მე-11 მუხლი - შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება

1. ყველას აქვს მშვიდობიანი შეკრებისა და სხვებთან გერთიანების თავისუფლება, მათ შორის, პროფესიული კავშირების შექმნისა და მათში გაერთიანების უფლება საკუთარი ინტერესების დასაცავად.

2. დაუშვებელია ამ უფლების განხორციელების შეზღუდვა, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ეს გათვალისწინებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების ან საზოგადოების უსაფრთხოების ინტერესებისათვის, უწესრიგობის ან დანაშაულის აღსაკვეთად, ჯანმრთელობის, მორალის, ან სხვა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად. ეს მუხლი არ დააბრკოლებს სახელმწიფოს, რათა ამ უფლების განხორციელებაზე დააწესოს კანონიერი შეზღუდვები, შეიარაღებული ძალების, პოლიციის ან სახელმწიფო ადმინისტრაციის წარმომადგენლის მიმართ.

ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენციის მე-11 მუხლი იცავს ორ ურთიერთდაკავშირებულ, დამატებით და საკმაოდ განსხვავებულ უფლებას: (1) მშვიდობიანი შეკრების უფლებასა და (11) სხვებთან გაერთიანების თავისუფლებას. ეს უფლებები დამატებითია იმ მნიშვნელობით, რომ ერთი თავისუფლება ქმნის მეორის ეფექტურად დაცვის გარანტიას.¹ მაგალითად, დემონსტრაციის უფლება ნაკლებად ეფექტური იქნება კერძო პირთა გაერთიანებაში გაერთიანებისა და საკუთარი პროტესტის ორგანიზების უფლების გარეშე. აღნიშნულ უფლებათა ამგვარი დამატებითი ბუნება თვალსაჩინოა ევროკონვენციის მხრიდან ერთიანი დამოკიდებულებით და სხვა საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დაცვის ინსტრუმენტებთან კავშირით.

მე-11 მუხლის შესაბამისად, გაერთიანების თავისუფლება მოიცავს პროფესიული კავშირების შექმნისა და მასში გაერთიანების უფლებას. სხვა გაერთიანებათა უმრავლესობისაგან განსხვავებით, პროფესიულ კავშირებს მნიშვნელოვანი როლი ეკისრებათ, როგორც ეკონომიკურ, ისე პოლიტიკურ ცხოვრებაში. ამრიგად, მე-11 მუხლი იცავს, როგორც ეკონომიკურ, ისე პოლიტიკურ უფლებებს. ევროსასამართლოს საქმეები, რომლებიც მე-11 მუხლთან დაკავშირებითაა განხილული, მათ ორმაგი ასპექტის გათვალისწინებით, უხეშად შეიძლება დაიყოს ორ კატეგორიად. პოლიტიკური უფლებების თვალსაზრისით, მე-11 მუხლი მოიცავს პოლიტიკური პარტიის დაარსების, ან დემონსტრაციაში მონაწილეობის უფლებას. ეკონომიკური უფლების თალსაზრისით, პრეცენდენტები უკავშირდება დასაქმების საკითხებს, მაგალითად, როგორიცაა პროფესიულ კავშირებში გაერთიანების, ან გაფიცვის უფლება.²

მე-11 მუხლი ისეა შედგენილი, როგორც ევროკონვენციის მე-8, მე-9 და მე-19 მუხლები - ორ პუნქტად. პირველი პუნქტი განსაზღვრავს დაცულ უფლებეს, მეორე პუნქტი განსაზღვრავს, თუ რომელ გარემოებებში გააჩნია ქვეყნის ხელისუფლებას ამ უფლებებში კანონიერად ჩარევის უფლება. თუმცა, მე-11 მუხლი უფრო შორს მიდის ამ თვასაზრისით, რადგან დამატებით აწსებს ,,კანონიერ შეზღუდვებს ამ უფლებებით სარგებლობაზე შეიარაღებული ძალების, პოლიციისა და სახელმწიფოს ადმინისტრაციის წარმომადგენლების მიმართ.“

შეკრებებისა და გაერთიანებების თავისუფლების ფარგლებში ამ სახელმძღვანელოში განხილულია მე-2 და მე-3 თავში. ეს თავები განმარტავს გარემოებებს, რომლებშიც სადავო საკითხებთან დაკავშირებით მოქმედებს მე-11 მუხლი. მე-4 თავში განხილულია სახელმწიფოს პასუხისმგებლობა და მისი ფარგლები მე-11 მუხლით დადგენილი უფლებების დარღვევისათვის. მე-5 თავში განხილულია სახლემწიფოსთვის ნებადართული შეზღუდვები, რომლებიც ჩამოთვლილია მე-11(2) მუხლში და მოცემულია სასამართლო ანალიზის სახით.

____________________

1. იხ. ვან დიკ და ვან ჰოოფ, „ადამიანის უფლებათ ევროპის კონვენციის თეორია და პრაქტიკა“, გვ. 586.

2. იხ. კლარე ოვეი და რობინ ვაითი, ჯეკობსი და ვიათი, „ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენცია“, ოქსფოდი: „ოქსფორდის უნივერსიტეტის პრესა“ 2002, გვ. 298.

მე-11 მუხლის საქმეები ძალზედ მცირედი ნაწილია სასამართლოში განხილულ სამეთა საერთო რაოდენობასთან, თუმცა, ეს არ ამცირებს ამ მუხლით დაცული უფლებების მნიშვნელობას.¹ რელიგიისა და აღმსარებლობის თავისუფლებასთან ერთად გამოხატვის თავისუფლება, რომელიც შესაბამისად დაცულია ევროკონვენციის მე-9 და მე-10 მუხლებით, ასევე შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება, სასამართლოს მიერ განიხილება, როგორც პლურალისტური დემოკრატიისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ფუნდამენტური პოლიტიკური თავისუფლება. განსაკუთრებული ინდივიდუალური სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებები, როდესაც ადამიანები ირჩევენ სხვებთან ერთად გაერთიანებას, დაცულია სახლემწიფოს მხრიდან უხეში ჩარევისაგან და ფუნდამენტურია დემოკრატიული საზოგადოების არსებობისა და ფუნქციონირებისათვის.²

მე-11 მუხლის მიზანია, ადამიანებს მისცეს შესაძლებლობა, გაერთიანდნენ, გამოხატონ, განიხილონ და დაიცვან თავიანთი საერთო ინტერესები.³ შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება ქმნის სამოქალაქო და პოლიტიკური საზოგადოების განვითარების სივრცეს, განსხვავებული მოსაზრებების, ფასეულობების ან ინტერესების გამოთქმის არენას და პლათფორმას ადამიანებისათის აზრის, ფასეულობათა ან ინტერესების სხვებისთვის გასაზიარებლად. ამ თავისუფლებათა შენარჩუნება და განგრძობადობა უმნიშვნელოვანესია მთელი რიგი ორგანიზაციების არსებობისა და ეფექტურობისათვის, მათ შორის, პროფესიული კავშირების, არასამთავრობო ორგანიზაციების, პოლიტიკური პარტიების, სავაჭრო პალატების, სამეზობლო გაერთიანებებისა და მრავალ სხვათათვის.

შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლების არსი დღეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია შემდეგ გარემოებათა გამო:

საქმეში ,,გ. გერმანიის წინააღმდეგ“ (G. v Germany) (1989), სასამართლომ აღნიშნა, რომ რადგან შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება ფუნდამენტურია დემოკრატიული საზოგადოებისათვის, აკრძალულია მათი აკრძალვითი ინტერპრეტაცია.

კითხვები

1. არის თუ არა თქვენს ქვეყანაში ძლიერი სამოქალაქო საზოგადოება? არის, თუ არა, მრავალი ადგილობრივი, არასამთავრობო ორგანიზაცია, პოლიტიკური პარტია, ან პროფესიული კავშირი?

2. რამდენად რთულია თქვენს ქვეყანაში პროფესიული კავშირის, პოლიტიკური ან რელიგიური ორგანიზაციის დაფუძნება? თუ რთულია, რატომ?

3. მოქმედებს თუ არა ქვეყანაში სპეციალური კანონი ტერორიზმის შესახებ?

4. ზღუდავს თუ არა სპეციალური ანტიტერორისტული კანონი ტერორიზმის შეკრებისა და გერთიანების თავისუფლებას?

5. განვიხილეთ თქვენს ქვეყანაში დამქირავებელთა ძალაუფლება და სოციალური დაცვის დონე, აქვთ თუ არა დამქირავებლებს არაპროპორციული გავლენა ქვეყნის შიდა პოლიტიკაზე ამ კუთხით? რამდენად ძლიერია პროფესიული კავშირები?

____________________

1. ახლო კავშირი ოთხი თავისუფლებისა და ალტერნატიული თავისუფლების დარღვევის მტკიცების შესაძლებლობას იმავე ფაქტებზე დაყრდნობით (ქვემოთ1.3 თავშია განხილული) შეიძლება, ზოგიერთ ნაწილში, ქმნიდეს მე-11 მუხლის საქმეთა სიმცირეს. ასევე მნიშვნელოვანია პროფკავშირების საქმიანობის მკაცრი ტრადიციები და პოლიტიკური აქტიურობა მრავალ წევრ ქვეყანაში, ასევე სქმიანობის პრიორიტეტული სამართლებრივი და ინსტიტუციონალური ფარგლები.

2. მაგალითად, იხ. „რასემბლემენთ ჯურასიენი და უნიტე ჯუ რასიენი შვეიცარიის წინააღმდეგ“ („RasemblemenT Jurassien and Unite Jurasseiene v. Switzerland“) განაცხადი №8191/78, 1979 წლის 10 ოქტომბერი, D.R. 17, გვ. 93.

3. იხ. ჰარისი, ბოილი ვორბრიკი, „ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის სამართალი“, გვ. 417.

4. იხ. ადამიანის უფლებათა დამცველები: „სიჩუმის კედლის რღვევა“, “ამნესტი ინტერნეშალი“, 1995.

5. ადამიანის უფლებათა დამკვირვებლების ანგარიში, უსამართლო უპირატესობა: „მშრომელთა გაერთიანების თავისუფლება შეერთებულ შტატებში საერთაშორისო სამართლის სტანდარტების მიხედვით“, 200 წლის აგვისტო.

1. 3. 1 ევროკონვენციის მე-8, მე-9 და მე-10 მუხლები.

მე-8, მე-9 და მე-10 მუხლები უზრუნველყოფენ საოჯახო და პირადი ცხოვრების დაცვას; აზრის, რელიგიის, აღმსარებლობისა და გამოხარვის თავისუფლებას, სასამართლომ აღნიშნა, რომ მრავალ საქმეში ეს უფლებები ერთმანეთთან გადაჯაჭვულია ისევე, როგორც მე-11 მუხლთან.

შეკრებისა და გაერთიანების თავიუფლების დაცვასთან ერთად, სასამართლომ განმარტა, რომ მე-11 მუხლის მიზანია, ასევე, რწმენის თავისუფლების დაცვა.

კავშირი მე-10 და მე-11 მუხლებს შორის განსაკუთრებით თვალსაჩინოა, როდესაც ხელისუფლების წარმომადგენლები არღვევენ შეკრების თავისუფლებას, მისი მონაწილეების მიერ გაკეთებული განცხადებისა თუ აზრის მიმართ რეაქციის გამოხატვით.³ სხვა საქმეები სადაც მე-10 და მე-11 მუხლებს შორის კავშირია დადგენილი: ,,ვოგთი გერმანიის წინააღმდეგ (Vogt v. Germany) (1995)“ (64-ე პუნქტი), ,,ტაჰაფ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi (Welfare Party) and others v. Turkey) (2001)“ (44-ე პუნქტი), ,,სტანკოვი და გაერთიანებული მაკედონიური ორგანიზაცია ლინდენი ბულგარეთის წინააღმდეგ (Stankov and the United Macedonaian Organisation Llinden v. Bulgaria) (2001): (85-ე პუნქტი) და ,,აჰმედი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Ahmed and others v. The United Kingdom) (1998).“

გადაწყვეტილებები საქმეებზე ,,ჰასანი და ჩაუში ბულგარეთის წინააღმდეგ (Hassan and Chaush v. Bulgaria) (200)” და ბესარაბიის მეტროპოლიტენის ეკლესია მოლდოვას წინააღმდეგ (Metropolitan Church of Bessarabia v. Moldova) (2001),“ შეეხება მე-9 და მე-11 მუხლების დარღვევას რელიგიური საზოგადოებებისათვის დაწესებული აკრძალვების გამო. თითოეულ საქმეში სასამართლომ მე-9 მუხლს ინტერპრეტაცია გაუკეთა მე-11 მუხლის შუქზე. ყოველი საჩივარი გაანალიზა მე-9 მუხლის მიხედვით და იმ პრინციპების გამოყენებით, რომლებიც ეფუძნება მე-11 მუხლის იურისპრუდენციას, საქმეში ,,რაჰაფ პართისი (კეთილდღეობის პარტია) და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi (Welfare Party) and others v. Turkey) (2003,) სასამართლომ განიხილა რელიგიისა და გამოხატვის თავისუფლების როლი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

საქმეებში ,,ნ. ფ. იტალიის წინააღმდეგ (N. F. V. Italy) (2001)“ და ,,ლანგბორგერი შვედეთის წინააღმდეგ (Langborger v. Sweden) (1998),“ მე-8 მუხლის დარღვევას ადგილი ჰქონდა მე-11 მუხლისდარღვევასთან კავშირში. უფრო ზოგადად, მე-8 მუხლის დარღვევა წარმოიშვა გამოხატვის თავისუფლების საქმესთან კავშირში, კერძოდ, კორესპონდენციის თავისუფლების დარღვევის გამო.

1.3.2 მე-13 მუხლი - ქმედითი სამართლებრივი მისაგებლის უფლება

მე-13 მუხლი უზრუნველყოფს ქმედითი სამართლებრივი მისაგებლის უფლებას.⁴ ამ მუხლს არ გააჩნია დამოუკიდებელი მნიშვნელობა ის შეიძლება გამოყენებული იქნას მხოლოდ კონვენციის სხვა მუხლებთან კავშირში. საქმეში ,,პლატფორმ ერცტე ფიურ დას ლებენი ავსტრიის წინააღმდეგ (Plattform Ärzte für das Leben v. Austria) (1988),“ მე-13 მუხლი განიხილებოდა მე-11 მუხლთან კავშირში. სასამართლომ დაადგინა, რომ ,,მე-13 მუხლი ქვეყნის კანონმდებლობით უზრუნველყოფს ქმედითი სამართლებრივი მისაგებლის უფლებას ყველასათის, ვინც სათანადოდ დაასაბუთებს, რომ გახდა კონვენციით დაცულ უფლებათა და თავისუფლებათა დარღვევის მსხვერპლი, ნებისმიერი სხვაგვარი ინტერპრეტაცია მას აქცევს უაზროდ.“⁵

კითხვები

1. რატომ ფიქრობთ, რომ სასამართლო გადაწყვეტილებების მიხედვით, მე-11 მუხლით დაცულია მოსაზრებები და შეხედულებები?

2. მოიყვანეთ მაგალითები თქვენი ქვეყნის გამოცდილებასთან, სადაც შეკრების თავისუფლების შეზღუდვებმა გავლენა იქონიეს გამოხატვისა და რელიგიური აღმსარებლობის თავისუფლებაზე (ან პირიქით)?

3. პოლიტიკური ჯგუფები უფრო ხშირად იქმნება იმისათვის, რომ უკეთ მიაწვდინონ ხმა გარკვეულ საკითხებზე. კერძო პორთა გაერთიანებებს, რომლებიც შეთანხმებულად მოქმედებენ, შეუძლიათ, მოიპოვონ პოლიტიკური ძალაუფლება, ან ხელი შეუწყონ ხელისუფლების დანაწევრებას, რაც დამახასიათებელია დემოკრატიული საზოგადოებისათვის, რამდენად განსხვავებული ან პლურალისტურია თქვენი ქვეყნის პოლიტიკური საზოგადოება?

4. როგორ განსაზღვრავს ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა და პრაქტიკა მე-11 მუხლში მოცემულ უფლებას - შეკრების თავისუფლებით, თუ სხვა უფლებითა თუ კონცეფციით? დააკავშირეს თუ არა სასამართლოებმა ეს დემოკრატიასთან? რამდენად თავისუფალია სასამართლო, რომ ინტერპრეტაცია გაუკეთოს აღნიშნულ უფლებებს?

______________________

1. ასევე იხ. ჩასაგნოუ და სხვები საფრანგეთის წინააღმდეგ (Chassagnou and otehers v. France) (1999)“, მე-100 პუნქტი.

2. იხ. 37-ე პუნქტი.

3. „სტანკოვი და გაერთიანებული მაკედონიური ოგანიზაცია ლინდენი ბულგარეთის წინააღმდეგ (Sta nkov and the United Macedonaian Organisation Llinden v. Bulgaria) (განცხადებები №29221/95)2/11/2001”, პუნქტი 85.

4. მე-13 მუხლი ადგენს:

„ყველას, ვისაც ამ კონვენციით გაცხადებული უფლება ან თავისუფლება დაერღვა, უნდა ჰქონდეს ქმედითი სამართლებრივი მისაგებელი ეროვნული ხელისუფლებისაგან, თუნდაც ეს დარღვევა ჩაიდინოს პირმა, რომელიც ოფიციალურ უფლებამოსილებას ახორციელებდა.

5. იხ. პუნქტი 25.

1. 4. 1 ადამიანის უფლებათა ზოგადი საერტაშორისო ინსტრუმენტები

მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლება გაერთიანებულია მთელი რიგი ზოგადი საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა ნორმებით, მათ შორის, სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა სესახებ საერთაშორისო ხელშეკრულების 21-ე მუხლით, ადამიანისა და ხალხთა უფლებების აფრიკული დეკლარაციის მე-11 მუხლით და ადამიანის უფლებათა ამერიკული კონვენციის მე-15 მუხლით. ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა ხელშეკრულების მე-8 მუხლი ადგენს გაფიცვის უფლებას.

გაერთიანების თავისუფლება უზრუნველყოფილია სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო ხელშეკრულების 22-ე მუხლით, ადამიანისა და ხალხთა უფლებების აფრიკული დეკლარაციის მე-10 მუხლით და ადამიანის უფლებათა ამერიკული კონვენციის მე-16 მუხლით. ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა საერთაშორისო ხელშეკრულების მე-8 მუხლით უზრუნველყოფილია პროფესიული კავშირების ორგანიზებისა და თავისუფლად საქმიანობის შესახებ. თუმცა, ის უშვებს გარკვეულ შეზღუდვებს ამ უფლებათა განხორციელებაზე შეიარაღებული ძალებისა და პოლიციის მუშაკებისათვის.

სხვა საერთაშორისო ინსტრუმენტები შეკრებებისა და გაერთიანების თავისუფლებაზე არაპირდაპირ მიუთითებენ.¹

1. 4. 2 შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია

შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია ,,ILO,” შეიქმნა 1919 და წარმოადგენს გაეროს სპეციალურ ორგანოს, რომლის მიზანია ხელი შეუწყოს სოციალური სამართლიანობისა და საერთაშორისოდ აღიარებული ადამიანისა და მშრომელთა უფლებეის დამკვიდრებას.² გაერთიანების უფლება ყველაზე მკაფიოდ განსაზღვრული და განმარტებული უფლებაა საერთაშორისო შრომის სამართალში და ადგენს განსაკუთრებულ კავშირს ამ უფლებასა და მშრომელთა შესაძლებლობას შორის დაიცვან თავიანთი ეკონომიკური და სოციალური სტატუსი. ამგვარად, ეს არისერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი დებულება, რაც განსაზღვრავს ILO-ს მუშაობას. კონვენცია №87 შეეხება გერთიანების თავისუფლებას და ორგანიზაციის თავისუფლად დაარსებას (1950)³ და ადგენს უფლებას ყველა მშრომელისა და დამქირავებლისათვის დააფუძნოს და გაწევრიანდეს ორგანიზაციაში თავისუფლად, წინასწარი ნებართვის გარეშე. ის ასევე ადგენს მთელ რიგ გარანტიებს ამგვარ ორგანიზაციათა თავისუფალი ფუნქციონირებისათვის საჯარო ხელსიუფლების ჩარევის გარეშე. კონვენცია (№98) ადგენს ორგანიზაციის დაფუძნებისა და კოლექტიური გარიგების დადების თავისუფლების პრინციპებს (1949)⁴ და უზრუნველყოფს გაერთიანების საწინააღმდეგო დისკრიმინაციისაგან დაცვას, მშრომელთა და დამქირავებელთა ორგანიზაციების დაცვას მათი ერთმანეთის საქმიანობაში ჩარევისაკენ და კოლექტიური გარიგების დადების ხელშემწყობი საფუძვლების შექმნას.

ILO-ს მსგავსი კონვენციები მოიცავს კონვენციას (№135) საჯარო სამსახურში სამუშაო პირობების განსაზღვრის, პროცედურებისა და ორგანიზების უფლების შესახებ (1978) და კონვენცია (№151) საჯარო სამსახურში სამუშაო პირობების განსაზღვრის, პროცედურისა და ორგანიზების უფლების შესახებ. (1987).

გაერთიანების თავისუფლების ILO-ს კომიტეტი, რომელიც დაარსდა 1951 წელს, განიხილავს საჩივრებს გაერთაიენბის თავისუფლების დარღვევის შესახებ.

1. 4. 3 ევროპის სოციალური ქარტია

ევროპის საბჭოს სოციალური ქარტია ძალაში შევიდა 1965 წლის 26 თებერვალს. მისი მე-5 მუხლი (ორგანიზების უფლება) იცავს ,,მუშათა და დამქირავებელთა უფლებას, შექმნან ადგილობრივი, ეროვნული და საერთაშორისო ორგანიზაციები, მათი ეკონომიკური და სოციალური ინტერესების დასაცავად და ამ ორგანიზაციებში გაწევრიენების უფლებას.“ თუმცა, ის ნებას რთავს სახელმწიფოებს, ეს უფლება შეუზღუდონ პოლიციისა და შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლებს. მე-6 მუხლი იცავს კოლექტიური გარიგების უფლებას და მე-4 პუნქტით უზრუნველყოფს ,,მშრომელთა და დამქირავებელთა კოლექტიური ქმედების უფლებას ინტერესთა კონფლიქტის შემთხვევაში, რომელიც მოიცავს გაფიცვის უფლებას, რაც შეიძლება დაუკავშირდეს უკვე ძალაში შესულ კოლექტიური ხელშეკრულებით განსაზღვრულ ვალდებულებებს.“

1. 4. 4 ევროპის კავშირი

ევროკავშირის ქარტია ფუნდამენტური უფლებების შესახებ ფაკულტატური დეკლარაციაა ევროკავშირის წევრი ქვეყნებისათვის და უზრუნველყოფს შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებას. მისი მე-12(1) მუხლი ადგენს:

,,1. ყველას აქვს მშვიდობიანი შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება, ნებისმიერ დონეზე, განსაკუთრებით, პოლიტიკურ, პროფესიულ კავშირებსა და სამოქალაქო საკითხებზე, რომელიც მოიცავს ყველას უფლებას, დააფუძნოს და გაწევრიანდეს პროფესიულ კავშირებში, საკუთარი ინტერესების დაცვის მიზნით.“

ქარტიაზე თანდართული განმარტებით მასალა ნათლად განსაზღვრავს, რომ მე-12(1) მუხლი ეფუძნება ევროკონვენციის მე-11 მუხლს და მე-11(1) მუხლი, თავის მხრივ, ეფუძნება მშრომელთა ფუნდამენტუს სოციალურ უფლებათა საზოგადოებრივ ქარტიას (1989), რომელიც ადგენს დამქირავებელთა და მშრომელთა უფლებას ასოციაციის დაფუძნებაზე; კოლექტიური გარიგებისა და კოლექტიური ხელშეკრულების დადების უფლებას. ის აღიარებს გაფიცვის უფლებას, როგორც ქვეუნის შიდა რეგულირების საგანს.

კითხვები

1. არის თუ არა თქვენი სახელმწიფო რომელიმე საერთაშორისო ინსტრუმენტის მონაწილე, რომელიც ადგენს შეკრების ან გაერთიანების თავისუფლებას ან ისეთ უფლებას, როგორიცაა გაფიცვა?

2. აისახა თუ არა ამ მექანიზმებში ჩადებული პრინციპები ქვეყნის შიდა კანონმდებლობაში? როგორ ქმნიან ისინი ქნედით უფლებებს?

_______________________

1. მაგალითად, იხ. „ლტოლვილებთან დაკავშირებული კონვენცია (1951)“ (მუხლი15), რომელიც ადგენს ლტოლვილთა გაერთიანების თავისუფლებას.

გაეროს ძალისა და იარაღის გამოყენების ძირითადი პრინციპები ძალისმიერი სტრუქტურების წარმომადგენელთათვის (1990) (12, 13 და 14 პცრინციპი) განსაზღვრავს, რომ პოლიციამ არ უნდა დაარღვიოს კანონიერი და მშვიდობიანი შეკრება და განსაზღვრავს შეზღუდვებს ძალის გამოყენების პირობების შესახებ ძალადობრივი შეკრების შემთხვევაში. გაეროს დეკლარაცია პირთა უფლებებისა და პასუხისმგებლობის შესახებ, უნივერსალურად აღიარებული ადამიანის უფლებათა და ფუნდამენტურ თავისუფლებათა დაცვისა და ხელშეწყობისათვის შექმნილი საზოგადოებრიი ჯგუფებისა და ორგანოების შესახებ (1998) („ადამიანის უფლებათა დამცველთა დეკლარაცია“) ადგენს მოქალაქეთა უფლებას, თავისუფლად გაერთიანდნენ სხვებთან, განსაკუთრებით, ფუნდამენტურ უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვისა და განხორციელებისათვის.

2. იხ. hptt:/www.ilo.org/public/english/abiyt/index.htm.2004 წლის თებერვალი.

3. კონვენციის ტექსტისათვის იხ. http:/www.unhcr.ch/htm1/menu3/b/i_ilo87.htm an hptt:/www 1. umn.adu/humanrts/instree/m 1 fapro.htm.

4. კონვენციის ტექსტისათვის იხ. hptt:/www 1. umn.edu humantrs/instree/m2rocb.htm.

2. 1. 1 როგორი მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლებაა დაცული ევროკონვენციით?

ადამიანთა კრებული, რომელიც იკრიბება გარკვეული საერთო მიზნისათვის, მაგალითად, შეკრების, ან საჯარო დემონსტრაციისათვის, არის შეკრება. შეკრების თავისუფლება მე-11 მუხლით ინტერპრეტირებულია ფართოდ და მოიცავს ორგანიზებას და მონაწილეობას მარშირებაში ან დემონსტრაციაში;“¹ ასევე უძრავ შეკრებესა და მჯდომარე აქციებში;² ორივე სახის - საჯარო და კერძო ღონისძიებებს, ფორმალურსა თუ არაფორმალურს. საქმეში ,,ასემლემენ ჯურასენი და უნიტე ჯურასეინი შვეიცარიის წინააღმდეგ (Rassemblement Jurassien and Unite Jurassienne v. Switzerland) (1980),“ ადამიანის უფლებათა ევროპულმა კომისიამ აღნიშნა, რომ მე-11 მუხლი იცავს ორივეს ,,კერძო შეკრებესა და შეკრებებს საჯარო მოძრაობის ადგილებზე.“

მე-11 მუხლი არ უზრუნველყოფს კერძო საკუთრების ობიექტის ტერიტორიაზე შეკრების გამართვის უფლებას, მაგალითად, სავაჭრო ცენტრში, მესაკუთრის სურვილის საწინააღმდეგოდ. საქმეში ,,აპელბი და სხვები გერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Appelby and others v. The United Kongdom) (2003),“ განმცხადებლებს აუკრძალეს ბუკლეტების გავრცელება ადგილობრივი მნიშვნელობის პოლიტიკურ საკითხზე კერძო საკუთრების სავაჭრო ცენტრში. მათ გაასაჩვრეს სახელმწიფოს პოლიტიკური ვალდებულების დარღვევა გამოხატვისა და სეკრების თავისუფლების დაცვის შესახებ. მე-10 მუხლით საჩივრის განხილვისას, სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლებმა ვერ დაამტკიცეს, რომ კერძო კომპანიის უარის გამო მათ ვერ მოახერხეს, ეფექტურად გაეზიარებინათ საკუთარი მოსაზრებები თანამოქალაქეებისათვის. მათ გააჩნდათ ალტერნატიული საშუალებები საკუთარი მოსაზრებების გამოსახატად ამ სავაჭრო ცენტრის ფარგლებს გარეთ.

დასაშვებობის გადაწყვეტილებაში საქმეზე ,,ანდერსონი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Anderson and others v. The United Kingdom) (1997),“ ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპულმა კომისიამ მეტი ყურადღება გაამახვილა განმცხადებელთა შეკრების მიზანზე, ვიდრე ადგილზე (სავაჭრო ცენტრში). განმცხადებლები ჩიოდნენ, რომ სავაჭრო ცენტრში შესვლის მათთვის ნებართვის განუსაზღვრელი ვადით (ანტისოციალური საქმიანიობისათის) გაუქმება შეესაბამებოდა მათი მშვიდობიანი შეკრების უფლების დარღვევას მე-11 მუხლის თანახმად. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა კომისიამ უარყო მათი საჩივარი და დაადგინა შემდეგი:

,,ზემოხსენებულ პრეცედენტულ საქმეებში არ არის იმის დადასტურება, რომ შეკრების თავისუფლების მიზანის საჯარო ადგილებში შევლისა და გასვლის უზრუნველყოფა, ან სოციალური მიზნით ნებისმიერ ადგილზე სურვილისამებრ შეკრება. გაერთიანების თავისუფლება განმარტებულ იქნება, როგორც პირის უფლება, გაერთიანდეს გარეთიანებაში, ,,რათა მიაღწიოს სხვადასხვა შედეგს“ (№6094/73, დეკ. 6.7.77, D.R. 9, გვ. 5, გვ.7, ასევე იხ. №8317/78, დეკ. 15. 5. 80, D.R. 20, გვ. 44, გვ. 98) ... კომისია აღნიშნავს, რომ განმცხადებლები არ იცნობდნენ ცენტრის რაიმე ფორმის ორგანიზებული შეკრების მიზნით გამოყენების ისტორიას. ამგვარად, კომისია ადგენს, რომ ამ საქმეში არ არსებობს არავითარი მტკიცებულება, რომ განცხადებელთა ცენტრიდან გარიცხვამ გამოიწვია მათი ევროკონვენციის მე-11 მუხლით დაცული უფლების დარღვევა.“

ეს გადაწყვეტილება ადგენს, რომ მე-11 მუხლი გამოიყენება მხოლოდ იმ შეკრებათა და გაერთაინებათა დასაცავად, რომლებსაც გააჩნიათ მე-11 მუხლით გათვალისწინებული მიზნები. კერძოდ, ადგენს, რომ თანამედროვე ცხოვრებაში სავაჭრო ცენტრის მიმართ მზარდი მოლოდინი, რომ ის გახდეს ,,საჯარო ადგილი“ შეიძლება ითხოვდეს შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებას სწორედ ამგვარ ,,კერძო“ ადგილებში.

საქმეში ,,გ. გერმანიის წინააღმდეგ (G. V. Germany) (1989)“ (რომელიც ქვემოთ იქნება განხილული), აღნიშნულია, რომ რომ თუკი შეკრება მშვიდობიანია, მხოლოდ მისი უკანონობის ფაქტი მას არ გამორიცხავს მე-11 მუხლის დაცვიდან. ამგვარ ვითარებაში სახელმწიფოს ჩარევა გამართლებული უნდა იყოს მე-11(2) მუხლით, ანუ კანონი, რომლითაც შეკრება უკანონოდაა მიჩნეული, უნდა გადაისინჯოს მე-11(2) მუხლის მოთხოვნებთან მიმართებაში. სასამართლოს სხვაგვარი ინტერპრეტაცია ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს შეუძლია მიიღოს კანონი, რომლითაც აიკრძალება ნებისმიერი შეკრების თავისუფლება და მხოლოდ კანონის არსებობის ფაქტი იქნება საკმარისი, რომ აღმოჩნდეს კონვენციის დაცვის ფარგლებს გარეთ.

2. 1. 2 მშვიდობიანი შეკრება

მე-11 მუხლი იცავს მხოლოდ ,,მშვიდობიან“ შეკრებას. ამრიგად, მე-11 მუხლის უმკაცრესი შეზღუდვა დაინიშნება და მისი დაცვიდან მხოლოდ იმ შეკრების გამოყვანა შეიძლება, რომლის მონაწილეებს ან ორგანიზატორებს გააჩნიათ ,,ძალადობრივი განზრახვა, რაც იწვევს საზოგადოებრივ უწესრიგობას.“ საქმეში ,,ქრისტიანები რასიზმისა და ფაშიზმის წინააღმდეგ გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Christian against Sacism and Fascism v. the United Kingdom) (1980),“ ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპულმა კომისიამ ნათლად განმარტა, რომ მხოლოდ ძალადობა ან უწესრიგობა, რაც მოჰყვა შეკრებას, არ გამოიწვევს მის გამოყვანას მე-11 მუხლით გათვალისწინებული დაცვისათვის და არა ძალადობისმაგვარი ქმედება, რაც გამოწვეულია სხვა ჯგუფების ან ფაქტორების რეაქციით. ,,მშვიდობიანი შეკრების“ ამგვარი განსაზღვრება გადამწყვეტია შეკრების თავისუფლების, როგორც დემოკრატიული საზოგადოების საყრდენის გასაგებად; შეკრება, რომლის მიზანია უწესრიგობის ან კანონის უზენაესობისათის საფრთხის მიყენება, დემოკრატიული საზოგადოების ანათემაა და კონვენცია მას არ იცავს. მოწინააღმდეგე ჯგუფების მიერ ძალადობის გამოყენება არ იძლევა შეკრების თავისუფლების ჩახშობის საფუძველს.

სასამართლომ ეს განმარტება მოგვცა შემდეგ საქმეებში:

საქმეში ,,გ. გერმანიის წინააღმდეგ (G. V. Germany) (1989),“ განმცხადებელი მონაწილეობდა შტუტგარტში აშშ-ს სამხედრო ბარაკების წინ ანტიატომურ დემონსტრაციაში. დემონსტრანტებმა გადაკეტეს გზა, რომელიც მიდიოდა ბარაკებისკენ და განმცხადებელი არ დაემოჩილა პოლიციის მოთხოვნას - გაეთავისუფლებინა გზა. განმცხადებელი ჩიოდა, რომ პოლიციის მიერ დემონსტრაციის დაშლა, მისი პასუხისგებაში მიცემა და დასჯა არღვევდა კონვენციის მე-11 მუხლით მისთვის გარანტირებული მშვიდობიანი შეკრების უფლებას. სახელმწიფო ასაბუთებდა, რომ ეს შეკრება არ იყო ,,მშვიდობიანი“ და რომ ამის გამო მასზე არ ვრცელდებოდა მე-11 მუხლი. ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპულმა კომისიამ დაადგინა, რმ ,,მშვიდობიანი შეკრება“ არ მოიცავს დემონსტრაციას, სადაც ორგანიზატორებსა და მონაწილეებს გააჩნიათ ძალადობრივი განზრახვა, რასაც შედეგად მოჰყვა საზოგადოებრივი უწესრიგობა. თუმცა ე.წ. ,,მჯდომარე აქცია“ არ იყო კანონიერი გერმანიის კანონმდებლობის შესაბამისად, კომისიამ მიიჩნია, რომ ვინაიდან მშვიდობიანი შეკრების უფლება არის დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-რთი საფუძველი, არ შეიძლება მისი ინტერპრეტაცია ვიწროდ. განმცხადებელი და სხვა დემონსტრანტები მოხვდნენ მე-11 მუხლის დაცვის ქვეშ. ასევე იხ. ,,სტანკოვი და გერთიანებული მაკედონიური ორგანიზაცია ლინდენი ბულგარეთის წინააღმდეგ (Stankov and the United Macedonaian Organisation Llinden v. Bulgaria) (2001)“ (განხილულია ქვემოთ) და დასაშვებობის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,ლუკასი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Lucas v. the United Kingdom) (2003).“

ზემოაღნიშნული პრეცენდენტი არ ნიშნავს, რომ სახელმწიფო არღვევს მე-11 მუხლს, თუკი ის კრძალავს შეკრებას, რომელსაც შედეგად მოჰყვა ძალადობა, თუნდაც მის ორგანიზატორებს არ ჰქონდათ ამგვარი განზრახვა. მაგრამ ამ შემთხვევაში აკრძალვა უნდა გამართლდეს მე-11(2) მუხლით. მეორე მხრივ, შეკრება, რომელიც გაიმართება ძალადობის განზრახვით, საერთოდ არ ხვდება მე-11 მუხლის ფარგლებში. სტანკოვის საქმეში სასამართლომ გარკვევით დაადგინა, რომ სახელმწიფოს მხრიდან შეკრების იმ საფუძვლით აკრძალვა, რომ მისმა ორგანიზატორებმა შეიძლება გამოიყენონ ძალადობა, ან უარყონ დემოკრატიული პრინციპები, თუმცა, შსაძლოა, სადაო შეკრებაზე სრულიადაც არ ჰქონდათ ძალადობის გამოყენების განზრახვა, გამართლებული უნდა იქნას მე-11(2) მუხლის საფუძველზე.³

2. 1. 3 მშვიდობიანი შეკრბის დაცვა - მოწინააღმდეგეთა დემონსტრაციები

როგორც ზემოთ აღინიშნა, საჯარო დემონსტრაციები შეიძლება დაემუქროს საზოგადოებრივ წესრიგს მოწინააღმდეგეთა მოწინააღმდეგის გამო, რომელიც ასევე უფლებამოსილია შეკრების მიმართვაზე, თუნდაც დემონტრაციის მონაწილეებს არ ჰქონდეთ ძალადობის გამოყენების განზრახვა. სასამართლომ დაადგინა, რომ სახელმწიფოს გააჩნია შეკრების თავისუფლების დაცვის პოზიტიური ვალდებულება მოწინააღმდეგეთა დემონსტრაციის მუქარისაგან.

