1864
1864 იანვარი
წყარო: ჟურნ. „საქართველოს მოამბე“, 1863, № 12.
1864 იანვარი წყარო: ჯოლოგუა, „თ. „მყჳრალა (ქართლელი)“ - ის ვინაობისათვის“, „ჟურნალისტიკა“,
X, თსუ-სა და საქ. სსრ უმაღლ. სასწ. რესპ. სამეცნ. კონფერენცია, 2002,
მუშაობის გეგმა და მოხსენებათა თეზისები, თბ., 2002, გვ. 35-36.
პირთა ანოტაციები: ორბელიანი ალექსანდრე ვახტანგის ძე (1802-1869)
პოეტი,
პროზაიკოსი, დრამატურგი, პუბლიცისტი. ქართველ რომანტიკოსთა თაობის უფროსი
წარმომადგენელი, თბილისის მაზრის თავადაზნაურობის წინამძღოლი, 1932 წლის
შეთქმულების ერთ-ერთი ხელმძღვნელი.
ყიფიანი დიმიტრი ივანეს ძე
(1814-1887) მწერალი, მთარგმნელი,
პუბლიცისტი, საზოგადო მოღვაწე, სათავადაზნაურო ბანკის, თბილისის
ბიბლიოთეკის, წერა-კითხვის გამავრცელებელი და დრამატული საზოგადოებების
ერთ-ერთი დამაარსებელი. გადასახლებაში მოკლეს რუსეთის აგენტებმა. ქართულმა
მართლმადიდებელმა ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა. ყიფიანი დავით ქაიხოსროს ძე
(1835-1892) დიმიტრი ყიფიანის ძმისწული,
პუბლიცისტი, მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე. სხვადასხვა დროს თბილისის
საადგილმამულო ბანკის დირექტორი და ზედამხედველი კომიტეტის თავმჯდომარე,
ნოტარიუსი.
1864 12 მარტი
წყარო: გაზ. «Кавказ», 1864, № 20.
1864 მარტი
ჟურნალ „ცისკარში“ იბეჭდება სარედაქციო წერილი, რომელიც ნიშნის მოგებით
იუწყება „საქართველოს მოამბის“ შესაძლო დახურვის შესახებ და ეს კანონზომიე[1]რად
არის მიჩნეული.
წყარო: ჟურნ. „ცისკარი“, 1864, № 3, გვ. 178.
1864 10 აპრილი
ნიშნავენ იმერეთში, ქუთაისის გენერალ-გუბერნატორის საგანგებო მინდობილო[1]ბათა
მოხელედ.
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, „ავტობიოგრაფია“, თსკ ოც ტომად, ტ. 14, თბ., 2007,
445;”ლიტერატურული მემკვიდრეობა“, წ. 1, 1935, გვ. 570-571; საქართველოს
ეროვნული არქივი, ფ. 214-1-2734, 3.
1864 24-30 აპრილი
წყარო: ქრ. მამაცაშვილი, ილია ჭავჭავაძის სიკვდილი და დასაფლავება, 1907,
გვ. 67. Кипиани Д. И., “Русская Старина”, 1886, ტ. XLIX, L, LI, 55 – 80,
447 — 465.
1864 4 მაისამდე
წყარო: „Kритические замечания по параграфaм предворительного проекта
местного положения о поземельном устройстве крестьян, водворённых на
помещичьих землях в Тифлисской губерни“, საქართველოს ეროვნული არქივი,
განსაკუთრებულ საქმეთა ფონდი, საქმე № 123, ფ. 217-240; ი. ჭავჭავაძე, თსკ
ოც ტომად, ტ. 16, თბ., 2015. ვახტანგ კოტეტიშვილი, “საქართველოს
ლიტერატურის ისტორია“, 1925 წ., ნაწ. II; პ. რატიანი, რჩეული ნაწერები: ტ.
3, 1985, გვ. 107. ა. იოვიძე, “საისტორიო მოამბე“, 1947 წ., № 3; პაატა
გუგუშვილი, “საგლეხო რეფორმის მომზადება ამიერკავკასიაში“; В Мочалов, „Крестьянское
хозяйство в Закавказье к концу XIX в“; პრ. რატიანი, „ილია ჭავჭავაძე და
გლეხთა განთავისუფლების პრობლემა“, თბ., 1963 წ., გვ. 42.
