ეხლა 2020 წლის აგვისტოა, სხვათაშორის, არც ისე ცხელი ზაფხულია თბილისში, წვიმებიც კი მოდის დროდადრო, მეხუთე თვეა. ყველაფერი გაჩერებულია, ბოლო ერთი თვე კიდე არა უშავს, აი, პირველი სამი თვე იყო,- ჯერ თითქოს არაფერი, მერე გაჭირდა ძალიან.... არ მიყვარს პანდემიებზე და კატაკლიზმებზე არც ლიტერატურა და არც კინო, თუმცა ისტორიიდან ვიცი, ეს ეპიდემიები და პანდემიები არც ბოლოა და არც პირველი. ვერც ვიფიქრებდი, რომ როდისმე ასეთ მოვლენებში აღმოვჩნდებოდი. მართალი გითხრათ, შეთქმულების თეორიები ლიტერატურაში მიყვარს, მაგრამ რეალურ ცხოვრებაში ნაკლებად მჯერა და არც ახლა დავიწყე გარკვევა, ვინმემ მოიგონა და ააგორა თუ მხოლოდ ბუნებრივი მუტაციაა, უბრალოდ, მივიღე რეალობა და მორჩა.

და ეს რეალობა აღმოჩნდა უცნაური - არაფერი საკუთარი თავისა და ოჯახის წევრების გარდა. ეს არ იყო დაძაბულობა ომის, როცა, ჰა და ჰა, შემოვა მტერი, ან დაგენგრევა ყველაფერი რაც ააშენე... ეს არ იყო თავს დამტყდარი რამე პირადი უბედურება, ეს იყო არსაიდან მოცემული დრო სულისთვის და არსაიდან წართმეული დრო მოქმედებისთვის. იცი, რას ვოცნებობ? იტყოდი გადაღლილზე, სამსახურიდან მოსული, აი წავიდე სადმე გადაკარგულში ერთი კვირა მაინც, გავთიშო ტელეფონი და ტელევიზორი, არ დავინახო ნაცნობი და უცნობი, წავიღო ბევრი წიგნი და ვიკითხო. ვერ გაძლებ, გიპასუხებს ვინმე ახლობელი ირონიულად და შენც დაფიქრდები, გაძლებ თუ ვერა და აი, გინდა არ გინდა, უნდა გაძლო, ეს სოციალური ქსელი უკვე ძალიან გიშლის ნერვებს, ამ ტელევიზორში ერთი და იგივე. იღებ შენს წაუკითხავ და წაკითხულ წიგნებს, გადიხარ შენს ოთახში, პირდაპირ იატაკზე დაალაგებ კოშკივით, წამოწვები და იწყებ.

მართალი გითხრათ ერთი შეხედვით და ბევრი წაკითხვით მაინც ვერ მივხვდი, რა არის ეს ხელოვნება: ლიტერატურა, მუსიკა, კინო, თეატრი, მხატვრობა, ფოტოგრაფია და კიდევ უამრავი შვილობილი. აი რა? რა საჭიროა? ის, რომ 100 წელიწადში ერთხელ კაცობრიობას სპეციალურად მოგონილი თუ მუტაციებით გამოწვეული ავადმყოფობები დაერევა და შენ, ან სიკვდილის მოლოდინში, ან სიკვდილისგან თავის დასაღწევად სადღაც მიმალულმა, თავი რამით რომ გაირთო, იმისთვისაა საჭირო?