_______________________

1. ამისათვის უპირატესად ციტირებული საქმეა „ქრისტიანსი რასიზმისა და ფაშიზმის წინააღმდეგ გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Christians against Racism and Fascism v. the United Kingdom) (1980)” 21 DR 138.

2. იხ. „გ. გერმანიის წინააღმდეგ (G.v. Germany) (1987), რომელიც განხილულია ქვემოთ.

3. სტანკოვის საქმეში სასამართლომ აღნიშნა: „ავტომატური დაყრდნობა იმ ფაქტზე, რომ ორგანიზაციას რეგისტრაიაზე უარი ეთქვა, როგორც ანტიკონსტიტუციურს, ვერ გაამართლებს სისტემატურ აკრძალვას მშვიდობიანი შეკრების განხორციელებაზე და შესაბმისად, ეს იყო საფუძველი დეტალურად განხილულიყო გამამართლებელი საფუძვლები, რის გამოც მოხდა ჩარევა.“

4. იხ. პუნქტი 34.

2. 2. 1 ნებართვა და შეტყობინება

საჯარო შეკრება წარმოშობს მთელ რიგ პრაქტიკულ საკითხებს, რომლებმაც უნდა გაამართლონ ხელისუფლების წარმომადგენლებთან კონსულტაციები მინიმალური დროის, ადგილმდებარეობის, საგზაო მენეჯმენტისა და სხვა ფაქტორების გასათვალისწინებლად. ამ ზომებში შეიძლება იგულისხმებოდეს უშიშროებისა და უსაფრთხოების, ასევე უხერხულობის, ან თუნდაც ეკონომიკური დანაკარგის საკითხი, ანუ ის, რაზეც შეკრება გავლენას ახდენს. აქედან გამომდინარე, რეგულირების გარკვეული ფორმები, როგორიცაა წინასწარი შეტყობინება ან შეკრების ჩასატარებლად ნებართვის მიღება, არ ქმნის შეკრების თავისუფლებაში ჩარევას და არ საჭიროებს მე-11(2) მუხლით გამართლებას.¹ რეგულირების საჭიროება გამომდინარეობს იმ ფაქტიდან, რომ ხელისუფლების წინასწარ გაფრთხილება დაგეგმილი დემონსტრაციის თაობაზე მას შესაძლებლობას აძლევს უზრუნველყოს დემონსტრაციაზე მშვიდობიანი მსვლელობის დაცვის მიზნით პოლიციის თანხლებას. არ არსებობს პრეცენდენტი ნებართვის საკითხის განხილვის შესახებ.

ნებისმიერი სხვაგვარი მოთხოვნა, ნებართვის მიღების გარდა, წარმოადგენს ჩარევას და ის უნდა გამართლდეს. ნებართვის სისტემა არ უნდა ახდენდეს გავლენას შეკრების განხორციელების უფლებაზე, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც არსებობს ძალადობის გამოყენების აშკარა განზრახვა. თუკი ნებართვის გაცემის ფარგლები ძალიან ფართოა, ან ზოგადი, ან მოიცავს შეკრებათა ძალიან ფართო სპექტრს, ან გამორიცხავს ერთ ჯგუფს ან ან პირთა ჯგუფს,² ის გამართლებული უნდა იქნას მე-11(2) მუხლით. ისტორიამ დაგვანახა, რომ ხელისუფლება ხშირად იყენებს საოგადოებრივი წესრიგის დაცვის კანონს, რათა შეავიწროვოს პოლიტიკური ოპონენტები და თუმცა, სახელმწიფო უფლებამოსილია, დააბალანსოს საზოგადოებრივი ვითარება. ინტერესთა ამგვარი ბალანსი გაანალიზდება მე-11(2) მუხლის საფუძველზე

2. 2. 2 ჯარიმები მონაწილეობისათვის

სისხლის სამართლებრივი ან დისციპლინური სანქციები, რაც დემონსტრაციებს მოჰყვება, არ არის გამოსული მე-11 მუხლის ფარგლებიდან და შეესაბამება ,,შეზღუდვებს,“ რომლებიც უნდა გამართლდეს 11(2) მუხლის საფუძველზე. შეკრების ინდივიდუალური მონაწილე სარგებლობს მე-11 მუხლის სრული დაცვით მანამ, სანამ თავს იკავებს ძალადობრივი ქმედებისაგან.

საქმეში ,,ეზელინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (Ezelin v. France) (1991),“ განმცხადებელი იყო დემონსტრაციაში მონაწილე იურისტი. ზოგიერთმა მონაწილემ (მაგრამ არა განმცხადებელმა) დემონსტრაციაზე ჩაიდინა საჯარო წესრიგის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაული. პროფესიული მოველეობის დარღვევისათვის, დისციპლინური სახდელის სახით, მას გამოუცხადეს საყვედური. სასამართლომ უარყო სახელმწიფოს არგუმენტი, რომ სასჯელი არ შეესაბამებოდა განმცხადებლის შეკრების თავისუფლებაში ჩარევას, რადგან ის წარმოიშვა დემონსტრაციის შემდეგ და უფლება ჰქონდა, არ მიეღო დემონსტრაციაში მონაწილეობა. ორგანიზატორებმა მიიღეს დემონსტრაციის ჩატარების წინაწსარი ნებართვა და ის არ იყო აკრძალული.³

^{__________________________________}

1. იხ. „რასემბლენეთ ჯურასინ და უნიტე ჯურასინი შვეიცარიის წინააღმდეგ (Rassemblement Jurassien and Unite Jurassienne v. Switzerland) (განაცხადი №191/78)1979 წლის 10 ოქტომბერი“.

2. საქმეში „ეზელინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (Ezelin v. France) (1991)”, სასამართლომ აღნიშნა, რომ არ შეიძლება ჯარიმის გამოყენება ფრანგი იურისტის გამოხატვის თავისუფლების ჩასახშობად.

3. ასევე იხ. დასაშვებობის გადაწყვეტილება საქმეზე „ოსმანი და სხვები ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონის წინააღმდეგ (Osmani and the others v. the Former Yugoslav Republic of Macedonia) (განაცხადი №50841/99)11/10/2001“.

მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლება ნებისმიერ ,,მშვიდობიან“ დემონსტრაციაში მონაწილეობისათვის შეიძლება გამოიყენონ როგორც კერძო პირებმა,¹ ასევე მათ, ვინც ორგანიზება გაუკეთა შეკრებას,² ასოციაციების ჩათვლით.³ პირები, რომელთაც აეკრძალათ მონაწილეობა.⁴ ან აიძულეს, თავი შეეკავებინათ მე-11 მუხლით განსაზღვრული ქმედების განხორციელებისაგან,⁵ ასევე დაული არიან.

კონვენციის 34-ე მუხლი უფლებას აძლევს ნებისმიერ პირს ციხიდან, არასამთავრობო ორგანიზაციას ან კერძო პირთა ჯგუფს, მიმართონ სასამართლოს. იმისათვის, რომ გაერთიანება ჩაითვალოს მსხვერპლად, ის უშუალოდ უნდა იყოს დაზარალებული. დასაშვებობის გადაწყვეტილებაში საქმეზე ,,სოსიეტატია დე ვენატოარე ,,მისტრეტფულ“ რუმინეთის წინააღმდეგ (Societatatea de Vanatoare “Mistretful” v. Romania) (1999),“ სასამართლომ დაადგინა, რომ ასოციაციის წევრებს შეეძლოთ 34-ე მუხლის საფუძველზე ეჩივლათ, რომ გახდნენ უფლების დარღვევის ,,მსხვერპლნი,“ ვინაიდან არსებობდა შესაბამისი ასოციაციისა და მიყენებულ ზიანს შორის. უფრო მეტიც, ასოციაცია არ არის გასული კონვენციის დაცვის ფარგლებიდან იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ სახელმწიფოს არ მოსწონს მისი საქმიანობა და სწამს, რომ ის უნდა აიკრძალოს. ნებისმიერი აკრძალვა უნდა გამართლდეს მე-11(2) მუხლის საფუძველზე.⁶ უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმწიფოს მიერ დაშვებული ამნისტიის შეფარდება არ ართმევს განმცხადებელს საფუძველს მსხვერპლის სტატუსს.⁷

საქმიდან ,,სიზე საფრანგეთის წინააღმდეგ (Cisse v. France) (2002)“ ნათელია, რომ არალეგალურ იმიგრანტებს არ აქვთ ჩამორთმეული მე-11 მუხლით მინიჭებული უფლებები, თუმცა სახელმწიფოს გააჩნია მიხედულების თავისუფლება ამ საქმეთა განხილვის დროს.

კითხვები

1. არის თუ არა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით განსაკუთრებული დებულებით დაცული მშვიდობიანი შეკრების უფლება? არის თუ არა ეს დაცვა საკონსტიტუციო დონის? არსებობს თუ არა პრეცენდენტები კონსტიტუციურ გარანტიათა ინტერპრეტაციისათვის?

2. არის თუ არა ქვეყნის შიდა კანონით აკრძალული რომელიმე ტიპის შეკრება? არის თუ არა რომელიმე ორგანიზაცია შეზღუდული, გამართოს მშვიდობიანი საჯარო დემონსტრაცია?

3. როგორ ეპყრობა ხელისუფლება მშვიდობიან, მაგრამ მავნე, ძირგამომთხრელ შეკრებებს? როგორია პოლიციისა და შეიარაღებული ძალების დისკრეციული უფლებამოსილება საჯარო დემონსტრაციებთან მიმართებაში, კერძოდ, უნდა მანიფესტაცია, რომელზე შეტევასაც ახორციელებს ბრბო, თუ უნდა დაიცვას? რა ზომები შეიძლება მიიღოს პოლიციამ ძალადობის შემთხვევებში? რა უფლებამოსილების საფუძველზე შეიძლება დააკავოს ხელისუფლებამ მონაწილე მშვიდობიანი დემონსტრაციისა, რომელიც ძალადობრივ დემონსტრაციაში გადაიზარდა?

4. როგორ უნდა მოიქცეს ადგილობრივი ხელისუფლბა კონკურენტული და პოტენციურად ანტაგონისტური შეკრების დროს? არსებობს თუ არა რაიმე დამკვიდრებული პრაქტიკა, რომელსაც იყენებს უშიშროება, რათა ერთმანეთისაგან გამიჯნოს პოტენციურად დაპირისპირებულ დემონსტრანტთა ჯგუფები? ვინ იღებს გადაწყვეტილებას, თუ რომელ ჯგუფს უნდა მიენიჭოს პრიორიტეტი და როგორ?

5. როგორი სახის აკრძალვები შეიძლება დააწესოს ხელისუფლებამ შეკრებაზე? რა არის ამგვარი აკრძალვის საფუძველი? (კანონის, ან დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში) თუ გადაწყვეტილება დისკრეციულია, ვინ იღებს მას და არსებობს თუ არა მისი გადასინჯვის უფლება? არიან თუ არა შეკრების მსურველნი უფლებამოსილი, დანიშნონ წარმომადგენელი? რა უნდა დაამტკიცონ შეკრების მსურველებმა?

6. არსებობს თუ არა სპეციალური კანონმდებლობა, რომელიც არეგულირებს საჯარო ყრილობებს? არის თუ არა საჭირო ნებართვა? რა საფუძვლით შეიძლება შეკრების აკრძალვა, ან შეჩერება? არსებობს თუ არა რაიმე სპეციალური პროცედურა? ხელისუფლების რომელი ორგანო იძლევა ნებართვას და/ან აკრძალვას? არის თუ არა შესაძლებელი ნებართვის გაცემაზე უარის, ან შეკრების შეჩერების გასაჩივრება? როგორი წესით განიხილება საჩივარი - ითვალისწინებს თუ არა სააპელაციო სასამართლო უარისა თუ შეჩერების პროპორციულობის საკითხს? არსებობს თუ არა გარკვეულ ადგილებში შეკრების სრული აკრძალვის მაგალითები?

7. არსებობს თუ არა ხელისუფლების კანონიერი ვალდებულება, დაიცვას შეკრება და უზრუნველყოს საზოგადოებრივი უსაფრთხოება?

8. როგორ რეგულირდება კერძო მფლობელობის ადგილების საჯარო მიზნით კამოყენების საკითხი? არსებობს თუ არა ნორმა, რომლითაც აკძალულია კერძო ადგილებში კერძო შეკრების ჩატარება? არსებობს თუ არა ამგვარი აკრძალვისაგან სამართლებრივი დაცვის საშუალება? ხელისუფლებამ გამოყო თუ არა სპეციალურად საჯარო ადგილები, როგორც კერძო, რათა უარყოს შეკრების თავისუფლება?

__________________________

1. იხ. რესემბლემენთი, ზემოაღნიშნული ციტირებით.

2. სხვათა შორის, იხ. პლატფორმა არზე ფურ დაზ ლებენი ავსტრიის წინააღმდეგ („Plattform Artze fur das Leben“ v. Austria); „რაი, ალმონდი და „ნეგოშიეიდ ნოუ“ გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ („Rai, allmond and „Negotiate Now“ v. the united Kingdom)” და „ქრისტიანები რასიზმისა და ფაშიზმის წინააღმდეგ გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდგ (Christians against Racism and Fascism v. the United Kingdom”).

3. იხ. „გაერთიანებული კომუნისტური პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Partay v.Turkey)” (პუნქტი 27) და „გრანდე ორიენტე დიტალია („Grande oriente d'italia (პუნქტი 15).

4. ისევ, იხ. რესემბლემენთი.

5. იხ. „გაერთიანებული კომუნისტური პარტია თურქეთის წინააღდეგ (United Communist party v. Turkey”, პუნქტი 27.

6. იხ. „გაერთიანებული კომუნისტური პარტია თურქეთის წინააღდეგ (United Communist party v. Turkey”, პუნქტი 27.

7. ისევ, იხ. ოსმანი, როგორც ციტირებულია 23.

3. 1. 1 გაერთიანების კონცეფცია

გაერთიანების თავისუფლება პირებს აძლევს შესაძლებლობას, გაერთიანდნენ საერთო საქმიანობისა და მიზნების მისაღწევად ისეთ სფეროებში. როგორიცაა პოლიტიკა, სპორტი, კულტურა ან ქველმოქმედება. ევროკონვენციის თანახმად, გაერთიანების კონცეფციას ქვეყნის შიდა კანონმდებლობისაგან ავტონომიური მნიშვნელობა გააჩნია. ეროვნული კანონმდებლობით ამ უფლების ჩამორთმევა ან პირობების დაწესება ასოციაციის სტატუსით სარგებლობისათვის ეფექტური არ არის სასამართლოსთვის, რომელიც უფრო ვრცელ განმარტებას ეყრდნობა.

,,გაერთიანების“ სასამართლოსეული განსაზღვრება არ იცავს ჩვეულებრივ სოციალურ შეკრებებს. საქმეში ,,ანდერსონი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Anderson and ofhers v. France 1997)”, რომელიც ზემოთ განვიხილეთ, მე-11 მუხლის საფუძველზე დადგინდა, რომ არ იცავდა განმცხადებლებს სავაჭრო ცენტრში სადავო ქმედების შემთხვევაში, რადგან მათ არ აქვთ ორგანიზებული გაერთიანების ან შეკრების ისტორია. ეს და სხვა საქმეები¹ ადგენენ, რომ ,,გაერთიანებას“ უნდა გააჩნდეს რაღაც ორგანიზაციული ან ინსტიტუციონალური ხასიათი, რომელსაც უნდა მიეკუთვნებოდეს ვინმე ან რომელშიც ვინმეს შეეძლება გაწევრიანება. თუმცა როგორც ქვემოთ 3.2.2 თავში განვიხილავთ, გაერთიანებას არ ესაჭიროება რაიმე ფორმალური ან სამართლებრივი სტატუსი, რათა ისარგებლოს მე-11 მუხლის დაცვით. შეკრებები, რომელთაც შემთხვევითი ხასიათი აქვთ, დაცულია შეკრების თავისუფლებით.

გაერთიანებები, რომლებიც სცილდება მე-11 მუხლის ფარგლებს, მოიცავს ცხოველებთან² და სხვა პატიმრებთან³ ურთიერთობის უფლებას და ორგანიზაციებს, რომელთა უპირატესი მიზანი მოგების მიღებაა.

3. 1. 2 საჯარო სამართლის სუბიექტები და პროფესიული გაერთიანებები

სასამართლოს პრეცენდენტული სამართლით, საჯარო სამართლის საფუძველზე შექმნილი ინსტიტუტი არ წარმოადგენს გაერთიანებას ევროკონვენციის მე-11 მუხლის მნიშვნებლობით.

ლე კომპტის (Le Compte) საქმეში (და სხვა მრავალ შემდგომ საქმეში). სასამართლომ დაადგინა, რომ ლიბერალური პროფესიების მარეგულირებელი ორგანოები გაერთიანებებად არ ჩაითვლება კონვენციის მე-11 მუხლის მნიშვნელობით.⁵ ამგვარ ორგანოთა მიზანი კანონითაა განსაზღვრული და პროფესიის რეგულირებასა და ხელშეწყობას ახორციელებს, რაც მნიშვნელოვანი საჯარო სამართლებრივი ფუნქციაა, საჯარო სამართლის მოთხოვნათა დაცვის თვალსაზრისით. ამგვარად, ისინი არ არიან დაკავშირებული პროფესიულ კავშირებთან, არამედ რჩებიან სახელმწიფო სტრუქტურების ინტეგრირებულ ნაწილად.

სასამართლომ მსგავსი მიდგომა განახორციელა დაქირავებასთან დაკავშირებული ორგანოების მიმართაც, როგორიცაა კანონის საფუძველზე შექმნილი შრომითი საბჭოები რომლებიც მოქმედებენ, როგორც სამუშაო ადგილებზე დაქირავებულთა ზედამხედველი ორგანოები. განსაკუთრებით იხ. დასაშვებობის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,კარაკურთი ავსტრიის წინაარმდეგ (Karakurt v. Austria) (1999)“.⁶

3. 1. 3. პოლიტიკური პარტიები

ერთადერთი გაერთიანება, რომელიც ნახსენებია მე-11 მუხლში, არის პროფესიული კავშირი. თუმცა სასამართლოს პრეცენდენტული სამართლით ნათელია, რომ გაერთიანების არც ერთი კატეგორია არ არის გასული მე-11 მუხლის დაცვიდან. სასამართლომ რამდენიმე შემთხვევაში ხაზგასმით აღნიშნა, რომ პოლიტიკური პარტიები წარმოადგენენ გაერთიანებებს, რომლებიც მე-11 მუხლის ფარგლებში ხვდება. სასამართლომ ასევე მიუთითა, რომ პოლიტიკური პარტიები არსებით როლს თამაშობენ ყველა დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

დემოკრატიულ საზოგადოებაში პოლიტიკური პარტიების მნიშვნელობა თვალსაჩინოა ევროპული კომისიის ნაშრომში ,,კომისია დემოკრატიის კანონის გზით“ (ე.წ. ვენეციის კომისია), პოლიტიკური პარტიების სტატუსთან დაკავშირებით, სხვადასხვა ქვეყნებში. ვენეციის კომისიამ მიიღო განაწესი სახელმძღვანელო პოლიტიკური პარტიების დაფინანსების, პოლიტიკური პარტიების აკრძალვისა და ანალოგიური ღონისძიებების,⁸ პოლიტიკური პარტიების⁹ კანონმდებლობასთან დაკავშირებით და მოამზადა ანგარიში პოლიტიკური პარტიის დაფუძნების ორგანიზაციისა და საქმიანობის შესახებ.¹⁰ ვენეციის კომისია, ,,პოლიტიკური პარტიის დაფუძნების, ორგანიზაციისა და საქმიანობის ანგარიში“, 2004 წლის 16 თებერვალი, CDL-AD (2004) 004. ვენეციის კომისიის სახელმძღვანელო განსააზღვრავს პოლიტიკური გაერთიანებების თავისუფლების ფარგლებს, რაც მოიცავს პოლიტიკური მოსაზრების უფლებას და ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების უფლებას საზღვრებისა და ხელისუფლების წარმომადგენელთ ჩარევის გარეშე. პოლიტკური პარტიის რეგისტრაციის ვალდებულება თავისთავად არ განიხილება, როგორც ამ უფლების დარღვევა. პოლიტიკური პარტიის აკრძალვა, ან გაუქმების აღსრულება შეიძლება გამართლებულ იქნას მხოლოდ იმ პარტიათა შემთხვევებში, რომლებიც ქადაგებენ ძალადობას ან ძალადობას როგორც პოლიტიკურ საშუალებას, დემოკრატიული კონსტიტუციური წყობის შესაცვლელად და ამით ეწინააღმდეგებიან ეროვნული კონსტიტუციით დადგენილ უფლებებსა და თავისუფლებებს. თავისთავად ის ფაქტი, რომ პარტია ქადაგებს კონსტიტუციის მშვიდობიან შეცვლას, არ შეიძლება მისი აკრძალვისა და დაშლისათვის საკმარის საფუძვლად ჩაითვალოს. პოლიტიკური პარტიის აკრძალვა ან დაშლა არის ძალზე შორს მიმავალი ღონისძიება, რომელიც გამოყენებული უნდა იქნას მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში.

3. 1. 4. გაერთიანების მიზნები

გაერთიანების თავისუფლება ნიშნავს იმგვარი ერთეული ჩამოყალიბებას, რომელსაც შეუძლია თავისი საქმიანობით განახორციელოს ან საქმიანობა მიმართოს ნებისმიერი ისეთი მიზნისაკენ, რომელიც შეიძლება დაისახოს და განახორციელოს ნებისმიერმა ცალკეულმა პირმა და უზრუნველყოს მიზნებისა და საქმიანობის კანონიერება. სახელმწიფო არ არის უფლებამოსილი, უარყოს გაერთიანების თავისუფლება მხოლოდ იმ ზოგადი საფუძვლით, რომ გაერთიანების მიზნები უკანონოა. უნდა აღინიშნოს, რომ ყველა ეროვნული კანონმდებლობა, რომელიც ზღუდავს გაერთიანებათა მიზნებს (მათ შორის საკონსტიტუციო კანონმდებლობა) ევრიკონვენციის საფუძველზე დეტალური განხილვის საგანია. არაფერია გასაოცარი იმაში, რომ სასამართლოში ამ საკითხებზე განხილულ საქმეთა უმრავლესობა შეეხებოდა პოლიტიკურ პარტიებს. პოლიტიკურ პარტიათა მიზნების დასაშვებობის საკითხი შეფასდა დემოკრატიის მნიშვნელობის კონტექსტში, კონვენციის საფუძველზე.

გაერთიანება რომელიც შეიქმნა ეროვნული კანონმდებლობის შეცვლის მიზნით, დაცულია მე-11 მუხლით ვიდრე ამგვარი ცვლილების სურვილი კანონიერია. ეს განსაკუთრებით ეხება პოლიტიკურ პარტიებს, რომლებიც იცავენ ალტერნატიულ პოლიტიკას და უმნიშვნელოვანესია დემოკრატიის ფუნქციონირებისათვის.¹¹ მდგომარეობის შეცვლის სურვილი შეიძლება მოიცავდეს ცვლილებას სახელმწიფოში არსებულ კონსტიტუციურ სტრუქტურაშიც.

სასამართლოს განსაკუთრებული ყურადღების საგანი გახდა უმცირესობათა ჯგუფები, რომელთაც სახელმწიფოს კონსტიტუციური სტრუქტურის შეცვლა სურთ, ან უბრალოდ უნდათ ხელი შეუწყონ ან დაიცვან თავიანთი იდენტურობა გაერთიანების თავისუფლების განხორციელების გზით.

სასამართლოს ლოგიკური დასკვნა გაერთიანების თავისუფლებაზე როგორც პლურალისტული დემოკრატიის საფუძველზე არის ის, რომ პოლიტიკური პარტიები ,,არადემოკრატიული“ მიზნებით ან ის ვინც იყენებს არადემოკრატიულ საშუალებებს არ მოხვდება მე-11 მუხლით დაცულ ფარგლებში.

ა) გამოყენებული საშუალებები უნდა იყოს კანონიერი და დემოკრატიული;

ბ) შეთავაზებული ცვლილება თავისთავად უნდა შეესაბამებოდეს ფუნდამენტურ დემოკრატიულ პრინციპებს.

ამას აუცილებლად მოჰყვება ის, რომ პოლიტიკურმა პარტიამ ვისი ლიდერიც ინიცირებას უკეთებს ძალადობას (ან ამკვიდრებს პოლიტიკას, რომელიც პატივს არ სცემს დემოკრატიას ან რომლის მიზანიც დემოკრატიის განადგურება და დემოკრატიით აღიარებული უფლებებისა და თავისუფლებების უპატივცემულობაა), ვერ მოითხოვს კანვენციის დაცვას იმ სანქციებისაგან, რომლებიც ამის გამო დაეკისრა. მსგავსი თვალსაზრისით განიხილება კონვენციის მე-9 და მე-10 მუხლებით აღიარებული უფლებებით სარგებლობაც.48 იხ. ,,იაზარი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Yazar and ofhers v. Turkey)” (№22723/93,22724/93 და 22725/93) 09/04/2002 პუნქტი 49, ECHR 9 აპრილი,2002 და ასევე ,,სტანკოვი (Stankov)“ (პუნქტი 97) და ,,სოციალისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Socialist Party and ofers v.Turkey)“ (პუნქტები 46-47 და 97-99).

მე-11 მუხლის მიხედვით, გაერთიანების მიზნების განსაზღვრისას სასამართლო არ განიხილავს მხოლოდ მის ოფიციალურ პროგრამას ან სახელწოდებას ან მისი ლიდერების განცხადებებს. მთელ რიგ საქმეებში, მათ შორის საქმეში ,,გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party and others v. Turkey) (1998)” (პუნქტი 58) და ,,სოციალისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Socialist Party and others v. Turkey) (1998)” (პუნქტი 48), სასამართლომ აღნიშნა, რომ პოლიტიკური პარტიის პროგრამა ან მისი ლიდერების განცხადებები შეიძლება გამოხატავდნენ მიზნებსა და განზრახვას, განსხვავებულს მათ მიერ დეკლარირებულისაგან. პროგრამის ან განცხადების შინაარსი უნდა შედარდეს პარტიისა და მისი ლიდერების ქმედებებსა და იმ პოზიციებთან, რომლებსაც ისინი მთლიანობაში იცავენ. საქმეში ,,გაერთიანებული კომუნისტური პარტია (United Communist Party)“, სასამართლომ უარყო სახელმწიფოს არგუმენტი, რომ პარტიის არჩევანი სახელწოდებასთან დაკავშირებით ან მისი ლიდერების განცხადებები, მუქარის დემონსტრირება იყო.

კითხვები

1. არსებობენ თუ არა თქვენს ქვეყანაში ისეთი რეგისტრირებული პოლიტიკური პარტიები, რომელთა იდეოლოგიაც ეწინააღმდეგება დემოკრატიის ფუნდამენტურ პრინციპებს? როგორ რეგულირდება მათი საქმიანობა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით?

2. განსაზღვრავს თუ არა ქვეყნის სიდა კანონმდებლობა ,,უმცირესობას“?

3. არსებობს თუ არა ცალკე კანონმდებლობა უმცირესობათა რეგისტრაციის შესახებ? თუკი აღიარებულია უმცირესობანი, გააჩნიათ თუ არა მათ გარკვეული პრივილეგიები ქვეყნის შიდა კანონმდებლობის შესაბამისად?

______________________

1. მაგალითად იხ. „მაკფილი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ („McFeely v. the United Kingdom)” (განაცხადი №8317/78), სადაც პატიმრები ჩიოდნენ, რომ უსაფრთხოების რეჟიმი, რომლის ობიექტებიც ისინი იყვნენ, არღვევდა მათი გაერთიანების თავისუფლებას მათი შეკრების უფლების უარყოფით, რაც სასამართლომ კონვენციისათვის შეუთავსებლად მიიჩნია, როგორც ratione materiae.

2. დასაშვებობის გადაწყვეტილებაში საქმეზე „არტინგტსტოლი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Artingstoll v. the United Kingdom)” განაცხადი №255117/94)3/4 1995 ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპულმა კომისიამ დაადგინა, რომ „ეს დებულება არ მოიცავს ცხოველთა გაერთიანებების უფლებას და, შესაბამისად, განმცხადებელთა საჩივარი მე-11 მუხლის საფუძველზე ... უარყოფილი უნდა იქნას...“

3. იხ. საქმე „ბოლანი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Bollan v.the United Kingdom)” (განაცხადი №42117/98) და „მაკფილი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ („McFeely v. the United Kingdoმ)”, რომელიც ზემოთ მივუთითეთ.

4. იხ. პუნქტი 31.

5. იხ. „ლა კომპტი (Le Compte) და შემდგომი საქმეები“, ალბერტი და ლე კომპტი ბელგიის წინააღმდეგ (Albert and Le Compte v. Belgium)” (განაცხადი №7299/75, სხვა) სამედიცინო პროფესიებთან დაკავშირებით; „რევერტი და ლეგალაისი საფრანგეთის წინააღმდეგ (Revert and Legallais v. France)” განაცხადი №14331/188 და 14332/88) არქიტექტორებთან დაკავშირებით; “ა. და სხვები ესპანეთის წინააღმდეგ (A. and others v. Spain)” (განაცხადი №13750/88) ადვოკატთა გაერთიანებასთან დაკავშირებით იხ. „ო.ვ.რ. რუსეთის წინააღმდეგ (O. V. R. v. Russia)” (განაცხადი №44139\\98).

6. ასევე იხ. დასაშვებობის გადაწყვეტილება საქმეზე „ვეისი ავსტრიის წინააღმდეგ (Weiss v. Austria) (ganacxadi №14596\\89)10/01/1991.

7. ასევე იხ. „სოციალისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Socialist Party and others v. Turkey) (განაცხადი №21237/93) 25/05.1998; “sidiropolus da sxvebi saberZneTis winaaRmdeg (Sidiropoulos and others v. Greece)” (მითითებულია ქვემოთ); „თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია (OZDEP) თურქეთის წინააღმდეგ (Freedom and Democracy Party (OZDEP) v. Turkey)” (მითითებულია ქვემოთ) და „იაზარი, კარატასი, აკსოი და მშრომელთა სახალხო პარტია (HEP) თურქეთის წინააღმდეგ (Yazar, Karatas, Aksoy and the People's Labour Party (HEP) v. Turkey)” (მითითებულია ქვემოთ)

8. ვენეციის კომისია, „პოლიტიკური პარტიების აკრძალვისა და დაშლის და ანალოგიური ღონისძიებების სახელმძღვანელო პრინციპები“, 2000 წლის 10 იანვარი, DCL-LNF (2000)1.

9. ვენეციის კომისია, ,,პოლიტიკური პარტიების შესახებ კანონმდებლობის სახელმძღვანელო პრინცინპები და განმარტებითი ანგარიში: ზოგიერთი განსაკუთრებული საკითხი”, 2004 წლის 15 მარტი, (CDL- AD (2004)007.

11. იხ. „რაფაჰ პარტისი (Rafah Partisi) (2003)” (მითითე ბული ქვემოთ) პუნქტი 87.

12. იხ. პუნქტი 27. უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლომ გადაწყვიტა პოლიტიკური პარტიის აკრძალმვიბს და/ან დაშ ლის კანონიერების საკითხი, მაგრამ არასოდს ყოფილა ასეთი მკაფიო.

13. იხ. პუნქტი 63.

14. იხ. პუნქტი 44

15. იხ. პუნქტი 89.

16. ჩარჩო კონვენცია ეროვნული უმცირესობების დაცვის შესახებ, სტრასბურგი, 1995 წლის თებერვალი, 11(95) 0010, რომლის განმარტებით ანგარიშში აღნიშნულია: „ჩარჩო კონვნცია არის პირველი სავალდებულო ძალის მქონე მრავალჯერადი ინსტრუმენტი, რომელიც მოწოდებულია ზოგადად ეროვნული უმცირესობის დასაცავად. მისი მიზანია იმ სამართლებრივი პრინციპების შემუშავება, რომლებიც დაეკისრებათ სახელმწიფოებს ეროვნულ უმცირესობათა დაცვისა და პატივისცემის უზრუნველსაყოფად.“

17. იხ. პნუნქტი 93.

3. 2. 1. გაერთიანების შექმნისა და მასში გაერთიანების უფლება

მე-11 მუხლით, გაერთიანების თავისუფლება უზრუნველყოფს სახელმწიფოს ჩარევის აკრძალვას ორივე უფლებაში - გაერთიანების დაფუძნების,¹ პოლიტიკური პარტიისა და პროფკავშირების ჩათვლით და არსებულ გაერთიანებაში გაწევრიანების ან წევრობის უფლებაში.²

3. 2. 2. გაერთიანების რეგისტრაციის უფლება ან იურიდიული პირის სტატუსის მოპოვება

მიუხედავად იმისა, რომ გაერთიანებას უნდა გააჩნდეს განგრძობითობის გარკვეული ხარისხი, მას არ სჭირდება ფორმალური ან იურიდიული სტატუსი (იურიდიული პირის სტატუსის ჩათვლით), რათა მოხვდეს მე-11 მუხლის დაცვის ქვეშ. კონვენცია სახელმწიფოებს ანიჭებს შესაძლებლობას დამატებითი უფლებანი მიანიჭოს გაერთიანებებს რომელთაც იურიდიული პირის სტატუსი გააჩნიათ სახელმწიფო რეგისტრაციის საფუძველზე. გაერთიანებები საერგებლობენ უზარმაზარი ორგანიზაციული შესაძლებლობებით იმის გამო, რომ არიან რეგისტრირებულნი ან სხვაგვარად მოიპოვეს იურიდიული პირის სტატუსი - მაგალითად, იურიდიული პირის სტატუსი შესაძლებლობას აძლევს გაერთიანებას გააჩნდეს ქონება ან გახსნას საბანკო ანგარიში. სასამართლომ აღიარა, რომ საქმეში ,,სიდიროპულოსი და სხვები საბერძნეთის წინააღმდეგ (Sidiropoulos and others v. Greece) (1998)”, სახელმწიფოს უარი განმცხადებელთა გაერთიანების რეგისტრაციაზე წარმოადგენდა გაერთიანების თავისუფლებაში ჩარევას.³

საქმეში ,,გორზელიკი და სხვები პოლონეთის წინააღმდეგ (Gorzelik and others v. Poland) (2001)”, (პუნქტი 55) სასამართლომ დაადგინა, რომ ,,გაერთიანების თავისუფლების ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტია ის, რომ მოქალაქეებს უნდა შეეძლოთ დააფუძნონ იურიდიული პირის სტატუსი, რათა იმოქმედონ კოლექტიურად საერთო ინტერესების სფეროში. ამის გარეშე ამ უფლებებს არ ექნება არავითარი პრაქტიკული მნიშვნელობა“. სახელმწიფო შეზღუდვების შესაბამისობა მე-11 მუხლთან, გაერთიანების რეგისტრაციის ან იურიდიული პირის სტატუსის მოპოვების საკითხებზე განხილული იქნება ქვემოთ.

კითხვები

1. ავალებს თუ არა, ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა პოლიტიკურ პარტიებს რეგისტრაციას?

2. როგორ არეგისტრირებთ გაერთიანებას თქვენს ქვეყანაში? როგორ იღებთ თქვენ იურიდიული პირის სტატუსს? არსებობს თუ არა განსხვავებული მახასიათებლები გაერთიანებებისათვის?

3. მოხსენიებულია თუ არა პოლიტიკური პარტიები კონსტიტუციაში?

