„ცხელი შოკოლადის“ ამ ნომრის თითქმის ყველა სტატია, პირდაპირ თუ ირიბად, ნოემბრის მოვლენებს ეხმიანება. გზავნილი, რომელიც შემიძლია გაგიზიაროთ, შემდეგია: ვიყოთ თვითკრიტიკულები და თითოულმა ჩვენგანმა გავიაზროთ ჩვენი პასუხისმგებლობაში იმაში, რაც ჩვენს გარშემო ხდება.

სწორედ ამას აკეთებს ჩვენთან ინტერვიუში, გადაცემა „პოსტსკრიპტუმის“ რედაქტორი ნინო ჯაფიაშვილი. ნინო საუბრობს ჟურნალისტების პასუხიმგებლობაზე და მათ მიერ ვერ მიღებულ გამოწვევაზე, ესაუბრათ არა მხოლოდ ხელისუფლების, არამედ საზოგადოების პრობლემებზე. ხშირად ჟურნალისტები, არაკომპეტენტურობის გამო, ინსტრუმენტი ხდებიან მედია მფლობელების ხელში და კარგავენ ყველაზე მთავარს - მათ ხელთ არსებული რესურსების მართვას არა მფლობელის, არამედ საზოგადოებრივი ინტერესების სასარგებლოდ.

ეკა აღდგომელაშვილიც, თავის კომენტარში, საუბრობს მედიის სტანდარტებზე, კონკურენციაზე, როგორც მედიის განვითარების აუცილებელ პირობაზე, მის დანიშნულებაზე, შეცვალოს საზოგადოებრივი ცნობიერება.

ფილოსოფოსი ლელა გაფრინდაშვილი წერს სამოქალაქო პასუხისმგებლობაზე და ისტორიის ჩაკეტილ წრეზე, როცა ვერ ვახერხებთ კრიტიკულად და ადეკვატურად შევაფასოთ მოვლენები და აღარ ვეძებოთ „ბელადები“ და „მეფეები“. მოსაზრება, რომ ხვალ უკეთესი ხელისუფლება გვეყოლება და ჩვენც უკეთ ვიქნებით, კიდევ ერთი ილუზიაა. ჩვენვე უნდა გავხდეთ უკეთესნი და ვისწავლოთ საკუთარი ქვეყნის მართვა.

ინტერვიუ მეთიუ ბრაიზასთან და ზეინო ბარანთან ოქტომბერში, ვაშინგტონშია ჩაწერილი, მაგრამ ის ნოემბერში თბილისში განვითარებულ მოვლენებსაც ეხმიანება. მეთიუ და ზეინო აფასებენ საქართველოს ბოლო 15 წლის ისტორიას, ამერიკის საგარეო პოლიტიკას და გვიზიარებენ უამრავ დეტალს თავისი ცხოვრებიდან.

შეერთებული შტატების პასუხისმგებლობის თემას ეხება ჟურნალ „ნიუ-იორკერის“ ფესტივალის დიდი ნაწილიც. ამერიკის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი გამომძიებელი ჟურნალისტი, სეიმორ ჰერში კრიტიკულად აფასებს ბუშის ადმინისტრაციას, საუბრობს ირანში მოსალოდნელ ომზე და, ისევ და ისევ, ჟურნალისტების მოვალეობაზე რეალობის აღქმაში დაეხმარონ საზოგადოებას.

სოციოლოგი იაგო კაჭკაჭიშვილი თავის დღიურებს ნოემბრის მოვლენების ფონზე წერდა და მისი ინტროსპექცია ყველას დაგვეხმარება საკუთარ თავში ჩაღრმავებაში.

ამ ნომერშივე იხილავთ პოლონელი ფოტოგრაფის ფოტორეპორტაჟს ნოემბრის სოხუმიდან. ეს ფოტოები რომ ქართველ ფოტოგრაფს გადაეღო, ვიტყოდი, ნაციონალიზმმა დაუბინდა მზერა და ამიტომ მოდის ამ ფოტოებიდან მხოლოდ სიცარიელის, უსიცოცხლო სილამაზის და ტრაგიზმის შეგრძნება-მეთქი. ახლა კი, არ ვიცი, რა ვიფიქრო. იქნებ, თავად ეველინას წინასიტყვაობა დაგვეხმაროს.

შორენა შავერდაშვილი

ლელა გაფრინდაშვილი

არ ვიცი, სხვისთვის როგორ, მაგრამ 2007 წლის 7 ნოემბერი ჩემთვის რაღაც უმნიშვნელოვანესი გარდატეხის დღეა: ზღვარი, როცა აღარ მინდა ვიყო „მოსახლეობა“ და პოლიტიკოსების კეთილდღეობის სამშენებლო მასალა, მათი ვნებების ასპარეზი.

მინდა მოქალაქე ვიყო, ანუ საკუთარ არჩევანზე პასუხისმგებელი პიროვნება, რომელიც გაბრაზებული და აღტაცებული კი არა, დაფიქრებული ირჩევს!

ვიცი, როგორ საარაკოდ ძნელია ქართული პოლიტიკური და სამოქალაქო პროცესების შეფასება, მათში საკუთარი ადგილის და მნიშვნელობის დადგენა. მაგრამ დღეს, ჩემთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა შეიძინა პასუხების ძიებამ, 1990 წელს, მერაბ მამარდაშვილის მიერ დასმულ კითხვებზე: „ვინ ვიყავი მე მთელი ეს წლები? რას ვაკეთებდი? ვისი მჯეროდა? ვის მივყვებოდი?..“

ამ გონებივი სამუშაოს ჩატარების გარეშე, დარწმუნებული ვარ, კვლავ გავიმეორებ შეცდომებს. ვინც ამ გზაზე უკვე დაწინაურდით, ნუ დაიზარებთ და კიდევ ერთხელ შეუდექით სიზიფეს აღმართს, რადგან „განმეორება ცოდნის დედაა“.

კახა თოლორდავა

კობა წაქაძე ჩემი ბავშვობის მეგობრის მამაა, თუმცა, მას პირველად მხოლოდ ამ რამოდენიმე წლის წინ შევხვდი. ვიცი, რომ უცნაურად შეიძლება მოგეჩვენოთ, მაგრამ ისე მოხდა, როგორც ამბობენ, განგებამ ასე ინება, ეს არც ჩემი ბრალია და არც მით უმეტეს, ჩემი მეგობრის ან თუნდაც ბატონი კობასი. ეს სტატიაც ჩვენი პირველი შეხვედრის შედეგია. სწორედ მაშინ გადავწყვიტე, ადრე თუ გვიან, როდესაც ამის შესაძლებლობა მომეცემოდა, აუცილებლად დავწერდი რამეს მასზე.

არ მეგონა, თუ როდესმე სპორტზე ან სპორტსმენებზე დავწერდი, მაგრამ იმ დღეს, როდესაც კობა წაქაძე გავიცანი, ჯერ როგორც სტუმარმა მის საკუთარ სახლში, მერე კი ბაკურიანი-ტაბაწყურის გზაზე ახლობლებით გაჭედილ „ჯიპში“, მე უკვე ვიცოდი, რომ თუ კობა წაქაძეზე სტატიის დაწერა მომიწევდა სპორტის იმ სახეობაზე, რომელსაც ტრამპლინიდან თხილამურებით ხტომა ეწოდება, ბევრს ვერაფერს ვიტყოდი. სულ რაღაც თოთხმეტი წლის ვიყავი, მან კარიერა რომ დაასრულა და თოთხმეტი წლის თბილისელ ბიჭებს ნამდვილად ვერ მოსთხოვ, იმაზე მეტი ინტერესი გამოიჩინოს სპორტის ამ სახეობის მიმართ, ვიდრე ეს საჭიროა. ბუნდოვნად მახსოვს, ერთხელ, სამოცდაათიანი წლების დასაწყისში, ბაკურიანის „ტურბაზაში“ რომ ვისვენებდი, რომლის დირექტორიც იმ დროს ბატონი კობა იყო, დილით, საუზმის დროს საშინელი მიწისძვრა მოხდა. ეს შიში დღემდე ჩემშია მიმალული, სადღაც სიღრმეში. მახსოვს ადამიანები, რომლებიც ერთმანეთზე გადარბოდნენ ფაფით სავსე თეფშებით და კომპოტებით ხელში, მახსოვს დედაჩემი, რომელიც მთელ ხმაზე გაყვიროდა ჩემს სახელს, მახსოვს საშინელი, ყურისწამღები გრუხუნის ხმა, მახსოვს ბიძგების შედეგად ჩემს თვალწინ ჩამოშლილი ვიტრინების ლაწა-ლუწის ხმაც, და მახსოვს სპორტულ ტანსაცმელში გამოწყობილი კაცი, რომელიც კარებში იდგა და ყვირილით უხმობდა ბავშვებს თავისკენ. მერე, როცა ყველაფერი დამთავრდა, ჩვენ ყველანი „ტურბაზის“ ეზოში ვიდექით ის კაცი კი თითოეულ ჩვენთაგანთან მოდიოდა და გვეკითხებოდა, როგორ ხართო. ეს კაცი კობა იყო. იმ დღის შემდეგ თითქმის ოცდაცამეტი წელი გავიდა და ჩვენი მეორე შეხვედრაც ისევ სტიქიასთანაა დაკავშირებული. იმ დღეს, მეგობრებით გადაჭედილ „ჯიპში“ მყოფებს ისეთი სეტყვა და ჭექა-ქუხილი დაგვატყდა თავს, რომ იძულებულები გავხდით მანქანა გაგვეჩერებინა და ამინდის გამოსვლას დავლოდებოდით. მანქანაში ჯდომა აუტანელი იქნებოდა, რომ არა კობა წაქაძე და მისი ისტორიები. ის ყვებოდა თავის ბავშვობაზე, სიყმაწვილეზე, კარიერაზე, წარმატებებზე, წარუმეტებლობებზე და სპორტსმენის ბედზე საბჭოთა სინამდვილეში. რაღაც მომენტში, სანამ ის თხრობას აგრძელებდა, მე უკვე ვიცოდი, რომ ის იმ იშვიათი ადამიანების რიცხვს მიეკუთვნება, რომელიც არა მარტო გადარჩა, არამედ ამ პროცესში უამრავ ცდუნებას მხოლოდ იმის გამო გაუძლო, რომ დარჩენილიყო იმად, ვინც იყო და როგორიც უნდოდა, რომ ყოფილიყო. ვიცი, ჩემი ეს სტატია ამ „ხათაბალა“ ადამიანზე იმ ჭექა-ქუხილიან დღეს „დაიწერა“. ფურცელზე ის მხოლოდ ოთხი წლის შემდეგ გადავიტანე.

დათო ტურაშვილი

თავიდან მინდოდა, გამომეგზავნა ცარიელი სვეტი ტექსტის გარეშე - სუფთა და თეთრი, როგორც ეს კლინიკა, მაგრამ გადავიფიქრე და მაინც ვწერ, რადგან სვეტების წერა ძალიან მიყვარს და, თანაც, 7 ნოემბრის შემდეგ, იქნებ აუცილებელიც კი არის აზრის გამოთქმა და ექიმების გაფრთხილებასაც დროებით ვივიწყებ.

უპირველესად კი, იმას მოგახსენებთ, რომ თუ რომელიმე ქართულ ტელეარხზე შემთხვევით მაინც აჩვენეს რუსეთის რომელიმე სპეცსამსახურის აგენტთან ჩემი საუბარი, არ დაიჯეროთ, რომ ეს მე ვარ, რადგან მე რუსული არ ვიცი და ორასმილიონიან რუსეთში კი ორასი წლის მანძილზე, ქართული ენის შესწავლის მსურველი საერთოდ არ მოიძებნა. (სხვათა შორის ამერიკელები (და საერთოდ, საქართველოში მოღვაწე უცხოელები) სწორედ ამ მხრივ, ძალიან განსხვავდებიან რუსი დამპყრობლებისაგან და სხვები, ჩამოსვლისთანავე, ქართულის ათვისებას იწყებენ).

გარდა ამისა (ამერიკელებისაგან განსხვავებით), რუსებს პირადად ჩემი გადაბირება (ეგრეთ წოდებული ვერბოვკა) არც უცდიათ (ალბათ ძველი ანეგდოტი გაახსენდათ მოუხელთებელი ჯოს შესახებ) და ჩემზე ხელი იმთავითვე ჩაიქნიეს. ამიტომაც ჩემი ტელეფონის მოსმენასაც აზრი არა აქვს და ცრემლის მოსადენადაც ცრემლსადენი გაზი სულ არ მჭირდება, რადგან გულის ოპერაციის შემდეგ თვალები ისედაც სულ სველი მაქვს და ისედაც სულ მეტირება. ეს იმიტომ ხდება, რომ, როგორც ექიმებმა ამიხსნეს, თურმე, ამ ოპერაციის შემდეგ, ადამიანები ძალიან გულჩვილები ხდებიან და საკუთარი თავი ძალიან ეცოდებათ, მაგრამ გულწრფელად შემიძლია ვაღიარო, რომ როცა შვიდი ნოემბრის კადრები ვნახე ესპანური ტელევიზიით, არა საკუთარი თავი, არამედ, ჩემი ქვეყანა შემეცოდა ყოველგვარი პათეტიკის გარეშე.

ყოველგვარი გადაჭარბების გარეშე ისიც შემიძლია ვთქვა, რომ ბიძინა ბარათაშვილივით მენტალურად ჯანმრთელი ადამიანი იშვიათად შემხვედრია და როცა მის შუბლს გახვრეტით ემუქრება რომელიმე ხელისუფლება, მხოლოდ იმ ხელისუფლების საქმე კი არ არის ცუდად, არამედ ოპოზიციისაც, იმ საზოგადოებისა და საერთოდ იმ ქვეყნისაც. შეიძლება, ჩემს პესიმიზმს ისიც განაპირობებს, რომ საქართველოდან შორს ვარ და შორეულ ომში კი ყველა ჩვენთაგანი ბრძენია, მაგრამ მაინც გულწრფელად მიკვირს როგორ ვერ მიხვდნენ თბილისში რომ იმის გაკეთება, რაც 7 ნოემბერს მოხდა, მართლა არ შეიძლებოდა.

საქართველოს მოვლენებს ესპანეთსა და მთელს ევროპაში, ისეთი რეაქცია მოჰყვა, თითქოს მიტინგის დარბევა სხვაგან არასოდეს უნახავთ და ჩვენი ქვეყნის (წლებით ნალოლიავები) იმიჯიც, ერთ დღეში გაქრა. ზემოთქმულის მიზეზი ბევრია და ყველას ჩამოთვლა ძალიან შორს (ესპანეთის იქითაც) წაგვიყვანს, მაგრამ ძაღლის თავი სწორედ იქით, ოკეანის გადაღმაა დამარხული და ევროპელები საქართველოს ხელისუფლებას (სწორედ, პროამერიკული ორიენტაციის გამო), ერთ შეცდომასაც არ აპატიებენ. ევროპელები სწორედ ახლა ყველაზე მეტად დაეჭვდნენ იმაში, გვსურს თუ არა ქართველებს დემოკრატიული და თავისუფალი ქვეყნის შექმნა და თუ მართლა გვსურს, მაშინ რატომ არ გამოვდივართ დესეთედან, რატომ არ ვიღებთ ლუსტრაციის კანონს და რატომ ვესვრით თუნდაც რეზინის ტყვიებს ჩვენგან განსხვავებულად მოაზროვნე ადამიანებს.

ალექსანდრე სარაჯიშვილი ამბობდა - ქართველები მონობას უკვე ისე არიან შეჩვეულები, ერთ ბატონს მეორეთი რომ უცვლიან, თავისუფლება ჰგონიათო, და ესპანეთში რენე ჰიპენმა (ჩვენმა საამაყო სიძემ), საქართველოზე საუბრისას, ძველი მექსიკური დარდი გამახსენა.

მექსიკელები ხუმრობენ, რომ მათ უბედურებას მათი გეოგრაფია განაპირობებს - ღმერთი ცაშია, მათგან შორს და მათთან ახლოს კი, შეერთებული შტატებია. ჩვენთან კი პირიქითაა - რუსეთი ძალიან ახლოსაა და ქართული ბედნიერება კი, ჯერჯერობით, ძალიან შორს და თუ ახალი პატრონის ძებნას დავიწყებთ (ძველის სანაცვლოდ), ვერასოდეს დავბრუნდებით ევროპულ სახლში, მიუხედავად იმისა რომ ის მართლა ჩვენი სახლიც არის და ჩვენ კი მართლა უძველესი ევროპელები ვართ.

ამიტომაც მქონდა იმედი, საბჭოთა წარსულს ძალიან მალე დავივიწყებდით და ჩვენი მეხსიერებიდან ნებისმიერი საბჭოური თარიღიც კი, უკვალოდ გაქრებოდა, მაგრამ იმდენი ვქენით, რომ 7 ნოემბერი ისევ აღვადგინეთ ჩვენს ტვინებსა და ცნობიერებაში და კიდევ ერთხელ გავახსენეთ ხალხს 9 აპრილის დილა და თბილისის ყველაზე საშინელი დუმილი.

უცნაურია, რომ ქართული ნიჭი მაინც ყოველთვის ახერხებს თუნდაც იუმორით ბრძოლას ღირსებისა და თავისუფლების გადასარჩენად და რაც იმ დღეებში მოიგონეს ქართველებმა თავდაცვის მიზნით, რასაკვირველია, ყველაფერი არც მომისმენია, მაგრამ ერთმა შედევრმა ესპანეთამდეც ჩამოაღწია და უფროსი თაობის ფეხბურთის მოყვარულები, ალბათ, უკეთ გაიგებენ ამ ხუმრობის ძალასაც:

ნიკა ბერიძემ უცხოეთიდან დაურეკა თბილისში აგო ელიავას 7 ნოემბრის შემდეგ და თბილისის ამბები დაწვრილებით მოაყოლა.

პოლიტიკისაგან ძალიან შორს მდგომმა აგო ელიავამ, პოლიტიკისაგან დაახლოებით იმავე მანძილით დაშორებულ ნიკა ბერიძეს, რაც იცოდა თბილისის მოვლენების შესახებ, ყველაფერი უამბო და ბოლოს, იმავე, უსერიოზულესი ინტონაციით კიდევ ერთი ფრაზა დააყოლა - ხალხი იმედის საყურებლად პანტიანში დადისო...

P.S. საქართველოში, თურმე, თავს იმით იმშვიდებდნენ, რომ მიტინგის დარბევას მსხვერპლი არ მოჰყოლია.

არადა, სწორედ იმ დღეებში გარდაიცვალა გოდერძი ჩოხელი და მერე რა, რომ გოდერძი მიტინგის დარბევისას არ მოუკლავთ და გულის უკმარისობით გარდაიცვალა.

გოდერძი ჩოხელი მაინც მსხვერპლია, რადგან გულის უკმარისობას სიყვარულის უკმარისობა იწვევს...

ეტგარ კერეტი თბილისში

ავტოგრაფში გამხელილი საიდუმლო

წესი გვქონდა ასეთი - წვრილმანი იყო თუ მსხვილმანი, დღეში ერთი კარგი საქმე უნდა ჩაგვედინა და ამით მე და ჩემი მეგობარი კარმას ვისუფთავებდითო, - წერს ერთ-ერთ მოთხრობაში ეტგარ კერეტი. რამდენად დაეხმარა საქართველოში სტუმრობა მწერლის კარმას, არ ვიცი, მაგრამ ვინც 8 ნოემბერს კინოთეატრ „ამირანში“ მასთან შესახვედრად მოვიდა, ალბათ, ყველა დამეთანხმება, რომ კერეტმა იმ დღისთვის განკუთვნილი „კარგი საქმეების“ ნორმა ფრიადზე შეასრულა. მწერალთან შეხვედრა ორ დღეს იყო დაგეგმილი - 7 ნოემბერს მისი მოთხრობების კრებულის, „ნებროთმა გარეკას“, ქართული თარგმანის პრეზენტაცია და, 8 ნოემბერს მისივე რეჟისურით გადაღებული ფილმის, „მედუზას“ ჩვენება უნდა გამართულიყო, თუმცა, კერეტის სტუმრობა ჩვენს ქალაქში პოლიტიკურ გაწევ-გამოწევებს დაემთხვა და ისე მოხდა, რომ წიგნიც, ფილმიცა და მათი ავტორიც ერთსა და იმავე დღეს გავიცანით. როცა შეხვედრის დასაწყისში მასპინძელმა, შორენა შავერდაშვილმა, ჩვენი, პოლიტიკურად დაზაფრული და, ცოტა არ იყოს, შერცხვენილი აუდიტორიის შეკითხვა გაახმოვანა, რას ფიქრობთ იმ ყველაფერზე, რაც დღეს თბილისის ქუჩებში ხდებაო, კერეტმა ღიმილით დაგვამშვიდა - აბა გაიხსენეთ, მე სად ვცხოვრობ და უნდა მიკვირდეს თუ არა მსგავსი შეხლა-შემოხლებიო. მერე, რა თქმა უნდა, ერთად გავიხსენეთ და უხერხულობის დოზაც შემცირდა. ვერაფერს იტყვი - კარმა მართლაც უცნაურად სუფთა და ძლიერი აქვს.

ეტგარ კერეტი ქართველმა კითხველმა პირველად 2006 წლის ოქტომბერში გაიცნო, როცა „ცხელ შოკოლადში“ მისი პირველი მითხრობა „მილები“ და მწერლის ისტორია დაიბეჭდა. ერთი მოთხრობა და რამდენიმე ბიოგრაფიული გვერდი სრულიად საკმარისი აღმოჩნდა იმისათვის, რომ ეტგარისა და მისი შემოქმედების მიმართ მეტი ინტერესი გაგვჩენოდა - ეტგარი თავის ოჯახზე, სწავლისა და მუშაობის პერიოდებზე, თითქოს ყოველდღიურ და არაფრით განსაკუთრებულ მოგონებებზე ჰყვებოდა, მაგრამ სწორედ უმნიშვნელო დეტალებისადმი თავისებური დამოკიდებულება, გულწრფელი და განსაკუთრებულობის მცდელობას მოკლებული დაკვირვებები ის იშვიათი ხილია, რასაც დღევანდელი მკითხველი დანატრებულია და თუ სადმე გემო მაინც გაუსინჯა, ხელიდან ვეღარ გაუშვებს.

ეტგარ კერეტი მოთხრობების 4 კრებულის ავტორია და მისი წიგნები 17 ენაზეა თარგმნილი. „ნებროთმა გარეკა“ კი პირველი კრებულია, რომელიც ქართულ ენაზე ითარგმნა. პრეზენტაციის დასაწყისში, სანამ ჩვენ წიგნის ფურცვლის ცდუნებას ვებრძოდით, შორენამ დრო იხელთა და ცნობისმოყვარეობა დაგვიკმაყოფილა - ერთ-ერთი მოთხრობა „სქელო“ ავტორის თანდასწრებით წაგვიკითხა. მოთხრობის შესახებ კი ეტგარმა ასეთი ისტორია გვიამბო - „სქელო“ ჩემს ცოლს მივუძღვენი, როცა მან ერთ მშვენიერ დღეს შემახსენა, რომ მის შესახებ არაფერი მქონდა დაწერილი, არადა, ძალიან უნდოდა, თვითონაც ყოფილიყო ჩემი მოთხრობის გმირიო. მოთხრობისგან შექმნილი საერთო შთაბეჭდილება წიგნზე დღესაც არ გამქრობია - მხოლოდ განსაკუთრებული ნიჭითა და თვითირონიის დიდი უნარით დაჯილდოებულ ადამიანს შეუძლია წეროს ასე სადად, იუმორითა და ემოციური სპეკულაციის გარეშე „მშვენიერ და დიდსულოვან ქალზე, რომელიც მას ტკივილამდე უყვარს“. თავიდან ცოტა უცნაურად მომეჩვენა, როცა გავიგე, რომ დარბაზში, ჩვენთან ერთად არც მეტი, არც ნაკლები - წიგნის პერსონაჟები ისხდნენ - ეტგარს უფროსი ძმა და მეგობარი ახლდნენ თან. სწორედ ძმა, მამა და მეგობრები არიან კერეტის მოთხრობების მთავარი გმირებიც.

როცა ისრაელში ცნობილი მწერალი ხარ, შეგუებული უნდა იყო იმ ფაქტს, რომ შენი გვარის გასწვრივ (უფრო ხშირად კი - მაღლა) ამოს ოზის მოიხსენიებენ და, უფრო მეტიც, პარალელების გავლებასა და შემფასებლური ხასიათის დასკვნებს მოგთხოვენ. კერეტმაც მშვიდად აგვიხსნა, რომ ოზი კარგი მწერალია, თუმცა, იგი მორალისტია და ცდილობს, მკითხველს თავს მოახვიოს, რა არის კარგი და რა - ცუდი. ამავე კონტექსტში მწერალმა ისიც გვითხრა, რომ, ცოტა არ იყოს, უკვირს, როცა მას ეუბნებიან, რომ იგი აპოლიტიკური მწერალია. ჩემი პოლიტიკა, უბრალოდ, განსხვავებული პოლიტიკაა, მხოლოდ ფაქტებს ვყვები, მოვლენებს აღვწერ და დასკვნების გამოტანა უკვე მკითხველისთვის მიმინდიაო, - აგვიხსნა კერეტმა. ჩვენ კი დასკვნების გამოტანამდე წიგნების პირველ გვერდებზე ავტოგრაფები ჩამოვირიგეთ და პატარა პაუზის შემდეგ ისევ დარბაზში მოვკალათდით -წიგნამდე კიდევ ერთი სიამოვნება - „მედუზას“ ნახვა გველოდა.

ფილმის რეჟისორი თავად ეტგარ კერეტია, სცენარის ავტორი კი მისივე მეუღლე - შირა გეფენი. თურმე, მეუღლეს რამდენიმე კინორეჟისორთან მიუტანია სცენარი, და ყველამ, არც მეტი, არც ნაკლები, უარით გაისტუმრა. მიზეზად კი ჟანრობრივ უზუსტობას ასახელებდნენ - დრამისთვის ზედმეტად სასაცილოა, კომედიისთვის კი პირიქით - სევდიანიო. კერეტს კი სცენარი მოეწონა და, მეუღლის არგუმენტაციის მიუხედავად, შენ ხომ რეჟისორი არ ხარო, გადაწყვიტა, ფილმი თვითონ გადაეღო. საბოლოოდ კი, კერეტის პროფესიულ დილეტანტობას, რეჟისორულ გამოუცდელობას და ჟანრულ ეკლექტიკას სულაც არ შეუშლია ხელი იმისათვის, რომ „მედუზას“ კანის საერთაშორისო კინოფესტივალზე „ოქროს კამერა“ აეღო. ჩვენც ბევრი ვიცინეთ, უფრო მეტიც ვიტირეთ და ბოლოს ფილმის რეჟისორი ხანგრძლივი აპლოდისმენტით დავაჯილდოეთ. ხელწერა, რომელიც უკვე ეტგარ კერეტის შემოქმედების სავიზიტო ბარათია, ფილმსაც გასდევდა - მახვილი იუმორისა და ცხოვრებისეული დრამის შეზავებისას ზომიერების შენარჩუნება, სიყალბის ნულოვანი დოზა და ფორმა-შინაარსის მარტივი ჰარმონია.

ასეთივეა თვითონ ეტგარიც - მხიარული, სადა და უშუალო; თუმცა, არ გამოვრიცხავ, რომ, სადღაც, ჩემს წიგნზე დატოვებული ავტოგრაფის გმირს ჰგავდეს - უცნაური, მშვიდი გამომეტყველების ნახატს, რომელსაც თავზე მეფის გვირგვინი ადგას. სიმართლე თუ გინდათ, სულაც არ გამკვირვებია იმის აღმოჩენა, რომ ამ მოკრძალებულ ადამიანს სამეფო გვირგვინებისკენ გაურბის ხელი და აზრი - ეტგარ კერეტი ხომ მწერალია.

P.S. „ცხელი შოკოლადი“ მადლობას უხდის ფარმაცევტულ კომპანია „ჯი-პი-სი“-ს ეტგარ კერეტის საქართველოში სტუმრობის მხარდაჭერისთვის.

ავტორი: მაგდა კალანდაძე
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ფოლკსვაგენის საიუბილეო სიურპრიზები

გერმანული ფოლკსვაგენი საქართველოში ერთ-ერთი ყველაზე წარმომადგენლობითი საავტომობილო ბრენდია, რომლის საფასო სეგმენტი ქართველი მომხმარებლისთვისაც ხელმისაწვდომია. ოთხი წელია, რაც ფოლკსვაგენს საქართველოში უკვე „იბერია ბიზნეს ჯგუფი“ წარადგენს და ამ ბრენდის ახალი მოდელები შემოაქვს. 2007 წლის 18 ოქტომბერს კომპანია IBG-მა, ქართულ ბაზარზე ფოლკსვაგენის მოღვაწეობის 10 წლის იუბილე აღნიშნა, მონაცემთა ბაზაში საკუთარი კლიენტების ნუსხა მოიძია და ისინი საიუბილეო საღამოზე პოტენციურ კლიენტებთან ერთად მიიწვია.

დარბაზში საგანგებოდ წარმოდგენილ ფოლკსვაგენის სამოდელო რიგში კი, განსაკუთრებული ყურადღების ცენტრში ახალი სპორტული კუპე-კაბრიოლეტი _EOS აღმოჩნდა.

