აღარ დაემონება (იხ. გამოცხ. 12,9; 1იოან. 5,19; ეფეს. 2,2; 6,12; 2კორ 4,4). მას, ვინც ქრისტეს ეკუთვნის, აღარ გააჩნია ამ სოფლის სული, აღარ უმზერს გარეგანს და ქვესკნელისკენ არ მიემართება. უკანასკნელი ნიშანი, რომელიც იესომ ადამიანებს მისცა, ჯვარცმული სიყვარულია, ამ ქვეყნიდან ამაღლებული. სწორედ ეს ნიშანი მიეცემათ ელინებს: „შეხედავენ მას, რომელსაც უგმირეს“ (იოან. 19,37). „და დაინახავს მას ყოველი თვალი, ისინიც, რომელთაც განგმირეს იგი, და ატირდება მის წინაშე მიწის ყოველი ტომი“ (გამოცხ. 1,7).

დ) საუბრის დასასრული (34-36)

კაცის ძეზე იესო მხოლოდ 23-მე მუხლში საუბრობს, მაგრამ იუდეველები მაინც ეკითხებიან: „ვინაა ეს ძე კაცისა?“ (მუხლ. 34). ნუ შევჩერდებით რედაქციის პრობლემებზე, რომლის კვალიც აქ აშკარაა. ამ სიტყვებში ახალი მოძღვრება გვეძლევა: ქრისტე სამუდამოდ რჩება სწორედ იმიტომ, რომ კაცის ძეა, რომელიც ცის ღრუბლებზე მოდის (იხ. დან. 7,13). მას ზეციური წარმომავლობა აქვს და არა ქვეყნიური. მისთვის ამაღლება (იხ. იოან. 3,14 და 8,28) არა მხოლოდ ჯვარცმაა, არამედ მამის დიდებაში დაბრუნება თავისი სრული კაცობით. იუდეველები არ აღიარებენ მესიის ღმრთიურ წარმომავლობას, ამიტომაც მათი უკანასკნელი კითხვა პასუხის გარეშე რჩება. იესო ნათლის თემას უბრუნდება (იხ. იოან. 8,12; 9,5; 11,9): „იარეთ, სანამ ნათელი გაქვთ“ (მუხლ. 35), „სანამ ნათელი გაქვთ, იწამეთ ნათელი, რათა იყოთ ძენი ნათლისა“ (მუხლ. 36). იერეთ, - ანუ იცოცხლეთ; იწამეთ, - ანუ მთელი არსებით მიენდეთ ქრისტეს, იცხოვრეთ ჭეშმარიტებით, რომელიც შეიცანით და აღიარეთ. მხოლოდ ქმედითი რწმენით გახდებით სრულყოფილნი, ქრისტიანული ცხოვრების მიზანი კი სწორედ ეს არის.

„იწამეთ ნათელი, რათა იყოთ ძენი ნათლისა“.

3.8.4 4. სახარების დასკვნა (12,37-50)

▲back to top

დასკვნას ორი „ფაზა“ აქვს: იოანე ამხელს იუდეველთა ურწმუნოებას (12,37-43); იოანე გადმოგვცემს იესოს დამაგვირგვინებელ წინასწარმეტყველებას.

ა) წმიდა წერილის წინასწარმეტყველებათა აღსრულება

„ასე დაიწყო იესომ სასწაულების მოხდენა გალილეის კანაში და გამოავლინა თავისი დიდება. და ირწმუნეს მისი მოწაფეებმა“ (იოან. 2,11).

„ამდენი სასწაული მოახდინა მათ წინაშე და მაინც არ ერწმუნენ მას. ეს თქვა ესაიამ, რაკი იხილა მისი დიდება და ლაპარაკობდა მასზე“ (იოან. 12,37. 41).

ნიშანთა მიზანი რწმენის გაღვიძებაა. უკანასკნელი ნიშანი, - ჯვარი, - შემზადებული იყო წინამორბედი ნიშნებით. მას ვერ გავიგებთ ქრისტეს საქმეთაგან გამიჯნულად. სახარების დასასრულს იოანე თითქმის იმავე სიტყვებს ამბობს:

,,ბევრი სხვა ნიშანიც მოიმოქმედა იესომ მოწაფეების წინაშე, რაც ამ წიგნში არ დაწერილა. ეს კი დაიწერა, რათა ირწმუნოთ, რომ იესო არის ქრისტე, ძე ღვთისა...“ (იოან. 20,30-31).

ურწმუნოება უკვე ნაწინასწარმეტყველევი იყო წმიდა წერილში და არ უნდა გაგვაკვირვოს. მას ორი მხარე აქვს, რომლებიც ხაზგასმულია ორი ციტატით ესაიას წიგნიდან. პირველი ციტატი (ეს. 53,1) - ,,ვინ ირწმუნებს ჩვენს მიერ მოსმენილს? და ვისზე გამოჩნდა მკლავი უფლისა?“ - აღებულია ღმრთის ყრმის გალობიდან, რომელიც მის გამომსყიდველ ტანჯვას აღწერს: ვერავინ გაიგო, რომ მან აიღო სოფლის ცოდვა. ურწმუნოება გამოსყიდვის ხილულ მხარეს ეხება. ადამიანთა სიბრმავე ღმრთის მყოფობის წინაშე საიდუმლოდ რჩება, მაგრამ შესაძლებელს ხდის ქრისტეს მსხვერპლს. მეორე ციტატა (ეს. 6,9) აღებულია ტექსტიდან, რომელიც ტაძარში ღმრთის ხილვასა და წინასწარმეტყველის მისიაზე მოგვითხრობს.

თავის უკანასკნელ სიტყვაში რომაელ იუდეველთა მიმართ პავლე მოციქულს სწორედ ეს ციტატა მოჰყავს (საქმე 28,26-27), რათა წარმართთათვის თავისი ხარება დაასაბუთოს და აჩვენოს, რომ იუდეველთა ურწმუნოება კარს უღებს ხარების საყოველთაოობას. რჩეული ერის მიერ ქრისტეს უარყოფა საყოველთაო ხსნის დასაწყისია (იხ. რომ. 11,28-36). ამიტომაც გასაგები ხდება, რატომ ხედავს იოანე იესოსთან ელინთა მოსვლაში მისი გარდაუვალი სიკვდილისა და საყოველთაო ხსნის ნიშანს. „ეს თქვა ესაიამ, რაკი იხილა მისი დიდება და ლპარაკობდა მასზე“ (მუხლ. 12,41). ისევე, როგორც აბრაამმა (იხ. იოან. 8,6), ესაიმ იხილა მისი დიდება (მისი, - ანუ ქრისტესი). ამით იოანე ამტკიცებს, რომ ღმრთის ხილვა სერაფიმთა შეძახილის თანხლებით -„წმიდაა, წმიდაა, წმიდაა უფალი ცაბაოთი! სავსეა მთელი ქვეყანა მისი დიდებით“ - ქრისტეს წინასწარმეტყველური ხილვაა.

რაც შეეხება მათ, ვინც ირწმუნა, მაგრამ რწმენას ვერ ამხელს, - „ადამიანთა დიდება უფრო უყვარდათ, ვიდრე ღვთის დიდება. /.../ სიტყვა, რომელიც მე წარმოვთქვი, განიკითხავს მათ უკანასკნელ დღეს“ (მუხლ. 43 და 48). სხვათა მიერ განკითხვის შიში ყველაზე დიდი დაბრკოლებაა რწმენისათვის:

„როგორ შეგიძლიათ ირწმუნოთ, როცა ერთიმეორისაგან ღებულობთ დიდებას, ხოლო დიდებას ერთადერთი ღვთისაგან არ ეძებთ?“ (იოან. 5,44).

„ყველაფერი ნახეთ... ის დიდი ნიშნები და სასწაულები. და დღემდე არ მოუცია უფალს შენთვის გული მისახვედრად, თვალნი სახილველად და ყურნი სასმენელად“ (რჯლ. 29,2-4).

ბ) იესოს წინასწარმეტყველებათა აღსრულება (44-50)

იოანესათვის ურწმუნოება არა მხოლოდ წინასწარ-მეტყველებათა, არამედ სჯულის აღსრულებაცაა. ნიშანთა წიგნის დასასრულს იოანე იესოს სიტყვებს გადმოგვცემს:

„იესომ შესძახა და თქვა: „...ვინც მე უარმყოფს და არ შეიწყნარებს ჩემს სიტყვებს, ჰყავს განმკითხველი. სიტყვა, რომელიც წარმოვთქვი, განიკითხავს მას უკანასკნელ დღეს. და მე ვიცი, რომ მისი მცნება საუკუნო სიცოცხლეა“ (იოან. 12,44.48.50).

ბოლო მუხლის სიტყვები მოსეს უკანასკნელ შეგონებას გვაგონებს:

„აიღე ეს რჯულის წიგნი“ (31,26)

„ჩაიბეჭდეთ თქვენს გულში ყოველი სიტყვა“ (32,46)

„და იყოს იქ მოწმედ შენს წინააღმდეგ“ (31,26)

„რადგან ეს არ არის ფუჭი თქვენთვის, არამედ ეს არის თქვენი სიცოცხლე“ (32,47).

იოანე მეორე სჯულის წიგნს მიმართავს და წარმოგვიდგენს იესოს, როგორც მამისაგან მოვლენილს.

„მე ჩემით კი არ მილაპარაკია, არამედ მამამ, ჩემმა მომავლინებელმა, მომცა მცნება, რა ვთქვა და რა ვილაპარაკო“ (მუხლ. 49). იოანე გვიცხადებს, რომ ქრისტეა ახალი მესია; ქრისტეა, ვისზეც უფალმა მოსეს უთხრა:

„შენნაირ წინასწარმეტყველს აღვუდგენ მათ ძმათა წიაღიდან შენს მსგავსს, და ჩავუდებ ჩემს სიტყვას ბაგეებში, და ის ეტყვის მათ ყველაფერს, რასაც ვუბრძანებ. ხოლო ის, ვინც არ გაიგონებს ჩემს სიტყვებს, რომელთაც ჩემი სახელით ილაპარაკებს წინასწარმეტყველი, მე თვითონ მოვკითხავ მას“ (რჯლ. 18, 18-19).

თავისი ნიშნებით იესო სჯულსა და წინასწარმეტყველებებს აღასრულებს. სხვა რა მიზანი უნდა ჰქონდეს ადამიანს, თუ არა ქრისტეში ღმრთის სიყვარულის სიღრმის აღმოჩენა? როდესაც ამ სიყვარულს მივეცემით, ჩვენში რწმენა იღვიძებს, რწმენით კი საუკუნო ცხოვრების თანაზიარნი ვხდებით. მაგრამ ადამიანებმა მოიძულეს ეს სიყვარული, შეურაცხყვეს და უარყვეს იგი. მით უფრო ნათელი გახდა მისი ელვარება.

კანაში ქორწილი ახალი აღთქმის დადებაა; ტაძრის განწმედა - სიკვდილის დათრგუნვის უწყება; ნიკოდემოსთან და სამარიტელ დედაკაცთან შეხვედრა წინასწარმეტყველებაა სიცოცხლის ძალისა, რომელსაც იესოს პასექი გვანიჭებს; ჩამომხმარის განკურნება მოასწავებს განკურნებას ყოველი სნეულისა, ვინც სჯულის თანახმად ვერ ცხოვრობს; პურის განმრავლება მარადიული საზრდოს, სრულყოფილი მსხვერპლის შემზადებაა; ბრმადშობილის განკურნება რწმენით თვალის ახელის სიმბოლოა; დაბოლოს, სიყვარულია ის ძალა, რომელიც საყვარელ ლაზარეს აღადგენს.

ნიშანთა ამგვარი „პედაგოგიკა“ ღმრთის განგებულებას შეესატყვისება: ქრისტე თანდათან გვეცხადება თავის დიდებაში. სწორედ ქრისტეს კაცობის ჭვრეტით შევძლებთ, შევეხოთ მის ღმრთეებას. იოანეს იესოს აღდგომისა და ღმრთისმიერი ცხოვრების მრავალწლიანი გამოცდილება დასჭირდება, რათა მიმხვდარიყო, რომ ამ ღმრთიურ ცხოვრებაში, ასე ახლოს რომ იყო მასთან, არაფერი ყოფილა შემთხვევითი. ნიშნებს, რომლებიც ქრისტემ ვნებამდე მოგვცა, საიდუმლოთა საიდუმლოსთან მივყავართ - ჯვართან, ღმრთის გამარჯვების აღმატებულ ნიშანთან (in hoc sign vinces). ჯვრის მადლით ადამიანი სიყვარულითაა განმსჭვალული, განღმრთობილია. ქრისტეს კაცობა სრულად გვიცხადებს იმას, რაც მყოფობს დაუსაბამოდ და რანიც უნდა გავხდეთ მის მიერ: მამისადმი სრულყოფილი სიყვარულის ძღვენი. ამ საიდუმლოში ძველი აღთქმა საბოლოო აზრს იძანს: როდესაც ქრისტეს კაცობა განუზომელი სიყვარულით იწვის და არ იფერფლება, მსხვერპლად ეწირება და აღდგება, მაშინ იხსნება ჩვენთვის შეუწველი მაყვლოვანის საიდუმლო. ეს არ არის წარსული, არამედ აწმყოში დამკვიდრებული მარადისობაა.

4 ნაწილი II: ჟამის წიგნი

▲back to top

4.1 თავი 9: სიყვარულის ამბავი

▲back to top

4.1.1 1. ქრისტეს მიბაძვა

▲back to top

მხოლოდ არწივს შეუძლია, თვალი გაუსწოროს მზეს და არ დაბრმავდეს. იოანე უმზერს ქრისტეს, ღმერთს, კაცთა შორის მოვლენილს. მას არ სურდა ფილოსოფიური ტრაქტატის დაწერა, არამედ იმის გადმოცემა, „რაც გვინახავს და ჩვენს ხელებს მოუსინჯავს“ (იხ. 1იოან 1,1). ბიბლიური ციტატები და ასოციაციები იმიტომ არის ასე მრავლად ამ სახარებაში, რომ იესოში იოანემ მთელი გამოცხადების აღსრულება დაინახა (იხ. იოან. 20,8-9).

იოანე აღტაცებულია: მოწაფეები (და მათთან ერთად მკითხველიც) იკარგებიან, დნებიან სიყვარულის დიდებულებასა და ნათებაში. არის მხოლოდ ქრისტე - მღვდელი და მეფე, ღმერთი და კაცი. ამიტომ იოანე პრაქტიკულად არაფერს ამბობს ზნეობის შესახებ. ამაოდ ეძებს მკითხველი რაიმე ნორმებს ან ქცევის წესებს, რომელთა დაცვით ხსნას მიაღწევდეს. საჭიროა მხოლოდ რწმენა და, მაშასადამე, სიყვარული, რადგან „ჩვენ ვცანით და ვიწამეთ სიყვარული, რომელიც ჩვენდამი აქვს ღმერთს“ (1იოან. 4,16).

რა არის სიყვარული? უნდა გვიყვარდეს, როგორც მას უყვარს. იმისთვის, რომ შევიცნოთ სიყვარული, უნდა მივმართოთ ქრისტეს, გავხდეთ ის, ვისაც ვჭვრეტთ, დავრჩეთ მასში და მივცეთ საშუალება - ვუყვარდეთ და გარდაგვქმნას. თვალი უნდა გავუსწოროთ მზეს, რათა ნათლის ელვარებად ვიქცეთ.

4.1.2 2. სიყვარულის ლოგიკა

▲back to top

სახარების პირველ ნაწილში - ნიშანთა წიგნში - დღესასწაულიდან დღესასწაულისაკენ, ნიშნიდან ნიშნისაკენ იოანე უცხადებს მკითხველს იესოს, როგორც მესიას და ღმრთის ძეს, რომელზეც აუწყეს წინასწარმეტყველებმა. ახლა კი გვთავაზობს, მივუახლოვდეთ საიდუმლოს ღმრთისა, რომელიც კაცი გახდა. მთელ ყურადღებას იგი სიყვარულის უზენაეს ნიშანს მიაპყრობს: ქრისტე მსხვერპლად სწირავს მთელ თავის არსებას. ეს გამოცხადებაა სიყვარულისა, რომელიც აღავსებს ქრისტეს და რომლითაც იგი სამყაროს იხსნის. ასე აღსრულდა წინასწარმეტყველება, რომელიც იესომ ნიკოდემოსს მისცა: „რადგან იქამდე შეიყვარა ღმერთმა სოფელი, რომ მისცა თავისი ერთადერთი ძე, რათა არავინ, ვინც მას ირწმუნებს, არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე“ (იოან. 3,16). სახარების ამ რეზიუმეს იოანე შემდგომში თავის პირველ ეპისტოლეში იმეორებს:

4.1.3 3. გულისცემა

▲back to top

სიყვარულის ამ მშვენიერი ამბავის გადამწყვეტი ეტაპი უკანასკნელი დღის საღამოს იწყება, გამოსასალმებელ ნადიმზე. ფერხთბანის ეპიზოდს ორი სიტყვა და სამღვდელმთავრო ლოცვა მოსდევს, შემდეგ - შეპყრობა და სამსჯავრო, ჯვრის მსხვერპლი და აღდგომა. ეპილოგი აღწერს იესოს გამოცხადებას ტიბერიის ტბაზე და გვიცხადებს ეკლესიის დანიშნულებას. თხრობისას იოანე ხაზს უსვამს დეტალებს, რომლებშიც მოვლენათა სიღრმისეული არსი ვლინდება. ამისთვის მიმართავს იგი ძველი აღთქმისა და ისრაელის ლიტურგიულ სიმბოლიზმს, იყენებს წმიდა წერილის ეპიზოდებსა და ტექსტებს.

„გიყვარდეთ ერთმანეთი, როგორც მე შეგიყვარეთ თქვენ“ - ეს ახალი მცნებაა, რომელმაც უნდა წარმართოს მორწმუნეთა ცხოვრება. „როგორც მე შეგიყვარეთ“... იმისთვის, რომ ჩავწვდეთ ამ სიტყვებს, ჯვრის მსხვერპლს უნდა ჩავუფიქრდეთ. სწორედ მასში ვჭვრეტთ ჭეშმარიტ სიყვარულს, სწორედ ქრისტეს გული, ჭეშმარიტი ღმრთისა და ჭეშმარიტი კაცისა, იხსნება სიტყვებში, რომლებიც იოანემ თავის მოწაფეებს გადასცა. მას თავი დაუსვენებია უფლის მკერდზე; მოუსმენია, როგორ უცემდა უფალს გული, რომელმაც „ისე შეიყვარა სოფელი“. მორწმუნე ჭვრეტს მორჩილებით აღსავსე გულს და შეიცნობს თვით ღმერთს, რადგან ღმერთი სიყვარულია. იოანეს სახარებას ღმერთთან მივყავართ, იგი მუხლმოდრეკილებმა უნდა ვიკითხოთ. იესო თავის გულს გვაძლევს. იოანესთან ერთად ჩვენც შეგვიძლია თავი მოვიდრიკოთ მისი განგმირული გვერდის წინაშე, თომასთან ერთად თითი ჩავდოთ მის ფერდში.

4.2 თავი 10: დიდი მწუხრი (13,1-31)

▲back to top

4.2.1 1. ფერხთბანა (13,1-20)

▲back to top

„პასექის დღესასწაულის წინ იცოდა იესომ, რომ დადგა ამ სოფლიდან მამასთან მისი გადასვლის ჟამი. როგორც შეიყვარა თავისიანები, რომლებიც ამ სოფელში იყვნენ, ისევე ბოლომდე უყვარდა ისინი“ (იოან. 13,1).

იოანე აყენებს მკითხველს დღესასწაულთა დღესასწაულის პერსპექტივის წინაშე: ყველაფერი, რაც შემდეგში ითქმის, ამ კონტექსტში უნდა განიმარტოს.

ეს აღარ არის იუდეველთა პასექი, როგორც მე-11 თავში, არამედ იესოს პასექია - საყოველთაო პასექი. „პასექი“ გადასვლას ნიშნავს (იხ. გამ. 15,16). თავდაპირველად ეს სიტყვა მოსავლის აღების ახალ სეზონს, ახალი წლის დასაწყისს აღნიშნავდა. სწორედ ამ დროს მოხდა გადასვლა მეწამულ ზღვაზე, დიდი გამოსვლა. იოანე მიუთითებს იმაზე, თუ რა გადასვლა ელის წინ ქრისტეს და ამით დღესასწაულის ახლებურ აზრს გვიხსნის: „დადგა ამ სოფლიდან მამასთან მისი გადასვლის ჟამი“ (13,1). ამ მომენტიდან ყველა სიტყვაში სოფელი განხილული იქნება, როგორც რაღაც ნეგატიური, გარდასული, საპირისპირო მამის სახლისა, რომლისკენაც მიჰყავს იესოს თავისი მოწაფეები.

იესომ იცოდა (13,1), რომ მამასთან დაბრუნების ჟამი დადგა; მან ყველაფერი იცის თავისი ვნების შესახებ. იოანემ უკვე გვამცნო ეს 6,64-ში და გაიმეორა 13,3-ში, შემდეგ კი 18,4-ში. მომავლის ცოდნა ძალას აძლევს მტკიცებას: „როგორც შეიყვარა თავისიანები, რომლებიც ამ სოფელში იყვნენ, ისევე ბოლომდე უყვარდა ისინი“ (13,1).

იოანე პირველად გვიცხადებს ქრისტეს სიცოცხლესა და სიკვდილს, როგორც სიყვარულის საიდუმლოს. და ეს გამოცხადება იქნება იესოს ყველა გამოსათხოვარი სიტყვის შუაგული და არსი (13,34; 15,9.13; 17,23), შემდეგ კი აღავსებს პავლეს სულს (რომ. 8,35; გალ. 2,20; ეფეს. 3,19; 5,2.25). იესო მხოლოდ თავისიანების სიყვარულისთვის ცხოვრობდა. ახლა მან უნდა გადადგას ნაბიჯი, რომელიც სრულად წარმოაჩენს ამ სიყვარულს, თვით სიკვდილამდე. იგი თავად ამტკიცებს: „იმაზე დიდი სიყვარული არავის აქვს, როცა ვინმე თავს სწირავს თავისი მეგობრებისათვის“ (15,13). „ბოლომდე უყვარდა ისინი“ (ეის ტელოს)... ეს არ ნიშნავს რაიმე გარკვეულ მომენტს, ვადას. სიყვარული სისავსეა, სრულყოფილებაა.

შესაბამისი ზმნა (აღსრულება) სამჯერ მეორდება ჯვარცმული იესოს უკანასკნელი წუთების აღწერისას. ეს სიყვარულის სრულყოფილებაა: „აღსრულდა“” (19,28-30), ანუ ყოველივე დასასრულამდეა მიყვანილი. სანამ დატოვებს სოფელს, რომელშიც თავისიანები რჩებიან, მას მხოლოდ ის სურს, აღსრულებამდე განიცადოს და მოავლინოს სიყვარული - ნიჭი, რათა „თავისიანები დარჩნენ მის სიყვარულში“ (15,9-10), უყვარდეთ, როგორც „მან შეიყვარა“.

„იესომ, იცოდა რა, რომ მამამ ყველაფერი მისცა მის ხელთ, რომ ღვთიდან გამოვიდა და ღმერთთან მიდის, წამოდგა სერობიდან“ (13,3-4ა). გასაოცარი სიძლიერით აღწერს იოანე ამ დრამას. იგი იმეორებს, რომ იესომ იცოდა, რომ იგი თავისუფლად სწირავს თავს. იესომ იცის, რა ხდება ამ სამყაროში; მან იცის ჭეშმარიტი მნიშვნელობა იმისა, რაც ღმერთში ხდება. კაცობრიობის ბედი მის ხელთაა. იესო ბრუნდება მამასთან, მსხვერპლად სწირავს თავს. ეს სიყვარულის მსხვერპლის ძლევამოსილებაა. მხოლოდშობილი ძე მოვიდა და წასასვლელად ემზადება, ჩამოვიდა და ამაღლების ჟამს ელის. „ჩამოსვლა“ შინაგან დამდაბლებას უფრო გულისხმობს, ვიდრე გარეგანს. იუდაც ემზადება: მან უნდა განახორციელოს გეგმა, რომელიც სატანამ ჩაუდო გულში. ამ გეგმას, როგორც ყველა ნებაყოფილობით მოქმედებას, სამი მომენტი ჰქონდა: ჩანაფიქრი (13,2), გადაწყვეტილება (13,27) და განხორციელება (18,2-5).

ისევე, როგორც სხვა ტექსტებში, რომლებიც იუდას ღალატს გადმოგვცემს (6,71 და 13,26), აქაც იგი სრული სახელით მოიხსენიება: იუდა სიმონ ისკარიოტელის ძე. დღემდე გაურკვეველია, „ისკარიოტი“ იუდას წარმოშობის ადგილის სახელწოდებაა, თუ ე.წ. სიკარიოტთა, „მებრძოლთა“ ჯგუფის წევრობას აღნიშნავს.

პარალელი 1 და 3 მუხლებს შორის გვიჩვენებს, რომ სიყვარული, რომელზეც პირველ მუხლშია საუბარი, თავის გამოხატულებას ფერხთბანის აღწერისას პოულობს (13,3-20). ეს მოქმედება-საიდუმლო მოასწავებს ჯვარს - ისევე, როგორც პურის გატეხა სინოპტიკოსებთან. სწორედ ამიტომ ზეიმობს და ასრულებს მას ეკლესია დიდ ხუთშაბათს, ევქარისტიის დადგინების მოხსენიების დღეს.

სინოპტიკოსებთან ხუთშაბათის სერობა - პასექის სერობაა, რაც იმას გულისხმობს, რომ პასექი პარასკევს იდღესასწაულება. იოანე უფრო ზუსტია. მისი სახარების თანახმად, პასექის კრავი მეორე დღეს დაიკვლება, დიდი შაბათის წინა დღეს (19,31) და სწორედ ქრისტეს სიკვდილი იქნება ჭეშმარიტი პასექი. ამიტომ თავისთავად სერობას მნიშვნელობა არა აქვს.

სცენა აღწერილია რამდენიმე სიტყვით, ზმნათა თანმიმდევრული გამოყენებით (მუხლ. 4-6) და ეს თავშეკავებულობა დრამატიზმს ჰმატებს ამ მომენტს. იესო გადაიძრობს ზედა სამოსელს, რაც ჯვარცმულის სიშიშვლეს მოასწავებს. ამგვარად იგი მონა ხდება. იოან. 13,12-ში ნათქვამია, რომ მან თავისი სამოსელი აიღო. ეს აღდგომაზე მიანიშნებს, რადგან სამოსელი მის სიცოცხლეს, მის სხეულს განასახიერებს. „ჩემს სულს ვდებ ცხვართათვის [სიტყვასიტყვით - სიცოცხლეს ვდებ; იგივე გამოთქმაა 15,3-ში] /.../ მე ჩემს სიცოცხლეს ვდებ, რათა კვლავ მივიღო იგი /.../ მე მაქვს ხელმწიფება მის დასადებად და მაქვს ხელმწიფება კვლავაც მის მისაღებად“ (იოან. 10,15.17-18). კვლავ ვხედავთ დამდაბლება-ამაღლების მოძრაობას, რომელსაც პირველ ქრისტიანთა ერთ-ერთ ჰიმნშიც ვხვდებით:

„არამედ წარმოიცარიელა თავი და მიიღო მონის ხატება, გახდა კაცთა მსგავსი და შესახედაობით კაცს დაემსგავსა. დაიმდაბლა თავი და მორჩილი გახდა თვით სიკვდილამდე, ჯვარცმით სიკვდილამდე. ამიტომ ღმერთმაც აამაღლა იგი და მიანიჭა მას ყველა სახელზე უზენაესი სახელი“ (ფილიპ. 2,7-11).

იესო გახდა კაცი და მიიღო მონის ხატება; სწორედ ამაზე მეტყველებს ზედა სამოსლის გახდაც და სარტყლის შემორტყმაც, რაც მას მსახურად გადააქცევს (ლუკ. 12,37; 17,7.10). მეტიც: იგი ფეხს ჰბანს მოწაფეებს, ასრულებს დამამცირებელ საქმეს, რომელიც მხოლოდ მონებს ევალება, როგორც აბიგაილი ამბობს (1მეფ. 25,41). ფერხთბანა სიმბოლოა ჯვარცმით ცოდვათა გამოსყიდვისა.

პეტრე ვერ ხვდება ამ ჟესტს. იგი შეეპასუხება კიდეც იესოს, რისთვისაც დაიმსახურებს მიმართვას - „სატანა“ (მათ. 16,22-23; მარკ. 8,32-33); პეტრე უარყოფს ამ სიმბოლური ჟესტით გადმოცემულ წინასწარმეტყველებას. ქრისტეს პასუხი ნათელს ჰფენს ამ მოქმედების არსს: „თუ არ დაგბან, ჩემთან არ გექნება წილი“. მხოლოდ მას შეუძლია სიწმიდის მოცემა. მოწაფეები თანაზიარნი არიან ქრისტეს სიწმიდისა, მის ვნებათა „საბანელის“ წყალობით (იხ. მათ. 10,38; ლუკ. 12,50). უძველეს ეკლესიაში წყლით განბანა ნათლობას ნიშნავდა, მონაწილეობას ქრისტეს მხსნელ სიკვდილში (იხ. ეფეს. 5,26; კოლ. 1.22).

ქრისტე მხოლოდ ფეხებს ჰბანს პეტრეს და არა ხელებს და თავს. ნათლობით ადამიანი სრულად განიწმიდება, მაგრამ ცხოვრების გზებზე, სოფელთან შეხებისას კარგავს სიწმიდეს. ებრაულ სამყაროში „სიარული“ ცხოვრებას, მოქმედებას ნიშნავს. მართალი ნოე „ღმერთის გზით დადიოდა“ (დაბ. 6,9); ბიბლიურ სიმბოლიკაში ფეხი „საფუძველს“ აღნიშნავს, „საყრდენს“ ადამიანისთვის და ამავე დროს ფესვებს, მის კავშირს მიწასთან. თუ ფეხი სუსტია, ადამიანს სიმტკიცე აკლია (იხ. დან. 2: დიდი კერპი თიხის ფეხებით), ხოლო თუ ფეხი ძლიერია, ადამიანსაც საფრთხე აღარ ემუქრება (ფსალმ. 40[39],3; 91[90],12); ფერხთბანა წარსულისაგან განწმედას, დაღლილობის მოცილებას, ცხოვრების განახლებას ნიშნავს. სწორედ ამის გაკეთებას აპირებს ქრისტე.

სიტყვა, რომელიც ამ მოქმედებას მოსდევს, ორგვარ განმარტებას აძლევს მას: ეს არის მოწოდება, მივბაძოთ ქრისტეს ურთიერთმორჩილებითა და სიყვარულით ერთმანეთის სამსახურში. ეს განმარტება ეთანხმება ქრისტეს სიტყვებს საიდუმლო სერობისას: „თქვენ შორის ვარ, როგორც მსახური“ (ლუკ. 22,27). სახარებათა ეს თანხმობა მოქმედებას ერთგვარ ზნეობრივ ელფერს აძლევს, უჩვეულოს იოანესთვის, მაგრამ, ჩანს, ისტორიულ ჭეშმარიტებას ირეკლავს: „მონა არაა თავის ბატონზე დიდი და მოვლინებული არ არის მომავლინებელზე დიდი“ (იოან. 13,16), მით უმეტეს, ეს სიტყვები სინოპტიკოსებთანაც დამოწმებულია (იხ. მათ. 10,24 და ლუკ. 6,40). და შემდეგ: „ვინც მიიღებს იმას, ვისაც მე მივავლენ, მე მიმიღებს, ხოლო ვინც მე მიმიღებს, ჩემს მომავლინებელსაც მიიღებს“ (იოან. 13,20; იხ. მათ. 10,40; მარკ. 9,37; ლუკ. 9,48).

მეორე განმარტება წინასწარმეტყველური ხასიათისაა: „რასაც ვაკეთებ, ახლა ვერ ხვდები, მერე კი გაიგებ“ (იოან. 13,7). „მერე“ მოასწავებს ჯვრის მსხვერპლს, რომელზეც მე-19 მუხლიც მიანიშნებს: „ახლა გეუბნებით, სანამ ეს ახდებოდეს, რათა, როცა ახდება, ირწმუნოთ, რომ მე ვარ“. ამიტომ ფერხთბანა, ისევე, როგორც ევქარისტია, ვნებას მოასწავებს. ეს პარალელიზმი აღნიშნულია პურის მოხსენიებით (მუხლ. 18). იესოს მოქმედება განწმედის სიმბოლოა (მუხლ. 10-11) - სისხლით, რომლიც არის „მრავალთათვის დაღვრილი ცოდვათა მისატევებლად“ (მათ. 26,28). იესოს მოწოდება - „როგორც მე მოგექეცით, თქვენც ისე მოიქეცით“ - არსებითად ევქარისტიის დადგინებას შეესატყვისება: „ეს გააკეთეთ ჩემს მოსაგონებლად“ (ლუკ. 22,19; 1კორ. 11,24-25).

ქრისტემ „მაგალითიც დაგიტოვათ, რათა მის კვალს მიჰყვეთ“ (1პეტრ. 2,21-25).

შეგვიძლია გავაერთიანოთ ეს ორი განმარტება: იესო ხედავს თავის ვნებასა და გამოსყიდვის საქმეს, როგორც მონის მსახურებას, და მოუწოდებს მოწაფეებს, მასთან ერთად გაინაწილონ ეს მსახურება: უმარტივეს მოვალეობათა მორჩილი აღსრულებით სიცოცხლის ყოველი წამი ძმათა ხსნას მიუძღვნან. საკრამენტულ დონეზე ფერხთბანა მონანიების საიდუმლოს დადგინებაა - ვნებათა მოხსენიება და მათი ნაყოფი. ყოველი აღსარებისას იესო კვლავ ხდება მორჩილი მსახური, რომელიც ფეხს ჰბანს მოწაფეებს, რათა შეძლონ გზის გაგრძელება და „იარონ ისე, როგორც ის დადიოდა“ (1 იოან. 2,6. ბერძნ. ორიგინალი).

4.2.2 2. იუდას გამცემლობის წინასწარმეტყველება (13,21-30)

▲back to top

იესომ წინასწარ იცოდა, ვინ გასცემდა მას: „თორმეტი არ აგირჩიეთ? ერთი თქვენგანი ეშმაკია. თქვა იუდა სიმონის ძეზე, ისკარიოტელზე, რადგან იგი, ერთი თორმეტთაგანი, აპირებდა მის გაცემას“ (იოან. 6,70-71). იესოს გარშემო შეიკრიბა ვნებათა სამი ძირითადი პერსონაჟი: მოწაფე, რომელიც იესოს უყვარდა და იუდა - საპატიო ადგილებზე, მის გვერდით და, ოდნავ მოშორებით - სიმონ პეტრე, რომელიც ნიშნებით ესაუბრება მოწაფეს. მოწაფე, რომელიც იესოს უყვარდა, აქ პირველად მოიხსენიება და ამიერიდან თხრობის მნიშვნელოვანი პერსონაჟია. იგი არ არის ის, „ვისაც უყვარს“ (იხ. იოან. 21), არამედ ის, ვინც უყვართ. მან თავი დაასვენა უფლის მკერდზე - ეს ჟესტი ხაზგასმულია სახარების ბოლოს (იოან. 21,20) - და თითქოს სვამს სიცოცხლის წყაროდან, ეწაფება მისი წიაღიდან გამომავალ ცაცხალი წყლის მდინარეს (იხ. იოან. 7,38). ჭეშმარიტი მოწაფეობაა, მისცე სიყვარულს შესაძლებლობა - უყვარდე.

იუდამ კი დაახშო თავისი გული. როგორ მივიდა იგი იქამდე, რომ „სატანა შევიდა მასში“ (13,27)? იგი ძალზე ახლოსაა იესოსთან, მისი განსაკუთრებული მეგობრობით სარგებლობს. „ჩემი პურის მჭამელმა ჩემზე აღმართა ქუსლი“ (იოან. 13,18; იხ. ფს 41[40]). იუდას ღალატის მიზეზი ორგულობა იყო: იგი ქურდი იყო და გამდიდრება სურდა (იხ. იოან. 12,6) და ამავე დროს იესოს მეგობრად დარჩენა უნდოდა. თანდათან იგი გულგრილი, ანგარებიანი და ცინიკური ხდება (იხ. მათ. 26,15). „არავის შეუძლია, ორ ბატონს ემსახუროს: ან ერთი უნდა სძულდეს და მეორე უყვარდეს. ან იმ ერთს შეეთვისოს და მეორე დაამციროს. ვერ შეძლებთ, ღმერთსაც ემსახუროთ და მამონასაც!“ (ლუკ. 16,13). იოანე გვახსენებს, რომ ,,ყულაბა იუდას ჰქონდა” (13,29). მას უკვე გადაწყვეტილი ჰქონდა იესოს გაცემა (მუხლ. 2). სერობისას იგი შესვამს ყლუპს, რომელსაც მოძღვარი სთავაზობს და ავლენს თავის ორგულობას, რომელიც მწვერვალს აღწევს მის ვერაგულ ამბორში (ლუკ. 22,47; მათ. 26,49; მარკ. 14,45). ამ ჟამს იგი აძლევს გულს სატანას, რომელიც „კაცის მკვლელი იყო თავიდან და ჭეშმარიტებაში ვერ დადგა, რადგან არაა მასში ჭეშმარიტება. როცა სიცრუეს ამბობს, თავისას ამბობს, რადგან ცრუა იგი და სიცრულის მამაა“ (იოან. 8,44). დასარულს იოანე ამატებს: „და იყო ღამე“ (13,30). ნიკოდემოსისგან განსხვავებით, რომელიც ღამით მოვიდა ნათელთან (3,1), იუდა მიდის იესოსგან, მიდის ნათლისაგან და ცოდვის სიბნელეში ეფლობა, როგორც ნაწინასწარმეტყველები იყო: „ღამით მოარული კი წაიბორძიკებს, რადგან ნათელი არ არის მასში“ (იოან. 11,10). „ადამიანებმა ნათელზე მეტად ბნელი შეიყვარეს, ვინაიდან ბოროტი იყო მათი საქმეები“ (იოან. 3,19; იხ. იოან. 9,4 და ლუკ. 22,53).

4.3 თავი 11: გამოსათხოვარი სიტყვები (13,31 - 16,33)

▲back to top

სიკვდილის წინ ბიბლიის პერსონაჟები ხშირად წარმოთქვამენ გამოსათხოვარ სიტყვებს (იაკობი, მოსე, იოსები, დავითი). სინამდვილეში ეს ,,ლიტერატურული ჟანრი” საშუალებას აძლევს ავტორს, შეკრიბოს გმირის უმნიშვნელოვანესი სიტყვები, გადმოგვცეს მისი ზნეობრივი და სულიერი მემკვიდრეობა და შინაგანი გრძნობები, ისე, როგორც თავად აღიქვა გმირის სულიერი ცხოვრება. იესოს ბოლო სიტყვები, უეჭველად, მის სიტყვათა, ან ერთი სიტყვის სხვადასხვა ვარიანტების კომპილაციას წარმოადგენს. მაგრამ ეს სულაც არ უარყოფს იმ ფაქტს, რომ მას ჰქონდა უკანასკნელი საუბარი მოწაფეებთან და ეს საუბარი წარმოადგენს შეჯამებას მისი ეპისტოლისა ადამიანთა მიმართ. ძველი აღთქმის მამათაგან განსხვავებით, საიდუმლო სერობისას იესო უკვე მოასწავებს პარუსიას (მეორედ მოსვლას). ამრიგად, ეს გამოსალმება არის „ნახვამდის“ და არა „მშვიდობით“. განშორების წუხილმა შეხვედრის სიხარულს უნდა დაუთმოს ადგილი. იესო გვაძლევს სასოებას და გვიხმობს რწმენისაკენ, სიყვარულისა და მშვიდობისაკენ.