3. 2. 3 გაერთიანებათა დაშლა

გაერთიანების თავისუფლება ძალიან ცოტას ნიშნავს, თუკი სახელმწიფოს სურვილისამებრ მისი დაშლა შეიძლება როცა გაერთიანება ახორციელებს საქმიანობას, რასაც ეწინაარმდეგება მთავრობა.

საქმეში ,,გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party and others v. Turkey) (1998)“, სასამართლომ დაადგინა, რომ ,,მე-11 მუხლით გარანტირებული უფლება თეორიული და ილუზორული იქნებოდა, თუკი დაიყვანებოდა მხოლოდ გაერთიანების რეგისტრაციამდე და თუკი ქვეყნის ხელისუფლებას შესაძლებლობა ექნებოდა გაეუქმებინა გაერთიანება კონვენციის მოთხოვნების დაცვის გარეშე“. მე-11 მუხლით გათვალისწინებული უფლების დაცვა გრძელდება გაერთიანების მთელი არსებობის მანძილზე და სახელმწიფოს მიერ გაერთიანების დაშლა უნდა შეესაბამებოდეს მე-11(2) მუხლის მოთხოვნებს. ასევე იხ. სასამართლოს გადაწყვეტილებები საქმეზე ,,რაფაჰ პარტისი (Rafah Partisi) და სოციალისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Socialist Party and others v. Turkey) (1998)”, ,,თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (Freedom and Democracy Party (OZGEP) v. Turkey (1999)” და იაზარი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Yazar and others v. Turkey) (2002)”.

3. 2. 4. გაერთიანების თავისუფლების ნეგატიური უფლება

გაერთიანებაში სავალდებულო გაწევრიანება შეიძლება გახდეს კერძო პირის გაერთიანების თავისუფლების დარღვევის მიზეზი. სასამართლომ განიხილა რამდენიმე საქმე, სადაც სადაო იყო, რამდენად შეუძლია პირს არ გაწევრიანდეს პროფკავშირში ან გამოვიდეს პროფკავშირის წევრობიდან.

შეიძლება განვასხვავოთ ორი ტიპის ე.წ. ,,იძულებითი“ გაერთიანება: ,,დე იურე“ ,,იძულებითი გაერთიანებები და ,,დე ფაქტო“ იძულებითი გაერთიანებები.⁴ ,,დე იურე“ იძულებით გაერთიანებში კანონი ავალდებულებს პირს გაწევრიანებას. პირი კანონითაა ვალდებული, გაწევრიანდეს რომელიმე გაერთიანებაში, რათა განახორციელოს პროფესიული საქმიანობა. ,,დე ფაქტო“ იძულებით გაერთიანებაში პირს თეორიულად უფლება აქვს გაწევრიანდეს ან არ გაწევრიანდეს გაერთიანებაში, მაგრამ არაგაწევრიანება (ან წევრობიდან გამოსვლა) იწვევს მნიშვნელოვან ნეგატიურ შედეგებს ამ პირისათვის.

კითხვები

1. გააჩნიათ, თუ არა უფლება თქვენს ქვეყანაში ინდივიდუალურად დაქირავებულ მუშაკებს, აირჩიონ რომელ პროფესიულ კავშირში გაწევრიანდნენ, ან თუ აქვთ უფლება საერთოდ არ გაწევრიანდნენ არც ერთში? არის, თუ არა აკრძალული არასაჯარო მოსამსახურეთათვის პროფესიულ კავშირებში გაწევრიანება?

2. როგორ არეგულირებს ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა ე.წ. დახურული მაღაზიების საკითხს? შეუძლია თუ არა სახელმწიფოს ჩაერიოს და დაადგინოს იმ პირთა უფლებები, რომლებიც იძულებულნი არიან გაერთიანდნენ კავშირებში სამუშაოს დაკარგვის შიშით?

_________________________

1. იხ. მაგალითად, გორზელიკი პოლონეთის წინააღმდეგ (Gorzelik and others v. Poland) (2001) da (2004) მითითებული აქვე.

2. იხ. მაგალითად, „შვედი მძღოლების კავშირი შვედეთის წინააღმდეგ (Swedish Engine Drivers' Union v. Swede n) (1976)”, (მითითებული ქვემოთ) პუნქტი 47.

3. ასევე იხ. საქმეები ,,ბესარაბიის მეტროპოლიტენის ეკლესია და სხვები მოლდოვას წინააღმდეგ (Metropolitan Church of Bessarabia and others v. Moldova) ( 2001).

4. იხ. ვინო ჯ. მ. ვან ვეენი, „გაერთიანების ნეგატიური თავისუფლება: ადამიანის უფლებათა და ფუნდამენტურ თავისუფლებათა დაცვის ევრნოპული კონვენ ციის მე-11 მუხლი“, საერთაშორისო ჟურნალ ი „არამომგებიანი სამართალი“, მე-3 ტომი, №1, 2000 წლის სექტემბერი.

5. იხ. პუნქტი 55.

6. იხ. პუნქტი 35

7. იხ. პუნქტი 45

მე-11(1) მუხლის მესამე პირობა მიუთითებს პროფესიულ კავშირებზე, როგორც განსაკუთრებული ტიპის ორგანიზაციაზე, რომელიც გაერთიანების თავისუფლების ქვეშ განიხილება (ანუ ,,საკუთარი ინტერესების დასაცავად პროფესიული კავშირების დაფუძნებისა და მასში გაწევრიანების უფლების ჩამორთმევით“). ამ შემთხვევაში სიტყვა ,,ჩათვლით“ ნათლად გამოხატავს, რომ პროფკავშირი წარმოადგენს ერთ მაგალითს მრავალ ფორმათა შორის, რომელში გაერთიანების თავისუფლებაც შეიძლება განხორციელდეს. სასამართლოს მიერ მე-11 მუხლის საფუძველზე განხილულ საქმეთა დიდი უმრავლესობა სწორედ პროფკავშირების საკითხებს შეეხება.

ფრაზა ,,საკუთარი ინტერესების დასაცავად“, აღძრავს საკითხს წარმოშობს თუ არა მე-11 მუხლი პროფესიული კავშირებისათვის დამატებით უფლებებს წევრების უფლებების დაცვისა და წარმომადგენლობის თვალსაზრისით.

თუმცა, მე-11 მუხლი იცავს პროფკავსირების უფლებას წარმოადგინოს მათი წევრების ინტერესები ნათელია, რომ ია არ იცავს სახელმწიფოს მხრიდან რაიმე განსაკუთრებულ ან სპეციალურ მოპყრობას პროფკავშირების წევრთა მიმართ. სასამარტლომ აღნიშნა, რომ პროფკავშირის ან მათი წევრების მხრიდან რაიმე განსაკუთრებული მოპყრობით სარგებლობა, მაგალითად მათთან კონსულტაციის,¹ კოლექტიური ხელშეკრულების დადების,² ან კოლექტიური ხელსეკრულების საფუძველზე ხელფასების მომატების უფლება³ არ არის სავალდებულო, ან პროფკავშირის თავისუფლების შემადგენელი უფლება. პროფკავშირების ან მისი წევრების მიმართ სახელმწიფოს მოპყრობა რომელიმე კონკრეტულ საქმეში არღვევს, თუ არა მე-11 მუხლს უნდა დადგინდეს მისი დარღვევის სიმძიმის და იმის მიხედვით, თუ რა ეფექტს აღწევს ის მე-11 მუხლით გარანტირებულ უფლებათა არსის მიხედვით; ყოველ სახელმწიფოს გააჩნია იმ საშუალებათა არჩევანის თავისუფლება, რომელსაც ის ამ უფლებათა დასაცავად იყენებს.

კითხვები

1. არსებობს თუ არა, ქვეყნის კანონმდებლობით განსაზღვრული პროფესიული კავშირების ფარგლები? არსებობს თუ არა, შეზღუდვა იმაზე, თუ ვინ შეიძლება გახდეს პროფკავშირების წევრი?

2. არსებობს თუ არა, იმგვარი პროფესიული ორგანიზაციები რომლებიც ახორციელებენ პროფკავშირების ფუნქციებს?

3. აძლევს თუ არა, კანონი სახელმწიფო მუშაკებს, როგორიცა პოლიციისა და შეიარაღებული ძალების პერსონალი, პროფკავშირებში გაერთიანების უფლებას? როგორი პირობით?

4. რეგულირდება თუ არა, ერთიანი საკანონმდებლო ჩარჩოთი ყველა პროფკავშირი?

5. გააჩნიათ თუ არა, პროფკავშირებს სახელმწიფოს ჩარევისაგან სრული დამოუკიდებლობა? რა შემთხვევაში შეუძლია სახელმწიფოს განახორციელოს პროფკავშირის ქმედების პრევენცია, ან იძულება?

3. 3. 1. კოლექტიური ხელშეკრულების დადების უფლება

არც კონვენციით და არც სასამართლო გადაწყვეტილებით არ არის განსაზღვრული ტერმინი - ,,კოლექტიური გარიგების დადება“. საერთაშორისო შრომის ორგანიზაციის 1991 წლის №154 კონვენციით, ეს ტერმინი მის მე-2 მუხლში განმარტებულია შემდეგნაირად:

,,კოლექტიური გარიგება ვრცელდება ყველა იმ გარიგებაზე, რომელიც დადებულია დამქირავებელთან, დამქირავებელთა ჯგუფთან ერთ, ან რამდენიმე დამქირავებელ ორგანიზაციასთან ერთი მხრივ და მეორე მხრივ, ერთ ან რამდენიმე მშრომელთა ორგანიზაციასთან იმისათვის, რომ დაარეგულიროს:

ა) შრომის პირობები და შრომითი ურთიერთობის პირობები; და/ან

ბ) რეგულირებადი ურთიერთობა დამქირავებელსა და მშრომელებს შრომის; და/ან

გ) რეგულირებადი ურთიერთობა დამქირავებელსა და მათ ორგანიზაციებს შორის და ან მშრომელთა ორგანიზაციას, ან მშრომელთა ორგანიზაციებს შორის“.

კოლექტიური გარიგების დადების უფლება არ არის მოხსენიებული მე-11 მუხლში, მაგრამ სასამართლომ ის განიხილა რამდენიმე შემთხვევაში. ზოგადად შეიძლება ითქვას, რომ მე-11 მუხლი პირობით არ არსებობს კოლექტიური გარიგების უფლება.

შვედი მძღოლების კავშირის საქმეში განმცხადებელი ჩიოდა, რომ მას უარი უთხრეს კოლექტიური ხელშეკრულების მონაწილეობაზე. შემდგომ საქმეებში განხილული იქნება შემთხვევა როდესაც განმცხადებელი აიძულეს, ყოფილიყო კოლექტიური ხელშეკრულების მონაწილე.

კითხვები

1. არსებობს თუ არა, თქვენს ქვეყანაში შვედეთის მსგავსი კანონი კოლექტიური გარიგების დადების შესახებ?

2. თუკი არსებობს, როგორ გავლენას ახდენს სისტემა კერძო მშრომელთა თავისუფალ არჩევანზე?

3. 3. 2. გაფიცვის უფლება

სხვა საკითხი რომელიც სასამართლომ მე-11 მუხლთან დაკავშირებით განიხილა, იყო გაფიცვის უფლება. გაფიცვის უფლება ისევე როგორც კოლექტიური გარიგების დადების უფლება, ზუსტად არ არის მოხსენიებული მე-11 მუხლით განსაზღვრულ ელემენტებს შორის.

კითხვები

1. აღიარებს თუ არა, ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა გაფიცვის უფლებას და თუ ეს ასეა, რა პირობებით? როგორი შეზღუდვები არსებობს გაფიცვის უფლებაზე?

2. ეს უფლება გარანტირებულია კანონმდებლობით, პრეცენდენტული სამართლით, თუ კონსტიტუციით?

______________________

1. იხ. „ბელგიის პოლიციის ეროვნული კავშირი ბელგიის წინააღმდეგ (National Union of Belgium Police v. Belgium) (1975)”.

2. იხ. შვედი მძღოლების კავშირი შვედეთის წინააღმდეგ (Swedish Engine Drivers' Union v. Sweden) (1976)”.

3. იხ. „შმიდტი და დალჰშტრომი შვედეთის წინააღმდეგ” (Schmidt and Dahlstrom v. Sweden) (1976)”.

4. იხ. პუნქტი 39.

5. „შმიდტი და დალჰშტრომი შვედეთის წინააღმდეგ” (Schmidt and Dahlstrom v. Sweden) (1976 პუნქტი 36).

გაერთიანების თავისუფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა გააჩნიათ როგორც კერძო პირებს, რომლებიც გაწევრიანდნენ ან შექმნეს გაერთიანება და თვით გაერთიანებებს. პირები, რომელთაც აკრძალული აქვთ,¹ ან აიძულეს გაერთიანებაში გაწევრიანება მე-11 მუხლით,² სარგებლობენ დაცვით. იხ. ამ სახელმძღვანელოს 2.3 პუნქტი.

საქმეში ,,სისე საფრანგეთის წინააღმდეგ (Cisse v. France) (2002)“, ნათლადაა განმარტებული, რომ უკანონო იმიგრანტებს არ ეკრძალებათ მე-11 მუხლით გათვალისწინებული უფლებებით სარგებლობა, თუმცაღა სახელმწიფოს გააჩნია ფართო მიხედულება ამგვარი საკითხების გადაწყვეტისას.

_______________________

1. იხ. რესემბლემენტის (Ressemblement) საქმე, რომელიც მითითე ბული იყო ზემოთ.

2. იხ. მაგალითად, დახურული მაღაზიის საქმე, „იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Young, James and Webster v. the United Kingdom) (1981)”

არსებობს ვალდებულებათა ორი, კონვენციის მიხედვით განსხვავდება ტიპი. კონვენციის წევრ სახელმწიფოებს დამატებით ეკისრებათ ნეგატიური ვალდებულება, თავი შეიკავონ ამ მუხლში აღწერილი უფლების დარღვევისაგან, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ეს ჩარევა შეესაბამება 11 (2) მუხლს.¹ მე-11 მუხლით დაცული უფლებით დადგენილ საკითხში ნეგატიური ვალდებულება ლოგიკურად გამომდინარეობს პირობიდან: „არ შეიძლება რაიმე აკრძალვა დადგინდეს (...) მე-11 (2) მუხლის მიმართ.“

_________________________

1. იხ. „ვ ილსონი და სხვები გაერთიანებული სამე ფოს წინააღმდეგ (Wilson and others v. the United Kingdom) ( 2002)“, პუნქტი 41 - „სასამართლო თავიდანვე აღნიშნავს, რომ თუმცა მე-11 მუხლის არსებითი მიზანია, დაიცვას კერძო პირის უფლბები საჯარო ხელისუფლების წარმომადგნელთა ჩარევისაგან, დამატებით, მ უფლებებით ეფექტური სარგებლობა.“

უფრო რთული საკითხია, თუ რამდენად გააჩნია ევროკონვენციის ხელშემკვრელ სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება მე-11 მუხლით დადგენილი უფლებების პატივისცემის თვალსაზრისით. ამ შემთხვევაში დაისმის კითხვა: რამდენად ეკისრება სახელმწიფოს ვალდებულება, აქტიურად უზრუნველყოს მისი იურისდიქციის ქვეშ არსებული უფლებებით სარგებლობა, იმ შემთხვევაშიც, როდესაც სახელმწიფოებმა უნდა დაარეგულირონ კერძო პირებს შორის ურთიერთობანი.

________________________

1. დახურული მაღაზია წარმოადგენს სამუშაო ადგილს, სადაც მოქმედებს გაერთიანების წევრთა ხელშეკრულება და ეს ხელშეკრულება ან გარიგება დადებულია ერთ ან რამდენიმე პროფკავშირსა და ერთ ან რამდენიმე დამქირავებელს ან დამქირავებელთა გაერთიანებას შორის. რაც პრაქტიკულად იმას ნიშნავს, რომ მუშაკები ან მათი გარკვეული ნაწილი ვალდებულია გარკვეული კავშირის წევრი გახდეს.

2. იხ. პუნქტი 49.

3. იხ. პუნქტი 31.

4. ამისათ ვის იხ. „გუსტაფსონი შვედეთის წინააღმდეგ (Gustafsson v. Sweden) (1996)” პუნქტი 45.

5. ინგლისურ სამართალში „კონსტრუქციული გათავისუფლება“ განისაზღვრება შემდეგნაირად „...დაქირავებული შეიძლება ჩაითვალოს სამსახურიდან გათავისუფლებულად დამქირავბლის მიერ თუ ... დაქირავებული შეწყვეტს კონტრაქტს გაფრთხილებით ან უიმისოდ, ისეთ გარემოებებში, როდესაც ის უფლებამოსილია, შეწყვიტოს ის წერილობითი გაფრთხილების გარეშე, დამხქირავებლის ქმედების გამო.“

მე-11 მუხლი, ისევე, როგორც მე-8, მე-9 და მე-10 მუხლები, არ უზრუნველყოფს აბსოლუტურ უფლებას. სახელმწიფოები უფლებამოსილნი არიან, შეძღუდონ. ამ მუხლით დაცული უფლებები, თუმცა, შეძღუდვები შეიძლება დაწესდეს მხოლოდ გარკვეული პირობებით. ეს პირობები ნაწილობრივ გამომდინარეობს ორი ძირითადი პრინციპიდან, რაც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს კონვენციის მონაწილე ქვეყნებში. ეს არის კანონის უზენაესობისა და კანონიერების კონცეფცია. ამ ორ კონცეფციაში იგულისხმება პრინციპი, რომლითაც შეიძლება ამ უფლებათა შეზღუდვა და რომელიც უნდა გახდეს ქმედითი კონტროლისა და გადასინჯვის საფუძველი. სხვა სიტყვებით, შეზღუდვები უნდა შეესაბამებოდეს კანონს.

მე-11 მუხლი უზრუნველყოფს პირობათა ამომწურავ ჩამონათვალს, რომელშიც სახელმწიფოებს შეუძლიათ აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა. გამონაკლისები მსგავსია მე-8 (2), მე-9 (2) და მე-10 (2) მუხლებში ჩამოთვლილი შეზღუდვებისა. მე-11 (2) მუხლით, შეზღუდვები კანონიერია, თუ ისინი: (1) კანონითაა გათვალისწინებული; (2) აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში და ეხმიანებიან ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან ერთ-ერთ მიზანს:

მე-11 მუხლის ბოლო პირობა ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს უფლებას აძლევს, კანონით შეზღუდოს შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება გარკვეული კატეგორიის ადამიანებისათვის, კერძოდ, შეიარაღებული ძალების, პოლიციის და სახელმწიფოს ადმინისტრაციის წარმომადგენლებისათვის როგორც ეს აღნიშნულია მე-11 მუხლის პირველ პუნქტში. ტერმინს „კანონიერი“, გააჩნია იგივე მნიშვნელობა, რაც ფრაზას - „კანონით დადგენილი“. ამგვარი დამატებითი შეზღუდვები არ არის მოცემული მე-8, მე-9 და მე-10 მუხლებში. სახელმწიფო უფლებამოსილია, გააუქმოს მშვიდობიანი შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება ომისა და საზოგადოებრივი უბედურების დროს, რაც კონვენციის მე-15 მუხლის საფუძველზე საფრთხეს უქმნის ერის სასიცოცხლო ინტერესებს.¹

როდესაც სასამართლო მე-11 მუხლის საფუძველზე აფასებს სახელმწიფოს მიერ განხორციელებულ შეზღუდვებს, ამოწმებს:

1. რამდენად გამოიყენება მე-11 მუხლი საჩივართან მიმართებაში (იხ. მე-2 და მე-3 თავები).

2. მოხდა, თუ არა, მე-11 მუხლით დაცულ უფლებებში ჩარევა.

როდესაც სასამართლო ადგენს, რომ მოხდა მე-11 მუხლით დაცულ უფლებებში ჩარევა, ის აფასებს, შეესაბამება თუ არა ეს ჩარევა მე-2 პუნქტის მოთხოვნებს. პრაქტიკიდან გამომდინარე, სასამართლო განსაკუთრებული თანმიმიდევრობით სვამს მთელ რიგ კითხვებს, სადავო შეზღუდვის შეფასებისას.² ყოველი ცალკეული კითხვა განიხილავს შემდეგ საკითხვებს.³

3. არის თუ არა ჩარევა:

ა. განსაზღვრული კანონით;

ბ. კანონიერი მიზნის მისაღწევად (ზემოთ მითითებულია);

გ. აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში, რომელიც შეიძლება გამოწვეული იყოს:

i. სოციალური საჭიროებიდან გამომდინარე და

ii. პროპორციულია, თუ არა.

_________________

1. მე-15 მუხლით: „ომისა და საზოგადოებრივი უბედურების დროს, რომელიც საფრთხეს უქმნის ერის სასიცოცხლო ინტერესებს, ხელშემკვრელი სახელმწიფო უფლებამოსილია, განახორციელოს ღონისძიებები და გააუქმოს ამ კონვენციით ნაკისრი ვალდებულებები იმ ფარგლებში, რაც, ვითარებიდან გამომდინარე, მკაცრად აუცილებელია, იგულისხმება მოსაზრება, რომ ამგვარი ღონისძიებები არ არის შეუსაბამო საერთაშორისო სამართლით განსაზღვრულ სხვა ვალდებულბებთან.“

2. ასევე იხ. ინტერაითსის სახელმძღვანელო მე-8 და მე-10 მუხლზე.

3. მიუხედავად იმისა, რომ მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი მე-8 და მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის მსგავსია და ამ მუხლების სახელმძღვანელოები შეიძლება გამოვიყენოთ ამ შემთხვევებში, მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი განხილული იქნება ამ მუხლის პრეცედენტების საფუძველზე.

ევროკონვენციის მონაწილე სახელმწიფოებს გააჩნიათ გარკვეული მიხედულება, რათა დაადგინონ მე-11 მუხლით დაცული უფლების შეზღუდვა რომელიმე კონკრეტულ საქმეზე. მიხედულების ფარგლების საკითხი ყოველთვის დამოკიდებულია კონკრეტული საქმის გარემოებებზე. მიხედულების საკითხი გამომდინარეობს სასამართლოს როლიდან, არა როგორც უფლებათა დამამკვიდრებლისა და განმახორციელებლისა, არამედ, ორგანოსი, რომელიც საერთაშორისო ნორმების მიხედვით გადასინჯავს ქვეყნის შიდა სტანდარტებს. იქ, სადაც მიხედულების ფარგლებში ვიწროა, მაგალითად, პოლიტიკური პარტიების შემთხვევებში,¹ სახელმწიფო ვალდებულია, გააკეთოს წონადი დასაბუთება ნებისმიერი ამგვარი შეზღუდვის თაობაზე.

_______________

1. იხ. „გაერთიანებული კომუნისტური პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party v. Turkey) (1998)” და „გორზელიკი პოლონეთის წინააღმდეგ (Gorzelik v. (2001) და (2)

ამ მუხლით დაცული უფლებები შეიძლება იმგვარად შეიზღუდოს, რომ მოხვდეს მეორე პუნქტის ფარგლებში. როდესაც შეზღუდვები არ ხვდება მეორე პუნქტით დასაშვებ ფარგლებში, ისინი წარმოადგენს მუხლის დარღვევას. რა თქმა უნდა, ვიდრე განიხილება საკითხი თუ რამდენად შეესაბამება შეზღუდვა მეორე პუნქტს, გადასაწყვეტია საკითხი - წარმოადგენს თუ არა სადაო შეზღუდვა ჩარევას საერთოდ. ხშირად ამ კითხვაზე პასუხი მარტივია და ამაზე არც ერთი მხარე არ დაობს.

^{__________________________}

1. იხ. პუნქტი 39.

მას შემდეგ, რაც სასამართლო დაადგენს, რომ მოხდა მე-11 მუხლით განსაზღვრულ უფლებაში ჩარევა, პირველად უნდა განისაზღვროს, რამდენად კანონიერი იყო ჩარევა.¹ ეს ფრაზა ადგენს, რომ ცარევას უნდა გააჩნდეს ქვეყნის შიდა კანონმდებლობაში საფუძველი. ჩარევა არა მარტო უნდა შეესაბამებოდეს ქვეყნის შიდა კანონს, არამედ თვით კანონიც უნდა აკმაყოფილებდეს გარკვეულ მოთხოვნებს. ამ „მოთხოვნათა“ ორი ასპექტი განსაკუთრებით არის განსაზღვრული, კერძოდ, ის ფაქტი, რომ კანონი იყოს განჭვრეტადი და მისაწვდომი.

5. 4. 1 მოთხოვნა კანონისადმი: მისაწვდომობა და განჭვრეტადობა

სასამართლო არ აფასებს ქვეყნის შიდა კანონმდებლობას, ხარისხის, ან მისი შინაარსის თვალსაზრისით. ის მხოლოდ ამოწმებს, თუ რამდენად შეესაბამება კანონი კონვენციით დაცულ უფლებებს.

_______________________

1. მე-8 მუხლი იყენებს ფრაზას „კანონის შესაბამისად“, მაგრამ ამ შემთხვევაში იგივე მნიშვნელობა გააჩნია. იხ. „სილვერი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Silver and others v. United Kingdom) (1983)”, პუნქტი 85.

2. იხ. პუნქტი 26-29.

3. იხ. პუნქტი 34.

მას შემდეგ, რაც სასამართლომ ზოგიერთ შეზღუდვასთან დაკავშირებით დაადგინა, რომ იყო კანონით დადგენილი, განიხილა თუ რამდენად ამკვიდრებს შეზღუდვა ე.წ. კანონიერ მიზანს, მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად. როგორც ამ სახელმძღვანელოს პირველ თავშია განხილული, მე-2 პუნქტის თანახმად. როგორც ამ სახელმძღვანელოს პირველ თავშია განხილული, მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილია კანონიერი მიზნების ამომწურავი სია.¹ სადავო ჩარევა აუცილებელი უნდა იყოს დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ეროვნული უშიშროებისა და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების, უწესრიგობისა და დანაშაულის თავიდან აცილების მიზნით, ჯანმრთელობისა და მორალის, ან სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად. თუ რა არის ამ „მიზნების“ ზუსტი მნიშვნელობა, განხილული იქნება მომდევნო თავებში. კანონიერი მიზნის საკითხთან დაკავშირებით, უფრო მეტი საქმეებისათვის, იხ. „ინტერაითსის“ სახელმძღვანელოს, მე-8 და მე-10 მუხლები. ხშირად სახელმწიფოები ამტკიცებენ, რომ მე-2 პუნქტის ცამონათვალი მიზნად ისახავს ორ ან მეტ კანონიერ მიზანს. თუკი არ შეიძლება, კონკრეტული ჩარევა გამართლდეს რომელიმე ზემოხსენებული მიზნით, მაშინ ადგილი აქვს მუხლის დარღვევას. თუ სასამართლომ დაადგინა, რომ შეზღუდვის მიზანი ერთ-ერთი კანონიერი მიზნის მიღწევა იყო, ეს ავტომატურად არ ნიშნავს, რომ არ ყოფილა მუხლის დარღვევა. გარდა ამისა, სასამართლომ უნდა განიხილოს, თუ რამდენად შეესაბამება შეზღუდვა პროპორციულობის ტექსტს.

5. 5. 1 ეროვნული უშიშროებისა და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების მიზანი

ეს არის მიზანი, რომელსაც სახელმწიფოები ყველაზე ხშირად მოუხმობენ. სასამართლომ დაადგინა, რომ აღიარებს სახელმწიფოთა დასაბუთებას ამ მიზანთან დაკავშირებით; სახელმწიფოებს უტოვებენ მიხედულების ფართო შესაძლებლობას ამ საკითხზე. ეს ეხება საქმეებს, როდესაც შემზღუდველი ღონისძიებები ნამდვილად მოწმდება და სასამართლო ადგენს, თუ რამდენად იყო ეს საჭირო დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

5. 5. 2 უწესრიგობისა და დანაშაულის თავიდან აცილება

ეს კანონიერი მიზანი ასევე არ ქმნის სიმართლეს; ეს უფრო პირდაპირი მიზანია. ის გამოიყენება სახელმწიფოების მიერ, როგორც მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების, ისე გაერთიანების თავისუფლების მიმართ. ამგვარად, სახელმწიფოებს გააჩნიათ საკმაოდ ფართო მიხედულება ამ სფეროში.

იხ. საქმე „ეზელინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (Ezelin v. France) (1991)”, „რესემბლემენტ ჯურასანი და უნიტე ჯურასენი შვეიცარიის წინააღმდეგ (Ressemblement Jurassien and Unite Jurassienne v. Switzerland) (1980)” და „ქრისტიანები რასიზმისა და ფაშიზმის წინააღმდეგ გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Christians against Racism and Fascism v. The United Kingdom) (1980)”.

5. 5. 3 ჯანმრთელობისა და მორალის დაცვის მიზნით

ერთადერთი შემტხვევა, როდესაც სასამართლომ განიხილა მე-11 მუხლის ამ მიზნის საფუძველზე შეტანილი აპელაცია, იყო გადაწყვეტილება საქმეზე „ლარმელა ფინათის წინააღმდეგ (Larmela v. Finland) (1997)”. განმცხადებლებმა დააფუძნეს გაერთიანება, სახელწოდებით, „ფინეთის კანაფის ასოციაცია“, რომლის მიზანი იყო „ინტოქსიკაციის პოლიტიკისა და კანონმდებლობაზე გავლენის მოხდენა, რათა დამკვიდრებულიყო კანაფის გამოყენება, მიღება და შინაური კულტივაცია ფინელი მოქალაქეებისათვის პირადი გამოყენების მიზნით გარკვეული ასაკიდან და ასევე, კანაფის დამუშავების შესწავლა სხვადასხვა კულტურებსა და დროში“. ფინეთის იუსტიციის მინისტრმა უარი განაცხადა ასოციაციის რეგისტრაციაზე. კომისიამ დაადგინა, რომ მთავრობა მართალი იყო, როდესაც უარი უთხრა გაერთიანებას რეგისტრაციაზე, ქვეყნის ჯანმრთელობისა და მორალის დაცვის მიზნით. საქმე დაუშვებლად გამოცხადდა.³

5. 5. 4 სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად

მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოყალიბებული უკანასკნელი კანონიერი მიზანი მოქმედებს მაშინ, როდესაც წევრი სახელმწიფო მე-11 მუხლით დაცულ უფლებას ზღუდავს სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მიზნით. ერთი შეხედვით, სახელმწიფოს მიხედულება, თითქოსდა დამოკიდებულია იმათ უფლებებზე, ვისი დაცვაც მას სურს.

მოკლედ, ეს ნიშნავს, რომ ხელშემკვრელი სახელმწიფოები ცდილობენ, დაიცვან კონვენციით დაცული უფლებები და მათ გააჩნიათ ფართო მიხედულება. თუმცა, როდესაც ისინი ცდილობენ, დაიცვან სხვათა ისეთი უფლებები, რომლებიც არ ხვდება კონვენციის დაცვის ქვეშ, მათი მიხედულება შეზღუდულია.

________________________

1. იხ. „სიდიროპულოსი და სხვები საბერნეთის წინააღმდეგ (Sidiropoulos and othersv. Greece) (1998)” პუნქტი 38.

2. „გრანდე ორიენტე დიტალია დი პალაზო ჯუსტინიანი იტალიის წინააღმდეგ (2001)“, პუნქტები 19-21.

3. „ლარმელა ფინეთის წინააღმდეგ“, დასაშვებობის გადაწყვეტილება, 1997 წლის 28 მაისის. ამ მიზნის უფრო ღმად გარკვევისათვის, იხ. ინტერაითსის“ სახელმძღვანელო მე-8 და მე-10 მუხლებზე.

4. იხ. პუნქტები 112-113.

მას შემდეგ, რაც სასამართლო დაადგენს, რომ ჩარევა მიზნად ისახავდა მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილთაგან ერთ-ერთს, უნდა განსაზღვროს რამდენად აუცილებელი იყო ჩარევა დემოკრატიულ საზოგადოებაში. სასამართლომ ეს პირობა შემდეგნაირად ჩამოაყალიბა: „ერთადერთი აუცილებლობის ტიპი, რომელსაც შეუძლია გაამართლოს ამ უფლებათაგან ერთ-ერთში ჩარევა, თუკი შეუძლია დაასაბუთოს, რომ გამომდინარეობს „დემოკრატიულ საზოგადოებიდან.“¹

საფუძველი „აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ მოიცავს ორ პირობას:

i. ჩარევისათვის უნდა არსებობდეს აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროება და კონკრეტულად,

ii. ჩარევა უნდა იყოს დასახული კანონიერი მიზნის პროპორციული.

როგორც ზემოთ დავინახეთ, სასამართლო საკმაოდ რბილად უდგება იმ საკითხის გადაწყვეტას, თუ რამდენად კანონიერი იყო მიზანი, რომლის მისაღწევათაც იქნა გამოყენებული გარკვეული ღონისძიება. აუცილებლობისა და პროპორციულობის ტესტი უფრო მკაფიოა. ეს არის ტესტი, რომელიც ხშირად გადამწყვეტია.

5. 6. 1 აუცილებლობა - აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროება

აუცილებლობის განმსაზღვრელია, არსებობს თუ არა აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროება, რომელიც ამართლებს კონკრეტულ ჩარევას.² არის თუ არა აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროება ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, უპირველესად, ქვეყნის ხელისუფლებამ უნდა განსაზღვროს. მიუხედავად იმისა, რომ ეროვნულ ხელისუფლებას გააჩნია გარკვეული მიხედულება, ხელისუფლების ქმედების შეფასება სასამართლოს განხილვის საგანია. უფრო მეტიც, სასამართლოს მოვალეობაა, თავისი მოსაზრება ეროვნული ხელისუფლებისას კი არ მიუსადაგოს, არამედ გადასინჯოს მიღებული გადაწყვეტილება დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში. ეს იმას ნიშნავს, რომ სასამართლომ უნდა გადასინჯოს გასაჩივრებული ჩარევა, საქმის გარემოებების მიხედვით, როგორც ერთიანი, და განსაზღვროს, თუ რამდენად იყოს ის „კანონიერი მიზნის პროპორციული“; რამდენად სარწმუნოდ ამართლებს მას ხელისუფლების მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებები და რამდენად „შესაბამისი და საკმარისია“. სასამართლომ უნდა დააკმაყოფილოს საკუთარი მოთხოვნილებები და დაადგინოს გამოიყენა თუ არა ხელისუფლებამ ევროკონვენციის შესაბამისი სტანდარტები.³

5. 6. 2 არაპროპორციულობა

აუცილებლობის გამოყენება საჭიროა, რატა შეზღუდვა მიზნის პროპორციული იყოს. სხვა სიტყვებით, ქვეყნის ხელისუფლებამ უნდა გამოიყენოს იმგვარი მეთოდი, რომელიც ყველაზე ნაკლებად იწვევს მე-11 მუხლით დაცული უფლების შეზღუდვას. იმის გასარკვევად, თუ რამდენად წარმატებული იყო ამაში ხელისუფლება, მიღწეული უნდა იქნას კონფლიქტურ ინტერესებს შორის ბალანსი. ერთხელ კიდევ უნდა აღინიშნოს, რომ ხელისუფლებას გარკვეული მიხედულება გააჩნია.⁵

^{________________________________}

1. იხ. „თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Unitd Communist Party of Turkey and others v. Turkey) (1998)” პუნქტი 45.

2. იხ. „ჰენდისაიდი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Handyside v. the United Kingdom) (1976)”, პუნქტი 48.

3. იხ. „გორზელიკი პოლონეთის წინააღმდეგ (Gorzejik v. Poland (2004)”,პუნქტი 96.

4. იხ. „თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია (OZDEP) თურქეთის წინააღმდეგ (Freeom and Democracy partay (OCDEP) v. Turkey) (1999)”, punqtebi 43 და 44.

5. „იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Young, James and Webster v. the United Kingdom) (1981)”,პუნქტი 63. პროპორციულობაზე ზოგადად იხ. „ეზელინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (Ezelin v. Frangce) (1991)” და ბელგიელ პოლიციელთა ეროვნული კავშირი ბელგიის წინააღმდეგ (National Union of Belgian Police v. Belgium) (1975)”.

მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის ბოლო წინადადებას ადგენს, რომ წევრ სახელმწიფოებს შეუძლიათ, კანონის საფუძველზე შეზღუდონ მე-11 მუხლი, შეიარაღებული ძალებისა და პოლიციის წევრების ან სახელმწიფოს ადმინისტრაციის წარმომადგენლების მიმართ.

კანონიერი შეზღუდვის მნიშვნელობა განხილულია სასამართლოში გადაწყვეტილ მრავალ საქმეზე.

შედეგად, სასამართლომ განიხილა ფრაზის, „სახელმწიფოს ადმინისტრაციის წევრების“, მნიშვნელობა და ფარგლები.