ატრიბუცია: თხზულებათა აკადემიურ გამოცემაში ტექსტი დაბეჭდილია „სავარაუდოთა“
განყოფილებაში, ატრიბუციის შესახებ იხ. ილია ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ.
16; „ტექსტოლოგიური კვლევები ილია ჭავჭავაძის ცხოვრებისა და შემოქმედების
მატიანისთვის“, თბ., 2016, გვ. 102-105. დათარიღება: ვათარიღებთ პროექტის
წარდგენის დროის მიხედვით. პირთა ანოტაციები: ჭავჭავაძე ნიკოლოზ დიმიტრის
ძე (1830-1903) თბილისის მაზრის სასამართლო პალატის სამოქალაქო
დეპარტამენტის თავმჯდომარე. ილია ჭავჭავაძის ნათესავი და მეჯვარე.
1864 21 მაისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 75-77.
დათარიღება: დროზე მინიშნებულია მეუღლისთვის 22 მაისს გაგზავნილ წერილში.
პირთა იდენტიფიკაცია: ოლღასადმი 5 ივნისის წერილში ნახსენებია „ღოღობერიძის
ძმა“, სხვა წყაროებიდან კი ვიცით, რომ თავისი თანაკურსელის ძმას – სიმონ
ღოღობერიძეს ილია 1896 წელსაც სტუმრობდა ქუთაისში. „ტექსტოლოგიური კვლევები
ილია ჭავჭავაძის ცხოვრებისა და შემოქმედების მატიანისთვის“, თბ., 2016, გვ.
160. პირთა ანოტაციები: ღოღობერიძე სიმონ ბესარიონის ძე
(1843-1913) ისტორიკოსი, პედაგოგი, საზოგადო მოღვაწე. განათლება მიიღო პეტერბურგის
უნივერსიტეტში.
1864 22 მაისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 75-77.
დათარიღება: დროზე მინიშნებულია მეუღლისთვის 22 მაისს გაგზავნილ წერილში.
პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
1864 24 მაისი
წყარო: კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის
პირადი საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 286; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ათ ტომად, ტ.
10, 1961, გვ. 239- 240; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ.
75-76, 342-343. პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის
ასული (1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
სვიატოპოლკ-მირსკი დიმიტრი ივანეს ძე
(1825-1899) რუსეთის არმიის
გენერალი, კავკასიის მეფისნაცვალ მიხეილ ვორონცოვის ადიუტანტი. 1857-1859
წლებში ყაბარდოს პოლკის მეთაური, 1863-1866 – ქუთაისის გენერალ-გუბერნატორი.
გურამიშვილი-სტაროსელსკისა ეკატერინე თადეოზის ასული ილია ჭავჭავაძის
მეუღლის ოლღას და. კავკასიის მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს უფროსის
მეუღლე. სტაროსელსკი დიმიტრი სვიმონის ძე
(1832-1884) გენერალი, სენატორი,
ილია ჭავჭავაძის ქვისლი. 1872-1876 წლებში ბაქოს გუბერნატორი. 1876 წელს
დაინიშნა კავკასიის მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს დეპარტამენტის
დირექტორად, 1878 წელს კი – იმავე სამმართველოს სამოქალაქო ნაწილის უფროსად.
1864 25 მაისამდე
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 77-78, 343.
დათარიღება: დროზე მინიშნებულია მეუღლისთვის 25 მაისს გაგზავნილ წერილში.
პირთა ანოტაციები: გურიელი ლევან დავითის ძე (1824-1888)
გენერალ-ლეიტენანტი, გურიის უკანასკნელი მთავრის – მამია გურიელის
შვილიშვილი. ყირიმისა და რუსეთ-ოსმალეთის 1877-78წ.წ ომების მონაწილე,
ქუთაისის გუბერნიის თავადაზნაურთა წინამძღოლი
1864 25 მაისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 77-78, 343.
პირთა იდენტიფიკაცია: ბარათში წერია „Суллье“. პირთა ანოტაციები: რომანოვი
მიხეილ ნიკოლოზის ძე (1832-1909)
დიდი მთავარი გენერალ-ფელდმარშალი,
იმპერატორ ალექსანდრე II-ის ძმა. კავკასიის მეფისნაცვალი 1862-82 წლებში.