ბევრი ვიფიქრე თუ ცოტა, ბევრი წავიკითხე თუ ცოტა, მაინც ვერ მივხვდი და გადავწყვიტე, ამაზე დრო აღარ დამეხარჯა, მითუმეტეს. რომ მამაჩემის ბევრი მცდელობის მიუხედავად, სხვა ვერაფერი ვისწავლე. მაგალითად, სოფლის მეურნეობა, რასაც გულწრფელად ვნანობ, ან რამე ინჟინერია -ამასაც ვნანობ, მიუხედავად იმისა, რომ ჩემი პირველი საოცნებო პროფესია არქიტექტურა იყო, არა, არქიტექტურა არა, მხატვარი მინდოდა გამოვსულიყავი, მაგრამ ჩემი ოცნება ოჯახის სურვილებთან შევათავსე და არქიტექტორობა გადავწყვიტე, მაგრამ რა - კომუნისტური ჩაწყობა-ნაცნობ-ქრთამობის დროს არქიტექტურის ფაკულტეტის სტუდენტი მხოლოდ სამი დღე ვიყავი, ვიყავი და მერე აღარ ვიყავი. სამაგიეროდ, მეტალურგებს აკლდა ხალხი და დიად, მძლავრ საბჭოთა ჯარში რომ არ წავსულიყავი, კიდევ ერთხელ დავნებდი ოჯახის მოთხოვნას, გავხდი ამ მეტალურგიულის სტუდენტი და მოთმინებით დაველოდე იმ დროს, ვიდრე ჩემ საოცნებო სახელოვნებო ინტელიგანციას შევუერთდებოდი, ვუუუჰ, როგორ მზარავს ეს ფრაზა: სახელოვნებო ინტელიგენცია ან ხელოვნების მუშაკები.

ერთდაერთი, რაც მამშვიდებდა ის ლათინური ფრაზაა, ბავშვობისას გალაკტიონის ლექსში რომ ამოვიკითხე, „არს ლონგა ვიტა ბრევის“ და მივხვდი ადამიანის სისუსტეს (ბავშვობისას არა, ცოტა მერე მივხვდი). ადამიანს ეშინია სიკვდილის და უნდა, რომ რაღაცნაირად გადარჩეს,- აი, რატომ მიელტვის ადამიანი ხელოვნებას, ჰგონია, რომ მარადიული იქნება, არ მოკვდება. ოღონდ ნიჭის გარეშე არ გამოდის ეს, ნიჭის გარეშე ყველაფერი ისეთივე მომაკვდავია, როგორც სხვა ყველაფერი, თუმცა ისიც ბოლომდე ვერ გავარკვიე, ეს ნიჭიერი ხელოვნება რა არის ან ვინ არის? ვინ დააწესა კანონები, რომ ეს ბგერა ან სიტყვა, ან მონასმი, ან კადრი უფრო ნიჭიერია და ის ნაკლებად, ან ის გენიალურია, ეს კი არაფრად ვარგა. ხომ ხდება ეგრე, ყველა აღიარებს, მაღალი ხელოვნების მეტრებიც, ფართო მასაც, მაგრამ რად გინდა, მარადიულობასთან არც ჩაუვლია ამ ვითომდა შედევრს და, პირიქით, მომავალში შედევრად ქცეულს, დღეს არც არავინ უყურებს ზედ...

სულ ეს ფიქრები მაწუხებს, რადგან სხვა საქმე არ ვიცი - ან ვწერ, ან ვიღებ და რისთვის? ვერ დააპურებ მშიერ ბავშვებს, ვერ გადაარჩენ მძიმედ დაავადებულს, ის კი არა, მცირე ოცნებასაც კი ვერ აუსრულებ ადამიანს და ამ დროს, აბა ნახეთ? - მშენებელი აშენებს, ფერმერი აპურებს, ექიმი კურნავს და ასე გაუთავებლად...

შენ კი რა, შედიხარ წიგნების მაღაზიაში და თაროებზე დევს უამრავი წიგნი, უამრავი ავტორი, უამრავი ნაშრომი და რომ წარმოიდგენ, რომ ამ უამრავ მართლა გენიოსსა და კიდევ უფრო ბევრ ფსევდოგენიოსს შორის შეიძლება შენი წიგნიც აღმოჩნდეს, რომელსაც არავინ ელოდება, სევდა გიპყრობს. სევდა გიპყრობს, რომ ღმერთმა მაინც და მაინც ისეთი საქმის კეთების საშუალება მოგცა, რომლითაც გადავსებულია თაროები. ამის გამო, გინდა თუ არ გინდა, იწყებ ჩხრეკას, რატომ ხარ საჭირო, რა გინდა ამ სამყაროდან და ამ სამყაროში. ეს კომბოსტოსი თუ ხახვის პრინციპით მოფიქრებული ნივთი (ფურცლების გამო შევადარე) რატომ არის ასე საჭირო და არ ასვენებს არავის.

