XV

ხელახლად მოისმა სირონას ხმა. - „უეჭველია, სირონას ხმაურობა გაგვცემს“, - იფიქრა პავლემ, წამოვიდა სირასაკენ და ჩქარის ნაბიჯით შეუდგა აღმართს.

- „დღეს კი, მე მგონია, იმ თამამმა ვაჟბატონმა აღარა იკადროს რა“, - ბუტბუტებდა თავისთავად პავლე. - „იქნება ხვალაც, რადგანაც ლურჯი ნიშნები მოაგონებენ ჩემს თავს. საკვირველია, რომ. ძნელად ავიწყდება კაცს, რაც ოდესმე ჰსცოდნია! ის ზურგული, რომლითაც მე დავეც პოლთკარპი, დელფისაგან მქონდა ნასწავლი და მას აქეთ რამოდენი ხანია გასული! დიახ ჯერ ტვინი არ ამომშრობია და მე ამას დავუმტკიცებ ჩემის მუშტებით იმ გათამამებულს ვაჟბატონს, თუ გაბედა და ორიოდ სამიოდ თავის მზგავსი კაცი მოიყვანა მეშველად!“

დიდხანს არ დაჰსცალდა პავლეს ამ ფიქრებში გართობა. მღვიმისაკენ მიმავალს ბილიკზე წან შეემთხვა სირონა.

- პოლიკარპი რაღა იქნა? - დაუძახა სირონამ ჯერ კიდევ შორიდამ, თვალი მოჰკრა თუ არა პავლეს.

- უკანვე გავისტუმრე, - მიუგო პავლემ.

- დაგიჯერა და გაბრუნდა?

- ზოგიერთი ყუათიანი საბუთები ვიხმარე, - უპასუხა პავლემ.

- ხომ კიდევ მოვა?

- ჯერ არა მგონია, რადგანაც რაც საჭირო იყო, ჩემგან ყველაფერი გაიგო. ეხლა, ჩვენ უნდა მოვიფიქროთ შენს წასვლაზედ ალექსანდრიაში.

- მე კი მგონია, - უპასუხა სირონამ და აწითლდა, - რომ ამ მღვიმეშიაც არაფერი მემიზეზება, აქაც კარგად ვიქნები. თვითო შენც გითქომს ეგ ამას წინად....

- მე მარტო გაფრთხილებდი ალექსანდრიაში ყოფნის თაობაზედ, - გააწყვეტინა სიტყვა პავლემ. - ეხლა კი მე მომაგონდა შენთვის ერთი კაი ბინა და საიმედო მცველი. აი, შინაც მოვედით. მღვიმეში შედი, თორემ შენი ძახილი უცხო კაცის ყურამდე მიაწევდა და თუ სხვათა მეუდაბნოეთა შეიტყეს შენი აქ ყოფნა, ძალად წამაყვანინებენ შენს თავს შენს ქმართან.

- ეხლავ შევალ, - ჰჰსთქვა ოხვრით სირონამ. - ჯერ ერთი ეს ამიხსენ, მე ხომ თქვენი ლაპარაკი სულ მესმოდა, - ხელახლად წამოწითლდა სირონა. ეს როგორ მოხდა, რომ გერმასის ტყაპუჭი ფებიციმ შენად იცნო და შენც თავი არ გაიმართლე და ტყუილუბრალოდ ეცემინე.

- იმიტომ მოხდა, - უპასუხა პავლემ, - რომ ჩემი მხარ-ბეჭი უფრო განიერია, ვიდრე იმ ახოვან ვაჟბატონისა. ეხლა კი ბოდიშს ვიხდი და მერე კი, როცა უფრო გულდაწყნარებით ვიქნებით, ყველაფერს დაწვრილებით გიამბობ. ჯერ მღვიმეს შეეფარე, თორემ საქმეს სულ გამიფუჭებ. მე ვიცი, რომ მას აქეთ, რაც სენატორის შვილის საუბარი გაიგე, ერთს რასმეს ნატრულობ.

- აბა რას? - ჰკითხა სირონამ.

- სარკეს, - გაუცინა პავლემ.

- რა რიგად ჰსცდები! - უპასუხა ქალმა და მღვიმეში მიმავალმა გაიფიქრა: - „ის ვისაც პოლიკარპი იმ თვალით უყურებს როგორც მე, თავის დღეში სარკეს არ ინდომებს“.

მთას იქით დასავლეთისაკენ, მეთევზეების სოფელში ერთ მოხუცებული სოვდაგარი ურია იდგა. იგი ეგვიპტეში ჰგზავნიდა ხოლმე ნახშირსა გასასყიდლად და ერთს დროს პავლეს მამასთანაც ვაჭრობა ჰქონია, რადგანაც მის ქარხანებს ეს უგზავნიდა ნახშირს და არა ერთხელ თვითონ პავლესაც ამსთან საქმე დაუჭერია. ეგ ურია იყო ჭკვიანი და შეძლებული კაცი. რამდენჯერაც შეჰხვედრია პავლეს, იმდენჯერ უყვედრებია, რად გაუდეგ წუთისსოფელსაო; იწვევდა თავისთან და ეუბნებოდა, აი ჩემი ქონება, როგორც გინდა, ისე მოიხმარეო. აი, ეს ურია იყო ის კაცი, რომელსაც გემი უნდა ეშოვნა და სირონა გაესტუმრებინა ალექსანდრიაში.

რამდენსაც პავლე ჰფიქრობდა სირონას წასვლაზედ, იმდენად გული ეუბნებოდა, რომ უნდა მე თვითონ გავაცილოო სირონა ალექსანდრიამდე, მივიყვანო და მე თვითონ ავუჩინო საიმედო ბინაო. იცოდა, რომ თავისუფლად შეეძლო მოეხმარებინა განუზომელი სიმდიდრე თავის ძმისა, მით უფრო, რომ ნახევარი თვითონ პავლეს ეკუთვნოდა, აი, რამდენი წელიწადი გასულა და ეხლა პირველად იგრძნო სიხარული მისი, რომ შეძლება აქვს. დაიწყო ფიქრი მასზედ, თუ როგორ მოუმზადებს და მოურთავს სადგურს მშვენიერს სირონას. ჯერ ამბობდა გულში, ერთი უბრალო, მაგრამ ფაქიზი ბინა უნდა ამოვურჩიოო. მერე კი თანდათან ფიქრად მოუვიდა სახლის მორთვა ბრწყინვალეს ოქროთი, თეთრის და ვარდის ფერის მარმარილოსი, მრავალ. გვარის ძვირფასის საფენითა, მშვენიერის მხატვრობითა და ლუსკუმებითა.

ამ ფიქრებში გართული დადიოდა წინა და უკან. ხშირად გაჩერდებოდა ხოლმე მღვიმეს კარებთან, საცა სირონა იყო. ერთხელ თვალი მოჰკრა მის ფერ-ღია კაბას და ჰჰსთქვა, რომ ამ კაბით არ უნდა ეჩვენოს იგიო არავის, რომ ყოველივე კვალი დაუკარგოს ფებიცის და პოლიკარპს, ამისათვის უბრალო კაბა უნდა ეშოვნა და პირბადე, რათა იმის ქვეშ დაუმალოს ბრწყინვალე თმა და თეთრი პირის სახე, რომლის მზგავსა თვით ალექსანდრიაშიაც ძნელად მოიპოვებოდა.

იმ ადგილიდამ, საცა პავლე იდგა ამ ჟამად, პატარა მოშორებით იყო ქოხი ამალიკეტელისა, რომელმაც ორიოდჯერ თხის რძე მიჰსცა პავლეს სირონასათვის. ამ კაცის ცოლისა და ქალისაგან პავლემ განიზრახა ყიდვა, რაც საჭირო იყო მირონასათვის. ბევრი ადარ უფიქრია და გასწია იმათკენ, თუმცა ცა მოიღრუბლა და სამხრეთიდამ თბილი სულთამხუთავი ქარი ადგა.

მზე გადიწურა და მაინც კიდეც სიცხის ბუღი იდგა ჰაერში. პავლემ ყური არ ათხოვა ამ ავდრის ნიშნებსა, მავიდა მღვიმესთან, დაუძახა სირონას, მე ეხლავ მოვალო და გასწია სწრაფის სიარულითა.

სირონამ გზა მშვიდობისა უთხრა ასე, რომ არც კი მოხედა პავლეს, რადგანაც ძალიან იამა მარტოდ დარჩენა. მიჰსწყდა პავლეს ფეხის ხმა თუ არა, სირონა ხელახლად განტაცა იმ ძლიერმა და უძლეველმა გრძნობამ, რომელიც გულში გაუღვიძა მას ცეცხლმოკიდებულმა ლაპარაკმა პოლიკარპისამ.

პავლე ამ უკანასკნელ დროს მენანდრად გადიქცა, ხოლო ეს ქალი კი, ეს მღვიმეში მარტოდ დამწყვდეული არსება, ეს ცოლი ფებიცისა, რომელმაც ამდენი შრომა მიაყენა პავლეს, უფრო ძლიერ გამოიცვალა.

ეს სირონა იყო, მაგრამ უწინდელი სირონა კი აღარ. როცა მეუდაბნოემ ურჩია მღვთმეში შესვლა, სირონა სიხარულით დაემორჩილა. თვითონვე უნდოდა მიმალულიყო სადმე, რომ მარტო, სრულიად მარტო დარჩომილიყო, რადგანაც ჰგრძნობდა, რომ მის გულში რაღაც ამბავი მოხდა, რაღაც დიდებული და გაუგებარი. ჰგრძნობდა, რომ მის გულში რადაც ჩაისახა, რადაც იმისთანა, რის გამოთქმაც სიტყვით ვერ მოეხერხებინა. ჰგრძნობდა კი, რომ ის რაღაცა ძლიერი რამ არის, უქადის სიცოცხლეს, სავსეს ამოვნებითა და მღელვარებითა. ის რადაცა მას ეუცხოებოდა, ამასთანავე ისეთთ ტკბილიც იყო, ისეთი მიმზიდველი, ისეთის ნეტარებით აღსავსე, ისეთი მწვავი, ისეთ უზომოდ მომხიბლავი! რაღაც მღელვარებამ შეიპყრა მთელი მისი არსება და ეგონა, რომ ახალმა, უფრო წმინდა სისხლმა დაუწყო ძარღვებში დენა მას აქეთ, რაც ყური მოჰკრა პოლიკარპის ცხარე ლაპარაკსა. ყოველი ძარღვი უთრთოდა, როგორც ფოთოლი, როცა ნიავი ჰსცემს. ამ ყოფაში ვერ დაუგდებდა რიგიანად ყურს პავლეს ლაპარაკსა და ვერ მიჰსცემდა რიგიანს პასუხს.

დარჩა მარტო თუ არა, მაშინვე მიჯდა თავის ქვეშაგებზედ, მუხლზედ დაიყრდო მკლავი, მკლავებზედ თავი დააბჯინა და წასქდა თვალთაგან ცხარე ცრემლი ორ ტოტად. ამ ცრემლებმა გაუნელეს ის მხურვალე გულისთქმა, რომელიც უფრო და უფრო ცეცხლს უკიდებდა.

აგრე თავის დღეში არ უტირნია!

ბეწვის ოდენა ტკივილი, ბეწვის ოდენა სიმწარე არ ერია იმ წმინდა და გამაგრილებელ ცრემლთა ცვარში. მის გულში გადიშალა, რადაც საუცხოო ყვავილი აქამდის უცნობ სიუხვითა და სიტურფითა. როცა ბოლოს ცრემლი სრულად ამოეწურა გულიდამ, დაუამდა გული და გაუნათლდა სხივოსანის ნათლთა. დიახ, სირონა იმ წამს იყო უბედურიც და ამასთანავე უბედნიერესი დედაკაციც!

ეს სიყვარულიაო, გალობასავით, ჩანგის ბგერასავით ხმაურობდა ეს სიტყვები მის გულში. მოაგონდა უწინდელი დრო და ყველა უწინდელი თავისი თაყვანისმცემელნი, რომელნიც ეტრფიალებოდნენ ჯერ კიდევ როცა ბავშვი იყო არულასში და მერე რომში ქმრის შერთვის შემდეგ. ყველა ისინი ჩრდილნი იყვნენ წვრილის სანთლებით ხელში პოლიკარპის წინაშე, რომელიც წინ მედიდურს მზეს მოიმძღვარებდა.

„რაც ქვეყნიერობაზედ ხალხია, რაც მეფენი არიან, - ამბობდა სირონა, - სულ რომ ყველამ თავისი საუნჯე მომიტანოს და ფეხქვეშ გამიფინოს, მაინც ისე ვერ გამამდიდრებდნენ, როგორც იმან გამამდიდრა. რაც ვარსკვლავებია რომ სულ ჩამოცვივდნენ და შეადგინონ ერთი მნათობი, მაშინაც მათი შუქი ისეთი ბრწყინვალე არ ინება, როგორც შუქი იმ სიამოვნებისა, რომელიც მე ეხლა გულში მაქვს. ეხლა რაც მოვა მოვიდეს. ამას იქით მე აღარას ვიჩივლებ“.

შემდეგ გაიხსენა ყოველი შემთხვევა, როცა კი ენახა პოლიკარპი; გაიხსენა, რომ არასოდეს პოლიკარპს ერთი სიტყვაც არ წასცდენია თავის სიყვარულის თაობაზედ.

ეგ თავის შემაგრება რა ძვირად დაუჯდებოდა! ის აზრი, რომ თვთონაც წმინდაა და ღირსია პოლიკარპისა, სირონას გულს უვსებდა უზომო თავმოწონების გრძნობითა და მადლითა. თითქო ამ აზრისა გამო ფრთა გამოებაო იმ სიყვარულს, რომელიც მიჰმართა მარტო ერთს კაცს მთელს ამ ქვეყნიერობაზედ. სიყვარულს მადალს, წმინდას, რომელიც შეექმნა სარწმუნოებად და ხატად თაყვანებისა და ლოცვისა.

გული ძლიერ უცემდა, ხელნი განეპყრნენ, თითქო მთელის ქვეყნის მოხვევნა უნდაო, თითქო უნდაო ყოველს სულდგმულს, ყოველს ქმნილებას ამ დედამიწის ზურგზედ თავისი მადლი და სიყვარული გამოუცხადოსო. მის სულს ჰსწყუროდა მადლის გადახდა წინაშე უმაღლესისა და მოწყალე არსებისა, რომელმაც მოანიჭა ამოდენა ნეტარება.

მოაგონდა, რომ ამ წინაზედ პავლე ურჩევდა, თაყვანი ეც ნათელღებულს ღმერთს ქრისტიანობისასაო, რომელიც თანასწორად განავრცობსო ყველაზედ თავის ღვთაებრივსა სიყვარულსაო. ამავე ღმერთს ლოცულობს თვით პოლიკარპიც, ჰფიქრობდა სირონა, იქნება ამ ჟამადაც, და თუ მეც ვილოცებო, ჩვენი ლოცვები შეერთდებიანო და მაშინ ერთგან მაინც თანაზიარი ვიქნები. იმ საყვარელის კაცისა, რომელზედაც მე ასე შორსა ვარო.

დაეცა მუხლებზედ, დაიკრიფა გულზედ ხელები ისე, როგორც ენახა ქრისტიანთაგან და გაიხსენა იგი არსება, რომელიც უდანაშაულოდ ეგეთის მოთმინებით იწამა, როცა ჯვარზედ ეკიდა ხელ-ფეხ დალურსმული. გული აევსო დიდის ტკივილითა და თვალნი ზე ამართა და ნელის ხმით ჰსთქვა:

- მე შენ მოგმართავ წამებულო, მოწყალეო ძეო ღვთისავ, შენ უწყი რა მძიმედ ასატანია უსამართლო წყევა ადამიანთაგან და შენ ადვილად ჰსცნობ, რა რიგად უნდა მტკივნეულობდეს ამით გული ჩემი!

ხოლო ამბობენ, რომ გული შენი სავსეა განუზომელის სიყვარულითა და ამიტომაც მიმიხვდები იმასაც, რომ მე, ამოდენა ტანჯვის მნახველი, ვხადი ჩემს თავს უბედნიერეს დედაკაცად. თვითონ შენც, უსათუოდ, ამასავე ჰგრძნობდი, როცა გაწვალებდნენ შენ და შეგინებულ ყოფდნენ. შენც ხომ სიყვარულის გამო წვალებულ იქმენ.

იგინი ამბობენ, რომ შენ იყავ სრულიად წმინდა და უმანკო. მე კი, რასაკვირველია, ბევრი სულელობა ჩამიდენია, მაგრამ ცოდვა კი, ჭეშმარიტი ცოდვა ჩემს დღეში არ მიქნია! ეს ხომ თვითონ შენ უნდა იცოდე. შენ ხარ ღმერთი და ადამიანთა გულთამხილავი. რასაკვირველია, მე ვნატრობ, სულითა და გულითა ვნატრობ, რომ საუკუნოდ ვიყო უმანკოებით მოსილი, მაგრამ რა ვქნა, რომ მე პოლიკარპისა უნდა შევიქნე მაშინ, როცა კანონით სხვას ვეკუთვნი?

განა შესაძლოა ჭეშმარიტი მეუღლეობა იმ კაცთან, რომელიც საზიზღარია გარყვნილობით, რომელმაც უნამუსოდ სხვას მიმყიდა? იგი ისე ეუცხოება ჩემს გულს, ისე ეუცხოვება, თითქო ჩემს თვალს თავის დღეში არ ენახოს. მაინც კიდევ, მერწმუნე, მე იმისათვის ცუდი არა მინდა რა. მე მსურს მხოლოდ, თავის დღეში იგი თვალით აღარ ვინახულო.

პოლიკარპი კი!... ჰოი, ნეტა ეხლა აქ იყოს!

იმან ჰსთქვა, რომ მე იმის საკუთრება ვარ, თუმცა ამისი მიზეზი თავის დღეში არ მიმიცია. მაგრამ ეხლა კი!... იმას რომ რამე ფათერაკი ან მწუხარება მოელოდეს, მე თუმცა ძნელად ვიტან ტკივილს და სიკვდილისაც მეშინია, მაგრამ მაინც კი ხმაამოუღებლივ ჯვარს გავეცმოდი, ლურსმით ზედა დაველურსმებოდი, თუ რომ იმითი დავიხსნიდი მას, როგორც ჰქენ შენ, რათა დაგვიხსნა ჩვენ ყოველნი.

ხოლო იმან უნდა იცოდეს კი მაშინ, რომ მე იმის გულისთვის ვკვდები. და როცა იგი თავის მშვენიერის თვალით ჩაიხედავდა ჩემს გასაქრობად მილეულს თვალებში, მაშინ ვეტყოდი, აი, როგორ გადაგიხადე შენი სიყვარული, რომელიც უზომოდ უმაღლესია სხვა ყველა სიყვარულზედ, რაც კი ამ დღემდი მე მინახავს და გამომიცდია. ნუთუ იგი, რაც ასრე უზომოდ უმაღლესია ყოველს კაცობრიულზედ ღვთისაგან არ უნდა იყოს ზეგარდმო ჩაგონებული! ნუთუ ამ გვარი სიყვარული ცოდვა უნდა იყოს! მე არ შემიძლიან ამის პასუხისგება იმიტომ, რომ არა ვიცი რა. შენ კი, ჰოი, ძეო ღვთისა, ღმერთი ხარ და უნდა იცოდე. იგინი შენ კეთილ მწყემს გიწოდებენ. მაშ, შეგვყარე ჩვენ ერთმანეთს, ანუ გაგვაშორე. ერთის სიტყვით ჰქენ ის, რაც უმჯობესია პოლიკარპისათვის და თუ შესაძლოა ერთმანეთი გვაჩვენე ერთს საათს მაინც! მარტო ის მინდა შევატყობინო იმას, რომ მე ისეთი ბოროტი არა ვარ, რომ საწყალს სირონას სურდა მასთან შეერთება, მარტო მასთან და არავის სხვასთან. მინდა მარტო, ეს შეეტყო იმას და მერე თუნდა მომკვდარვიყავ კიდეც. კეთილო, ჰოი კეთილო მწყემსო, მიმიღე მეც შენს სამწყოში და წინამძღვარ იქმენ ჩემი!“

ეგრე ილოცდა სირონა და ალერსით სავსე, მშვენიერი სახე ჭაბუკისა თვალწინ ედგა.

მოეჩვენა, რომ შევიდა ვითომ პოლთკარპის ოთახში და დაიწყო მილაგ-მოლაგება. პოლიკარპი კიდევ თვალს აყოლებს ყოველს მის მოძრაობას და თვალს არ აშორებს. უეცრად წამოვიდა სირონასაკენ, შედგა და... გაშალა ხელები, რომ მოეხვიოს. სირონა შეკრთა, დაიფარა პირის სახე და გულდაკდომით დაეცა მის გულზე. წასქდა თვალთაგან სიხარულის ცრემლი. გაშალა ხელები, რომ ყელზედ მოეჭდოს საყვარელს კაცსა, მაგრამ ამ დროს ტკბილი ოცნება უეცრად გაუფთხა. რადაც ნათელმა გაიელვა მღვიმეში და გაანათლა სიბნელე, ზედ მოჰყვა გრიალი ჭექა-ქუხილისა.

ოცნებიდან გამოსული სირონა მივიდა მღვიმის კარებთან და გაიხედა. ბინდი მწყვდიად დამედ გარდაქცეულიყო. შავი ღრუბელი მოჰფენოდა ცას და სხვილი წვიმა შუილით მოდიოდა. პავლე კი არსადა ჰსჩანდა. უფრო და უფრო მოუხშირა ჭექა-ქუხილმა და ელვამ, უფრო და უფრო ბნელდებოდა. საშინელმა შიშმა აიტაცა სირონა. დაუწყო ყურება მთასა, რომლის წვერები ბნელ ზეწარში შეხვეულნი, ხანდისხან განათლდებოდნენ ხოლმე, როცა ელვა გაიკლაკნებოდა ცაზედ.

ერთი-ერთმანეთზედ ცეცხლის ისრები გველებსავით მიიგრიხებოდნენ შავს ღრუბლებშია, ერთი-ერთმანეთს მოსდევდა გრიალი ჭექა-ქუხილისა, თითქო უშველებელი ბუკია, ისე გაიხმაურებდა ხოლმე, მერე ერთი საშინლად დაიჭექებდა, გრიალით წავიდოდა და შორს სადმე მიჰსწყდებოდა.

უეცრად ერთი საშინელი მეხი ჩამოვარდა და გაბრწყინდა ცა ელვისაგან; კლდე, საცა სირონას სადგური იყო, შეინძრა. მოიბუზა სირონა, კანკალით გაიქცა და მიიმალა მღვიმის კუნჭულში და ყოველთვის როცა ელვის ალი უეცრად გაინათებდა მღვიმეში, სირონა თრთოდა.

ბოლოს ელვამ თანდათან იკლო, ქუხილი ისეთის ძალით აღარ გრიალებდა და დასასრულს ყოველივე მიჰსწყდა. ავდარმა გადიარა და სამხრეთისაკენ დაეშო.

XVI

მღვიმეში თვალგაუვალი სიბნელე იყო, საშინელი საბნელი და რამოდენადაც სიბნელე მატულობდა, იმოდენად მატულობდა შიში და ელდაც სირონასი. როგორც წყალწაღებულს წყლის ნაპირი ენატრება, ისე სირონას ენატრებოდა სინათლე. ზოგჯერ თვალებს დაიხუჭავდა რამოდენადაც შესაძლოა მაგრად, ცდილობდა, წარმოედგინა სხივოსანი შუქი ნათლისა.

შიშმა ამოუვსო გული სხვადასხვა საშიშარის სურათითა და ელდითა. ვინ იცის, იქნება პავლემ სულაც თავი დამანება და დამაგდოო ჩემის ბედის ანაბარად? იქნება ამ საშინელებამ მთებში მოასწრო პოლიკარპის ჩემს საძებნელად წამოსუღსაი, და ბნელაში კლდეში სადმე გადიჩეხაო, ანუ მეხი სადმე დაეცა და სული გააფრთხობინო? ეს კლდე, მღვიმეს შემოსავალის თავზედ გადმოშვერილი, რომ მოირღვეს და გზა შემიკრას, რა შეშველებაო? მაშინ ხომ ცოცხლად დამარხულს აქ მარტოდმარტო უნდა ნელ-ნელა ამომივიდეს სული, ისე მოვკვდე, რომ ვეღარა ვნახო ის, ვინც ასე მიყვარს, ისე გამოვესალმო ამ წუთის სოფელს, რომ ვეღარ უთხრა მას, რომ მე შენს გულს არ ვუმტყუნეო.

ამ ფიქრებით ელდაცემული სირონა წამოხტა და ხელების ფაცურით გაიგნო გზა და მღვიმეს გარედ გამოვიდა. ვეღარ აიტანა ეს ხმაამოუღებელი მარტოობა და საშინელი სიბნელე. მაგრამ ფეხი გააცილა მღვიმის შემოსავალს თუ არა, მოესმა ვიღაცის ფეხის ხმაურობა. ახალმა ელდამ შეიპყრო ქალი. ვის გაუხედნია ამ კლდეებზე სიარული ამ თვალგაუვალ ბნელა ღამეში? იქნება პავლე იყოს? იქნება პოლიკარპიც არის და სირონას დაეძებს? ამ უკანასკნელის ფიქრით ატაცებულმა სირონამ წაივლო გულზედ ორივე ხელი, უნდოდა ხმა გაეცა, მაგრამ ენა დაუდუნდა და ხმა გაუწყდა.

