2010 წელს საქართველოში დაიწყო სამოქალაქო განათლებისა და პედაგოგთა გადამზადების პროგრამა, რომელსაც ახორციელებს ორგანიზაცია PH International, ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. პროგრამას მხარს უჭერს საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო.

პროგრამის მიზანია, გააუმჯობესოს სამოქალაქო განათლების სასკოლო პროგრამის ხარისხი და დაეხმაროს ახალგაზრდებს ცოდნის ამაღლებაში, გაააქტიუროს მათი მონაწილეობა დემოკრატიული საზოგადოების მშენებლობის პროცესში.

ამ მიზნის მისაღწევად პროგრამის ფარგლებში შეიქმნა 4 დამხმარე სახელმძღვანელო სამოქალაქო განათლების სწავლებისათვის; ჩატარდა პედაგოგთა ტრენინგები; შეიქმნა სასკოლო სამოქალაქო კლუბები; გაიცა მცირე გრანტები მოსწავლეთა, პედაგოგთა და მშობელთა სამოქალაქო ინიციატივებისათვის; დაფუძნდა სამოქალაქო განათლების პედაგოგთა ფორუმი; მოეწყო სამოქალაქო განათლების საზაფხულო ბანაკები; შეიქმნა სამოქალაქო განათლებისა და სამოქალაქო ინიციატივებისორი ვებპორტალი www.civics.ge da www.initiatives.ge; ჩატარდა მოსწავლეთა ტრენინგები სოციალურ მედიაში და დაარსდა სამოქალაქო განათლების ბიბლიოთეკები.

წინამდებარე სახელმძღვანელო ერთ-ერთია იმ დამხმარე სახელმძღვანელოების სერიიდან, რომლებიც პროგრამის ფარგლებში შეიქმნა. იგი მოგაწვდით ბევრ საინტერესო და სასარგებლო ინფორმაციას, საშუალებას მოგცემთ, თქვენს ყოველდღიურ ცხოვრებასა და საქმიანობაში ამოიყენოთ მიღებული ცოდნა, მოიძიოთ თანამოაზრეები, პარტნიორები, მათთან ერთად აგეგმოთ და განახორციელოთ საზოგადოებისათვის სასარგებლო პროექტები. კარგი მოქალაქეობის რინციპების პრაქტიკულ საქმიანობაში განხორციელებით თქვენ მიიღებთ მონაწილეობას აქართველოს, როგორც ძლიერი დემოკრატიული სახელმწიფოს, მშენებლობასა და განვითარებაში.

მომავალი წარმატებების სურვილით,
PH International - საქართველო

ახალგაზრდებო, თქვენ წინაშეა სახელმძღვანელო, რომელიც დაგეხმარებათ, განსაზღვროთ თქვენი როლი და წვლილი დემოკრატიული საზოგადოების მშენებლობაში, გაიაზროთ აქტიური მოქალაქის თვისებები, გააცნობიეროთ, რას ნიშნავს სამოქალაქო საზოგადოება და დემოკრატიული ღირებულებები.

სასწავლო პროცესის განმავლობაში შექმნით პროექტს - შეარჩევთ თქვენ ირგვლივ არსებულ პრობლემას, დასახავთ პრობლემის გადაჭრის გზებს და საკუთარი ძალისხმევით, სახელმწიფო ინსტიტუციებისა და სამოქალაქო საზოგადოების დახმარებით, გადაჭრით მას. ამგვარი ქმედება საშუალებას მოგცემთ, ჩაერთოთ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და მოახდინოთ საკუთარი ცოდნის, ნიჭის, უნარის რეალიზება, მიიღებთ ცხოვრებისეულ გამოცდილებას და შეძლებთ, იღვაწოთ საკუთარი თავის, ოჯახის, კლასის, სკოლის, თემის, სოფლის, ქალაქისა და ქვეყნის საკეთილდღეოდ.

უნდა გახსოვდეთ, რომ დემოკრატიის დამკვიდრება არ არის მარტივი პროცესი. დემოკრატიის არსებობისთვის საჭიროა მთელი საზოგადოების ერთობლივი ძალისხმევა მისი მთავარი პრინციპების დანერგვისა და განხორციელებისათვის. დემოკრატია მნიშვნელოვანწილად განისაზღვრება იმით, თუ რამდენად არის განვითარებული დემოკრატიულ სისტემაში სამოქალაქო საზოგადოება. მაშინ, როდესაც ტოტალიტარული პოლიტიკური სისტემები საზოგადოებაში პასიურობასა და აპათიურ განწყობას აყალიბებენ, ჭეშმარიტი დემოკრატია ხელს უწყობს ადამიანთა და ადამიანთა ჯგუფების აქტიურ მოქალაქეებად ჩამოყალიბებას. დემოკრატიულ საზოგადოებაში მოქალაქეები საკუთარი ინტერესების მიხედვით ვითარდებიან, იყენებენ თავიანთ უფლებებს, იღებენ პასუხისმგებლობას საკუთარ და გარშემომყოფთა კეთილდღეობაზე. ისინი ცოდნაზე არიან ორიენტირებულნი, რადგან განათლება, მართალია, ყველა სახის საზოგადოებისთვის არის საჭირო, მაგრამ განსაკუთრებით დემოკრატიული საზოგადოებისთვის არის მნიშვნელოვანი.

თომას ჯეფერსონი წერდა: თუ ერს აქვს მოლოდინი, რომ შეიძლება იყოს უვიცი და, ამავე დროს, წარმოადგენდეს თავისუფალ სამოქალაქო საზოგადოებას, ამ მოლოდინს ასრულება არ უწერია. ავტორიტარული საზოგადოება ხელს უწყობს არსებული რეალობის პასიურად მიღებას და შემგუებლობას - კონფორმიზმს, რაც არსებულთან შეგუებას, პრობლემაზე თვალის დახუჭვას ნიშნავს. ამის საპირისპიროდ, დემოკრატიული საზოგადოების მიზანია, სამოქალაქო განათლების მეშვეობით, ხელი შეუწყოს ისეთი მოქალაქეების ჩამოყალიბებას, რომლებსაც განვითარებული აქვთ გარემოს კრიტიკული შეფასებისა და თანამონაწილეობის უნარები, კარგად იცნობენ დემოკრატიის ძირითად ცნებებს და შეუძლიათ მათი პრაქტიკულად განხორციელება.

წინამდებარე სახელმძღვანელოში განხილულია სამოქალაქო განათლებასთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი თემა, ესენია:

თემა 1 - რა არის დემოკრატია და რას ნიშნავს დემოკრატიული საზოგადოება

ამ თავში გაეცნობით დემოკრატიის განსაზღვრებას, დაინახავთ განსხვავებას სახელმწიფოს მართვის ავტორიტარულ და დემოკრატიულ ფორმებს შორის. გაიაზრებთ დემოკრატიული საზოგადოების მახასიათებლებს, პროექტის შექმნის საფეხურებს.

თემა 2 - აქტიური მოქალაქეობა და სამოქალაქო საზოგადოება დემოკრატიული საზოგადოების მახასიათებლები)

ამ თავში გაეცნობით, რა ცოდნა და უნარ-ჩვევები უნდა ჰქონდეს სამოქალაქო საზოგადოების წევრს.

თემა 3 - დისკრიმინაცია და თანასწორობა - ყველა განსხვავებულია, ყველა თანასწორია

გაერკვევით, თუ რა არის ტოლერანტული და არატოლერანტული ქმედებები; ისწავლით, როგორ დაძლიოთ დისკრიმინაცია.

თემა 4 - რა სჭირდება საზოგადოებას მოქალაქისგან და მოქალაქეს საზოგადოებისგან

საუბარია იმის შესახებ, თუ რა სჭირდება საზოგადოებას მოქალაქისგან და რა სჭირდება მოქალაქეს საზოგადოებისაგან.

თემა 5 - დემოკრატიული საზოგადოების უპირატესობები აქტიური მოქალაქეობისთვის

აღწერილია, თუ რამდენად ხელსაყრელ გარემოს ქმნის დემოკრატია აქტიური მოქალაქის ჩამოყალიბებისთვის.

თითოეული თემა შედგება თეორიული ნაწილისა და პრაქტიკული დავალებებისგან. ამ დავალებების მიზანია გაკვეთილზე ათვისებული თეორიული მასალის გაღრმავება.

ყოველი თავის ბოლოს აღწერილია პროექტის შექმნის თითოეული საფეხური.

დავალებებში დეტალურად არის ახსნილი, თუ როგორ უნდა დაიყოთ ჯგუფებად და რომელ ეტაპზე რა საქმიანობა უნდა განახორციელოთ საბოლოო მიზნის მისაღწევად.

წიგნს თან ერთვის ლექსიკონი სახელმძღვანელოში მოცემულ ტერმინთა განმარტებებით.

ეს სახელმძღვანელო შეგიძლიათ გამოიყენოთ საბაზო და საშუალო საფეხურების IX, X, XI, XII კლასებში, რათა მეტად გაიღრმავოთ ცოდნა სამოქალაქო განათლების მნიშვნელოვან საკითხებზე.

გაკვეთილი 1

ამ თავში განვიხილავთ იმას, თუ რა არის დემოკრატია. ნახავთ,რატომ ირჩევს მსოფლიოს სხვადასხვა ხალხი საზოგადოების დემოკრატიულ მოწყობას. რა უპირატესობა აქვს მას მმართველობის არადემოკრატიულ ფორმებთან შედარებით. აღნიშნული საკითხების გაცნობა დაგეხმარებათ, კარგად გაიაზროთ დემოკრატიული მმართველობის ფორმის უპირატესობა ტოტალიტარიზმთან შედარებით. გააცნობიერებთ, თუ რამდენად ადვილია დემოკრატიული მმართველობის დროს დაიცვათ თქვენი და სხვისი უფლებები. ასევე, შეისწავლით პროექტის შექმნის საფეხურებს, შეარჩევთ თქვენ ირგვლივ არსებულ პრობლემას და დაიწყებთ პროექტზე მუშაობას. დღევანდელი გაკვეთილი დავიწყოთ დემოკრატიის ცნების განმარტებით. ტერმინი დემოკრატია ბერძნული სიტყვაა და ხალხის მმართველობას გულისხმობს. დემოკრატიული მმართველობის ფორმა მოქალაქეებს საშუალებას აძლევს, იყვნენ თანასწორნი, მიიღონ აქტიური მონაწილეობა ქვეყნის პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, ჰქონდეთ ამომწურავი ინფორმაცია სახელმწიფოში მიმდინარე პროცესებზე.

დღევანდელ მსოფლიოში არსებული დემოკრატიული ქვეყნებისთვის დემოკრატია მხოლოდ სახელმწიფო მართვის საშუალება არ არის, იგი ცხოვრების წესსაც წარმოადგენს. დემოკრატიული ქვეყნის ოქალაქე თავისუფალია თავის არჩევანში, თავისუფლად გამოხატავს საკუთარ აზრს, აქვს თვითგამოხატვის უფლება (სიტყვის, შეკრების და ა.შ.), ასოციაციების შექმნის თავისუფლება, კანონის წინაშე ყველა თანასწორია. დემოკრატიული ქვეყნის მოქალაქემ იცის თავისი უფლებები და შეუძლია მათი დაცვა. ასევე მას გაცნობიერებული აქვს საკუთარი მოვალეობები ქვეყნისა და საზოგადოების წინაშე.

დემოკრატია, ძირითადად, განისაზღვრება, როგორც პროცესი და არა - როგორც ფიქსირებული სისტემა. დემოკრატიული სახელმწიფოები ვითარდებიან განსაზღვრული მიზნებისა და იდეალების გათვალისწინებით. აღსანიშნავია, რომ დემოკრატიის განვითარება უნდა ხდებოდეს შემდეგი ფასეულობების, ღირებულებების გათვალისწინებით: თავისუფლება, თანასწორობა, ტოლერანტობა, მოქალაქეთა მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღებაში, სამართლიანობა, მრავალფეროვნება, სახალხო სუვერენიტეტი, პატრიოტიზმი, კანონმორლჩილება, ძალთა გადანაწილება, წარმომადგენლობითი მთავრობა, კონტროლი და ბალანსი, ინდივიდუალური უფლებები (ჩამოთვლილი ღირებულებების განმარტებები იხ. გვ. 79-80).

ამრიგად, დემოკრატიის ძირითადი პრინციპი არის ის, რომ მთელი ძალაუფლება უშუალოდ ხალხს ან მათ წარმომადგენლებს ეკუთვნის. მმართველობის ყველა სხვა ფორმა არღვევს ამ პრინციპს. მაგალითად, ავტოკრატიული სახელმწიფო მმართველობის დროს ძალაუფლება კონკრეტული ადამიანის ან გარკვეული სოციალური კლასის ხელშია, ისინი დანარჩენი მოსახლეობის სახელით იღებენ გადაწყვეტილებას და ფეხქვეშ თელავენ ადამიანთა უფლებებსა და თავისუფლებებს, პიროვნების ღირსებასა და ბედნიერებისკენ სწრაფვას. ხშირად ავტოკრატი ხელისუფალნი უდანაშაულო ადამიანების სიცოცხლესაც ხელყოფენ. ამის მაგალითი გახლდათ საბჭოთა კავშირი, რომლის ტოტალიტარულმა რეჟიმმა მრავალი უდანაშაულო ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. უნდა გვახსოვდეს, რომ ტოტალიტარიზმი დემოკრატიის საპირისპირო ცნებაა. იგი არის ანტიდემოკრატიული ოლიტიკური წყობა, რეჟიმი, რომლის დროსაც სახელმწიფო აბატონებულია საზოგადოებასა და პიროვნებაზე. იგი ცდილობს, ონტროლი დაამყაროს საზოგადოების ყველა სფეროზე.

