გ. ლეონიძის სახ. ქართული ლიტერატურის სახელმწიფო მუზეუმი, კრებ. № 17501, გვ.
29-30; კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის პირადი
საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 108, ფ. 28; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 1, თბ.,
1987, გვ. 297, 526. პირთა იდენტიფიკაცია: ერთი მოსაზრებით ლექსი ეძღვნება ავტორის სატრფოს „ს-აშენკა-ს“, მეორის მიხედვით
კი – „ს-ამშობლო-ს“ / „ს-აქართველო-ს“ და წარმოადგენს ცნობილი ლექსის „მას აქეთ
რაკი შენდამი ვცან მე სიყვარული...“ ადრეულ რედაქციას. იხ. გურამ შარაძე, ილია
ჭავჭავაძე (ცხოვრება, მოღვაწეობა, შემოქმედება – ფოტომატიანე), ტ. 1, თბ., 1987, გვ.
127-131; მაია ნინიძე, მადლის წყარო, ილია ჭავჭავაძის მრწამსი და მისი შემოქმედება,
თბ. 1997, გვ. 216-236. გაზ. „დროება“, 1883, 29 დეკემბერი, № 264, გვ. 1. პირთა ანოტაციები: ჭავჭავაძე-აფხაზისა ნინო, გრიგოლის ასული (1834-1883) ილია ჭავჭავაძის უფროსი და. სწავლობდა თბილისის წმ. ნინოს სასწავლებელში. კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, რაფიელ ერისთავის ფონდი, № 957;
ი. ჭავჭავაძე, თსკ ათ ტომად, X, 1961, გვ. 86; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 17,
2012, გვ. 115, 418. პირთა ანოტაციები: ერისთავი რაფიელ დავითის ძე (1824-1901) პოეტი, დრამატურგი, ეთნოგრაფი, ლექსიკოლოგი, საზოგადო მოღვაწე, ქართული საბავშვო
ლიტერატურის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. წერეთელი აკაკი როსტომის ძე (1840-1915) პოეტი, პროზაიკოსი, დრამატურგი, მთარგმნელი, საზოგადო მოღვაწე. ერისთავი დავით
გიორგის ძე (1847-1890) – მწერალი, დრამატურგი, საზოგადო მოღვაწე. ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 17, 2012, გვ. 116-117. პირთა ანოტაციები: წერეთელი აკაკი როსტომის ძე (1840-1915) პოეტი, პროზაიკოსი, დრამატურგი, მთარგმნელი, საზოგადო მოღვაწე. კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის პირადი საარქივო
ფონდი, ასლი № 1052, გვ. 780-783, გაზ. „ივერია“, 1887, 30 დეკემბერი, № 274, გვ.
1; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 9, თბ., 2006, გვ. 649. გაზ. „ივერია“, 1888, 30 დეკემბერი, № 275, გვ. 1. გაზ. „ივერია“, 1889, 30 დეკემბერი, № 278, გვ. 1-2; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც
ტომად, ტ. 11, თბილისი, 2007, გვ. 439. გაზ. „ივერია“, 1895, 30 დეკემბერი, № 282, გვ. 1-2; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც
ტომად, ტ. 13, 2007, გვ. 153. გაზ. „ივერია“, 1896, 11 იანვ., № 7; გომელაური ივანე, „საჩუქარი ანუ რჩეულთა
ლექსთა კრება“ მოზრდილ ყრმათათვის, ახალ-სენაკი, 1895. გაზ. „ცნობის ფურცელი“, 1901, 1 იანვარი, №1343, გვ. 6. პირთა ანოტაციები: აბაშიძე კიტა (იოანე) გიორგის ძე (1870-1917) ლიტერატურის კრიტიკოსი, პუბლიცისტი, საზოგადო მოღვაწე, სოციალ-ფედერალისტთა
პარტიის ერთ-ერთი ლიდერი. კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ილია ჭავჭავაძის არქივი № 20. კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ილია ჭავჭავაძის არქ. № 483. პირთა ანოტაციები: გორდელაძე ლევან მამუკას (გიორგის) ძე (გარდ.1919 წ. შემდ.) ქშწ-კგ საზოგადოების წევრი.