ახალ აღთქმაში „სულიერი ანდერძის“ სხვა მაგალითებიც არის: პავლე მოციქულის სიტყვა ეფესელ უხუცესთა მიმართ მილეთში (საქმე 22), იოანეს პირველი ეპისტოლე, ტიმოთეს მიმართ ეპისტოლის ზოგიერთი ნაწილი. იესოს ანდერძს ლუკა მახარებელიც გადმოგვცემს, მაგრამ შედარებით მოკლედ (იხ. ლუკ. 22,34-48).

იოანეს სახარებაში გამოსალმებას ოთხ თავზე მეტი ეთმობა (13,31-16). იგი შეიძლება სამ ნაწილად გავყოთ. იესოს პირველი სიტყვა ბრძანებით სრულდება: „ადექით, წავიდეთ აქედან“ (14,31); სავარაუდოდ, ეს სიტყვები იესოს შეპყრობის ეპიზოდს უნდა უსწრებდეს წინ, მაგრამ აქ მეორე სიტყვაა დამატებული (15-16 თავები. შესაძლოა, ეს ერთი სიტყვის ორი ვარიანტი იყოს); დაბოლოს, მე-17 თავი, სხვა თავებისგან დამოუკიდებელია და მამისადმი ლოცვას გადმოგვცემს. ეს ლოცვა ყველა წინამორბედი სიტყვის დასკვნაა. იგი იესოს გულის სიღრმეს გვიხსნის და აპოთეოზს აღწევს სამების ცხოვრებასა და სიყვარულში ჩვენი თანაზიარობის აღთქმაში.

პირველი საუბრისას მოციქულები კითხვებს უსვამენ იესოს, როგორც მიღებული იყო საპასექო სერობისას. შემდეგ კითხვები ქრება (16,29-მდე). ამ ტექსტებს შორის მკითხველი ვაზის ალეგორიას შეხვდება (15,1-17). ეს ერთიანი, დამოუკიდებელი ტექსტია; დევნათა წინასწარმეტყველება (15,18-27) გვაგონებს იესოს სიტყვებს მათესა და მარკოზის სახარებებში (მათ. 10; მარკ. 13); მე-16 თავის დასაწყიში კვლავ პირველი სიტყვის მოძღვრებაა გადმოცემული, მაგრამ უფრო დაწვრილებით; დაბოლოს, სხვადასხვა თავში განთავსებული ხუთი სიტყვა ნუგეშისმცემელზე თითქოს დამოუკიდებელია იესოს სხვა სიტყვებისაგან.

4.3.1 1. პირველი გამოსათხოვარი სიტყვა (13,31 - 14,31)

▲back to top

ა) კაცის ძის განდიდება (13,31-32)

იესოს ჟამი ჯვრის ჟამია. ეს სიყვარულის მსხვერპლია - ღმრთის დიდების გამოცხადება. ჯერ კიდევ კანაში გამოავლინა იესომ თავისი დიდება (იოან. 2,11), თუმცა მისი ჟამი ჯერ არ დამდგარიყო (იხ. იოან. 2,4). იოანე ხშირად უბრუნდება ღმრთის ძის განდიდების თემას: პროლოგში (1,14), კარვობის დღესასწაულის მოვლენათა აღწერისას (7,39), ლაზარეს აღდგინებისას, რასაც ქრისტეს ბრალდება მოსდევს.

პირველი გამოსათხოვარი სიტყვა განდიდების უწყებით იწყება: იესო ზეიმობს თავის გამარჯვებას, როგორც უკვე აღსრულებულს, რადგან იუდას წასვლა ვნების მოახლოვებას მოასწავებს:

„ახლა განდიდდა ძე კაცისა და ღმერთი განდიდდა მასში. რაკი ღმერთი განდიდდა მასში, ღმერთიც განადიდებს მას თავისთან და უმალვე განადიდებს“ (მუხლ. 31-32).

იესოს ვნება და სიკვდილი მისი განდიდებაა. ორ მუხლში ეს სიტყვა ხუთჯერ მეორდება, ხოლო მთელ გამოსათხოვარ სიტყვაში - 15-ჯერ. ამ კონტექსტში ვნების აღწერა, რომელიც გამოსათხოვარ სიტყვებს მოსდევს, უნდა იკითხებოდეს, როგორც იესოს ღმრთეების გამოცხადება. თავისი მორჩილებით ძე მამის სიყვარულს გვიცხადებს, აღდგომით კი მამა ამტკიცებს, რომ იესო ძეა. ეს ურთიერთდამოკიდებულება სამღვდელმთავრო ლოცვაშია ხაზგასმული (იოან. 17,1-5).

ზმნა სრულ დროშია გამოყენებული - „განდიდდა“: დიდება იესოს მთელ ცხოვრებას მოიცავს, დაბადებიდანვე, რადგან „სიტყვა ხორცი იქმნა... და ჩვენ ვიხილეთ მისი დიდება, როგორც დიდება მამისაგან მხოლოდშობილისა“ (იოან. 1,14).

ა) ახალი მცნება (13,33-38)

,,შვილებო” - ასე მიმართავს იესო მოწაფეებს (იოან. 13,33; 21,5; მარკ. 10,24). ეს მიმართვა, სინაზით აღსავსე, წინ უსწრებს მოძღვრის მიერ ახალი მცნების დაწესებას: „გიყვარდეთ ერთმანეთი. როგორც მე შეგიყვარეთ თქვენ, ისე გიყვარდეთ ერთმანეთი“.

იესო სამგზის იმეორებს: „თუ მე გიყვარვართ“ (14,15.23.28). სიყვარული იმის საწინდარია, რომ ქრისტეს ერთგულნი ვიქნებით და მის მცნებასა და სიტყვას აღვასრულებთ (14,15.21.24).

სიყვარულის მცნება ხშირად მეორდება ახალ აღთქმაში (იხ. იოან. 15,12; 15,17; 1იოან. 2,8; ეფეს. 5,2). ახალი მცნება აღემატება ორ ძველაღთქმისეულ ბრძანებას, რომელთაც სინოპტიკური სახარებების ავტორები გვახსენებენ (იხ. მათ. 22,34-40; მარკ. 12,28-34; ლუკ. 10,25-28): „ისმინე, ისრაელ: უფალი, ჩვენი ღმერთი, ერთი უფალია. და შეიყვარე უფალი, ღმერთი შენი, მთელი შენი გულითა და სულით, და მთელი შენი ძალით“ (რჯლ. 6,4-5); „შეიყვარე მოყვასი შენი, როგორც შენი თავი“ (ლევ. 19,18). ქრისტე სჯულზე აღმატებულია: იგი არა მხოლოდ ასწავლის, არამედ აღასრულებს კიდეც.

თავის პირველ ეპისტოლეში იოანე ამბობს:

„გწერთ არა ახალ მცნებას, არამედ ძველ მცნებას, რომელიც დასაბამიდან გქონდათ. ძველი მცნება არის ის სიტყვა, რომელიც ისმინეთ დასაბამიდან. ამასთანავე გწერთ ახალ მცნებასაც“ (1იოან. 2,7-8).

„როგორც მე შეგიყვარეთ“ - ამაშია სიახლე, ქრისტიანული უწყების განუმეორებლობა ძველი აღთქმის მცნებებთან შედარებით: ამიერიდან სიყვარულს სახე აქვს. მუხლი 13,34 შეგვიძლია ასე ვთარგმნოთ:

„ახალ მცნებას გაძლევთ თქვენ: გიყვარდეთ ერთმანეთი, როგორც მე შეგიყვარეთ თქვენ, რათა თქვენც ისე გიყვარდეთ ერთმანეთი“.

სიტყვა ,,როგორც” ამავე დროს ნიშნავს „იმგვარად“ და „რადგან“. მას მოსდევს სიტყვა „რათა“. უნდა მივბაძოთ ქრისტეს, გავიხსნათ მისი სიყვარულისათვის და ეს სიყვარული სხვებს გავუზიაროთ. ქრისტე ერთდროულად სიყვარულიც მაგალითიცაა და სიყვარულის წყაროც.

კიდევ ერთი ახალი ელემენტი ურთიერთსიყვარულია. ქრისტესთან მეგობრობა მორწმუნეთა გულებში საპასუხო სიყვარულს ჰბადებს. ისინი ერთად განიცდიან იმას, რაც იესომ მათთვის აღასრულა. ამიერიდან მათში სიყვარული მყოფობს.

„ჩემი მოწაფეები რომ ხართ, ამით გაიგებენ ყველანი, თუ ერთმანეთის სიყვარული გექნებათ“ (იოან. 13,35).

მხოლოდ ქრისტეს უარყოფის შემდეგ გააცნობიერა პეტრემ, რომ ქრისტეს გარეშე ჭეშმარიტი სიყვარული შეუძლებელია. მხოლოდ სულიწმიდა გვაძლევს ძალას, გავყვეთ სიყვარულს იქ, სადაც მას მივყავართ. „ახლა იქ ვერ გამომყვები“ (მუხლ. 36) - ამბობს ქრისტე ვნებამდე, აღდგომის შემდეგ კი ორგზის მოგვიწოდებს: „შენ მე გამომყევი“ (იოან. 21,19.22). პეტრემ არ იცის, სად მიჰყავს იგი მოძღვარს, ამიტომაც წარმოთქვამს ცნობილ სიტყვებს: „Quo vadis, Domine?“ - „უფალო, ვიდრე ჰხუალ?“ (მუხლ. 36. იხ. იოან. 16,5).

გ) გზა, ჭეშმარიტება და სიცოცხლე (14,1-15)

„...სადაც მე მივდივარ, თქვენ იცით ის გზა“.

ეუბნება მას თომა: „უფალო, არ ვიცით, სად მიდიხარ, და გზა როგორღა გვეცოდინება?“

ეუბნება მას იესო: „მე ვარ გზა, ჭეშმარიტება და სიცოცხლე. მამასთან ვერავინ მივა, თუ არა ჩემით. მე რომ მიცნობდეთ, ჩემი მამაც გეცნობებოდათ. ამიერიდან იცნობთ მას და ნანახი გყავთ იგი.

ეუბნება მას ფილიპე: „უფალო, გვაჩვენე მამა და საკმარისია ჩვენთვის“.

ეუბნება მას იესო: „რა ხანია, თქვენთან ვარ და ვერ მიცნობ, ფილიპე? ვინც მე მიხილა, მან მამაც იხილა. როგორღა ამბობ, მამა გვაჩვენეო? არ გწამს, რომ მე მამაში ვარ და მამა ჩემშია?“ (14,4-10).

ისევე, როგოც ბავშვები საპასექო სერობისას (იხ. გამ. 13), მოწაფეები შეკითხვებს უსვამენ იესოს და იგი თავის მოძღვრებას აძლევს მათ. იგი არის კარი; იგი არის გზა. იესო თავად მიუყვება ამ გზას და ჩვენც მიგვიძღვის. „მოციქულთა საქმეებში“ ლუკა სახარებას უწოდებს გზას (იხ. საქმე 9,3; 18,25-26; 19,9-23; 24,12.22). ქრისტიანული ცხოვრება ჭეშმარიტების გზით სიარულია (იხ. 2პეტრე 2,2), ისევე სიარული, როგორც ის დადიოდა (1იოან. 2,6. ბერძ. ორიგინალი). ქრისტიანული მოძღვრება არც რეცეპტებია, არც განწესებები, არამედ პიროვნება - ვინმე. უპირველეს ყოვლისა, ჩვენ პიროვნებისა გვწამს და არა განწესებების. იესოა ჭეშმარიტება და სიცოცხლე. გაჰყვე მას, ნიშნავს იყო ჭეშმარიტი და ცოცხალი, გახდე ის, ვისაც აღიარებ.

იესოა ჭეშმარიტება და სიცოცხლე, რადგან იგი და მამა ერთნი არიან. იხილო იესო, - ნიშნავს, იხილო მამა, რომელიც გზის მიზანია. „ღმერთი არასოდეს არვის უნახავს. მხოლოდშობილმა ძემ, მამის წიაღში მყოფმა, გააცხადა“ (იოან. 1,18), რადგან ,,არავინ ასულა ცაში, გარდა ციდან ჩამოსული კაცის ძისა, რომელიც ცაშია” (იოან. 3,13). ,,ისე კი არაა, თითქოს ყველას ეხილოს მამა. ვინც ღვთისგანაა, მხოლოდ მან იხილა მამა” (იოან. 6,46).

წმიდა ავგუსტინე წერდა: „თუკი გიყვარს, უნდა გაჰყვე. შენ ამბობ: „მე მიყვარს, მაგრამ საით უნდა წავიდე?“ წარმოიდგინე, რომ შენმა უფალმა ღმერთმა გითხრა: „მე ვარ ჭეშმარიტება და სიცოცხლე“. ჭეშმარიტება გსურდა, სიცოცხლეს მიელტვოდი და მათკენ მიმავალ გზას ეძებდი. ეუბნებოდი საკუთარ თავს: „ჭეშმარიტება მშვენიერია, სიცოცხლე - დიდებული; რომ ვიცოდე, როგორ მივაღწიო მათ!“ გზას ეძებ? მაგრამ მანამდე მან თქვა: „მე ვარ გზა“. სანამ გეტყოდა, - საითკენ, მან გიპასუხა, - როგორ. „მე ვარ გზა“. გზა რისკენ? ჭეშმარიტებისა და სიცოცხლისაკენ. მან ჯერ გითხრა, სად და როგორ უნდა იარო, შემდეგ კი - საით და რისკენ. მაშ, ადექი, უქნარავ! გზა თავად მოვიდა შენთან, გაგაღვიძა - ღმერთმა ქნას, რომ გეღვიძოს! ადექი და გაიარე!”¹.

ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეში პავლე მოციქული ამბობს:

„ამრიგად, ძმანო, რაკი გვაქვს გაბედულება წმიდაში შესვლისა იესოს სისხლის მეშვეობით, ახალი და ცოცხალი გზით, რომელიც გაგვიხსნა მან ფარდით, ესე იგი, თავისი ხორცით, /.../ მივუახლოვდეთ მას გულმართლად და სრული რწმენით“ (ებრ. 10,19-22).

ჭეშმარიტების გამოცხადება და სიცოცხლის ნიჭი ქრისტეს საქმეთა მიზანია. ეს თემები იოანეს მთელ სახარებას გასდევს:

„მადლი და ჭეშმარიტება იესო ქრისტეს მიერ იქმნა“ (1,17).

„შეიცნობთ ჭეშმარიტებას და ჭეშმარიტება გაგათავისუფლებთ თქვენ“ (8,32).

„მისი მოწმობა ჭეშმარიტია“ (21,24).

„მასში იყო სიცოცხლე და სიცოცხლე იყო ადამიანთა ნათელი“ (1,4).

„მე იმისთვის მოვედი, რომ სიცოცხლე ჰქონდეთ მათ და უხვად ჰქონდეთ“ (10,10).

„ეს კი დაიწერა, /.../ რათა მორწმუნეებს გქონდეთ სიცოცხლე მისი სახელით“ (20,30).

მოწაფეები მიუყვებიან ამ გზას. იმისთვის, რომ თავად გახდნენ ჭეშმატიტნი და ცოცხალნი, მეგზური სჭირდებათ, - სულიწმიდა, რომელიც შეუძღვება მათ „სრულ ჭეშმარიტებაში“ (იოან. 16,13).

დ) ღმრთის შინაგანი მყოფობა (14,18-24)

„იმ დღეს გაიგებთ, რომ მე ჩემს მამაში ვარ და თქვენ ჩემში, და მე თქვენში. ვისაც ჩემი მცნებები აქვს და იცავს მათ, მას ვუყვარვარ მე, ჩემს მოყვარულს კი ჩემი მამაც შეიყვარებს. მეც შევიყვარებ მას და მე თავად გამოვეცხადები. /.../ ვისაც ვუყვარვარ, ის ჩემს სიტყვას დაიცავს და ჩემი მამაც შეიყვარებს მას. ჩვენც მივალთ და მასთან დავიდებთ სავანეს“ (იოან. 14,20-23).

ყოველ მორწმუნეში ღმრთის მყოფობის თემას იოანე მე-15 და მე-17 თავებში უბრუნდება (ვაზი და ლოცვა ერთობისთვის). ამ მონაკვეთის თავისებურებაა გამოყენება სიტყვებისა - „დარჩენა“ და „სავანე“. ბერძნული სიტყვა mone (სავანე, სამყოფელი) წარმოებულია ზმნისაგან menk (დარჩენა. იოან. 15,1-16-ში გამოყენებულია 11-ჯერ), რომელიც ასევე შეიძლება ნიშნავდეს გაჩერებას, მყოფობას, დასვენებას. მორწმუნის გული ის ადგილია, სადაც სულიწმიდა რჩება (იხ. მუხლ. 17) და სულიწმიდით სამების პირველი ორი პირი მყოფობს².

გამოცხადება საუბრობს ამ მყოფობაზე, როგორც ღმრთის უდიდეს ნიჭზე: „აჰა, ვდგავარ კართან და ვრეკ. თუ ვინმე მოისმენს ჩემს ხმას და გამიღებს კარს, შევალ მასთან. მე მასთან ვივახშმებ და ის ჩემთან“ (გამოცხ. 3,20). ერთობლივი სერობა შინაგანი ერთობაა, რომელიც უმაღლეს გამოხატულებას ევქარისტიაში ჰპოვებს: „ჩემი ხორცის მჭამელი და ჩემი სისხლის შემსმელი ჩემში რჩება, და მე - მასში“ (იოან. 6,56).

___________________

1. იოანეს სახარების განმარტება, 34,9.

2. ეკლესიის გადმოცემასთან სრულ თანხმობაში წმ. სამების ელისაბედმა შექმნა შინაგანი მყოფობის ღმრთისმეტყველება, რომელსაც იხსენიებს პაპი ლეონ XIII ენციკლიკაში ,,Divinum illud“ და ადასტურებს პიუს XII ენციკლიკაში ,,Mystici Corporis”

4.3.2 2. მეორე გამოსათხოვარი სიტყვა (15,1 - 16,33)

▲back to top

ა) ვაზი (15,1-16,33)

ამ მონაკვეთს ძალზე მკაფიოდ გამოხატული სტრუქტურა აქვს, ისევე, როგორც სიტყვებს კეთილ მწყემსსა (იოან. 10) და სიცოცხლის პურზე (იოან. 6).

ალეგორია (15, 1-6)

იესო ორჯერ იმეორებს: „მე ვარ ვაზი“. ისევე, როგოც კეთილი მწყემსის სახის განმარტებისას, ყოველი ელემენტი - მე ვარ კარი; მე ვარ მწყემსი კეთილი - ორგზის მეორდება. აქ ვხედავთ ორ ეტაპს, ან ორ ასპექტს იმ საქმისა, რომელსაც ღმერთი აღასრულებს იესოს მოწაფის გულში. პირველ ეტაპზე გვიცხადდება იესოსა და მამის ურთიერთდამოკიდებულება. მამა განწმედს მას, ვინც სიტყვას მიიღებს. მეორე ეტაპი გვიჩვენებს ქრისტესთან პიროვნული ურთიერტობის მნიშვნელობას: გულებში მოქმედმა სიყვარულმა მიწისმუშაკისათვის სასურველი ნაყოფი უნდა გამოიღოს. მამა აშორებს (airei) უნაყოფო ლერწებს და გაწმედს (katairei) ნაყოფიერს, „რათა მეტი ნაყოფი გამოიღოს“.

ქრისტე მოქმედებს თავის მოწაფეებში, რათა მათ მევენახეს სასურველი ნაყოფი მოუტანონ. ეს ნაყოფი მორწმუნის ცხოვრებაში ღმრთის სიტყვის განხორციელებაა. სიტყვაშია ცხოველმყოფელი წვენი. ნაყოფს ის მოიტანს, ვინც ამ სიტყვის თანახმად ცხოვრობს. ნაყოფი კი - უანგარო სიყვარულია, რომელსაც სულიწმიდა ჰბადებს. იგი გამუდმებით მიუძღვის მათ, ვინც ქრისტესმიერად ცხოვრობს.

იესო და მამა: უნდა ვისმინოთ სიტყვა (15,1-4)

„მე ვარ ვაზი ჭეშმარიტი, მამაჩემი კი მიწის მუშაკია. ყოველ უნაყოფო ლერწს ჩემში ის მაშორებს და ყოველ ნაყოფიერს კი განწმენდს, რათა მეტი ნაყოფი გამოიღოს. თქვენ უკვე განწმედილნი ხართ იმ სიტყვით, რომელიც გითხარით. თქვენ ჩემში დარჩით, მე კი თქვენში. როგორც ლერწი ვერ მოისხამს ნაყოფს თავისით, თუ ვაზზე არ დარჩება, ისევე თქვენც, თუ ჩემში არ დარჩებით“.

იესო და მოწაფეები: ვინც მასში დარჩება, ნაყოფს გამოიღებს (15,5-6).

„მე ვაზი ვარ, თქვენ კი ლერწები. ვინც ჩემში დარჩება და მე მასში, იგი ბევრ ნაყოფს ისხამს, რადგან უჩემოდ არაფრის კეთება არ შეგიძლიათ. ვინც ჩემში არ დარჩება, გარეთ გადაიგდება, როგორც ლერწი, და დაჭკნება. მოაგროვებენ მათ, ცეცხლში ჩაყრიან და დაიწვება“.

განმარტება (მუხლ. 7-17)

იესო ორ ეტაპად განმარტავს ალეგორიას (მუხლ. 7-10 და 12-17). ეს ორი ეტაპი გამიჯნულია მე-11 მუხლით: „ეს ყველაფერი იმიტომ გითხარით, რომ ჩემი სიხარული იყოს თქვენში და თქვენი სიხარული სავსე იყოს“. ქრისტეს მიზანია, სრულყოფილი სიყვარულით აღავსოს ადამიანი.

განმარტების პირველი ეტაპი ხაზს უსვამს ზმნას „დარჩენა“ (ეს ზმნა 5-ჯერ მეორდება, ისევე, როგორც თავად ალეგორიაში). იესოში დარჩენა ნიშნავს, - გავიხსნათ მისი სიყვარულისათვის და ვიცოდეთ, რომ მას უსაზღვროდ ვუყვარვართ; უნდა დავრჩეთ ქრისტეში, და იგი დაივანებს ჩვენში.

მეორე ეტაპზე ცენტრალური ადგილი სიყვარულს უჭირავს (ეს სიტყვა 4-ჯერ მეორდება; 2-ჯერ - მეგობრობა). სწორედ სიყვარულია ის ნაყოფი, რომელიც ლერწებმა უნდა გამოიღონ. სიყვარულს ღმრთისაგან ვიღებთ და მოყვასს ვუზიარებთ. სიყვარული არც ვალდებულებაა, არც ტვირთი, არამედ სრულყოფილი სიხარულის წყაროა. სწორედ ეს სიხარულია ერთობის მიზანი:

„ეს ყველაფერი იმიტომ გითხარით, რომ ჩემი სიხარული იყოს თქვენში და თქვენი სიხარული სავსე იყოს“.

მცნება ერთია. სიყვარულს სიყვარულის ნაყოფი მოაქვს (იოან. 15,12-17).

განმარტების ორი ეტაპი იდენტურად ვითარდება, მაგრამ საწინააღმდეგო მიმართულებებით:

პირველი ეტაპი

A. თუ ჩემში დარჩებით და ჩემი სიტყვები თქვენში დარჩება,

B. რასაც ისურვებთ, ითხოვეთ და გექნებათ. ამით განდიდდება ჩემი მამა,

C. თუ ბევრ ნაყოფს გამოიღებთ

D. და ჩემი მოწაფეები იქნებით.

E. როგორც მამამ შემიყვარა მე,

F. მეც ასევე შეგიყვარეთ თქვენ. დარჩით ჩემს სიყვარულში.

G. თუ ჩემს მცნებებს დაიცავთ, ჩემს სიყვარულში დარჩებით, როგორც მე დავიცავი ჩემი მამის მცნებები და ვრჩები მის სიყვარულში.

მეორე ეტაპი

G. ეს არის ჩემი მცნება: გიყვარდეთ ერთმანეთი, როგორც მე შეგიყვერეთ თქვენ. იმაზე დიდი სიყვარული არავის აქვს, როცა ვინმე თავს სწირავს თავისი მეგობრებისათვის.

E. თქვენ ჩემი მეგობრები ხართ, თუ აკეთებთ იმას, რასაც მცნებად გიდებთ. მე აღარ გიწოდებთ მონებს, ვინაიდან მონამ არ იცის, რას აკეთებს მისი ბატონი. არამედ მეგობრები გიწოდეთ,

E. რადგან ყველაფერი, რაც ჩემი მამისაგან მოვისმინე, თქვენ გამცნეთ. თქვენ არ აგირჩევივართ,

D. არამედ მე აგირჩიეთ თქვენ

C. და დაგადგინეთ, რათა წახვიდეთ და ნაყოფი გამოიღოთ და თქვენი ნაყოფი დარჩეს,

B. რათა, რასაც კი სთხოვთ მამას ჩემი სახელით, მოგეცეთ თქვენ.

A. ამას გიდებთ მცნებად, რათა გიყვარდეთ ერთმანეთი”.

ამგვარი გაყოფა საშუალებას გვაძლევს, უკეთ გავიგოთ ალეგორია. იესო ჯერ ეუბნება მოწაფეებს, რომ ცხოვრების მიზანი ქრისტესთან მუდმივი ურთიერთობაა, რათა ერთობაში ვიყოთ მამასთან. ეს ურთიერთობა და ერთობა შესაძლოა მხოლოდ ღმრთის ნების უპირობო მიღებით. მაშინ სიყვარული გულის ნათებად იქცევა, რომელიც სხვებსაც ეფინება და მსჭვალავს მოწაფეთა ურთიერთობას.

დარჩენა

ქრისტესთან დარჩენა ნიშნავს, - გავიხსნათ მისი ცხოველმყოფელი მოქმედებისთვის, გვწყუროდეს მისი ნების გაგება, რათა სრულად მივეცეთ მას. საუბარია იმაზე, რომ ქრისტესმიერად ვიცხოვროთ, და არა ქრისტესთვის (ბევრი რამ შეიძლება ვაკეთოთ ღმრთისათვის, მაგრამ - უღმრთოდ!).

„ჩემში დარჩებით /.../ ჩემს სიყვარულში დარჩებით“ - ეს სულაც არ გულისხმობს ქცევის რაიმე ნორმათა დაცვას („რა გავკეთო?“); ეს სულის მდგომარეობაა. „ერთ წამსაც ვერ ვიცოცხლებ უსიყვარულოდ; მოყვარული ტანჯვის გარეშე მოქმედებს. უფრო ზუსტად კი თვით ეს ტანჯვაც უყვარს“ - ამბობს წმიდა ავგუსტინე.

მეორე ნაწყვეტი აღრმავებს ამ აზრს: „ჩემს სიყვარულში დარჩებით, როგორც მე დავიცავი ჩემი მამის მცნებები და ვრჩები მის სიყვარულში“. სიყვარული, რომელსაც იესო გვაზიარებს, სულიწმიდაა, მამისა და ძის ურთიერთსიყვარულია. იგივე სახეს ვხვდებით სამღვდელმთავრო ლოცვაში: „შენ... ისე შეიყვარე ისინი, როგორც მე შემიყვარე... სიყვარული, რომლითაც შემიყვარე, იყოს მათში და მე მათში ვიყო“ (იოან. 17,23.26). მორწმუნე პასუხობს ქრისტეს სიყვარულს და სულიწმიდას მიიღებს. მასში სუფევს „მადლი უფლისა იესო ქრისტესი, სიყვარული ღვთისა და თანაზიარება სულიწმიდისა“ (იხ. 2კორ. 13,13). „გახდე სიყვარული“, „მიიღო სულიწმიდა“, „სული მშვიდობისა“ - ქრისტიანული ცხოვრების მიზანია¹; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ჩვენი მიზანია, - „გავხდეთ ღვთიური ბუნების ზიარნი“ (2 პეტრე 1,4). იმისთვის, რომ იესოში დავრჩეთ, რომ სულიწმიდამ დაივანოს ჩვენს გულებში, სამი პირობა უნდა დავიცვათ: უნდა შევინარჩუნოთ მადლის მდგომარეობა, ანუ არ ,,ვათრიოთ“ ცოდვები, რომლებიც ჩვენს სინდისს ამძიმებს; გამუდმებით ვევედროთ ქრისტეს სიყვარულის ნიჭისათვის და თავადაც მივეცეთ მის სიყვარულს; გავუზიაროთ ეს სიყვარული მათ, ვინც ღმრთის გზას ადგას. „რადგან უყვარხარ სიყვარულს და ღია ხარ მისთვის, თავად ხდები სიყვარული“ - უთხრა იესომ ლეანდრ ლეშანსს. ერთ ფრაზაშია გადმოცემული შინაგანი გარდაქმნის ეს პროცესი.

სიყვარულის მცნება (15,12-13; იხ. 13,34; 15,17)

„ეს არის ჩემი მცნება: გიყვარდეთ ერთმანეთი, როგორც მე შეგიყვარეთ თქვენ. იმაზე დიდი სიყვარული არავის აქვს, როცა ვინმე თავს სწირავს თავისი მეგობრებისათვის“.

უზენაესი დასტური სიყვარულისა, რომელსაც ქრისტე გვიანდერძებს - თავგანწირვაა. არა ,,მოკვდე”, არამედ ნებით და სიყვარულით მიუძღვნა მოყვასს სიცოცხლე - გრძნობები, მოლოდინი, დრო, ძალა, ყურადღება და ნება. „მსხვერპლი ტკივილით სიყვარულია“ - უთქვამს დედა ტერეზას. რჩეულნი ისინი არიან, რომლებმაც „გაიმარჯვეს კრავის სისხლით და სიტყვით და არ შეიყვარეს მათი სული თვით სიკვდილამდე“ (გამოცხ. 12,11), რადგან „ვისაც თავისი სული უყვარს, კარგავს მას. ხოლო ვისაც თავისი სული სძულს ამ სოფელში, საუკუნო სიცოცხლისთვის შეინახავს მას“ (იოან. 12,25).

თავის სიტყვებში იესო გადმოგვცემს ქრისტიანული ცხოვრების საფუძვლებს:

- სიყვარულის წყარო და გამოვლინება ქრისტეს თავისუფალ მსხვერპლშია.

- სიყვარული სრულყოფს ადამიანს და იგი ხდება ნიჭი სხვებისთვის.

- ღმრთის სიყვარული, ჩვენში დავანებული, ჩვენს ძმებზე ვრცელდება.

- მე თავად ვხდები სიყვარული, რადგან სიყვარულს ვუყვარვარ.

- ეს სიყვარული - სულიწმიდაა.

იოანეს პირველი ეპისტოლე ამ მოძღვრებას რამდენიმე მუხლში განაზოგადებს (1 ინ 4,8-16):

„...ღმერთი სიყვარულია. ღვთის სიყვარული იმით გამოგვეცხადა, რომ ღმერთმა მოავლინა სოფელში თავისი მხოლოდშობილი ძე, რათა მისით ვიცოცხლოთ. ამაშია სიყვარული, რომ ჩვენ კი არ შევიყვარეთ ღმერთი, არამედ მან შეგვიყვარა და მოავლინა თავისი ძე ჩვენი ცოდვების მოსატევებლად. საყვარელნო, თუკი ასე შეგვიყვარა ღმერთმა, ჩვენც გვმართებს ერთმანეთის სიყვარული. ღმერთი არასოდეს არავის უხილავს. თუ ჩვენ ერთმანეთი გვიყვარს, ღმერთი ჩვენში რჩება და მისი სრულყოფილი სიყვარული ჩვენშია. ჩვენ რომ მასში ვრჩებით და ის ჩვენში, იმით ვგებულობთ, რომ მან თავისი სულისგან მოგვცა... ღმერთი სიყვარულია, ხოლო სიყვარულში დარჩენილი ღმერთში რჩება, ხოლო ღმერთი - მასში“.

სიყვარულის ნაყოფი

სიყვარული ვაზის ნაყოფია. „ყოველი ხე ნაყოფიერი - მიწაზე თავისი გვარისამებრ, თესლოვენი ნაყოფის მომტანია“ (დაბ. 1,12). სიყვარული თავისთავად ნაყოფიერია: იგი გადაეცემა და ვრცელდება სიყვარულითვე. ქრისტიანობა თანაზიარება და საიდუმლოა. იგი არ არის თეორია, არამედ სიყვარულის ეპიდემიაა. მხოლოდ ის შეგიძლია „გადასდო“, რაც თავად გჭირს. სიყვარული სხვაგვარი ცხოვრებაა. იგი აღავსებს მოწაფეთა გულებს და „გადაედება“ მათ, ვინც მოყვარულთ უახლოვდება. ამიტომაც ამბობს ქრისტე: „ამით განდიდდება ჩემი მამა, თუ ბევრ ნაყოფს გამოიღებთ და ჩემი მოწაფეები იქნებით“. უნდა გვწამდეს, რომ სიყვარული ყოვლისშემძლეა; რომ ის, ვინც ჩვენში მოქმედებს, მუდამ იმარჯვებს:

„ხოლო მას, ვისაც ჩვენში მოქმედი ძალით შეუძლია განუზომლად მეტის გაკეთება, ვიდრე ჩვენ ვთხოვთ ან ვფიქრობთ, მას დიდება ეკლესიაში, ქრისტე იესოში, ყველა თაობაში უკუნითი უკუნისამდე. ამინ“ (ეფ 3,20-21).

ბ) სულიწმიდა

გამოსათხოვარ სიტყვებში ვხვდებით ხუთ მონაკვეთს, სადაც იესო საუბრობს სულიწმიდაზე, რომელსაც ნუგეშისმცემელს უწოდებს (ბერძ. parakletos). ამ სახელით, სულიწმიდის გარდა, იოანე იესოსაც იხსენიებს (იხ. იოან. 14,16 და 1 იოან. 2,1). სიტყვასიტყვით parakletos ნიშნავს - „ის, ვინც მოწოდებულია, სიახლოვეში იყოს“. აქედანვეა ლათინური თარგმანები - ad-vocatus (დამცველი) და cum-solator (ნუგეშისმცემელი). შემდგომში ამ ლათინური სიტყვების აზრი შეიცვალა, იურიდიული ელფერი შეიძინა და სიახლოვეში ყოფნას აღარ ნიშნავს. parakletos - მამისაგან მოვლინებული მყოფობაა: ძის მყოფობა მისი ქვეყნიური ცხოვრებისას და ძით - სულიწმიდის მყოფობა; სულიწმიდისა და სულიწმიდით ძის მყოფობა განდიდების შემდეგ. ეს ორმაგი მყოფობა ერთდროულად სიწმიდეცაა (იოან. 6,69; 14,26; 20,22) და ჭეშმარიტებაც (იოან. 14,6; 15,26; 16,13).

ეს ხუთი მონაკვეთი თავისებურ კრეშენდოს ქმნის. ზმნები, რომლებითაც სულიწმიდის მოქმედებაა გადმოცემული, მომავალ დროში იმეორებენ ძის მიერ აღსრულებულ საქმეებს. სულიწმიდა განაგრძობს და განავრცობს სამყაროში მისიას, რომელიც ქრისტემ აღასრულა ჯვარზე. ამიტომაც უკანასკნელი, რაც გააკეთა ჯვარცმულმა - სულის განტევება იყო (იოან. 19,30); ხოლო პირველი, რაც მოიმოქმედა მკვდრეთით აღმდგარმა - „სული შეუბერა და ეუბნება: „მიიღეთ სულიწმიდა“ (იოან. 20,22).

სულიწმიდის პირველი მოქმედება: საუკუნო მყოფობა (14,16-17)

„მე მამას შევევედრები და ის სხვა ნუგეშისმცემელს მოგივლენთ, რათა თქვენთან იყოს საუკუნოდ, ჭეშმარიტების სული, რისი მიღებაც არ შეუძლია სოფელს, რადგან ვერ ხედავს და არ იცნობს მას, რადგან თქვენთან რჩება და თქვენში იქნება“

სულიწმიდის პირველი მოქმედება - სხვა დანარჩენთა საფუძველი - ღმრთის სიახლოვის გამოვლინებაა. მოწაფეებმა უკვე მიიღეს ეს გამოცდილება, მაგრამ მხოლოდ განდიდების შემდეგ იქნება მათში სულიწმიდა, „რადგან ჯერ კიდევ არ იყო მოცემული სული, რაკი იესო ჯერ განდიდებული არ იყო“ (იოან. 7,39). „თქვენთან რჩება და თქვენში იქნება“ - სული წმიდის მყოფობის ნაყოფი შემდეგ მუხლებშია აღწერილი: „ობლად არ დაგტოვებთ, მოვალ თქვენთან... მე ცოცხალი ვარ და თქვენც იცოცხლებთ“. სულიწმიდა თრგუნავს მარტოობას, გვიჩვენებს, „გვაგემებს“ გამარჯვებული ქრისტეს ქმედით მყოფობას.

სულიწმიდის მეორე მოქმედება: გასწავლით და გაგახსენებთ (14,26-27)

„ხოლო ნუგეშისმცემელი კი, სულიწმიდა, რომელსაც ჩემი სახელით მოავლინებს მამა, ყველაფერს გასწავლით და ყველაფერს გაგახსენებთ, რაც თქვენთვის მითქვამს. მშვიდობას გიტოვებთ თქვენ, ჩემს მშვიდობას გაძლევთ თქვენ. სოფელი რომ იძლევა, ისე არ გაძლევთ. ნუ შეკრთება თქვენი გული და ნურც შეშინდებით“.

სულიწმიდა გვასწავლის, გამუდმებით გვახსენებს ჭეშმარიტებას. ცხოვრების კონკრეტულ პირობებში მიუთითებს ადამიანს ღმრთის ნებას. ამისთვის იგი გვახსენებს, თუ რა თქვა და რა განიცადა ქრისტემ. ეს დამოძღვრა ნათელს ჰფენს ჩვენს ყოველდღიურობას. იგი წყაროა მშვიდობისა, რომელიც სულიწმიდის პირველ ნაყოფთაგანია, ისევე, როგორც სიხარული (იხ. გალ. 5,22). აღდგომის დღეს მოწაფეებმა მიიღეს მშვიდობის ნიჭი და სულიწმიდა (იოან. 20,19-23). ჭეშმარიტი მშვიდობა მხოლოდ იმ კაცის სულში სუფევს, რომელიც ღმრთის ნებას აღასრულებს.

სულიწმიდის მესამე მოქმედება: მოწმობა (15,26-27)

„როცა მოვა ნუგეშისმცემელი, რომელსაც მე მოგივლენთ მამისაგან - ჭეშმარიტების სული, რომელიც მამისაგან გამოდის, ის დაამოწმებს ჩემზე. თქვენც დაამოწმებთ, ვინაიდან თავიდანვე ჩემთანა ხართ“.