სამწუხაროდ, დღესაც არსებობენ ტოტალიტარული სახელმწიფოები, აგალითად, კუბა, სადაც იზღუდება ადამიანის უფლებები და ავისუფლებები.

2009 წლის კვლევის შედეგად, საერთაშორისო ორგანიზაცია „თავისუფლების სახლის“ (Freedom House-ის) მონაცემებით, მსოფლიოში დემოკრატიის განვითარების ხარისხის მიხედვით, ქვეყნები სამ ძირითად კატეგორიად ერთიანდებიან: დემოკრატიულ ქვეყნებად, ნაწილობრივ დემოკრატიულ ქვეყნებად და არადემოკრატიულ ქვეყნებად. რუკაზე სწორედ ამ სისტემის მიხედვითაა გადანაწილებული ქვეყნები.

● მწვანე ფერით აღნიშნულია დემოკრატიული ქვეყნები;

● ყვითელი ფერით - ნაწილობრივ დემოკრატიული ქვეყნები;

● იისფერით - არადემოკრატიული ქვეყნები.

როგორც ხედავთ, 21-ე საუკუნის დასაწყისში მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესი ნაწილი დემოკრატიული და ნაწილობრივ დემოკრატიულია. თითქმის ყველა ევროპული საზოგადოება დემოკრატიულად ითვლება, რადგან აღნიშნულ ქვეყნებში ზემოთ ჩამოთვლილი ყველა დემოკრატიული ღირებულება დაცულია; ნაწილობრივ დემოკრატიულ ქვეყნებში იგულისხმება ქვეყნები, სადაც ძირითადი დემოკრატიული ღირებულებები შეზღუდულია.

თქვენ უკვე გაეცანით დემოკრატიის ცნების არსს, ტოტალიტარული ქვეყნის მახასიათებლებს. მიღებული ცოდნის განსამტკიცებლად, შეასრულეთ შემდეგი დავალებები:

__________________

ლექსიკონი

აპათია - ხალისის, ინტერესის უქონლობა, სრული გულგრილობა ყველაფრისადმი.

თომას ჯეფერსონი - ამერიკის შეერთებული შტატების მე-3 პრეზიდენტი. მან დაწერა „ამერიკის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია“. ამ მნიშვნელოვანი დოკუმენტის შექმნის გამო იგი ამერიკის ეროვნულ გმირად შერაცხეს. იგი წიგნიერი ადამიანი იყო. მისი ცხოვრების კრედო გახლდათ - „მე არ შემიძლია წიგნების გარეშე“.

ფასეულობები, ღირებულებები - ფასეულობები ადამიანისთვის არის ის, რაც, მისი აზრით, მნიშვნელოვანია. ფასეულობები სოციალურად გაზიარებული იდეალებია იმის შესახებ, თუ რა არის კარგი, სწორი და სასურველი.

ავტოკრატია - სახელმწიფოს მმართველობის ფორმა, რომლის დროსაც მთელ ძალაუფლებას მხოლოდ ერთი ადამიანი ფლობს

დიქტატურა - გაბატონებული კლასის ან ძალაუფლების მქონე პირის შეუზღუდავი სახელმწიფო მმართველობა.

დავალება 1

ცხრილში ჩამოთვლილი ქვეყნები მოძებნეთ რუკაზე (გვ. 11) და იმსჯელეთ ამ ქვეყნებში დემოკრატიის განვითარების ხარისხზე. ზემოთ ჩამოთვლილი დემოკრატიული ღირებულებებიდან, რომელი ღირებულებებია დამკვიდრებული ამ ქვეყნებში და რომელი საჭიროებს დამკვიდრებას?

ბერლინის კედელი

დავალება 2

გაეცანით საინფორმაციო საშუალებებს და ამოწერეთ, საერთაშორისო მასშტაბით, სად მიმდინარეობს დემოკრატიული ცვლილებები.

დაიყავით ჯგუფებად, აირჩიეთ რომელიმე ქვეყანა, მაგალითად, ეგვიპტე, სუდანი, ლიბია, სადაც 2011 წელს მიმდინარეობდა დემოკრატიული ცვლილებები და მოიძიეთ ინფორმაცია შერჩეულ ქვეყანაში დემოკრატიის განვითარებასთან დაკავშირებით.

რევაზ ინანიშვილი მე-20 საუკუნის ქართველი მწერალია. მას კინორეჟისორი და მწერლის ახლო მეგობარი რეზო ესაძე თავის მოგონებებში „უბრალო“ კაცს უწოდებს. მართლაც, რეზო ინანიშვილი გახლდათ პირადი ცხოვრებით შეუმჩნეველი დიდი ნოველისტი. მისი „ადვილი“ სიტყვა არსებულ რეალობას მისთვის დამახასიათებელი სიზუსტით, სითბოთი და სიყვარულით გვიზიარებს ცხოვრებისეულ მოთხრობებში. მოთხრობა „პატარა ბიჭი გოლგოთაზე“ ავტობიოგრაფიული ნაწარმოებია. მასში გადმოცემულია, თუ როგორ ითელება ადამიანის ღირსება და როგორ იზღუდება პიროვნების თავისუფლება ტოტალიტარულ სახელმწიფოში.

დავალება 3

წაიკითხეთ რევაზ ინანიშვილის მოთხრობა - „პატარა ბიჭი გოლგოთაზე“ და უპასუხეთ კითხვებს:

მოთხრობის წაკითხვამდე:

კითხვის პროცესში:

______________________________________________

ლექსიკონი

გოლგოთა - არამეულად „თავის ქალას“ ნიშნავს. გოლგოთა არის მთა იერუსალიმის მახლობლად, სადაც დამნაშავეებს სიკვდილით სჯიდნენ და სადაც, სახარების მიხედვით, ჯვარს აცვეს ქრისტე.

დეკლარაცია - განაცხადი, საჯარო დოკუმენტი, რომელიც ასახავს სხვადასხვა ტიპის მონაცემებს, მისი დანიშნულებიდან გამომდინარე. მასში ჩამოყალიბებულია მხარეთა შორის შეთანხმებული პრინციპები და სტრატეგიები.

პატარა ბიჭი გოლგოთაზე

მე მაშინ მეგონა, რომ მამა უკვე ხნიერი იყო, ოცდათექვსმეტი წლისა, ებარა სოფელი - მხრებგაშლილს, მკერდგანიერს, ბრტყელქამარშემოჭერილს, სამეფო ჩექმებამოჭიმულს. ეპყრა მათრახი, წმინდა ნახელოვნები, თახთახა, მსუბუქად გადაევლებოდა ხოლმე ღონიერ ლურჯა ცხენს. ლურჯა გიჟდებოდა მისი სიმძიმის ქვეშ, გავარდებოდა ხან აქეთ, ხან იქით, მაგრამ მამა არ აძლევდა საშველს, მკაცრად უმოკლებდა სადავეს. ლურჯას ისღა რჩებოდა, ლაგამი ეღრღნა ხმაურით. არადა, ყველასთან მამა უნდა გაჩერებულიყო - ზოგს უცინოდა, ზოგს უწყრებოდა. გადაიწევდა, ყურში ჩასჩურჩულებდა მავანს რაღაცას და ჩაჩურჩულებულიც და ჩამჩურჩულებელიც აფეთქდებოდნენ ხარხარით. გული გვისივდებოდა, თუ სადმე მივდიოდით მამასთან ერთად, ყველა მას უნდა გამონთებოდა ეზოდან, ყველას მისთვის უნდა გადაეღობა გზა, ყველას მისთვის უნდა ეფხანინებინა მათრახის ტარით საფეთქელთან, უარს ვერ ეუბნებოდა ხოლმე აივნიდან „გამოქცუნებულ“ ლავაშებზე და წასულთა შესანდობარზე ხნიერ ქალებსაც. ტკბობით უყურებდნენ ის ხნიერი ქალები სადღეგრძელოს თქმისას...

ერთხელ ბავშვები ქოხის დადგმას ვაპირებდით ჩვენი კაკლის ქვეშ. ვერაფრით კი ვერ ჩავსვით ჭიგოები. გამოიარა მამამ, მიხვდა, რაც გაგვჭირვებოდა, აიღო ერთი ჭიგო, დააწვა და ისე ჩასვა, ფესვებგატანილი გეგონებოდა. ასევე ჩასვა მეორეც, მესამეც და მეოთხეც.

შემუქებული კბილიც კი არ მახსოვს მისი. თუ კანფეტი მოჰქონდა, მოჰქონდა ბლომად, „დასაყრელად“. თუ რაღაც არ მოსწონდა ჩვენი, გვიჩვენებდა დიდსა და ნათელ სილას. უყვარდა მამიდები, ძალუები, ბებიები. ყველას დიდი ხმით მოიკითხავდა, მიუგურგურებდა. უყვარდათ იმათაც. ჩვენს გიჟს ეძახდნენ, გადარეულს.

და უცებ - დაიჭირეს. მამაც დაიჭირეს, პაპაც და ბიძაც. დაიჭირეს ქვეყანაც.- რაღაცა გეშლებათო, - თურმე სულ იცინოდა მამა. - ვნახავთო, ვის რა ეშლებაო. პაპა და ბიძა მალე გააცილეს ციხეს, სხვადასხვა ადგილას ჩაკარგეს შორეულში. მამაც იკარგებოდა, დაიკარგებოდა, არავინ არაფერი იცოდა მისი, და უცებ გამოჩნდებოდა, ე.ი. მოვიდოდა ხმა, რომ ისევ ცოცხალი იყო, ისევ თბილისში იყო. ჩვენც თბილისში ვიყავით შეხიზნულნი. ხორცებს იჩქლეთდა და იმდუღრებოდა ბებია, - აწამებენო, აწამებენო. გავიდა წელიწადზე მეტი, თითქოს სულ სიცივე, სიბნელე, ცუდი ამინდები...

ნოემბრის ბოლოს, შეღამებულზე, შემოიპარა ჩვენთან, ჩვენს ოთახში, მამას ბავშვობის მეგობარი ვანო, დიდი, ღონიერი კაცი, ძლივას მოაბა თავი სათქმელს; ხვალო, დილითო, გათენებისასო, სასამართლოში მოიყვანენო. თუ ყველანი წამოხვალთ, კარგი იქნება, დაგინახავთ და დარწმუნდება, ყველანი რომ ცოცხლები ხართო. ბებია ატირდა. ატირდა ჩემი უფროსი დაც, დედა არა, დედას საფეთქლებთან ჰქონდა მიჭერილი ხელი და ისე დადიოდა, მაგიდაზე აწყობდა რაღაცებს. ვანო ძია უხერხულად იჯდა, ერთი არაყიც არ დალია, წამოდგა - წავედიო, ბნელ ხიდთან დაგხვდებით ხუთზეო. ხუთზეო?! ჰო, ისინი ძალიან ადრე მოჰყავთო.