რაღაც მაგიური სჭირს ამ ნივთს. პირველადი მოთხოვნილების ნივთებში არ არის, არც მეორე რიგის მოთხოვნილების, მესამე მოთხოვნილების ნივთების რიგის ბოლოში დგას, თუმცა უცნაური რამ ხდება, როგორც ყველაფერ იმაში, რაც დედამიწისეული ფიზიკის კანონებს და ადამიანურ ლოგიკას არ ემორჩილება, ყველა, ვისაც უყვარს ან არ უყვარს, ვინც სარგებლობს ან არ სარგებლობს, ვინც მართლა კითხულობს ან, უბრალოდ, დროს ვერ ნახულობს კითხვისთვის, ისიც კი, ვინც ცხოვრებისთვის აბსოლუტურად უაზრო ნივთად მიიჩნევს, მივა თუ არა საკითხი ადამიანურ ღირსებამდე, ამ ნივთს ყველა პირველი საჭიროების ყველაზე მოთხოვნად ნივთებზე წინ აყენებს. აი ეს, ადამიანური ღირსებაც ძალიან გაურკვეველი ცნებაა, მაგრამ მართლა რაღაც ხდება ამ ნივთთან დაკავშირებით, ის ადამიანებიც კი იპრანჭებიან ხოლმე, სულ რომ არ სჭირდებათ... არა, უკაცრავად, რომ ჰგონიათ, რომ არ სჭირდებათ... და მაინც, რაში უნდა სჭირდებოდეთ, აი, რაში? რომ სხვების ცხოვრებაზე წაიკითხონ? ის გასაგებია, რომ საქმიანი წიგნები შეიძლება გამოადგეთ, აი, მაგალითად, როგორ მოვიყვანოთ მარწყვი, ან როგორ ავაშენოთ სახლი, ან როგორ მოვუაროთ ძროხას და, რა თქმა უნდა, ეს უკვე გასაგებია, რაში გჭირდება, აჰაა! ძალიან კარგი, ესე იგი, შეიძლება გამოგადგეს რაღაცაში ეს სხვადასხვა ნიშნით გადაძეძგილი ნივთი.

წარმოიდგინეთ თქვენი თავი და თქვენი მეზობელი, რომლებიც ერთნაირად აშენებთ სახლს, ზრდით ძროხას, მოგყავთ მარწყვი... და დამერწმუნეთ, ეს ძალიან კარგია, ყველაზე მაგარი, რაც შეიძლება ადამიანმა გააკეთოს... და უცებ გაარკვიეთ, რომ თურმე სადღაც ვიღაც, სხვა ქვეყანაში მცხოვრები, ძროხას 10 კი არა, 15 ლიტრას აწველინებს. მარწყვი თქვენს ბაღში 10 კილო რომ მოდის, ის ახერხებს, უფრო ლამაზი, დიდი და გემრიელი მარწყვი მოიყვანოს და თან 20 კილო... შეგშურდათ, დაფიქრდით, გარისკეთ, მუთაქიდან გამოაძვრინეთ შავი დღისთვის გადანახული ფული, ჩახვედით იმ ქვეყანაში და უცებ იმ კაცს არ სცალია დაგიჯდეთ და მოგიყვეთ, როგორ ახერხებს ამას, თუმცა მოგაწოდათ ეს ნივთი და გეუბნებათ: აი, იყიდე და აქ წერია ყველაფერი. თქვენდა ბედად წერა-კითხვა ნასწავლი გაქვთ, ხელს ჩაიქნევთ, ტყუილად ხომ არ გამოიარეთ ამხელა მანძილი, ყიდულობთ, გულდაწყვეტილი ბრუნდებით სახლში და ყოველი შემთხვევისთვის მაინც, მერე საკუთარ თავს რომ არ უსაყვედუროთ ან ფული რაში დახარჯეთ ან დრო, ამ წიგნის მიხედვით იწყებთ საქმის კეთებას. თუ გაამართლა, ხომ კარგი, თუ არადა, ვის არ მოსვლია შეცდომა და, ჰოი, საოცრებავ, გაამართლა! მთელი ამბავი ის არის, რომ თქვენ ენდეთ ამ ნივთს და შედეგიც მიიღეთ, ამას თანამედროვე სამყაროში (და არათანამედროვეშიც) განათლება ჰქვია. მეზობელმა რომ დაინახა თქვენი სიკეთე, იმანაც აიღო წიგნი და ისიც განათლებულია, ჰოო, ეხლა თქვენ დაფიქრდით და კიდევ უკეთესი წიგნი იყიდეთ, ამას ჰქვია ჯანმრთელი კონკურენცია და განვითარება ... და რა აღმოჩნდა? თქვენ შეძელით ბევრი და გემრიელი მარწყვის მოყვანა იაფად და თუ სინდისიც (ამაზეც წერია წიგნებში) თქვენი ხასიათის ნიშანია, იაფად გაყიდით და ყველა თქვენგან იყიდის. ადამიანები მიირთმევენ გემრიელ, ხარისხიან მარწყვს და იაფად... და ყველას შემოსავალი აქვს, ყველა მოგებულია, აღარავინ იპარავს, აღარავინ ემტერება ერთმანეთს, არ სჭირდებათ, რატომ დაიძაბონ.

ყველა ბედნიერია. რამ მოიტანა ეს? წიგნმა!! ანუ რა? წიგნის საჭიროება გამოჩნდა!

მოდით ახლა, ისევ თაროებს დავუბრუნდეთ, სადაც შენს წიგნს არავინ არ ელოდება, იმდენია უკვე. იმ წიგნების გარდა, რომლებიც ძალიან საჭირო საქმის უკეთესად გაკეთებაში გეხმარებათ, კიდევ ისეთებს აღმოაჩენთ, რომლებშიც ვიღაცის მოთხრობილ-მოგონილი ამბები წერია. ამათ დიდ მწერლებს ან, პირიქით, არშემდგარ მწერლუკებს ეძახიან, როგორც თავიდან ვამბობდი, კაცმა არ იცის, ამ სიდიადის და ამ არშემდგარობის კანონებს ვინ აწესებს, მაგრამ ფაქტი სახეზეა - ასეა. აი, მაგალითად, ერთი ფილოსოფოსი იყო ორსაუკუნენახევრის წინ, ინგლისელი ლორდი, ფილიპ დორმერ სტენჰოპ ჩესტერფილდი, კაი ოჯახიშვილიიყო ეს ლორდი ლონდონიდან, საერთოდ არ უფიქრია ამ შემდგარ-შეუმდგარობაზე, უბრალოდ, გადაწყვიტა, თავისი ერთადერთი ვაჟისთვის, რომელიც თურმე უკანონო ყოფილა, წერილები მიეწერა ცხოვრებაზე, რომ ბიჭს გაადვილებოდა სამყაროს ლაბირინთებში გზის გაკვლევა, თან იმ დროს უკანონო შვილებისთვის ცოტა რთული იყო არსებობა და ვინაიდან ეს ლორდი ჭკვიანი, პატიოსანი და ღირსეული კაცი იყო (რა უცნაურია ეს ღირსების შეგრძნება, არ იცი, რა არის, მაგრამ შენი ცხოვრების წესს კი განსაზღვრავს) ჯერ კიდევ მოკვდავმა და უკვე შემდგომში უკვდავმა, თავის შვილს, როცა ის ჯერ 7 წლის იყო, ბევრი წერილი მისწერა, თითქმის ათი წელი სწერდა ... ანუ მამამ გადაწყვიტა შვილისთვის ცხოვრების გამოცდილება გაეზიარებინა, დილას საუზმეზე გაეღიმა, ხელი გადაეხვია და ბაღში გაეყვანა, ეთქვა „მამა, შვილო, ერთხელ...“. .. და ეს ყველაფერი მერე წიგნად გამოსცა, რომ მერე მე მივსულიყავი წიგნის თაროსთან, ჩამომეღო წიგნი „წერილები ჩემს ვაჟს“, ჯერ მე წამეკითხა, მერე ჩემი შვილისთვის გადამეცა, მერე დავმჯდარიყავით სადმე ტბის პირას, თუნდაც ზამთარში, თბილ პლედებში გახვეულებს, ცხელი გროგი გვეწრუპა და გვესაუბრა ჩესტერფილდზე და მის შვილზე, ჩემზე და მასზე, ჩვენს ურთიერთობაზე და ცხოვრებაზე, გაგვეადვილებინა ერთმანეთისთვის ცხოვრება, გაგვეთავისუფლებინა ერთმანეთი უსაგნო შიშებისგან. იმ საფრთხეებისგან დაგვეცვა ერთმანთი, რომლებიც გვართმევენ იმ დროს, როცა შესაძლებელია ცხოვრებით დატკბე და სიკეთე აკეთო, ისეთი სიკეთე, რომ ვერც ხვდები, რომ სიკეთეს აკეთებ,- აი, ეს ყველაფერი ხომ ჰგავს იმ წიგნის ამბავს, გემრიელი და ბევრი მარწყვის მოყვანა რომ ასწავლა კაცს და ყველა იმდენად გაბედნიერდა, რამდენადაც შეეძლო.

ჰო და ყველა ეს წიგნის რჩევები მგონია, ხან მამის რჩევა- როცა შეცდომას ჩადიხარ, როცა გენგრევა თავზე ყველაფერი, როცა გტკივა და არ იცი რა არის ამ ტკივილის წამალი, წამალი კი არა, შეიძლება მიზეზიც კი არ იცი... და გგონია, რომ შენს გვერდით არავინ არ არის...და უცებ, გაბრაზებული და შენი სისულელეებით გადაღლილი მამა მოდის და ჯდებით ტბის პირას პლედებში გახვეული, ცხელი გროგით ხელში.

როცა სიმართლე გინდა მოისმინო და არავინ გეუბნება, ან იმიტომ, რომ ეშინიათ შენი სისასტიკის, ან გგონია, რომ ყველას ფეხებზე ჰკიდიხარ, და ამ დროს მოდის მეგობარი, რომელსაც ერთ დროს ძალიან აწყენინე, ან მეგობარი, რომელსაც ერთ დროს ძალიან დაეხმარე და აღარ გახსოვს, და ეს მეგობარი ყველაფერს პირში გეუბნება შენს სისუსტეზე, შენს სისასტიკეზე, ან გეუბნება, რომ არც ისე ცუდი ხარ და შეგიძლია ნელ-ნელა ისევ დაუბრუნდე ცხოვრებას.

ან უცებ აღმოაჩენ... ცოლი, რომელიც გეგონა რომ აღარ გიყვარდა ან აღარ უყვარდი, გიყვარს კიდეც და უყვარხარ კიდეც, უბრალოდ, რაც ერთმანეთისთვის უნდა გეთქვათ, რატომღაც არ უთხარით ... ეს ამბები გეტყვიან, რომ არ უნდა შეგეშინდეს გრძნობის. იქ, წიგნებში, თუ გამოვიდა, ისიც ხომ ადამიანების მოფიქრებულია ადამიანებზე, შენთანაც გამოვა ... და თუ უცებ არ გამოვიდა?

მეორე ამბავი გეუბნება, რომ, თუ არ გამოვიდა, ეს იმის ბრალია, რომ სადღაც ვერ შეამჩნიეთ გამოუსწორებელი შეცდომა და სჯობს ეხლავე გაწყდეს ყველაფერი და თავიდან დაიწყოთ ცხოვრება, რომ კიდევ არ ატკინოთ ერთმანეთს, რომ ტკივილი სიბრაზეს იწვევს და შეიძლება უდანაშაულო ადამიანი დააზიანოთ....

ან კითხულობ, რა არის ეს ყბადაღებული სამშობლო და ათასი ნაძირალა სათავისოდ გიხსნის ყველაფერს, შენ კი მხოლოდ ერთი მარტივი რამე უნდა გააკეთო, აიღო წიგნი და ის გეტყვის ვინ არის შენი ნამდვილი მტერი ან მოყვარე. იქ გაარკვევ, რომ, თუ ქვეყანა 200 წელზე მეტია შენი ქვეყნის გაქრობას ცდილობს და სულ გატყუებს, ესე იგი მტერია. იქ გაარკვევ, რომ კაცმა, რომელმაც შენი უდანაშაულო ოჯახი დახოცა, არ არის კარგი კაცი და არ უნდა შეგიყვარდეს, თორემ შეიძლება ერთხელ შენმა შვილმა გკითხოს, მამა, მამაშენის დამხვრეტი კაცი როგორ გიყვარსო, ესე იგი მეც უნდა მიყვარდეს ის, ვინც შენ ცუდად მოგექცევაო. და თუ შენი სიბრიყვე მავნებლობაში გადაგივიდა, რომელიც შენს შვილს მომავალს უფუჭებს, შეიძლება საფლავიდან ამოგთხაროს და სადღაც მოგისროლოს, კიდევ უფრო უარესი - გვარი გადაიკეთოს, ისე შერცხვეს, რომ შვილი არ გააჩინოს, შენი სისხლის ტარებისთვის არ გაწიროს თავისი შვილი... თუ ისეთი ნაძირალა ხარ, რომ ეს ყველაფერი არც გაინტერესებს?

აი, ვაგრძელებ წიგნის თაროს თვალიერებას. გადავწყვიტე, ლამაზ ყდიანი წიგნებს არ მივეკარო, არც ძალიან ცნობილ კლასიკოსებს, ყველა რომ სავალდებულოდ თვლის, წაიკითხავს თუ არა, სახლში მაინც ჰქონდეს.

დღევანდელ ბესტსელერებსაც, აქაურს თუ იქაურს, ავარიდე თვალი... ერთხელ შევცდი, ჩემთვის იყო ეს შეცდომა, თორემ ისე ბევრს უყვარს- ერთი ბრაზილიელია, კოელიო, სიყვარულზე, ქალებზე და კაცებზე წერს, თითქოს მის გარდა არავინ იცის სასიყვარულო ფაქიზი ამბები. მე კი, მართალი გითხრათ, ცოტა სასაცილოდ მომეჩვენა, მაგრამ ბევრი დღესაც მისგან სწავლობს მარწყვის მოყვანას... კი არა და სასიყვარულო სიფაქიზეებს.

სად წავედი, კაცო!? ჰო, სად გავჩერდი? გამოვცდი სამეცნიერო და გამოსაყენებელ წიგნებს, გამოვცდი კლასიკოსებს, გამოვცდი პოპულარულებს, უნიჭოებს და ნიჭიერებს ... არა, ამას ვერ გავცდები, რაო? რა ყრია წიგნებში, თუ მასში სურათები არ არისო? როგორი მოწყენილი ყოფილა ეს გოგო, რომ წითელთვალება თეთრი კურდღლის ლაპარაკმაც კი არ დააინტერესა, მაგრამ როცა კურდღელმა საათს დახედა და სოროში შერგო თავი, მაშინ კი წამოხტა და მიჰყვა იმ სოროში და... ახლა ნუ მომაყოლებთ იმ ქვეყნის საოცრებებს, სადაც მოხვდა ეს პატარა გოგო - ელისი, ცოტა თქვენც წაიკითხეთ.

ან აი, ეს: ერთმა მფრინავმა დაწერა ერთ კარგ ბიჭზე და შემდეგ სულ ეძებდა: „მანუგეშეთ, შემატყობინოთ, რომ ის დაბრუნდა“. აფრიკაში თუ იმოგზაურებთ, ვარსკვლავის ქვეშ შეიძლება მოცინარი ბიჭი გეცნოთო... ამასაც არ მოგიყვებით, წაიკითხეთ და თქვენ თვითონ წარმოიდგინეთ ის ოქროსთმიანი ბიჭიც, ის მფრინავიც, თორემ მე კი წარმოვიდგინე და ჩემი ვერსიაც მაქვს, როგორ შეიძლება მიაღწიო ბედნიერებას. თქვენ თქვენი ბედნიერება წარმოიდგინეთ, ჩემი არ გამოგადგებათ, ჩემი ჩემია, თქვენი - თქვენი.

აი, კიდევ... ერთი ბიჭი იყო და არავინ მოსწონდა და ყველას გადარჩენა უნდოდა, არც ისე კარგი ხასიათი ჰქონდა, მაგრამ მაგარი ბიჭი იყო და წიგნებს კითხულობდა. ისეთს არ წაიკითხავდა, რომლის დამწერთანაც ძმაკაცობას ვერ მოახერხებდა. ისე, იმ წიგნის დამწერთან მეც ვიძმაკაცებდი, წავიდოდი ჭვავის ყანაში, იმ ბიჭთან და მისი ამბების დამწერთან, და ვიზრუნებდი ყმაწვილებზე. ამ ბიჭს კი, ცხოვრების შემყურეს, არავინ უყვარდა საკუთარი დის გარდა, საერთოდ, აი, საერთოდ...

რატომ არ უყვარდა, რომ წაიკითხავთ, იქნებ თქვენც მიხვდეთ... იქნებ მიხვდეთ, რატომ უნდა გიყვარდეთ ადამიანები... იმიტომ, რომ ასეთ მაგარ ბიჭს თქვენც შეუყვარდეთ...

ამ ცოტა ხნის წინ ერთი უცნაური ჭაბუკი გავიცანი, არც კლასიკოსია და არც არაფერი, მხოლოდ წიგნებს იპარავდა დანგრეული ბიბლიოთეკიდან და ჩუმად ინახავდა თავის სახლში, აი, როგორც ბოროტი კაცის გადაყრილ ლეკვებს გადამალავ გადასარჩენად, რომ ისევ არ იპოვოს. მანაც მხოლოდ შემდეგ გამოაჩინა ეს წიგნები, მათი დაცვა რომ შეძლო. ამ ამბავმა დამაინტერესა და ახლოს გავიცანი.

თურმე მოთხრობებსაც წერს, ყველა მოთხრობა თითო გადარჩენილი ლეკვია, საწყალი და თბილი თვალებით რომ გიყურებენ - სადღაც იქიდან, სადაც „ფიჭვები შორს იყო“. ჰოდა, ამ გადარჩენილი ლეკვების გამო ავარჩიე ეს ბიჭი. ერთი მოარული ფრაზა დაფრინავდა ცუდ ქვეყნებში: კარგებს უნდა დახმარება, თორემ უნიჭოები გზას თვითონ გაიკვლევენო... აბა რა ვიცი, იქნებ ვცდები, მაგრამ ხომ ხდება, რომ უცებ რაღაცაზე გადაირევა საზოგადოება და ატყდება: „გენიალურია! შოკის მომგვრელია! ერთადერთია!“... ეჭვის თვალით ვუყურებ ყოველთვის ასეთ რამეს, თუმცა ზოგჯერ ამართლებს. პირიქითაც ხდება: მართლაც ძალიან კარგია და „ვინმეს თავში არ აუვარდეს“ მომიზეზებით გულგრილად ხელს აიქნევენ, იტყვიან, მასეთები გვინახავსო... ზოგჯერ მართლებიც კი არიან, ზოგჯერ კი შიშით მოსდით.

ერთხელ ერთმა დიდმა მწერალმა, ისე, საუბარში, თქვა, ძალადობა შიშისგან იბადება, რაც უფრო გეშინია, უფრო ძალადობო... და ეს ძალადობა მარტო იმიტომ კი არ არის ცუდი, რომ თავისთავად ძალადობააო, კიდევ უფრო იმიტომ არის ცუდი, რომ ჯაჭვური რეაქცია აქვსო, ერთი იწვევს მეორეს, მეორე - მესამეს და ასე შემდეგ. მერე მთელი სამყარო ძალადობის ჯაჭვში იბლანდება, სანამ ვინმე ან ბევრი ერთად არ გაწყვეტენ ამ ჯაჭვსო. ძალადობას ხომ ასეთი თვისება აქვს, ადრე თუ გვიან ისევ შენ გიბრუნდება, შენ თუ არა - შენს შვილს. ჰოდა, ამას რომ ამოიკითხავ, ეცდები გაწყვეტას... რა იქნება და, ძალადობის შენი წილი რომ გაწყდება, უკან აღარ დაგიბრუნდება. თითქმის ფიზიკის კანონია, თითქმის მათემატიკური სიზუსტით სრულდება ეს ამბავი. სანამ ედუარდ ლორენცი ქაოსის თეორიაში ახსნიდა, რეი ბრედბერიმ დაწერა: აქ რომ პეპელა მოკვდება, იქ, სადღაც შორს, დროშიც და მანძილშიც, ისეთები შეიცვლება, მტერს და ავსო, ასე დაწერა და...რაო დაწერაო, ისევ წასაკითხია? ისევ წიგნიდან? აი ასე...

ალბათ ბევრს რომ წაეკითხა ეს, სადღაც უაზროდ პეპელას არ მოკლავდა, არ იძალადებდა, არ მიასრისავდა კედელზე... მაგრამ არ წაუკითხავთ და აჰა, დგება სამყარო პერიოდულად ყირაზე: ხან ომები, ხან კატასტროფები, შიმშილი, სიცივე.