მირონცხების საიდუმლო მორწმუნეთა გულებში სულთმოფენის დღეს აღესრულება. იმ დღეს გამოვლინდა სულიწმიდის ძლიერება: სუსტი, უსუსური არსებები მან ქრისტეს მოწმეებად აქცია. მოწმე კი ისაა, რომელმაც თავად ნახა, მოისმინა, გამოსცადა ის, რასაც ამოწმებს. მხოლოდ ამგვარად შეუძლია მორწმუნეს, დაამოწმოს ისეთივე დამაჯერებლობით, როგორიც დამახასიათებელი იყო პირველი ქრისტიანებისათვის (იხ. საქმე 2,29; 4,13.29.31). სიტყვა ,,მოწამე” ,,მოწმეს” ნიშნავს. ის, ვინც სიცოცხლეს სწირავს ჭეშმარიტებისათვის, აღდგომის რწმენას მოწმობს. ამიტომაც ეკლესია მათ „წმიდანებს“ უწოდებს.

სულიწმიდის მეოთხე მოქმედება: შემეცნება (16,7-11)²

„მაგრამ ჭეშმარიტებას გეუბნებით თქვენ: თქვენთვის უკეთესია, რომ წავიდე, რადგან თუ არ წავედი, ნუგეშისმცემელი ვერ მოვა თქვენთან. თუ წავალ, მე მოგივლენთ. და როცა ის მოვა, ამხილებს სოფელს, ცოდვის, სიმართლისა და განკითხვის გამო, ცოდვის გამო, რომ არ მიწამეს, სიმართლის გამო, მამასთან რომ მივდივარ და ვერასოდეს მიხილავთ, განკითხვის გამო, რომ მთავარი ამ სოფლისა განკითხულია“.

ამხილებს სოფელს, ანუ გააცხადებს საგანთა, მოქმედებათა, ქმნილებათა ჭეშმარიტ ღირებულებას. სულიწმიდა გვანიჭებს ცოდვის, სამართლიანობის, მსჯავრის დანახვისა და გაგების უნარს. ცოდვა - რწმენის არქონაა, ჭეშმარიტების, ანუ ქრისტეს უარყოფაა.

სამართლიანობა მამის მარჯვენით მჯდომარის დიდებაშია. ღმრთის ნების თანახმად, სამართლიანია ის, რაც იესოს სურს. სამსჯავრო, რომელზედაც სახარება საუბრობს, უკვე სრულდება: ყოველივე, რაც ქრისტეს ეწინააღმდეგება, სიცრუის სამყაროს, ეშმას ეკუთვნის და უკვე დაგმობილია. ჯვარზე აღსრულებული სამსჯავრო სულიწმიდის მოქმედებით ყოველ ადამიანში ხდება. ასე სრულდება იესოს სიტყვები: „ახლაა ამა სოფლის სამსჯავრო. ამ სოფლის მთავარი ახლა გარეთ გაიდევნება. და როცა ავმაღლდები მიწიდან, ყველას ჩემთან მივიზიდავ” (იოან. 12,31-33); ,,განკითხვა კი ის არის, რომ ნათელი მოვიდა სოფელში და ადამიანებმა ნათელზე მეტად ბნელი შეიყვარეს, ვინაიდან ბოროტი იყო მათი საქმეები... ხოლო ჭეშმარიტების მოქმედი ნათლისკენ მიდის“ (იოან. 3,19.21).

სულიწმიდის მეხუთე მოქმედება: შეგიძღვებათ ჭეშმარიტებაში (16,13-15)

„როცა მოვა იგი, სული ჭეშმარიტებისა, შეგიძღვებათ სრულ ჭეშმარიტებაში. თავისით კი არ ილაპარაკებს, არამედ იმას ილაპარაკებს, რასაც ისმენს, და მომავალს გაუწყებთ თქვენ. იგი განმადიდებს მე, რადგან ჩემგან მიიღებს და თქვენ გაუწყებთ. ყველაფერი, რაც მამას აქვს, ჩემია. ამიტომ გითხარით, ჩემგან მიიღებს და თქვენ გაუწყებთ-მეთქი“

სულიწმიდის მეხუთე მოქმედებაა - შეუძღვეს ადამიანებს ჭეშმარიტებაში. მას არ მიჰყავს ისინი ჭეშმარიტებისაკენ, როგორც მიზნისაკენ (ბერძნულ ტექსტში გამოყენებულია eis + ბრალდებითი ბრუნვა); იგი შეუძღვება ჭეშმარიტების მდგომარეობაში (eis + მიცემითი ბრუნვა). მორწმუნის მთელი ცხოვრება ჩამოყალიბებადი ჭეშმარიტებაა, ღმერთთან ურთიერთობის გაღრმავებაა. ჭეშმარიტება ის საშუალებაა, რომლითაც ჩვენი ქმნილი ბუნების ერთგულნი ვრჩებით და იმავდროულად ღმრთის განგებულებასთან ჰარმონიაში ვცხოვრობთ. ეს სრულყოფილი ყოფიერებაა, როდესაც ღმრთის ხატი ღმრთის მსგავსად ცხოვრობს (დაბ. 1,26). სიმართლით ცხოვრება ერთგულებაა ქრისტესი, ერთადერთი ჭეშმარიტი ადამიანისა. ამ პირობის გარეშე სულიწმიდა ვერ აზიარებს კაცს მამისა და ძის სიკეთეს, მათ ღმრთეებას. სულიწმიდა მომავალს გვაუწყებს, მაგრამ ამით ჩვენ არ ვხდებით წინასწარმეტყველნი. იგი გვიცხადებს დაფარულ არსს იმ მოვლენათა, რომელთაც მორწმუნე აწმყოში ხედავს. ამიტომ მორწმუნეს არ უნდა ეშინოდეს მომავლისა: სულიწმიდა გვიცხადებს, რომ მომავალი ქრისტეს ეკუთვნის.

გ) ახალი დღის უწყება, ვნების შემდეგ (16,21-28.33)

„დედაკაცი მშობიარობისას წუხს, რადგან მისი ჟამი დადგა, ხოლო ბავშვს რომ გააჩენს, სიხარულისგან აღარ ახსოვს ტანჯვა, რადგან ადამიანი იშვა სოფელში. თქვენც დამწუხრებულნი ხართ ახლა, მაგრამ კვლავ გიხილავთ და გაიხარებს თქვენი გული, და თქვენს სიხარულს ვეღარავინ წაგართმევთ. იმ დღეს არაფერს მკითხავთ. ჭეშმარიტად, ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: რასაც სთხოვთ მამას, ჩემი სახელით მოგცემთ თქვენ. აქამდე არაფერი გითხოვიათ ჩემი სახელით. ითხოვეთ და მიიღებთ, რათა თქვენი სიხარული სრულყოფილი იყოს. ამას იგავებით გელაპარაკებოდით, მაგრამ მოდის ჟამი, როცა აღარ დაგელაპარაკებით იგავებით, არამედ პირდაპირ გაუწყებთ მამის შესახებ. იმ დღეს შესთხოვთ ჩემი სახელით, ამიტომაც არ გეუბნებით, რომ მამას ვთხოვ თქვენთვის. ვინაიდან თვით მამას უყვარხართ, რადგან მე შემიყვარეთ და ირწმუნეთ, რომ ღვთისგან გამოვედი. მამისაგან გამოვედი და სოფელში მოვედი. კვლავ ვტოვებ სოფელს და მივდივარ მამასთან... ეს იმიტომ გითხარით, რომ მშვიდობა გქონდეთ ჩემში. სოფელში გასაჭირი გექნებათ, მაგრამ გამაგრდით, მე ვძლიე სოფელს“.

„ცოტაც და, ვეღარ მიხილავთ. კიდევ ცოტაც და, მიხილავთ“ (იოან. 16,16). მოწაფეები ვერ ჩაწვდნენ ამ სიტყვების აზრს. განმარტების შემდეგ მათ ჰგონიათ, რომ გაიგეს იესოს სიტყვები და იწამეს კიდეც. მაგრამ გაგება სულაც არ ნიშნავს რწმენას.

იესო ეუბნება მოწაფეებს, რომ მისი სიკვდილი და აღდგომა მათთვისაც გამოცდა იქნება; მათ მარტოობა ელით. მომავალ თაობებსაც მოუწევთ ბნელი ჟამის განცდა. ქრისტიანული ცხოვრება შობაა, - სრულიად ეკლესიისა და ყოველი მორწმუნისა. გამოცხადების წიგნი ამ პროცესს მშობიარე დედაკაცისა და გველეშაპის სახეებით გადმოგვცემს (მე-12 თავი).

ეს ალეგორია ზოგჯერ ქალწულ მარიამს მიეწერება, მაგრამ ამგვარი განმარტება იოანეს ღმრთისმეტყველებას არ ეთანხმება: იესოს დედა, რომელსაც ძე კანაში დედაკაცს უწოდებს, იოანესთვის პირველ ყოვლისა ეკლესიის სახეა. ძნელია ასევე მარიამის სამშობიარო ტკივილებზე საუბარი, რადგან ტკივილში შვილების შობა (იხ. დაბ. 3,16) - პირველქმნილი ცოდვის შედეგია.

ეკლესია, - მორწმუნეათა ერთობა, ტკივილით შობს ქრისტეს, როდესაც მასთან ერთად ვნებას განიცდის. ტანჯვას განიცდის ეკლესიის ყოველი წევრი - მეორედ მოსვლამდე. ქრისტე ორჯერ ამბობს: „იმ დღეს“. ეს მკვდრეთით აღდგომის დღეა - მეორედ მოსვლის დასაწყისი. „თქვენს სიხარულს ვეღარავინ წაგართმევთ“ - სრულყოფილი სიხარული ესქატოლოგიური ნიშანია. პავლე მოციქულისთვის ეს მცნებაა, რომელსაც მუდამ გვახსენებს თავის ეპისტოლეებში: „მარადის იხარეთ უფალში. და კიდევ ვიტყვი: იხარეთ!“ (ფილიპ. 4,4).

იესო ორგზის წინასწარმეტყველებს მოწაფეთა ლოცვების აღსრულებას იმ დღეს (იხ. იოან. 14,13 და 15,7). იმავე მოძღვრებას ვხვდებით სინოპტიკურ სახარებებშიც: „ითხოვეთ და მოგეცემათ. ეძებეთ და იპოვით. დარეკეთ და გაგეღებათ“; „ზეციერი მამა მისცემს სულიწმიდას იმათ, ვინც სთხოვს“ (მათ. 7,7; ლუკ. 11,9.13). ყოველი ნიჭის წყარო მამაა. ადამიანი, რომელსაც ძე უყვარს, მამის სიუხვისთვისაა გახსნილი. ძე ყოველივეს მამას გადასცემს, მაგრამ ეს მხოლოდ ძის პიროვნების თანაზიარებითაა შესაძლებელი (გალ. 4,7).

დაბოლოს, იესო აუწყებს მშვიდობას, რომლის საფუძველი მისი გამარჯვებაა. დევნაც იქნება, მაგრამ ულევი მშვიდობა ტანჯვის შუაგულში - ქრისტეს მყოფობის მოწმობაა. სიტყვები, რომლებიც სამღვდელმთავრო ლოცვას უსწრებს წინ, მძლეველის წამოძახილია: „მე ვძლიე სოფელს“.

_____________________

1. ასე ამბობდა წმიდა სერაფიმე საროველი. წმიდა ბერნარდმა კი თქვა: ,,ქრისტიანული ცხოვრების მიზანია - ისწავლო სიყვარული”.

2. იოანე-პავლე II განმარტავს ამ ტექსტს თავის ენციკლიკაში ,,Dominum et vivi c ntem ».

4.4 თავი 12: სამღვდელმთავრო ლოცვა (თავი 17)

▲back to top

სამღვდელმთავრო ლოცვას შეიძლება „ჟამის ლოცვაც“ ვუწოდოთ. ქრისტე საუკუნო აღთქმის შუამდგომელია. ზმნის დროის ფორმები - ხან წარსული, ხან აწმყო და ხანაც მომავალი - ცხადჰყოფს, რომ ეს საუკუნო ლოცვაა, რომლითაც ჩვენი მეოხი მამას მიმართავს - დღეს და მარად (ებრ. 7,25 და 9,24).

„ჟამის ლოცვა“ - ჯვრისა და განდიდების ლოცვაა. ვნება ახლოსაა და ქრისტე ასახელებს იმ ნაყოფს, რომელიც მან უნდა გამოიღოს. იესოსა და მამის განდიდება შედეგია ძის ჯვარცმით მამის განდიდებისა (17,4). ეს აღმატებული სიყვარულის მოქმედებაა, უსაზღვრო მორჩილებით აღსრულებული.¹

ისევე, როგორც პროლოგში, ძნელია ტექსტის მკაფიო სტრუქტურის გამოვლენა, თუმცა შეგვიძლია გამოვყოთ სამი კონცენტრული ნაწილი:

- ლოცვა ძის განდიდებისთვის (მუხლ. 1-8);

- ლოცვა მოწაფეთათვის (მუხლ. 9-19);

- ლოცვა მორწმუნეთათვის (მუხლ. 20-26).

თითოეულ ნაწილში ორ-ორი თემა იკვეთება: განდიდება (მუხლ. 1-5) და გამოცხადება (მუხლ. 6-8); სოფელში მყოფნი (მუხლ. 9-11ა) და მამის სახელითა (მუხლ. 11ბ-13) და სიტყვით (მუხლ. 14-19) განწმედა; ერთობა (მუხლ. 20-23) და სიყვარული (მუხლ. 24-26).

ამ მონაკვეთში ლოცვის სახითაა გადმოცემული ის, რაზეც გამოსათხოვარ სიტყვებში იყო საუბარი. მიმართვა „მამაო“ (მეორდება 6-ჯერ) გვიჩვენებს იესოს ურთიერთდამოკიდებულებას დაუსაბამო ღმერთთან.

დადგა ნაუწყები ჟამი (მუხლ. 1): „ახლა კი შენთან მოვდივარ“ (მუხლ. 11 და 13). იესო ისე ლაპარაკობს, თითქოს უკვე დროის მიღმაა, თითქოს უკვე აღდგა: მისი ვნება დასრულდა (მუხლ. 4ბ); ქვეყნიური ცხოვრება განვლილია (მუხლ. 12); იგი უკვე განდიდდა (მუხლ. 4ა).

მოწაფეთა და სოფლის დაპირისპირების თემას (მუხლ. 9-16) იოანეს პირველ ეპისტოლეშიც ვხვდებით: თუ გვსურს, თანაზიარნი ვიყოთ ღმრთის სიყვარულისა და სამების ცხოვრებისა, უარი უნდა ვთქვათ ხორციელ გულისთქმასა და ცხოვრების სიამაყეზე (იხ. 1იოან. 2,15-17). კაცთა ხსნა რადიკალურობას მოითხოვს, რადგან „ვისაც სოფელი უყვარს, მასში არ არის მამის სიყვარული“ (1იოან. 2,15).

_________________________

1. Cothenet E., Gestes et actes symboliques du Christ dans le IV Evanile, Rome, 1978.

4.4.1 1. პირველი ნაწილი: დიდების მოვლინება (1-8)

▲back to top

პირველი ნაწილი ორ სტროფად იყოფა:

- განდიდება (1-5)

„ეს ილაპარაკა იესომ და ცას მიპყრო თვალები და თქვა: „მამაო, დადგა ჟამი განადიდო შენი ძე, რათა ძემ განგადიდოს შენ. რადგან მიეცი მას ხელმწიფება ყველა ხორციელზე, რათა ყველას, ვინც მას ჩააბარე, საუკუნო სიცოცხლე მისცეს. ესაა საუკუნო სიცოცხლე, რომ გიცნობდნენ შენ, ერთ ჭეშმარიტ ღმერთს დ მას, ვინც მოავლინე - იესო ქრისტეს. მე განგადიდე მიწაზე იმ საქმის აღსრულებით, რომელიც მომეცი, რომ გამეკეთებინა. ახლა კი შენ განმადიდე, მამაო, იმავე დიდებით, რაც მქონდა შენთან სოფლის გაჩენამდე“.

- გამოცხადება (6-8)

„შენი სახელი გამოვუცხადე ადამიანებს, რომლებიც შენ მომეცი სოფლისგან. შენები იყვნენ ისინი და მომეცი მე, შენი სიტყვა დაიცვეს მათ. ახლა შეიცნეს, რომ ყველაფერი, რაც მომეცი, შენგანაა. რადგან სიტყვები, რომლებიც შენ მომეცი, მათ გადავეცი. მიიღეს მათ და ცნეს ჭეშმარიტად, რომ მე შენგან წამოვედი, და ირწმუნეს, რომ შენ მომავლინე“.

განდიდება „ორმხრივია“: „მამაო, დადგა ჟამი, განადიდო შენი ძე, რათა ძემ განგადიდოს შენ“ (მუხლ. 1). განდიდება მოწაფეებზეც ვრცელდება (მუხლ. 10), რადგან მისი განდიდება ამქვეყნად ეკლესიით აღსრულდება. მოწაფეები მისი საუკუნო დიდების თანაზიარნი არიან (მუხლ. 22 და 24). ამიტომ შეგვიძლია ვისაუბროთ ძისა და მოწაფეების ურთიერთგანდიდებაზე: „დიდება... მათ მივეცი“ (მუხლ. 22); „მე მათში განვდიდდი“ (მუხლ. 10). დიდება ღმრთეების თანაზიარებაა, ხოლო სიყვარული, სიწმიდე, ერთობა - ღმრთეების გამოვლინება.

ლოცვის პირველი ნაწილის მეორე თემა გამოცხადებაა, უფრო ზუსტად კი - გზა გამოცხადებიდან რწმენამდე: „შენი სახელი გამოვუცხადე... შენი სიტყვა დაიცვეს... ახლა შეიცნეს... ცნეს ჭეშმარიტება... და ირწმუნეს“ (მუხლ. 6-8).

4.4.2 2. მეორე ნაწილი: ლოცვა მოწაფეთათვის (9-19)

▲back to top

მეორე ნაწილი შეიძლება სამ სტროფად დავყოთ:

- მამის საკუთრება (9-11ა)

„მათთვის გევედრები: სოფლისთვის კი არ გევედრები, არამედ მათთვის, რომლებიც შენ მომეცი, რადგან შენები არიან ისინი. ყველაფერი ჩემი შენია, შენი კი - ჩემი. და მე მათში განვდიდდი. მე აღარა ვარ სოფელში, მაგრამ ისინი არიან სოფელში. მე კი შენთან მოვდივარ“.

- ,,წმიდა იყოს სახელი შენი” (11ბ-13)

„წმიდაო მამაო, დაიცავი შენი სახელით ესენი, რომლებიც შენ მომეცი, რათა ჩვენსავით ერთნი იყვნენ. როცა მათთან ვიყავი, ვიცავდი მათ შენი სახელით. ისინი, რომლებიც შენ მომეცი, მე დავიფარე, და არავინ დაღუპულა, დაღუპვის ძის გარდა, რათა აღსრულებულიყო წერილი. ახლა კი შენთან მოვდივარ და ამას სოფელში ვლაპარაკობ, რათა აივსნენ ჩემი სიხარულით“.

- ჭეშმარიტების სიტყვით განწმედა (17,14-19)

„მე მათ მივეცი შენი სიტყვა და სოფელმა შეიძულა ისინი, რადგან არ არიან სოფლისანი, როგორც მე არა ვარ სოფლისა. არ გევედრები, რომ სოფლიდან წაიყვანო ისინი, არამედ დაიცვა ბოროტისაგან. ისინი სოფლისანი არ არიან, როგორც მე არა ვარ სოფლისა. განწმიდე ისინი ჭეშმარიტებით,. შენი სიტყვა ჭეშმარიტებაა. როგორც შენ მომავლინე სოფელში, მეც ასევე მივავლინე ისინი სოფელში. ჩემს თავს განვწმედ მათთვის, რათა ისინიც წმიდანი იყვნენ ჭეშმარიტებაში“.

ლოცვის მეორე ნაწილში განწმედის თემაა განვითარებული. „სიწმიდის კოდექსის“ (ლევ. 17-26) მცნება - „წმიდა იყავით, რადგან წმიდა ვარ მე, უფალი ღმერთი თქვენი“ (ლევ. 19,2) - განუყოფელია მტკიცებისგან: „წმიდა ვარ მე, უფალი, თქვენი განმწმედელი“ (ლევ. 21,8; იხ. ლევ. 11,44; 23,32). სიწმიდე ნიჭი და მოწოდებაა. ებრაულ მენტალობაში სიწმიდე ერთგვარი გამიჯნულობაა, მაგრამ არა ჰორიზონტალური, არამედ ვერტიკალური. მხოლოდ ღმერთია წმიდა (იხ. ეს. 6), რადგან გამიჯნულია სოფლისგან, ტრანსცენდენტულია. ქრისტე, რომელიც პასექით ღმრთიურ სფეროს უბრუნდება, ემიჯნება სოფელს, თავის თავს განწმედს მოწაფეთათვის (მუხლ. 19). ამიერიდან ყველა, ვინც მასთან იყო ამქვეყნიური ცხოვრებისას, სოფელში წარიგზავნება (მუხლ. 18), „თუმცა არ არიან სოფლისა“ (მუხლ. 14 და 16), - ისევე, როგორც ქრისტე (იხ. იოან. 8,23). მათი მისიაა ქრისტეს მოწმობაა (მუხლ. 21 და 23). ამისთვის განწმედილნი უნდა იყვნენ ჭეშმარიტებაში (მუხლ. 19) წმიდა მამის მიერ (მუხლ. 11); არ უნდა ეკუთვნოდნენ ეშმაკს, რომელიც ცრუა და სიცრუის მამაა (იოან. 8,44).

იესო მოწაფეთა განწმედისთვის ლოცულობს, რადგან მღვდელმთავარია ახალი აღთქმისა, ძველი აღთქმის მღვდელთა მსგავსი, რომელთაც ხალხის განწმედა ევალებოდათ. ამიტომაც ამ ლოცვას ხშირად სამღვდელმთავროს უწოდებენ.

იესო განწმედის სამ ,,საშუალებას” იხსენიებს - სამ ნიჭს, რომლებიც მამისაგან მიიღო და მოწაფეებს გადასცემს: სიტყვა, სახელი და ჭეშმარიტება. ისინი ერთმანეთშია: „შენი სიტყვა ჭეშმარიტებაა“ (მუხლ. 17). სიტყვა ღმრთის სახელის მატარებელია. ქრისტე, განკაცებული სიტყვა (იოან. 1,14), ჭეშმარიტებაა (იოან. 14,6) და მიიღო „ყველა სახელზე უზენაესი სახელი“ (ფილიპ. 2,9; იხ. იოან. 8,24.58). „წმიდაო მამაო, დაიცავი შენი სახელით ისინი, რომლებიც შენ მომეცი... ჩემს თავს განვწმედ მათთვის, რათა ისინიც წმიდანი იყვნენ ჭეშმარიტებაში“ (მუხლ. 11 და 19). ეს სიყვები „მამაო ჩვენოს“ პირველ ვედრება ეხმიანება: „წმიდა იყოს სახელი შენი“. ეს ვედრება იმას გულისხმობს, რომ ღმრთის სიწმიდე მორწმუნეთა გულებს მოეფინოს და ჭეშმარიტებით ცხოვრებაში გამოვლინდეს.

მე-15 მუხლი - „არ გევედრები, რომ სოფლიდან წაიყვანო ისინი, არამედ დაიცვა ბოროტისაგან“ - „მამაო ჩვენოს“ ბოლო ვედრებას განმარტავს: მხოლოდ მამას შეუძლია, დაიცვას ბოროტისაგან ისინი, ვინც სოფელშია. ცდუნება კი არ უნდა მოისპოს, არამედ დაძლეულ იქნას ღმრთის ძალით, „რათა იყოთ უმწიკვლონი და უბრალონი, ღვთის უმანკო შვილები მრუდ და უკუღმართ თაობაში, რომელშიც ანათებთ, როგორც მნათობნი სამყაროში“ (ფილიპ. 2,15).

4.4.3 3. მესამე ნაწილი: ლოცვა სრულიად ეკლესიისათვის (20-26)

▲back to top

- ერთობა (17,20-23)

„მე მხოლოდ ამათზე არ გთხოვ, არამედ იმათზეც, ვინც ჩემი მორწმუნენი იქნებიან თავიანთი სიტყვით. რათა ყველა ერთი იყოს, როგორც შენ ჩემში, მამაო, მე კი შენში, რათა ისინიც იყვნენ ჩვენში, რათა ირწმუნოს სოფელმა, რომ შენ მომავლინე. და დიდება, რომელიც შენ მომეცი, მათ მივეცი, რათა ერთი იყვნენ, როგორც ჩვენ ვართ ერთნი. მე მათში და შენ ჩემში, რათა სრულყოფილნი იყვნენ ერთში და რათა იცოდეს სოფელმა, რომ შენ მომავლინე და ისე შეიყვარე ისინი, როგორც მე შემიყვარე“.

- სიყვარული (17,24-26)

„მამაო, მსურს, რომ სადაც მე ვარ, ისინიც ჩემთან იყვნენ, რომელნიც შენ მომეცი, რათა ნახონ ჩემი დიდება, რომელიც შენ მომეცი, რადგან შემიყვარე სოფლის დაფუძნებამდე. მამაო მართალო, სოფელმა არ შეგიცნო, მე კი შეგიცან და ამათაც შეიცნეს, რომ შენ მომავლინე. მე ვაუწყე მათ შენი სახელით და კვლავაც ვაუწყებ, რათა სიყვარული, რომლითაც შენ შემიყვარე, იყოს მათში და მე მათში ვიყო“.

ერთობა სიყვარულის ნაყოფია, მისი სიცოცხლეა. „მე და მამა ერთნი ვართ“ (იოან. 10,30); „ვინც მე მიხილა, მან მამაც იხილა“ (იოან. 14,9); „მე მამაში ვარ და მამა ჩემშია“ (იოან. 14,10-11). ვაზის ალეგორიაში მოწაფეებმა სამების ერთობაში თანაზიარების შესაძლებლობა დაინახეს - ქრისტესთან ერთობით, რომლითაც სულიწმიდა გვეძლევა (2კორ. 13,13). აქ ქრისტე მოწაფეთა ერთობაზე ლაპარაკობს (იხ. იოან. 11,52: „იმისთვის, რომ ღვთის გაფანტული შვილები შეეკრიბა ერთად“).

	20-21=A	22-23=B
რათა	ყველა ერთი იყოს	ერთი იყვნენ
როგორც	შენ ჩემში, მამაო, მე კი - შენში	ჩვენ ვართ ერთნი. მე მათში და შენ ჩემში
რათა	ისინიც იყვნენ ჩვენში	სრულყოფილნი იყვნენ ერთში
რათა	ირწმუნოს სოფელმა, რომ შენ მომავლინე	იცოდეს სოფელმა, რომ შენ მომავლინე და ისე შეიყვარე ისინი, როგორც მე შემიყვარე

ამგვარი პარალელიზმი გვიჩვენებს ერთობის ორ ეტაპს: მამისა და ძის ერთობა განუცხადდათ მოწაფეებს მათში ძის მყოფობით. მას ისინი სამების ერთობაში შეჰყავს: „მე მათში“ (B). სამების ერთობა - „ყველა ერთი იყოს“ (A), როგორც ჩვენ ვართ ერთნი“ (B). ეკლესია, ამ ერთობის ნაყოფი, ქრისტეს საქმის ხილული ნიშანია: „რათა ირწმუნოს“; „რათა იცოდეს“ (A+B). მოწაფეთა სრულყოფილ ერთობაში მამის სიყვარული ვლინდება: „შეიყვარე ისინი“ (B). ღმრთის სიყვარული ჩვენდამი წყაროა ჩვენი ურთიერთსიყვარულისა. ძისადმი მამის სიყვარული, მყოფი სოფლის დაფუძნებამდე (მუხლ. 25), ისევე, როგორც მისი დიდება - სულიწმიდა. ძის ღმრთეების აღიარებით ადამიანი ჯვარცმულში ღმრთის სიღრმისეულ იდენტურობას, ანუ მის დიდებას აღმოაჩენს: მისი სახელი - სიყვარულია (იხ. 1იოან. 4,8.16).

როდესაც ამას შევიმეცნებთ, ვხდებით თანაზიარნი სიყვარულისა, „რომლითაც შემიყვარე“, - სული წმიდისა, რომლითაც იესო მყოფობს მორწმუნის გულში: „სიყვარული... იყოს მათში და მე მათში ვიყო“ (მუხლ. 26).

4.5 თავი 13: შეპყრობა და სამსჯავრო (18,1 - 19,16)

▲back to top

4.5.1 1. შეპყრობა (18,1-11)

▲back to top

იესო გავიდა ქალაქიდან, „კედრონის ხევს გაღმა, სადაც ბაღი იყო“. ბაღი მხოლოდ ორჯერაა მოხსენიებული იოანეს სახარებაში (18,1 და 19,41) და პირველქმნილ ედემს გვაგონებს. იესო შევიდა ბაღში (მუხლ.1), შემდეგ კი გამოვიდა (მუხლ. 4) იმათ შესახვედრად, რომლებიც მის შესაპყრობად მოვიდნენ. იგი პირველი იწყებს საუბარს. მან იცის, რაც მოელის და საკუთარი ნებით ეწირება მსხვერპლად. იუდა, მისი გამცემი, მის წინაშე დგას. შეიარაღებული რაზმი და მღვდელმთავართა და ფარისეველთა მხლებელნი სასაცილოდაც კი გამოიყურებიან: იესოს ერთი სიტყვაც საკმარისია, რომ ძალის ეს დემონსტრირება ქვიშის კოშკივით დაიფშვნას. იგი ღმრთის სახელს წარმოთქვამს: EGO EIMI - მე ვარ - და ისინიც, მისი ძალით შეძრულნი, მიწაზე ემხობიან.

სიმშვიდე, რომლითაც იესო მოწაფეებს იცავს, კიდევ ერთხელ მოწმობს, რომ იგი მოვლენათა უფალია. სამღვდელმთავრო ლოცვის სიტყვები - „ვინც შენ მომეცი, მათგან არავინ დამიღუპავს“ (მუხლ. 9; იხ. იოან. 17,12) - მოწმობს დასაწყისს ვნებისა, რომლითაც იესო „თავს განწმედს მათთვის, რათა ისინიც წმიდანი იყვნენ ჭეშმარიტებაში“ (იოან. 17,19).

ფიცხმა სიმონ პეტრემ ძალზე ზუსტად დაჰკრა მახვილი: იმისთვის, რომ ყური ჩამოათალო მოწინააღმდეგეს, გაწაფული ბრეტერი უნდა იყო.

ეს სცენა სულაც არ ჰგავს აგონიას, რომელიც სინოპტიკურ სახარებებშია აღწერილი. თუმცა იესოს ბოლო კითხვა - „სასმისი, რომელიც მამამ მომცა, არ შევსვა?“ (მუხლ.11) - გეთსიმანიაში ლოცვას გვაგონებს. „შეიპყრეს იესო და შეკრეს“ - ეს მხოლოდ იმიტომ შეძლეს, რომ მან თავად ისურვა ამ სასმისის შესმა. მათ შეიპყრეს და შეკრეს ის, რომლის ნათელი ბნელმა ვერ მოიცვა (იხ. იოან. 1,5).

4.5.2 2. პეტრეს მიერ უარყოფა (18,15-18. 25-27)

▲back to top

სინოპტიკურ სახარებებში პეტრე სამჯერ უარყოფს ქრისტეს. იოანესთან კი იგი ორჯერ ამბობს: „არა ვარ“ (18,17.25). იგი ღმრთის სახელს უარყოფს. პეტრე მართლაც უარყოფს, განსხვავებით იოანე ნათლისმცემლისაგან, რომელმაც „აღიარა და არ უარყო, აღიარა: „მე არა ვარ ქრისტე“ (იოან. 1,20).

მოძღვრის უარყოფით პეტრე ღმერთს უარყოფს. იესოს დაკითხვისა და პეტრეს მიერ უარყოფის აღწერის პარალელიზმი ხაზს უსვამს იესოს სიმტკიცესა და პეტრეს სიმხდალეს. თუმცა ამ უარყოფით სიყვარულის სამგზის აღიარება შემზადდა (იხ. იოან. 21,15-17).

4.5.3 3. იუდეველთა სამსჯავრო (18,19-24)

▲back to top

სინოპტიკურ სახარებათაგან განსხვავებით იოანე არაფერს ამბობს სინედრიონზე, რომელსაც განაჩენი უნდა გამოეტანა. თუმცა მეოთხე სახარებაში მრავლადაა სამსჯავროს ელემენტები: იესოს მოკვლის გადაწყვეტილება (11,47-53); ტაძრის დანგრევის წინასწარმეტყველება (2,19 და 11,48); კაცის ძის მოსვლა (1,51 და 12,23).

„გვიჯობს ერთი ადამინი მოკვდეს ხალხისთვის, ვიდრე მთელი ერი დაიღუპოს“ (იოან. 11,50) - ამბობს კაიაფა. განაჩენი უკვე გამოტანილია: „იმ დღიდან გადაწყვიტეს, მოეკლათ იგი“ (იოან. 11,53). მართლაც, იოანესთვის სამსჯავრო იესოს ქვეყნიური ცხოვრებისას აღსრულდა იმით, რომ იუდეველებმა იგი უარყვეს.

„და პირველად ანასთან წაიყვანეს იგი“ (მუხლ. 13). რომაელთა ზეწოლის გამო ანა იძულებული იყო, მმართველობა თავისი სიძის, კაიაფასთვის გადაეცა. თუმცა იგი მღვდელმთავარი იყო და რეალურ გავლენას ინარჩუნებდა (იხ. ლუკ. 3,2; საქმე 4,8). მოწაფე, რომლიც თან ახლდა პეტრეს, „მღვდელმთავრის ნაცნობი იყო“ (მუხლ. 15), იცოდა ანას მონის სახელი (მუხლ. 10) და მის ოჯახსაც იცნობდა (მუხლ. 26). შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ იგი გავლენიანი პირია, შესაძლოა - სამღვდელო მოდგმიდანაა.

დაკითხვისას იესო ორჯერ ითხოვს, რომ მისი სიტყვები სხვამ დაამოწმოს (მუხლ. 21 და 23). სინოპტიკურ სახარებათაგან განსხვავებით, იოანეს სახარებაში იესო უხმოდ არ დგას იმის წინაშე, ვინც მას სცემს: „თუ ცუდად ვთქვი, დაამოწმე ცუდი, და თუ კარგად - რადა მცემ?“ - ეს კი ჭეშმარიტი სამსჯავროა. იესოს სიტყვები სოლომონის ბრძნულ გადაწყვეტილებას გვახსენებს (იხ. 3მეფ. 3,16-18): ამჯერად დუმილი თავად ბრალმდებელთა ხვედრია.

4.5.4 4. პილატეს სამსჯავრო (18,28 - 19,16)

▲back to top

ა) ტექსტის აგებულება და რიტმი

თხრობა ჩინებულად არის წარმართული. მისი რიტმი პილატეს შესვლით და გამოსვლით გამოიხატება. მოქმედება პრეტორიაში და მის გარეთ ხდება. შეიძლება გამოვყოთ შვიდი თანმიმდევრული სცენა. ეს შვიდი სცენა ერთ მოქმედებას ქმნის, რომლის ცენტრი ქრისტესთვის გვირვინის დადგმაა. თემები ამ კულმინაციამდე და მის შემდეგ მეორდება.

სცენა I. გარეთ: ჯვარცმის მოთხოვნა (18,29-32)

„გამოვიდა პილატე მათთან გარეთ და თქვა: ,,რა ბრალს სდებთ ამ კაცს?“ მიუგეს და უთხრეს მას: „,ეს რომ ბოროტმოქმედი არ იყოს, არ გადმოგცემდით“. უთხრა მათ პილატემ: „წაიყვანეთ თქვენთან და თქვენი რჯულით განიკითხეთ“. უთხრეს მას იუდეველებმა: ,,ჩვენ არავის მოკვლის უფლება არა გვაქვს“. რათა აღსრულებულიყო იესოს სიტყვა, რომელიც თქვა იმის მისანიშნებლად, თუ როგორი სიკვდილით უნდა მომკვდარიყო.

სცენა II. შიგნით: ქრისტეს მეფობა (18,33-38ა)

„პილატე კვლავ შევიდა პრეტორიუმში, იესოს დაუძახა და უთხრა მას: „შენა ხარ იუდეველთა მეფე?“ მიუგო იესომ: „შენით ამბობ ამას, თუ სხვებმა გითხრეს ჩემზე?“ მიუგო პილატემ: „განა მე იუდეველი ვარ? შენმა ერმა და მღვდელმთავრებმა გადმომცეს შენი თავი. რა გაქვს ჩადენილი?“ მიუგო იესო:“ჩემი მეფობა არ არის ამ სოფლისა. ჩემი მეფობა რომ მ სოფლისა ყოფილიყო, მაშინ ჩემი მხლებელნი იბრძოლებდნენ, რომ იუდეველებს ხელში არ ჩავვარდნოდი. არა, ჩემი მეფობა სააქაო არ არის“. უთხრა მას პილატემ: „მაშ, მეფე ხარ?“ მიუგო იესომ: „შენ თავად ამბობ, რომ მეფე ვარ. იმიტომ დავიბადე და იმიტომ მოვედი სოფელში, რომ ჭეშმარიტება დავამოწმო. ყველა, ვინც ჭეშმარიტებისგანაა, ისმენს ჩემს ხმას“. ეუბნება მას პილატე: „რა არის ჭეშმარიტება?“

სცენა III. გარეთ: უდანაშაულო და დამნაშავე (18,38ბ-40)

„ეს თქვა და კვლავ გამოვიდა იუდეველებთან და უთხრა მათ: „ვერავითარ ბრალს ვერ ვპოულობ მასში. ხომ გაქვთ ჩვეულება, რომპასექზე ერთი გაგითავისუფლოთ. გსურთ, რომ გაგითავისუფლოთ იუდეველთა მეფე?“ კვლავ აყვირდნენ და თქვეს: „ეს კი არა, ბარნაბა“. ბარნაბა კი ავაზაკი იყო“.

სცენა VII. ჯვარცმის მოთხოვნა (19,13-16ა)

„პილატემ რომ ეს სიტყვები მოისმინა, იესო გარეთ გაიყვანა და დაჯდა მსაჯულის ტახტზე, ადგილზე, რომელსაც ქვაფენილი ეწოდებოდა, ებრაულად კი გაბათა. პასექის პარასკევი იყო, იქნებოდა მეექვსე საათი, და უთხრა იუდეველებს: „აჰა, თქვენი მეფე“. მათ კი იყვირეს: „შორს, შორს! ჯვარს აცვი!“ ეუბნება მათ პილატე: ,,თქვენი მეფე ვაცვა ჯვარს?“ მიუგეს მღვდელმთავრებმა: ,,ჩვენ არ გვყავს მეფე, გარდა კეისრისა!” მაშინ გადასცა მათ ჯვარზე საცმელად“.

სცენა VI. შიგნით: პილატეს ხელმწიფება (19,9-12)

,,კვლავ შევიდა პრეტორიუმში და უთხრა იესოს: ,,საიდან ხარ?“ მაგრამ იესომ პასუხი არ გასცა მას. ეუბნება მას პილატე: ,,მე არ მელაპარაკები? განა არ იცი, რომ ხელმწიფება მაქვს შენს განტევებაზე და შენს ჯვარცმაზე?“ მიუგო იესომ: ,,არავითარი ხელმწიფება არ გექნება ჩემზე, მაღლიდან თუ არ მოგეცა. ამიტომ მას, ვინც ჩემი თავი გადმოგცა შენ, უფრო დიდი ცოდვა აქვს“. ამის შემდეგ პილატე შეეცადა მის გათავისუფლებას, მაგრამ იუდეველები აყვირდნენ და თქვეს: ,,თუ ამას გაათავისუფლებ, არა ხარ მეგობარი კეისრისა, რადგან, ვინც მეფედ ხდის თავს, კეისარს ეურჩება“.