ადრე დავაპირეთ ჩვენც დაწოლა. ვერ მოვახერხეთ. ჩემს პატარა ძმას ახველებდა, აბჟირებდა. ძილითაც, მერე, გვეძინა, არც გვეძინა. ოთხზე ფეხზე ვიყავით. ბებო და პატარა ძმა ვერ წამოვიდოდნენ, ძმას ისევ ახველებდა, აბჟირებდა. სამნი მივდიოდით: დედა, მე და ჩემი და. ვანო ძია მართლა ბნელ ხიდთან დაგვხვდა. ჩვენთან კი არ მოსულა, ისე წაგვიძღვა წინ. ფრთხილად იხედებოდა აქეთ-იქით. შესახვევთან ჩერდებოდა, მერე ისევ მიდიოდა. ფეხები დამაწყდა დაუსრულებელ გზაზე, სიბნელეში. გავითოშე. დედა მითბობდა თავისი ხელებით ხან ერთ ხელს, ხან მეორეს. ბოლოს ისევ მთლად ბნელში, - მივედითო. დამამახსოვრდა იმ ქუჩის სახელი - ათარბეგოვის ქუჩა. იდგა დიდი, მრისხანე სახლი. დიდხანს არ გაჩერდეთო. წავიდოდით, მოვიდოდით, ვიყავით, ვწრიალებდით. ისევ წავიდოდით. ვანო ძია ხეებს ეფარებოდა იქით. მოვდიოდით, ვიდექით, ველოდით. როდის-როდის დაიწყო სიარული ხალხმა. განათება დაიწყო დიდმა მრისხანე სახლმაც. მის კარში შედიოდნენ კაცები, ქალები. კართანვე მიმოდიოდნენ მილიციელები. ბოლოს მოვიდა ხმა, - მოიყვანესო, მოიყვანესო. ბნელში შავად გამომზირალ კუთხიან მანქანაზე იძახდნენ. ის მანქანაც რაღაც წვალობდა, როგორც ქნა, გაჩერდა. კარებიდან „ნაგანზე“ ხელდადებული სამხედრო მეთაური ადმოხტა, მანქანის ბოლოსთან მივიდა, გაიჭიმა. წამოვიდნენ დიდი შენობიდან რძელთოფიანი, ძგარუნა ჩექმებიანი ჯარისკაცებიც. გაიხსნა მანქანის კანა კარი. იქიდანაც გადმოხტნენ თოფიანი ჯარისკაცები, გააკეთეს წრე. ჩამოღოღდნენ მანქანიდან პატიმრებიც, შავები, დაღუღულები. დასხდნენ პირდაპირ მიწაზე. „ნაგანიანი“ მეთაური რუსულად იძახდა რაღაცებს. ამაოდ ვეძებდი მამას. ის ძირსდამსხდარი პატიმრებიც ამაოდ აპარებდნენ ზერას აქეთ-იქით. - წინ წადით, წინ წადითო! - მოგვაწვდინა ხმა ვანო ძიამ. ავედით წინ, გავჩერდით. გვიყვირეს, დავიხიეთ უკან. ააყენეს პატიმრები. ადგნენ: ჯარისკაცი, პატიმარი, ჯარისკაცი, პატიმარი. დაიძრნენ. მიდიოდნენ ნელა.

- გაიქეცი შენ და შედი შიგნით, - მიბრძანა ვანო ძიამ, - კარში თუ გკითხოს ვინმემ, დამლაგებლის შვილი ვარ, თათარაშვილის-თქო. შედი და დადექი დიდ კიბეზე.

მე გავიქეცი. არავის უკითხავს, ვინ ვიყავი. ავედი დიდ სინათლეში დიდ კიბეზე. კიბე ორად გაიყო. საით ავსულიყავი? ვყოყმანობდი. მომესმა მკაცრი ხმა, კედელს მივეკარი. გაკანკული იყო ირგვლივ ყველაფერი. მარტო ჯარისკაცები მოდიოდნენ ძგრიალით - ერთი ჯარისკაცი, ერთი პატიმარი, ერთი ჯარისკაცი, ერთი პატიმარი. მოვიდნენ სულ ახლოს. იმ საცოდავ პატიმრებში აღარც კი ვეძებდი მამას, ისინი ძლივს მოათრევდნენ ფეხებს. ერთი ხომ მთლად სახიჩარი იყო, ორივე ფეხით კოჭლი, პატარა, საქამრედ სწვდებოდა წინა ჯარისკაცს... და აი, იმ პატარა პატიმარმა დაიწყო ჩემკენყურება, გამიცინა და ხელიც ასწია ოდნავ ზემოთ, რხევით. მიყურებდა უკან შემობრუნებულიც. მე შევკრთი, მე ვიცანი, მე რაღაც ცუდი დამემართა. ის ძლივს ადიოდა საფეხურიდან საფეხურზე, ერთხელაც მომხედა სიცილით მაღლიდან...

მე ჩავჯექი. ისინი ავიდნენ სულ მაღლა და გაუხვიეს ძგრიალით. ვიღაც კაცი წამომადგა თავზე, რაღაცას მეკითხებოდა, წამოვდექი, ნახევრად წამომდგარი გავიქეცი, გავვარდი გარეთ.

დედაც ტიროდა და დაც. ცრემლები მოეწმინდა დიდ ხესთან მდგარ ვანო ძიასაც. მოვიდა დედა ჩემთან.

- დაგინახა?

მე არ ვთქვი არაფერი.

- გითხრა რამე?

მე ისევ არ ვთქვი არაფერი.

- ამოიღე ხმა!

- რაა?

- ამოიღე ხმა. გითხრა რამე?

- რაა?

დედას ისევ აუვარდა ქვითინი. მე სულ ვდუმდი, კბილების კბილებზე დაჭერით ვიკავებდი თავს.

………………………….

ბოლოს და ბოლოს? ბოლოს და ბოლოს - კი, შემეძლო იმის თქმა მაინც, რომ გამიღიმა. ორჯერ თუ სამჯერ გამიღიმა, უკან შემობრუნებულმაც გამიღიმა, მაგრამ მე იმ ღიმილს ღიმილს ვერ ვარქმევდი. ის იყო... ის იყო რაღაც უცნაური თქმა: - აი, რად გადავიქეცი მეო. მხედავო? მხედავო? ჩემს ნახევრად, ჩემს მესამედად გადავიქეცი მეო... და წავიდა, ავიდა მაღლა და იქ გაქრა, შეერია ცას...

ამისთანა რამეებზე, თქვენც მოგეხსენებათ, არსად არასოდეს არ ლაპარაკობენ შვილები მშობლებთან.

რევაზ ინანიშვილი

ნაწარმოების წაკითხვის შემდეგ უპასუხეთ კითხვებს:

პროექტზე მუშაობა

შესავალში თქვენ გაეცანით, რამდენად მნიშვნელოვანია თეორიული ცოდნის პრაქტიკაში დანერგვა. დასახული მიზნის მიღწევას კი სწორედ პროექტების საშუალებით შეძლებთ. პროექტის შექმნა და განხორციელება დაგეხმარებათ პრობლემის მოგვარებაში. ყოველ გაკვეთილზე განიხილავთ პროექტის შექმნის თითოეულ საფეხურს და შინ განახორციელებთ თითოეული ეტაპისთვის საჭირო სამუშაოს.

პროექტზე მუშაობის პროცესში შეძლებთ, გამოხატოთ თქვენი ეხედულებები, გადაწყვეტთ, თუ ვის, რომელ სამთავრობო თუ არასამთავრობო რგანიზაციას უნდა მიმართოთ შერჩეული პრობლემის ადასაჭრელად. ისწავლით, როგორ მიაღწიოთ პრობლემის სტრატეგიულ ადაწყვეტას შერჩეულ სამთავრობო დონეზე. უნდა გახსოვდეთ, ომ თქვენ უნდა ითანამშრომლოთ კლასელებთან, მასწავლებლებთან, ოხალისე, ენთუზიასტ უფროსებთან, სხვადასხვა სამთავრობო ტრუქტურასთან და არასამთავრობო ორგანიზაციებთან.

პროექტზე მუშაობის საფეხურები:

1. უპირველესად, მოიძიეთ თქვენს თემში არსებული მნიშვნელოვანი პრობლემები; განსაზღვრეთ, რომელი სამთავრობო სტრუქტურაა პასუხისმგებელი ამ პრობლემის მოგვარებაზე;

2. შეარჩიეთ პროექტისთვის მნიშვნელოვანი პრობლემა;

3. შერჩეულ პრობლემასთან დაკავშირებით მოიპოვეთ დამატებითი ინფორმაცია. ჩაატარეთ კვლევა საკითხის უკეთ შესწავლის მიზნით;

4. შექმენით პრობლემის გადაჭრის სტრატეგიული გეგმა;

5. მოპოვებული ინფორმაცია ჩამოაყალიბეთ პროექტად. (გამოიყენეთ პროექტზე მუშაობის პროცესში დაგროვილი მასალა, პორტფოლიო);

6. ბოლოს განახორციელებთ პროექტის პრეზენტაციას და შეუდგებით საქმეს...

გახსოვდეთ პროექტის შექმნისათვის საჭირო საყრდენი კითხვები:

რა? - მიზანი

როგორ? - ამოცანები

ვინ? - მონაწილეები

როდის? - ვადები

ასევე გახსოვდეთ!

პროექტი უნდა იყოს - სპეციფიკური, გაზომვადი, მიღწევადი (შესრულებადი), რეალისტური, დროში განსაზღვრული.

-------------------------------------------------------------------

ლექსიკონი

თემი ორი ან რამდენიმე დასახლების ან სოფლის მცხოვრებლების გაერთიანება.

პორტფოლიო ნამუშევრების კრებული, ერთგვარი საქაღალდე. პორტფოლიო შეიძლება შეიცავდეს მოსწავლის მიერ შესრულებულ საშინაო და საკლასო დავალებებს, ჯგუფური პროექტების ანგარიშებს და ა.შ. პორტფოლიოს დანიშნულებაა, რომ მოსწავლემ შეაგროვოს მასალა, თავად შეაფასოს თავისი ნაშრომი და გააცნობიეროს, თუ რა ცოდნა მიიღო და რომელი უნარ-ჩვევები გამოუმუშავდა შერჩეულ თემაზე მუშაობის პროცესში. პორტფოლიო საშუალებას იძლევა, მოსწავლემ აღმოაჩინოს, თუ რა შეცდომები დაუშვა და როგორ შეიძლება მომავალში მსგავსი შეცდომების თავიდან არიდება.

პროექტზე მუშაობა I საფეხური:
თქვენს თემში არსებული პრობლემების განსაზღვრა

პირველი საფეხურის აღწერა:

ამ საფეხურის მიზანია, რომ თქვენ, თქვენმა თანაკლასელებმა და თემის წარმომადგენლებმა საერთო ძალისხმევით მოიძიოთ და ერთმანეთს გაუზიაროთ, რა იცით თქვენს თემში არსებული პრობლემების შესახებ. ეს დაგეხმარებათ, მიიღოთ სათანადო ინფორმაცია იმისათვის, რომ გონივრულად შეარჩიოთ საპროექტო წინადადებისთვის შესაფერისი პრობლემა. ასევე პროექტზე მუშაობის ამ ეტაპზე უნდა განსაზღვროთ, რომელი სამთავრობო სტრუქტურაა პასუხისმგებელი ამ პრობლემაზე.

1. დაიყავით 4-5 კაციან ჯგუფებად.

2. მოიძიეთ თქვენს სკოლაში, თემში, უბანში არსებული აქტუალური პრობლემები. პრობლემები შეგიძლიათ შეარჩიოთ შემდეგი კატეგორიებიდან:

3. ჯგუფში შეაჯერეთ ინფორმაცია, რა იცით შერჩეული პრობლემის შესახებ ან რა გაიგეთ მასზე. ჩაატარეთ ინტერვიუები თქვენს მშობლებთან, მეზობლებთან, არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, რომლებსაც გადასაჭრელ პრობლემასთან აქვთ კავშირი. გაარკვიეთ, რა იციან შერჩეული პრობლემის შესახებ და რა დამოკიდებულება აქვთ აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით.

4. ინფორმაციის შესაგროვებლად, გამოიყენეთ ქვემოთ მოცემული ინტერვიუს კითხვარი.

5. მოპოვებული მასალა შეაგროვეთ, რომ შემდეგ მოათავსოთ პორტფოლიოში. სწორედ პორტფოლიოში არსებულ მასალაზე დაყრდნობით შექმნით პროექტს.

ქვემოთ მოცემულია პრობლემის განსაზღვრისა და ანალიზის, ინტერვიუსა და მედიასაშუალებების დაკვირვების ფორმები. ისინი გამოგადგებათ როგორც ჯგუფური, ასევე ინდივიდუალური მუშაობისთვის, როგორც ინფორმაციის შეგროვების პროცესში, ასევე - ამ ინფორმაციის ურთიერთგაზიარებისას.

_________________________________________________________

ლექსიკონი

აქტუალური - დიდად მნიშვნელოვანი, საჭირბოროტო.

გაკვეთილი 2

ამ თავში გაეცნობით, რა ცოდნა და უნარ-ჩვევები უნდა ჰქონდეს სამოქალაქო საზოგადოების აქტიურ წევრს. გააცნობიერებთ მოქალაქეთა მშვიდობიანი თანაარსებობის მნიშვნელოვან მახასიათებლებს - თანასწორობასა და პლურალიზმს.

პირველ ყოვლისა, უნდა განვსაზღვროთ, რას ნიშნავს, იყო მოქალაქე. მოქალაქის ცნების განმარტება მრავალმხრივია. სამართლებრივი თვალსაზრისით, მოქალაქე პიროვნებაა, რომლის მოქალაქეობრივ და პოლიტიკურ უფლებებს იცავს სახელმწიფო, სადაც ის ცხოვრობს. ასევე, მოქალაქეებს აქვთ მოვალეობები სახელმწიფოს წინაშე, რომელთა შორის ძირითადია ქვეყნის კანონების დაცვა, სავალდებულო სამხედრო სამსახური, შემოსავლიდან გადასახადების გადახდა და სხვ.

ისტორიულად და დღესაც მოქალაქის ცნების მთავარი განმსაზღვრელი პიროვნების მიერ უფლებების გამოყენება და მოვალეობების შესრულებაა. გახსოვდეთ, რომ ადამიანსა და მოქალაქეს შორის ძირითადი განსხვავება ისაა, რომ ადამიანს დაბადებიდან აქვს მინიჭებული უფლებები, ხოლო მოქალაქეს, უფლებების გარდა, აკისრია მოვალეობებიც.