7. 1. 1. კავშირი მე-11 მუხლსა და ევროკონვენციის სხვა მუხლებს შორის

7. 1. 1. 1. მე-9 და მე-10 მუხლები

„იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Young, James and Webster v. The United Kingdom) (1981)”

57. უფრო მეტიც, მიუხედავად მე-11 მუხლის ავტონომიური როლისა და მისი გამოყენების განსაკუთრებული სფეროსი. ამ საქმეში სავალდებულოა, ის (მე-11 მუხლი) განხილულ იქნას მე-9 და მე-10 მუხლების შუქზე (იხ. 1976 წლის 7 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე mutatis mutanis, the Kjeldesn, Busk madsen and Pedersen, Series A no. 23, p. 26, 52- ე პუნქტი) პირადი მოსაზრების დაცვის უფლება, რაც გარანტირებულია მე-9 და მე-10 მუხლებით, აზრის, აღმსარებლობისა და რელიგიის და ასევე გამოხატვის თავისუფლების ფონზე. არის მე-11 მუხლით უზრუნველყოფილი გაერთიანების თავისუფლების გამოხატვის ერთ-ერთი მიზანი. შესაბამისად, ეს შეეხება სწორედ ამ მუხლის არსს, რათა იმგვარი ზეწოლა მოახდინოს განმცხადებლებზე, რომ აიძულოს, გაერთიანდნენ ასოციაციაში, მათი რწმენის საწინააღმდეგოდ.

ვოგტი გერმანიის წინააღმდეგ (1995) (Vogt v. Germany)

64. მიუხედავად მე-11 მუხლის ავტონომიური როლისა და მისი განსაკუთრებული გამოყენების სფეროსი, ამ საქმეში სავალდებულოა, განხილულ იქნას ის მ-10 მუხლის ფონზე (იხ. 1981 წლის 13 აგვისტოს გადაწყვეტილება საქმეზე „იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანაბეული სამეფოს წინააღმდეგ (Young, James and Webster v. The United Kingdom)“ Series A no. 44, §§ 23, 57 და 1991 წლის 26 აპრილის გადაწყვეტილება საქმეზე „ეზელინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (Ezelin v. France)” Series A no. 202, გვ. 20, § 37). აზრების დაცვის უფლება, რაც უზრუნველყოფილია მე-10 მუხლით, წარმოადგენს მე-11 მუხლით დაცული შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთ მიზანს.

„რაფაჰ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (2001) (Rafah Partisi (the Welfare Party) and others v. Turkey)”

44. სასამართლო შემდგომში აღნიშნავს, რომ მიუხედავად მე-11 მუხლის ავტონომიური როლისა და მისი განსაკუთრებული გამოყენების სფეროსი, სავალდებულოა, მე-11 მუხლი განხილულ იქნას მე-10 მუხლის ფონზე. აზრის დაცვა და თავისუფალი გამოხატვა მე-11 მუხლით დაცული შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთი მიზანია. ეს ყველაზე მეტად შეეხება პოლიტიკურ პარტიებს პლურალიზმისა და დემოკრატიის ფუნქციონირებისათვის, მათი განსაკუთრებული როლის გათვალისწინებით.

ფაქტი, რომ მათი საქმიანობა ქმნის გამოხატვის თავისუფლების კოლექტიური განხორციელების ნაწილს, პოლიტიკურ პარტიებს სწორედ ამ საფუძვლით აძლევს კონვენცის მე-10 და მე-11 მუხლებით დაცვის შესაძლებლობას (იხ. ასევე 1988 წლის 30 იანვრის გადაწყვეტილება საქმეზე „თურქეთი გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ the United Communist Party of Turkey and others v. Turkey Reports of Judgments and Decisions 1998)“ 1, გვ.17 §§ 42 და 43)

„სტანკოვი და გაერთიანებული მაკედონური ორგანიზაცია ლინდენი ბულგარეთის წინააღმდეგ (Stankov and the Inited Macedonian Organizations Llinden v. Bulgaria) (2001)”

85.სასამართლო აღნიშნავს, რომ მიუხედავად მე-11 მუხლის ავტონომიური როლისა და მისი გამოყენების განსაკუთრებული სფეროსი, სავალდებულოა, მე-11 მუხლი განილულ იქნას მე-10 მუხლის ფონზე. მოსაზრებათა დაცვა და მათი თავისუფალი გამოხატვა მე-11 მუხლით დაცული შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთი მიზანია. (იხ. საქმე „თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია (OZDEP) თურქეთის წინააღმდეგ” no 23885/94, გვ. 37, ECHR 1999-VIII)

ამგვარი კავშირი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იქ, სადაც, როგორც ამ შემთხვევაში, ხელისუფლების ჩარევა შეკრებისა და გაერთიანების წინააღმდეგ, სულ ცოტა, ნაწილობრივ მაინც, გამოწვეული იყო რეაქციით, მისი წევრებისა და მონაწილეების იერ გამოთქმულ მოსაზრებებზე.

86. მსგავსად იმისა, რომ კონვენციის მე-11 მუხლით დაცული შეკრების თავისუფლება იცავს იმ დემონსტრაციას, რომელმაც შეიძლება შეაწუხოს ან შეურაცხყოს მოწინააღმდეგეთა იდეები და მოთხოვნები, რომელთა დასამკვიდრებლადაც ის მოეწყო (იხ. 1988 წლის 21 ივნისის გადაწყვეტილება საქმეზე „პლატფორმ არსტე ფურ დაზ ლებენი ავსტრიის წინააღმდეგ Plattform „Azrte fur das leben” v. Austria)” series A no. 139, გვ.12 § 32)

7. 1. 1. 2. ორგანიზებული რელიგია

„ჰასანი და ჩაუში ბულგარეთის წინააღმდეგ (Hasan and Chaush v. Bulgaria) (2000)”

61. წინამდებარე საქმეში მხარეები დაობენ მოვლენებზე, რომელთაგან ყველა უკავშირდება ბულგარეთში არსებულ მუსულმანურ ორგანიზაციასა და მის ხელმძღვანელობას, შეეხება ინდივიდუალური აღმსარებლობა, იმის მიუხედავად, მოქმედებს თუ არა კონვენციის მე-9 მუხლი. განმცხადებლები ამტკიცებენ, რომ მათი აღმსარებლობის თავისუფლება საფრთხეშია, თუმცა მთავრობამ მათი საჩივრები კონვენციის მე-11 მუხლის საფუძველზე განიხილა.

62. სასამართლო აღნიშნავს, რომ რელიგიური ორგანიზაციები არსებობენ ტრადიციულად და საყოველთაოდ ორგანიზებული სტრუქტურების ფორმით. ისინი იცავენ წესებს, რომლებიც მათი მიმდევრების მიერ ხშირად ღვთიური წარმოშობისად აღიქმება. რელიგიურ ცერემონიებს მორწმუნეთათვის გარკვეული მნიშვნელობა და საკულტო ღირებულება გააჩნიათ. მათ დადგენილი წესით ახორციელებენ უფლებამოსილი პირები. საეკლესიო მსახურთა პიროვნული თვისებები უდავოდ ძალზე მნიშვნელოვანია ეკლესიის ყოველი წევრისათვის. ამრიგად, ეკლესიის ცხოვრებაში მონაწილეობა წარმოადგენს წევრის რელიგიური მრწამსის მანიფესტაციას, რაც დაცულია კონვენციის მე-9 მუხლით.

როდესაც ეკლესიის, როგორც ორგანიზაციის საკითხია განსახილველი, კონვენციის მე-9 და მე-11 მუხლის ფონზე უნდა იქნას ინტერპრეტირებული, რაც უზრუნველყოფს გაერთიანების საქმიანობაში სახელმწიფოს გაუმერთლებელი ჩარევის აკრძალვას. ამ პერსპექტივიდან თუ შევხედავთ, მორწმუნეთა აღმსარებლობის თავისუფლება გამოხატავს მოლოდინს, რომ მათი აღმსარებლობა იქნება მშვიდობიანი და თავისუფალი, სახელმწიფოს მხრიდან ძალადობრივი ჩარევისაგან. მართლაც, რელიგიური ორგანიზაციების ავტონომიური არსებობა განუყოფელია პლურალიზმისაგან დემოკრატიულ საზოგადოებაში და შესაბამისად, მე-9 მუხლით დაცული უფლების არსს წარმოადგენს. ის უშუალოდ იცავს არა მხოლოდ ორგანიზაციას, როგორც ასეთს, არამედ მისი ყოველი აქტიური წევრის აღმსარებლობის თავისუფლებით სარგებლობის თავისუფლებასაც. თუ კონვენციის მე-9 მუხლით დაცული არ არის ეკლესიის წევრთა ორგანიზებული ცხოვრება, მაშინ აღმსარებლობის თავისუფლების ყველა სხვა ასპექტი მტკივნეული იქნება.

ამრიგად, სასამართლოს მიაჩანია, რომ განმცხადებელთა საჩივარი განხილული უნდა იქნას კონვენციის მე-9 მუხლის საფუძველზე და რადგან ის შეეხება რელიგიური გაერთიანების ორგანიზაციის საკითხს, სასამართლო კიდევ ერთხელ აღნიშნავს, რომ მე-9 მუხლი ინტერპრეტირებული უნდა იქნას კონვენციის მე-11 მუხლით დაცული უფლების ფონზე.

„ბესარაბიის მეტროპოლიტენის ეკლესია და სხვები მოლდოვას წინააღმდეგ Metropolitam Church of Bessarabia and others v. Moldova) (2001)”

118. უფრო მეტიც, როდესაც ეკლესიის, როგორც ორგანიზაციის საკითხია განსახილველი, კონვენციის მე-9 მუხლი მე-11 მუხლის ფონზე უნდა იქნას ინტერპრეტირებული, რაც უზრუნველყოფს გაერთიანების საქმიანობაში სახელმწიფოს გაუმართლებელი ჩარევის აკრძალვას. ამ პერპექტივიდან თუ შევხედავთ, მორწმუნეთა აღმსარებლობის თავისუფლება გამოხატავს მათ მოლოდინს, რომ მათი აღმსარებლობა იქნება მშვიდობიანი და თავისუფალი, სახელწმიფოს მხრიდან ძალადობრივი ჩარევისაგან. მართლაც, რელიგიური ორგანიზაციების ავტონომიური არსებობა განუყოფელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში პლურალიზმისაგან და შესაბამისად, მე-9 მუხლით დაცული უფლებების არსს წარმოადგენს. (იხ. „ჰასანი და ჩაუში (Hasan and Chaush)”, როგორც მითითებულია ზემოთ, § 62).

დამატებით, პირის აღმსარებლობის თავისუფლების მნიშვნელობა, განსაკუთრებით რელიგიური ორგანიზაციისათვის, მისი კოლექტიური ბუნების გათვალისწინებით, წარმოადგენს ორგანიზაციის, მისი წევრებისა და ქონების დაცვის შესაძლებლობას. ამგვარად, მე-9 მუხლი განხილული უნდა იქნას არა მხოლოდ მე-11 მუხლის ფონზე, არამედ, მე-6 მუხლისაც. (იხ. 1998 წლის 10 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე “mutratis mutandis, sidipopoulos and others v. Greece, Reports 1998-IV”, გვ. 1614§40 და 1997 წლის 16 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე Canea Catholic Church v. Greece, Reports 1997-VIII”. გვ. 2857 და 2859 და 40-41, კომისიის აზრი, გვ. 2867, §§48-49).

„რაფაჰ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi (The welfare party) and others v. Turkey) (2003)”

92. ვინაიდან რელიგიის თავისუფლება, აღმსარებლობის თავისუფლების მიხედვით პირველ ადგილზეა, ის ასევე უზრუნველყოფს პირის უფლებას მარტო და სხვებთან ერთად, საჯაროდ და თანამოაზრეებთან ერთად, განახორციელოს აღმსარებლობა.

96. თავისუფლებანი, რომლებიც გარანტირებულია კონვენციის მე-11, მე-9 და მე-10 მუხლებით, არ უკრძალავს ხელისუფლებას, დაიცვას ეს ინსტიტუტები თუკი გაერთიანება თავისი საქმინობით საფრთხეს უქმნის სახელმწიფო ინსტიტუტებს. ამასთან დაკავშირებით სასამართლო აღნიშნავს, რომ წინა გადაწყვეტილებებით უკვე დაადგინა გარკვეული კომპრომისი დემოკრატიული საზოგადოების დაცვასა და ინდივიდუალურ უფლებებს შორის, რაც განუყოფელია კონვენციის სისტემაში. ამგვარი კომპრომისის შემთხვევაში, ხელისუფლების ნებისმიერი ჩარევა უნდა შეესაბამებოდეს მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნებს. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც სასამართლო საქმის გადასინჯვას დაასრულებს, შეუძლია საქმის ყველა გარემოებათა გათვალისწინებით გადაწყვიტოს, გამოიყენება თუ არა კონვენციის მე-17 მუხლი (იხ. „თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party of Turky and others v. Turkey)”, როგორც მითითებულია ქვემოთ, გვ.18, § 32).

7. 2. 1. მშვიდობიანი შეკრების დაცვა

„Platform ,,Äzrte für das Leben” v. Austria (1988)”

32.დემონსტრაციამ შეიძლება შეაწუხოს ან შეურაცხყოს იმ იდეებისა და მოთხოვნების მოწინააღმდეგენი, რომელთა დამკვიდრებასაც ხელს უწყობს. მონაწილეები უფლებამოსილნი არიან, მოაწყონ დემონსტრაცია, მიუხედავად შიშისა, რომ შეიძლება ისინი მოწინააღმდეგეთა მხრიდან ფიზიკური ანგარიშსწორების მსხვერპლნი გახდნენ; ასეთი შიში აიძულებს გაერთიანებებს ან სხვა ჯგუფებს თავის შეიკავონ ინგვარ სადავო საკითხებთან მიმართებაში, რაც გავლენას ახდენს საზოგადოებაზე. დემოკრატიაში, მოწინააღმდეგეთა დემონსტრაციის უფლება არ შეიძლება იმგვარად გაფართოვდეს, რომ აკრძალოს დემონსტრაციის თავისუფლება. ჭეშმარიტი, მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლება არ უნდა იქნას დაყვანილი სახელმწიფოს მარტივ ვალდებულებებამდე - არ ჩაერიოს; არ შეიძლება სუფთა, ნეგატიური კონცეფცია შეესაბამებოდეს მე-11 მუხლის მიზანს. როგორც მე-8 ასევე, მე-11 მუხლიც, ზოგჯერ ხელისუფლებას ავალდებულებს პოზიტიური ღონისძიებების გატარებას. თუკი ეს საჭიროა ინდივიდუალურ პირებს შორის ურთიერთობის თვალსაზრისითაც, (იხ. Mutatis mutandis, 1975 წლის 26 მარტის გადაწყვეტილება საქმეზე the X and Y v. the Netherlands, Series A no. 91, გვ. 11, §23).

34. თუმცაღა, ხელშემკვრელი სახელმწიფოების ვალდებულებაა მიღონ შესაბამისი და გონივრული ზომები, რათა კანონიერი დემონსტრაციები მშვიდობიანად განხორციელდეს, მათ არ შეუძლიათ, ამისი აბსოლუტურად უზრუნველყოფა და გააჩნიათ ფართო შეხედულება გამოყენებული საშუალებების თვალსაზრისით (იხ.Mutatis mutandis 1985 წლის 28 მაისი გადაწყვეტილება საქმეზე „Abdulaziz, Cabales and Bakandali“, Series A no. 95, გვ. 33-34 §67 და 1986 წელისდ 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „Reez“, Series A no. 106, გვ. 14-15, §§ 35-37). ამ სფეროში არსებობს კონვენციის მე-11 მუხლის შესაბამისად მოქმედი ვალდებულება იმ ღონისძიებათა მიმართ, რომელიც გამოიყენეს და არა იმ შედეგების მიმართ, რომელიც ამ ღონისძიებებს მოჰყვა.

7. 2. 2. მონაწილეობისათვის დაწესებული ჯარიმები

„ეზელინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (Ezelin v. France) (1991)“

39.სასამართლო ვერ გაიზიარებს ამ დასაბუთებას. მე-11 და მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის ტერმინი, „შეზღუდვები“, არ შეიძლება ინტერპრეტირებული იქნას ისე, რომ არ მოიცავდეს ღონისძიებებს, როგორიცაა სადამსჯელო ღონისძიებები, გამოყენებული არა შეკრების წინ, ან მიმდინარეობის, არამედ შეკრების შემდეგ (განსაკუთრებით, მე-10 მუხლთან მიმართებაში, 1976 წლის 7 დეკემბერის გადაწყვეტილება საქმეზე „ჰენდისაიდი“ (Handyside)”, Series A no. 24, გვ. 21, § 43 და 1988 წლის 24 მაისის გადაწყვეტილება საქმეზე „მულერი და სხვები (Muller and others)“ Series A no. 133, გვ. 19, § 28).

40. მეორეს მხრივ, მთავრობა ამტკიცებდა, რომ ბატონ ეზელინის პირადი განზრახვისა და ქმედების მიუხედავად, სანქცია, რომელსაც ის ასაჩივრებდა, იყო ჩარევა მის შეკრების თავისუფლებაში, მაგრამ დემონსტრაცია გამოვიდა კონტროლიდან, კომისიის აზრით, არ შეიძლება, განმცხადებელს მიეწეროს ძალადობრივი განზრახვა, რომელიც მას არ ჰქონდა.

7. 3. 1. გაერთიანების კონცეფცია

„ჩასაგნოუ და სხვები საფრანგეთის წინააღმდეგ (Chassagnou and others v. France) (1999)”

100. თუმცა, საკითხი ნაკლებად ეხება იმას, არის თუ არა ACCA-ბი საფრანგეთის კანონმდებლობით, საჯარო სამართლის, ნახევრად საჯარო სამართლის გაერთიანებანი; თუ შერეული სახის; ან არიან თუ არა ისინი ზოგადად გაერთიანებანი, კონვენციის მე-11 მუხლის შესაბამისად.

თუ ხელშემკვრელი სახელმწიფოები უფლებამოსილნი არიან, თავიანთი დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში კლასიფიკაცია გაუკეთონ გაერთიანებას, როგორც საჯარო სამართლის სუბიექტს, ან „პარა-ადმინისტრაციულს“, რათა გამოიყვანონ მე-11 მუხლის დაცვის სფეროდან, მაშინ მათ ექნებოდათ თავისუფლება, რომელიც შეუთავსებელი იქნებოდა კონვენციის მიზნებთან და ამოცანებთან, რაც გულისხმობს უფლებების არა თეორიულ ან ილუზორულ, არამედ პრაქტიკულ და ქმედით დაცვას (იხ. 1980 წლის 13 მაისი გადაწყვეტილება საქმეზე „არტიკო იტალიის წინააღმდეგ (Artico v. Italy)“ Series A no. 37, გვ. 15-16, §33, და უფრო ახალი 1998 წლის 30 იანვარის გადაწყვეტილება საქმეზე „თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (The United Communist Party of Turkey and others v. Turkey)” Reports of Judgments and Decisions 1998-I, გვ. 18-19, § 33).

აზრისა და გამოხატვის თავისუფლება, გარანტირებული კონვენციის მე-9 და მე-10 მუხლებით, ძალზე შეზღუდული იქნებოდა, რომ არ იყოს დაკავშირებული უფლებასთან, გაიზიარო შეხედულება და იდეები სხვებთან ერთად, განსაკუთრებით მსგავსი რწმენის, იდეებისა და ინტერესების მქონე კერძო პირთა გაერთიანების ფორმით.

ამრიგად, ტერმინს, „გაერთიანება“ გააჩნია ავტონომიური მნიშვნელობა; ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით ტერმინის კლასიფიკაციას მხოლოდ შესაბამისი ღირებულება გააჩნია და შეესაბამება ათვლის წერტილს.

„ბოლანი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Bollan v. The United Kingdom) (2000)”

სასამართლოს მიაჩნია, რომ მე-11 მუხლი არ გამოიყენება ციხის კონტექსტში, რათა პატიმრებს მიენიჭოთ სხვა პატიმრებთან გაერთიანების უფლება ნებისმიერ დროსა და ადგილას (იხ. „მაკ ფილი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (McFeeley v. the United Kingdom)” no. 8317/78, dec. 15.5.1980, D.R. 20, გვ.44, 98).

7. 3. 2. საჯარო სამართლის ორგანოები

„ლე კომპტი, ვან ლუვენი და მე მეიერი ბელგიის წინააღმდეგ (Le Compte, van Leuven and de Meyere v. Belgium) (1981)”

63. პირველყოვლისა, სასამართლო აღნიშნავს, რომ ბელგიური Ordre des medecins საჯარო სამართლის ინსტიტუცია. ის არ დაუფუძნებიათ კერძო პირებს, არამედ შეიქმნა კანონის საფუძველზე; არის სახელმწიფო სტრუქტურის ინტეგრალური ნაწილი და მის უმეტეს ორგანოებში მსაჯულები მეფის მიერაა დანიშნული. მისი მიზანია საჯარო ინტერესი, კერძოდ, ჯანმრთელობის დაცვა, შესაბამისი კანონმდებლობის საფუძველზე სამედიცინო პრაქტიკაზე საჯარო კონტროლის განხორციელება. ამ ფუნქციის კონტექსტში, სავლდებულოა ორგანიზაციაში სამედიცინო პრაქტიკის მქონეთა რეგისტრაცია. ბელგიის სახელმწიფოს მიერ დაკისრებული ფუნქციის განხორციელებისათვის, კანონის საფუძველზე. მას მინიჭებული აქვს ადმინისტრაციული, კანონშემოქმედებითი და დისციპლინური პრეროგატივა განსხვავებით ჩვეულებრივი კანონისაგან და ამ უფლბამოსილების ფარგლებში ახორციელებს საჯარო ორგანოს ფუნქციებს (იხ. 20-34 პუნქტები ზემოთ).

64. მრავალ ფაქტორთა გათვალისწინებით, არ შეიძლება, ორგანიზაცია განვიხილოთ, როგორც გაერთიანება, მე -11 მუხლის მნიშვნელობით. თუმცა, აქ არის დამატებითი მოთხოვნაც: თუკი არ არსებობს დარღვევა, ბელგიის მიერ Ordre-ს შექმნით, პრაქტიკოსებს არ ექმნებათ დაბრკოლება, დააფუძნონ, ან შეუერთდნენ პროფესიულ გაერთიანებებს. ტოტალიტარულ რეჟიმებს გააჩნიათ ისეთი თავშესაფრები, როგორიცაა პროფესიონალთა გაერთიანებები დახურული და ექსკლუზიური ორგანიზაციების სახით, რომლებიც იკავებენ პროფესიული გაერთიანებებისა და ტრადიციული პროფკავშირების ადგილს. კონვენციის ავტორთა განზრახვა იყო, თავიდან აეცილებინათ ამგვარი დარღვევა (იხ. „The Collected Edition of thr „travaux Preparatoires“, ტომი II, გვ. 116-118). სასამართლო აღნიშნავს რომ ბელგიაში არსებობს რამდენიმე გაერთიანება, მოწოდებული სამედიცინო პრაქტიკოსთა ინტერესების დასაცავად, რომლებში გაწევრიანება -არგაწევრიანებაც აბსოლუტურად ნებაყოფლობითია (იხ. პუნქტი 22 ზემოთ). ამ გარემოებებში, Ordre- არსებობა და მისი ორგანოებისადმი დამოუკიდებულებას არ გააჩნია, არც ობიექტი, არც შეზღუდვის ეფექტი და უფრო სადამსჯელოა, ვიდრე ეს განსაზღვრულია მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით.

„სიგურდურ ა. სიგურჯონსონი ისლანდიის წინააღმდეგ (Sigurdur A. Sigurjonsson v. Iceland) (993)”

31. სასამართლო ეთანხმება განმცხადებელსა და კომისიას, რომ ზემოაღნიშნული ელემენტები საკმარისი არ არის Frami-s საჯარო სამართლის იურიდიულ პირად მიჩნევისათვუს, რომელიც გადის მე-11 მუხლის ფარგლებიდან. აღსანიშნავია,რომ Frami ახორციელებდა გარკვეულ ფუნქციებს, რომელთა ნაწილი მოცემული იყო შესაბამისი კანონმდებლობით და ემსახურებოდა არა მხოლოდ მის წევრთა ინტერესებს, არამედ ზოგადად საზოგადოებას (იხ.22-23 პუნქტები ზემოთ). თუმცა, დადგენილი საზედამხედველო როლი თავდაპირველად ეკუთვნოდა სხვა ინსტიტუტს, კერძოდ, კომიტეტს, რომელიც დამატებით უფლებამოსილი იყო გაეცა ლიცენზია და მიეღო გადაწყვეტილება მისი შეჩერებისა და შეწყვეტის თაობაზე (იხ. 20 და 25-ე პუნქტები ზემოთ). Frami დაფუძნდა კერძო სამართლის საფუძველზე და თავისი მიზნების, ორგანიზაციისა და პროცედურის განსაზღვრისას სარგებლობდა სრული თავისუფლებით. მისი წესდების მიხედვით, რომელიც საკმაოდ ძველი იყო და საჭიროებდა განახლებას, Frami-ს მიზანი იყო თავისი წვრების პროფესიული ინტერესების დაცვა და ტაქსის მძღოლებს შორის სოლიდარობის ხელშეწყობა; განესაზღვრა, მოლაპარაკებები ეწარმოებინა და წარმოედგინა თავისი წევრები საჯრო პირებთან ურთიერთობებში (იხ. 21-ე პუნქტი ზემოთ). ამრიგად, Frami უპირატესად წარმოადგენდა კერძო სამართლის ორგანიზაციას და შესაბამისად, განხილული იქნა მე-11 მუხლის მნიშვნელობით, როგორც „გაერთიანება“.

„ჩასაგნოუ და სხვები საფრანგეთის წინააღმდეგ (Chasagnou and otrhers v. France) (1999)“

101. მართალია, რომ ACCA-ბი თავის არსებობას უმადლიან პარლამენტის ნებას, მაგრამ სასამართლო აღნიშნავს, რომ მიუხედავად ამისა, ისინი წარმოადგენენ გაერთიანებებს, რომლებიც დაფუძნდნენ 1901 წლის 1 ივლისს კანონის შესაბამისად და შედგებიან იმ მონადირეებისაგან, ან მიწის მესაკუთრეთაგან, რომელთაც გააჩნიათ ნადირობის უფლება; ანუ კერძო პირებისაგან, რომელთაგან ყველა აპრიორი თანხამაა თავისი მიწა სანადიროდ გამოიყენოს. ფაქტი, რომ პრეფექტი ზედამხედველობს ამ გაერთიანებათა საქმიანობას, საკმარისი არ არის დავის გადასაწყვეტად, რჩებიან თუ არა ისინი ინტეგრირებულად სახელმწიფო სტრუქტურებში (იხ. “Mutatis Mutandis“, 1981 წლის 23 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „The Le Compte, Van Leuven and De Meyers v. Belgium” Series A no. 43, pp.26-27, § 64) უფრო მეტიც, არ შეიძლება იმის თქმა, რომ Loi Verdeille-ს მიხედვით, ACCA-ბი სარგებლობენ პრეროგატივით ჩვეულებრივი კანონის ფარგლებს გარეთ - ადმინისტრაციული, კანონშემოქმედებითი და დისციპლინური თვალსაზრისით, ან ახორციელებენ საჯარო ხელისუფლებისათვის დამახასიათებელ პროცედურას, როგორც პროფესიული გაერთიანებები.

„კოლი ავსტრიის წინააღმდეგ (Koll v. Austria) (2002)”

უფრო მეტიც, სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის მიხედვით, საჯარო სამართლის ინსტიტუტი, რომელიც დაფუძნებულია კანონის შესაბამისად, არ წარმოადგენს გაერთიანებას, კონვენციის მე-11 მუხლის მნიშვნელობით (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე „სიგურდურ ა.სიგურჯონსონი (Sigurdyur A. Sifurjonsson v. Iceland, Report of the Commission of 15 may 1992, Series A no. 264, p.28, §68; Le Compte Van Leuven and de Meyere V. Belgium Judgment of 23 june 1981, Series A no. 43, pp. 26-27, §)“

საქმეზე „ჩასაგნოუ საფრანგეთის წინააღმდეგ (Chassgnou v. France (GC), nos 25088/94, 28331/95, 28443/05, ECHR 1999-III, §100). იმის გასარკვევად, სამონადირეო გაერთიანება არის თუ არა გაერთიანება მე-11 მუხლის მნიშვნელობით, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ეს ასოციაციები თავიანტ წარმოშობას უმადლიან პარლამენტის ნებას, მაგრამ მიუხედავად ამისა, დაფუძნდნენ კერძო გაერთიანებების შესახებ კანონის საფუძველზე. ისინი არ იყვნენ ინტეგრირებული სახელმწიფო სტრუქტურებში და არ სარგებლობდნენ პრეროგატივით ჩვეულებრივი კანონის ფარგლებს გარეთ - ადმინისტრაციული, საკანონმდებლო თუ დისციპლინური, არც საჯარო ადმინისტრაციული პროცედურით, როგორც პროფესიული გაერთიანებანი. სასამართლომ დაასკვნა, რომ სამონადირეო გაერთიანებები წარმოადგენდნენ გაერთიანებებს მე-11 მუხლის მნიშვნელობით (Chassagnou and others, op. cit., §101, ასევე იხ. Karakurt v. Austria, no. 32441/96, 14 september 1999).

7. 3. 2. 1. ლიბერალური პროფესიების მარეგულირებელი ორგანოები

„ო.ვ.რ. რუსეთის წინააღმდეგ (O.V. R. V. Russia) (2001)”

პირველი საკითხი, რომელიც უნდა განისაზღვროს ამ საქმეში, არის, თუ რამდენად წარმოადგენს სანოტარო პალატა გაერთიანებას, კონვენციის მე-11 მუხლის მნიშვნელობით და რამდენად აბრკოლებს ამგვარ პალატათა დაფუძნება ნოტარიუსთა კერძო პრაქტიკას, რომ მან (განმცხადებელმა) შეძლოს და დააფუძნოს ან გაწევრიანდეს პროფესიონალურ გაერთიანებაში (1981 წლის 23 ივნისის გადაწყვეტილება საქმეზე Le Compte, Van Leuven and De meyere v. Belgium , Series a no. 43, pp. 26-27, §§ 62-66).

სასამართლო აღნიშნავს, რომ კონვენციის ორგანოები სისტემატურად ადგენდნენ, რომ ლიბერალური პროფესიების მარეგულირებელი ორგანოები არ წარმოადგენენ გაერთიანებებს, კონვენციის მე-11 მუხლის მნიშვნელობით (მაგალითად, იხ. ზემოაღნიშნული „Le Compte, Van Leuven and De meyere v. Belgium“, §§ 63-65 Ordre des medecins-თან დაკავშირებით, nos. 14331/88, “Revert and Legallais v. France, D.R. 62, გვ.309 როგორც ,,The Ordre des architectes', no. 13750/88 A.and others v. Spain, D.R. 66 გვ. 188 ადვოკატთა ასოციაციებთან დაკავშირებით). ამგვარ ორგანოთა მიზანი კანონითაა განსაზღვული განხორციელების პროცესში საჯარო ინტერესების დაცვას წარმოადგენს. შესაბამისად, მათ არ შეუძლიათ, დაკავშირებული იყვნენ პროფკავშირებტან, მაგრამ ინტეგრირებულნი რჩებიან სახელმწიფო სტრუქტურებში.

No. 4460-1 სანოტარო აქტის გათვალისწინებით, რომელიც მიღებულია 1993 წლის 11 თებერვალს; ასევე სანოტარო პალატისთვის მიკუთვნებული ფუნქციების შესაბამისად, სასამართლო რჩება იმ მოსაზრებაზე, რომ ამგვარი პალატები არ წარმოადგენენ გაერთიანებებს, კონვენციის მე-11 მუხლის მნიშვნელობით.

7. 3. 2. 2. შრომითი საბჭოები

სასამართლო აღნიშნავს, რომ შრომითი საბჭოები თავიანთ წარმოშობას უმადლიან არა მხოლოდ პარლამენტის ნებას, არამედ დაფუზნებულნი არიან დესტრქუციული ურთიერთობების აქტის მოთხოვნათა შესაბამისად. ამგვარად, შრომითი საბჭოები წარმოადგენენ სამუშაო ადგილს ხუთი და მეტი მუშაკით. შრომითი საბჭოს წევრთა რაოდენობა დადგენილია თანამშრომელთა რაოდენობასთან მიმართებაში. მცირერიცხოვან საწარმოში ისერთწევრიანია. დქირავებულები, ანუ პირთა ჯგუფი, რომელიც დაქირავებულია საწარმოში, რომელიც თავისთავად გაერთიანება არ არის, თავის წევრთაგან ირჩევს შრომით საბჭოს, რათა ინდუსტრიულ ურთიერთობათა კანონის თანახმად, ისევე როგორც სხვა ორგანოთა წარმომადგენლებბმა, განახორციელონ დაქირავებულთა მონაწილეობა სამუშაოზე. ამ გარემოებებში შრომითი საბჭოები არ შეიძლება განვიხილოთ, როგორც „გაერთიანებები“, კონვენციის მე-11 მუხლის მნიშვნელობით.

7. 3. 3. პოლიტიკური პარტიები

„თურქეთი გაერთიანებული პოლიტიკური პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (united communist party of turkey and others v. Turkey) (1998)”

24. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლის განსაზღვრება მოიცავს პირობას პარტიებისათვის. თუ რამდენად შეუძლიათ მათ დაეყრდნონ ამ მუხლს. ის აღნიშნავს, რომ თუმცა, მე-11 მუხლი მიუთითებს “სხვებთან გაერთიანების თავისუფლებაზე, მათ შორის, დაფუძნების უფლება ...პროფკავშირები... „სიტყვა „მათ შორის“ ნათლად მიუთითებს, რომ პროფკავშირები ერთ-ერთია მრავალ ფორმათა შორის, რომელშიც შეიძლება განხორციელდეს გაერთიანების თავისუფლება. ამგვარად, შეუძლებელია დავასკვნათ, როგორც ეს მთავრობამ გააკეთა, რომ პროფკავშირებზე მითითებით, რაც ძირითადად უკავშირდება მიმდინარე მოვლენებს, კონვენციის ავტორებს განზრახული ჰქონდათ, გამოერიცხათ პოლიტიკური პარტიები მე-11 მუხლის ფარგლებიდან.

25. თუმცა, უფრო მეტად, ვიდრე ეს მოცემულია მე-11 მუხლის განსაზღვრაში, სასამართლოს აზრია ფაქტი, რომ დემოკრატიის ფუნქციონირებისათვის აუცილებელი პოლიტიკური პარტიები არსებობენ სწორედ გაერთიანების ფორმით. კონვენციის სისტემაში დემოკრატიის მნიშვნელობის თვალსაზრისით (იხ. 45-ე პუნქტიქვემოთ) უდავოა, რომ პოლიტიკური პარტიები ხვდებიან მე-11 მუხლის ფარგლებში.

„რაფაჰ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi 9the Welfare Party) v turkey) (2001)

47. სასამართლო იმ აზრს ემხრობა, რომ პოლიტიკური პარტია უფლებამოსილია, აწარმოოს კამპანია კანონისა დასახელმწიფოს კონსტიტუციის შეცვლის მოთხოვნით, ორი პირობით: (1) ამისათვის გამოყენებული საშუალებები უნდა იყოს კანონიერი და დემოკრატიული; (2) შეთავაზებული ცვლილება უნდა შეესაბამებოდეს დემოკრატიულ პრინციპებს. აქედან გამომდინარე, პოლიტიკურ პარტიათა ლიდერები, რომლებიც მოუწოდებენ ძალადობისკენ, ან იმგვარი პოლიტიკისაკენ, რომელიც არ შეესაბამება დემოკრატიის ერთ, ან რამდენიმე პირობას, ან რომლის მიზანია დემოკრატიის დანგრევა და დემოკრატიით უზრუნველყოფილი უფლებებისა და თავისუფლებების შელახვა. ვერ მოითხოვს კონვენციით დაცვას მის მიმართ გამოყენებული სანქციისათვის (იხ. 1998 წლის 25 მაისის გადაწყვეტილება საქმეზე, mutatis mutandis, „the Socialist Party and others v. Turkey”, Reports 1998- III, გვ. 1256-57, §§ 46, 47 და 1961 წლის 1 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „Lawless v. Ireland”, Series A no.3, გვ. 45-46, §7).