სცენა V. გარეთ: უდანაშაულო და დამნაშავე (19,4-8)

,,კვლავ გამოვიდა პილატე გარეთ და უთხრა მათ: ,,აჰა, მე გამომყავს იგი თქვენთან, რათა იცოდეთ, რომ ვერავითარ ბრალს ვერ ვპოულობ მასში“. გამოვიდა იესო გარეთ, ეკლის გვირგვინითა და ძოწეულით შემოსილი, და უთხრა მათ პილატემ: ,,აჰა, კაცი!“ როცა იხილეს იგი მღვდელმთავრებმა და მხლებლებმა, იყვირეს: ,,ჯვარს აცვი! ჯვარს აცვი!“ ეუბნება მათ პილატე: ,,თავად წაიყვანეთ და აცვით ჯვარს, ვინაიდან მე ვერ ვპოულობ მასში ბრალს“. მიუგეს მას იუდეველებმა: ,,ჩვენ გვაქვს რჯული და ჩვენი რჯულით უნდა მოკვდეს, ვინაიდან თავი ღვთის ძედ გაიხადა“. როცა მოისმინა პილატემ ეს სიტყვები, უფრო შეშინდა“.

სცენა IV. შიგნით: გვირგვინის დადგმა (19,1-3)

„მაშინ წაიყვანა პილატემ იესო და გააშოლტვინა. ჯარისკაცებმა ეკლის გვირგვინი დაწნეს და თავზე დაადგეს, და ძოწეული მოახურეს. მიდიოდნენ მასთან და ეუბნებოდნენ: ,,გიხაროდეს, იუდეველთა მეფევ!” და სახეში სცემდნენ“.

პირველი სცენა (18,29-32), რომელშიც იუდეველები იესოს სიკვდილით დასჯას მოითხოვენ, შეესაბამება მეშვიდე სცენას (19,12-16ა), რომლშიც პილატე იესოს ჯვარზე საცმელად გადასცემს.

მეორე სცენაში (18,33-38ა) საუბარია იესოს მეფობაზე, მეექვსეში კი (19,9-11) - რომის პროკურატორის ძალაუფლებაზე.

მესამე და მეხუთე სცენებში (18,38ბ-40 და 19,4-8) პილატე იესოს უდანაშაულობას აღიარებს.

დაბოლოს, გვირგვინის დადგმა - ცენტრალური ეპიზოდი, რომელიც თხრობის სიმეტრიითა ხაზგასმული. იოანესთვის სწორედ ამ ეპიზოდშია სამსჯავროს ჭეშმარიტი აზრი.

იუდეველებმა იესო პილატეს სამსჯავრომდე უარყვეს: ისინი არ შევიდნენ პრეტორიუმში, „რათა არ გაუწმიდურებულიყვნენ“ (იოან. 18,28), იესო კი წაიყვანეს. იგი მოკვეთილია ერის წიაღიდან და პასექის ჭამას ვეღარ შეძლებს.

მოქმედება ხან პრეტორიუმში ხდება, ხან პრეტორიუმის გარეთ, რაც პილატეს ყოყმანზე მეტყველებს: მას სინდისი ქენჯნის და სამართლიანობის დაცვა სურს, და თანამდებობის დაკარგვისაც ეშინია. ის, რაც იოანემ მთავრებზე თქვა - „ბევრი მთავარიც ერწმუნა მას, მაგრამ... ვერ აღიარებდნენ... რადგან ადამიანთა დიდება უფრო უყვარდათ, ვიდრე ღვთის დიდება“ (იოან. 12,42-43) - სრულიად მიესადაგება პილატესაც. ამგვარ შინაგან კონფლიქტს განიცდის ყოველი ადამიანი, რომელმაც არჩევანი უნდა გააკეთოს ქრისტესა და სოფელს შორის. ამიტომაც აღწერს იოანე ამ კონფლიქტს ასე დაწვრილებით.

პილატე - ქვეყნიური ძალაუფლების წარმომადგენელი - ერთგვარი გარანტია ქრისტეს სიკვდილისა და აღდგომის ისტორიულობისა. ამიტომაც მოიხსენიება მისი სახელი მრწამსში (ისტორიულ პირთაგან მრწამსში მხოლოდ მარიამი და პილატეა მოხსენიებული). იგი სარწმუნოების აღსარების პირველ ფორმულებშიც გვხვდება (იხ. საქმე 2,23; 3,13; 13,28).

იოანე მოვლენათა ორმაგ აზრს გადმოგვცემს: იესოს დასცინიან და ამავე დროს გვირგვინს ადგამენ; კაცთა სამსჯავრო სინამდვილეში - ქრისტეს სამსჯავროა; იესოს განკითხვა სჯულით - სჯულით განკითხვაა თავად ბრალმდებელთა; მთავართა მიერ ჭეშმარიტი მეფის უარყოფა ცხადჰყოფს, რომ ისინი კეისრის ქვეშევრდომნი არიან. ხუთივე მონაკვეთში მოვლენათა ამბივალენტურობაა ხაზგასმული.

ბ) პირველი სცენა

აქ ქრისტეს ჯვარცმაა ნაუწყები: სჯულის თანახმად, იგი უნდა მოკვდეს, თუმცა ქვებით ჩაქოლვას არავინ უპირებს, მიუხედავად იმისა, რომ სჯულით ასეა დადგენილი. ასე აღსრულდა იესოს სიტყვები: „როცა ავმაღლდები მიწიდან“ (იოან. 3,13; 8,28; 12,32). რომაელთა მიერ დაპყრობილ იუდეაში სასიკვდილო განაჩენს რომის პროკურატორი ამტკიცებდა. ამიტომაც იესოს იუდეველთა სჯულით დაედო მსჯავრი, ხოლო ჯვარს ეცვა რომაული სამართლით დადგენილი წესით.

გ) მეორე სცენა

აქ ყურადღება გამახვილებულია ქრისტეს მეფობაზე, რომელიც არა ამ სოფლისაა. პილატე ეკითხება იესოს: „შენა ხარ იუდეველთა მეფე?“; შემდეგ კი: „მაშ მეფე ხარ?“ - ანუ მეფე აბსოლუტური გაგებით. შემდეგ ეკითხება, თუ რა არის ჭეშმარიტება, მაგრამ პასუხის გაგონება არ სურს და გადის. ჭეშმარიტების მოსმენა უნარია, რომელიც ღმრთის შვილებს ეშმაკის მონებისაგან განასხვავებს.

დ) მესამე სცენა

მესამე სცენაში, ისევე, როგორც მეხუთეში, პილატე იესოს უდანაშაულობას აღიარებს. როგორც ჭეშმარიტი რომაელი, იგი ეძებს ბრალდების სამართლით გათვალისწინებულ მიზეზს - აიტია - და ვერ პოულობს. ამიტომაც თანახმაა, იესო იუდეველთა სჯულით განიკითხონ (იოან. 18,31).

ე) მეოთხე სცენა

ჯარისკაცები დასცინიან იესოს, მაგრამ გამეფება რიტუალის დაცვით ხდება - გვირგვინით, ძოწეულითა და მისალმებით. იესოს მეფობა არა ამ სოფლისაა, ამიტომ იოანე ხედავს ამ დაცინვაში ჭეშმარიტ გამეფებას, რომელიც კიდევ ერთხელ დამტკიცდება ჯვარზე მიმაგრებული ფიცრის წარწერით.

ვ) მეხუთე სცენა

ეს სცენა მესამე სცენის პარალელურია. დაიწყო სამსჯავროს მეორე ნაწილი. იესო, - გვირგვინითა და ძოწეულით შემოსილი, - გარეთ გამოდის. „აჰა, კაცი“ - ამბობს პილატე; მოგვიანებით კი - „აჰა, თქვენი მეფე“. მას თავადაც არ ესმის ამ სიტყვების აზრი: იესო ახალი ადამია, შეურაცხყოფილი ადამიანი-მეფე. ღმრთის ძე მკრეხელობისთვისაა მსჯავრდადებული, ლევიანთა წესისამებრ (ლევ. 24,16). სწორედ ასე უნდა განეკითხათ მართალი ცოდვილებს:

„ღვთისმცოდნეობას იჩემებს და უფლის შვილად მოაქვს თავი... იქადის, ჩემი მამა ღმერთიაო... თუ მართლაც ჭეშმარიტი ძეა ღვთისა, უფალი დაიფარავს და დაიხსნის მტრების ხელიდან... სამარცხვინო სიკვდილი მივუსაჯოთ, რადგან, მისივე თქმისა არ იყოს, ღვთისაგან არ გაიწირება“ (სიბრძ. 2,13.16.18.20).

ზ) მეექვსე სცენა

იოანე იესოს ძალაუფლების თემას უბრუნდება (იხ. იოან. 7,27-28; 8,14; 9,29). იესო ამბობს, რომ ნებისმიერი ძალა უზენაეს ხელისუფლებას ემორჩილება, რადგან მხოლოდ ღმერთია ყოვლისშემძლე. ქრისტეს მეფობა კი არა ამ სოფლისაა, ზეციურია და არავითარ ავტორიტეტზე არაა დამოკიდებული (მეორე სცენა: 18,33-38ა).

თ) მეშვიდე სცენა

დაბოლოს, მეშვიდე სცენაში სიტუაცია სამ ,,საფეხურად იყოფა”:

- იურიდიული საფეხური: ბერძნული ენა გვაძლევს საშუალებას, ვთარგმნოთ „დასვა“ („დაჯდას“ მაგიერ. იოან. 19,13). ამრიგად, პილატემ მიუჩინა იესოს ადგილი მსაჯულისა, რომელიც ქვაფენილზე ზის, მსაჯულის ტახტზე, მსჯავრდადებული კი მის წინაშე დგას.

- პოლიტიკური საფეხური: საკუთარი მეფის უარყოფით მღვდელმთავარი აღიარებს რომის იმპერატორს - დამპყრობელსა და მდევნელს, რომელიც რამდენიმე ათწლეულში (70 წ.) გაანადგურებს ტაძარს და ამოჟლეტს სამღვდელოებას. „ჩვენ არა გვყავს მეფე, გარდა კეისრისა“ - ეს უარყოფაა ღმრთისა, რომლის მეფობა ფსალმუნებშია ნაუწყები. ასე აღსრულდა ღმრთის სიტყვა სამუელის მიმართ: „შენ კი არ უარგყვეს, არამედ მე უარმყვეს თავიანთ მეფედ“ (1მეფ. 8,7)

- ლიტურგიული საფეხური: უმნიშვნელოვანეს მომენტებში - იესოს მსჯავრდებისას, სიკვდილისა და დაკრძალვისას - იოანე აღნიშნავს, რომ პასექის პარასკევი იყო. ამ დღეს ტაძარში საპასექო კრავი იკვლებოდა. მახარებელი საათსაც აზუსტებს: „იქნებოდა მეექვსე საათი“, - ანუ შუადღე, როდესაც, წესისამებს, ყოველი სახლიდან ძველი საფუარი უნდა გატანილიყო და საფუარიანი პური ხმიადით შეცვლილიყო (გამ. 12,15).

4.6 თავი 14: ჯვარცმის ხუთი სცენა (19,16ბ-42)

▲back to top

4.6.1 1. შესავალი (19,16ბ-18)

▲back to top

„და წაიყვანეს იესო. თავად მოიკიდა ჯვარი და გავიდა თხემის ადგილზე, რომელსაც ებრაულად გოლგოთა ჰქვია, სადაც ჯვარს აცვეს იგი, მასთან ერთად, აქეთ-იქით, ორი სხვა, შუაში კი - იესო“.

იესო წაიყვანეს, ისევე, როგორც გეთსიმანიის ბაღიდან (18,13). მან ნება მისცა, წაეყვანათ. იგი თავისი ნებით გაივლის ვნების გზას; „გამოდის“ (იხ. 18,1) და თავად მიაქვს თავისი ჯვარი: „ვისაც უნდა, რომ მომყვეს, უარყოს თავისი თავი, აიღოს თავისი ჯვარი და მომდიოს მე“ (მათ. 16,24). ისააკი, რომელსაც თავად მიჰქონდა შეშა ყოვლადდასაწველისათვის (დაბ. 22,6), ამ მსხვერპლის წინასახეა.

გადმოცემის თანახმად, რასაც მოწმობენ ორიგენე და ტერტულიანე, „თხემის ადგილზე“ ადამი იყო დაკრძალული. იესო ჯვარს აცვეს იქ, შუაში: მისი ვნება იხსნის ყოველ ადამიანს, პირველიდან უკანასკნელამდე და არის შუაგული ყოველი ცოდვილისათვის. იგი ჯვარს აცვეს ორ ავაზაკს შორის და აღსრულდა ესაიას წინასწარმეტყველება უფლის ყრმის შესახებ (იხ. ეს. 53,12).

ამ შესავლის შემდეგ ვნების აღწერა იყოფა ხუთ თითქმის თანაბარ ეპიზოდად, რომელთა დასასრული ფრაზები ერთგვარ დასკვნას წარმოადგენს.

4.6.2 2. ეპიზოდი პირველი: წარწერა (19,19-22)

▲back to top

„პილატემ წარწერაც გააკეთებინა ფიცარზე და ჯვარს მიამაგრა. ეწერა: „იესო ნაზარეველი, იუდეველთა მეფე“. ბევრი იუდეველი კითხულობდა ამ წარწერას, რადგან იესოს ჯვარცმის ადგილი ახლოს იყო ქალაქთან და დაწერილი იყო ებრაულად, რომაულად და ბერძნულად. უთხრეს პილატეს იუდეველმა მღვდელმთავრებმა: „ნუ დაწერ: „იუდეველთა მეფე“, არამედ, როგორც თავად თქვა: „იუდეველთა მეფე ვარ“. მიუგო პილატემ: ,,რაც დავწერე, დავწერე“.

„დაწერა“ ზმნის დაჟინებული გამეორება (6-ჯერ) ყურადღებას წარწერის შინაარსზე ამახვილებს. სინამდვილეში ეს ადგილობრივი მმართველის მიერ იმპერატორის სახელით შედგენილი დოკუმენტია, რომელიც იესოს სამეფო ღირსებას ადასტურებს. იგი დაწერილია იმ ეპოქის ცივილიზებური სამყაროს უმთავრეს ენებზე, გამოკრულია საჯაროდ და დამოწმებულია პროკურატორის სიტყვით.

აღიარებასთან (იოან. 12,13), გვირგვინის დადგმასთან (იოან. 19,2), მისალმებასთან ერთად (იოან. 19,3) ეს წარწერა აგვირგვინებს იესოს გამეფების განსაკუთრებულ აქტს: სწორედ ჯვარზეა ნაზარეველი - მეფე. ეს წოდება გვახსენებს იესოს პირველ გამოჩენას (იოან. 1,45-46) და მის შეპყრობას (იოან. 18,5-7. ერთადერთი მითითება იოანესთან იესოს წარმომავლობაზე).

შემდგომში წარწერიანი ფიცარი წმიდა ელენემ რომში ჩაიტანა. ახლა იგი იერუსალემში ინახება, წმიდა ჯვრის ეკლესიაში, იმ ტექსტით, რომელზეც სწორედ იოანე ამბობს და არა სხვა მახარებლები. ამ რელიკვიის სინამდვილეს ერთი თავისებურება ადასტურებს: სამივე ენაზე წარწერა მარჯვნიდან მარცხნივაა გაკეთებული. დამტკიცებულია, რომ პირველ საუკუნეში, რამდენიმე წლის მანძილზე, პალესტინაში ზოგიერთი დოკუმენტი ამგვარად იწერებოდა.

4.6.3 3. ეპიზოდი მეორე: სამოსის გაყოფა (19,23-25)

▲back to top

„ჯარისკაცებმა, როცა ჯვარს აცვეს იესო, აიღეს მისი სამოსელი და გაყვეს ოთხ წილად, თითოეულ ჯარისკაცს შეხვდა თითო წილი, და ცალკე იყო კვართი. კვართი კი უკერველი იყო, თავიდან ბოლომდე ნაქსოვი. უთხრეს ერთმანეთს: „ნუ დავხევთ, წილი ვყაროთ მასზე. ვნახოთ, ვის შეხვდება“. რათა აღსრულებულიყო წერილი: „გაინაწილეს ჩემი სამოსელი და წილი ჰყარეს ჩემს კვართზე“. ჯარისკაცებმაც ასე გააკეთეს. იდგნენ იესოს ჯვართან დედამისი, დედამისის და - მარიამ კლეოპასი - და მარიამ მაგდალინელი“.

სამოსელის ოთხი ნაწილი ქრისტეს საყოველთაო მსხვერპლის სიმბოლოა. ოთხი - სამყაროს შექმნის რიცხვია. მაგრამ არის მეხუთე ელემენტი - კვართი, რომელიც განასახიერებს სამყაროს სხვა - სულიერ - განზომილებას. იგი უკერველია, მღვდელმთავრის სამოსის (გამ. 28 და 39; ლევ. 8-10), ან კიდევ საკრებულო კარვის (გამ. 26,6) მსგავსად. მისი უკერველობა ქრისტეს მღვდელმთავრობის პატივის დასტურიცაა და მასში ღმრთის მყოფობის ნიშანიც (იხ. იოან. 1,14 და ებრ. 8,1; 8,2; 9,11; 10,20).

მარკოზი გვატყობინებს, რომ იესოს სამსჯავროს დროს „მღვდელმთავარმა შემოიხია სამოსი“ (მარკ. 14,63), რისი უფლებაც მას არ ჰქონდა (ლევ. 10,6 და 21,10). ეს გვაგონებს უარყოფას ერთადერთი ჭეშმარიტი მღვდელმთავრის წინაშე.

ორივე მახარებელთან ვხვდებით კიდევ ერთ სიმბოლურ დეტალს: იოანე ამატებს, რომ კვართი იყო თავიდან ბოლომდე ნაქსოვი, მარკოზის თანახმად კი იესოს სიკვდილის ჟამს „ტაძრის კრეტსაბმელი თავიდან ბოლომდე ორად გაიპო“ (მარკ. 15,38). იოანე ამაში ფსალმ. 22,19-ის წინასწარმეტყველების აღსრულებას ხედავს, ეკლესიის ზოგიერთი მამა - ეკლესიის ერთობის ნიშანს: ქრისტეს კვართი, რომლის დანაწევრება ადამიანს არ ძალუძს.

4.6.4 4. მესამე ეპიზოდი: იესო და დედამისი (19,25-27)

▲back to top

„ იდგნენ იესოს ჯვართან დედამისი, დედამისის და - მარიამ კლეოპასი - და მარიამ მაგდალინელი. იესომ დაინახა იქ მდგომი დედა და მოწაფე, რომელიც უყვარდა და ეუბნება დედას: ,,ქალო, აჰა, შენი ძე!“ მერე მოწაფეს ეუბნება: ,,აჰა, დედაშენი!“ და მოწაფემ მაშინვე თავისთან წაიყვანა იგი“.

ამ ეპიზოდის გარდა, მარიამი კიდევ ერთხელ მოიხსენიება მეოთხე სახარებაში: პირველი ნიშანი კანაში (2,1-18). ისევე, როგორც კანაში, იესოს დედა იყო იქ, იდგა ჯვართან. კანაში იესომ უთხრა მას: „რა გინდა ჩემგან, დედაკაცო? ჩემი ჟამი ჯერ არ დამდგარა“ (2,4). ჟამი იოანესთან ყოველთვის დიდებას, ჯვარს ნიშნავს (იხ. იოან. 12,27; 13,1; 17,1). ამიტომ მარიამის ჩარევა „იესოს ჟამს“ მოასწავებს. ეს ორი ეპიზოდი მჭიდროდ უკავშირდება ერთმანეთს. როდესაც დადგა ჟამი (17,1), იესომ ჯვრის სიმაღლიდან დაინახა თავისი დედა. უკანასკნელად უყურებს იგი მას, ვინც პირველად შეხვდა მის მზერას; იგი მიუთითებს მას მოწაფეზე და ეუბნება: „ქალო, აჰა, შენი ძე“, ხოლო მოწაფეს მოუწოდებს, თავისთან წაიყვანოს იგი.

იესო უმზერს არა თავის დედას, არამედ დედას (მუხლ. 26), რომელიც შენი დედა უნდა გახდეს. არტიკლების და ზედსართავების თამაში (რომელსაც ვერ გადმოვცემთ თარგმანში) ბერძნულ ტექსტში გვიჩვენებს, რომ ამ ჟამს მარიამის დედობა მთელ სამყაროზე ვრცელდება; იგი არის დედაკაცი, ახალი ევა, დედა ყოველი მოწაფისა, რომელიც უყვარს იესოს. იგი არის განსახიერება ეკლესიისა, ქალწულისა და დედისა, რომელიც ტანჯვით შობს ადამიანებს სიცოცხლისთვის. ამის შესახებ ამბობდა იესო (იოან. 16,21); ამ გამოცხადებას მიიღებს იოანე (გამოცხ. 12,2). ის, რომელმაც უტანჯველად შვა ძე, ახლა ყოველ მოწაფეში დიდი ტანჯვით შობს ძის მისტიურ სხეულს. „და მოწაფემ მაშინვე (ბერძნულ ორიგინალში „იმ ჟამიდან“, „საათიდან“) თავისთან წაიყვანა იგი“: იესოს ჟამი მარიამის ჟამიცაა. თავისი ტკივილით და თანაგრძნობით იგი ხსნის თანამონაწილეა და ეს მას მოხუცმა სიმონმა უწინასწარმეტყველა (ლუკ. 2,34-35). მოწაფე გახდა მისი ძე და „თავისთან წაიყვანა იგი“ (ბერძ. თავისიანებთან). გავიხსენოთ, რომ სიტყვა „თავისიანებთან მოვიდა და თავისიანებმა არ მიიღეს იგი. ხოლო ვინც მიიღო იგი და ირწმუნა მისი სახელი, მისცა მათ ხელმწიფება ღვთის შვილებად გახდომისა. ისინი იშვნენ არა სისხლისაგან, არა ხორცის ნდომისაგან, არა მამაკაცის ნდომისაგან, არამედ ღვთისაგან“ (იოან. 1,11-13).

ეს ახალი შობა, - ღვთისაგან, - აღსრულდება მხოლოდშობილი ძის სიკვდილის წყალობით, მარიამისგან. ასე ხდება ახალი შობა, წყლისა და სულისაგან, რამაც ასე გააკვირვა ნიკოდემოსი: „როგორ შეუძლია კაცს იშვას, თუ იგი მოხუცია? ნუთუ შეძლებს, რომ თავისი დედის მუცელში მეორედ შევიდეს და იშვას?“ (იხ. 3,3-8).

ქრისტემ მოგვანდო მისი დედა და ეს მისი უკანასკნელი ქვეყნიური ჟესტია. „ამის შემდეგ, იცოდა რა იესომ, რომ უკვე დასრულდა ყველაფერი, წერილის აღსასრულებლად თქვა: „მწყურია!“ (19,28). დედა პირველია, ვინც ჰყავს ჩვილს, მისი სიცოცხლის აუცილებელი სიკეთე, რომელშიც იგი ყველაფერს პოულობს. იესომ მოგვანდო დედა და აღარავინ ჰყავს; აღარავინ, გარდა მამისა, რომელთანაც მიდის. მარიამი მისი კაცობის უკანასკნელი ბურჯია, ჩვენთვის კი - უმაღლესი საფეხური, რომელსაც იესოს გახსნილი, განგმირული გულისაკენ მივყავართ.

4.6.5 5. მეოთხე ეპიზოდი: იესოს სიკვდილი (19,30)

▲back to top

„ამის შემდეგ, იცოდა რა იესომ, რომ უკვე დასრულდა ყველაფერი, წერილის აღსასრულებლად თქვა: „მწყურია!“. იქ ძმრით სავსე ჭურჭელი იდგა. ძმრით გაჟღენთილი ღრუბელი წამოაცვეს უსუპს და პირთან მიუტანეს. როცა მიიღო ძმარი იესომ, თქვა: „აღსრულდა!“ და მიიდრიკა თავი და სული განუტევა“.

სამჯერ არის ხაზგასმული, რომ ყველაფერი აღსრულდა, ან, უფრო ზუსტად, „სისრულემდეა მიყვანილი“. ბერძნული ზმნები teleo და teleio მომდინარეობს ფუძისგან ტელოს (იხ. იოან. 13,1: „ბოლომდე უყვარდა ისინი“). რელიგიურ ენაზე ეს ნიშნავს მსხვერპლის ან ადამიანის ღმრთისადმი სრულად შეწირვას. ქრისტე-მღვდელი აღასრულებს მსხვერპლშეწირვას კაცობრიობისათვის, რადგან „მან ტანჯვის მეოხებით ისწავლა მორჩილება. და იგი სრულქმნილი (teleiotheis), საუკუნო ხსნის მიზეზი შეიქმნა ყველა მისი მორჩილისათვის, და ღვთის მიერ ეწოდა მას მღვდელმთავარი“ (ებრ. 5,8-10).

შეძახილი - „მწყურია!“ - ფსალმუნის წინასწარმეტყველების აღსრულებაა: ,,გამოიფიტა ჩემი ძალა, ვითარცა თიხა; ენა სასაზე მიმეკრა...“ (ფსალმ. 22,16). ამ ფასალმუნის დასაწყისი მათეს და მარკოზის სახარებებში ჯვარცმული ქრისტეს უკანასკნელი სიტყვებია: ,,ღმერთო ჩემო! ღმერთო ჩემო! რად მიმატოვე?“; ,,და წყურვილის დროს მასვეს ძმარი“ (ფსალმ. 69,22). 42-ე ფსალმუნი დევნილი მართლის სულის ძახილია: ,,როგორც ირემი მიილტვის წყლის ნაკადულებისაკენ, ისე მოილტვის ჩემი სული შენსკენ, ღმერთო! ძლიერი და უკვდავი ღმერთის წყურვილი აქვს ჩემს სულს: როდის მივალ და ვიხილავ ღმერთის სახეს?“ (ფსალმ. 42,2-3). ქრისტეს წყურვილი დევნილი მართლის ღმერთთან შეხვედრის სურვილია. ის, რომელიც მუდამ მამის წიაღში მყოფია (იოან. 1,18), წყურვილად იქცა. ეს ის წყურვილია, რომელსაც სამარიის ჭასთან განიცდიდა (იოან. 4,7) - სულთა ხსნის წყურვილი. მწყურვალი ჭასთან აძლევს ადამიანს წყაროს, ,,რომელიც საუკუნო სიცოცხლედ იდინებს“ (იოან. 4, 14); ის, რომელიც წამოიძახებს - ,,მწყურია!“, თავად არის ხსნის წყარო.

სიმბოლურია უსუპის გამოყენება, რომლის მეშვეობით დაარწყულებენ იესოს: ამ მცენარით, ,,კედელზე რომ იზრდება“ (3 მეფ. 4,33), ვერ ასწევ ღრუბელს. იგი კეთრისგან განსაკურნებლად (ლევ. 14; ფსალმ. 51,9) და პასექის კრავის სისხლის სასხურებლად გამოიყენება (გამ. 12,22).

ძმარი, რომელიც მართლის ტანჯვასა და წყურვილს უკავშირდება (ფსალმ. 69,22), კანაში მოხდენილ სასწაულს მოგვაგონებს: ის, რომელიც უხვად იძლევა ღვინოს, თავად ძმარს მიიღებს.

დაბოლოს, იოანე ამბობს, რომ იესომ ,,მიიდრიკა თავი და სული განუტევა“, უფრო ზუსტად - „გადასცა“ (paredoken. მათესთან იყენებს ზმნას afeken. იხ მათ. 27,50). უკანასკნელი გაცნობიერებული ჟესტით იესო მიიდრეკს თავს ხალხისაკენ. ლუკასთან კი იგი ზეციერ მამას მიმართავს: „მამაო, შენს ხელთ გაბარებ ჩემს სულს!“ (ლუკ. 23,46). მეოთხე სახარებაში იგი გადასცემს სულს მოწაფეებს. ჯვარცმულის უკანასკნელი მოქმედება შეესაბამება მკვდრეთით აღმდგარის პირველ ჟესტს: „სული შეუბერა“ (იოან. 20,22).

4.6.6 6. მეხუთე ეპიზოდი: მახვილის ჩაცემა (19,31-37)

▲back to top

„იუდეველებმა, რაკი პარასკევი იყო და გვამები შაბათს რომ არ დარჩენილიყო ყვარზე (ის შაბათი კი დიდი დღე იყო), სთხოვეს პილატეს, წვივები დაემტვრიათ მათთვის და ჩამოეხსნათ. მოვიდნენ ჯარისკაცები და წვივები დაუმტვრიეს მასთან ერთად ჯვარცმულებს, ერთსაც და მეორესაც. იესოსთან მისულებმა, როცა დაინახეს, რომ უკვე მომკვდარიყო, აღარ დაუმტვრიეს წვივები. მაგრამ ერთმა ჯარისკაცმა შუბით გაუგმირა მკერდი და მყისვე გადმოხდა სისხლი და წყალი. მხილველმა დაამოწმა ეს და მისი მოწმობა ჭეშმარიტია. მან იცის, რომ ჭეშმარიტებას ამბობს, რათა თქვენ ირწმუნოთ“.

ამ ეპიზოდის პარალელები არ არის სხვა სახარებებში. იუდეველთა მოთხოვნით პილატეს მიერ წარგზავნილი ჯარისკაცი რწმუნდება, რომ ჯვარცმული მკვდარია და შეიძლება სხეულის ჩამოხსნა. მარიამი და მოწაფე უძლურნი არიან, მოიმოქმედონ რაიმე. ისინი მხოლოდ ესწრებიან დასასრულს, უკანასკნელ შეურაცხმყოფელ მოქმედებას და დარტყმას, რას სიკვდილის უტყუარი დასტური იქნება. ის, ვინც ხედავს ამ მოვლენებს და არის სიკვდილის მოწმე, იქნება პირველი, ვინც მკვდრეთით აღდგომას ირწმუნებს (იხ. იოან. 20,8 და 21,7).

მედიცინის თვალსაზრისით, სისხლისა და წყლის გადმოდინება მოწმობს სიკვდილს გულის მოქმედების გაჩერების მიზეზით. ამ სიკვდილში არაფერია სასწაულებრივი (მათესეული გადმოცემისაგან განსხვავებით); აქ არ არის არავითარი რწმენის აღსარება (როგორც მარკოზთან და ლუკასთან); ეს უბრალოდ „ნიშანია“, რომლის გაგება მხოლოდ რწმენით შეიძლება.

ერთად გამოყენებული ორი ზმნა - „გაგმირვა“ და „გადმოსკდომა“ - ხაზს უსვამს იმას, რომ სისხლი და წყალი „ელოდა“ წამს, რომ გადმოთხეულიყო. ეკლესიის მამათა კვალდაკვალ ამის განმარტება სხვადასხვაგვარად შეიძლება.

ქრისტოლოგიური განმარტება: ხორცისა და სისხლის ნიჭი (6,53-56) ჯვარზე განდიდების შემდეგ - სულიწმიდის ნიჭი (იხ. 7,37-39 და 19,30); აღსრულდა სიტყვების: „მისი წიაღიდან იდინებენ ცოცხალი წყლის მდინარეები“ (7,38). აქ იესო სწორედ სულიწმიდაზე ლაპარაკობს: კლდიდან გადმოთხეული წყალი (იხ. გამ. 17,5-6 და რიცხ. 20,7-11) სულიწმიდის წინასახეა. პავლე მოციქული ამბობს: „ჩვენი მამები... სვამდნენ ერთსა და იმავე სულიერ სასმელს, ვინაიდან სვამდნენ სულიერი კლდიდან, რომელიც თან დაჰყვებოდა მათ. ხოლო ეს კლდე იყო ქრისტე“ (1კორ. 10,1.4). ქრისტეს გვერდიდან გადმოთხეულ სისხლსა და წყალში შეიძლება დავინახოთ ქრისტეს ორი ბუნება - მისი ღმრთეება და კაცობა (იხ. 1იოან. 5,6).

ეკლესიოლოგიური განმარტება: სიტყვა „pleura“, რომელიც ქრისტეს გვერდს აღნიშნავს, იგივეა, რაც დაბ. 2,21-22-შია გამოყენებული და ადამის ნეკნს აღნიშნავს. ეკლესია ახალი ევაა, რომელიც ქრისტეს განგმირული გვერდიდან იშვა. სისხლი და წყალი აღნიშნავს ნაყოფიერებას აღთქმისა, რომელიც კრავის სისხლით - ყოველი ქმნილების საფუძვლით - დაიდო (იხ. გალ. 6,15; 2კორ. 5,17).

საკრამენტული განმარტება: წყალი და სისხლი მიუთითებს ნათლობასა (იხ. იოან. 1,26-33 და 3,23) და ევქარისტიაზე (თავი 6), თუმცა თანმიმდევრობისას - სისხლი-წყალი ამგვარი განმარტება ნაკლებად სავარაუდოა, ვიდრე იოანეს პირველ ეპისტოლეში (1იოან. 5,6 - წყალი და სისხლი).

სხვადასხვა განმარტებები ერთმანეთს არ გამორიცხავს და არ არის საჭირო ამ სიმბოლოს დაყვანა ერთზე ან მეორეზე.

ამ ფენომენის განმარტებისათვის იოანე წმიდა წრილის ორ ციტატას მიმართავს:

„იმ დღეს იქნება... გადმოვღვრი დავითის სახლზე და იერუსალიმის მცხოვრებთა თავზე წყალობისა და შეწყნარების სულს და მიხილავენ ისინი, რომლებიც განგმირეს მათ. დაიტირებენ მას, როგორც მხოლოდშობილს ტირიან და გამწარდებიან მის გამო, როგორც პირმშოს გამო მწარდებიან. იმ დღეს გაიმართება დიდი გლოვა იერუსალიმში, როგორც გლოვა ჰადად-რიმონის მეგიდონის ხეობაში... იმ დღეს იქნება, რომ გაიღება წყარო დავითის სახლისთვის და იერუსალიმის მცხოვრებთათვის ცოდვისა და უწმიდურების წარსახოცად“ (ზაქ. 12,9-11; 13,1);

„... და დაინახავს მას ყოველი თვალი, ისინიც, რომელთაც განგმირეს იგი, და ატირდება მის წინაშე მიწის ყველა ტომი“ (გამოცხ. 1,7).

თუკი ამ ციტატას ქრისტეს განგმირულ გვერდთან მიმართებაში განვიხილავთ, დავინახავთ, რომ იოანესთვის ეს წყაროა, რომელიც იერუსალიმის მცხოვრებთ ცოდვისაგან განწმედს.

ციტატა - „მისი ძვალი არ შეიმუსრება“ (იოან. 19,36) - აღებულია გამოსვლისა და რიცხვთა წიგნებიდან (გამ. 12,10.46; რიცხ. 9,12) და საპასექო კრავის შეწირვის რიტუალს უკავშირდება.

მახარებელი ხაზს უსვამს კავშირს იესოს გვერდიდან გადმონთხეულ სისხლსა დაკრავის სისხლს შორის, რომელმაც იხსნა ისრაელიანთა პირმშონი, რომლითაც დაიდო აღთქმა ღმერთსა და მის ერს შორის. თუკი გავითვალისწინებთ იმას, რომ ვნების აღწერისას იოანე ხშირად მიმართავს ფსალმუნებს, აქ შეიძლება დავინახოთ მითითება 34[33]-ე ფსალმუნზე:

„მრავალი სიავე ხვდება მართალს: და ყველაფრისაგან იხსნის უფალი. ის იცავს მის ყოველ ძვალს, მათგან ერთიც არ შეიმუსრება... იხსნის უფალი თავის მორჩილთა სულებს“ (ფსალმ. 34[33],20-21.23).

წმიდა წერილის ეს ციტატები მოწმობს ძველი აღთქმის მნიშვნელობას ქრისტეს მისიის გააზრებისათვის:

„როცა ის მკვდრეთით აღდგა, მისმა მოწაფეებმა გაიხსენეს, ამას რომ ამბობდა, და იწამეს წერილი და სიტყვა, რომელიც იესომ თქვა“ (იოან. 2,22).

სჯულის თანახმად, ორმაგი მოწმობა უტყუარია (იხ. იოან. 5,31; 8,13-14; რიცხ. 35,39; რჯლ. 19,15). იოანეს ორი მოწმობა მოჰყავს: „ეს არის ის მოწაფე, რომელიც ამოწმებს ამას“ (იოან. 21,24); „დაამოწმა ყველამ და თვით ჭეშმარიტებამაც. ჩვენც ვამოწმებთ და თავადაც იცი, რომ ჩვენი მოწმობა ჭეშმარიტია“ (3 იოან. 12). იოანე ასევე ამბობს: „მხილველმა დაამოწმა ეს და მისი მოწმობა ჭეშმარიტია. მან იცის, რომ ჭეშმარიტებას ამბობს, რათა თქვენ ირწმუნოთ“ (მუხლ. 35). მან (ბერძ. Ekeinos) სულიწმიდას უნდა ნიშნავდეს, რადგან სულიწმიდაზე ამბობს იესო: „ის (Ekeinos) დაამოწმებს ჩემზე. თქვენც დაამოწმებთ“ (იოან. 15,26-27). იოანეს პირველ ეპისტოლეშიც წყალი და სისხლი უკავშირდება ღმრთის სულს, რომელიც თავად ღმრთია:

„ეს არის იესო ქრისტე, რომელიც მოვიდა წყლითა და სისხლით. მარტო წყლით კი არა, არამედ წყლითა და სისხლით. სულიწმიდა ამბობს, ვინაიდან სული ჭეშმარიტებაა... თუ ვღებულობთ კაცთა მოწმობას, ღვთის მოწმობა უფრო დიდია...“ (1 იოან. 5,6.9).

განამტკიცოს სახარების მკითხველი: „რათა თქვენ ირწმუნოთ“ (მუხლ. 35; იხ. 20,31: ორივე შემთხვევაში გამოყენებულია აორისტ კონიუნქტივი, რაც უფრო რწმენის გაღრმავებას ნიშნავს, ვიდრე მის აღმოცენებას, ადამიანის მოქცევას).

იოანე გადმოგვცემს, როგორ ვრცელდება ქრისტეს სიყვარული ყოველ ადამიანზე მისი სიკვდილის შემდეგაც. მაშინაც კი, როდესაც ყოველივე აღსრულდა, იგი უხმოდ განაგრძობს ლაპარაკს. გამოსყიდვა დროის მიღმაა. უწმიდესი სხეული - ახალი ტაძარი (იოან. 2,21), სოფლის ცხოვრებისთვის დაღვრილი სისხლი (იხ. იოან. 6,15) და სულიწმიდა - სიცოცხლის წყალი (იოან. 7,37) საფუძველია ეკლესიის მისიისა - აუწყოს სახარება ყოველ ადამიანს.