სამწუხაროდ, რიგ ქვეყნებში თანამედროვე მოქალაქე აქტიურადარ მონაწილეობს საზოგადოებაში მიმდინარე პროცესებში. ძირითადად, მისი მონაწილეობა შემოიფარგლება არჩევნებში ხმის მიცემით, ზოგჯერ ამასაც არ აკეთებს. ამგვარი ნიჰილისტური დამოკიდებულება აფერხებს დემოკრატიის განვითარებას.

საზოგადოებრივად აქტიური მოქალაქე ჩართული უნდა იყოს სხვადასხვა საზოგადოებრივ საქმეში, ინტერესდებოდეს ქვეყანაში, ქალაქში, თემში მიმდინარე პროცესებით, ხმამაღლა სვამდეს შეკითხვებს საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან საკითხებზე.

განვითარებულ დემოკრატიულ ქვეყნებში აქტიური მოქალაქეები მონიტორინგს უწევენ ხელისუფლებას ადგილობრივ და ცენტრალურ დონეზე, სამოქალაქო საზოგადოების სხვადასხვა ინსტიტუტთან თანამონაწილეობით, ახდენენ საზოგადოებისა და ხელისუფლების ყურადღების მობილიზაციას არსებულ პრობლემებთან დაკავშირებით, აქტიურად იყენებენ მედიასაშუალებებს, საჯარო გამოსვლებსა და მშვიდობიან აქციებს აზრის გამოსახატავად.

ამ თვისებების მქონე მოქალაქეებისგან შემდგარი სოციუმი წარმოადგენს სამოქალაქო საზოგადოებას. სამოქალაქო საზოგადოება არის ინდივიდების მიერ ინიცირებული, თვითმმართველობისა და მოქალაქეთა მიერ ნებაყოფლობით ჩამოყალიბებული ასოციაციების და ორგანიზაციების ერთობლიობა. მათი მოღვაწეობა სახელმწიფოს მხრიდან პირდაპირი ჩარევისაგან კანონით არის დაცული. სახელმწიფოს არ აქვს უფლება, თვითნებურად შეზღუდოს მათი საქმიანობა.

დაფიქრდით, რა წვლილი შეგიტანიათ სკოლის, ოჯახის, საზოგადოების ცხოვრებაში?

ქვეყანაში ძლიერი სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოსაყალიბებლად ყოველი თქვენგანი უნდა გახდეს საზოგადოებრივად აქტიური მოქალაქე. ამაში დაგეხმარებათ დემოკრატიული სახელმწიფოს მახასიათებელი ნიშნების კარგად გააზრება.

დემოკრატიული სახელმწიფოს მახასიათებელი ნიშნებია:

თანასწორობა, კანონის უზენაესობა, დამოუკიდებელი სასამართლო სისტემა, თავისუფალი, სამართლიანი არჩევნები, ხელისუფლების გამჭვირვალობა, ხელისუფლების დამოუკიდებელ შტოებად დაყოფა, დამოუკიდებელი მედია, ადამიანის უფლებათა და უმცირესობათა დაცვა, პლურალიზმი.

განვმარტოთ თითოეული მახასიათებელი ცალ-ცალკე.

დაფიქრდით და გაიხსენეთ მაგალითი, როდესაც პიროვნების უფლებები შეიზღუდა მისი რაიმე ნიშნით განსხვავებულობის გამო. როგორ ფიქრობთ, რატომ? შესაძლებელი იყო თუ არა დისკრიმინაციის თავიდან აცილება?

თანასწორობა გულისხმობს ყველა ადამიანის თანასწორობას უფლებებისა და კანონის წინაშე, მიუხედავად მათი ეთნიკური წარმომავლობისა, ასაკისა, სქესისა, რელიგიისა, უნარისა და ა.შ. ყველა ადამიანის უფლება დაცული უნდა იყოს, რადგან ყველა ადამიანი დაბადებიდან თანასწორია.

დემოკრატიულ საზოგადოებაში ნებისმიერი ჯგუფი, როგორიცაა ბავშვები, ქალები, მოხუცები, ემიგრანტები, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირები, ეროვნული უმცირესობები, არ განიცდიან დისკრიმინაციას, რაც იმას ნიშნავს, რომ არ ხდება მათი უფლებების შეზღუდვა, პირიქით, მათ ეხმარებიან, გამოავლინონ თავიანთი ინდივიდუალობა და ჩაერთონ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. დემოკრატიული საზოგადოება უზრუნველყოფს მოქალაქეთა მაქსიმალურ თანასწორობას.

დემოკრატიულ საზოგადოებაში ასევე მნიშვნელოვანია კანონის უზენაესობა.

კანონის წინაშე ყველა თანასწორი უნდა იყოს. დემოკრატიულ გარემოში სამართლიანობას კანონის უზენაესობა განაპირობებს.

კანონი

ზღუდავს ადამიანს - მას გარკვეულ მოვალეობებსა და პასუხისმგებლობებს

აკისრებს. ამავე დროს, ის პიროვნებას იცავს უსამართლობისგან.

ხაზგასმით უნდა აღვნიშნოთ, რომ დემოკრატიული სახელმწიფოსთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელი დამოუკიდებელი სასამართლო სისტემაა. სასამართლოს საშუალებით ხდება დანარჩენი ორი ხელისუფლების - საკანონმდებლო და აღმასრულებლის შეზღუდვა; ასევე - მოქალაქის კონსტიტუციური უფლებების დაცვა.

უნდა გახსოვდეთ, რომ დემოკრატიის მნიშვნელოვანი მონაპოვარია თავისუფალი არჩევნები. თავისუფალი არჩევნები ხორციელდება მაშინ, როდესაც მასში მონაწილეობის უფლების მქონე პირებს აქვთ შესაძლებლობა, დაუბრკოლებლად და ზემოქმედების გარეშე მისცენ ხმა სასურველ კანდიდატებს. თავისუფალი არჩევნების შედეგებისამართლიანად უნდა ასახავდეს ელექტორატის ნებას. ყოველი საერთაშორისო საარჩევნო პრინციპი ითვალისწინებს თითოეული ადამიანის უფლებას, თავისუფლად მიიღოს მონაწილეობა საკუთარი სახელმწიფოს მმართველობაში.

დემოკრატიის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელია პლურალიზი და მრავალფეროვნება, რაც გულისხმობს ცხოვრების წესის, მოსაზრებებისა და ინტერესების მრავალფეროვნებას. პლურალისტური საზოგადოების წევრებს გააჩნიათ პიროვნული თავისუფლება,მაგრამ ასევე მათ უწევთ ერთმანეთთან აქტიური თანამშრომლობა, ურთიერთდათმობის გზით შეთანხმებისა და საერთო მიზნების მისაღწევად.

პლურალიზმის შემადგენელი ელემენტებია: მრავალფეროვნების (ტრადიციების, რელიგიური რწმენის, მორალური ღირებულებების და ა.შ.) პატივისცემა, ინდივიდუალური უფლებების დაცვა, პოლიტიკური გამჭვირვალობა, მოქალაქეთა მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, თანხმობის გზების ძიება ერთიანი მიზნის მისაღწევად.

ადამიანის თანასწორობას, კანონის უზენაესობას, პლურალიზმს, უფლებების დაცვას მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს პროფესიული, დამოუკიდებელი მედია. იგი ხელს უწყობს მოსახლეობისთვის აქტუალურ თემებზე დისკუსიების ჩატარებას, სადაც სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებს საშუალება აქვთ, მონაწილეობა მიიღონ მათთვის მნიშვნელოვანი საკითხების განხილვაში. დამოუკიდებელმა მედიამ უნდა უზრუნველყოს აზრის გამოხატვის თავისუფლება, რაც გულისხმობს იმას, რომ მოქალაქეს აქვს უფლება, თავისი შეხედულებისამებრ ზეპირად, წერილობით ან სხვა სახით მოიძიოს, მიიღოს და გაავრცელოს ნებისმიერი სახის ინფორმაცია, რომელიც არ ეწინააღმდეგება ქვეყანაში მოქმედ კანონმდებლობას.

დემოკრატიის უმნიშვნელოვანესი ელემენტია ხელისუფლების ინსტიტუტების გამჭვირვალობა, რაც გულისხმობს იმას, რომ საზოგადოებამ იცოდეს, რატომ და როგორ იღებს მთავრობა ამა თუ იმ გადაწყვეტილებას, როგორ იხარჯება სახელმწიფო ბიუჯეტი, რომელიც თითოეული მოქალაქის მიერ გადახდილი გადასახადებიდან არის ემდგარი.

აქტიური მოქალაქე რომ გახდეთ, თქვენ უნდა შეძლოთ საზოგადოებრივ აქმიანობაში მონაწილეობის მიღება, პრობლემის დანახვა ამისი გადაჭრის გზების ძიება. საზოგადოების მონაწილეობა გადაწყვეტილების იღების პროცესში ხელს უწყობს სახელმწიფოსა და აზოგადოებრივ ორგანიზაციებს შორის აქტიურ თანამშრომლობას. აზოგადოებრივი ჩართულობა ეხმარება ინსტიტუტებს, გაითვალისწინონ აზოგადოების ინტერესები. მოქალაქის ნებაყოფლობითი მონაწილეობა ვეყნისა და საზოგადოების განვითარების აქტივობებში ეხმარება პიროვნებას, გააცნობიეროს საკუთარი საჭიროებები, რობლემები, როლები და პასუხისმგებლობები. საკუთარი როლის ნიშვნელობის გააზრება პიროვნებას თვითრწმენას უმაღლებს და ბიძგებს საკუთარი ინიციატივით პრობლემის მოგვარებისკენ.

პირად და საზოგადოებრივ დონეზე მონაწილეობის მისაღებად ნდა გამოიმუშაოთ შემდეგი უნარ-ჩვევები: თანამშრომლობა, ზრუნველობა, ერთგულება, ლიდერობა, შეუპოვრობა, პატივისცემა, ამბედაობა, პატიოსნება, პასუხისმგებლობა. აფიქრდით, დაახასიათეთ თითოეული ზემოთ მოცემული ვისება. რამდენად ხართ ამ თვისებების მატარებელი? როგორ ნდა მოხდეს ამ თვისებების განვითარება? ნააზრევი გაუზიარეთ მეწყვილეს.

___________________________________________________________

ლექსიკონი

ემიგრანტი - პირი, რომელიც მუდმივად საცხოვრებლად მიემგზავრება სხვა სახელმწიფოში.

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი - შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი არის ადამიანი, რომელსაც დაავადების, ტრავმის, გონებრივი თუ ფიზიკური დეფექტის შედეგად, ჯანმრთელობის მეტ-ნაკლებად მოშლის გამო, დარღვეული აქვს ორგანიზმის სასიცოცხლო ფუნქციები, რაც განაპირობებს პროფესიული შრომის უნარის სრულ ან ნაწილობრივ დაკარგვას ანდა ყოფა-ცხოვრების არსებით გაძნელებას, რასაც იგი მიჰყავს ქმედითუნარიანობის დროებით ან მუდმივ შეზღუდვამდე და სოციალური დაცვის საჭიროებამდე (საქართველოს კანონი სამედიცინო, სოციალური ექსპერტიზის შესახებ, ზოგადი დებულება, მუხლი 3).

ეროვნული უმცირესობები - მოცემულ ქვეყანაში მუდმივად მცხოვრები მოსახლეობის არადომინირებული ნაწილი, რომელიც უმრავლესობისგან განსხვავდება თავისი ეთნიკური, რელიგიური თუ ლინგვისტური მახასიათებლებით და სურს შეინარჩუნოს საკუთარი თვითმყოფადობა.

დისკრიმინაცია - ცალკეული პირების ან ჯგუფების უფლებების შეზღუდვა ან მათდამი უარყოფითი დამოკიდებულება დასაბუთების გარეშე.

ელექტორატი - ადამიანები, რომელთაც შეუძლიათ, მონაწილეობა მიიღონ სხვადასხვა დონის არჩევნებში და მხარი დაუჭირონ რომელიმე ჯგუფს.

მრავალფეროვნება -არსებობს მაშინ, როდესაც მთელი საზოგადოება და თემი, ყოველი უმცირესობათა ჯგუფი სამართლიანად მონაწილეობს ყველა იმ გადაწყვეტილების მიღებაში, რომელიც ეხება ამ საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან საკითხებს.

დავალება 1

ამ თავში მიღებული ცოდნის გათავისების საუკეთესო საშუალებაა დისკუსიის წარმართვისუნარების განვითარება. ამისათვის გაეცანით დისკუსიის წარმართვის ხერხებს დაშეასრულეთ შემდეგი დავალება:

დაიყავით 10-12 კაციან ჯგუფებად. თითოეული ჯგუფი გაიყავით ორად: შეხედულების მომხრეებად და ოპონენტებად. ამოირჩიეთ განსახილველი თემა და ეცადეთ, დისკუსიის საშუალებით მიიღოთ გადაწყვეტილება. სავარაუდო სადისკუსიო თემებია:

- სწორად გვზრდიან თუ არა ჩვენი მშობლები და როგორ გაზრდით თქვენ შვილებს?