ბრენდის გერმანული სტილი იმ საღამოს ყველა დეტალში აისახა - ფურშეტისა თუ ლატარეაში გათამაშებული საჩუქრების თანხლებით. IBG-ის პარტნიორი კომპანიების მიერ დაწესებული პრიზების გარდა, გათამაშდა მთავარი პრიზი: მოგზაურობა ქალაქ ვოლფსბურგში, ფოლკსვაგენის ავტოქარხანაში ღია ცის ქვეშ განთავსებული მუზეუმის დასათვალიერებლად.

სამომავლოდ კი, კომპანია IBG თავის კლიენტებს ფოლკსვაგენის კიდევ ერთი ახალი მოდელის (პატარა ჯიპის) წარდგენას და მარტში მორიგი საავტომობილო ქსელის გახსნასაც დაპირდა. ახალი შოუ-რუმი აღმაშენებლის ხეივანზე დაიდებს ბინას, სხვა საავტომობილო ცენტრებისგან განსხვავებით, მომხმარებლებს შაბათ-კვირასაც უმასპინძლებს და დამატებითი მომსახურებითაც უზრუნველყოფს.

Hennessy - ალკოსგან

ფოტო: ქეთო ცაავა

Hennessy მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში სიახლეების დაფუძნებაზე მუშაობს. ახლახან კი ქართულ კომპანია „GD ალკოს“ ალკოჰოლური სასმელების ოჯახსაც შემოუერთდა. მეეჭვება Moest & Hennessy-ს რომელიმე ქვეყანაში მორიგი ბრენდის წარდგენისას ეტიკეტის ნორმები რომ დაერღვიოს, მაგრამ „ქართული ორგანიზებულობა“ ხომ მსოფლიოში ცნობილი ბრენდების საპრეზენტაციო საღამოებსაც კი „ქართულად“ მასპინძლობს. მართალია, საგანგებოდ ჩამორიგებულ ლამაზ მოსაწვევებზე გარკვევით მიუთითეს, რომ კომპანია „GD ალკოს“ პატივი აქვს 31 ოქტომბერს, 20:30 სთ-ზე night office-ში, კონიაკ Hennessy-ს წარდგენაზე მოგიწვიოთო, მაგრამ საღამო, არც მეტი არც ნაკლები, ერთი საათის დაგვიანებით დაიწყო.

კომპანია Moest & Hennessy-ს წარმომადგენლის - სტეფან კრესპელის მისალმების სიტყვას, რიგრიგობით, სამი ქართველი თარჯიმანი უმკლავდებოდა. არადა, კომპანიის წარმომადგენელი ძალიან მარტივად შეეცადა დამსწრეთათვის Hennessy-ს მოკლე ისტორია გაეცნო, პარტნიორობის გამო GD ალკოსთვის მადლობა გადაეხადა და შეგვპირებოდა, რომ საქართველოში სამომავლოდ კიდევ არაერთ ახალ ბრენდს წარადგენდნენ. იქიდან გამომდინარე, რომ Hennessy-ს ფუფუნების სამყარო, ალკოჰოლური სასმელების გარდა, მოდის სფეროს დიდ ბრენდებსაც აერთიანებს, საღამოს ორგანიზაციული მინუსები, მოდის ცნობილი ბრენდების: BALLY, CACHAREL და TRUSSARDI-ს კოლექციის ჩვენებამ გადაფარა. ისე კი, იმ საღამოს ბევრმა სიმოვნება Hennessy-ს დაგემოვნებისას უფრო მიიღო.

ავტორი: მაია ცეცაძე

წერილი ნიუ-იორკიდან

ავტორი: შორენა შავერდაშვილი
ფოტო: დავით მესხი

რეპორტაჟები შეერთებული შტატებიდან მომზადდა „თი ბი სი“ ბანკის მხარდაჭერით

„ნიუ-იორკერი“: 87 წლის ჟურნალი სნობი ინტელექტუალებისათვის

მესამე კურსზე ფოტოლაბორატორიაში ვმუშაობდი, დამკვირვებლად. თუ ჩემი ფოტოები არ იყო გასამჟღავნებელი, მაშინ საქმე ბევრი არაფერი მქონდა - ქიმიური ხსნარების გამოცვლას 10 წუთი მიჰქონდა, სტუდენტებმაც ძირითადად იცოდნენ აპარატურის გამოყენება და ლაბორატორიაში მუშაობის წესები და იშვიათად თუ მომმართავდა ვინმე დახმარებისთვის. მოკლედ, ეს ის დრო იყო, რაც საშინაო დავალების კეთებისთვის შეგეძლო გამოგეყენებინა. მეც, დიდის ამბით, ყველა წიგნს მივათრევდი ჩემს ცვლაში წასაკითხად, მაგრამ ვიდრე ალაგ-ალაგ ჩამოძონძილ, ნარინჯისფერ სავარძელში მოვკალათდებოდი და წიგნებს ამოვალაგებდი, მუყაოს ჭიქიდან ყავის ხრუპვის პარალელურად, თვალი, მაინც, ჩანთის წინა ჯიბეში სასხვათაშორისოდ ჩაგდებული ჟურნალისკენ გამირბოდა. ამას ისე გადავფურცლავ და საქმეს მერე შევუდგებიმეთქი, ვფიქრობდი ყოველ ჯერზე.

4 საათიანი ცვლა ისე ილეოდა, ჯერ ისევ ჟურნალის ფურცვლაში, უფრო სწორედ, კითხვაში ვიყავი. მაგრამ ეს ის ერთადერთი შემთხვევა იყო, როცა პოლიტოლოგიის თუ ეკონომიკის სახელმძღვანელოების წაუკითხაობის გამო სინდისის ქენჯნა არ მაწუხებდა - იმ ჟურნალში, რომელსაც ვკითხულობდი, ყველაფერი გაცილებით უფრო საინტერესო იყო, ვიდრე რომელიმე სახელმძღვანელოში.

„ნიუ-იორკერში“ ფანტასტიკური მწერლები და ჟურნალისტები წერენ და გაკითხებენ იმასაც კი, რაც, პრინციპში, არ გაინტერესებს. ვერასოდეს წარმოვიდგენდი, რომ ლოსანჟელესის ქუჩების დაგეგმარებაზე ოდესმე 15 გვერდიან სტატიას წავიკითხავდი. ასევე გასაკვირი იყო, რომ შემომეკითხა ვრცელი წერილი მტრედების შეჯიბრზე, რომელიც, თურმე, ბოსტონის გარეუბანში ტარდება და რომლისთვისაც მათ საგანგებოდ წვრთნიან. ბოსტონში კი ვსწავლობდი, მაგრამ ქალაქის სუბ-კულტურების შესახებ არაფერი ვიცოდი.

ასე იყო თუ ისე, ყოველი ახალი ნომრის წაკითხვით მიმძაფრდებოდა შეგრძნება, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი თემებისა თუ კულტურული ტენდენციების ეპიცენტრში ვიდექი. ნელ-ნელა რეალობასაც „ნიუიორკერის“ თვალით აღვიქვამდი და ეს რეალობა გაცილებით უფრო არსებითი და საინტერესო ხდებოდა, ვიდრე არაკრიტიკული, არაცნობისმოყვარე თვალით დანახული სამყარო. მოკლედ, სრული განცხრომა იყო ფოტოლაბორატორიის ეს ნარინჯისფერი სავარძელი!

„ნიუ-იორკერთან“ ჩემი რომანი დაახლოებით 8 წლის წინ დაიწყო და მას მერე ჟურნალის ბევრ „ფანთან“ მილაპარაკია იმ სიამოვნებაზე, რაც ამ ჟურნალის კითხვას მოაქვს. „ნიუ-იორკერის“ ნებისმიერ რიგით ნომერში შეიძლება დაგხვდეს ჯონ აპდაიკის ახალი მოთხრობა ან ლექსი; ბილ ქლინტონის ან გარი კასპაროვის პროფაილი; მარკესის ან უილიამ ტრევორის მოგონებები; ზადი სმიტის კომენტარი შვებულებაზე კუალალუმპურში; ჟურნალისტური გამოძიება აბუ გრეიბის ციხის სკანდალზე; რეპორტაჟი რუანდიდან, კოსოვოდან ან საქართველოდან; ისტორია იმაზე, თუ როგორ ცდილობდა ერთი ქალი მთელი ცხოვრება შიზოფრენიის დამარცხებას; წერილი სუშის ნიუ-იორკულ ინდუსტრიაზე; „კოლიკის სინდრომის“ კვლევა ბავშვებში და ასე შემდეგ. მოკლედ, სრული თემატური ეკლექტიკაა. „ნიუ-იორკერი“ კვირიდან კვირამდე წერს ყველაფერზე, რაც განათლებულ, ცნობისმოყვარე, ექსცენტრულ და, სავარაუდოდ, ნევროტულ ნიუ-იორკელს აინტერესებს - ოღონდ, „ნიუ-იორკერი“ წერს ისე, როგორც არავინ სხვა და ამიტომაც, თითქმის ყველა ჟანრში, თავისი 87 წლიანი ისტორიის მანძილზე, „საუკეთესო ჟურნალისტიკისათვის“ ათეულობით ჯილდო აქვს მიღებული. თემატურ მრავალფეროვნებასთან და სანიმუშო ჟურნალისტიკასთან ერთად, არსებობს „ნიუ-იორკერის ხმა“ - ორიგინალური სტილისტიკა, რომელიც ჯერ კიდევ 1925 წელს ჩამოყალიბდა და მას მერე, პრინციპულად არაფერი შეცვლილა: ბევრი იუმორი, ფანტასტიკური პუბლიცისტიკა, ყველაზე კარგი ლიტერატურა, კომიქსები და ილუსტრაციები ჟურნალის ხელწერად იქცა.

„ნიუ-იორკერის“ ავტორების უმრავლესობას, მწერლების გამოკლებით, ყოველდღიურ გაზეთებში - „ნიუ იორკ თაიმსში“, „ვაშინგტონ პოსტში“, „ბოსტონ გლოუბში, „დალას მორნინგ ნიუსში“ და სხვა ავტორიტეტულ გაზეთებში უმუშავიათ. ისინი კარგი რეპორტიორები არიან, მაგრამ „ნიუ-იორკერში“ მიდიან იმიტომ, რომ ყველაზე კომპლექსურ თემებზე იმუშაონ, ჰქონდეთ ბევრი დრო და საკმარისი რესურსი იმისათვის, რომ გამადიდებელი ლუპით დააკვირდნენ რეალობას. დაახლოებით ისე, როგორც ჟურნალის პირველი ნომრის გარეკანის დენდი აკვირდება პეპელას (ეს სწორედ ის დენდია, ჟურნალის ვიზუალური სიმბოლო, რომლითაც 1925 წლის შემდეგ, ჟურნალის ყველა საიუბილეო გარეკანი ამაყობს). რაც შეეხება მწერლებს, თუ ერთხელ მოახერხე და ჟურნალის ლიტერატურულ რედაქტორს შენი მოთხრობა მოაწონე, ჩათვალე, რომ წარმატებული მწერლის კარიერა გარანტირებული გაქვს. „ნიუ-იორკერი“ საუკეთესო თანამედროვე მწერლების მექაა.

აღარაფერს ვამბობ ჟურნალის მემარცხენე გემოვნებაზე, რომელიც ზოგადად ამერიკელი (და დიდი ეჭვი მაქვს, არა მხოლოდ ამერიკელი) იტელექტუალების მარად მოდური მსოფლმხედველობრივი „გადახრაა“. რაც ყველაზე საინტერესოა, „ნიუ-იორკერი“ წერს სუბკულტურებზე, მარგინალებზე, ჯადოქრებზე, უცნაური ნივთების კოლექციონერებზე იმისათვის, რომ, არც მეტი, არც ნაკლები, სამყაროს მრავალფეროვნება და მეამბოხე სული შემოუნახოს. როგორც თავად „ნიუიორკერის“ ერთ-ერთმა ავტორმა, სუზან ორლინმა თქვა, ჩვენ ჟურნალისტები კი არა, კულტურის ანთროპოლოგები ვართო.

„ნიუ-იორკერთან“ სხვადასხვა დროს თანამშრომლობდნენ ერნსტ ჰემინგუეი, ჯერომ სელინჯერი, ჯონ აპდაიკი, სილვია პლატი, როჯერ ენჯელი, ტრუმენ კაპოტე, ხორხე ლუის ბორხესი, უილიამ ტრევორი, ჰარუკი მურაკამი, ვლადიმერ ნაბოკოვი, ედვარდ სორელი, დერეკ უოლკოტი, ვუდი ალენი, რიჩარდ ავედონი, ჯოზეფ მიტჩელი, ნორმან მეილერი, მარტინ ამისი, სალმან რაშდი, ჯონათან საფრან ფოიერი … 1936 წელს, ნიუ იორკერში დაიბეჭდა ადოლფ ჰიტლერის პროფაილი, რომელიც ასე იწყებოდა: „იმ ერის დიქტატორი, რომელიც ბრწყინვალე სოსისებით, სიგარებით, ლუდით და ბავშვებით არის სახელგანთქმული, თავად ვეგეტარიანელი, არამწეველი, არამსმელი და სტერილურია. ის წვრილძვლიანი ბავშვი და ტუბერკულოზით დაავადებული ყმაწვილი იყო. როგორც თავად ამბობს, უკვე ახალგაზრდობაში ავლენდა ექსცენტრიზმს…“

1946 წელს აქვე დაიბეჭდა „ჰიროსიმა - უხმო აფეთქება“, რომლის ავტორმა, ჯონ ჰერშმა, „მეოცე საუკუნის საუკეთესო ამერიკული ჟურნალისტის“ ჯილდო მიიღო. პულიცერის პრემია მიიღო „ვიეტნამის ქრონიკების“ ავტორმაც, რომელმაც, ვიეტნამის ისედაც არაპოპულარული ომის წინააღმდეგ მთელი ამერიკა დარაზმა. მოკლედ, დაუსრულებლად შეიძლება გავაგრძელო ეს ჩამონათვალი. „ნიუ-იორკერის“ თითოეული ნომერი, 1925 წლიდან დღემდე, სავსეა ამ მარგალიტებით.

სნობების ჟურნალიაო, ამბობენ, მაგრამ, როდის იყო, იარლიყს რაიმე სიკეთე მოეტანოს კაცობრიობისათვის?!

ფესტივალი

უკვე 8 წელია, „ნიუ-იორკერი“ ყოველწლიურად მართავს ფესტივალს, რომელიც სამი დღე გრძელდება და სადაც ლიტერატურული საღამოები, სადისკუსიო პანელები, კონცერტები, ფილმის ჩვენებები, თეატრალური პერფორმანსები და მასტერ-კლასები იმართება. უცნაური ის არის, რომ, მგონი, ეს ერთადერთი ფესტივალია დედამიწის ზურგზე, რომელიც ტელევიზიებისთვის საერთოდ დახურულია და არც ბეჭდური მედიისთვისაც გასცემს აკრედიტაციებს. ასე რომ, ყველა დამსწრე ბილეთს ყიდულობს და თანაბარი უფლებით სარგებლობს, რაც, ვერაფერს ვიტყვი, დემოკრატიული ამბავია. ფესტივალისთვის თბილისიდანვე დავიწყე მზადება. ყველაზე რთული ამოცანა საფესტივალო პროგრამის შედგენა იყო. ერთდროულად, ქალაქის სხვადასხვა დარბაზებსა და სცენაზე სხვადასხვა შეხვედრები იმართებოდა. მაგალითად, პარასკევს, საღამოს 7 საათზე იყო ჩემთვის საინტერესო ოთხი ღონისძიება (ისე კი, მგონი, 10-ზე მეტი რაღაც ხდებოდა ერთდროულად): სალმან რაშდის და ნობელის პრემიის ლაურეატი მწერლის, ორჰან ფამუკის საუბარი თემაზე „სამშობლო“, ზადი სმიტის ლიტერატურული საღამო, ოსკაროსანი დოკუმენტური ფილმის რეჟისორის, ეროლ მორისის აბუ გრეიბის სკანდალზე გადაღებული ახალი ფილმის „სტანდარტული სამხედრო პროცედურა“ ჩვენება და საჯარო დისკუსია ერაყზე, სადაც ახლო აღმოსავლეთის ისტორიკოსები, პოლიტიკის ანთროპოლოგები, ჟურნალისტები და მაღალჩინოსანი სამხედროები საუბრობდნენ. საშინელი დილემის წინაშე ვიყავი - ბევრი ვიწუწუნე, მაგრამ არჩევანი მაინც ფამუქისა და რაშდის სასარგებლოდ გავაკეთე. სხვა დღეებშიც უამრავი ასეთი გულდასაწყვეტი დამთხვევა იყო და ფესტივალის ადმინისტრაციასაც შევჩივლე, იქნებ დროში გაშალოთ ეს მოვლენები-მეთქი. თავიდან დირექტორი ალმაცერად მიყურებდა, მაგრამ რომ გაიგო, წინა დღეს, ატლანტიკის ოკეანე სწორედ ამ ფესტივალისთვის გადმოვლახე, მოლბა და მითხრა, საყვარელო, გვესმის, ვეცდები, თქვენი წუხილი სამომავლოდ გავითვალისწინოთო. არადა, ძალიანაც რომ მოინდომონ, ვერ გაითვალისწინებენ - ერთთვიანი ფესტივალი ბუნებაში არ არსებობს.

დეივიდ რემნიკი და სეიმორ ჰერში

სიგურ როსი

„თავისუფლების ამარა“ - ორჰან ფამუქი და სალმან რაშდი

ჰარლემიდან რამდენიმე ავენიუსა და ქუჩის გადაკვეთის შემდეგ, მანჰეტენის მეორე ბოლოში, ფამუქისა და რაშდის საღამოზე გაფრთხილებისამებრ ერთი საათით ადრე გამოვცხადდი. შესასვლელში გრძელი რიგი იყო ყველასთვის, ვისაც ამ პატარა, 300 კაციან დარბაზში შესვლა უნდოდა. ბილეთიანებს სადარდებელი არაფერი გვქონდა და, ამიტომ, რიგებში ყველა ყველას არხეინად ეჭორავებოდა. მეც ერთი ქალი გამომელაპარაკა. უკვე 30 წელზე მეტია „ნიუ-იორკერის“ მკითხველი ვარ, აქვე ვცხოვრობ, 56 და 57 ქუჩების კუთხეში. რადგან გავიგე, რომ ასე ახლოს იყო ეს „ივენთი“, მოსვლა გადავწყვიტეო. გამეცინა, რა კარგია, რომ იმ ქალაქში ცხოვრობთ, სადაც ნობელიანტი მწერლები თქვენს სამეზობლოში მოდიან სასაუბროდ-მეთქი. რომ გაიგო, საქართველოდან ვიყავი, აღფრთოვანდა, დაუჯერებელია, ამ ფესტივალისთვის საგანგებოდ ჩამოხვედითო? დავამშვიდე, საქართველოდან სულ ასე, „საგანგებოდ“, გვიწევს სადმე გამგზავრება, აბა, ჩემს სამეზობლოში მსგავს ვერაფერს გადაეყრები-მეთქი. სუზანი მაინც გაკვირვებული მიყურებდა, საკუთარი ბედის შურდა, ალბათ.

საღამო რომ დასრულდა, ვიდრე ცოტაოდენი ტრანსიდან გამოვერკვეოდი და ფამუქთან საუბრის ციტატებს ვინიშნავდი, მომძებნა, თავის დაქალს, ნანსის გამაცნო და იქვე, ქუჩის კუთხეში, ყავაზე დამპატიჟა. უკვე ფრანგულ ყავახანაშივე აღვნიშნეთ, როგორი რაფინირებული და არაემოციური მოსაუბრეა რაშდი, როგორ თამაშობს აუდიტორიის განწყობაზე, როგორ ცდილობს, თავი მოგაწონოს, საჭირო დროს გაგაცინოს. ამ დროს, ფამუქი ხელებით, ემოციურად და სპონტანურად საუბრობს. კითხვებზე პასუხის გაცემას შორიდან იწყებს, ხშირად ერთსა და იმავეს იმეორებს, მაგრამ, თითქოს, ხმამაღლა აზროვნებს და შენც ამ აზროვნების პროცესში გრთავს. ამიტომ, ვთქვი - ჩემთვის ფამუქი უფრო საინტერესო მოსაუბრე იყო-მეთქი. საბოლოოდ, იმაზე შევთანხმდით, რომ ეს განსხვავებები ტემპერამენტის ბრალია - კონტრასტი დასავლელ (ინდოეთში დაბადებული რაშდი, უკვე დიდი ხანია, ლონდონსა და ნიუ-იორკში ცხოვრობს) და აღმოსავლელ მწერალს შორის. თუმცა, ბოლოს ისიც ვაღიარეთ, რომ შეიძლება დასავლეთი და აღმოსავლეთი არაფერ შუაშია და საკუთარი ქვეყნებიდან დევნილი მწერლები, უბრალოდ, ასეთი ტიპები არიან.

ორივე მწერალი საუბრობდა „მშობლიურის“ შეგრძნებაზე, თურქეთსა და ინდოეთზე, საკუთარი ქვეყნებიდან დევნილობაზე, მშობლიურ ენაზე, რომელიც ყოველთვის მათთან არის და „უსამშობლობას“ უქარვებთ, მწერლობაზე და კოსმოპოლიტიზმზე. ფამუქი გვიხსნიდა, რით განსხვავდება მისთვის სახლში, სტამბოლში ცხოვრება ნიუ-იორკში ყოფნისგან. ჩემს სახლში ყველაფერზე ვგრძნობ პასუხიმგებლობას, რაც ჩემს გარშემო ხდება, აქ კი პასუხისმგებლობის გრძნობა საერთოდ არ მაწუხებს, აქ მხოლოდ საკუთარი თავისუფლების ამარა ვარო. ამის გახსენებაზე, სამივეს ერთად აგვიჩუყდა გული.

ჩემს ახალ ნაცნობებთან ერთად, საქართველოზეც ვილაპარაკეთ და ამერიკის მომავალ საპრეზიდენტო არჩევნებზეც. ისე, თითქოს, მათ უკვე კარგა ხანია, იციან პოსტ-რევოლუციური საქართველოს პრობლემები, და მე უკვე დარწმუნებით ვაცხადებ, იმდენად დისკრედიტებულები არიან რესპუბლიკელები, რომ ამერიკის მომავალი პრეზიდენტი ჰილარი კლინტონი იქნება-მეთქი. რას გვიშვება ეს „ნიუ-იორკერი“!

(სალმან რაშდის და ორჰან ფამუქის საუბრის თითქმის სტენოგრაფიულ ჩანაწერს „ცხელი შოკოლადის“ შემდეგ ნომერში შემოგთავაზებთ.)

სალმან რაშდი და ორჰან პამუკი

დეივიდ რემნიკი და სეიმორ ჰერში

საუკუნის გამომძიებელი ჟურნალისტი, ირანი, ერაყი და „ნიუ-იორკერის“ რედაქტორი, დევიდ რემნიკი

6 ოქტომბერს, შაბათ დილით, „ამერიკის რეჟისორების გილდიის“ დარბაზის გარეთ, მხოლოდ სერიოზული და ზედმიწევნით წარმოსადეგი პუბლიკა იყო შეკრებელი. აქ ბილეთების მაძებარებიც კი არ გამოჩენილან. წინა ღამის ლიტერატურული საღამოებისაგან განსხვავებით, სადაც მულტიკულტურალიზმის ზეიმი იყო და „ნიუ-იორკერის“ ტიპური მკითხველის პორტრეტს ვერანაირად ვერ მოხაზავდი, გამომძიებელი ჟურნალისტის,

სეიმორ ჰერშის და „ნიუ-იორკერის“ რედაქტორის, დევიდ რემნიკის შეხვედრაზე, მხოლოდ 40 წელს გადაცილებული, რალფ ლორენის მაისურებიანი და პრადას ჩანთიანი თეთრკანიანი ამერიკელები იყვნენ. სეიმორ ჰერში „ნიუ-იორკერთან“ 1971 წლის მერე თანამშრომლობს. ის ცხრა წიგნის ავტორია, მათ შორისაა „კამელოტის ბნელი მხარე“, და „ძალაუფლების ფასი“, რომელმაც ამერიკის კრიტიკოსების ჯილდო მიიღო. 1970 წელს, ჰერში საერთაშორისო რეპორტაჟებისათვის პულიცერის პრემიის ლაურეატიც გახდა. 2004 წელს გამოვიდა მისი ბოლო წიგნი, „მოქმედების ჯაჭვი: გზა 11 სექტემბრიდან აბუ გრეიბამდე“. ამ წიგნში შესული მასალები „ნიუ-იორკერში“ იბეჭდებოდა, რისთვისაც ავტორმა არაერთი ჟურნალისტური პრემია მოიპოვა.

წინასწარ ვიცოდით, რომ „საუკუნის გა მომძიებელ“ სეიმორ ჰერშს ირანზე, ერაყზე და ამერიკის ადმინისტრაციის სამომავლო გეგმებზე უნდა ესაუბრა. რადგან ვთვლი, რომ ეს ინტერვიუ აქტუალურ და ჩვენი მკითხველისთვისაც საინტერესო თემებს ეხება, ამ საუბრის ჩანაწერს ვრცლად გთავაზობთ.

რემნიკი: რამდენიმე კვირის წინ, ჟურნალში დაიბეჭდა თქვენი სტატია, სადაც გვაუწყებდით, წყაროებზე დაყრდნობით მაქვს ინფორმაცია, რომ ამერიკის გეგმები, ირანთან მიმართებაში, შეიცვალა. თუ აქამდე ამერიკა ირანის რეალური თუ პოტენციური ატომური სადგურების „შერჩევით დაბომბვას“ გეგმავდა, ახლა უკვე საუბარია ირანთან ფართომასშტაბიანი საომარი მოქმედებებების დაწყებაზე, ტერორიზმთან ბრძოლის ეგიდით. თქვენ უკვე, 2 წელზე მეტია, მუშაობთ ირანზე და ამერიკის შეერთებული შტატების ცვალებად სტრატეგიასა და აგრესიის ესკალაციაზე. როგორ ფიქრობთ, რა მოხდება, რა არ მოხდება, თუ წარმოდგენაც არ გაქვთ მოვლენების განვითარების შესაძლო სცენარზე?

ჰერში: არა აქვს მნიშვნელობა, მე რას ვფიქრობ. მნიშვნელოვანია, რას ვიგებ და რა ვიცი. და იმაზე დაყრდნობით, რაც ვიცი, ძალიან ვნერვიულობ. ვინერვიულე გუშინაც, როცა „ნიუ-იორკ თაიმს“ ვკითხულობდი, სადაც ჩრდილოეთ კორეაზე იყო ძალიან საინტერესო სტატია. როგორც ჩემი წყარო მეუბნება, ირანში შესვლამდე, ამერიკის ადმინისტრაცია ჩრდილოეთ კორეის პრობლემის მოშორებას ცდილობს. მათ ირანის დაბომბვისთვის, მოკავშირეები სჭირდებათ - ბრიტანელები, ფრანგები, გერმანელებს, ალბათ, ვერასოდეს დაითანხმებენ. მოკლედ, ამ სტატიის ქვესათაური იყო: „შეთანხმება ჩრდილოეთ კორეასთან, როგორც მოდელი ირანის პრობლემის გადასაჭრდელად“. შეთანხმება კი ეს იყო: ძალიან ბევრი საწვავი, 50-100 მილიონ დოლარამდე ნაღდი ფული ან ამ თანხის ეკვივალენტი საწვავში, უსაფრთხოების გარანტიები და, უფრო მოგვიანებით, ჩრდილოეთ კორეის დამოუკიდებლობის აღიარება.

პარკური ნიუ-იორკში

მოტანილი იყო ბუშიც ციტატაც: ირანთან მოლაპარაკების დაწყებამდე, ამერიკის მოთხოვნაა, რომ ირანმა შეაჩეროს ატომური ენერგიის გამდიდრების პროცესი. მოკლედ, სტატიამ ამანერვიულა. როგორც ჩანს, უკვე მოიშორეს ჩრდილოეთ კორეა, ახლა ირანისთვის ემზადებიან და ამ მოდელის გამოყენება უნდათ. მაგრამ, ჩვენ რას ვაძლევთ ირანელებს სანაცვლოდ?

რემნიკი: მაგრამ ის, რაც ირანს უნდა, ძალიან განსხვავდება იმისაგან, რაც სტალინისტურ, ჩაკეტილ, ეკონომიკურად გაღატაკებულ ჩრდილოეთ კორეას სჭირდება. ირანს ახლო აღმოსავლეთში ტრიუმფატორის სტატუსი აქვს. თუ ვინმემ მოიგო ერაყის ომი, ეს ირანი იყო. რა უნდა ირანს ამერიკისგან?

ჰერში: ირანს უნდა, რომ ჩვენ ის ვაღიაროთ, დავაფასოთ, ვცნოთ როგორც მნიშვნელოვანი მოთამაშე და სერიოზულად ველაპარაკოთ. აჰმადინეჯადი არც ისე პოპულარულია ირანში, კარგი იქნებოდა მისი შეცვლა რაფსანჯანით, ოპოზიციის ერთერთი ლიდერით. თუმცა, გაეროს უსაფრთხოების სამიტზე აჰმადინეჯადმაც საკმაოდ შემრიგებლური განცხადებები გააკეთა, მაგრამ მისი გამოსვლა არავის წაუკითხავს, ასე რომ, ამ გამოსვლას არანაირი წონა არა აქვს.

რემნიკი: ცნობილი სიმღერის პერიფრაზი რომ მოვიშველიოთ, „და რა შუაშია აქ სიყვარული“ (what's love got to do with it?), ის ქვეყნის პრეზიდენტია და, მსუბუქად რომ ვთქვათ, მისი რიტორიკა, რაც არ უნდა გაზვიადებული იყოს ის, მაინც მიუღებელია. მესმის, რომ ირანში ყველა მასავით არ ფიქრობს, რომ იქ სხვა პოლიტიკური დინებებიც არსებობს, მაგრამ ის მაინც ირანის პრეზიდენტია. როგორ უნდა გამოხატო ტაქტიკური თუ სტატეგიული „სიყვარული“ იმ ქვეყნის მიმართ, რომლის სათავეშიც აჰმადინეჯადია? რა შეიძლება შესთავაზო ლიდერს, რომელიც, მაგალითად, უარყოფს ჰოლოკოსტს?

ჰერში: და სხვა რა ალტერნატივა არსებობს?

რემნიკი: თქვენი დიპლომატიური წყაროები რას ამბობენ? არსებობს დიპლომატიური ალტერნატივა?

ჰერში: ამ თეთრ სახლში ალტერნატიული სამოქმედო გეგმა არ არსებობს. აქ მხოლოდ ერთი მიმართულებაა. ბუშს უნდა ომი. ეს მისი პირადი ახირებაა. მაგრამ, იცი, კიდევ რა არის საინტერესო? ერთ-ერთი ინდიკატორი იმისა, რომ ამერიკა ომს იწყებს, ერაყის სამხრეთიდან ბრიტანული ქვეითი შენაერთების გამოყვანა იქნება. თუ ირანი დაიბომბება, ბრიტანელები ტყვედ აყვანის ადვილი სამიზნე გახდებიან. ანუ, თუ ბრიტანელებს გამოიყვანენ, ეს ჩემთვის ომისთვის მზადების კიდევ ერთი ნიშანი იქნება. ისრაელის არჩევნებიც საინტერესოა ამ თვალსაზრისით. თუ ისრაელში ვადამდელი არჩევნები დაინიშნა, მაშინ, ირანის თემაც წინა პლანზე წამოიწევს. იმედია, არაფერი ამის მსგავსი არ მოხდება, მაგრამ თუ მოხდა, ჩვენი საქმე ცუდადაა.

რემნიკი: უნდა დავუშვათ თუ არა შეიარაღებული ირანი? იმის მიუხედავად, 5 წელი დასჭირდება ამას თუ 6.

ჰერში: ჰო, ესეც არავინ იცის, მაგრამ რეალური საფრთხეა. ისრაელში ამბობენ, იმდენად ატომურ ბომბში კი არ არის საქმე, პრობლემა სიონიზმის დასრულებაშიაო. ისრაელისთვის ეს სერიოზული საკითხია. თუ დადასტურდა, რომ ისრაელს მართლაც აქვს ბომბი, მაშინ ძალიან ბევრი საშუალო ფენის ისრაელელი იტყვის, არა, მორჩა, მეტის მოთმენა აღარ შეიძლება, არგენტინაში მივდივარო. ბევრი ეცდება გაქცევას. ასე რომ, ეს საკმაოდ ლეგიტიმური შიშია, შიში იმისა, რომ ბომბის არსებობა სიონიზმის იდეის საბოლოოდ დასამარების ტოლფასი იქნება. თორემ, ერთი ბომბი ბევრს არაფერს ნიშნავს. ისრაელს უამრავი აქვს ასეთი. უცნაურია, არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ამბობენ, რომ ვერ დაუშვებენ ატომურ ირანს. ირანელები კი, ამის გარეშე ვერ იცხოვრებენ. ასე რომ, სერიოზული დილემის წინაშე ვდგავართ. სრული ჩიხია და არავინ იცის, რა მოხდება.

რემნიკი: ახლო აღმოსავლეთში ამბობენ, თუ შეიძლება, რომ ირანს ჰქონდეს ბომბი, მაშინ ჩვენთვისაც შეიძლებაო. ანუ, სრულად შეიარაღებულ ახლო აღმოსავლეთს მივიღებთ.

ჰერში: უკვე გვაქვს შეიარაღებული პაკისტანი და ეს ძალიან საშიშია. პაკისტანელებმა გააკეთეს ის, რაც ირანელებმა ვერ შეძლეს. პაკისტანმა ატომური ენერგია ტექნოლოგიური განვითარებისთვის გამოიყენა. როგორც რეპორტები ამბობს, ირანელებმა გამდიდრების 3,7 პროცენტს მიაღწიეს. ბომბის მისაღებად დაახლოებით 90 პროცენტიანი გამდიდრება და მშვიდობიანი ბირთვული რეაქტორის ასამუშავებლად, 5 პროცენტი სჭირდებათ. ასე რომ, ოფიციალური მონაცემებით, ირანი პაკისტანს მნიშვნელოვნად ჩამორჩება. ამიტომაც არის, რომ ამერიკაში ბევრი ფიქრობს, რომ ირანში პარალელური საიდუმლო პროგრამა არსებობს, ვუდი ალენის ფილმის არ იყოს, მიწისქვეშეთში რობოტები რომ არიან. ჩვენ კი ვეძებეთ ბევრი, მაგრამ ვერ ვიპოვეთ. ასე რომ, რასაც ვხედავთ, იმას უნდა დავჯერდეთ.

ასე რომ, მოდი, ასე ვთქვათ: ჯორჯ ბუშმა ნამდვილად არ ითამაშა პოზიტიური როლი ამ ქვეყნის და დანარჩენი მსოფლიოს უსაფრთხოების კონტექსტში, მაგრამ ბუში არ არის ერთადერთი პრობლემა. სხვა სერიოზული პრობლემებიც გვაქვს, მაგალითად ის, რომ ამერიკამ დაკარგა მორალური ძალა საერთაშორისო ასპარეზზე. ამერიკა რაღაცას ნიშნავდა, თუნდაც, განიარაღების, ადამიანის უფლებათა დაცვის, ჟენევის კონვენციების დაცვის საკითხებში. ჩვენ ვკარგავთ წონას მსოფლიოს თვალში და ძალიან შეგვრცხვება, როცა გამოაშკარავდება ის ყველაფერი, რასაც ახლა ამერიკის სახელით ჩავდივართ.

რემნიკი: 3 წლის წინ, თქვენ, როგორც რეპორტიორი, პასუხისმგებელი იყავით იმაზე, რომ ჩვენამდე მოიტანეთ ყველაზე საშინელი „მორალური ამბავი“ ერაყიდან და ეს იყო აბუ გრეიბის ციხის სკანდალი. კმაყოფილით ხართ იმით, რომ ამან ქვეყნის ადმინისტრაციაზე სეროიზული ზეწოლა მოახდინა?

ჰერში: ზუსტად 2 დღის წინ დაბეჭდა „თაიმსმა“ კიდევ 2 ახალი დოკუმენტი წამების ფაქტებზე და ბუშის პასუხი იგივე იყო, „არა ჩვენ არ ვაწამებთ.“ ჩვენ სიტყვების ბიზნესში ვართ და სიტყვა ჩვენთვის რაღაცას ნიშნავს. საოცარია, მაგრამ ამ პრეზიდენტისთვის, სიტყვებს არანაირი მნიშვნელობა არა აქვს. ისინი მხოლოდ ინსტრუმენტად, იარაღად იხმარება. ეს სიტყვებია: „ჩვენ არ ვაწამებთ“. ისე, აბუ გრეიბში წამების ფაქტებზე ინფორმაცია იმაზე 4-5 თვით ადრე მქონდა, ვიდრე ამის დაწერას შევძლებდი. ერაყში მომსახურე ერთ-ერთმა გენერალმა მითხრა, რომ ქალი პატიმრები თავიანთ მამებსა და ძმებს წერილებს წერდნენ და ეუბნებოდნენ, სიკვდილის ღირსი ვარ, პატივი ამყარესო. არავინ იცის, ზუსტად რა იგულისხმებოდა ამაში - ეს შეიძლება იმას ნიშნავდა, რომ სამხედროები ქალებს საშხაპეებში სურათებს უღებდნენ. ან სხვა, გაცილებით უფრო საშიშ რამეს. ეს კულტურული განსხვავებები საშინლად მირთულებდა საქმეს. ამ ციხეში არავის უხსენებია წესები. გააკეთე, რაც გინდა, ოღონდ, არავინ მოკლა.

რემნიკი: ვიეტნამის მერე ამერიკელების ბევრი საშინელი ქცევა გინახავთ. ბევრი სამხედრო დამნაშავის წამების ისტორიას უკავშირდება ჩვენი სახელი, მაგრამ, მაინც, როგორ მოხდა ეს? რას გეუბნებიან თქვენი წყაროები? რა მორალურ დილემას ხედავენ ამ ყველაფერში?

ჰერში: 11 სექტემბერი - ბევრი ბრაზი, შიში. ახლახან წავიკითხე გუანტანამოს თურქი-გერმანელი პატიმრის მემუარი. ეს კაცი ძალიან საინტერესოდ ხსნის იმას, რაც იქ ხდებოდა. გახსოვთ, პირველი ფოტოები ავღანეთიდან - ჯაჭვებიანი და ნიღბიანი მეთვალყურეების? მოკლედ, ეს ბიჭი ამბობს, ამ მეთვალყურეებს ჩვენი ეშინოდათო. ნიღბებიც იმიტომ უკეთიათ, რომ ეშინიათ, არ შევჭამოთო. 11 სექტემბრის მერე, მართლაც, ყველანი გაბრაზებული და შეშინებული ვიყავით და მზად ვიყავით ჯავრი ყველაფერზე გვეყარა. სწორედ ამ წუთებში სჭირდება ქვეყანას ფანტასტიკური მორალური ლიდერი. გახსოვთ ჯონ როკერლინდი? 17 წლის ამერიკელი ბიჭი, რომელიც თალიბანის წევრებთან ერთად დაიჭირეს. ბევრი 17 წლის თინეიჯერი ბიჭი უბერავს ასე. ზოგი პლანის მოწევას იწყებს, ზოგი სმას, ზოგიც ხულიგნობას… მისი მშობლები დაშორებულები იყვნენ, მძიმე გარემოში გაიზარდა. ამ ბიჭმაც ისწავლა არაბული და შეუერთდა თალიბანს. მოკლედ, „ნიუიორკერის“ არ იყოს, ამანაც სერიოზულად გაუბერა. როგორც დაკითხვებიდან გამოჩნდა, მან ბევრი არც არაფერი იცოდა. მაგრამ ერთი „ცერეუშნიკი“ ამერიკელი დაკითხვისას მიხვდა, რომ ეს ბავშვი ამერიკელი იყო და ინგლისურად დაუწყო ლაპარაკი. მაგრამ ჯონს რომ ინგლისურად ეპასუხა, მისი თალიბანელი მეგობრები ჩათვლიდნენ, რომ ამერიკელების „შპიონი“ იყო. მოკლედ, ეს ბიჭი ვერ გატეხეს და 20 წელი მიუსაჯეს. ვიდრე დააპატიმრებდნენ, ის ჩვენს თვალწინ დაიჭრა, ქაბულთან ახლოს მომხდარ ერთ-ერთ პირველ შეტაკებაში. დაჭრილი გვერდზე გაათრიეს, გააშიშვლეს, რაღაც უხეშ ნაჭერში გაახვიეს, რომელსაც ხვრელები გაუკეთეს იმისათვის, რომ ჯარისკაცები მისულიყვნენ და ზედ დაეფსათ. თან სურათები გადაეღოთ. 5 დღე ისე გავიდა, დაჭრილს არც უმკურნალეს. ჩვენამდე ყოველდღე მოდიოდა ფოტოები, ახალ-ახალი ამბები ამ ბიჭზე, ჟენევის კონვენციის სერიოზული დარღვევები სახეზე იყო, მაგრამ, გავაკეთეთ რამე? გამოვეხმაურეთ პრესა, ან რომელიმე ჩვენგანი? ყველას ერთი რამე გვინდოდა, „მიდით, დედა უტირეთ“. ასე რომ, ეს შიში რეალურია. ჩვენ მართლა გვეშინოდა, ვბრაზობდით და კოლექტიური შურისძიების განცდით ვიყავით გამსჭვალული. ამიტომაც, ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, ჩვენს მთავრობას მორალური ლიდერის როლი აეღო საკუთარ თავზე.

რემნიკი: ბევრს საუბრობენ ჯორჯ ბუშის ღირებულებების „უნიკალურობაზე“. მაგრამ, თქვენი ცხოვრების მანძილზე, ოდესმე გინახავთ 180 გრადუსით უკეთესი ლიდერი?

ჰერში: პრინციპში არა. თუ ვიეტნამზე დაწერილ ლიტერატურას წაიკითხავთ, ნახავთ, რომ იქაც საშინლად ვაწამებდით ხალხს, გენიტალიებზე დენის მიერთებით და მთელი ამ საშინელებებით. ალბათ, ამ შემთხვევაში, პასუხი ის არ არის, რომ ომი იმდენად არაჩვეულებრივი მდგომარეობაა, რომ იქ, ჩვენ არავისზე უკეთ არ ვიქცევით. ეს მთლად კარგი ამბავი არ არის, მაგრამ ასეა.

აბუ გრეიბის ზედამხედველები რომ გენახათ, უფრო მეტად დარწმუნდებოდით ამაში. ბევრ მათგანთან მისაუბრია. სასიამოვნო, ნათელი გონების, ჭკვიანი ადამიანები არიან. საშუალო ფენის ამერიკელები და რეზერვში იმისთვის მიდიან, რომ ნორმალური ხელფასი ჰქონდეთ, რომ მერე, რა ვიცი, სილამაზის სკოლაში გააგრძელონ სწავლა, ან შაბათ საღამოს ლუდი დალიონ. ისინი ჩვეულებრივი ადამიანები არიან და მონსტრებს არანაირად არ გვანან, მაგრამ, ომი ისეთი საშინელი რამეა, არავინ იცის, იქ ვინ როგორ მოიქცევა. და ყველაზე ცუდი ის არის, რომ ომში ვერაფერს სწავლობ. ჩვენ სხვადასხვა ომებში გვიომია, სხვადასხვა დროს, მაგრამ ჩვენი ქცევა არ შეცვლილა. ყოველთვის საშინელ ძალადობას ვავლენთ ადგილობრივი მოსახლეობის მიმართ, ვიეტნამშიც ასე იყო და ახლაც ასეა. ჩემი მთავარი კითხვაა, როდის დავიწყებთ ამ ქვეყანაში საუბარს ომზე მორალური კატეგორიებით? და რა სამწუხაროა, რომ ეს თემა არც ერთი დემოკრატი საპრეზიდენტო კანდიდატის მოხსენებებში არ ისმის. არ ვგულისხმობ თვითგვემას, მაინტერესებს ჩვენი საქციელის კრიტიკული შეფასება. ხომ არსებობს ანალოგიები წარსულსა და აწმყოს შორის? ჩვენ მხოლოდ ჩვენს გამარჯვებაზე ვსაუბრობთ. ასე რომ, არ ვიცი, მგონი, ეს ქვეყანა, ამ ეტაპზე ძალიან დაბნეულია. აღარ ვიცით, ვინ ვართ და რა გვინდა.

რემნიკი: რა ანალოგიებს ხედავთ ვიეტნამსა და ერაყს შორის?

ჰერში: როცა ვიეტნამის ომში ნამყოფ ჯარისკაცებს ელაპარაკები, ისინი ამბობენ, რომ ვიეტნამში ყველაზე დიდი პრობლემა მტრის უხილავობა იყო. დადიხარ თვეობით და ძირითადად ნაღმებზე ფეთქდები. იქ არასოდეს უნახავთ ფორმიანი მტერი. ერაყში კი - ერთხელ, მახსოვს, მეც იქ ვიყავი, მორიგი პატრულირების დროს, ბრონირებულ, სამხედროებით სავსე მანქანებში ვიჯექი. ერთ-ერთ სოფელში ბავშვები შემოგვესივნენ, ჯარისკაცების მეშვეობით საღეჭი რეზინები დავურიგეთ და გზა განვაგრძეთ. ზუსტად რამდენიმე მეტრში, ბომბი აფეთქდა და 6 ჯარისკაცი იმსხვერპლა. როცა ასეთი რამ ხდება, გადარჩენილი ჯარისკაცები მანქანებიდან ხტებიან და ესვრიან ყველას, ვინც მოძრაობს. და ერთ-ერთმა ბავშვმა მობილურით გადაიღო, როგორ გარბიან ჯარისკაცები და როგორ ესვრიან ყველას, ვინც იქვე დარბის. როგორც მერე გაირკვა, თურმე, ახალგაზრდები ფეხბურთს თამაშობენ. გადაღებულ ვიდეოზე ეს ჯარისკაცები მხოლოდ წელს ქვევით ჩანან და ხედავ, როგორ მიათრევენ ცხედრებს, ყრიან იარაღს, აფეთქებენ ყუმბარებს და აცხადებენ, რომ ამერიკელ ჯარისკაცებს 30 მეამბოხე დაესხა თავს. და, მე რა უნდა ვქნა ამ დროს? რა უნდა დავწერო? თუ იმას დავწერ, რაც იყო, იქ მყოფი ყველა ჯარისკაცი განზრახ მკვლელობისთვის გასამართლდება. კი, რაღაც თვალსაზრისით ეს ასეა, მაგრამ … არის ასე? მოკლედ, აი, ეს არის ჩემი საქმის სირთულე. ხვდებით, რას ვგულისხმობ? ეს არის ის ანალოგია, რაზეც მეკითხებოდით. ომი ყოველთვის ხალხის წინააღმდეგ არის. როცა უცხო ქვეყანაში ომობ, იქ, სადაც არ არსებობს კონკრეტული მტერი, ძალიან ძნელია. ამიტომ, ომის ხელაღებით დაწყება, ღმერთი ჩემო, არ შეიძლება. თუ ირანში შევედით, იქ უარესი მოხდება.

რემნიკი: როგორ ფიქრობთ, ამ ადმინისტრაციამ მიიღო პოლიტიკური, სტრატეგიული ან, თუნდაც, მორალური გაკვეთილი ერაყის ომიდან?

ჰერში: მოდი, ასე ვთქვათ: მე დღეებს ვითვლი. ამერიკის შემდეგი პრეზიდეტის ინაუგურაციამდე 738 დღე და 22 საათია დარჩენილი. სულ ამაზე ვფიქრობ. ხვალ ერთით ნაკლები დღე იქნება და ეს მაიმედებს. თუმცა, თუ დემოკრატები არ გამოფხიზლდებიან და გონს არ მოეგებიან, ძალიან ცუდად იქნება საქმე.

მეორე მხრივ, მჯერა, რასაც პრეზიდენტი ამბობს. ერთხელ, მახსოვს, ვიღაცას შევხვდი საუზმეზე პენტაგონიდან და მან მითხრა, ბუშთან მიმართებაში უკვე სიტყვა „მესიანისტურს“ ვხმარობთო.

რემნიკი: ჰო, ბუშიც ხმარობს ხოლმე სიტყვა „მესიანისტურს“.

ჰერში: მას სწამს ღმერთის. მას უნდა, ის გააკეთოს, რაც მამამისმა ვერ გააკეთა. 12 საფეხურიანი ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციის მეცამეტე საფეხურია. ისევ ფროიდთან გვაქვს საქმე, თუ რაღაც, რას გაიგებ. ბუშის გამოსვლებში, ყოველთვის ვხვდები ხოლმე, სად ჩეინია და სად ბუში. ჩეინის კარგად ვიცნობ, მისი მუსიკაც კარგად მესმის. მაგრამ ბუში, ბუში ირაციონალური შემთხვევაა.

რემნიკი: რატომ გელაპარაკებიან თქვენი წყაროები?

ჰერში: იმიტომ, რომ ამერიკაში ფანტასტიკური ადამიანები ცხოვრობენ და როცა ასეთი პრეზიდენტი გყავს, ვინც მთელ სისტემას წიხლქვეშ იგდებს, რა აქვთ დასაკარგი, საკუთარი ქვეყნის გარდა? ამიტომ მელაპარაკებიან. ამ პრეზიდენტის მმართველობის პერიოდში დავრწმუნდით, როგორი მყიფე ყოფილა დემოკრატია. გაზეთების მიმართ ჩემი პატივისცემის მიუხედავად, „ვაშინგტონ პოსტის“ და „თაიმსის“ ჩათვლით, სადაც 8 წელი ვიმუშავე, არავინ, არავინ გააკეთა კარგად თავის საქმე, არავინ დაგვეხმარა რეალობის სწორად აღქმაში. არც ერთი გაზეთი არ იყო მოწოდების სიმაღლეზე. ჯეფერსონი, ალბათ, საფლავში ტრიალებს. ბუშმა მოისყიდა პრესა, მოისყიდა კონგრესი, მოისყიდა მთელი ბიუროკრატია და სამხედროები.

რემნიკი: „მოისყიდა“ სერიოზული სიტყვაა და შეიძლება გულისხმობდეს იმას, რომ მან ყველაფერი ცენზურის ქვეშ მოაქცია.

ჰერში: სწორი შენიშვნაა. არ ვგულისხმობ იმას, რომ ის დაჯდა და ეს ყველაფერი განზრახ დაგეგმა. ის ყველაზე რევოლუციური პრეზიდენტია, ვინც კი ოდესმე გვყოლია. ცოტა უცნაურია, ბუშის რევოლუციონერად მოხსენიება, მაგრამ ასეა. მას გულწრფელად სწამს, რომ შეუძლია ახლო აღმოსავლეთის გადარჩენა და იქ დემოკრატიის აყვავება. მართლა ასე სჯერა და სხვებსაც არ უსმენს, როცა საწინააღმდეგოს ეუბნებიან. ამიტომ არის ის რევოლუციონერი და ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ ამ მიზანს მიაღწიოს.

რემნიკი: ერაყში კიდევ დიდხანს ვიქნებით?

ჰერში: ო, ღმერთო! სამწუხაროდ, ალბათ, კი.

იან მაკიუენი და სტივ მარტინი

ჩვენს ლიტერატურულ რედაქტორს, მალხაზ ხარბედიას ვკითხე, იან მაკიუენი თუ იციან ჩვენში-მეთქი. მითხრა, კი, კი, როგორ არა, იმ 10 კაცმა, ვინც ლიტერატურის გურმანია, იცისო. დიდი იმედი მაქვს, ჩვენს მკითხველებს შორის 10 კაცზე მეტია, ვისაც ეს სახელი და გვარი გაუგია და მისი ერთი-ორი მოთხრობაც წაუკითხავს. მაკიუენი მართლაც მაგარი მწერალია, „ნიუ-იორკერის“ რედაქტორის საყვარელი მწერალიც ყოფილა და რემნიკისა და ამ ინგლისელი მწერლის საუბრის წაკითხვა „ლიტერატურა - ცხელი შოკოლადის“ შემდეგ ნომერში შეგეძლებათ.

მე კი ამბის მოყოლას განვაგრძობ და გეტყვით, რომ ფესტივალის შაბათ საღამოს სტივ მარტინის პერფორმანსს დავესწარი. გახსოვთ, სტივ მარტინი, 60 და 70 წლების ამერიკის სატირიკოსი? მსახიობობასა და სატირიკოსობასთან ერთად, ის მწერალიც არის და 1996 წლის მერე თანამშრომლობს „ნიუ-იორკერთან“. მისი ორი რომანი ეკრანიზებულიც ყოფილა. მარტინმა რამდენიმე თვის წინ დაასრულა მემუარების წერაც.

ყოველთვის მიკვირს ხოლმე, სინამდვილეში, როგორი სერიოზულები არიან ეს სატირიკოსები. თუ არ მსახიობობენ, დანა კბილს არ უხსნით. არც სტივ მარტინი ყოფილა გამონაკლისი. აუდიტორიაც წარბშეკრული ვუსმენდით იქამდე, ვიდრე მისი პერფორმანსების ჩანაწერები არ გვაჩვენეს და მერე, თავადაც არ წარმოგვიდგინა ახალი სკეტჩი. მოკლედ, ეს შეხვედრა დიდი ვერაფერი „ხოხმა“ იყო. მაგრამ, აუდიტორიაში მჯდომი 70-იანელები, მაინც ნოსტალგიით იხსენებდნენ სტივ მარტინის ადრეულ გამოსვლებსა და თმებაწეწილ, დაბოლილ, ჰიპურ, იდეალისტურ და ლაღ ამერიკას, რომელიც აღარასოდეს განმეორდება.

სიგურ როსი, ერთი მსახიობის თეატრი და სხვა

ისევ იმ ავადსახსენებელ დროში დამთხვევების გამო, ბევრ ღონისძიებას ჩემდაუნებურად ავცდი. ფესტივალის „ვარსკვლავი“, სიგურ როსი (ისლანდიური ბენდია) ჩვენმა ფოტოგრაფმა, მესხმა მოისმინა. რომ ვკითხე, როგორი იყო-მეთქი, მითხრა „მაგრა გაასწორაო“. სამწუხაროდ, მესხისგან ამაზე უხვსიტყვიანი აღწერილობა ვერ მოვისმინე და ამიტომ „მაგრა გაასწორას“ უნდა დავჯერდეთ.

ასევე ავცდი ექსკურსიას ბლუმბერგის ახალ ნიუსრუმებში, პანელს ამერიკული „ტელევიზიის მამების“ მონაწილეობით, დისკუსიას თემაზე „როგორ ქმნის ჰოლივუდი ისტორიას“, „პარკურის“ ილეთების დემონსტრირებას და ნიუ-იორკის ქუჩებში ველოსიპედებით კოლექტიურ სეირნობას. ველოსიპედი ხომ ნიუ-იორკის ქრონიკულ საცობებში მისწრებაა, რომ აღარაფერი ვთქვათ იმაზე, ყველაზე „ეკოლოგიურად სუფთა“ ტრანსპორტი რომაა. მოკლედ, ამ უკანასკნელის საკომპენსაციოდ, ფესტივალის ადმინისტრაციის ჯიბრზე, ჩემს მეგობართან ერთად, მაინც ვიქირავე ველოსიპედი და ვისეირნე „ცენტრალ პარკში“! მოკლედ, ავცდი ყველაფერს სახალისოს - რა დროს ხალისია, სამყაროა გადასარჩენი-მეთქი, თავს ვანუგეშებდი.

ჰო, რას ვამბობდი?

არის ასეთი მწერალი და მსახიობი, ანა დივიერ სმიტი, რომელიც თავის მიერ აღებულ ინტერვიუებზე აწყობს ერთი მსახიობის თეატრს, სადაც ინტერვიუს გმირებს აცოცხლებს. ანას სხვადასხვა თემაზე და კონექსტში ჩაწერილი აქვს ათასობით ინტერვიუ, სხვადასხვა ფენის, რასის, სოციალური სტატუსისა და პოლიტიკური ორიენტაციის ამერიკელებთან. მათ შორის არიან ცნობილი ადამიანებიც.

იმ საღამოს ანამ სამი დადგმა შეასრულა, ერთი ბილ ქლინტონი იყო და ჩემს გვერდზე მჯდომი წყვილი, წარმოდგენის შემდეგ, სინანულით იხსენებდა, ბევრი ნაკლის მიუხედავად, ბილ ქლინტონი მაინც ერთერთი საუკეთესო პრეზიდენტი იყოო. აუცილებლად უნდა დაბრუნდნენ კლინტონები თეთრ სახლში, სხვა გამოსავალი არ არის, გვისურვე წარმატებაო. მეც არ დავზარდი, რაღა თქმა უნდა.

ბოლო სკეტჩის გმირი შიდსით დაავადებულ ბავშვთა ცენტრის ფსიქოლოგი იყო. ამ ცენტრში უკვე მომაკვდავი, მზრუნველობამოკლებული ბავშვები არიან და მისი ფუნქციაც ამ პატარა ადამიანების სიკვდილამდე მიცილება ყოფილა. „არ დატოვოთ ისინი სიბნელეში“, „არ დატოვოთ ისინი სიბნელეში მარტო“. მთელი დარბაზი ხმამაღლა ტიროდა.

ჩემთვის ფესტივალი ამ ნოტაზე დამთავრდა, თუმცა, ამ სამი დღის განმავლობაში, ისევ ხელახლა აღვიქვი სამყაროს სიგრძე-სიგანე, ისეთი, როგორიც ის სინამდვილეში არის.

ისტორია

ავტორი: სალომე კიკალეიშვილი
ფოტო: დავით მესხი, პირადი არქივი

MP3 გამომიწოდა - ჩემი ჩანაწერებია, თუ გინდა მოუსმინე. ყურსასმენები გავიკეთე. აპარატის ეკრანზე თანმიმდევრულად გამოჩნდა
უცნობი არტისტი...
უცნობი სათაური...
სკამის საზურგეს მივეყუდე, თვალები დავხუჭე.