4.6.7 7. ვნების დასრულება: დაკრძალვა (19,38-42)

▲back to top

იოსებ არიმათიელმა და ნიკოდემოსმა - დიდგვაროვნებმა და იესოს ფარულმა მოწაფეებმა („რადგან ადამიანთა დიდება უფრო უყვარდათ, ვიდრე ღვთის დიდება“) - ახლა კი გაბედეს მოძღვრის ერთგულების გამოვლენა. იოსებმა სთხოვა პილატეს, იესოს ცხედრის წაღების ნება მიეცა და ამით მოვლენათა მონაწილე გახდა: რომაული სამართლის თანახმად, სიკვდილით დასჯილის სხეული იმპერატორს ან მის ნაცვალს ეკუთვნოდა. პილატემ „უბოძა იოსებს გვამი“ (მარკ. 15,45. edoresato - უბოძა, მიაკუთვნა. აქ სწორედ ეს იურიდიული ტერმინია გამოყენებული). ნიკოდემოსი მესამედ ჩნდება იოანეს სახარებაში. ამ წმიდა ღამეს იგი ქრისტესთან არის: მასთან ერთად და მისით იგი განიცდის ამ წმიდა საიდუმლოს. იგი ეფლობა ქრისტეს სიკვდილში, რათა აღორძინდეს წყლისა და სულისაგან, როგორც იესომ უწინასწარმეტყველა (იხ. იოან. 3,3-8).

ნიკოდემოსმა „მოუტანა ასიოდე ლიტრა სმირნისა და ალოეს ნაზავი“. ნელსაცხებლის ასეთი რაოდენობა (34 კილოგრამი!) და ბაღის მოხსენიება გვახსენებს დიდგვაროვანთა დაკრძალვის ცერემონიას (იხ. 4 მეფ. 21,18.26; ნეემ. 3,16; იერ. 34,5) და ქრისტეს მეფობის თემას აგრძელებს. იოანესთვის დაკრძალვა არა აღდგომის შესავალია, არამედ ვნების დასასრული.

4.7 თავი 15: აღდგომა (თავი 20)

▲back to top

4.7.1 1. პასექის დილა: მარიამი, პეტრე და იოანე (20,1-18)

▲back to top

ა) ცარიელი სამარხი

დასრულდა დიდი შაბათი - გახსენება მეშვიდე დღისა, როდესაც ღმერთმა დაისვენა ყოველი თავისი საქმისაგან (დაბ. 2,2-3). ერთშაბათი (იოან.20,1) - უფლის დღე (გამოცხ. 1,10), ახალი ქმნილების დასაწყისი, ახალი სამყაროს დაბადება: იყოს ნათელი! უკვე ნათდება, მაგრამ მარიამ მაგდალინელი ჯერ კიდევ წყვდიადშია (,,ჯერ ისევ ბნელოდა”): იგი ჯერ არ შეხვედრია მკვდრეთით აღმდგარს. მათესთვის ეს ერთშაბათის თენებისას ხდება (მათ. 28,1), რადგან აღდგომა სამსჯავროს კარიბჭეა; მარკოზისთვის - შვიდეულის პირველ დღეს... მზის ამოსვლისას (მარკ. 6,2); ლუკასთვის ეს გათენებაა (იხ. ლუკ. 24,1), რადგან კეთილმა უწყებამ სამყარო უნდა მოიცვას.

„მივიდა მარიამ მაგდალინელი სამარხთან“... უფრო ზუსტად კი - „გახსენების ადგილთან“, რადგან ადგილი, საიდანაც ქრისტე გამოვა - არა სამარხი, არამედ გახსენების ადგილია. მარიამი ეძებს მას, რომელსაც იცნობდა და რომელიც უყვარდა. მაგრამ „ლოდი გადაგორებულია სამარხიდან“: ქრისტე გამოვიდა წარსულიდან, რომელშიც ჩამწყვდევას უპირებდნენ.

მარიამი პეტრესთან გაიქცა (ამ მომენტისათვის იესოს მოწაფეები უკვე პეტრეს ირგვლივ იწყებენ თავმოყრას). „უფალი წაუღიათ სამარხიდან და არ ვიცით, სად დადეს“ - ეს სიტყვები ქებათა ქებას გვახსენებს: „ხომ არ გინახავთ ჩემი სულის შეყვარებული? ვეძებე იგი და ვერ ვიპოვე“ (ქებ. 3). „არ ვიცით“ - მარიამი მარტო არ ყოფილა სამარხთან, რასაც სინოპტიკური სახარებებიც ადასტურებენ. „მაშინ გამოვიდნენ პეტრე და სხვა მოწაფე“. პეტრე გამოვიდა - ჩაკეტილობიდან, რომელშიც აქამდე იმყოფებოდა, სინდისის ქენჯნიდან. იგი თითქოს თავად აღდგა. და გაიქცა...

საერთოდ, ამ დილით ყველა ჩქარობს. ყველაფერი ძალზე სწრაფად ხდება. „ორივე ერთად მირბოდა“ (მუხლ. 4) - პეტრე და მოწაფე, რომელიც უყვარდა იესოს (მუხლ. 2). მან, რომელმაც იცის, რომ იესოს უყვარს, უფრო სწრაფად მირბის: ასეთია სიყვარულის ძალა. იგი პირველი მივიდა სამარხთან მაგრამ შიგნით არ შევიდა, პირველობა პეტრეს დაუთმო. ახლა ორივენი „გახსენების ადგილას“ არიან.

იოანე იყენებს სამ სხვადასხვა ზმნას, რომლებიც თარგმანებით დანახვას ნიშნავს: მარიამმა დაინახა (blepo); შემდეგ სამარხთან მისულმა იოანემ დაინახა (blepo) დაწყობილი ტილოები; პეტრე კი ათვალიერებს და ამჩნევს (theoreo); დაბოლოს, იოანე წვდება საიდუმლოს: „იხილა (გაცნობიერებულად - eiden) და იწამა. რადგან აქამდე არ იცოდნენ წერილიდან, რომ მკვდრეთით უნდა აღმდგარიყო“. იოანეს ხედვა სხვაგვარია - ეს გულის ინტუიციაა, მოვლენათა აზრის სულიერი წვდომა.

ეს ხილვა, წმიდა წრილის გააზრებასთან შერწყმული, რწმენას ჰბადებს; ეს მოვლენათა შეხებაა სიტყვასთან, სულიწმიდის მოქმედებასთან, რამაც იოანე რწმენამდე მიიყვანა. რა იხილა მან? იგივე, რაც პეტრემ დაინახა, მაგრამ ვერ გაიგო: დაწყობილი ტილოები და სუდარა, თავზე რომ ეხვია... ცალკე იყო დახვეული ერთ ადგილას. სხეული თითქოს აორთქლდა - ისე განთავისუფლდა, რომ ტილოების სიმრთელე არ დაურღვევია. ლაზარესაგან განსხვავებით, რომელიც ტილოებისაგან უნდა გაეთავისუფლებინათ, იესოს არავისი დახმარება არ სჭირდებოდა. მას ვერაფერი დააკავებდა. იოანე ზებუნებრივს ხედავს, მაგრამ დუმს.

ბ) უფალი ეცხადება მარიამ მაგდალინელს (მუხლ. 11-18)

მარიამ მაგდალინელი¹ სამარხთან რჩება და ტირის, როგორც ლაზარეს გამო ტიროდა. იგი სამარხისაკენ დაიხარა და დაინახა ორი ანგელოზი, „მსხდომელნი ერთი თავთით და მეორე ფერხთით, სადაც იესო ესვენა“ (მუხლ. 12). ეს სცენა ფერხთბანასა და ბეთანიაში ცხებას გვახსენებს. ანგელოზებმა თითქოს ვერ გაბედეს, შეხებოდნენ ტილოებს - აღდგომის ამ უტყვ მოწმეებს.

- ქალო, რატომ სტირი?

- ჩემი უფალი წაიღეს და არ ვიცი, სად დადეს.

იესო ამავე კითხვას უსვამს და ამატებს: „ვის ეძებ?“ - მარიამი სწორედ იმიტომ ტირის, რომ სულის შეყვარებულს ვერ პოულობს. მარიამმა ვერ იცნო იესო და მებაღე ჰგონია. ეს qui pro quo ედემის ბაღს გვახსენებს, რომელიც ადამიანს უნდა დაემუშავებინა და დაეცვა (დაბ. 2,15). ახალი ადამი გვევლინება, როგორც სულთა მებაღე. მარიამს უფლის სხეულის პოვნა სურს: „ბატონო, თუ შენ წაიღე, მითხარი, სად დადე და მე წამოვიღებ“. ამ სცენაში ერთგვარი ირონიაცაა: ის, ვინც მარიამს უყვარს და ვისი წაღებაც სურს, სწორედ მკვდრეთით აღმდგარმა წაიღო.

იესო სახელით მიმართავს მარიამს. თავისი სახელის გაგონებაზე მარიამი მეორედ მოტრიალდა (მუხლ. 14 და 16). ამჯერად იგი შინაგანად შეძრულია, მისი მოტრიალება ნამდვილი მოქცევაა. ისევე, როგორც ლაზარე, ამ ძახილმა მარიამი ახალი ცხოვრებისათვის გამოაღვიძა: მან იცნო თავისი რაბუნი, თავისი მოძღვარი, თავისი მწყემსი.

„მოდის ჟამი და უკვე არის ახლა, როცა მკვდრები მოისმენენ ღვთის ძის ხმას...“ (იოან. 5,25).

„ცხვარს ესმის მისი ხმა, იგი სახელით მოუხმობს თავის ცხვარს და გამოჰყავს... ცხვარიც მისდევს მას, რადგან ცნობს მის ხმას“ (იოან. 10,3-4).

„მე თვითონ ვდებ მას [სიცოცხლეს]. მე მაქვს ხელმწიფება მის დასადებად და მაქვს ხელმწიფება კვლავაც მის მისაღებად“ (იოან. 10,18).

მარიამს მისი შეჩერება სურს. მაგრამ იგი ის აღარ არის, ვინც აქამდე იყო, რადგან თავისი კაცობრიობით მარადიულობაში შეაბიჯა. ვერაფერი შეეხება აღმდგარს, არაფერს აქვს მასზე ხელმწიფება: იგი უფალია და ეცხადება, ვისაც მოისურვებს. მაგრამ იგი სულაც არ უარყოფს მარიამის სიყვარულს და ახალი მისიით აგზავნის მას: ,,არ შემეხო, რადგან ჯერ არ ავსულვარ მამასთან. წადი ჩემს ძმებთან...”. გიყვარდეს იესო, - ნიშნავს შეხვდე მას, დარჩე მასთან და დაკისრებული მისია აღასრულო. მის სიყვარულს სულ უფრო და უფრო შორს მივყავართ.

,,წადი ჩემს ძმებთან და უთხარი: ავდივარ ჩემს მამასთან და თქვენს მამასთან, ჩემს ღმერთთან და თქვენს ღმერთთან”.

მოწაფეები კაცობით ქრისტეს ძმები არიან, მაგრამ მათი შვილობა სხვაგვარია: შვილობა ძით აქვთ მიღებული, ღმრთის ძის კაცობრივი ძმობით მისი ღმრთეების თანაზიარნი არიან. ამიტომაც აკეთებს იესო განსხვავებას - ,,ჩემს მამასთან და თქვენს მამასთან”. იგი არასდროს ამბობს - ,,ჩვენი მამა”. მაშინაც კი, როცა ,,მამაო ჩვენოს” ასწავლის, ეუბნება: ,,თქვენ კი ასე ილოცეთ...” (მათ. 6,9). ასევე მამაც ღმერთია იესოსთვისაც და მისი მოწაფეებისთვისაც, მაგრამ სხვადასხვაგვარად: თომა იესოს აღიარებს თავის ღმერთად (მუხლ. 28). იგია ,,უფალი უფლისაგან, ღმერთი ჭეშმარიტი ღმრთისაგან ჭეშმარიტისა”.

მარიამ მაგდალინელი იმას აკეთებს, რაც იესომ უბრძანა. იგი აღდგომის პირველი მოწმეა: მან ,,უფალი იხილა და ეს უთხრა მას” (მუხლ. 18).

ამ ტექსტის კითხვისას ქებათა ქება გვახსენდება:

,,ვეძებე ღამით ჩემს სარეცელზე

ჩემი სულის შეყვარებული,

ვეძებე იგი და ვერ ვიპოვე.

ავდგები-მეთქი და მოვივლი

ქალაქის ქუჩებსა და მოედნებს.

მოვძებნი-მეთქი ჩემი სულის შეყვარებულს.

ვეძებე იგი და ვერ ვიპოვე.

შემომხვდნენ მცველნი,

ქალაქის შემომვლელნი.

,,ხომ არ გინახავთ ჩემი სულის შეყვარებული?”

ცოტას გავშორდი,

ვიპოვე ჩემი სულის შეყვარებული.

დავიჭირე და აღარ გავუშვი,

ვიდრე არ შევიყვანე დედაჩემის სახლში,

და ჩემი მშობლების გალიაკში. (3,1-4)

დამდევი, როგორც ბეჭედი შენს მკერდზე,

როგორც ბეჭედი შენს მკლავზე;

რადგან ძლიერია სიკვდილივით სიყვარული,

სასტიკია ჯოჯოხეთივით შური;

არმური მისი ცეცხლის არმურია,

უფლის ალი.

ვერ დაშრეტს სიყვარულს წყალი მრავალი

და მდინარე ვერ წარხოცავს მას. (8,6-7)

ქებათა ქების დასასრულს საქმრო მებაღედ გვევლინება:

,,ბაღების მკვიდრო,

მეგობრები ისმენენ შენს ხმას.

მასმინე მეცა!”

,,გაიქეცი, საყვარელო ჩემო!” (8,13-14)

___________________

1. იოანეს სახარებაში მარიამ მაგდალინელი ერთ სახეს ქმნის ლაზარეს დასთან. საქმე ის კი არაა, რომ საუბარი ერთსა და იგივე პიროვნებაზეა: ერთი თითქოს ,,აგრძელებს'' მეორეს. გადმოცემა სახარების სხვადასხვა ეპიზოდს ერთ პირს მიაწერს : მრუში დედაკაცის მიტევების ეპიზოდს (ლუკ. 7,36-50) მოსდევს სიტყვები - ,,...მასთან იყვნენ, ასევე ზოგი დედაკაციც... მარიამი, მაგდალინელად წოდებული, რომლისგანაც შვიდი ეშმაკი გამოვიდა“ (ლუკ. 8,2); მეორე ეპიზოდი ლაზარეს დას უკავშირდება (ლუკ. 10,38-42; იოან. 11; 12,1-7). ამ ეპიზოდში მარიამი ზეთს სცხებს იესოს. „ჩემი დამარხვის დღისათვის გადაინახა იგი“ - იესოს დამარხვის დღეს სწორედ მარიამ მაგდალინელია ჯვართან (იოან. 19,25).

4.7.2 2. იესო ეცხადება მოწაფეებს: გამარჯვებული სიყვარული (20,19-29)

▲back to top

ა) სულიწმიდის ნიჭი

იოანე იმეორებს, რომ იესოს გამოცხადება ერთშაბათს ხდება (მუხლ. 19). იუდეველთა შიშის გამო მოწაფეები სახლში ჩაიკეტნენ. „შიში სხვა არა არის რა, გარდა იმისა, რომ გონება აღარ შეეწევა მოშიშს“ (სიბრძ. 17,11). ახლა შიში მათი პირველი მტერია. „მოვიდა იესო და დადგა შუაში“. იგი კედელში კი არ გადის, არამედ ავლენს თავის მყოფობას თავისიანთა შორის. ეს მყოფობა ხელშესახები ხდება. იგი გარედან კი არ მოდის, არამედ მათი შიშისა და სასოწარკვეთის შიგნითაა: იგი დაჰპირდა, რომ მისი სახელით შეკრებილთა შორის იქნებოდა. და იგი დგას. მეოთხე სახარებაშიც და გამოცხადებაშიც მკვდრეთით აღმდგარი ყოველთვის დგას. პირველივე სიტყვით იგი მშვიდობას აძლევს მათ (მუხლ. 19) და შემდეგ კვლავ იმეორებს: „მშვიდობა თქვენდა!“ (მუხლ. 21). მან უკვე დატოვა მშვიდობა: „ჩემს მშვიდობას გიტოვებთ თქვენ, ჩემს მშვიდობას გაძლევთ თქვენ“ (იოან. 14,27).

შემდეგ ჭრილობებს უჩვენებს მათ - ხელებსა და გვერდზე. ლუკა მხოლოდ ნალურსმევს იხსენიებს: განგმირული გვერდის ღმრთისმეტყველება მხოლოდ იოანესთვისაა დამახასიათებელი.

ეს ჭრილობები მისი გამარჯვებისა და სიყვარულის ნიშანიცაა და მისი პიროვნების დადასტურებაც: ის, ვინც ახლა მათ წინაშე ცოცხალი დგას, - სწორედ მკვდრეთით აღმდგარია. მარკოზი იმავე აზრს გადმოგვცემს: „თქვენ ეძებთ ჯვარცმულ იესო ნაზარეველს. იგი აღდგა“ (მარკ. 16,6); გამოცხადების წიგნში იგი არის „კრავი, როგორც დაკლული“” (გამოცხ. 5,6) - აღმდგარი განუყოფელია მისი ვნებისაგან: პასექის საიდუმლო ერთ მთლიანობას შეადგენს. იესო, - „დასაბამიდან დაკლული კრავი“ (გამოცხ. 13,8. იხ. 1პეტრე 1,20) - თავის დიდებაშიც რჩება „ჯვარცმული ჟამთა აღსასრულამდე“ (პასკალი).

„მოწაფეებმა გაიხარეს უფლის ხილვით“. „ეს ყველაფერი იმიტომ გითხარით, რომ ჩემი სიხარული იყოს თქვენში და თქვენი სიხარული სავსე იყოს“ (იოან. 15,11); „კვლავ გიხილავთ და გაიხარებს თქვენი გული, და თქვენს სიხარულს ვეღარავინ წაგართმევთ“ (იოან. 16,22). ისევე, როგორც მარიამ მაგდალინელთან შეხვედრისას სიხარული მისიად იქცევა: „როგორც მე მომავლინა მამამ, მეც მიგავლენთ თქვენ“ (მუხლ. 21. იხ. იოან, 17,18). იყო იესოს წარგზავნილი, - ნიშნავს მიიღო სულიწმიდა, რადგან მხოლოდ სულით შეგვიძლია მოწმობა (მუხლ. 22. იხ. იოან. 15,26-27).

მოციქულთა მისია სულიწმიდის ძალით მიტევებისა და შერიგების უწყებაა. ეს განკაცების მიზანია და ამიერიდან ეს ამოცანა მოციქულებს დაეკისრათ. ცოდვათა მიტევების ცნება (იხ. მათ. 16,19; 18,18) - სიმბოლურად გადმოცემული ფერხთბანის ეპიზოდში - არასდროს განიხილება მეოთხე სახარებაში, როგორც ,,ნეგატიური” ასპექტი. სინოპტიკურ სახარებებში ცოდვათა მიტევების თემა საიდუმლო სერობის აღწერისას ჩნდება: ქრისტეს სისხლი მრავალთათვის ცოდვათა მისატევებლად დაიღვრება (იხ. მათ. 26,28), იოანესთან კი ქრისტე უნდა მომკვდარიყო, „რომ ღვთის გაფანტული შვილები შეეკრიბა ერთად“ (იოან. 11,52), მისი ხორცი კი სოფლის სიცოცხლისთვის გაიცემა (იოან. 6,51) და არა ცოდვათა მისატევებლად. მიტევების ძალა აღდგომის ნაყოფია, რომლიც იესომ მოციქულებს მიანდო. ცოდვათა მიტევებით ადამიანი სულიწმიდის სხვა ნიჭთათვის იხსნება - სიცოცხლისთვის, ერთობისთვის, სიყვარულისთვის.

ბ) თომას რწმენა (მუხლ. 24-29)

„ეს ყველაფერი შემთხვევით კი არ მოხდა, არამედ ღმრთის განგებულების თანახმად... მართლაც, თომას უნდობლობა უფრო სასარგებლო აღმოჩნდა, ვიდრე სხვა მოციქულთა რწმენა“¹ (გრიგოლი დიდი, ქადაგებები სახარებაზე, 26,7). თომას ყოყმანი მართლაც სიყვარულის დასტურია: მას ნალურსმევის ნახვა უფრო სურს, ვიდრე ქრისტეს სახის ხილვა ან მისი ხმის გაგონება. მას სურს, შეხვდეს ღმრთის ძეს, „რომელმაც შემიყვარა და თავი გადასცა ჩემთვის“ (გალ. 2,20). მან იცის, რომ მხოლოდ გადატანილი ტანჯვის ჭრილობები მოწმობენ სიყვარულზე და მისთვის ქრისტეს ჭეშმარიტი პიროვნება მხოლოდ ამ ჭრილობებით დასტურდება.იოანემ „იხილა და იწამა“ (20.8) თომას ნიშანი სჭირდება, რათა თქვას - „უფალი ჩემი და ღმერთი ჩემი“. ეს უკანასკნელი ნიშანი - უზენაესი ნიშანი - უფლის განგმირული გვერდია. თომამ თითი უნდა ჩადოს ამ ჭრილობაში, რათა აღარ იყოს ურწმუნო და მორწმუნე გახდეს. წმიდა გულის, - განდიდებულ კაცობაში შინაგანი ცხოვრების ჭვრეტით მორწმუნეს განკაცებული ღმრთის საიდუმლო ეცხადება. თომა აღიარებს იესოში უფალს (იაჰვე) და ღმერთს (ელოჰიმ) - მამათა ღმერთი, ისრაელის ღმერთს. იგი ღმერთია, მაგრამ კაცთან დამოკიდებულებაში იგი უფალია. ეს სულაც არ არის გამეორება: ღმრთის აღიარება არ ნიშნავს მის უფლად აღიარებას.

„ნეტარ არიან ისინი, ვისაც არ ვუნახივარ და მირწმუნეს“ - ეს სიტყვები მიმართულია ყველა დროის მორწმუნეებისადმი, რომელთაც არ უხილავთ ისტორიული ქრისტე და არ ყოფილან მისი გამოცხადებების მოწმეები.

„და ირწმუნეს მისმა მოწაფეებმ“ (იოან. 2,11), როდესაც კანაში მოხდენილი სასწაული იხილეს. თუმცა ბევრმა იხილა, მაგრამ არ ირწმუნა (იოან. 12,37): იმისთვის, რომ ჩაწვდე დანახულის აზრს, უკვე უნდა გწამდეს. „განა არ გითხარი, თუ ირწმუნებ, ღვთის დიდებას იხილავ-მეთქი?“ (იოან. 11,40) - ეკითხება იესო მართას.

იმისათვის, რომ უფლის საფლავთან მდგომი იოანეს მსგავსად ყველა დროის მოწაფეებმა შეძლონ „იხილონ და იწამონ“ (20, 8), წმინდა წერილია საჭირო (შეადრ.2.22) - ღმერთის სასწაულთა გახსენება, მომავალ სასწაულთა საწინდარი. სწორედ ამისთვის დაწერა იოანემ თავისი სახარება. მან იცოდა, რომ მომავალი მოწაფეებისათვის იგი ღმერთის სიტყვა იქნებოდა.

სამღვდელმთავრო ლოცვაში იესო ევედრება მამას მათთვისაც, ვინც მისი მორწმუნენი იქნებიან თავიანთი სიტყვით (იოან. 17,20); ეკლესია მოწაფეთა მოწმობას ეფუძნება. იოანეს სურს, - ვისაც არ უხილავს, იმანაც ირწმუნოს, „რომ იესო არის ქრისტე, ძე ღვთისა, და რათა მორწმუნეებს სიცოცხლე ჰქონდეთ მისი სახელით“.

გ) იესოს დედა

„ნეტარ არიან ისინი, ვისაც არ ვუნახივარ და მირწმუნეს“ - იესოს ეს სიტყვები ელისაბედის სიტყვებს ეხმიანება: „ნეტარია, ვინც ირწმუნა“ (ლუკ. 1,45). მარიამს არ უხილავს და ირწმუნა - ჯერ კიდევ კანაში, სადაც მისი თხოვნით იესომ პირველი სასწაული მოახდინა. მისმა რწმენამ სხვების რწმენა გააღვიძა. ჯვართან, იმავე რწმენით აღვსილი მარიამი დგას, მან ძის უკანასკნელი მზერა მიიღო - ისევე, როგორც პირველი „დაე მეყოს მე“ (ლუკ. 1,38). მან მიიღო ყველა მოწაფისათვის დედად ყოფნა მისია. „აჰა, დედაშენი“ (იოან. 19,27) - ეუბნება იესო იოანეს, და მარიამი ყოველი მოწაფის დედა ხდება. აღდგომის შემდეგ იგი მათთან რჩება (იხ. საქმე 1,14). ლუკა მოგვითხრობს ლოცვად შეკრებილი მოწაფეების გვერდით მარიამის დედობრივ თანამყოფობაზე. იესომ მოწაფეს მიანდო თავისი დედა და იგი მასთან დარჩება ძის მოსვლამდე (იოან. 21,23).

__________________

1. გრიგოლი დიდი, ქადაგებები სახარებაზე, 26,7

4.8 თავი 16: გამოცხადება ტიბერიის ტბის ნაპირზე: ეკლესია (თავი 21)

▲back to top

ეს ტექსტი გვიანდელი დამატებაა, რასაც სახარების ორი დასკვნა მოწმობს. თუკი ავტორმა (მუხლ. 24ა: „ეს არის ის მოწაფე“) ან ავტორებმა (მუხლ. 24ბ: „და ვიცით“) საჭიროდ მიიჩნიეს სახარების დასრულება ამ ეპიზოდით, რაც იმას ნიშნავს, რომ იგი ფასეულია სწორედ როგორც ეპილოგი. აქ ვპოულობთ პასუხს მთელ რიგ კითხვებზე: რა მოხდა აღდგომის შემდეგ? როგორ მოაღწია სახარებამ ჩვენამდე? იოანესთვის დამახასიათებელი სიმბოლური ენით გადმოცემულია ეკლესიის მისია. აქ საუბარია ეკლესიის ოთხ თვისებაზე, ასევე ზოგიერთ ასპექტსა და ფუნქციაზე, რომელსაც სხვადასხვა პირები განასახიერებენ - განსაკუთრებით პეტრე და იოანე.

4.8.1 1. ეკლესია - ერთი, წმიდა, კათოლიკე, სამოციქულო

▲back to top

- ეკლესიის სამოციქულო ხასიათი იკვეტება მთელი თავის განმავლობაში ტბა - სოფელია, მოციქულები კი - ადამიანთა დამჭერები (იხ. ლუკ. 5). იესოს სიტყვით ისინი ბადეს ისვრიან, მაგრამ შედეგი მხოლოდ იესოზეა დამოკიდებული: „ვერაფერი დაიჭირეს“ (მუხლ. 3), რადგან „უჩემოდ არაფრის კეთება არ შეგიძლიათ“ (იოან. 15,5). ისინი დამჭერები არიან (მუხლ. 1-14), ამასთანავე მწყემსები (მუხლ. 15-19); თევზები, რომელთაც იჭერენ, ხდებიან ცხვრები, რომლებიც მათ უნდა მწყემსონ. ყველა დროის მოციქულთათვის საერთო არა მხოლოდ მისიაა, „kerigme“, არამედ მორწმუნეთათვის ერთობლივი ზრუნვაც, „კატეხეზა“, საიდუმლოთა ზიარება და საკრებულოს გაძღოლა. მათ ორი დავალება აქვთ: ისროლონ ბადე და მწყემსონ ცხვრები. ეკლესია სამოციქულოა - მისი ეს თვისება მღვდელმთავართა და მათ თანამოსაყდრეთა მსახურებაში ვლინდება.

- კათოლიკეობა რიცხვთა სიმბოლიზმითაა ხაზგასმული. მოციქულთა რიცხვი ამ მონაკვეთში არა თორმეტი (ხსნის ისტორიის რიცხვი), არამედ შვიდია (სრულყოფილი ქმნილების რიცხვი). მსგავსად იმისა, როგორც პურის მეორე განმრავლებისას ნამუსრევით შვიდი კალათი აივსო, აქაც ეს რიცხვი სახარების საყოველთაო გავრცელებას აღნიშნავს. 153 თევზი კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს ეკლესიის საყოველთაობას. ცხადია, იოანე თევზების დათვლით არ ერთობოდა. ეს იმ დროს მცხოვრები ერების რიცხვია.; 1-დან 17-მდე რიცხვთა ჯამია, ანუ რიცხვი სისავსისა, რომელიც დროსა და სივრცეს მოიცავს (გარდა ამისა, 17 სამის კვადრატისა და ორის მესამე ხარისხის ჯამია - ზეციურისა და ქვეყნიურის ერთობლიობა მათ ყველა განზომილებაში). ეკლესიის კათოლიკეობა ჰორიზონტალურიცაა (იგი ყველა ერს მოიცავს) და ვერტიკალურიც (მოიცავს ყველა თაობას, ერთ ეკლესიაში შეკრებილს). წმიდათა თანაზიარება სულიერი თანადგომაა ყველა დროის ადამიანებისა - ცოცხალთა და მკვდართა. „უამრავ ხალხს, რომლის დათვლა არავის შეეძლო“, გამოცხადების წიგნი 144000 რჩეულს უწოდებს (იხ. გამოცხ. 7).

- ერთიანობა განსახიერებულია ბადის სიმრთელით. თევზთა სიმრავლის მიუხედავად იგი არ იხევა. ერთობაზე ისიც მიუთითებს, ყველა მოციქული პეტრეს ნავშია, ცხვართა მწყემსვა კი პეტრეს ეკისრება. გაყოფის მრავალი მცდელობის მიუხედავად, ეკლესია ერთია, რადგან ამისთვის ქრიტემ ილოცა (იოან. 17,21-23). მის სიკვდილს ღმრთის გაფანტული შვილები ერთად უნდა შეეკრიბა (იოან. 11,52. იხ. ეზეკ. 34,12-13); „მე სხვა ცხვრებიც მყავს, არა ამ ფარეხისა. მე ისინიც უნდა მოვიყვანო, და მოისმენენ ჩემს ხმას, და იქნება ერთი ფარა და ერთი მწყემსი“ (იოან. 10,16). ცხვართა მწყემსვას იესო პეტრეს მიანდობს - ეს ერთობის ნიშანი და საწინდარია.

- სიწმიდე. ეკლესიის სიწმიდე პეტრესთვის ბოძებულ შენდობაშია. მხოლოდ ქრისტე წმიდაჰყოფს და გაწმედს ეკლესიას (ეფეს. 5,26). მან დაუშვა, რომ მოწაფეებს ცდუნება გამოეცადათ, სისუსტე გამოეჩინათ, რადგან ეკლესია - შენდობილი ერია. სწორედ ესაა მისი სიწმიდის მიზეზი. პეტრეს განსაკუთრებული გამოცდა უნდა გაევლო. იოანეს ერთი მცირე დეტალი მოჰყავს: როცა უფალი იცნო, პეტრემ მოსასხამი მოიხვია და წყალში გადაეშვა. შესაძლოა, ეს ეპიზოდი დაბადების წიგნის მე-3 თავს უკავშირდება: ადამმა, როდესაც თავის სიშიშვლეს მიხვდა, გარშემოსარტყმელი გაიკეთა. მაგრამ ადამი დაიმალა და გაიქცა, პეტრე კი ქრისტესაკენ მიიჩქარის. იგი ცოდვილია, ადამის ძეა, მაგრამ შენდობილი და მოყვარული. მან გამოცდილებით იცის, რომ მხოლოდ სულიწმიდა მისცემს ძალას, ბოლომდე ქრისტეს ერთგული დარჩეს: „გაშლი ხელებს და სხვა შემოგარტყამს სარტყელს და წაგიყვანს იქ, სადაც არ გსურს“ (მუხლ.18-19). სიწმიდე, რომლითაც ღმერთს ვადიდებთ - შენდობილთა ნიჭია. სულიწმიდა ცოდვათა მისატევებლად მოგვეცა, უპირველეს ყოვლისა კი მოციქულებს - მათი ცოდვების მისატევებლად.

4.8.2 2. ევქარისტია - იესოს მყოფობა მის ეკლესიაში

▲back to top

სინოპტიკურ სახარებათაგან განსხვავებით, რომლებიც ვრცლად აღწერენ ქრისტეს მსახურებას გალილეის ზღვის ნაპირებზე, იოანე მას მხოლოდ ერთხელ იხსენიებს (იხ. იოან. 6). სწორედ აქ აღსრულდა პირველი პასექი: იესომ განამრავლა პური, დადიოდა წყალზე და ცხოვრების პურზე საუბრობდა. ამიტომ გამოცხადება ტიბერიის ტბაზე მე-6 თავთან მიმართებაში უნდა განვიხილოთ. როგორც პურის განმრავლებისას, აქაც პური და თევზია, რომელთაც იესო მოწაფეებს აძლევს. იგი სთხოვს მათ, თევზი მოიტანონ, მაგრამ თავისი თევზი უკვე შეწვა. იგი იღებს პურს, აძლევს მათ და... გამოცხადება სრულდება! ქრისტეს ხილული მყოფობა, როგორც ემაოსის გზაზე (იხ. ლუკ. 24,31) პურის გატეხვით მთავრდება. იგი ამ პურში გვეძლევა. შემწვარი თევზი ვნების სიმბოლოა - მან ცეცხლი გაიარა. ქრისტეს მყოფობა ხორციელდება ევქარისტიაში - გამომსყიდველი მსხვერპლის მოხსენიებაში, დაკლული, მაგრამ მდგომარე კრავის საქორწინო ნადიმზე მოწვევაში (გამოცხ. 5,6; 19,9).

4.8.3 3. პეტრე და იოანე: ავტორიტეტი და ქარიზმა

▲back to top

პეტრესა და იოანეს ურთიერთშემავსებელი თვისებების ერთობლიობა საეკლესიო სტრუქტურის ფუძემდებელი ასპექტია. პეტრე იერარქიას განასახიერებს. იგი კვლავ იღებს ინიციატივას: „სათევზაოდ მივდივარ“. სხვები მას მიჰყვებიან. მაგრამ მხოლოდ საყვარელი მოწაფე იცნობს ნაპირზე მდგომ ქრისტეს და ეუბნება პეტრეს: „ეს უფალია“. იგი ერთადერთია, ვისაც თავი დაუსვენებია ქრისტეს მკერდზე, იდგა ჯვართან და ცარიელ სამარხთან ირწმუნა. მაგრამ წყალში პეტრე გადაეშვა; მასვე მიაქვს იესოსთან თევზით სავსე ბადე; სერობაზე იგი ანიშნებს იოანეს, ჰკითხოს იესოს, თუ ვინ არის გამცემი; პასექის დილას იგი პირველი შედის სამარხში; იესო მას მიანდობს თავის ცხვრებს... მაგრამ იოანე ყოველთვის ახლოსაა, ყველაფერი მის თვალწინ ხდება.

პეტრე მოწაფეა, „რომელსაც იესო უყვარდა“, იოანე კი მოწაფე, „რომელიც იესოს უყვარდა“. ეს ორი მისიაა - მოქმედება და ჭვრეტა, ავტორიტეტი და ქარიზმა. დაუშვებელია მათი დაპირისპირება. ეს ურთიერთშემავსევბელი მისიებია: იოანე მიუთითებს პეტრეს იესოზე, რათა პეტრე მის შესახვედრად გაემართოს; იოანე ქრისტეს მოსვლამდე რჩება, რათა პეტრე გაჰყვეს მოძღვარს; თავის ჭვრეტაში იოანე თითქოს მარადიულობას ეკუთვნის, პეტრე კი გარდამავალზე ზრუნავს. მაგრამ მათ ერთი მიზანი აქვთ. პეტრეს მსახურება არ არის ავტოკრატული დიქტატურა - ეს მსახურებაა, რომლის საყრდენი მლოცველი ეკლესიაა.

4.8.4 4. ეკლესიის გამაერთიანებელი სიყვარული - მსახურების საფუძველი

▲back to top

„სიმონ იოანესო, გიყვარვარ?“ - სამჯერ ეკითხება იესო პეტრეს და სამჯერ მიაბარებს თავის ცხვრებს: ჭეშმარიტი მსახურება მხოლოდ ქრისტეს სიყვარულითაა შესაძლებელი.

სამი შეკითხვა სამ უარყოფას გვახსენებს (იოან. 18,15-27): ქრისტემ დაუშვა ეს, რათა გამოცხადებოდა პეტრეს, როგორც სიყვარულისა და ძალის ერთადერთი წყარო. ქართულ ენაში, ბერძნულისგან განსხვავებით, სიყვარულის შესატყვისი მხოლოდ ერთი ზმნაა. ბერძნულ ტექსტში ქრისტე ორჯერ ეკითხება პეტრეს: „agapas me“ („გიყვარვარ [სიყვარულით]?“). „philo se“ („მიყვარხარ [მეგობრულად]“) - პასუხობს პეტრე. პეტრე აღიარებს, რომ არ შეუძლია უყვარდეს ისე, როგორც ქრისტეს. მესამედ იესო ეკითხება: „phileis me?“. სწორედ ამას წუხს პეტრე. მას სურს, იყოს მოწაფე, „რომელსაც უყვარს (agapao) უფალი“. მაგრამ მისი სიყვარული საკმარისია იმისთვის, რომ იესომ თავისი ცხვრები მიანდოს. პეტრეს კი სხვა სიყვარულის მიღება მოუწევს - სიყვარულისა, რომლითაც არ უყვარდა იესო მისი ვნებისას.

ამიტომაც ამბობს იესო: „სანამ ახალგაზრდა იყავი, შენ თვითონ შემოირტყამდი სარტყელს და მიდიოდი, სადაც გსურდა“. სარტყლის შემოტყმა წმიდა წერილში ძალების მოკრებას აღნიშნავს. პეტრე კეთილი ნების ადამიანია, ყოველთვის საკუთარი ძალისა და შეძლების იმედი ჰქონდა. მაგრამ მოვა დღე, როცა სხვა მისცემს ძალას, წავიდეს იქ, სადაც არ უნდა: მისი გული თავგანწირული სიყვარულისთვის გაიხსნება. „ეს თქვა იმის მისანიშნებლად, თუ როგორი სიკვდილით განადიდებდა ღმერთს“ (მუხლ. 18-19). სხვა, რომელიც მარტვილობის ძალას მისცემს, - სულიწმიდაა, ნუგეშისმცემელი (იოან. 14,16).

ისევე, როგორც პირველ დღეს, იესო უხმობს პეტრეს: „შენ მე გამომყევი“ (იხ. იოან. 1,37.43). იესო აფრთხილებდა, რომ იგი ამას მხოლოდ ვნების შემდეგ შეძლებდა: „ახლა იქ ვერ გამომყვები, სადაც მივდივარ, მერე კი გამომყვები“ (იოან. 13,36). მაგრამ ზოგიერთ მოწაფეს არ სჭირდება იესოს მოხმობა - „გამომყევი“. იგი რჩება იესოს მოსვლამდე (მუხლ. 23). ეს დარჩენა იესოში მყოფობაა - როგორც ლერწისა ვაზზე (იხ. იოან. 15,1-17).

ამრიგად, იესოს სიყვარული (phileo) მსახურების პირობაა. მაგრამ ამგვარი სიყვარული არ კმარა, რომ ბოლომდე გავყვეთ მას. ზოგიერთ ადამიანს სხვა მისია აკისრია - იესოში დარჩენა. არის კიდევ სხვა მოწოდება, რომელსაც მარიამ მაგდალინელი განასახიერებს - ეკლესიის, სასძლოს მოწოდება. მისი სიყვარული განსხვავდება პეტრესა და იოანეს სიყვარულისგან. პეტრე იესოს მეგობარია, იოანე - საყვარელი მოწაფე. სასძლო კი ისაა, ვისი ცხოვრებაც სრულად ეძღვნება ქრისტეს. იგი ესწრაფის, მთელი არსებით ემსახუროს მას. ამ თავდავიწყებული სიყვარულით იგი მოციქულთა მოციქული ხდება, უანგაროდ თესავს სიყვარულს, სიხარულს, სილამაზეს; იგი ემსახურება ეკლესიის ტანჯულ სხეულს - მათ, ვისაც უჭირს. პეტრეს სიყვარული (phileo) წმინდა ადამიანური სიყვარულია, რომელიც მადლის მეშვეობით უნდა გარდაიქმნას; იოანესა და მარიამ მაგდალინელის სიყვარული კი პასუხია ღმრთის ნიჭზე, ხოლო მოქმედებით გამოვლინდება ეს პასუხი თუ ჭვრეტით - სიტუაციაზეა დამოკიდებული.

სიყვარულის ეს სამი სახე ავსებს ერთმანეთს და ეკლესიას ქმნის.

4.8.5 5. იოანეს სახარების მეორე დასკვნა (21,24-25)

▲back to top

„ეს არის ის მოწაფე, რომელიც ამოწმებს ამას და რომელმაც დაწერა ეს. და ვიცით, რომ მისი მოწმობა ჭეშმარიტია. კიდევ ბევრი სხვაც არის, რაც იესომ მოიმოქმედა, რომელიც, დაწვრილებით რომ დაწერილიყო, ვფიქრობ, მთელი სოფელიც კი ვერ დაიტევდა დაწერილ წიგნებს“.

ოცდამეერთე თავის დასკვნა მეოცე თავის დასკვნის გამეორებაა. ამიტომ ჩვენ მას „მეორე დასკვნას“ ვუწოდებთ. პირველი დასკვნის შესახებ შესავალში ვისაუბრეთ, სადაც აღვნიშნეთ, რომ იოანეს სახარების კითხვისას ჩვენ ვხვდებით ოთხ „ავტორს“: „ეს მოწაფე“, „ჩვენ“, „მე“ და, რა თქმა უნდა, სულიწმიდა, რომელიც „ყველაფერს გაგახსენებთ, რაც თქვენთვის მითქვამს“ (14,26). რადგან იესომ თქვა: „კიდევ ბევრი რამ მაქვს თქვენთვის სათქმელი, მაგრამ ვეღარ იტვირთავთ. როცა მოვა იგი, სული ჭეშმარიტებისა, შეგიძღვებათ სრულ ჭეშმარიტებაში“ (16,12-13). „სოფელი ვერ დაიტევდა დაწერილ წიგნებს“, რადგან ჭეშმარიტება ვერ ეტევა წიგნებში (იხ. ეკლ. 12,12) და მხოლოდ სულიწმიდა უხსნის ადამიანს მისი შემეცნების გზას.*

„მე“, რომელიც ჩნდება წიგნის ბოლოს, როგორც ხელმოწერა, ბოლო რედაქტორს უნდა გულისხმობდეს. იგი მრავლობით რიცხვშიც საუბრობს, პირველი ეკლესიის სახელით. მკვდრეთით აღმდგარი მყოფობს ეკლესიაში და ყოველ მორწმუნეს შეუძლია, წარმოთქვას ეს სიტყვები: როგორც იესო ქრისტეს ცოცხალი საკრებულოს წევრი, იგი თავისი გამოცდილებით ამოწმებს სახარების უწყების ჭეშმარიტებას. ეს „კეთილი უწყებაა“ - ის, რაც „იესომ მოიმოქმედა“ (ინ 21,24); ეს არის „ნიშანი“, რომელსაც მორწმუნენი მარადიული სიცოცხლისაკენ მიჰყავს (იოან. 20,31).

„იმაზე, რაც იყო დასაბამიდან, რაც მოგვისმენია და ჩვენი თვალით გვინახავს, რასაც ჩავკვირვებივართ და ჩვენს ხელებს მოუსინჯავს, სიცოცხლის სიტყვაზე, რადგან სიცოცხლე გამოჩნდა და ჩვენ ვიხილეთ და ვმოწმობთ, და გაუწყებთ თქვენ ამ საუკუნო სიცოცხლეს, რომელიც იყო მამასთან და გამოგვეცხადა ჩვენ; იმაზე, რაც გვინახავს და მოგვისმენია, გაუწყებთ, რათა თქვენ გქონდეთ თანაზიარება ჩვენთან, ხოლო ჩვენი მოზიარეობა არის მამასთან და მის ძესთან, იესო ქრისტესთან. ამას გწერთ, რომ სრულყოფილი იყოს თქვენი სიხარული“ (1იოან. 1,1-4).

_________________

* ღმერთს ადამიანი წიგნებში ეძებს, ლოცვაში კი ხვდება მას (პადრე პიო).

5 აპოკალიპსი გადამწყვეტი ბრძოლა

▲back to top

5.1 ქრისტეს ეპისტოლე ეკლესიის მიმართ

▲back to top

0x01 graphic

„მე ვარ იოანე, თქვენი ძმა და მოზიარე გასაჭირში, სუფევასა და იესო ქრისტეს მოთმინებაში. ვიყავი კუნძულზე, რომელსაც ეწოდება პატმოსი, ღვთის სიტყვისათვის და იესო ქრისტეს მოწმობისათვის. მე ვიყავი სულში უფლის დღეს და ზურგსუკანიდან შემომესმა დიდი ხმა, საყვირის მსგავსი, რომელიც ამბობდა: „რასაც ხედავ, დაწერე წიგნი და დაუგზავნე შვიდ ეკლესიას“ (გამოცხ. 1,9-11).

ეს მოხდა ათას ცხრაასი წლის წინათ, ჩვენი წელთაღრიცხვით 95 წელს. არქიპელაგ დოდეკანისუს პატარა კუნძულზე გადასახლებულმა იოანემ მიიღო სამყაროს საიდუმლოს საოცარი გამოცხადება. დაუსაბამო ღმერთი ესაუბრა მას მღვიმეში, მთის კალთაზე... კუნძულიც, მთაც, მღვიმეც განასახიერებენ ჩვენი გულის იმ კუთხეებს, სადაც გვესმის ღმრთის ხმა, სადაც ჩერდება დრო და მარადიულ აწმყოს უთმობს ადგილს. აქ მისცა ქრისტემ უკანასკნელ ცოცხალ მოციქულს ჩვენი ისტორიის გასაღები.

უკვე სამოცი წელი ატარებდა მოხუცი თავის გულში მარადიული სიცოცხლის ეპისტოლეს. ოდესღაც მას თავი დაუსვენებია მხსნელის მკერდზე, შემდეგ კი მკვდრეთით აღმდგარი იხილა. სახარებაში იგი გვიამბობს, თუ როგორ მიანდო მას ჯვარცმულმა იესომ საკუთარი დედა:

„...აჰა, დედაშენი! და მოწაფემ მაშინვე თავისთან წაიყვანა იგი“ (იოან. 19,27).

იოანემ ერთგულად შეასრულა ეს მისია. სიყვარულით ზრუნავდა იგი მარიამზე, ფასდაუდებელ საგანძურზე. მარიამი ცხოვრობდა მოციქულთან ერთად ეფესოს მახლობლად, პატარა განმარტოებულ სავანეში და საიდუმლოდ ეკლესიის დედად რჩებოდა. შემდეგ იოანეს დევნის დრო დადგა. მისი გადასახლება დომიციანესდროინდელი დევნის დროს მოხდა. აქ, სიცოცხლის მიწურულს, იგი დღეებს ღმრთის ჭვრეტაში ატარებდა. მაგრამ მას კიდევ ერთი მისია ელოდა: ეუწყებინა ეკლესიისთვის მისი დიდებული ხვედრი.

მის წიგნს ყოველთვის იყენებდნენ სხვადასხვა სექტები. მაგრამ ხშირად სუბიექტურად განმარტავდნენ მას და ასე ცდილობდნენ თვიანთი უღმართი დოქტრინების გამართლებას. მათ არ ესმოდათ იოანეს სიმბოლური ენა. ზოგიერთნი დღესაც ამტკიცებენ, რომ ქრისტეს სუფევა ათასი წელი უნდა გაგრძელდეს, და აწარმოებენ რთულ გამოთვლებს, რათა სამყაროს აღსასრულის ვადა დაადგინონ. სხვები ირწმუნებიან, რომ ცხოვნდება მხოლოდ ას ორმოცდაოთხი ათასი, ან ავრცელებენ სხვა აბსურდულ იდეებს, რომლებიც ტექსტის პირდაპირი წაკითხვიდან გამომდინარეობს. ეს ტექსტი განკუთვნილია მათთვის, ვისაც „სულით“ ესმის: „ვისაც ყური აქვს, ისმინოს, რას ეუბნება სული ეკლესიას!“ (2,29).

სამწუხაროდ, ეს სექტები ხშირად ახერხებენ გამოცხადების მოძღვრების ერთგულად მოაჩვენონ თავი (თუმცა სრულიად ამახინჯებენ მას), რადგან არც თუ ბევრ მორწმუნეს შეუძლია მათთან კამათი. უმრავლესობას ბოლომდე არ ესმის ამ ტექსტის მასშტაბი და მნიშვნელობა და არ ფლობს სიმბოლოთა ენას. ეს ტექსტი დამაგვირგვინებელია მთელი გამოცხადებისა, „დიდი ბიბლიური სიმფონიის ფინალი“.

5.1.1 ეპისტოლე ჩვენ მიმართ

▲back to top

საუკუნეთა მანძილზე კომენტატორები სხვადასხვაგვარად განმარტავდნენ გამოცხადების წიგნს: ერთნი მასში ეკლესიისა და სამყაროს შესახებ წინასწარმეტყველებას ხედავდნენ, მეორენი - ეკლესიის ბრძოლის სიმბოლურ გამოხატულებას განკაცებიდან მეორედ მოსვლამდე, მესამენი კი სამყაროს აღსასრულის უწყებას.

გამოცხადებაში მართლაც არის ეს ყველაფერი, მაგრამ მეტიც: მასში არის ის, რასაც შეიძლება ვუწოდოთ ისტორიის „ტრანსისტორიული“, „მეტაისტორიული“ წაკითხვა. იოანეს თვალსაწიერში არის ყველა მოვლენა ქრისტეს აღდგომის დროიდან და იგი გვაძლევს სამყაროს, ეკლესიისა და ყოველი სულის გაგების გასაღებს ყოველი ეპოქისათვის.

სიტყვა „აპოკალყპსის“ ითარგმნება როგორც „გამოცხადება“, ანუ გახსნა იმისა, რაც უკვე არსებობს, მაგრამ მანამდე დაფარული იყო. ეს არ არის მომავლის წინასწარმეტყველება. ეს არის შესაძლებლობა, დავინახოთ ისტორიულ მოვლენებში ის, რაც დროის ილუზორული ფარდის მიღმა იმალება.

ეს ტექსტი სულიწმიდით არის შთაგონებული, ამიტომ მისი უწყება მიმართულია ყველა დროის ადამიანთათვის, მიუხედავად იმისა, რომ შემოსილია იოანეს ეპოქის რეალობით. დევნათა და შეცდომათა მიღმა, რომელთა მსხვერპლი პირველი საუკუნის საკრებულოები გახდა, იოანე ჭვრეტს ძალებს, რომლებიც მართავენ სულიერ ბრძოლას, რომლის თვალსაწიერი - მაშინაც და ახლაც - ისტორიაა.

ამიტომ აპოკალიპსი, პირველ ყოვლისა, უცხადებს ეკლესიის საიდუმლოს თავად ეკლესიას: იგი უხსნის მორწმუნეთ სიღრმისეულ არსსა და ბუნებას დიადი ოჯახისა, რომლის წიაღში ისინი ყოველდღიურად იბრძვიან სიცოცხლისათვის, ნათლისათვის, სიყვარულისათვის. ეკლესია გასხივოსნებული სასძლოა ღმრთის სიტყვისა, რომელსაც ეწოდა „ერთგული“ და „ჭეშმარიტი“, „კრავი, როგორც დაკლული“, მუდამ „მდგომარე“ და გამარჯვებული - ქრისტე.

5.1.2 საყოველთაო ენა

▲back to top

დღეს ჩვენ გვაოცებს ამ წიგნის სიმბოლური ენა, მაგრამ პირველ საუკუნეში იგი გასაგები იყო ყოველი განათლებული იუდეველისთვის, რადგან სულიერი რეალობის მოძღვრება გადაიცემოდა მხოლოდ სიმბოლოებით. იოანეც ამ ენას მიმართავს.

ეს ენა არ არის განკუთვნილი მხოლოდ რჩეულთათვის. იგი გახსნილია ყველასათვის და მასში არაფერია სუბიექტური. როგორც ნებისმიერი ენა, იგი პირობითია. საჭიროა მისი შესწავლა. მაგრამ მისი თავისებურება იმაშია, რომ იგი არ ემყარება ცნებებს და არ გადმოიცემა აბსტრაქტული კონცეფციების ფორმით, რომელიც ყოველთვის ძალზე ვიწროა სახეთა სიმდიდრის გადმოსაცემად. ეს ენა ერთ სახეში გადმოგვცემს იმას, რის გადმოცემასაც თანამედროვე ღმრთისმეტყველი გრძელ და რთულ თავში ცდილობს.

სახეთა ამ სამყაროში ყველაფერი გრძნობებზეა დაფუძნებული: მკითხველს სთავაზობენ, იხილოს, ისმინოს, წარმოიდგინოს. სიმბოლიკა ხომ სინამდვილის ენაა, გრძნობითი გამოცდილება, რომელიც სცდება გაგების ჩარჩოებს. იმისთვის, რომ გავიგოთ ამ ტექსტის სიღრმე და გრძნობადი აღქმის სიმდიდრე, საჭიროა „ვიგემოთ“, „მოვსინჯოთ“. მას შევყავართ სამყაროში, სადაც უნდა „ვისმინოთ თვალით და ვიხილოთ ყურით“. წიგნის დასაწყისში იოანე ამბობს: „მივბრუნდი, რომ დამენახა ხმა“ (1,12). მოციქული იყენებს ამ განსაკუთრებულად ზუსტ და მკაცრ ენას, რომელიც ყველაზე უკეთ მიესადაგება სულიერ მოვლენებს, რადგან ეს ენა მოიცავს მთელს ყოფიერებას და არ კმაყოფილდება ვიწრო რაციონალისტური სქემით.

ყველაფერი, რაც ღმერთმა შექმნა, შეიძლება გადმოვცეთ სიმბოლოთა ენით, რადგან თავად ქმნილება ღმრთის ეპისტოლეა მათ მიმართ, ვინც მის ჭვრეტას სწავლობს. თანდათან ადამიანმა, რომელიც ღმრთის შემეცნებისკენ ილტვოდა, შეიმუშავა რიცხვთა, ფერთა, ცხოველთა, პატიოსან თვალთა, ლითონთა, მცენარეთა, ასოთა სიმბოლიკა. სიმბოლიკას ყოველთვის ადგილობრივი ტრადიციის ელფერი დაჰკრავს. და მაინც, რა წარმომავლობისაც არ უნდა იყოს ადამიანი, იგი გაიგებს ამ ენას, თუკი მის ძირითად გასაღებს მოიპოვებს.

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ეს უნივარსალური ენაა, რომელიც მიესადაგება ყველა დროსა და ცივილიზაციას. ეს ენა გამოყენებულია კატაკომბებისა და ძველი ქრისტიანული სამარხების გამოსახულებებში, შუა საუკუნეების, რომანული და გოთიკური ეპოქის ტაძრებში. ქვაში ნაკვეთი ეს გადაშლილი წიგნები ევროპის ყველა კუთხეში გვხვდება; ეს ღმრთისმეტყველების ცოცხალი სახელმძღვანელოებია მათთვის, ვისაც ყურადღებით კითხვა შეუძლია. შემთხვევითი არ არის, რომ შუა საუკუნეების ხელოვნება ხშირად მიმართავდა აპოკალიპსის სცენებს. ანჟერის ცნობილი შპალერი ამის ჩინებული მაგალითია.

5.1.3 იუდაური გადმოცემა

▲back to top

იოანე ბიბლიურ სახეებს მიმართავს. იმისთვის, რომ მათი მნიშვნელობა გავიგოთ, უნდა ვიცოდეთ, როგორ აღიქვამდნენ მათ იუდაურ სამყაროში. ამ ტექსტის გაგება მხოლოდ ეკლესიის წევრს შეუძლია; იგი მისაწვდომია მხოლოდ ქრისტიანთათვის, რომელთაც კარგად იციან გადმოცემა და სურთ, სხვებს მიაწვდინონ იგი:

„ნეტარია წამკითხველი და მომსმენი ამსაწინასწარმეტყველო სიტყვისა და მასში დაწერილის შემნახველი, რადგან ახლოა ჟამი“(1,3).

არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მოციქული იოანე, იოანე ნათლისმცემლის მოწაფე, „მღვდელმთავრის ნაცნობი“ იყო (იოან. 18,16). იგი „გაჟღენთილია“ წმიდა წერილით, რომელსაც ბავშვობიდან იცნობს. აღდგომის შუქზე იგი სხვაგვარად ხედავს თავისი ხალხის ისტორიას, რომელიც ქრისტეს განკაცებისა და ეკლესიის დაბადების სამზადისია.

„მაშინ შევიდა სხვა მოწაფეც, სამარხთან პირველი რომ მივიდა, და იხილა, და იწამა, რადგან აქამდე არ იცოდნენ წერილიდან, რომ იგი მკვდრეთით უნდა აღმდგარიყო“ (იოან. 20,8-9).

5.1.4 გრამატიკული გაუგებრობა

▲back to top

მაგრამ სიმბოლოთა სიუხვე და იუდაური ტრადიციის სიმდიდრე არ იყო საკმარისი იმის გადმოსაცემად, რაც იოანემ პატმოსის მღვიმეში იხილა. დიდი ხნის მანძილზე მიიჩნევდნენ, რომ გაუმართლებელი გრამატიკული შეცდომები გალილეველი მეთევზის მიერ ბერძნული კულტურის არასათანადო ცოდნით იყო განპირობებული. მაგრამ შეცდომები არ მეორდება, მაშასადამე დაშვებულია განგებ და რაღაცაზე მიგვანიშნებს. „სალოსური“ ბერძნულით გადმოცემულია უკიდეგანობა, რომელსაც ვერ აღწერდა ჩვეულებრივი ენა. ზოგიერთი თანამედროვე პოეტის მსგავსად, იოანე არღვევს სინტაქსის ნორმებს, რათა გამოთქვას გამოუთქმელი. სამწუხაროდ, თარგმანი ვერ გადმოგვცემს იოანეს ენის თავისებურებებს.

განვიხილოთ ერთი გამოთქმა: იოანე უწოდებს ღმერთს „ის, ვინც არის, ვინც იყო და ვინც მოდის“ (გამოცხ. 1,8). არა „იქნება“, არამედ „მოდის“, რადგან ღმერთში არ არის მომავალი, მასში ყოველივე აღსრულებულია. იგი არის მარადიული აწმყო. მაგრამ ჩვენ, დროში მცხოვრებნი, ვხედავთ, რომ იგი „მოდის“.

გრამატიკულ დროთა შეუთანხმებლობა, მოულოდნელი გადასვლა წარსულიდან მომავალში და შემდეგ ისევ აწმყოში - ამ ხერხით მოციქული გვიხსნის საიდუმლოს კაცთა ხსნის მარადიული ჩანაფიქრისა, რომელსაც ქრისტე ისტორიაში განახორციელებს - თვით ქრისტე, განკაცებული სიტყვა, ნათელი ჩვენი ცვალებადი სოფლისა.

5.2 თხრობა უჩვეულო გეგმით

▲back to top

წიგნის სტრუქტურა შეიძლება ანფილადას შევადაროთ: სურათები ერთმანეთს შვიდი შვიდეულის სახით მოსდევს. ყოველი ბოლო სურათი შემდეგი შვიდეულის შესავალს წარმოადგენს.

7X7 ხშირად გვხვდება ბიბლიაში და სრულყოფილებას, ღმრთის ნების სისრულეს აღნიშნავს. 7X7 გამოყენებულია ვერძობის წელთა გამოთვლისას (ლევ. 25,10); დღეთა იგივე რაოდენობა არის პასექიდან პირველნაყოფთა დღესასწაულამდე; ოდნავ შეცვლილი ფორმით გვხვდება იერემიასთან და დანიელთან: სამოცდაათი შვიდეული, რომელმაც მესიის მოსვლამდე უნდა განვლოს.

პროლოგი:

ისტორიის უფლის ხილვა (1,1-8)

7 შვიდეული:

- 7 ეპისტოლე (1-3)

- 7 ბეჭედი (4-7)

- 7 საყვირი (8-11,14)

- 7 ნიშანი (11,15-14): ღმრთის ტაძარი, დედაკაცი, ურჩხული, მხეცი, კრავი, ძე კაცისა, მოსეს გალობა

- 7 თასი ღმრთის მძვინვარებისა (15-16,17ა)

- 7 ხმა ზეციდან (ბაბილონის დამხობა) - (16,17ბ-19,10)

- 7 დამასრულებელი ხილვა: ორი ბრძოლა, ათასწლიანი ხელმწიფება, სამსჯავრო, ახალი იერუსალიმი, სასძლო, სიცოცხლის წყლის მდინარე (19,10-22,5)

ეპილოგი (22,6-21):

სულისა და სასძლოს ძახილი: „მოდი!“. მკითხველსაც მოუწოდებენ, თქვას ,,მოდი!”.

„ჰე, მოვალ მალე!“ ამინ. მოდი, უფალო იესო“.

ეს ეტაპები შვიდი ხვეულია ერთი სპირალისა, რომელსაც მკითხველი ამ სამყაროდან ღმრთის ნათლისაკენ მიჰყავს.

პირველი ეტაპი სინდისის ერთგვარი გამოცდაა, იმის გააზრება, თუ რანი ვართ ახლა: ეს ეკლესიათა მიმართ ეპისტოლეებია. ყოველ ქრისტიანს შეუძლია რომელიმე მათგანში საკუთარი თავი ამოიცნოს; იგი თითქოს მის მიმართ არის დაწერილი, აღწერს მორწმუნის სულიერ მდგომარეობას, მის სისუსტეებსა და სირთულეებს. თუკი შევძლებ საკუთარი თავის სათანადო შეფასებას, ქრისტესგან საყვედურსაც და ქებასაც მზადყოფნით მივიღებ. დაფიქრდი, ამ შვიდი ეპისტოლიდან რომელი მოგმართავს შენ.

დიდი შვიდეულის დამასრულებელი ეტაპი გვიცხადებს „გამარჯვებულისათვის“ განმზადებულ სამყოფელს. ეს ძისა და მემკვიდრის სამყოფელია, ზეციური იერუსალიმი (21,7). ჩვენ ვეზიარებით მარადიულობას სიცოცხლის წყლის მდინარით, რომელიც ღმრთისა და კრავის ტახტიდან მოედინება.

თვალწარმტაცია წმიდა ქალაქის საოცრებათა ნაკადი. მაგრამ მის მისაღწევად ამა სოფლის უწმიდურებას უნდა ვძლიოთ, დროის გამოცდას გავუძლოთ, გავირეცხოთ სამოსელი და გავასპეტაკოთ კრავის სისხლით (7,14 და 12,11), ანუ საშუალება მივცეთ განკაცებულ ღმერთს, განწმიდოს ჩვენი ცხოვრება უსაზღვრო სიყვარულით, მივენდოთ ამ სიყვარულს.

მადლის მოქმედება თანდათან გვეცხადება: ჯერ უნდა ვისმინოთ, რას ეუბნება სული ეკლესიებს; შემდეგ უნდა ვიხილოთ ბეჭდების მოხსნა, რათა წიგნი წავიკითხოთ; გვესმის საყვირის ხმა; ვხედავთ ნიშნებს; შევსვამთ თასს; გვესმის ხმა და ბოლოს ვჭვრეტთ იმას, რასაც ღმერთი მოავლენს. წყლულები და ომები, თავს რომ დაატყდა კაცობრიობასა და წმიდა ქალაქს, ცოდვის შედეგია. ერთგულების შესანარჩუნებლად ქრისტიანებს შეურიგებელი ბრძოლა მოუწევთ. მათ სულ უფრო მეტი გამბედაობის, ნდობისა და გონიერების გამოვლენა ჰმართებთ.

გამოცხადება გვიხსნის მორწმუნეთა სულიერი ბრძოლის საიდუმლოს; განმარტავს ჩვენი ქვეყნიური ცხოვრების დანიშნულებას. იოანე გვაფრთხილებს, რომ ეს ბრძოლა გამარჯვებით არ დასრულდება: წმიდა ქალაქს ბოროტი ძალები დაეპატრონებიან (თავი 19). გამარჯვებას ღმერთი გვანიჭებს; მას დამარცხების ჟამს მივიღებთ, როგორც ცეცხლს, რომელიც მაცდურს გაანადგურებს. მაშინ გაიმართება გადამწყვეტი სამსჯავრო და განცხადდება ზეციური იერუსალიმი.

ამიტომ, ნუ შეგვაშინებს ეკლესიის მოჩვენებითი დამარცხება, ნუ მივეცემით სასოწარკვეთას, შევინარჩუნოთ „წმიდათა მოთმინება“ (14,12).

წიგნი გვასწავლის, რომ ჯვრის საიდუმლო მოიცავს სრულიად ეკლესიასა და ყოველ სულს. უნდა ვიყოთ არა ამა სოფლისანი, არამედ ვიბრძოლოთ მარადიული სიცოცხლისთვის, არ შევიყვაროთ სული „თვით სიკვდილამდე“ (12,11), რათა აღვდგეთ მკვდრეთით ახალ სამყაროში. ეს ქრისტიანული ცხოვრების საიდუმლოა - ყოველი ქრისტიანისა და სრულიად ეკლესიისა.

ბრძოლა და დიდი ძალისხმევა გვმართებს, მაგრამ შედეგი ჩვენზე არ არის დამოკიდებული. იგი ღმრთის ხელთაა. ჩვენ მას ისტორიის დასასრულს ვიხილავთ. ღმერთი ყველაფერს ხედავს, ყველაფერს მართავს, წარმავალი სამყაროს მერყეობისა და ცვალებადობის მიუხედავად. მებრძოლის ჯილდო, რომელსაც იოანე „გამარჯვებულის გვირგვინს“, „სიცოცხლის ხის ნაყოფს“ უწოდებს, არ გარდავა, არამედ მარადიულად არის ღმერთში. ეს მარადიულობის ნაყოფია, ღმრთის ნიჭი, სულიწმიდა, რომელიც რწმენისთვის მოგვეცემა.

5.3 სულიერი ბრძოლა

▲back to top

„ღმერთმა შექმნა საგნები დროში იმისთვის, რომ ადამინი მომწიფდეს მათში და მოიტანოს უკვდავების ნაყოფი“ (წმ. ირინეოს ლიონელი).

პირველი თავის შესავალი პასუხობს უმნიშვნელოვანეს კითხვებს: სად მყოფობს ქრისტე, განდიდებული და მკვდრეთით აღმდგარი? ვინ არის იგი და რას იქმს ახლა? ვინ არის იგი ყველა დროის ეკლესიისათვის? ხომ არ მიატოვა ზეცად ამაღლების შემდეგ მარადიული დიდებით მოსილმა თავისი მორწმუნენი?

კაცის ძის პირველი ხილვა ამხნევებს მორწმუნეთ: იგი მყოფობს თავის ეკლესიაში. მარჯვანაში მისი მარადიული ხვედრი უპყრია, რომლის სიმბოლო შვიდი ვარსკვლავია. იგი შვიდი სასანთლი შუაში დგას, ანუ ეკლესიის ყოველდღიურ ცხოვრების შუაგულში. როგორ შეიძლება, უკეთ გამოხატო ეკლესიისა და ყოველი სულის ორმაგი ბუნება, თუ არა ალის ნათლით დედამიწაზე და ვარსკვლავით ზეცაში? ისტორიის ქარბორბალში გაუბედავად მოციმციმე ალი და მარადიული უძრავი ელვარება ზეცის მყარზე, გამშვენიერებული და გასხივოსნებული ღმრთის მარჯვენაში! ეს სუსტი ალი, რომელიც იწვის ყოველი ადამიანის გულში, - სინამდვილეში, ანუ ღმერთში, - არის ნათელი ვარსკვლავი.

ზეცისა და ქვეყნის ყოვლისამპყრობელი უფალი თავს ანის და ჰაეს უწოდებს: მასში არის სრული ანბანი, ყველაფერი, რაც შეიძლება ასოებით დაიწეროს; ყველაფერი, რასაც შეიძლება სახელი ეწოდოს; იგი არის წყარო ყოველივე არსებულისა; იგი არის „ცოცხალი“, მეუფე სიცოცხლისა და „უპყრია სიკვდილისა და ჯოჯოხეთის კლიტენი“.

ეკლესიათა მიმართ ეპისტოლეები აღგვიწერს ისტორიაში მებრძოლ ეკლესიათა შემოვლას ქრისტეს მიერ. უფალი, გულისხმიერი ყოველი საკრებულოს მიმართ, რჩება მათ მასწავლებლად და მოძღვრად. იგი კეთილი და მომთხოვნი მწყემსი და უბადლო პედაგოგია; ყველაფერი იცის თავის მოწაფეთა შესახებ, უსწორებს შეცდომებს და მოუწოდებს გონიერებისკენ, რადგან უყვარს ისინი და მათი ცხოვნება სურს. ჯილდოდ თავისი სრული ძალაუფლების თანაზიარებას სთავაზობს. ღმრთის ერთადერთი მიზანია, გვაზიაროს თავის ბუნებას ქრისტეს მიერ.

წიგნის ძირითადი ნაწილი (გამოცხ. 4-19) გადმოგვცემს ეკლესიის ბრძოლას წუთისოფელთან; იგი სასტიკ გამოცდას უძლებს, მაგრამ დაუღალავად უგალობს ღმრთის დიდებას. სადიდებელის აღვლენა და ბრძოლა სიყვარულის მომლოცველთა ყოველდღიური ხვედრია.

ამიტომაც განსაცდელთა და ბრძოლათა აღწერას გალობა ენაცვლება. განსაცდელი იმისთვის არის, რომ მორწმუნეთა გულებში განმტკიცდეს თავისუფალი და სასიხარულო ერთობა კრავთან, რომელიც თვისკენ მოუწოდებს მათ.

თავები 4-6 (ღმრთის ტახტის, შვიდბეჭდიანი წიგნისა და კრავის ხილვა) აღწერს ჩვენი ხსნის ისტორიას, როგორც დიად სამყაროსეულ ლიტურგიას: სიხარული ადამიანისა, რომელიც ღმრთის მარადიულ დიდებაშია გახვეული - მთელი სიცოცხლით, მთელი ძალითა და მთელი სულით.

განსაცდელის მიუხედავად მორწმუნენი ეკლესიაში ერთიანდებიან (7-11); ეკლესია არის ხალხი არა მძინარე, არამედ გამარჯვებული; ყოველდღიურად თავს უძღვნის ღმრთის ნების აღსრულებას. იგი არ არის დაცული ამა სოფლის უკუღმართობისა და განსაცდელისაგან, მაგრამ სიყვარულის გზაზე განსაცდელიც კი შინაგანი მეტამორფოზის მიზეზი ხდება.

დევნის დროს ხალხი მოწმე (ბერძ. martyroi, ანუ მოწამენი), ხალხი წინასწარმეტყველი, ახალი ისრაელი შეკრებილია, რათა წარიგზავნოს სხვა ხალხებთან. ეკლესია უნდა ებრძოლოს ორ მუდამ მღვიძარე მხეცს (12-13) - სულიერსა და პოლიტიკურს. ეს ძალაუფლების ნების ორი სახეა. ორი მხეცი იყენებს ადამიანურ სურვილებს, რათა დაამონოს მსოფლიო.

პირველ მხეცს - ურჩხულს დაბადების წიგნიდან - მხოლოდ ის სურს, რომ დედაკაცსა და მის თესლს ავნოს (თავი 12). დედაკაცი ღმრთის დედაა, ქრისტეს სხეულის დედა, უბიწო ეკლესია, რომელიც ურჩხულის წინაშე შობს ახალ კაცობრიობას. მარიამი პირველი ეკლესიაა.

ეშმაკი ცრუ და კაცისმკვლელია. იგი ცრუსულიერებას, კერპთაყვანისცემას თესავს; უბიძგებს ადამიანს, მას სცეს თაყვანი და უარყოს გამოცხადება; იგი ამონებს ადამიანს ცრუ თავისუფლებით. ამპარტავნებით აღვსილი ურჩხული გაბოროტებით დევნის სიცოცხლეს. ომები, აბორტები, ევთანაზია, დედობის დამცირება დედაკაცისა და სიცოცხლის წინააღმდეგ ბრძოლის ხერხებია. მიზნის მისაღწევად ურჩხული ათავისუფლებს ამაზრზენ „ზღვიდან ამომავალ მხეცს“ (თავი 13), სიკვდილის ძალთა ნაშიერს. ეს ყველა დროის ტოტალიტარული იდეოლოგიების განსახიერებაა. ეს იდეოლოგიები უარყოფენ ღმერთს და, მაშასადამე - პიროვნებას, სულს, ადამიანის სულიერ ბუნებას; ისინი განამტკიცებენ ტირანიას, რომელიც ადამიანს უღმრთო არსებობისკენ მოუწოდებს. მყარდება მხეცის თაყვანისმცემელთა სამეფო. ისინი აშენებენ ქალაქს, რომელიც ბაბილონის გოდოლის მსგავსია (იხ. დაბ. 11). ეს ,,ბაბილონი”, კერპთაყვანისმცემელთა და ღმრთისაგან განდგომილ ამპარტავანთა ქალაქია - ,,დიდი მეძავი”. ამაოების, ვაჭრობისა და აღვირახსნილობის ქალაქი თავისთავად ინგრევა (16-18). შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ დედამიწაზე ბრძოლა წმიდა ძალთა დამარცხებით დასრულდა. მაგრამ ღმრთისმიერი გამარჯვება უკვე აღსრულებულია.

ეკლესია კი განაგრძობს თავის გზას ისტორიაში. უდაბნოში მიმავალ ისრაელიანთა მსგავსად იგი მგზავრია ამქვეყნად და მისდევს ქრისტეს, რომელიც შეკრებს 144 ათასს: „ისინი არიან ადამიანთაგან გამოსყიდულნი“ (14,4), „სიცრუე არ აღმოჩნდა მათ ბაგეში“ (14,5).

დიდი ბრძოლის დასასრულს ეკლესია თავის დიდებასა და მშვენიერებაში გვევლინება (20-21). იგი სრულყოფილი ქალაქია, მკვდრეთით აღმდგარი კაცობრიობა, უბიწო სასძლო, მუდამ ყმაწვილი, თავის მარადიულ, სიკვდილისათვის მიუწვდომელ აწმყოში.

ჩვენ ვხვდებით, რომ ქრისტიანთა დიდი გამოსვლა (თავი 15), ეკლესიის ბრძოლა სიკვდილის ძალთა წინააღმდეგ სინამდვილეში არის სვლა დიდებიდან დიდებისაკენ, ქრისტეს პასექის ყოველდღიური ზიარება. ღმრთის სიტყვას სიკვდილის მიღმა გავყავართ. თუკი ყოველდღიურად ვიბრძვით ქრისტესთან ერთად, მარადიული ხსნა საიდუმლო გზით სრულდება ჩვენს ისტორიაში. გზის დასასრულს წუთისოფელი გარდავა და ჩვენ მივხვდებით, რომ ჭეშმარიტი რეალობა მხოლოდ ღმერთთან ურთიერთობაა. ეს არის მარადიული ღირებულება, რომლის განადგურებასაც მუდამ ცდილობენ ბოროტი ძალები.

როდესაც გამოცხადების ბოლო თავებს ვკითხულობთ, ვხვდებით, თუ რანი ვართ. მამის ძენი და ასულნი შეადგენენ ერთ ,,ქალაქს” ღმრთის გულში. ეს ქალაქი სასძლოა. ჩვენი რწმენისა და ერთგულების, ნდობისა და სიყვარულის ჯილდოდ მემკვიდრეობად ჰარმონიის მარადიულ ზეიმს მივიღებთ. ჩვენი ჭეშმარიტი სამშობლო უსაზღვრო სიყვარულის ლიტურგიაა.

ეპილოგი ერთობისკენ მოგვიწოდებს. სულისა და დედაკაცის ძახილი ჩვენი ძახილია: „მოდი!“ - ამ ძახილით გამოიხატება ჩვენი ლტოლვა ღმრთისაკენ, რათა ვიცოცხლოთ მის მიერ, მარადიულ ნეტარებაში. სიცოცხლის წყლის მდინარე დაგვარწყულებს და სიცოცხლის ხის ნაყოფი მოგვიკლავს შიმშილს. იოანეს გამოცხადებაში მკითხველი ხედავს დინებას სიცოცხლისა, რომელიც თავად ღმერთია.

5.4 იმედის წიგნი

▲back to top

ხილვიდან ხილვისაკენ, შვიდეულიდან შვიდეულისაკენ წიგნი გვიცხადებს ზეციურ იერუსალიმს. სასოებით უნდა ვიბრძოლოთ რწმენისათვის. ვისაც არაფერი სურს, არც იბრძვის. სასოებით მიმავალი ხედავს ისტორიას, როგორც ღმრთის სიტყვას.

გამოცხადების წიგნი გვაძლევს სასოებას, გვიხატავს რეალობას, რომელიც აღემატება ისტორიას და მუდამ მყოფობს დროით, სიბერითა და სიკვდილით შემოსაზღვრულ ჩვენს ცხოვრებაში.

ახალი სამყარო დღეს იწყება. გამოცხადების კითხვისას ვჭვრეტთ იმას, რაც უკვე აღსრულდა ქრისტეს სიკვდილითა და აღდგომით. მაგრამ ჩვენ, ცოდვილი სამყაროს ტყვენი, ჯერ კიდევ გზაში ვართ.

რა რელიგიის წარმომადგენელიც არ უნდა იყოს ადამიანი, იგი მარადიული სიცოცხლისაკენ მიილტვის. გამოცხადების სიახლე იმაშია, რომ იოანესთვის, და, მაშასადამე ჩვენთვისაც, მიზანი მიღწეულია. ქრისტემ დათრგუნა სიკვდილი. ჩვენი ქვეყნიური სიცოცხლის დრო მის გამარჯვებაში გაცნობიერებული და ნებაყოფილობითი თანამონაწილეობის საშუალებაა. ქმედით ერთობაში გავთავისუფლდებით ცოდვისაგან. ჩვენ მივყვებით ქრისტეს და ამ გზაზე იწმიდება ცოდვით შეპყრობილი ჩვენი არსება.

ხსნა ახლა გვეძლევა; ახლა დავიმკვიდრებთ სასუფეველს. ეს ღმრთაებრივი აწმყოა. ქრისტე გვეუბნება:

„ჩემი ხორცის მჭამელს და ჩემი სისხლის შემსმელს საუკუნო სიცოცხლე აქვს“ (იოან. 6,54).

„მე ვარ აღდგომა და სიცოცხლე, ვინც მე მიწამებს, კიდეც რომ მოკვდეს, იცოცხლებს“ (იოან. 11,25).

„ნეტარ არიან ღარიბნი სულით, ვინაიდან მათია ცათა სასუფეველი“ (მათ. 5,3).