- შეუძლია თუ არა სამოქალაქო საზოგადოებას, გავლენა მოახდინოს პოლიტიკაზე?

- რას ვსწავლობთ ტელევიზიიდან დადებითს და რას უარყოფითს?

გაითვალისწინეთ: დავალება 1-ის შესრულებისას დაიცავით დისკუსიის წარმართვის ხერხები:

1. ყოველთვის გახსოვდეთ დისკუსიის მიზნები - უნდა იპოვოთ ჭეშმარიტება, გამოსავალი, გადაჭრათ პრობლემა.

უნდა განიხილოთ მხოლოდ ის საკითხები, რომლებიც დაკავშირებულია მოცემულ თემასთან.

არაფრისმომცემი მოგონებები, წუხილი, არაზუსტი შედარებები ზრდილობიანად შეწყვიტეთ.

ეცადეთ, განხილვა არ ასცდეს თემას. ასევე, არ დაუშვათ, მხარეები ეცადონ უპირატესობის დამტკიცებას. ისწრაფეთ არა გამარჯვებისკენ, არამედ ჭეშმარიტებისაკენ.

2. პატივისცემით მოეპყარით სხვა ადამიანის შეხედულებას.

ნებისმიერი აზრი არის კონკრეტული პიროვნების შეხედულება. მიუხედავად თქვენი შეხედულებისგან განსხვავებისა, მას აქვს არსებობის უფლება. არ აწყენინოთ სხვა ადამიანს და არ უწოდოთ მის შეხედულებებს მცდარი, მიუღებელი, სასაცილო. სანამ დისკუსია არ დასრულებულა, ნებისმიერი თვალსაზრისი შესაძლებელია მისაღები იყოს. დისკუსიის ბოლოს შეიძლება სრულიად მიუღებელი თვალსაზრისი აღმოჩნდეს სწორი.

3. ნებისმიერი გამოთქმული აზრი, შეხედულება არგუმენტებით უნდა იქნეს გამყარებული.

სწორედ ამით განსხვავდება დისკუსია კამათისგან. მოსაუბრემ ფაქტებით უნდა დაამტკიცოს, რატომ მიიჩნევს ამა თუ იმ მოსაზრებას სწორად. გამოთქმები: მე ასე ვფიქრობ, მე მიმაჩნია, ყოველთვის ასე იყო, არგუმენტებად არ შეიძლება ჩაითვალოს.

4. პატივი ეცით ნებისმიერი ადამიანის მოსაზრებას.

ზოგჯერ ცნობილი, ავტორიტეტული ადამიანის მოსაზრება თავიდანვე ითვლება სწორად მხოლოდ ამ პიროვნების სტატუსიდან (პროფესორი, მკვლევარი) გამომდინარე. მოუსმინეთ მათ, მაგრამ დაეყრდენით რეალურ ფაქტებს. მოიძიეთ ახალი მიდგომები გადაუჭრელ პრობლემასთან დაკავშირებით.

5. შეინარჩუნეთ მეგობრული ტონი.

6. მიმართეთ მოსაუბრეს სახელით ან რაიმე ზრდილობიანი ფორმით (კოლეგა, ოპონენტი). თქვენი ოპონენტი არ არის თქვენი პირადი მტერი, ის არის სხვა შეხედულების მქონე პიროვნება.

არ დაუშვათ მოსაუბრის პიროვნული შეურაცხყოფა.

7. არ იკამათოთ, იმიტომ რომ იკამათოთ. არ დაუშვათ დისკუსიის კამათში გადაზრდა და ურთიერთობის გარკვევა. გახსოვდეთ, კამათის მიზანია სიმართლის დამტკიცება, ხოლო დისკუსიისა - სწორი გადაწყვეტილების პოვნა, სიტუაციიდან გამოსვლა.

______________________________________________________

ლექსიკონი

ოპონენტი - კამათის დროს საწინააღმდეგო აზრის მქონე ადამიანი.

დავალება 2

წარმოიდგინეთ, რომ თქვენს თემში, ქალაქში, სოფელში, უბანში არ არსებობს თავისუფალი დროის გატარების არანაირი საშუალება. თავისუფალი დროის ორგანიზებით არავინ არის დაინტერესებული. უფრო მეტიც, უბანში მხოლოდ ტოტალიზატორია. ამიტომ ახალგაზრდების უმრავლესობა ქუჩაში უსაქმოდ დგომით ან ტოტალიზატორში თამაშით „ირთობს“ თავს.

თავისუფალი დროის ამგვარად გატარება ქმნის ძალადობის საშიშროებას, არაჯანსაღი ცხოვრების წესის, ნარკომანიის, ალკოჰოლიზმის დამკვიდრების საფრთხეს.

დავალება 3

მშობლებმა შვილი ცურვაზე შეიყვანეს. ისინი არც დაინტერესდნენ მისი აზრით. ახალგაზრდის ინტერესის სფერო კი ფეხბურთი იყო.

იმსჯელეთ, რატომ არ გაითვალისწინეს მშობლებმა შვილის ინტერესი?

რატომ არ მიიღო ახალგაზრდამ მონაწილეობა საკუთარი ცხოვრების დაგეგმვაში?

რატომ მოიქცნენ მშობლები ასე?

როგორ უნდა მოქცეულიყვნენ მშობლები?

მსჯელობისას გაითვალისწინეთ პირადი და საზოგადოებრივი მონაწილეობისათვის საჭირო ეტაპები:

დავალება 4

ერთ ოჯახში სამი სხვადასხვა ასაკის ბავშვი იზრდებოდა. მათ მხოლოდ ერთი ტელევიზორი ჰქონდათ. ხშირად უსიამოვნება მოსდიოდათ, სხვადასხვა გადაცემის ყურება სურდათ. კონფლიქტი ზოგჯერ მუშტი-კრივშიც გადადიოდა. ერთ-ერთმა პრობლემა გადაწყვიტა, ტელევიზორს აღარ უყურებდა.

სადისკუსიო კითხვები: სწორი გადაწყვეტილება მიიღო თუ არა გოგონამ? დაასაბუთეთ; როგორ ფიქრობთ, გადაიჭრა თუ არა პრობლემა, როგორ?

რა იყო გოგონას განრიდების მიზეზი?

თქვენი აზრით, როგორ უნდა მოქცეულიყო გოგონა?

გახსოვდეთ, როგორ უნდა გადაჭრათ პრობლემა და მიიღოთ გადაწყვეტილება:

პრობლემის გადაჭრის ამ გზით რომ ესარგებლა გოგონას, როგორ უნდა მოქცეულიყო და რა შედეგს მიიღებდა?

როგორ მოიქცეოდა გოგონა, პლურალიზმის ცნება რომ ჰქონოდა გააზრებული?

დავალება 5

ქვემოთ მოცემულ ცხრილში ჩამოწერეთ თქვენი სკოლის, თემის, სამეზობლოს უმცირესობაში მყოფი ან სოციალურად დაუცველი ჯგუფები და მათი პრობლემები.

უპასუხეთ კითხვებს:

რა პრობლემები გააჩნიათ მათ?

რას აკეთებს საზოგადოება უმცირესობების პრობლემების გადასაჭრელად?

თქვენ როგორ გადაჭრიდით მათ პრობლემებს?

დავალება 6

„უფლება-მოვალეობანი“

მაგალითად:

(ეს უფლებები ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციით არის დაცული)

პროექტზე მუშაობა - II საფეხური:
პრობლემის შერჩევა საპროექტო
წინადადებებისთვის

მეორე საფეხურის აღწერა:

პროექტზე მუშაობის მეორე საფეხურზე თითოეულმა ჯგუფმა უნდა წარმოადგინოს, თუ რა ინფორმაცია შეაგროვა თემში არსებული პრობლემების შესახებ. მთელი კლასი განიხილავს წარმოდგენილ პრობლემებს, მსჯელობს, არის თუ არა მიღებული ინფორმაცია საკმარისი იმისათვის, რომ შეარჩიოთ საპროექტო წინადადებისთვის შესაფერისი პრობლემა.

საკლასო დისკუსიის საშუალებით, განიხილეთ, ფლობთ თუ არა საკმარის ინფორმაციას საპროექტო წინადადებისთვის საჭირო პრობლემის შესარჩევად.

თუ კლასი ფიქრობს, რომ მოპოვებული ინფორმაცია საკმარისია გადაწყვეტილების მისაღებად, ხმათა უმრავლესობით შეარჩიეთ განსახილველი პრობლემა. დასვით შეკითხვები და გადაამოწმეთ, ნამდვილად მნიშ თუ არა შერჩეული პრობლემა როგორც თქვენთვის, ასევე თემისთვის. დარწმუნდით, რომ შესაძლებელია საინტერესო მასალის შეგროვება, პორტფოლიოს მომზადება ამ პრობლემასთან დაკავშირებით.

მას შემდეგ, რაც შეარჩევთ საპროექტო წინადადებისთვის საჭირო პრობლემას, მოიფიქრეთ, სად შეიძლება მოიძიოთ დამატებითი ინფორმაცია აღნიშნული პრობლემის შესახებ.

გაკვეთილი 3

წინა გაკვეთილზე თქვენ გაეცანით სამოქალაქო საზოგადოების მახასიათებლებს, გაითავისეთ აქტიური მოქალაქისათვის საჭირო უნარ-ჩვევები, პროექტისათვის შეარჩიეთ თქვენს თემში არსებული პრობლემა.

ამ გაკვეთილზე გაეცნობით დისკრიმინაციის გამომწვევ მიზეზებსა და მისი დაძლევის საშუალებებს.

დისკრიმინაცია სიტყვასიტყვით განსხვავებას ნიშნავს, მაგრამ ამ ცნებას გაცილებით რთული შინაარსი აქვს. იგი ადამიანთა განსხვავების საფუძველზე მათ შორის უსამართლო მოპყრობას, ძალადობას, დევნას, გადასახლებას, აკრძალვებს, ჩაგვრას გულისხმობს.

დისკრიმინაციის ცნების არსის გააზრების მიზნით, გაგაცნობთ დემოკრატიული სახელმწიფოს მოქალაქის ძირითად ღირებულებას - ტოლერანტობას, ეს ცნება ხშირად დემოკრატიის სინონიმადაც იხმარება.

ტოლერანტობის გაგება სხვადასხვა კულტურაში, მათი ისტორიული რეალობიდან გამომდინარე, განსხვავებულია. ქართულში ტოლერანტობის სინონიმი შემწყნარებლობაა.

საქართველო ცნობილია თავისი ტოლერანტული განწყობით. აქ საუკუნეების განმავლობაში მშვიდობიანად თანაარსებობდნენ სხვადასხვა რელიგიის წარმომადგენლები. ამის ნათელ მაგალითს წარმოადგენს მართლმადიდებლური, სომხური, კათოლიკური ტაძრების, ებრაული სინაგოგის, მუსლიმანური მეჩეთის ერთმანეთის გვერდიგვერდ არსებობა.

დროთა განმავლობაში მსოფლიო კულტურებში არსებულ ტოლერანტობის ზნეობრივ ღირებულებებს დაემატა პოლიტიკური და სამართლებრივი მოთხოვნები და შეიქმნა „ტოლერანტობის პრინციპების დეკლარაცია“, რომლის მიხედვითაც ტოლერანტობა არის მსოფლიოს მრავალფეროვანი კულტურების, ამ კულტურებში არსებული სხვადასხვა ღირებულების გამოხატვის ფორმების, განსხვავებული ადამიანების პატივისცემისა და ცნობის აღიარება. ტოლერანტი ადამიანის აღზრდას ხელს უწყობს განათლება, კომუნიკაცია, აზრის თავისუფლად გამოთქმის უნარი, შეგნება და რწმენა.

ტოლერანტობა არის განსხვავებათა ჰარმონია. იგი არ არის მხოლოდ მორალური მოვალეობა, იგი პოლიტიკური და სამართლებრივი მოთხოვნაცაა. ტოლერანტობა არის მაღალი ზნეობრივი მოვალეობა, რომელიც ღირსებას უტოლდება. იგი ხელს უწყობს მშვიდობას და შესაძლებელს ხდის ომის კულტურის მშვიდობის კულტურით ჩანაცვლებას. აღნიშნული დეკლარაცია 1995 წლის 16 ნოემბერს, მსოფლიოს 185-მა სახელმწიფომ მიიღო.

ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკი

არ უნდა დაგავიწყდეთ, რომ ტოლერანტობის ცნების „ხერხემალი“ ადამიანის უფლებების პატივისცემაა. ტოლერანტობა ხელს უწყობს პლურალიზმს და კანონიერების დამკვიდრებას, რაც, როგორც წინა თავებში აღვნიშნეთ, დემოკრატიის საფუძველია.

ტოლერანტობა არ ნიშნავს შემწყნარებლობას სოციალური უსამართლობისა

და კანონდარღვევის მიმართ. იგი არც გულგრილობასა და საკუთარი ინტერესების დათმობას გულისხმობს.