7. 3. 4. მიზნები

„გაერთიანებული კომუნისტური პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party v. Turkey)(1998)“

27. მეორეს მხრივ, სასამართლო აღნიშნავს, რომ გაერთიანება, პოლიტიკური პარტიის ჩათვლით, არ არის გასული კონვენციის დაცვის ფარგლებიდან იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ მისი საქმიანობა ქვეყნის ხელისუფლებას სახელმწიფოს კონსტიტუციური წყობის დამხობად მიაჩნია და ითხოვს შეზღუდვების დაწესებას. როგორც სასამართლომ წარსულში აღნიშნა, მიუხედავად იმისა, რომ ეროვნულ ხელისუფლებას გააჩნია უფლებამოსილება, განახორციელოს ის ღონისძიება, რომელიც მას მიაჩნია აუცილებლად, კანონის უზენაესობის დასაცავად, ან დაიცვას კონსტიტუციური უფლებანი. ეს უნდა გაკეთდეს კონვენციიდან გამომდინარე, მის ვალდებულებებთან შესაბამისობაში და კონვენციის ორგანოების გადასინჯვის გზით (იხ. 1992 წლის 29 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „The Open Door and Dublin Well Woman v. Ireland”, Series a no. 246-A, p.29, §69).

29. სასამართლო აღნიშნავს კიდევ უფრო მეტს, რომ პირველი მუხლი ავალდებულებს სახელმწიფოებს“ რომ თავიანთი იურისდიქციის ფარგლებში ყველასათვის უზრუნველყონ ამ კონვენციის 1 კარში განსაზღვრული უფლებები და თავისუფლებები“. ეს მუხლი, მე-14.2 და მე-13 და 63-ე მუხლებთან ერთად, დემარკაციას უკეთებს კონვენციის ratione Personalae-ს და Loci-ს 9იხ. 1978 წლის 18 იანვრის გადაწყვეტილება საქმეზე the Irelnad v. United Kingdom, Series A. no. 15, p.90, § 238). წესებს, ტიპებსა და ზომათა შორის არავითარ განსხვავებას არ ადგენს და არ გამორიცხავს არც ერთი წევრი სახელმწიფოს “იურისდიქციის“ დეტალურ გადასინჯვისაგან კონვენციის საფუძველზე. ამრიგად, ეს არის ხელისუფლების „იურისდიქციის“ პატივისცემის გამოხატულება, რომელიც თავდაპირველად ხორციელდება კონსტიტუციის საფუძველზე. ის კი, სახელმწიფოთა წარმომადგენლების აზრით. შეიძლება ზოგჯერ არ შეესაბამებოდეს კონვენციას.

30. წევრი სახელმწიფოების პოლიტიკური და ორგანიზაციული ინსტიტუტი, თავის მხრივ, პატივს უნდა სცემდეს და იცავდეს კონვენციით დადგენილ უფლებებსა და თავისუფლებებს. ნაკლები მნიშვნელობა აქვს საკითხს იმის შესახებ, თუ რამდენად კონსტიტუციურია სადაო საკითხები ამ კონტექსტში (მაგალითად, იხ. 1997 წლის 1 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „Gitonas and others v. Greece' Reports of Judgments and Decisions 1997-IV) ან უბრალოდ კანონიერი (მაგალითად, იხ. 1987 წლის 2 მარტის გადაწყვეტილება საქმეზე “The Mthieu-Mohin and Clerfayt v. Belgium”, Series A no. 113). იმ მომენტიდან, როცა დებულება ხდება საშუალება, რომელსაც ხელისუფლება იყენებს თავისი იურისდიქციის განსახორციელებლად, ის წარმოადგენს კონვენციის საფუძველზე გადასინჯვის საგანს.

„გრანდე ორიენტე დიტალია დი პალაზო ჯიუსტინიანი იტალიის წინააღმდეგ (Grande Oriente D'Italia Di Palazzo Giustiniani v. Italy) (2001)

15. სასამართლო განმეორებით აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლი შეესაბამება იმ გაერთიანებებს, პოლიტიკური პარტიების ჩათვლით (იხ. 1998 წლის 30 იანვრის გადაწყვეტილება საქმეზე „The United Communist Party and others v. Turkey”, Reports and Judgments and Decisions 1998-I და 1998 წლის 25 მაისის გადაწყვეტილება საქმეზე „Socialist Party and others v. Turkey”, Reports 1998-III). მან ზოგადად მიუთითა, რომ „გაერთიანება, პოლიტიკური პარტიის ჩათვლით, არ არის გამორიცცხული კონვენციის დაცვის ფარგლებიდან იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლებს მისი საქმიანობა მიაჩნიათ კონსტიტუციური წყობილების დამამხობლად და მოითხოვენ შეზღუდვების დაწესებას“ (იხ. თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ, როგორც მითითებულია ზემოთ, გვ.17, §27). სასამართლო აზრით, ეს განმარტება მიეკუთვნება უფრო მეტად იმ გაერთიანებას, როგორიც არის განმცხადებელთა გაერთიანება, რომლის მიზანი კონსტიტუციური წყობის დამხობა არ არის და დამატებით ამას გარდა, სასამართლო ადგენს, რომ მისი მტკიცებით სადაო ღონისძიებას შეეძლო, განმცხადებელი გაერთიანებისათვის, მიეყენებინა ზიანი, წევრებისა და პრესტიჟის დაკარგვის სახით.

„რაფაჰ პარტისის თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi v. Turkey ) (2003)

87. ეს დაკავშირებულია პოლიტიკური პარტიების ბუნებასთან და როლტან, ვინაიდან ეს ერთადერთი ორგანმოებია, რომელთაც შეუძლიათ ხელისუფლებაში მოსვლა და გავლენის მოხდენა ქვეყნის ეჟიმზე. ელექტორატისათვის შეთავაზებული სოციალური მოდელითა და უნარით მოვიდნენ ხელისუფლებაში, რათა განახორციელონ ეს შეთავაზება. პოლიტიკური პარტიები ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან პოლიტიკურ არენაზე მოღვაწე სხვა ორგანიზაციებისაგან.

7. 3. 4. 1.უმცირესობანი

„სიდიროპულოსი საბერძნეთის წინააღმდეგ (Sidiropoulos v. Greece) (1998)“

44. სასამართლო უპირველესად აღნიშნავს, რომ გაერთიანების სახელწოდება, „მაკედონური ცივილიზაციის სახლი“, როგორც ეს განმარტებულია მის მემომრანდუმში, მიზნად ისახავდა ფლორინის რეგიონის ფოლკლორული კულტურის შენარჩუნებასა და განვითარებას ექსკლუზიურად (იხ. მე-8 პუნქტი ზემოთ). ამგვარი მიზანი სასამართლოსათვის სრულიად ნათელი და კანონიერია; ქვეყნის ამ რეგიონის მოსახელობა უფლებამოსილია, დააფუძნოს გაერთიანება, რათა განავითაროს რეგუიონისათვის დამახასიათებელი თავისებურებანი, როგორც ისტორიული, ისე ეკონომიკური თვალსაზრისით. თუნდაც გაერთიანების დამფუძნებლები, როგორც ამ საქმეშია, ამტკიცებდნენ უმცირესობის აღმსარებლობას, CSCE (მეოთხე სექციის) 1990 წლის 29 ივნისის კოპენჰაგენის შეხვედრაზე, ადამიანური მნიშვნელობის შესახებ, დოკუმენტის და 1990 წლის 21 ნოებრის პარიზის წესდების პირობებისამებრ, ახალი ევროპისათვის, რომელსაც საბერძნეთი შეუერთდა, ასოციაციები უფლებამოსილნი არიან, დაიცვან თავინათი კულტურული და სულიერი ფასეულობები.

მეორე, სალონიკის სააპელაციო სასამართლომ გადაწყვიტა რეგისტრაციაზე უარის თქმა იმ საფუძვლით, რომ „საკმარისი საფუძველი არსებობდა რწმენისათვის, რომ ... ტერმინ „მაკედონელის“ გამოყენება იწვევდა აზრთა სხვადასხვაობას მაკედონიის ბრძნულ იდენტიფიკაციასა და მის მცხოვრებლებს შორის არაპირდაპირი და შესაბამისად, ფარული გზით და ამით მჟღავდებოდა დამფუძნებელთა განზრახვა, დაერღვიათ საბერძნეთის ტერიტორიული მთლიანობა“.

ამ გადაწყვეტილების მიღებით, სააპელაციო სასამართლომ, საკუთარი მიხედულებით, გადაწყვეტილება დააყრდნო იმგვარ მტკიცებულებას, რასაც განმცხადებლები ვერ გაასაჩივრებდნენ, ის არ ერთვოდა საქმის მასალებს.

46. გადაწყვეტილებაში საქმეზე „თურქეთის გაერთიანებული კომინისტური პარტია და სხვები“. (გვ.35, § 58) სასამართლომ დაადგინა, რომ პოლიტიკური პარტიის პროგრამა შეიძლება ადგენდეს იმგვარ მიზნებსა და საქმიანობასმ, რაც განსხვავდება მის მიერ დეკლარირებულისაგან. იმის გასარკვევად, ასეა ეს თუ არა , პროგრამის შინაარსი შედარებული უნდა იქნას პარტიის ქმედებებს და იმ პოზიციასთან, რომელსაც ის იცავს.

მსგავსად, ამ საქმეში სასამართლომ არ დაადგინა, რომ რაკი ერთხელ დაფუძნდა, გაერთიანებას შეუძლია, თავისი ასოციაციის მემორანდუმის საფარქვეშ აწარმოოს იმგვარი საქმიანობა რაც არ შეესაბამება მიზნებს. ამგვარი შესაძლებლობა, რაც ეროვნულმა სასამართლოებმა სარწმუნოდ მიიჩნიეს, ძნელი იქნებოდა დადასტურებულიყო კონკრეტული ქმედებით და არც დადასტურებულა, რადგან გაერთიანებას დროც კი არ ჰქონია რაიმე ქმედების განსახორციელებლად. ეს შესაძლებლობა რომ რეალობა გამხდარიყო, მაშინ ხელისუფლება არ დარჩებოდა უფლებამოსილების გარეშე; სამოქალაქო კოდექსის 105-ე მუხლით, პირველი ინსტანციის სასამართლოს უფლება ჰქონდა, დაშლილად გამოეცხადებინა გაერთიანება იმის გამო, რომ ის ახორციელებდა მისი დამფუძნებელი დოკუმენტებისაგან განსხვავებულ საქმიანობასმ ამშინაც თუ მისი საქმიანობა ეწინააღმდეგებოდა კანონის მოთხოვნებს, მორალს, ან საზოგადოებრივ წესრიგს (იხ. ზემოაღნიშნული მე-18 პუნქტი).

47. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინრაე, სასამართლო ადგენს, რომ განმცხადებელთა გაერთიანების რეგისტრაციის უარი არაპროპორციული იყო მის მიზნებთან. ამგვარად, ადგილი ჰქონდა მე-11 მუხლის დარღვევას.

„სტანკოვი და გაერთიანებყლი მაკედონიური ორგანზიაცია ლინდენი ბულგარეთის წინააღმდეგ (Stankov and the United Macedonian Organziation Linden v. Bulgaria) (2001)”

89. ამ ქვეყანაში რეგიონის მცხოვრებთ უფლება აქვთ, დააფუძნონ გაერთიანება რათა ხელი შეუწყონ რეგიონის განსაკუთრებული მახასიათებლების განვითარებას. ის ფაქტი, რომ გაერთიანება ითხოვს უმცირესობის აღმსარებლობას, თავისთავად არ შეიძლება გახდეს ჩარევის გამართლების საფუძველი, კონვენციის მე-11 მუხლის შესაბამისად (იხ. ზემოაღნიშნული: სიდიროპულოსი და სხვები“, გვ. 1616017, §44).

90. სასამართლომ დაადგინა, რომ პოლიტიკური პარტიის პროგრამა შეიძლება ადგენდეს იმგვარ მიზნებსა და საქმიანობას, რაც განსხვავდება მის მიერ დეკლარირებულისაგან. იმის გასარკვევად, ასეა თუ არა, პროგრამის შინაარსი უნდა შეუერთდეს პარტიის ქმედებებს და იმ პოზიციას, რომელსაც იცავს (იხ. ზემოაღნიშნული „თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები“, გვ.27. §58).

ყურადღება უნდა გამახვილდეს არსებით ფაქტორზე:არის თუ არა ძალადობის გამოყენების მოწოდება, აჯანყება ან დემოკრატიული პრინციპებისაგან განსხვავებული სხვა ფორმა (იხ. ზემოაღნიშნული „თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია (OZDEP)“, §40). თუკი ადგილი ჰქონდა ძალადობის წაქეზებას კერძო პირის, საჯარო მოხელის, ან მოსახლეობის რაიმე ნაწილის წინააღმდეგ, ხელისუფლების წარმომადგენლებს გააჩნიათ მიხედულების ფართო შესაძლებლობა, ჩაერიონ გამოხატვის თავისუფლებაში (იხ. 1998 9 ივნისის გადაწყვეტილება საქმეზე „ინკალი თურქეთის წინააღმდეგ (Incal v. Turkey)” Reports 1998-IV, გვ. 15-66 §48 და გადაწყვეტილება საქმეზე „სურეკი თირქეთის წინააღმდეგ (Surek v. Turkey)” (no. 1(GC), no. 26682/95, §61, ECHR 1999-IV).

97. სასამართლო კიდევ ერთხელ აღნიშნავს, რომ როდესაც ადამიანთა ჯგუფი ითხოვს ავტონომიას, ან ქვეყნის ტერიტორიის რომელიმე ნაწილის გამოყოფას, რაც გულისხმობს ფუნდამენტურ ტერიტორიულ და კონსტიტუციურ ცვლილებებს, ეს ავტომატურად არ ამართლებს მათი შეკრებების აკრძალვას. ტერიტორიული ცვლილებების მოთხოვნა, გამოსვლებითა და დემონსტრაციებით, ავომატურად არ წარმოადგენს საფრთხეს ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობისა და ეროვნული უსაფრთხოებისათვის.

შეკრებისა თავისუფლების და აზრის გამოხატვის თავისუფლება წარმოადგენს დემოკრატიული საზოგადოების უმაღლეს ღირებულებებს. დემოკრატიის არსია პრობლემების გადაწყვეტის გზის ძიება ღია დებატების საშუალებით პრევენციული ღონისძიებებიდან შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებაზე ზეწოლის ღონისძიებებზე გადასვლა, საფრთხეს უქმნის სწორედ მას გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ადგილი აქვს ძაალდობის მოწოდებას ან დემოკრატიული პრინციპების უარყოფას, მიუხედავად ხელისუფლების წარმომადგენლებისათვის შოკისმომგვრელი და მიუღებელი ფასეულობებისა, ან გამოყენებული სიტყვებისა, იმის გათვალისწინებით, რომ უკანონო მოთხოვნები პრობლემურია თვით დემოკრატიისათვის.

კანონის უზენაესობაზე დამყარებულ დემოკრატიულ საზოგადოებაში იმ პოლიტიკურ იდეებს, რომლებიც საფრთხეს უქმნიან არსებულ წესრიგს და რომელთა განხორციელება ხდება მშვიდობიანი საშუალებებით, გამოხატვის თანაბარი შესაძლებლობა უნდა მიენიჭოს შეკრების თავისუფლების განხორციელების გზით და ასევე, როგორც სხვა კანონიერი საშუალებებით.

98. სასამართლო ადგენს, რომ სეპარატისტული დეკლარაციების გაკეთების შესაძლებლობა, ლინდენის მიერ ორგანიზებულ შეკრებებზე, ვერ გაამართლებს ამ შეკრებათა აკრძალვას.

107. თუკი დემონსტრაციის პროცესში დაძაბულობის ნებისმიერი შესაძლებლობა და დაპირისპირებული ჯგუფების წევრებს სიძულვილი გახდა მათი აკრძალვის საფუძველი, საზოგადოებას ჩამოერთვა შესაძლებლობა, მოესმინა განსხხვავებული მოსაზრებები ნებისმიერ საკითხზე, რომელიც შეურაცხჰყოფს უმრავლესობის გრძნობებს.

ის ფაქტი, რომ ეროვნულ სიმბოლოებსა და ეროვნულ თვითმყოფადობასთან დაკავშირებული საკითხები არ ძეიძლება, თავისთავად იყოს ხელისუფლების თვალსაზრისის საწინააღმდეგო, ხელისუფლებას უტოვებს მიუხედულების ფართო შესაძლებლობას. ეროვნული ხელისუფლების წარმომადგენლებმა უნდა გამოიჩინონ განსაკუთრებული წინდახედულება, რათა უზრუნველყონ, რომ ეროვნული საზოგადოებრივი აზრი არ გახდეს დაცული უმცირესობის უფლებათა დათრგუნვის საშუალება, მიუხედავად მისი არაპოპულარობისა.

„გორზელიკი და სხვები პოლონეთის წინააღმდეგ (Gorzelik and others v. Poland) (2004)”

89. როგორც ეს არაერთხელ აღინიშნა სასამართლოს გადაწყვეტილებებში, ევროპის საჯარო წესრიგის ფუნდამენტი არის არა მხოლოდ პოლიტიკური დემოკრატია, არამედ კონვენცია რომელიც შეიქმნა იმისათვის, რომ ხელი შეუწყოს და უზრუნველყოს დემოკრატიული საზოგადოების იდეალებისა და ღირებულებების დამკვიდრება. როგორც სასამართლომ აღნიშნა, დემოკრატია, წარმოადგენს ერთადერთ პოლიტიკურ მოდელს, რომელიც გათვალისწინებულია კონვენციით და ერთადერთს, რომელიც შეესაბამება მას. მე-11 მუხლის მეორე პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე და კონვენციის მე-8, მე-9 და მე-10 მუხლების თანახმას, ერთადერთი აუცილებლობა, რომელსაც შეუძლია გაამართლოს ჩარევა ამ მუხლებით დაცულ უფლებებში, არის „დემოკრატიული საზოგადოებიდან“ წარმოშობილი (მაგალითად, იხ. თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party v.Turkey)”), §§ 43-45 და რაფაჰ პარტისი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi (The Welafre Party|) and others v. Turkey”, §§86-89, როგორც აღნიშნულია ზემოთ).

90. „დემოკრატიული სასამართლოს“ იარლიყს სასამართლომ დაამატა პლურალიზმის, ტოლერანტობისა და გონებაგახსნილობის განსაკუთრებული მნიშვნელობა. ამ კონტექსტში დადგენილია, რომ თუმცა, ინდივიდუალური ინტერესები უნდა დაექვემდებაროს კოლექტიურს, მაგრამ დემოკრატია უბრალოდ არ ნიშნავს უმრავლესობის მოსაზრებათა პრიველირებას; დაცული უნდა იქნას ბალანსი, რაც უზრუნველყოფს უმცირესობათა მიმართ სამართლიან და შესაბამის მოპყრობას და უარყოფს დომინანტური პოზიციის თვითნებობას (იხ. 1981 წლის 13 აგვისტოს გადაწყვეტილება საქმეზე „იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Young, James and Webster v. The United Kingdom)” Series A no.44, p.25, §63 და გადაწყვეტილება საქმეზე „ჩასაგნოუ და სხვები საფრანგეთის წინააღმდეგ (Chasssagnou and others v. France” (GC), nos. 25088/95 და 28443/95, ECHR-1999-III, p. 65, § 112).

91. უფრო მეტიც, პლურალიზმის პრინციპის განხორციელება შეუძლებელია ასოციაციის გარეშე, რომელსაც არ შეუძლია თავისი იდეებისა და მოსაზრებების თავისუფლად გამოხატვა. სასამართლომ აღიარა, რომ მოსაზრების დაცვა და გამოხატვის თავისუფლება, კონვენციის მე-10 მუხლის მნიშვნელობით წარმოადგენს გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთ მიზანს (იხ. მაგალითად, „რაფაჰ პარტისი და სხვები თირქეთის წინააღმდეგ“, მითითებული ზემოთ, §88).

92. მე-11 მუხლის კონტექსტში სასამართლო ხშირად მიუთითებდა პოლიტიკური პარტიის როლზე, რომელიც სხვა მიზნებით, უზრუნველყოფს პლურალიზმსა და დემოკრატიას, მათ შორის, კულტურული და სულიერი ფასეულობების დაცვისათვის დაფუძნებულ გაერთიანებებს, რომელთაც განსხვავებული სოციალურ-ეკონომიკური მიზნები გააჩნიათ; ქადაგებენ ან ასწავლიან აღმსარებლობას; ცდილობენ, დაამკვიდრონ ეთნიკური წარმომავლობა, ან უმცირესობის აღმსარებლობა; ასევე, მნიშვნელოვანი არიან დემოკრატიის სწორი ფუქნციონირების თვალსაზრისით. პლურალიზმისათვის ასევე მნიშვნელოვანია კულტურული ტრადიციების, ეთნიკური და კულტურული წარმომავლობის, რელიგიური აღმსარებლობის, მხატვრული, საგანმანათლებლო და სოციალურ-ეკონომიკური იდეებოსა და კონცეფციების ჭეშმარიტი აღიარება და პატისვისცემა განსხვავებულობა და დინამიკურობა. პიროვნებათა და განსხვავებული ჯგუფების ჰარმონიული ურთიერთობა გადამწყვეტია სოციალური ერთიანობისთვის. მხოლოდ იქ არის ბუნებრივი, სადაც სამოქალაქო საზოგადოება ფუნქციონირებს ჯანმრთელ გარემოში. დემოკრატიულ პროცესებში მოქალაქეთა მონაწილეობა დიდწილად მიღწეულია გარკვეულ ასოციაციებში გაერთიანებით, სადაც მათ შეუძლიათ ერმანეთთან ინტეგრაცია და საერთო კოლექტიური მიზნების დამკვიდრება.

93. სასამართლო აღიარებს, რომ გაერთიანების თავისუფლება განსაკლუთრები მნიშვნელოვანია უმცირესობის წარმომადგენელთათვის, რომელიც მოიცავს როგორც ეროვნულ, ისე ეთნიკურ უმცირესობებს და როგორც ეს მოცემულია ევროსაბჭოს ცარჩო კონვენციის პრეამბულაში, „პლურალიზმი და ჭეშმარიტად დემოკრატიული საზოგადოება პატივს უნდა სცემდეს ყოველი პირის, არა მარტო ეთნიკურ, კულტურულ, ლინგვისტურ და რელიგიურ იდენტურობას, არამედ, ასევე, უნდა შექმნას შესაბამისი პიროპებები იმისათვის, რათა გამოხატოს, გადაარჩინოს და განავითაროს ეს იდენტურობა“. მართლაც, გაერთიანების დაფუძნება, რათა გამოხატოს და ხელი შეუწყოს იდენტურობას, შესაძლოა, განსაზღვრელი იყოს უმცირესობისათვის, მათი გადარჩენის თვალსაზრისით.

7. 3. 4. 2 კანონში ცვლილების კამპანიის პირობები

„რაფაჰ პარტისი (კეთლდღეობის პარტია) თურქეთის წინააღმდეგ (Pafah Partisi the Welfare Party) v. Turkey) (2001)”

46. სასამართლომ ასევე განსაზღვრა ლიმიტები, რომელთა ფარგლებში პოლიტიკურმა ჯგუფებმა შეიძლება განახორციელონ თავიანთი საქმიანობა კონვენციით განსაზღვრული უფლებების დაცვით (იხ. თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, მითითებული ზემოთ, გვ.27, §57):

„...დემოკრატიის ერთ-ერთი დამახასიათებელია შესაძლებლობა, ქვეყნის პრობლემები გადაწყდეს დიალოგის გზით, ძალადობის გამოყენების გარეშე, მაშინაც, როცა ისინი მტრულია. დემოკრატია გამოხატვის თავისუფლებაზე დგას. ამ მოსაზრებიდან გამომდინარე, არ შეიძლება, არსებობდეს პოლიტიკური ჯგუფის იძულების გამართლება მარტო იმის გამო, რომ მას სურს, საჯაროდ განიხილოს სახელმწიფოს მოსახლეობის ნაწილის საკითხი და მონაწილეობა მიიღოს ერის პოლიტიკურ ცხოვრებაში, რათა იპოვოს გადაწყვეტილება, დემოკრატიული წესების საფუძველზე, რომელსაც ყველა დაინტერესებული მხარის დაკმაყოფილება შეუძლია.

47. სასამართლო ეთანხმება იმ აზრს, რომ პოლიტიკურ პარტიას სეუძლია ქვეყანაში კანონის, სამართლებრივი ან კონსტიტუციური საფუძვლის შესაცვლელი კა,პანია ორი საფუძვლით აწარმოოს: (1) ამისათვის გამოყენებული საშუალებები ყოველმხრივ კანონიერი და დემოკრატიული უნდა იყოს; (2) შეთავაზებული ცვლილება თავისთავად უნდა შეესაბამებოდეს ფუნდამებტურ დემოკრატიულ პრინციპებს. აქედან გამომდინარეობს, რომ პოლიტიკური პარტია, რომელთა ლიდერები მოუწოდებენ ძალადობისაკენ, ან სთავაზობენ პოლიტიკას, რომელიც არ შეესაბამება დემოკრატიის ერთ-ერთ პრინციპს, ან მიზნად ისახავს დემოკრატიის დაშლას და საფრთხეს უქმნის დემოკრატიით დამკვიდრებული უფლებებითა და თავისუფლებებით ამისათვის დაეკისრა (იხ. 1998 წლის 25 მაისის გადაწყვეტილება საქმეზე „სოციალისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Socialist Party of Turkey and others v. Turkey”, Reports 1998-III, გვ. 1256-57, §§ 46, და 47, 1961 წლის 1 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „ლავლესი ირლანდიის წინააღმდეგ“, (Lawless v. Ireland”, Series A no. 3, გვ.45-46, §7).

48. არ შეიძლება იმის დადგენა, რომ პოლიტიკრუი პარტიის პროგრამა, ან მისი ლიდერების მიერ გაკეთებული განცხადებები შეიცავს დეკლარირებულისაგან განსხვავებულ მიზნებსა და განზრახვას. იმის გასარკვევად, ასეა ეს თუ არა, პროგრამის ან განცხადებების შინაარსი უნდა შეუდარდეს პარტიისა და მისი ლიდერების ქმედებებს და იმ პოზიციას, რომელსაც ისინი იცავენ, როგორც მთლიანს (იხ. ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება საქმეზე „თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები“, გვ.27, §58 და „სოციალისტური პარტია და სხვები“, გვ. 1257-58, §48).

„იაზარი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Yazar and others v. Turkey) (2002)”

48. სასამართლომ ასევე დაიცვა ის ლიმიტებიმ რომელთა ფარგლებშიც, პოლიტიკური ჯგუფები თავინათი საქმიანობის განხორციელებისას, სარგებლობენ კონვენციით დაცვის უფლებით (ibid., გვ. 27, §57): „...დემოკრატიის ერთ-ერთი პრინციპული მახასიათებელია შესაძლებლობა ქვეყნის პრობლემათა გადაწყვეტისა, დიალოგის გზით: გადაწყვეტილების ძიებისა ძალადობის გამოყენების გარეშე, მაშინაც, როდესაც ისინი მტრულია. დემოკრატია არსებობს გამოხატვის თავისუფლების ხარჯზე. ამ მოსაზრებიდან გამომდინარე, არავითარი გამართლება არა აქვს პოლიტიკური ჯგუფის იძულებას, მხოლოდ იმის გამო, რომ მას სურს საჯარო დებატები გამართოს სახელმწიფოს მოსახლეობის ნაწილის მდგომარეობის საკითხებზე და მონაწილეობა მიიღოს ერის პოლიტიკურ ცხოვრებაში, რათა დემოკრატიული წესების შესაბამისად იპოვოს ყველა დაინტერესებული მხარისათვის მისაღები გადაწყვეტილება.“

49. სასამართლო ამ მოსაზრებით ადგენს, რომ პოლიტიკურ პარტიას შეუძლია კამპანია აწარმოოს სახელმწიფოს კანონის სამართლებრივი, ან კონსტიტუციური წყობის შესაცვლელად, ორი პირობით: (1) ამისათვის გამოყენებული საშუალებები ყოველმხრივ კანონიერი და დემოკრატიული უნდა იყოს; (2) შეთავაზებული ცვლილება თავისტავად უნდა შეესაბამებოდეს ფუნდამენტურ დემოკარტიულ პრინციპებს, აქედან გამომდინარეობს, რომ პოლიტიკური პარტია, რომელთა ლიდერები მოუწოდებენ ძალადობისაკენ, ან სთავაზობენ პოლიტიკას, რომელიც არ შეესაბამება დემოკრატიის ერთ-ერთ პრინციპს, ან მიზნად ისახავს დემოკარტიის დაშლასა და საფრტხეს უქმნის დერმოკრატიით დამკვიდრებული უფლებებიტა და თავისუფლებებით სარეგბლობას, ვერ მოითხოვს კონვენციით დაცვას იმ სანქციებისაგან, რაც ამისათვის დაეკისრა (იხ. 1998 წლის 25 მაისი გადაწყვეტილება საქმეზე „სოციალისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Socialist Party and others v. Turkey”, Reports 1998-III, გვ.1256-57, §§ 46, და 47, და 1961 წლის 1 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „ლევლესი ირლანდიის წინააღმდეგ (Lawless v. Ireland” Series A no. 3, გვ. 45-46, §7).

50. არ შეიძლება დადგინდეს, რომ პოლიტიკური პარტიის პროგრამა ან მისი ლიდერების მიერ გაკეთებული განცხადებები არ შეიძლება შეიცავდეს დეკლარირებულისაგან განსხვავებულ მიზნებსა და განზრახვას. იმის გასარკვევად, ასეა ეს თუ არა, პროგრამის ან განცხადებების შინაარსი შედარებულ უნდა იქნას პარტიისა და მისი ლიდერების ქმედებებთან და იმ პოზიციასთან, რომელსაც ისინი იცავენ, როგორც მთლიანს (იხ. ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება საქმეზე „თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები“, გვ.27, §58 და „სოციალისტური პარტია და სხვები“, გვ. 1257-58, §48).

„რაფაჰ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi (the welfare party) v. Turkey) (2003)”

98. ამ საკითხთან მიმართებაში სასამართლო ადგენს, რომ პოლიტიკური პარტიას შეუძლია, კამპანია აწარმოოს სახელმწიფოს კანონის, ან სამართლებრივი, კონსტიტუციური წყობის შესაცვლელად ორი პირობით: პირველი, ამისათვის გამოყენებული საშუალებები უნდა იყოს კანონიერი და დემოკრატიული; მეორე, შეთავაზებული ცვლილება თავისთავად უნდა შეესაბამებოდეს ფუნდამენტურ დემოკრატიულ პრინციპებს. აქედან აუცილებლად გამომდინარეობს, რომ პოლიტიკური პარტია, რომელთა ლიდერები მოუწოდებენ ძალადობისაკენ, ან იყენებენ პოლიტიკას, რომელიც პატივს არ სცემს დემოკრატიას, ან მიზნად ისახავს დემოკრატიის დაშლას და საფრთხეს უქმნიოს დემოკრატიით დეამკვიდრებული უფლებებითა და თავისუფლებებით სარგებლობას, ვერ მოითხოვს კონვენციით დაცვას იმ სანქციებისაგან, რომელიც მას ამისათვის დაეკისრა (იხ. „იაზირი ფა სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, nos. 22723/93, 22724/93 და 22724/93, §49, ECHR 2002-II, და mutatis mutandis, შემდეგი გადაწყვეტილებები:”სტანკოვი და გაერთიანებული მაკედონიური ორგანიზაცია“, „ლინდენი ბულგარეთის წინააღმდეგ“, nos. 29221/95 და 29225/95, §97, ECHR 2001-IX, გვ. 12546057, § 46-47).

99. არ უნდა გამოირიცხოს შესაძლებლობა, რომ პოლიტიკური პარტია, რომელიც ითხოვს კონვენციის მე-11 და მე-9 და მე-10 მუხლებით დაცვას, შეიძლება ცდილობდეს იმგვარი ქმედების განხორციელებას, რაც პრაქტიკაში შეესაბამება კონვენციით გარანტირებული უფლებებისა და თავისუფლებების შელახვას და ამით გამოიწვიოს დემოკრატიის რღვევა (იხ. 1957 წლის 20 ივლისის კომისიის გადაწყვეტილება საქმეზე „კომუნისტური პარტია გერმანიის წინააღმდეგ (Communist Party (KPD) v.Germany)“ no. 250/57, Yearbook 1, გვ.222). კონვენციასა და დემოკრატიას შორის ყველაზე ნათელი კავშირის საუკეთესო სახით წარმოჩენისათვის უნდა გავითვალისწინოთ, რომ (იხ. 86-89 პუნქტები ზემოთ), არავის უნდა ჰქონდეს კონვენციის დებულებებზე დაყრდნობის უფლება, რათა დაადასტუროს, ან დაანგრიოს დემოკარტიული საზოგადოების იდეალები და ფასეულობები. პლურალიზმი და დემოკრატია ეფუძნება კომპრომისს, რომელიც მოითხოვს მრავალგარ შეთანხმებას კერძო პირებსა და ჯგუფებს შორის, რომლებიც ზოგჯერ უნდა შეთანხმდნენ, რათა შეზღუდონ ზოგიერთი თავისუფლება, ქვეყნის, როგორც ერთი მთლიანის, მეტი სტაბილურობით სრაგებლობის გამო (იხ. Mutatis mutandis, Petersen v. Germany (dec.) no. 39793/ 98, ECHR 2001-XII).

7. 3. 4. 3 პოლიტიკური პროგრამები და აქტიური მიზნები

„თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (Freedom and Democracy Party (OZDEP) v. Turkey) (1999)”

40. OZDEP- ის პროგრამის ანალიზის ფონზე სასამართლო ადგენს, რომ არაფერია მასში ძალადობის, აჯანყების ან ან დემოკრატიული პრინციპების უარყოფის მოწოდების შემცველი. სასამართლოს აზრით ეს მხედველობაში მისაღები არსებითი ფაქტორია (იხ. 1999 წლის 8 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე Mutatis mutandis, „Ockouglu v. Turkey“ (GC), no. 24246/94, § 48). ამის საწინააღმდეგოა, დემოკრატიული წესების დაცვა მაშინ, როცა ხდება პროგრამით შეთავაზებული პოლიტიკური პროექტის განხორციელება, სხვათა შორის, ის აცხადბეს, რომ OZDEP-მ „მოუწოდა საყოველთაო სუფრიჯის არჩეულ წარმომადგენლების დემოკრატიულ ასამბლეას“ და რომ ის „უპირატესობას ანიჭებს ქურთების პრობლემის დემოკრატიული გზით გადაწყვეტას, რაც მკაცრი საერთაშორისო ინსტრუმენტის საგანია, როგორიცაა ჰელსინკის საბოლოო აქტი, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია და ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია“. (იხ. მე-8 პუნქტი ზემოთ).

მთავრობის მიხედვით, OZDEP „ღიად უჭერდა მხარს შეიარაღებულ წინააღმდეგობას და უდავოდ აცხადებდა, რომ OZDEP უთანაგრძნობს ადამიანთა დამოუკიდებლობისა და თავისუფლებისათვის სამართლიან და კანონიერ ბრძოლას. ის მათთან არის ამ ბრძოლაში.“

როცა სასამართლო განიხილავს ფრაზას, რომელიც მოიცავს OZDEP განზარხვას გარკვეული პოლიტიკური მოთხოვნების წაყენების შესახებ, მიიჩნევს, რომ ამაში არაფერია ისეთი, რაც წააქეზებდა ადამიანებს ძალადობის გამოყენების, ან დემოკრატიული წესების დარღვევისათვის, ამიტომ, სადავო საპროგრამო ფრაზა არ განსხვავდება სხვა ორგანოთა პროგრამებისაგან, რომლებოც პოლიტიკურად აქტიურები არიან ევროსაბჭოს წევრ ქვეყნებში.

41. საკონსტიტუციო სასამართლო აკრიტიკებდა OZDEP-ს იმისათვის, რომ მან პროგრამით განასხვავა ორი ხალხი - ქურთები და თურქები და იმგვარად იხსენიებდა უმცირესობას და მათი თვითგამორკვევის უფლებას, რომ შეიძლება ამას ზიანი მიეყენებინან თურქეთის სახელმწიფოს ეროვნული და ტერიტორიული მთლიანობისათვის.

სასამართლო აღნიშნავს, რომ ერთად აღებული ფრაზები წარმოადგენს პოლიტიკურ პროექტს, რომლის მიზანი და არსია „თურქი და ქურთი ხალხებისათვის სოციალური წყობის დამკვიდრება დემოკრატიული წესების შესაბამისად“. პროგრამაში სხვაგანაც იყო არნიშნული, რომ „თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია კამპანიას აწარმოებს ქვეყნის დამფუძნებელი ქურთი და თურქი ხალხების ნებაყოფლობითი უნიფიკაციისათვის.“ მართალია, რომ თავის პროგრამაში OZDEP აღნიშნავს „ეროვნული ან რელიგიური უმცირესობის“ თვითგამორკვევის უფლებას, თუმცა, კონტექსტში აღებული, ეს სიტყვები არ აქეზებს ადამიანებს თურქეთიდან გამოყოფისაენმ მაგრამ მისი მიზანია, შეთავაზებული პოლიტიკური პროექტით განხროციელდეს ქურთების გათავისუფლებამ დემოკრატიული თვითგამოხატვა და თანხმობა.