უცნობი სათაური

პლეხანოვი. ძველი სახლები. ერთ-ერთ ასეთ სახლში ცხოვრობს. 4 წლის იქნება, შავზე შავი და ძალიან ხუჭუჭა თმა აქვს. მამიდასთან და ბებიასთან ერთად ოროთახიან ბინაში სულ ქვემოთ, პირველ სართულზე ცხოვრობს. ზემოთ, მაჩაიძეების ბინაა, უცნაური კაცია ეს მთავარი მაჩაიძე, ადრე ფილოსოფოსი იყო, ახლა ლოთობს. ხან ვინ აძლევს ფულს და, ხან ვინ. ერთი რამ აქვს ამოჩემებული. ყოველ დილით აივანზე დგება და მთელი ეზოს გასაგონად, ფილოსოფიური ტრაქტატების კითხვას იწყებს - ცხოვრებაზე, ფასეულობებზე, იმაზე, რომ არასწორად ვცხოვრობთ... მერე საქმეში სოკრატეს და ჰეგელს გარევს ხოლმე... კოლორიტული ტიპაჟია! თან ძალიან! ესეც დგას და უსმენს, ბევრი არაფერი ესმის, მაგრამ მთავარი მაჩაიძის მოსმენა მაინც საინტერესო ამბავია. ამ დროს კარი იღება და - ეე, ლენა გამოვიდა... ლენა წვერავას დედ-მამა ოპერის მევიოლინეები არიან. მთელს ამ სახლში ეს ორი კინკილა ბავშვია და ამიტომ, ლენა მისი უახლოესი მეგობარია.

- აუუ, წამო გემზე...

- წამო... ეე, ნახე ბაბუშკა გამოვიდა...

ბაბუშკა 90-ს გადაცილებული რუსის ქალია. არავინ იცის, რა ჰქვია და, უბრალოდ, ბაბუშკას ეძახიან. ბაბუშკა სულ მარტოა. არავინ ჰყავს. ზოგჯერ შვილთაშვილი მოდის და დახედავს ხოლმე. მაგრამ... ბაბუშკას დედამიწაზე ყველაზე მაგარი ხის ჯამი და ხის კოვზი აქვს. იცი, რა გემრიელად ჭამს იქიდან სუფს... მმმ... ბაბუშკას პარკინსონი ჭირს და ხელი უკანკალებს, მაგრამ, მაინც, ძალიან გემრიელად ჭამს. პირამდე აავსებს ხოლმე ჯამს, დაიჭერს აკანკალებულ ხელში ხის კოვზს და... ესეც დაჭყეტილი თვალებით უყურებს, უთვალთვალებს. ისე, თვითონაც ასეთ ხის კოვზზე ოცნებობს... აი, ზოგჯერ, როცა არავინ უყურებს და ბებია სუფს დაუსხამს თეფზე, ხელს ააკანკალებს და ბაბუშკასავით ჭამს, მასავით გემრიელად ჭამს. მაგარია!

- მოდიხარ გემზე?

ზედა სართულის აივანი ცოტა უცნაური ფორმისაა, თან რაღაც გალიასავით არის და... გემია, ნამდვილი გემი. ხან ეს არის გემის კაპიტანი, ხან ლენა. მაგრამ მგზავრებად უცვლელად რჩებიან: ფილოსოფოსი მაჩაიძე, ბაბუშკა, ქურთი ნინა, ძია ილუშა და დეიდა სარა. ძია ილუშა და დეიდა სარა ებრაელი ცოლ-ქმარი არიან. იქვე, ეზოში ქუდების პატარა მაღაზია აქვთ.

- კაი, ხო, მოვრჩით გემობანას... დაიცა, ქვემოთ ჩავალ. კიბეზე სწრაფად ჩარბის და ქუდების მაღაზიის ფანჯარაში ჩუმად იჭყიტება. უყვარს თვალთვალი, დაკვირვება. აი, ახლა ყველაზე საინტერესო მომენტია, ძია ილუშა ქუდს ყალიბს აკრავს და... ისე, ამ ქუდს აეროდრომს ეძახიან, მოდაშია. მამამისსაც აქვს ზუსტად ასეთი. დეიდა სარა კი... აუ, ძალიან ბევრს ლაპარაკობს ხოლმე ეს ქალი, რაღაცნაირია... ექსპრესიული თუ რაღაც... დეიდა სარას ყველა სარა მატვეევნას ეძახის, მაგრამ მამამისმა უკეთესი სახელი მოუგონა - სარა მარტო ენა! ჰმ... დეიდა სარამ კი ეს არ იცის.

ქურთი ნინა? ნინას სკოლაში დაჰყავს. მშობლები სულ სადღაც არიან წასულები, გასტროლებზე, დედის მხრიდან ბებიებიც სულ დაკავებულები არიან... აბა, დებ იშხნელებს ვინ არ იცნობს?! ამიტომ მამიდასთან და ბებიასთან ცხოვრობს და კვირის ბოლოს, სამი დღით მიდის ხოლმე დედასთან... ჰო, ნინაზე გავჩერდი. ნინა ქურთის შავი ქალია, შავი და კეთილი. ესეც შავტუხაა. ვიღაცები ცუდად ეხუმრებიან - კი, აბა, ვიცით, შენ ნინას შვილი ხარო... ჰოდა, როცა ნინას სკოლაში მიჰყავს - ნინაა, იცი რაა.. შენ გზის იქითა მხარეს იარე რა! მე აქეთ, კარგი? ისე, უბრალოდ.

როდის დაიწყო სიმღერა? რა უაზრო კითხვაა, აბა, საიდან უნდა ახსოვდეს?! დედის თუ მამის მხრიდან ყველა ყოველთვის უკრავდა და მღეროდა. საიდან დაიწყოო... ამაზე არც კი დაფიქრებულა. თვითონაც მღერის ხოლმე, უბრალოდ, ისე არა, როგორც სხვა ბავშვები, სკამზე დგომა არ უყვარს. მაგიდის ქვეშ ძვრება, პატარა, ხუჭუჭა, შავტუხა და იქიდან მღერის დაბალ ხმაზე.

იმ დღეს ცუდად გახდა, ძალიან ცუდად. ბებიას გაეხუმრა და ზურგზე შეახტა. ბებოს ფისოს ეძახდნენ ისეთი სუსტი და ფარფატა იყო, ზუსტად იმ დროს ხელში, ადუღებული წყლით სავსე ჩაიდანი ეჭირა და... პატარა სახეზე გადაესხა. ტკიოდა, ეწვოდა. ძალიან ეწვოდა და დედამ თავისთან წაიყვანა, მე მივხედავო. ოთახში, საწოლთან მამის სურათი უკიდია. უყურებს ფორმაში გამოწყობილ მამის შავ-თეთრ გამოსახულებას და - აი, მამა რომ ჩამოვა, მერე გავხდები კარგად, მანამდე არა. არადა, ეს იარებიც არ უშუშდება, არ ცხრება. მამა? მამა ომის დროს იბრძოდა, მფრინავი იყო. ეხლა დროებით რუსეთშია წასული, ინჟინერია. - ჩამოვა, ვნახავ და რომ მაკოცებს, მერე გავხდები კარგად - იმეორებდა ყოველ წუთას. ისევ ამაზე ფიქრობდა, როცა კარი გაიღო, მამა შემოვიდა, ხელში აიყვანა და მთელი დამწვარი სახე მაგრად დაუკოცნა. იცი, უცნაურია, მაგრამ, ნელ-ნელა სახემ მოშუშება დაიწყო, იარებიც სადღაც გაქრა.

- უკვე დიდი ხარ, 8 წლის ხარ, გინდა, დედასთან გადადი. არ წავიდა, ვერ წავიდა... მამიდამ ხომ ცხოვრებაში ყველაფერი დათმო მის გამო, არც გათხოვილა. არა, დედა კი ენატრებოდა ხოლმე... იმ დღეს არ იყო, როცა ბებიამ, „საპოვნელა“ დაუკრა, ეს მივარდა, ძალიან, ძალიან მაგრად ჩაეხუტა და ხმამაღლა იყვირა - დედა, დედაა! რატომ? „საპოვნელას“ დები იშხნელები მღეროდნენ, ერთ-ერთი და, თამარი კი, მისი ბებია იყო, დედის დედა, ჰოდა, ამ სიმღერაზე დედა გაახსენდა და...

- ჩაის მიირთმევთ?

ყურსასმენებს ვიშორებ და თავს ვუქნევ. მაგრამ გონებით ისევ იმ სახლში ვარ, პლეხანოვზე, პატარა და ძველი სახლის ოროთახიანში. -„ძალიან ჩუმი და დამჯერი ბავშვი ვიყავი. რასაც მეტყოდნენ, იმას ვაკეთებდი. სულ დამკვირვებელი ვიყავი, მივდიოდი და ვუყურებდი როგორ თამაშობდნენ სხვები, ეს მომწონდა. დღეს შეიძლება ვიღაცებს გაეცინოთ, მაგრამ ბუნებით უკომფლიქტო ადამიანი ვარ. ერთადერთი, რაშიც მე და ჩემი და ვერ ვთანხმდებოდით, სახლში წესრიგი იყო. თინა 7 წლით არის ჩემზე პატარა და...

თინა: მანანა ფანტასტიური ბავშვი იყო;

მანანა: ფანტასტიური რა არის? ჩუმი თქვი რა...

თინა: არა, ფანტასტიური; მეე? ცელქი;

მანანა: ცელქი კი არა, გიჟი იყო, გიჟი... მაპატიეთ, ცოტა ხნით უნდა დაგტოვოთ... თინა, შენ ხომ აქ ხარ?

თინა მენაბდე:

ბავშვობაში ყველას ჰყავს თავის კერპი. მე მანანა მყავდა გაიდეალებული. იმდენად რომ... საერთოდ, საშინელი ბარონ მიუნჰაუზენი ვიყავი, მანანაზე ვიგონებდი, რომ ის ისეთი მაგარია... აი, იმ დღეს მატარებელს გადააფრინდა ან გუშინ გადმოხტა მეჩვიდმეტე სართულიდან... როცა მოუნდება, დაფრინავს კიდეც....

რასაც აკეთებდა - წერდა ლექსს, მუსიკას, ხატავდა, ყველაფერი მომწონდა. სკოლაშიც ყველაფერი გამოსდიოდა, ეს კი ჩემში აღფრთოვანებას იწვევდა. ისე, ერთი პერიოდი ხელბურთელი იყო, საქართველოს ნაკრებშიც თამაშობდა.

იცი, რა მახსენდება... პირველად ვიყავი შეყვარებული, აი, უბედურად, არანორმალურად შეყვარებული და ჩემი განცდები მქონდა, ცუდად ვიყავი, ძალიან ცუდად. მანანა კი წასული იყო, კონცერტები ჰქონდა კიევში. დავურეკე, ძალიან ცუდად ვარ და აუცილებლად ჩამოდი-თქო. მიატოვა ყველაფერი, გასტროლი ჩაშალა და ჩამოვიდა. ყოველთვის ყველაზე ახლო ადამიანი იყო ჩემთვის, მაგრამ ის რაღაც უხილავი ზღვარი, მის მიმართ პატივისცემისა თუ კრძალვისა, ყოველთვის არსებობდა. მე ამას სიყვარულს ვარქმევ.

ომის დროს, როცა დიდი გაჭირვება იყო, ჩვენს ოჯახში 6 ბავშვი იზრდებოდა, ჩემი და კახას, კახას დის შვილები. იმ პერიოდში მანანას სახლი ჰქონდა, ჩვენი სახლი ფალიაშვილზე, სადაც გავიზარდეთ. გავუყიდე. მანანა ღია ცის ქვეშ დავტოვე, და, იცი... არასდროს, არასდროს, არც ჩემთან, არც არავისთან არაფერი უთქვამს. ერთი თვისება აქვს, რასაც აკეთებს, ბოლომდე სჯერა... სჯერა ადამიანების, თქვენიც სჯერა... რომ უთხრა, გადავხტეთ და არაფერი არ დაგვემართებაო, გადახტება. მდინარეზე რომ ჩაიყვანო, წყალი დამშრალი იყოს და უკანა გზაზე უთხრა - რას ამბობ, იქ ხომ იმდენი წყალი იყოო, დაგიჯერებს, იმიტომ კი არა, რომ სულელია, იმიტომ რომ ადამიანების სჯერა, ასეთია.“

83-ი წელია, გაგანია საბჭოთა კავშირი, წითელი დროშები, მწყობრში ჩაწიკწიკებული პიონერები და დიდი, დიდი დედა მოსკოვი. მანანას კონცერტი მოსკოვში, კინოს სახლში უნდა გაიმართოს. თინა და მანანა ერთად წავიდნენ. კონცერტამდე ერთი დღით ადრე, მეგობრებს, რაიკინებს ესტუმრნენ, რაღაც წვეულება იმართებოდა. - ისა და, მანანა... ვაი? სად არის მანანა? თინა ცოტა დაიბნა და როგორც თვითონ თქვა, უგზოუკვლოდ დაუწყო „მენაბდეს“ ძებნა. მგონი, აქ არის შესულიო, უთხრა ვიღაცამ და თინაც სწრაფი ნაბიჯებით შევარდა ოთახში. ცოტა დაიბნა. ხედავს, ზის ვიღაც ტიპი, გრძელი, ჭუჭყიანი თმებით, აჯაჯულ-დაჯაჯული, სრულიად ამოვარდნილი აქ შეკრებილი საზოგადოებისგან და თვალებგაფართოვებული, ბედნიერი მანანა - მართლა? მართალს მეუბნებით, ვაიმეე, რა კარგია... თინიკო, იცი, მას 12 სიმიანი გიტარა აქვს და ხვალ, თუ სცენაზე გამოვიყვან, მეც მათხოვებს 12 სიმიანს. არა, ამ ყველაფერს ისეთი აღფრთოვანებით ამბობდა, რომ... მოკლედ, მეორე დღეა, კონცერტია. დარბაზი ზოლებად არის დაყოფილი: იქით მთელი ელიტა, აქეთ კინოს და თეატრის მსახიობები, წინ ერთი ფერის პიჯაკებში გამოწყობილი მთელი პოლიტბიურო... იწყება. დარბაზი გაისუსა. მოულოდნელად, სცენაზე ეს გაურკვეველი ჯიშის ბიჭი გამოდის. დადგა, გიტარა მოიმარჯვა, ჩამოჰკრა ერთ სიმს, ჩამოკრა მეორეს და ხმამაღლა დააყოლა: მე, თქვენი, ყველას... მე თქვენი დედებს... ვაი... ჯერ იყო და, დაბნეულობისგან ყველა გაისუსა, მერე აქა-იქ აღშფოთებული ჩურჩული გაისმა, ბოლოს ჩოჩქოლი ატყდა - მოაშორეთო... ერთმა იქაურმა მეგობარმა უბედური თვალებით გადახედა თინას - იცი, მგონი, დავიღუპეთო. მართალია, როგორც იქნა ბიჭი სცენას მოაშორეს, მაგრამ, ასეთი ტკბილი გამოსვლის შემდეგ ვის აინტერესებდა ან მანანა მენაბდე ან მისი ყოვლად საამაყო 12 სიმიანი გიტარა, რომელსაც მაგრად ჩაბღაუჭებოდა. რაღაც იმღერა, მაგრამ მიხვდა, რომ ცუდად იყო საქმე. - „ახლა, სცენაზე ჩემს დას ვიწვევ, ეს მისი პირველი ნაბიჯებია - გამოაცხადა მოულოდნელად. - „მახსოვს ისეთი დაძაბული გავედი, მეგონა, პირველად ვადგამდი ნაბიჯებს. ვიმღერეთ ისე, რომ კონცერტი სამსაათნახევარს გაგრძელდა. დიდი წარმატებით ჩაირა ყველაფერმა, მაგრამ ის ბიჭი რომ მახსენდება...“

მანანა: დავბრუნდი... კარგი, აბა, რა მოგატყუა?

თინა: მანანა, მე ტყუილები არ ვიცი...“

მეშვიდე კლასამდე საშინლად მოწესრიგებული იყო, მისი სურათი საპატიო დაფაზეც კი იყო გაკრული. -„აი, მერე რომ გავაფრინე... ქიმიურზე მინდოდა ჩამებარებინა, თუმცა, ბოლოს გადავიფიქრე. არ ვიცი, რატომ. ადამიანმა ხომ ის უნდა აკეთოს, რაც უნდა?!“

გიტარა მე-7 კლასში აიღო ხელში, თუკი რაიმე ხდებოდა სკოლაში, ყველგან გამოდიოდა და მღეროდა. იცი, მთელი ცხოვრება უნდოდა „ბარელინა“ გამოსულიყო, კარგად ვცეკვავ, ოღონდ მართლაო. მერე აიტეხა ვიოლინო მიყიდეთ, ვიოლინოო... არ ვიცი, ლენა წვერავას მევიოლინე მშობლების გავლენა იყო თუ მისი „მაძებარი“ ხასიათის, მაგრამ, არ უყიდეს, არაო და, მორჩა. ტექნიკუმში დაიწყო სიარული... თუმცა, მეოთხე კლასიდან გამოაგდეს, როგორც არაფრისმკეთებელი. ჰო, ეს ჩუმი მანანა რაღაც უცებ გავგიჟდიო - ამოიოხრა.

სკოლის დამთავრების შემდეგ, თეატრალურ ინსტიტუტში, სარეჟისოროზე ჩააბარა. მიშა თუმანიშვილის ჯგუფში. „მიშამ ძალიან ბევრი რამ მომცა, საოცარი პედაგოგი იყო. მაგრამ, ისე მოხდა, რომ ვერ შემეწყო და მესამე კურსიდან წავედი. „რეროს“ სოლისტი გავხდი. ახალგაზრდობაში ცოტა კონფლიქტური, ექსპანსიურიც კი ვიყავი და ეტყობა, ბატონმა მიშამ ეს ვერ აიტანა. მაგრამ იმდენი რამ მომცა მთელმა იმ ორმა წელმა. ამას მოგვიანებით მივხვდი, როდესაც ჩემი ცხოვრება გადავაფასე. მივხვდი, რომ მასთან გატარებულმა წლებმა მომცა ის, რასაც ვიყენებ სიმღერაში, ლექსთან, მოთხრობასთან მიმართებაში, ცხოვრებაში... დღესაც მისი მოსწავლე ვარ...“

- მოდი, ფული შევაგროვოთ და დევიდსონები ვიყიდოთ, კარგი? ერთად ისხდნენ და ჰარლეი დევიდსონზე ოცნებოდნენ მანანა და მზია ბაგრატიონი. - ჰო, მოდი რა, რა მაგარი იქნება...; - მზია იცი, მე მოსკოვში, „ГИТИС“-ში (თეატრალური ხელოვნების აკადემია) ვაპირებ ჩაბარებას; - გაგიჟდი? თუ ვინმე არ გყავს, იქ ვერ ჩააბარებ; - ჩავაბარებ - დაამატა დარწმუნებით. ჩააბარა.

მერიკო გაბუნია
მაკა ალექსიშვილი

მერიკო: „40 წელია, რაც მე და მაკა მანანას ვიცნობთ. მაშინ, როცა მოსკოვში, „ГИТИС“-ში სწავლობდა, რაღაც პერიოდი ერთად ვცხოვრობდით. ძალიან რთული ცხოვრების გზა განვლო, ბევრი ნახა - კარგიც და ძალიან ცუდიც. მიუხედავად ამისა, არ არის გაბოროტებული და თუ გაახსენდა, რომ ოდესმე ვიღაცისთვის რაიმე უწყენინებია, თუნდაც, სულ პატარა რამ, ახლა ყველას უხდის ბოდიშს, აბსოლუტურად არა აქვს იმის შეგრძნება, რომ ეს უხერხულია ან არ ღირს. ძალიან შეიცვალა, დინამიური, იმპულსური და აფექტური იყო, სადმე რომ წავიდოდა და არანაირი გარანტია არ იყო, რომ ისევ ისევე დაბრუნდებოდა, მაგალითად, ისევე ჩაცმული. რა ვიცი, შეიძლება გზაში სადღაც გაეჩუქებინა რაიმე. უცებ კი... საოცრად დინჯი გახდა.

მაკა: უმწეოა ძალიან, დაუცველია შიგნიდან, ყველაში კარგს ხედავს... მე სხვანაირი ვარ, ვიღაცას რაიმეს რომ შევატყობდი, ვაფრთხილებდი, ასე ნუ გაიხსნები, ნუ გჯერა, თორემ მერე გული გეტკინება. არა, თავიდანვე ადამიანს ეჭვით თვალით ვერ შევხედავ, თუ მატკენს, როგორმე გადავიტანო. რომ ვუყურებდი, ბემბის მაგონებდა, დამფრთხალ ბემბის.“

ამბები გავაგრძელოთ.

ისევ მოსკოვში ვართ, ისევ გაგანია საბჭოთა კავშირია, ბრეჟნევით და ამბებით. მთავრობაში რაღაც მნიშვნელოვან თარიღს აღნიშნავდნენ და „ГИТИС“-ის ერთ-ერთ პერსპექტიულ სტუდენტს ლიოშა ჩორნის კონცერტის რეჟისორობა დაავალეს. - მანანა, ხომ გამოხვალ? უნდა გამოხვიდე კონცერტზე, ეს, იცი, რას ნიშნავს... ზამთარი იყო. გარეთ საშინლად ყინავდა. ჩაიცვა, გიტარა პლედში გაახვია, ამ ყინვაში სიმები არ გაუწყდესო და წავიდა. მაკას და მერიკოსაც ძალიან უნდოდათ წასვლა, მაგრამ აბა... მთავრობაო, პოლიტ ბიუროო, გამოჩენილი ხალხიო... მოკლედ, სახლში დარჩნენ. ჩამოღამდა. დაღამდა. გათენდა. მანანა არ ჩანს. - „სად იქნება? რა ვიცი აბა, იქნებ გაგიჟდნენ, ისე მოეწონათ და კონცერტის მერე სადმე გადაინაცვლეს, ეს თან წაიყვანეს და ეხლა სადმე რომანსებს მღერის...“ ფიქრობდნენ გოგოები. დილით კარი გაიღო, გაბრწყინებული მანანა შემოვიდა

- აუუ, იცით რა კარგი იყო, იცით, რა დრო გავატარეე!

- ესე იგი, კარგად ჩაიარა ხომ კონცერტმა?

- რა კონცერტმა?

ვაიმე...

- არა, კონცერტზე აღარ წავედი, გადავიფიქრე, გზაში ჩვენი სტუდენტები შემხვდნენ და და მათთან წავედი, უფრო გავერთე!“

მაკა: ჰო, და რაც მთავარია, პლედი კი მოიტანა უკან, მაგრამ გიტარა... სადღაც დაუკარგავს.

მერიკო: არადა, ჩვენ გვეგონა, ეს დგას და რომანსებს მღერისო...

მაკა: ძალიან პრინციპულია, გახსოვს, ერთხელ ვერაფრით რომ ვერ ამღერეს „თბილისო“? იმ მომენტში გაცვეთილად თვლიდა, არა და მორჩა. სულ რომ მილიონები დაულაგო, თუ არ უნდა, არ უნდა. ან რაღაცაზე უთქვამს - არ ვიმღერებ, მაგის დრო წავიდაო. ზოგჯერ გოგოები მეუბნებიან, შენ უთხარი, შენ უთხარი რა, მაგრამ თუ არ უნდა, არ იმღერებს, მიდი და, მოიკალი თავი... ისე, მე და მანანა ძალიან ვგავდით ადრე ერთმანეთს. კონცერტზე რომ წავიდოდით, მე იქ რა უნდა მეკეთებინა? ვიჯექი საგრიმიოროში, ეგ კიდევ აქეთ-იქით დაქროდა. ხშირად კონცერტის მერე ხალხი შემოდიოდა საგრიმიოროში და ხელს მართმევდნენ - მანანაა, აი, პირდაპირ გეუბნებით, რაა... ვიჯექი და ბოლომდე ვიფერებდი სიტუაციას.

მერიკო: ვინ ყვებოდა... გაღეღილი შავი პალტოთი და გაჩეჩილი თმებით „სამაკატკით“ რომ დაქროდა მანანა წინ და უკან...; სულ შარვლით იყო, მაშინ ყველას არ ეცვა შარვალი, ბიჭივით შეჭრილი თმები, დაბალი ხმა. ერთხელ ვსეირნობდით და პატარა ბავშვი დავინახეთ, თავისთვის თამაშობდა. გარშემო არავინ იყო და მანანა მივიდა, თამაში დაუწყო, ცოტა ხანში საიდანღაც ქალი გამოჩნდა და ბავშვს გამოსძახა - მანდ რას აკეთებო... - Мамааа - დაუძახა ბავშვმა, - Я паапу нашёёл!

ძალიან ბევრს მუშაობს, სულ ფიქრობს, ეძებს... რაც უფრო გადის დრო და ვუკვირდები, ახალ წახნაგებს ვპოულობ მასში. ხან რაში ვლინდება ეს ნიჭი და ხან რაში, თან, არ დაგავიწყდეთ, რომ არაფერში არა აქვს მიღებული პროფესიული განათლება: მუსიკა, ხატვა, კერამიკა, წერა, თარგმანები... და რაც მთავარია, თავისი ხელწერა აქვს ყველაფერში, გამორჩეული. ლექსს დაწერდა, თავისთვის, ერთი სტროფს ან სულაც ორ ხაზს, ან გაჩვენებდა ან არა;

მაკა: - არა, რატომ, იცოდა ჩვენება;

მერიკო: - კარგი ახლა, რამდენჯერ იყო ასანთის კოლოფზე დაუწერია და ისე მინახია მერე...

მაკა: სიგიჟეები? კი აკეთებდა, ქოლგით ხტომა? არა, ეგ ჩვენთან არ იყო;

მერიკო: - არა, ქოლგით ნანა ჯორჯაძე გადმოხტა... არ ვიცი, ალბათ, ეგეც გადმომხტარა...;

მაკა: ვიღვიძებ ერთ დღეს და რას ვხედავ? დამტვრეული პობედის კარი გდია ჩემს საწოლთან, ზედ თაიგულით და ტოტებით... ირაკლი ავალიანმა და მანანამ მომართვეს, თურმე! მანქანა უნახავთ სადღაც, არ ვიცი, ეს კარი მომძვრალი ჰქონდა თუ ამათ მოაგლიჯეს...;

მერიკო: გახსოვს დედაჩემს კინაღამ გული რომ გაუსკდა? კარები რომ ჩაგვეკეტა და ეგ და ირაკლი ფანჯრიდან რომ ამოძვრნენ...

მაკა: ერთხელ ლაიკის და გერმანული ავჩარკის ნარევი ლეკვი მოიყვანა, ჯეკა... გახსოვს, მერიკო, ჯეკა? მე, ჩემი ქმარი, მისი მეგობარი და მანანა ვართ. ცუდი სიმთვრალე ჰქონდა, ერთი რომ დაელია, გავარდებოდა სადმე და უნდა გეძებნა. თან, მე შენ გეტყვი და, დაეწეოდი... მოსკოვში ვართ, ეგ გავარდა; შევატყეთ, ძაღლი იწევდა - გამიშვითო, გავუშვით და ჩვენი მეგობარიც გაჰყვა. ცოტა ხანში დაბრუნდა, ხელში მანანა უჭირავს. ჩვენს სახლს ბევრი სადარბაზო ჰქონდა და ძაღლი ბოლო სადარბაზოში, ბოლო სართულზე ასულა, მანანა იქ იჯდა და, მგონი, ტიროდა, არ ვიცი... ისე, იმ დღის მერე აღარ გაქცეულა.

მერიკო: ყველაფერი გამოსცადა ცხოვრებაში, ფიზიკური და სულიერი ტკივილიც. ადამიანები უყვარს, მაგრამ მისთვის მარტოობაა აუცილებელი. ისე, გეხვეწები, გაქცევებზე ჰკითხე რა, დავწერო-თქო?“

- „გაქცევები? ხომ გეუბნები, ისე აღმიქვამენ, როგორიც 30 წლის წინ ვიყავი. გავიქცეოდი, წავიდოდი, მოვიდოდი, ენერგია მქონდა, იმპულსური ვიყავი. ვერ ვიტანდი, როცა ვიღაცა ვიღაცას ჩაგრავდა, თავისზე სუსტს, ქალს, მოხუცს... ამიტომ, ერთი-ორი ადამიანი შემომლახვია კიდეც. სასტიკი ხელი მქონდა ყოველთვის, ჩემი დის კიდევ უფრო უარესია, მტერს მოხვდა მაგის ხელი...

ჩერნობილის კატასტროფა რომ მოხდა, იქიდან მეგობარი ჩამოვიდა ჩვენთან, თავისი ოჯახით. ოთხი წელი ცხოვრობდნენ ჩვენთან და ერთ დღეს მკითხეს - А почему тебя парни боятся? ჩემი ვის უნდა შეეშინდეს? შეიძლება გარეგნულად უხეში ვარ, მაგრამ შინაგანად სულ სხვა ადამიანი ვარ. უბრალოდ, ადამიანებს სიმართლის ეშინიათ, აბა, მეტი რისი?

შევიცვალე? რა თქმა უნდა. დღეს აღარ ვარ ისეთი კონფლიქტური. რაც უფრო მართალია კაცი, მით უფრო ჩუმია. ბევრ რაღაცაში მართალი ვიყავი, უბრალოდ, პირდაპირ ვამბობდი ყველაფერს... ვერ ვიტყუებოდი... ჩემი ცხოვრების პირველი გადაფასება მოსკოვში მოხდა, მერე უკვე ბერლინში. მიჭირდა, მე იქ ვიყავი, ჩემები აქ, მაგრამ... როცა ფეხი გადაგიტრიალდება, იცი, მამა, დედა, მამიდა დაგეხმარება... აღარ მინდოდა ასე გაგრძელება, ჩემი თავი უნდა მეპოვა. თუმცა, არიან ადამიანები, რომლებიც ისევ ისევე მიყურებენ, როგორც 30 წლის წინანდელ მანანას, მაგრამ ცდებიან... ვერავის შევხედავ 30 წლის მერე ისე, როგორ ადრე. ყოველთვის მარიამ ეგვიპტელის მაგალითი მომყავს, მეძავი იყო და ბოლოს წმინდანი გახდა. არა, ჩემი ცხოვრებიდან არაფერს არ ამოვჭრიდი, იცით, რატომ? მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთ ჩემს საქციელს არ ვეთანხმები, მაინც არ ვახლებდი ხელს, ეგ რომ არა, ვერც ვერაფერს მივხვდებოდი; უნდა გაიარო, დაეცე, ადგე... უნდა დაბრმავდე, დამუნჯდე და დაყრუვდე... როცა დამუნჯდები, მაშინ გახდები დიდი მქადაგებელი, როცა დაბრმავდები - თვალხილული, როცა დაყრუვდები - მაშინ გაიგებ ბუნების ხმას. ქვას ვერავინ მესვრის და ვერც მე ვესვრი ვინმეს, არავიზე ვარ მეტი ან ნაკლები, ჩვეულებრივი ადამიანი ვარ, როგორც ყველა, ცოდვილი და შეცდომებით სავსე.

ბევრ რამეზე ვთქვი უარი... თუ გინდათ ძალიან მარტივი - სიგარეტი. 12 წელია აღარ ვეწევი... არადა, ბევრს ვეწეოდი, უფილტროს ძირითადად. უბრალოდ, მარხვაზე ვიყავი და თუ მარხულობ, ბოლომდე უნდა იმარხულო. მერე აღარ მომინდა. ადამიანს მუდმივად აქვს რაღაც სურვილები, ეს ყველაფერი კი ვნებაა... მარტო ის ხომ არ არის ვნება, რომ ვიღაცას მამაკაცი წაართვა... იცი, რას მივხვდი, როგორც კი რაიმეს აიკრძალავ, ეგრევე თავისუფლდები, აღარ ხარ რაიმეს მონა. აკრძალვაშია თავისუფლება და არა პირიქით. რაც ავიკრძალე, აი, სწორედ იმაში ვარ თავისუფალი. ჩვენ რომ უფრო ღრმად გვწამდეს ღმერთი, ბევრ რამეს ასე აღარ განვიცდიდით, ღმერთი ხომ იმდენად არის შენთან, რამდენადაც შენ ხარ მასთან. ისე არაფერი არ ხდება. თუ კეთილი ხარ, ყოველდღიურად უნდა იყო კეთილი და თუ მეორე დღეს, ვიღაცას აგური ჩაარტყი, წინა დღეს გაკეთებული სიკეთე არაფერს მოგიტანს. ეს ყოველ დღე უნდა შეძლო, ძალიან ძნელია. ამას ვამბობ, მაგრამ არ ნიშნავს, რომ ვახერხებ...

ვიღაცამ შეძლება იყბედოს სიყვარულზე, მაგრამ სიყვარული ზმნაა, მოქმედებაა. ეს ამბავი 27 წლის წინ მოხდა. ვიცოდი, რომ არსებობს ძალიან კარგი მხატვარი ირაკლი ფარჯიანი, არ ვიცნობდი. ერთ დღეს კარზე ზარი დაირეკა, გავაღე და ვხედავ, დგას ლამაზი კაცი დიდი ფუთით ხელში. - გამარჯობა მანანა, მე ირაკლი ვარ; - გაგიმარჯოს; - იცი, გავიგე, რომ ფილტვები გაწუხებს, მეც, ჰოდა... უცებ, ეს ფუთა ამოაპირქვავა, საიდანაც ხელით დაკრეფილი ბალახი გადმოიყარა. მისთვის ხომ არავის არ უთხოვია... არც მიცნობდა, უბრალოდ, საერთო ნაცნობები გვყავდა და როგორც მომღერალს, შორიდან მიცნობდა. აი, ეს არის სიყვარული, როცა შენ ატარებ სიყვარულს და კარს გაუღებ არა მარტო შენს ქალს, იმიტომ რომ ის შენია, სხვასაც... ამის მერე მეგობრები გავხდით. სიყვარულს უნდა ატარებდე... ყოველთვის დროის კარგვად მიმაჩნდა რაღაც-რაღაცების ან ვიღაცეების გარჩევა, ვინ ვისთან, რატომ... ეს დროს და ენერგიას მართმევს. რაში მაინტერესებს ვიღაცა? თუ მოვა და დახმარებას მთხოვს, დიდი სიამოვნებით დავეხმარები, თუ არადა... ჩემი თავი გამჭირვებია, მე თვითონ მაქვს იმდენი მინუსი, იმდენი გამოსასწრებელი და გასაკეთებელი, რომ სხვისთვის დრო არ მრჩება.

არ ვარ მეგავარსკვლავი, სიმართლე რომ გითხრა, ეს არც არასდროს მინდოდა. მიზანი არ ყოფილა, ვმღეროდი და ჩემს საქმეს ვაკეთებდი, ეს იყო და ეს. არანაირი მნიშვნელობა არ ჰქონდა ჩემთვის, დაიწერებოდა ჩემზე რამე თუ არა. არ მაინტერსებს და არ მებადება შეკითხვა, რატომ აქვს იმას ღირსების ორდენი და მე არა... ყველაზე დიდი ღირსების ორდენი, რაც ბუნებამ მომანიჭა, ჩემი ოჯახია, სადაც დავიბადე, ჩემი მეგობრები... როდესაც ძალიან მიჭირდა, რაც კი სიყვარული ჰქონდათ, ყველაფერს მიყოფდნენ და დღემდე ასე ვართ. საერთოდ, მეგობარი მწუხარებაში კი არა, სიხარულში ამოიცნობა. ჭირში შეგიძლია თავი დახარო და ყველას ეგონოს, რომ წუხარ, სიხარულში კი უნდა გაგიხადეს, თვალები უნდა გამოაჩინო, კბილები, სახე... ძალიან ბევრს კი სიხარული უჭირს... ხანდახან შეიძლება შეგეშალოს და ამ დროს მეგობარმა ხელი კი არ უნდა გკრას, უნდა გითხრას. ამით ფასობს ჩემთვის მეგობარი... თორემ ისე, ყველას გვეშლება. მეგობრები ხომ თეთრი ქვები არიან, რომელიც გზაზე გხვდება, ქვები, რომელიც სიბნელეში გინათებს გზას. ბევრი? არა, სხვასაც ხომ უნდა შეხვდეს ეს ქვები...

ვერ დავიკვეხნი, რომ ისეთი ნიჭიერი ვარ, ჩემნაირი არავინაა დედამიწაზე, მაგრამ ნიჭიერებას და გამორჩეულობას არსად არ გპატიობენ, ყველგან ებრძვიან. ასეა მოწყობილი ადამიანის ბუნება. თუ რაიმით გამორჩეული ხარ, მაშინ არასდროს არაფერს გაპატიებენ, სხვას კი, მაგრამ შენ - არა. სინამდვილეში, არც შენ უნდა აპატიო საკუთარ თავს ბევრი რამე, ამას მერე მივხვდი, როცა მარტო დავრჩი, სრულიად მარტო.

ბერლინში 91-ში წავედი. მთელი გერმანია მოვიარე, იქ დავიწყე კერამიკის კეთება. დიდი მადლობელი ვარ დანიელა შულცის, რომელიც დამხმარა... და საერთოდ, მან ჩემი პირველი სამი დისკი გამოსცა. ახლა კი, ერთ-ერთი ჩემი კონცერტის დროს უცნობი ადამიანი მოვიდა, ნაზიმ ეფენდიევი, რომელმაც თავად შემომთავაზა CD-ს გამოსაცემად თანხა. ამჟამად ორ პროექტზე ვმუშაობ, ქართულ და რუსულ ენაზე ვწერ დისკებს. უცნაურია არა? სრულიად უცხო ადამიანია... ვერ დავიჯერებ, რომ აქ სპონსორი გაწყდა და არავის შეეძლო სპონსორობა გაეწია მანანა მენაბდისათვის.

მანანა კორძაია

ჩემზე ბევრად უმცროსია, თუმცა, ასაკობრივი ბარიერი მასთან ურთიერთობაში არ არსებობს, ყველასთან ერთნაირად მხიარულობს და ერთნაირად ჩხუბობს. ძალიან მარტივად დაიწყო ეს ურთიერთობა. მაშინჯერ ვერ გადაეწყვიტა, საით წასულიყო: ჯაზი, ტრადიციული სიმღერა... როგორც მუსიკათმცოდნეს, რაღაცნაირად მომეკედლა, თუმცა, არც მე ვიყავი სერიოზული მრჩევევლი მაგ საკითხებში და თვითონაც, დიდად არ იცოდა დაჯერება. უცნაური თვისება ჰქონდა, თითქოს ძალიან კანონმორჩილია და, ამ დროს, არავითარ კანონებს არ ემორჩილება, მხოლოდ თავის შინაგან ხმას მიჰყვება. ხშირად ამბობდნენ, რომ ის იშხნელების ტრადიციას აგრძელებდა, მაგრამ ასე არ არის. ამ ტრადიციის შემდგომი სიცოცხლე უფროა, ვიდრე გაგრძელება.

გატაცებების ადამიანია. ერთი პერიოდი ტამტამებზე დაიწყო დაკვრა, მერე ჯაზით გატაცებულმა გამოაცხადა, ფორტეპიანოზე უნდა ვისწავლოო დაკვრა და ისწავლა კიდეც. თითქოს „ტუსოვკების“ მოყვარულია, არადა, აბსოლუტურად მარტოსულია. ყველაზე კარგად თავს მარტო გრძნობს... ხშირად ამდენ ხალხშიც კი, შეატყობ - აბსოლუტურად მარტოა. ურთიერთობაში რთული ადამიანია, მოულოდნელად შეიძლება ისეთი რაღაც ეწყინოს, რაც წარმოუდგენელია, იმიტომ რომ მანამდე ათი იმდენი არ წყენია. უცებ შეიძლება აფეთქდეს. თუ ზერელე წყენაა, ცოტა ხანს გაჰყვება. კუთხეში დაჯდება და დაიწყებს ხატვას, სანამ არ გადაუვლის. აქ შენ უნდა გამოეთიშო; ვითომ არ გესმის, ვერაფერს ხედავ... როცა ის იძაბება, მას ჭირდება მორჩილება, ასე პირდაპირ არაფერს მოითხოვს, მაგრამ შენ ამას გრძნობ.

მთელი მისი ტრაგედია ის იყო, რომ მაშინაც კი, როცა ახალგაზრდა, გიტარით ხელში დადიოდა და სულ დაქეიფობდა, მღეროდა, რაღაც სევდა დაჰყვებოდა. მაშინ მივხვდი, რომ ამ სევდისგან ვერასდროს თავისუფლდება. უცნაურია თბილისი, რაღაც იარლიყების მოკერება იციან, მასაც მიაკერეს რამდენიმე. ერთ-ერთი იყო ის, რომ მანანა ლოთია. ამ დროს, ერთ ჭიქას თუ დალევდა, ეს უკვე დიდი ამბავი იყო. იცი, რატომ იყო ასე? ფხიზელს შეეძლო ისეთი მხიარულება, გეგონებოდა მთვრალიაო. მახსოვს, ერთხელ ჩემმა დეიდაშვილმა დამირეკა - მიხედე მაგ შენ მანანას, უნივერსიტეტის წინ იდგა და მაგარი მთვრალი იყოო, - შენ სულელი ხომ არ ხარ, აგერ მიზის მანანამეთქი. ეს ჭორი სულ არ იყო მომაკვდინებელი, უბრალოდ, სულ ასე იყო, რაღაც მთვრალი ადამიანის სევდა იყო მის მხიარულებაში. მაძებარი ადამიანია, ვერ ჩერდებოდა ერთ ადგილას. შეზღუდვები კი არა, უფრო მიუღებლობა ჰქონდა. არ უღიარებიათ, რომ ქართული ვოკალური სამყაროს ღირსეული ნაწილი იყო. მაგრამ არც მანანა აგებდა რაიმე ორიენტირს კარიერაზე. ის, რასაც ის აკეთებდა და როგორც აკეთებდა, არც შავი იყო არც თეთრი, იმ დროში კი, ყველაფერს თავისი სახელი უნდა რქმეოდა. მანანა არასდროს მიდიოდა დათმობაზე და გამოდიოდა, რომ კონფლიქტურია. ერთხელ, დიდი საკონცერტო ტურნე გამართა მთელ რუსეთში. მაგრამ გასტროლების სისტემა მის ცხოვრებაში დიდ ხანს არ გაგრძელებულა, სხვა რომ არაფერი, ფიზიკურადაც სუსტი იყო და ვგრძნობდი, რომ ვერ გაუძლებდა. ამის მერე ავად გახდა, მძიმედ იყო და ისევ დაეწყო სახლში ჩაკეტვის პერიოდი. ერთ მშვენიერ დღეს კი, გამოაცხადა, გერმანიაში მივდივარო. დიდხანს ვცდილობდი გადარწმუნებას, უბრალოდ, ისიც ვიცოდი, რომ თუ ეტყოდი - რა სისულელეა, რას ჰქვია მიდიხარ, მაინც არ გაჭრიდა და რაღაც სხვა ფორმებს ვეძებდი, მაგრამ მივხვდი, რომ ტყუილად. გერმანიამ ბევრი განცდა და ამავე დროს, ბევრი დადებითიც მოუტანა. მოწესრიგებული ადამიანი? ყველაფერი რაღაც სისტემაში, საკუთარ სისტემაში აქვს მოქცეული. თუ თვითონ არ მიგიშვა, ამ სისტემაში შესვლა შეუძლებელია. ის არ ექვემდებარება იმ ცხოვრების წესს, რომელსაც კეთილდღეობა მოაქვს, შინაგან სამყაროს ეყრდნობა. მისი ნაწერები ყოველთვის ჩაწიკწიკებული დევს, არაფერი საძებარი არა აქვს, მაგრამ, რა უნდა უყოს ამ ნაწერს? რაციონალურად გამოიყენებს თუ არა, ანუ ნახავს თუ არა ამაში რაიმე მატერიალურ სარგებელს, ეს არავინ იცის. იყო ძალიან პოპულარული და ამ დროს თითქოს მიუღებელი, ძალიან აღიარებული, რაღაც წრეში... მანანასთან ყოველ დღე მარტო იმიტომ დავდიოდით, რომ ბარათაშვილის „ცისა ფერის“ პასტერნაკისეულ თარგმანზე დაწერილი სიმღერა მოგვესმინა, კი, არსებობდა რაღაც ჩანაწერები, მაგრამ ეს ენანებოდა იმისათვის რომ არაპროფესიონალურად ჩაწერილიყო. მკვეთრი ინდივიდუალობით ძალიან ამოვარდნილი იყო საერთო კონსტექტიდან, არ ჰგავდა არავის. მიუხედავად იმისა, რომ თავის დროზე ანსამბლში იყო, მისი სადმე ჩასმა, როგორც ვოკალისტის, შეუძლებელია. ზედმეტად ინდივიდუალურია თავისი ხასიათით, შემოქმედებით, სიმღერის მანერით. უზარმაზარი ნებისყოფა აქვს, და მხოლოდ ამან გადაარჩინა, იხსნა გერმანიაში, მოსკოვში, გერმანიაში გაუჭირდა, თავის გაკეთებულ კერამიკულ ჭურჭელსაც ყიდდა და სახლიც დაულაგებია... მაგრამ აქ ხომ არავის სჭირდებოდა, არა, არავინ არ ედგა ჯიბრში, უბრალოდ, მისი შემოქმედება, ზედმეტად ღრმა იყო იმ სივრცეში, სადაც მუსიკა მხოლოდ გართობაა. მისთვის ლექსი მასალა კი არ იყო მუსიკალური ინტონაციისათვის, არამედ მუსიკალური აზრის დაბადების საშუალება. გაცილებით დიდი წარმატება ჰქონდა ყოველთვის მოსკოვში, სადაც მის კონცერტებზე საკმაოდ ძნელი იყო ბილეთის შოვნა, აქ ასე არ იყო...“

ერთხელ მისულა მანანასთან - შარვალს აღარ ვიცმევ, მორჩა, გათავდა, დღეიდან ასე უნდა ვიარო. რაღაც ბოლოკაბა და გაპრანჭული ზედა სცმია. მანანა ორი საათი ხარხარებდა, ეს კი არ იმჩნევდა. ბოლომდე ასე იჯდა. თუმცა, ამ ექსპერიმენტმა მხოლოდ ორ დღეს გასტანა.

-„მანანა, იცი, როგორია? ან იღებ მას, ან არა! შუალედური ურთიერთობა შეუძლებელია. და კიდევ ერთი, ვერასდროს იტყვი, შევივლი მანანასთანო, გამორიცხულია! იქ ან მიდიხარ, ან არა!

სულ ბედსა და უბედობას შორის მიდის, სულ რაღაც სიმძიმეები აწვება, ვუყურებ და ვხედავ ადამიანს, რომელიც უზარმაზარი ტვირთით მოდის და, ამ დროს, მაინც თავისუფალია. ეს არის ადამიანი, რომელიც დაიბადა თავისი იმიჯით, მიაღწია ამ ასაკს და ამ ქვეყნიდან თავისი იმიჯით წავა.“

უცნობი ისტორიის დასასრული

ჩაი ბოლომდე დალია. ჩანთა აიღო და გავიდა. MP3 ჩავრთე, რაღაც ძალიან ძლიერი შემოიჭრა თავში „გადმოოოფრინდი ჩეემს საფლავზეე... ცრემლიიი დაღვაარეე...“ იგავები გამახსენდა, სევდიანი, ღრმა, მტკივნეული... ადამიანებზე, ცხოვრებაზე, ამაოებაზე, სიყვარულზე... და მისი ის ნახატიც, უდიერად დაყრილი მამაკაცის ფეხსაცმელები, ძირს დაგდებული გასაღები. მიტოვებით, მარტოობით...

თითქოს ბევრჯერ შევხვდი, ბევრჯერ ვესაუბრე, მაგრამ... ბევრი კითხვა ისევ ჰაერში დარჩა, პასუხები ვერ ვიპოვე... უცნობი არტისტი, უცნობი სათაური, უცნობი ისტორია... ჩანთაში ისევ ის სპილო უდევს, რომელიც 14 წლის დისშვილის გარდაცვალების შემდეგ, თინამ მისცა - თეონას სულ თან ჰქონდა და ახლა მინდა, შენთან იყოსო. სპილო ჩანთაშია. ეს სპილო ხომ დღეს მისი რომანის ერთ-ერთი გმირია, ისევე, როგორც დღეს ჩემი გმირია - უცნობი არტისტი...

ინტერვიუ

ინტერვიუ მეთიუ ბრაიზასთან და ზეინო ბარანთან

ავტორი: შორენა შავერდაშვილი
ფოტო: დავით მესხი

რეპორტაჟები შეერთებული შტატებიდან მომზადდა „თი ბი სი“ ბანკის მხარდაჭერით

ეს ინტერვიუ ზეინო ბარანთან და მეთიუ ბრაიზასთან ვაშინგტონში, კოლუმბიის სკვერთან ახლოს, მათივე სახლში, თვენახევრის წინ არის ჩაწერილი. საქართველოში ოქტომბერ-ნოემბერში განვითარებული მოვლენების დროს, ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის წარმომადგენლის, მეთიუ ბრაიზას კომენტარებსა და ინტერვიუებს ყველა ყურადღებით ვისმენდით - ბრაიზამ თქვა, ესე იგი, ამერიკამ თქვა. საქართველოში მიმდინარე მოვლენებსაც შეერთებული შტატები მისი მეშვეობით აკვირდება. მეთიუს მთავარი არაოფიციალური მრჩეველი კი მისი მეუღლე, ზეინო ბარანია.

იმ დღეს მეთიუ ბრაიზა ნიუ-იორკში, საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრაზე იყო და ამიტომ შინ დაბრუნება შეაგვიანდა. ზეინოც გვიანობამდე მუშაობს და საღამოს 8 საათზე დათქმულ ინტერვიუზეც ერთდროულად მივედით. სახლის დათვალიერებისთვის დრო არ დაგვიკარგავს - პირდაპირ საქმეზე გადავედით. თუმცა, მისაღებ ოთახში შესვლისთანავე ხვდები, ამ სახლის პატრონები მსოფლიოს რომელ რეგიონზე მუშაობენ. პოლონეთი, თურქეთი, აზერბაიჯანი, საქართველო, სომხეთი, ცენტრალური აზია - მეთიუს და ზეინოს სახლში „ღირშესანიშნავი ნივთები“ ყველა ამ ქვეყნიდან მოიპოვება.

მათთვის, ვისთვისაც ეს წყვილი დღემდე უცნობია, მოგახსენებთ, რომ მეთიუ ბრაიზა ამერიკის სახელმწიფო მდივნის, კონდოლიზა რაისის მეორე მოადგილის თანაშემწეა. ზეინო ბარანი 2006 წლიდან ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი კვლევითი ცენტრის, ჰადსონის ინსტიტუტის ევრაზიის ცენტრის დირექტორია. მათ ამ ზაფხულს, თურქეთში იქორწინეს და დღემდე, ცალ-ცალკე და ერთად, ათ წელიწადზე მეტია, რაც საქართველოზე მუშაობენ. როგორც თვითონ ამბობენ, ამ ათი წლის განმავლობაში, ვაშინგტონში საქართველოსთან ერთად გაიზარდნენ.

მეთიუ ამერიკის მთავრობის წარმომადგენელია და მისი კომენტარებიც მოზომილია. ზეინო უფრო ღიად საუბრობს და შეფასებებშიც ნაკლებ დიპლომატიურია. ვისაუბრეთ საქართველოზე, საერთაშორისო ურთიერთობებზე, მათ ცხოვრებაზე, ირანსა და ამერიკის მომავალ საპრეზიდენტო არჩევნებზე.

ზეინო: სამწუხაროა, ჰადსონში რომ არ ვხვდებით ერთმანეთს. იქ, ჩემს ოფისში, ორი ადამიანის ფოტო მაქვს. მამაჩემის და ზურაბ ჟვანიასი. არც ერთი აღარ არის ცოცხალი, მაგრამ ისინი ჩემს ცხოვრებაში უმნიშვნელოვანესი ადამიანები იყვნენ და არ მინდა, რომ ეს ოდესმე დამავიწყდეს.

დღესაც ისევე აქტიურად მუშაობთ საქართველოზე, როგორც ამ 10 წლის განმავლობაში? თუ გარკვეულწილად განელდა ინტერესი ჩვენი ქვეყნის მიმართ და ახლა უფრო მეტ ყურადღებას ისეთ დიდ მოთამაშეებს აქცევთ, როგორიც რუსეთია?

ზეინო: რუსეთი ყველას სჭირდება, იმიტომ, რომ დიდი მოთამაშეა. საერთოდ, იმდენი მნიშვნელოვანი გლობალური საკითხია, რომ საქართველო არავის ახსენდება, თუ იქ რამე ძალიან სერიოზული პრობლემა არ არის. ერთი, რაც საქართველოს კოზირია, „რეფორმატორული ხელისუფლებაა“. თუ საქართველო დაკარგავს ამას, ბევრად რთული იქნება მისთვის დასავლეთის მხარდაჭერის მოპოვება. მაგალითად, ვარდების და ნარინჯისფერი რევოლუციების მერე, სასიხარულო აჟიოტაჟი იყო საქართველოსთან და უკრაინასთან დაკავშირებით. ახლა კი, უკრაინა და მისი ბოლო არჩევნები აღარავის ახსოვს. გაზეთებმა თუ ახსენეს, ისიც გაკვრით. ისე მოგვბეზრდა ნარინჯისფერ კოალიციაში ხელისუფლების გადანაწილებისთვის ბრძოლა, ჩათვალე, რომ უკრაინაზე დასავლეთს უკვე ხელი აქვს ჩაქნეული. მაგრამ საქართველოს ჯერ არ მიუღია „დაკარგულის“ სტატუსი. საქართველოს ჯერ კიდევ დიდი პოტენციალი აქვს დასავლეთისთვის.

მახსოვს, შევარდნაძის მმართველობის ბოლო წლებში, უკვე არსებობდა „საქართველოთი დაღლილობის“ სინდრომი, ახალი აღარაფერი ხდებოდა. ახლა კი, საქართველოსადმი ინტერესი ისევ დიდია - ნატოსთან დაახლოების და დემოკრატიზაციის პროცესების განახლების გამო. ასე რომ, ყველა აკვირდება საქართველოს - როგორც მტრები, ისე მოყვარეები. ვნახეთ, მაგალითად, როგორ გამოიყენეს ოქრუაშვილის ინციდენტი საქართველოს ტრადიციულმა არაკეთილმოსურნეებმა - რუსეთმა და სხვებმა. ძალიან ძნელია საქართველოსადმი ინტერესის შენარჩუნება, იმიტომ, რომ საქართველოს მხარდამჭერი ქვეყნები თავიდან ბოლომდე ირან-ერაყთან დაკავშირებული პრობლემებით არიან დაკავებულები. არ მანაღვლებს ამაზე რას იტყვიან, მაგრამ თუ ამერიკამ არ წამოსწია საქართველოსადმი ინტერესი, ევროპას საქართველო ნაკლებად ადარდებს.

რას ფიქრობთ საფრანგეთის თავდაცვის მინისტრის განცხადებაზე, რომ საქართველო ნატოში არ უნდა შეუშვან, იმიტომ, რომ ამის გამო რუსეთი განაწყენდება?

ზეინო: ცხადია, მნიშვნელოვანია რას ფიქრობენ ნატოს წევრი სხვა ქვეყნები. თუმცა, საფრანგეთიც არ არის ნატოს წევრი, ახლა ცდილობს იქ შესვლას. სარკოზის მოსვლამდე, საფრანგეთი მართლაც ძალიან ლოიალური იყო რუსეთისადმი. მაგრამ სარკოზის და საგარეო საქმეთა მინისტრის კუშნერის მოსვლის მერე, ეს დამოკიდებულება იცვლება. ისინი ამბობენ, რომ საფრანგეთი აღარ დაუჭერს რუსეთს მხარს, მაგალითად ,თავისუფლების მოყვარულ საქართველოსთან ურთიერთობაში. ჩვენ ვიცით, რომ პრეზიდენტ სარკოზის ძალიან მოსწონს პრეზიდენტი სააკაშვილი და სჯერა საქართველოსი. საფრანგეთი, ამერიკა, გერმანია და დიდი ბრიტანეთი ყველაფერს ცდილობენ იმისათვის, რომ რუსეთი ირანთან მიმართებაში, მათ მხარეზე იყოს. მათ არ უნდათ საქართველოს გამო პრობლემების შექმნა რუსეთთან. ასე რომ, ჩემი აზრით, მთავარი პრობლემა ის არის, რუსეთს ყოველთვის უყვარს ვაჭრობა. ერაყის ომამდე, გაეროს რეზოლუციის მიღებამდე, რუსეთმა კარგად გამოიყენა საქართველოს კარტი. მოგვეცით აფხაზეთი და ჩვენ ხმას მოგცემთ ერაყზეო. მაგრამ ამერიკამ თქვა, არა, ჩვენ არ ვვაჭრობთო. ახლა იგივე ხდება ირანთან მიმართებაში, ერთი განსხვავებით, რომ ახლა საქართველოსთან ერთად, სხვა სავაჭრო საკითხებიც არსებობს. არა მგონია, ამერიკამ ამჯერადაც დათმოს თავისი პოზიცია. არა მგონია, სარკოზის მმართველობის დროს რამე შეიცვალოს, თუმცა საფრანგეთის და გერმანიის ზოგადად ლოიალური ურთიერთობა რუსეთთან, არახალია.

მეტიც, ფრანგები იმასაც ამბობენ, რომ პოლონეთი არ უნდა შევიდეს ევროკავშირსა და ნატოში, იმიტომ, რომ ეს არასასურველ დაძაბულობას ქმნის რუსეთთან. მთავარი პოლონეთის პრობლემა კი არა, რუსეთის პრობლემაა. პოლონეთს უნდა, რომ იყოს დამოუკიდებელი, სუვერენული ქვეყანა. ამიტომ არ გამიკვირდებოდა, რომ ის განცხადება, რაც შენ ახსენე, სარკოზის მთავრობას გაეკეთებინოს.

2003 წლიდან 2006 წლამდე, ნიქსონის ცენტრში, საერთაშორისო უსაფრთხოებისა და ენერგეტიკის პროგრამებზე მუშაობდით. რატომ გადახვედით ნიქსონიდან ჰადსონის ინსტიტუტში?

რამდენიმე მიზეზი მქონდა. ნიქსონში 3 წელი გავატარე. ჩემი ინტერესთა სფერო იგივეა - ტრანსატლანტიკური ენერგეტიკული უსაფრთხოების კოოპერაცია, საქართველო, უკრაინა, თურქეთი და სხვა ქვეყნები. 2003 წლიდან დღემდე, პოლიტიკური სიტუაცია შეიცვალა - რუსეთი უფრო გააგრესიულდა. ნიქსონის ცენტრის მთავარი ამოცანა, მთავარი პროექტები რუსეთთან კარგი ურთიერთობების შენარჩუნებას ეხებოდა. ჩავთვალე, რომ უკვე ზედმეტი ვიყავი, რადგან სხვა მიმართულებით ვმუშაობდი, ცენტრის პრეზიდენტისთვის, და ზოგადად, ცენტრისთვის კი მთავარი რუსეთთან კარგი ურთიერთობების შენარჩუნება იყო. მათ ნაკლებად ანაღვლებდათ პატარა ქვეყნების პრობლემატიკა. ამიტომ, ჩავთვალე, რომ მე და ჩემი ცენტრი სხვადასხვა მიმართულებებით მივდიოდით. თუმცა, არანაირი ცენზურა არ მიგრძვნია. უბრალოდ, მნიშვნელოვანია რა გარემოში მუშაობ და რამდენად ახერხებ იყო მოტივირებული.