შეუძლებელია ყველა სახის საქციელი მისაღები იყოს ჩვენთვის. ადამიანების ისეთი ქცევა, რაც სხვათა უპატივცემულობას გამოხატავს ან ზიანს აყენებს სხვას - მაგალითად: სიცრუე, ქურდობა - რა თქმა უნდა, ვერ იქნება შეწყნარებული. ასეთი ქცევის მიმართ ვერ ვიქნებით ტოლერანტულები. ასევე, ტოლერანტობა ნიშნავს, მოვექცეთ სხვებს ისე, როგორც სხვები გვინდა, რომ მოგვექცნენ ჩვენ.

ტოლერანტობის ცნების გააზრებაში ასევე დაგეხმარებათ მისი საწინააღმდეგო ცნების - არატოლერანტობის გამოვლინებების შესწავლა. არატოლერანტული ქცევის საფუძველს წარმოადგენს გარკვეული ადამიანების რწმენა, რომ მათი ხედვა, ღირებულებათა სისტემა, ცხოვრების წესი სხვებზე უკეთესია. ამგვარი დამოკიდებულება იწვევს განსხვავებული პიროვნების დისკრიმინაციას. შეუწყნარებლობა არა მარტო პიროვნებებს შორის იწვევს ძალადობას, არამედ - ეთნოსებსა და სახელმწიფოებს შორისაც. სახელმწიფოთა შორის ძალადობა ომით მთავრდება. ტოლერანტობის მთავარი არსი კი ომის კულტურის მშვიდობის კულტურით შეცვლაა. სწორედ არატოლერანტული ქცევა უშლის ხელს ადამიანთა მშვიდობიან თანაარსებობას.

არატოლერანტული ქცევის, დისკრიმინაციის გამოვლინებებია:

რომ დავძლიოთ არატოლერანტული ქცევის, დისკრიმინაციის შედეგი - ძალადობა, უნდა ვიცოდეთ მისი გამომწვევი მიზეზები. ყველა არატოლერანტული ქცევის, მათ შორის, დისკრიმინაციის ძირითადი მიზეზი ნეგატიური სტერეოტიპები, წინასწარშეგონებები და ეთნოცენტრიზმია.

განვიხილოთ თითოეული მათგანი ცალ-ცალკე:

ეთნოცენტრიზმი არის ეთნიკური ჯგუფის მიერ საკუთარი ტრადიციებისა და ფასეულობების გადაჭარბებული შეფასება და საკუთარი ჯგუფის უპირატესად წარმოდგენა. ეთნოცენტრიზმი ეთნოსებს შორის კონფლიქტს იწვევს.

წინასწარშეგონებები - წინასწარ ჩამოყალიბებული შეხედულებები ხელს გვიშლის, რეალურად დავინახოთ და შევაფასოთ ადამიანები და მიმდინარე მოვლენები. წინასწარშეგონება არის ადამიანის მიერ მეორე ადამიანის ან მოვლენის გაცნობამდე, მოვლენის გააზრებამდე შექმნილი მცდარი აზრი, რადგან შემფასებელი საერთოდ არ იცნობს ან ცუდად იცნობს განსახილველ საკითხს.

სტერეოტიპები არის შეხედულებები, რომლებიც სხვადასხვა მიზეზის გამო გვიყალიბდება ადამიანებზე, მოვლენებზე, ადამიანთა ჯგუფებზე. „სტერეოტიპი“ ბერძნული სიტყვაა. სიტყვა ორი ნაწილისაგან შედგება. პირველი ნაწილი, „სტერეო“ ნიშნავს მყარს, მეორე, „ტიპოს“ კი - ანაბეჭდს. სტერეოტიპი წარმოადგენს ადამიანის მიერ ქცევის ნორმების, ტრადიციების, სხვა ღირებულებების უკვე ჩამოყალიბებული შეხედულებებით შეფასებას.

სტერეოტიპის შექმნის დროს ხდება ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის შესახებ ჩვენი მოსაზრების განზოგადება. საზოგადოება ხშირად უსამართლოდ ქმნის და სამუდამოდ აწესებს ზოგიერთ სტერეოტიპს, რომელიც ხშირად ხდება უსამართლო დევნისა და დისკრიმინაციის მიზეზი. რატომ ხდება ასე? იმიტომ, რომ თითოეულ ამ შემთხვევაში ჩვენ განვაზოგადებთ ჩვენს შეხედულებას. ამ განზოგადების საფუძველს წარსულში მიღებული გამოცდილება, წიგნებსა და ჟურნალგაზეთებში წაკითხული ამბები, ტელევიზიიდან ან ოჯახის წევრებისა თუ მეგობრებისგან მიღებული ინფორმაცია, ნანახი კინოფილმები წარმოადგენს. ხშირ შემთხვევაში, ჩვენ ვიქმნით წინასწარ განწყობას პიროვნების მიმართ არა რეალურ ფაქტებზე, არამედ სტერეოტიპებზე დაყრდნობით. ხშირად ვექცევით სტერეოტიპების ზეგავლენის ქვეშ, როდესაც საქმე ეხება საზოგადოების იმ ჯგუფს, რომელთანაც არ გვაქვს სისტემატური შეხება. ძველ ამერიკულ კინოფილმებში აფროამერიკელები წარმოდგენილნი იყვნენ, როგორც უვიცები, ზარმაცები და მოძალადეები, რამაც ხელი შეუწყო აფრო-ამერიკელების შესახებ მცდარი სტერეოტიპის ჩამოყალიბებას.

სტერეოტიპის ნათელი მაგალითი გენდერული სტერეოტიპებია, როდესაც ქალები და მამაკაცები ქვეყნის საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში თანაბრად არ მონაწილეობენ, მათი როლები თანაბრად არ ნაწილდება.

განვიხილოთ საქართველოში დამკვიდრებული ერთ-ერთი გავრცელებული გენდერული სტერეოტიპი:

ქალის ადგილი სახლშია, ქალის მთავარი მოვალეობა დიასახლისობაა.

როგორ დავძლიოთ ეს და, საერთოდ, ნებისმიერი სტერეოტიპი?

გენდერული სტერეოტიპი თანდათან იმსხვრევა. ქალის როლი და იმიჯი დღეს მნიშვნელოვნად შეიცვალა. ხშირად გვხვდება საქმიანი იმიჯის მქონე ქალი - ოფიციალურ სამოსში გამოწყობილი და საქმიანი მანერით.

შესაძლოა, საქმიანი იმიჯის მქონე ქალბატონი სულაც არ იყოს დაკავებული ბიზნესით და მისი ქცევის მანერა და ჩაცმულობა მხოლოდ ილუზია იყოს.

სწორედ ეს არის სტერეოტიპის მონათესავე ტერმინის - იმიჯის ძირითადი არსი. იმიჯი კონკრეტულ საგანზე, ადამიანზე ხელოვნურად, სპეციალურად შექმნილი წარმოდგენაა. იგი ხშირად ფაქტებს კი არ ეფუძნება, არამედ პრესტიჟს, ემოციებს, აზრებს და ა.შ. იმიჯი ხელს უშლის ობიექტის რეალურ აღქმას. იმიჯის შექმნა ძალზე მნიშვნელოვანია საქმიანი ადამიანისათვის. იმიჯს ფართოდ იყენებენ რეკლამაში, პროპაგანდაში. „მასობრივი საშუალებები“ ხშირად, რეალური სახეების ნაცვლად, სწორედ სტერეოტიპებსა და იმიჯს იყენებენ.

„ჩემი ოცნებაა, რომ ჩემი ოთხი შვილი ერთ მშვენიერ დღეს ცხოვრობდეს ისეთ ქვეყანაში, სადაც მათ შესახებ იმსჯელებენ მათი თვისებების, ხასიათის და არა კანის ფერის მიხედვით“.

ადამიანის უფლებათა დამცველი, მარტინ ლუთერ კინგი სიტყვა წარმოთქმული 1963 წელს პრეზიდენტ ლინკოლნის მემორიალთან, ვისი დამსახურებაც იყო მონობის გაუქმება აშშ-ში.

„არ განსაჯო შენი მეზობელი მანამ, სანამ სამი დღით მაინც არ წარმოიდგენ თავს მის ადგილას“.

ჩრდილოამერიკული ანდაზა

დისკრიმინაციას ხშირად იწვევს უცოდინრობა. რაც არ ვიცით, უცნაურად გვეჩვენება და ამიტომ გვეშინია განსხვავებულის. მას ეჭვის თვალით ვუყურებთ და ხშირად აგრესიულადაც ვეპყრობით.

„ხალხს ხშირად სძულს ერთმანეთი, რადგან ეშინია ერთმანეთის, მათ ეშინიათ ერთმანეთის, რადგან არ იცნობენ ერთმანეთს...“

მარტინ ლუთერ კინგი

ყოველდღიურ ცხოვრებაში დისკრიმინაცია შეიძლება გამოხატული იყოს განათლებისა და სოციალური მომსახურების მიღების შეზღუდვით, ადამიანთა იგნორირებით, სხვადასხვა საზოგადოებრივ გაერთიანებაში თანამონაწილეობის შეზღუდვით, დაცინვით, ბიზნესსა თუ პოლიტიკაში ქალებისა და უმცირესობათა კარიერული წინსვლისათვის დამატებითი ბარიერების შექმნით.

ხშირად უმცირესობათა ჯგუფები სისასტიკის მსხვერპლნი ხდებიან მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი უმცირესობას წარმოადგენენ. სამწუხაროდ, დღეს კიდევ არსებობს რასისტული ორგანიზაციები: „თეთრი დანები“, „ნეონაცისტები“, „სკინჰედები“ (skinhead - თმაგადაპარსული) და სხვა, რომლებიც ღიად აცხადებენ თავიანთ დისკრიმინაციულ და რასისტულ შეხედულებებს.

_____________________________________________________________

ლექსიკონი

რასიზმი - მოსაზრება, რომ ადამიანთა ერთი რასა მეორეზე უკეთესია.

აპარტეიდი - რასობრივი დისკრიმინაციის ერთ-ერთი ფორმა, რომელსაც მმართველი ფენა ახორციელებს ადგილობრივი მოსახლეობის მიმართ.

რასობრივი დისკრიმინაცია - ადამიანისთვის რასის, კანის ფერის, წარმომავლობის, ნაციონალური ან ეთნიკური კუთვნილების მიხედვით ნებისმიერი შეზღუდვის, განსხვავების, გამონაკლისის ან უპირატესობის მინიჭების პროცესი. რასობრივი დისკრიმინაციის დროს ხდება პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური, კულტურული ან საზოგადოებრივი ცხოვრების ნებისმიერ სხვა სფეროში ადამიანის ინდივიდუალურ ფლებათა და ძირითად ავისუფლებათა, თანასწორობის რინციპების აღიარებისა ა მისი განხორციელების ესაძლებლობების უარყოფა, აკნინება.

გენოციდი - საგანგებო სისტემატური ქმედებები მკვლელობა, ფიზიკური და გონებრივი ზიანის მიყენება, შობადობის შეზღუდვა, ბავშვების ძალადობრივი ჩამოცილება მშობლიური ადგილებიდან), რაც მიზნად ისახავს კონკრეტული ეთნიკური, პოლიტიკური თუ კულტურული ჯგუფის განადგურებას ან მისი ენის, რელიგიისა და კულტურის მოსპობას.

სტერეოტიპი - ადამიანების ან იდეების ძალზე გამარტივებული, განზოგადებული და ხშირად გაუცნობიერებელი აღქმა, რომელმაც, შესაძლოა, გამოიწვიოს წინასწარ შექმნილი ნეგატიური აზრი და დისკრიმინაცია.

ეთნოცენტრიზმი - მოსაზრება, რომ ერთი ეთნიკური ჯგუფი სჯობს მეორეს.

პროპაგანდა - (ლათ. პროპაგანდა, სიტყვასიტყვით ნიშნავს - ექვემდებარება გავრცელებას) პროპაგანდის საშუალებით ადამიანების შეხედულებებზე, აზრებზე, ზოგადად ცნობიერებაზე, სხვადასხვა სიმბოლოების საშუალებით (სიტყვით, ლოზუნგებით, მუსიკით, მედიასაშუალებებით და სხვ.) ხორციელდება იდეური ზეწოლა. მიზნის მისაღწევად პროპაგანდისტი (პირი, რომელიც ეწევა პროპაგანდას) გვერდს უვლის ან ამახინჯებს მნიშვნელოვან ფაქტებს და ცდილობს, აუდიტორიას მიაწოდოს მხოლოდ მისთვის მისაღები ინფორმაცია.

სტიგმა

დისკრიმინაციის კიდევ ერთი მიზეზი სტიგმაა. სტიგმა არის მცდარი, „გაყინული“ შეხედულება, მიკრული იარლიყი, რომელიც იწვევს პიროვნების ან ჯგუფის მარგინალიზაციას, ანუ გარიყვას.