რომანოვი ოლღა თეოდორეს ასული
მეფისნაცვალ მიხეილ ნიკოლოზის ძე
რომანოვის მეუღლე. სვიატოპოლკ-მირსკი დიმიტრი ივანეს ძე
(1825-1899) რუსეთის არმიის
გენერალი, კავკასიის მეფისნაცვალ მიხეილ ვორონცოვის ადიუტანტი. 1857-1859
წლებში ყაბარდოს პოლკის მეთაური, 1863-1866 – ქუთაისის გენერალ-გუბერნატორი.
სულიე ლუი
(1813-1886) ფრანგი მოჯირითე, 1860-იან წლებში
კონსტანტინეპოლის ცირკის დირექტორი. 1866 წელს იყო გასტროლებზე თბილისში.
1864 29 მაისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 78. დათარიღება:
დროზე მინიშნებულია მეუღლისთვის 22 მაისს გაგზავნილ წერილში.
პირთა
ანოტაციები:
გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული (1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი
საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო
საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
გურამიშვილი-სტაროსელსკისა ეკატერინე თადეოზის ასული
ილია ჭავჭავაძის
მეუღლის ოლღას და. კავკასიის მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს უფროსის
მეუღლე. გურამიშვილი თადეოზ ზაალის ძე
(1800-1875) ქართლელი მემამულე,
ქართლ-კახეთის უკანასკნელ დედოფალ მარიამ ციციშვილის დედის – ელენე გიორგის
ასულ გურამიშვილის ძმიშვილი, ილია ჭავჭავაძის სიმამრი.
1864 29 მაისი
წყარო: კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის
პირადი საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 288; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ათ ტომად, ტ.
10, 1961, გვ. 242; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 78,
343.
1864 30 მაისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 79-80, 343.
დათარიღება: დროზე მინიშნებულია 2 ივნისს მეუღლისთვის მიწერილ ბარათში.
პირთა ანოტაციები: სტაროსელსკი დიმიტრი სვიმონის ძე
(1832-1884) გენერალი,
სენატორი, ილია ჭავჭავაძის ქვისლი. 1872-1876 წლებში ბაქოს გუბერნატორი.
1876 წელს დაინიშნა კავკასიის მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს
დეპარტამენტის დირექტორად, 1878 წელს კი – იმავე სამმართველოს სამოქალაქო
ნაწილის უფროსად.
გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო
მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების,
ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო
საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი. ^0442 წ
1864 30 მაისი
წყარო: კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის
პირადი საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 289; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ათ ტომად, ტ.
10, 1961, გვ. 242- 243; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ.
79-80, 343. დათარიღება: დროზე მინიშნებულია 5 ივნისს მეუღლისთვის მიწერილ
ბარათში. პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
სვიატოპოლკ-მირსკი დიმიტრი ივანეს ძე (1825-1899) რუსეთის არმიის
გენერალი, კავკასიის მეფისნაცვალ მიხეილ ვორონცოვის ადიუტანტი. 1857-1859
წლებში ყაბარდოს პოლკის მეთაური, 1863-1866 – ქუთაისის გენერალ-გუბერნატორი.
რომანოვი მიხეილ ნიკოლოზის ძე (1832-1909)
დიდი მთავარი
გენერალ-ფელდმარშალი, იმპერატორ ალექსანდრე II-ის ძმა. კავკასიის
მეფისნაცვალი 1862-82 წლებში.
1864 30-31 მაისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 80-81, 344.
დათარიღება: დროზე მინიშნებულია 5 ივნისს მეუღლისთვის მიწერილ ბარათში.
პირთა ანოტაციები: სტაროსელსკი დიმიტრი სვიმონის ძე
(1832-1884) გენერალი,
სენატორი, ილია ჭავჭავაძის ქვისლი. 1872-1876 წლებში ბაქოს გუბერნატორი.
1876 წელს დაინიშნა კავკასიის მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს
დეპარტამენტის დირექტორად, 1878 წელს კი – იმავე სამმართველოს სამოქალაქო
ნაწილის უფროსად.
გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო
მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების,
ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო
საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
1864 31 მაისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 80-81, 344.
დათარიღება: დროზე მინიშნებულია 5 ივნისს მეუღლისთვის მიწერილ ბარათში.
პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
სტაროსელსკი დიმიტრი სვიმონის ძე
(1832-1884) გენერალი, სენატორი,
ილია ჭავჭავაძის ქვისლი. 1872-1876 წლებში ბაქოს გუბერნატორი. 1876 წელს
დაინიშნა კავკასიის მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს დეპარტამენტის
დირექტორად, 1878 წელს კი – იმავე სამმართველოს სამოქალაქო ნაწილის უფროსად.
1864 5 ივნისი
წყარო: კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის
პირადი საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 290; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ათ ტომად, ტ.
10, 1961, გვ. 244- 245; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ.
80-81, 344. პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის
ასული (1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
1864 5 ივნისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 80-81.
პირთა
იდენტიფიკაცია:
წერილში ნათქვამია „ღოღობერიძის ძმა“. იხ. „ტექსტოლოგიური
კვლევები ილია ჭავჭავაძის ცხოვრებისა და შემოქმედების მატიანისთვის“, თბ.,
2016, გვ. 160. პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის
ასული (1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
ღოღობერიძე სიმონ ბესარიონის ძე
(1843-1913) ისტორიკოსი, პედაგოგი,
საზოგადო მოღვაწე. განათლება მიიღო პეტერბურგის უნივერსიტეტში.
1864 6-7 ივნისი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 80-81, 344.
დათარიღება: დროზე მინიშნებულია 5 ივნისს მეუღლისთვის მიწერილ ბარათში.
პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927)
საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
1864 24 აგვისტომდე
წყარო: ნ. ბერძენიშვილის სახელობის ქუთაისის სახელმწიფო ისტორიული მუზეუმი,
ი. ჭავჭავაძის პირადი საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 1056; ჟურნ. „მნათობი“,
1933, № 8-9 (სიმონ ხუნდაძის პუბლიკაცია); ი. ჭავჭავაძე, თსკ ათ ტომად, X,
1961, გვ. 25-26; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 17, 2012, გვ. 25-26,
372-373. პირთა ანოტაციები: ლორთქიფანიძე კირილე ბეჟანის ძე (1839-1919) საზოგადო მოღვაწე, პოეტი, ჟურნალისტი, პუბლიცისტი, მთარგმნელი.
1864 24 აგვისტო
წყარო: კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი. ჭავჭავაძის
პირადი საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 424/508 (ფოტო); ნ. ბერძენიშვილის
სახელობის ქუთაისის სახელმწიფო ისტორიული მუზეუმი, ი. ჭავჭავაძის პირადი
საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 1039; ი. ჭავჭავაძე, წერილები (რედ. ბოცვაძე,
ი.), სოხუმი, 1949, გვ. 29; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ათ ტომად, X, 1961, გვ.
26-27; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 17, 2012, გვ. 27, 373; დათარიღება:
იხ. „ტექსტოლოგიური კვლევები ილია ჭავჭავაძის ცხოვრებისა და შემოქმედების
მატიანისთვის“, თბ., 2016, გვ. 183-184. პირთა ანოტაციები: ლორთქიფანიძე
კირილე ბეჟანის ძე (1839-1919) საზოგადო მოღვაწე, პოეტი, ჟურნალისტი,
პუბლიცისტი, მთარგმნელი.
1864 ივლისი–ოქტომბერი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 83.
დათარიღება:
დროზე მინიშნებულია ივლის-ოქტომბერში მეუღლისთვის გაგზავნილ წერილში.
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 83. დათარიღება:
იხ. „ტექსტოლოგიური კვლევები ილია ჭავჭავაძის ცხოვრებისა და შემოქმედების
მატიანისთვის“, თბ., 2016, გვ. 227. პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო
მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების,
ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო
საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
აბაშიძე ნიკოლოზ სიმონის ძე (დაახლ.
1820-1898) ქუთაისის
გენერალ-გუბერნატორის კანცელარიის მმართველი, ქუთაისის ქალაქის თავი
1875-1879 წლებში.