წამოსვლის გადაწყვეტილებაზე რომ ვფიქრობდი, დამიკავშირდა ჰადსონის დირექტო რი და მითხრა, რომ ცენტრი ფართოვდებოდა და ჩემი მიწვევა და ევრაზიის ცენტრის შექმნა უნდოდათ. საკმაოდ კარგი წინადადება გამიკეთეს. თან, სამი წელი ერთ სამსახურში ამერიკაში საკმარის დროდ ითვლება. ის კი არა, ძალიან ბევრი ვაშინგტონში 3-4 წელზე მეტს არ რჩება - მე კი 1996 წლის მერე აქ ვარ. ეს ჩემი მესამე კვლევითი ცენტრია. ნიქსონამდე, სტრატეგიულ და საერთაშორისო კვლევით ცენტრში ვმუშაობდი. სხვათა შორის, იქ პირველად დავაფუძნე პროგრამა საქართველოზე.

ჰო, თქვენ ძალიან დიდი ხანია, რაც საქართველოზე მუშაობთ.

ზეინო: შემიყვარდა ეს საქართველო და რა ვქნა. ყველაფერი მიყვარს საქართველოში - ქართული სისულელეების და კომპლექსურობის ჩათვლით. 1996-ში არავის ადარდებდა საქართველო და ვიფიქრე, ძალიანაც კარგი, ქართული პროგრამის გაკეთება შემიძლია-მეთქი. ამისათვის ბევრი ფულიც არ იყო საჭირო. დავიწყე სემინარების ჩატარება, სადაც ვპატიჟებდით სააკაშვილს, ბეჟუაშვილს და უამრავ სხვა ადამიანს, ვინც ახლა ხელისუფლებასა თუ ოპოზიციაშია. მაშინ მათ არავინ იცნობდა. ისეთი განცდა მაქვს, რომ ვაშინგტონში ჩვენ ერთად გავიზარდეთ: 1996-1997 წლებიდან ვარდების რევოლუციამდე ბევრი წელი გავიდა და ბევრი ადამიანის კარგად გაცნობა მოვახერხე. ამიტომ, როცა რევოლუციის მერე, ვაშინგტონის „ძველი სკოლის“ წარმომადგენლებმა შეიცხადეს, ვაიმე, შევარდნაძე აღარ არის, ახლა ვისთან უნდა ვითანამშრომლოთო, ვთქვი - აი, რამდენი ახალი თაობის პოლიტიკოსია, ისინი პრო-დასავლელები არიან, იმიტომ, რომ პრო-დასავლურობა, პრო-ქართულობას ნიშნავს-მეთქი. ძალიან საინტერესო იყო საქართველოზე მუშაობა მთელი ამ ხნის განმავლობაში. გამოვიარეთ კლინტონის ადმინისტრაცია, მერე ბუშის ადმინისტრაცია - მაგრამ საქართველოს მიმართ ინტერესი და ლოიალობა არ შეცვლილა, მიუხედავად იმისა, რომ ბუშის ადმინისტრაციის დროს, საგარეო პრიორიტეტები შეიცვალა.

როგორი პოლიტიკური ორიენტაცია აქვს ჰადსონის ცენტრს? მას ხშირად აკრიტიკებენ, როგორც კონსერვატულს.

გარედან ის მემარჯვენედ აღიქმება - ამიტომ, ჰო, კონსერვატორულია. მეც ამიტომ ვყოყმანობდი აქ გადმოსვლაზე. თუმცა, უპარტიო ვარ და ამიტომ, მჭიდროდ ვთანამშრომლობ როგორც დემოკრატებთან, ისე რესპუბლიკელებთან. მაგალითად, საქართველოზე, ენერგეტიკულ უსაფრთხოებაზე, თურქეთზე. ამიტომაც, ჩემთვის არა აქვს მნიშვნელობა პარტიულ კუთვნილებას. ჰადსონში გადასვლისას, ამ ცენტრის რეპუტაცია მეც მაფიქრებდა - რომ ნეო-კონსერვატორები არიან, რომ ზედმეტად პრო-ებრაული ორიენტაცია აქვთ და ასე შემდეგ. სხვებსაც ველაპარაკე და მითხრეს, რომ თვითონ ჰადსონსაც არ მოსწონს ეს იმიჯი. ცდილობენ, ისეთი ხალხი აიყვანონ, ვინც მკვეთრად ეწინააღმდეგება ერაყის ომს, არიან ნეო-კონსერვატორები და არიან ლიბერალებიც. ერთ-ერთი მიზეზი ჩემით დაინტერესებისა, ეს იყო - დივერსიფიკაცია უნდოდათ. ჯერჯერობით ყველაფერი კარგად არის. საინტერესო გამოცდილებაა. როგორც ყველა ოჯახში, აქაც არის პრობლემები, დისფუნქციურობა რაღაც-რაღაც საკითხების მიმართ, მაგრამ მე აქ თავს ძალიან კომფორტულად ვგრძნობ. აქამდე პროგრამების ხელმძღვანელი ვიყავი, ახლა ცენტრი მაბარია. ამიტომ, უფრო მეტი ავტონომია მაქვს.

მეთიუ როდის დაინტერესდა კავკასიით?

ზეინო: როცა ჩვენ შევხვდით, კონფერენციაზე, სადაც განიხილებოდა კასპიის რეგიონის ენერგეტიკასთან დაკავშირებული საკითხები. ეს ვაშინგტონში იყო, 1997-1998 წელს (ბებერი მგონია თავი)! იმ დროს აქტიურად ვმუშაობდი დასავლეთ-აღმოსავლეთის ენერგეტიკული კორიდორის იდეასა და სტრატეგიებზე. მეთიუ სახელმწიფო დეპარტამენტში მუშაობდა, ელჩ მორნინგსტარის თანაშემწედ. ახალი დაწყებული ჰქონდა ეს სამსახური და საქართველოთი ჯერ არ იყო დაინტერესებული, იმიტომ, რომ მაშინ საკვანძო თემა აზერბაიჯანი და თურქეთი იყო. არსებობდა ბაქო ჯეიჰანის მილსადენის პროექტი. სატრანზიტო საქართველოზე ჯერ არ იყო ლაპარაკი.

თუმცა, მეთიუს უკვე საკმარისი ინფორმაცია ჰქონდა მთელ ამ რეგიონზე. ის სახელმწიფო დეპარტამენტის დახმარების პროგრამებზე მუშაობდა. თუმცა, კონკრეტულად საქართველოთი ის სწორედ ამ მილსადენების და ენერგეტიკის უსაფრთხოების კონტექსტში დაინტერესედა. იმის გამო, რომ მე ზოგადად ქართველები ძალიან მიყვარს, ვინც კი საქართველოდან ჩამოდიოდა, ყველას მეთიუსაც ვაცნობდი. ასე დაინტერესდა ისიც.

თქვენი მეგობრობაც ამ კონფერენციიდან დაიწყო?

ზეინო: ჩვენი შეხვედრის ამბავი ცოტა სასაცილო იყო. ორი უცნობი გვერდიგვერდ ვისხედით კონფერენციაზე. დღის მთავარი მომხსენებელი ელჩი მორნინგსტარი იყო და მისი გამოსვლა ისეთ საკითხებს ეხებოდა, რაც მე ძალიან კარგად ვიცოდი. ღმერთო ჩემო, რა საშინელი მოხსენებაა-მეთქი, ჩემთვის ჩავილაპარაკე. მეთიუ მომიტრიალდა და მითხრა, ეს მოხსენება მე დავწერეო. ძალიან დიდი ბოდიში, მაგრამ მართლა ძალიან ცუდი მოხსენებაა-მეთქი, ვუპასუხე. კი მაგრამ, შენ ვინ ხარო, ჩამეკითხა. მე ჩემი სავიზიტო ბარათი გავუწოდე. მსმენია შენს შესახებო. მერე ვკითხე, შენ ვინღა ხარ მეთქი და, მოკლედ, ასე გავცვალეთ სავიზიტო ბარათები.

ამ გამოსვლის მერე, მეთიუმ მორნინგსტარი გამაცნო და დააყოლა, ეს ფიქრობს, რომ შენი გამოსვლა საშინელი იყოო. ვეცადე უკან დამეხია, მაგრამ მორნინგსტარი ძალიან სასიამოვნო და თავაზიანი ადამიანი აღმოჩდა და შემომთავაზა, იქნებ ჩვენთან ოფისში მობრძანდეთ და გვითხრათ, ზუსტად რა არ მოგეწონათო. მართლაც მივედი და ვისაუბრეთ. ამის მერე, ხშირად ვხვდებოდით ხოლმე სადისკუსიოდ. ნელ-ნელა დავმეგობრდით და აღმოვაჩინეთ, რომ ძალიან ბევრი გვქონია საერთო - ერთი უნივერსიტეტი დაგვიმთავრებია (სტენფორდი), ლექტორები და თანაკურსელებიც საერთო გვყოლია. ერთნაირი ინტერესები, ერთნაირი ჰობი, ცხოვრების ერთნაირი ხედვა აღმოგვაჩნდა. ამიტომ იოლი იყო ურთიერთობის დაწყება. მიუხედავად იმისა, რომ მეთიუ ჩიკაგოში გაზრდილი პოლონელი-ამერიკელია და მე თურქი ვარ წარმოშობით, ჩვენ თითქმის ერთნაირი ადამიანები ვართ. ასე რომ, ჩვენი კავშირი გარდაუვალი იყო.

ხშირად მიჩნდება ხოლმე კითხვა: მას რომ საქართველო ასე არ უყვარდეს, ან თურქეთი, ალბათ, რაღაც მნიშვნელოვანი არ იქნებოდა ჩვენს ურთიერთობებში. მეთიუ ამაზე მპასუხობს, რომ სულელური კითხვაა, იმიტომ, რომ ის, რაც ჩვენ ერთმანეთთან გვაახლოებს, ზუსტად ის არის, რის გამოც ჩვენ საქართველო და თურქეთი გვიყვარს. მეთიუ რომ რეალ-პოლიტიკის გამტარებელი იყოს და ამბობდეს, რა დროს საქართველოა, რუსეთი და რუსეთთან ურთიერთობის გამყარებაა მნიშვნელოვანი, დაივიწყე საქართველოო, მეც ვიტყოდი, ვინ ხარ, რა გინდა-მეთქი. ასე რომ, ერთსულოვნები ვართ შეხედულებებში და ამიტომაც ვართ ერთად.

ისე, უცნაურია, მაგრამ საქართველო უფრო მნიშვნელოვანია ჩვენთვის, ვიდრე თურქეთი.

რატომ?

ვიდრე ზეინო მიპასუხებს, ხმაურით შემოდის მეთიუ, გულღიად გვესალმება და ისე, რომ პიჯაკსაც არ იხდის, სასმელებს გვთავაზობს.

მეთიუ: სხვადასხვა კუთხის სასმელები მაქვს, მითხარით, რომელი გირჩევნიათ. მაქვს სომხური, აზერბაიჯანული, ფრანგული... თუმცა, ალბათ ფრანგული კონიაკიც სომხურია, უბრალოდ, საფრანგეთშია ჩამოსხმული. ისე, მე ცოტა სომხური კონიაკი უკვე დალეული მაქვს, დღეს შეხვედრა მქონდა სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრ ვოსკანიანთან.

როგორ ჩაიარა დღემ?

მეთიუ: ჩემი ფრენა გადაიდო და შეხვედრაზე რომ არ დამეგვიანა, მატარებელს მივუსწარი.

ზეინო: მოისმინე, რა თქვა დღეს საფრანგეთის თავდაცვის მინისტრმა საქართველოს შესახებ?

მეთიუ: ეგ არ გამიგია, მაგრამ საფრანგეთის პრეზიდენტი სარკოზი, იმაზე დაყრდნობით, რაც მიშა სააკაშვილმა თქვა, მხარს უჭერს საქართველოს შესვლას ნატოში.

თქვენს მოსვლამდე ვსაუბრობდით, თუ როგორ შეხვდით ერთმანეთს.

მეთიუ: გითხრათ ზეინომ, ეგზოტიკური მოცეკვავე რომ იყო?

ზეინო: ხუმრობა იქით იყოს და ვფიქრობ, რომ ყველა სხვა ქვეყანას შორის, რომელზეც ორივეს გვიმუშავია, საქართველო ჩვენთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ქვეყანაა. თურქეთზე მნიშვნელოვანიც კი.

მეთიუ: აბსოლუტურად გეთანხმები.

ზეინო: ყველაზე ბევრი საქართველოსთვის გაგვიკეთებია, საქართველოსთან ერთად, საქართველოს ინტერესებისთვის.

შორენა: სწორედ ამიტომაც ხართ ასეთი პოპულარულები საქართველოში.

მეთიუ: ეს ძალიან სასიამოვნოა. ისე, ნახეთ კედლები? დაათვალიერეთ სახლი? ძალიან ბევრი რამეა საქართველოდან. ეს ნინო ბურჯანაძის საჩუქარია.

როცა თეთრ სახლში ვმუშაობდი, ჩემი დროის 60 პროცენტს საქართველოზე ვხარჯავდი. 2001-2005 წლები ძალიან ინტენსიური პერიოდი იყო. პანკისის ხეობა, ვარდების რევოლუცია, ზურას მთავრობა, მერე მისი სიკვდილი. ამ უკანასკნელზე საუბარიც კი მიჭირს. ახლანდელი მთავრობა კი უფრო მოწიფულია. მათ უკვე მთელს ჩვენს მთავრობასთან აქვთ კონტაქტები. მაშინ ამ სამთავრობო ურთიერთობებში შუამავალი მხოლოდ მე ვიყავი და ეს არ იყო სწორი. გულწრფელად რომ გითხრათ, დამღლელიც იყო. პრეზიდენტ სააკაშვილს, როცა უნდა, მაშინ უნდა შეეძლოს ყურმილის აღება და პრეზიდენტ ბუშთან დაკავშირება. ახლა დაახლოებით ეს სიტუაციაა.

ამჟამად რაზე მუშაობთ?

მეთიუ: იმ დროს, რასაც საქართველოს ვუთმობდი, ახლა ენერგომიმწოდებლებზე მუშაობას ვანდომებ: პოლონეთი, ნორვეგია, ავსტრია, ლატვია, ლიტვა, ბულგარეთი, გერმანია, ბრიუსელი…

იცით, რომ თქვენ პირველი ოფიციალური პირი იყავით, ვინც ოქრუაშვილის დაჭერაზე კომენტარი გააკეთა?

მეთიუ: მართლა? ის-ის იყო, იმეილით შემატყობინეს, რომ ოქრუაშვილი დაიჭირეს, რომ ჟურნალისტებიც გამოჩნდნენ და კომენტარი მთხოვეს.

სხვათა შორის, როგორც გავიგე, ჩემი კომენტარის თარგმანი აბსოლუტურად არაზუსტი და მანიპულირებული იყო და მე ძალიან ვბრაზობ ამის გამო. მე ვთქვი, რომ ეს-ეს არის გავიგე ეს ამბავი, რომ არ ვიცოდი დეტალები, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ყველაფერი კანონთან შესაბამისობაში მოხდეს და კარგად იქნას გამოძიებული. შემდეგი კითხვა იყო, ხომ არ აყენებდა ეს საფრთხის ქვეშ ქართულ დემოკრატიას? ვუპასუხე, რომ დიახ, ცხადია, ეს მნიშვნელოვანი თემაა, ბევრ ადამიანს უკვე აღელვებს ეს კითხვა და ამიტომ, მით უფრო მნიშვნელოვანია, რომ ყველაფერი კანონთან შესაბამისობაში მოხდეს და ზედმიწევნით კარგად იქნას გამოძიებული-მეთქი. ნაცვლად ამისა, ითქვა, რომ თითქოს მივესალმე ოქრუაშვილის დაჭერას, რომ ის იმსახურებდა ამას, რაც სრული სიცრუეა. მეორე დღეს უკვე ჩემი კომენტარის სხვა თარგმანი გაუშვეს და ის თქვეს, რაც მე ვთქვი.

ამერიკაში მიმდინარე საპრეზიდენტო არჩევნების კამპანიებზე რას იტყოდით? ბევრისთვის ბარაკ ობამას მომხიბვლელი, ეგზოტიკური იმიჯი აქვს. თქვენ რას ფიქრობთ? ვის გულშემატკივრობთ?

ზეინო: მეთიუ, გასაგები მიზეზების გამო, ამ კითხვაზე ვერ გიპასუხებთ. მე კი გეტყვით, რომ ობამა საინტერესო ფიგურაა, მაგრამ ამ ეტაპზე, ისეთი პირი უჩანს, რომ დემოკრატებიდან საბოლოო ნომინირებას ჰილარი კლინტონი მიიღებს. ის რეიტინგებში უსწრებს ობამას, მას აქვს გამოცდილება, თავდაჯერე ბა. მხარდამჭერიც ბევრი ჰყავს. ამიტომ, ის საკმაოდ ძლიერი კანდიდატი იქნება. რესპუბლიკელებში ჯერ-ჯერობით რთულია რაიმეს განსაზღვრა. თითქოს რუდი ჯულიანი ლიდერობს. ისე, გამოკვეთილი ფავორიტი არ მყავს. როგორც აღვნიშნე, უპარტიო ვარ. მაგრამ ვინც არ უნდა იყოს ამერიკის შემდეგი პრეზიდენტი, ჩვენ უნდა გამოვასწოროთ ამერიკის იმიჯი მსოფლიოში. ალბათ, არ შეიცვლება უმთავრესი საკითხებისადმი ჩვენი დამოკიდებულება. ერთი მხრივ, საინტერესოა, ალბათ, პრეზიდენტი ქალი, მაგრამ მხოლოდ იმის გამო, რომ ის ქალია, ხმა მივცე, არა მგონია, მართებული იყოს.

ფიქრობთ, რომ დემოკრატებს უფრო მეტი შანსი აქვთ, ვიდრე რესპუბლიკელებს, რადგან ბუშის ადმინისტრაციის იმიჯი სერიოზულად შერყეულია?

ზეინო: თითქოს ეგრე კი ჩანს, მაგრამ ჯერ მაინც ადრეა ამაზე საუბარი. ბუშის ადმინისტრაცია რომ იყრიდეს კენჭს, მაშინ მეტი ალბათობით იქნებოდა შესაძლებელი იმის თქმა, რომ მათ არ აირჩევენ, მაგრამ ვინც არ უნდა იყოს რესპუბლიკელების კანდიდატი, რასაკვირველია, ის გააგრძელებს რესპუბლიკელების პოლიტიკას, მაგრამ მაინც მოუწევს ბევრის შეცვლა. ამიტომ, არც ისე იოლად არის საქმე, როგორც ეს ერთი შეხედვით ჩანს.

მეთიუ: ფანტასტიურია როგორ მუშაობს საარჩევნო პროცესი ამერიკაში. როგორი ინტენსიური და ღიაა დებატები. შეგიძლია ის თქვა, რაც გინდა. იმოქმედო ისე, როგორც გინდა. არავინ გიჩივლებს ცილისწამებისათვის - ეს დიდი პრობლემაა ბევრ ქვეყანაში, რომელთანაც მე ვმუშაობ. ამ ქვეყნებში ცილისწამება კრიმინალია, ამიტომ ხალხს ეშინია ღიად საუბრის. აქ კი ფანტასტიკურია, ყველა იმას ამბობს, რაც უნდა. თუმცა, პოლიტიკური კულტურა კანდიდატებს აიძულებს იყვნენ ზნეობრივი და ერთმანეთს პირადი შეურაცხყოფა არ მიაყენონ. ამიტომ, მიყვარს ეს ყველაფერი და მიადვილებს დემოკრატიის პროპაგანდას სხვა ქვეყნებში. ცხადია, ჩვენთანაც არის ხოლმე პრობლემები, რაც საფრთხეს უქმნის არჩევნების პროცესს, მაგრამ, ძირითადად, ძალიან საინტერესოა არჩევნების პერიოდი.

ზეინო: რადგან არჩევნების ირგვლივ ვტრიალებთ, თურქეთზე ვიტყვი ორ სიტყვას. თურქეთს ახლახან ძალიან პრობლემური საპრეზიდენტო არჩევნები ჰქონდა. არავინ იცოდა, ვინ იქნებოდა საპრეზიდენტო კანდიდატი, გასაიდუმლოებული იყო ეს ყველაფერი. მაშინ როცა ამერიკაში ღია დებატებით ჩართული ხარ ამ პროცესში. მერე, როცა პრეზიდენტს ირჩევენ, ზოგი კმაყოფილია, ზოგი უკმაყოფილო, მაგრამ ამ კანდიდატმა იმდენი რამ გააკეთა, იმდენი რამ გადაიტანა არჩევნებამდე, რომ შენ მას კარგად იცნობ. პირადი ცხოვრება, დეტალები, სასკოლო რომანებიც კი, მთელი მათი ცხოვრება საჯარო ხდება.

შეგიძლიათ თქვენს წარმომავლობაზე მიამბოთ რამე? წარმოშობით პოლონელი ხართ?

მეთიუ: კი, პოლონელ-ამერიკელი ვარ. ჩიკაგოში დავიბადე, ძალიან წყნარ გარეუბანში. დედაჩემისთვის მშობლიური ენა პოლონური იყო, მიუხედავად იმისა, რომ ისიც ჩიკაგოში გაიზარდა. სახლში მხოლოდ პოლონურად საუბრობდნენ, სამეზობლოშიც. ამიტომ ინგლისური იქამდე არ ვიცოდი, ვიდრე საბავშვო ბაღში არ წავედი. მამაჩემიც პოლონელია, მაგრამ დედაჩემზე ერთი თაობით მეტი ხანია, რაც ჩიკაგოშია. საინტერესო ისაა, რომ ჩემი ორივე ბაბუა, ერთმანეთს იცნობდნენ, ერთად მუშაობდნენ ქარხანაში, მაგრამ ჩემს მშობლებს ერთმანეთი ამ გზით არ გაუცვნიათ. ჩემთვის მართლაც ძალიან ბევრს ნიშნავს პოლონური მემკვიდრეობა და ამ ფაქტმა დიდი წვლილი ითამაშა დიპლომატად ჩემს ჩამოყალიბებაში.

რას გულისხმობთ?

მეთიუ: ბებიაჩემი მიყვებოდა ხოლმე ისტორიებს სიღარიბეზე, გაჭირვებაზე, თუ რა ხდებოდა პოლონეთში ჯერ კიდევ პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ: არასტაბილურობა, გამუდმებული ომის საშიშროება. ჩემზე ამ ყველაფერმა უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა და ვიფიქრე, ჩემი მომავალი საქმიანობა მიმეძღვნა იმისთვის, რომ თავიდან აგვეცილებინა ასეთი საშინელებები. პატარა რომ ვიყავი, ჩემს ოჯახთან ერთად რამდენჯერმე პოლონეთშიც ვიყავი. ასე რომ, რამაც საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალობამდე მიმიყვანა, ჩემი პოლონური წარმოშობა და თავად პოლონეთის ისტორიაა.

მთელი თავისი ისტორიის მანძილზე, პოლონეთი საშინლად ნატანჯია. 40-იანი წლების პოლონეთის ისტორია საქართველოს ამბებს მაგონებს. ამაზე ჩემს კოლეგებთანაც ხშირად ვსაუბრობ. გახსოვთ 1939 წელი, 1 სექტემბერი? დასავლეთიდან ჰიტლერმა შეუტია პოლონეთს, 17 სექტემბერს კი - სტალინმა, აღმოსავლეთიდან. და არავინ, არავინ დედამიწის ზურგზე, არ დაეხმარა პოლონეთს, მიუხედავად იმისა, რომ მათ საერთაშორისო შეთანხმება ავალებდათ ამას. მხოლოდ მაშინ ამოიღეს ხმა, როცა ჰიტლერი ისე შორს წავიდა, რომ ინგლისის არხებსაც გადაწვდა. მანამდე თითიც არავის გაუნძრევია. არასოდეს, არასოდეს დამავიწყდება ეს ამბები და სწორედ ეს არის ჩემი მამოძრავებელი ძალაც, განსაკუთრებით, საქართველოსთან მიმართებაში. ეს იწვევს ჩემს ძლიერ სურვილსაც, რომ საქართველო ნატოს წევრი გახდეს, რომ არასოდეს დაიჩაგროს. ასე რომ, ჩემმა წარმომავლობამ დიდი როლი ითამაშა იმაში, რასაც დღეს ვაკეთებ.

სკოლაც ჩიკაგოში დაამთავრეთ?

მეთიუ: დიახ, ჩიკაგოს გარეუბანში ვსწავლობდი. თუ არ ყოფილხარ ჩიკაგოში, აუცილებლად უნდა წახვიდე. ფანტასტიკური ქალაქია. ეს არის გიგანტური ქალაქი, არც ისეთი დიდი, როგორიც ნიუ-იორკი, მაგრამ ერთ-ერთი უდიდესი თავისი სივრცით. აქ ყველაზე უკეთ გრძნობ დიდი ქალაქის სულისკვეთებას. 20 მილი პლაჟს უჭირავს, მთელი აღმოსავლეთი მხარე ტბა და პლაჟია. ნაოსნობა, ცურვა, სუფთა წყალი... ისეთი შეგრძნებაა, თითქოს ოკეანის სანაპიროა. არქიტექტურული თვალსაზრისით, ჩიკაგო თანამედროვე არქიტექტურის აკვანია. ჩიკაგოში აიგო პირველი ცათამბჯენი. რკინისა და მინის კონსტრუქციებმა, რასაც მთელ მსოფლიოში ვხედავთ, ჩიკაგოდან აიღო დასაბამი. ეთნიკურადაც ძალიან საინტერესო და მრავალფეროვანია. აქ ნახავთ ეთნიკურ სამეზობლოებს - პოლონელებს, იტალიელებს, ირლანდიელს, ებრაელებს, გერმანელებს, ინდოელებს, კორეელებს, ლათინო-ამერიკელებს და ბევრ სხვასაც.

სკოლაში ფეხბურთს ვთამაშობდი. როგორც მერე აღმოვაჩინე, გერმანული გუნდი იყო და სინდისი მქეჯნიდა, პოლონელი გერმანელების გუნდში რომ ვთამაშობდი. მაგრამ ეს ჩვენი გერმანული გუნდი ვეთამაშებოდით პოლონელებს, ირლანდიელებს, იტალიელებს, რუსებს, სლოვაკებს, ჩეხებს - ფანტასტიკური იყო. ასევე ვთამაშობდი კალათბურთს, ბეისბოლს, ფეხბურთს; სტუდენტურ თვითმმართველობაშიც ვმონაწილეობდი, აკადემიურ ჯგუფებშიც ვიყავი გაერთიანებული. ქიმიის და მათემატიკის ოლიმპიადებში ვიღებდი მონაწილეობას. მაგრამ უნდა გამოვტყდე, რომ სპორტი ყველაზე მეტად მიყვარდა.

კონფლიქტების მედიატორობის დროსაც ყველაზე მეტად ჩემი სპორტული გამოცდილება მეხმარება. განსაკუთრებით, როცა საქმე რუსებს ეხება. ისინი ნამდვილი მებრძოლები არიან. ძალიან სერიოზულად მიმდინარეობს ხოლმე მათთან დიპლომატიური პაექრობა, ზუსტად ისევე, როგორც სპორტში. ისინი ყოველთვის ცდილობენ, შეარჩიონ კუთხე, იმისათვის, რომ უფრო მეტი ქულა დაიწერონ. მხედველობის არეალის მონიშვნა, საჭირო მომენტის ლოდინი და „დარტყმის“ გახორციელება. დიპლომატიაში, ყველა ერთმანეთს ეჯიბრება, მაგრამ არავინაა ისეთი კონკურენტული, როგორც რუსები. აზერბაიჯანელებიც მაგრები არიან როცა საქმე სომხეთს ეხება. მაგრამ რუსები მაინც განსაკუთრებულები არიან და ჩემთვის ძალიან საინტერესოა მათთან მოლაპარაკებები.

ზოგჯერ მათთან ურთიერთობის საუკეთესო გზაა მოლაპარაკებების მერე გვერდზე გაიყვანო, ხელი გადახვიო, მათთან ერთად გაიცინო და უთხრა, რა იყო მართლაც კარგი სვლა, რა - იაფფასიანი გამოხდომა და რა - უსამართლობა და არამართებული საქციელი. ისინიც იციან, და იციან ხმამაღლა და დაუფარავად და შეუძლიათ ძალიან გახსნილები იყვნენ ამ ყველაფრის მიმართ. მე უკვე ვიცი რუსების ტაქტიკა, როდის ქულებს იწერენ და როდის მართლა გულისხმობენ იმას, რასაც ამბობენ. ამიტომ, მათი თამაშის წესებს იოლად ვყვები ხოლმე.

სკოლის მერე, სტანფორდში ჩააბარეთ. იცოდით რა გინდოდათ, რომ გესწავლათ?