სტიგმატირებული ადამიანის დისკრიმინაციას ხშირად მოსდევს კონფლიქტი და ძალადობა. სტიგმის შედეგად ხდება ადამიანის განდევნა საზოგადოებიდან. სტიგმა მრავალგანზომილებიანი ცნებაა. იგი შეიძლება იყოს ფსიქოლოგიური, იურიდიული, სოციალური. სტიგმა გვხვდება საზოგადოებაშიც და ოჯახშიც. ჩვენ შეგვიძლია, ადვილად განვსაჯოთ და გავრიყოთ სხვა იმ მიზეზით, რომ ის ჩვენგან განსხვავებულია, მისი გვეშინია, ან არ მივიჩნევთ იმ საზოგადოების სრულუფლებიან წევრად, რომელსაც ჩვენ მივეკუთვნებით. სტიგმის „მსხვერპლნი“ უმეტესად ხდებიან შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანები, გარკვეული დაავადების (მაგ., აივ/შიდსის) მქონე პირები, სოციალურად დაუცველი ჯგუფების წევრები, დევნილები,ლტოლვილები და სხვ.

მხოლოდ საზოგადოების ჯანსაღ დამოკიდებულებას შეუძლია, თავიდან აიცილოს სოციუმის გარკვეულ წევრთა სტიგმატიზაცია. ყოველმა პიროვნებამ უნდა გაითავისოს, რომ ნებისმიერ ადამიანს აქვს უფლება, იყოს იმ საზოგადოების წევრი, რომელშიც ცხოვრობს.

აივ/შიდსთან დაკავშირებული სტიგმა

სტიგმა და დისკრიმინაცია, რომელიც აივ/შიდსს უკავშირდება, ნაწილობრივ, შიშისა და გაუგებრობის საფუძველზე განვითარდა. აივ-ის დიაგნოზი იწვევდა პანიკას, შიშსა და უმწეობის განცდას. დღეს ცნობილია, რომ უკვე შესაძლებელია შიდსის მკურნალობა და დაავადებულმა ადამიანებმა, შესაძლოა, მრავალი წელი იცოცხლონ. მიუხედავად ამისა, ზოგადად, დაავადებისა და ინფექციისადმი შიში კიდევ არსებობს, რაც ინფიცირებულთა მიმართ საზოგადოების მკვეთრად ნეგატიური დამოკიდებულებით არის განპირობებული. სტიგმის გამო, აივ-ინფიცირებულებს ეშინიათ თავიანთი სტატუსის გამჟღავნების; მათ ურჩევნიათ, თავი აარიდონ აივ/შიდსზე გამოკვლევას, ეს კი ხელს უწყობს ინფექციის გავრცელებას. დაავადებისადმი ასეთი მიდგომა გამოიწვია საზოგადოების უარყოფითმა დამოკიდებულებამ ინფიცირებულების მიმართ.

მაგალითად, საქართველოს ერთ-ერთ ქალაქში, სამედიცინო დაწესებულებაში სისხლის გადასხმის შედეგად დაინფიცირდა ახალგაზრდა ფეხმძიმე ქალბატონი. მას აივ/შიდსით დაავადებული ჩვილი გაუჩნდა. გამოძიების შედეგად, დადგინდა, რომ სისხლის აღება მოხდა ე.წ. ფანჯარა პერიოდში. ეს ის პერიოდია, როდესაც აივ/შიდსის ვირუსი დაფარულ სტადიაში იმყოფება. სწორედ ამან გამოიწვია ქალბატონის დაინფიცირება. სასამართლომ დაზარალებულს მცირედი კომპენსაცია მიანიჭა. ახლა ოჯახი ქალაქის გარეუბანში უკიდურეს გაჭირვებაში ცხოვრობს. ისინი არ მუშაობენ, მათ არავინ ეკონტაქტება.

დაფიქრდით, რატომ არის ოჯახი ამ მდგომარეობაში? ვინ უნდა ზრუნოს ამგვარ ადამიანებზე?

როგორ ავიცილოთ თავიდან სტიგმა?

სახელმწიფომ დაიწყო სტიგმასთან ბრძოლა. იგი კანონმდებლობებით დილობს „გარიყული“ ჯგუფების ინტეგრაციას საზოგადოებაში. აგ., სახელმწიფომ გამოსცა „აქართველოს კანონი აივ ინფექცია/შიდსის შესახებ“ სადაც განხილულია სახელმწიფო პოლიტიკა დაავადების იმართ. კანონი ავალდებულებს ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს ინფიცირებულთა უფლებების და ღირსების დაცვას. ამავე დროს, კანონმა უნდა უზრუნველყოს დაავადებულთა მიმართ დისკრიმინაციის თავიდან აცილება.

სახელმწიფომ ასევე შეიმუშავა დევნილთა, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა საზოგადოებაში ინტეგრაციის სტრატეგიები.

2011 წლის მარტში იაპონიაში მომხდარი დამანგრეველი მიწისძვრისა და მისგან გამოწვეული ცუნამის შედეგად დაიღუპა ათასობით ადამიანი. განადგურდა სოფლები და ქალაქები. ლოკალური ნგრევის გარდა სტიქიამ გლობალური კატასტროფის წინაშე დააყნა კაცობრიობა. ფუკუშიმას პრეფექტურაში ატომური ელექტროსადგურის დაზიანებამ რადიაციის გაჟონვა გამოიწვია. მიმდებარე ტერიტორიაზე მცხოვრები ადამიანების რადიაციული დასხივების საშიშროება გაჩნდა. მსოფლიო მედია შიშობს, რომ მოხდება დასხივებული მოსახლეობის სტიგმატიზაცია.

ამრიგად, ადამიანები ყველანი ერთნაირები და, ამავე დროს, განსხვავებულები არიან. ჩვენ განვსხვავდებით ერთმანეთისგან ფიზიკური აღნაგობით, კანის ფერით, სხვადასხვა კულტურას ვეკუთვნით. ზოგი ჩვენგანი მეტად წარმატებულია, ზოგი - ნაკლებად, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ყველანი თანასწორი ვართ. ჩვენ მსგავსნი და თანასწორნი ვართ ყველგან - საკლასო ოთახში, სკოლაში, ეზოში, უბანში, ქალაქში, საკუთარ ქვეყანაში, მსოფლიოში!

______________________________________________________________________

ლექსიკონი

სტიგმა - ძველ საბერძნეთში: მონის ან დამნაშავის სხეულზე დასმული ამღა. ადამიანის დანიშვნა არყოფითი დამღით.

მარგინალი - სოციალური ჯგუფის არეთ მყოფი, გაძევებული.

დავალება 1

მოიძიეთ ტოლერანტული და არატოლერანტული გამოვლინებები საქართველოს ისტორიიდან, ლიტერატურიდან.

დავალება 2

წაიკითხეთ სიტუაცია „ჭუჭყიანი თეთრეული“:

ჭუჭყიანი თეთრეული

ახალგაზრდა წყვილი ახალ ბინაში გადავიდა საცხოვრებლად.დილით ახალგაღვიძებულმა ცოლმა ფანჯარაში გაიხედა და მეზობელი დაინახა, რომელიც თეთრეულს ფენდა გასაშრობად.

- შეხედე, რა ჭუჭყიანი თეთრეულია, - უთხრა ქალმა თავის ქმარს.

ქმარს ყურადღება არ მიუქცევია ქალისთვის, რადგან გაზეთს კითხულობდა.

- ალბათ ცუდ საპონს იყენებს, ან კიდევ საერთოდ არ იცის რეცხვა, არგი იქნებოდა, ვინმეს ესწავლებინა.

ასე ხდებოდა ყოველთვის, როდესაც მეზობელი თეთრეულს ფენდა. ხალგაზრდა ქალი გაოცებას ვერ მალავდა მეზობლის უსუფთაობის ამო. ერთ მშვენიერ დილას მან კვლავინდებურად გაიხედა ფანჯარაში და წამოიყვირა:

- შეხედე, დღეს თეთრეული სუფთაა, როგორც ჩანს, რეცხვა ისწავლა.

- არა, ჩემო კარგო, - უთხრა ქმარმა, - საქმე ის არის, რომ დღეს ფანჯარა გავწმინდე.

უპასუხეთ კითხვებს:

დავალება 3

სქემა 1-ში მოცემულია ტოლერანტული და არატოლერანტული ქცევების ჩამონათვალი. გაეცანით ქვემოთ მოცემულ სქემას. დაფიქრდით და შეარჩიეთ სამი ტოლერანტული და სამი არატოლერანტული საქციელი, რომლებიც გახასიათებთ, ან შემთხვევით ჩაგიდენიათ, ან თქვენ მიმართ განუხორციელებია ვინმეს. გაუზიარეთ მეწყვილეს თქვენი აზრები.

შეავსეთ სქემა:

დაფიქრდით/დაწყვილდით/გაუზიარეთ

სქემა 2

დავალება 4

აღწერეთ სურათი სამი წინადადებით. განმარტეთ, თქვენი აზრით, რას ნიშნავს სოციალურად დაუცველი ადამიანი.

დავალება 5

დავალება 6

დაასრულეთ წინადადებები:

ყველა მათემატიკოსი არის ________________________________

ფეხბურთელები არიან _____________________________

ლამაზი ქალები არიან _____________________________

დავალება 7

მე განსხვავებული ვარ

დავალება 8

წაიკითხეთ ტექსტი და გააანალიზეთ:

ის არ მუშაობს

- ბევრი ბავშვი გყავთ? - იკითხა ექიმმა.

- ექვსი, - უპასუხა მან.

- თქვენი ცოლი მუშაობს?

- სახლიდან არ გადის.

- გასაგებია. რას აკეთებს მთელ დღეს?

- დგება დილის 4 საათზე, მოაქვს წყალი, შეშა, ანთებს ცეცხლს და ამზადებს საუზმეს. შემდეგ მიდის მდინარეზე და რეცხავს. ამის შემდეგ ბაზარში საჭირო პროდუქტს ყიდულობს. შემდეგ ამზადებს სადილს.

- თქვენ სახლში შუადღეზე ბრუნდებით?

- არა, არა, ცოლს მოაქვს საჭმელი ჩემთან, მინდორში, რომელიც სახლიდან დაახლოებით სამი კილომეტრითაა დაშორებული.

- და ამის შემდეგ?

- ცოლი უვლის ქათმებსა და ღორებს და, რა თქმა უნდა, მთელ დღეს ბავშვებს ადევნებს თვალყურს. შემდეგ ამზადებს ვახშამს, რომელიც ჩემი მოსვლისათვის ყოველთვის მზად არის ხოლმე.

- თქვენი ცოლი ვახშმის შემდეგ დასაძინებლად მიდის?

- არა, დასაძინებლად მე მივდივარ. მას კი რაღაც საოჯახო საქმეები აქვს დასამთავრებელი ცხრა საათამდე.

- მაგრამ თქვენ თქვით, რომ ცოლი არ მუშაობს?

- არა, მე გითხარით, რომ ის სახლიდან არ გადის.

დავალება 9

„სასურველი თანამგზავრი“

წარმოიდგინეთ, რომ მატარებლით მოგზაურობთ. თქვენ წინაშეა სავარაუდო მგზავრების სია. არჩევანის საშუალება რომ გქონდეთ, აღნიშნული სიიდან რომელ სამ თანამგზავრთან არჩევდით მოგზაურობას? დაასაბუთეთ, რატომ?

პოტენციური მგზავრების სია:

უპასუხეთ კითხვებს:

პროექტზე მუშაობა - III საფეხური:
ინფორმაციის შეგროვება შერჩეული
პრობლემის შესახებ

მესამე საფეხურის აღწერა:

პროექტზე მუშაობის მესამე საფეხურზე მთელმა კლასმა უნდა იმუშაოთ შერჩეული პრობლემის შესახებ დამატებითი ინფორმაციის მოძიებაზე. ფაქტობრივად, უნდა ჩაატაროთ მცირე მასშტაბის კვლევა. ღირებული ინფორმაციის მოსაძიებლად ქვემოთ ჩამოთვლილი საინფორმაციო საშუალებებიდან შეარჩიეთ მნიშვნელოვანი.

იმისათვის, რომ კვლევაში ყველა საინფორმაციო წყაროს ჩართვა შეძლოთ, ისევ დაიყავით ჯგუფებად და თითოეულმა ჯგუფმა საკვლევად შეარჩიეთ განსხვავებული საინფორმაციო წყარო. მიღებული ინფორმაციის ჩასანიშნად გამოგადგებათ პროექტის პირველ საფეხურზე (გვ.19-21) მოცემული კითხვარები, ასევე, ქვემოთ მოცემული პუბლიკაციებიდან, წერილებიდან და ინტერვიუებიდან ამოკრებილი ინფორმაციის დოკუმენტირების ფორმა. თუ პრობლემის შესახებ ღირებული ინფორმაციის მოწოდება შეუძლია რომელიმე კერძო პირს, შეგიძლიათ იგი სტუმრის სტატუსით მოიწვიოთ კლასში. ინფორმაციის შეგროვება შესაძლებელია როგორც პირისპირ, ასევე - სატელეფონო და წერილობით საუბრითაც.