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, „ავტობიოგრაფია“, თსკ ოც ტომად, ტ. 14, თბ., 2007,
445. პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
1864 4-8 ნოემბერი
წყარო: ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18, თბ., 2009, გვ. 81-82.
დათარიღება: იხ. „ტექსტოლოგიური კვლევები ილია ჭავჭავაძის ცხოვრებისა და
შემოქმედების მატიანისთვის“, თბ., 2016, გვ. 228. პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო
მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების,
ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო
საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი.
სტარიცკი იგორ (იაგორ) პავლეს ძე (1825-1899) იურისტი, თბილისის
კომერციული სასამართლოს და სასამართლო პალატის თავმჯდომარე, სხვადასხვა
დროს კავკასიის მეფისნაცვლის საბჭოსა და რუსეთის სახელმწიფო საბჭოს წევრი.
ვეზირიშვილი დიმიტრი გიორგის ძე ( 1825-1898)
ოსიაურელი მემამულე,
რუსეთის არმიის გენერალი. ნიკოლოზ ბარათაშვილის უმცროსი დის – ბარბარეს
მეუღლე.
წყარო: „ლიტერატურული მემკვიდრეობა“,
წ. 1, 1935, გვ. 570-571. წყარო: ტ. პაპიაშვილი, ლიტერატურული მატიანე, წ.
1–2, 1940, გვ. 175.
1864 14 ნოემბერი
წყარო: საქართველოს ეროვნული არქივი, ფ. 10,
აღწ. 1, საქ. 3056, 19967. პირთა ანოტაციები: ორლოვსკი კონსტანტინე ივანეს
ძე (1810-1876) პოლონელი სახელმწიფო მოღვაწე, რუსეთის სახელმწიფო
საიდუმლო მრჩეველი. 1834 წლიდან მოღვაწეობდა საქართველოში. 1860 წელს
დაინიშნა თბილისის სამოქალაქო გუბერნატორად.
1864 16 ნოემბრამდე
წყარო: ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ი.
ჭავჭავაძის პირადი საარქივო ფონდი, ავტოგრაფი № 415-4. ჭავჭავაძე ი., თსკ
(ათ ტომად), ტ. 10, 1961, გვ. 378-379; ი. ჭავჭავაძე, თსკ ოც ტომად, ტ. 18,
თბ., 2009, გვ. 235, 381. დათარიღება: იხ. „ტექსტოლოგიური კვლევები ილია
ჭავჭავაძის ცხოვრებისა და შემოქმედების მატიანისთვის“, თბ., 2016, გვ.
256-258. პირთა ანოტაციები: გურამიშვილი-ჭავჭავაძისა ოლღა თადეოზის ასული
(1842-1927) საზოგადო მოღვაწე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის
გამავრცელებელი საზოგადოების, ამიერკავკასიის ქალთა ინსტიტუტისა და
საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებების წევრი, ქველმოქმედი. რომანოვი მიხეილ ნიკოლოზის ძე
(1832-1909)
დიდი მთავარი გენერალ-ფელდმარშალი, იმპერატორ ალექსანდრე II-ის
ძმა. კავკასიის მეფისნაცვალი 1862-82 წლებში.
1864
წყარო: სალამური, ანუ ლექსთა კრება
ქართველთა მწერალთა, გამოცემული ზ. ჭიჭინაძისაგან, ტფილისი, 1877, გვ. 8.
გამოდის ჟურნალ „საქართველოს მოამბის“ ბოლო, მეთორმეტე ნომერი. მასში ილია
ჭავჭავაძე არცერთ თავის ტექსტს აღარ აქვეყნებს და განცხადებასაც, მომდევნო
წელს ჟურნალზე ხელმოწერის პირობების შესახებ, ხელმოუწერლად აკეთებს. ამ
ნომრით წყდება „საქართველოს მოამბის“ გამოცემა.
ჟურნალ „ცისკრის“ პირველ ნომერში იბეჭდება ალექსანდრე ორბელიანის წერილი
„მოთმინებისაგან გამოსვლა“, რომელიც გამოწვეულია „საქართველოს მოამბესა“ და
„ცისკარს“ შორის წარმოებული პოლემიკის გამო პერიოდული გამოცემების მიმართ
მკითხველთა გულის აცრუებით. სტატიის ავტორი განმარტავს, რომ პოლემიკა
მწერლებს შორის ბუნებრივია და ყველგან ხდება, მაგრამ ამის გამო ჟურნალების
გამოწერაზე მკითხველები უარს არ ამბობენ. მისი აზრით, ორი კი არა, უკეთესი
იქნებოდა, ქართველებს ათი ჟურნალიც რომ ჰქონოდათ. აქვე „მყვირალა
ქართლელის“ ფსევდონიმით იბეჭდება დიმიტრი ყიფიანის წერილი „ჩვენი
ნაცარქექიები“, რომელშიც ილია ჭავჭავაძეს და თავის ძმისწულ დავით ყიფიანს
ეკამათება ქართული ენის საკითხებზე, კერძოდ, ხმარებიდან გამოსული ასოების
ამოღებასთან დაკავშირებით.
გაზეთ „კავკაზში“ იბეჭდება „საქართველოს მოამბის“ რედაქციის განცხადება
ჟურნალის დახურვის შესახებ.
მონაწილეობს თავადაზნაურთა საგანგებო კრებაში, რომელზეც იხილავენ საგლეხო
რეფორმას. თავგამოდებით იცავს გლეხების მიწიანად გათავისუფლების მოთხოვნას,
რის გამოც დაპირისპირება უხდება „მამების“ თაობასთან. კრება 135 ხმით, 4-ის
წინააღმდეგ მხარს უჭერს მის წინადადებას.
მონაწილეობს საგლეხო რეფორმის გატარებასთან დაკავშირებული კანონმდებლობის
შემუშავებაში. წერს თბილისის გუბერნიაში მებატონეთა მფლობელობაში არსებულ
მიწებზე დასახლებული გლეხების მიწათმოწყობის პროექტთან დაკავშირებულ
კრიტიკულ შენიშვნებს, მაგრამ დოკუმენტს ამიერკავკასიის ცენტრალურ საგლეხო
კომიტეტში თავისი სახელით წარადგენს ამ საბჭოს წევრი, იურისტი ნიკოლოზ
დიმიტრის ძე ჭავჭავაძე. _50 1864 21 მაისამდე ჩადის ქუთაისში და ბინავდება
სიმონ ღოღობერიძის ოჯახში.
ქუთაისში იღებს მეუღლის მიერ თბილისიდან გაგზავნილ ბარათს. ისევ სწერს, რომ
უმისოდ მოწყენილია.
საპასუხო წერილს უგზავნის მეუღლეს ქუთაისიდან თბილისში.
ატყობინებს, რომ მისმა იქ გამოჩენამ თავადაზნაურთა შორის აღშფოთება
გამოიწვია, რადგან ასოცირდებოდა ყმების გათავისუფლებასთან. სწერს, რომ
ოლღას წასაყვანად მისი თბილისში ჩასვლა დამოკიდებულია ქუთაისის
გენერალ-გუბერნატორის – დიმიტრი სვიატოპოლკ-მირსკის დაბრუნებაზე ქუთაისში,
რადგან მისგან უნდა გაიგოს თავისი მოვალეობები. ამავე წერილით თავის
ცოლისდას – ეკატერინე გურამიშვილ[1]სტაროსელსკისას
უთვლის, რომ მისი მეუღლე, დიმიტრი სტაროსელსკი, 4 ივნისს ჩავა ქუთაისში
მეფისნაცვალ მიხაილ რომანოვთან ერთად.
ქუთაისში სტუმრად მიდის იმხანად გუბერნიის თავადაზნაურთა წინამძღოლობის
კანდიდატ ლევან გურიელის ოჯახში და ეცნობა ადგილობრივ საზოგადოებას.
იღებს მეუღლის წერილს და საჩუქარს – მანჟეტების საკინძეს.
ქუთაისიდან თბილისში წერილს უგზავნის მეუღლეს, მადლობას უხდის წერილისა და
საჩუქრისთვის და უყვება ადგილობრივ ამბებს. იმ დროს ქუთაისში უნდა
ჩატარებულიყო მაზრის თავადაზნაურთა წინამძღოლის პირველი არჩევნები. ამასთან
დაკავშირებით 4 ივნისს ელოდნენ კავკასიის მეფისნაცვლის – მიხაილ რომანოვისა
და მისი მეუღლის – ოლგა ფეოდორის ასულის სტუმრობას, რის გამოც ქუთაისში
ჩასული იყო მთელი მაზრის თავადაზნაურობა და ბინის შოვნა ჭირდა. სწერს, რომ
დიმიტრი სვიატოპოლკ-მირსკი ისევ არ გამოჩენილა. ასევე, ატყობინებს, რომ
თბილისში ჩასვლას აპირებს ლუი სულიეს ცირკი შესანიშნავი ახალი ჯგუფით.
წერილს იღებს მეუღლისაგან, რომელიც იმ დროს დის ოჯახთან ერთად მამასთან
იმყოფება. ბარათიდან იგებს, რომ მის მიერ რაღაც თანხის დროულად
გადაუხდელობის გამო ოლღასთვის მიუკითხავთ.
პასუხს უგზავნის მეუღლეს ქუთაისიდან თბილისში. ატყობინებს, რომ ქუთაისის
გენერალ-გუბერნატორი მომდევნო დღეს უნდა დაბრუნდეს და თავად, სავარაუდოდ,
ერთ კვირაში შეძლებს თბილისში გამგზავრებას მის ქუთაისში წასაყვანად. _51
1864 30 მაისი მეუღლისაგან იღება წერილს, რომელშიც ოლღა წუხილს გამოთქვამს,
რომ გადასახადთან დაკავშირებით მისწერა. იქვე ატყობინებს „პრიკაზისა“ და
დამფასებლების აზრს მათი მამულის ღირებულებასთან დაკავშირებით.
ხვდება თავის ქვისლს – დიმიტრი სტაროსელსკის, რის შესახებაც სწერს თავის
მეუღლეს.
წერილს სწერს მეუღლეს ქუთაისიდან თბილისში. ატყობინებს, რომ დიმიტრი
სვიატოპოლკ-მირსკის უკვე შეხვდა და ორი კვირით დაეთხოვა, მაგრამ იმის გამო,
რომ კავკასიის მეფისნაცვალმა მიხაილ რომანოვმა ქუთაისიდან თავის
გამგზავრებამდე აკრძალა ცხენების გაცემა, ილია ჭავჭავაძე ქალაქიდან ვერ
გადის. ასევე სწერს, რომ საქირავებელ ბინას ვერაფრით შოულობს.
შოულობს საქირავებელ ბინას, მეპატრონეს ფასზე ურიგდება და თბილისში მიმავალ
დიმიტრი სტაროსელსკის აბარებს, რომ ოლღას უთხრას.
ვერ ასწრებს, რომ წინა დღეს მეუღლისადმი დაწერილი ბარათი ფოსტით გაგზავნოს
და ატანს თავის ქვისლ დიმიტრი სტაროსელსკის.
მეუღლისაგან ორ წერილს იღებს ერთად. როგორც ჩანს, მისმა ბარათებმა
დაიგვიანა და ოლღა საყვედურობს მიუწერლობისთვის.
საპასუხო წერილს უგზავნის მეუღლეს ქუთაისიდან თბილისში. ატყობინებს, რომ
საქირავებელი სახლის პატრონმა მოატყუა და ფასის მომატება მოინდომა, რის
გამოც აღარ იქირავა. მისი მეგობრის ძმა – სიმონ ღოღობერიძე სთავაზობს, რომ
სანამ ბინას იშოვნიდნენ, ორივენი მის სახლში დაბინავდნენ.
ქუთაისიდან თბილისში მოემგზავრება მეუღლის ქუთაისში წასაყვანად.
ქუთაისში იღებს კირილე ლორთქიფანიძის წერილს პეტერბურგიდან. ატყობინებს რომ
აპირებს ქართული პოეტური ნაწარმოებების კრებულის გამოცემას და სთხოვს,
სასწრაფოდ გაუგზავნოს თავისი ლექსები.