მეთიუ: არა, ზუსტად ჯერ კიდევ არ ვიცოდი, რა უნდა მესწავლა. უკვე მაინტერესებდა საერთაშორისო ურთიერთობები და პოლიტიკური მეცნიერებები, მაგრამ ფიზიკითაც ვიყავი გატაცებული. ფიზიკა დიდი დოზით ვისწავლე, თუმცა, იმდენით არა, რამდენითაც თქვენმა პრემიერ-მინისტრმა, რომელიც გენიოსია ფიზიკაში. „ემგეუ“ აქვს დამთავრებული. მოკლედ, ვსწავლობდი ფიზიკას, მათემატიკას, ხელოვნების ისტორიას. ჩემი ამოცანა იყო დამებალანსებინა ჰუმანიტარული საგნები და ფუნდამენტური მეცნიერებები და მათემატიკა, რომ ლოგიკურად აზროვნება მესწავლა. თქვენი გადასაწყვეტია, რამდენად წარმატებულად მოვახერხე ეს.

ზეინო, აზროვნებს მეთიუ ლოგიკურად?

ზეინო: კი, ზედმიწევნით ლოგიკურად აზროვნებს. ძალიან სისტემატურია.

თქვენ?

ზეინო: მე? არა. მე ქალი ვარ. ყოველთვის ვამბობ ხოლმე, რომ ის მონადირეა, ის მიდის მიზნისკენ. მე კი შემგროვებელი ვარ. მაგრამ თანდათან მეც უფრო თანამიმდევრული ვხდები ჩემს აზროვნებაში.

მეთიუ: კი, მაგარი ხარ. ამის პასუხადაც რუსეთის თემას დავუბრუნდები, თქვენის ნებართვით. რუსები ფრანგებივით არიან. ისინი არასწორხაზოვნად აზროვნებენ, ჩვენგან გასნხვავებით. ჩვენ, ამერიკელები სწორხაზოვნად, ნაბიჯ-ნაბიჯ, ლოგიკურად ვაზროვნებთ. ჩვენი აზროვნების ფორმა უფრო პრაგმატულია. სხვათაშორის, უმეტეს შემთხვევაში, ქართველებიც ასე აზროვნებთ, მაგრამ ფრანგები და რუსები უფრო ცირკულარულად, იმპრესიონისტულად აზროვნებენ. თითქოს, სხვადასხვა არგუმენტების ფრაგმენტებს კრებენ და ამას ინდექტიურად გაწოდებენ. ჩვენ უფრო დიდაქტიკურები ვართ. არცერთი არ არის ერთმანეთზე უმჯობესი. უბრალოდ, სხვდასხვაგვარი აზროვნების ფორმებია.

ქართველების აზროვნების სტილიც ასეთია?

მეთიუ: არ ვიცი, ზუსტად ვერ გეტყვით. ქართველებს ორივე ტიპის აზროვნება ახასიათებთ. ქართველები პოეტები არიან!

თქვენს კარიერაში შემდეგი საფეხური რა იქნება?

მეთიუ: არ ვიცი, ეს დამოკიდებულია სახელმწიფო მდივანზე და პრეზიდენტზე. ბედნიერი ვიქნებოდი, აქ დავრჩენილიყავი და მეკეთებინა ის, რასაც ვაკეთებ, იქამდე, ვიდრე სახელმწიფო მდივანი რაისი ჩათვლის ამას საჭიროდ. ძალიან ლოიალური ვარ მისი და ჩემი უშუალო შეფის, რიჩარდ ფრიდის მიმართ. საოცრად იღბლიანი ვარ იმაში, რომ ავცდი მთელ იმ ბიუროკრატიულ გზას, რასაც ჩვეულებრივ თეთრი სახლის ჩინოვნიკები გადიან ხოლმე. ეს იმიტომ, რომ მდივან ფრიდს სჯერა ჩემი. და მდივან რაისს, რომელსაც უკვე 23 წელია ვიცნობ, იცის როგორ ვმუშაობ, გვენდო და დათანხმდა ჩემს კანდიდატურას.

თუმცა, უკვე 10 წელია, რაც აქ ვარ და ეს დიდი დროა. ჩვეულებრივ, საგარეო საქმეთა სამსახურში, ვაშინგტონში 6 წელზე მეტ ხანს არ ჩერდებიან ხოლმე. ასე რომ, მეც უნდა წავიდე. დიდი სიამოვნებით ვიქნებოდი ელჩი თქვენს მშვენიერ ქვეყანაში, ან თქვენს მეზობელ ქვეყნებში, ევროპის ნებისმიერ სხვა ქვეყანაში. ან, დიდი სიამოვნებით ვიმუშავებდი ისევ ენერგეტიკის საკითხებზე, ან აქ ან საზღვარგარეთ, ან კერძო სექტორში. მაგრამ ამ ეტაპზე, ვრჩები დიპლომატიაში.

თქვენ, ზეინო? თქვენც წაყვებით მეთიუს, სადაც არ უნდა წავიდეს?

ზეინო: ცხადია, თუ მან არ გადაიფიქრა ჩემთან ერთად ყოფნა. (ამას არასოდეს გადავიფიქრებ, საყვარელო! - მეთიუ) უნდა ვთქვა, რომ მართლაც უჩვეულია ამდენი ხნით ვაშინგტონში მუშაობა. მეც 10 წელია აქ ვარ. აქამდე, ჩემი საქმიანობის გამოც, მე ვერ დავტოვებდი ვაშინგტონს. მაგრამ ახლა, ჩემს ხელმძღვანელსაც დავეკითხე და მანაც მითხრა, რომ უკვე არ არის აუცილებელი სულ აქ ვიყო.

ამერიკაში 19 წლის ჩამოხვედით. იქამდე თურქეთში ცხოვრობდით?

ზეინო: ნაწილობრივ ათენში, ნაწილობრივ კი სტამბოლში გავიზარდე. მამაჩემი ათენში ცხოვრობდა, დედაჩემი სტამბოლში. ამიტომ საბერძნეთი ჩემთვის მამასთან ასოცირდება, თურქეთი - დედასთან. ბევრს ვმეცადინეობდი. სკოლაში გადავწყვიტე, რომ ამერიკაში მინდოდა ჩამოსვლა. ეს ჩემი პირადი გადაწყვეტილება იყო, არავის არაფერი უთქვამს. ჩავაბარე გამოცდები, ჩავირიცხე იმ უნივესრიტეტში, რომელსშიც მინდოდა და ჩამოვედი.

დედაჩემიც და მამაჩემიც ჟურალისტები იყვნენ. ასე რომ, ძალიან მაღელვებს ჟურნალისტიკა და თავისუფალი მედია. დედაჩემი ძალიან დამოუკიდებელი, ძლიერი ქალია. თურქულ პოპულარულ გაზეთ „საბაჰში“ მუშაობდა. მუშაობას ახლახან დაანება თავი, იმიტომ, რომ გაზეთის პოლიტიკასთან ჰქონდა პრობლემა. ასე რომ, გავიზარდე იმ გარემოში, სადაც დედა და მამა საერთაშორისო პოლიტიკაზე წერდნენ. ამიტომ, ბავშვობიდან მაინტერესებდა ეს ყველაფერი.

როცა სტანფორდში დავიწყე სწავლა, ვფიქრობდი, რომ გენეტიკურ ინჟინერიას ვისწავლიდი. მაგარი ვიყავი მათემატიკაში, მეცნიერებებში, ქიმია-ფიზიკაში, მაგრამ მერე სისხლმა მიყივლა და საერთაშორისო ურთიერთობების თემებმა დამაინტერესა. პირველივე სემესტრში ლექციებს კონდოლიზა რაისი მიკითხავდა. მერე ინტერნატურაც მასთან გავიარე. ის, უდავოდ, მსოფლიო დონის მოაზროვნეა, თუმცა არასოდეს ყოფილა ტკბილი და თბილი, პირიქით, ძალიან პირდაპირი, და საქმიანი დამოკიდებულება გვქონდა ყოველთვის, საქმიანად დისტანციური და მომწონდა მასთან მუშაობა.

ისე, მის კლასში მყავდა პირველი და უკანასკნელი სამიანი. განადგურებული ვიყავი ამის გამო. ავსტრიული განათლების სისტემიდან მოვდიოდი და ზუსტად არ ვიცოდი, როგორ უნდა მესწავლა ამერიკულ უნივერსიტეტში. მერე ვილაპარაკეთ კიდეც ამაზე, ვუთხარი, რომ ძალიან ბევრი ვიმეცადინე და რომ არ მესმოდა, რატომ მივიღე ასეთი დაბალი ნიშანი. მერე მანაც გააცნობიერა, რაში იყო საქმე. უკვე ძალიან გვიანი იყო ნიშნის შეცვლა, მაგრამ ამის მერე ბევრი ვილაპარაკეთ და გაიგო, რომ ვიცოდი გერმანული. როდესაც სახელმწიფო მდივანი გახდა, მას გერმანულის მცოდნე მკვლევარი ჭირდებოდა და ასე დავიწყე მასთან მუშაობა.

რას ფიქრობთ ოქრუაშვილი-პატარკაციშვილის ალიანსზე?

მეთიუ: არასოდეს შეხვედრივარ პატარკაციშვილს, მაგრამ ვიცი, რომ ზურაბ ჟვანიას კარგი ურთიერთობა ჰქონდა მასთან. (მე ძალიან მიყვარდა ზურა). ვიცი ყველა ბრალდება მის მიმართ, ვიცი რაზეც არის ლაპარაკი, მაგრამ არ ვიცი, რამდენად მართალია ეს ყველაფერი. არაფერი ვიცი ოქრუაშვილ-პატარკაციშვილის კავშირზე. ვიცი ის, რაც ოქრუაშვილმა განაცხადა. იმდენად, რამდენადაც მე ვიცნობ პრეზიდენტ სააკშვილს და მე მას უკვე ძალიან დიდი ხანია ვიცნობ, ვერცერთი წუთით, ვერასოდეს, ვერანაირად ვერ წარმოვიდგენ, რომ ის შეუკვეთავდა ბადრი პატარკაციშვილის ლიკვიდაციას. მიუხედავად იმ პატივისცემისა, რაც მაქვს, ყოველ შემთხვევაში მქონდა, ირაკლი ოქრუაშვილის მიმართ, ამას ვერ დავიჯერებ. ასევე ვერ დავიჯერებ, ვერ წარმოვიდგენ ზურას სიკვდილთან მიმართებაში პრეზიდენტ სააკაშვილის კავშირს. ვნახე, როგორი მტკივნეული იყო ეს მისთვის. მე იქ ვიყავი, მასთან ერთად, ზურას სიკვდილიდან ძალიან ცოტა ხანში. ერთად ვიყავით დაკრძალვაზეც, ძალიან ბევრი დრო გავატარეთ ერთად იმ საშინელ დღეებში. და ვნახე, რამდენად მტკივნეული იყო ეს მისთვის. ის სრულიად განადგურებული იყო. ასე რომ, ვერ დავიჯერებ, რომ ის, რაც ოქრუაშვილმა თქვა, მართალია. ალბათ, კარგი იქნებოდა, პრეზიდენტ სააკაშვილს თავად გაეკეთებინა ამაზე კომენტარი. ამიტომ, მეტს აღარაფერს ვიტყვი.

რა მოხდება ირანში?

მეთიუ: მე ამერიკის არსებულ საგარეო პოლიტიკას ჩამოგიყალიბებთ. სჯობს, ზეინომ გიპასუხოთ.

ზეინო: რა არის ეს პოლიტიკა?

მეთიუ: ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ საერთაშორისო საზოგადოებამ შეინარჩუნოს ერთიანობა იმის განსახორციელებლად, რასაც საერთაშორისო სამართალი ჰქვია. საერთაშორისო სამართლის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი უსაფრთხოების საბჭოს რეზოლუციებია და ასეთი რამდენიმეა.

კი, მაგრამ ამერიკა ხშირად თავად არღვევს ხოლმე ამ რეზოლუციებს.

მეთიუ: ვითომ, როდის ვარღვევთ ხოლმე? ერაყთან მიმართებაში არ დაგვირღვევია. ჩვენ გვქონდა უსაფრთხოების საბჭოს რეზოლუცია, რომელიც ჩვენი ინტერპრეტაციით გვაძლევდა უფლებამოსილებას შევსულიყავით ერაყში. სხვა ქვეყნები სხვაგვარად ფიქრობდნენ. მაგრამ, გულწრფელად რომ ვთქვა, სწორი შენიშვნაა.

ირანთან მიმართებაში, საერთაშორისო საზოგადოება გარკვევით აფიქსირებს თავის პოზიციას და უკვე ორჯერ გასცა კიდეც სანქცია ირანის წინააღმდეგ. ახლა მესამე სანქციას ვამზადებთ, რადგან ირანი ისევ უარს ამბობს ატომური ენერგიის გამდიდრების პროგრამის შეწყვეტაზე. ირანს ყველა უფლება აქვს ჰქონდეს მშვიდობიანი ბირთვული პროგრამა და მისი განზრახვა რომ მხოლოდ ეს იყოს, მაშინ არ იტყოდა უარს საერთაშორისო საზოგადოების, მათ შორის, რუსეთის მოთხოვნაზე, შეეწყვიტა ატომური ენერგიის განვითარების ციკლი. მაგრამ ირანი კვლავს უარს ამბობს თანამშრომლობაზე. ამიტომ, როგორც ჩანს, მოგვიწევს კონფრონტაციაზე წასვლა, მიუხედავად იმისა, რომ პრეზედენტმა ბუშმა ბევრჯერ განაცხადა, რომ ირანთან მიმართებაში დახლქვეშ არსებული ოფციები არ არსებობს. კონდოლიზა რაისიც იგივეს ამბობს, და ამატებს, რომ ჩვენ ახლა ვიმყოფებით დიპლომატიის ჩარჩოებში და გვინდა ამ ჩარჩოებში დარჩენა. საომარი მოქმედებები არავის უნდა.

არსებობს მოსაზრება, რომ ირანის შერჩევითი დაბომბვა უკვე იგეგმება.

ზეინო: იმდენად, რამდენადაც, არ წარმოვადგენ ამერიკის მთავრობას, შემიძლია ამ საკითხისადმი ჩემი დამოკიდებულება გითხრათ. მე მგონია, რომ ირანი დროზე თამაშობს. რუსეთის ტაქტიკაც დროის მოგებაა. თითქოს, ყველა პოსტ-ბუშის პერიოდის დადგომას ელოდება. დრო ამ ადმინისტრაციისთვისაც მნიშვნელოვანია, რადგან მათ წასვლამდე სურთ ირანის პრობლემის მოგვარება. ჩვენ ასევე არ ვიცით, როდის ასრულებს ირანი ბირთვული გამდიდრების ეტაპს. ამასთან დაკავშირებით სხვადასხვა პროგნოზები არსებობს. პრობლემა, ჩემი აზრით, არის ის, რომ ირანი მოქმედებს, ევროპა და ამერიკა კი რეაგირებენ. და ირანი გაცილებით უფრო ჭკვიანურად თამაშობს თავისი კარტით, ვიდრე ჩვენ. ცხადია, რომ საომარი მოქმედებები უკიდურესი ზომაა, ის არავის უნდა, მაგრამ სხვა არჩევანი ჯერ-ჯერობით არ ჩანს. საქმეს ისიც ართულებს, რომ რთულია სანქციებზე რუსეთისა და ჩინეთის, ირანის მეზობელი ქვეყნების დათანხმება. ვშიშობ, აჰმადინეჯადის გარემოცვას მართლა სჯერა, რომ ისრაელის განადგურება მათი რელიგიური მისიაა. ასე რომ, ჩვენ არცთუ ისე რაციონალურ მოაზროვნეებთან გვიწევს საუბარი და, ამიტომ, პროგნოზების გაკეთება რთულია.

მეთიუ: დავამატებდი, რომ ეს არ არის მხოლოდ პოლიტიკა და ის, რომ აშშ გაბრაზებულია ირანზე. მოდი, ერთი წამით დავფიქრდეთ, რას ნიშნავს ეს ყველაფერი: ირანი არის ქვეყანა, რომელიც უარყოფს ჰოლოკოსტს და მას აშკარად სურს ისრაელის და ებრალების განადგურება; აშკარად მხარს უჭერს ტერორისტებს და ამარაგებს იარაღით ერაყს, რომლის მსხვეპლიც არაერთი ამერიკელი ჯარისკაცი გახდა. ჩვენ ასევე გვჯერა, რომ ისინი ანვითარებენ ატომურ იარაღს. და თუ ირანი უკვე მხარს უჭერს ტერორიზმს, როგორ წარმოგიდგენიათ, რა იქნება, როცა ის ატომური იარაღით მოამარაგებს ალქაიდას, ჰეზბოლას თუ შიიტურ ტერორისტულ ჯგუფებს? ეს უკვე ეგზისტენციალური საფრთხეა. ეს უკვე ისეთი საფრთხეა, რამაც შეიძლება ბოლო მოუღოს ამ ქვეყნის არსებობას. ვერავინ გადავრჩებით.

არა მარტო ამ ქვეყანას შეექმნება ეს საფრთხე.

მეთიუ: ჰო, რასაკვირველია, უბრალოდ, ახლა ცოტა ეგოისტურად ვთქვი, იმისთვის, რომ ავხსნა, რატომ არიან ამერიკელები ასე გაბრაზებულები ირანზე.

ამიტომ, ეს ჩვენთვის, კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, ეგზისტენციალური საკითხია.

როცა ამბობთ, რომ ირანი მხარს უჭერს და ამარაგებს ტერორისტებს, ამ განცხადებებს, ალბათ, ამერიკის დაზვერვის სამსახურის ინფორმაციაზე დაყრდნობით აკეთებთ. თუმცა, „სი-აი-ეი“ 11 სექტემბრის მერე მნიშვნელოვნად დისკრედიტირებულია. როგორ ფიქრობთ, ამერიკელების უმეტესობა იზიარებს თქვენს განცხადებას?

მეთიუ: უდაოდ, ამერიკელთა უმრავლესობა ასე ფიქრობს. მაგრამ ასევე ვფიქრობ, რომ გლობალური ლიდერების უმეტესობაც იზიარებს ამ დამოკიდებულებას. ამას უშიშროების საბჭოს რეზოლუციებიც ადასტურებს. რა თქმა უნდა, ამერიკის უშიშროების სამსახურთან დაკავშირებით ჩნდება კითხვები და უნდა გაჩნდეს კიდეც, მაგრამ ამერიკელებს კარგად ესმით, რა ზრახვები აქვს ირანს. საკითხავიც კი არ არის, მხარს უჭერს თუ არა ირანი ჰეზბოლას. არც ირანი უარყოფს ამას. ასე რომ, მტკიცებულებები არსებობს.

ზეინო: პრობლემა იცი რაშია? არავის უნდა ბირთვული ირანი, მაგრამ რადგან ამერიკაა „ცუდი პოლიციელის“ როლში, ყველამ იცის, რომ არც ამერიკა და არც ისრაელი ბირთვულ ირანს არ დაუშვებს. ამიტომ, სხვა ქვეყნები ფიქრობენ, რომ მათ შეუძლიათ „კარგი ბიჭები“ ითამაშონ. მოდი, მუსლიმებს და დანარჩენ მსოფლიოს ამერიკელები სძულდეთო, ფიქრობენ. ზოგადად კი ყველამ იცის, რა ზრახვები აქვს ირანს.

არაერთ თურქ დიპლომატს და ხელისუფლების წარმომადგენელს შევხვედრივარ. ისინი შეშფოთებული არიან ბირთვული ირანის არსებობის საშიშრების გამო, მაგრამ ირანი მათი მეზობელი ქვეყანაა, რომელთანაც სავაჭრო ურთიერთობები აქვთ გაბმული. ამიტომ, ირანთან კონფრონტაცია მათთვის არასახარბიელოა და თვლიან, რომ ეს ამერიკის და ისრაელის საქმეა.

ამიტომ, თურქეთი „კარგ პოლიციელს“ თამაშობს და ცდილობს დაგვარწმუნოს, რომ ირანელები მთლად გიჟები არ არიან, რომ გამოვნახოთ მათთან სალაპარაკო ენა და ასე შემდეგ.

და ირანს რა უნდა, თქვენი აზრით, ძალის დემონსტრირება?

ზეინო: ეს ურთიერთობები ძალიან ჰგავს რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებს. არ ვარ ირანის ექპერტი, მაგრამ ამ თემისადმი მიძღვნილ უამრავ დისკუსიაში ვმონაწილეობდი და ისევე როგორც ბევრი სხვა, მეც ვცდილობ ავხსნა რაღაცები. როგორც ჩანს, აჰმადინეჯადი არ არის ერთადერთი ან მთავარი გადაწყვეტილების მიმღები ირანში. ის უბრალოდ ყველაზე პოპულარული ირანელი პოლიტიკოსია საერთაშორისო მედიისთვის. რა თქმა უნდა, რასაც ის ამბობს, მნიშვნელოვანია. თუმცა, თავად ირანშიც შეწუხებული არიან იმით, რომ იმ გზით, რა გზითაც მას ქვეყანა მიჰყავს, შეიძლება დაბომბვამდე მივიდეს. ბევრი წუხს ამის გამო. ყველასათვის საუკეთესო გამოსავალი იქნებოდა, რომ აჰმადინეჯადის და მისი გუნდის ნაცვლად, ირანს სხვა გუნდი მართავდეს, გუნდი, რომელსაც სხვა ხედვა ექნებოდა და უფრო ღია იქნებოდა დასავლეთთან ურთიერთობაში. ეს ყველას უნდა. მაგრამ, საუბედუროდ, ირანში რესპუბლიკის დამცველები და არმაგედონის-მოსურნე ადამიანები მართავენ სიტუაციას.

მეთიუს შეიძლება ხელი მიუწვდება უშიშროების დახურულ ინფორმაციაზე, მაგრამ კვლევით ცენტრებში, ჩემთვის და ჩემი კოლეგებისთვის, ვინც უშუალოდ მუშაობს ირანზე, ძალიან რთულია სანდო ინფორმაციის მიღება, და იმის გაგება, თუ მართლა რა ხდება ირანში. რეალურად აჰმადინეჯადის რამდენი თანამოაზრეა ირანში, რამდენი ეთანხმება იმ აზრს, რომ ირანი უნდა დაუპირისპირდეს დანარჩენ მსოფლიოს.

სახლში ლაპარაკობთ ხოლმე დღის მოვლენებზე?

მეთიუ: ვცდილობ, რომ არ ვილაპარაკოთ. იმდენს ვმუშაობ დღის მანძილზე, რომ სახლში რომ ვბრუნდები, დასვენება მინდა. ზოგჯერ ვსაუბრობთ, რა თქმა უნდა, ჩვენს საერთო ინტერესებზე. ცხადია, გვაქვს ხოლმე ინტელექტუალური დისკუსიები, ეს მნიშვნელოვანია. მაგრამ არასოდეს ვამხელ ოფიციალურ ინფორმაციას, აღარაფერს ვამბობ, დახურულ ინფორმაციაზე ან ოფიციალურ გადაწყვეტილებებზე. ხშირად ზეინოს რჩევისთვის მივმართავ ხოლმე, მაგრამ არასოდეს ვაკონკრეტებ, რისთვის მჭირდება ეს რჩევა.

ზეინო: ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც მეთიუ ძალიან მიყვარს და პატივს ვცემ, ის არის, რომ… ამას ხშირად ვიხსენებ, ხომ იცი, არის რაღაცები, რაც არასოდეს გავიწყდება?! მოკლედ, ეს ხდებოდა ვარდების რევოლუციამდე, არჩევნების პერიოდში. საქართველოში ვიყავი, როგორც არჩევნების დამკვირვებელი ქუთაისში. არჩევნების მერე, ნინო ბურჯანაძეს შევხვდი და ბევრი ვილაპარაკეთ არჩევნების გაყალბების ფაქტებზე და ყველაფერზე, რაც ირგვლივ ხდებოდა. რადგან სქართველოს კარგად ვიცნობდი და ბევრი მეგობარი მყავდა, მივხვდი, რომ სიტუაცია მართლაც ძალიან კრიტიკული იყო. რუსთავი 2-ის და მისი ეგზიტ-პოლების წყალობით, ბურჯანაძე-ჟვანია-სააკაშვილთან შეხვედრებით, მივხვდი, რომ შევარდნაძის ხანა დამთავრებული იყო და ძალიან მინდოდა, ამერიკა ისტორიის ადეკვატური ყოფილიყო. მაგრამ დასავლეთის განწყობა მაშინ სხვაგვარი იყო - შევარდნაძემ ბევრ ასეთ ვნებათაღელვას გაუძლო და ამ მოვლენებსაც მოინელებსო. მახსოვს, პანიკაში ვიყავი, და მეთიუს დავურეკე. მაშინ თეთრ სახლში იყო.

მეთიუ: თეთრ სახლში კი არა, ლოგინში ვიწექი. შუაღამე იყო.

ზეინო: მოკლედ, დავურეკე და ვუხსნიდი შექმნილ სიტუაციას, ვეუბნებოდი, მეთ, გეხვეწები, არ იყოთ ისტორიის მცდარ მხარეს, ცვლილებები რეალურია, ეს ყველაფერი მართლა ხდება-მეთქი.

წარმოიდგინე, რამხელა პასუხისმგებლობა იყო მეთისთვის ჩემი მოსმენა და თეთრი სახლის დარწმუნება იმაში, რომ მხარი დაეჭირათ მოსალოდნელი ცვლილებებისათვის მაშინ, როცა თეთრ სახლში გიჟდებოდნენ შევარდნაძეზე. შევარდნაძე ბუშების პირადი მეგობარი იყო, მას თეთრ სახლში ყველა იცნობდა და ასე შემდეგ. ამიტომ, იმის თქმა, რომ შევარდნაძე დამთავრდა, ძალიან რთული იყო. ამის მიუხედავად, მეთმა მომისმინა. და ეს ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ჩემთვის.

მეთიუ: რა თქმა უნდა, ყოველთვის გისმენ.

ზეინო: შეგეძლო არ მოგესმინა.

მეთიუ: ჩვენ მართლა არ გვინდოდა, რომ შევარდნაძე წასულიყო. ის ჩვენი განსაკუთრებული მეგობარი იყო. ყველას ძალიან გვიყვარდა. უდიდესი პატივისცემით ვიყავით გამსჭვალული მის მიმართ. აღშფოთებული ვიყავით იმით, რომ მას ასლან აბაშიძე შანტაჟს უწყობდა. ძალიან არ მინდოდა ამის მოსმენა. მაგრამ ბოლოს ვიფიქრე, რომ თუ ზეინო მეუბნება, ესე იგი, მართლა ასეა, მის მოსაზრებებს ყოველთვის ვენდობი. მაგრამ ეს ყველაფერი ძალიან მტკივნეული იყო ჩემთვის. და ერთი მხრივ, გულდასაწყვეტია, რომ მოვლენები ასე განვითარდა - შევარდნაძე მართლაც ისტორიული ფიგურაა.

შევარდნაძეს ძალიან ესიამოვნება ამის მოსმენა.

მეთიუ: მართლა უსაზღვრო პატივისცემა მქონდა მის მიმართ. ჩემს ზემდგომებსაც ამას ვეუბნები ხოლმე, რომ შევარდნაძე ისტორიაში შევა, როგორც მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის გლობალური პოლიტიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფიგურა. მას ძალიან რთულ პერიოდში მოუწია ქვეყნის მართვა. სისტემა ინგრეოდა, შეიძლება თვითონაც გადაღლილი იყო, არასწორი ხალხი ჰყავდა გარშემო რომელთაც მახეში გააბეს… ბოდიში, გამიგრძელდა სიტყვა.

ზეინო: შეიძლება, მეც დავამატო შევარდნაძეზე? მეც უდიდეს პატივს ვცემდი მას, როგორც პიროვნებას, ლიდერს. არასოდეს დამავიწყდება ჩემი ერთ-ერთი ბოლო შეხვედრა მასთან. მხოლოდ ჩვენ ორნი ვიყავით, თარჯიმანთან ერთად. ეს უკვე ის პერიოდია, როცა კატასტროფულად დაეცა მისი რეიტინგი, ხალხი უკვე ვეღარ იტანდა. მე ვკითხე, რატომ ვერ თავისუფლდებოდა თავისი გარემოცვისგან. მახსოვს მისი ღრმა ამოსუნთქვა, მერე ხანგრძლივი პაუზა და ფიქრი, მტკივნეული ფიქრი. ამან ჩემზე ადამიანურად იმოქმედა. მართლაც არ არის იოლი მოკავშირეებისგან გათავისუფლება. მან ასეც მიპასუხა. მოკავშირეები გახვევია გარს ადამიანს მუდამ, პრეზიდენტობამდე, პრეზიდენტობის დროს და პრეზიდენტობის შემდეგ და ძნელია მათთვის ხელის კვრა. ეს რაღაც გრძელი, გრძელი გზაა. ის საკმაოდ ჭკვიანი კაცი იყო და ყველაფერი მშვენივრად ესმოდა. ამას ემატებოდა ლოიალურობის საკითხი, მოძველებული ღირებულებები. მეც ღრმად განვიცადე ეს ყველაფერი.

მახსოვს, მასთან ბოლო შეხვედრის მერე, ყველას სინანული ჰქონდა სახეზე. ჟვანიას, სააკაშვილს, ბურჯანაძეს. ადამიანურად, ალბათ, მათაც განიცადეს ეს ყველაფერი.

მეთიუ: კი, მართლაც ასე იყო. მახსოვს როგორ წასცდა ცრემლები ზურას. მიშა და ზურა შევარდნაძესთან ბოლო შეხვედრიდან რომ გამოვიდნენ და უკვე საბოლოოდ რომ გადაწყდა ყველაფერი, ზურა ატირდა. ზურა მეუბნებოდა, როგორ უყვარდა შევარდნაძე. მიშამაც თავის შვილს ედუარდი დაარქვა.

ჩვენი პრეზიდენტი ამბობს, რომ მან ეს სახელი შვილს მეუღლის, სანდრას მამის პატივსაცემად დაარქვა.

მეთიუ: ჰოოოო...

რას ფიქრობთ საქართველოში მედიის თავისუფლების ხარისხზე? რამდენად მნიშვნელოვანია თავისუფალი მედია, თუ ეს მხოლოდ ფორმალური აუცილებლობაა?

ზეინო: ბევრი მეგობარი მყავს ქართულ მედიაში, სხვადასხვა პოზიციებზე მდგომი ადამიანები, და ისინიც ამბობენ, რომ მედია ისეთი თავისუფალი აღარ არის, როგორც რევოლუციამდე. ეს არ არის კარგი, იმიტომ, რომ, საქართველო სწორედ ამით იყო სამაგალითო.

მეთიუ: შენ ფიქრობ, რომ ადრე უფრო მეტად თავისუფალი იყო ქართული მედია?

ზეინო: დიახ, ვფიქრობ, რომ ადრე უფრო მეტი ღიაობა იყო. მაგრამ არ ვიცი, ეს იმიტომ მოხდა, რომ მედიამ მფლობელები შეიცვალა თუ… ადრე დიდი ინტერესეით ვკითხულობდი ხოლმე ქართულ პრესას. ახლა კი აღარ არის ისეთი საინტერესო. ადრე, ბევრ საინტერესოსთან ერთად, ბევრ სისულელესაც ვკითხულობდი, მაგრამ საკმაოდ კარგი წარმოდგენა მექმნებოდა პრესის კითხვით, ვეღარ ვიგებ რეალურად რა ხდება. ეს არ არის კარგი, იმიტომ, რომ აღარ ვიცი ვის ვენდო, იმისათვის, რომ რეალურად გავიაზრო საქართველო.

მეთიუ: საქართველო ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენთვის, უკვე არა მხოლოდ ნავთობსადენების გამო. ეს იყო, რის გამოც თავიდან აღიძრა ინტერესი საქართველოს მიმართ. ვარდების რევოლუციის მერე, ამ ქვეყანამ ძალიან განსაკუთრებული სტატუსი მიიღო ჩვენთვის. ის ახლა თავისი დემოკრატიულობით არის ყველაზე ღირებული. და თუ ქვეყანაში არ არის თავისუფალი მედია, ამ ქვეყანაში არ არის ძლიერი დემოკრატია. ასე რომ, ეს ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია.

რას აკეთებთ ხოლმე ერთად, სამსახურიდან თავისუფალ დროს?

ზეინო: მე ვგიჟდები ფილმებზე. ერთად ვვარჯიშობთ.

მეთიუ: ერთად ვწევართ. (იცინის).

ზეინო: ახლა ვცდილობ დავწერო წიგნი „მუსლიმები ევროპაში“. ამასთან დაკავშირებითაც ბევრი რამის კითხვა მიწევს ისლამურ დიასპორაზე. კვლვევითი ეტაპი უკვე გავლილია, არადა, ყველაზე სახალისო ეს იყო. ახლა იმდენი მასალა დამიგროვდა, თავის მობმა მიჭირს. სულ მინდა, კვლევა გავაგრძელო და ფეხს ვითრევ, რომ წიგნის წერა დავიწყო. ეს წერის პროცესი საშინელებაა. წერის პროცესი სავარჯიშოდ წასვლას გავს. სულ მეზარება დილით ადგომა, მეტი ძილი მინდა ხოლმე და ვარჯიშის დაწყებიდან პირველი 10 წუთი ვიტანჯები, მაგრამ ვარჯიშის მერე, ფანტასტიკურ ხასიათზე ვდგები. ასე რომ, წიგნი რომ დასრულდება, ვიცი, ძალიან ბედნიერი ვიქნები. მაგრამ ახლა ხშირად მესიზმრება ხოლმე, რომ ვითომ ვდბოდა იმაზე, რაც ქვეყანაში ხდებოდა. ახლა კი სულ ასეთი მხიარული და ენერგიულია მეთიუ?

ზეინო: როცა გავიცანი, პირველი სამი თვე ვფიქრობდი, რომ დღეს თუ არა, აი, ხვალ ვნახავ სხვანაირ მეთიუს-მეთქი. მერე ვკითხე კიდეც, სად არის შენი ბნელი მხარე-მეთქი? ვერც კი გაიგო რას ვეკითხებოდი. უკვე 9 წელია ვიცნობ და ის გულწრფელად, ბუნებრივად მსუბუქი და ბედნიერი ადამიანია. უცნაურია, მაგრამ ასეა. როცა პირველად ჩამოვედი აქ, 1989 წელს, 19 წლის ვიყავი, სულ ცუდზე ვიყავი მომართული. ჩვენთან, თურქეთში ასეთი ანდაზაა: დღეს თუ ბევრს იცინებ, ხვალ ბევრ იტირებ. ამიტომ, სულ მეშინოდა, არ შეიძლება ბედნიერი და მხიარული იყო, ცუდი რამეები შეგემთხვევა-მეთქი. ამ დროს, ამერიკელები ზოგადად ოპტიმისტები არიან. მეთიუც ასეთია და ეს ძალიან მომხიბვლელია. მასთან ერთად, მეც ნაკლებად პესიმისტური და დეპრესიული ვარ. მისი თვალით, მეც სხვანაირად აღვიქვამ ამ სამყაროს.

სპეც-პროექტი

ავტორი: მაია ცეცაძე
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ჩემმა ბავშვობამ გასული საუკუნის 80-იან წლებში ჩაიარა და კარგად მახსოვს, თბილისის ერთ-ერთ ძველ უბანში, ერთ ძველ ატელიეს ისე არ ჩავუვლიდი, რამდენიმე წამით რომ არ შევჩერებულიყავი და შუშის მიღმა მოფუსფუსე მკერავებისთვის თვალი არ მიმედევნებინა. განსაკუთრებით, ძველ დაზგაზე ძაფის მორთვის პროცესის ყურება და შენობიდან გამომავალი დამუშავებული ტყავის სურნელი მიყვარდა...

როდესაც ჟურნალის მორიგი სპეც-პროექტისთვის, მამა-პაპური პროფესიის ხალხის მოძიება დამევალა, პირველად ჩემს ნაცნობ ატელიეს მივაშურე, მაგრამ მის ნაცვლად იქ „ახლადგამომცხვარი“ საცხობი დამხვდა... ამ სპეც-პროექტში იშვიათად შემორჩენილი პროფესიების არც სტატისტიკას განვიხილავთ და არც მათი მივიწყების პრობლემებს. უბრალოდ, მომდევნო გვერდებზე, სხვადასხვა ხელობაში დაოსტატებულ იმ ადამიანებს წარმოგიდგენთ, რომლებიც დღეს მხოლოდ რამდენიმეღა შემორჩნენ ქალაქს და რომელთა პროფესიული კვალიფიკაცია ვერც კაპიტალისტურმა წყობამ შეცვალა.

იაკობ და ვანიკო ქიტესოვები
არღნის ოსტატები

იმის გამო, რომ ყველაზე კოლორიტული საკრავის ერთადერთი ოსტატები არიან, მათ „უკანასკნელ მოჰიკანებსაც“ კი უწოდებენ. არღნის დამზადების მექანიზმს, სირთულით ადამიანის გულსისხლძარღვთა სისტემასაც ადარებენ, ამიტომაც, მათ „ხის ნეირიქირურგებიც“ კი შეარქვეს. კლასიკური სტილის არღნის სრულყოფილ შედეგამდე მიყვანას, ყოველდღე სამუშაოდ 8 საათი რომ დაუთმო, 2 წელი მაინც სჭირდება. მამა-შვილ იაკობ და ვანიკო ქიტესოვებს ეს საქმიანობა მემკვიდრეობით ერგოთ.

ვანიკო ქიტესოვი: - „ამას ჯერ პაპაჩემი ამზადებდა. მამა 16 წლიდან დამოუკიდებლად მუშაობს. მე სულ ვაკვირდებოდი და დამოუკიდებლად მუშაობა 13 წლიდან დავიწყე... დიდ ენერგიასთან ერთად, ეს საქმე მუსიკის ცოდნას, ხის ექსპერტიზას, დამუშავებას მოითხოვს. მარჯვენა ხელის ნახევარი მაკლია და ბავშვობიდან გადავწყვიტე, ეს მძიმე ჯვარი მსუბუქად მეტარებინა, სხვებისთვის მაგალითი ვყოფილიყავი. შეგნებულად ვცდილობდი, ყველაფერში წინ წავსულიყავი. ორივე ხელი რომ მქონოდა, ამაზე მეტად კიდევ როგორ უნდა გამომეყენებინა? სულ საკუთარი სახსრებით ვმუშაობთ და სახლის გაყიდვაც რომ დამჭირდეს, ამ საქმეს არ შევეშვები. იმიტომ, რომ ეს მარტო ჩვენი ოჯახის კი არა, ხალხის საკუთრებაა.“

ერეკლე ჩინჩალაძე
ქვის მკვეთავი

ქვების „შემოსვა“ ბოლო ხუთი წელია დაიწყო და მას მერე ინტენსიურად მუშაობს. ქვაზე კვეთის ნიჭის აღმოჩენას, საკუთარ მოძღვარს უმადლის და ქვის თლასაც, ძირითადად, „ჯვრის მამის“ სახელობის ტაძრის ეზოში შეუდგა. მასალად ნიჩბისის ქვიშა ქვას იყენებს და ქართული ხუროთმოძღვრების ორნამენტები, პირდაპირ ქვაზე (პერგამენტების გარეშე) მხოლოდ ფანქრის, რამდენიმე საჭრეთლისა და ჩაქუჩის მეშვეობით გადააქვს. ამჟამად კი, ისევ ძველი აღთქმის ფრაგმენტებით ხელმძღვანელობს და მარტვილის VII საუკუნის რელიეფის ასლს კვეთს.

- „ეს საქმე ჩემთვის არავის უსწავლებია. თავდაპირველად ხეზე დავიწყე კვეთა, მაგრამ ეკლესიის ეზოში მუდმივად სამშენებლო პროცესები რომ მიმდინარეობდა და ქვებს სულ სხვადასხვა დანიშნულებისთვის იყენებდნენ, მამა ტარიელს ვუთხარი - ამდენ ქვას რომ ვხედავ, სულ ჩუქურთმები მიდგას თვალწინ-მეთქი და მანაც მითხრა - მიდი, კვეთეო! ასე დავიწყე ქვაზე მუშაობა. ჩემი ნაკეთობები ძირითადად „ჯვრის მამის“ ტაძრის ეზოშია განთავსებული. რასაც ვაკეთებ, შემდეგ ყველაფერს მამა ტარიელი ანაწილებს. ხან ეკლესიის, ხან კი საკუთარი სახლის ეზოში ვმუშაობ, რადგან ეს ისეთი საქმეა, რომ ღია ცის ქვეშ მუშაობას მოითხოვს.“

ზაქრო ნუნიკაშვილი
მჭედელი

გახურებულ ღუმელში რკინას ადნობს, მერე რამდენიმე ასეულ შედუღებულ ფენას გადაკეცავს და უძველესი სამჭედლო ტექნოლოგიების გამოყენებით ცივ იარაღებს ამზადებს. თუმცა, მჭედელზე მეტად საკუთარ თავს ძველი ტექნოლოგიების მკვლევარს უფრო უწოდებს. სამჭედლოში მიმოფანტული რკინა-ფოლადის ნაჭრებით - დანას (ქართულად „ბაწარაულს“, საერთაშორისო ტერმინოლოგიით კი „დამასკოს ფოლადს“) ამზადებს.

- „მჭედლად უნდა დაიბადო, ამ ხელობას ისე ვერ ისწავლი. ძირითადად რამდენიმე ათეული საუკუნის წინანდელი ტექნოლოგიით ვმუშაობ. 10 წელია, რაც ამ საქმეს ვაკეთებ და შედეგი სადღაც 2-3 წლის წინ მოვიდა, ისიც ნაწილობრივ. მაგალითად „ბაწარაული“, ძმები ელიზარაშვილების „რეცეპტი“ ბოლომდე ავითვისე. „ინდური ბულატის“ ტექნოლოგიაში კი ჯერ სრული შედეგი არ მიმიღია. ეს საქმე ძალიან დიდ გამოცდილებას საჭიროებს, რადგან, ერთი პატარა შეცდომის გამოც კი, შეიძლება ბოლო სტადიამდე მიყვანილი ნაკეთობა გადასაგდები გახდეს. „დამასკოს ფოლადმა“ სტომატოლოგის პროფესიაზე ხელი ამაღებინა და ურო დამაჭერინა. დღეს ხომ მჭედლობის ტრადიცია თითქმის დაკარგულია და გადაშენების ზღვარზეა.“

ჯონი ჩახუნაშვილი
ქართული ზარის ოსტატი

შენობაში ბრინჯაოსა და კალის შენადნობის სპეციფიური სურნელია. ჰაერში თაბაშირის მტვერი ტრიალებს. ზედა სარკმლიდან შემომავალი მზის სხივები კი სახელოსნოს კიდევ უფრო მისტიკურ გარემოს სძენს. ირგვლივ შეგირდები ფუსფუსებენ და ოსტატის დარიგებასაც საგულდაგულოდ ისმენენ... ჯერ ესკიზს ამზადებენ, ზარის ჟღერადობას მისი ჭრილის მოქნილი ფორმით განსაზღვრავენ. შემდეგ (შიდა და გარე ფორმებისთვის) ორ თარგს ჭრიან, ნელ-ნელა თაბაშირსაც უმატებენ და დაზგაზე ათავსებენ. ზარის მხატვრულად დამუშავების შემდეგ, საგანგებოდ დამზადებულ ცეცხლგამძლე ყალიბში სპილენძი და კალა (ან ვერცხლი და რკინა) დნება და სხვადასხვა ზომის ქართული ზარებიც ამოყავთ, რომელიც საბოლოო ბინას უკვე რომელიმე ტაძრის სამრეკლოზე დაიდებს.

- „ორი წელია, რაც ამ სახელოსნოში ვარ და მას მერე ბევრ რამეს ვსწავლობ. ქართულ გენში დევს მელითონეობა და ჩემშიც გაიღვიძა ამ ნიჭმა. უძველესი ქართული ტრადიციების შენარჩუნების სურვილმა გადამაწყვეტინა ამ საქმისთვის ხელი მომეკიდა. თან მადლიანი და ღვთისნიერი საქმეა.“

მიხეილ მაისურაძე
მეწაღე

ქუჩაში უქმად დგომას ხელობის სწავლა არჩია და გასული საუკუნის 50-იანი წლებიდან ფეხსაცმლის კერვა, მოგვიანებით კი, შეკეთება დაიწყო. ფეხსაცმლის სხვადასხვა ატელიეებში მუშაობის შედეგად აღმოაჩინა, რომ მის მომხმარებლებს შორის სტატისტიკურად ქალები უფრო ჭარბობენ.

- „ახლა ან ძალიან იშვიათად ყიდულობენ ფეხსაცმელს, ან ის, ვინც ხშირად ყიდულობს, ხარისხიანი ფეხსაცმლის ყიდვას ამჯობინებს და ჩემი კლიენტურაც შემცირდა... სკოლაში სიარული არ მიყვარდა, ხშირად ვაცდენდი და უსაქმოდ ყოფნას ვარჩიე ხელობა მესწავლა. მთავარია მუშაობა გიყვარდეს, რადგან უსაქმურობას ნამდვილად ჯობია. ახლა ხელობის სწავლას თითქმის აღარავინ ცდილობს, დღეს ყველას, ნიჭიერსაც და უნიჭოსაც, მინისტრობა უნდა.“

სერგო შლიმანოვი
ფეხსაცმლის მწმენდავი

20 წელია, მთელ დღეს რკინიგზის სადგურის მიმდებარე ტერიტორიაზე ატარებს და გამვლელებს ფეხსაცმელებს საგულდაგულოდ უპრიალებს. თუ საჭირო მასალას ხელში ჩაიგდებს, ფეხსაცმლის საწმენდ ჯაგრისებს და საცხებსაც თავად ამზადებს. ადრე კლიენტურაც მეტი ჰყავდა და კონკურენტებიც, მაგრამ ახლა უკვე მთელ სადგურზე მხოლოდ ცხრანიღა შემორჩნენ.

- „ადრე მეტი მსურველი თუ მოდიოდა, ალბათ, ფულიც მეტი ჰქონდა ხალხს. ახლა კი დღეში სავარაუდოდ 6-7 კაცის მომსახურება მიწევს. ძირითადად ენთუზიაზმის ხარჯზე და მეგობრებზე ვმუშაობ. თავიდან დიდად არ მომწონდა ეს საქმე, მაგრამ მერე უკვე ძალიან შევეჩვიე. ეს საქმეც მამაპაპურია და სპეციალური ცოდნა და გამოცდილებაც სჭირდება. ვწმენდ ყველანაირი ხარისხის ფეხსაცმელს, ტილოს გარდა. რადგან ზაფხულში ხალხი ძირითადად, ღია ფეხსაცმელებით დადის, ჩვენი სამუშაო სეზონიც ძირითადად ახლაა, ზამთარში.“

ვასიკო აკოპოვი
მესაათე

40 წელია, ფოტოგრაფობას მესაათეობა არჩია და მას მერე ნებისმიერი მექანიზმისა და ხარისხის საათებს „აცოცხლებს“. 35 წელია მერიის საათის შემკეთებლად მუშაობს და დედაქალაქის ხანდაზმულ სიმბოლოს არც დროის გაჩერების საშუალებას აძლევს.

- „ძალიან მომწონს ეს საქმე. წარმოიდგინეთ, ავადმყოფი რომ ფეხზე წამოაყენო, დაახლოებით ასეთი შეგრძნება მაქვს, როცა გაფუჭებული საათი ამუშავდება ხოლმე. 1 ლარიანი საათიც შემიკეთებია და 20 ათას დოლარიანიც... მერიის საათი ძალიან ძველია, 120 წლისაა, ჩარხებიც მოშვებული აქვს და, ბუნებრივია, ხშირი შეკეთებაც სჭირდება. სულ თვალყურს ვადევნებ და როგორც კი პატარა დეტალი მწყობრიდან გამოდის, მაშინვე ვარემონტებ. ცოტა ხანში ვაპირებ ერთი კვირით მაინც დავასვენო და საფუძვლიანად შევარემონტო, იმისთვის, რომ კიდევ დიდხანს ემსახუროს ქალაქს.“

ელდარ აბდულაევი
მექისე

გოგირდის მეხუთე აბანოში სამი წელია მექისედ მუშაობს. კმაყოფილი კლიენტების გასტუმრებისას კი თავადაც კმაყოფილია.

- „თავიდან ამ პროფესიისკენ გაჭირვებამ მიბიძგა. უკვე ძალიან შევეჩვიე აქაურობას, გოგირდის მძაფრ სუნს, თანამშრომლებს, ჩემს კლიენტებს... ამ ხელობაში რთული არაფერია, 1 კვირა დამჭირდა დასაუფლებლად, მაგრამ ყველაფერს მაინც გამოცდილება სჭირდება. იმპროვიზებულად უნდა იმოქმედო და მუშაობის პროცესშივე გრძნობ, როგორ მაღლდება კვალიფიკაციაც. თითო ცვლაში 6 მექისე ვმუშაობთ. დღეში 5-6 კლიენტს ვემსახურები. ძირითადად, მაინც მუდმივ კლიენტურაზე ვმუშაობთ. მართალია, მომხმარებლების რაოდენობა შემცირდა აბანოში, მაგრამ, ჩემი ვარაუდით, ეს პროფესია, ცოტა ხანს კიდევ იარსებებს.“

მაყვალა კობახიძე
ასოთამწყობი

გამომცემლობა „სამშობლოს სტამბის“ საამწყობო საამქროში 31 წელია ყველაზე „ხმაურიან“ საქმეს აკეთებს, მთელი დღე სტრიქონჩამომსხმელ მანქანას უზის და ხელნაწერი ტექსტები ლითონის ფირფიტებზე გადააქვს.

ლინოტიპის ხმას იმდენად შეეჩვია, რომ მისი მონოტონური ხმაური მუსიკასავით ჩაესმის და ვერც მოშლილ მანქანას ელევა. XIX საუკუნიდან ამ სტამბაში ყველაზე ცნობილი პერიოდული ბეჭდური გამოცემები, თავის დროზე კი, პროკლამაციებიც იბეჭდებოდა.

- „სამი თვეა არ ვმჯდარვარ მანქანასთან, მეც ცოტათი გადავეჩვიე მასთან მუშაობას და ვგრძნობ, რომ ნელ-ნელა იშლება. ძალიან შემცირდა დაკვეთების რაოდენობაც, რადგან ახლა უკვე თანამედროვე ტექნიკით აღჭურვილი სტამბები გაიხსნა და ამ საამქროს თითქმის აღარავინ მომართავს. ცოტა ხანში შენობის დაცლაც მოგვიწევს და ჩათვალეთ, რომ ეს საქმე უკვე მოკვდა, რაც ჩემთვის ძალიან მტკივნეულია... მთელი ცხოვრება ამ საქმეს მივუძღვენი. ამ სტამბამ გასათხოვარიც კი დამტოვა.“

ოთარ ოთარაშვილი
მკერავი

ძველი საყოფაცხოვრებო მომსახურების შენობაში პატარა ატელიე გამოუყვეს და აქ კერვას იქამდე განაგრძობს, სანამ შენობას ახალი მეპატრონე გამოუჩნდება. ახლა 73 წლის არის და თითქმის მთელი ცხოვრება ამ საქმეს შეალია.

- „ადრე საქმეს ვერ ავუდიოდით, ახლა კი იმდენი მომხმარებელი აღარ გვყავს. ბევრი შეკერვას უკვე მზა ტანსაცმლის ყიდვას ამჯობინებს და ამიტომ ახლა, ძირითადად, ტანსაცმლის გადაკეთებისთვის უფრო მომმართავენ. ისევ ძველებურ საკერავ მანქანას ვიყენებ, იმიტომ, რომ ძველი ყველაფერი პრაქტიკულია და დიდხანს ძლებს. აი, ეს უთო, მაგალითად, 1952 წლიდან მიჭირავს ხელში, 25 წელია მისთვის სპირალი არ გამომიცვლია. როგორ გგონიათ, ახლანდელი უთო ამდენ ხანს გაძლებს?“

ვანო გოგშელიძე
ფანდურის ოსტატი

პირველი ინსტრუმენტი 13 წლისამ გააკეთა. რბილი, მაგარი და ყველაზე გავრცელებული კურკოვანი ხეებისგან ფანდურის გამოთლა დაიწყო და მას მერე უამრავი სიმიც გააბა. ახლა ოთხმოცდაოთხის არის, ისევ ექვს დანაყოფიან ფანდურს აკეთებს და საკრავის დამზადების ტექნოლოგიას შეგირდებსაც უზიარებს. პირველი იყო, ვინც ქართულ ფანდურში ჩუქურთმა გამოიყენა. მისი ნამუშევრები უცხოეთშიც მოხვდა.

- „პირველ კლასში ვიყავი, პირველად რადიოს ხაზი რომ გამოიყვანეს და მახსოვს, დილაობით ფანდურზე შესრულებულ ქართულ ხალხურ სიმღერებს რომ უშვებდნენ, ძალიან მომეწონა ამ საკრავის ხმა. მამაჩემი დურგალი იყო, მეც ბავშვობიდან ხელმარჯვე ვიყავი და, ალბათ, ეს საქმეც ამიტომ გამომივიდა. ადრე სიმებს თხის ნაწლავისგან ვაკეთებდით, თუ გაცვდებოდა ნიორს ვუსვამდით ხოლმე და ტკბილ ხმასაც გამოსცემდა. ახლანდელ ფანდურს კი სიმი შეუცვალეს და უწინდებური ჟღერადობა აღარ აქვს... მერე დაკვრაც ვისწავლე და სხვებსაც ვასწავლი. საკრავების მუზეუმთან ვთანამშრომლობდი, მაგრამ შემამცირეს და უმუშევარი დავრჩი, ახლა სულ სახლში ვმუშაობ ჩემს პატარა სახელოსნოში.“

ფოტო-პროექტი

ავტორი, ფოტო: CANDYCACTUS
WWW.CANDYCACTUS.NET

შესავალი

CandyCactus სინამდვილეში არის ერთი კარგი ლიტველი გოგო, ეველინა, რომელიც გასული წლის ნოემბერში ველოსიპედით ჩამოვიდა თავისი შორეული სამშობლოდან (დაახლოებით ხუთი ათასი კილომეტრი) და დამირეკა და მითხრა - ჩემი გულის გასახეთქად, ქართულად, - რომ ჩემი სახლის ქვეშ დგას, რაც თეორიულადაც კი სრულიად შეუძლებელია, მაგრამ ჰა... მას აქეთია, მიდის-მოდის და საქართველოში, სახლში ბრუნდება, და რომ წარმომიდგენია, რომ ერთ დღეს შეიძლება სულ წავიდეს, ცოტა ცუდად ვხდები.

წელს, ოქტომბრის ბოლოს, მე კი ცოტა ვიღელვე, მაგრამ ეველინა აფხაზეთში იყო და ეს ფოტოსურათები ჩამოიტანა. მას ამ მხარის შესახებ უსასრულოდ შეუძლია მოყოლა, და არა ისე, როგორც ტურისტს, ცნობისმოყვარე უცხოელს ან ანაზღაურების იმედად მყოფ ჟურნალისტს - სულ სხვანაირად. რა ბევრი გავაგრძელო - თავად ნახეთ.

ანა კორძაია-სამადაშვილი

სანაპიროზე ქვიშა
არაფერს მეუბნება -
პლასტიკის პარკებს ვხედავ.
ზღვაში ნაფოტს დავწვდი და
ვცდილობ ის ოცნებები ვიოცნებო
რომლებიც ხშირად მოუყოლიათ.

მაგრამ
სხვების ოცნებები ვერ მოვიხელთე
გარეული ცხენებია, ასე ადვილად
ვერ მიწვდები.
ვდგავარ მწვანეში
პატარა ხეებთან
სასტუმრო აფხაზეთის ფანჯრებში
რომ მოჩანს. ნეტა უწინ
ვინ გადმომხედავდა?
მხოლოდ მწვანეს ვხედავ

და მერე ლურჯს. რა იოლია.
ისიც ოცნებებზე სანადიროდ გამოსულა
სანაპიროზე მარტო კაცი
გასცქერის ხაზს, იქ, სადაც ზღვა
ცად გადაიქცევა - ეს ხაზი არ შეცვლილა
იმ დროიდან, როცა ამბობდნენ
„დიოსკურია“

აი, აქაა, ბებერი, დაღლილი მხეცივით
ისეთია, რომ მიხვდები - დიოსკურული
თავს წყალში ჩინებულად გრძნობს
როგორც საკუთარ სახლში.
გეგონება, დიდი თამაში იყო,
ბანქო აირია,
და ხალხს და სახლებს ვეღარ დაამთხვევ,
და ასე გადადის ხელიდან ხელში
ბანქო, დიდ მოთამაშეთა ხელიდან ხელში.
ხან გაუვარდებათ,
ხან გაიჭრება,
ხანაც ჯიბეში ჩაიდებს ვინმე
ბანქო მსუბუქია და მაცდური
ერთ ადგილას ვერასდროს დატოვებენ.

„პიტომნიკის“ მაიმუნები სახეზე ვერ ვნახე.
- შესვლა ფასიანია, მითხრა მრგვალმა,
მკაცრმა რუსის ქალმა
იმდროინდელი სიმკაცრით,
სულ ერთია, ვილნიუსში იქნებოდა,
პეტერბურგში თუ ბაქოში.

ვფიქრობ, მხოლოდ ესენი არიან
ვისაც წლებია
სახლი არ შეუცვლიათ
კარგია, ნეტა, გალიაში ცხოვრება
ომამდე, ომის დროს, ომის შემდეგ -
ამ კითხვას არ ვსვამ.
საჭმელი კი ჰქონიათ, აბრაზე წერია.

ჯობს ხალხი ვნახო სახეზე.
ქუჩაში. შესვლა აქაც ფასიანია:
ამ ქუჩას ვერასდროს დავივიწყებ,

ქუჩას და სიჩუმეს. როცა ჟურნალისტურ,
ბანალურ კითხვას ვსვამ -
ქართველებზე რას ფიქრობთ?
დუმან. უკომენტაროდ.
ნაზად და დაღლილები იღიმებიან.
თამაში დამღლელია. როგორც ფეხბურთელისთვის
რომელსაც ფრენბურთს ათამაშებენ.
ყველას ის, რაც ეკუთვნის.

ისტორია ქვების გროვაა.
ყველა თითო ქვას იღებს გროვიდან
და ზევიდან დებს,
ამბობს - ასეა.
მარტო ის ჩანს, რაც ზევით დევს
თუმცაკი დიდი გროვაა.

მოგონებები კლავს,
მოგონებები კურნავს.