სასამართლოს აზრით, ის ფაქტი, რომ შეიძლება ამგვარი პოლიტიკური პროექტი თანამედროვე თურქული სახელმწიფოს პრინციპებთან და წყობასთან შეუთავსებლად ჩაითვალოს, არ ნიშნავს, რომ ის საფრთხეს უქმნის დემოკრატიულ წყობას. სწროედ დემოკრატიის არსია, რომ განსხვავებული პოლიტიკური პროექტები იქნას შეთავაზებული და განხილული, მათ შორის ისეთებიც, რომლებიც კითხვის ქვეს აყენებენ სახელმწიფო მიმდინარე მოწყობას იმით, რომ თავისთავად საფრთხეს არ უქმნიან დემოკრატიას (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე „სოციალისტური პარტია და სხვები“ მითითებული ზემოთ, გვ. 1257, §47). იგივე ვრცელდება OZDEP-ის შეთავაზებაზე რელიგიურ საქმეთა დეპარტამენტის გაუქმების საკითხზე.

42. უნდა აღინიშნოს, რომ არ შეიძლება იმის დადგენა, რომ სადავო ფრაზები შეიცავს საჯაროდ დეკლარირებულისაგან პოლიტიკურად არსებითად განსხვავებულს. თუმცა, იმის გათვალისწინებით, რომ არ არსებობს საწინააღმდეგოს დამადასტურებელი კონკრეტული აქტები, არ არსებობს საფუძველი, სადაო იყოს საკითხი, თუ რამდენად საწრმუნოა OZDEP-ის პროგრამა. ამრიგად, OZDEP დაისაჯა მხოლოდ გამოხატვის თავისუფლებისათვის.

7. 3. 5 გაერთიანების თავისუფლების შინაარსი

7. 3. 5. 1 იურიდიული პირი

„სიდიროპულოსი და სხვები საბერძნეთის წინააღმდეგ (Sidiroupulos and others v. Greece) (1998)“

40. … მოქალაქეებს უნდა გააჩნდეთ შესაძლებლობა, ჩამოაყალიბონ იურიდიული პირი იმისათვის, რომ კოლექტიურად იმოქმედონ საერთო ინტერესებისათვის, რაც გაერთიანების თავისუფლების ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტია, ურომლისოდაც ამ უფლებას ყოველგავრი მნიშვნელობა დაეკარგებოდა. ფორმა, რომელშიც ეროვნული კანონმდებლობა ამ თავისუფლებას ადგენს და ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან მისი პრაქტიკული განხორციელება ყველაზე კარგად ადასურებს ქვეყნის დემოკრატიულ ბუნებას. ბუნებრივია, სახელმწიფოებს უფლება აქვთ, დააკმაყოფილონ საკუთარი თავი, თუკი გაერთიანებათა მიზნები და საქმიანობა ეწინააღმდეგება კანონით დადგენილ წესებს, მაგრამ ისინი ვალდებულნი არიან, მოიქცნენ ისე, როგორც ეს შეესაბამება კონვენციით ნაკისრ ვადლებულებებს და გახდეს კონვენციით გადასინჯვის საგანი.

„გორზელიკი და სხვები პოლონეთის წინააღმდეგ (Gorzelik and others v. Poland) (2001)”

55. სასამართლო აღნიშნავსმ რომ ასოციაციის დაფუძნების უფლება განუყოფელია მე-11 მუხლში განსაზღვრული უფლებისაგან, იმ შემთხვევაშიც, როდესაც ის მხოლოდ მიუთითებს პროფკავშირებზე.

გაერთიანების თავისუფლების ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტია, მოქალაქეებს გააჩნდეთ შესაძლებლობა, დააფუძნონ იურიდიული პირი, რათა იმოქმედონ კოლექტიურად, საერთო ინტერესების სფეროში. ამის გარეშე, ამ უფლებას არ ექნება არავითარი პრაქტიკული მნიშვნელობა.

ის, თუ როგორი ფორმით იცავს ეროვნული ხელისუფლება გაერთიანების თავისუფლებას, და წესი, რომლის მიხედვითაც ხელისუფლების წარმომადგენლები იყენებენ შესაბამის დებულებას პრაქტიკაში, ასახავს ქვეყანაში დემოკრატიის მდგომარეობას.

თუმცა, მართალია ის დებულება, რომ სახელმწიფოებს აქვთ უფლება, დააკმაყოფილონ საკუთარი მოთხოვნები, თუკი გაერთიანებათა მიზნები და საქმიანობა ეწინააღმდეგება კანონით დადგენილ წესებს, მაგრამ ისინი ვალდებულნი არიან, მოიქცნენ ისე, როგორც ეს შეესაბამება კონვენციით ნაკისრ ვალდებულებებს და გახდეს კონცვენციით გადასინჯვის საგანი (იხ. 1998 წლის 10 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „სიდიროპულოსი და სხვები საბერძნეთის წინააღმდეგ“ (Sidiroupulos and others v. Greece,” Reports of Judgments and Decisions 1998 - IV, გვ. 1614-15, §40).

7. 3. 5. 2 გაუქმება

„გაერთიანებული კომუნისტური პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party v. Turkey) (1998)”

კომისიის წინაშე მთავრობამ ალტერნატივის სახით წარადგინა, რომ როცა მე-11 მუხლი უზრუნველყოფს უფლებას, დააფუზნო გაერთიანება, ის ამ საფუძვლით არ აუქმებს უფლებას, გაუქმდეს გაერთიანება.

კომისია მიემხრო იმ აზრს, რომ გაერთიანების თავისუფლება არა მარტო შეეხება უფლებას პოლიტიკური პარტიის შექმნიოს შესახებ, არამედ ასევე უზრუნველყოფს, რომ თუკი ასეთი პარტია ერთხელ შეიქმნა, თავისუფლად განახორციელოს თავისი საქმიანობა.

სასამართლო კიდევ ერთხელ აღნიშნავს, რომ კონვენციის მიზანია, უზრუნველოს არა თეორიული და ილუზორული, არამედ პრაქტიკული და ეფექტური უფლებანი (სხვათა შორის, იხ. 1980 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილება საქმეზე „არტიკო იტალიის წინააღმდეგ“ („Artico v. Italy”, Series A no. 37, გვ. § 33 და ლუიზიდუს გადაწყვეტილება, გვ. 27, § 72). მე-11 მუხლით გარანტირებული უფლება დიდწილად თეორიული და ილუზორული იქნება, თუკი ის დაიყვანება გაერთიანების დაფუძნებამდე, თუკი ქვეყნის ხელისუფლებას შეუძლია, მაშინვე გააუქმოს გაერთიანება ისე, რომ არ დაიცვას კონვენცია. აქედან გამომდინარე, მე-11 მუხლით უზრუნველყოფილი დაცვა ვრცელდება გაერთიანების არსებობის მანძილზე და რომ ხელისუფლების წარმომადგენელთა მიერ მისი გაუქმება, თავის მხრივ უნდა აკმაყოფილებდეს ამ მუხლს მე-2 პუნქტის დებულებებს. (იხ. §§ 35-47 ქვემოთ).

7. 3. 5. 3 გაერთიანების თავისუფლების ნეგატიური უფლება

„იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Young, James and Webster v. The United Kingdom) (1981)”

52. … სასამართლო აღნიშნავს, რომ გაერთიანებათა დაფუძნებისა და მასში გაწევრიანების უფლება გაერთიანების თავისუფლების სპეციალური ასპექტია (იხ. 1975 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „ბელგიელ პოლიციელთა ეროვნული კავშირი (The National Union of Belgian Police)“ Series A no. 19, გვ. 17, §38); მან განავრცო თავიაუფლების ცნება იმით, რომ თავისუფალი არჩევანის მასშტაბი შეუსაბამამ მის განხორციელებას ... მე-11 მუხლით, პროფკავშირებში ნებისმიერი იძულებითი გაწევრიანება ზიანს აყენებს იმ თავისუფლების არსს, რომლის უზრუნველსაყოფადაც ის მოქმედებს (იხ. “Mutatis mutandis”, 1968 წლის 23 ივლისის გადაწყვეტილება არსებითად საქმეზე „Belgian Linguistic“, Series A no. 6, გვ. 32 19, §5, 1975 წლის 21 თებერვლის გადაწყვეტილება საქმეზე „Golder“ Series A no. 18, გვ. 19, §38 და 1979 წლის 24 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „Winterwerp“ , Series A no. 33, გვ. 24, § 60).

55. ის სიტუაცია, რომელსაც განმცხადებელი შეეჯახა, ცხადად ეწინააღმდეგება გაერთიანების თავისუფლების კონცეფციას, მისი ნეგატიური მნიშვნელობით, თუ მივიჩნევთ, რომ მე-11 მუხლი არ ურზუნველყოფს თავისუფლების ნეგატიურ ასპექტს ისევე როგორც პოზიტიურს, გარკვეულ პროფკავშირში გაწევრიანების ვალდებულება შეიძლება ყოვეკთვის არ იყოს კონვენციის საწინააღმდეგო. თუმცა, თუკი გარიცხვის საშიშროება უკავშირდება საარსებო წყაროს დაკარგვას, მაშინ ის არის ვალდებულების ყველაზე სერიოზული ფორმა და ამ კონკრეტულ შემთხვევაში პირდაპირაა მიმართული იმ პირების წინააღმდეგ, რომლებიც გაწევრიანდნენ „british rail“- ში, რომელიმე კონკრეტულ პროფკავშირში გაწევრიანების პირობების გაცნობის წინ. სასამართლოს აზრით, ვალდებულების ამგვარი ფორმა, საქმის გარემოებების მიხედვით, ზიანს აყენებს თავისუფლების არსს, უზრუნველყოს მე-11 მუხლით. მხოლოდ ამ მიზეზით, ადგილი ჰქონდა თავისუფლებაში ჩარევას სამ განმცხადებელთან მიმართებაში.

57. უფრო მეტიც, მიუხედავად მე-11 მუხლის ავტონომიური როლისა და რეგულირების განსაკუთრებულ სფეროსი, ამ საქმეში ის განხილული უნდა იქნას მე-9 და მე-10 მუხლების ფონზე (იხ. Mutatis mutandis, 1976 წლის 7 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე the Kjeldsen, Busk madsen and Pedersen, Series A no. 23, გვ. 26, §52). ბატონებს იანგსა და ვებსტერს, პროტესტი გაუჩნდათ პროტესტი გაუჩნდათ პროფკავშირის პოლიტიკისა და საქმიანობისა გამო, რაც იანგის საქმეში დაკავშირებული იყო პროფკავშირის პოლიტიკურ კავშირთან „TSSA-სა და NUR”- თან (იხ. პუნქტები 34 და 43 ზემოთ). ბატონ ჯეიმსის პროტესტი სხვაგვარი იყო, მაგრამ მან ის დაუკავშირა არჩევანის თავისუფლებას და დაასკვნა, რომ NUR-ის წევრობა მისთვის ხელსაყრელიც კი იყო (იხ. 37-ე პუნქტი). პირადი მოსაზრების დაცვის უფლება, მე-9 და მე-10 მუხლების საფუძველზე, აზრის, აღმსარებლობისა და რელიგიის თავისუფლების სფეროში და გამოხატვის თავისუფლება, წარმოადგენს გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთ საფუძველს, რაც უზრუნველყოფილია მე-11 მუხლით. შესაბამისად, ის ზიანს აყენებს თვით ამ მუხლის არსს, იმგვარი ზეწოლის განხორციელებით, რაც მოხდა განმცხადებელთა შემთხვევაში, ასოციაციაში პირის იძულებით გაწევრიანებით სურვილის წინააღმდეგ. ამის გამო, ბატონების, იანგისა და ვებსტერის შემთხვევაში გასაჩივრებული მოპყრობა, წარმოადგენდა ჩარევას, მე-11 მუხლის თვალსაზრისით.

„სიბსონი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Sibson v. the United Kingdom) (1993)”

29. იანგის, ჯეიმსის და ვებსტერის საქმიდან გამომდინარე ადგილი ჰქონდა მე-11 მუხლის დარღვევას. სასამართლომ დაადგინა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ პროფკავშირში სავალდებულო გაწევრიანება შეიძლება ყოველთვის არ იყოს კონვენციის საწინააღმდეგო, ამ საქმის გარემოებიდან გამომდინარე, ამგვარი ფორმა ზიანს აყენებს მე-11 მუხლით უზრუნველყოფილი თავისუფლების არსს და შეესაბამება ამ თავისუფლებაში ჩარევას (იხ. გვ.22-23, §55). სასამართლოს აზრით, წინამდებარე საქმის ფატქები იმგვარია, რომ როგორც ამტკიცებდა მთავრობა მას, მაგრამ სადაოდ ხდიდა განმცხადებელი, აშკარად განსხვავდებოდა იანგის, ჯეიმსისა და ვებსტერისაგან. ის უპირველესად აღნიშნავს, რომ იანგის, ჯეიმსისა და ვებსტერის საქმისაგან. ის უპირველესად აღნიშნავს, რომ იანგის, ჯეიმსისა და ვებსტერისაგან განსხვავებით, ბატონი სიბსონი არ აპროტესტებდა TGWU-ში ხელახალ გაწევრიანებას, ნებისმიერი განსაკუთრებული სასჯელის საფუძვლით (ფაქტიურად ის გაწევრიანდა სხვა პროფკავშირში). ცხადია, რომ ის ხელახლა გაწევრიანდებოდა TGWU-ში, თუ მიიღებდა ბოდიშის მისთვის მისაღებ ფორმას და ამის გამო მისი საქმე, რომელიც განსხვავდება სხვა საქმისაგან, არ უნდა იქნას განხილული კონვენციის მე-9 და მე-10 მუხლების ფონზე. უფრო მეტიც, წინამდებარე საქმე არ არის ე.წ. დახურული მაღაზიის ძალაში მყოფი ხელშეკრულების მსგავსი. ამას ყველაფერს ერთვის ის, რომ წინა საქმეზე განმცხადებლები შეეჯახნენ სამსახურიდან გათავისუფლებას, რაც მათთვის საარსებო წყაროს დაკარგვას ნიშნავდა (იხ. 1981 წლის 13 აგვისტოს გადაწყვეტილება, Series A no. 44, გვ. 23, §55). ბატონი სიბსონი განსვხვავებულ ვითარებაში იმყოფებოდა: მას შესაძლებლობა ჰქონდა, მუშაობა დაეწყო ახლომდებარე ჩადერტონის საწყობში, რომელში მოწყობაც, ხელშეკრულებით, დამქირავებლის ვალდებულება იყო; მათი შეთავაზება არ იყო დაკავშირებული მის TGWU-ში ხელახლა გაწევრიანების პირობასთან; და არ არის დადგენილი, რომ მისი სამუშაო პირობები იქ არსებითად უარესი იყო, ვიდრე გრიინგეიტის საწყობში. ამ ფაქტორების განხილვით, სასამართლო მივიდა დასკვნამდე, რომ ბატონი სიბსონი გამხდარა იმგვარი მოპყრობის ობიექტი, რომელიც ზიანს აყენებს მე-11 მუხლით გარანტიებული გაერთიანების თავისუფლების არსს.

„გუსტაფსონი და სხვები შვედეთის წინააღმდეგ (Gustafsson and others v. Sweden) (1996)“

45. განმცხადებელთა მიერ გასაჩივრებული საკითხები, თუმცა, ეს შესაძლებელი იყო ეროვნული კანონმდებლობის საფუძველზე, არ მოიცავდა სახელმწიფოს პირდაპირ ჩარევას. შვედეთის პასუხისმგებლობა დადგებოდა მიუხედავად ამისა, თუკი ეს მოჰყვებოდა მის მიერ კონვენციის მე-11 მუხლით გარანტირებული უფლებების დაუცველობას (იხ. 1993 წლის 20 აპრილის გადაწყვეტილება საქმეზე „the sibson v. The United Kingdom“, Series A no. 258-A, გვ. 13, § 27). მიუხედავად იმისა, რომ მე-11 მუხლის არსებითი მიზანია, ხელისუფლების წარმომადგენელთა თვითნებური ჩარევისაგან დაიცვას კერძო პირი, დამატებით შეიძლება არსებობდეს პოზიტიური ვალდებულება ამ უფლებებით ეფექტურად სარგებლობის შესახებ. ყველაზე უახლეს გადაწყვეტილებაში, რომელიც მიღებულია ამ საკითხზე, კონვენციის მე-11 მუხლი იმგვარად არის ინტერპრეტირებული, რომ მოივავს არა მხოლოდ პოზიტიურ უფლებას, რაც ნიშნავს გაერთიანების დაფუძნებას და მასში გაწევრიანებას, არამედ, ასევე, ამ თავისუფლების ნეგატიურ ასპექტს, კერძოდ, უფლებას, არ გაწევრიანდეს, ან გამოვიდეს ასოციაციის წევრობიდან (იხ. ზემოაღნიშნული „სიგურდურ ა. სიგურჯონსონის გადაწყვეტილება“, 15-16 გვ. §35). რაკი ღიაა საკითხი, რამდენად თანაბრად უნდა იქნას გამოყენებული ნეგატიური უფლება პოზიტიურ უფლებასთან შედარებით, სასამართლომ დაადგინა, რომ რომელიმე კონკრეტულ პროფკავშირში გაწევრიანების ვალდებულება შეიძლება ყოველთვის არ ეწინააღმდეგებოდეს კონვენციას, ანუ არ წარმოადგენდეს იძულების ფორმას, რომელიც ამ საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, ზიანს აყენებს მე-11 მუხლით უზრუნველყოფილი გაერთიანების თავისუფლების არსს და შეესაბამება ჩარევას ამ უფლებაში (იხ. მაგალითად, ზემოაღნიშნული „სიბსონის გადაწყვეტილება“, გვ.14. პუნქტი 29). აქედან გამომდინარეობს, რომ ეროვნული ხელისუფლების წატმომადგენლებს გარკვეულ გარემოებებში, ეკისრებათ ვალდებულება ჩაერიონ კერძო პირთა ურთიერთობებში, გონივრული და შესაბამისი ღონისძიებების გატარებით, რათა უზრუნველყონ გაერთიანების თავისუფლების ნეგატიური უფლებით სარგებლობა (იხ. 1988 წლის 21 ივნისის გადაწყვეტილება საქმეზე “the Plattform” Azrte fur das Leben” v. Austria”, Series A no. 139, გვ. 12, §§32-34). იმავდროულად, უნდა აღინიშნოს, რომ თუმცა მე-11 მუხლი არ უზრუნველყოფს პროფკავშირების, ან მისი წევრების რაიმე განსაკუთრებულ რეგულირებას სახელმწიფოს მხრიდან, როგორიცაა, მაგალითად, კოლექტიური ხელშეკრულების დადება, სიტყვები „საკუთარი ინტერესების დასაცავად“, მე-11 მუხლის პირველ პუნქტში მიუთითებს, რომ კონვენცია იცავს პროფკავშირების წევრთა სამსახურებრივი ინტერესების თავისუფლებას პროფკავშირების საქმიანობით. ამიტომ, სახელმწიფოს გააჩნია გამოსაყანებელ ღონისძიებათა არჩევანის თავისუფლება და სასამართლომ აღიარა, რომ კოლექტიური ხელშეკრულების დადება შეიძლება იყოს მათ შორის ერთ-ერთი (იხ. მაგალითად, 1976 წლის 6 თებერვლის გადაწყვეტილება საქმეზე „Swedish engine Dreivers' Union v. Sweden”, Series A no. 20, გვ. 15-16, §§ 39-40). პოლიტიკური და სოციალური საკითხების გათვალისწინებით, რომლებიც უკავშირდება სათანადი ბალანსის მიღწვას კონკურენტული ინტერესებისა და განსაკუთრებით, სახელმწიფოს ჩარევის შეფასებისას, რომელმაც აკრძალა რაიმე, რათა აეცილებინა დაძაბულობა სადაო საკითხზე, ქვეყნის არსებული სისტემის კერძო სფეროში, ხელშემკვრელმა სახელმწიფომ უნდა ისარებლოს ფართო მიხედულებით განსახორციელებელ ღონისძიებათა არჩევისას.

7. 3. 6 პროფესიული კავშირები

7. 3. 6. 1 „საკუთარი ინტერესების დასაცავად“

„ბელგიელ პოლიციელთა ეროვნული კავშირი ბელგიის წინააღმდეგ (National Union of Belgian Police v. Belgium9 (1975)”

39. სასამართლო არ იზიარებს აზრს, გამოხატულს კომისიის უმცირესობიოს მიერ, რომელიც ფრაზას, „საკუთარი ინტერესების დასაცავად“, განმარტავს, როგორც ზედმეტს. ეს სიტყვები, რომლებიც მკაფიოდ გამოხატავენ მიზეზს, აჩვენებნ, რომ კონვენცია იცავს პროფკავშირების წევრთა სამსახურებრივი ინტერესები დაცვის თავისუფლებას, პროფკავშირების საქმიანობით, რომლის განხორციელება და დაცვა ხელშემკვრელმა სახელმწიფოებმა უნდა დაუშვან და შესაძლებელი გახადომ,. სასამართლოს აზრით, აქედან გამომდინარეობს, რომ პროფკავშირების წევრებს, საკუთარი ინტერესების დასაცავად უფლება აქვთ გააგონონ საზოგადოებას თავიანთი ხმა. მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი ცხადად უტოვებს ყოველ სახელმწიფოს იმ საშუალებების თავისუფალ არჩევანს, რომლებიც გამოყენებული უნდა იქნას ამისათვის. კონსულტაცია ერთ-ერთი ამათგანია, არსებობს სხვა საშუალებებიც, კონვენცია ავალდებულებს, რომ ქვეყნის კანონმდებლობით, პროფკავშირები უფლებამოსილი უნდა იყვნენ იმ პირობებით, რომლებიც არ ეწინააღმდეგება მე-11 მუხლს, იბრძოლონ მათი წევრების ინტერესების დასაცავად.

„შვედი მძღოლების გაერთიანება შვედეთის წინააღმდეგ (Swedish Engine Drivers' Union v. Sweden) (1976)”

40. სასამართლო არ იზიარებს კომისიის უმცირესობის მოსაზრებას, რომელიც განმარტავს ფრაზას, “მისი ინტერესების დასაცავად“, როგორც ზედმეტს. ეს სიტყვები, რომლებიც მკაფიოდ გამოხატავენ მიზეზს, აჩვენებნ, რომ კონვენცია იცავს პროფკავშირების წევრთა სამსახურებრივი ინტერესების დაცვის თავისუფლებას პროფკავშირების საქმიანობით, რომლის განხორციელება და დაცვა ხელშემკვრელმა სახელმწიფოებმა უნდა დაუშვან და შესაძლებელი გახადონ. სასამართლოს აზრით, აქედან გამომდინარეობს, რომ პროფკავშორების წევრებს, საკუთარი ინტერესების დასაცავად, უფლება ავქთ, რომ პროფკავშირების ხმა მიაწვდინონ საზოგადოებას. მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი ცხადად უტოვებს ყოველ სახელმწიფოს იმ საშუალებების თვაისუფალ არჩევანს, რომლებიც გამოყენებული უნდა იქნას ამისათვის. კონსულტაცია ერთ-ერთი ამათგანია, არსებობს სხვა საშუალებებიც. კონვენცია ავალდებულებს, რომ ქვეყნის კანონმდებლობით პროფკავშირები უფლებამოსილნი უნდა იყვნენ, იმ პირობებით, რომლებიც მკაფიოდ გამოხატავენ მიზეზს, აჩვენებნ, რომ კონვენცია იცავს პროფკავშირების წევრთა სამსახურებრივი ინტერესების დაცვის თავისუფლებას პროფკავშირების საქმინობით, რომლის განხროციელება და დაცვა ხელშემკვრელმა სახელმწიფოებმა უნდა დაუშვან და შესაძლებელი გახადონ. სასამართლოს აზრით, აქედან გამომდინარეობს, რომ პროფკავშირების წევრებს, საკუთარი ინტერესების დასაცავად უფლება აქვთ, რომ პროფკავშირების ხმა მიაწვდინონ საზოგადოებას. მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი ცხადად უტოვებს ყოველ სახელმწიფოს იმ საშუალებების თავისუფალ არცევანს, რომლებიც გამოყენებული უნდა იქნას ამისათვის. კონსულტაცია, ერთ-ერთი ამათგანია, არსებობს სხვა საშუალებებიც. კონვენცია ავალდებულებს, რომ ქვეყნის კანონმდებლობით პროფკავშირები უფლებამოსილნი უნდა იყვნენ იბრძოლონ მათი წევრების ინტერესების დასაცავად (1975 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილების 29-ე პუნქტის ზემოაღნიშნული ციტატა, Series A no. 19, გვ.18).

„ვილსონი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Wilson and others v. The United Kingdom) (2002)

42. სასამართლო კიდევ ერთხელ აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი პროფკავშირებს განმარტავს, როგორც გაერთიანების თავისუფლების განსაკუთრებული, ასპექტის ერთ-ერთ ფორმას, (იხ. 1975 წლის “27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „Manual Union of Belgian Police v. Belgium”, Series A no. 19, გვ. 14-15, §39). სიტყვები, „საკუთარი ინტერესების დასაცავად“, მე-11 მუხლის პირველ პუნქტში ზედმეტია. კონვენციას იცავს პროფკავშირების წევრთა სამსახურებრივი ინტერესების დაცვის თავისუფლებას პროფკავშირების საქმინობით, რომლის განხორციელება და დაცვა ხელშემკვრელმა სახელმწიფოებმა შესაძლებელი უნდა გახადონ. სასამართლო აზრით, აქედან გამომდინარეობს, რომ პროფკავშირების წევრებს უფლება აქვთ, დაიცვან საკუთარი სამსახურებრივი ინტერესები პროფკავშირების ქმედებით, რომლის განხორციელება და განვითარება ხელშემკვრელმა სახელმწიფოებმა შესაძლებელი უნდა გახადონ. ამრიგად, პროფკავშირები თავისუფალი უნდა იყოს, რათა დაიცვას თავის წევრთა ინტერესები, ხოლო ინდივიდუალურ წევრებს უფლება აქვთ, რომ მათ უფლებათა დასაცავად პროფკავშირწების სმა გაგონილი იქნას. (იხ. ბელგიელ პოლიციელთა ეროვნული კავშიი ბელგიის წინააღმდეგ“, მითითებული ზემოთ, გვ.18, §§ 39-40 და „შვედი მძღოლების კავშირი“, მითითებული ზემოთ, გვ. 15-16, §§ 40-41) მე-11 მუხლი არ უზრუნველყოფს პროფკავშირების ან მისი წევრების მიმართ რაიმე განსაკუთრებულ მოპყრობას და უტოვებს ყოველ სახელმწიფოს საშუალებების თავისუფალ არჩევანს, რომ პროფკავშირების ხმა გაგონილი იქნას (იხ. ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება საქმეზე „National Union of Belgian Police”, გვ. 17-18, §§ 38-39, და გადაწყვეტილება საქმეზე „Swedish Engine Drivers' Union”, გვ. 14-15, §§ 39-40).

7. 3. 6. 2 პროფესიული კავშირებისა და მათი წევრების სპეციალური მოპყრობა სახელმწიფოს მხრიდან

,,ბელგიელ პოლიციელთა ეროვნული კავშირი ბელგიის წინააღმდეგ (National Union of Belgian Police v. Belgium) (1975)“

38. კომისიის უმრავლესობამ გამოხატა აზრი, რომ პროფკავშირების საქმიანობის არსებითი კომპონენტი, რომელიც, მათი აზრით, მოიცავს უფლებას, განახორცხიელონ მათთან კონსულტაცია, მომდინარეობს ზემოაღნიშნული დებულებიდან. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს პროფკავშირების თავისუფლებას, როგორც გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთ ფორმას, ან სოციალურ ასპექტს, მე-11 მუხლი არ უზრუნველყოფს პროფკავშირების, ან მისი წევრების მიმართ რაიმე სპეციალურ მოპყრობას სახელმწიფოს მხრიდან, როგორიცაა მათთან კონსულტაციის მიღება. ეს უფლება არა თუ არ არის აღნიშნული მე-11 მუხლის პირველ პუნქტში, არამედ, იმის თქმაც არ შეიძლება, რომ ყველა ხელშემკვრელმა სახელმწიფომ მიიღო ის თავის ეროვნულ კანონმდებლობაში, ან პრაქტიკაში. არც ის, რომ ეს განუყოფელია პროფკავშირების თავისუფლები ქმედითი განხორციელებისაგან.

,,შვედი მძღოლების კავშირი შვედეთის წინააღმდეგ (Swedish Engine Drivers' Union v. Sweden)“

ამასთან დაკავშირებით სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს პროფკავშირების თავისუფლებას, როგორც გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთ ფორმას, ან სპეციალურ ასპექტს სახელმწიფოს მხრიდან, როგორიცაა სახელმწიფოს მიერ მასთან დადებული კოლექტიური ხელშეკრულება. ეს უფლება არა თუ არ არის აღნიშნული მე-11 მუხლის პირველ პუნქტში, არამედ იმის თქმაც არ შეიძლება, რომ ყველა ხელშემკვრელმა სახელმწიფომ მიიღო ის თავის ეროვნულ კანონმდებლობაში ან პრაქტიკაში, არც ის, რომ ეს განუყოფელია პროფკავშირების თავისუფლების ქმედითი განხორციელებისაგან.

,,შმიტი და დალშტრომი შვედეთის წინააღმდეგ (Schmidt and Dahlstrom v. Sweden) (1976)”

34. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს პროფკავშირების თავისუფლებას, როგორც გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთ ფორმას, ან სპეციალურ ასპექტს სახელმწიფოს მხრიდან, როგორიცაა შეღავათების უკუქვეითი ძალა, მაგალითად ხელფასების ზრდა ახალი კოლექტიური ხელშეკრულების საფუძველზე. ამგვარი უფლება არ გამომდინარეობს მე-11 მუხლის პირველი პუნქტიდან, არც 1961 წლის სოციალური ქარტიიდან. არც განუყოფელია პროფკავშირების თავისუფლებისაგან და არც შეესაბამება კონვენციით გარანტირებული უფლებების აუცილებელ შემადგენელ ელემენტს.

,,სანჩეს ნავარა ესპანეთის წინააღმდეგ (Sanchez Navajas v. Spain) (2001)”

სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი აღნიშნავს პროფკავშირების თავისუფლებას, როგორც გაერთიანების თავისუფლების ერთ-ერთ ფორმას, ან სპეციალურ ასპექტს და მუხლის არ უზრუნველყოფს პროფკავშირების წევრთა მიმართ სპეციალურ მოპყრობას სახელმწიფოს მხრიდან, როგორიცაა გარკვეული შეღავათებით სარგებლობა, მაგალითად, დაჯილდოება. ამგვარი შეღავათები არ არის განუყოფელი პროფკავშირების თავისუფლებისაგან და არ შეესაბამება კონვენციით გარანტირებული უფლებების აუცილებელ შემადგენელ ელემენტს (იხ. 1976 წლის 6 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,mutatis mutandis, Schmidt and Sahlstrom v. Sweden”, Series A no. 21, §34). მიუხედავად ამისა, სასამართლოს მიაჩნია, რომ შეიძლება ეს გამომდინარეობდეს მე-11 მუხლიდან, თუკი მას წავიკითხავთ ევროპის სოციალური ქარტიის 28-ე მუხლის ფონზე. მშრომლთა წარმომადგენლებს, როგორც წესი, შეუძლიათ, გარკვეული შეზღუდვის ფარგლებში ისარგებლონ იმგვარიო შესაძლებლობებით, რაც საშუალებას მისცემს, განახორციელონ თავიანთი პროფკავშირების საქმიანობა სწრაფად და ეფექტურად. წინამდებარე საქმეში ესპანურმა სასამართლოებმა განიხილეს დრო, რომელიც განმცხადებელმა დაკარგა პროფკავშირების არჩევნების ახალის კანონმდებლობის შესწავლაზე და დაადგინეს, რომ არ შეიძლება ის ჩაითვალოს წმინდა პროფკავშირულ საქმიანობად, რისთვისაც გასამრჯელოს იღებდა, როგორც საწარმოს მშრომელთა წარმომადგენელი. ამის გამო მის გასამრჯელოს გარკვეული თანხა გამოაკლდა. სასამართლო აღნიშნავს, რომ გნმცხადებელმა ვერ აჩვენა, რომ მოვალეობათა განსახორციელებლად მისთვის, როგორც დაქირავებულთა საბჭოს პროფკავშირების წარმომადგენლისათვის, სავალდებულო იყო ახალი კანონმდებლობის შესწავლა. სასამართლოს მიაჩნია, რომ გადაწყვეტილება, რომელიც განმცხადებელმა გაასაჩივრა, არ შეიძლება განხილული იქნას, როგორც პროფკავშირების თავისუფლებაში ჩარევა; სადავო ღონისძიებას არ მიუღწევია სიმძიმის იმგვარი ხარისხისათვის, რომ კონვენციის მე-11 მუხლით გარანტირებული უფლებისათვის არსებითი ზიანი მიეყენებინა.

7. 3. 6. 3 კოლექტიური ხელშეკრულების დადების უფლება

,,შვედი მძღოლების კავშირი შვედეთის წინააღმდეგ (Swedish Edgine Drivers'Union v. Sweden) (1976)”

დამატებით, პროფკავშირების საკითხი დეტალურადაა დარეგულირებული სხვა კონვენციით. ასევე, მოცემულია ევროსაბჭოს ჩარჩო დოკუმენტში, კერძოდ, 1961 წლის 18 ოქტომბრის სოციალურ ქარტიაში. ქარტიის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტით, ხელშემკვრელმა სახელმწიფოებმა ,,უნდა აიღონ პასუხისმგებლობა, რომ... ხელი შეუწყონ, სადაც საჭირო და აუცილებელია, ნებაყოფლობითი მოლაპარაკებების მექანიზმის დამკვიდრებას დამქირავებლებსა და დაქირავებულების ორგანიზაციებს შორის, დაქირავების პირობების დარეგულირების მიზნით, კოლექტიური ხელშეკრულების მეშვეობით“. როგორც მთავრობამ და კომისიამ სწორად აღნიშნეს, ქარტია ამგვარად განამტკიცებს კოლექტიური გარიგებისა და კოლექტიური ხელშეკრულების ნებაყოფლობით ბუნებას. მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დებულების სამართლიანობა ნათელყოფს, რომ ქარტია არ იძლევა უფლებას ამგვარი ხელშეკრულების დადებისთვის, რომ ქარტია არ იძლევა უფლებას ამგვარი ხელშეკრულების დადებისთვის, თუნდაც მოლაპარაკებებს არ სდევდეს უთანხმოება გარკვეულ საკითხებზე, რომელთა მოგვარება აუცილებელია. ამის გარდა, მე-20 მუხლი ნებას რთავს იმ სახელმწიფოებს , რომელთაც მოახდინეს რატიფიცირება, არ იკისრონ პასუხისმგებლობა მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტით. ამრიგად, არ შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ამგვარი უფლება გამომდინარეობს 1950 წლის ევროკონვენციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტიდან, რაც შეიძლება შემთხვევით ნიშნავდეს, რომ 1961 წლის ქარტიამ ამ კუთხით გადადგა რეტროგრადული ნაბიჯი (mutatis mutandis, 1975 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „ბელგიელ პოლიციელთა ეროვნული კავშირი (National Union of Belgian Police)” Series A no. 19, §38, გვ.17-18).

„გუსტაფსონი და სხვები შვედეთის წინააღმდეგ“ (gustafsson and others v. Sweden) (1996)“

52. … განმცხადებელთ პრინციპული პროტესტი როგორც პირველი, ისე მეორე ალტერნატივის მიმართ, რეალურად, პოლიტიკური ხასიათის იყო. კერძოდ, ეს იყო შვედეთში კოლექტიური გარიგების დადების დამკვიდრებულ სისტემასთან უთანხმობეა. თუმცა, კონვენციის მე-11 მუხლი, როგორც ასეთი, არ უზრუნველყოფს უფლებას კოლექტიურ გარიგებაში შესვლის შესახებ (იხ. ზემოაღნიშნული „შვედი მძღოლების კავშირის გადაწყვეტილება“, გვ. 15-16, §§ 40-41). მე-11 მუხლით განსაზღვრული პოზიტიური ვალდებულება, რომელიც სახელმწიფოს ეკისრება, პირადი მოსაზრების უფლების დაცვის ჩათვლით, შეიძლება განივრცოს მოპყრობამდე, რომელიც დაკავშირებულია კოლექტიური გარიგების დადების სისტემასთან, მაგრამ მხოლოდ იქ, სადაც ამგვარი მოპყრობა ეწინააღმდეგება გაერთიანების თავისუფლებას. იძულება, როგორც აქ არის მოცემული, არსებითად არ ახდენს გავლენას ამ თავისუფლებით სარგებლობაზე. თუნდაც ის ეკონომიკურ ზიანს იწვევდეს მე-11 მუხლით, არ შეიძლება წარმოშვას რაიმე პოზიტიური ვალდებულება.