მაგრამ იოანე აზუსტებს:

„ჯერ არ გამომჟღავნებულა, რანი ვიქნებით“ (1იოან. 3,2).

ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველთა მსგავსად, იოანე გვიხატავს მომავალს ჩვენს განსაცდელთა მიღმა: „ახალი ცა და ახალი მიწა დადგებიან ჩემს წინაშე...“ (ეს. 66,22). გამოცხადება არ არის რეალობისაგან გაქცევა, არამედ სამყაროს ჭვრეტაა: უნდა ვიცხოვროთ ერთდროულად ორ დონეზე, ვიყოთ ამ სოფელში და არ ვიყოთ ამ წუთისოფლისანი.

პატმოსზე სულმა იოანეს თვალი აუხილა და მან სამყარო ფერისცვალების ნათელში დაინახა. იხილა სამყაროში მოქმედი ძალები; იხილა სულიწმიდის მარადიული ნათელი: „როცა მოვა იგი, სული ჭეშმარიტებისა, შეგიძღვებათ სრულ ჭეშმარიტებაში. თავისით კი არ ილაპარაკებს, არამედ იმას ილაპარაკებს, რასაც ისმენს, და მომავალს გაუწყებთ თქვენ“ (იოან. 16,13). ეს ნათელი მარადიული სიცოცხლეა და ჩვენ უკვე ვეზიარებით მას. იოანე გვასწავლის ღმრთის ჭვრეტას, რომლითაც მარადიულად ვინეტარებთ სასუფეველში.

მხოლოდ ღმრთის უსაზღვრო სიყვარული, რომელიც იესო ქრისტეში გამოვლინდა, გარდააქცევს ჩვენს მოკვდავ არსებას მარადიულ ძედ, მემკვიდრედ. „მე შეგიყვარე“ - ამბობს ქრისტე ეპისტოლეში ფილადელფიის ეკლესიის მიმართ (3,9); „რომელმაც შეგვიყვარა და საკუთარი სისხლით გვიხსნა ჩვენი ცოდვებისაგან“ - ეხმიანება მას იოანე (1,5). მას დღეს, ახლა ვუყვარვართ, რაც დაამტკიცა გუშინ - ჯვარზე. ეს არის ჩვენი სასოების საფუძველი. განსაცდელთა მიუხედავად არ უნდა ჩავახშოთ საკუთარ თავში სიყვარულის უნარი, სიყვარულით უნდა ვუპასუხოთ ამ უსაზღვრო სიყვარულს. უნდა გვესმოდეს, რომ ჩვენი სიცოცხლე უსასრულო რეალობაა, მარადიულობაში გამავალი კარი.

„Tutto é scerzo d'amore“: „ყოველივე სიყვარულის თამაშია“ - ასკვნის მამა პიუსი.

5.5 განმარტების რამდენიმე მაგალითი

▲back to top

5.5.1 ტახტის და კრავის ხილვა (თავი 4)

▲back to top

„ამის შემდეგ ვიხილე, აჰა, ღია კარი ცაში და პირველი ხმა, რომელიც შემომესმა, საყვირივით დამელაპარაკა და მითხრა: „ამოდი აქ და გიჩვენებ, რაც უნდა მოხდეს ამის შემდგომ“. მყისვე აღმოვჩნდი სულში“.

იოანეს, ხილული სამყაროსაგან სულიწმიდით აღტაცებულს, სულიერ სამყაროში შევყავართ. კარი გაიღო, მაგრამ ჯერ მხოლოდ გამოცხადების დასაწყისს ვხედავთ. ის, რასაც პირველი კარის მიღმა ვიხილავთ, არ იქნება საიდუმლოს სრული გახსნა.

„და აჰა, ტახტი იდგა ცაში და ვიღაც იჯდა ტახტზე“.

ტახტზე მჯდომარე ბიბლიაში ყოველთვის მსაჯულია, სრული ძალაუფლების მქონე.

„შესახედაობით წააგავდა იასპის ქვას და სარდიონს. ხოლო ცისარტყელა ტახტის ირგვლივ შესახედაობით წააგავდა ზურმუხტს“.

მისი ელვარება მღვდელმთავრის განკითხვის სამკერდულის პირველი და ბოლო ქვების ელვარების მსგავსია (გამ. 28,15; 39,8). ეს ქვები ისრაელიანთა თორმეტი ტომის სიმბოლოა. ყოვლისშემძლე ცხოველმყოფელმა ღმერთმა დაუდო აღთქმა მამებს. სიბრძნის წიგნში ნათქვამია:

„მის [აარონის] გრძელ კაბაზე მთელი სამყარო ეხატა; მამა-პაპათა დიდებანი იყო ამოკვეთილი ოთხ მწკრივად ჩაყოლებულ ქვებზე და შენი სიდიადე - მისი შუბლის ჯიღაზე“ (18,24).

მკვლევართა აზრით, იასპის ქვა სამკერდულზე მუქი მწვანე ფერისა იყო, ხოლო სარდიონი - მეწამული. ეს ორი ფერი იუდევლთათვის ულევი ჭეშმარიტებისა და უძლეველი სიყვარულის სიმბოლოა. ღმერთში ერთმანეთს ხვდება სიყვარული და ჭეშმარიტება. ადამიანურ დონეზე ღმრთის ჭეშმარიტებასა და სიყვარულს სამართლიანობითა და გულმოწყალებით შეიძლება ვუპასუხოთ. ამ ორი გზით ადამიანი უკავშირდება ღმერთს, მიიღებს მას საკუთარ თავში. ჭეშმარიტებისა და სიყვარულის ძალა გამოასხივებს სიცოცხლეს - ზურმუხტის მსგავს ცისარტყელას.

„ტახტის ირგვლივ ოცდაოთხი ტახტი იყო, ხოლო ტახტებზე ისხდა ოცდაოთხი უხუცესი, რომელთაც ემოსათ თეთრი სამოსლები და თავებზე ოქროს გვირგვინები ედგათ“.

უხუცესებს განსაკუთრებული პატივი აქვთ. ისინი ტახტებზე სხედან, არიან მსაჯულნი და ძალაუფლების მქონენი. ისრაელიანთათვის „24“ ძველი აღთქმის ავტორთა რაოდენობაა, პირველი ქრისტიანებისთვის კი ისრაელის თორმეტი ტომისა და თორმეტი მოციქულის ერთობა - ახალი ისრაელის საფუძველი. ქრისტემ თავად უთხრა თავის მოციქულებს:

„მეორედ შობისას, როცა კაცის ძე თავისი დიდების ტახტზე დაჯდება, თქვენც დასხდებით თორმეტ ტახტზე ისრაელის თორმეტი ტომის განსაკითხავად“ (მათ. 19,28).

სარწმუნო განმარტებით ოცდაოთხი უხუცესი სწორედ ბიბლიის ავტორებია. მეხუთე თავში ისინი მიუთითებენ ქრისტეზე - ერთადერთზე, ვინც ღმრთის ნების აღსრულების ღირსია (5,5). მათ ხსნის სამოსი აცვიათ (3,4); სიწმიდის გამო სიცოცხლის ხის ნაყოფის ღირსნი არიან (22,14); თავზე ოქროს გვირგვინები ადგათ, გამარჯვებულნი არიან და ღმერთთან ერთად მეფობენ. დაუღალავად აუწყებენ ადამიანს ღმრთის დიდებას.

„ტახტიდან გამოდიან ელვანი, ქუხილნი და ხმანი. ტახტის წინ შვიდი ცეცხლოვანი ჩირაღდანი ანთია, რომლებიც ღვთის შვიდი სულია“.

როგორც სინაის მთაზე, ღმრთის ძლიერება ქარიშხალში გვევლინება. შვიდი სასანთლე სულიწმიდაა - სულიწმიდის შვიდი ნიჭი (იხ. ეს. 11). სულიწმიდის ნიჭთა ცეცხლი ნათელს ჰფენს და ათბობს სამყაროს.

„ტახტის წინ ბროლის მსგავსი მინის ზღვაა“.

ბიბლიაში ზღვა ხშირად უარყოფითი სტიქიაა. მაგრამ ამ შემთხვევაში იგი უშფოთველ სიღრმეს უნდა ნიშნავდეს. ეს გამჭვირვალე უფსკრულია, სამართლიანობის სარკე, რომელიც ღმრთის ნათელს ირეკლავს. ბროლის ოკეანე ღვთისმშობელია - Teotokos. დასავლეთში მას ხშირად გამოსახავენ როგორც „შავ ქალწულს“; აღმოსავლურ ხატწერაში (მაგ. ვლადიმირის ღმრთისმშობელი) მარიამის სამოსი მუქია და ოქროთია შემკული. მარიამი გამჭვირვალე ღამეა, რომელშიც ჭეშმარიტი ნათელი, ღმრთის სიტყვა ბრწყინავს. ქალწულმა მუცლად იღო განკაცებული სიტყვა. ღმრთის ნების უყოყმანო მიღებით მან საკუთარი თავი სრულყოფილ ქალწულობასთან გააიგივა.

სწორედ იქ, სადაც ზღვაა, გვევლინება კრავი (5,6), მის გვერდით კი „მძლეველნი მხეცისა“ (15,2). ზეციური იერუსალიმიც წმინდა ბროლის მსგავსია. დაბადების წიგნში (1,7) ეს ზღვა „მყარს ზემო“ წყალია. იერუსალიმის ტაძარში ეს სპილენძის ზღვაა (2 ნეშტ. 4).

„ტახტის შუა და ტახტის ირგვლივ - ოთხი ცხოველი, წინიდან და უკნიდან თვალებით სავსე. პირველი ცხოველი ლომს ჰგავდა, მეორე ცხოველი ხბოს ჰგავდა, მესამე ცხოველს ადამიანივით სახე ჰქონდა, მეოთხე ცხოველი მფრინავ არწივს ჰგავდა. ამ ოთხი ცხოველიდან თითოეულს ექვსი ფრთა ჰქონდა ირგვლივ და შიგნით თვალებით იყვნენ სავსენი“.

ეს ოთხი ცხოველი მდინარე ქებარის ნაპირზე ეზეკიელ წინასწარმეტყველმა იხილა (1,5-21). ეს ადამიანის აღქმისათვის მისაწვდომი ღმრთის ოთხი ასპექტია.

4 - შექმნილი სამყაროს რიცხვია, 4 სტიქიით, 4 ძირითადი სათნოებით. ლომი ცხოველთა სამყაროს მბრძანებელია, მეფე; ხბო ძლიერების, სამართლიანობისა და ზომიერების განსახიერებაა, ხოლო არწივი - კეთილგონიერებისა. ეს ერთადერთი არსებაა, რომელსაც შეუძლია, მზეს გაუსწოროს თვალი. ოთხივე ცხოველი ფრთოსანია, ანუ სულიერ პრინციპებს განასახიერებენ, ღმრთის შემოქმედებითი ძალების მატარებელნი არიან. „თვალებით სავსენი“, ისინი ყველაფერს ხედავენ და ყოველივე უწყიან.

ალეგორიულად ოთხი ცხოველი ოთხ მახარებელს აღნიშნავს: მათე ადამიანია, ლუკა - ხბო, მარკოზი - ლომი, იოანე კი - არწივი.

„არც დღით, არც ღამით არ ჰქონდათ მოსვენება და ამბობდნენ: „წმიდაა, წმიდაა, წმიდაა უფალი ღმერთი, ყოვლისმპყრობელი, რომელიც იყო, არის და მოვა“.

პრინციპები, რომლებიც სამყაროს მართავენ, მარადიული ლიტურგიის მონაწილენი არიან. იოანეს ხილვა ესაიას ხილვას გვახსენებს (იხ. ეს. 6). დიდებულია, ,,რომელიც იყო” სამყაროს შექმნამდე, „არის“ ახლა ჩვენთვის და „მოვა“, რადგან ყოველთვის შეუცნობელი და მიუწვდომელია ადამიანისათვის.

„ვიხილე ტახტზე მჯდომარის მარჯვენაში შიგნიდან და გარედან ნაწერი წიგნი, შვიდი ბეჭდით დაბეჭდილი“.

სიყვარული და კაცთა ხსნის ჩანაფიქრი, ადამიანის დანიშნულების საიდუმლო დაბეჭდილი და შეუცნობელია ჩვენთვის. ის ღმრთის ხელთაა.

„ვიხილე ძლიერი ანგელოზი, დიდი ხმით მაუწყებელი: „ვინ არის ამ წიგნის გადაშლისა და მისი ბეჭდების ახსნის ღირსი?“ არავის შეეძლო არც ცაში, არც მიწაზე, არც მიწის ქვეშ ამ წიგნის გადაშლა ან მასში ჩახედვა“.

ვერავინ ჩასწვდება ღმრთის სიბრძნეს, ღმრთის ჩანაფიქრს. დასაბამიდან სამყარო ხსნას ელის. ადამიანი ხელის ცეცებით ეძებს თავისი არსებობის მიზეზს, ცდილობს ჩაწვდეს ისტორიის აზრს; ეძებს მას, ვინც სიცარიელეს შეავსებს, გაანადგურებს ცოდვას, დაცემას, სიკვდილს. ადამიანს ვიღაც აკლია.

„ერთმა უხუცესთაგანმა მითხრა: „ნუ სტირი, გაიმარჯვა ლომმა, იუდას ტომიდან, დავითის ფესვმა, რათა გახსნას წიგნი და მისი შვიდი ბეჭედი“.

აღთქმის ძე, იაკობი (დაბ. 49,9) და ესაია (ეს. 11) ასახელებენ გამარჯვებულს, ლომს იუდას ტომიდან, დიდებას და ძალას, რომელშიც განხორციელდა სიტყვა. ღმერთმა აუწყა ეს მამებს, მარადიული ფიცი დაუდო დავითს; წინასწარმეტყველები გვახსენებდნენ ამ აღთქმას.

„შევხედე და, აჰა, ტახტსა და ოთხ ცხოველს და უხუცესებს შორის იდგა კრავი, როგორც დაკლული, და მას ჰქონდა შვიდი რქა და შვიდი თვალი, რომლებიც ღვთის შვიდი სულია, წარმოგზავნილი მთელ ქვეყანაზე. და მოვიდა და აიღო წიგნი ტახტზე მჯდომარის მარჯვენიდან“.

კრავი გვევლინება იქ, სადაც ბროლის ზღვაა, ანუ ღმრთისმშობელისაგან იბადება და უხუცესთა შორის დგება. იგი დგას, იგი ცოცხალი და გამარჯვებულია, მაგრამ არის „როგორც დაკლული“, რადგან მარად ატარებს მსხვერპლის ნიშანს. იგი მოკვდა და აღდგა და სულის სისავსეს ფლობს. რქა იუდეველთათვის ძალასა და ხსნას აღნიშნავს („აღგვიდგინა რქა ხსნისა თავისი მსახურის, დავითის სახლში“ (ლუკ. 1,69). მხოლოდ ქრისტე ფლობს ისტორიის გასაღებს, რადგან მჯდომარეა მამის მარჯვენით და მისი უსაზღვრო ძლიერების თანამონაწილეა. შემდგომ ტექსტში მთელი სამყარო - ხილული და უხილავი - ადიდებს და თაყვანს სცემს კრავს, განკაცებულ სიტყვას; ადიდებს ტახტზე მჯდომარეს - მარადიულ მამას. მხოლოდ იგი გვიცხადებს სიცოცხლის აზრს. ადამიანის საიდუმლო ჭეშმარიტად მხოლოდ განკაცებული სიტყვის საიდუმლოში ვლინდება. ქრისტე უცხადებს ადამიანს მის უზენაეს დანიშნულებას.

144000 რჩეული (თავი 7)

ზოგიერთი სექტას ეს ტექსტი პირდაპირი მნიშვნელობით ესმის. თუკი მათ მსჯელობას აბსურდამდე მივიყვანთ, შეიძლება ვიკითხოთ: ისრაელის რომელ ტომს ეკუთვნიან თავად ისინი? ხსნის ბეჭედი ხომ მხოლოდ ისრაელიანთა თორმეტ ტომს ადევს. ეს ტექსტი გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე რჩეულთა რაოდენობის უბრალო გამოთვლა.

„ამის შემდეგ ვიხილე მიწის ოთხ მხარეს მდგარი ოთხი ანგელოზი, რომელთაც ეპყრათ მიწის ოთხი ქარი, რომ არ ექროლა ქარს არც მიწაზე, არც ზღვაზე, არც რომელიმე ხეზე“.

რიცხვი 4 მიგვითითებს ხილულ სამყაროს - ქვეყნის ოთხი მხარითა და ოთხი ქარით. ღმრთისაგან მოვლენილნი უხილავად იცავენ და მართავენ მას. სამყარო სრულიად ემორჩილება მათ - მიწაც, ზღვაც, ჰაერიც (რომელსაც ხეების რხევა განასახიერებს).

„ვიხილე სხვა ანგელოზი, მზის აღმოსავლიდან ამომავალი, ცოცხალი ბეჭდის მქონე, და დიდი ხმით შესძახა ოთხ ანგელოზს, რომელთაც ნება ჰქონდათ მიცემული, ევნოთ მიწისა და ზღვისათვის, და უთხრა: „ნუ დააზიანებთ მიწას, ზღვასა და ხეს, ვიდრე ბეჭდებს შუბლზე დავასვამდეთ“.

ღმრთისგან მოვლენილი აყოვნებს სამყაროს დამხობას. მეხუთე ანგელოზის ბუნება აღემატება ხილული სამყაროს ბუნებას, რომლის სიმბოლო არის რიცხვი „4“. „5“ სრულყოფილი კაცობრიობის რიცხვია. ეს ანგელოზი „მზის აღმოსავლიდან ამომავალია“, ხელთ ღმრთის ბეჭედი უპყრია. აქ საუბარი მხოლოდ ქრისტე-მხსნელზე, კაცის ძეზე შეგვიძლია, „რომლითაც გადმოგვხედა აღმოსავლეთმა მაღლიდან, ბნელში და სიკვდილის ჩრდილში მსხდომარეთათვის გასანათებლად“ (ლუკ. 1, 78-79), რომლის სახე არის „როგორც მზე“ (გამოცხ. 1,16). ბეჭედი, რომელიც პირველ ქრისტიანთათვის მოაქვს, სულიწმიდაა, რომლითაც ბეჭდავს ადამიანებს:

„მასში ხართ თქვენც, ვინც მოისმინეთ ჭეშმარიტების სიტყვა, თქვენი ხსნის სახარება, იწამეთ იგი და დაიბეჭდეთ სულიწმიდის მიერ აღთქმული, რომელიც ჩვენი მემკვიდრეობის საწინდარია“ (ეფეს. 1,13-14).

ჭეშმარიტი ადამიანი და მხსნელი ქრისტე მოდის სამყაროში, რათა „დაბეჭდოს“ ღმრთის მორწმუნენი სულიწმიდითა და ძეობის ნიშნით. თავისი მოსვლით იგი აყოვნებს სასჯელს და გვაძლევს დროს - მადლის დროს, ეკლესიის დროს.

„მომესმა ბეჭედდასმულთა რიცხვი: ას ორმოცდაოთხი ათასი ბეჭედდასმული, ისრაელიანთა თითო ტომიდან თორმეტი ათასი“.

რამდენი მელანია დახარჯული ამ 144 ათასის თაობაზე მსჯელობისას! სინამდვილეში გამოთვლა ძალზე მარტივია: 144000=12X12X1000. 12=3X4 (შეად. 7=3+4). 3 ზეციური სამყაროს რიცხვია, 4 კი - ქვეყნიერისა. 7 ცასა და მიწას აღნიშნავს, ანუ სრულყოფილ ქმნილებას. 12 არის „ზეცა, მიწაზე მოქმედი“, ანუ ღმრთის მოქმედება, ქრისტეს მიერ სამყაროს ნათელმოფენა. აქ გვაქვს 12 კვადრატში: 12X12=144. ესაა ღმრთის მოქმედების სისრულე. 1000=10X10X10, 10 კი ორი ხელის თითების რაოდენობაა, 2X5; აქედანვე გამომდინარეობს ღმრთისგან მოცემულ მცნებათა რიცხვი. რიცხვი 5 სრულყოფილი ადამიანის სიმბოლოა - პირველქმნილ ცოდვამდე. 10 (2X5) აღნიშნავს ადამიანს, რომელმაც გადალახა კეთილისა და ბოროტის, ჭეშმარიტისა და მცდარის ჭიდილი, შეძლო წინააღმდეგობათა შეკავშირება, სძლია დროს. ეს არის ადამიანი, რომელიც სიყვარულით მიილტვის ღმრთისაკენ. ასეთები უნდა გავხდეთ. 1000 არის 10 მესამე ხარისხში აყვანილი. საუბარია ადამიანის სხეულზე, სამშვინველსა და სულზე. რიცხვი 1000 აღნიშნავს ადამიანურ ისტორიის სისრულეს. ამრიგად, 144 000 სიმბოლური რიცხვია და არა ადამიანთა განსაზღვრული რაოდენობა. ეს არა რაოდენობრივი, არამედ ხარისხობრივი ცნებაა; ეს ზეციური ეკლესიაა, ქრისტეს მიერ ხსნილნი. ეს ის ხალხია, ვინც ქრისტეს მოქმედების ნაყოფით საზრდოობს, რადგან ნებაყოფილობით ღებულობს სულიწმიდის ნათელს.

„ამის შემდეგ ვიხილე: აჰა, უამრავი ხალხი, რომლის დათვლა არავის შეეძლო, ყოველი ერიდან და ტომიდან, ხალხებიდან და ენებიდან. იდგნენ ტახტის წინაშე და კრავის წინაშე თეთრი სამოსელით შემოსილნი და პალმებით ხელში“.

„ხალხი, რომლის დათვლა არავის შეეძლო“. აქ არ არის საუბარი რაოდენობაზე. ვერავინ დათვლის რჩეულთ: „ამიტომ გაკურთხებ შენ და გავამრავლებ შენს შთამომავლობას, როგორც ცის ვარსკვლავებს, როგორც ქვიშას ზღვის პირას“ - აღუთქვა ღმერთმა აბრაამს (დაბ. 22,17). ისრაელის თორმეტი ტომი არ უნდა გავიგოთ წმინდა ისტორიულ კონტექსტში. საუბარია ხალხზე „ყოველი ერიდან და ტომიდან, ხალხებიდან და ენებიდან“.

„უამრავი ხალხი“ ღმრთის მორწმუნენი არიან, სწორედ ის 144 000. ახლა იოანე „ხედავს“ იმას, რაც მანამდე „გაიგონა“. ეს ადამიანები „იდგნენ“, ანუ აღდგნენ მკვდრეთით; ისინი დგანან ღმრთის წინაშე თავისი კეთილი საქმეებით შემოსილნი, ქრისტეს სისხლით განბანილნი (თეთრი სამოსელი, იხ. 7,14); ხელში გამარჯვების ნიშანი - პალმის ტოტები აქვთ.

5.5.2 დედაკაცი და გველეშაპი (მე-12 თავი)

▲back to top

„გამოჩნდა ცაში დიდი ნიშანი - დედაკაცი, რომელსაც ემოსა მზე. მის ფერხთით იყო მთვარე და მის თავზე გვირგვინი თორმეტი ვარსკვლავით. ფეხმძიმედ იყო და ყვიროდა, იტანჯებოდა მშობიარობის ტკივილებით“.

დედაკაცის ხილვა განუყოფელია ტაძრისა და აღთქმის კიდობნის ხილვისგან (თავი 11). დედაკაცი, ცოცხალი ღმრთის ტაძარი და კიდობანი ერთი რეალობის - ღმრთის ეკლესიის - სხვადასხვა ასპექტებია.

დედაკაცი და ურჩხული ცაში გამოჩენილი ნიშნებია, ანუ ეს არა მხოლოდ ისტორიული მოვლენები, არამედ სამყაროში მარად მოქმედი პრინციპებია. ეს არ არის მოგონება ბეთლემში ქრისტეს შობისა; ეს არის მშობიარობის ტკივილი, რომელიც ისტორიის ბოლომდე გრძელდება და მხოლოდ ჟამთა აღსასრულს დასრულდება.

იოანეს ყველა ტექსტში დედაკაცი, ან ქალბატონი, არის ეკლესია. იოანეს მეორე ეპისტოლე დაწერილია „რჩეული ქალბატონის“ მიმართ; გალილეის კანაში და ჯვართან „იესოს დედა“ მორწმუნეთა საკრებულოს განასახიერებს: იგი უბიძგებს იესოს, მოავლინოს პირველი ნიშანი, რათა მოწაფეებმა იწამონ (იოან. 2,3-5); მას მიაბარებს ჯვარცმული ყველა თავის მოწაფეს, რომელიც უყვარს (იოან. 19,26-27).

ამ ორ ეპიზოდში იესო მარიამს „დედაკაცს“ უწოდებს. ძველ აღთქმაში „დედაკაცი, სასძლო, სიონის ქალწული“ ისრაელს აღნიშნავს, მთელ კაცობრიობასაც, რადგან პირველი „დედაკაცი“ - ევა - ადამის ძეთა დედაა.

ეკლესია მშვენიერია, როგორც სასძლო „ქებათა ქებიდან“: „ვინ არის იგი, ცისკარივით აღმომჭვრეტელი, მთვარისებრ მშვენიერი და მზისებრ ნათელი?“ (ქება 6,10). მთვარე - დროის ბრუნვის სიმბოლო - „მის ფერხთით“ არის, რადგან მან დროს სძლია და ღმრთის მარადიულობაში მყოფობს. მზე მისი სამოსელია. იგი თავად არ არის მზე, მაგრამ მისი ნათლის თანაზიარია. მზე მარადიული სიტყვის ნათელია, რომელიც მოსავს მარადიულ სასძლოს, დედას, ცოცხალი ღმრთის ეკლესიას, რომელიც სამყაროს დასაბამიდან შეიყვარა.

თორმეტი ვარსკვლავი თორმეტი ტომის სიმბოლოა, როგორც იოსების სიზმარში (დაბ. 37,9). ეს ის ხალხია, ვინც მზადყოფნით მიიღო ღმრთის ნება.

დედაკაცი - ღმრთის ხალხი - ფეხმძიმეა და მშობიარობის ტკივილებით იტანჯება. წმიდა ერის მშობიარე დედაკაცთან შედარებას ხშირად ვხვდებით წმიდა წერილში. ეს შეიძლება განსაცდელს აღნიშნავდეს (ეს. 26,17), ან ახალი ერის შობას (ეს. 66,7-12). ამავე სახეს იყენებს ქრისტე, რათა მოწაფეები თავისი ვნებისთვის მოამზადოს (იოან. 16,19-22). შობა, რომელზეც იგი საუბრობს, ახალი პასექია, ქრისტეს სიკვდილი და აღდგომა, რაც გაგრძელდება ეკლესიაში მის მოვლინებამდე. შემდგომი ტექსტი ადასტურებს ამგვარ განმარტებას.

„სხვა ნიშანიც გამოჩნდა ცაში: აჰა, დიდი წითელი გველეშაპი, რომელსაც ჰქონდა შვიდი თავი და ათი რქა, და თავებზე შვიდი ჯიღა. მისმა კუდმა ციდან წამოათრია ვარსკვლავების მესამედი და მოისროლა მიწაზე“.

ეს არის „ძველი გველი... ეშმაკი და სატანა“ (გამოცხ. 20,2), გველი დაბადების წიგნიდან, რომელმაც ევა აცდუნა, რომელსაც დედაკაცის თესლი თავს გაუჭეჭყავს (დაბ. 3,15). „დიდი წითელი გველეშაპი“ კაცისმკვლელი და ცილისმწამებელია. მას სისხლი სწყურია, ანადგურებს ყველაფერს, რასაც ეხება. მას შვიდი თავი აქვს, როგორც ზღვიდან გამოსულ მხეცსა (თავი 13) და დიდი მეძავის შავწითელ მხეცს (თავი 17). ეს იმას ნიშნავს, რომ მას სრული ძალაუფლება აქვს, მაგრამ მხოლოდ მათზე, ვინც დროში ცხოვრობს (ამას მისი ათი რქა მოწმობს). სატანა მართავს წუთისოფელს. თვით ქრისტემ მას „ამ სოფლის მთავარი“ უწოდა (იოან. 12,31; 14,30; 16,11).

ვარსკვლავები, რომლებიც გველეშაპმა მიწაზე მოისროლა, მის მიერ შეპყრობილი სულებია. იგი დამარცხებულია, მაგრამ სურს წაიყოლოს, ვისაც კი შეძლებს. შვიდი ვარსკვლავი ქრისტეს ხელთ (1,20) „ეკლესიათა ანგელოზებია“, ანუ ეკლესიათა საბოლო, უზენაესი რეალობა. მიწაზე მოსროლილი ვარსკვლავები დაცემული ანგელოზები და დემონები არიან, მაგრამ ასევე ადამიანებიც და ადამიანთა საზოგადოებები, რომელნიც ცდუნებას მიეცნენ, სიწმიდისაკენ მოწოდება და ზეციური ნათელი უარყვეს.

„გველეშაპი კი დადგა დედკაცის წინ, რომელსაც უნდა ემშობიარა, რათა, როგორც კი შობდა, გადაეყლაპა მისი ბავშვი. და შვა ძე, ვაჟი, რომელმაც უნდა მწყემსოს ყველა ხალხი რკინის კვერთხით. და ატაცებულ იქნა მისი ბავშვი ღმერთთან და მის ტახტთან. დედაკაცი კი გაიქცა უდაბნოში, სადაც მისთვის მომზადებული იყო ადგილი ღვთისაგან, რათა იქ გამოეკვებათ იგი ათას ორას სამოც დღეს“.

პირველ რიგში, ეშმაკი თავს ესხმის არა დედაკაცს, არამედ მის ჩვილს; ღმრთის ერის ჩვილს, რომელიც თავს ბავშვებთან აიგივებს (მათ. 18,1-4), ანუ ქრისტეს. მშობიარობის ტკივილები არის პასექი, ჯვარცმა და სიკვდილი, რომელიც ადამიანებს ახალ სიცოცხლეს აძლევს. იგი არის „პირმშო მკვდართაგან“ (1,5. ეს წოდება პავლესთვისაც ცნობილია: კოლ. 1,15-18). ეს არის ძე, ვაჟი, აქტიური არსება. ისრაელში მხოლოდ ვაჟი შეეწირებოდა ღმერთს - როგორც სამსხვერპლო კრავი, პასექის ღამის პირმშოთა გამოსასყიდად (გამ. 13). „და ატაცებულ იქნა მისი ბავშვი ღმერთთან“. ეს ცად ამაღლებაა. ვნებათა ჟამს ეშმაკი ცდილობდა, გადაეყლაპა იგი, მაგრამ ამიერიდან „პირმშო მკვდართაგან“ მეფობს მამის მარჯვენით.

ამ პასექის შემდეგ ეკლესია უდაბნოში მიდის; მიუყვება გზას, რომელიც ღმერთმა განუმზადა და ამ გზაზე ღმერთი ასაზრდოებს და განამტკიცებს მას. ეკლესია ზიარებით ცოცხლობს, როგორც უდაბნოში მიმავალი ისრაელი - ზეცის პურით.

„შენს ხალხს ანგელოზთა საზრდელით კვებავდი და ზეციდან უშრომლად უგზავნიდი გამზადებულ პურს, ყოვლად საამოს და ყველას გემოვნების შესაფერისს“ (სოლ. 16,20).

ეკლესია საზრდოობს უდაბნოში, რადგან ღმერთმა ზიარება დაუწესა. ეს ათას ორას სამოცი დღის საგზალია. ათას ორას სამოცი დღე 42 თვეა (გამოცხ. 11,2 და 13,5), ანუ სამნახევარი წელი, შვიდწლეულის, სრულყოფილი დროის ნახევარი. მაშასადამე, აქ არასრულყოფილ დროზეა საუბარი: „დროის (1), დროთა (2) და ნახევარი დროის (0,5) განმავლობაში“ (12,14).

„შეიქნა ცაში ომი: მიქაელი და მისი ანგელოზები ებრძოდნენ გველეშაპს. შეებრძოლნენ გველეშაპი და მისი ანგელოზები, მაგრამ ვერ გაუძლეს და აღარც ადგილი აღმოჩნდა მათთვის ცაში“.

მიქაელი საღმრთო ერის ზეციური მფარველია. მისი სახელი კითხვით ითარგმნება: „ვინ, როგორც ღმერთი?“ - შეკითხვა, რომლისაგანაც ძრწიან და მარცხდებიან ბოროტი სულები. ურჩხული ამაოდ იბრძვის, რადგან უკვე დამარცხდა: ქრისტეს გამარჯვების შემდეგ ცაზე მისი ადგილი აღარ არის. ზეციურ სამყაროში ბოროტმა დაკარგა ძალაუფლება; ცილს ვეღარ დასწამებს ღმრთის მაძიებელ სულებს, ცოდვილთაც კი. ქრისტემ გამოისყიდა ყველა, ვინც მას მიენდო.

„გადმოგდებულ იქნა დიდი გველეშაპი, ძველი გველი, რომელსაც ეწოდება ეშმაკი და სატანა, მთელი მსოფლიოს მაცდუნებელი. და მისი ანგელოზებიც გადმოყრილ იქნენ მასთან ერთად. მომესმა დიდი ხმა, რომელიც ლაპარაკობდა ცაში: „ახლა დადგა ჩვენი ღვთის ხსნა, ძალა და სუფევა და მისი ქრისტეს ხელმწიფება, ვინაიდან გადმოგდებულ იქნა ჩვენი ძმების ცილისმწამებელი, რომელიც ცილს სწამებდა მათ დღე და ღამე ჩვენი ღვთის წინაშე“.

ეს ქრისტეს სიკვდილისა და აღდგომის შედეგია. ვნების წინ მან თავად აუწყა:

„ახლაა ამ სოფლის სამსჯავრო. ამ სოფლის მთავარი ახლა გარეთ განიდევნება. და როცა ავმაღლდები მიწიდან, ყველას ჩემთან მივიზიდავ“ (იოან. 12,31-32).

იოანე ამატებს:

„ამას იმის მისანიშნებლად ლაპარაკობდა, თუ როგორი სიკვდილით აპირებდა სიკვდილს“ (იოან. 12,33).

„ახლა“, ჯვარზე, ქრისტე საყოველთაო ხსნას აღასრულებს. იოანეს სახარებაში ქრისტე ამბობს:

„და როცა ის (სულიწმიდა) მოვა, ამხილებს სოფელს ცოდვის, სიმართლისა და განკითხვის გამო, ცოდვის გამო, რომ არ მიწამეს, სიმართლის გამო, მამასთან რომ მივდივარ და ვერასოდეს მიხილავთ, განკითხვის გამო, რომ მთავარი ამ სოფლისა განკითხულია“ (იოან. 16,8-11).

ქრისტეს ჯვარი ცილისმწამებლის განაჩენია, ჩვენთან კი ნუგეშისმცემელი, ჭეშმარიტების სული მოვა. გამარჯვება მიღწეულია „კრავის სისხლით“ და ბავშვი „ატაცებულ იქნა ღმერთთან“. ცად ამაღლებით დაგვირგვინებული ჯვარი ამხილებს ცილისმწამებელს, რადგან გვიცხადებს ღმრთის უსაზღვრო სიყვარულს.

„არავინ ასულა ცაში, გარდა ციდან ჩამოსული კაცის ძისა, რომელიც ცაშია. როგორც მოსემ აღამაღლა გველი უდაბნოში, ასევე უნდა ამაღლდეს ძე კაცისა. რათა არც ერთი მისი მორწმუნე არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე. რადგან იქამდე შეიყვარა ღმერთმა სოფელი, რომ მისცა თავისი ერთადერთი ძე, რათა არავინ, ვინც მას ირწმუნებს, არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე. რადგან მისთვის კი არ მოავლინა ღმერთმა თავისი ძე სოფლად, რომ განეკითხა სოფელი, არამედ გადარჩენილიყო სოფელი მის მიერ“ (იოან. 3,13-17).

„გაიმარჯვეს მასზე კრავის სისხლით და მათი მოწმობის სიტყვით და არ შეიყვარეს მათი სული თვით სიკვდილამდე“ (გამოცხ. 12,11).

„მე ვძლიე სოფელს“ - ამბობს იესო. იოანე კი გვეუბნება:

„სული ანტიქრისტესი... ახლა უკვე სოფელშია. თქვენ ღვთისგან ხართ, შვილნო, და სძლიეთ მათ. რადგან ის, ვინც თქვენშია, მეტია იმაზე, ვინც სოფელშია... და ეს არის ძლევა, სოფლის მძლეველი, ჩვენი რწმენა“ (1იოან. 4,4; 5,4).

მორწმუნე გულით მიიღებს კრავის სისხლს, ხდება სიტყვის მოწმე. მარადიული სიცოცხლე ქრისტეს მსხვერპლით მოგვეცა, რათა ჩვენი ქვეყნიური სიცოცხლე სახარებად იქცეს სხვათათვის. უნდა ვიცხოვროთ ქრისტეს სიტყვის თანახმად: „ვისაც თავისი სული უყვარს, კარგავს მას. ხოლო ვისაც თავისი სული სძულს ამ სოფელში, საუკუნო სიცოცხლისთვის შეინახავს მას“ (იოან. 12,25).

„აბა, იმხიარულეთ, ცანო და თქვენ, ვინც მათში მკვიდრობთ! ვაი, მიწასა და ზღვას, ვინაიდან ჩვენთან მოვიდა ეშმაკი დიდი მძვინვარებით, რადგან იცის, რომ დრო მცირეღა დარჩა“.

ცანი და ქრისტეს გამარჯვების მომლოდინენი მხიარულობენ, მაგრამ ქვეყანას ეშმაკი დაუფლებია. ზღვა იმ ძალებს განასახიერებს, რომელნიც ცდილობენ, შთანთქან მსოფლიო, ჩაახშონ ადამიანის სულიერება. უნდა ვძლიოთ სიკვდილის ძალებს, რათა დავიმკვიდროთ აღთქმული ქვეყანა, ზეციური იერუსალიმი. ეშმაკი მძვინვარებს, რადგან იცის, რომ წააგო. მას აღარ აქვს ადგილი მარადიულობაში და მხოლოდ დროის მოგება სურს. დრო კი მისი საკუთრებაცაა და მისი ციხეც. მარადიულობა ღმრთის სამფლობელოა. ამიტომ არ უნდა ჩავეფლოთ წარმავალში, არამედ ვისწრაფოთ მარადიულისაკენ.

„როცა გველეშაპმა დაინახა, რომ გადმოგდებულ იქნა მიწაზე, დაედევნა დედაკაცს, რომელმაც ვაჟი შვა. მიეცა დედაკაცს დიდი არწივის ორი ფრთა უდაბნოში გასაფრენად, თავისი ადგილისაკენ, სადაც იკვებებოდა დროის, დროთა და ნახევარი დროის განმავლობაში, გველისგან მოშორებით. ამოუშვა გველმა თავისი პირიდან მდინარესავით წყალი დედაკაცის კვალდაკვალ, რათა მდინარეს წაელეკა იგი. მაგრამ მიწა დაეხმარა დედაკაცს და დააღო მიწამ პირი და შთანთქა მდინარე, რომელიც გველეშაპმა ამოუშვა პირიდან“.

„ორი ფრთა“ ნასესხებია გამოსვლის წიგნიდან: სულიწმიდა მიუძღვის ეკლესიას, როგორც ისრაელს უდაბნოში.

„აგწიეთ არწივის ფრთებზე და მოგიყვანეთ ჩემთან. და ახლა, თუ მოუსმენთ ჩემს ხმას და დაიცავთ ჩემს აღთქმას, ამოგარჩევთ ჩემს საკუთრებად ყველა ხალხიდან, რადგან ჩემია მთელი ქვეყანა. და თქვენ იქნებით ჩემთვის მღვდელთა სამეფოდ და წმიდა ერად“ (გამ. 19,4-6).

ურჩხული დევნის ეკლესიას, მაგრამ ღმერთი იცავს მას და ასაზრდოებს გველეშაპისაგან მოშორებით. ეშმაკი გაბოროტდა და გადმოანთხია მდინარე. ეს განსაცდელთა სიმბოლოა. ღმერთი იცავს ეკლესიას განსაცდელთაგან და დედამიწა ეხმარება ღმრთის ერს, როგორც მოსეს უდაბნოში (რიცხ. 16,30-32). ბუნება ვერ მოითმენს განუკითხაობას. გარემოს დაბინძურება და დაავადებები ეშმაკის მიერ წაბილწული კაცობრიობის კვალია. გავიხსენოთ იესოს სიტყვები:

„ავაშენებ ჩემს ეკლესიას და მას ვერ დაძლევენ ჯოჯოხეთის ბჭენი“ (მათ. 16,18).

სიბრძნის წიგნში ვკითხულობთ:

„შეიმოსება აბჯრით... და მასთან ერთად სამყაროც გაილაშქრებს შეშლილებზე“ (სოლ. 5,18-20).

„განრისხდა გველეშაპი დედაკაცზე და წავიდა, რათა შებრძოლებოდა დანარჩენებს მისი მოდგმიდან, რომლებიც იცავენ ღვთის მცნებებს და რომელთაც აქვთ იესოს მოწმობა“.

ეკლესიის დაარსებიდან ეშმაკი გაუნელებელი მძვინვარებით ებრძვის მის თესლს, ანუ ყველა დროის ეკლესიას. მაგრამ დაბადების წიგნიდან ვიცით, რომ დედაკაცის თესლი სძლევს გველს (დაბ. 3,15) და იესოს მორწმუნეთ წილი ექნებათ მის გამარჯვებაში.

ეშმაკი ყოველთვის მზად არის, გამოუშვას თავისი ურჩხულები, რომლებიც ეკლესიას დაეძგერებიან. ისტორიას მრავლად ახსოვს ამის მაგალითები, დასავლეთშიც და აღმოსავლეთშიც. ეკლესიას, ღმრთის ერს, არ ექნება მოსვენება ისტორიის დასასრულამდე. ეშმაკი ზღვის პირას დგას. იგი ყოველთვის მზად არის, გამოუშვას სიკვდილის ძალნი მათ წინააღმდეგ, ვინც იცავს სიცოცხლეს, მშვიდობასა და სიყვარულს.

5.5.3 ათასწლიანი ხელმწიფება (თავი 20)

▲back to top

„ვიხილე ტახტები და მათზე მსხდომარენი, და მათ მიეცათ სამსჯავრო და იესოს მოწმობისა და ღვთის სიტყვისათვის თავმოკვეთილთა სულები... ისინი გაცოცხლდნენ და მეფობდნენ ქრისტესთან ერთად ათას წელს. ეს არის პირველი აღდგომა. ნეტარი და წმიდაა ის, ვისაც აქვს წილი პირველ აღდგომაში. მასზე ხელმწიფება არ აქვს მეორე სიკვდილს, არამედ ისინი იქნებიან მღვდლები ღვთისა და ქრისტესი და იმეფებენ მასთან ერთად ათას წელს. როცა ათასი წელი შესრულდება, გათავისუფლდება სატანა თავისი საპყრობილიდან. და გამოვა, რათა შეაცდინოს ერები, მიწის ოთხივე კუთხეში, გოგი და მაგოგი, შეკრიბოს ისინი საბრძოლველად, რომელთა რიცხვი ზღვის ქვიშასავითაა. გამოვიდნენ მიწის სივრცეზე, გარს შემოერტყნენ წმინდათა ბანაკს და საყვარელ ქალაქს. ჩამოვიდა ცეცხლი ზეციდან და შთანთქა ისინი. ხოლო ეშმაკი, რომელმაც აცდუნა ისინი, ჩაგდებულ იქნა ცეცხლისა და გოგირდის ტბაში, სადაც მხეცი და ცრუწინასწარმეტყველი იმყოფებიან, და დაიტანჯებიან დღე და ღამე, უკუნითი უკუნისამდე“.

ეს ტექსტი გვაოცებს გრამატიკულ დროთა თამაშით. ღმერთში ხომ არც მომავალია, არც წარსული: მასში ყოველივე აღსრულდა, ყოველივე მარადიულია. ათასი წელი კაცობრიობის ისტორიის სიმბოლოა და ამ სიმბოლური დროის განმავლობაში წმიდანი მეფობენ ქრისტესთან ერთად. ისინი მისი მღვდლები არიან. ჩვენ ამას წმიდათა თანაზიარებას ვუწოდებთ. ისინი ლოცულობენ ჩვენთვის და ჩვენ შეგვიძლია შეწევნა ვთხოვოთ მათ, რადგან ისინი მეფობენ ქრიტესთან, სამყაროს მეუფესთან ერთად.

ისინი ღმერთში არიან და არ ელიან უკანასკნელ სამსჯავროს. ეკლესიის განსაზღვრებით ისინი „ნეტარნი და წმიდანი“ არიან.

მაგრამ ეს სამეფო ვერ შეაჩერებს ცოდვილი სამყაროს აღსასრულს. ისტორიის დასასრულს სატანა უკანასკნელ ბრძოლას გამართავს და შემოუტევს ხილულ ეკლესიას. მაშინ ღმერთი საუკუნო სასჯელს დაადებს ეშმაკს. ეს არ იქნება მარადიული სასჯელი, არამედ უსასრულო და გაგრძელდება „დღე და ღამე, უკუნითი უკუნისამდე“”, რადგან ეშმაკი და მისი მიმდევარნი დროის ტყვენი არიან და მარადიულობა არ უწყიან.

„ვიხილე დიდი თეთრი ტახტი და ზედ მჯდომარე, რომლისგანაც გარბოდა ცა და მიწა, და არ იპოვებოდა მათთვის ადგილი“.

დროისა და სივრციდან გამოსული კაცობრიობა წარდგება ღმრთის უკანასკნელ სამსჯავროზე. ყვალა თავის საქმეთა მიხედვით განისჯება. დაუსაბამო მჯდომარეა თეთრ ტახტზე, თეთრი კი სამართლიანობის ფერია.

ღირსეულნი შევლენ ზეციურ იერუსალიმში, რომელიც მარადიულად იყო ღმერთში, მაგრამ უხილავი იყო დროითა და სივრცით დაბრმავებული ადამიანისათვის. იგი ხომ ძალზე ახლოა! წამით რომ გადაწეულიყო სამყაროს ფარდა, ჩვენ მას დავინახავდით. ზეციური იერუსალიმი, ღმრთის სავანე, ადამიანთა შორის არის, თვალისთვის უხილავი. ეს არის ეკლესია თავის აღსრულებულ, მარადიულ რეალობაში.

5.5.4 ფინალი

▲back to top

„მე, იესომ, მოვავლინე ჩემი ანგელოზი, რათა დაგიმოწმოთ ეს ეკლესიებში. მე ვარ დავითის ფესვი და შთამომავალი, ცისკრის კაშკაშა ვარსკვლავი“. სული და სასძლო ამბობენ: „მოდი!“ გამგონემაც თქვას: „მოდი!“ მწყურვალი მოვიდეს და მსურველმა უსასყიდლოდ აიღოს სიცოცხლის წყალი. ამის დამმოწმებელი ამბობს: „ჰე, მოვალ მალე!“ ამინ. მოდი უფალო იესო. ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს მადლი იყოს ყველა წმიდასთან. ამინ“.

გამოცხადების უწყება ეკლესიისაკენ არის მიმართული. იგი მოუწოდებს ყველა საკრებულოს, ააღორძინოს იმედი. გამოცხადება გვაძლევს შესაძლებლობას, განვჭვრიტოთ, რომ „ამიერიდან ღვთის შვილნი ვართ, ოღონდ ჯერ არ გამომჟღავნებულა, რანი ვიქნებით. ვიცით, რომ როცა გამომჟღავნდება, მისი მსგავსნი ვიქნებით, რადგან ვიხილავთ მას, როგორიც არის“ (1იოან. 3,2); იგი გვიხსნის სამყაროს დაფარულ, სულიერ მხარეს.

როდესაც ამ ტექსტს ვკითხულობთ, თვით იესო გვესაუბრება. მას, საყვარელს, ცხოველმყოფელს, ცოდვით დაცემული კაცობრიობის მხსნელ ფესვს, რომელიც ესაიამ იწინასწარმეტყველა, მთელი კაცობრიობა ელის. იგი გაანათებს ჩვენს უკუნეთს, როგორც ნათელი ვარსკვლავი, მარადიული დღის მაუწყებელი.

სულიწმიდა, რომელიც მართალთა გულებში სუფევს, არის ღმრთის მყოფობა, რომლის საამო ხმა ყოველი სულის სიღრმეში ჟღერს. იგი აერთიანებს ღმრთის მაძიებელთა ხმებს. დედამიწის ზურგზე გაფანტული, ჭეშმარიტებას მოწყურებული ხალხი, ისინი, ვინც ღმერთი შეიყვარა, არიან ეკლესია, სასძლო. ყოველი მორწმუნის გულის სიღრმეში გაისმის: „მოდი!“; სიყვარულის ძახილი ღმერთმა ჩადო ეკლესიის გულში. მთელი არსებით უნდა ველოდოთ ქრისტეს დაბრუნებას: „გამგონემაც თქვას: „მოდი!“ მაგრამ რომელი ჩვენგანი ელის მას მოუთმენლად? უნდა გავხდეთ „გლახაკნი“, რომელნიც არ კმარობენ იმას, რაც გააჩნიათ და მარადიული სიცოცხლე სწყურიათ. მაშინ იესო გვპასუხობს: „ჰე, მოვალ მალე!“ სატრფოსა და სასძლოს სიყვარულით აღსავსე ურთიერთმოხმობა არის სულთა ძახილი და ქრისტეს პასუხი.

იოანე თავად ასრულებს იმას, რისკენაც მოგვიწოდებს. სანამ უკანასკნელად გვაკურთხებს, მას აღმოხდება: „ამინ. მოდი, უფალო იესო!“. სათქმელი აღარაფერია. ბიბლია სრულდება ამ შეძახილით, რომელიც პირველ ქრისტიანთაგან მოდის და აერთიანებს კეთილშობილ და ღმერთს მოწყურებულ სულებს: მარანათა!

5.6 დანართი

▲back to top

გამოცხადების შვიდი ნეტარება

გამოცხადების წიგნში ქრისტე გვაძლევს შვიდ ნეტარებას. მათი თანმიმდევრული წაკითხვისას ისახება მარადიული სიცოცხლისკენ მიმავალი გზა... კეთილი მგზავრობა!

„ნეტარია წამკითხველი და მომსმენი ამ საწინასწარმეტყველო სიტყვისა და მასში დაწერილის შემნახველი, რადგან ახლოა ჟამი“ (1,3).

„აქაა წმიდათა მოთმინება, რომლებიც იცავენ ღვთის მცნებებს და იესოს რწმენას. გავიგონე ხმა ციდან, რომელიც მეუბნებოდა: „დაწერე: ნეტარ არიან მკვდარნი, რომელნიც ამიერიდან უფალში იხოცებიან. დიახ, ამბობს სული, რათა განისვენონ თავიანთ შრომათაგან. მათი საქმეები თან წაჰყვება მათ“ (14,12-13).

„აჰა, მოვდივარ, როგორც მპარავი. ნეტარია, ვინც ფხიზლობს და იცავს თავის სამოსს, რათა შიშველმა არ იაროს და არ დაინახონ მისი სირცხვილი“ (16,15).

„ალილუია! რადგან გამეფდა ჩვენი უფალი, ღმერთი ყოვლისმპყრობელი. გავიხაროთ და ვიმხიარულოთ და დიდება მივაგოთ, ვინაიდან მოვიდა კრავის ქორწილი და მისმა სასძლომ თავი გაიმზადა. მიეცა მას, რომ ჩაეცვა ნათელი და წმიდა ბისონი, ვინაიდან წმიდა ბისონი წმიდანთა სამართლიანობაა“. მითხრა მე: „დაწერე: ნეტარნი არიან კრავის საქორწინო ნადიმზე მოწვეულნი“. მითხრა: „ეს ღვთის ჭეშმარიტი სიტყვებია“ (19,6-9).

„ნეტარი და წმიდაა ის, ვისაც აქვს წილი პირველ აღდგომაში. მასზე ხელმწიფება არ აქვს მეორე სიკვდილს, არამედ ისინი იქნებიან მღვდლები ღვთისა და ქრისტესი და იმეფებენ მასთან ერთად ათას წელს“ (20,6).

„აჰა, მე მოვალ მალე. ნეტარია, ვინც დაიცავს ამ წიგნის წინასწარმეტყველების სიტყვებს“ (22,7).

„აჰა, მოვალ მალე და ჩემი საზღაური ჩემთან არის, რათა თითოეულს მისი საქმეებისამებრ მივუზღა. მე ვარ ანი და ჰაე, პირველი და უკანასკნელი, დასაბამი და დასასრული. ნეტარნი არიან, რომელნიც რეცხავენ თავიანთ სამოსელს, რომ ჰქონდეთ უფლება სიცოცხლის ხეზე და კარიბჭით შევიდნენ ქალაქში“ (22,12-14).

6 იოანე მოციქულის ეპისტოლეები (განმარტება)

▲back to top

6.1 შესავალი

▲back to top

იოანეს პირველი ეპისტოლის ყველაზე ძველ ციტირებას პოლიკარპე სმირნელთან ვხვდებით (ფილიპ. 7,1). მის სიძველეს II ს.-ის სხვა წმიდა მამებიც ადასტურებენ. ენისა და სტილის ანალიზი ცხადყოფს, რომ სამივე ეპისტოლე მეოთხე სახარების ავტორს ეკუთვნის.

ეპისტოლეები საერთო დებულებებს შეიცავს და კონფლიქტურ სიტუაციას ერთნაირი ტერმინებით აღწერს; საერთოა არა მარტო მათი ენა, არამედ ღმრთისმეტყველებაც. რთულია პირველ და მესამე ეპისტოლეებს შორის პარალელების გავლება, მაგრამ მეორე ეპისტოლის თემატიკა და ფორმულები ორ დანარჩენს უკავშირდება. მართებული იქნება შემდეგი მეთოდის გამოყენება:

- შევადაროთ II და III ეპისტოლეები, რათა ერთი ხელწერა გამოვავლინოთ;

- შევადაროთ II და I ეპისტოლეები, რათა ხაზი გავუსვათ საღმრთისმეტყველო პრობლემატიკის განვითარებას.

რა თანმიმდევრობით დაიწერა ეს ეპისტოლეები? ამ საკითხთან დაკავშირებით მკვლევართა შორის ერთიანი აზრი არ არსებობს. ზოგიერთი უფრო სარწმუნოდ შემდეგ თანმიმდევრობას მიიჩნევს: III-II-I. ჩვენც სწორედ მას მივყვებით, რათა კერძოდან ზოგადამდე მივიდეთ.

მესამე ეპისტოლე წარმოადგენს მოკლე წერილს კონკრეტული პირის, ვინმე გაიოზის, მიმართ და ეხება უთანხმოებას, რომლის მიზეზია „პირველობის მოყვარე დიოტრეფეს“ თვითნებობა.

მეორე ეპისტილე დაწერილია საკრებულოს, ეკლესიის მიმართ. მოციქული აფრთხილებს მას მოწინააღმდეგის შესახებ, რომელსაც მაცდურს და ანტიქრისტეს უწოდებს.

პირველ ეპისტოლეს არ გააჩნია წერილის კლასიკური ფორმა. პოლემიკა სისტემატიზირებულია, მოწინააღმდეგე წერილის შუა ნაწილშია მხილებული.

სამივე ეპისტოლე ცხადყოფს, რომ იოანეს მიერ დაარსებული საკრებულოები კრიზისს განიცდის. შესაძლებელია თუ არა იოანეს გადმოცემის მკაფიოდ განსაზღვრა? იოანეს გადმოცემის პირველი ელემენტები მეოთხე სახარებაშია. იგი დაახ. 90-95 წწ. დაიწერა, მისი საბოლოო რედაქცია კი I-II სს. მიჯნაზე დასრულდა, ანუ ეპისტოლეთა დაწერის დროს. პირველი ეპისტოლის ზოგიერთი ნაწყვეტი მჭიდროდ უკავშირდება იოანეს სახარების სწორედ ამ საბოლოო რედაქციას. თუმცა ამგვარ ჰიპოთეზებს სიფრთხილით უნდა მივუდგეთ და ტექსტის ზედმიწევნით ანალიზს დავეყრდნოთ.

იოანეს პირველი საკრებულო სირიაში უნდა წარმოშობილიყო. შემდგომში, იოანეს მოღვაწეობის შედეგად, მცირე აზიიში სხვა საკრებულოებიც გაჩნდა. გადმოცემის თანახმად, იოანე ეფესოში დასახლდა. ეს საკრებულოები მეოთხე სახარების თანახმად ცხოვრობდნენ. იოანეს ტექსტებში ვხვდებით გარკვეულ აზრს, რომელიც ღრმავდება და ვითარდება. შეიძლება ვისაუბროთ „იოანეს სკოლაზე“. სახარების ღმრთისმეტყველება ძალზე ღრმაა, მაგრამ, ამავე დროს, ძალზე გახსნილი ქრისტეს შემეცნებისათვის. ტექსტებში სხვადასხვა რედაქტორთა კვალი შეიმჩნევა.

I ს.-ის დასასრულს იოანეს საკრებულოებში მისი სახარება სხვადასხვაგვარად განიმარტება. როგორია ერთადერთი ჭეშმარიტი განმარტება? ხომ არ არის საჭირო განმარტების გარკვეულ წესთა შემუშავება? ან იქნებ საკმარისია მხოლოდ სადაო საკითხთა განხილვა? უკვე იბადება „რელიგიური ცოდნის“ (გნოსის) მქონე ჯგუფები. ცოდნის თემა, რომელსაც მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა სახარებაში, ზოგიერთ განმარტებას მოითხოვს.

ავტორი თავს ვალდებულად მიიჩნევს, ზუსტად განსაზღვროს ქრისტიანული რწმენის ძირითადი ელემენტები. ამოსავალი წერტილი ყოველთვის სახარებაა. პირველი ეპისტოლე განიხილავს სახარების უწყებას ქრისტიანული გადმოცემის გათვალისწინებით. I ს.-ის დასასრულს დიდი ყურადღება ექცეოდა საღმრთისმეტყველო, განსაკუთრებით კი ქრისტოლოგიურ ფორმულათა სიზუსტეს.

მაგალითად: როგორ გვიხსნა ქრისტემ ცოდვათაგან?იოანეს ტექსტებში საკმაოდ ღრმად არის განხილული ქრისტეს განკაცებისა და სიკვდილის სოტერიოლოგიური ასპექტი (სოტერია - ხსნა).

იოანეს საკრებულოებში ერთგვარი გაყოფა შეიმჩნევა და საქმე თანდათან განხეთქილებისკენ მიდის. ამიტომ პირველ ეპისტოლეში იოანე თავისი სახარების ჭეშმარიტ განმარტებას გვაძლევს.

უთანხმოებათა მიუხედავად, იბადება „დიდი ეკლესია“. იკვეთება ქრისტიანული უწყების თანმიმდევრობა. იოანეს ტრადიცია აქტიური მონაწილეა ამ მოძრაობისა, რომელშიც ქრისტიანობა განამტკიცებს თავის იდენტურობას. ამას ხელს უწყობს I ს.-ის დასასრულისა და შემდგომი ხანის პოლემიკა (იხ. R. Brown. La communauté du Disciple bien-aimé…).

1A(1,6)	2A(1,8)	3A(1,10)
ა. თუ ვამბობთ,	ა. თუ ვამბობთ,	ა. თუ ვამბობთ,
ბ. რომ თანაზიარება გვაქვს მასთან,	ბ. რომ არა გვაქვს ცოდვა,	ბ. რომ არ შეგვიცოდავს,
გ. ბნელში კი დავდივართ,	გ. საკუთარ თავს ვატყუებთ	გ. ცრუდ ვსახავთ მას
დ. მაშინ ვტყუით	დ. და ჭეშმარიტება არ არის ჩვენში.	დ. და მისი სიტყვა არ არის ჩვენში.
ე. და არ ვიქცევით ჭეშმარიტებით.
1B(1,7)	2B(1,9)	3B(2,1-2,2)
ა. ხოლო თუ ნათელში დავდივართ,	ა. თუ ვაღიარებთ ჩვენს ცოდვებს,	2,1: შვილნო ჩემნო, ამას გწერთ, რომ არ შესცოდოთ. ა. ხოლო თუ ვინმე შესცოდავს,
ბ. როგორც ის არის ნათელში,	ბ. მაშინ ის, სარწმუნო და მართალი,	ბ. გვყავს შუამდგომელი მამის წინაშე
გ. მაშინ მოზიარეობა გვაქვს ერთმანეთთან	გ. მოგვიტევებს ცოდვებს და განგვწმედს ყოველგვარი უკეთურებისაგან.	გ. მართალი იესო ქრისტე.
დ. და მისი ძის, იესო ქრისტეს, სისხლი გვწმედს ყოველგვარი ცოდვისაგან.		დ. ის არის ჩვენი და არა მარტო ჩვენი, არამედ მთელი სოფლის ცოდვების მიმტევებელი.

6.2 პროლოგი (1,1-5)

▲back to top

„გაუწყებთ თქვენ ამ საუკუნო სიცოცხლეს“

ტექსტის კომპოზიცია

ეპისტოლის დასაწყისი

კარგი დასაწყისი რთული ხელოვნებაა, ჭეშმარიტი გამოცდაა. ეს კარგად იციან მწერლებმა, ორატორებმა და პედაგოგებმა. ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრებაც „დასაწყისებისაგან“ შედგება. დასაწყისი ორგანულად უკავშირდება დასასრულს, მიზანს. იგივე შეიძლება ვთქვათ რწმენის გამოცდილებაზე: სულიერი ცხოვრება მუდმივი მოგონებაა დასაწყისისა, რომელიც დასასრულისაკენ მიემართება.

იოანეს ტექსტები (სახარება, ეპისტოლეები, გამოცხადება) სიღრმისაკენ მიმართული „დასაწყისებია“. ჩვენ ვასრულებთ მათ კითხვას და გვებადება სურვილი, კვლავ დავუბრუნდეთ დასაწყისს, რათა მივიღოთ ის ნათელი, რომლის შესახებ აქამდე არაფერი ვიცოდით.

მართებულია პროლოგის შესწავლა ტექსტის გულმოდგინე გაცნობის შემდეგ. სად მთავრდება პროლოგი? მიჩნეულია, რომ მეოთხე ან მეხუთე მუხლზე. მეხუთე მუხლი დამაკავშირებლის როლს ასრულებს. ეს ხერხი ხშირად გვხვდება იოანეს ტექსტებში: ერთი ან ორი მუხლით სრულდება გარკვეული ნაწილი და იწყება შემდეგი. 1-4 მუხლები საკუთრივ პროლოგს შეადგენს, მეხუთე მუხლი კი განსაკუთრებულია მთელ ეპისტოლეში.

სტრუქტურა

საოცარია ტექსტის პირველი ფრაზა. იგი ძალზე გრძელია და პირდაპირი დამატებით იწყება, ზმნა კი მხოლოდ მესამე მუხლშია; ფრაზის შუაში (მუხლ. 2) წიაღსვლაა; იცვლება ზმნის დროები: აწმყო, აორისტი და ნამყო სრული. გამოვავლინოთ ტექსტის სტრუქტურა კითხვების საშუალებით: რის შესახებ? ვინ და ვის მიმართ? რისთვის?

რის შესახებ? პირველი სამი მუხლი მიგვითითებს უწყების საგანზე: „იმაზე... გაუწყებთ“. პირველ მუხლში ხაზგასმულია დამატება: „იმაზე, რაც... რასაც“. მეორე მუხლი წარმოადგენს წიაღსვლას, ხოლო მესამე მუხლში იოანე იყენებს ქიაზმს და პირველი მუხლის ფორმულას უბრუნდება.

- მუხლი 1: „რაც მოგვისმენია და... გვინახავს“

- მუხლი 3: „რაც გვინახავს და მოგვისმენია“

ვინ და ვის მიმართ? ავტორი და ადრესატი მოიხსენიებიან ნაცვალსახელებით „ჩვენ“” და „თქვენ“.

რისთვის? პროლოგის მეორე ნაწილი გვიხსნის ავტორის მიზანს: თანაზიარება „ჩვენთან“, მოზიარეობა (koinonia) მამასთან და ძესთან (მუხლ. 3) და სრულყოფილი სიხარული (მუხლ. 4). ზმნები „გაუწყებთ“ (მუხლ. 3) და „გწერთ“ (მუხლ. 4) აწმყო დროშია ნახმარი, მაგრამ ავტორი გვაუწყებს და გვწერს იმას, „რაც იყო“. ყველა ხერხი - ქიაზმიც, წიაღსვლაც, დროთა მონაცვლეობაც - გამოყენებულია იმისათვის, რომ გაამახვილოს მკითხველის ყურადღება წარსულზე: ეს წარსული აწმყოდ უნდა იქცეს და მომავალში გაგრძელდეს.

ოთხი პირველი მუხლი წარმოქმნის ეპისტოლის უწყების ჩარჩოებს: „გაუწყებთ, რათა თქვენც...“ (მუხლ. 3).

6.3 განმარტებანი

▲back to top

მუხლ. 1,1

იოანე ყურადღებას ამახვილებს უწყების ობიექტზე. იგი საუბრობს „იმაზე, რაც იყო“, ანუ ლოგოსზე, სიტყვაზე. ლოგოსი ქრისტეა (იოან. 1,1-18; გამოცხ. 19,13). რწმენის აღსარება საუბრობს ქრისტეზე, ღმრთის ძეზე, მამის თანაარსზე, რომელშიც ღმერთი გველაპარაკა. იგივეს ამბობს პავლე მოციქული (ებრ. 1,1-3), მაგრამ იოანე საუბრობს „იმაზე, რაც იყო დასაბმიდან, მოგვისმენია და ჩვენი თვალით გვინახავს, რასაც ჩავკვირვებივართ და ჩვენს ხელებს მოუსინჯავს, სიცოცხლის სიტყვაზე“. დედანში გამოყენებულია საშუალო სქესის ნაცვალსახელი. ეს გვაფიქრებინებს, რომ საუბარია არა თავად ქრისტეზე, არამედ უწყების შესახებ. სიტყვა ,,დასაბამი” (arche) შეიძლება აღნიშნავდეს როგორც ისტორიის, ასევე ქრისტიანული ქადაგების დასაწყისს.

ზმნები „გვინახავს“ და „მოგვისინჯავს“ მოწაფეთა აღდგომის შემდგომ გამოცდილებას გვაგონებს.

- „გვინახავს“ (ხილვა) - საყვარელი მოწაფის (იოან. 20,8), მარიამ მაგდალინელის (იოან. 20,17), თომასა (იოან. 20,29) და სხვა მოწაფეთა (იოან. 20,25) მოწმობაა.

- „ხელებს მოუსინჯავს“, შეხება, pselaphao - ამ ფორმით ეს ზმნა არ გვხვდება იოანეს სახარების მეოცე თავში (გამოყენებულია ლუკასთან: 24,39), მაგრამ შეხება იესოს სხეულთან ნახსენებია მარიამ მაგდალინელსა (იოან. 20,17) და თომასთან (იოან. 20,25) დაკავშირებულ ეპიზოდებში.

იოანეს სახარების მეოცე თავი გვასწავლის, რომ რწმენით უნდა ავმაღლდეთ ფიზიკურ გრძნობებზე. მოწმობა არის რწმენის წყარო მათთვის, ვისაც არ უხილავს და არ შეხებია, მაგრამ ირწმუნა. პროლოგში იოანე გვიზიარებს თავის გამოცდილებას, რათა გვქონდეს თანაზიარება და სრულყოფილი იყოს ჩვენი სიხარული.

მუხლ. 1,2-3ა

ეს წიაღსვლა სახარებასთან გვაბრუნებს. ზმნა „გამოჩნდა“ (phanerou) გამოხატავს ღმრთის გამოცხადებას იესო ქრისტეს განკაცებაში (იხ. რომ. 3,21; 1,17); შეიძლება განიმარტოს როგორც ქრისტეს ცხოვრების, სიკვდილისა და აღდგომის ზემოქმედება მის მოწმეებზე; პავლე მოციქული საუბრობს იესოს სიცოცხლეზე, რომელიც ჩვენს მოკვდავ ხორცში გამოჩნდება (2კორ. 4,10-11).

წიაღსვლა სამი ნაწილისაგან შედგება:

- დამოწმება „ჩვენ ვიხილეთ“ (სრული ნამყო დრო) ხაზს უსვამს „ხილულის“ აქტუალობას. ამ ზმნას ცენტრალური ადგილი უჭირავს. „სიცოცხლის ხილვა“ იოანესთან „სიცოცხლის ქონას“ ნიშნავს (იხ. იოან. 3,36 და 1იოან. 5,11-12).

- შემდეგი ორი ზმნა - დამოწმება (martyreo) და უწყება (apangello) - აწმყო დროშია. ზუსტი თარგმანით app+angello ხელმეორედ უწყებას ნიშნავს. სწორედ ამას იქმს ავტორი. სახარება უკვე ნაქადაგებია, ადრესატებმა იციან მის შესახებ. მაგრამ ავტორი კვლავ აუწყებს მათ, რათა გზას არ ასცდნენ. ეპისტოლის მიზანი სახარებასთან დაბრუნებაა.

„საუკუნო სიცოცხლე“ აღსრულებულ ესქატოლოგიაზე მიგვითითებს. სასუფევლის ღვინო ჭარბად მოედინება (იოან. 2,1-12); ქრისტეში სიცოცხლის წყალი მოგვეცა (იოან. 4); უხვად გვეძლევა სიცოცხლის პურიც (იოან. 6).

„სიცოცხლე, რომელიც იყო მამასთან და გამოგვეცხადა ჩვენ“, ანუ სიტყვა, რომელიც „იყო ღმერთთან“ (იოან. 1,1) - ამიერიდან მისი ერთგულნი საუკუნო სიცოცხლის მოწმენი არიან.

მუხლ. 1,3 ბ-4

ამ მუხლებში ავტორი წერილის მიზნებს გვამცნობს. პირველი მიზანია ,,თანაზიარება”. ავტორს და ადრესატებს ეუწყათ სახარება, მაგრამ, ჩანს, თანაზიარება ჯერ არ არის სრულყოფილი. პირველი მითითება ამგვარია: „ჩვენი მოზიარეობა არის მამასთან და მის ძესთან, იესო ქრისტესთან“.

ავტორი ამბობს „ჩვენ“, ხოლო ადრესატებს მიმართავს „თქვენ“. როდესაც მიიღწევა სრული თანაზიარება, ავტორის მეორე მიზანიც იქნება მიღწეული: „რომ სრულყოფილი იყოს თქვენი სიხარული“.

მუხლ. 1,5

გამოთქმა „აჰა“ (kai estin aunte) ეპისტოლეში რამდენჯერმე გვხვდება და ახალი თემის განვითარებას მიგვანიშნებს. სიტყვა angelia - უწყება - ახალ აღთქმაში გვხვდება მხოლოდ აქ და კიდევ 1იოან 3,11-ში. იგი შეიძლება გავიგოთ, როგორც სიტყვა „სახარება“, რომელიც მხოლოდ იოანეს გამოცხადებაშია გამოყენებული. ზმნა „უწყება“ (angello) გვხვდება მხოლოდ იოანეს სახარებაში (4,51; 20,18); არსებითი სახელი „უწყება“ (angelia) გამოხატავს მოწმე-საკრებულოს გამოცდილებას. იოანესთან ეს მეოთხე სახარებაა.

ამ მუხლით იწყება არა მხოლოდ ახალი თემა, არამედ მთელი ეპისტოლე. ზოგიერთი კომენტატორის აზრით, ეპისტოლეს ახალი ნაწილის დასაწყისს სიტყვა ანგელია მიგვანიშნებს (1,5 და 3,11).

აღიარებიდან - „ღმერთი არის ნათელი“ (1,5) - მივდივართ აღიარებამდე - „ღმერთი არის სიყვარული“ (4,16). ეს ის გზაა, რომელსაც ეპისტოლის კითხვისას გავივლით. არა იმისათვის, რომ ერთი გამოთქმა მეორით შევცვალოთ, არამედ იმისათვის, რომ გავიგოთ: ქრისტე განკაცდა და ამიერიდან ღმერთთან შეხვედრა მხოლოდ სიყვარულით შეგვიძლია.

6.4 იოანეს ღმრთისმეტყველება:

▲back to top

სახარებისა და I ეპისტოლის ქრისტოლოგია

იოანეს საკრებულოთათვის მეოთხე სახარება ქრისტიანული ღმრთისმეტყველების საფუძველია. ეს იმას ნიშნავს, რომ გადამწყვეტი მნიშვნელობა ქრისტოლოგიას ენიჭება - გადამწყვეტი, მაგრამ არა ერთადერთი.

სახარების ქრისტოლოგია ტრინიტარულია: ქრისტე უცხადებს მოწაფეებს ღმრთის სახეს: მამა, ძე და სულიწმიდა. სახარებისეული ქრისტოლოგია სამი ეტაპისგან შედგება (მესიანიზმი, ღმრთის ძის ქრისტოლოგია, ძის ურთიერთობა მამასთან და სულიწმიდასთან) და უმაღლეს განვითარებას 13-17 თავებში აღწევს. ტრინიტარული ფორმულა „ერთი ღმერთი - მამა, ძე და სულიწმიდა“ არ არის სახარებაში ჩამოყალიბებული სახით, მაგრამ მისი ამოკითხვა შესაძლებელია.

პირველი ეპისტოლის პროლოგი და ეპილოგი ქრისტოცენტრულია, თუმცა ძირითადი ნაწილი თეოცენტრული ხასიათისაა. სიტყვა „ღმერთი“ 62-ჯერ გვხვდება. ავტორს მიზნად არ დაუსახავს ქრისტოლოგიის ჩამოყალიბება. იგი გვახსენებს ღმრთისაკენ მიმავალ გზას, რომელიც ქრისტემ დასახა. ქრისტეს განკაცებით, მისი სიცოცხლითა და სიკვდილით ადამიანს მიეცა შესაძლებლობა მოზიარეობისა ღმერთთან ახლა, ქვეყნიური ცხოვრების დროს.

ღმრთის გამოცხადება იესო ქრისტეში ნიშნავს იმას, რომ ღმერთი მყოფობს კაცთა ისტორიაში. პასუხიც კაცთა ისტორიაში გამოიხატება: სიტყვებში და საქმეებში, რომელთაც ქრისტეს განკაცების ბეჭედი ადევს.

იოანეს სახარების კითხვისას სიფრთხილე გვმართებს, რათა განდიდებული ქრისტეს ჭვრეტამ არ დაჩრდილოს მისი ამქვეყნიური მსახურება და ვნება. ეპისტოლეებში იოანე ხაზს უსვამს ქრისტეს განკაცებას, ხორციელ მოვლინებას, რადგან სწორედ კაცის ძის ხორცია განდიდებული (იოან. 6,52-58). ღმერთი ხორციელ, მიწიერ ადამიანში გამოგვეცხადა.

ქრისტეს სიყვარული და ძმის სიყვარული

ქრისტოლოგიისა და ეთიკის კავშირი ეპისტოლის მნიშვნელოვანი მხარეა. ეთიკა, რომელზეც საუბრობს იოანე, არ არის ზნეობრივი კოდექსი. იგი კატეგორიულად გამოიხატება ერთი მცნებით, რომელიც ქრისტემ მოწაფეებს მისცა, მანამდე კი თავად აღასრულა. ეპისტოლის ავტორისათვის ქრისტიანული ზნეობა ქრისტეს ეფუძნება: ჩვენ უნდა მოვიქცეთ ასე იმიტომ, რომ ასე იქცეოდა იგი. ლუაზის სიტყვებით, იგი „სიყვარულისაკენ უხმობს სიყვარულს და მას მცნებად გვაძლევს“.

ძმური სიყვარულის მოვალეობა ეპისტოლის ცენტრია; ძმის სიყვარული ქმედითია იმისთვის, ვინც ქრისტეს ხორციელ მოვლინებას აღიარებს. ჩვენ ვერ ვაღიარებთ ქრისტეს ხორციელად მოსვლას, თუ „ხორციელად“ არ გვიყვარს ჩვენი ძმები.

სულიწმიდა

ახალი აღთქმის სხვა ტექსტებთან შედარებით სულიწმიდა იშვიათად გვხვდება იოანეს ეპისტოლეებში. მაგრამ თავის სახარებაში ავტორი დიდ ყურადღებას უთმობს სულიწმიდის ღმრთისმეტყველებას. იგი ეძებს მის ადეკვატურ განსაზღვრას: სული, სული ჭეშმარიტებისა, ნუგეშისმცემელი; ხაზს უსვამს სულიწმიდის განსაკუთრებულ მოქმედებას მოწაფეთა ცხოვრებში ქრისტეს სიკვდილისა და აღდგომის შემდეგ. რას უნდა მივაწეროთ ეპისტოლეთა ავტორის თავშეკავება? შესაძლოა, ამის მიზეზი მცდარი ქარიზმატული ტენდენციებია, რომლებმაც იმ დროის საკრებულოებში იჩინა თავი. ალბათ, ამიტომ ურჩევს ავტორი სულთა გამოცდას (1იოან. 4,1-6).

იოანეს პირველი ეპისტოლის სტრუქტურა

პროლოგი (1,1-5): „გაუწყებთ თქვენ ამ საუკუნო სიცოცხლეს“ (1,2)

„ღმერთი არის ნათელი“ (1,5)

ქრისტესგან	ძმისკენ	გადასვლა	გადაწყვეტილება
განყოფილება 1	განყოფილება 2	განყოფილება 3	განყოფილება 4
11,6-2,2	2,3-11	2,12-17	2,18-27
ქრისტეში აღსრულებული სიმართლე	ერთადერთი - სიყვარულის მცნების აღსრულება	არა სოფლის სიყვარული, არამედ ღმრთის ნება	ანტიქრისტე აცდუნებს, ცხებულება ასწავლის
განყოფილება 5	განყოფილება 6	განყოფილება 7	განყოფილება 8
2,28-3,10ა	3,10ბ-17	3,18-24	4,1-6
იგი მართალია	გვიყვარდეს ერთმანეთი	ღმრთის მცნებათა აღსრულება	შევიცნობთ ჭეშმარიტების სულს და ცდომილების სულს

ქრისტიანული რწმენის შუაგული

განყოფილება 9 4,7-5,12: „ჩვენ ვცანით და ვიწამეთ სიყვარული, რომელიც ჩვენდამი აქვს ღმერთს” (4,16),,ღმერთი სიყვარულია“ (4,8.16)

ეპილოგი (5,13-21): „რათა იცოდეთ, რომ გაქვთ საუკუნო სიცოცხლე“ (5,13)