ქუთაისიდან საპასუხო წერილს უგზავნის პეტერბურგში კირილე ლორთქიფანიძეს,
უწონებს კრებულის გამოცემის განზრახვას და ჰპირდება თხოვნის აღსრულებას,
მაგრამ სთხოვს, რომ ლექსები ხელმოუწერლად დაბეჭდოს, ჰონორარზე კი
წინასწარვე უარს ამბობს. ურჩევს, თანხა პეტერბურგში მყოფ ხელმოკლე
სტუდენტებს გადასცეს. _52 1864 29 აგვისტო ქუთაისიდან პეტერბურგში კირილე
ლორთქიფანიძეს წერილთან ერთად უგზავნის თავის ლექსს „ქართველი სტუდენტების
სიმღერა“. პოემა „ქართვლის დედის“ შესახებ სწერს, რომ ჯერ დასამუშავებელია,
მეორე პოემას „რამდენიმე სურათი ანუ ეპიზოდი ყაჩაღის ცხოვრებიდამ“ კი არ
უგზავნის იმიტომ, რომ ცენზურა მის გავრცელებას არ დაუშვებს.
სამსახურებრივი საქმეების გამო მოგზაურობს ქუთაისის მაზრის სოფლებში.
1864 ივლისი–ოქტომბერი
წერილს უგზავნის საჯავახოს უბნიდან ქუთაისში მყოფ მეუღლეს. სთხოვს, ნიკოლოზ
აბაშიძეს მისთვის უწყებები გააგზავნინოს, რადგან, რაც ჰქონდა, სულ გახარჯა.
აცნობებს, რომ ხუთი სოფელიღა დარჩა მოსავლელი და ოთხ-ხუთ დღეში დაბრუნდება.
1864 ნოემბრის დასაწყისი
ქუთაისიდან თბილისში მიემგზავრება კავკასიის მეფისნაცვლის სამმართველოს
გამოძახებით. თბილისის გუბერნიაში ბატონყმობის გაუქმების გამოცხადებასთან
დაკავშირებით სამუშაოდ გადაჰყავთ აღმოსავლეთ საქართველოში. ეს ისე სწრაფად
ხდება, რომ ვეღარ ახერხებს ქუთაისში ჩასვლას და მეუღლის წამოყვანას.
წერილს სწერს მეუღლეს ქუთაისში, ატყობინებს, რომ ახალ სამსახურს იწყებს
იგორ სტარიცკისთან და ვერ ჩააკითხავს, უგზავნის მათი ერთად გადაღებული
სურათის ეგზემპლარებს ქუთაისელი ახლობლებისთვის დასარიგებლად. სთხოვს, რომ
დიმიტრი ვეზირიშვილს გამოჰყვეს თბილისში.
1864 8 ნოემბერი
ინიშნება მომრიგებელ შუამავლად თბილისის მაზრაში. პირველ ხანებში მისი
სამუშაო უბნებია გარეკახეთი და მცხეთა, მოვალეობებში შედის: გლეხებისათვის
სანადელო მიწების მიზომვა, მემამულეთა და გლეხთა ნაკვეთების მიჯნების
დაზუსტება, გარიგების სიგელების შედგენა და სხვ. მის მიერ გლეხთა
ინტერესების დაცვა და მიუკერძოებლობა თავადებს აღიზიანებს.
თბილისის სამოქალაქო გუბერნატორი კონსტანტინე ორლოვსკი კავკასიის
მეფისნაცვლის მთავარი სამმართველოს საფინანსო დეპარტამენტს სწერს, რომ
გლეხთა საქმეების მოსაგვარებლად დანიშნულ 12 მომრიგებელ შუამავალზე
გამოყოფილი თანხები გაიცემა 1864 წლის 8 ნოემბრიდან. იქვე დანართის სახით
წარმოდგენილია ამ შუამავალთა სია და ილია ჭავჭავაძის გვართან მინიშნებულია,
რომ იგი დაინიშნა თბილისის მაზრის I განყოფილებაში.
თბილისიდან ქუთაისში წერილს უგზავნის მეუღლეს. სთხოვს, დეპეშით შეატყობინოს
გამომგზავრების დრო, რომ მცხეთაში დახვდეს. სწერს, რომ ორ დღეზე მეტ ხანს
ვერ დაელოდება, რადგან მეფისნაცვალ მიხაილ რომანოვთან უნდა გამოცხადდეს.
გამოდის კრებული „სალამური“, რომელშიც იბეჭდება მისი ლექსი „ელეგია“