„ვილსონი და სხვები გაერთიანებული სამეფოის წინააღმდეგ (Wilson and others v. the United Kingdom) (2002)”

44. თუმცა, სასამართლო თანმიმდევრულად ადგენდა, რომ კოლექტიური გარიგების დადება შეიძლება იყოს ერთ-ერთი გზა, რომლითაც პროფკავშირები იცავენ თავიანთი წევრების ინტერესებს, ეს არ არის განუყოფელი პროფაკვშირების თავისუფლების ეფექტური სარგებლობისაგან. სავალდებულო კოლექტიური გარიგება დამქირავებელს აკისრებს ვალდებულებას, აწარმოოს მოლაპარაკებები პროფაკვშირებთან. სასამართლო არ არის მზად, დაადგინოს, რომ პროფაკვშირის უფლება, რათა მისი ხმა გაგონილ იქნას, ვრცელდება დამქირავებელზე პროფკავშირების აღიარების ვალდებულების დაკისრებით. კავშირი და მისი წევრები, მიუხედავად ამისა, ამგვარად თუ იმგვარად, თავისუფალი უნდა ოყვნენ, რათა მიაღწიონ დამქირავებლის დარწმუნებას, რომ მოუსმინოს მათი წევრების სახელით გამოთქმულ აზრს. პოლიტიკური და სოციალური საკითხების თვალსაზრისით, აუციელებელია სათანადო ბალანსის მიღწევა კონკურენტულ ინტერესებსა და ამ სფეროში ადგილობრივი სისტემების უთანხმოებას შორის, ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს გააჩნიათ მიხედულების ფართო უფლება, თუ როგორ უზრუნველყონ პროფკავშირთა თავისუფლება (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე „შვედი მძღოლების კავშირი“, მითითებული ზემოთ, გვ. 14-15, §39, „გუსტაფსონი“. მითითებული ზემოთ, გვ. 652-53, §45 და „ჩეტინი და სხვები იტალიის წინააღმდეგ (Schettini and others v. Italy” , no. 29529/95, 2000 წლის 9 ნოემბრის გადაწყვეტილება).

46. სასამართლო ეთანხმება მთავრობას, რომ კოლექტიური გარიგების სისტემის არსი მდგომარეობს იმაში, რომ დამქირავებლის მიერ არაღიარებული პროფაკვშირისთვის, აუცილებლობის შემთხვევაში შესაძლებელი იყოს იმგვარი ნაბიჯების გადადგმა, როგორიცაა ინდუსტრიული ქმედების ორგანიზება დამქირავებლის დასარწმუნებლად, რომ დაიწყოს მოლაპარაკებები კოლექტიური გარიგების გამო, პროფკავშირის აზრით, მისი წევრების ინტერესებისათვის მნიშვნელოვან საკითხებზე. უფრო მეტიც, პროფკავშირებში გაწევრინების უფლების არსია პროფკავშირების ადა საკუთარი ინტერესების დაცვის უფლება, რაც გულისხმობს დამქირავებელთა თავისუფლებას ინსტრუქცია გაუწიონ, ან ნება დართონ პროფკავშირს, გაგზავნოს წარმომადგენლები დამქირავებელთან, ან მათი სახელით განახორციელონ ქმედება საკუთარი ინტერესების დასაცავად. თუკი მუშაკებს უკრძალავენ ამის გაკეთებას, მათი თავისუფლება, საკუთარი ინტერესების დასაცავად, გაწევრიანდნენ პროფკავშირში, ილუზორული ხდება. სახელმწიფოს როლი გამოიხატება იმაში, რომ უზრუნველყოს, პროფკავშირებიდ წევრების შეუზღუდველობა ან არ აეკრძალოთ თავიანთი პროფკავშირის გამოყენება საკუთარ წარმომადგენლად, დამქირავებელთან ურთიერთობის რეგულირების მცდელობისათვის.

7. 3. 6. 4 გაფიცვის უფლება

„შმიტი და დალშტრომი შვედეთის წინააღმდეგ (Schmidt and Dahlstrom v. Sweden) (1976)“

36. განმცხადებლები ამტკიცებენ, რომ ზემოხსენებული მე-18 დებულების მიზანია, ამიერიდან ჩამოაცილოს მათ გაფიცვის უფლება, რაც, მათი მტკიცებით, არის ევროკონვენციის მე-11 მუხლით განსაზღვრული „ორგანული უფლება“.

სასამართლო აღნიშნავს, რომ კონვენცია იცავს პროფკავშირების წევრთა საქმიანობას, პროფკავშირების ქმედებით, რომლის ქმედებას და განვითარებას ხელშემკვრელმა სახელმწიფოებმა ნება უნდა დართონ და შესაძლებლად აქციონ (1975 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,National Union of Belgian Police”, Series A no. 19, გვ. 18 პუნქტი 39). მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი სახელმწიფოებს უტოვებს გამოყენებული საშუალებების თავისუფლალ არჩევანს. გაფიცვის უფლების მინიჭება უდაოდ წარმოადგენს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს საშუალებას, მაგრამ არსებობს სხვებიც. ამგვარი უფლება, რომელიც პირდაპირ არ არის მოცემული მე-11 მუხლში, შეიძლება იყოს განსაზღვრული ეროვნული კანონმდებლობით, რათა არეგულიროს და შეზღუდოს მისი გამოყენება გარკვეულ პირობებში. 1961 წლის 18 ოქტომბრის სოციალური ქარტია მხოლოდ უზრუნველყოფს გაფიცვის უფლებას, როგორც ამგვარი რეგულირების საგანს, ისევე როგორც ,,შემდგომ შეზღუდვებს“, რომლებიც შეესაბამება 31-ე მუხლს. ის იმავდროულად აღიარებს დამქირავებელთა უფლებას, მიმართოს კოლექტიურ გარიგებას. თავის მხრივ, 1950 წლის კონვენცია ავალდებულებნს, რომ ეროვნული კანონმდებლობის მიხედვით, პროფკავშირებს გააჩნდეთ შესაძლებლობა, იმ პირობებში, რომლებიც შეესაბამება მე-11 მუხლს, იბრძოლონ თავიანთ სამსახურებრივი ინტერესების დასაცავად მათი ორგანიზაციების მეშვეობით. ამ საქმის მასალების გაცნობით არ დასტურდება, რომ განმცხადებლებს ჩამოერთვათ ეს შესაძლებლობა.

,,ვილსონი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Wilson and others v. the United Kingdom) (2002)”

45. სასამართლო აღნიშნავს, რომ განმცხადებლის პროფკავშირისათვის არსებობდა სხვა საშუალებებიც, რომელთა მეშვეობით შეიძლებოდა მისი წევრების უფლებების გაფართოება. კერძოდ, ქვეყნის კანონმდებლობა უფლებას აძლევდა პროფკავშირს, მოეწოდებინა მხარდამჭერი გაფიცვისათვის, ,,პროფკავშირული დისპუტების გააზრების ან განვითარების მიზნით“ (იხ. 29-ე პუნქტი ზემოთ). გაფიცვის უფლების მინიჭება, როცა ის რეგულირებადია, წარმოადგენს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს საშუალებას, რომლითაც სახელმწიფომ შეიძლება დაიცვას პროფკავშირების თავისუფლება და მისი წევრების სამსახურებრივი ინტერესები (იხ. 1976 წლის 6 თებერვლის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,Schmidt and Dahlstrom v. Sweden”, Series A no. 21, გვ. 16 §36 და UNISON, მითითებული ზემოთ). ამის საწინააღმდეგოდ, სასამართლო არ განიხილავს დიდი ბრიტანეთის კანონმდებლობით არარსებულ დამქირავებელთა ვალდებულებას კოლექტიური გარიგების დადების შესახებ, რაც თავისთავად ქმნის კონვენციის მე-11 მუხლის დარღვევას.

7. 3. 7 ვინ სარგებლობს გაერთიანების თავიოსუფლებით?

,,გრანდე ორიენტე დიტალია დი პალაზო ჯიუსტინიანი იტალიის წინააღმდეგ (Grande Oriente d'Italia di Palazzo Giustiniani v. Italy) (2001)”

15. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლი მოიცავს გაერთიანებებს, პოლიტიკური პარტიების ჩათვლით (ოხ. 1998 წლის 30 იანვრის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party of and others v. Turkey)“

1998-I, და 1998 წლის 25 მაისის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,სოციალური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Socialist party and others v. Turkey”, Reports 1998-III). ზოგადად მითითებულია, რომ ,,გაერთიანება, პოლიტიკური პარტიის ჩათვლით, არ არის გამოსული კონვენციის დაცვიდან იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ ეროვნული ხელისუფლების მიერ მისი საქმიანობა აღიქმება, როგორც სახელმწიფო სტრუქტურისათვის საფრთხის შემქმნელი და მოითხოვს შეზღუდვების დაწესებას“ (იხ. ზემოთ აღნიშნული გადაწყვეტილება საქმეზე ,,თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია“, გვ. 17, §27). სასამართლოს აზრით, ეს დასაბუთება შეესაბამება უფრო მეტად იმ გაერთიანებას, როგორიც არის განმცხადებელთა ასოციაცია, რომელიც არ არის ეჭვმიტანილი კონსტიტუციური სტრუქტურის დამხობაში. დამატებით, ამას გარდა, სასამართლო ეთანხმება, რომ სადაო ღონისძიებას, როგორც ისინი ამტკიცებენ, შეეძლო განმცხადებელი ასოციაციისათვის, მიეყენებინა ზიანი წევრებისა და პრესტიჟის დაკარგვის სახით.

7. 4. 1 პოზიტიური ვალდებულება

,,ვილსონი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Wilson and others v. the United Kingdom) (2002)”

4.1. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლის არსებითი მიზანია, კონვენციით დადგენილი უფლებით სარგებლობისას დაიცვას კერძო პირი ხელისუფლების წარმომადგენებლთა თვითნებური ჩარევისაგან, ამას გარდა, შეიძლება არსებობდეს პოზიტიური ვალდებულება ამ უფლებებით ეფექტურად სარგებლობის შესახებ წინამდებარე საქმეში. საკითხები, რის თაობაზეც ჩივიან განმცხადებლები, დამქირავებელთა მხრიდან პროფკავშირის პრინციპული აღიარებაა კოლექტიური გარიგებების დადების პროცესში და დაქირავების უფრო ხელსაყრელ პირობებს სთავაზობს დაქირავებულებს, რომლებიც დაეთანხმნენ, რომ მათ წარმოადგენდნენ პროფკავშირები, რაც არ ქმნის სახელმწიფოს პირდაპირ ჩარევას. დიდი ბრიტანეთის პასუხისმგებლობა დადგა თუნდაც იმის გამო, რომ განმცხადებლებისათვის არ იქნა უზრუნველყოფილი ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით ის უფლებები, რომლებიც უზრუნველყოფილია კონვენციის მე-11 მუხლით (იხ. 1996 წლის 25 აპტილის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,გუსტაფსონი შვედეთის წინააღმდეგ (Gustafsson v. Sweden”, Reorts of Judgments and Decisions 1996-II, გვ. 652-53, §45).

7. 4. 2 სახელმწიფო, როგორც დამქირავებელი

,,შვედი მძღოლების კავშირი შვედეთის წინააღმდეგ (Swedish Engine Drivers'Union v. Sweden) (1976)”

37. კონვენცია არსად ანსხვავებს საჯარო ხელისუფლების მფლობელის, როგორც სახელმწიფოს და მისი, როგორც დამქირავებლის პასუხისმგებლობას. ამის გამო, არ არსებობს გამონაკლისი მე-11 მუხლით. უფრო მეტიც, მე-2 პინქტის დებულება ცხადად გამოხატავს, რომ სახელმწიფო შებოჭილია შეკრებისა და მასში დაქირავებულთა გაერთიანების თავისუფლების პატივისცემით, რაც წარმოადგენს შესაძლო ,,კანონიერი შეზღუდვის“ საფუძველს მისი შეიარაღებული ძალების, პოლიციისა და ადმინისტრაციის წარმომადგენლების მიმართ.

მე-11 მუხლი სავალდებულოა ,,სახელმწიფოსთვის, როგორც დამქირავებლისათვის“ ამ უკანასკნელის ურთიერთობა დაქირავებულებთან რეგულირდება საჯარო თუ კერძო სამართლით. შედეგად, სასამართლო არ მიიჩნევს სავალდებულოდ, გაითვალისწინოს გარემოებები, რომ ზოგიერთ განმცხადებელთა საჩივარი პირდაპირ იყო მიმართული ორივეს, როგორც ოფისის, ისე შვედური სახელმწიფოს, როგორც საჯარო ხელისუფლების განმხორციელებლის წინააღმდეგ. სასამართლოს არც პირდაპირ და არც ირიბად არ განუხილავს მე-11 მუხლის დასაშვებობის საკითხი, ვინაიდან ის შეეხებოდა კერძო პირებს.

7. 5. 1 შესავალი

,,იანგი ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Young, James and Webster v. the United Kingdom) (1981)”

59. მე-11 მუხლით დადგენილი თავისუფლებით სარგებლობაში ჩარევა შეესაბამება მე-2 პუნქტს, თუკი ,,განსაზღვრულია კანონით“, და რომლის მიზანი ან მიზნები აღნიშნული პუნქტის მიხედვით კანონიერი და ,,აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ ზემოთხსენებული მიზნის ან მიზნებისათვის (იხ. 1979 წლის 26 აპრილის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,mutatis mutandis, the Snday Times”, Series A no. 30, გვ. 29, §45).

7. 5. 2 მიხედულობა/სასამართლოს როლი

,,გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party and others v. Turkney) (1998)”

46. შედეგად, მე-11 მუხლით განსაზღვრული გამონაკლისებია, როდესაც საკითხი შეეხება პოლიტიკურ პარტიებს. ამ შემთხვევაში განსაზღვრება მკაცრია; მხოლოდ სარწმუნო და საფუძვლიან არგუმენტებს შეუძლიათ, გაამართლონ პარტიათა გაერთიანების თავისუფლების შეზღუდვა. იმის დასასაბუთებლად, რომ არსებობს მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრული აუცილებლობა, ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს გააჩნიათ შეზღუდული მიხედულების თავისუფლება, რაც გადაჯაჭვულია მკაცრ ევროპულ ზედამხედველობასთან და მოიცავს როგორც კანონს, ისე მის საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს, დამოუკიდებელი სასამართლო გადაწყვეტილებების ჩათვლით. სასამართლომ დაადგინა, რომ დეტალური გადასინჯვა ესაჭიროებოდა პარლამენტის წევრის საქმეს, რომელიც წარედგინა შეურაცხყოფის გამო (იხ. ზემოაღნიშნული ,,კასტელის გადაწყვეტილება“, გვ. 22-23, §42); ამგვარი დეტალური გადასინჯვა უფრო მეტად საჭიროა იქ, სადაც პოლიტიკური პარტია გაუქმდა და მათ ლიდერებს აეკრძალათ მომავალში მსგავსი საქმოანობის განხორციელება.

47. როდესაც სასამართლო დეტალურ განხილვას ახორციელებს, ის არ არის მოვალე, ჩაანაცვლოს საკუთარი მოსაზრება ქვეყნის ხელისუფლების შესაბამისად, არამედ უნდა განიხილოს მე-11 მუხლის საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილებები, რომლებიც ამ ხელისუფლებამ მიიღო საკუთარი დისკრეციის შესაბამისად. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მან უნდა შეზღუდოს საკუთარი თავი იმის განხილვით, რამდენად გონივრულად, ფრთხილად და კეთილი ზრახვით ისარგებლა დისკრეციული უფლებამოსილების პირობებში მოპასუხე სახელმწიფომ; მან საქმის მასალების მიხედვით უნდა გადასინჯოს გასაჩივრებული ჩარევა, როგორც ერთი მთლიანი და განისაზღვროს, იყო თუ არა ის ,,კანონიერი მიზნის პროპორციული“; ხელისუფლების მიერ გამოყენებული საფუძვლები ამართლებენ მას და არის თუ არა ,,შესაბამისი და საკმარისი“. ამ დროს სასამართლომ უნდა დააკმაყოფილოს საკუთარი თავი და განსაზღვროს, რამდენად იყო სტანდარტების შესდაბამ,ისი ხელისუფლება მე-11 მუხლში განსაზღვრულ პრინციპებთან მიმართებაში; კიდევ უფრო მეტი, ხელისუფლებამ გადაწყვეტილება დააფუძნა ფაქტების შესაბამის შეფასებაზე (იხ. 1994 წლის 23 სექტემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,ჯარსილდი გერმანიის წინააღმდეგ (Jarsild v. Denmark, mutatis mutandis”, Series A no. 298, გვ.26. §31).

,,თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (Freedom and Democraty Party (OZDEP) v. Turkey) (1999)

44. პოლიტიკურ პარტიათა მიერ დემოკრატიის სწორი ფუნქციონირებისათვის განხორციელებული მნიშვნელოვანი როლის გათვალისწინებით (იხ. ,,თურქეთის გაერთიანებული პარტიის გადაწყვეტილება“, მითითებული ზემოთ, გვ.17, §25), მე-11 მუხლით დადგენილია გამონაკლისი, ხოლო თუკი ეს შეეხება პოლიტიკურ პარტიებს, მაშინ განსაზღვრება მკაცრია; მხოლოდ სარწმუნო და საფუძვლიანი არგუმენტებს შეუძლიათ გაამართლონ პარტიათა გაერთიანების თავისუფლების შეზღუდვა. იმის დასასაბუთებლად, რომ არსებობს მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრული აუცილებლობა, ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს გააჩნიათ შეზღუდული მიხედუვლება, რაც გადაჯაჭვულია მკაცრ ევროპულ ზედამხდვებლობასთან და მოიცავს როგორც კანონს, ისე მის საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს, დამოუკიდებელი სასამართლო გადაწყვეტილებების ჩათვლით. (იხ. გვ.22, §56).

სასამართლომ მანამდე დაადგინა, რომ დემოკრატიის პრინციპული მახასიათებელია, საქვეყნო პრობლემათა გადაწყვეტის შესაძლებლობა დიალოგის გზით, ძალადობის გამოყენების გარეშე, მაშინაც, როცა ის მტრულია. გამოხატვის თავისუფლება ამოძრავებს დემოკრატიას. ამ მოსაზრებიდან გამომდინარე, პოლიტიკური კგუფის აკრძალვისათვის არ არსებობს რაიმე გამართლება იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ მას საჯაროდ სურს სახელმწიფოს მოსახლეობის ნაწილთან არსებული სიტუაციის განხილვა და ერის პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობის მიღება, რათა დემოკრატიული წესების შესაბამისად გამოინახოს ყველასათვის მისაღები გადაწყვეტილება (იხ. „სოციალისტური პარტია და სხვების გადაწყვეტილება“, მითითებული ზემოთ, გვ. 1256, §45).

„სტანკოვი და გაერთიანებული მაკედონიურ ორგანიზაცია ლინდენი ბულგარეთის წინააღმდეგ (Stankov and the United Macedonian Organization Linden v. Bulgaria) (2001)“

88. საჯარო ინტერესის საკითხებზე კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილია მკაცრი ფარგლები პოლიტიკური გამოსვლების ან დებატების შეზღუდვისათვის ( იხ. 1996 წლის 25 ნოემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „ვინგროვი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Wingrov v. the United Kingdom”, Reports 1996-V, გვ. 1957-5, §58). დემოკრატიის პრინციპული მახასიათებელია, საქვეყნო პრობლემათა გადაწყვეტის შესაძლებლობა დაილოგის გზით, ძალადობის გამოყენების გარეშე, მაშინაც, როცა ის მტრულია. გამოხატვის თავისუფლება ამოძრავებს დემოკრატიას. ამ მოსაზრებიდან გამომდინარე, პოლიტიკური ჯგუფის აკრძალვისათვის არ არსებობს რაიმე გამართლება, იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ მას საჯაროდ სურს სახელმწიფოს მოსახელობის ნაწილთან არსებული სიტუაციის განხილვა და ერის პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობის მიღება, რათა დემოკრატიული წესების შესაბამისად გმოინახოს ყველასათვის მისაღები გადაწყვეტილება, დემოკრატიის პრინციპული მახასიათებელია, რომ საქვეყნო პრობლემათა გადაწყვეტის შესაძლებლობა დიალოგის გზით, ძალადობის გამოყენების გარეშე, მაშინაც, როცა ის მტრულია. გამოხატვის თავისუფლება ამოძრავებს დემოკრატიას. ამ მოსაზრებიდან გამომდინარე, პოლიტიკური ჯგუფის აკრძალვისათვის არ არსებობს რაიმე გამართლება იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ მას საჯაროდ სურს სახელმწიფოს მოსახლეობის ნაწილთან არსებული სიტუაციის განხილვა და ერის პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობის მიღება, რათა დემოკრატიული წესების შესაბამისად გამოინახოს ყველასათვის მისაღები გადაწყვეტილება (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე „სოციალისტური პარტია და სხვები“, მითითებული ზემოთ, გვ.27, §57).

„სიზე საფრანგეთის წინააღმდეგ (Cisse v. France) (2002)”

53. ამ პირობებისა და სფეროში სახელმწიფოებისათვის მიკუთვნებული ფართო მიხედულების გათვალისწინებით (იხ. 1998 წლის 21 ივნისის გადაწყვეტილება საქმეზე, „Plattform Azrte fur das Leben” v. Austria”, Series A no. 139, გვ. 12, §34) სასამარტლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის შეკრების თავისუფლებაში ჩარევა, საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის მიზნებისათვის არაპროპორციული იყო.

„რაფაჰ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi the Welfare Party) v. Turkey) (2003)”

100. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-11 მუხლში განსაზღვრული გამონაკლისები პოლიტიკურ პარტიებთან დაკავშირებით უფრო მკაცრად უნდა იყოს განსაზღვრული; მხოლოდ სარწმუნო და დამაჯერებელი საფუძვლებით შეიძლება გამართლდეს პარტიატა გაერთიანების თავისუფლების შეზღუდვა. იმის დასასაბუთებლად, რამდენად არსებობს მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილი აუცილებლობა, ხელშელმკვრელ სახელმწიფოებს გააჩნიათ შეზღუდული მიხედულება.სასამართლო არ არის ვალდებული, დაიკავოს ხელისუფლების ადგილი, რომელსაც საერთაშორისო სასამართლოსთან შედარებით უკეთესი მდგომარეობა გააჩნიათ, რათა გადაწყვიტონ, მაგალითად, რომელია ჩარევისათვის უფრო შესაფერისი დრო. სასამართლომ უნდა განახორციელოს მკაცრი ზედამხედველობა, რომელიც მოიცავს ორივეს, კანონსა და მის საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს, დამოუკიდებელი სასამართლოების გადაწყვეტილებათა ჩათვლით. რადიკალური ღონისძიებები, როგორიცაა მაგალითად, მთელი პოლიტიკური პარტიის დაშლა და მისი ლიდერებისათვის გარკვეული პერიოდის მანძილზე მსგავსი საქმიანობის განხორციელების აკრძალვა, შეიძლება გამოყენებული იყოს მხოლოდ ყველაზე სერიოზულ შემთხვევებში (იხ. შემდეგი გადაწყვეტილებები: „თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები“, მითითეული ზემოთ, გვ.22, §46, „სოციალისტური პარტია და სხვები, მითითებული ზემოთ, გვ.1258, §50, და თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია თურქეთის წინააღმდეგ“ no. 23885/94, §45; ECHR 1999-VIII). გადაწყვეტილებები უზრუნველყოფენ, რომ დაკმაყოფილდეს ზემოაღნიშნულ 98-ე პუნქტში ჩამოთვლილი პირობები, პოლიტიკური პარტია, რომელიც მოქმედებს რელიგიით განსაზღვრული მორალური ფასეულობების საფუძველზე, კონვენციის თანახმად, არ შეიძლება განხილული იქნას, როგორც დემოკრატიული პრინციპებისდადმი მტრულად განწყობილი.

„გორზელიკი პოლონეთის წინააღმდეგ (Gorzelik v. Poland) (2004)

94.გაერთიანების თავისუფლება აბსოლუტური არ არის; თუ დავუშვებთ, რომ გაერთიანება საქმიანობისა და განზრახვის მიხედვით, პირდაპირი თუ ნაგულისხმევი ფორმით, თავისი პროგრამით, საფრთხეს უქმნის სახელმწიფო ინსტიტუტებს, ან სხვათა უფლებებსა და თავისუფლებებს, მე-11 მუხლი არ ართმევს სახელმწიფოებს უფლებას, დაიცვას ეს ინსტიტუტები და პირები. ეს გამომდინარეობს, როგორც მე-11 მუხლი-ს მე-2 პუნქტიდან, ისე სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულებიდან, კონვენციის პირველი მუხლით, რათა ყველასათვის უზრუნველყოს უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვა, თავისი იურისდიქციის ფარგკებში ( იხ. „რაფაჰ პარტისი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, მითითებული ზემოთ, §§96-103).

95. მიუხედავად ამისა, ხელისუფლება მკაცრად უნდა იქნას გამოყენებული და მხოლოდ სარწმუნო და დამაჯერებელი საფუძვლებით გამართლდეს თავისუფლების შეზღუდვები. ნებისმიერი ჩარევა უნდა შეესაბამებოდეს „გადაუდებელ სოციალურ საჭიროებას“, ამრიგად, ტერმინს „აუციელებელი“, არ გააჩნია სხვაგვარი განმარტება, როგორიცაა „სასარგებლო“ ან „სასურველი“ (იხ. „იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“ და „ჩასაგნოუ და სხვები საფრანგეთის წინააღმდეგ“, მითითებული ზემოთ).

96. ეროვნული ხელისუფლების წარმომადგენლებს პირველებს შეუძლიათ სწორად შეაფასონ, არსებობს თუ არა „გადაუდებელი სოციალური საჭიროება“, რათა დაადგინონ, გამომდინარეობს თუ არა მოცემული შეზღუდვა ზოგადი ინტერესებიდან. რაკი კონვენცია ამ კონცეფციიდან გამომდინარე, ხელისუფლებას უტოვებს მიხედულების თავისუფლებას, შეაფსება სასამართლოს გადასინჯვის საგანია და ამოწმებს ორივეს: კანონს და მის საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს, მათ შორის დამოუკიდებელი სასამართლოების მიღებული გადაწყვეტილებებს.

როდესაც სასამართლო ახორციელებს თავის დეტალურ განხილვას, მისი მოვალეობა არ არის, ჩაენაცვლოს ხელისუფლებას, რომელიც საერთაშორისო სასამართლოზე უკეთეს საშუალებებს ფლობს, რათა კანონმდებლობა პოლიტიკასა და განხორციელებულ ღონისძიებებთან მიმართებაში უნდა გადასინჯოს მე-11 მუხლის საფუზველზე მიღებული მათი დიკსრეციული გადაწყვეტილებები, ეს არ ნიშნავს, რომ ვალდებულია შეიზღუდოს იმის განსაზღვრით, რამდენად გონივრულად, ფრთხილად და კეთილსინდისიერად გამოიყენა მოპასუხე სახელმწიფომ თავისი დისკრეცია; მან საქმის მასალების საფუძველზე უნდა განიხილოს გასაჩირებული ჩარევა, როგორც მთლიანი და განსაზღვროს, რამდენად იყოს ის „კანონიერი მიზნის პროპორციული“ და რამდენად შეიძლება ხელისუფლების მიერ გამოყენებულმა ღონისძიებებმა როგორც „შესაბამისმა და საკმარისმა“, გაამართლონ ისინი. სასამართლო, ამ დროს ვალდებულია, დააკმაყოფილოს საკუთარი თავი და განსაზღვროს, თუ რამდენად ვალდებულია, დააკმაყოფილოს საკუთარი თავი და განსაზღვროს, თუ რამდენად შეესაბამებოდა ხელისუფლება მე-11 მუხლის პრინციპებიდან გამომდინარე სტანდარტებს, უფრო მეტიც, რომ მათი გადაწყვეტილება დაფუძნებული იყო ფაქტების შესაბამის შეფასებაზე (იხ. „თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, §§46-47, და „რაფაჰ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, §100, როგორც მითითებულია ზემოთ).

7. 5. 3 კანონით განსაზღვრული

„ეზელინი საფრნგეთის წინააღმდეგ“ (Ezelin v. France) (1991)”

45. სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის მიხედვით, ნორმა არ შეიძლება ჩაითვალოს კანონად, ვიდრე საკმარისი სიზუსტით არ არის ფორმულირებული, რათა, საჭიროების შემთხვევაში, უზრუნველყოს მოქალაქე, შესაბამისი რჩევით, რომ გონივრული ხარისხით განჭვრიტოს, რა შედეგები შეიძლება ამ ქმედებას მოჰყვეს არსებულ გარემოებებში (იხ. „მულერისა და სხვათა გადაწყვეტილება“, მითითებული ზემოთ („Muller and others”) Series a no. 133, გვ. 20, §29). ექსპერიმენტით დადგენილია, რომ კანონის ფორმულირებისას, შეუძლებელია აბსოლუტური სიზუსტის მიღწევა, განსაკუთრებით იმ სფეროებში, სადაც ვითარება იცვლება საზოგადოების პრევალირებადი მოსაზრების შესაბამისად.

„ვოგტი გერმანიის წინააღმდეგ (Rekvenyi v. Hungary) (1999)“

48.სასამართლო აღნიშნავს, რომ სიზუსტის ხარისხი, რაც მოეთხოვება ქვეყნის კანონმდებლობას, და რომელიც ვერ გაითვალისწინებს ყველა ვითარებას, მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია სადაო ინსტრუმენტის არსზე, სფეროზე, რომლისთვისაც მიღებულია და მათ რიცხვსა და სტატუსზე; ვისთვისაც ის არის განკუთვნილი, უპირველესად ის განკუთვნილია ხელისუფლებისათვის, რათა ინტერპრეტაცია გაუკეთოს და გამოიყენოს მოქმედი კანონი საფუძველზე (იხ. 1993 წლის 25 აგვისტოს გადაწყვეტილება საქმეზე „ჩორჰერი ავსტრიის წინააღმდეგ (Chorherr v. Austria“, Series A no. 266-B, გვ. 35-36, §25).

„რეკვენია უნგრეთის წინააღმდეგ (Rakvenyi v. Hungary) (1999)“

34. სასამართოს უკვე კარგად აპრობირებული პრეცედენტული საამრთლით, ერთ-ერთი მოთხოვნა, რომელიც გამომდინარეობს ტერმინიდან „კანონით განსაზღვრული“ არის განჭვრეტადობა. ამრიგად, ნორმა არ შეიძლება განხილული იყოს, როგორც „კანონი”. თუკი ის საკმარისი სიზუსტით არ არის ფორმულირებული, რათა მოქალაქეს მიეცეს შესაძლებლობა, არეგულიროს საკუთარი ქმედება: მას უნდა შეეძლოს, საჭიროების შემთხვევაში შესაბამისი რჩევითაც, რომ არსებულ ვითარებაში, გონივრულინ ხარისხით განჭვრიტოს ის შედეგები, რომლებიც ამ კონკრეტულ ქმედებას მოჰყვება. ეს შედეგები არ საჭიროებს აბსოლუტურ განჭვრეტადობას; ექსპერიმენტით დადგენილია, რომ ეს შეუძლებელია. კიდევ ერთხელ უნდა აღინიშნოს, რომ, თუმცა, სარწმუნoება ძალზე სასურველია, ამან შეიძლება გამოიწვიოს გადაჭარბებული მოუქნელობა, კანონი კი მისადაგებული უნდა იყოს ცვლად გარემოებებთან. შესაბამისად, მრავალი კანონი ფორმულირებულია იმგვარად, რომ დიდწილად ზოგადია და რომლის ინტერპრეტაცია-გaმოყენება პარქტიკის საკითხს წარმოადგენს (იხ. 1979 წლის 26 აპრილის გადაწყვეტილება საქმეზე „სანდი ტაიმსი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Sunday Times v. the United KIngdom”, Series A no. 30, გვ. 31, §49 დ 1993 წლის 25 მაისი გადაწყვეტილება საქმეზე, კანტონი საფრანგეთის წინააღმდეგ („Cantoni v. France”, Reports of Judgments and Decisions 1996-V, გვ. 1628, §32). ქვეყნის კანონმდებლობისათვის მოთხოვნილი სიზუსტის ხარისხი, რომელიც არ შეიძლება ითვალისწინებდეს ყოველგვარ ვითარებას, მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულა სადაო ინსტრუმენტების არსზე, სფეროზე, რომლისთვისაც ის არ არის მიღებული და მათ რიცხვსა და სტატუსზე, ვისთვისაც ის არის განკუთვნილი. (იხ.ზემოთ მითითებული „ვოგტის გადაწყვეტილება“, გვ.24, §48). საკონსტიტუციო დებულების ზოგადი ბუნებიდან გამომდინარე, სიზუსტის სავალდებულო ხარისხი შეიძლება უფრო დაბალი იყოს, ვიდრე სხვა დონის კანონმდებლობისათვის.

„ნ.ფ. იტალიის წინააღმდეგ (N.F. v. Italy) (2001)”

26. სასამართლო იმეორებს საკუთარ პრეცედენტებს, რომლის მიხედვით, სიტყვები „კანონის საფუძველზე“, არა მხოლოდ მოითხოვს, რომ სადაო ღონისძიებას საფუძველი გააჩნდეს ქვეყნის შიდა კანონმდებლობაში, არამედ მოითხოვს სადაო კანონის გარკვეულ ხარისხს, რაც გულისხმობს, პირისათვის მის მისაწვდომობას და განჭვრეტადობას (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე „რეკვინია უნგრეთის წინააღმდეგ (Rekvenyi v. Hungary“, no. 253/94, ECHR 1999- III).

29. განჭვრეტადობასთან დაკავშირებით, სასამართლო აღნიშნავს, რომ „კანონი“ განჭვრეტადია, თუკი ფორმულირებულია საკმარისი სიზუსტით, რათა შესაძლებლობა მისცეს კერძო პირს, საჭიროების შემთხვევაში, რჩევის საფუძველზე, არეგულიროს საკუთარი ქმედება (იხ. „ჰასანი და ჩაუსი ბულგარეთის წინააღმდეგ (Hasan and Caush v. Bulgaria” no. 30985/96, §84, ECHR 2000-XI).

„რაფაჰ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi (the Welfare Party0 and others v. Turkey) (2003)“

57. სადაო დებულების მისაწვდომობასთაბნ და მისი სედეგების განჭვრეტადობასთან დაკავშირებით, სასამართლო აღნიშნავს, რომ გამონათქვამი „კანონით გათვლისწინებული“, უპირველესად მოითხოვს, რომ სადაო რონისძიებას გააჩნდეს საფუძველი ქვეყნის კანონმდებლობით. ის ასევე გულისხმობს სადაო კანონის ხარისხს, რაც თავისთავად გულისხმობს, რომ მისაწვდომი იყოს პირისათვის და ფორმულირებული საკმარისი სიზუსტით, რათა შესაძლებლობა მისცეს მას, საჭიროების სემთხვევაში, რჩევბით, გონივრული ხარისხით, არსებულ ვითარებაში განჭვრიტოს შედეგი, რაც შეიძლება ამ ქმედებას მოჰყვეს. ექსპერიმენტით დადგენილია, რომ შეუძლებელია კანონი ფორმულირებული იყოს აბსოლუტური სიზუსტით, განსაკუთრებით იმ სფეროებში, სადაც ვითარება იცვლება პრევალირებადი საზოგადოებრივი აზრის შესაბამისად. კანონი, რომელიც დისკრეციას ანიჭებს, თავისთავად არ შეიძლება შეუსაბამო იყოს ამ მოთხოვნასთან, რომლითაც, სადაო მიზანთან მიმართებაში, დისკრეციის ფარგლები და მისი განხორციელების წესი საკმარისად ხცადად არის გამოხატული, რომ პირს თვითნებური ჩარევისაგან ადექვატური დაცვის უფლება მიანიჭოს ( იხ. 1998 წლის 24 მაისი გადაწყვეტილება საქმეზე „მულერი და სხვები შვეიცარიის წინააღმდეგ (Muller and others v. Switzerland”, Series A no. 133, გვ. 20, §29; 1991 წლის 26 აპრილის გადაწყვეტილება საქმეზე, „ეზელინი საფრანგეთის წინააღმდეგ(Ezelin v. FRance“, Series A no. 202, გვ. 21-22, §45 და 1992 წლის 25 თებერვლის გადაწყვეტილება საქმეზე.

„მარგარიტა და როჯერ ანდერსონი შვედეთის წინააღმდეგ (Margarita and Roger Andersson v. Sweden, Series A no. 226-A, გვ. 25, §75). სასამართლო ეთანხმება, რომ ქვეყნის კანონმდებლობისათვის სავალდებულო სიზუსტე, რომელიც არ შეიძლება ითვალისწინებდეს ყველა გარემოებას, დამოკიდებულია სადაო ინსტრუმენტის არსზე, სფეროზე, რომლისთვისაც ის არის მიღებული და მათ რიცხვსა და სტატუსზე, ვისაც ეს ეხება. ეს უფრო მეტად განკუთვნილია ქვეყნის ხელისუფლებისათვის, რათა ინტერპრეტაცია გაუკეთოს და გამოიყენოს ქვეყნის კანონი (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე „ვოგტი გერმანიის წინააღმდეგ (Vogt v. Germany“ Series A no. 323, გვ. 24, §48).

„გორზელიკი პოლონეთის წინააღმდეგ (Gorzelik v. Poland) (2004)“

64. სასამართლო აღნიშნავს, რომ გამონათქვამი „კანონით განსაზღვრული“, უპირველესად მოითხოვს, სადაო ღონისძიების საფუძველი გააჩნდეს ქვეყნის კანონმდებლობით. ის ასევე გულისხმობს კანონის ხარისხს, რაც მოითხოვს პირისათვის მის მისაწვდომობას და საკმარისი სიზუსტით ფორმულირებას, რათა საჭიროების შემთხვევაში, რჩევით, გონივრულად განჭვრიტო, რა შედეგი შეიძლება მოჰყვეს მას და შესაბამისად დაარეგულიროს საკუთარი ქმედება.

თუმცა, ლოგიკურია რომ კანინი უნდა იყოს ზოგადი გამოყენების და მისი დებულებები ყოველეტვის ზუსტი არ არის. ზედმეტი მოუქნელობის თავიდან ასაცილებლად და ცვლად გარემოებებთან მისადაგების თვალსაზრისით ნიშნავს, რომ მრავალი კანონი ფორმულირებულია მეტ-ნაკლებად ზოგადად. კანონის ინტერპრეტაცია და გამოყენება დამოკიდებულია პრაქტიკაზე (იხ. „რაკვენია უნგრეთის წინააღმდეგ (Rakvenyi v. Hungary”) no. 2539/94. ECHR 1999-III, §34 და როგორც თანამედროვე „რაფაჰ პარტისი თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi (the Welfare Party) v. Turkey)”.

განჭვრეტადობის ფარგლები დიდწილად დამოკიდებულია სადაო ინსტრუმენტის არსზე, მისი გამოყენების სფეროზე და იმ პირთა რიხვსა და სტატუსზე, ვისთვისაც ის გამოიყენება.

საჭიროა ყურდღების გამახვილება იმ გარემოებაზე, რომ კანონის ნათლად ჩამოყალიბებული დებულება შეიძლება არსებობდეს, ხოლო მისი გამოყენება გულისხმობს სამართლებრივი ინტერპრეტაციის სასიცოცხლო ელემენტს, რადგან ყოველთვის არსებებეს საჭიროება, რომ სადაო საკითხებში სიცხადე იქნას შეტანილი ადაპტირებული პრაქტიკული გარემოებებისათვის. მეტისმეტი მოუქნელობის თავიდან აცილების საჭიროება და ცვლადი გარემოებების გათვალისწინება ნიშნავს, რომ მრავალი კანონი შედგენილია მეტ-ნაკლებად ზოგადი განსაზღვრებებით. ამგვარ კანონთა ინტერპრეტაციის გარეშე გამოყენების საკითხი დამოკიდებულოა პრაქტიკაზე (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე „რაკვენია უნგრეთის წინააღმდეგ“ (GC), nos. 41340/98, 41342/98 და 413444/98)

65. განჭვრეტადობის ფარგლები გარკვეულწილად დამოკიდებულია სადაო ინსტრუმენტის შინაარსზე, იმ სფეროზე, რომლის დასარეგულირებლადაც ის მიიღეს და მათ რიცხვსა და სტატუსზე, ვისაც ეს შეეხება.

გასათვალისწინებელია, რომ რაც უნდა ნათლად იყოს ჩამოყალიბებული დებულება, შეიძლება არსებობდეს სამართლებრივი ინტერპრეტაციის ელემენტი, რომელიც ყოველთვის იარსებებს სადაო დებულებათა განმრატებისა და ცვლადი გარემოებისადმი ადაპტიციისათვის. დავის მიხედულება სამართლებრივ ნორმას გადამწყვეტ მნიშვნელობის ფაქტებთან მიმართებაში მისი გამოყენების თვალსაზრისით თავისთავად, განუჭვრეტად არ აქცევს. არც მარტივი ფაქტი, რომ ამგვარი დებულება შეიძლება ერთზე მეტი კონსტრუქციისა იყოს, ნიშნავს, რომ ის ვერ აკმაყოფილებს კონვენციით დადგენილი „განჭვრეტადობის“ მოთხოვნას. სასამართლოს მიერ მიღებული სამართლებრივი გადაწყვეტის როლი სწორედ ის არის, რომ ყოველდღიური პრაქტიკით ამოწუროს ინტერპრეტაციასთან დაკავშირებული ამგვარი დავები დადგენილი ცვლილებების გათვალისწინებით (იხ. „რაფაჰ პარტისი (კეთილდღეობის პარტია) თურქეთის წინააღმდეგ“ და „რექვინია უნგრეთის წინააღმდეგ“, მითითებული ზემოთ).

7. 5. 4 კანონიერი მიზანი

7. 5. 4. 1 საჯარო მოხელენი

,,ვოგტი გერმანიის წინააღმდეგ (Vogt v. Germany) (1995)“

51. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მთელი რიგი ხელშემკვრელი სახელმწიფოები საჯარო მოხელეზე დაკისრებული ვალდებულება - მთავარი კანონის საფუძველზე ყოველთვის მონაწილეობდეს და აქტიურად განამტკიცოს თავისუფალი კონსტიტუციური სისტემა (იხ. პუნქტები 26-28 ზემოთ) ემყარება მოსაზრებას, რომ საჯარო სამსახური კონსტიტუციისა და დემოკრატიის გარანტიაა. ამ მოსაზრებას განსაკუთრებული მნიშვნელობა გააჩნია გერმანიაში, ვაიმარის რესპუბლიკის პერიოდში მიღებული ქვეყნის გამოცდილების გამო, რაც ნაციზმის კოშმარის შემდეგ, ფედერალური რესპუბლიკის დაარსებისას, დაეფუძნა კონსტიტუციურ პრინციპს, ,,დემოკრატია, რომელსაც შეუძლია საკუთარი თავის დცვა“. ამის წინააღმდეგ, სასამართლოს არ შეუძლია დაადგინოს, რომ განმცხადებლის გათავისუფლებას გააჩნდა კანონიერი მიზანი, მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად.

53. ეს პრინციპები შეეხება საჯარო მოხელეებს, თუმცა კანონიერი ხელისუფლება უფლებამოსილია, საჯარო მოხელეს მათი სტატუსიდან გამომდინარე დააკისროს დისკრეციული უფლებამოსილება. საჯარო მოხელეები როგორც ასეთი ვალდებულნი არიან, დაიცვან კონვენციის მე-10 მუხლი. ამრიგად, საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე სასამართლოს აზრით უნდა დადგინდეს სამართლიანი ბალანსი კერძო პირის გამოხატვის თავისუფლებასა და ქვეყნის ხელისუფლების კანონიერ მიზანს შორის, რომ მისი საჯარო მოხელენი სწორად განამტკიცებენ მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილ მიზნებს. სასამართლო ამ განხილვის პროცესში ყურადღებას ამახვილებს, რომ როდესაც არ უნდა დადგეს სადაო საჯარო მოხელის გამოხატვის თავისუფლების საკითხი ,,ვალდებულებასა და მოვალეობებს“, რომელიც აღნიშნულია მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტში, გააჩნიათ სპეციალური მნიშვნელობა, რომელიც ხელისუფლების წარმომადგენლებისათვის გარკვეული მიხედულების თავისუფლების მინიჭების განსაზღვრისას ადგენს პროპორციულია თუ არა სადაო ჩარევა.

,,აჰმადი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Ahmed and others v. the United Kingdom) (1998)“

41. სასამართლო აღნიშნავს, რომ კონვენციის მე-10 მუხლში ასახული გარანტიები ვრცელდება განმცხადებლებზე მიუხედავად მათი, როგორც ადგილობრივი ხელისუფლების მიერ დაქირავებული საჯარო მოხელის სტატუსისა (იხ. 1995 წლის 26 სექტემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,ვოგტი გერმანიის წინააღმდეგ (Vogt v. Germany), Series A no. 323, გვ. 22, §43 და საევე იხ. პუნქტი 56 ქვემოთ). ეს საკითხი მხარეებს სადაო არ გაუხდიათ სასამართლოში.

52. სასამართლო არ იღებს განმცხადებელთა არგუმენტს, რომ ეფექტური დემოკრატიის დაცვა შეიძლება გამოყენებული იქნას, როგორც მე-10 მუხლით გარანტირებული უფლებების შეზღუდვის გამართლება იმ გარემოებებში, როდესაც არსებობს კონსტიტუციური და პოლიტიკური წყობის საფრთხე. ამ იდეის ამ კონტექსტამდე დაყვანა ნიშნავს, თვალყური ადევნო დემოკრატიული ინსტიტუტების ინტერესებს, როგორიცაა ადგილობრივი ხელისუფლება და საჭიროება, რომ დაცული იყოს მათი სწორი ფუნქციონირება, ხოლო სადაც ეს აუცილებელია, ამ ინტერესთა დაცვა. ამასთან დაკავშირებით სასამართლო აღნიშნავს, რომ დემიკრატია ევროპული საჯარო წესრიგის ფუნდამენტური ნიშანია. ეს ცხადია კონვენციის პრეამბულიდან რომელიც ადგენს ძალზე ცხად კავშირს კონვენციასა და დემოკრატიას შორის, ერთი მხრივ ადამიანის უფლებათა და ფუნდამენტურ თავისუფლებათა რეალიზაციითა და უზრუნველყოფით და მეორე მხრივ, ეფექტური პოლიტიკური დემოკრატიით და ადამიანის უფლებათა საერთო დეკლარირებითა და დაცვით (იხ. 1998 წლის 30 იანვრის გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party of Turkey and others v. Turkey) Reports of Judgments and Decisions 1998-I, გვ. 21-22, §45). სასამართლოსთვის ეფექტური პოლიტიკური დემოკრატიის იდეა ისევე მიესადაგება ადგილობრივ ხელისუფლებას, როგორც ცენტრალურ ხელისუფლებას, იმის გათვალისწინებით, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ ევროსაბჭოს ევროპის ქარტიის პრეამბულაში (European Treaty Series no. 122) გაცხადებულია: ,,ადგილობრივი ხელისუფლება ნებისმიერი დემოკრატიული რეჟიმის ძირითადი საძირკველია“.

53. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მოპასუხე სახელმწიფოს ადგილობრივი ხელისუფლების სისტემა დაფუძნებულია ნდობაზე არჩეულ წევრებსა და ადგილობრივი მთავრობის დანიშნულ პირებს შორის რომლებიც მათ პოლიტიკის საკითხებზე აძლევენ რჩევას და ამავე დროს გატარებული პოლიტიკის განხორციელებაზე ეკისრებათ პასუხისმგებლობა. ამგვარი ნდობა გამომდინარეობს საბჭოს წევრთა მოლოდინისაგან, რომ დახმარებას მათი ფუნქციების განხორციელებაში ის მოხელეები გაუწევენ ვინც პოლიტიკურად ნეიტრალურია და რომელთა ერთგულება მოქმედებს მთლიანად საბჭოს მიმართ. საზოგადოების წევრებს ასევე გააჩნიათ მოლოდინი იმ წევრების მიმართ, ვისაც ხმა მისცეს და ჩამოართმევენ მანდატს იმ გადაწყვეტილებათა მიხედვით რომელიც მათ მიიღეს საარჩევნო კამპანიის დროს; აღნიშნული მანდატის მიხედვით მოქმედება არ შექმნის პოლიტიკურ ოპოზიციას წევრების მრჩეველთა გამო; უნდა აღინიშნოს, რომ საზოგადოების წევრებს თანაბარი უფლება გააჩნიათ მოელოდნენ, რომ ადგილობრივი ხელისუფლების სამსახურებთან ურთიერთობისას მათ მოემსახურებიან პოლიტიკურად ნეიტრალური მოხელეები რომლებიც არ მონაწილეობენ პოლიტიკურ ბატალიებში.

მარეგულირებელი ნორმების მიზანია საფუძველი შეუქმნას ტრადიციას, უზრუნველყოს ადგილობრივი პოლიტიკური დემოკრატიის სისტემის ეფექტურობა და არ შეამციროს ის გარკვეული კატეგორიის მოხელეთა პოლიტიკური ნეიტრალურობის კოროზიის გამო.

,,რაკვენია უნგრეთის წინააღმდეგ (Rekvenyi v. Hungary) (1999)”

43. სასამართლომ იმავე გადაწყვეტილებით გამოაცხადა, რომ ,,ეს პრინციპები ასევე შეეხება საჯარო მოხელეებს დააკისროს დისკრეციული უფლებამოსილება, მათი გამომდინარე სტატუსიდან, ვინაიდან საჯარო მოხელეებმა როგორც ასეთი უნდა დაიცვან კონვენციის მე-10 მუხლით დაცული უფლებები. სასამართლო ამის გამო მიიჩნევს, რომ ყოველი საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე უნდა განსაზღვროს არის თუ არა, დაცული სამართლიანი ბალანსი კერძო პირთა გამოხატვის თავისუფლებასა და დემოკრატიული სახელმწიფოს კანონიერ ინტერესებს შორის რათა უზრუნველყოს, რომ მისმა საჯარო მოხელეებმა სწორად განამტკიცონ მე=10 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილი მიზნები. ამ საკითხის განხილვისას სასამართლო მხედველობაში მიიღებს მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით როგორი სადაოც არ უნდა იყოს საჯარო მოხელეთა გამოხატვის თავისუფლება ,,მოვალეობებსა და პასუხისმგებლობასთან“ დაკავშირებით, რომელსაც გააჩნია სპეციალური მნიშვნელობა და ამართლებს ხელისუფლებისათვის გარკვეული მიხედულების თავისუფლების მინიჭებას იმის განსასაზღვრავად, სადაო ჩარევა პროპორციულია თუ არა, სადაო კანონიერი მიზნისა (იხ. გვ. 26, §53 ). ამგვარი მსჯელობა თანაბრად შეესაბამება სამხედრო პერსონალს (იხ. ,,ენჯელისა და სხვათა გადაწყვეტილება“, გვ. 23 და 41-42, §§ 54 და 100) და პოლიციის ოფიცრებს (იხ. 26-ე პუნქტი ზემოთ).

7. 5. 4. 2 სხვათა უფლებანი და თავისუფლებანი

,,ჩასაგნოუ საფრანგეთის წინააღმდეგ (Chassagnou v. France) (1999)”

112. სასამართლო აღნიშნავს, რომ წინამდებარე ღონისძიების აუცილებლობის შეფასებისას გამოყენებული უნდა იქნას მთელი რიგი პრინციპები. ტერმინს, ,,აუცილებლობა“, არ გააცნია იმგვარი მოქნილობა, როგორც ,,საჭიროს“ ან ,,სასურველს“. დამატებით, პლურალიზმი, ტოლერანტობა და გონებაგახსნილობა, მათი სტატუსიდან გამომდინარე, გადამწყვეტია ,,დემოკრატიული საზოგადოებისათვის“. კერძო ინტერესები გარკვეულ შემთხვევებში უნდა დაექვემდებაროს ჯგუფის ინტერესებს. დემოკრატია არ ნიშნავს, რომ უმრავლესობის მოსაზრება ყოველთვის უნდა პრევალირებდეს; დაცული უნდა იქნას ბალანსი, რაც უზრუნველყოფს უმცირესობათა მიმართ სწორ და სამართლიან მოპყრობას და თავიდან აიცილებს დომინანტური პოზიციის თვითნებობას. ბოლოს, კონვენციით გარანტირებული უფლების ნებისმიერი შეზღუდვა მიზნის პროპორციული უნდა იყოს (იხ. 1981 წლის 13 აგვისტოს გადაწყვეტილება საქმეზე ,,იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანბეული სამეფოს წინაარმდეგ (Young, James and Webster v. the United Kigdom”, Series A no. 44, გვ. 25, § 63).

113. წინამდებარე საქმეში მთავრობის ერთადერთი მიზანი იყო გაემართლებინა გასაჩივრებული ჩარევა იმით, რომ ადგილი ჰქონდა ,,სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას“. იქ, სადაც ეს ,,უფლებები და თავისუფლებები“ თავისთავად არიან უზრუნველყოფილი კონვენციითა და მისი ოქმებით, უნდა ვაღიაროთ, რომ მათი დაცვის საჭიროებამ შეიძლება სახელმწიფოს უკარნახოს სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების შეზღუდვა როგორც ეს აღნიშნულია კონვენციაში. სწორედ აქ არის მოსაძებნი ბალანსი ყოველი პირის ინდივიდუალურ ფუნდამენტურ უფლებებთან, რაც ქმნის ,,დემოკრატიული საზოგადოების“ საფუძველს. ბალანსი კერძო პირთა ინტერესებს შორის, რაც შეიძლება ურთიერთდაპირისპირებული იყოს, საკმაოდ რთულია. ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს ფართო მიხედულება გააჩნიათ, რადგან ეროვნული ხელისუფლება უფრო კარგად იცნობს არსებულ ვითარებას, ვიდრე ევროსასამართლო რათა შეაფასოს არის თუ არა ,,გადაუდებელი სოციალური საჭიროება“, რაც გაამართლებს კონვენციით დაცულ ერთ-ერთ უფლებაში ჩარევას.

სხვა საკითხია როდესაც შეზღუდვები დაწესებულია იმ უფლებებზე, რომლებიც დაცულია კონვენციით რათა იყოს ,,უფლებები და თავისუფლებები“, არა როგორც ასეთი. ამ შემთხვევაში მხოლოდ უდაო იმპერატივით შეიძლება გამართლდეს ჩარევა კონვენციით დაცულ უფლებაში.

წინამდებარე საქმეში მთავრობა ამტკიცებდა, რომ ცდილობდა დაეცვა ნადირობაში დემოკრატიული მონაწილეობის საჭიროება. რომც დავუშვათ, რომ ფრანგული კანონი ადგენს ნადირობის ,,უფლებას“ თუ ,,თავისუფლებას“, სასამართლო ისევე როგორც ბორდოს ადმინისტრაციული სასამართლო, აღნიშნავს (იხ. პუნქტი 32 ზემოთ), რომ ამგვარი უფლება თუ თავისუფლება, კონვენციიდან გამომდინარე, პირდაპირ არ უზრუნველყოფს გაერთიანების თავისუფლებას.

7. 5. 5 აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში

,,იანგი, ჯეიმსი და ვებსტერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Voung, james and Webster v. the United kingdom) (1981)

62. მეორე მხრივ, საჭიროა განისაზღვროს გასაჩივრებული ჩარევისათვის რა არის ,,აუცილებლობა“, რათა გარკვეულ იქნას, იყო თუ არა ერთობის პარტიის 1975 წლის ხელშეკრულება British Rail-თან, ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“, რათა კანონიერი ყოფილიყო განმცხადებლების გათავისუფლება რომელიც დაქირავებული იყო იმ დროიდან,როდესაც კავშირის წევრობა არ იყო დაქირავების აუცილებელი პირობა?

63. სასამართლომ მოცემულ ღონისძიებასთან დაკავშირებით ჯერ კიდევ 1976 წლის 7 დეკემბრის ჰენდისაიდის გადაწყვეტილებაში (Series A no. 24) დაადგინა რიგი პრინციპები ,,აუცილებლობის” შეფასებისას. უპირველესად, ამ კონტექსტში ,,აუცილებლობას“ არ გააჩნია ის მოქნილობა, რაც ტერმინს ,,სასარგებლო“ ან ,,სასურველი“ (გვ. 22, პუნქტი 48). ის ფაქტი, რომ British Rail-ის დახურული მაღაზიის ხელშეკრულება ზოგადად ქმნიდა გარკვეულ უპირატესობას, თავისთავად არ არის გადამწყვეტი გასაჩივრებული ჩარევისათვის. მეორე, პლურალიზმი, ტოლერანტობა და ღია აზროვნება წარმოადგენენ ,,დემოკრატიული საზოგადოების“ ნიშანს (იხ. გვ.23, პუნქტი 49). მართალია, ინდივიდუალური ინტერესები გარკვეულად უნდა ექვემდებარებოდეს ჯგუფისას, მაგრამ დემოკრატია უბრალოდ არ ნიშნავს უმრავლესობის შეხედულებების პრევალირებას. მიღწეული უნდა იქნას ბალანსი რომელიც უზრუნველყოფს უმცირესობისადმი სამართლიან და სწორ მოპყრობას და თავიდან აივილებს დომინანტური პოზიციის თვითნებობას. შესაბამისად, მხოლოდ ფაქტი, რომ განმცხადებელთა მოსაზრება გაიზიარა ძალიან მცირე რაოდენობის კოლეგამ, არ არის გადამწყვეტი სასამართლოსათვის. კონვენციით დაცულ უფლებზე დაწესებული ნებისმიერი შეზღუდვა კანონიერი მიზნის პროპორციული უნდა იყოს (გვ. 23, პუნქტი 49).

65. საქმის ყველა გარემოებების გათვალისწინებით ზიანი რომელიც მიაყენეს ბატონ იანგს, ჯეიმსსა და ვებსტერს, უფრო სერიოზულია. მასში ჩართულ პირებასა და არსებულ კონფლიქტურ ინტერესებს შორის ბალანსის მიღწევისათვის საქმე არ შეიძლება განხილული იქნას როგორც პროპორციული დასახულ მიზნებთან მიმართსებაში, თუნდაც სათანადო მიეზღოს სახელმწიფოს ,,მიხედულებას“ (იხ. ზემოაღნიშნული ,,სანდი ტაიმსის გადაწყვეტილება“, გვ. 36, პუნქტი 59) სასამართლო ადგენს, რომ გასაჩივრებული შეზღუდვები არ იყო,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“, როგორც ამას ადგენს მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი:

,,აჰმადი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Ahmad and otfers v. the United Kingdom) (1998)“

55. სასამართლო აღნიშნავს, რომ ზემოაღნიშნულ ვოგტის გადაწყვეტილებაში (გვ. 25-26, §52) მან გამოხატა მე-10 მუხლთან დაკავშირებული ძირითადი პრინციპები: (1) გამოხატვის თავისუფლება ქმნის დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერტ არსებით საფუძველს და პროგრესისა და ყოველი პირის განვითარების ერთ-ერთ ძირითად პირობას. მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტი გამოიყენება არა მხოლოდ ,,ინფორმაციასთან“ ან ,,იდეებთან“ დაკავშირებით, რომელიც შეიძლება განისაზღვროს როგორც სასურველი ან ნებისმიერი, არამედ იმასთან მიმართებაშიც, რომელიც შეიძლება იყოს შოკის ან შეურაცხყოფის მომგვრელი; ასეთია პლურალიზმის, ტოლერანტობისა და ღია აზროვნების მოთხოვნა, ურომლისოდაც არ არსებობს ,,დემოკრატიული საზოგადოება“, გამოხატვის თავისუფლება როგორც ეს მოცემულია მე-10 მუხლში, მოიცავს მთელ რიგ გამონაკლისებს, რომელბიც ინტერპრეტირებული უნდა იქნას ვიწროდ და ნებისმიერი გამონაკლისი დამაჯერებლად უნდა იყოს დადგენილი. (2) განსაზღვრება, ,,აუცილებელი“, მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის მნიშვნელობით გულისხმობს ,,გადაუდებელი სოციალური საჭიროების“ არსებობას.ს ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს გააჩნიათ მიხედულების გარკვეული უფლება ამგვარი აუცილებლობის შეფასებისას, მაგრამ ის გადაჯაჭვული უნდა იყოს ევროპულ ზედამხედველობასთან, რაც მოიცავსროგორც კანონს, ისე მის საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს, დამოუკიდებელი სასამართლო გადაწყვეტილებების ჩათვლით. ამრიგად, სასამართლო უფლებამოსილია, მიიღოს საბოლოო გადაწყვეტილება საკითხზე, არის თუ არა ,,შეზღუდვა“ თავსებადი გამოხატვის თავისუფლებასთან მე-10 მუხლის თანახმად.

(3) სასამართლოს საკუთარი საზედამხედველო იურისდიქციის განმახორციელებლის ვალია, არ დაიკავოს ეროვნული ხელისუფლების წარმომადგენელთა ადგილი, არამედ განიხილოს მე-10 მუხლის საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილება, რაც მიღებულია მისი უფლებამოსილების ფარგლებში. ეს არ ნიშნავს, რომ ზედამხედველობა შეზღუდულია იმგვარად, რომ მხოლოდ დარწმუნდეს მოპასუხე სახელმწიფო იყენებდა თავის უფლებამოსილებას გონივრულად, ფრთხილად ან კეთილი ნებით, თუ არა; სასამართლომ უნდა განიხილოს გასაჩივრებული ჩარევა საქმის მასალების შუქზე, როგორც მთლიანი; განსაზღვროს რამდენად არის ის ,,კანონიერი მიზნის პროპორციული“ და რამდენადაა ქვეყნის ხელისუფლების მიერ გამოყენებული წინასწარი საფუძველი გამამართლებელი, ,,შესაბამისი და საკმარისი“. სასამართლომ უნდა დააკმაყოფილოს საკუთარი თავი, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლებმა გამოიყენეს სტანდარტები, რომლებიც შეესაბამება მე-10 მუხლის პრინციპებს და უფრო მეტიც, მათ თავიანთი გადაწყვეტილება დააფუძნეს შესაბამისი ფაქტების მისაღებ შეფასებაზე.

56. სასამართლომ იმავე გადაწყვეტილებით გამოაცხადა, რომ ეს პრინციპები გამოიყენება საჯარო მოხელეთ მიმართ. თუმცა, ხელისუფლების უფლებამოსილებაა, საჯარო მოხელეებს, მათი სტატუსის შესაბამისად, მიაკუთვნოს დისკრეციული უფლებამოსილება, ხოლო საჯარო მოხელეებმა როგორც ასეთი უნდა დაიცვან კონვენციის მე-10 მუხლი (გვ.26, §53).

(იხ. ,,რაკვენია უნგრეთის წინააღმდეგ (1999)“, 42-ე პუნქტი და ,,ვოგტი გერმანიის წინააღმდეგ“ (1995) 52-ე პუნქტი).

,,თავისუფლებისა და დემოკრატიის პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (Freedom and Demokracy Party (OZDEP) v. Turkey) (1999)”

43. შემდეგ სასამართლომ, ზემოაღნიშნული მოსაზრებების გათვალისწინებითუნდა განისაზღვროს, შეიძლება, თუ არა დემოკრატიულ საზოგადოებაში OZDEP-ის გაუქმება აუცილებელი იყოს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, აკმაყოფილებდა თუ არა, ,,გადაუდებელ სოციალურ საჭიროებას“ და იყო, თუ არა, ,,კანონიერი მიზნის პროპორციული“ (იხ. ,,სოციალისტური პარტია და სხვები“, გადაწყვეტილება მითითებულია ზემოთ, გვ. 1258, §49).

,,სტანკოვი და გაერთიანებული მაკედონური ორგანიზაცია ლინდენი ბულგარეთის წინააღმდეგ (Stankov and the United Macedonian Organizacion Linden v. Bulgaria) (2001)”

87. გამონათქვამი, ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“, გამოხატავს, რომ ჩარევა შეესაბამება ,,გადაუდებელ სოციალურ აუცილებლობას“ და განსაკუთრებით, რომ ის კანონიერი მიზნების პროპორციულია.

ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს გააჩნიათ მიხედულების გარკვეული თავისუფლება, რათა შეაფასონ, რამდენად არსებობს ამგვარი აუცილებლობა, მაგრამ ის გადაჯაჭვულია ევროპულ ზედამხედველობასთან, რომელიც მოიცავს ორივეს კანონმდებლობას და მის საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს, დამოუკიდებელი სასამართლო გადაწყვეტილებების ჩათვლით. ამრიგად, სასამართლო უფლებამოსილია მიიღოს საბოლოო გადაწყვეტილება, რამდენად იყო ,,შეზღუდვა“ შეთავსებადი კონვენციით დაცულ უფლებასთან (იხ. ,,გერგერი“, §46).

როდესაც სასამართლო ახორციელებს დეტალურ განხილვას, მისი მოვალეობა არ არის, დაიკავოს შესაბამისი ხელისუფლების წარმომადგენელთა მოსაზრება, არამედ უნდა განიხილოს მე-11 მუხლის შესაბამისად მიღებული გადაწყვეტილებები. ეს არ ნიშნავს, რომ მან უნდა შეიზღუდოს თავი მხოლოდ იმაში დარწმუნებით, რომ მოპასუხე სახელმწიფომ თავისი დისკრეციული უფლებამოსილება განახორციელა გონივრულად, ფრთხილად და კეთილი ნებით; მან უნდა განიხილოს გასაჩივრებული ჩარევა, საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, როგორც ერთიანი და განსაზღვროს მას შემდეგ, რაც დაადგინა, რომ ჰქონდა ,,კანონიერი მიზანი“ იყო, თუ არა, პროპორციული ამ მიზნისა და ამავე დროს ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენელთა საფუძველი არის, თუ არა ,,შესაბამისი და საკმარისი“, მის გასამართლებლად. ამგვარი განხილვისას სასამართლომ უნდა დააკმაყოფილოს საკუთარი თავი, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლებმა გამოიყენეს სტანდარტები, რომლებიც შეესაბამებოდა მე-11 მუხლის პრინციპებს და უფრო მეტიც, რომ მათ თავიანთი გადაწყვეტილება დააფუძნეს შესაბამისი ფაქტების მისაღებ შეფასებას (იხ. 1998 წლის 30 იანვრის გადაწყვეტილება საქმეზე ,,თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (United Communist Party of Turkey and others v. Turkey)“ Reports 1998-I, გვ. 22, §47).

,,იაზარი, კარატასი, აკსოი და სახალხო ლეიბორისტული პარტია თურქეთის წინააღმდეგ (Yazar, Karatas, Aksoy and the People's Labour Party (HEP) v. Turkey) (2002)“

51. უფრო მეტიც, იმის გასარკვევად, თუ რამდენად აუცილებელი იყო ჩარევა დემოკრატიულ საზოგადოებაში, განსაზღვრება ,,აუცილებელი“, მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, გამოიყენება ,,გადაუდებელი სოციალური აუცილებლობისას“. სასამართლოს მოვალეობა არ არის, გაიზიაროს შესაბამისი ხელისუფლების წარმომადგენელთა მოსაზრება. არამედ მან უნდა განიხილოს მათი, მე-11 მუხლის შესაბამისად მიღებული გადაწყვეტილებები. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მან უნდა შეიზღუდოს თავი მხოლოდ იმაში დარწმუნებით, რომ მოპასუხე სახელმწიფომ თავისი დისკრეციული უფლებამოსილება განახორციელა გონივრულად, ფრთხილად და კეთილი ნებით; საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, განიხილოს გასაჩივრებული ჩარევა, როგორც ერთიანი და განსაზღვროს მას შემდეგ რაც დაადგინა, რომ მას ჰქონდა ,,კანონიერი მიზანი“, იყო თუ არა, პროპორციული ამ მიზნისა და ამავე დროს, ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენელთა საფუძველი ,,შესაბამისი და საკმარისია“ , თუ არა მის გასამართლებლად. ამგავარი განხილვისას, სასამართლომ უნდა დააკმაყოფილოს საკუთარი თავი, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლებმა გამოიყენეს სტანდარტები, რომლებიც შეესაბამებოდა მე-11 მუხლის პრინციპებს და უფრო მეტიც, რომ მათ თავიანთი გადაწყვეტილება დააფუძნეს შესაბამისი ფაქტების მისაღებ შეფასებას (იხ. 1998 წლის 2 სექტემბერის გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,აჰმედი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (Ahmed and others v. the United Kigdom)”, Reports 1998-VI, გვ. 2377-78, §55.

7. 5. 5. 1 გადაუდებელი სოციალური საჭიროება

,,რაფაჰ პარტისი თურქეთის წინააღმდეგ (Rafah Partisi v. Tyrkey) (2003)

104. ზემოაღნიშნული მოსაზრებების გათვალისწინებით, სასამართლომ განიხილა საერთო საკითხი: წარმოადგენს თუ არა, პოლიტიკური პარტიის გაუქმება საფრთხეს დემოკრატიული პრინციპებისათვის. ხომ არ იქნება გადაფასებული და აკმაყოფილებდა თუ არა, მოთხოვნას ,,გადაუდებელი სოციალური საჭიროების“ შესახებ (მაგალითად, იხ. ,,სოციალისტური პარტია და სხვები“, მითითებული ზემოთ, გვ. 1258, §49) ყურადღება უნდა გამახვილდეს შემდეგზე: (1) რამდენად დამაჯერებელი იყო მტკიცებულება, რომ დასაშვები დემოკრატიის რისკი საკმარისად იმავდროული იყო; (2) რამდენად შეიძლება, პოლიტიკური პარტიის ლიდერებისა და წევრების ქმედება და გამოსვლები მიეწეროს მთლიანად პარტიას; და (3) რამდენად ქმნიდა პოლიტიკური პარტიის ქმედება და გამოსვლები, რომელსაც აგიტაციას უწევდა პარტია, ცხად სურათს იმგვარი საზოგადოებრივი მოდელისა, რომელიც შეუთავსებელი იყო ,,დემოკრატიული საზოგადოების“ კონცეფციასთან.

7. 5. 5. 2 პროპორციულობა

,,სიდიროპულოსი საბერზნეთის წინააღმდეგ (Sidiropoulos v. Greece) (1998)”

40. ... შედეგად, მე-11 მუხლით განსაზღვრული გამონაკლისები ჩამოყალიბებული უნდა იყოს მკაცრად, მხოლოდ სარწმუნო და დამაჯერებელი საფუძვლით შეიძლება გამართლდეს გაერთიანების თავისუფლების შეზღუდვა. იმის დასადგენად, რამდენად არსებობდა მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრული აუცილებლობა, სახელმწიფოებს გააჩნიათ შეზღუდული მიხედულება, რომელიც გადაჯაჭვულია მკაცრ ევროპულ ზედამხედველობასთან, რაც მოიცავს როგორც კანონს, ისე მის საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს, დამოუკიდებელი სასამართლო გადაწყვეტილებების ჩათვლით.

როდესაც სასამართლო ახორციელებს დეტალურ განხილვას, მისი მოვალეობა არ არის, გაიზიაროს შესაბამისი ხელისუფლების წარმომადგენელთა მოსაზრება, არამედ უნდა განიხილოს მე-11 მუხლის შესაბამისად მირებული გადაწყვეტილებები. ეს არ აღნიშნავს, რომ მან უნდა შეიზღუდოს თავი მხოლოდ იმაში დარწმუნებით, რომ მოპასუხე სახელმწიფომ თავისი დისკრეციული უფლებამოსილება განახორციელა გონივრულად, ფრთხილად და კეთილი ნებით; საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, უნდა განიხილოს გასაჩივრებული ჩარევა, როგორც ერთიანი და განსაზღვროს, მას შემდეგ რაც დაადგინა, ჰქონდა თუ არა, ,,კანონიერი მიზანი“ იყო, თუ არა, მიზნის პროპორციული და არის, თუ არა ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენელთა საფუძველი ამის გასამართლებლად ,,შესაბამისი და საკმარისი“. ამგვარი განხილვისას, სასამართლომ უნდა დააკმაყოფილოს საკუთარი თავი, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლებმა გამოიყენეს სტანდარტები, რომლებიც შეესაბამებოდა მე-11 მუხლის პრინციპებს და უფრო მეტიც, რომ მათ თავიანთი გადაწყვეტილება დააფუძნეს შესაბამისი ფაქტების მისაღებ შეფასებას (იხ. ,,თურქეთის გაერთიანებული კომუნისტური პარტია და სხვები თურქეთის წაინააღმდეგ“, მითითებული ზემოთ, გვ.22, §§46 და 47).

,,ეზელინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (Ezelin v. France) (1999)“