საპოლიტიკო მიმოხილვა

საფრანგეთი. აი დეპუტატთა პალატის წევრთა არჩევანიც გათავდა, დეპარტამენტებისაც, ყველგან რესპუბლიკელებმა გაიმარჯვეს, ყველგან და ყოველის ფერში საფრანგეთის ხალხმა საქვეყნოდ აღიარა, რომ ჩვენ მარტო სარესპუბლიკო. პოლიტიკა გვინდაო, მაგრამ მაინც ქვეყანას იმედი გაუმტყუნდა. მთელი ქვეყანა ფიქრობდა, თუ ასე მოხდებაო, მაკ-მაჰონი ან უნდა გადადგესო და ანუ გულწრფელად და გულ ახდილად უნდა მიეცესო რესპუბლიკელთ მიმართულებასაო. საქმე ისე გათავდა როგორც ელოდნენ, მაგრამ ისე კი არ დაგვირგვინდა როგორიც იმედი ჰქონდათ: მაკ-მაჰონი თავისთვის ბძანდება რეზიდენტის ტახტზედ და ამბობს: არც ამ ტახტიდამ ჩამოვალო და არც ხალხის ნებაზედ გავივლიო.

პალატიც გაიმართა, პალატმა აშკარად გამოსთქვა თვისი სამდურავი და უკმაყოფილება მაკ-მაჰონის და ამქრის პოლიტიკაზედ; მთელს სამინისტროზედ გამოძიება დანიშნეს შეწამებულის ბოროტ-მოქმედების გამოსაკვლევად, მაგრამ მაინც არც მაკ-მაჰონი და არც მისი სამინისტრო ამაზედ ყურსაც არ იბღერტავს. თუ თქვენ არ მოგწონვართო, ეუბნებიან ეს ვაჟბატონები პალატს, სხვას მოვსწონვართო. ის სხვა კიდეც სენატია, რომელშიაც მომეტებული წევრი უფრო მაკ-მაჰონისაკენ არის. ეგ ცხადად დამტკიცდა მით, რომ 7 ნოემბრიდამ ტფილისში მოვიდა ამავი, რომ სენატის უმრავლესობა თითქმის მიემხრო მაკ-მაჰონს და მის სამინისტროსა. ამ სახით ამ ორთა უმაღლესთა გამგებელთა სახელმწიფო საქმისათა, სახელდობრ პალატს და სენატს, შეიძლება ერთმანეთში განხეთქილება მოუვიდეთ და რით გათავდება ეგ განხეთქილება — ეგ ღმერთმა უწყის და იმათ ვისი სინიდისიც ხალხის სურვილს ეურჩება და ბოროტმოქმედობს.

ამ ბოლოს დროს ამბავი მოვიდა, რომ მაკ-მაჰონი გამოსალმებია ადრინდელს სამინისტროს და ასალი სამინისტრო შეუდგენია. ახალის სამინისტროს წევრთა წაუკითხავთ პალატის წინაშე წინადადება თვისი და აუხსნიათ რა პოლიტიკასაც მიჰყვებიან. ამ წინადადებაში მოხსენებულია, რომ ახალი სამინისტრო ეცდებაო აწინდელის რესპუბლიკის წყობილება ყოველიფერში დაიცვასო დ სხვას იძულებული ჰყოს პატივი სცესო ამ ძირეულს კანონს სახელმწიფოისასაო. პალატას გამოუცხადებია, რო იგი არავითარს საქმეს არ დაიჭერს ამ ახალს სამინისტროსთანაო.

ცუდად ირევა საფრანგეთის საქმე და აირევა კიდეც თუ მალე ბოლო რითიმე არ მოეღო ამ უწესოებას რომელიც შინ აშინებს საფრანგეთს და გარედ კიდე მშვიდობის მოსურნეს ევროპასა.

ინგლისი .ინგლისში ყარსის აღებაზედ სწორედ ყალხზედ შემდგარან მწუხარებისაგან ოსმალთა კეთილ მყოფელნი გვამნი. მით უფრო უნდა იყოს შეწუხებული ის ინგლისელი, რომელსაც ოსმალოსათვის გული შეჰსტკივა, რომ ევროპამ ინგლისს თითქმის ზურგი აჩვენა, როცა იგი ცდილობდა ევროპა დაეყოლიებისა და თვით მიემხრო რუსეთის წინააღმდეგ. ინგლისი, როგორც გვარწმუნებენ გაზეთები ნამეტნავად რუსისანი, ეხლა სრულიად განმარტოებულია და მაშასადამე რუსეთისათვის საშიშიც არ არისო. თუ ასეა, ლორდ ბიკონსფილდის პოლიტიკას და მეცადინეობას დიდი მარცხი მოსვლია. ამ მარცხს ინგლისის ხალხი, რასაკვირველია, ითაკილებს და იქნება ამის გამოც ხმა გავარდა ლორდ ბიკონსფილდის პირველ მინისტრობიდამ გადადგომაზედა. ტელეგრამმა ამბობს ჯერ ეს ხმა სარწმუნო არ არისო.

ლორდს გლადსტონს, ლიბერალთა დასის მეთაურს სიტყვა წარმოუთქვამს და მოუხსენებია, რომ ვიდრე ჩვენი სამინისტროო „სათუო ნეიტრალიტეტზე“ იდგებაო, ლიბერალთა დასივა „სათუო“ მშვიდობიანობას ეცდებაო.

ოსმალეთი. ოსმალეთი, როგორც ეტყობა იმედს მაინც არ კარგავს და თუმცა ასეთი საგრძნობელი მარცხი მოუვიდა მცირე აზიაში, თუ ევროპაში, მაგრამ მაინც დაუძინებელს მეცადინეობაშია. იმოდენა ძალი შეიკრიფოს, რომ ომის ბედი თავისაკენ მოატრიალოს და თუ ეს არ მოხდა, ომი გაუსწოროს მაინცა რუსეთსა. დასდგომიან ხონთქარს გაშალოს წმინდა დროშა მჰამადისა, მაგრამ ხონთქარი ჯერ მზედ უარს ამბობს და რჩეობს თვით ჩაჰსდგეს რაზმში და ლაშქარს უწინამძღვანოს. თუმცა ესეა, მაგრამ შიგ სტამბოლში კი დიდი ჩოჩქოლია თურმე და დიდი უკმაყოფილება საქმეთა მიმდინარეობის გამო, აი რას იწერება ინგლისის გაზე- „ Times“-ის კორრესპონდენტი სტამბოლიდამ სტამბოლის აწინთელს მდგმოიარობაზედ: „ძნელია კაცმა გამოიცნოს. მიზეზი მისი თუ რისგან არის ასე დაფეთებული სტამბოლი და რომ დაფეთებულია, — ეს კი უეჭველია. წარსულს კვირას სტამბოლის ქუჩებზედ გაკრული იყო პროკლამაცია, რომელიც იწვევდა ყოველს მამულის მოყვარეს მთავრობის წინააღმდეგ ხელის გამოღებისათვის; ბრალსა სდებდა მთავრობას ვითომც მან ბძანება მისცაო. ღენერლებს რუსსებს ძალიან ნუ გამოიმეტებთო, რუსეთთან იდუმალი ლაპარაკი აქვსო, რომ ჩვენთვის საუბედურო შერიგება ჩამოაგდოსო; ამაზედ თავის დღეში თანახმა არ გახდება ოსმალოს ხალხიო და ყოველის ჩვენგანის მოვალეობა არისო. ვიომოთ უკანასკნელ განწირულებამდე და განვდევნოთო მტერი ჩვენის საზღვრებიდამო“ თუო, ჰწერია ბოლოს: ჩვენდა სასარგებლო შერიგება არ მოხდებაო, თუო მაღალი ღმერთი ჩვენზედ ხელს აიღებსო, მაშინ ჯერ მოვაკვდინოთ საძაგელი მაჰმად-დამათიო (სიძეა ხონთქარისა და ამსთანავე დიდი შინა კაციც) და მერე ჩვენ თვითონ დავიხოცნოთო“. ამბობენ რომ ეს ამბავი შეთქმულობის საქმეაო. ეხლანდელი ხონთქარი არ მოჰსაწონს ხალხსა, ამის გადაყენება უნდათ და ამის ძმის მურადის ხელახლად აყვანა სულთანის ტახტზედ ჰფიქრობენო.

თუმცა ომის მომხრეთა დასი ძლიერია სტამბოლში ჯერ კიდევ, მაგრამ შერიგების სურვილი დღე და დღე უფრო მატულობსო.

ომის ამბები

ყარსის აღების შემდეგ ჩვენს კავკასიის ლაშქარს ოსმალოსთან ომი აღარ ჰქონია გარდა ამისა, რომ გაზეთის Кавказъ-ის კორრესპოდენტის სიტყვით, ყარსიდამ გაქცეულის მეციხოვნე ჯარისათვის ჩვენებს გზა გადუჭრიათ ოლთისაკენ. სხვა ამას გარდა შესანიშნავი რამ მცირე აზიაში არა მომხდარა რა ჯერ ხანად. დუნიაზედ კი მაინც ყოველი კაცის ყურადღება პლევნაზედ არის მიქცეული. რუსნი უფრო და უფრო მჭიდროდ გარს ერტყმიან და სულ იმის ცდაში არიან, რომ არც ოსმან-ფაშა გამოუშვან ჯარით პლევნიდამ და არც ვინ შეუშვან მის მისაშველებლად. რუსებმა ბევრგან, საცა კი ლევნის გარეშემო შეხვდნენ, დაამარცხეს ოსმალნი, ბევრი სიმაგრეები წაართვეს და თვით დაიჭირეს იმისთანა ადგილები, რომ ოსმნ-ფაშას წასასვლელი გზა შეუკრან.

გაზეთის Голосъ -ს ვენიდამ 13 ნოემბერს ცნობა მოსვლია, რომ ვითომ რუმინიის მთავარს კარლოსს ლაპარაკი დაუწყვია ოსმან ფაშისათვის იარაღი დააწყეო ოსმან-ფაშას შეუთვლია, რომ მე მაზედ საუბარს დაუწყობ სხვას ვინც უნდა იყოს რუსის ღენერალსაო და შენ პირობათ მასა ვდებო, რომ რუმინიის ჯარი აქედამ წავიდესო და ჩემს ნიზამის ჯარსაო. თავისუფალი გზა მიეცეს, საცა უნდა იქ წავიდესო. რუსის მხედრობის მთავარ-სარდალი ამაზედ თანახმა არ გამხდარა და შუთვლია მარტო აფიცრებს თავისუფლებას მივცემო და პატიოსანს სიტყვას კი ჩამოვართმევო, რომ არსად არ წავლენო. ხონთქარი არა ნდომულობსო ევროპის შუამდგომელობას შერიგებისათვის და სულ იმ აზრზედ დგასო, რომ პირ-და-პირ, უშუამავლოდ რუსთ ხელმწიფეს სიტყვა ჩამოუგდოს ამ საგანზედაო.

წერილები პეტერბურღიდგან

წერილი მეორე

ამ ათი-თორმეტის წლის განმავლობაში, თითქმის მას აქეთ რაც რუსეთი განახლდა მას რაც მას ახალი ტალღა მოედო და გაიტაცა მისი უწინდელი უმსგავსობა და უხეირობა, რუსეთის ცხოვრებაზედ დატრიალდა რაღაცა შავი ნისლი და დააწვა სევდა. ეს გასოცარი მოვლენა ისე მტკიცედ დაეტყო საზოგადოებას და მწერლობას, რომ ყოველი კაცი აშკარად გრძნობდა მის არსებობას. გასაოცარი მეთქი რადგანაც განახლებულს ცხოვრებას არამც თუ სევდა, არ უნდა აეშლევინებინა, არამედ მხნეობა, ძალა და სასოება უნდა მოემატებინა საზოგადოებისათვის. მაშ თუ ასე არ მოდა, თუ ცვლილებამ ასეთი უკუღმართი ზედმოქმედება იქონია ცხოვრებაზედ,ჰ გავს მძიმე და შესანიშნავი მიზეზი უნდა ყოფილიყო ამ არაჩვეულებრივის მოვლენას წარმოებისათვის. იყო კიდეც.

ვისაც თვალ-ყური - უდევნებია რუსეთის ახალის დროის ცხოვრებისათვის, ან დასწრებია იმ მობრობას, რომელიც დაეტყო საზოგადოებას ყირიმის ომიანობის შემდეგ, კარგად ეხსომება ის აღტაცება გულის ძგერა, ცხოველი იმედი და სასოება, რომლითაც აღსავსე იყო როგორც კერძო - გვამი, აგრეთვე მთელი საზოგადოება. არავითარი კუთხე არ მოიპოვებოდა, მოძრაობა ცხადი და საგრძნობული არ ყოფილიყო ყველასთვის. ამ მოძრაობას თავს ედგა ცსოველი მწერლობა, რომლის მოღვაწეთ მაღლა ეჭირათ განვითარების და წარმატების დროშა. საზოგადოებას ენდობოდა ჟურნალ-გაზეთობას; ლიტერატურასაც ჰქონდა გულწრფელი სიყვარული საზოგადოებისადმი, და ამ გვარად ძმურად, ხელი-ხელს გაყრილნი შეუდგნენ ახალს გაკაფულს გზას. გლეხების განთავისუფლება და მთის ცხოვრების ახალი განწყობილება; საზოგადოების საქმეთა თვით განჩინება, ახალი საჯარო სამართალი — ის ახალი ნიადაგი, რომლის შემუშავებისათვის გამოწვეული იყო ყოველი მომქმედი ძალა როგორც კერძო გვამისა, აგრეთვე მთელის საზოგადოებისა. „ნუ თუ ეხლაც იტყვიო, — ეუბნებოდა მწერლობა თვის მკითხველს, — რომ საქმე არა მაქვსო? ნუ თუ ეხლაც გულ-ხელ დაკრეფილი მიეცემიო შენს ჩვეულებრივს ოხვრას და კვნესას? დასაძრახისია ცუდათ ჯდომაო ამ ჟამად, როდესაც და სხვ.

აი გაავიდა ხანი და ახალს მოძრაობას თითქო რაღაცა საწამლავი ჩაჰყვა. მართალია ცხოვრებამ ფერი იცვალა, მაგრამ მისი შინაგანი თითქო იგივე დარჩა. განახლებასთან მოჰყვა ის მოვლენა, რომელიც აუცილებული შედეგია ყოველ გაწყვეტილის იმედისა და ტყუილ-უბრალო ლოდინისა. ყველასთვის სასიქადულო ახალი გამოვიდა რაღაც კისერ-მოგრეხილი და ფრთა-მოკვეთილა, „რას მოველოდით და რა გამოვიდაო, ფიქრობდნენ მოძრაობის უკეთესნი მოღვაწენი. ნუ თუ ეს იყო. ჩვენი იმედი, ჩვენი გულის წადილი? სად არის ის საყოველთაო ბედნიერება, ის უანგარო სიყვარული მომეთადმი, ის გულ-წრფელი სამსახური საზოგადოებისა და ხალხისათვის, რომელნიც წარწერილნი იყვნენ მოწინავე აზრის დროშაზედ? მის მაგიურ ახალმა ნიადაგმა აღმოაცენა იგივე ავ-მუცლობა, იგივე გულ-გრილობა, იგივე ზრუნვა მხოლოდ თავის თავისთვის და არა თვის მოძმეთათვის, იგივე სყოველთავო სიგლახაკე, საყოველთავო უმეცრება და ზნეობითი უსინათლობა. ნუ თუ გაქრა ის მნათობი, რომელიც გზას უყენებდა საზოგადოებას და მოასწავებდა მის მომავალს?“ მართლა და გასაოცარი რამ მოხდა. კაცს თითქო მიეცა რასაც თხოულობდა, მაგრამ არამც თუ კმაყოფილი არ დარჩა, არამედ თითქო შერცხვა კიდეც. თითქო გაეღო კაცს იმ ტაძრის კარი, რომელსაც ისე გულწრფელად აკაკუნებდა, მაგრამ ბედნიერება კა ვერ ჰპოვა.

ერთის სიტვით გაქარწყლებულმა იმედმა, მოტყუებულმა გულის წადილმა დაბადა ის სევდა და ნისლი, რომელიც მოაწვა ცხოვრებას ამ უკანასკნელს დროს. მიძინებულს საზოგადოებაში, დადუნებულ ცხოვრებაში თითქო არსიდგან არ მოჩანდა შვება, სანუგეშო ნაპერწკალი უკეთესის მომავალისა. ამ გვარი გარემოებაში უცბათ გავარდა ხმა ჩაგრულთა სლავიანების განთავისუფლებისა. ადვილად წარმოსადგენია თუ რა გვარი შთაბეჭდილება უნდა ჰქონოდა ამ საქმეს იმ გვარ საზოგადოებაში და ცხოვრებაში, რომელიც ზემოდ მოგახსენეთ. მართალია ეს გარედამ შემოსული მოძრაობა ჯერ- ჯერობით არავითარი არ სცვლიდა შინაურობას, შინაგან განწყობილებას და ცხოვრებას. მაგრამ ცოტაოდენადაც რომ გაუნათა გარშემორტემული სიბნელე და მცირე სიცოცხლეც რომ ჩაებერვა დადუნებულს გულში — ისიც საკმაო იყო. უანგარო სიყვარული, უანგარო მიდრეკილება ჩაგრულთა სიკეთისადმი საზოგადოდ ძვირფასი და სასიკეთოა ვანც უნდა იყვნენ ეს ჩაგრულნი, ჩვენები თუ სხვანი.

აღმოსავლეთის საქმე ბევრჯელ წამომდგარა, და აგრეთვე ბევრჯელ უომნია რუსეთს ოსმალეთთან. მაგრამ აწ წამოყენებულს საქმეს და აწინდელს ომიანობას ერთი ხასიათი სჭირს, რომელიც ისე მტკიცედ და აშკარად არ სუფევდა წარსულში. მე მოგახსენებთ ოსმალეთის სლავინთა განთავისუფლებაზედ და მათი ბედის განწყობილებაზედ. სლავიანების სამწუხარო მდგომარეობა ეს ორი წელიწადია იპყრობს საზოგადოებისა და მწერლობის ყურადღებას. იგივე საგანი წარწერილია აწინდელის ომიანობის დროშაზედ. აღმოსავლეთის საქმე გადიქცა სლავიანთა საქმედ. უწინ თუ რუსეთს უომნია ოსმალთან, ამ ომის საგანი ყოფილა რომელიმე სახელმწიფო სარგებლობა. აწ ომიანობის საგნად საჯაროდ გამოცხადებულია მხოლოდ სლავიანთა განთავისუფლება. ღირს-შესანიშნავია დავხედოთ თუ როგორ დაუხვდა რუსული მწერლობა ამ საგანს, ე.ი წამოყენებულს სლავიანთა საქმეს. მართალია, რუსული მწერლობა იმ გვარ მდგომარეობაში არ არის, რომ გულ-წრფელი და ნამდვილი გამოხატვა შეეძლოს ყოველგვარის აზრისა და მიმართულებისა, რომელიც კი დასტრილებს საზოგადოებას, მაგრამ მაინც ცოტად თუ ბევრად, პირდაპირ თუ გადაკვრით, თუ საზოგადოებისა არა, თვით მწერალთა (რომელნიც, უნდა ვიფიქროთ მოწინავე გვამნი არიან) აზრი და მიმართულება ხომ იხატება. ესეც ღირს-საცნობია. ომიანობის წინედ რუსულს მწერლობაში წარმოთქმულ იქმნა ორგვარი აზრი და შეხედულობა სლავიანების განთავისუფლების შესასებ. ზოგნი იმ აზრზედ იდგნენ, რომ სლავიანების საქმე თუმცა ახლო ეხება რუსეთსაო, მაგრამ მაინც მისთვის გარეშე საქმეა და არა შინაგანიო. ოსმალეთის სლავიანთა მდგომარეობსო, ავია თუ კარგი, იმ გვარი საგანი არისო, რომელზედაც დამყარებული არ უნდა იყოს თვით რუსეთის ბედ-იღბალიო, მართალიაო სლავიანების მდგომარეობის შემსუბუქება საჭიროაო, მაგრამ ერთგვარად საჭიროაო, როგორც რუსუთისათვის აგრეთვე მთელ ევროპიისათვისაო. ჩვენ თვითონ ჩვენ შინაობაში ბევრი რამ გვაკლიაო და სხვებისათვის ზრუნვა ჯერ რა დროსიო. ამ აზრისა და მიმართულების მოწინააღმდეგენი ამბობდნენ: სლავიანები თვის გვარტომობით ენათესავებიან რუსებსაო, ერთის სისხლისა და ღვიძლისა არიანო; მაშასადამე მათი განთავისუფლება პირდაპირ რუსეთის მოვალეობააო და ყველაზედ უწინარეს რუსეთმა უნდა იკისროსო. ამ უკანასკნელებს ჰსურდათ ომი, და ყოველ ღონისძიებას ხმარობდნენ თვისის სურვილის გატანისათვის. სრულის ჭეშმრიტების დასაცველად აქვე უნდა მოგახსენოთ, რომ ამ უკანასკნელის აზრის მიმდევართა შორის ზოგნი ალალ-მართლად დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ ომიანობა უნაყოფოდ არ ჩაივლის თვით რუსეთის შინაგან ცხოვრებისათვისაც; ომიანობაო, მეტადრე იმისთაანა მაღალის განზრახვით, უსათუოდ გააღვიძებს და დასძრავს საზოგადოებასო და სიცოცხლეს მოუმატებს ცხოვრებასო. ზოგნი ამას მოელოდნენ სხვა და სხვა პირადის სარგებლობისათვის (როგორც ზოგიერთი გაზეთები ომს ქადაგობდნენ იმ იმედით გულში, რომ ხელის მომწერლები მოგვემატებაო)... სტუდა ომი ბედკრულთა დასაცველად. მისი მიმდინარეობა, რომელიც ჯერაც არ გათავებულა, კარგად მოგეხსენებათ. მოგეხსენებათ აგრეთვე ისიც თუ რა დაბრკოლება, რა განსაცდელი დაუხვდა წინ ამ საქმეს როგორც თვით მხედრობის შესახებ, აგრეთვე საპოლიტიკოს მხრითაც ახლა დავაკვირდეთ იმას თუ რა გამოჩნდა საქმის მიმდინარეობაში.[1]

ბევრი რამ კი გამოჩნდა ღვთის წინაშე. დიდი თავში ცემა ისმოდა სლავიანებისთვის, სახელდობრ ბოლგარიელთათვის, ის კი არა თუ ამავე ბოლგარიელთა ჭეშმარიტი მდგომარეობა არავინ იცოდა. გამოჩნდა, რომ ბოლგარიელნი ისე მოშენებულნი და გაკეთებულნი არიან, რომ ერთის ინგლისის გაზეთის (რომელიც, უნდა მოგახსენოთ, რუსეთისა და სლავიანთა საქმის კეთილის მოსურნეა) კორრესპონდენტს შურიც მოუვიდა — ნეტავი ჩვენი გლეხებიც ამ ყოფაში იყვნენო, როგორშიც ბოლგარიის გლეხები არიანო. ამავე კორრესპონდენტის სიტყვით რუსის აფიცრები დიდის განცვიფრებით შესცქეროდნენ მდიდარსა და კეთილ მდგომარეობით აყვავებულს ბოლგარიას, „იმათ, ამბობს კორრესპონდენტი, ეგონათ, რომ ბოლგარიის ხალხი არის დაჩაგრული და გლახა, რომელსაც მრავალი დაბრკოლება უდევს წინ თვისის სარწმუნოების აღიარებისათვის; რომელიც დაუდგრომელ შიშშია თავისის სიცოცხლისათვის და თავისას ცოლ-შვილის ნამუსისთვის, ეხლა რაღა გამოჩნდა? ამბობენ რუსები. ბოლგარიელნი ძლიან კარგა ცხოვრობენ; რუსის გლეხი ფიქრშიაც ვერ შეედრება ბოლგარიელს სიმდიდრით და ცხოვრების მოწყობილობით. მას მე ჩემის მხრით დავუმატებ, რომ დიდად გავიხარებდი ინგლისის გლეხ-კაცობაც რომ ამ ყოფაში იყოს, ბოლგარიელთა პურის ბეღლები, ბლომად ავსებულნი დიდ მანძილზედ რიან დამწკრივებულნი. ყოველ სოფელში შეხვდებით მრავალ საქონელს, ცხენს, თხას და ცხვარს. სახლები სწორედ სასახლენი არიან მოლდავის და ვლახის გლეხის ქოხ-მახების შედარებით. შარშანდელი ჩალა ჯერაც არ არის მთლად ხმარებული ისე ბლომადა აქვთ. რძეს იყიდით ყოველ ოჯახში. სოფლებში მეჩითზედ ექვსი საქრისტიანო ეკკლესია მოდის. ოქროს დახურდავება თეთრ ფულზედ ადვილია. ბოლგარიის გლეხი დიდის აღტაცებით არ მოეგებება თვის განთავისუფლებას, მეტადრე როდესაც მას აუცილებლივ თან მოსდევს მისის სახლის გადაწვა ან ყელის გამოწვა ბაშიბუზუკების მიერ.“ აი კიდევ რას ამბობს რუსის კორრესპონდენტი გაზეთის «Новое Вркмя»: „რუსის აფიც რთა უმრავლესობა ძალიან გაკვირვებული იყო, როდესაც დაინახეს ბოლგარიაში აყვავებულნი სოფლები და საშუალოდ იმგვარი კეთილმდგომარეობა, რომელიც გულით სანატრელია ჩვენის გლეხისათვის. ხალხის დაცემაც ვერ ვჰპოვეთ; პირიქით, აქაური ხალხი (ე.ი. იმ სოფელს საიდგანაც იწერება კორრესპონდენტი) პატიოსნურად დაუხვდა რუსის ჯარს და არავითარი სულ მდაბლობა არ გამოუჩენია, სხვაფრივი სანახაობა ვნახე მსოლოდ სისტოვში, სადაც ყველა ჩევნ წინ შიშით თრთოდა“. («Новое Вркмя», №510). აი კიდევ რას იწერება იგივე კორრესპონდენტი იმავა სოფლიდგან: „ჩვენ გვინდოდა შეგვეტყო თუ როგორა ცხოვრობდნენ ურთიერთ შორის ოსმალები და ბოლგარიელები, რადგანაც მესამედი ნაწილი ამ სოფლისა ოსმალოსია. ამაზედ ყველამ გვიპასუხა, რომ სცხოვრობდნენ მეგობრულად და ყველანი ერთნაირად შეწუხებულნი იყვნენ მხოლოდ ჩერქეზებისაგან“. ამ გვარი ცნობა მრავალი მოიპოვება აწინდელს რუსულს ჟურნალ-გაზეთობაში, რომელნიც საკმაოდ გვიჩვენებენ რა მდგომარეობაში იყვნენ ბოლგარიელნი ოსმალეთში.

აი კიდევ, მაგალითებრ, რას იწერება იგივე კორრესპონდენტი სწავლისა და სარწმუნოების შესახებ: „შვიდი წელიწადია მას აქეთ, რაც ეკკლესია აშენდა (სოფ. პავლოს, სიდგანაც იწერება კორრესპონდენტი) სისტოვის არქიერის ნება-რთვით, შკოლა კი დაარსდა უფრო ადრე მიდჰად-ფაშის თაოსნობით. ამ გამოჩენილმა კაცმა მტკიცე და კარგი სახელი დაიმკვიდრა როგორც პავლოს, აგრეთვე ახლო-მახლო სოფლებში. ჩვენის სახლის პატრონის მოხუცებულმა დედამ გვიამბო, რომ მიდჰადფაშა ბევრჯელა ყოფილა სოფ. პავლოს და დიდხანსაც ულაპარაკნია მცხოვრებლებთან, და ყოველთვის აგონებდა თურმე ხალხს (ოსმალებს და ბოლგრიელებს) უსათუოდ შკოლა უნდა დაარსოთო და შვილები გაგზავნოთ სასწავლებლადო. ჩვენ კიდევ ისე არ გვეჩიჩინებოდაო, – ამმობდა მოხუცებული დედა-კაცი ― როგორც ოსმალებს, რომელთაც ეუბნებოდა რომ სწავლას არ დასდიოთო ვერც რუმინიელებს გამოუხვალთ ხელიდგან, ვერც ბოლგარიის ვაჭრებსაო. ამის შემდეგ ოსმალებმა დაარსეს მედრესსე (შკოლა).

ამ გვარი ცნობათა თაობაზედ ერთი მწერალი[2] ამბობს: ახლა მიბძანეთ მოიპოვება თუ არა კიდევ სადმე ევროპაში იმისთანა ქვეყანა, სადაც მცხოვრებნი, როგორც ქალაქისა, აგრეთვე სოფლისა იმ გვარ სიმდიდრეში და კმაყოფილებაში იყვნენ, როგორც ბოლგარიელნი და აგრეთვე თავისუფალნი და დამოუკიდებელნი იყვნენ თავის საგვარტომო (нацiональнй) მიდრეკილების წარმოებაში და განვითარებაში? - ყოვლად შესძლებელია, რომ იმ მამა-პაპურ მდგომარეობაში, რომელშიაც იმყოფება ოსმალეთის ადმინისტრაცია და სამართალი (судъ), ბოლგარიში ხშირად მოხდეს კერძო უსამართლობა. ძალადობა და უდიერობა; მაგრამ ნეტავი მიჩვენონ ევროპაში იმისთანა კეთილ-მოწყობილი ქვეყანა, სადაც ამ გვარი შემთხვევა არ დასტრიალებდეს დაბალის წოდების კაცებს, რომელნიც, მასთანავე, მოკლებულნი არიან როგორც ბოლგარიელების კეთილმდგომა რეობას, აგრეთვე იმ თავისუფლობას, რომელიც უპურით ბოლგარიელებს იმ გარემოების ძალით, რომ მათზედ არავითარი საპოლიტიკო და საპოლიციო ზედამხედველობა არ სუფევს“. ეს რას ჰნიშნავს? მაშ ბოლგარიელთა აჯანყება რაღა არის? მაზედ მერე მოგახსენებთ და ამისათვის წინ გავიმძღვარებთ ამავე წერილ («Письма о войне»). ეხლა კი განვაგრძოთ პირდაპირ ჩვენი საუბარი. ვჰსთქვათ ინგლისელს მიეტევება ბოლგარიელთა მდგომარეობის უცოდინრობა — იგი არც ნათესაობას ჩემებდა, არც გულში ცემა ჰქონდა. მაგრამ რუსული გაზეთი კი რომ თვის ნათესავს ვერ იცნობდნენ, — ეს კი ვერაფერია, სწორე მოგახსენოთ.

______________

1ქვემო მოყვანილს რუსულის მწერლობის სიტყვითვე მოგახსენებთ. რუსული ანდაზა „заднимъ умомъ крбпокъ“ სწორედ აწინდელს რუსულს ჟურნალ-გაზეთობაზედ არის გამოჭრილი.

2«Письма о войн». «Отеч. Зап.» 1877, № 9.

ბრძოლა რომის დასაპყრობლად

კონსტანტინოპოლში.

(შემდეგი)[1]

„იუსტინიანეს“ ახალქალაქში წითელს სასახლეში, ბელიზარის დარბაზში, იჯდა ბელიზარის ცოლი ანტონინა და თითქო სრული თვისი გონება მიეცა იმ ხელ-საქმისათვის, რომელიც ხელში ეჭირა. იგი ოქრომკედით ჰკერავდა დაფნის ფოთოლსა მანტიაზედ. იმ მანტიას უმზადებდებდა გმირს, ბელიზარის. მის ახლო პატარა ტაბლა იდგა, მრავალის ძვირფასის თვლებით მოჭედილი და იმ ტაბლაზედ იდვა წითელის მელნით დაწერილი მდიდრად მორთული წიგნი პროკოპისა სახელად „ბრძოლა ვანდალთა თანა“. ამ წიგნში გაწერილი იყო ერთი იმისთანა ომი ანტონინას ქრმისა, რომელიც ყველაზედ ბრწყინვალე და სახელოვანი იყო. ანტონინას ფეხთა წინ იწვა მშვენიერი დაშინაურებული ვეფხვი, რომელიც სპარსთა მეფეს ეჩუქებინა ბელიზარისათვის. ეს საჩუქარი მით უფრო ძვირფასი იყო, რომ საშინაოდ გაგეშა ვეფხვისა ძალიან ძნელია. ეს ლამაზი, დიდი და ღონიერი მხეცი ისევ გაგარევდებოდა ხოლმე, როცა სანადიროდ წაიყვანდნენ და ამიტომაც ბელიზარიმ მის სანადიროდ წაყვანაზედ ხელი აიღო. ვეფხვი დიდის ქეიფით გაშოტვილიყო, როგორც კატა, ანტონინას კაბის კალთაზედ ეთამაშებოდა ოქრომკედის გორგალს. იქნევდა კუდს და თავის მრგვალს და გონიერს თავს თავის ქალბატონის ფეხებზედ წაუს-წამოუსვამდა ხოლმე.

მოახლემ მოახსენა ანტონინას სტუმრის მოსვლა. იგი მოვიდა, ჰსთქვა მოახლემ: უბრალოს საკაცითა, თავიდამ ფეხამდე წამოსასხამშია გახვეული. ჯერ უთხრეს რომ ბატონი შინ არ არის, და ქალბატონი კი, როცა ბატონი შინ არის, არავის მიიღებს ხოლმეო. მაგრამ,დაუმატა მოახლემ: იგი თავიდამ ვერ მოიშორეს. ბოლოს გვიბძანა, შენ მოგახსენოთ, რომ ცეტეგს შენთან სალაპარაკო რამ აქვსო.

— ჩქარა მოიწვიე, დაიძახა ანტონინამ.

ანტონინას მოაგონდა, როცა ცეტეგი პირველად ენახა იტალიაში; მოაგონდა რომ იმ პირველ ნახვაშივე (ცეტეგმა თავი მოაწონა, მოაგონდა რამდენიმე შემთხვევა, საცა ცეტეგმა საკვირველი სიკეთე და ქველობა გამოიჩინა და თავისი უკეთესობა არ აგრძნობინა ბელიზარის. ჯერ კიდევ ანტონინა ამ ფიქრებიდამ გამოსული არ ტეგის ფეხის ხმაც მოესმა. ანტონინა მსწრაფლ ფეხზე წამოდგა. ამ უეცარს ქცევაზედ ვეფხვიც წამოდგა, აილურსა, მრისხანებით მიაპყრა თვალნი ფარდასა, ყრუდ მოჰყვა ღრინვასა და ყვითელი კბილები წამოყარა.

ფარდა გადიწივა და მუნით გამოჩნდა რიდე მოხვეული თავი ცეტეგისა. შეშინდა ვეფხვი, თუ მოაგონდა, რომ რიდე მოხვეულნი კაცნი ჰსწურთვნიდნენ მას სპარსეთში – უფრო აილურსა, მოემზადა გადასახტომად, კამარა შეჰკრა, კუდის ქნევა აუჩქარა და პირიდამ ქაფი წამოუვიდა. ანტონინას ელდა ეცა და ისე ელდა ცემული დაჰყურებდა ვეფხვსა.

— გაექე, გაექე, ცეტეგ! დაიძახა ანტონინამ.

ცეტეგს რომ დაეჯერებინა, სწორედ დაიღუპებოდა, იმიტომ რომ მის და მხეცის შორის ერთი კარიც არ იყო, რომ გასვლის შემდეგ მიეკეტნა, ყველგან კარის მაგიერ ფარდები ეკიდა. ხოლო ცეტეგი თამამად და სისწრაფით შემოვიდა ოთახში. და თვალი კი არ მოაშორა ვეფხვს; ხელით რაღაც ანიშნა და გაიძრო ხანჯალი: „დაწე, დაწე, შენ გახურებულო რკინავ!, უთხრა მან სპარსულად და თვით მიიწივა ვეფხვზედ. მხეცმა დაიღმუილა, მაგრამ კამარისათვის შეკრული ძარღვები მოეშვნენ.

შიშით აკანკალდა ვეფხვი, ცოცვით მივიდა ცეტეგთან და მარცხენა ფეხს ლოკვა დაუწყო. ცეტეგმა მარჯვენა ფეხი დაადგა ვეფხვს მარცხენა ფეხზედ. ანტონინა გაოცებით უყურებდა ამ სანახავსა.

– „დარეიოსი-შენთა ფერხთა წინაშეა! ჰსთქვა ანტონინამ მაგას თავის დღეში ეგ არ უქმნია კინაღამ არ გააფთრდა, როცა ბელიზარიმ მოინდომა ეგ ექმნევინებინა. სად გისწავლია. ცეტეგ, ეგ ოსტატობა?

– რასაკვირველია, სპარსეთში, მიუგო ცეტეგმა. ამის თქმაზედ ასე ძალიან დააჭირა ფეხი მეშინებულ ვეფხვს წელზედ, რომ ვეფხვმა ტკივილისაგამო დაიღმუილა, წავიდა და შორს ოთახის კუთხეში მიწვა, ხოლო ცეტეგს კი თვალს არ აშორებდა.

– ბელიზარიმ მარტო სპარსთა ციხეების დამორჩილება იცის,ჰსთქვა ცეტეგმა: მაგრამ სპარსთა ენა კი ვერ დაიმორჩილა ამ ცოფიანებს კი ბერძნული არ ესმისთ. შენ კარგი გუშაგი გიდგა, როცა ბელიზარი შინ არ არის, განაგრძო. ცეტეგმა და ჩააგო ხანჯალი.

– რამ მოგიყვანა ჩემთან? ჰკითხა ანტონინამ ჯერ აქამომდე არ დამშვიდებულმა მღელვარებისაგან.

- ეგრე ხშირად უარყოფილმა მეგობრობამ. შენი ქმარი უნდა გადავარჩინოთ განსაცდელს: მას თუმცა ვაჟაცობა ლომისა აქვს, მაგრამ მოხერხება კი თაგვისაც არა აქვს. ბელიზარის თავს დიდი უბედურება მოდის, საჭიროა იმ უბედურებიდამ დავიხსნათ მოწყალება იმპერატორის…

- ხმალია, მე ეგ კარგად ვიცი. მაშ სამსახური და ღვაწლი ბელიზარისა.....

— სწორედ ეგ ღვაწლი და სამსახური ღუპვენ კიდეც ბელიზარის. იუსტინიანეს შენის ქრმისა ეშინიან.

— ეგ არა ერთხელ და არა ორჯელ შეგიმცნევია ჩვენ თვითონ.

- მაშ იცოდე შენ პირველმან ის, რაც კარის კაცთა გარე არა ვინ იცის — იმპერატორმა ღღეს ომი ბძანა გოთთა წინააღმდეგ.

– ძლივს! დაისახა ანტონინამ და სახე სიხარულით გაუნათლდა.

– ეგ კარგი, მაგრამ საწყენი იცი რა არის? ის არის, რომ ბელიზარი არ გაუძღვება ჯარს.

– მაშ ვინა? ჰკითხა მრისხანედ ანტონინამ.

– ორში ერთი მე ვარ დანიშნული.

ანტინინამ ეჭვით შეხედა ცეტეგს.

– დიაღ, მე დიდიხანია მაგას ვცდილობდი. მეორე იქმნება არჟობინდი, ხოლო ამ ადამიანის ჩრდილთან ერთად მე ვერას გავხდები, მე არ შემიძლიან გამარჯვების იმედი ვიქონიო. მარტო ბელიზარის შეუძლიან გოთთა დამარცხება. ამის გამო ყოველი ღონისძიება უნდა ვიხმარო, ბელიზარი ჩემთან იყოს თუნდა ჩემს უფროსად. მთავარ-სარდლად. ყური მიგდე, ანტონინავ, მე ჩემს თავს ვხადი პირველ სახელმწიფო კაცად.

– ჩემი ბელიზარი გმირია, იგი სახელმწიფო კაცი არ არის, ჰსთქვა თავ-მოწონებით ანტონინამ.

– სასაცილო იქნება, განაგრძო ცეტეგმა: მე შემადაროს ვინმემ მასთან, ვინც ძლევით იმოსა, დაამარცხა ვანდალნი. სპარსნი და გოთნი. მე პირდაპირ გეტყვი: მე წინ მიძღვის. განა მარტო სიკეთე ბელიზარისა, არამედ ჩემი საკუთარი სარგებლობაცა. მე იგი უნდა მყვანდეს ამხანაგად ამ ომმია გოთთა წინააღმდეგ.

— ეგ აშკარაა. ჰსთქვა უმზაკვროდა ანტონინამ.

– ხოლო ძნელია რომ იუსტინიანე მაგაზედ დავიყაბულოთ. იუსტინიანე ეხლა ისეთის ეჭვით უყურებს ბელიზარის, რომ თავის დღეში ესე არ უყურებია.

– რათა, ღმერთო ჩემო?

– თუმცა ბელიზარი დამნაშავე არაშია, მაგრამ მეტად გაუფხილებელია. აი ეს რამდენიმე თვეა, რაც ბელიზარის მოდის ბარათები და წერილები, რომლითაც იწვევენ მას შეთქმულობაში მონაწილეობა მიიღოს. მაგ წერილებით სულ თან ჰსდევენ. ხან წამოსასხამში გაუხვევენ, როცა საბანაოდ დადის, ხან ბაღში გადმოუგდებენ ხოლმე.

– ღმერთო ჩემო, მაშ შენც გცოდნია ეგ ამბები! იკითხა ელდა ცემულმა ანტონინამ.

– ჩემდა სამწუხაროდ მარტო მე კი არა, სხვებმაც იციან, თვითონ იმპერატორმაც იცის!

– ძალიან კარგი და აქ ხომ საქმე არც იუსტინიანეს მოკვდინებაზეა და არც ტახტიდამ ჩამოგდებაზედ.

მართალია, მაგრამ მის თავისუფლად გამგეობას ეხებიან. „ომი გოთთა წინ ააღმდეგ“ — „ბელიზარი დანიშნონო სარდლად“...სამარცხვინოა უმადურს კაცი ემსახუროსო, ძალა დაატანე იმპერატორსაო, მაგას საკუთარი მისი სარგებლობა ითხოვსო, —ამას ანუ თითქმის ამას იწერებიან იმ ბარათებსა და წერილებში. ტყუილია თუ? რასაკვირველია, ბელიზარმა ყოველს ამას ყურიც არ ათხოვა, მაგრამ მისი ბრალია ეს არის, რომ ყოველივე ეს არ აცნობა იმპერატორს. ეს ისეთი რამ არის, რომ იქნება ბელიზარს თავის მოკვეთად დაუჯდეს.

— ვიშ, მაღალო ღმერთო! დაიძახა ანტონინამ და მწუხარებით ხელების მტვრევა დაიწყო: არ ცნობა იმისთვის, რომ მე ვურჩიე, მე ვჰსთხოვე. პროკოპი ურჩევდა უთხარ ყველაფერი იუსტინიანესაო, ხოლო მვ, მე მეშინოდა, იჰფიქრობდი რა იუსტინიანე შეიტყობს რომ ბელიზარის ამ გვარს საქმეში იწვევენ, აღარ ენდობა ბელიზარს, გულს აიყრის მეთქი; ვფიქრობდი რომ ამაში ბელიზარის დანაშაულობაზედ ეჭვს აიღებს მეთქი.

— ვითომ, მარტო მაგის გულისთვის ურჩიე არა თქმა, ჰსთქვა ცეტეგმა

— მაშ სხვა რა იქმნებოდა? ნეტა რა გგონია? ჰკითხა ხმა-დაბლა ანტონინამ და თან და თან სახე. სიწითლით ენთებოდა.

— შენ კარგად იცოდი რომ შეთქმულობაში შენი კარგი მეგობრებიც ურევიან, შენ გინდოდა წინ დასწრებით მათთვის გეცნობებინა და მით დრო მიგეცა, რომ როგორმე შეთქმულობიდამ თავი დაეხწიათ, ვიდრე გაჰსცემდნენ.

— მართალია, წაიდუდუნა ანტონინამ: ბელიზარის თავ-დასხნილი ფოტიუსიც ერია.

— ერთი კიდევ სხვაც არის. ჩამოართვა სიტყვა ცეტეგმა: ის, რომელიც შენ დაიხსენი თეოდორას ოქროს საპყრობილედამ და რომლის გადაკარგვაც ბოსფორში შენ ვერაფრად გიამება.

ანტონინამ ხელები პირისახეზედ მიიფარა.

— მე ყოველივე ვიცი, ანტონინავ, ჰსთქვა, ცეტეგმა: შენი უწინდელი ცოდვანიცა და ბოლონდელი კეთილ მიდრეკილებანიც. მის მაგიერ, რომ მარტო ბელიზარისათვის. გეფიქრნა, შენ იმისათვისაც ჰფიქრობდი. ახლა ბელიზარის უბედურება რამ შეემთხვას, ვისი ბრალი იქმნება?

— გაჩუმდი, ცეტეგ, მეყოფა! შემიბრალე მე. შემიბრალე, დაიკვნესა ანტონინამ.

— სასოწარკვეთილებაში ნუ შეხვალ, განაგრძო ცეტეგმა: შენ დიდი მფარველი და შემწე გყავს იუსტინიანეს წინაშე. თუ ბელიზარის ექსორიად დაჰკარგვენ, შენ შეგიძლიან დაისხნა იგი უფრო დიდის სასჯელისაგან, ოღონდ ყოვლად შემძლებელს დედოფალს მიჰმართე.

— დედოფალსაო! დაიკივლა ანტონინამ: ვიშ! მან ფიცი დაჰსდვა რომ ჩვენ ამ ქვეყანაზედ არ გვაცხოვრებს.

— მაშ საქმე ვერაფრად ყოფილა, ჰსთქვა ცეტეგმა: ძალიან ცუდად ყოფილა. იმიტომ-რომ თეოდორამ იცის შეთქმულობის ამბავიცა და ისიც რომ ბელიზარის გარევა უნდოდათ. შენ კარგად იცი, რომ ამაზედ ნაკლებ ბრალისათვისაც....

– თეოდორამ იცისო, ამბობ შენ? მაშ დავღუპულვართ. მხოლოდ შენ თუ დაგვიხსნი, თორემ სხვა არავინ. დაგვიხსენ გვიშველე რამ.

თავ-მომწონე ანტონინა ორივე მუხლზედ დაეცა ცეტეგის წინ.

ოთახის კუთხიდამ. მოისმა მწუხარე ღმუილი: უეჭველია ვეფხვი ამის დანახვაზედ შეშინდა. ცეტეგმა მრისხანეს თვალით შეხედა ვეფხვს და იმავე დროს დაჩოქილი ანტონინა წამოაყენა.

— აღზდეგ ბელიზარის მეუღლევ, სასოებას ნუ წარიკვეთ. დიაღ, არის ღონისძიება ბელიზარის და ხნისა, მხოლოდ ერთად ერთი ღონისძიება კია.

– ისა რომ ეხლავ ყოველი ფერი გაუმჟღავნოს?

– არა, ეხლა ეგ გვიან არის. ეხლა ბელიზრის აღარ დაუჯერებენ, საქმით მოჰსთხოვენ დამტკიცებას და არა სიტყვით. მან უნდა სულ ერთად მოაგროვოს შეთქმულნი და სულ ერთად ხელში ჩაუგდოს იმპერატორსა.

– როგორ უნდა მოაგროვოს სულ ყველანი ერთად?

– თვითონ უნდა მოაგროვოს. ამაღამ იგინი შეიკრიბებიან ფოტიუსის სახლში. ბელიზარი იმათ მოთავედ გაუხდეს. მაშინ იმისათვის ადვილი იქმნება ყველანი ხელში ჩაიგდოს. ანიცი კი წინადვე ცნობილია თეოდორასაგან, თვითონ ანიციმ მითხრა.

– დაე იგი მოკვდეს, ბელიზარი უნდა დახსნილ იქმნას.

– განა ბელიზარი თანახმა იქმნება თავისი თავ-დასხნილი მონა ფოტიუსი გაჰსწიროს?

– რა დროს ფოტიუსია? თუ მე მიმიძღვის რამე ბელიზარის წინაშე, დღესვე დაგიმტკიცებ მაგასა. დარწმუნებული იყავ, რომ ბელიზარი ყოველს ფერში დაჰყვება ჩემს, ჩვენს ერთხმად გადაწყვეტილს რჩევასა.

– ძალიან კარგი. მაშ, შუაღამისას ბელიზარი ფოტიუსის სახლში უნდა იყოს. როცა გუშაგი დაიყვირებს თორმეტი საათიაო,მე შემოვარდები დარბაზში. ბელიზარიც შემოვა იქ, რაწამსაც დაინახავს ჩემს ზანგს სიფაქსა სახლის ნიშში, პეტრეს ლუსკუმასთან. კარგი იქნება, რომ რამდენიმე გუშაგი დააყენოს სახლის წინ; თუ საჭირო იქნება, ისინი მიეშველებიან და ბოლოს მოწმებათაც გამოადგებიან. ბელიზარის დიდი ხერხიანობა არ დასჭირდება. იგი მივა რამდენიმე წუთით ჩემზედ წინად. მარტო ყური უგდოს და თვითონ კი ხმასაც ნუ ამოიღებს. არც არაფრის ნიშანი გვინდა ჩვენ მისგან, ჩვენ თვითონ თავის დროზედ ჩვენ თავად მივალთ.

– სწორედ კი მიხვალ?

– ნამდვილად. ეხლა კი მშვიდობით, ანტონინავ!

ცეტეგ მსწრაფლად წამოდგა და ისე წამოვიდა კარებისკენ, რომ თველი არ მოუშორებია ვეფხვისათვის და ხელი ხანჯლისათვისა. მხეცი თითქო, კარგს შემთხვევას ელოდაო, რომ ზედ შეხტომოდა ცეტეგს.

– „დაწე დარიოს, გახურებულო რკინავ!“ დაუყვირა ცეტეგმა და ხანჯალი დაანახვა. ამ სიტყვებით გავიდა გარედ. ვეფხვმა დაღუნა თავი და მწუხარედ დაიღმუილა.

(შენდეგი იქნება)

______________

1 ივერია № №12, 21, 22, 23, 24, 28, 32, 35 დ. 36.

განცხადება

გამგეობა ტფილისის გუბერნიის თავად-აზნაურთ, საადგილ-მამულო ბანკისა ამით აცხადებს, რომ მეხუთე ტირაჟში, რომელიც იქმნა 7-ს ნოემბერს ამ 1877 წლისას, გამოვიდა შემდეგი ნომრები ამ ბანკის გირავნო ის ფურცლისა.

I სერია

18 წლის და შვიდის თვის ვადისანი, ათ თუმნიანები: №№ 32, 99, 48, 60, 1, 25. 85, 75.

II სერია

54 ½ წლისა ვადისანი, ათ თუმნიანები :№№ 53 და 43.

27 ½ წლის ვადისანი, ას თუმნიანები: №№ 87 და 200.

III სერია

54 ½, წლის ვადისანი, ათ თუმნიანი. № 81.

27 ½ - - - - - - - - ას თუმნიანი. № 140.

27 ½ - - - - - - - - - ორმოცდა ათ თუმნიანი №148

27 ½ - - - - - - - - - ათ თუმნიანი № № 66 და 120

IV სერია

54 ½, წლის, ვადისანი, ათ თუმნიანი №12.

27 ½ - - - - - - - - - - - ორმოცდა ათ თუმნიანი №19.

V სერია

54 ½ , წლის ვადისნი ორმოც და ათ თუმნიანი №№ 21.

27 ½ - - - - - - - - - - - - - ათ თუმნიანი №№40, 1, 23, და 36

VI სერია

27 ½ წლის ვადისანი ათ თუმნიანები №№1, 8, 6 და 7.

თუმცა წესდებულების ძალით ამ გირავნობის ფურცლებში ნაღდი ფული უნდა მიეცეს ამ წლის 2-ს იანვარსა, მაგრამ შეძლება კასსისა ნებას აძლევს გამგეობას დღეიდამვე ამ გირავნობის ფურცლებში ფული დაურიგოს ხოლო შვიდს წლის-სარგებელს უკან გამოვა იმ დღეთა რიცხვის მიხედვით, რაოდენიც 2-ს იანვრამდე დარჩება.