თრთოლით და კანკალით სულგანაბული ყურს უგდებდა თანდათან ახლო და ახლო მომავალს ფეხის ხმაურობას. მომავალმა თვალი მოჰკრა თეთრს კაბას და ხმა მიჰსცა. ეგ იყო პავლე. პავლეს ხმაზედ გულზე მოეშო სირონას, თითქო ერთი ძიმე ქვა აეცალაო და სალამზე სალამი მიჰსცა.

- მე მგონია, - ჰსთქვა მეუდაბნოემ. - ამისთანა საშინელბაში შიგნით ყოფნა უმჯობესი უნდა იყოს, ვიდრე გარედ. იმაზე კი მაინც გული დაჯერებული მაქვს, რომ ამისთანა ჰაერში ყოფნა ვერაფრად მოსაწონია.

- თვითონ შიგ მღვიმეშიაც საშინელება იყო, - უპასუხა სირონამ. - მე დიდი შიში და ელდა გამოვიარე ამ საშინელს სიბნელეში, რომ მარტო ვიყავი. ჩემი პატარა ძაღლი მაინც მყოლოდა, რაც უნდა იყოს, სულიერი მაინც იყო.

- მე ძალიან ვეჩქარებოდი რამოდენადაც კი შესაძლოა ადამიანისთვის. მაგრამ აქ გზები ისე გატკეცილი არ არის როგორც ალექსანდრიის ქუჩებში და მე რადგანაც ცერბერი არა ვარ და სამი თავი არ მაბია, ამისათვის ვამჯობინე ნელა ვიარო-მეთქი და შინ მშვიდობით მივიდე-მეთქი. ფრინველმა, რომელმაც ეგ ქარიშხალი მოგვიტანა, ერთბაშად შთანთქა თითქო მუმლიაო. რაც ვარსკვლავები იყო და ბებერი მთა ისე შეწუხდა ამ ამბავზედ, რომ ყოველ მხრიდამ მის ქვიანს ლოყებზე წამოსქდა ნიაღვარი ცრემლისა. აქაც კი სისველეა! მღვიმეში შედი, ერთი სადმე მშრალს ადგილს გამაშლევინე რაც მოგიტანე. ხვალ საღამოს ბინდი ჩამოვარდება თუ არა, გზას შევუდგებით. გემი ვიშოვე, რომელიც კლეზლას მიგვიყვანს და იქიდამ მე თვითონ წაგიყვან ალექსანდრიამდე. აი, ამ ტყავშია გახვეული ტანისამოსი და ჩადრი. თუ გინდა რომ გზა-კვალი დაუბნიო ფებაცის, ამ ტანისამოსით უნდა მოირთვა, თორემ თუ მაგ ტანისამოსით გნახეს, შენ ფებიცის ვერ დაემალები.

- მე მგონია, აქაც კარგადა ვარ დამალული, - უპასუხა სირონამ. მე ზღვაში სიარულისა მეშინია. ამასთანაც თუნდაც მშვიდობით მივიდე ალექსანდრიაში, მაინც კიდევ არ ვიცი, როგორ...

- ეგ ჩემი საქმეა, შენ ფიქრი ნუ გაქვს, მე დაგაბინავებ, - გააწყვეტინა სიტყვა პავლემ. ხომ გაგიგონია ლომისა და ვირის ზღაპარი. აი ეგრეა ხოლმე, რომ ხშირად ლომს ვირის ტყავი აცვია. გუშინ შენ სიამოვნებით იგონებდი სრა-სასახლეების მედიდეურობას და ნატრობდი მათში მცხოვრებელის ბედნიერებას. შენც ერთს იმისთანა მარმარილოს სრა-სასახლეში იდგები და როგორც პატრონი ისე მოიხმარებ, არავინ შეგეცილება. რაც შეეხება ტახტრევანს, ეტლსა, შინა მოსამსახურებს, იმისი მე ვიცი, ყველაფერს გიშოვნი. ნუ ეჭვობ, მე იმისთანას არას დაგპირდები, რომ ასრულება არ შემეძლოს, - დამიჯერე. აი წვიმასაც გადუღია, ეხლა ცეცხლს ავანთებ. ეხლა, ღამე მშვიდობისა და დანარჩენი კი ხვალინდელს დღეს დავაცალოთ.

გაოცებული სირონა დაემორჩილა პავლეს ბძანებას. უწინ რამდენჯერ უნატრია სირონას ყოველივე ის, რასაც ეხლა ჰპირდება ეს უცნაური მამინაცვალი, ეხლა კი ყოველივე ეს არაფრად მიაჩნდა. გულში ჩაინერგა, რომ არას შემთხვევაში არ აჰყვეს პავლეს რჩევას, რადგანაც პავლეზედ რაღაც ეჭვი დაებადა, ამიტომაც გულგრილად უპასუხა პავლეს გამომშვიდობაზედ და უთხრა:

- ხვალ საღამომდე კიდევ ბევრი დროა, რომლის განმავლობაში შეგვიშლიან უფრო კარგად მოვიფიქროთ ყველაფერი.

პავლე ცეცხლის ანთებას შეუდგა და სირონა მაინც მარტო დარჩა ბნელაში და ხელახლად შიშმა წაიღო. დაუძახა პავლეს და უთხრა:

- მე ამ ბნელაში მეშინია. დღეს დილით შენ კიდევ რაღაც ზეთი დაგრჩა, იქნება ჭრაქი მაინც მოვახერხოთ, თორემ ბნელაში ყოფნა საშინლად მაშინებს.

პავლემ სწრაფად წამოავლო ხელი რაღაც ნატეხს, ჩაასხა ზეთი, მოხია თავის ისეც დაფხრეწილს კალთას ჩვარი, დაგრიხა პატრუქად, ჩადო ზეთში, მოუკიდა და მიაწოდა სირონას ამ სიტყვით:

- ჯერ დრომდე ამ ჭრაქმა გაგიწიოს სამსახური, ალექსანდრიაში კი მე ვეცდები გიშოვნო იმისთანა კანდელი, რომელიც ჩემზედ უკეთესის ოსტატისაგან იქნება გაკეთებული. სირონამ თახჩაში თავით დაიდგა ჭრაქი და მიწვა ლოგინზედ. როგორც ტყის ნადირი ფთხის ნათელზედ, ისეც შიში, რომელიც ამღვრევს ხოლმე კაცის მშვიდობიანობას. ყოველივე საშიშარი ფიქრი თავიდამ მოშორდა სირონას.

გულდადინჯებული იწვა ლოგინზედ და მტკიცედ ჩაინერგა გულში, რომ იმ დრომდე არ წავიდეს ამ მღვიმედამ და არ მიენდოს მეუდაბნოეს, ვიდრე როგორმე არა ნახოს პოლიკარპი და იმასთან არ მოილაპარაკოს. ხომ იცის ეხლა სადაცა ვარო, იფიქრა სირონამ. უთუოდ ამოვაო დღესა თუ ხვალეო.

„ხვალ, იმედი მაქვს, ვნახავ, - ამბობდა სირონა. - ჩემს გულს მთლად გადვუხსნიო. იგი ჩაიხედავს ჩემს გულში და ჰსცნობს, რომ როგორც გადაშლილს წიგნში, მისი სახელი ჰსწერია ყოველს ფურცელზედ, ყოველ სტრიქონზედ. მე იმასაც ვუამბობ, რომ დღეს მე ჩემი ლოცვა მივმართე მის „კეთილს მწყემსა“ და მას შემდეგ გული დამიამდა, მწუხარება გამინელდა. მე ვეტყვი, რომ ისეთივე ქრისტიანად ყოფნა მინდა, როგორც მისი დედაა როგორც მისი დაი მარტანაა. დოროტეას ძალიან გაუხარდება ამას რომ გაიგებს. მე იმას თავის დღეში ავ დედაკაცად არ მივაჩნდი. ყოველთვის სიყვარულით მექცევოდა. პატარები ხომ რაღა... სიხარულით ხტომას დაიწყობენ“

მხიარული სახენი პატარა ბავშვებისა წარმოუდგნენ თვალწინ, მერე ფიქრი ბურანმა ნელ-ნელა შეიპყრო და ბოლოს ნუთშმცემელი ძილი ნაზად ჩაეპარა გულში და გაუფანტა უკანასკნელი ჩრდილი დღეთა ცხოვრების მზრუნველობასა.

ღიმილით ბაგეზე ჩაეძინა სირონას როგორც გულუბრყვილო ბავშვსა, მისი უცნაური ზედამხედავი ამ დროს ისევ ცეცხლს დაჰსტრიალებდა და რაც შეეძლო უბერავდა სველს შეშას, რომელსაც ძნელად ეკიდებოდა. ზოგჯერ კი მოშორდებოდა ცეცხლს, წინა და უკან დადიოდა და მხურვალეს თვალით გაიცქირებოდა იქით, საცა ჭრაქის შუქზედ მოჩანდა მძინარე სირონა.

აქამომდე ჯერ კიდევ გონება არ მოეკრიფა, მას აქეთ, რაკ პოლიკარპი დაამარცხა. ერთს წუთსაც არ შეუნანია იგი, რაც დღე დააყენა პოლიკარპს. სულ ფიქრადაც არ მოსვლია, რომ ძირს დაცემა პოლიკარპისა უბედურობით გათავდა.

ეგრე უნდაო იმისთანა კადნიერს და თავზედ ხელაღებულ კაცსაო! ვინ მიჰსცა ამას ნება, რომ სირონას წამოსარჩლებოდაო, მაშინ როდესაც მე, პავლემ, სირონა სიკვდილს გადავარჩინეო და ყოველივე მზრუნველბა მასზე კისრად ვიდეო?

ჯერ პირველ შეხვედრაზედვე სირონას სიტურფემ ამოვნებით აავსო გული პავლესი, როცა იგი აღტაცებით შეჰყურებდა ლამაზს ქალს და გულმტკივნეულობით ყურს უგდებდა მის გულწრფელს ლაპარაკსა. მხოლოდ პოლიკარპის აღსარებამ ჩაუგდო გულში ნაპერწკალი; და ეს ნაპერწკალი უშველებელ ცეცხლად გადააქცია იჭვმა და შიშმა, რომ სირონას სხვა წამართმევსო.

არ უნდოდა ეს ქალი დაეთმო ვისთვისმე, უნდოდა, რომ სამუდამოდ ამაზედ მზრუნველობა თვითონ ჰქონოდა. უნდოდა, რომ ის ქალი მარტო, მარტო ამის მადლობელი ყოფილიყო და სხვის არავისი. ამიტომაც ასე აჩქარდა, ასე გულმოდგინედ სულით და გულით მიეცა სამგზავროდ მზადებასა, რომ ეს ქალი მალე გააქციოს როგორმე. ავდარს და ნიაღვარს, ჭექა-ქუხილს, ღამის თვალგაუწვდენელს სიბნელეს, არაფერს არ შეუშინდა და როცა თავიდამ ფეხამდინ გაწუწვილი, დაქანცული, ხელის ფაცურით გზას იკვლევდა, კლდიდამ კლდეზე ბობღინობდა სასიკვდილოდ თავგამომეტებული, იგი მხოლოდ სირონაზედ ჰფიქრობდა, ზრუნავდა მასზედ, თუ როგორ მიიყვანოს მშვიდობით ალექსანდრიაში, როგორ დააბინავოს, როგორ მიანიჭოს ყოველისფერი, რითაც კი დედაკაცის გული სიამოვნებს ხოლმე.

ბევრგვარი აზრი მოსდიოდა, ბევრგვარი სარისტა დაიწყო, მაგრამ ყოველს ამას მარტო სირონას სიამოვნებისათვის ლამობდა. საკუთრივ თავისთვის კი არა უნდოდა რა, სრულიად არაფერი.

როცა ჭრაქი აანთო და ჭრაქის შუქზე ხელახლად დაინახა სირონა, მისმა სიტურფემ თავზარი დასცა. ხოლო დიდხანს ვერ დაჰსტკბა საუცხოვო ხილვითა. სირონამ მალე დაანება თავი და მარტოდ დააგდო წვიმის ქვეშ ღამის სიბნელეში. მოუსვენარად დადიოდა წინა და უკან. უფრო და უფრო ცეცხლს უკიდებდა მწვავი სურვილი, რომ ერთხელ კიდევ ნახოს ჭრაქის შუქით განათებული სახე და ჭრაქისაკენ გამოწვდილი თოვლივით თეთრი ხელი. უფრო და უფრო უძლიერდებოდა გულის ფეთქა.

როცა მღვიმეს შესავალს წინ გაუვლიდა და შაგნიდამ შუქი გამოკრთოდა, რაღაც იდუმალი ძალი ეწეოდა შიგნით, რომ ერთხელ კიდევ დაინახოს მშვენიერი ქალი. ეხლა პავლე იმაზედ აღარ ფიქრობდა, როგორმე ლოცვით და გვემით მოიშოროს თავიდამ მაცდური წადილი, ეხლა საბუთს ეძებდა, რომ თავისთავის წინაშე თავი იმართლოს, თუ რომ შიგ მღვიმეში შესვლა მოუხდებოდა. მიზეზიც მალე იპოვა, ცივი ღამეაო, ტყაპუჭი იქა მაქვსო. განიზრახა შესვლა და გამოტანა, თუმცა აღთქმა დადებული ჰქონდა, რომ ტყაპუჭი ტანზე აღარ მიიკაროს. ახლა სირონა, ვჰსთქვათ, კიდევ ვნახეო, მერე რაო? ჰკითხა თავის თავს.

როცა დირეს ფეხი გადააცილა, გულის ხმამ ურჩია, უკან დაბრუნდიო; ეუბნებოდა, რომ მრუდე გზაზე მიხვალო, ფეხის თითებზე მიცოცავო, როგორც მპარავი და ქურდიო! მაგრამ აქა თავი გაიმართლა, ფეხის თითებზე მივცოცავო მისთვის, რომ სირონას ძილი არ დავუფთხოვო. ამის მერმედ ჩაუჩუმდა გულის ხმა იმიტომ, რომ მივიდა კიდეც იმ ადგილამდე, საცა სირონას ეძინა.

სირონას ეძინა თავის ხმელს ლოგინზე, ძილით მოცულს როგორც ფერიას. გარშამო ბნელოდა. სუსტი ნათელი ჭრაქისა შუქსა ჰსცემდა მარტო ერთს პატარა კუნჭულს მღვიმისას. ხოლო პირისხე, გულ-მკერდი და ხელები ქალისა, რომელთაც ჭრაქი შუქსა ჰფენდა, ჰნათობდნენ თითქო საკუთარის შუქითაო და აძლიერებდნენ ჭრაქის სუსტს ნათელსაო.

პავლემ სული გაინაბა, დაეშვი მუხლებზე და თვალნი აღტაცებით და მხურვალედ გაუშტერა მშვენიერს სახეს მძინარისას. სირონა ამ დროს სიზმრებში იყო. მისი თავი, ოქროს თმებით გარემოცული, ბალახების ბალიშზე ესვენა, პირისსახე, ნაზად ვარდისფრად წამოწითლებული, მიქცეული ჰქონდა მღვმის ჭერისაკენ. მისი ნელად მოკუმშული ბაგენი მოძრაობდნენ... აი, ტოკვა დაიწყო ოდნად მოხრილმა თეთრმა ხელმაც, რომელიც ესვენა შუბლზე, ჭრაქის შუქით განათებული.

- „განა ჰსთქვა რამე?“ - ჰკითხა თავის თავს პავლემ და მაგრად მიეყრდო გამოშვერილს კედელს კლდისას, თითქო ამით უნდაო, შეაყენოს ძარღვში აშფოთებული სისხლი, რომ თავში არ აუვარდესო. სირონას ხელახლად აუთრთოლდა ბაგენი. - ჰსთქვა რამე თუ არა, იქნება მე მიხმოო.

არა, ვერ იხმობდა, რადგანაც ქალს ეძინა. პავლეს კი უნდოდა, რომ ეგ ეგრე ყოფილიყო. უფრო ახლო და ახლო მიიწია. ბოლოს მოიხარა თავი და ხმაგაკმენდით მოჰყვა ყურის გდებას, მაგრამ ღონემ უღალატა, სუნთქვა დაუდგა, თავბრუ დაესხა. თავი ვეღარ შეიმაგრა და ბალნიან ტუჩებით დაჰსწვდა ჯერ ხელს რომელიც ქალმა უკან წაიღო ძილში, მერე თვალნი უძრავად დააშტერა ოდნავ გაპობილ ქალის ბაგეთა, რომელთაც შორის გამოჰკრთოდნენ თოვლივით თეთრი კბილები, ამ პატარა ბაგეთა კოცნის წყურვილმა შეიპყრო მთელი მისი არსება უძლეველის ძალითა.

მთელის ტანით მთრთოლვარემ, დაიწია თავი რომ კოცნის წყურვილი მოიკლას, მაგრამ უეცრად თავი მოარიდა, თითქო რაღაც მოჩვენებამ თავზარი დაჰსცაო. ეხლა თვალნი მისნი მიეპარნენ ლალისფერს ტუჩებს კი არა, არამედ ხელს, რომელიც ესვენა მძინარე ქალის შუბლზედ.

შუქი ჭრაქისა სხივსა სცემდა ოქროს ბეჭედს, რომელიც ხელზე ჰქონდა სირონას და ბრწყინვალედ ანათებდა შიგ ჩასმულს ქვას, რომელზედაც გამოჭრილი იყო სახე ტიქეისა, ანტიოქიის ღმერთასი, თავზედ ბურთით და ხელში რქითა.

ეს რომ ნახა, სისხლი უფრო აემღვრა და გულმა უფრო ძლიერ დაუწყო ცემა. მაშინვე უბეს იკრა ხელი და ამოიღო პატარა რკინის ჯაჭვი და ბეჭედი, რომელიც წინად გერმასის დედას შესხნა, როცა იგი გადიცვალა. სინათლეზედ გასინჯა და ნახა, რომ იმისთანავე ქვა ზის, იმისთანავე სახეა ამოჭრილი როგორც სირონას ბეჭედზე. აკანკალებული ხელი მისი ძირს ჩამოეშვა მისთვის ძვირფასის განძითა, მერე ორივე ხელი წაივლო აბურძგნულს თმებში, ერთი საშინლად ამოიკვნესა და თითქოს შენდობას ევედრებაო, რამდენჯერმე ახსენა სახელი მაგდალინასი.

მერე ხმამაღლა დაუძახა სირონას და როცა შეშინებულმა გამოიღვიძა, ჰკითხა: - „ვინ მოგცა შენ ეგ ბეჭედი?“

- ფებიციმ მაჩუქა და მითხრა რომ ანტიოქიაში მაჩუქესო რამდენიმე წლის წინადაო. ეხლა მე ეს ბეჭედი არც კი მინდა, რომ მქონდეს. თუ მოგწონს, წაიღე, შენი იყოს.

- გადააგდე! - დაიძახა პავლემ. - შენ ეგ ბედნაერებას არ მოგიტანს!

ამის შემდეგ ხელახლად დაიმორჩილა თავი, ადგა, თავი დაღუნა, გავიდა გარედ, მიეგდო სველ ქვებზე და წამოიძახა:

- მაგდალინავ, შენ წმინდა ხარ! შენ გლიცერა გერქვა და წამებულ კი იქმენ ღვთისათვის და მით მოიპოვე გზა საუკუნო ცხოვრებისა. მეც, მეც მქონია დღენი სიმართლისანი და მაშინ ვბედავდი და ჩემს თავს პავლეს ვუწოდებდი. ეხლა კი, ეხლა?

სასოწარკვეთილებით აღვსილი იცემდა თავში ხელს და კვნესოდა: - „წარხდა ყოველი ჩემთვისა, წარხდა!“

XVI

მღვიმეში თვალგაუვალი სიბნელე იყო, საშინელი საბნელი და რამოდენადაც სიბნელე მატულობდა, იმოდენად მატულობდა შიში და ელდაც სირონასი. როგორც წყალწაღებულს წყლის ნაპირი ენატრება, ისე სირონას ენატრებოდა სინათლე. ზოგჯერ თვალებს დაიხუჭავდა რამოდენადაც შესაძლოა მაგრად, ცდილობდა, წარმოედგინა სხივოსანი შუქი ნათლისა.

შიშმა ამოუვსო გული სხვადასხვა საშიშარის სურათითა და ელდითა. ვინ იცის, იქნება პავლემ სულაც თავი დამანება და დამაგდოო ჩემის ბედის ანაბარად? იქნება ამ საშინელებამ მთებში მოასწრო პოლიკარპის ჩემს საძებნელად წამოსუღსაი, და ბნელაში კლდეში სადმე გადიჩეხაო, ანუ მეხი სადმე დაეცა და სული გააფრთხობინო? ეს კლდე, მღვიმეს შემოსავალის თავზედ გადმოშვერილი, რომ მოირღვეს და გზა შემიკრას, რა შეშველებაო? მაშინ ხომ ცოცხლად დამარხულს აქ მარტოდმარტო უნდა ნელ-ნელა ამომივიდეს სული, ისე მოვკვდე, რომ ვეღარა ვნახო ის, ვინც ასე მიყვარს, ისე გამოვესალმო ამ წუთის სოფელს, რომ ვეღარ უთხრა მას, რომ მე შენს გულს არ ვუმტყუნეო.

ამ ფიქრებით ელდაცემული სირონა წამოხტა და ხელების ფაცურით გაიგნო გზა და მღვიმეს გარედ გამოვიდა. ვეღარ აიტანა ეს ხმაამოუღებელი მარტოობა და საშინელი სიბნელე. მაგრამ ფეხი გააცილა მღვიმის შემოსავალს თუ არა, მოესმა ვიღაცის ფეხის ხმაურობა. ახალმა ელდამ შეიპყრო ქალი. ვის გაუხედნია ამ კლდეებზე სიარული ამ თვალგაუვალ ბნელა ღამეში? იქნება პავლე იყოს? იქნება პოლიკარპიც არის და სირონას დაეძებს? ამ უკანასკნელის ფიქრით ატაცებულმა სირონამ წაივლო გულზედ ორივე ხელი, უნდოდა ხმა გაეცა, მაგრამ ენა დაუდუნდა და ხმა გაუწყდა.

თრთოლით და კანკალით სულგანაბული ყურს უგდებდა თანდათან ახლო და ახლო მომავალს ფეხის ხმაურობას. მომავალმა თვალი მოჰკრა თეთრს კაბას და ხმა მიჰსცა. ეგ იყო პავლე. პავლეს ხმაზედ გულზე მოეშო სირონას, თითქო ერთი ძიმე ქვა აეცალაო და სალამზე სალამი მიჰსცა.

- მე მგონია, - ჰსთქვა მეუდაბნოემ. - ამისთანა საშინელბაში შიგნით ყოფნა უმჯობესი უნდა იყოს, ვიდრე გარედ. იმაზე კი მაინც გული დაჯერებული მაქვს, რომ ამისთანა ჰაერში ყოფნა ვერაფრად მოსაწონია.

- თვითონ შიგ მღვიმეშიაც საშინელება იყო, - უპასუხა სირონამ. - მე დიდი შიში და ელდა გამოვიარე ამ საშინელს სიბნელეში, რომ მარტო ვიყავი. ჩემი პატარა ძაღლი მაინც მყოლოდა, რაც უნდა იყოს, სულიერი მაინც იყო.

- მე ძალიან ვეჩქარებოდი რამოდენადაც კი შესაძლოა ადამიანისთვის. მაგრამ აქ გზები ისე გატკეცილი არ არის როგორც ალექსანდრიის ქუჩებში და მე რადგანაც ცერბერი არა ვარ და სამი თავი არ მაბია, ამისათვის ვამჯობინე ნელა ვიარო-მეთქი და შინ მშვიდობით მივიდე-მეთქი. ფრინველმა, რომელმაც ეგ ქარიშხალი მოგვიტანა, ერთბაშად შთანთქა თითქო მუმლიაო. რაც ვარსკვლავები იყო და ბებერი მთა ისე შეწუხდა ამ ამბავზედ, რომ ყოველ მხრიდამ მის ქვიანს ლოყებზე წამოსქდა ნიაღვარი ცრემლისა. აქაც კი სისველეა! მღვიმეში შედი, ერთი სადმე მშრალს ადგილს გამაშლევინე რაც მოგიტანე. ხვალ საღამოს ბინდი ჩამოვარდება თუ არა, გზას შევუდგებით. გემი ვიშოვე, რომელიც კლეზლას მიგვიყვანს და იქიდამ მე თვითონ წაგიყვან ალექსანდრიამდე. აი, ამ ტყავშია გახვეული ტანისამოსი და ჩადრი. თუ გინდა რომ გზა-კვალი დაუბნიო ფებაცის, ამ ტანისამოსით უნდა მოირთვა, თორემ თუ მაგ ტანისამოსით გნახეს, შენ ფებიცის ვერ დაემალები.

- მე მგონია, აქაც კარგადა ვარ დამალული, - უპასუხა სირონამ. მე ზღვაში სიარულისა მეშინია. ამასთანაც თუნდაც მშვიდობით მივიდე ალექსანდრიაში, მაინც კიდევ არ ვიცი, როგორ...

- ეგ ჩემი საქმეა, შენ ფიქრი ნუ გაქვს, მე დაგაბინავებ, - გააწყვეტინა სიტყვა პავლემ. ხომ გაგიგონია ლომისა და ვირის ზღაპარი. აი ეგრეა ხოლმე, რომ ხშირად ლომს ვირის ტყავი აცვია. გუშინ შენ სიამოვნებით იგონებდი სრა-სასახლეების მედიდეურობას და ნატრობდი მათში მცხოვრებელის ბედნიერებას. შენც ერთს იმისთანა მარმარილოს სრა-სასახლეში იდგები და როგორც პატრონი ისე მოიხმარებ, არავინ შეგეცილება. რაც შეეხება ტახტრევანს, ეტლსა, შინა მოსამსახურებს, იმისი მე ვიცი, ყველაფერს გიშოვნი. ნუ ეჭვობ, მე იმისთანას არას დაგპირდები, რომ ასრულება არ შემეძლოს, - დამიჯერე. აი წვიმასაც გადუღია, ეხლა ცეცხლს ავანთებ. ეხლა, ღამე მშვიდობისა და დანარჩენი კი ხვალინდელს დღეს დავაცალოთ.

გაოცებული სირონა დაემორჩილა პავლეს ბძანებას. უწინ რამდენჯერ უნატრია სირონას ყოველივე ის, რასაც ეხლა ჰპირდება ეს უცნაური მამინაცვალი, ეხლა კი ყოველივე ეს არაფრად მიაჩნდა. გულში ჩაინერგა, რომ არას შემთხვევაში არ აჰყვეს პავლეს რჩევას, რადგანაც პავლეზედ რაღაც ეჭვი დაებადა, ამიტომაც გულგრილად უპასუხა პავლეს გამომშვიდობაზედ და უთხრა:

- ხვალ საღამომდე კიდევ ბევრი დროა, რომლის განმავლობაში შეგვიშლიან უფრო კარგად მოვიფიქროთ ყველაფერი.

პავლე ცეცხლის ანთებას შეუდგა და სირონა მაინც მარტო დარჩა ბნელაში და ხელახლად შიშმა წაიღო. დაუძახა პავლეს და უთხრა:

- მე ამ ბნელაში მეშინია. დღეს დილით შენ კიდევ რაღაც ზეთი დაგრჩა, იქნება ჭრაქი მაინც მოვახერხოთ, თორემ ბნელაში ყოფნა საშინლად მაშინებს.

პავლემ სწრაფად წამოავლო ხელი რაღაც ნატეხს, ჩაასხა ზეთი, მოხია თავის ისეც დაფხრეწილს კალთას ჩვარი, დაგრიხა პატრუქად, ჩადო ზეთში, მოუკიდა და მიაწოდა სირონას ამ სიტყვით:

- ჯერ დრომდე ამ ჭრაქმა გაგიწიოს სამსახური, ალექსანდრიაში კი მე ვეცდები გიშოვნო იმისთანა კანდელი, რომელიც ჩემზედ უკეთესის ოსტატისაგან იქნება გაკეთებული. სირონამ თახჩაში თავით დაიდგა ჭრაქი და მიწვა ლოგინზედ. როგორც ტყის ნადირი ფთხის ნათელზედ, ისეც შიში, რომელიც ამღვრევს ხოლმე კაცის მშვიდობიანობას. ყოველივე საშიშარი ფიქრი თავიდამ მოშორდა სირონას.

გულდადინჯებული იწვა ლოგინზედ და მტკიცედ ჩაინერგა გულში, რომ იმ დრომდე არ წავიდეს ამ მღვიმედამ და არ მიენდოს მეუდაბნოეს, ვიდრე როგორმე არა ნახოს პოლიკარპი და იმასთან არ მოილაპარაკოს. ხომ იცის ეხლა სადაცა ვარო, იფიქრა სირონამ. უთუოდ ამოვაო დღესა თუ ხვალეო.

„ხვალ, იმედი მაქვს, ვნახავ, - ამბობდა სირონა. - ჩემს გულს მთლად გადვუხსნიო. იგი ჩაიხედავს ჩემს გულში და ჰსცნობს, რომ როგორც გადაშლილს წიგნში, მისი სახელი ჰსწერია ყოველს ფურცელზედ, ყოველ სტრიქონზედ. მე იმასაც ვუამბობ, რომ დღეს მე ჩემი ლოცვა მივმართე მის „კეთილს მწყემსა“ და მას შემდეგ გული დამიამდა, მწუხარება გამინელდა. მე ვეტყვი, რომ ისეთივე ქრისტიანად ყოფნა მინდა, როგორც მისი დედაა როგორც მისი დაი მარტანაა. დოროტეას ძალიან გაუხარდება ამას რომ გაიგებს. მე იმას თავის დღეში ავ დედაკაცად არ მივაჩნდი. ყოველთვის სიყვარულით მექცევოდა. პატარები ხომ რაღა... სიხარულით ხტომას დაიწყობენ“

მხიარული სახენი პატარა ბავშვებისა წარმოუდგნენ თვალწინ, მერე ფიქრი ბურანმა ნელ-ნელა შეიპყრო და ბოლოს ნუთშმცემელი ძილი ნაზად ჩაეპარა გულში და გაუფანტა უკანასკნელი ჩრდილი დღეთა ცხოვრების მზრუნველობასა.

ღიმილით ბაგეზე ჩაეძინა სირონას როგორც გულუბრყვილო ბავშვსა, მისი უცნაური ზედამხედავი ამ დროს ისევ ცეცხლს დაჰსტრიალებდა და რაც შეეძლო უბერავდა სველს შეშას, რომელსაც ძნელად ეკიდებოდა. ზოგჯერ კი მოშორდებოდა ცეცხლს, წინა და უკან დადიოდა და მხურვალეს თვალით გაიცქირებოდა იქით, საცა ჭრაქის შუქზედ მოჩანდა მძინარე სირონა.

აქამომდე ჯერ კიდევ გონება არ მოეკრიფა, მას აქეთ, რაკ პოლიკარპი დაამარცხა. ერთს წუთსაც არ შეუნანია იგი, რაც დღე დააყენა პოლიკარპს. სულ ფიქრადაც არ მოსვლია, რომ ძირს დაცემა პოლიკარპისა უბედურობით გათავდა.

ეგრე უნდაო იმისთანა კადნიერს და თავზედ ხელაღებულ კაცსაო! ვინ მიჰსცა ამას ნება, რომ სირონას წამოსარჩლებოდაო, მაშინ როდესაც მე, პავლემ, სირონა სიკვდილს გადავარჩინეო და ყოველივე მზრუნველბა მასზე კისრად ვიდეო?

ჯერ პირველ შეხვედრაზედვე სირონას სიტურფემ ამოვნებით აავსო გული პავლესი, როცა იგი აღტაცებით შეჰყურებდა ლამაზს ქალს და გულმტკივნეულობით ყურს უგდებდა მის გულწრფელს ლაპარაკსა. მხოლოდ პოლიკარპის აღსარებამ ჩაუგდო გულში ნაპერწკალი; და ეს ნაპერწკალი უშველებელ ცეცხლად გადააქცია იჭვმა და შიშმა, რომ სირონას სხვა წამართმევსო.

არ უნდოდა ეს ქალი დაეთმო ვისთვისმე, უნდოდა, რომ სამუდამოდ ამაზედ მზრუნველობა თვითონ ჰქონოდა. უნდოდა, რომ ის ქალი მარტო, მარტო ამის მადლობელი ყოფილიყო და სხვის არავისი. ამიტომაც ასე აჩქარდა, ასე გულმოდგინედ სულით და გულით მიეცა სამგზავროდ მზადებასა, რომ ეს ქალი მალე გააქციოს როგორმე. ავდარს და ნიაღვარს, ჭექა-ქუხილს, ღამის თვალგაუწვდენელს სიბნელეს, არაფერს არ შეუშინდა და როცა თავიდამ ფეხამდინ გაწუწვილი, დაქანცული, ხელის ფაცურით გზას იკვლევდა, კლდიდამ კლდეზე ბობღინობდა სასიკვდილოდ თავგამომეტებული, იგი მხოლოდ სირონაზედ ჰფიქრობდა, ზრუნავდა მასზედ, თუ როგორ მიიყვანოს მშვიდობით ალექსანდრიაში, როგორ დააბინავოს, როგორ მიანიჭოს ყოველისფერი, რითაც კი დედაკაცის გული სიამოვნებს ხოლმე.

ბევრგვარი აზრი მოსდიოდა, ბევრგვარი სარისტა დაიწყო, მაგრამ ყოველს ამას მარტო სირონას სიამოვნებისათვის ლამობდა. საკუთრივ თავისთვის კი არა უნდოდა რა, სრულიად არაფერი.

როცა ჭრაქი აანთო და ჭრაქის შუქზე ხელახლად დაინახა სირონა, მისმა სიტურფემ თავზარი დასცა. ხოლო დიდხანს ვერ დაჰსტკბა საუცხოვო ხილვითა. სირონამ მალე დაანება თავი და მარტოდ დააგდო წვიმის ქვეშ ღამის სიბნელეში. მოუსვენარად დადიოდა წინა და უკან. უფრო და უფრო ცეცხლს უკიდებდა მწვავი სურვილი, რომ ერთხელ კიდევ ნახოს ჭრაქის შუქით განათებული სახე და ჭრაქისაკენ გამოწვდილი თოვლივით თეთრი ხელი. უფრო და უფრო უძლიერდებოდა გულის ფეთქა.

როცა მღვიმეს შესავალს წინ გაუვლიდა და შაგნიდამ შუქი გამოკრთოდა, რაღაც იდუმალი ძალი ეწეოდა შიგნით, რომ ერთხელ კიდევ დაინახოს მშვენიერი ქალი. ეხლა პავლე იმაზედ აღარ ფიქრობდა, როგორმე ლოცვით და გვემით მოიშოროს თავიდამ მაცდური წადილი, ეხლა საბუთს ეძებდა, რომ თავისთავის წინაშე თავი იმართლოს, თუ რომ შიგ მღვიმეში შესვლა მოუხდებოდა. მიზეზიც მალე იპოვა, ცივი ღამეაო, ტყაპუჭი იქა მაქვსო. განიზრახა შესვლა და გამოტანა, თუმცა აღთქმა დადებული ჰქონდა, რომ ტყაპუჭი ტანზე აღარ მიიკაროს. ახლა სირონა, ვჰსთქვათ, კიდევ ვნახეო, მერე რაო? ჰკითხა თავის თავს.

როცა დირეს ფეხი გადააცილა, გულის ხმამ ურჩია, უკან დაბრუნდიო; ეუბნებოდა, რომ მრუდე გზაზე მიხვალო, ფეხის თითებზე მიცოცავო, როგორც მპარავი და ქურდიო! მაგრამ აქა თავი გაიმართლა, ფეხის თითებზე მივცოცავო მისთვის, რომ სირონას ძილი არ დავუფთხოვო. ამის მერმედ ჩაუჩუმდა გულის ხმა იმიტომ, რომ მივიდა კიდეც იმ ადგილამდე, საცა სირონას ეძინა.

სირონას ეძინა თავის ხმელს ლოგინზე, ძილით მოცულს როგორც ფერიას. გარშამო ბნელოდა. სუსტი ნათელი ჭრაქისა შუქსა ჰსცემდა მარტო ერთს პატარა კუნჭულს მღვიმისას. ხოლო პირისხე, გულ-მკერდი და ხელები ქალისა, რომელთაც ჭრაქი შუქსა ჰფენდა, ჰნათობდნენ თითქო საკუთარის შუქითაო და აძლიერებდნენ ჭრაქის სუსტს ნათელსაო.

პავლემ სული გაინაბა, დაეშვი მუხლებზე და თვალნი აღტაცებით და მხურვალედ გაუშტერა მშვენიერს სახეს მძინარისას. სირონა ამ დროს სიზმრებში იყო. მისი თავი, ოქროს თმებით გარემოცული, ბალახების ბალიშზე ესვენა, პირისსახე, ნაზად ვარდისფრად წამოწითლებული, მიქცეული ჰქონდა მღვმის ჭერისაკენ. მისი ნელად მოკუმშული ბაგენი მოძრაობდნენ... აი, ტოკვა დაიწყო ოდნად მოხრილმა თეთრმა ხელმაც, რომელიც ესვენა შუბლზე, ჭრაქის შუქით განათებული.

- „განა ჰსთქვა რამე?“ - ჰკითხა თავის თავს პავლემ და მაგრად მიეყრდო გამოშვერილს კედელს კლდისას, თითქო ამით უნდაო, შეაყენოს ძარღვში აშფოთებული სისხლი, რომ თავში არ აუვარდესო. სირონას ხელახლად აუთრთოლდა ბაგენი. - ჰსთქვა რამე თუ არა, იქნება მე მიხმოო.

არა, ვერ იხმობდა, რადგანაც ქალს ეძინა. პავლეს კი უნდოდა, რომ ეგ ეგრე ყოფილიყო. უფრო ახლო და ახლო მიიწია. ბოლოს მოიხარა თავი და ხმაგაკმენდით მოჰყვა ყურის გდებას, მაგრამ ღონემ უღალატა, სუნთქვა დაუდგა, თავბრუ დაესხა. თავი ვეღარ შეიმაგრა და ბალნიან ტუჩებით დაჰსწვდა ჯერ ხელს რომელიც ქალმა უკან წაიღო ძილში, მერე თვალნი უძრავად დააშტერა ოდნავ გაპობილ ქალის ბაგეთა, რომელთაც შორის გამოჰკრთოდნენ თოვლივით თეთრი კბილები, ამ პატარა ბაგეთა კოცნის წყურვილმა შეიპყრო მთელი მისი არსება უძლეველის ძალითა.

მთელის ტანით მთრთოლვარემ, დაიწია თავი რომ კოცნის წყურვილი მოიკლას, მაგრამ უეცრად თავი მოარიდა, თითქო რაღაც მოჩვენებამ თავზარი დაჰსცაო. ეხლა თვალნი მისნი მიეპარნენ ლალისფერს ტუჩებს კი არა, არამედ ხელს, რომელიც ესვენა მძინარე ქალის შუბლზედ.

შუქი ჭრაქისა სხივსა სცემდა ოქროს ბეჭედს, რომელიც ხელზე ჰქონდა სირონას და ბრწყინვალედ ანათებდა შიგ ჩასმულს ქვას, რომელზედაც გამოჭრილი იყო სახე ტიქეისა, ანტიოქიის ღმერთასი, თავზედ ბურთით და ხელში რქითა.

ეს რომ ნახა, სისხლი უფრო აემღვრა და გულმა უფრო ძლიერ დაუწყო ცემა. მაშინვე უბეს იკრა ხელი და ამოიღო პატარა რკინის ჯაჭვი და ბეჭედი, რომელიც წინად გერმასის დედას შესხნა, როცა იგი გადიცვალა. სინათლეზედ გასინჯა და ნახა, რომ იმისთანავე ქვა ზის, იმისთანავე სახეა ამოჭრილი როგორც სირონას ბეჭედზე. აკანკალებული ხელი მისი ძირს ჩამოეშვა მისთვის ძვირფასის განძითა, მერე ორივე ხელი წაივლო აბურძგნულს თმებში, ერთი საშინლად ამოიკვნესა და თითქოს შენდობას ევედრებაო, რამდენჯერმე ახსენა სახელი მაგდალინასი.

მერე ხმამაღლა დაუძახა სირონას და როცა შეშინებულმა გამოიღვიძა, ჰკითხა: - „ვინ მოგცა შენ ეგ ბეჭედი?“

- ფებიციმ მაჩუქა და მითხრა რომ ანტიოქიაში მაჩუქესო რამდენიმე წლის წინადაო. ეხლა მე ეს ბეჭედი არც კი მინდა, რომ მქონდეს. თუ მოგწონს, წაიღე, შენი იყოს.

- გადააგდე! - დაიძახა პავლემ. - შენ ეგ ბედნაერებას არ მოგიტანს!

ამის შემდეგ ხელახლად დაიმორჩილა თავი, ადგა, თავი დაღუნა, გავიდა გარედ, მიეგდო სველ ქვებზე და წამოიძახა:

- მაგდალინავ, შენ წმინდა ხარ! შენ გლიცერა გერქვა და წამებულ კი იქმენ ღვთისათვის და მით მოიპოვე გზა საუკუნო ცხოვრებისა. მეც, მეც მქონია დღენი სიმართლისანი და მაშინ ვბედავდი და ჩემს თავს პავლეს ვუწოდებდი. ეხლა კი, ეხლა?

სასოწარკვეთილებით აღვსილი იცემდა თავში ხელს და კვნესოდა: - „წარხდა ყოველი ჩემთვისა, წარხდა!“

XVII

ყოველს კაცს არ შეუძლიან იგრძნოს, რა არის ის საშინელი მწვავთ ტკივილი, რომელსაც გამოივლის ხოლმე სული, თავის თავზედ იმედგადაწყვეტილი და სასოწარკვეთილი. მაგრამ ესეც კია, რომ რამოდენადაც ამ შემთხვევაში ტანჯვა და ქენჯნა ძლიერია, იმოდენად ნატკივარს გულს შვებაც ეძლევა ხოლმე.

პავლეს ფიქრში აღარ მოსდიოდა ლამაზი მძინარე ქალი. იგი, შეწუხებული იმ საშინელის სულის ქენჯნითა, მიეგდო ტიტველა ქვებზედ და ჰგრძნობდა, რომ ყოველივე ბრძოლა ამაოა და ფუჭი. როცა მან სხვის მაგიერად იკისრა ცოდვა და მიიღო სასჯელი, როცა კისრად იდო გერმასის სამარცხვინო საქციელი, მაშინ ეგონა, რომ მაცხოვრისაგან ნაჩვენებ გზას დავადექიო. ეხლა კი? ეხლა კი იგი ჰგვანდა იმ კაცს, რომელიც დაეწია თავის სასურველს საგანს და როცა ხელი უნდა წაევლო, წამოჰკრა ფეხი ქვას და ჩავარდა ლაფში.

- „ღმერთი ხედავს წადილს და არა მოქმედებას“ - ჰფიქრობდა გულში. - „რა დავაშავე მე სირონის წინაშე და რა არა, ეგ სულ ერთია, ამას ვინ იკითხავს. როცა მე გავიწიე სირონასაკენ, მე მაშინ ვეყმე სატანას და ამით თანაზიარი გავუხდი დაუძინებელ მტერს მისას, ვისაც შევჰსწირე მე ჩემი სული და ხორცი. რას მიშველის მე, რომ გამოვეთხოვე წუთისსოფელს და აქ, ამ უდაბნოში ვგდივარ? ვინც ბრძოლას თავს არიდებს, რასაკვირველია, შეუძლიან დაიკვეხოს მე ჯერ არავის დავუმარცხებივარო, მაგრამ ამით განა ის გმირად ჩაითვლება? დაფნის ფოთოლის ღირსი მარტო ის არის, ვინც ამ ქვეყნიურ ბრძოლაში არ გაიმრუდებს გზას ცისაკენ მიმავალს და არ შეიშლის სიარულს. მე კი ვეხეტებოდი მარტოდ და როცა წინ შემხვდა ყმაწვილი კაცი თავისის მუქარითა და დედაკაცი თავისის სილამაზითა, დავივიწყე ჩემი გულითადი საგანი და მსწრაფლს ჩავეშვი სატანის წუმპეშია. ეგრე არ იქნება, მე აქ იმას ვერ ვიპოვი, რასაც ეძიებს სული ჩემი! მაშ როგორ და სად? განმანათლე მე, უფალო, და მასწავლე, რა უნდა ვჰქმნა“.

ამ ფიქრებში გართული პავლე წამოდგა, დაიჩოქა და გულმოდგინედ დაიწყო ლოცვა. როცა ბოლოს წარმოჰსთქვა „ამინო“ თავი გაუხურდა თითქო ეწვისო და ენა თითქო გაუშრაო.

ამასობაში ცამ ღრუბელი გადიყარა, მარტო ჩასავლეთისკენ კიდევ შავად მოჩანდნენ შეჯგუფებულნი. ხანდისხან სადმე შორს გამოჰკრთებოდა კიდევ ელვა და ანათებდა ჩაკპილულს წვერს კლდეებისას. მთვარეც ამოსული იყო, მაგრამ მისი კლებაში შესული დისკო დაფარულიყო მსწრაფლ მორბედ ღრუბლებითა. ბრწყინვალე ნათელი ელვისა, ნაზი შუქი მთვარისა და სრულიადი სიბნელე ღამისა საოცარის სისწრაფით რიგ-რიგად მოივლინებოდნენ. ბოლოს პავლე ადგა და დაეშო წყაროსაკენ, რომ წყალი დალიოს და გაიგრილოს გახურებული შუბლი.

გზად მიმავალი ამბობდა, რომ მე უნდა დავიწყო სხვა ახალი ცხოვრებაო და მინამ ამას შევუდგებიო, ჯერ პირველად წარსულთა ცოდვათა მონანიება მმართებსო. მძიმე საკანონო უნდა დავჰსდო ჩემს თავსაო. მაგრამ როგორი საკანონო?

წყაროს პირს იდგა, როცა ეს ფიქრი მოუვიდა და დასალევად დაწაფვას ლამოდა. მაგრამ მინამ პირს დააკარებდა წყალს, წამოდგა ისევ, ხელახლად გაჰსწორდა ტანში. სახელდობრ იმიტომ, რომ წყურვილი ჰსწვავდა და უნდოდა უწყლოობით დაესაჯა თავი.

სწრაფად მოარიდა თავი წყაროს და უკუიქცა. როცა ამ რიგად დაიმორჩილა თავი და იგრძნო, რომ ცოტაოდენად მაინც ვძლიე ჩემ თავსაო, მის ამღვრეულს გულს ცოტა შვება მიეცა.

მას უნდოდა, მოშორებოდა აქაურობას, ამ უდაბნოს, ამ წმინდა მთას და საითმე გადაკარქულიყო. მაგრამ საით და რად? ხომ მარტო წვალება უნდოდა თვითონ და წვალებაც ეგ იყო. - „ვის უნდა გავექცევო, ვის?“ - ჰკითხავდა დაჟინებით თავის თავს და ეს პასუხი იპოვა:

ის, ვისაც შენ გინდა მოშორდე და გაექცე, თვითონ შენა ხარ. შენი მტერი საკუთარი შენი „მე“ არისო და საცა უნდა გადიკარქო, იგი ყველგან თან გამოგყვებაო, უფრო ადვილია მოიშორო თავიდამ შენი ჩრდილიო, ვიდრე შენი „მე“.

პავლემ ეხლა სრულიად იგრძნო თავისი საკუთარი უძლურება და შემდეგ იმ წვალებისა, რაც ამ უკანასკნელ საათებში გამოიარა, სულ მოიშალა ტანში, მოჰსწყდა და დიდს მწუხარებაში ჩავარდა.

ღონე მოკლებული, მისუსტებული, თავ და სიცოცხლე მოძულებული პავლე მიეგდო ქვებზედ და დაიწყო მასზედ ფიქრი, რაც ამ უკანასკნელ დღეებსა და საათებში გამოიარა და შეემთხვა.

- „ყველა სულელზე, რომელიც კი ოდესმე მე მინახავს, მე შორს წაველ და ყველას გადავაჭარბე“ - ამბობდა თავისთავად პავლე. - „ამასთან ისე ნაირად ავრიე ჩემი გზა და კვალი, რომ ბრძენიც ვიყო, ვეღარ გავასწორებ. ერთხელ ვიღაცამ მიამბო, რომ ყოფილა ვითომ ერთი ვიღაც უდაბნოელი, რომელსაც აქაო და სამღთო წერილში ჰსწერია, მკვდრებს დამარხვა უნდაო, აუღია და რადგანაც ცხედარი არსად ყოფილა, მოუკლავს მგზავრი, რომ სამღვთო წერილის ბძანება დამარხვის შესახებ მით აესრულებინა. სწორედ ისე მომივიდა მეც. რადგანაც, იმისათვის რომ სხვა გადავარჩინო წვალებას და სხვის ბრალი კისრად ვიდო, მე უბედურებაში ჩავაგდე პატიოსანი ქალი და თვითონაც ცოდვილ შევიქმენ. რა წამსაც ირიჟრაჟებს მე სოფლისაკენ გავწევ და ყველაფერში გავუტყდები პეტრესაც და ეპისკოპოს აღაპისაც. იგინი საკანონოოს დამდებენ და მე ვეცდები, რომ ის საკანონო უნაკლულოდ ავასრულო. რაც უფრო ნაკლებ შევიბრალებ ჩემს თავს, მით უფრო მალე შემიბრალებს ყოვლად მწყალე და უკვდავი გამკითხველი ჩემი“.

ადგა, შეხედა ვარსკვლავებს და რა ნახა, რომ გათენება მალე იქნება, გაემართა სირონასთან წასასვლელად და გადადგა ფეხი თუ არა, ერთი შესაბრალისი კვნესა მოესმა. ყური დაუგდო, ხელმეორედ მოისმა უცნაური კვნესა. პავლემ იფიქრა იქნება დაჭრილი ნადირიაო სულის დალევამდე მიხწეულიო, და გასწია იქით, საიდამაც კვნესის ხმა მოდიოდა.

კვნესის ხმა თანდათან უფრო გაძლიერდა და მოუხშირდა, თანდათან უფრო გულსატკივარი ხმა ისმოდა. მაშინ კი მიხვდა, რომ ის ხმა უსათუოდ ადამიანისა არის. მიიხედ-მოიხედა და ნახა, რომ იქავ გადმოშვერილ კლდის ქვეშ გდია უძრავად ადამიანი.

„იქნება მწყემსი ვინმეა, მეხისაგან გაფუჭებულიო“, - იფიქრა პავლემ. მივარდა ტანჯულს, ნელა წამოჰსწია და გულზედ მიიყრდო სნეული და როცა ცხვირში ეცა სუნი თმებზედ ცხებულ სურნელოვანის ზეთისა, მაშინ დაებადა საშინელი წინად გრძნობა.