1858
30 დეკემბერი
პეტერბურგში წერს ლექსს „ს...ს“ („მას აქეთ, რაც შენ მე შემიყვარდი...“),
რომელიც ავტორის სიცოცხლეში არ დაბეჭდილა. ავტოგრაფი ნასწორებია,
გადახაზული და მის მიერვე მიწერილი აქვს: „რიტორიკა“.
წყარო:
1883
30 დეკემბერი
ასაფლავებენ მის დას – ნინო ჭავჭავაძე-აფხაზს.
წყარო:
1885
30 დეკემბერი
სადარბაზო ბარათებით იწვევს რაფიელ ერისთავს, აკაკი წერეთელსა და დავით
ერისთავს. სთხოვს, ერთად აღნიშნონ ახალი წელი და გაზეთ „ივერიის“ პირველი
ნომრის გამოსვლა.
წყარო:
1885
30-31 დეკემბერი
აკაკი წერეთლის მიპატიჟების პასუხად იღებს
შეტყობინებას, რომ თბილისში არ იმყოფება.
წყარო:
1887
30 დეკემბერი
გაზეთ „ივერიაში“ უსათაუროდ და ხელმოუწერლად აქვეყნებს მოწინავეს თარიღით
„ტფილისი, 29 დეკემბერი“ („ჩვენი გაზეთი მეტად ჰფრთხილობს...“). მწერლის
თხზულებათა კრებულებში იბეჭდება სათაურით „საზოგადო საქმის მსახურთა სახელის
დაცვისათვის“
წყარო:
1888
30 დეკემბერი
მონაწილეობს კავკასიის სასოფლო–სამეურნეო საზოგადოების კრებაში, რომელიც
განიხილავს თბილისის საბაღოსნო სკოლის წლიურ ხარჯთაღრიცხვას.
წყარო:
1889
30 დეკემბერი
გაზეთ „ივერიაში“ უსათაუროდ და ხელმოუწერლად აქვეყნებს მოწინავეს თარიღით
„ტფილისი, 29 დეკემბერი“ („ევროპაში, როგორც მოეხსენება მკითხველს...“).
მწერლის თხზულებათა ოცტომეულში დაიბეჭდა სათაურით „საახალწლო მილოცვები“.
წყარო:
1895
30 დეკემბერი
ესწრება ღარიბ მოსწავლეთა შემწე თავადაზნაურთა საზოგადოების კრებას და ებმება
კამათში თბილისის სკოლისთვის სახსრების მოძიებასთან დაკავშირებით.
წყარო:
30 დეკემბერი
გაზეთ „ივერიაში“ უსათაუროდ და ხელმოუწერლად აქვეყნებს მოწინავეს თარიღით
„ტფილისი, 30 დეკემბერი“ („გამგე კომიტეტი სათავადაზნაურო სკოლისა...“).
მწერლის თხზულებათა ოცტომეულში დაიბეჭდა სათაურით „ქართული სკოლების
გიმნაზიებად გადაკეთების თაობაზე“.
წყარო:
1900
30 დეკემბერი
სახალხო თეატრში გამართულ კონცერტზე კიტა
აბაშიძე კითხულობს ილია ჭავჭავაძის ლექსს „რა ვაკეთეთ, რას ვშვრებოდით ანუ
საქართველოს ისტორია მეცხრამეტე საუკუნისა“.
წყარო:
1902
30 დეკემბერი
თბილისის საოლქო სასამართლოს თავმჯდომარის მოადგილე წერილობით მიმართავს ილია
ჭავჭავაძეს, როგორც მომრიგებელ მოსამართლეს, რომ დაესწროს თბილისის საოლქო
სასამართლოს მეორე სამოქალაქო განყოფილების სხდომებს 1903 წლის 20 და 27
იანვარს.
წყარო:
1903
30 დეკემბერი
ლევან გორდელაძე ღია ბარათით ულოცავს დამდეგ ახალ წელს.
წყარო: