The National Library of Georgia მთავარი - ბიბლიოთეკის შესახებ - ელ.რესურსები

Вітчизно Кохана - მამულო საყვარელო


Вітчизно Кохана - მამულო საყვარელო



 

Ілля Чавчавадзе

Вітчизно Кохана

Тбілісі

2007

ჭავჭავაძე ილია 

მამულო საყვარელო

თბილისი

2007

წინამდებარე კრებულში მოთავსებულია ილია ჭავჭავაძის ლექსები დედანსა და უკრაინულ თარგმანებში.

წიგნი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში დაარსებული უკრაინისტიკის ინსტიტუტის გამოცემაა. კრებულის მომზადებაში თავისი წვლილი შეიტანეს უკრაინის საელჩომ საქართველოში (ელჩი, ბ-ნი მ. სპისი) და თბილისის უკრაინულმა სკოლამ (დირექტორი ქ-ნი, გ. მატვეევა).

კრებული გამოსცა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა.

 

У поданому збірнику поміщені вірші Іллі Чавчавадзе в оригіналі та українському перекладі.

Книга є виданням, заснованого у Тбіліському державному університеті Інститутом Українознавства. У підготуванні збірника свій вклад внесли Посольство України в Грузії (посол, пан М. Спис) й Тбіліська українська школа (директор, пані Г. Матвєєва).

Книга видана Тбіліськім державним університетом.

სარედაქციო კოლეგია:

ო. ბაქანიძე (მთავარი რედაქტორი), ნ. ნასყიდაშვილი, რ. ჭანტურიშვილი

აღმასრულებელი რედაქტორი

ნათია ამირეჯიბი

გარეკანი

თინათინ ჩირინაშვილი

კომპიუტერული უზრუნველყოფა

მარიამ ებრალიძე ნინო ვაჩეიშვილი

Редакційна колегія:

О. Баканідзе (головний редактор), Н. Наскідашвілі, Р. Чантурішвілі

Виконавчий редактор

Натія Амiреджибі

Обкладинка

Тінатін Чiрiнашвілі

Компютерне

забезпечення Маріам

Eбралідзе

Ніно Вачеішвілі
 

© თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2007

უკრაინისტიკის ინსტიტუტი

Видавництво Тбіліського Університету, 2007

Інститут Українознавства ISBN 978-9941-13-012-0

1 ვერ მოჰკლეს! Не змогли вбити!

▲ზევით დაბრუნება


 

ვერ მოჰკლეს!   не змогли вбити!
     

ილია ჭავჭავაძეს გამორჩეული ადგილი უკავია ქართველი ერის ისტორიაში. მისი სიდიადე განაპირობებს ქართველთა ასე განსაკუთრებული სირცხვილის გრძნობას, რომელსაც თავისი სიმძაფრე არ დაუკარგავს მიუხედავად იმისა, რომ ილიას მკვლელობიდან 100 წელი გავიდა. ქართველები ვამაყობთ ილიას სახელით, მაგრამ გვრცხვენია იმის გამო, რომ ისევ ქართველმა ესროლა ტყვია ამ ბუმბერაზ პიროვნებას. ესროლა, მაგრამ ვერ მოჰკლა. საქართველოს ისტორიაში ილიას მკვლელობის შემდეგაც ბევრჯერ ესროლეს ტყვია ჩვენს ქვეყანას, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის იდეას, ესროლეს ჩვენს მომავალს, მაგრამ „ვერ მოჰკლეს!“

  Ілля Чавчавадзе займає особливе місце в історії грузинських націй. Його велич обумовлює те особливе переживання сорому, що не втрачає свого напруження, незважаючи на те, що після вбивства Іллі Чавчавадзе пройшло 100 років. Ми, грузини, пишаємося його ім'ям, але соромимося того, що саме грузин вистрілив у цю велику особистість. Але куля не змогла вбити його. В історії Грузії й після смерті І. Чавчавадзе багато разів цілилися в нашу країну, цілилися в ідею незалежності, цілилися в наше майбутнє, але «не змогли вбити!».
     

უნივერსიტეტშიც იყო მცდელობა, რომ მოეკლათ ილიას იდეა, მოეკლათ საქართველოს მდიდარი ისტორია და მომავლის რწმენა, მოეკლათ იმედი და ღირსების განცდა, მაგრამ “ვერ მოჰკლეს!” დღეს ქართველობა არის გაცილებით უფრო ამაყი, უფრო მეტი ღირსებით შემკული, რამეთუ ჩვენ დავძლიეთ ერთ-ერთი ყველაზე უფრო კრიტიკული მდგომარეობა საქართველოს ისტორიაში, ჩვენ დავძლიეთ უპერსპექტივობის განცდა — ყველაზე საშინელი ტვირთი, რაც კი შეიძლება საზოგადოებას ამძიმებდეს და შეუძლებელს ხდიდეს მის მომავალ განვითარებას.

  Спроби вбити ідею Іллі Чавчавадзе, убити багату історію Грузії й віру в майбутнє, убити надію й переживання гордості були й в університеті, але «не змогли вбити!». Сьогодні грузинська нація ще більш горда, більш гідна, тому що ми змогли перебороти один з найбільш критичних моментів в історії Грузії, ми зуміли перебороти переживання безперспективності- самий тяжкий вантаж для будь-якого суспільства, що, взагалі, унеможливлює майбутній прогрес.
     

მიუხედავად დიდი მცდელობისა, საქართველოში ვერავინ შეძლებს დაამკვიდროს, უიმედობისა და უპერსპექტივობის ერთგვარი აპოკალიფსური განწყობა. მითუფრო შეუძლებელია ამის გაკეთება უნივერსიტეტში — ყველაზე ჯანსაღ სოციალურ დაწესებულებაში, უნივერსიტეტი პირველ რიგში ასოცირდება ახალგაზრდობასთან, საზოგადოების ყველაზე გულწრფელ და საღ ნაწილთან.

 

У Грузії, незважаючи на кількаразову спробу, ніхто ніколи не зуміє зміцнити свого роду апокаліптичний, безнадійний і безперспективний настрій. Тим більше неможливо це в університеті - соціально в найбільш здоровій установі. Університет, у першу чергу, ассоціюється з молоддю - самою щиросердою й здоровою частиною суспільства.

     

ილიას უმთავრესი იდეა იყო სწრაფვა განათლებული საქართველოსკენ. ძლიერი საქართველო შეიძლება იყოს მხოლოდ განათლებული საქართველო. ამიტომაც არ იყო შემთხვევითი, რომ საქართველოს არაკეთილმოსურნეების ერთ-ერთი მთავარი სამიზნე ყოველთვის იყო უნივერსიტეტი. უნივერსიტეტს გამორჩეული მისია აკისრია საზოგადოების წინაშე.

   Основною ідеєю Іллі Чавчавадзе було прагнення до освіченої Грузії. Могутня Грузія - це освічена Грузія. Тому й було невипадковим, що головною мішенню недоброзичливців Грузії завжди ставав університет. Університет несе особливу місію перед суспільством.
     

ქართველებს აქვთ შემწყნარებლობის საოცარი უნარი – მათ არ შეუძლიათ სიძულვი| ლი, ეს არის ჩვენი სიძლიერე. ჩვენ ვართ ძლიერნი, იმიტომ, რომ შეგვიძლია პატიება. მაგრამ, პატიებისადმი განწყობა და მზადყოფნა არ შეიძლება ვინმემ ჩათვალოს ჩვენს სისუსტედ. სუსტი ვერ გაპატიებს, მხოლოდ ძლიერს შეუძლია გაპატიოს და გვინდა რომ ეს კარგად იყოს გაგებული ჩვენი აფხაზი და ოსი თანამოქალაქეების მიერ.

  У грузин є чудова почуття толерантності - вони не можуть ненавидитию Саме це і є наша сила. Ми сильні Ціз за того, що что ми можемо простити аде ставлення дотолерантності та готовність хтось не може вважати нашій слабiстью. Слабий не може простити, тільки сильний може простити і ми хочемо, що це було добре зрозумитий нашими Абхазськими та Осетiнськими громадянами.
     

საუნივერსიტეტო განათლების თემა საქართველოში არასოდეს ყოფილა ისე აქტუალური, როგორც დღეს არის. უნივერსიტეტი სტრუქტურული რეფორმების პროცესშია. ეს არის აუცილებელი იმისათვის, რომ, ჩვენ გვქონდეს უფრო უკეთესი უნივერსიტეტი. ჩვენ არ გვინდა მხოლოდ უკან ყურება და ყველაზე ცუდი, რაც შეიძლება ვინმემ გაუკეთოს უნივერსიტეტს და საერთოდ, ქვეყანას, ეს არის თვითკმაყოფილების განცდა. ჩვენ ამაყნი ვართ იმ დიდი ტრადიციებით, ვამაყობთ იმ სახელებით, იმ მემკვიდრეობით, რაც ქართულმა მეცნიერებამ, ქართულმა საუნივერსიტეტო განათლებამ შექმნა, მაგრამ ჩვენი ხედვა არის პროსპექტული, არის მომავლისკენ მიმართული. უნივერსიტეტი უბრუნდება იმ ორბიტას, რომელსაც იგი ბედის უკუღმართობის გამო რამდენიმე ათეული წლის წინ ხელოვნურად მოწყვიტეს. ჩვენი ხედვა არის მიმართული ევროპული ღირებულებებისაკენ, ჩვენ გვინდა თავისუფალი უნივერსიტეტი, რამეთუ მხოლოდ ცოდნაზე დაფუძნებული საზოგა| დოება შეიძლება იყოს ქართული სახელმწიფოს მთავარი ბალავარი. ქართველებს სამშობლოს განცდა საკმაოდ გაძლიერებული გვქონდა და გვაქვს. მაგრამ ქართველების რამდენიმე თაობას არ უცხოვრია "თავის სახელმწიფოში”. დღეს არის უნიკალური შანსი, როცა ქართველები ვაშენებთ “ჩვენს სახელმწიფოს”, როცა სახელმწიფო უკვე ხდება ქართული იდენტურობის განმსაზღვრელი ელემენტი.

  Тема університетської освіти в Грузії ще ніколи не була активною, як сьогодні. Університет знаходиться в процесі структурних реформ. Це обов'язкого для того, що ми мали ще кращий уніврeситет. Ми не хочемо тільки дивитися назад и найгіршого, що може хтось зробити для уніврeситету и взагалі країни, це відчуття самозадоволення. Ми горди цими великими традиціями, гордимося цими іменами, цією спадщиною, що створила грузинська наука, грузинська університетська освіта, аде наш погляд проспектний і направлен до майбуттнього. Університет повертається до цієї орбити, яку із залиха штучно відірвали декілька десятих років тому. Наш погяд направлен до европейських цінностях, ми хочемо незалежний університет, поскільки головною основою грузиснкьої держави може бути тільки суспільство, основане на знання. У нас грузин надто усилена відчуття батьківщини і так й буде, але декілька покоління не жила у «своій державі». Согодні у нав є унікальний шанс, коли ми будуємо «нашу державу», коли держава стає елементом, який відзначає грузинську ідентичність.
     

მოხარული ვარ, რომ ჩვენ დღეს ვართ იმედიანად და ეს ფრაზაც „ვერ მოჰკლეს!“ განგვაწყობს იმედიანობისაკენ.

  Я радий, що ми сьогодні наповнені надій і ця фраза «Не змогли вбити» настраиває до надії.
     
ჩვენი ახალგაზრდობა გამორჩეულია ნიჭიერებითა და რწმენით ქვეყნის მომავლისადმი. აუცილებელია რომ ეს ნიჭი და ენერგია უნივერსიტეტმა მიმართოს სწორი არხებით. ამ მხრივ უნივერსიტეტს გამორჩეული ფუნქცია აკისრია. დღეს იქმნება ახალი ქართული სახელმწიფო, რაც ზოგიერთ ჩვენს მეზობელს აღიზიანებს კიდეც. შესაძლოა ვინმეს სურს წაშალოს ჩვენში ასეთი იმედიანი განწყობა და ნახოს ღირსებაშელახული უიმედო ერი, მაგრამ ეს შეუძლებელია.   Наша молодь видризняється розумом та вірою до майбутнього країни. Тому, обов'язково, що цей розум та енергія були направлени правильними каналами. С цього приводу, університет має особливу функцію.
     
ჩვენ დღეს გვინდა კიდევ ერთხელ ხმამაღლა ვთქვათ, რომ მარად ცოცხალია საქართველოს იდეა, თავისუფლების იდეა, ღირსების გრძნობა და იმედი! „ვერ მოჰკლეს!“.    Сьогодні створюється нова грузинська держава, що роздражає деяких наших сусідів. Можливо, хтось хоче стерети у нас таку надію і побачити ненадійну націю, але це неможливо. Сьогодні ми хочемо ще раз сказати голосно, що ідея Грузії, ідея незалежності, відчуття честі та надія завжді живи. «Не змогли вбити».
     

გიორგი ხუბუა

პროფესორი,

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორი  

   Георгій Хубуа

професор,

ректор Тбіліського державного університету

2 ილია ჭავჭავაძე და უკრაინა Не змогли вбити!

▲ზევით დაბრუნება


 

ილია ჭავჭავაძე და უკრაინა  

Ілля Чавчавадзе й Україна
     

 მამულო საყვარელო

შენ როსღა აყვავდები?

  

Вітчизно моя ти прикохана,

Скоро ж покриєшся квіттям?

     

ასე მიმართავდა თავის სამშობლოს მისი მდგომარეობით შეძრწუნებული დიდი ქართველი — მწერალი ილია ჭავჭავაძე.

   «Батько народу», який діяв для батьківщині глубоко вірив, що без добросусідських відносин з іншими народами, Грузія не вдохнула би з задоволенням.
     
ილია ჭავჭავაძეს უსაზღვროდ უყვარდა თავისი სამშობლო — “ხმელეთის თვალი“. მან მთელი თავისი სიცოცხლე და ნიჭი მშობელი ხალხის სოციალური და ეროვნული ჩაგვრისაგან გათავისუფლებას, საქართველოს აღზევებას, მისი ნათელი მომავლისათვის ბრძოლას შესწირა.   Ілля Чавчавадзе необмежено любив свою батьківщину – «глаз землі». Він все своє життя та розум віддав звільненню від соціального та національного знищення рідного пароду, віддав боротьби за її яскраве майбутнє.
     
მამულისათვის მოღვაწე “ერის მამას“ ღრმად სწამდა, რომ სხვა ხალხებთან კეთილმეგობრული დამოკიდებულების გარეშე საქართველო შვებით ვერ ამოისუნთქავდა.    «Батько народу», який діяв для батьківщині глубоко вірив, що без добросусідських відносин з іншими народами, Грузія не вдохнула би з задоволенням.
     
მეცხრამეტე საუკუნის ქართველი ინტელიგენცია ძმური სიყვარულითა და პატივისცე| მით იყო გამსჭვალული სხვა ხალხებისადმი, მათი კულტურისადმი. ილია ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი, ნიკო ნიკოლაძე, იაკობ გოგებაშვილი და სხვანი მშრომელი ხალხის მიმართ ღრმა სიმპათიებით იყვნენ გამსჭვალული. ისინი ქადაგებდნენ მათთან ძმობისა და მეგობრობის იდეას, ერთმანეთის სიყვარულსა და პატივისცემას.   Грузинська інтелігенція дев'ятнадцятого століття була наповнена братерською лобов'ю та повагою до інших народів, до їх культур. Ілля Чавчавадзе, Акакій Церетелі, Якоб Гогебашвілі та інші були наповнені любов'ю та симпатією до дружнього народу.
     
წლების განმავლობაში ილია ჭავჭავაძე სათავეში ედგა საპოლიტიკო და სალიტერატურო გამოცემას “ივერიას“, რომელიც ხალხთა ძმობისა და მეგობრობის იდეის ერთ-ერთი ენერგიული მეხოტბე-მებაირახტრე იყო. „მე გამსჭვალული ვარ იმ აზრით, — ამბობდა იგი — რომ ხალხთა შორის კარგი დამოკიდებულების გარეშე არა აქვს შვება საქართველოს“. ილიამ, "ივერიის“ ფურცლებზე სხვა ერების გვერდით დიდი ყურადღება დაუთმო მოძმე უკრაინელი ხალხის კულტურის საკითხებს, ამ ქვეყნის ყოფა-ცხოვრების მდგომარეობაზე საუბარს.   Видатний письменник та громадський діяч Ілля Чавчавадзе протягом багатьох років очолтовав політично-літературне видання «Іверія», яке було одним із пропагаючих ідею дружби та братерства. Ілля Чавчавадзе висловлював думку всієї кращої грузинської громадськості, коли писав: «Я переконаний у тому, що без добрих стосунків з іншими народами Грузія не може бути вільною». Виходячи зі своїх суспільних та естетичних позицій, Ілля Чавчавадзе на сторінках «Іверії» багато уваги приділяв питанням культури в українського народу, стану життя цієї країни.
     
როცა ნიკო ლომოურმა თარგმნა ტარას შევჩენკოს “მუშა ქალი“, ილია ჭავჭავაძემ იგი 1881 წელს ჟურნალ “ივერიაში“ გამოაქვეყნა. უკრაინული ლიტერატურისადმი ილიას ინტერესს ადასტურებს ის ფაქტიც, რომ მის პირად ბიბლიოთეკაში ინახებოდა უკრაინელი მგოსნის ა. ნავროცკის ხელნაწერი თხზულებანი, ხარკოვის არქივში აღმოჩნდა ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების მიმართვა ხარკოვის ასეთივე საზოგადოებისადმი. მიმართვაში უკრაინელ კოლეგებს სთხოვენ გამოუგზავნონ მათ მიერ გახსნილი სკოლების პროგრამა და აცნობონ ზოგი საინტერესო საკითხი. ამ წერილს ხელს აწერს ილია ჭავჭავაძე.   Коли Ніко Ломоурі переклав «Наймичку» Тараса Шевченка, Ілля Чавчавадзе падрукував цей вірш у 1881 році в журналі «Іверія». Про інтерес Іллі Чавчавадзе до нас української літератури свідчить той факт, що в його особистій бібліотеці зберігалися рукописи українського письменника Олександра Навроцького. У Харківському обласному архіві знайдено звернення «Товариства поширення грамотності серед грузинів» до однойменного товариства в Харкові. У зверненні грузини просять українських колег надіслати їм програми тих шкіл, які були відкриті в Україні, а також пояснити деякі цікаві Для них організаційні питання.
     
ილია ჭავჭავაძის ხელშეწყობითა და მეთაურობით “ივერიამ“ მოძმე უკრაინელი ხალხის საუკეთესო ტრადიციების, ლიტერატურის და ხელოვნების მიღწევათა პროპაგანდა- პოპულარიზაცია გასწია. ამისათვის დიდმა ქართველმა მამულიშვილმა გამოიყენა უკრაინული რეალისტური დრამატურგიის და ხელოვნების გამოჩენილი წარმომადგენლების მიხაილო სტარიცკის, მარკო კროპივნიცკის, მიკოლა სადოვსკისა და სხვათა საქართველოში ჩამოსვლა და “ივერიის“ მკითხველებს მოძმე უკრაინელების შესახებ უაღრესად საინტერესო ცნობები მიაწოდა.   За підтримкою та очолюванням Іллі Чавчавадзе, «Іберія» вела пропагандупопуляризацію найкращих традицій, літератури та мистецтва українського народу. Цьому слугував приїзд до Грузії представників української реалістичної драматургії та мистецтва – Михайла Старицького, Марка Кропивницького, Миколи Садовського та інших. Читачеві «Іберія» подавала важливі й цікаві статті про українців. Великий гуманізм, глибокий патріотизм та інтернаціоналізм, яскраві почуття дружби Іллі Чавчавадзе до українського народу робили свою справу. У грузинського народу з новою силою проявилося відчуття любові до історичних друзів, виросла повага до них, зміцнилася дружба цих двох народів.Життя і творчість одного з кращих представників передової грузинської думки XIX століття Іллі Чавчавадзе не лишилися непомітним для української інтелігенції. Ілля Чавчавадзе займав надзвичайне місце серед представниками грузинської літератури в українській періодичні пресі.
     

1890-იან წლებში უკრაინულ ჟურნალებში “ზორიასა“ და “პრავდაში“ დაიბეჭდა ილია ჭავჭავაძის ნაწარმოებები: “გაზაფხული“, „მას აქეთ, რაკი“, “გუთნისდედა“, “ელეგია“, “პოეტი“, “ქართვლის დედა“ და სხვ. თარგმანები შესრულებული იყო უკრაინელი მწერლების – ო. ლ-ის, ბორის გრინჩენკოს და პავლო გრაბოვსკის მიერ.

  На початку 1890-х років в українських журналах «Правда» і «Зоря» були надруковані вірші Іллі Чавчавадзе: «Весна», «Орач», «Елегія», «Поет», «Грузинці-Матері» та інші у перекладах О. Лотоцкого, Бориса Грінченка і Павла Грабовського.
     
საგანგებოდ უნდა აღინიშნოს შორეულ ციმბირს გადასახლებაში ყოფნის დროს პოეტირევოლუციონერის პავლო გრაბოვსკის მიერ ილია ჭავჭავაძის ლექსების თარგმნა. მას მოხდენილად აუმეტყველებია ქართველი მგოსნის პოეტური ნაწარმოებები “პოეტი“, “გაზაფხული“, “გუთნისდედა“, “ელეგია“ და სხვ. პ. გრაბოვსკიმ შეარჩია და უკრაინულ ენაზე ააჟღერა ქართველი მგოსნის ის ნაწარმოებები, რომლებიც თავისი შინაარსით, იდეური დანიშნულებით ეხმაურებოდა, ეთანხმებოდა უკრაინელი შემოქმედის მოწინავე პოზიციებს.   Особливо треба відмітити переклад віршів Іллі Чавчавадзе поетом Павлом Грабовським, який перебував у далекому Сибірі. Павло Грабовський чудово перекладав поетичні твори грузинського поета — «Весна», «Поет», «Орач», «Елегія» та інші. П. Грабовський обирав та озвучував українською мовою ті вірші грузинського поета, які своїм змістом, ідейним значенням відповідали епохальним вимогам дев'ятнадцятого століття, позиціям українського творця. Під час перекладу віршів Іллі Чавчавадзе, Павло Грабовський звертав увагу та робив акцент на ті твори грузинського письменника, які відповідали революційним настроям дев'ятнадцятого століття. Переклад вирізняється майстерністю.
     
 უკრაინული საზოგადოებრიობა ილია ჭავჭავაძეს იცნობდა, როგორც საქართველოს მოწინავე მოაზროვნესა და შემოქმედს. ჯერ კიდევ 1894 წელს ჟურნალ “პრავდაში“ გამოქვეყნდა ნარკვევი — “საქართველოს ისტორიულ-ლიტერატურული პერსპექტივები“, სადაც საქართველოს ლიტერატურული ცხოვრების მიმოხილვის დროს მოხსენებული არიან შოთა რუსთაველი, დავით გურამიშვილი, ალექსანდრე ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი და ილია ჭავჭავაძე.   Українська прогресивна громадськість знала Іллю Чавчавадзе, як мислителя та творця Грузії. Ще у 1894 році в журналі «Правда» було надруковано нарис «Історично-літературні перспективи Грузії», де в огляді літературного життя Грузії названі Шота Руставелі, Давида Гурамішвілі, Олександра Чавчавадзе, Акакія Церетелі, Іллі Чавчавадзе та інших.

 

    

ილიას პოეზიას იცნობდა დიდი უკრაინელი პოეტი და მოღვაწე ი. ფრანკო. იგი დაინტერესებული იყო პ. გრაბოვსკის შემოქმედებით, ჰქონდა მიმოწერა მასთან, წერდა სტატიებს მის შემოქმედებაზე და ხელთ ჰქონდა პ. გრაბოვსკის პოეზიის კრებული – “დოლია“, სადაც მოთავსებული იყო ი. ჭავჭავაძის ლექსების თარგმანებიც.

  З поезією Іллі Чавчавадзе був знайомий український поет та діяч Іван Франко. Він зацікавився творчістю П. Грабовського, часто переписувався з ним, писав статті про його творчість і мав на руках збірник поезії Павла Грабовського «Доля», до якого було внесено переклади Іллі Чавчавадзе.
     
ილია ჭავჭავაძის შემოქმედებას ასევე იცნობდნენ უკრაინული კულტურის ისეთი წარმომადგენლები როგორებიც იყვნენ უკრაინული ლიტერატურის კლასიკოსი მიხაილო კოციბინსკი თუ ვოლოდიმირ სამიილენკო და სხვანი.   З творчістю Іллі Чавчавадзе також були знайомі такі видатні представники української культури, як класики української літератури Михайло Коцюбинський, Володимир Самійленко та інші.
     
ილია ჭავჭავაძისა და უკრაინული საზოგადოების ურთიერთობაში უაღრესად მნიშვნელოვანია ფაქტი, რომელიც ქართველი მწერლის იუბილესთან იყო დაკავშირებული.   У стосунках Іллі Чавчавадзе з українською громадськістю дуже важливим є факт, пов'язаний з ювілеєм грузинського письменника.
     
1897 წელს ილია ჭავჭავაძის სამწერლო მოღვაწეობის ორმოცი და დაბადებიდან სამოცი წელი სრულდებოდა, მაგრამ ხელისუფლებას ეშინოდა ხალხის თავშეყრისა და ყოველ ღონეს ხმარობდა, რათა არ დაეშვა ი. ჭავჭავაძის იუბილეს ჩატარება.   У 1897 році виповнилося 60 років від дня народження Іллі Чавчавадзе та 40 років його творчої діяльності, але уряд боявся зібрання народу і намагався не допустити проведення ювілею Іллі Чавчавадзе.
     
 ასეთ ვითარებაში ქართველი ხალხის სახელით ისინი საგანგებო დელეგაციას გზავნიან საქართველოში და საყვარელ მწერალს ადრესს მიართმევენ.   І ось саме в цей час грузинську громадськість підтримала українська інтелігенція.
     
უკრაინული ლიტერატურის გამოჩენილი წარმომადგენლები ილია ჭავჭავაძეს ერის სახელოვან შვილად თვლიან. მათი აზრით, ილია ჭავჭავაძეს საპატიო ადგილი უკავია ქართველი ხალხის სულიერ კულტურაში და არა მარტო მშობლიური ხალხისა. გამოჩენილმა უკრაინელმა მოღვაწეებმა თავის ადრესში აღნიშნეს, რომ ქართველი მწერლის შემოქმედებამ, მისმა დიდებამ, გადალახა კავკასიონის მწვერვალები და უკრაინაშიც ჩააღწია.   Від імені українського народу вона відправила надзвичайну делегацію до Грузії, яка передала шанованому та улюбленому письменнику вітальну адресу. Відомі представники української літератури, громадські діячі Михайло Коцюбинський та Борис Грінченко вручили її видатному грузинському діячеві, синові свого народу. На їх думку, Ілля Навчавадзе займав почесне місце в духовній культурі не тільки рідного грузинського народу. Видатні українські діячі у своїй адресі відмітили те, що слава Іллі Чавчавадзе, його Творчість перетнула вершини Кавказу і досягла України.
     

უკრაინულ საზოგადოებას შემდგომ ხანებშიაც არ განელებია ინტერესი გამოჩენილი — ქართველი შემოქმედისა და მოღვაწისადმი. ეს გასაგებიც იყო. ქართული საზოგადოებრივი აზრის ერთ-ერთი მეთაურის, ილია ჭავჭავაძის საზოგადო მოღვაწეობა თუ მისი შემოქმედებითი იდეები ახლობელი და გასაგები იყო უკრაინული ინტელიგენციისათვის. ამიტო- მაც ილია ჭავჭავაძის დაღუპვას ასე მწვავედ გამოეხმაურა იმდროინდელი უკრაინული პრესა, საზოგადოებრიობა.

  Українська громадськість не зменшила зацікавленості до видатного грузинського творця та діяча, і це не випадково. Громадська діяльність та творчі ідеї Іллі Чавчавадзе були близькі й зрозумілі українській інтелігенції.Т ому, на смерть Іллі Чавчавадзе дуже гостро відгукнулася українська преса, українське суспільство.
     
ილიას საზიზღარი მკვლელობის მეორე დღესვე უკრაინის ცენტრალურმა გაზეთმა "რადამ" გამოაქვეყნა ცნობა, სადაც მწუხარებით აუწყა მკითხველებს საქართველოს დიდი "მოამაგის გარდაცვალება.   Наступного ж дня після жорсткого вбивства Іллі Чавчавадзе, центральна газета України «Рада» повідомила своїх читачів про смерть великого сина Грузії.
     
გაზეთი არ დაკმაყოფილებულა ამ მოკლე ინფორმაციით. სულ მალე, 18 სექტემბერს, მის ფურცლებზე გამოქვეყნდა მოზრდილი წერილი “საქართველოს სირცხვილი“, რომელშიც აღნიშნული იყო ილია ჭავჭავაძის დიდი დამსახურება ქართველი ერის წინაშე. უკრაინელი ხალხისათვის ილია ჭავჭავაძე განსაკუთრებით ახლობელი და საყვარელი მწერალი გახდა XX საუკუნეში.   Газета не обмежилася цією маленькою інформацією. На її сторінках 18 вересня 1907 року надруковано велику статтю під назвою «Сором Грузії». Описуючи життєвий та Творчий шлях поета, газета відзначила велику заслугу І. Чавчавадзе перед грузинським пародом. Автор статті називає І. Чавчавадзе володарем дум грузинського народу, його пождем у національно-визвольній боротьбі. «І такий національний велет загинув від руки зрадника», - робить висновок газета. Ця ж газета, дуже скоро, 29 вересня, знову нагадала українському народові ім'я І.Чавчавадзе, знайомлячи своїх читачів з діяльністю Товариства поширення грамотності серед грузинів щодо увічнення пам'яті І. Чавчавадзе.
     
უკრაინელმა მწერლებმა ფართოდ გააცნეს თავის მკითხველებს ილია ჭავჭავაძის შემოქმედება. უკრაინულ ენაზე მრავალგზის გამოქვეყნდა ილია ჭავჭავაძის ნაწარმოებები. პირველი პოეტი XX საუკუნეში, რომელმაც ქართველი მგოსნის სტრიქონები აახმიანა უკრაინულად პავლო ტიჩინა იყო, ახალი უკრაინული პოეზიის პატრიარქი.   Ілля Чавчавадзе став особливо близьким українському народу у ХХ столітті. Українські , письменники широко ознайомили читачів з творчістю Іллі Чавчавадзе. В українській пресі багато разів друкувалися його твори. Перший український поет, який озвучив рядки грузинського поета українською мовою в XX столітті, був Павло Тичина, патріарх української поезії.
     

1961 წელს კიევში გამოიცა “ქართველი ხალხის პოეზიის ანთოლოგია“. ანთოლოგიაში მოთავსებულია ილია ჭავჭავაძის ლექსები. მეცხრამეტე საუკუნეში თარგმნილი ლექსების გვერდით დაბეჭდილია XX საუკუნის გამოჩენილ უკრაინელ შემოქმედთა მიერ ნათარგმნი ნაწარმოებები, რომელთა შორის არის ოლეს გონჩარის მიერ ბრწყინვალედ ნათარგმნი “ყვარლის მთებს“, მიკოლა ბაჟანის მიერ უკრაინულ ენაზე შესანიშნავად გადატანილი “ბაზალეთის ტბა“ და ოლექსა ნოვიცკის ჩვეული ოსტატობით ახმიანებული ილია ჭავჭავაძის რამდენიმე ლექსი. გარდა ამისა, შემდგომში ილია ჭავჭავაძის პროზაული ნაწერებიც ითარგმნა უკრაინულად. “კაცია-ადამიანის?!“ და “ოთარაანთქვრივის“ მშვენიერი თარგმანით ოლექსა სინიჩენკომ უკრაინელ მკითხველს გააცნო ქართველი მწერლის უაღრესად მნიშვნელოვანი ნაწარმოებები.

  

У 1961 році в Києві була видана «Антологія поезії грузинського народу», редактором якої був Микола Бажан. В антологію ввійшли вірші Іллі Чавчавадзе. Поряд із перекладами дев'ятнадцятого століття були надруковані твори, перекладені відомими українськими діячами двадцятого століття, серед яких, чудовий переклад Олеся Гончара «Горам од Кварелі», переклад М. Бажана «Базалетське озеро», та майстерно озвучені Олексою Новицьким декілька творів Іллі Чавчавадзе. Окрім того, також були перекладені прозаїчні твори Іллі Чавчавадзе: «Чи ж він людина», «Розповідь жебрака», за допомогою яких Олекса Синиченко ознайомив читачів з найважливішими творами грузинського митця.

     
დიდი ილიას საზოგადოებრივ საქმიანობასა თუ შემოქმედებით მოღვაწეობაში უკრაინელ ხალხთან ძმობას საგანგებო ადგილი უკავია. ამიტომაც ასეთი სიამაყით ვიხსენებთ დღეს ქართველი ხალხის სახელოვანი შვილის ურთიერთობას მოძმე უკრაინელ ხალხთან.   Життя та творчість видатного керівника національно-визвольного руху Грузії Іллі Чавчавадзе, було освітлено високими ідеями дружби народів. У громадській та творчійн діяльності великого Іллі Чавчавадзе дружба з українським народом займає особливе місце. Тому, з такою гордістю згадуємо сьогодні стосунки видатного сина грузинського народу з дружнім українським народом.
     
საუკუნეზე მეტი გავიდა დიდი ილია ჭავჭავაძის სისხლიანი მკვლელობიდან, მაგრამ თავისუფლებისა და დემოკრატიის მტრებმა ვერ შეძლეს “ერის მამის“ ჩანგის დადუმება. იგი ჟღერდა მთელი ეს წლები და ჟღერს ახლაც, იღვრება ცისარტყელას ხიდებად და კვლავინდებურად გვიქადაგებს მეგობრობასა და ძმობას, ხალხისა და თავისუფლების სიდიადეს.   Пройшов більш ниж століття від кровавого вбивства Іллі Чавчавадзе, але вороги незалежності та демократії не змогли заткнути струни «Батька народу». Вони звучали протягом цих років и звучат зараз, росповсуджуютьсяя райдужними мостами та як завжди, говорить нам про дружбу та братсьтва, слава народу та незалежності.

 

    

ოთარ ბაქანიძე ნიძე

პროფესორი,

უკრაინისტიკის ინსტიტუტის დირექტორი

  

Отар Баканідзе

профессор,

директор Інституту Українознавства

 

3 ლექსები

▲ზევით დაბრუნება


3.1 ყვარლის მთებს Горам Кварелі

▲ზევით დაბრუნება


Горам Кварелі

Гори Кварелі! Надовго я вас покидаю.
Будьте ж зі мною далеко від отчого краю.
Ви нерозлучно, як серце, зі мною усюди,
Образ ваш в мандрах мене супроводити буде.
В роки дитячі, в юнацтва бентежного днини
Причарували мене ваші горді вершини.
Зроду лякливим не був, страху серце не знало,
В грудях не з ляку воно отоді завмирало,
В час, коли в небо, на ваші звабливі верхів'я
В захваті рвався, душею спрагливо летів я!
Там, де не сміють літати і хмари похмурі,
Де лиш гогочуть свавільні розхристані бурі,
Де, ледве мріючи в небі, ключі журавлині
Линуть у далеч, пославши привіт верховині, —
Мріяв і я там висот понадхмарних сягнути,
Вільно літати, у дружбі з борвіями бути;
Крила орла за плечима хотів би я мати,
Бескидів грізних щоб в леті крилом доторкати.
Глупої ночі, коли в межигір'ях від люті
Лев'ячим ревом ревли вітрюгани розкуті,
О, як тремтів я! Та навіть у ревищі тому
Рідне було щось, привітне хлоп'яті малому.
Серце дитяче тоді ще гордитись не вміло, —
Зараз же вами воно потішається сміло.
Ви, мої гори, моя материнська колиска,
Грім мій гримить тут, моя блискавиця тут блиска.
З вами ділив я юнацькі жалі й пересмутки,
Вам довіряв свої перші життєві набутки.
Хоч на розвагу не чув я від вас ані слова,
Люба була мені, гори, в нами розмова.
Видива днів тих, прекрасних таких і врочистих,
Вірно до скону нестиму у помислах чистих.
Гори Кварелі, ви юність мою осявали!
В путь я виходжу долати життя перенали.
Доля моя вимагає із вами розлуки.
Кинути вас,- о, немає лютішої муки!
Кінь мій несе мене далі від вас, усе далі,
Я покидаю вас, мов сирота: у печалі.
Ось ви зникаєте, ледве помітні для ока...
Там, де були ви, блакить розлилася глибока...
Марно вдивляюсь в повітря густе небокраю,
Марно навкруг я стривоженим зором блукаю,
Всюди розкинулись синього неба простори,
Тільки вже їх не оздоблюють сяєвом гори! <
Плачу, бо мушу нас, гори кохані, покинуть, -
Серцем до вас з чужини буду рватись і линуть.
Син ваш вернеться сюди, до гірської оселі,
И ніжно душа усміхнеться вам, гори Кварелі!

Переклав
Олесь Гончар

 

საქართველოს სამხედრო გზ - Воено-грузинська дорогаა

 

 

   ყვარლის მთებსებს

სამშობლო მთებო! თქვენი შვილი განებებთ თავსა,
მაგრამ თქვენ ხსოვნას ვერ მივცემ მე დავიწყებასა:
თქვენ ჩემთან ივლით გაუყრელად, ვით ჩემი გული,
თქვენთან, ჰე, მთებო, ბუნებითა შეუღლებული!
მახსოვს, ყრმა ვიყავ, ძლივს მოსული გონს და ცნობასა,
როს სიდიადე თქვენი მგვრიდა კანკალს, ჟრჟოლასა...
იგი არ იყო შიშის ჟრჟოლა, შიშის კანკალი,
იგი არ იყო ძვრა გულისა, ფრთხალი და მხდალი.
მე თრთოლით ვსჭვრეტდი ლაჟვარდ ცაზედ თქვენსა სიმაღლეს
და შევნატროდი ყმაწვილურად თქვენს ზემო მხარეს;
სადაც ღრუბელნი ვერ ჰბედავდნენ შიშით სრბოლასა,
სადაც ისმენდით ამაყადა გრიგალთ ქროლასა,
სადაც წეროთა ქარავანი, ცას დაღუპული,
თქვენ თავთან იყო თითქმის ძლივ-ძლივ გასწორებული, -
იქ მე ვნატრობდი, ყმაწვილ ყრმობის სიმარტივითა,
ფრენას და ტანტალს თქვენს საშინელ გრიგალივითა.
ვნატრობდი ხოლმე, რომ ვეხვიო სუბუქსა ქარსა
ან თავისუფალ არწივისა ძლიერსა ფრთასა,
რომ აღმოვფრინდე და შევეხო თქვენს ამაყ თავსა.
როცა ჰღმუოდნენ ხევში მძვირფნი სასტიკნი ქარნი,
ვით ას მრისხანე დაჭრილ ლომთა საშიშნი ხმანი, —
ვითა ფოთოლი, ისე ვრთოდი, ვუგდებდი რა ყურს,
იმ ხმებში ვგრძნობდი მე რაღაცას ნაცნობს, მშობლიურს.
თუ მაშინ ყრმისთვის უცხო იყო თავმოწონება,
აწ მომწონს თავი, მეგობრებო, რომ დაბადება
თქვენს შორისა მხვდა, ბუნებისა თქვენის ვარ შვილი,
გრიგალთა, მეხთა ქუხილთ შორის ქართვლად გაზრდილი.
როს ყმაწვილური მწუხარება ჩემს ყმაწვილურ გულს
სჩაგრავდა ხოლმე, თქვენ წინ ვღვრიდი ჩემ ცრემლთ ნაკადულს,
თქვენ შეგჩიოდით, შეგტიროდით, თუმც კი იმ ჩემს ცრემლს,
როგორცა ეხლა, ისე მაშინ არ სცემდით ნუგეშს...
და ეს აჩრდილნი საოცნებელთ წარსულთა წამთა
ჩემს სიკვდილამდე მემარხება გულშია ღრმათა!..
რარიგ მიყვარდით, მეგობარნო ჩემ ყმაწვილ ყრმობის,
და აწ მაშორებს თქვენთან ვალი ამ წუთის-სოფლის,
მომავლის ბედი გაყრას ითხოვს ჩემგან მსხვერპლადა,
რას მომთხოვდა უარესსა დასასჯელადა?!
ყოველი ნაბიჯი ჩემის ცხენის თქვენთან მაშორებს,
ყოველი წუთი გკარგავს თქვენა და მეც მაობლებს..
აგერ თქვენც ჰქრებით თანდათანა... თქვენსა მწვერვალსა
ძლივს ვარჩევ... წუთიც!.. მხოლოდღა ვსჭვრეტ ციაგსა ცასა.
ამაოდ ვებრძვი მანძილსა და ჰაერის სისქეს
და მოუსვენრად ვატანტალებ მწუხარს თვალსა ჩემს!.
თქვენი მწვერვალნი აღარ სჩანან და მშვენივრად ცას
აღარ უმკობენ ერთნაირსა ციაგს კამარას!..
მშვიდობით, ჩემნო, თვალში ცრემლით განებებთ თავსა...
უცხოეთიდამ კვლავ მოგაწვდენთ ჩემს გულს და თვალსა;
კვლავ გაგიღიმებთ შორ ქვეყნიდამ თქვენ ჩემი სული,
და დამიწყებსცა სიყვარულით ფეთქასა გული.
 
1857-სა წელსა, 15-სა აპრილსა,
ს. კარდანახი

 

   

3.2 გუთნისდედა - Опач

▲ზევით დაბრუნება


Орач

       გუთნისდედა
         
       

„გადი-გამოდი, გუთანო,

ღირიტავ, ბანი უთხარო“

         

Гей, мій воле бідолашний!
Ми раби з тобою,
Одним ярмом опряжені,
Нуждою лихою,
Що над нами стоїть здавна
Якимсь Лютим катом,
Що нас Пхнула на шмат лану,
Нудись над тим шматом!
Рушай, друже, борозною,
Доки служить сила,
Доки доля серед пoля
Обох не скосила.
Тягни дужче, хай лягає
За скибою скиба,
Та нап'ється поту-крові,
Щоб нам дати хліба.
Не журися, вірний воле,
Не здихай все важче;
Тяжко в плузі вік ходити,
Та й мені не краще.
Як ти, друже, очей вгору
 Звести не посмію:
Одібрали в мене небо
Та святу надію.
Одібрали живoсилом
Свої ж брати-дуки;
Земля чорна не зна жалю, —
Що їй наші муки? 
Тільки жде, щоб з ніг звалити,
Жде скоріш пожерти;
Скількісь, може, трохи легше
Буде хоть по смерті.
Ніде, однак, правди діти -
У нас різна вдача;
Ти - тварюка безсловесна,
Я ж – буцім мовляча.
Наділив мене бог даром
Вільного висказу;
Не завидуй; коли б знав ти
Ту гірку образу.

 

Ту насмішку, те знущання...
Самісінька слана...
Що зроблю я, меч піднявши
В ім'я свого права,
Коли ще не вспів махнути,
А вже є щербина...
Який вжиток чи пожиток
матиме людина
З того плуга, що бур'яну
Не видере в полі,
А зоставить з корінцями
Рости на роздоллі?..
Добрі жнива уродяться
На такім оранню!..
Не зазнати кінця-краю
Журбі-безталанню.
Закипить у грудях часом,
Ремство збурить душу,
Але швидко пал примерхне,
Нишком терпіть мушу.
Завваж ганьбу, завдаж сором:
Як дар божий мати,
Найдорожчий дар розмови.
А весь вік мовчати!
Відчувати серцем правду.
А кривді коритись...
Розміркуй же, кому в світі
Трудніш із нас битись?
Гей, чого так засмутився,
Став серед дороги?
Тягни, друже, поки тягнеш,
Поки служать ноги!
Треба ниву допорати,
Допорасм - годі!
Не покидай хоч ти мене
Самого в пригоді.
За все колись подякую.
Вдосталь відпочинен;
Буде з хлібом Твій хазяїн,
Той ти не загинеш!

Переклав
П. Грабовский

 

  

ერთს ბედ-ქვეშა ვართ, ლაბავ, მე და შენნ
წილად გვარგუნეს შავი მიწა ჩვენ.
ერთგულად ვჭიმოთ ჭაპანი ჩვენი,
უსიხარულოდ დავლიოთ დღენი,
ბელტი ბელტზედა გადმოვაწვინოთ
და შრომის ოფლი მიწას ვაწვიმოთ.
ნუ დამიღონდი!.. შენი უღელი
ჩემს უღელზედა არ არის ძნელი;
მეც შენებრ მიწას დავყურებ თვალით,
რადგანაც ზეცა წამართვეს ძალით;
შენებრ მეც მელის მიწა, ვით მსხვერპლს
სიკვდილის შემდეგ დასავიწყელსა.

შენ პირუტყვი ხარ და მე მეტყველი?!.,
ეგ, ჩემო ლაბავ, ნუ შეგშურდება...
რად მინდა ხმალი, თუნდ იყოს მჭრელი,
თუ სიმართლისთვის დამიჩლუნგდება?
აბა, რას გვარგებს ჩვენ ის გუთანი,
რომე აჩეჩოს მარტო მინანი
და არ მოსთხრიდეს ძირით იმ ბალახს,
რომელიც უშლის თესლსა ამოსვლას?
მე ჩემის ჭირის, ჩემის წუხილის,
ჩემის კაცობის გულის დუღილის
სიტყვანი გულში მებადებიან,
მაგრამ გულშივე უხმოდ ჰკვდებიან,
შენ ვერ გაიგებ მეტყველის ტანჯვას,
როცა სიტყვასა მართალს გულში ჰკლავს!..

აქ მენდე, ლაბავ, ჩემი უღელი
შენს უღელზედა უფროა ძნელი.
მაშ რა გაღონებს?.. გასწი ჭაპანსა
და გაიტანე გუთანი ბოლოს,
ნუ უღალატებ ძველს ამხანაგსა,
ის შენ აცხოვრე, მან შენ გაცხოვროს!..

1858-სა წელსა, 4-სა ივნისს,
ს. პეტერბურღი

 

   

 

 

 

 

  

 

 

საგურამო. ილია ჭავჭავაძის კარ-მიდამო -

 Сагурамо, садиба Іллі Чавчавадзе 

       ილია ჭავჭავაძე „მეფე ლირის" ცოცხალი სურათების დამდგმელ დასთან ერთად -
Lля Чавчавсадзе з трутою поставесиків живих картин «Короля Лірхам
         
     
საგურამო. ილია ჭავჭავაძის კარმიდამო. Сагурамо, садиба Іллі Чавчавадзе        

3.3 ქართვლის დედა - Грузинцi - Матерi

▲ზევით დაბრუნება


Грузинцi - Матерi             ქართვლის დედა
               

Сучасне, породжене минулим,
породжує майбутнє.
Лейбніц

            

„აწმყო, შობილი წარსულისაგან,
არის მშობელი მომავალისა“
ლეიბნიცი

               

Мамо-грузинко! В кайданах недолі
Ти свої діти для краю кохала;
В горах громи. іх будили до волі,
Разом з піснями, що ти їм співала.
Злигодні тяжкі, віки лихоліття
Над головою твоєю шуміли;
Блимає промінь нового проміття,
Батьківська слава встає із могили.
Зо світу марно не згинуть грузини,
Зіронька в небі нам ясно засяє;
Тільки працюймо для щастя країни,
Тільки надія нехай не вмирає!
Мамо-грузинко! Рілля жде насіння,
Сій - забуяє нам всяка патниця:
Духом сміліші згодуй покоління —
З ворогом битись, від бур не хилиться!
Влий ім у груди святі почування
Рівності щирої, братства, свободи, —
Хай зрозуміють людського з'єднання
Думку величну, що зв'яже народи.
Ангелом тихим витай понад ними,
Bчи на все добре, від зла відвертай їх;
Хай скрізь засвітить огнями сяйними
Правда, як сонце в просторах безкраїх!

Переклав

П. Грабовский

 

  

   

ქართვლის დედაო! ძუძუ ქართვლისა
უწინ მამულსა უზრდიდა შვილსა;
დედის ნანასთან ქვითინი მთისა
მას უმზადებდა მომავალ გმირსა...
გაჰქრა ის დროცა!.. დიდმა ნაღველმა,
კირთების ქვეშე დაჩაგრულ ბედმა
სრულად მოგიკლა სიცოცხლის ძალა,
თვით შენი შვილიც ჩრდილად შესცვალა.
მითხარ, სადღაა მამაპაპური
მხნეობა, ხმალი, მკლავი ქველური,
სახელისათვის ამაყი თრთოლა,
მამულის მტერთან მედგარი ბრძოლა?
მას ნუღარ ვსტირით, რაც დამარხულა,
რაც უწყალოს დროთ ხელით დანთქმულა;
მჰოვიკლათ წარსულ დროებზედ დარდი...
ჩვენ უნდა ვსდიოთ ეხლა სხვა ვარსკვლავს,
ჩვენ უნდა ჩვენი ვშვათ მყოობადი,
ჩეენ უნდა მივსცეთ მომავალი ხალხს...
იქ არის, დედავ, შენი მაღალი
დანიშნულება და საღმრთო ვალი!
აღზარდე შვილი, მიეც ძალა სულს,
საზრდოდ ხმარობდე ქრისტესა მცნებას,
შთააგონებდე კაცთა სიყვარულს,
ძმობას, ერთობას, თავისუფლებას, –
რომ სიკეთისთვის გული უთრთოდეს
და მომავლისთვის ბედთანა ბრძოდეს...
მენდე, მიიღებს ნერგს,
შენგან დარგულს, და მოგვცემს ნაყოფს,
ვით კაცი კაცურს. დედავ!
ისმინე ქართლის ვედრება:
ისე აღზარდე შენ შვილის სული,
რომ წინ გაუძღვეს ჭეშმარიტება,
უკან ჰრჩეს კვალი განათლებული.

1858-სა წელსა, 15-სა დეკემბერს,
ს. პეტერბურღი
 

 

     
   

საქართველოს სამხედრო გზა -

    Воено-грузинська дорогаა

3.4 რისთვის მიყვარხარ? - За що тебе люблю?

▲ზევით დაბრუნება


За що тебе люблю?

За що тебе люблю?
За те, що плакать маю,
І сліз
Я ні від кого не ховаю,
І солодко
Від сліз моїх гірких,
Адже це ти
Причина сліз моїх!

За що тебе люблю?
За те, що плакать маєш,
І сліз
Ти ні від кого не ховаєш,
Дорожче щастя й світлих поривань -
Життя з тобою,
Сповнене страждань.

Переклав
О. Новицький

  

ოლღა ჭავჭავაძე - Ольга Чавчавдзе

  

რისთვის მიყვარხარ?

რისთვის მიყვარხარ? მისთვის, რომ ცრემლსა
ჰბადავს ჩემს თვალში ეს სიყვარული;
მისთვის, რომ მტანჯველს ჩემ ავსა ბედსა
უფრო სასტიკად ებრძვის ეს გული.

რისთვის მიყვარხარ? მისთვის, რომ შენს თვალს
ჩემ გულის ალი არ უდნობს ცრემლსა;
მისთვის მიყვარხარ, რომ მაძლევ ტანჯვას
და იმ ტანჯვაში სრულ სიცოცხლესა.

1858-სა წელსა, 31-სა დეკემბერს,
ს. პეტერბურღი

 

3.5 ნანა - Колискова

▲ზევით დაბრუნება


Колискова

Нана, синку, наніна!
Ти не плач, забудь про ляк!
Чом ти, зіронько ясна,
Дивишся на мене так?
Ще тобі передчуття Не пророчить днів гірких,
Ні турботного життя,
Ні обов'язків важких.

Мир навколо й тишина.
Нана, синку, наніна!

Доки ти іще дитя, Доки час настане твій,
Доки в тебе сповиття –
Спи-засни, синочку мій!
Хоч ростеш ти у біді,
Сила явиться в руках,
І дитячі сни тоді
Ти згадаєш у боях.

Не здригне рука міцна, —
Нана, синку, наніна!

Долю злу побачиш ти,
Волю стоптану святу,
Славу в морі темноти,
Землю нашу, сироту...
Хай спахне вогонь з глибин,
Вдар на ворога, як грім,
Чи, як краю вірний син,
в бою тяжкім!..

Не здригни, хай кат скона!
Нана, синку, наніна!

Серце нені повне мрій:
Краю — кращі почуття.
Нащо ж син мені, який
Не віддасть за край життя?
Та, що сина не дає
Батьківщині в час нещасть,
Почуття святе своє
І дитині не віддасть!


Я не з тих, хай кожен зна.
Нана, синку, наніна!

Молоком з своїх грудей
тебе живлю, щоб ти
За свій край, за мир людей
Дужим зміг у бій іти,
Молоко моє нехай
Стане трутою для тих,
Хто б життя за рідний край
Без вагань віддать не зміг.

Вір, повернеться весна.
Нана, синку, наніна!

Смерть, достойна душ міцних. —
Колискова це моя,
Будь їй вірний... Спи, засни...
Те, що виспівала я,
Ти, як виростеш, здійсни!

Послужи землі своїй,
О грузине мій малий!

Переклав
О. Новицькій

 

 

ნანა

ნანა, შვილო, ნანინა! r>ნეტა რამ შეგაშინა?
რაზედ შეჰკრთი, მტირალნი
რისთვის მომაპყარ თვალნი?
ჯერედ ხომ შენი ბედი,
გრძნობა წინამორბედი
არ უხატავს
მაგ შენს თვალს
ქართველთადმი ღვთიურვალს!..

მაშ რაღამ შეგაშინა?
ნანა, შვილო, ნანინა!

ჯერ, მინამ ხარ ყმაწვილი,
მინამ დრო მოგესწრება,
ისწრაფე, შვილო, ძილი,
ისწრაფე განსვენება!
მოვა დრო, გაიზრდები,
მკლავი გაგიმაგრდება, შვილო,
ყრმობის სიზმრები
ბრძოლაზედ გაგეცვლება.

არ შემიდრკე მაშინა,
ნანა, შვილო, ნანინა!

გაიგებ მამულისას,
ბედქვეშ დაჩაგრულისას,
კვნესის ხმასა მწუხარეს,
შველის ძახილს მმუდარეს;
დალოცვილსა ჩემგანა
გული აგიღელდება,
შვილო, დედისა ნანა ხმის
ჟღერად შეგეცვლება.

არ შემიდრკე მაშინა,
ნანა, შვილო, ნანინა!

ჰნახავ ჩვენ ბედშაობას,
ჩვენს ერთობას დაკარგულს,
ჩვენსა წამხდარს გმირობას
და მამულს დაობლებულს...
აინთე ცეცხლით გული,
მტერსა დაეცი მეხად ან,
ვით შვილი ერთგული,
დააკვდი მამულს მსხვერპლად!

არ შემიდრკე მაშინა,
ნანა, შვილო, ნანინა!

დედათა გული ჩჩვილი
მამულისთვის მაგრდება,
რად მინდა იგი შვილი,
თუ მისთვის არ მიჰკვდება!
ვისაც ძე არ შეუკლავს,
როს მამულს სჭირებია,
შვილო, იმ ვაგლახ დედას
შვილი არ ჰყვარებია!

მე ისე არ წავხდები,
ნანა, შვილო, ნანები!

ჩემის მამულისათვის
მე ჩემს ძუძუს გაწოვებ,
მისის სიკეთისათვის
გაგწირავ და გაბრძოლებ...
მას დედის ძუძუ ტკბილი
ვით დედის შენის ცრემლი!
ჩემი ნანა ეს არი,
შვილო, მას უერთგულეთ
რაც მე სიტყვით გითხარი,
შენ საქმით აღმისრულე!

ნანა, მამულის მსხვერპლო,
პაწაწინა ქართველო!

13 აპრილს, 1859-სა წელსა,
ს, პეტერბურღი

 

ილია ჭავჭავაძე - Илля Чавчавдзе
 

 
ილიაობა - Иліаоба
 
ილია ჭავჭავაძე ბანკის თანამშრონლებთან ერთად -
Ілля Чавчавадзе зі співробітниками банкуi  

 

3.6 ელეგია - За що тебе люблю?

▲ზევით დაბრუნება


Елегія

Променем сріблястим сипле місяченько
На сади зелені, поля та долини;
Попід самим небом, ген-ген далеченько,
Ледве-ледве мріють снігові вершини.

Все кругом затихло, спить сном нерозбудним;
Часи проминають — нам байдуже вдогін;
Тільки як притисне життям надто трудним,
Сонну тишу зрушить рвучий душу стогін.

Я стою, німую... Гори розпростерли
Тінь свою ласкаву над дрімучим краєм...
0, збуди нас, боже, поки ще не вмерли,
Відживи нас швидше, бо ми умираем!

Переклав
П. Грабовский

 


საქართველოს სამხედრო გზ - Воено-грузинська дорогаა

  

ელეგია

მკრთალი ნათელი სავსე მთვარისა
მშობელს ქვეყანას ზედ მოჰფენოდა
და თეთრი ზოლი შორის მთებისას
ლაჟვარდ სივრცეში დაინთქმებოდა.

არსაიდამ ხმა, არსით ძახილი!..
მშობელი შობილს არრას მეტყოდა,
ზოგჯერ კი ტანჯვით ამოძახილი
ქართვლის ძილშია კვნესა ისმოდა!

ვიდექ მარტოკა... და მთების ჩრდილი
კვლავ ჩემ ქვეყნის ძილს ეალერსება.
ოხ, ღმერთო ჩემო! სულ ძილი, ძილი,
როსღა გვეღირსოს ჩვენ გაღვიძება?!

1859-სა წელსა, 4-სა ივნისს,
ს. პეტერბურღი

3.7 პოეტი - Поєт

▲ზევით დაბრუნება


Поєт

Не гулящому на втіху,
Як та пташка серед гаю,
Не для жарту, не для сміху
Я пісні свої співаю.


Ні, сам бог мене направив
На колючий шлях співацтва,
Щоб я всюди ніс та славив
Заповіт великий братства.

Згодувавшись серед люду,
Його потом, його кров'ю,
Я за люд боротись буду.
Кувать пута безголов'ю.

Вперед рушу, кликну других:
Вкупі дихать, вкупі вмерти,
Бідоласі, що в недугах,
Згоїть рани, сльози втерти.


На те в грудях мужні сили,
На те в серці щирі гуки,
Щоб співати до могили,
Озиватись на всі муки.

Я благаю ласки з неба
Для бездольців та нещасних,
Тим співаю, кому треба
Хоть часами марень красних.

Переклав
П. Грабовский

 


ილია ჭავჭავაძე - Илля Чавчавдзе

  

პოეტი

მისთვის არ ვმღერ, რომ ვიმღერო,
ვით ფრინველმა გარეგანმა;
არამარტო ტკბილ ხმათათვის
გამომგზავნა ქვეყნად ცამა.

მე ცა მნიშნავს
და ერი მზრდის,
მიწიერი ზეციერსა;
ღმერთთან მისთვის ვლაპარაკობ,
რომ წარვუძღვე წინა ერსა.

დიდის ღმერთის საკურთხევლის
მისთვის ღვივის ცეცხლი გულში,
რომ ერისა მოძმე ვიყო
ჭმუნვასა და სიხარულში;

ერის წყლული მაჩნდეს წყლულად,
მეწოდეს მის ტანჯვით სული,
მის ბედით და უბედობით
დამედაგოს მტკიცე გული...

მაშინ ციდამ ნაპერწკალი
თუ აღმიფეთქს გულში ცეცხლსა,
მაშინ ვიმღერ, მხოლოდ მაშინ
მოვსწმენდ ერსაც ტანჯვის ცრემლსა!

23 ივლისსა, 1860,
პავლოვსკი

 

3.8 ქართველი სტუდენტების სიმღერა - Пісня Грузинів-студентів

▲ზევით დაბრუნება


Пісня Грузинів-студентів

Мати хай ростить синів,
Відданих народу.
Щоб не згірше від батьків
Стали за свободу.

Ми ватагою йдемо,
Повні поривання,
Ми за бідних стоїмо
Твердо, без вагання.

Служимо вітчизні ми,
Гноблених не зрадим,
їх відстоїмо грудьми,
А катам - відплатим!

Ми в загоні бойовім
До мети рушаєм,
Пітьму променем ясним
Людям осяваєм.Мужні,

знаєм путь свою,
Ворогам мингрізні;
Ми готові у бою
Все віддать вітчизні.

Мати хай ростить синів,
Відданих народу,
Щоб не згірше від батьків
Стали за свободу!

Переклав

О. Новицький

  

 

 

ილია ჭავჭავაძე და ალექსანდრე აფხაზი - მეგობრებთან ერთად -

Ілля Чавчавадзе й Олександр Абхазі в колі друзів

 

ქართველი სტუდენტების სიმღერა

დედამ რომ შვილი გაზარდოს,
ემაგრე ჩვენისთანაო, —
ძმურად გამოსადეგნი ვართ
ყველგან და ყველასთანაო.

ლხინში მოლხინეს მოვულხენთ,
ჭირში მოჭირნეს ვუშველით;
ფიქრის, საქმის,შრომის დროსა
ბრძენსაც არ დავუვარდებით.

დიდს არ გავექელვინებით
და მხარს მივსცემთ პატარასა;
ძალას გულდაგულ დავხვდებით
და თაყვანს ვსცემთ სამართალსა.

წინ წასვლაში არ დავიხევთ,
არ გავწირავთ უკან რჩომილს:
ჩვენც ვიცით, რომ შველა უნდა
უღონოსა და დავრდომილს.

უანგაროდ მივალთ წინა,
მარტო ის გვაქვს გულში ფიქრად,
რომ წინანი უკანასთვის
უნდა იქმნენ გზად და ხიდად.

მამულისა შვილნი ჩვენც ვართ
და მისთვის ვზრდით ჭაბუკ სულსა,
რომ ოდესმე გამოვადგეთ
დაობლებულს ჩვენს მამულსა.

მაგრამ ეხლაც საქმით, სიმხნით
სხვას არც ჩვენ დავუვარდებით;
ეხლაც რომ მამულმა გვიხმოს,
ეხლაც კი გამოვადგებით,

ეგრე გამოსადეგნი ვართ
ყველგან და ყველასთანაო,
თუ დედამ შვილი გაზარდოს,
ემაგრე ჩვენისთანაო!

1860 წ. 18 აგვისტოს,
პავლოვსკი

3.9 გაზაფხული - Весна

▲ზევით დაბრუნება


Весна

В діброві, де хилиться віточка, —
Ната ластівка, ясочка, ластя...
В саду виноград, як сиріточка,
плаче, ой плаче від щастя.
Долина струмками сполохана,
гори цвітуть верховіттям.
Вітчизно моя ти приКохана,
скоро ж покриєшся квіттям?

Переклав

П. Тичина

    

 

  

გაზაფხული

ტყემ მოისხა ფოთოლი,
აგერ მერცხალიც ჭყივის,
ბარში ვაზი ობოლი
მეტის ლხენითა სტირის.
აყვავებულა მდელო,
აყვავებულან მთები;
მამულო საყვარელო,
შენ როსღა აყვავდები?

1861 წლის იანვრის28-სა,

პეტერბურღი
   

3.10 * * * (მას აქეთ, რაკი) - Болить моє серце...

▲ზევით დაბრუნება


Болить моє серце...

Болить моє серце, тебе покохавши,
Крім тебе, мій краю, усе занехавши,
На мить відпочинку нема:
Все чари твої мені сняться,
Все ти не виходиш з ума,
Чи вечір лягає та стелиться тьма,
Чи вже почина розвидняться.

Любов, поривання, гадки — все тобі; <br>
За думою дума злітає,
З душі встає буря, завзяття зростає -
За тебе лягти в боротьбі.
До рідного стягу хапаються руки;
Без жалю за щастям зустріну я муки,
Відраду знайду і в журбі.

Не страшно конати, страшить мене інше:
Було б мені важче, було б мені гірше –
На поклик душі не знайти,
Душі однієї між кревного люду,
Що поруч зі мною пішла б до мети;
Впаду серед шляху — до спільного труду
Щоб здужала знов підвести!

Переклав
П. Грабовский  

    

  

* * *

მას აქეთ, რაკი შენდამი ვცან მე სიყვარული,
ჰოი, მამულო, გამიკრთა მე ძილი და შვება!
შენს ძარღვის ცემას მე ყურს ვუგდებ სულგანაბულ
ღამე თენდება ეგრედ ჩემი და დღე ღამდება.

დაჟინებითა ფიქრი ფიქრზედ მოდის, გროვდება,

გრძნობა გრძნობაზედ შეუპოვრად იძვრის ჩემს გულში,

 და მე არ ვჩივი, — მიხარიან, რომ ეგრედ ჰშვრება

ჩემი ცხოვრება შენსა ფიქრში, შენს სიყვარულში.

მაგრამ, მამულო, ჩემი ტანჯვა მხოლოდ ის არი,
ის არის მხოლოდ სავალალო და სამწუხარო,
რომ შენს მიწაზედ, ამდენ ხალხში კაცი არ არი,
რომ ფიქრი ვანდო, გრძნობა ჩემი განვუზიარო!..

6 აგვისტო, 1861,

ს. ყვარელი

3.11 1871 წ. 23 მაისი (კომუნის დაცემის დღე)День падіння комуни (париж).23 травня 1871

▲ზევით დაბრუნება


День падіння комуни (париж)
23 травня 1871

в битві схилився прославлений стяг,
Стяг трудівничих надій,
Скинув його у нерівних боях
Лютий тиран-лиходій.

Ради братів на тортури пішов
Славний народ, цей борець,
Він зодягнув на чоло своє знов
Горя й страждання вінець.

Знов самовіддана кров облила
Край героїчний оцей,
Знов лиховісна поразка сягла
Справу велику людей,

Знову повержено в прах заповіт,
Волі скрижалі святі,
Що ради них, щоб осяяти світ,
Згинув господь на хресті.

Знов зупинився історії хід.
Люд знемагає од ран.
Там, де за волю боровся народ,
Знов торжествує тиран.

Переклав
О. Новицький

  


საქართველოს სამხედრო გზ - Воено-грузинська дорогаა

  

1871 წ. 23 მაისი
(კომუნის დაცემის დღე)

ტვირთმძიმეთ და მაშვრალთ მხსნელი
დიდი დროშა დაიშალა...
კვლავ ქვეყნისა მჩაგრავ ძალამ
იგი დროშა დასცა დაბლა.

კვლავ ეწამა მოყვასთათვის
საოცარი იგი ერი,
კვლავ დაიდგა დიდ წამების
მან გვირგვინი მშვენიერი.

კვლავ ქვეყნისთვის დაიღვარა
წმინდა სისხლი წამებულის,
კვლავ დამარცხდა დიდი საქმე
ყოვლად მხსნელის სიყვარულის.

კვლავ ძირს დასცეს იგი მცნება,
ქვეყნის ხსნად მოვლინებული,
რომლისთვისაც თვითონ ღმერთი
იყო ტანჯულ და ჯვარცმული.

კვლავ შეფერხდა ისტორია,
განახლების შესდგნენ ძალნი
და კვლავ დღესასწაულობენ
გამარჯვებულნი მტარვალნი.

1871 წ., მაისის 29-სა

3.12 ჩემო კარგო ქვეყანავ - О вітчизно улюблена

▲ზევით დაბრუნება


О вітчизно улюблена

О вітчизно улюблена, чом сумна ти й змарніла?
Те розквітне в майбутньому, що сучасність здавила;
Ти покинута предками, та в потомках є сила, —
Знову велич відродиться, верне славу вона.
О вітчизно улюблена, чом така ти сумна?
Твої діти вже виросли і стійкі, й гордовиті,
Ти для них є святинею, найдорожчою в світі.
Вони вірно служитимуть, честю й славою вкриті,
Щоб до тебе вернулася давня велич ясна.
Овітчизно улюблена, чом така ти сумна?
Пал любові могутньої їхні сповнює груди,
І для тебе їх відданість обороною буде,
Бо чужі вони підступам, стережуться облуди, —
Знищить ворога лютого їх правиця міцна.
О вітчизно улюблена, чом така ти сумна?
Переклав О. Новицький
 

  


 

ჩემო კარგო ქვეყანავ, რაზედ მოგიწყენია!..

აწმყო თუ არა გწყალობს, მომავალი ჩვენია,
თუმცა ძველნი დაგშორდნენ, ახალნი ხომ შენია...
მათ ახალთ აღგიდგინონ შენ დიდების დღენია, —
ჩემო თვალის სინათლევ, რაზედ მოგიწყენია?
წვრილშვილნი წამოგესწრნენ ნაზარდნი, გულმტკიცები,
მათის ზრუნვის საგანი შენ ხარ და შენ იქნები,
არ გიმტყუნებენ შენა, თუკი მათ მიენდები.
მათის ღვაწლით შეგექმნეს სახე ბედით მთენია, –
ჩემო თვალის სინათლევ, რაზედ მოგიწყენია?
მათი გული შენისა ტრფობის ფართო ბუდეა,
მათი გულთა ფიცარი შენი მტკიცე ზღუდეა...
ვერ წაბილწავს მათს გრძნობას სიმუხთლე, სიმრუდეა!
მათ თვის მკერდით შეჰმუსრონ მტერთა სიმაგრენია, —
ჩემო კარგო ქვეყანავ, მაშ რად მოგიწყენია?
15 სექტემბერი, 1872 წ.

3.13 ბაზალეთის ტბა - Базалетське озеро

▲ზევით დაბრუნება


Базалетське озеро

Кажуть, ніби золоту колиску
В Базалетськім озері заховано,—
Під водою, на яснiм травиську,
У саду ряснім її встановлено.

Гарний сад цей вічно зеленіє,
І не в'яне свіжий цвіт рослинності,
Він цвіте, він зневажати вміє
Цього світу всі примхливі змінності.

Не боїться сад хурдель зимових,
Не боїться сад і спеки літньої,
І весна царює завше в сховах
Зелені дерев його привітної.

В цім саду, в завжди квітучих пущах
Золота колиска і вилискує.
Ще ніколи і ніхто з живущих
Не стояв отам перед колискою.

Лиш русалки водять гри і співи
Навкруги колиски пречудової.
Хиляться над нею віщі діви
І співають тихо колискової…

Кажуть, ніби ця колиска славна
Ще Тамарою отам захована
І ріка народних сліз невгавна
Вкрила плесом сад цей зачарований.

Та ніхто не каже, чи в колисці
Є дитя, і як же називається,
І чому народні сльози чисті
Озером над садом розливаються.

Може, вклали хлопчика в колиску,
Що його й назвати не насміляться,
Хоч настане час – і в тім хлопчиську
Грузії найкращі мрії втіляться?

Якщо так — то будь благословенний
Витязь той, що, в озеро пірнаючи,
Першим вступить сміло в сад священний,
До колиски руку простягаючи.

Якщо так — то будь преславна мати,
Та, що зможе першою щасливою
Молоко грудей своїх віддати
Хлопчикові щедрою поживою.

Переклав
М. Бажан

 

 

ბაზალეთის ტბა

ბაზალეთის ტბის ძირას
ოქროს აკვანი არისო,
და მის გარშემო წყლის ქვეშე
უცხო წალკოტი ყვავისო.

მწვანეა მუდამ წალკოტი,
არასდროს თურმე არ სჭკნება,
ქვეყნისა დროთა ტრიალსა
იგი არ ემორჩილება.

ვერ ერჩის თურმე მის მწვანეს
ვერც სიცხე, ვერცა ზამთარი,
და იმის მზიან ჩრდილებში
მუდამ გაზაფხული არი.

წალკოტის შუაგულშია
ის აკვანი ასვენია,
და ჯერ კაცთაგანს იქ ჩასვლა
არავის გაუბედნია.

მარტო ერთნი — სირინოზნი
იმ აკვანს გარს ეხვევიან,
მარტო იგინი, გრძნეულნი,
დასტრფიან და დამღერიან...

ამბობენ, — თამარ დედოფალს
ის აკვანი იქ ჩაუდგამს,
და ერს თვისთა ცრემლთ ნადენით
ტბა კარვად ზედ გადუხურავს.

ამას კი აღარ ამბობენ, —
აკვანში ვინ ჩააწვინა,
ან თვით ერმა თვისი ცრემლი
ზედ ტბად რისთვის დაადინა...

იქნებ აკვანში ის ყრმა წევს,
ვისიც არ ითქმის სახელი,
ვისაც დღედაღამ ჰნატრულობს
ჩუმის ნატვრითა ქართველი?

თუ ესე არის, ნეტა მას
ვაჟკაცსა სახელოვანსა,
ვისიცა ხელი პირველად
დასწვდება იმა აკვანსა!

თუ ესე არის, ნეტა მას,
დედასა სახელდებულსა,
ვინც იმ ყრმას პირველ მიაწვდის
თვის ძუძუს, მადლით ცხებულსა!

14 მკათათვეს, 1883 წ.

   

4 ეროვნულ ლიტერატურათა, ლიტერატურულ ურთიერთობათა და თარგმანის კათედრის, კლუბ „უკრაინასა“ და უკრაინისტიკის ინსტიტუტის მიერ გამოცემული ორენოვანი კრებულები - Двомовні сборки видані кафедрою національних літератур, літературних взаэмозв'язків і перекладу, клубу «Україна» та Інститута Українознавства

▲ზევით დაბრუნება


Двомовні сборки видані кафедрою національних літератур, літературних взаэмозв'язків і перекладу, клубу «Україна» та Інститута Українознавства

1. Леся Українка. «Світла, світла», 1971.
2. Григорій Сковорода. «Щасливий слід», 1972.
3. Микола Бажан. «Зливи сонця», 1974.
4. Павло Тичина. «Чуття єдиної родини», 1979.
5. Максим Рильский. «Ознаки весни», 1980.
6. Павло Тичина. «Грузії», 1981.
1. Іван Франко. «Каменярі», 1981.
8. Дерево надії (збірка литовської поезії ХVІІІ-ХІХ ст.), 1981.
9. Дари Терека (збірка російської і грузинської поэзії), 1983.
10. Щасливий день (збірка білоруської поезії), 1983.
11. Галактіон Табідзе. «Місяць Мтацмінди», 1984.
12. Тарас Шевченко. «Кавказ», 1989.
13. Добрідень тобі, Україно (вірші українських поетів), 1989.
14. Божа благодать, (вірш Давіда Гурамішвілі та Лесі Українки), 1996.
15. Дякую, Любов! (зб. Італійської поезії XIV-VI в.), 1998.
16. Адам Міцкевич. «Благословення», 1998.
17. Юлюсь Словацький. Вірші, 2000.
18. Олександр Пушкін. «Я вас кохав», 1999.
19. Микола Бажан. «Джерело», 2004.
20. Французько-грузинська антологія, 2004.
21. Давид Гурамішвілі. Вірші, 2005.
22. VOCO AMICOS. 2006.
23. Тарас Шевченко. “За горами, гори...", 2007.
24. Леся Українка. “Надія", 2007.
25. Ілля Чавчавадзе. “Вітчизно кохана”, 2007.
 


 

 ეროვნულ ლიტერატურათა, ლიტერატურულ ურთიერთობათა და თარგმანის კათედრის, კლუბ „უკრაინასა“ და უკრაინისტიკის ინსტიტუტის მიერ გამოცემული ორენოვანი კრებულები

1. ლესია უკრაინკა, სინათლე! სინათლე!, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1971.
2. გრიგორი სკოვოროდა, კვალი კეთილი, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1972.
3. მიკოლა ბაჟანი, მზის შადრევნები, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1974.
4. პავლო ტიჩინა, ერთიანი ოჯახის გრძნობა, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1979.
5. მაქსიმ რისკი, მოახლოება გაზაფხულისა, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, - 1980.
6. პავლო ტიჩინა, საქართველოს, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1981.
7. ივან ფრანკო, ქვისმტეხელნი, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1981.
8. ხე იმედისა, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1981.
9. თერგის საჩუქარი, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1983.
10. ბედნიერი დღე, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1983.
11. გალაკტიონ ტაბიძე, მთაწმინდის მთვარე, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1984.
12. ტარას შევჩენკო, კავკასი, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1989.
13. გამარჯობა უკრაინავ!, უკრაინელი პოეტების ლექსები (თარგმნა ნია აბესაძემ), ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1989.
14. ღვთის წყალობა, დავით გურამიშვილისა და ლესია უკრაინკას ლექსები, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1996.
15. გმადლობ, სიყვარულო!, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1998.
16. ადამ მიცკევიჩი, კურთხევა, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1998.
17. იულიუშ სლოვაცკი, ჩემი ანდერძი, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 2000.
18. ალექსანდრე პუშკინი, მე თქვენ მიყვარდით..., ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 1999.
19. მიკოლა ბაჟანი, წყარო, ორენოვანი კრებული, თსუ გამომცემლობა, 2004.
20. ფრანგულ-ქართული ანთოლოგია, შარლ ბოდლერის, პოლ ვერლენის, სტეფან მალარმეს, არტურ რემბოს ლექსები და მათი პარალელური ქართული თარგმანები. შემდგენელი და მცირე უწყების ავტორი ზაურ მეძველია, თსუ გამომცემლობა, 2004.
21. დავით გურამიშვილი, პოეზია, ორენოვანი კრებილი, თსუ გამომცემლობა 2005.
22. VOCO AMICOS (ქართულ-სლავური პოეზიის ორენოვანი კრებული), თსუ გამომცემლობა, 2006.
23. ტარას შევჩენკო, მთების იქით მთები..., ორენოვანი კრებული, თსუ, 2007. 24. ლესია უკრაინკა, იმედი, ორენოვანი კრებული, თსუ, 2007. 25. ილია ჭავჭავაძე, მამულო საყვარელო, თსუ, 2007.


 

5 ილია ჭავჭავაძის იუბილესთან დაკავშირებით უკრაინული ინტელიგენციის მიერ ჩამოტანილი ადრესი - Адрес, привезениі української інтелігенції з нагоди юбілея Іллі Чавчавадзе

▲ზევით დაბრუნება


ილია ჭავჭავაძის იუბილესთან დაკავშირებით უკრაინული ინტელიგენციის მიერ ჩამოტანილი ადრესი
Адрес, привезениі української інтелігенції з нагоди юбілея Іллі Чавчавадзе



 

6 ილია ჭავჭავაძე სახელმწიფო საბჭოს წევრებს შორის, 1906 წ. - Ілля Чавчавадзе між членами Державної Ради, 1906 р.

▲ზევით დაბრუნება


ილია ჭავჭავაძე სახელმწიფო საბჭოს წევრებს შორის, 1906 წ.
Ілля Чавчавадзе між членами Державної Ради, 1906 р.