მერე ამის დალაგებას ხანდახან საუკუნეებიც კი სჭირდება... და რატომ? იმიტომ, რომ ვიღაცამ რაღაც არ წაიკითხა, ვიღაცამ ელემენტარული რჩევა არ ამოიკითხა საიდანღაც... არა და რა ადვილია! მოიგებ დროს, დაზოგავ ჯანმრთელობას, ნერვებს... განიცდი იმას, რაც იქნებ ვერასდროს განგეცადა, ან მიხვდები, რომ ის არის, რაზეც ოცნებობდი, და დამშვიდდები, რადგან ხვდები, რომ მიაღწიე იმას, რაც გინდოდა.

რა შუაშია ეს ყველაფერი, რატომ მოვყევი, არ ვიცი... მაგრამ ხომ არიან ძალიან დიდები: შექსპირიო, ჰემინგუეიო, ჰესეო, ჯავახიშვილიო, ჰომეროსიო, კამიუო, დოსტოევსკიო, სერვანტესიო, დანტეო... ეუუ, რა ჩამოთვლის... აი, ისინი, წაკითხულიც რომ არ გაქვს და მაინც რომ უნდა მოგწონდეს, ან კიდევ, რომ წაიკითხე და არ მოგეწონა და მაინც უნდა მოგეწონოს... მასეთებზე ხომ არ მოვყევი, ისეთებზე მოვყევი, მე რომ ვერ ვუძლებ და, მინდა თუ არ მინდა, მეტირება... მერე ისინი თვითონ ხდებიან დიდები უშენოდ და იმასაც მივხვდი, რომ, თუ იმ თაროებზე, სადაც ბევრი დიადი და არადიადი წიგნი დევს, შენსას არავინ ელოდება, სულაც არ უნდა ინერვიულო. უბრალოდ, უნდა წერო, გულწრფელად უნდა წერო, და შენი წილი ცრემლი მაინც გამოჩნდება. იმიტომ, რომ... აი, ახლა მივადექი იმას, რის გამოც ამდენი ვილაპარაკე... ჰოდა, იმას ვფიქრობ, მთელი ეს პანდემიები და პრობლემები ბუნებამ და განგებამ იმიტომ ხომ არ მოიგონა, რომ წიგნებს არ ვკითხულობთ. კი, ასე მგონია, კი არ მგონია და ზუსტად ასეა... იმიტომ, რომ „ჯერ ხომ იყო სიტყვა“ და ის მთავარი წიგნიც. იმ წიგნიდან გამოდის ყველა წიგნიც და ყველას ცხოვრებაც.

ჰოდა, ვიფიქრე, იმ მთავარი წიგნის წაკითხვა რომ უფრო სახალისო გახდეს, ხომ არ გადაწყვიტა განგებამ, რომ ამ წიგნებში გადაენაწილებინა იმ მთავარი წიგნის ხან ცრემლიანი, ხან სასაცილო ამბები. როგორც ჩანს, თუ რამე დასაწერია, აუცილებლად დაიწერება. ვიღაცამ ვერ შეასრულა სათანადოდ? ვერ გაამართლა?

სხვას დააწერინებს, სულ იმის ხელში არ არის ყველაფერი?.. და ასე, სხვადასხვა წიგნების დახმარებით, გვაკითხებს იმ მთავარ წიგნს დღეების, თვეების, წლების, საუკუნეების განმავლობაში. ხოლო, როცა ვანებებთ კითხვას თავს ამ უსასრულო წრიალში ლუკმაპურის შოვნაზე გადაგებულები, ადგება ხოლმე ეს დალოცვილი განგება და იგონებს ასეთ რაღაცეებს. რა ქნას, არ ვუჯერებთ და... ზოგჯერ იძულებულია იძულებით მოგვცეს დრო იმისთვის, რომ ისევ დავუბრუნდეთ საკუთარ თავს.

2020 წელი. თბილისი. აგვისტო. ცხელა. სამუშაო ოთხი. ვენტილატორი ზუზუნებს. იატაკზე
მიყრილი წიგნები. ჩამძინებია. ბესო სოლომანაშვილი.