„პოლიკარპ, შენა ხარ?“ - დაიძახა პავლემ და უფრო ძალიან მოხვია ხელები სნეულსა. პოლიკარპი შეიძრა და ცოტა რამ წაიდუდუნა წყნარა და გაუგებრად, მაგრამ იმოდენად კი, რომ პავლემ გული დააჯერა, რომ მართლა პოლიკარპია.

გულმტკივნეულად ამოიოხრა პავლემ, გადეხვია დაუძლურებულს ყმაწვილ კაცს, მერე სიფრთხილით ასწია და როგორც ბავშვი წაიღო წყაროსაკენ და იქ თავისი პატიოსანი ტვირთი დაუშვო ძირს ბალახზედა.

პოლიკარპი შეტოკდა და აახილა თვალები. ამ დროს გარიჟრაჟდა კიდეც, სუბუქს ღრუბლებს ცის აღმოსავლეთის მხრივ ვარდისფერი ქობა გაუკეთდა და ახლად დაბადებული დღის ნათელი ლამოდა ბნელის ზეწრის ახდას და ქვეყნიერობის სახისა და ფერის გამოჩენასა.

ყმაწვილმა კაცმა იცნო უდაბნოელი, რომელიც აკანკალებელის ხელით ჰბანდდა წყლულს კეფაზედა. ცეცხლივით აენთო თვალები პოლიკარპს და შეიკრიბა რა უკანასკნელი ღონე ჰკრა ხელი პავლეს, რომ თავიდამ მოიშოროს.

პავლემ უკან არ დაიწია და ხელის კვრა ისე მიიღო, როგორც მოკითხვა, როგორც ჯილდო და იფიქრა: - „დიახ, ხანჯალიც რომ გქონოდა ხელში, მაშინაც ადგილიდამ არ დავიძროდი“.

და ჭრილობა პოლიკარპისა მეტად მძიმე და დიდი იყო, ხოლო სისხლი თმებში ჩაჰკდომოდა და შეეკრა პირი წყლულისათვის. ასე რომ სისხლის დენა ამით შემწყდარიყო. როცა პავლემ მოჰბანა წყლული, ხელახლად წამოჰსქდა სისხლი. სისხლის დენა მოემატა მას შემდეგ უფრო, როცა პოლიკარპმ თავის მტერს პავლეს შეუტია ხელის კვრითა. ყოველ ამან დაასუსტა ისეც მისუსტებული პოლიკარპი და ამიტომაც იგი, უღონობით გრძნობა მიხდილი, დაეცა პავლეს მისაშველებლად გაწვდილ ხელებზე.

სუსტმა დილის ნათელმა უფრო მეტად გააფითრა უსისხლოები გაფითრებული და ფერმილეული სახე ყმაწკილ-კაცისა, რომელიც თვალებ ამღვრეული და უკანასკნელ დღემდე მიხწეული ესვენა უდაბნოელის ხელებზედა.

„სულსა ჰლევსო“, - წაიდუდუნა პავლემ და ელდაცემული, სულგანაბული ხან ცას შეხედავდა, ხან მინდვრებს გადაჰსცქეროდა თითქო ეძებსო ადამიანს, რომ იშველიოსო.

თვალწინ მოჩანდა დიდებული მთა, დილის სხივებით მორთული, რომელზედაც უფალმა ქვის ფიცარზე დაჰსწერა კანონი თავის საკუთარის ერისათვის და მთელ ქვეყნიერობისათვისაც. პავლეს მოეჩვენა უზარმაზარი სახე მოსესი, რომელიც ვითომ გადმომდგარა ერთს მაღალ ცერზე და ხმამაღლა ღაღადებს ყველაზე უმძიმეს მცნებას: „არა კაც ჰკლა“.

პავლემ თვალებზედ ხელი აიფარა და შიშის ზარით ელდაცემულთ იდგა ხმაამოუღებლივ გულზედ მიყუდებულ ტვირთითა. თვალებზე ხელი აიფარა იმიტომ, რომ ეშინოდა დაენახა ფერმკრთალი სახე ყმაწვილკაცისა და უფრო მთა. მაგრამ ძლიერი ხმა მაღალის მთიდამ უფრო და უფრო ღაღადებდა, უფრო და უფრო ძლიერ ისმოდა. პავლეს გულში ხმაურობდა სასტიკი ხმა უფლისა: „არა კაც ჰკლა“. მერე მეორე: „არა გულთ გითქმიდეს ცოლისათვის მოყვასისა შენისა“, და მესამე: „არა იმრუშო“. და ბოლოს მეოთხე: „არა იყვნენ შენდა ღმერთნი უცხონი ჩემსა გარეშე“.

„ვინც შესცოდავს თუნდ ერთს რომელსამე მცნებას ამ ოთხიდამ, იგი შეჩვენებული და წყეულია. მე კი, მე კი ოთხსა ერთად შევცოდე, ოთხივ ერთად დავარღვიე ცხონების ეკლიანს გზაზედ“. - იძახოდა სასოწარკვეთილი პავლე თავში ცემით.

უნებლიედ ხელნი ააპყრო ცისა მიმართ, მძიმედ ამოიკვნესა და შეხედა მთას. რა ნახა მთაზედ? სინაის წვერზე საყარაულო იყო, საცა მუდამ ყარაული იდგა მტერის საზვერად, იმ საყარაულოს წინ ფრიალებდა ალამი ნიშნად იმისა, რომ მტერი გამოჩდა და მოდისო.

პავლე მართალი იყო. როცა ეს ამბავი დაინახა და მოსალოდნელის შიშისა გამო გონება ისევ მოეკრიფა, ნახა, რომ ხმა, რომელიც მას მთის წვერიდამ მოესმა, ყარაულის საყვირის ხმა იყო გასაფრთხილებლად მცხოვრებთა და მეუდაბნოეთა.

გემრასი დაბრუნდა თუ არა? იქნება ბლემიელებმა გზა აუქციეს? რომელ მხრიდამ მოდის მტერი? აქ მომაკვდავთან უნდა დარჩეს პავლე, თუ მოვალეობა ითხოვს, წავიდეს და თავისი ღონიერი მკლავი მოიხმაროს თავის მოძმეთა საშველად?

ამების კითხვით და შიშით დაჰსცქეროდა იგი ფერმილეულს სახეს ჭაბუკისას და გული აევსო მტკივნეულობით და სიბრალულითა. რა მშვენიერი იყო ეს ნორჩი ყვავილი, რომელიც ყუნწში გადატეხილ იქმნა ამის ტლანქის ხელითა! ამ შავ ხუჭუჭ თმასა ჯერ კიდევ გუშინ ათამაშებდა ხომ დედის ნაზი ხელი! უდაბნოელს თვალში ცრემლი მოერია, დაიხარა და როგორც მამამ, ალერსით აკოცა უსისხლო ტუჩებს უსულო ჭაბუკისას.

სიხარულის ჟრუანტელმა გაურბინა ტანში იმიტომ, რომ ტუჩები პოლიკარპს ჯერ კიდევ თბილი ჰქონდა და აი, ხელითაც ტოკვა დაიწყო... მადლობა ღმერთს! ხელახლად თვალიც აახილა.

- „მე კაცის მკვლელი არა ვარ, არა“, - უგალობდა პავლეს გულში ათასნაირი ხმა ლხენითა და სიხარულითა. მერე ჰსთქვა: - „ჯერ თავის მშობლებთან მივიტან მას და მერე ძმებთან!“

უეცრად ხელახლახლდ გაისმა ხმა საყვირისა და მყუდროება უდაბნოსი დარღვეულ იქმა ადამიანის ძახილითა და კიჟინითა; თითქო ჯადომ ჩაუდგა სული ამ უენო უდაბნოსაო და ქვებს და კლდეებს ხმა ამოაღებინაო, ასეთი ჟრიამული ადგა.

- გვიანღაა, გვიან! - ჰსთქვა პავლემ. - მე რომ შემძლებოდა, მე რომ მცოდნოდა...

- ჰაი, ჰაი, ღვთის მოშიშო პავლე! - გააწყვეტინა ფიქრი ქალის ხმამ, რომელიც მაღლიდამ მოისმა. - გერმასი კარგად არის, გერმასი ხელახლად აქავეა! აბა შეხედე ზევით, იქ ბაირაღი ფრიალებს. იმიტომ, რომ გერმასმა შეატყობინა ყარაულებს. ბლემიელები მოდიან და გერმასმა შენთან გამომგზავნა, რომ გიპოვო სადმე. ჩქარა წამოდი, იმ ბურჯში გელოდება, რომელიც გზის მხარ-მარჯვნივ არის. ჩქარა! ნუ იგვიანებ! გესმის, ჩქარა-მეთქი! იმის სიტყვას გეუბნები, ჩქარა-მეთქი! ეგ გულზედ ვინა გყავს მიყრდნობილი? ეგ ხომ...

- პოლიკარპია, პოლიკარპი, - უპასუხა პავლემ. - შვილი შენის ბატონისა უკანასკნელ დღეშია. გაიქეც და შეატყობინე სენატორს, შეატყობინე დოროტეას...

- მე ეხლა სხვა საქმე მაქვს, - უპასუხა მირიამმა. - გერმასმა ბევრგან სხვაგან გამგზავნა და იქ მივდივარ. სოფელში კი რომ ჩავიდე, ბატონები დამამწყვდევენ და არსად აღარ გამიშვებენ. რა დამართვია საწყალს? მაგრამ ეხლა ეგ რა საკითხავია! დღეს შენ უფრო მძიმე საქმე გაქვს. აქ მდგომი და სენატორის დედის ნებიერ შვილზე კნავილი დღეს არაფრად მოგიხდება. ჩქარა წადი გერმასთან-მეთქი, ეგ ან მანდ დააგდე, ან წაიღე შენს ახალს ბუდეში და გადაეცი შენს სატრფიალოს, ქალი უფრო კარგად მოუვლის...

- აი შე წყეულო, - დაუყვირა პავლემ და ქვას ხელი წამოავლო...

- დაანებე მაგას თავი-მეთქი გეუბნები, - უძახოდა მირიამი. - თორემ წავალ და ფებიცის შევატყობინებ. აბა ნუ აასრულებ გერმასის სიტყვას და მე გიჩვენებ, რასაც გიზამ. მე ეხლა სხვებთან წავალ და იმედი მაქვს, ბურჯში ვნახავო ერთმანეთს. ჰა, დიდხანს არ დაგაგვიანოს შენმა ოქროსთმიანმა მეგობარმა, შე ღვთის მოშიშო პავლე, შე, წმინდაო პავლევ!

მირიამმა ჰსთქვა ესა და მოჰყვა ხმა მაღლივ ხარხარს და იმ ხარხარით კლდიდამ კლდეზე მიფრინავდა, თითქო ჰაერში ჰსცურავსო. პავლე გაჯავრებული თვალს ადევნებდა, ბოლოს იგრძნო, რომ კარგი ურჩივა, წამოიკიდა საწყალი პოლიკარპი და წაიღო თავისს მღვიმესაკენ. ჯერ არ მისულიყო მღვიმემდინ, მოესმა ფეხის ხმა და მწუხარე ოხვრა და ვაება და რამდენსამე წუთს შემდეგ თვითონ სირონაც დაუდგა თვალ-წინ. გამწარებული სირონა გულმოწყლულის ხმით მოჰსთქვამდა:

- პოლიკარპია, პოლიკარპი! სწორედ ის არის, სწორედ! მაგის სიკვდილი შეუძლებელია. ეგ რომ მოკვდეს, მაშ თქვენა კაცთმოყვარე ღმერთი, ღმერთი მოწყალებისა და სიყვარულისა ულმობელი, უწყალო და შეუბრალებელი ყოფილა.

სხვა ვეღარა ჰსთქვა რა, რადგანაც ცრემლმა და ტირილმა ხმა წაართვა, პავლე კი წინ მიდიოდა და მის ყვედრებას და გულისწვას ყურს არ ათხოებდა. შევიდა მღვიმეში, დაასვენა გრძნობადაკარგული ჭაბუკი სირონას ლოგინზედ და როცა სირონამ პოლიკარპის წინ ჩაიჩოქა და ტუჩებით ზედ დააკვდა ჭაბუკის უღონო ხელს, მაშინ პავლემ უთხრა წარბ-შეკვრით, მაგრამ ალერსით კი:

- თუ ეგ ყმაწვილი გიყვარს, ეხლა მაგ გოდებას თავი დაანებე. გუშინდელს აქეთ მძიმედ დაჭრილია თავში. მე ჭრილობა მოვბანე, ეხლა შენ შეუხვიე ფთხილად და კარგად დაუსველე ხოლმე შეხვეული ცივის წყლით, ხომ იცი, საცა არის წყარო, როცა მოსურიელდება, ფეხები დაუზილე, პური აჭამე და რამდენიმე წვეთი ღვინოც დაალევინე. ღვინო აქავეა სარდაფში, იქავეა ზეთიც სანათურისათვის. მე კი უნდა წავიდე ჩემ სულიერ ძმებთან და თუ ხვალამდე ვერ დავბრუნდი, ეგ საწყალი ჭაბუკი დედას მისას ჩააბარე. ესეც უთხარი, რომ მე, პავლემ გაჯავრებულ გულზედ მოგიკალ შვილი-თქო და თუ შეუძლია, შემინდოს დედამაც და მამამაც, შენც შემინდე, რაც შეგცოდე და თუ ომში მომკლეს, ილოცეთ ჩემთვის ღვთისა წინაშე, რომ ძლიერ არ დამსაჯოს, რადგანაც ცოდვანი ჩემნი დიდნი და მძიმენი არიან.

ამ დროს მღვიმეში შემოისმა საყვირის ხმა. სირონა შეფრთხა და ჰსთქვა:

- ეგ რომაელების საყვირია, მე მაგ ხმას ვიცნობ. უსათუოდ ფებიცი აქ სადმე მოგზაურობს! - იგი თავის მოვალეობას ასრულებს,

- გააწყვეტინა სიტყვა პავლემ. - ერთი კიდევ რამ უნდა მეთქვა, მე წუხელ შენს ხელზე ბეჭედი ვნახე.

- აი იქა გდია, - უპასუხა სირონამ და თითით მიანიშნა.

- მაშ იქავ იყოს, - ჰსთხოვა პავლემ, ხელახლად გაეხვია სნეულს და აკოცა შუბლზე, მერე პირჯვარი გადაჰსწყრა სირონას და გამოვარდა მღვიმედამ.

XVIII

პავლეს ბრძენების მორჩილმა გერმასმა გამოართვა სამგზავროდ ფული პავლეს, შვილდ-ისარი მოიმართა, ჩაიწყო საგზლად პური და წყნარად გამოეთხოვა მძინარე მამას და წავიდა რაიტას.

თავი მოსწონდა, რომ ამას მიანდეს ამისთანა თავმოსაწონებელი და ვაჟკაცის ღირსი მძიმე საქმე. გულში ჰგრძნობდა ღონეს და ვაჟკაცობას და უხაროდა. გზად მიმავალი ჰფიქრობდა მარტო იმას, რომ რაც უნდა დამემართოს, თუნდაც მომკლან კიდეცაო, მე ჩემს მონდობილს საქმეს უნდა თავდადებით შევუდგეო. ამ აზრით გამხნევებული აჩქარებით მიდიოდა და მთვარიანი ღამე გზას უნათვიდა. საცა გზას მისახვევ-მოსახვევი ჰქონდა, იმას თავს ანებებდა და პირდაპირ მიბობღავდა კლდებზედ, რომ მით გზა შეემოკლა და პირდაპირ გადაეჭრა. ვაკეზედ ისე გამალებული მიდიოდა, თითქო უკან მტერი მიჰსდევსო. მზე რომ ამოვიდა, ცოტად დანაყრდა და ისევ გაუდგა გზას იმავე სიჩქარითა. ამ გაცხარებულ სიარულში აღარ აგონდებოდა არც სირონა, არც თავისი ყოფილი ამბები. ის სულ იმაზე ჰფიქრობდა, თუ როგორ მივა დანიშნულს ადგილს, როგორ დაზვერავს ბლემმიელებს, როგორ გაუგებს განზრახვასა და როგორ მალე მოიქცევა უკან თავისიანებში.

ბოლოს როცა თანდათან უფრო და უფრო დაღლილობა გამოაჩნდა, როცა შუადღის სიცხემ შეაწუხა, სისხლი აუვარდა თავში და გულმაც ცემა მოუჩქარა, გერმასს ყოველივე ფიქრი მოესპო და ეხლა წინ ეწევოდა მას მარტო ერთი სურვილი - დროზე მისვლისა და დაბრუნებისა.

როცა გერმასი მივიდა რაიტაში ზღვის პირს და ეძებდა პატარა რამ ნავი ექირავა წასასვლელად, მაშინ ორი ცხენოსანი მოახლოვდა ნავთსადგურს, საცა მრავალთა გემთა შორის ერთი დიდი ხომალდი იდგა დაბმული. მენავემ, რომელსაც გერმასი ნავის ქირაობას ევაჭრებოდა, დაანახვა ის ორი ცხენოსანი და უთხრა:

- ეგენი ქარავანს ელიან. აი, ის უფრო ხნიერი რომ არის, დიდი სარდალია, იმპერატორისა, იგი უფროსია აქაურებისა.

გერმასმა აქ პირველად ნახა ფებიცი და როცა ფებიცი წამოვიდა იქითკენ, საცა გერმასი და მენავე იდგნენ, გერმასს ფიქრი მიეცა. პირველს გულისთქმას რომ აჰყოლოდა, გერმასი უნდა გაქცეულიყო იქედამ, მაგრამ თვისი ბრწყინვლე თვალი რომ გაუსწორა მოქანცულს და გამჭვრეტავს თვალს ცენტურიონისას, აწითლდა, შედგა, დაიკრიფა გულზე ხელები, თავმოწონებით მოიმარჯვა მხარ-ბეჭი და დაუწყო ცდა ფებიცის, მოვიდეს და აბა ვნახოთ, რასა იქმსო.

მოვიდნენ ის ორი ცხენოსანი. ერთი ფებიცი იყო და მეორე - თალიბი. თალიბს ენახა უწინაც გერმასი, ეხლა იცნო და ჰკითხა. დიდი ხანია აქა ხარო? გერმასმა შეატყო, ესენი ამის საძებნელად არ არიან წამოსულნი და გული დაიმშვიდა. სრულად გულდამშვიდებულმა დაუწყო სინჯვა ცენტურიონს და პირზედ სიცილი მოადგა, როცა ნახა, რომ მჭლე ქანც-გაწყვეტილი ბებერი ისე დაღლილიყო ცხენზედ, რომ ძლივსღა იჯდა ზედ. მაშ ეს სამასხარო ადამიანია ქმარი იმ ახლად გაშლილის და სიცოცხლით სავსეს სირონასი!

გერმასს ისე მოუვიდა გული ფებიციზედ, რომ გულში ჰსთქვა, მაშ ამას იქით სანანურადაც არ უნდა მქონდეს, რომ ამისთანა მასხარად ასაგდებს ქმარს სახლში შეუვარდიო და როცა ფებიციმ ჰკითხა, ხომ არ გინახავს სადმე ქერა თმიანი ქალი პატარა ფეხმოტეხილ ძაღლითაო, გერმასმა მასხარად აიგდო და უპასუხა:

- როგორ არა, სწორედ მაგისთანა ქალი ვნახე, ძაღლიცა ჰყვანდაო, მაგრამ ძაღლს კი, მგონია, კოჭლობა არ ეტყობოდა.

- სადა ჰნახე, სად? - მოუთმენლობით ჰკითხა ფებიციმ.

გერმასი გაწითლდა იმიტომ, რომ ტყუილი უნდა ეთქვა და ტყუილით იქნება ევნო კიდეც რამ სირონასათვის. ამიტომაც არ მიჰსცა პირდაპირი პასუხი და მხოლოდ ჰკითხა:

- განა იმ ქალმა დააშავა რამ, რომ აგრე გამოჰსდგომიხართ?

- დიდად დააშავა, - უპასუხა თალიბმა. - ის ქალი ამ ბატონის ცოლია და....

- რაც დააშავა ეგ ჩემი საკუთარი საქმეა, - მკვახედ გააწყვეტინა ფებიციმ სიტყვა თავის მხლებელს, - რა გქვიან შენ, ჭაბუკო?

- გერმასი, - უპასუხა მან, - შენ ვიღა ხარ?

ფებიცის ძალიან უნდოდა, რომ ერთი მრისხანე პასუხი ეთქვა ამ კითხვაზედ, მაგრამ სურვილი მოიკლა და უპასუხა:

- მე ვარ ცენტურიონი იმპერატორისა და გკითხავ შენ, რა სახისა იყო შენგან ნახული ქალი და სად ნახე?

გაბოროტებული თვალი მხლებელისა და რიხიანი სიტყვა მის უფროსისა უმტკიცებდა გერმასს, რომ სირონას კეთილი არ დაეყრება, თუ ამათ ჩაუვარდათ ხელში და რადგანაც სრულებით არა სურდა, რომ სირონას მდევნელთ რაშიმე გამოადგეს, სამასხაროდ მომართულმა გერმასმა მიჰსცა თავს ნება და უპასუხა:

- მე ხომ ის ქალი არ მინახავს, რომელსაც თქვენ ეძებო, იმიტომ რომ ის, რომელიც მე ვნახე სწორედ ამ ბატონის ცოლი არ იქნება. აბა როგორ იქნება, რომ ჩემგან ნახული ქალი ამას შვილიშვილად ძლივს შეეფერება! მე რომ ქალი ვნახე ოქროსფერი თმა ჰქონდა და ძაღლსაც, რომელიც თან მისდევდა, იამბის ეძახოდა.

- სად ნახე-მეთქი, - დაუყვირა ცენტურიონმა.

- აიმ მეთევზების სოფელში, მთის ძირს. იქ ნავი იქირავა და ზღვით გაემგზავრა.

- საით, ჩრდილოეთისკენ? - ჰკითხა ფებიციმ.

- მგონია, მაგრამ სწორედ კი არ ვიცი იმიტომ, რომ მე ჩემი საქმე მქონდა და თვალი ვერ ვადევნე.

- მაშ კლისმაში უსათუოდ დავეწევით და დავიჭერთ, - უთხრა ფებიციმ თავის მხლებელს თალიბს. ოღონდ ერთი ახალი ცხენები კი ვიშოვოთ ამ ოხერს უდაბნოში.

- ოთხის დღის სავალია, - უპასუხა თალიბმა, - და რა კი ელიმს გავცდებით ასეთი უწყლო ადგილებია, რომ წვეთს ვერ ვიშოვით მოსეს წყარომდე. მაგრამ თუ კარგი ცხენები ვიშოვეთ კი...

- თუნდაც რომ იშოვოთ, - გააწყვეტინა სიტყვა გერმასმა, შენ, ცენტურიონო, აქაურობას არ უნდა მოშორდე, იმიტომ რომ, ბლემმიელები დაცემას თურმე აპირებენ. აი, რაწამს ჩამობინდდება, მე უნდა წავიდე იმათ დასაზვერავად.

ფებიციმ თავი დაჰკიდა და გაჯავრებით დაიწყო ძირს ყურება. ამასაც მოსვლოდა ამბავი, რომ ბლემმიელები აპირებენ დაცემას. მოტრიალდა, ზურგი შეაქცია გერმასს და უთხრა თალიბსა:

- შენ მარტო უნდა წახვიდე კლისმაში და ეცადე, როგორმე დაიჭირო. იმ უღირსის ქალის გულისათვის მე არ შემიძლიან ვუღალატო ჩემს სამსახურს და აქაურობას თავი დავანებო.

ცხენოსნები წავიდნენ, გერმასი შესცქეროდა წარმავალთ, და გაიცინა, როცა დაინახა რომ ორნი დუქანში შევიდნენ.

მინამ წასვლის დრო მოვიდოდა, გერმასი ჩაწვა ნავში და მიეცა ღრმა ძილსა. მთვარის ამოსვლის დროს გააღვიძეს, რადგანაც ნათქვამი ჰქონდათ, ჩაათრიეს ნავი ნაქირავნები, რომელიც ზღვის პირზე ქვიშაზე ეგდო, მენავემ ჩაუსვა გერმასს ნავში პატარა ბიჭი, რომელმაც ნავის ხმარება იცოდა, და გაისტუმრა. როცა გერმასმა თავის თავი ზღვაში ნახა და ზღვის სიომ დაჰკრა, გაუმხიარულდა გული, როგორც არწივის ბახალას, როცა პირველად თავს ანებებს თავს დედის ბუდეს, დაფრინდება და ნავარდზე წავა. თავისუფლად, თავის ნებად ყოფნამ ისეთის ტკბლის ამოვნებით აუვსო გული, რომ გერმასმა სიხარულით კინაღამ არ დაიძახა და პატარა ბიჭს, რომელიც ჰმართავდა ნავს, გაუკვირდა, როცა ნახა, რომ გერმასი თუმცა უხერხოდ, მაგრამ ისე ძლიერ ჰსცემდა ნიჩაბსა, რომელიც გერმასისათვის მიენდო.

- ქარი სამყოფია, - უთხრა ბიჭმა გერმასს და ამართა იალქანი. უშენოდაც ძალიან კარგად მიდის ნავი. ისა ჰსჯობია, ღონეს გაუფრთხილდე.

- ნუ გეშინია, მე ღონე სამყოფი მაქვს და გაფთხილება საჭირო არ არის, - უპასუხა გერმასმა და გადიწია უკან, რომ უფრო ღონივრად მოუსვას ნიჩბები. კარგა მანძილი რომ გაიარეს, გერმასმა ნიჩბის სმას თავი დაანება და დაისვენა. მას გულს ურთობდა მთვარე, რომელიც ზღვის ზედაპირზე კამკამებდა, როგორც სახე სარკეში. მთვარის შუქმა მოაგონა პეტრეს ეზო, რომელიც ამ ფერისავე შუქით იყო განათებული იმ ღამეს, როცა ფანჯრიდამ ესტუმრა სირონას. წარმოუდგა სახე ლამაზის ქალისა, მისი თოვლივით თეთრი ხელები და ყოველმა ამან ცეცხლი შეაპარა გულში.

ნელა ამოიოხრა ერთხელ, ორჯელ და როცა გულმა მესამედაც დააპირა მტკივნეულობით ამოკვნესა, მოაგონდა ის საქმე, რისთვისაც წამოსული იყო; მოაგონდა, რომ ყოველი ბორკილი შინ დააგდო დამსხვრეული, გათამამდა, წაავლო ხელი ნიჩაბს და ისეთის ძალით მოუსვა, რომ წინწკლები წვიმასავით ჩამოცვივდა ნავში და შიგ მსხდომი დაასველა. ხელახლად მოჰყვა ნიჩბის მოსმას და ჰსთქვა, რომ მე ეხლა უფრო უკეთესი საქმე მიძევს წინაო, ვიდრე ლამაზ ქალებზედ ოცნება და სიზმრებიო. ადვილად მოიშორა სირონაზედ ფიქრი, რადგანაც ამ ბოლონდელ დღეებში გული უცემდა მარტო ლაშქრობისათვის და ვაჟკაცობისთვის.

ორს საათს არ გაუვლია მას აქეთ, რაც რაიტიდამ გერმასი წამოვიდა ნავით, რომ ფეხი დაადვა კიდეც სხვა მეორე ნაწილს ქვეყნისას5. ნავს კაი ადგილი უპოვა, დააბა და მაშინვე მოჰკურცხლა მთებისკენ, რომ იქიდამ დაეზვერა ბლემიელნი.

პირველ დღესვე შეემთხვა ერთს ვაკე ადგილს მთებ შუა, საცა ბლემმიელებს თავი მოეყარათ. მეორე დღეს როცა შეუტყეს მზვერაობა და დასაჭერად დაედევნე, მაშინ როგორღაც მოუვიდა და დაიჭირა ერთი იმათი ჯარისკაცთაგანი საზვერად გამოგზავნილი. მაგრა შეუკრა ხელები და მუქარით ბევრი რამ გამოათქმევინა. ჯარი, რომელიც აპირებდა დაცემას, დიდიაო, მაგრამ გერმასს იმედი ჰქონდა, რომ მე ამათ წინ მივასწრობო, რადგანაც ტყვედ დაჭერილმა მიასწავლა, საცა ჰქონდათ დამალული ნავები, ჯარების გადასაყვანად.

რაწამსაც ჩამობინდდა, გერმასმა გასწია თავის ნავისაკენ და როცა ბლემმიელებმა ბნელაში ჩამოათრიეს წყალში თავისი პირველი ნავი, გერმასი წინ წავიდა, დიდის ფათერაკით მიადგა მთის ძირს დასავლეთის მხრივ და გაიქცა სინაისაკენ, რომ შეატყობინოს მთის ყარაულებს.

მინამ მზე ამოვიდა, გერმასი მთის წვერზე ავიდა, გააღვიძა მძინარე ყარაულები და მინამ ესენი მდევარს დაიძახებდნენ, ალამს გამოჰკიდებდნენ და საყვირს დააყვირებდნენ, გერმასმა გაჰკურცხლა, დაეშო დაბლა და თავის მამის მღვიმესთან მივიდა.

მას აქეთ, რაც გერმასი სხვაგან წასულიყო, მირიამი არა შორდებოდა სტეფანეს მღვიმეს და დილით, შუადღისას და საღამოს ახალს წყალს უზიდავდა. მირიამი იკვებებოდა ძირხვენითა და პურითა, რომელსაც აძლევდა ხოლმე სნეული სტეფანე და ღამით იძინებდა კლდის ნახეთქში, რომელიც ჯერ წინვე მწყემსობის დროს შემჩნეული ჰქონდა. მზის ამისვლამდე წამოხტებოდა ხოლმე, წავიდოდა, მოუტანდა წყალს სტეიფანეს, მერე მიუჯდებოდა და დაუწყებდა ლაპარაკს გერმასზედა. სიამოვნებით ემსახურებოდა მოხუცს, რადგანაც როცა კი მოვიდოდა, მოხუცი თავის შვილზე მოჰყვებოდა ლაპარაკს და მოხუცს კიდევ ესიამოვნებოდა ამისი მოსვლა იმიტომ, რომ შვილზედ ლაპარაკის შემთხვევა ექნებოდა ხოლმე.

რამდენიმე, კვირის განმავალობაში მოხუცი ისე შეეჩვია მოვლას და ლოლოებას, რომ სამსახურს მირიამისას არაფრად ჰსთვლიდა, თითქო მართლადა ეგ მირიამის ვალი იყო. თვითო მირიამსაც კი ერთხელაც ფიქრადაც არ მოსვლია ეკითხნა, მითამ რაო ჩემოო, რომ ამ სნეულს ვემსახურებიო.

სტეფანეს ადვილად შეეძლო გაეძლო უმირიამოდ. მირიამისთვის კი წყაროზე მისვლა-მოსვლა და მოხუცთან ლაპარაკი წყურვილად გადიქცა, რადგანაც ჯერ არ იცოდა, ცოცხალია გერმასი თუ ფებიციმ მოაკვთინა თვითონ მირიამის დაბეზღების გამო.

იქნება ის, რასაც ამბობდა სტეფანე შვილის სადღაც გაგზავნაზედ, მოგონილი იყო პავლესაგან იმისათვის, რომ საწყალს მამას უეცარის ამბით გული არ გაუხეთქოს და ცოტ-ცოტად შეაპაროს შვილის დაღუპვის ამბავი. მაგრამ მაინც უფრო ჰსწამდა, რომ გერმასი ცოცხალია და თუ მზის ამოსვლამდე მოვიდოდა ხოლმე სტეფანესთან და შუაღამემდინ რჩებოდა, იმ იმედით რჩებოდა, რომ თუ გერმასი ცოცხალია, მოსვლის უმალვე აქ მამასთან მოვაო. საწყალს მირიამს ერთი წუთი მოსვენებაც არა მქონია. იმიტომ, რომ ყველაფერი უფთხობდა მოსვენას. ჩამოვარდებოდა თუ კლდიდამ მორღვეული ქვა, ანუ მოესმოდა ფეხის ხმა ნადირისა, ყველა ეს ააცქვეტინებდა ყურებს ხოლმე საწყალს ქალს და აუფეთქებდა გულს იმდენად თავის ბატონის პეტრეს შიშით არა, რომელსაც გამოექცა, რამდენადაც იმ კაცის ლოდინითა, რომელიც მტერთან დააბიზღა და რომლისათვის დღე და ღამ უკვნესოდა გული და ეტანჯებოდა.

როცა მირიამი წყალზე მივიდოდა, თავის აბურძგნულს თმებს დაისველებდა ხოლმე და დაივარცხნიდა და ისეთის გულმოდგინებით იხეხავდა პირის სახეს, თითქო უნდაო, შავგრემანი ფერი გადიტყავოსო. ყოველს ამას გერმასისათვის სჩადიოდა, უნდოდა თავი მოეწონებინა ისე, როგორც მოაწონა თავი პირთეთრმა სირონამ, რომელიც იმოდენად ჰსძულდა მირიამს, რამოდენადაც უყვარდა გერმასი.

ბოლონდელს ღამეს, როცა იმისთანა საშინელი წვიმა, ჭექა და ქუხილი იყო, მთის ნიაღვარი შეუვარდა მირიამს კლდის ნარკვევში, საცა დასაძინად მიდიოდა ხოლმე მას აქეთ, რაც ბატონს გამოექცა. თავიდამ ფეხამდე ამოწუწული, უბინაო, დევნილი სინიდის ქენჯნითა, შიშითა და მწვავის ნაღველითა, გამოვარდა კლდის ნარღვევიდამ და ხან აქ ამოეფარა ქვას, ხან იქ, ხან ამ და ხან იმ კლდის ქვეშ ეძებდა თავის მისაყრდომს ადგილს. ამ ყოფაში თვალი მოჰკრა ნათელს, რომელიც გამოდიოდა პავლეს ახალ მღვიმედამ, მივიდა, დაინახა პავლე და იცნა. პავლე კი ვერა ხედავდა მირიამს, რადგანაც ცეცხლა პირას იჯდა, ზურგი მირიამისაკენ ჰქონდა შემოქცეეული და ამასთანავე ღრმა ფიქრებში იყო წასული. ეხლა კი შეიტყო სადგური განდევნილის პავლესი, რომელსაც ასე ხშირად ჰკითხულობდა ხოლმე სტეფანე. სნეულის ჩივილით და ორიოდე უნებლიედ წამოცდენილ სიტყვებით მირიამმა შეიტყო, რომ მის მტერ-მოყვარეს სირონას გაუბამს მახეში ღვთის მოშიში პავლე და დაუღუპნია.

როცა ალიონი გაქრა ცაზე და რიჟრაჟი მოახლოვდა, მირიამმა გამოსწია სტეფანეს მღვიმისაკენ. გულში მოჰგუბებოდა ცრემლი და ვერას ღონით თვალთაგან ვერ წამოეწურა, რომ მით გულის ტკივილი დაეყუჩებინა და მწვავს მწუხარებისაგან შვება მიეღო. ამ ყოფით მიუახლოვდა სტეფანეს მღვიმესა. უნდოდა, აქავ დაცემულიყო და სული დაელია, რომ სიკვდილით მაინც მოეშორებინა ის ტანჯვა, რომელიც მოსვენებას არ აძლევდა.

ჯერ კიდევ ძალიან ადრე იყო და მოხუცის ძილის გაკრთობას მოერიდა. მაგრამ ვერას გზით ვერ იშორებდა წყურვილს, რომ ვინმე გაეხმაუროს, ვინმემ უთხრას სიტყვა, თუნდაც მრისხანე და გულსაკლავი, ოღონდ კი უთხრას რამ იმიტომ, რომ ეგრე ნადირსავით ყოფნა, სულის შემხუთველი და გულის მომწყველი, ვაება მარტოობისა, ძლიერ ჰსტანჯავდნენ საწყალსა.

მირიამი ჯერ არ შესულიყო მღვიმეში, რომ მაღლიდამ მოესმა ქვების რახა-რუხი და ადამიანის ძახილის ხმა. განცვიფრდა, კისერი გაიწვდინა და დაუწყო გულმილეულობით ყურის გდება. ერთბაშად ხმამაღლა დაიკივლა გახარებულმა და ხელებ გაშლილი გაიქცა, რომ წინ აეგებოს.

- გერმას! გერმას! - ყვიროდა გახარებული ქალი და ბრწყინვალე, როგორც მზე, ნეტარება მისას სულისა ისე ცხადად და უმანკოდ გამოკრთა ამ ძახილში, რომ ჭაბუკის გულში თანაგრძნობის სიმნი შეიძრნენ და იმანაც სიხარულით სავსე სალამი მოჰსცა პასუხად.

ასეთი ტკბილი და ალერსიანი სალამი თავის დღეში გერმასისაგან არ ენახა და როგორც წყურვილით მომაკვდავს წყაროს წყალი საყვარელის ხელით მიწვდილი, ისე გყრმასის ტკბილი სალამი ნეტარებად გადაექცა საბრალოს და დატანჯულს სულს მირიამისას. აღტაცებამ და სიხარულმა, რომელიც აქამომდე არასოდეს არ ეგრძნო, დაურბინა მთელს აგებულებაში და რადგანაც გერმასი ისე კარგად მოექცა, თვითონაც უნდოდა ეჩვყნებანა, რომ არც მე ვარ უმადურიო, მეც შემიძლან სიკეთის სამაგიეროს გადახდაო. აი ამ მიზეზით ყველაზე უწინარეს ეს უთხრა გერმასს:

- მე მამაშენს ერთს წუთსაც არ მოვშორებივარ, სულ იმასთან ვიყავ, დილით ადრე და ღამით გვიან წყალს ვუზიდავდი, რამდენიც კი საჭირო იყო.

სიწითლე კი მოსდიოდა, რომ თავის თავს ასე აქებდა, მაგრამ გერმასმა უპასუხა:

- კარგად გიქნია, კარგად და მე თავის დღეში მაგას არ დაგივიწყებ. შენ ერთი ნადირსავით ფრთხილი, უგუნური ბავშვი ხარ, მაგრამ მგონია, რომ ვისზედაც გული საკეთილოდ გეთქმის, ის შენში არ მოტყუვდება არასდროს.

- აბა მცადე! - უპასუხა ქალმა და გაუწოდა ხელი.

გერმასმა ხელზე ხელი დაჰკრა და უთხრა:

- აგე, გესმის საყვირის ხმა? - მე ყარაულებს შევატყობინე კიდეც. ბლემმიელები მოდიან. პავლე მამასთან არის?

- არა, მაგრამ ვიცი კი საცაა. - მაშ წადი, დამიძახე, - გააწყვეტინა სიტყვა ყმაწვილკაცმა, - ჯერ პავლე, მერმე სხვანი მეუდაბნოენი, ვისაც კი ნახავ უთხარი, ყველამ თავი მოიყაროს ბურჯში, აი, დიდს გზაზედ რომ არის. მე მამაჩემსაც იქ გადმოვიტან; შენ კი დაეშურე შენს საქმეს და დაამტკიცე, რომ ვინც შენ მოგენდობა, არ ინანებს.

ამ უკანასკნელ სიტყვებზე გერმასს უნდოდა მოხვევა, მაგრამ მირიამმა ითაკილა, გამოუსხლტა ხელადამ, გაიქცა და შორიდამ დაუძახა:

- დაიცა, მაგას ყველას შევატყობინებ, ყველას!

მღვიმის კარებში, საცა პავლე ეგულებოდა, სირონა დახვდა, მაგრამ არ შეჩერდა, ერთი ორიოდე მაკვახე და საწყენი სიტყვა მიარტყა და კასკასით დაეშვა თავდაღმართზედ.

ჩაირბინა წყაროსაკენ, იქ იპოვა პავლე, უთხრა, რაც სათქმელი იყო, მერე დაურბინა ყველა მღვიმეებს, ვინც ნახა, გერმასის დაბარებული უთხრა და ასე აასრულა გერმასის მინდობილობა.

XIX

ციხის კედელს უკან, დიდის გზისპირზე თავი მოიყარეს ყველამ იმ უცნაურმა კაცებმა, რომელთაც ზურგი შეაქციეს ამ წუთის სოფელს, გამოეცალნენ მის ცხოვრების დუღილს, მის ლხინსა და ჭირსა, მის ტირილსა და სიცილსა, ვაებას და სიხარულსა, მოშორდნენ სახლს, კარს, ცოლ-შვილს, თვისსა და ტომსა, და გამოცვივდნენ და შეეფარნენ უსიხარულო უდაბნოს ყველა გულის წადილი მოიკლეს და მიეცნენ მხოლოდ ერთს საგანს, რომელიც ხორციელ ცხოვრებაზედ უმაღლესია. ამ მიყრუებულს უდაბნოში, საცა ქვეყნიერების მაცდური ხმები ვერ მოსწვდებოდნენ, უფრო ადვილად შესაძლო იყო კაცს თავისი ხორციელნი წადილი მოეკლა. მოეკლა გულის თქმანი და ვნებადა ამ სახით მიემსგავსებინა ადამიანის არსება, ამაოებაზედ გადაგებული ცოდვისა და ხორცისა გამო, წმინდა, და ხორცთუსხმელ ღვთაების არსებისათვის. ყველა ეგენი ქრისტიანები იყვნენ და როგორც მაცხოვარი ნებსითის წამებით შეიქმნა მხსნელად, ისეც ესენი ცდილობდნენ მარხულობის განმწმედელის ძალითა განთავისუფლებულიყვნენ ადამიანის უწმინდურის ბუნებისაგან და მძიმე სინანულითა მიემართათ თავისი სიცოცხლე ისე, რომ გამოეხსნათ თავნი თვისნი და მთელი თვისი ხალხი ცოდვათაგან. დევნულობის შიშმა კი არ გამოიყვანა ეგენი უდაბნოში, არამედ სასოებამ, რომ ამ ძნელს ძლევამოსილობას მოიპოვებენ.

ყველა ბერ-მონაზონნი, ბურჯთან თავმოყრილნი, ეგვიპტელნი და სირიელნი იყვნენ. შიშიანობამ მალე მოუყარა თავი ამ წუთის სოფლის და სააქაო ცხოვრების მოძულეთა. მარტო ერთი მოხუცი კოსმასი დარჩა თავის მღვიმეში და თავის თანამოძმეს გელაზის, რომელიც ურჩევდა ციხეში თავის შეფარებას, უთხრა: „ჩემთვის სულ ერთია ყოველი ჟამი და ყოველი ადგილი, საიდამაც კი მიმიწვევს უფალი, და ღვთის ნებაზე დამოკიდებულია, რამ უნდა განმეღოს საიქიოს კარი, სიბერემ თუ ისარმა მტრისა“.

სულ სხვას ჰფიქრობდნენ დანარჩენნი განდეგილნი, რომელნიც ისეთის მოუთმენლობით ერთმანეთს ეცილებოდნენ, რომ იჭედებოდნენ ბურჯის ვიწრო კარებში და თვითონ პატარა ბურჯიც სულ აავსეს. პავლემ ნახა, რომ ამისთანა ვიწროობა კარგს არას მოასწავებს. იძულებულ შეიქმნა, აღარავინ გეშვა.

არაფერი ჭირი, არაფერი შესაყარი ისე მალე არ გადედება ერთის ცხოველისაგან მეორეს, ერთის ნაყოფისაგან სხვას, როგორც შიში და ელდა ერთის კაცისაგან მეორეს.

ვისაც შიში უფრო ძალიან მორეოდა, ის, რასაკვირველია, ყველაზე უწინარეს მოვარდა ბურჯთან და თავი შეაფარა. ტირილითა დაუხვდებოდნენ ხოლმე წინად მოსულნი ახალ მოსულებს და საცოდავი სანახავი იყო, რომ ეს ფარა, პირად ისე ხმამაღლა და სასოებით ღვთის ნებაზე თავდადებული, შიშისაგან ხელებს იმტვრევდა და ცდილობდა, თავისი პატარა თან მოტანილი ქონება გადერჩინა ჯერ თავის თანამოზიარეთა ხარბობისაგან და მერედ მოლოდინებულის მტრისაგან.

პავლესთან ერთად მოვიდნენ სერგია და იერემია, რომელთაც პავლე გზადაგზა ანუგეშებდა. ეს სამივე იმედს აძლევდნენ შიშით ატაცებულთა. ბოლოს პავლემ უთხრა:

- „ამ ორიოდ კვირის წინად ბევრმა თქვენგანმა დიდი მონაწილეობა მიიღო ქვებისა და ხეების აზიდვაში აი, იმ ფერდობზედ. ქვები და ხეები მოვაგროვეთ მაშინ იმისთვის, რომ ხელცარიელები არ დავხვედროდეთ მტრებსა და ქვისა და ხეების დაგორებით მტერი მოგვეგერებინა. ეხლა, დრო მოვიდა, ძმანო, წავიდეთ და ჩვენი ვალი ავასრულოთ“. ამის გამგონემ ზოგმა გულში ჰსთქვა, ნეტა სხვანი წავიდნენ და მე კი აქ მამყოფაო.

ბევრი არ გამოჰყვა ბურჯიდამ პავლეს. მერე კი, როცა გერმასი გამოჩნდა და ნახეს, რომ ზურგზე მამა ჰკიდია და თან მირიამიც მოსდევს, პავლემ უთხრა თავის მოძმეებს, ერთი გამოიხედეთ და თქვენის თვალით ნახეთ გულის მოსალბობი მაგალითი მამაშვილურის სიყვარულისაო. მაშინ ცნარისმოყვარეობამ ყველანი, ვინც კი ბურჯში შემწყვდეულნი აყვნენ, გარედ გამოიწვია. თვითონ პავლე კი წავიდა, წინ მიეგება სტეფანეს, ჩამოართვა იგი ზურგიდამ ხვნეშით მომავალს ჭაბუკს, თვითონ წამოიკიდა და წამოვიდა ბურჯისაკენ. ხოლო სტეფანეს, რგორც ძველს მეომარს, ეთაკილებოდა ბურჯში დამალვა და სთხოვდა თავის მეგობარს, აქა კედელთან მამყოფეო.

პავლემ აუსრულა სურვილი, მერე გერმასი წაიყვანა და ავიდა ბურჯის იავზედ, რომ იქიდამ მოჩხრიკოს მტერი.

რაწამსაც პავლე მოშორდა, სტეფანე მიუბრუნდა ბერ-მონაზვნებს და უთხრა:

- ეს ქვები ვერ გაუმაგრებიათ რიგიანად და მე, თუმცა ღონემოკლებული ვარ, მაგრამ მეც კი შემიშლიან მათი გადმონგრევა. როცა საქმე ომზედ მივარდება, ჩემი ბებერი ომში გამოცდილი თვალები, ეხლა დაუძლურებულნი, თქვენის საკუთარის თვალების მოშველებით, ცოტას რასმეს გამოგადგებიან რაშიმე. ყველაზედ უწინარეს აქ ერთი უნდა იყოს ბძანებელი, რომელსაც ყველანი უნდა ემორჩილებოდნენ, თუ გინდათ, რომ იმ ავაზაკებს ადვილად არ დარჩეს გამარჯვება.

- შენ, ჩვენო ძმაო, - უპასუხა სირიელმა. - ჯარში ნამყოფი კაცი ხარ და ამ ბოლონდელს მტრის მოსევაზედ შენი ვაჟკაცობა და საომარი ხერხი დაამტკიცე კიდეც.იყავ ბძანებლად ჩვენდა.

სტეფანემ დაღონებით გაიქნია თავი და უთხრა:

- მე ხმა დამიუძლურდა გულში დაჭრილობითა და ხანგრძლივის სნეულებითა. ისინიც კი ვერას გაიგებენ ჩემგან ომის ჯახა-ჯუხში, რომელნიც ჩემს ახლო იდგებიან. მოდით, პავლე ამოვირჩიოთ უფროსად. ის ღონიერია, ფრთხილია და ვაჟკაცია!

ბევრი ბერ-მონაზონთაგანი დიდი ხანია უყურებდა პავლეს, როგორც თავის იმედს ყოველს გაჭირებაში, რადგანაც ყველასაგან პატივცემული იყო და ბევრს შემთხვევაში გამოეჩინა ღონე და გამბედაობა, მაგრამ ამ ხანად ერთმანეთს შეხედეს გაოცებით, ეჭვით და უკმაყოფილობით.

სტეფანემ შეატყო იმათ ეს ამბავი და უთხრა:

- მან შესცოდა და ღვთის წინაშე იგი, რასაკვირველია, უკანასკნელია თქვენს შორის, ხოლო ვაჟკაცობით და ღონით ყველაზედ პირველია, რაკი იმას იწუნებთ, აბა, მაშ ვის გინდაო უფროსობა

- ორიონი დავაყენოთ, ორიონი! - დაიძახა ერთმა განდეგილმა. - დიდიც არის და ღონიერიც, თუ მოინდომა...

ორიონმა უარი ჰსთქვა და როცა ანდრიამ და იოსებმაც თავიდამ მოიშორეს ეს ძნელი მოვალეობა, სტეფანემ ჰსთქვა:

- აი, ხომ ხედავთ, სხვა გზა არ არის, ისევ პავლეს უნდა ჰსთხოვოთ, უფროსობა მიიღოს, მინამ მტერი კარზედ გვედგება, მერე კი აღარ. აი, თვითონაც მოდის. ვუთხრა თუ არა?

თუმცა ყველამ თავი დაუქნია თანხმობის ნიშნად, მაგრამ ძალაუნებურად კი, უსიამოვნოდ. პავლემ, რომელსაც ჰსწყუროდა თავი დაედვა და სისხლი დაეღვარა უძლურთა დახსნისათვის და რომელიც აფიცხებული იყო ომის სურვილითა, მიიღო სტეფანეს წინადადება, როგორც თავისთავად საგულისხმო და შეუდგა საქმეს, როგორც სარდალი, თავის იმედდაკარგულ მომხრეთა შორის.

ზოგი გაჰგზავნა ყარაულად ბურჯის თავზედ, ზოგს ქვის ამოზიდვა შეუკვეთა, ზოგს კიდევ უბძანა, ქვები და ხეები დააგორეთო, როცა მტერი მოგვადგებაო. უფრო სულდაცემულთ სთხოვა, ერთად მოიყარეთ თავიო, ილოცეთ მეომართათვისაო, იგალობეთ საგლობელნიო და ყველას აცოდინა თავისი ნიშნები, ომისათვის საჭირო. პავლე ხან იქ მივარდებოდა ხან აქ, საქმობდა დიდის გულმოდგინებით და მხიარულებით. ასე რომ თავისი მხიარულება და იმედი მშვიდობით გადარჩენისა მხთლებსაც კი შემყარა.

ამასობაში გერმასი გამოესალმა პავლეს და თავის მამას, რადგანაც მოესმა ხმა საომარის საყვირისა და დაფის ცემისა. ეგ ხმა იმ ჯარისა იყო, რომელიც ფებიცის წინამძღვარობით გამოვიდა სოფლიდამ მტრის დასახვედრად. გერმასმა იცოდა, საცა არიან ბლემმიელნი და რაწამსაც მივიდა ჯართან, მაშინვე აცნობა ფებიცის.

ფებიციმ მაშინვე იცნო გერმასი, რადგანაც, რაიტაში რომ პირველად შეხვდა, მას აქეთ ვეღარ დაევიწყა გერმასის თვალები, რომელნიც გლიცერის თვალებს ძლიერ ჰგვანდა. ფებიცი მოკლედ ჰკითხავდა ხოლმე გერმასს და გერმასიც სწრაფად და ცხადად აძლევდა პასუხს და პასუხის გვარად ფებიციც აძლევდა მხლებელთ რიგიანს და გონიერს ბძანებასა.

ერთს მესამედს ჯარისა უბძანა წინ წასვლა დაფის და ბუკის ცემითა, ვიდრე მტერს წინ შეეხლებოდნენ და როცა შეხვდებოდნენ, უკან დაიწიეთო ბურჯისაკენაო. თუ ბლემმიელნი ამით მოტყუვდნენ, მაშინ მეორე მესამედი უნდა დაეცესო მემარცხენე ჯარს მტრისას, თვითონ მე კი დანარჩენის ჯარით ჩავესაფრებიო კლდის იქით, საცა ბურჯიაო და უეცრად გამოვალ და დავეცემიო. გერმასს კი უბძანა, წაიყვანე ეხლავ რამდენიმე კაციო, წადიო და საცა იცოდე, იქ რაც ნავები არი, ბლემმიელემს სულ წყალში დანთქეო. თუ გაჰსჭირვებოდა რამე, ფებიცის შეეძლო ციხეში შესულიყო და იქ გამაგრებულიყო, ვიდრვ სხვა მხრებიდამ ჯარები მოეშველებოდა, რადგანაც ყველგან გაეგზავნა კაცები.

ბძანება ფებიცისა, მაშინვე აღსრულებაში მოიყვანეს. გერმასი გაუძღვა თავის პატარა ჯარს ისეთის თავმოწონებით, თითქო იმპერატორის სარდალიაო და შეჰყავს მისი ლეგიონები ომშიაო. ზურგზე ეკიდა შვილდი და ისრები და ხელში ეჭირა ნაჯახი, რომელიც რაიტში ეყიდა.

მირიამსაც უნდოდა, თან გაჰყოლოდა გერმასის ჯარს, მაგრამ გერმასმა შეამცივა ეს და დაუყვირა: - „ბურჯში წადი, სულელო, ბურჯში მამაჩემთან“, - მწყემსი ქალი მაშინვე დაემორჩილა.

მეუდაბნოენი ციხისანი მოგროვდნენ გადმოსახედავზედ და იქიდამ დაინახეს, რომ ჯარი მოდის. დაიწყეს ყვირილი, უძახოდნენ ჩვენ მოგვეშველენითო, მაგრამ ეგ იმედი მალე გაუმტყუნდათ, რადგანაც ჯარები თავის გზაზე წავიდნენ.

სტეფანემ სთხოვა პავლეს, ერთი შემატყობინე ის ჯარები საით მიდიან და როგორ დაყოფილან, მე იქამდი თვალი არ მიჭრისო. პავლემ უამბო, რაცა ნახა და სტეფანე, როგორც გამოცდილი მეომარი, მიხვდა ყოველს დაწყობილობას ცენტურიონისას.

ახლა გერმასის ჯარმა აუარა გვერდზე ბურჯსა და ყმაწვილმა კაცმა ნიშნითა და სიტყვითა მოკითხვა და სალამი გაუგზავნა მამას. სტეფანემ, რომელსაც ყური უფრო უჭრიდა ვიდრე თვალი, იცნო შვილის ხმა და რამოდენადაც შეეძლო ხმამაღლა გამოგემშვიდობა შვილს მამობრივის ლოცვითა და კურთხევითა.

პავლემ მოხუცის გძელი ლოცვა და კურთხევა ერთს სიტყვაში გამოჰკრა, ზედ დაართო თავისი დალოცვაცა და გადაჰსძახა თავის მეგობრის შვილს საომრად მიმავალს. გერმასმა მოისმინა ყველა ეს და თუმცა ძალიან მოხვდა გულს მამის გამოთხოვება და პავლესი, მაგრამ ვერა უპასუხა რა სიტყვით და მარტო ნიშნებით გამოჰსთქვა ამ გამოსალმების პასუხი. მშობელი მალე იპოვის ხოლმე თუნდ ათას სიტყვას კურთხევისათვის, ვიდრე შვილი ერთს სიტყვას მადლობისას.

როცა გერმასი კლდეს მიეფარა, პავლემ უთხრა:

- შენი შვილი ისე მიდიოდა, როგორც ძველი გამოცდილი ჯარისკაცი და სხვანი ისე მიზდევდნენ, როგორც ცხვარი ბელადს ყოჩს. ეჰა, გესმის? უთუოდ პირველი გუნდი ჩვენების ჯარისა დაეტაკა მტერს. აგე, ხმაურობა და კიჟინა უფრო ახლო და ახლო მოდის.

- მგონი ეხლა საქმე კარგად დაბოლოვდეს, - ჰსთქვა მხიარულად სტეფანემ, - თუ ჩვენებმა როგორმე შემოიტყუეს აქეთ ვაკეზედ. მე მგონია, მტერმა საფლავი აქ გაითხაროს. ჩვენ აქედამ შეგვიძლიან თვალი ვადევნოთ ომის მსვლელობასა და თუ ჩვენებს საქმე გაუჭირეს, ესეც კი მოსალოდნელია, მაშინ ჩვენები ციხეში ჩამოცვივიან. მაშასადამე, ქვების წარამარა სროლას და უბრალოდ ხარჯვას უნდა მოვერიდეთ იმიტომ, რომ თუ ჩვენს ბურჯზედ მოდგება საქმე, ქვები ძალიან დაჰსჭირდება ჯარს.

ამ სიტყვებს ზოგიერთმა მეუდაბნოემ ყური მოჰკრა და როცა ომის ხმაურობა და მეომართა კიჟინა ახლო მოისმა, შეშინებულთ მეუდაბნოეთა თავი დაანებეს თავის ადგილებს. დაიწყეს ტყუილ-უბრალო ფაცი-ფუცი, წინა და უკან რბენა, თუმცა პავლე ჯავრობდა ამაზედ. ამათ პავლეს სიტყვა არ დაიჯერეს, წავიდნენ, ჩადგნენ მოხუცებში და უძლურებში და მოჰყვნენ ტირილით ლოცვას და თავში ცემას. პავლე ჩადგა მათ შორის შუაში, დაიწყო გაკიცხვა სულმოკლეობისათვის, ტკბილის სიტყვით ემუდარა თავიანთ ადგილებზე დაბრუნებულიყვნენ და აღმოსავლეთის მხრივ კედელი მაინც გაემაგრებინათ. ზოგნი დაემორჩილნენ კიდეც, მაგრამ როცა დააპირეს ასრულება, უეცრად მოესმათ ბურჯის კედლის ძირში ერთი საშინელი ღრიალი და კიჟინა ბლემიელების, რომელნიც უკან მოსდევდნენ გამოქცეულს ჯარს ცენტურიონისას.

ზარდაცემულნი ისევ ერთი-ერთმანეთს მიეკვრნენ მეუდაბნოენი. სირიელმა სალატიმ გაბედა, ამოუდგა უკან სტეფანეს და ძირს გადიხედა. გადახდისავე უმალ, ციბრუტივით მოტრიალდა შეშინებული და კანკალით დაიძახა - ვაი! ჩვენები გამოუქცევიათო. გელაზიმ ამ ამბავზე გულში ხელი ჩაიკრა, წაივლო თმებში ხელი და გულამომჯდარმა დაიყვირა:

- „ღმერთო, რაი გწადიან ჩვენგან? ნუთუ წასაწყმედად გამოგვიმეტე და არა გსურს შველა ჩვენი? ჩვენ რომ წარმართებმა დაგვამარცხონ, მაშინ უღმერთობა და თვითრჯულობა დაიქადებს თავის ძლევამოსილობას მართლმადიდებლობაზედ და ჭეშმარიტებაზედ“.

პავლემ რომ ვერა გააწყო რა, დაანება ამათ თავი, მივიდა სტეფანესთან და დაუწყო ყურება ომს. ბლემიელები ბევრი ყოფილიყვნენ. იმათი იერიში ისეთი ძლიერი იყო, რომ ჯარი ვერ გაუმაგრდა, უკუიქცა და მიმწყვდეულ იქმნა იქ, საცა გზა ვიწროვდებოდა.

- საქმე ისე არ მოდის, როგორც იმედი გვქონდა, - ჰსთქვა სტეფანემ.

- ამ მხდალმა ხროვამ, ამ პირუტყვებმა კიდევ, - დაიყვირა პავლემ გულზე მოსულმა, - დაანებეს თავი თავის ადგილებს, ბურჯის კედლები უკაცოდ დაგდეს და იმის მაგიერ რომ ან კედლები გაიმაგრონ, ან იომონ, აქ დამდგარან და ღმერთსა ჰგმობენ.

მეუდაბნოებმა შეატყეს, რომ პავლემაც იმედი გადაწყვიტა ამათ გამო და მათ შორის სერვიამ დაიყვირა:

- ნუთუ მართლა იმედი აღარაფრისაა! რატომ არ ჩამოვარდება ციდამ ცეცხლი და არ შთანთქავს ჩვენზე მოსეულს ავაზაკებს? რადა მდუმარებს ჭექა-ქუხილი? სად არის მეხი, რომელიც ანათებდა სინაის წვერსა? რატომ მზე არ დაბნელდება, რომ წარმართებს თავზარი დასცეს? რატომ დედამიწა არ გაირღვევა, რომ ისინი თან ჩაიტანოს, როგორც...

ძალა უფლისა, - ჰსთქვა დულასიმ, - გაუქმდა ჩვენთვის. ღმერთმა აიღო ხელი ჩვენზედ, თითქო ჩვენ ღირსნი არ ვიყენეთ!

- არცა ხართ ღირსნი, არა, - შეჰსძახა პავლემ, რადგანაც ყური მოჰკრა უკანასკნელ სიტყვებს, როცა მიჰყვანდა ანუ უფრო მაჰქონდა. სტეფანე აღმოსავლეთის კედლისკენ, რომელიც სულ უკაცოდ. იყო დაგდებული, - დიახ, არა ხართ ღირსნი, არაა რადგანა იმის მაგიერ რომ მტერს წინა აღუდგეთ, თქვენ ჰგმობთ ღმერთსა და თავზედ ლაფს ისხამთ თქვენის საზიზღარის ჯაბნობითა. ამ სნეულის მოხუცისა მაინც გცხვენოდეთ აი, ეს აპირებს მტრის ხელისაგან დაგიფაროთ. თქვენ ეხლავ დაემრჩილენით უდრტვინველად ჩემს ბძანებას, თორემ ვფიცავ ყოველთა წამებულთა წმინდა სისხლსა, რომ თმებში და ყურებში ჩაგავლებთ ხელს და ისე მიგათრევთ თქვენს ადგილებამდე და...

არ დაასრულა მუქარა, რადგანაც ძლიერმა ხმამ გააწყეტინა სიტყვა. კედლის ძირიდამ ამოვიდა ის ხმა და პავლეს სახელი ახსნა.

- აღაპიტი ბძანდება! - ჰსთქვა სტეფანემ, - თხრილზე ამიყვანე პავლევ და იქ დამსვი.

ვიდრე პავლე ამას აუსრულებდა თავის მეგობარს, აღაპიტი გვერდით ამოუდგა კიდეც.

აღაპიტი ყმაწვილობაში ჯარში ყოფილა. ეხლა, როცა შეეტყო მტრის შემოსევა, შინ ჯდომა ვერ მოითმინა, უბძანა ღვდლებსა და დიაკვნებსა, დედაკაცები და წვრილფეხობა სულ საყდრებში დახიზნეთო და იმათთან ერთად ილოცეთ მეომართათვისაო. თვითონ კი ორი თანაშემწე და ერთი გზის მცოდნე წამოიყვანა და წამოვიდა, რომ ომში დაესწროს. როცა თავისიანებმა და სხვა მღვდლებმა დაუშალეს, უპასუხა: „საცა სამწყსოა, იქ უნდა იყვეს მწყემსიცაო“.

რისხვით ანთებულის თვალით იდგა ეხლა ეპისკოპოზი პავლეს წინ, წყრომით აიღო ხელი მაღლა, დაემუქრა და უთხრა:

- შენ როგორ ჰბედავ, შენ, განდევნილო მართალთაგან, რომ მაგ სახით ელაპარაკები ძმათა შენთა? შენ ეშმაკის თანამოზიარე, როგორ ბედავ და ბძანებას ჰკადრებ ღვთის მსახურთა და მოსავთა! რასაკვირველია, შენ ძალიან გენდომება მაგ საფალავნო მკლავებითა ხელახლად დაიბრუნო სახელი და დიდება, რომელსაც გამოაკლდა შენი სული, დაუძლურებული ცოდვითა და ბრალეულობითა. მე მომყევით, ძმანო ჩემნი უფალი ჩვენთან არს და იგი გვიხსნის ჩვენ!

პავლემ ხმაამოუღებლივ მოისმინა სიტყვანი ეპისკოპოზისა და სხვათა ნეუდაბნოეთამებრ თვითონაც აიპყრო მაღლა ხელნი, როცა აღაპიტი ჩადგა მათ შორის და წარმოჰსთქვა მოკლე და ძლიერი ლოცვა. მერე ეპისკოპოზმა, სარდალისამებრ, ყველას თავისი ადგილი დაუნიშნა ბურჯის კედლებზე, დაარიგა როგორ მოიქცნენ და ხმამაღლა დაიძახა:

- დაამტკიცეთ, რომ თქვენ ხართ მსახურნი უფლისა!

ეპისკოპოსს ყველა დაჰმორჩილდა და როცა თვითვულმა თავ-თავის ადგილი მოირიგა, თითონ ეპისკოპოსი გადადგა ფერდობზედ და დაათვალიერა საომარი ადგილი.

ომის საქმე ეხლა კარგად მიდიოდა. როცა ჯარმა უკნ დაიწია და ბლმმიელნიც უფრო გაბედვით მოაწვნენ, მაშინ ფებიცი უეცრად გამოვარდა თავისის ჯარით საფარიდამ, თავ დაესხა ბლემმიელებს, ასეთი ყოფა დააწია, რომ ბლემმიელების ჯარი შუა გააპო და საშინელი ხოცვა და ჟლეტა დაჰმართა ბლემმიელებს. იმათ მოთავეებმა დაინახეს თუ არა, რომ საქმე ცუდად არისო, შექმნეს ერთი უცნაური ძახილი და მყის მთელი მათი ჯარი, როგორც ბუმბულის კონა, ქარისაგან გაიშალა სხვადასხვა მხრივ გაიფანტა.

აღაპიტმა ეგ საომარი ხერხი ბლემმიელებისა გაქცევად მიიღო, გულდამშვიდებით ამოისუნთქა, მობრუნდა დააპირა ბურჯიდამ მინდორზედ გასვლა, რომ ნუგეში ჰსცეს დაჭრილთა თანამორწმუნეთა, მაგრამ თვითონ ბურჯშიაც გამოუჩნდა საქმე სასულიერო. წინ ედგა მირიამი, რომელმაც რიდით, მაგრამ სხარტად, სწრაფად მოახსენა:

- სნეული სტეფანე, მამა გერმასისა, გთხოვთ, ბატონო ეპისკოპოზო, მობძანდეთ იმასთან, რადგანაც წყლული ხელახლად აეშალა და ჰგონია, რომ სულის დალევის დღე მოახლოვებია.

აღაპიტმა მაშინვე გასწია სნეულისაკენ. მივიდა და ნახა, რომ პავლეს და ორიონს შეუხვევიათ კიდეც წყლული. ეპისკოპოზმა ისეთის ჭეშმარიტის გლმტკივნეულობათ მოიკითხა, როგორითაც არ მოიკითხავდა ხოლმე ბევრს სხვას მეუდაბნოეს.

სტეფანემ ხელი გაუწოდა, ეპისკოპოზი გვერდთ, მოუჯდა, უბძანა იქ მდგომთ, მოგვშორდითო და ყურადღებით დაუგდო ყური სნეულის დაბალ ხმით მოთქმასა.

როცა სტეფანემ გაათავა თავის თავის ამბავი, აღტაცებით უთხრა:

- მე, როგორც შენ, ვადიდებ უფალსა, რომ შენს დაკარგულს ცოლს გზა სამართლისა აპოვნინა და შენი შვილიც, ღვთის მადლით, იმისთანავე კარგი მეომარი შეიქმნება, როგორც შენ იყავ. შენი სააქაო ცხოვრება კეთილად იყო მოწყობილი, ხოლო მეორეს, საუკუნო ცხოვრებისათვის როგორ მოამზადე თავი შენი, ჩემო ძმაო?

- მე მთელი თვრამეტი წელიწადი მარხულობაში, სინანულში და ლოცვაში გამიტარებია, - უთხრა სტეფანემ. - ბევრი ტანჯვა გამომივლია, მე ზურგთ უკან დამიგდია ეს ქვეყნიერობა და იმედი მაქვს გამეხსნას გზა მიმავალი ცისაკენ.

- მეც მაგას ვიმედეულობ შენთვის და შენის სულისათვის, უპასუხა ეპისკოპოზმა. - შენ ბევრი მძიმე საქმე გადაგხედია ამ წუთისსოფელში. ცდილხარ, რომ წრფელის გულით მიუტევო მათ, ვისაც ყველაზე დიდი მწუხარება მოუყენებია შენთვის და შეგიშლიან გულმართლად ჰსთქვა ეხლა: „და მომიტევე ჩვენ თანამდებნი ჩვენი, ვითარცა ჩვენ მიუტევებთ თანამდებთა ჩვენთა“ ხომ გახსოვს სიტყვანი სამღვთო წერილისანი; „უკეთუ თქვენ მიუტევებთ კაცთა ცოდვათა მათთა, მოგიტევებთ თქვენც მამა თქვენი ზეციერი“.

- გლიცერას არამც თუ მივუტევე, - უპასუხა სნეულმა, არამედ ხელახლად გადვუშალე სიღრმე გულისა ჩემისა, ხოლო იმ კაცს, რომელმაც ურცხვად აიყოლია იგი, იმ ბედშავს, რომელმაც იმდენის ჩემმიერ სიკეთის ნაცვლად მომატყუა მე, გამძარცვა, თავლაფი დამასხა, იმასაც...

- უნდა მიუტევო, - უთხრა აღაპიტმა, - რომ შენც ყოველივე მოგეტევოს.

- მე აი თვრამეტი წელიწადი ვცდილობ, დავლოცო მტერი ჩემი და ამას იქითაც ვეცდები...

აქამდე ეპისკოპოსი მარტო სნეულის ლაპარაკში იყო გართული. ეხლა კი, ყოველ მხრივ ამას უწოდნენ და ბოლოს გელაზიმ დაუძახა:

- გვიშველე, მამაო! წარმართნი კლდეზე ამოდიან. აღაპიტმა აკურთხა სტეფანე და ხელახლად გულწრფელობით უთხრა:

- მიუტევე და ზეცა შენია!

მინდორზედ ბევრი დახოცილი და დაჭრილი ეყარა. ჯარი ისევ უკან დაწეულიყო ბილიკისაკენ, რადგანაც ბლემმიელები არ გაქცეულიყვნენ კი, არამედ გაფანტულიყვნენ, ამოსხდომოდნენ კლდეებს და იქიდამ აყრიდნენ წვიმასავით ისრებს.

- რომაელნი სად არიან, - ჰკითხა აჩქარებით აღაპიტმა რიონს.

- ხეობისაკენ დაიწიეს, გზა რომ მოდის ჩვენკენ, - უპასუხა რიონმა, - ერთი შეხედე მაგ წარმართებს! ღმერთო, შეგვიწყალე! ისე მობობღავენ კლდეებზე, როგორც კოსალა ხეზე.

- აბა თქვენი ჭირიმე ქვები, ქვები! - დაუყვირა აღაპიტმა იქა მდგომს მეუდაბნოებს, - ქვევით კედელთან ვინ არის? გესმისთ? რომაელების საყვირის ხმაა. გული მოეცით, ძმანო, იმპერატორის ჯარი მოადგა ჩვენს ბურჯს საშველად. აბა აქეთ! აი, ხომ ხედავ სანათურიდამ ტანშიშველი კაცებს, ბლემმიელები არიან. აბა, მოათრიეთ ხე და დაუშვით ძირს. ჰო, ეგრე, უყურეთ, ეგ ხე რასა იქმს. ნეტავი ხე არას გამოედოს კი! მადლობა ღმერთს, არამ დაუშალა და დაეცა! აი ეგრე უნდა, აი! ექვსი კაცი კი გამოასალმა წუთის სოფელს და!

- აი იქ კიდევ სამი კაცი ჰსჩანს, - დაიძახა ორიონმა, - აბა ერთი მიშველეთ, ხე დავცეთ თავში.

პირველმა წარმატებამ ისე გაამხნევა მეუდაბნოენი, რომ აღაპიტი ძლივს იჭერდა, გაუფრთხილდით, ცუდუბრალოდ ნუ ჰყრით ხეებსაო.

იმ დროს, როცა აღაპიტის განკარგულებით, მეუდაბნოენი ქვებს და ხეებს აყრიდნენ თავზედ მტერსა, პავლე იჯდა სტეფანესთან და თავი ჩაეღუნა.

- რატომ არა შველი იმათ? - ჰკითხა სტეფანემ.

- აღაპიტი მართალია, - უპასუხა პავლემ, - მე ბევრში მმართებს მონანიება და ბრძოლას კი სიამოვნება მოაქვს. რამოდენად არის ეგ სიამოვნება დიდი, მაგას მე ვგრძნობ იმით, რომ გული მიკვდება, სხვანი ომობენ და მე კი აქ გულხელდაკრეფილი ვზივარ. შენ ეპისკოპოზმა გულკეთილად გაკურთხა.

- მე აღსასრული მომიახლოვდა, - დაიწყო სტეფანემ თრთოლით, - აღაპიტმა დაიქადა სამოთხე, თუ მე წმინდის გულით მივუტევებ ჩემის ცოლის მომტაცებელსა. დეე მიეტეოს, ყოველივე მიეტეოს და დეე, ყოველივე განზრახული კეთილად აუსრულდეს და ბოროტად არ გადექცეს! ხომ ხედავ, რა რიგად მიცემს გული! ვიდრე ცემას სამუდამოდ შეჰსწყვეტს, ხელახლად გამიმხნევდა, თუ მოვკვდე, გერმასს უთხარ ყოველი, რაც ჩემგან იცი, დალოცე ათასჯერ, ათი-ათასჯერ ჩემ მაგიერ და დედის მაგიერ, ხოლო არასდროს არ უთხრა, რომ დედა მისი გაჰყვა ერთს საძაგელს, ერთს კაცს, ისე იგი, ერთს ბედკრულს, რომელსაც მე ყოველისფერი მივუტევე. გერმასს ეს ბეჭედი მიეც. ჩემს მღვიმეში ბალახებქვეშ ლოგინზე წიგნსაც იპოვი, ისეც მიე, როცა ბეჭედს აძლევდე. იმ წიგნით-თავის ბიძასთან, მივიდეს და ის უშოვის ჯარში ადგილს, რადგანაც ჩემი ძმა წინ წამდგარი კაცია იმპერატორის წინაშე. ყური დაუგდე, აღაპიტი როგორ ამხნევებს ჩვენებსა. იქ ჩვენები გულადად იბრძვიან! ეგ რომაელების საყვირის ხმაა! აი ნახავ, ეხლა ჩვენი ჯარი აქ, ბურჯში შემოვა და აქედამ დაუწყებს სროლას წარმართებსა. თუ აქ მოვლენ, მე შიგნით ბურჯში შემიყვანე. მე ღონე მიმეხადა და მინდა ერთხელ კიდევ ღონე მომეკრიფა და გულიანად მელოცნა, რომ ღმერთმა მომცეს ძალა, მივუტევო იმ კაცს მარტო პირით კი არა, გულითაცა.

- აი, იქ ხედავ, რომაელები მოდიან კიდეც, - გააწყვეტინა პავლემ სიტყვა.

მერე ძირს გადასძახა

- აქეთ, აქეთ, მარცხნივ საფეხურებია.

- ჩვენ აქ ვყოფილვართ, - უპასუხა მკვახედ ერთმა, - ხალხო, თქვენ ამ ყურეზედ დადექით და თვალი არ მოაშოროთ ბურჯს. თუ რამ მოხდეს, საყვირით დამიძახეთ. მე ზევით ავალ, რადგანაც ზემოდამ უფრო ადვილად დავინახავ, ის ძაღლები სად ჯანაბას წავიდნენ!

მინამ ეს ხმა მოდიოდა, სტეფანე ყურს უგდებდა და ძირს გადაიყურებოდა. როცა რამდენსამე წუთს შემდეგ ფებიცი მაღლა ამოვიდა და დაიძახა „განა არავინ არის, რომ ხელი მომაწოდოს და მაღლა ამომიყვანოს?“ - მაშინ სტეფანე მიუბრუნდა პავლეს და უთხრა:

- ერთი ამაყენე და მიშველე, ფეხზედ დავდგე, ჩქარა!

ისე მარდად წამოდგა სტეფანე თვითონ, რომ პავლე გაოცდა. წამოდგა თუ არა, გადახარა კედელზე სწორედ იქ, საცა ფებიცი იყო, დააცქერდა პირისახეს, შეთრთოლდა, ძალა დაატანა თავის თავს და ჩააწოდა თავისი გამხმარი ხელი.

- სერვიან! - დაიძახა ფებიციმ, რომელსაც ამ ადგილას სტეფანეს ნახვამ გულ-მუცელი გადმოუბრუნა და რომელიც ამაოდ ცდილობდა, არაფერი შეემცნივა და გაოცებით უყურებდა ხან მოხუცებულს სტეფანეს და ხან პავლესა.

ვერც ერთმა ხმა ვეღარ ამოიღო, ორივეს სიტყვა პირში გაუშრა. სტეფანეს თვალი მიეკრა ლურსმანივით ფებიცის პირთსსახეს და რამდენსაც უყურებდა, იმდენად უცვივდებოდა საკუთარი ლოყები და ტუჩები უფითრდებოდა. მაგრამ ხელი მაინც გაწვდილი ჰქონდა, იქნება, მიტევების ნიშნადაც.

ამ ყოფაში კარგა ხანმა გაიარა. ბოლოს ფებიცის მოაგონდა, რომ როგორც ერთგულმა იმპერატორისამ, არ უნდა დაივიწყოს თავისი მოვალეობა, დადგა თითებზე და მარდად წაავლო ხელი მოხუცებულის ხელს. რაწამსაც სტეფანემ იგრძნო ხელშეხება ფებიცისა, დაბარბაცდა, თითქო მეხი დაეცაო; ხრინწიანის ხმით დაიკივლა, ეცა თავის დაუძინებელს მტერს, რომელსაც კედლის პირას ერთს დამპალს ხეზედ ფეხი ძლივს ემაგრა.

პავლეს ელდა ეცა, ეს საშინელი სანახაობა რომ დაინახა: მერე ხმამაღლა, გულით და მმუდარებით დაუძახა:

- თავი დაანებე, მიუტევე, რომ ზეცამ შენც მოგიტევოს.

- რა ზეცა, რა მიტევება! - ყვიროდა ბებერი, - წყეულიმც იყოს, წყეულიმც! მინამ პავლე მიეშველებოდა, დამპალმა ხემ ამ ორ მტერების ჭიდილს და ძიძგინს ვედარ გაუძლო, ჩატყდა და ორნავ ერთად გადაცვივდნენ თვალჩაუწვდენელ ხევში.

პავლემ საშინელი გოდება ამოუშვა გულის სიღრმიდამ და ცხარეს ცრემლით თვალში წაიბუტბუტა:

- ესეც იბრძოდა, მაგრამ აგრეთვე ამაოდ!

XX

ომი გათავდა და ჩამავალმა მზემ სხივი მოჰფინა ბევრს მკვდარს ბლემმიელებისას. ბოლოს მზეც ჩავიდა, მწუხრი დადგა და მოწმენდილი ცა მოიჭედა ვარსკვლავებით. სოფელი მთვარის შუქზე განათდა.

საყდრებიდამ ხალხი შეხიზნული გამოვიდა. აღაპიტმა მიიწვია ყველანი მკვდრების სანახავად, ლოცვისათვის და დამარხვისათვის. ხმაამოუღებლივ მოგროვდა საზოგადოება დახოცილ მოძმეთა გარშამო და გულმტკივნეულობით ისმენდა ლოცვასა და კურთხევას, რომელსაც მოჰსთქვამდა ეპისკოპოზი პატიოსან გვამთა ზედა, ძმათა სახსნელად თავდადებულთა და სისხლდანთხეულთა. ლოცვის შემდეგ თითოეულს ცხედარს თავზედ დაადგა ტირილით და გოდებით თავისიანი. არაერთი და ორი ცხარე ცრემლი დაეცა დედამიწაზედ დედის, ან ცოლის თვალთაგან, არა ერთი და ორი კვნესა ამოვიდა მამის გულიდამ და წარემართა ცისკენ.

იმ საკაცესთან, რომელზედაც სტეფანე ესვენა, სხვა საკაცეებიც იყო, და ამ საკაცეს შორის იდგა დაჩოქილი გერმასი და ტიროდა. მეგობრულმა ხმამ ზევით აახედა საწყალი ჭაბუკი.

- პეტრე, შენა ხარ! - დაიძახა ჭაბუკმა და ჩამოართვა სენატორს გამოწვდილი ხელი. მინამ საწყალი მამა ცოცხალი მყვანდა, სულ სხვაგან მიწევდა გული და ეხლა კი, როცა მამაჩემი სამუდამოდ გამშორდა, რა რიგის სიამოვნებით განუშორებლივ მასთან ვისურვებდი ყოფნას!

- იგი მოკვდა სახელოვანის სიკვდილითა, იგი მოკვდა თავისიანთათვის, - უპასუხა სენატორმა.

პავლე იმასთან იყო, როცა გადავარდა, - უპასუხა გერმასმა, - ამ ბურჯის სახსნელად იყო, რომ გადაჩეხა კედლიდამ. მაგრამ აქ მოიხედე, შეხედე ერთი ამ ქალს, ამ უბედურს ბავშვს, რომელიც თხებს აძოვებდა ხოლმე. იგი მოკვდა ვაჟკაცთა სიკვდილითა. საწყალი, ფრთხილი მირიამო! რამდენს კეთილს ვისურვებდი შენთვის, შენ რომ ეხლაც ისევ ცოცხალი იყო.

ამ სიტყვებზე გერმასმა წყნარად აიღო მირიამის ხელი, აკოცა პატარას და გაცივებულს ხელს და ფრთხილად დაუკრიფა გულზედ.

- როგორ მოხდა რომ ქალი ვაჟკაცთა ომში გაერივა? ჰკითხა პეტრემ, - მაგრამ მაგას მერეც მიამბობ, შინ რომ წავალთ. ჩვენთან გთხოვ და იყავ ჩვენთან სტუმრად რამდენს ხანსაც გენებოს. ჩვენ ყველანი შენგან დავალებულნი ვართ.

გერმასი წამოწითლდა და თავდაბლობით აიცალა ქება, რომელსაც ყველანი გარშამო ეუბნებოდნენ როგორც მხსნელსა მტრის ხელისაგან.

როცა მივიდნენ მომტირალ დედაკაცები, გერმასმა ერთხელ კიდეც დაიჩოქა მამის თავით, უკანასკნელად შეხვდა სიყვარულით მშვიდობიანს სახეს მირიამისას, ადგა და გაჰყვა პეტრეს, რომელმაც ხელახლად მიიწვია თავის სახლში.

სენატორი და ჭაბუკი ერთად შევიდნენ ეზოში. გერმასმა უნებლიედ შეხედა ფანჯარას, საცა არა ერთხელ ენახა სირონა და ანიშნა რა ფებიცის სახლზე, ჰსთქვა: „ისიც მკვდარიაო პეტრემ თავი დაიქნია ჰო ნიშნად და შეაღო კარი თავის სახლისა. განათებულს დერეფანში გამოეგებათ დოროტეა და აჩქარებით იკითხა:

- მაინც ჯერ კიდევ პოლიკარპისაგან ამბავი არა არის რა.

ქმარმა უარყოფის ნიშნად თავი გაიქნივა. დოროტეამ მაინც განაგრძო:

- არც უნდა იყოს ჯერ! კლისმიდამ უნდა მოეწერა, ან იქნება თვითონ ალექსანდრიიდამაც.

- მეც ეგრე მგონია, - უპასუხა პეტრემ და თავი ძირს ჩაღუნა. მერე გერმასი წარუდგინა ცოლს.

დოროტეამ მხურვალის მონაწილეობით მიიღო ყმაწვილკაცი. იცოდა, რომ მამა მოუკვდა და თვითონ გერმასმაც სახელი გამოიჩინა. ვახშამი მზად იყო და გერმასი მიიწვიეს ვახშამზედ.

დოროტეამ ანიშნა თავის ქალს მარტანას, რომ სტუმარს ქვეშსაგები მოუმზადოს, ხოლო პეტრემ დააყენა მარტანა და უთხრა:

- გერმასი ანტონიოს ქვეშსაგებზე მოისვენებს. ის ამაღამ არ მოვა, მუშებთან საქმე აქვს. იეტრო სადღაა შინამოსამსახურებით?

- იმათ ვახშამი გაათავეს კიდეც, - უპასუხა დოროტეამ.

ცოლ-ქმარია ერთმანეთს შეხედეს და პეტრემ მწარედ გაიღიმა და ჰსთქვა.

- მე მგონია ისინი მთაში არიან.

დოროტეამ ცრემლი მოიწურა და ჰსთქვა:

- იქ ანტონიას ნახვენ. ნეტავი პოლიკარპიც იპოვნონ? მე ამას შენს სანუგეშებლად კი არ ვამბობ. უფრო დასაჯერია, რომ ის მკვდარი არ არის და წასულია ალექსანდრიაში, რადგანაც უნდოდა, ამ ადგილებს მოშორებოდა ცოტას ხნობით, იმიტომ, რომ აქ ბევრი რამ მოაგონებდა ხოლმე იმისთანა რამეებს, რომელნიც გულს უწყლავდნენ. მგონი კარი გაიღო?

მარდად წამოხტა და გადახედა ეზოსკენ. მერე მოუბრუნდა მარტანას, რომელიც საჭმელს აწვდიდა გერმასს და ჰსთქვა გულის ტკივილითა.

- ჩვენი ანუბისია.

რამდენსამე ხანს ყველანი გულდამძიმებულებსავით ისხდნენ გაჩუმებულნი. ბოლოს პეტრე მიუბრუნდა თავის სტუმარს და უთხრა:

- შენ გინდოდა გეამბნა, როგორ მოკვდა ომში ჩვენი მწყემსი მირიამი. ის ჩვენის სახლიდამ გაიქცა...

- მთაში ავიდა, - დაუმატა გერმასმა - და ისე უვლიდა მამაჩემს, როგორც ღვიძლი შვილი.

- აი, დედი, ხომ ხედავ - ჩამოართვა სიტყვა მარტანამ ავის გულისა არა იყო-მეთქი, მე ამას ყოველთვის ვამბობდი.

- დღეს დილით, - განაგრძო გერმასმა - მირიამი თან მოჰყვა მამაჩემს ბურჯში და როცა მამაჩემი გადიჩეხა, მაშინვე გამოიქცა თურმე ჩემთან ამ მწუხარე ამბის მოსატანად. ესე მითხრა პავლემ. მირიამმა მნახა, მე საითაც წავედი ჩემის ჯარით, იქით წამოვიდა და მალე მიპოვნა იმიტომ, რომ თვალი მშველისა ჰმქონდა და ყური დაფთხალის ფრინველისა, არც ძნელი იყო იმ ჟამად ჩემი პოვნა, რადგანაც მაშინ ჩვენ ვომობდით ბლემმიელებთან ხეობაში, რომელიც მთიდამ ზღვამდე ჩამოსდევს. ისინი ბევრნი იყვნენ. წინადამ და უკანიამ, მარცხნივ და მარჯვნივ მოგვიარეს, რადგანაც ის წყეულები ისე დახტიან კლდეებზედ, როგორც ფსიტები მოგვექცნენ მთას წვერებზედ და იქიდამ მოგვაყარეს ქვები და ისრები. სამმა თუ ოთხმა ისარმა მეც გამკობლა და ერთმა კიდევ თუმცა თავზედ გადმიარა, მაგრამ თმებში მომხვდა და იქ დარჩა. ვერას გეტყვით ომის მსვლელობაზედ იმიტომ, რომ სისხლი თავში ამივარდა. მარტო მახსოვს, რომ ვყვიროდი და ვიძახოდი გიჟსავით. ხან იქ ვეცემოდი ხან აქ რომელსამე წარმართს და ჩემმა ნაჯახმა ერთსა და ორს კი არ გაუპო მაშინ თავი. ამ ყოფაში შევასწარ თვალი, რომ ზოგმა ჩემთაგანმა გაქცევა დააპირა და კიდეც მე დავუძახე, დაბრუნდით-მეთქი. მობრუნდნენ და ისევ გამომყვნენ მე. ერთხელ გაცხარებულს ომში თვალი მოვჰკარ მირიამს, რომელიც გაფითრებული მიჰყუდებოდა კლდეს და უყურებდა ომს. მე დავუძახე, რომ იქიდამ წასულიყო და მამიჩემისათვის მივხედნა. იმან უარის ნიშნად თავი გაიქნივა. ფეხი არ მოიცვალა იქიდამ და ასეთის მწუხარის და გულმტკივნეულის თვალით დაიწყო ცქერა, რომ თავის დღეში არ დამავიწყდება. ხელებით და თვალებით მანიშნებდა, რომ მამაჩემი ცოცხალი აღარ არის და მეც თუმცა ამას ვერ მივუხვდი, მაგრამ გავიგე კი, რომ ჩემს თავზედ რაღაც დიდი უბედურობა მოსულა. მე აღარ დამცალდა სწორე შემეტყო რამ, იმიტომ, რომ მინამ რასმეს ვკითხავდი თავზედ დამეცა ბელადი ბლემმიელებისა და მირიამის თვალწინ ცხარედ დავეტაკენით ერთმანეთს. ჩემი მოპირდაპირე ღონიერი იყო და მე დავუმტკიცე, მირიამს, რომელიც ხშირად მაყვედრიდა ქალაჩუნობას, რადგანაც მამის მორჩილი ვიყავ, მე დავუმტკიცე-მეთქი, რომ ის არა ვარ, რაც ვეგონე. მე ვერ ავიტანდი, რომ მის წინ დავემარცხებინე ვისმეს, დედამიწაზვდ დავანარცხე წარმართი და ნაჯახით იქავ სული გავაფთხობინე. ამ დროს წინადამ მომესმა საშინელი ხმა. ვიღაცამ დაიკივლა. გავიხედე და ჩემ თვალთა წინ ძირს დაეცა სისხლში მოსვრილი მირიამი. ერთი ბლემმიელი თურმე მომპარვოდა, როცა მე გულზედ მუხლი დავაბჯინე და ვკლავდი მის ამხანაგს, და ეტყორცნა ჩემთვის შუბი, მაგრამ მირიამმა... მირიამმა...

- დაგიხსნა შენ სიკვდილისაგან და თავისი საკუთარი სიცოცხლე შემოგწირა, - ჩამოართვა პეტრემ სიტყვა ყმაწვილ კაცს, რომელსაც ამ ამბის მოგონებაზედ ხმა გაუწყდა და თვალები ცრემლით აევსო.

გერმასმა ჰო ნიშნად თავი დაიქნია და ხმადაბლა ჰსთქვა:

- საწყალმა ხელები მაღლა აიშვირა და ჩემი სახელი წამოიძახა, როცა შუბი ეცა გულში ჩემ მაგიერ. ობედიანის უფროსმა შვილმა მაგიერი გადუხადა იმის მკვლელს. მე კი მივვარდი მაშინვე მირიამს და როცა მომაკვდავი უნდა გადაქცეულიყო მივასვენე გულზე და ჩავძახე: მირიამ, მირიამ-მეთქი. იმან თვალები ერთხელ კიდევ წამოახილა, შემომხედა ნაზად და ისეთის სიტკბილით, ისე მეგობრულად ახსენა ჩემი სახელი, რომ ჟრუანტელმა გამიარა ტანში. მე ჩემს დღეში არ დავიჯერებდი, რომ განადირებულს მირიამს ასე ტკბილად შეეძლო ხმის ამოღება. საშინლად დამიწყო გულმა ტკივილი და მე თვალები და ტუჩები დავუკოცნე. მერე ერთი კიდევ შემომხედა, დიდხანს დამაცქერდა, მიყურა, მიყურა სიყვარულით და მადლითა და ამ ყურებაში დალია კიდეც სული.

- კერპთმსახური იყო, - ჰსთქვა დოროტეამ და მოიწმინდა ცრემლი, - მაგრამ მაგგვარის სიკვდილის გამო ღმერთი ბევრს რასმეს მიუტევებს.

- მე იგი ეხლა უფრო შემიყვარდა და რაც საუკეთესო ყვავილია იმით მოვურთავ საფლავსა, - ჰსთქვა მარტანამ. ნებას მომცემ დედი, რამდენიმე შტო მოვსჭრა შენს აყვავებულს მირტს გვირგვინისათვის?

- ხვალ, ხვალ, ჩემო კარგო, - უპასუხა დოროტეამ, - ეხლა წადი, დაიძინე, ძლიერ გვიან არის.

- ნება მომეცით, ცოტა კიდევ დავრჩე, - სთხოვა ქალმა, მინამ ანტონი და იეტრო მოვლენ.

- მე სიამოვნებით გიშველით, რომ თქვენი შვილი იპოვოთ, - ჰსთქვა გერმასმა - და გნებავთ წავალ რაიტას და კლისმას და მენავეებს ვკითხავ. განა ცენტურიონმა თავისი ცოლი ვერ იპოვა? კითხვაზედ მორცხვობით თავი დაიღო ძირს და ძირს დაიწყო ყურება.

- სირონა ჯერ არ მოუყვანიათ, - უპასუხა პეტრემ და ვინ იცის, იქნება.... მაგრამ შენ ამას წინად პავლე ახსენე, შენიც მახლობელი იყო და მამაშენისაც. ნუთუ არ იცი, რომ იმან ურცხვად არივა ცენტურიონის ოჯახის მშვიდობიანობა?

- პავლემ? - დაიძახა გერმასმა - როგორ დაგიჯერებიათ ეგ ამბავი!

- ფებიციმ იპოვა იმისი ტყაპუჭი თავის ცოლის ოთახში, - ხუმრობა გაშვებით უთხრა პეტრემ - ჩვენ თვალწინ ურცხვმა ალექსანდრიელმა აღიარა თავისი ცოდვა და ჰსთხივა ფებიცის, დამსაჯეო. სწორედ იმ ღამეს მოახდინა ეს სამარცხვინო ამბავი, როცა შენ წახვედი მტრის დასაზვერავად.

- ფებიციმ სცემა კიდეც? - დაიძახა გულამღვრეულმა გერმასმა. და საწყალმაც კისრად იდო სირცხვილი და თქვენი კიცხვა მარტო ჩემის გულისათვის! ეხლა მე მესმის, რა უნდა ვთქვა! ომის შემდეგ დამხვდა, მითხრა მამის სიკვდილი და როცა გამომეთხოვა, მეუბნებოდა, რომ მე დიდად დიდი ცოდვილი ვარო, რომ სოფელში ყველგან და ყველანი ამას გეტყვიანო. მე კი ვიცი, რაც არის. იგი სულგრძელია და გულკეთილი და მე ვერ მოვითმენ, რომ იგი ჩემის გულისათვის შერცხვენილ და გაკიცხულ იქმნას.

ამ სიტყვაზედ გერმასი წამოხტა ფეხზე და ნახა, რომ მასპინძლები გაოცებით შემოჰყურებენ, უთხრა:

- პავლეს თვალითაც თავის დღეში არ ენახა მაშინ სირონა და მე გარწმუნებთ, თუ ქვეყანაზედ ვინმე წმინდაა, კეთილი და უცოდველი, პავლე იმათში პირველია. ჩემის გულისათვის, რომ მე გადამარჩინოს სასჯელს და მამაჩემის წყენას, თვითონ უკისრია ჩემი ბრალი და ის ცოდვა, რომელიც თავის დღეში არ უქმნია. ამისთანა საქმეზე მარტო იმას შეუშლიან თავდადება, მარტო იმას, იმ ერთგულს და პატიოსანს მეგობარსა! ამას იქით არც ერთს წუთსაც იმაზე არაფერი ეჭვი აღარ უნდა იყოს.

- შენ მაგას ამბობ იმ კაცთან, რომელიც შენზედ ბევრით უფროსია, - გააწყვეტინა ჭაბუკს ძლიერი სიტყვა, - შენმა მეგობარმა თავის საკუთარის პირით აღიარა...

- ეგ უტყვნია თავის გულკეთილობისა გამო, - დაუყვირა გერმასმა სენატორს. - ცხვრის ტყაპუჭი, რომელ, ფებიცის უპოვნია, ჩემია. მაშინ როცა თავის ღმერთის მიტრას ღამეს უთევდა, მე სირონასთან შევედი, მამაჩემისათვის ღვინო უნდა მეთხოვნა და სირონამ კიდეც ნება მომცა და მე ცენტურიონის ტანისამოსით მოვირთე. როცა უეცრად სახლში დაბრუნდა, მე ვაკრ ფეხი და ფანჯრიდან გადავხტი. ტყაპუჭი იქ დამავიწყდა, გამოქცეულს წინ პავლე შემხვდა, მითხრა, რომ ყველაფერს მე ჩავაფარცხებო, შენ წადიო და შენ მაგიერ მე გავცემ პასუხსაო, თორემ მამაშენს ეწყინებაო. მე სულელობა მომივიდა, რომ იმ ღამეს სირონასთან შეველ. მაგრამ გეფიცებით მამაჩემის სულს, რომელიც დღეს ღმერთმა მიიბარა, რომ სირონა ისე მექცეოდა მე, როგორც პატარა ბავშვსა და ნება არ მომცა იმის მშვენიერ ოქროს თმებს ხელით მაინც მივკარებოდი. ღმერთია მოწამე და მამაჩემის სული, რომ მართალს ვამბობ. მართალს ვამბობ, რომ პავლეს იმისთანა ბრალი აუღია კისრად, რომელიც თავის დღეში არ უქმნია, და თუ თქვენ სირონა გაგიკიცხავთ, უსამართლობა ჩაგიდენიათ იმიტომ, რომ არამც თუ პავლეს გამო, არამედ ჩემ გამოც იმას თავის დღეში ქმრისათვის არ უღალატია.

დოროტეამ და პეტრემ ერთმანეთს გაოცებით შეხედეს. ყმაწუილი კაცი კი ძირს იყურებოდა და ხმა აღარ ამოიღო. ბოლოს თითქო გამოჰფხზლდაო სხარტადა ჰსთქვა:

- მე ნება მომეცით წასვლისა. მე მინდა საწყალი პავლვე ვიპოვნო სადმე. მე მადლობელი ვარ თქვენის გულკეთილობისა, მაგრამ აქ დარჩენა არ შემიშლიან, უნდა მთაში წავიდე!

სენატორი და ცოლი ეხვეწებოდნენ დარჩენას, მაგრამ არ დარჩა და როცა გააცილეს და კარი დაკეტეს რაღაც მძიმე სევდა დააწვათ ორივეს გულზე. პეტრემ მტკივნეულობით ამოიოხრა. დოროტეა მივიდა და ნუგეშინს სიტყვები უთხრა.

არ გასულა ბევრი ხანი, რომ ძაღლები ყეფას მომყვნენ და პეტრე გულდამძიმებული, თითქო ცუდს რასმეს ელისო, ადგა და ხმადაბლა ჰსთქვა:

- იქნება ისინი არიან. დოროტეამ ხელი ხელს ჩაჰკიდა ქმარს, მაგრამ მაშინვე ხელი გამოაცალა, როცა კარის რახუნი მოესმა.

- ეს არც იეტრო უნდა იყოს და არც ანტონიო - ჰსთქვა პეტრემ - იმათ გასაღები თან აქვთ.

მარტანა მამასთან მივიდა, როცა ის გადახარა ფანჯრიდამ და დაუძახა:

- ვინა ხარ მანდ, კარს რომ არახუნებ?

ძაღლებმა ასე ხმამაღლა დაიწყეს ყეფა, რომ ვერც კაცებმა და ვერც დედაკაცებმა ვერ გაიგეს, რა პასუხი იყო.

- ერთი არგუსას შეხედეთ, - ჰსთქვა დოროტეამ. - ასე იცის ხოლმე ყეფა როცა ან შენ მოდიხარ, პეტრე, ანუ ჩვენებიან-ვინმე, ან კიდევ როცა უხარიან რამ.

პეტრემ ტუჩებზე თითი მიიდო. ვიღაცამ ძალიან დაუშტვინა, ძაღლებმა ხმა გაიკმინდეს, თითქო დაუჯერესო. მაშინ პეტრემ დაუძახა:

- ვინა ხარ ემანდ? ხმა ამოიღე, თუ რომ გინდა კარი გაგიღო!

პასუხი დაუგვიანდა, პეტრეს უნდოდა, კიდევ ხმა გაეცა, მაგრამ ამ დროს ჭიის კარიდამ მოისმა ტკბილი ხმა, რომელმაც რიდით და კრთომით ჰსთქვა:

- მე ვარ, პეტრევ, მე, გაქცეული სირონა.

რაწამსაც ეს გაიგონა მარტანამ, გამოუსხლტა მამას ხელადამ, რომელიც მხარზედ ედო, ჩაირბინა კიბე და ეცა ჭიის კარებსა.

- სირონავ, ჩემო კარგო, ჩემო საცოდავო სირონავ! - ყვიროდა ქალი, მინამ ურდულს გამოუყრიდა და როცა კარები გაიღო და სირონამ ეზოში ფეხი შემოდგა, ყელზე გაეხვია მარტანას, ჰკოცნიდა, ეალერსებოდა, შეჰხაროდი, თითქო ამის ღვიძლი დაი ყოფილიყოს.

მარტანამ აღარა ათქმევინა რა, წაავლო ხელი და ნუგეშისცემით წაიყვანა დედ-მამასთან. კარებში პეტრე და დოროტეა მოეგებნენ, უკანასკნელმა მიიზიდა თავისკენ სირონა, აკოცა შუბლში და უთხრა:

- საწყალო! ჩვენ შევიტყეთ, რომ უსამართლოდ მოგექეცით და ვეცდებით ყველაფერი გავასწოროთ. სენატორიც მივიდა, ჩამოართვა ალერსით ხელი, მოიკითხა მამობრივად. სირონამ ვერა უპასუხა რა, რადგანაც არ იცოდა რა ეთქვა.

როცა მთიდამ ძირს ჩამოდიოდა და უგზო-უკვლოდ მოდიოდა ბნელაში ეგონა, რომ როგორც გაკიცხულს გარედ გამოაგდებდნენ. ფეხთ-საცმელი დაჰფხრეწოდა პირიან ქვებზე და ძლივსღა შერჩენოდნენ დაკაწრულ ფეხებზე. ლამაზი თმა ასწეწოდა ქარისაგან და თეთრი კაბა კიდევ მთხოვარას ძონძებს დაჰმზგავსებოდა, რადგანაც დაეჭრა, რომ წყლული შეეხვია პოლიკარპისათვის. ყველაფრის ამის მომლოდინე სიხარულით კი მიიღეს პოლიკარპის მამამ, დედამ, დამ და ძველებურად ალერსით მოეგებნენ!

განუზომელ ლმობიერებით და მადლობით აევსო გული ამის მნახველს სირონას, გული ამოუჯდა, წასქდა ცრემლი და ტირილი ვეღარ შეიმაგრა. ამ ტკბილის გრძნობით დიდხანს ვერ დარჩა, რადგანაც ბედნიერება უპოლიკარპოდ იმასთვის სრულებით უქმი იყო. განა პოლიკარპის გულისათვის არ შეჰბედა ამ ბნელაში ამ საშიშარს გზას? მარტანა ხელახლად მიუახლოვდა და ნაზად დაუწყო ალერსი, მაგრამ სირონამ არ დააცალა და ჰსთქვა:

- ეხლა მაგისი დრო არ არის, ჩემო კარგო! ისეც მთელი ერთი საათი ტყუილად დავკარგე აქა-იქ ხეტებაში. პეტრე, მოემზადე, უნდა მთაში წამომყვე იმიტომ, რომ...... ნუ შეშინდები, დოროტეავ! პავლემა ჰსთქვა, რომ ეხლა ფიქრი აღარაფერისა აქვსო და თუ პოლიკარპიო...

- ღვთის გულისათვის, თუ იცი რამე, სთქვი, - დაიკივლა დოროტეამ და სისხლი თავში აუვარდა, პეტრე კი გაფითრდა, გაწყვეტის სიტყვა თავის ცოლს და ძლივსღა ჰკითხა: - სად არის პოლიკარპი და რა დამართვია?

- ცუდს ამბავს გეტყვით, - უპასუხა სირონამ და ასეთის თვალით შეხედა ცოლ-ქმარს, თითქო ბოდიშს ითხოვსთ.

- პოლიკარპი დაეცა ქვებზე და თავი გაიტეხა დღეს დილით პავლემ, ბლემმიელებთან საომრად წასვლის წინად, ზურგით მოიტანა ჩემთან და მე ჩამაბარა. მეც გულმოდგინებით წყლით ვუგრილებდი წყლულს; შუადღის დროს თვალი გაახილა, მე მიცნო და სწუხდა თქვენს შეწუხებაზედ. მზე რომ ჩავიდა, ჩაეძინა, ეხლა ცოტა სიცხე აქვს. პავლე მობრუნდა თუ არა, მე აქეთ გამოვიქეცი. მინდა, საყუათო სასმელი რამ გამოგირთოთ და ეხლავ უკანვე წავიდე.

ცრემლით თვალში მოჰსთქვამდა ამას სირონა და დედ-მამა როგორც გლოვის ხარს ყურს უგდებდნენ, სწუხდნენ და იმედოვნებდნენ კიდეც, რომ შვილი მოურჩებათ.

- ჩქარა, ჩქარა, მარტანავ, - დაიძახა იმედმოცემულმა დოროტეამ, - ჩქარა მოიტანე არტახების კალათა, სასმელ მე თვითონ მოვუმზადებ.

პეტრე მივიდა სირონასთან ახლო და ხმადაბლა ჰკითხა:

- მართლა ისეა საქმე, როგორც შენ ამბობ? მაშ არა უშავს რა? მართლა ცოცხალია და პავლემაც...

- პავლე ამბობს, რომ თუ კარგად მოუარესო, პოლიკარპი ორ-სამ კვირაზე ფეხზე ადგებაო, - უპასუხა სირონამ.

- ახლა შეგიძლიან მე წამიყვანო, გზა ხომ არ აგერევა?

- ვაიმე! - დაიძახა სირონამ, - იქნება მე უბედურმა გზა ვეღარ გავიგნო, რადგანაც არსად ნიშნები არ დავაგდე. მაგრამ მოიცა! მემფისიდამ რომ მეუდაბნოე იყო, აი, ეხლახან რომ გადიცვალა, ხომ იცი...

- ჰო, აი ბებერი სერაპიონი? - ჰკითხა სენატორმა.

- დიაღ, ისე ეძახდნენ. - უთხრა სირონამ.

- იმისი მღვიმე ხომ იცი. - საიდამ მეცოდინება. იქნება აღაპიტმა იცოდეს...

- მაშ არც წყარო იცი, რომელსაც პავლე თურაჯების წყაროს ეძახის.

- თურაჯების წყაროს, - უპასუხა სენატორმა, - ეგ კი ვიცი. ღრმად ამოიოხრა, აიღო თავისი ჯოხი და უთხრა დოროტეას: - სასმელი მოამზადე, შესაკრავები, ჭრაქები და შენი ტახტრევანი, მე კი წავალ ჩემს მეზობელს მაგადონთან, ბიჭები მაშველიოს.

- მეც თან გამოგყვები, - უთხრა მართანამ. - არა, არა, შენ დედაშენთან უნდა დარჩე.

- შენა გგონია, მე კი აქ დაგიწყებ ლოდინს თუ? - ჰსთქვა დოროტეამ, - მეც თქვენთან მოვდივარ.

- შენ აქაც ბევრი საქმე გაქვს, - უთხრა პეტრემ, - მერე ჩვენ ძალიან ჩქარა უნდა ვიაროთ.

- მე მართალია ისე ჩქარა ვერ მოგყვებით, - ჰსთქვა ამოოხვრით დოროტეამ - მარტანა მაინც წაიყვანეთ, სუბუქი და ბედნიერი ხელი აქვს.

- თუ შენ საჭიროდ ჰხადი, - წამოვიდეს, უთხრა სენატორმა და გავიდა ოთახიდამ. როცა მარტანამ კალათა აავსო წამლებითა, ტილოს შესაკრავებითა, ღვინითა და წმინდა წყლითა, აჩვენა სირონას. სირონამ მოუწონა და უთხრა:

- მაშ ერთი წყვილი მაგარი წუღებიც მე მათხოვე, თორემ ჩემები სულ დამეგლიჯა ქვებზე და ფეხშიშველა ვერ მივყვები კაცებს, რადგანაც ქვები დანასავით ფეხებს მიშაშრავენ.

აქ მარტანამ პირველად დაინახა სისხლი სირონას ფეხებზედა: მაშინვე წამოავლო ხელი სანთელს, ძირს დადგა, დაიჩოქა სირონას წინ, ხელით აუწია თეთრი თოვლივით ფეხი, გაუსინჯა და ჭრილობა და დაიძახა:

- ღმერთო, ამას რას ვხედავ! რა რიგად დაგიშაშრია ფეხები!

მსწრაფლ მოიტანა ჯამით წყალი, ჩამოჰბანა სისხლი და ფეხები შეუხვია კარგად. როცა შეუხვია ფეხები, სირონა წამოდგა და უნდოდა შეეტყო, წყლული უშლის სიარულს თუ არა, მაგრამ ძალიან გაუძნელდა სიარული. ასე რომ, როცა პეტრე დაბრუნდა თავის მეზობლიდან შინ, სასტიკად აუკრძალა თან გაყოლა.

მინამ სენატორი თავის ქალით ოთახიდამ დააპირებდა გასვლას, რაღაც წაჰსჩურჩულა ცოლს, მერე მივიდა სირონასთან და უთხრა:

- იცი, რა დაემართა შენს ქმარს? სირონამ თავი დაუქნია და უთხრა: - მე პავლემ მითხრა. ეხლა მე უბინაოდ ვარ დარჩომილი.

- სულაც არა, - დაატანა ზედ პეტრემ, - ჩვენი სახლი შენი ჭირის სანაცვლო იყოს, აქ ჩვენს ჭერს ქვეშ საფარვასაც იპოვნი და სიყვარულსაც, როგორც საკუთარის მამის-შენის სახლში. ჩვენ მადლობის გადახდას არ ვითხოვთ, ისეც ძალიან დავალებული ვართ შენგან. შვიდობით, ჩემო ცოლო! წამო მარტანავ, ეხლა ყოველი წუთი ძვირად გვიღირს.

როცა სირონა და დოროტეა მარტო დარჩნენ, დოროტეამ უთხრა:

- წავალ, ქვეშსაგებს მოგიმზადებ, ძალიან დაღალული იქნები და დასვენება საჭირო.

- ნუ, ნუ, - დაე მუდარა სირონა, - მე შენთან ვიქნყბი და მოვიცდი, სულ ერთია არ დამეძინება, მინამ არ შევიტყობ იმის ამბავს.

ეს სიტყვები ასე ტკბილად და გულიანად იყო ნათქვამი, რომ დოროტეამ მადლობის ნიშნად ხელი გაუწოდა ახალგაზრდა ქალს. მერე უთხრა:

- ცოტას ხანს მარტო გაგიშვებ, გული ჩემი ასეა სავსე ყოველგვარის ეჭვითა და შიშითა, რომ უნდა ვილოცო და შევევედრო ღმერთს, რომ ჩემს შვილს მისცეს შემწეობა და მე - სიმაგრე და ღონე.

- მეც თან წამიყოლიე, - დაემუდარა სირონა, - ჩემს უბედურობაში მე გადვუხსენ გული ჩემი თქვენს კეთილს და მოწყალე ღმერთსა და ამას იქით თავის დღეში აღარ თაყვანს ვცემ სხვა ღმერთსა. მარტო ერთი ფიქრი თქვენს ღმერთზედ გულს მიმაგრებს და ნუგეშს მცემს და ეხლა მისი შველა უფრო მიჭირს, ვიდრე როდესმე.

- ჩემო შვილო, ჩემო კარგო! - დაიძახა სიხარულით სენატორის ცოლმა, გადეხვია სირონას, დაუწყო კოცნა შუბლზედ, ტუჩებში, მოჰკიდა ხელი და წაიყვანა თან. როცა შეიყვანა თავის ოთახში, უთხრა:

- აი, აქ ვლოცულობ ხოლმე, თუმცა აქ არც საკურთხეველია, არც ხატი. ჩემი ღმერთი ყველგან არის და ყოველს ადგილას უსმენს მავედრებელსა.

ორმავე დედაკაცმა მუხლი მოიდრიკა ერთმანეთან ახლო, ორივე ერთსა და იმავე ღმერთს ევედრებოდნენ მოწაყლებას არ თავისთვის, არამედ სხვისთვის და ორნივ მწუხარებაში ღმერთსა ჰმადლობდნენ; სირონა იმისათვის, რომ დოროტეაში დედა იშოვა და დოროტეა იმისათვის, რომ სირონაში იშოვა შვილი, ძვირფასი შვილი.

XXI

როცა პოლიკარპი ტახტრევანში ჩასვეს, წინ მაშხალებით გაუძღვნენ და წაიყვანეს. პავლე მღვიმეს გარედ გამოვიდა, დაჯდა და თვალს ადევნებდა მაშხალებს, რომელთა ნათელიც თანდათან თვალწინ ქრებოდა, რადგანაც მთებიდამ დაბლა ვაკეზედ ჩადიოდნენ ტახტრევანის წამღებნი და მაშხალები გზას უნათებდნენ. მამა და დაი თან მისდევდა თავგატეხილს პოლიკარპისა.

- ერთი საათი კიდევ, - ჰსთქვა პავლემ, - და დედა გადაეხვევა კიდეც თავის შვილსა. კიდევ ერთი კვირაც და პოლიკარპი ქვეშსაგებიდამ წამოდგება. ერთი წელიწადიც და. მარტო ნიშანიღა მოაგონებს პოლიკარპის გუშინდელ დღეს. ჩემთვის უფრო ძნელია ამ დღის დავიწყება. კიბე, რომელიც ამდენს წელიწადს ვაშენე, რომლითაც მინდოდა ავსულიყავ ცამდე და რომელიც მეგონა, საკმაოდ მაღალია და საიმედოა-მეთქი, უეცრად ჩამომენგრა და განაცრებული მიგდია თვალწინ და ხელი, რომელმიც იგი დაფუშა, იყო ხელი საკუთარის ჩემის უძლურებისა. მე მგონია, რომ ეგ უძლურება უფრო ძლიერი ყოფილა, ვიდრე შინაგანი ღონე. იმიტომ, რომ მან ერთს წუთს დაანგრივა ის, რაც იმდენი წელიწადი შინაგანმა ღონემ ააშენა. მარტო უძლურებაში ვყოფილვარ მე დევი და სხვა არაფერში.

უკანასკნელ სიტყვებზე პავლე ჟრჟოლამ აიტანა, რადგანაც ძალიან ციოდა. იმ დღიდამ, როცა გერმასის ბრალი თვითონ იკისრა, აღთქმა დაჰსდო, რომ თავის დღეში თავის ტანს თბილი რამ არ მიაკაროს და ტანი მისი, დაჩვეული სითბოს, უფრო მეტად ჰგრძნობდა სიცივეს ეხლა, როცა სისხლი უდუღდა უფრო ძლიერ მეტისმეტის ჯაფისა, უძილობისა და უკანასკნელ დღეების მღელვარებისაგან. სიცივით აკანკალებული შეეხვია უფრო მაგრად მასში, რაც ეცვა და ჰსთქვა:

- „მე ეხლა იმ მდგომარეობაში ვარ, რა მდგომარეობაშიაც ცხვარია, რომელსაც მატყლი შუა ზამთარში გაჰპარსეს, მე ეხლა თავი ისე მიხურს როგორც ხაბაზს, რომელმაც ეს-ეს არის ეხლა ამოიღო თორნიდამ პური. ბავშვს შეუძლიან ეხლა პირაღმა გადამაქციოს და თვალებიც მელულება. ლოცვა მწყურია და ასე საჭიროა, მაგრამ ღონე არ მომდევს რომ ვილოცო. მე გამოვექეც წუთის სოფელს და ამ მთას შემოვეკედლე, ხოლო წუთის სოფელი უკან მომყვა აქ და თავის მახეში გამიბა ფეხები. მე უნდა სხვა უდაბნო მოვნახო, საცა ჩემს მეტი არავინ, არავინ არ უნდა იყოს, რომ მარტო დავშთე ჩემს ღმერთთან და ჩემს საკუთარ თავთან. მე იქნება გზა სიმართლისა კიდევ მეპოვნა, რომ ის, ვისაც ჩემი „მე“ ჰქვიან და რომელშიაც ისახება მთელი ქვეყანა თავისის წადილითა, გულისთქმითა და ვნებითა, თან არა მდევდეს და არ მიუქმებდეს ყოველს ღვაწლს. ვისაც თავისი „მე“ თან გაჰყოლია უდაბნოში, ის მარტოობას ნუ დაიქადებს.

პავლემ მძიმედ ამოიოხრა და ხელახლად ჰსთქვა:

- „რა რიგად თავი მომწონდა, როცა გერმასის მაგიერ მე მივიღე გვემა! მე მაშინ მთვრალსა ვჰგვანდი, რომელიც კიბეზე ფეხწასხლეტილი ერთის საფეხურიდამ მეორეზე ეცემა. საწყალს სტეფანესაც აგრევე წაუსხლტა ფეხი, თუმცა ისე ახლო იყო თავის განზრახულზედ, იმოდენა ძალა აღარ ჰქონდა, რომ შეენდო და სენატორმა კი, რომელსაც თითქმის შვილი მოვუკალი, ხელი მომცა შენდობის ნიშნად. შევატყე, რომ მან წმინდის გულით მომიტევა. ქვეყანაში კია და დილით საღამომდე მარტო წუთის სოფლის საქმეებშია გართული“.

ხელახლად სიცივემ მოუჭირა და გაუფანტა აზრები. როცა ირიჟრაჟა, ასეთი აცივდა, რომ ცეცხლის ანთება მოიწადინა.

როცა ადგა და ცეცხლს დაუწყო ნთება, გერმასი მოვდა, სალამი მიჰსცა.

პოლიკარპის წამღებთაგან შეეტყო, სადაც იმყოფებოდა პავლე, და მოვიდა თუ არა, მივარდა, ხელი ჩამოართვა და მხურვალეს გულით მადლი გადუხადა მისთვის, რომ თავი გაიწირა და იმის მაგიერ მიიღო სამარცხვინო სასჯელი.

პავლემ უარყო მადლობა, სიტყვა გაუსხვაფერა და დაუწყო გერმასს ლაპარაკი მამაზედ და მერე იმაზე, თუ საკულაოდ შენთვის რას ვფიქრობო.

როცა გათენდა, გერმასმა დააპირა სოფელში ჩასვლა, რომ უკანასკნელი პატივისცემა გაუხადოს მას და სთხოვა, შენც წამოდიო, მაგრამ პავლემ უპასუხა:

- ვერა, ვერა, ეხლა არ იქნება, არა. ეხლა ხელახლად რომ გავერიო ადამიანებში, ისე დავიშლები, როგორც ძველი ტიკი დაუდუღარის ღვინისაგან. ჩემს თავში თითქო მთელი გუნდია ფუტკრისა და გულში კიდევ ჭიანჭველისა. წადი და დამანებე თავი, რომ მარტო ვიყო.

როცა მამა დამარხა, გერმასი გამოეთხოვა აღაპიტს, პეტრეს, დოროტეას; წავიდა ისევ პავლესთან და იმასთან ერთად გაჰსწია იმ მღვიმისაკენ, საცა მისი მამა ჰსცხოვრებდა.

აქ პავლემ მისცა მამის ამანათი და წიგნი და უწინდელზედ უფრო მეტის სიყვარულით დაუწყო ლაპარაკი.

ღამე ორნი ერთს მღვიმეში დაწვნენ, მაგრამ არც ერთსა და არც მეორეს არც ძილი მოუვიდა, არც გული ჰქონდა დამშვიდებული. ხანდისხან პავლე კი გულისტკივილით ის აამბოხდა თავისთავად:

- წარხდა, წარხდა ჩემთვის ყოველისფერი!.. მე ვეძებ, მაგრამ ვინ არის, რომ გზა მიჩვენოს!

ჯერ გათენება არ იყო, რომ ორივე ფეხზედ იდგნენ.

გერმასი ერთხელ კიდევ ჩავიდა წყაროზედ, მუხლი მოიყარა, გამოესალმა და გაიხსენა გულისტკივილით თავისი მამა და საწყალი მირიამი. მის გულში გაიღვიძა ათასნაირმა გრძნობამ, მოაგონდა ბევრი რამ. ყოვლად შემძლებელია ძალი სიყვარულისა. სახე საწყალის შავგვრემანი მწყემსი ქალისა ეხლა წარმოუდგა ათასჯერ უფრო მშვენივრად, ვიდრე სახე მშვენიერისი სირონასი.

ჯერ მზე არ ამოსულიყო, რომ პავლემ წაიყვანა გერმასი მეთევზეთა სოფელში, მიიყვანა თავის მამის ნაცნობ ებრაელთა, მიაცემინა საჭირო ფული უხვად, ჩასვა ნავში კლისმაში. წასასვლელად.

როცა ერთმანეთს ეთხოვებოდნენ, ძალიან დაუმძიმდათ განშორება და როცა გერმასმა პავლეს თვალში ცრემლი ნახა და ხელის კანკალი შეამცნია, უთხრა:

ჩემთვის ნუ შეჰსწუხდები, პავლევ, კიდევ ვნახავთ, ღვთის მადლით, ერთმანეთს. მე შენცა და მამაჩემიც ყოვყლთვის მეხსომებით.

- დედაშენიც, - დაუმატა პავლემ, - შენ, მართალია, ჩემთან აღარ იქმნები, მაგრამ მე სხვას აღარ დავეძებ წვალების და მწუხარების მეტს.

ერთს ვისმეს რომ შეეძლოს გაისაკუთროს მწუხარება მთელის ქვეყნისა და ყოველს ამოსუნთქვაზედ გულისწვა იგრძნოს, რა წყურვილით დაუწყობდა ლოდინს ხმასა მაცხოვრისასა, საიქიოდ მიმწოდებელსა!

გერმასი ტირილით გადეხვია ყელზე და როცა მხურვალე ტუჩები მეუდაბნოისა იგრძნო შუბლზედა, შეშინდა.

ბოლოს მენავებმა ახსნეს გემი. პავლე ხელახლად მიუბრუნდა გერმასს და უთხრა:

- შენ ეხლა შენს საკუთარს გზაზე დაადგები. ნუ დაივიწყებ ამ უდაბნოს და დაიხსომე აი კიდევ რა: ყველა ცოდვაზედ უმძიმესნი შემდეგნი სამნი არიან: ამაოთა ღმერთთა თაყვანისცემა, ნდომა ცოლისა მოყვასისა შენისა და სასიკვდილოდ ხელის გამოღება. ერიდე ამ ცოდვებს! და ყველა კეთილზედ უფრო ძნელი და ამასთანავე უფრო დიდი ორი კეთილია: გულმართლობა და თავდაბლობა. ესენი უნდა აღასრულო. ყველა ნუგეშმცემელზედ უკეთესი ნუგეშმცემელი ორი რამ არის: ერთი იმის რწმენა, რომ სიმართლეს ადგეხარ, წყურვილი გაქვს, თუნდაც ზოგჯერ შეჰსცდე ხოლმე და წაიბორძიკო ადამიანობის უძლურებისა გამო და მეორე - ლოცვა!

ერთხელ კიდევ გადაეხვია გამგზავრებულს, მერე წამოვიდა ზღვის პირ-პირ მთებისაკენ ისე, რომ უკან აღარ მიუხედნია.

დიდხანს თვალი არ მოუშორებია გერმასს თავის კეთილმყოფელისათვის და ჰსწუხდა, როცა ხედავდა, რომ მისი ღონიერი მეგობარი ბარბაცებდა როგორც მთვრალი და ხშირად ხელს იდებდა შუბლზე, რომელიც ისე უნდა გახურებული ჰქონოდა, როგორც ტუჩები.

ახალგაზრდა მეომარმა ვეღარ ინახულა ამის შემდეგ ვერც მთა და ვერც პეტრე, ხოლო როცა სახელი იშოვა და სამსახურში თვალსაჩინო ადგილი დაიჭირა, მაშინ შეხვდა პოლიკარპს, პეტრეს შვილს, რომელიც დიდის პატივით მოეწვია და დაესახლებინა ბიზანტიის იმპერატორს და რომლის სახლშიაც უვლებდა როგორც ერთგული და საყვარელი ცოლი - სირონა.

პავლე კი გერმასის მოშორების შემდეგ დაიკარგა. ბევრს ეძებდნენ მეუდაბნოენი და ეპისკოპოსი აღაპიტი, რომელმაც პეტრესაგან შეიტყო, რომ საწყალი პავლე უბრალოდ დასჯილ და განდევნილ იქმნა და ამის გამო უნდოდა, საკუთარის პირით შენდობა ეთქვა და ნუგეში მიეცა. ბოლოს ათის დღის შემდეგ, ორიონმა იპოვა პავლე ერთს მეტად გადაკარგულს მღვიმეში.

ანგელოზი სიკვდილისა ის იყო იბარებდა მის სულსა; ჯერ კიდევ ფეთქავდა და მთლად გაცივებული არ იყო. იგი ჯერ კიდევ მუხლმოდრეკილი იყო შუბლით კლდეზედ მიყუდებული და მისი განჭნავებული ხელები მაგრად ჩასჭიდებოდნენ მაგდალინას ბეჭედს.

როცა ამხანაგებმა საკაცეზედ დადეს, მისი პატიოსანი სახე მოირთო წმინდისა და განათებულის ღიმილითა.

ძალიან მალე გავარდა ხმა მისის სიკვდილისა, ყველამ შეიტყო, სოფლელებმა, მღვიმეებში მცხოვრებელთა და ამალიკეტელთ მწყემსებმაც კი.

დიდძალმა ხალხმა გააცილა იგი უკანასკნელ სადგურამდე, ყველაზე წინ მიუძღოდა ეპისკოპოსი აღაპიტი წარჩინებულის სამღვდელოებითა და დიაკვნებითა. მერე მიდიოდა პეტრე თავის სახლეულობით, რომელთა შორის თვითონ სირონაც იყო.

ავადმყოფობისაგან განთავისუფლებულმა პოლიკარპმა შენდობის და შერიგების ნიშნად მიიტანა და ყვავილების გვირგვინი დაადგა მის საფლავს, რომელიც ბოლოს შეიქმნა იმათ სალოცავად, რომელთაც საწყალი პავლე იდუმლად შველოდა. პეტრემ ქვა გააკეთებინა და პოლიკარპიმ ზედ ამოსჭრა შემდეგი სიტყვები, რომელიც თვითონ პავლეს ნახშირით თავის მღვიმის კარებზე დაეწერა:

„ილოცდეთ ჩემთვის ცოდვილისათვის, რამეთუ კაცი ვარ“.