საინფორმაციო საშუალებები:

1. ბიბლიოთეკები;

2. ბეჭდური მედია;

3. პროფესორ-მასწავლებლები;

4. ადვოკატები და მოსამართლეები;

5. თემში არსებული ორგანიზაციები და ინტერესთა ჯგუფები;

6. საკანონმდებლო სტრუქტურები;

7. ადმინისტრაციული სააგენტოები;

8. ელექტრონული საინფორმაციო საშუალებები.

პუბლიკაციებიდან, წერილებიდან და ინტერვიუებიდან ამოკრებილი ინფორმაციის დოკუმენტირების ფორმა

ჯგუფის წევრების სახელები ------------------------------------------------------------

თარიღი ------------------------------------------------------------------------------------

ორგანიზაცია, სადაც მოიძიეთ საინფორმაციო წყარო -------------------------------

საკვლევი პრობლემის დასახელება ----------------------------------------------------

1. საინფორმაციო წყარო

ა. სახელი/სათაური -----------------------------------------------------------------------

ბ. ავტორი ----------------------------------------------------------------------------------

გ. თარიღი ---------------------------------------------------------------------------------

2. ჩაინიშნეთ ინფორმაცია, რომელიც დაგეხმარებათ, პასუხი გასცეთ საკვლევ პრობლემასთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან შეკითხვებს.

ა. რამდენად სერიოზულია ეს პრობლემა ჩვენი თემისთვის? -----------------------

ბ. რამდენად ფართოდაა გავრცელებული ეს პრობლემა ჩვენს ქვეყანაში? --------------------------

გ. თქვენი აზრით, რომელია სწორი?

დიახ --- არა -----

დიახ --- არა ----

დიახ ------- არა -------

დ. ხელისუფლების რომელი საფეხური ან ორგანოა პასუხისმგებელი ამ პრობლემის მოგვარებაზე? რა ღონისძიებებს ატარებენ ისინი ამ კუთხით? გარდა ხელისუფლებისა, ვის ევალება ამ პრობლემის გადაჭრაზე ზრუნვა? ----------------------------------------------------------------------------------------

ე. რა წინააღმდეგობები არსებობს თემში ხელისუფლების მიერ ამ პრობლემის გადაჭრასთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებებზე? --------------------------------------------------------

ვ. ვინ არიან ის ძირითადი ჯგუფები, ორგანიზაციები და კერძო პირები, ვინც გამოხატავენ თავიანთ აზრს ამ პრობლემასთან დაკავშირებით? -------------------------------------------------------------------

ზ. როგორ შეგვიძლია მოვიპოვოთ უფრო მეტი ინფორმაცია მათ პოზიციასთან დაკავშირებით?----------------------------------------------------------------------------

თ. ვინ არიან ის ძირითადი ჯგუფები, ორგანიზაციები და კერძო პირები, რომლებიც ამ პრობლემის მხარეებს წარმოადგენენ? --------------------------------

ი. თუ კლასი შეიმუშავებს ამ პრობლემის გადაჭრისკენ მიმართულ სტრატეგიას, როგორ ვაიძულებთ ხელისუფლებას, გაიზიაროს ის? ---------------------------------------------------------------

როგორ დავძლიოთ დისკრიმინაცია;

რა არის ბულინგი

გაკვეთილი 4

დისკრიმინაციაზე საუბრისას, გვერდს ვერ ავუვლით არატოლერანტული ქცევების ერთობლიობას, რომელსაც “ბულინგს” უწოდებენ. ტერმინი „ბულინგი“ ნიშნავს ფიზიკურ ან ფსიქოლოგიურ ძალადობას, რომელიც ხორციელდება ბავშვის მიმართ თანაკლასელთაან სხვა ჯგუფის მიერ. ბულინგის სამი ტიპი არსებობს: ემოციური, სიტყვიერი და ფიზიკური. ბულინგის დამახასიათებელი ქცევებია: დამამცირებელი ზედმეტი სახელების დარქმევა, დაცინვა, ჯგუფიდან ან საერთო საქმიანობიდან გარიყვა, უცენზურო სიტყვებით მიმართვა, ნივთების წართმევა, წერილობითი და სიტყვიერი შეურაცხყოფა, მუქარა, დაშინება, ხელის კვრა, მუშტებით ან ფეხით ცემა, ცილისწამება, „მსხვერპლის“ უხერხულ, არაკომფორტულ მდგომარეობაში ჩაგდება, იძულება - იმოქმედოს საკუთარი სურვილის წინააღმდეგ.

ქართულში ბულინგის შესატყვისია: შარიანობა, ჩხუბისთავობა, ყოჩობა. ბულინგი თანამედროვე მსოფლიოში ფართოდ არის გავრცელებული. რიგ ქვეყნებში ბულინგის მსხვერპლთ კანონი იცავს. სიტყვის ეტიმოლოგიას თუ ჩავუღრმავდებით, შესაძლებელია, ტერმინი ინგლისური სიტყვა “ბულლ”-იდან მოდიოდეს, რაც ქართულად ხარს ნიშნავს. თუ პარალელს გავავლებთ ბულინგის მსგავსი შინაარსის მქონე ქართულ სიტყვასთან “ყოჩობასთან”, რომელიც სიტყვა „ყოჩიდან“ მომდინარეობს, რაც ცხვრის ფარის წინამძღოლს ნიშნავს, მსგავსებას დავინახავთ. მართლაც, ხშირად მოძალადე, აგრესორი მოზარდი ცდილობს, უფროსად, ძლიერად გამოიყურებოდეს, წინამძღოლის ფუნქცია აიღოს. სამწუხაროდ, ლიდერის ამ საუკეთესო თვისებებს ძალადობის ინიციატორი ცუდად იყენებს. ხშირად ეუხეშება მასწავლებელს, მშობლებს, საკუთარ და-ძმას, თანატოლებს. აგრესორი მოზარდი ხასიათდება მოჭარბებული ენერგიით, საკუთარ თავზე გადამეტებული პოზიტიური ან ნეგატიური წარმოდგენით, სხვებზე ძალაუფლებისა და მბრძანებლობის სურვილით. მას უჩნდება შიში, რომ თვითონ გახდება ძალადობის მსხვერპლი. მოძალადეს სურს, მიიქციოს ყურადღება, უჭირს მეგობრობა, არ აქვს დანაშაულის განცდა, არ შეუძლია სხვისი თანაგრძნობა. ზოგჯერ ახალგაზრდები დაუფიქრებლად, გულუბრყვილოდ ახდენენ თავიანთი აგრესიული გრძნობების დემონსტრირებას. სამწუხაროდ, ამგვარმა ქმედებამ შესაძლებელია, გამოუსწორებელი ფიზიკური და ფსიქიკური ზიანი მიაყენოს „მსხვერპლს“.

მოზარდი - მსხვერპლი ხშირ შემთხვევაში განსხვავებულია თანატოლებისაგან. იგი შეუმჩნეველი, პატარა და სუსტია. გაურბის ხმაურიან თავყრილობებს. მას შეიძლება ჰქონდეს მკვეთრად გამორჩეული თვისებები. მაგალითად, იყოს სხვებზე ბევრად მაღალი ან დაბალი, მსუქანი ან გამხდარი, ღარიბი ან მდიდარი, წყნარი, კარგად სწავლობდეს.

გაეცანით და გაითავისეთ წესები, თუ როგორ უნდა მოიქცეთ, რომ არ გახდეთ ბულინგის მსხვერპლი ან თავად არ გახდეთ მოძალადე.

1. იხელმძღვანელეთ ურთიერთობის ოქროს წესით: „არ მოექცეთ სხვებს ისე, როგორც არ გინდათ, რომ თქვენ მოგექცნენ“;

2. წარმოიდგინეთ თავი ძალადობის მსხვერპლის ადგილზე;

3. მიიღეთ ყველა ისეთი, როგორიც არის; პატივი ეცით ყოველი ადამიანის ინდივიდუალობას;

4. ისწავლეთ კონფლიქტის მოგვარების მშვიდობიანი გზები.

ბულინგის და, ზოგადად, დისკრიმინაციის ყველა გამოვლინების დასაძლევად, უნდა შეიარაღდეთ ცოდნით, უნდა გამოიმუშაოთ კომუნიკაციის, დიალოგის წარმართვის, აქტიური მოსმენის, ემპათიის/ თანაგანცდის უნარ-ჩვევები და შეიქმნათ ნეგატიური დამოკიდებულებაარატოლერანტული ქცევისადმი.

დისკრიმინაციის დაძლევის საუკეთესო საშუალებებია კომპრომისი და თანამშრომლობა.

კომპრომისი

კომპრომისი არის შუალედური წერტილი ორ ან რამდენიმე ექსტრემალურ მოსაზრებას შორის. ეს არის მდგომარეობა, როდესაც ორი ან რამდენიმე მოკამათე მხარე მზად არის, გარკვეული პოზიცია დათმოს საერთო ინტერესებისა და მიზნების მისაღწევად.

გაიხსენეთ თქვენი ცხოვრებიდან კამათის ეპიზოდი - მშობლებთან, კლასელებთან...

რა შედეგით დამთავრდა კამათი? როგორ შეძლებდით კამათის თავიდან აცილებას?

ჩვენ შეგვიძლია მივაღწიოთ კომპრომისს

როდესაც თანატოლებთან ან უფროსებთან ვკამათობთ, უნდა გვახსოვდეს, რომ იმის მიღწევა, რაც გვსურს, ყოველთვის არ არის შესაძლებელი. იმისათვის, რომ შევძლოთ კომპრომისის მიღწევა, ყოველთვის შევხედოთ სიტუაციას მოკამათე ადამიანის მხრიდანაც. თუ ყველა სადავო სიტუაციაში მოვახერხებთ კომპრომისის მიღწევას, მოვიპოვებთ ადამიანთა ნდობას და შემდგომში მათ მხარდაჭერასაც.

დაეთანხმეთ ადამიანებს და აგრძნობინეთ, რომ პატივს სცემთ მათ მოსაზრებებს. არ გეგონოთ, რომ ეს ნიშნავს, თითქოს თქვენ მათ უპირატესობას აღიარებთ, ეს ნიშნავს იმას, რომ თქვენ ფლობთ კომპრომისის ხელოვნებას.

ლექსიკონი

კომპრომისი - ურთიერთდათმობის გზით მიღწეული შეთახმება.

ასევე, დისკრიმინაციის დაძლევაში დაგეხმარებათ ადამიანის უფლებების ცოდნა.

გახსოვდეთ, დიალოგი დაგეხმარებათ კონფლიქტური სიტუაციების მოგვარებაში.

როგორ წარვმართოთ დიალოგი?

1. დიალოგი არის თანამშრომლობა, მისი მიზანია შეთანხმება;

2. დიალოგის დროს ერთი მხარე უსმენს მეორეს, რომ გაიგოს და აღმოაჩინოს განსხვავებები პოზიციებს შორის;

3. დიალოგი ხელს უწყობს განსახილველ საკითხზე მცდარი შეხედულების გამოვლენასა და შეფასებას;

4. დიალოგის პროცესში მისაღებია პოზიციის შეცვლა;

5. დიალოგი იძლევა უფრო მეტ შესაძლებლობას, იპოვო პრობლემის გადაჭრის საუკეთესო საშუალება, ვიდრე დაეთანხმო რომელიმე მხარის ორიგინალურ პოზიციას;

6. დიალოგი ავითარებს მოვლენებისადმი შემოქმედებით, ობიექტურ, მრავალმხრივ დამოკიდებულებას;

7. დიალოგი მოითხოვს ადამიანებისა და მათი იდეების პატივისცემას.

დავალება 1

ყურადღებით წაიკითხეთ ტექსტი:

გაკვეთილების შემდეგ ლაშა, დათო, მიშო და კიდევ რამდენიმე ბიჭი კალათბურთის სათამაშოდ დარჩნენ სკოლაში. თეონა და ნინოც მათთან ერთად იყვნენ, ასევე, ანრიც - ცომი (ასე ეძახდნენ მას კლასში მეგობრები). ყველამ გამოთქვა თამაშის სურვილი. ლაშამ ანრის გახედა და გასძახა:

- მოუქნელი და მსუქანა ხარ!

- მაგას ჯობია, იმ ბიჭს დავუძახოთ, მაღალია!

- რომელს? - იკითხა დათომ.

- აი, ახალი რომ არის, ჭორფლიანი. მგონი გოგიტა ჰქვია, არა, რიჟა ჯობია, უფრო შეეფერება, - უპასუხა ლაშამ.

- თქვენ გვიყურეთ გოგოებო, კალათბურთი თქვენი საქმე არ არის. ანრის უნდოდა კალათბურთის თამაში, მაგრამ მოშორებით იდგა და ხმას არ იღებდა.

უპასუხეთ კითხვებს:

დავალება 2

წაიკითხეთ, რა ფორმით შეიძლება იყოს გამოხატული დისკრიმინაციული დამოკიდებულება შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანების მიმართ: