შინაარსი

თავი I საქართველოს ეკონომიკა, საგანი და ამოცანები .....10

1.1. საქართველოში ეკონომიკური აზრის განვითარების მოკლე ისტორია...... 10
1.2. ეკონომიკა, როგორც მეურნეობა და მეცნიერება..... 16
1.3. საქართველოს ეკონომიკის საგანი....... 19
1.4. ეროვნული ეკონომიკის შესწავლის მეთოდოლოგიური საფუძვლები ...... 24
1.5. საქართველოს ეკონომიკის, როგორც მეცნიერების ამოცანები ....... 30
1.6. საქართველო, როგორც სამხრეთ - აღმოსავლეთ ევროპის რეგიონი და გლობალიზაცია ...... 31
1.7. გლობალიზაცია და საქართველოს განვითარების პერსპექტივები ....... 36
1.8. ამიერკავკასიის ძველი სავაჭრო-სატრანზიტო გზების მოკლე ისტორიული მიმოხილვა ...... 42

თავი II. საქართველოს ბუნებრივ-ეკონომიკური პირობებიდა რესურსები .......45

2.1. საქართველოს გეოგრაფიული და გეოპოლიტიკური მდებარეობა..... 4 2.2. საქართველოს ბუნებრივ-კლიმატური პირობები...... 4 2.3 საქართველოს მდინარეები ...... 5 2.4. საქართველოს ტერიტორიაზე ჩამოყალიბებული ბუნებრივ-ტერიტორიულიი ლანდშაპტები ..... 53
2.5. ჰიდროენერგეტიკული რესურსები და ენერგიის არატრადიციული სახეები..... 56
2.6. მინერალური რესურსები...... 58
2.7. ეკონომიკური პოტენციალის არსი, სტრუქტურა და მაჩვენებლები ..... 63
2.8. საქართველოს ბუნებრივ-რესურსული პოტენციალის შეფასების და გამოყებების რეგიონული ასპექტები..... 66

თავი III. საქართველოს ეკონომიკის კონვერსიის ობიექტური აუცილებლობა და თავისებურებანი ...... 80

3.1. საქართველოს ეკონომიკა საბჭოთა კავშირის
შემადგენლობაში....... 80
3.2. საბაზრო მეურნეობის ფორმირება საქართველოში ..... 85
3.3. საქართველოს ეკონომიკის კონვერსიის განხორციელების
წინაპირობები დათავისებურებები ..... 94
3.4. საკუთრების განსახელმწიფოებრიობა, როგორც
ინსტიტუციური ბაზის ფორმირების საფუძველი..... 98

თავი 4. საქართველოს მოსახლეობა და შრომითი რესურსები....... 106

4.1. მოსახლეობა და მასთან დაკავშირებული აქტუალური პრობლემები ..... 106
4.2. მოსახლეობის დემოგრაფიული სტრუტურა..... 110
4.3. ადამიანური კაპიტალი ....... 114
4.4. შრომითი რესურსები ..... 116
4.5. კულტურა და საზოგადოება....... 123
4.6. შრომის ბაზარი, ხელფასი, მოსახლეობის დასაქმება და
უმუშევრობის პრომლემები..... 127
4.7. დასაქმების სახელმწიფო პოლიტიკა საქართველოში..... 134
4.8. ცხოვრების დონე და საარსებო მინიმუმი ..... 139

თავი 5. საქართველოს რეგიონული ეკონომიკა....... 145

5.1. საქართველოს ადმინისტრაციული დაყოფა და ქვეყნის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული მოწყონის საკთხები...... 145
5.2. საქართველოს ტერიტორიული განმვითარების ნეგატიური ტენდენციები და მათი დაძლევის ამოცანები...... 153
5.3. საქართველოს ეკონომიკური სივრცის მოდერნიზაციისა და ეკონომიკური დარაიონების პრობლემები ..... 158
5.4. საქართველოს მაღალმთიანი რეგიონების განვითარების თანამედროვე ტენდენციები ...... 168

თავი VI. ეკონომიკური ზრდა ქვეყნის განვითარების განმსაზღვრელი ფაქტორი ...... 176

6.1. ეკონომიკური ზრდის არსი და მისი შეფასების მეთოდოლოგიური საფუძვლები..... 176
6.2. ეკონომიკური ზრდის ეფექტიანობისა და ხარისხის ძირითადი მახასიათებლები...... 181
6.3. ეკონომიკური ზრდის შედეგების შეფასება და გაზომვა..... 184
6.4. ეკონომიკური ზრდის ხასიათის განმსაზღვრელი მიზეზები და ფაქტორები..... 189
6.5. ეკონომიკური ზრდის წონასწორული მოდელი..... 193
6.6. ინტელექტუალური კაპიტალი, როგორც ეკონომიკური ზრდის საკვანძო ფაქტორი ..... 199
6.7. საქართველოს მაკროეკონომიკის პოლიტიკის თავისებურებები....... 203
6.8. ეკონომიკური ზრდა და საქართველო ..... 205

თავი VII. ინოვაციები,საქართველოს ეკონომიკის განვითარებაში....... 208

7.1. ინოვაციების ძირითადი განსაზღვრებები და კლასიფიკაცია ...... 208
7.2. სახელმწიფო ინოვაციური პოლიტიკა ..... 219
7.3. საინოვაციო საქმიანობის რეგიონული ასპექტები...... 225
7.4. ტექნოლოგიების გადაცემის პროცესების თანამედროვე ტენდენციები ....... 230
7.5. ინოვაციები საქართველოს ეკონომიკის განვითარებაში..... 239

თავიVIII. კონკურენტუნარიანობა და მისი კომპლექსური შეფასება ....... 246

8.1. კონკურენცია, როგორც ეკონომიკური კატეგორია ...... 246
8.2. გლობალიზაცია და კონკურენცია ..... 248
8.3. კონკურენტუნარიანობის კონცეფცია..... 250
8.4. რეგიონული კონკურენტუნარიანობა და მისი შეფასების კრიტერიუმები...... 251
8.5. ქვეყნებისა და რეგიონების კონკურენტუნარიანობის რეიტინგული შეფასებები....... 255
8.6. მაკროკონკურენტუნარიანობის ფაქტორები....... 259
8.7. კონკურენტუნარიანობის თანამედროვე ფაქტორები ..... 261
8.8. რეგიონული კონკურენტუნარიანობის გამოთვლის
მეთოდიკა და კონკურენციის დაცვა..... 262

თავი IX- საქართველოს სახელმწიფოებრივ-ტერიტორიული მოწყობის კონსტიტუციური საფუძვლები და საბიუჯეტო ურთიერთობები....... 271

9.1. ქართული კონსტიტუციონალიზმი და საქართველოს კონსტიტუცია....... 271
9.2. სახელმწიფო მმართველობის მოდელები..... 276
9.3. ტერიტორიული სახელმწიფოებრივი მოწყობის თეორიული ასპექტები...... 280
9.4. საქართველოს სახელმწიფოებრივ-ტერიტორიული მოწყობის კონსტიტუციური საფუძვლები და სახელისუფო დონეების საკითხები...... 287
9.5. სახელმწიფო ურთიერთობები ფედერალიზმის პირობებში ...... 289
9.6. საქართველოს საფინანსო სისტემა, საბიუჯეტო მოწყობა და საბიუჯეტო სისტემა ..... 297
9.7. ბიუჯეტის როლი და ადგილი საზოგადოებრივი ფინანსების სისტემაში..... 300
9.8. რეგიონის საგადასახადო პოტენციალი და მისი გამოთვლა ..... 307
9.9 საბიუჯეტო შემოსავლების ზრდის მიმართულებების განზოგადება ევროკავშირის ქვეყნების მაგალითზე..... 312

თავიX სოფლის მეურნეობა...... 315

10.1. ეკონომიკის დარგობრივი სტრუქტურა ...... 315
10.2. სოფლის მეურნეობის მოკლე ისტორიული დახასიათება და განვითარების პოზიციური სურათი...... 316
10.3. მევენახეობა-მეღვინეობა და მისი როლი საქართველოს სოფლის მეურნეობაში..... 326
10.4. სასოფლი-სამეურნეო წარმოების თავისებურებანი ..... 348
10.5. მიწის ფონდი და მიწით სარგებლობა ..... 355
10.6. მიწის რეფორმა და მისი შედეგები ....... 358
10.7. მიწის სახელმწიფო კადასტრი და მიწის მონიტორინგი..... 361
10.8. სასოფლო-სამეურნეო წარმოების სპეციალიზაცია და გაადგილება...... 365
10.9. სასოფლო სამეურნეო საწარმოთა ორგანიზაციული ფორმები ....... 368
10.10. აგრობიზნესის სტრუქტურა და ამოცანები..... 378
10.11 ადამიანური რესურსების კაპიტალიზაციის პრობლემა სოფლის მეურნეობაში....... 383

თავი XI საქართველოს მრეწველობის განვითარების პრობლემები და მისი განვითარების გზები...... 396

11.1 სახელმწიფო სამრეწველო პოლიტიკის თავისებურებები..... 396
11.2 მრეწველობა, როგორც ეროვნული ეკონომიკის
მნიშვნელოვანი დარგი..... 400
11.3 მრეწველობის დარგობრივი სტრუქტურა..... 405
11.4. მრეწველობის განვითარების კონცეპტუალური საკითხები .... 409
11.5. სამრეწველო საწარმოების ზეგავლენა გარემოზეეკოლოგიური პასპორტი ..... 411

თავიXII. მომსახურების სფეროს არსი და მისი ადგილი ეკონომიკურ სისტემაში ....... 418

12.1. მომსახურების მნიშვნელობა და არსი ..... 418
12.2. მომსახურება როგორც საქონლის სპეციფიკური სახეობა ...... 421
12.3. მომსახურების კლასიფიკაციის კრიტერიუმები....... 423
12.4. მომსახურების განვითარების მიზანი..... 430
12.5. მსოფლიო ეკონომიკაში მომსახურების ადგილი...... 438
12.6. მომსახურების ადგილისა და როლის განმსაზღვრელი ფაქტორები ...... 442
12.7 სერვისული საქმიანობის თეორიული საფუძვლები ..... 444
12.8 სახელმწიფოს სოციალურ-დაცვითი ფუნქციები და ძირითადი მიმართულებები..... 447
12.9 ტურიზმის განვითარება საქართველოში ..... 450
12.10. გარემოს მენეჯმენტის სისტემა და ეკოტურიზმი..... 459
12.11. ეკოტურიზმი და ეკოლოგიური რისკის ფაქტორები..... 465
12.12. ტურიზმი და მატერიალური კულტურის ძეგლები...... 474
12.13. სოციალური სახელმწიფოს თეორიული წარმოშობა....... 483
12.14 სოციალური ინფრასტრუქტურის არსი....... 486
12.15 ჯანმრთელობის დაცვა სოციალური ინფრასტრუქტურის უმნიშვნელოვანესი დარგი...... 489
12.16. სოციალური დაზღვევის როლი ეკონომიკაში...... 491

თავი XIII კულტურის ეკონომიკა და რეგიონის კულტურის განვითარების თავისებურებანი ..... 508

13.1. კულტურის არსი და თავისებურებანი..... 508
13.2. კულტურის პოლიტიკა..... 513
13.3. კულტურის პოლიტიკა გარდამავალი პერიოდის ქვეყნებში .... 517
13.4. უფლება კულტურაზე, როგორც ადამიანის განუყოფელი უფლება..... 519
13.5. კულტურის პოლიტიკის მექანიზმები, პროფესიული გაერთიანებები და კულტურის პოლიტიკის ინსტრუმენტები..... 521
13.6. კულტურის პოლიტიკის ინსტრუმენტები-პრემიები..... 524
13.7. კულტურის პოლიტიკის შეფასება ..... 526
13.8. კულტურა და რეგიონები ....... 528
13.9. კულტურული თანამშრომლობა და პლურალიზმი ...... 530
13.10 საერთაშორისო კულტურული თანამშრომლობა...... 532
13.11 ინტელექტუალური საკუთრების არსი და ობიექტები..... 535
13.12. ინტელექტუალური საკუთრების ობიექტების სამართლებრივი დაცვის მექანიზმები..... 541
13.13. ინტელექტუალური საკუთრების (ტექნოლოგიების) ობიექტების გადაცემის ფორმები სალიცენზიო შეთანხმებები....... 549
13.14 ინტექლექტუალური საკუთრება და საავტორო უფლებებზე საერთაშორისო სამართლებრივი ასპექტები..... 557
13.15. საერთაშორისო ორგანიზაციოები კულტურის სფეროში-იუნესკო ..... 559

თავი XIV. ტრანსნაციონალური კორპორაციები, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები და მათი როლი საქართველოს ეკონომიკაში ....... 564

14.1. საქართველოს ეკონომიკა მსოფლიო გლობალურ პროცესებში ..... 564
14.2. ტრანსნაციონალური კორპორაციების არსი..... 582
14.3. ტრანსნაციონალური კორპორაციების ევოლუცია ..... 585
14.4. ტრანსნაციონალური კორპორაციების დადებითი და უარყოფითი მხარეები ფუნქციონირებად ქვეყნების ეკონომიკაზე..... 587
14.5. ტრანსნაციონალური კორპორაციების საინვესტიციო საქმიანობის მოტივები....... 590
14.6. სამეურნეო საქმიანობის ტრანსნაციონალიზაცია და
საქართველოს ენერგეტიკის ბაზარი...... 593
14.7. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების როლი საქართველოს ეკონომიკაში..... 596
14.8. საქართველოში საინვესტიციო გარემო და საკანონმდებლო ბაზა ...... 599

თავი XV. საქართველოს ეკონომიკის მდგრადი და უსაფრთხო განვითარება..... 609

15.1. მდგრადი განვითარების არსი..... 609
15.2. მდგრადი განვითარების კრიტერიუმები და ინდიკატორები...... 612
15.3. ეკონომიკური მდგრადობა გლობალიზაციის პირობებში ..... 614
15.4. საერთაშორისო ეკონომიკური ორგანიზაციების როლი და
გავლენა ეკონომიკის მდგრად განვითარებაზე..... 615
15.5. ეკონომიკური უსაფრთხოების არსი..... 620
15.6. საქართველოს საგარეო ვალის პრობლემა ...... 624
15.7. ეკოლოგიური უსაფრთხოება და მდგარდი განვითარების კონცეფცია....... 630

თავიXVI.მეწარმეობა და კლასტერული პოლიტიკა საქართველოს ეკონომიკაში ....... 635

16.1. მეწარმეობის განვითარების ისტორია საქართველოში..... 635
16.2. ბიზნესის ფუნქციონირების პრობლემები საქართველოში ...... 645
16.3. კლასტერების არსი, მათი სახეები და როლი ეკონომიკაში...... 650
16.4. კლასტერების მახასიათებელი მაჩვენებლები ..... 654
16.5. კლასტერი-კონკურენტუნარიანობის ამაღლების ინსტრუმენტი ....... 357
16.6. კლასტერების ფუნქციონირების საზღვარგარეთული გამოცდილება....... 661
16.7. კლასტერების განვითარება გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნებში ...... 668
16.8. რეგიონული კლასტერების თეორია და საქართველო ..... 671

გამოყენებული ლიტერატურა ..... 677

CONTENTS

Introduction .....5

Chapter I Georgian Economy, Subject and Task.........10

1.1. Economic Thought Development in Georgia Short History .......... 10
1.2. Economics as Agriculture and Science.....16
1.3. The subject of Georgian economy.......19
1.4. Methodological foundations of the study of the national economy.... 24
1.5. Objectives of the Georgian economy as a science.....30
1.6. Georgia as South-Eastern Europe Region and Globalization.......... 31
1.7. Globalization and Georgia's development prospects.....36
1.8. A brief history of the old trade and transit routes of the Transcaucasia Review .....42

Chapter II. Natural-economic conditions and resources of Georgia..........45

2.1. Geographical and geopolitical location of Georgia ..........45
2.2. Natural-climatic conditions of Georgia.....48
2.3 Rivers of Georgia .....51
2.4. Established on the territory of Georgia Natural-territorial
landscapes ..........53
2.5. Hydropower resources and energy Unconventional faces .....56
2.6. Mineral resources .....58
2.7. The essence, structure and indicators of economic potential..... 63
2.8. Georgia Natural Resource Potential Assessment And Regional Aspects of Uses .....66