ედგარ კერეტს - ამ სახელსა და გვარს „ცხელი შოკოლადის“ მკითხველი უკვე კარგად იცნობს. ჟურნალში მისი ინტერვიუსა და მოთხრობების წაკითხვის შემდეგ კი ისრაელში ყველაზე ცნობილი ახალგაზრდა მწერლის გაცნობა ქართველ მკითხველს მალე პირადად შეეძლება.

ნოემბრის დასაწყისში გამართულ ლიტერატურულ ღონისძიებაზე კერეტი თბილისში ჩამოვა და მასთან შეხვედრაც ყველა დაინტერესებულ პირს შეეძლება, თანაც ორი მიზეზით - ლიტერატურა და კინო: 7 ნოემბერს, თბილისში, კერეტის მოთხრობების კრებულის „ნებროთმა გარეკა“ პრეზენტაცია შედგება. წიგნი ქართულად „ცხელი შოკოლადის“ რესურსებითა და ინიციატივით ითარგმნა. მასში შესულ მოთხრობებს არა მარტო ისრაელში, ამერიკასა და ევროპაშიც კარგად იცნობენ. კერეტის წიგნები მრავალ ენაზეა თარგმნილი, მაგრამ კრებული „ნებროთმა გარეკა“ ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებულია.

7 ნოემბერს გამართულ პრეზენტაციაზე ავტორი წიგნის პირველ ეგზემპლარებს მოაწერს ხელს და შემდეგ მკითხველთან დისკუსიაშიც ჩაერთვება.

„ცხელი შოკოლადი“ მასპინძლობს ეტგარ კერეტის სცენარით გადაღებული ფილმის პრეზენტაციასაც. „მედუზა“ ასე ჰქვია ფილმს, რომელმაც - როგორც საუკეთესო კინოდებიუტმა - კანის კინოფესტივალზე „ოქროს კამერა“ მოიპოვა. 8 ნოემბერს ფილმის ჩვენების შემდეგ საზეიმო მიღებასაც გპირდებით, სადაც ეტგარ კერეტს ისევ პირადად შეხვდებით და ფილმის, მოთხრობების, მათი თარგმანის თუ ზოგადი საკითხების შესახებ პირადად გაესაუბრებით.

ასე რომ, კინოს და ლიტერატურის მოყვარულებო, დაელოდეთ ნოემბერს. ეტგარ კერეტისადმი მიძღვნილ ორდღიან ღონისძიებაზე მრავალი ახალი აზრისა და ტენდენციის გაცნობას და ერთ-ერთ ყველაზე აღიარებულ ახალგაზრდა მწერალთან შეხვედრას გპირდებით.

ავტორი: თამარ ბაბუაძე

პროდიუსერი: ჰოლგენ ჰაგე. რეჟისორი: თილ ჰასთვაითერი. როლებში: ჟიული ლე გალი (კანადა), ტერეზა ჯოი (კანადა), თამარ ბზიავა, პიტერ ჰავურთი (კანადა), გიორგი ყიფშიძე, გიგი ფალიანი, ნუგზარ ნიგურიანი, ლაშა ბაქრაძე და სხვები. გადაღებულია საქართველოში.

საქართველოში გადაიღეს ფილმი, რომელიც საშინელია: თრილერი, ჰორორი, თავზარდამცემი ისტორია. სისხლი, შიგნეულობა და დანთხეული ტვინი არსად ჩანს, მაგრამ მაყურებელი ხვდება, რომ დიდი საშინელება ტრიალებს, არამარტო ეკრანზე, არამედ ვიღაცის თავშიც. ნემსის წვერი ენაში შედის და ქალის მშვენიერი, მწვანე თვალები გვაუწყებს, რა მოხდა - ძალიან, ძალიან საშინელი ამბავი...

ერთ მშვენიერ დღეს ორმა ახალგაზრდა ქალმა შეერთებული შტატებიდან საქართველოში გამგზავრება განიზრახა. ერთი გოგონა - მას კანადელი მსახიობი, ჟიული ლე გალი თამაშობს, - ქვეყნითა და ადამიანებითაა დაინტერესებული, მეორე კი, ასევე კანადელი ტერეზა ჯოის გმირი, თავგადასავლების მაძიებელია, მდაბიურად რომ ვთქვათ, ქართველ მამაკაცთან სურს საქმის დაჭერა. სვანეთში ასულ მეგობრებს უთანხმოება მოსდით: ერთი ამბობს, რომ ტბაში შიშველმა უნდა იბანაოს, მეორე სასტიკად ეწინააღმდეგება და პროტესტის ნიშნად გზას მარტო განაგრძობს. გოგონა შესცურავს - და ქრება.

სოფელში მარტოდ დარჩენილი ამერიკელი გოგონა დიდ განსაცდელშია: ენა არ ესმის, წარწერებს ვერ კითხულობს, ვერ ხვდება, ვინ მტერია და ვინ - მოკეთე. ერთადერთი, ვისთანაც ურთიერთობა აქვს, არის ქართულის მცოდნე ახალგაზრდა კაცი (გიორგი ყიფშიძე), რომელიც თითქოს კეთილგანწყობილია, მაგრამ მაინც უცხო და გაუგებარი. ისიც გოგონას ეძებს, რომელიც უგზო-უკვლოდ დაიკარგა.

დაკარგული გოგონები კი არიან სადღაც, სადაც მათ არაფერი მოეთხოვებათ, თავიანთი ჯალათის ნების მორჩილების გარდა. ჯალათი კი...

ამას კი აღარ გეტყვით. ფილმი ხომ უნდა ნახოთ.

გერმანელი რეჟისორმა თილ ჰასთვაითერმა და პროდუსერმა ჰოლგენ ჰაგემ ამ ფილმის საქართველოში გადაღება იმიტომ განიზრახეს, რომ: საქართველოს ბუნება ძალიან ლამაზია - დიდებული დეკორაცია შესაშინებელი ამბისთვის; ქართული ენა და დამწერლობა სრულიად გაუგებარია, თუ ნასწავლი არ გაქვს, ვერცერთ ენას და ვერცერთ დამწერლობას ვერ მიამსგავსებ; ამ ქვეყანაში ერთმანეთს დასავლეთი და აღმოსავლეთი, თანამედროვება და არქაიკა ხვდება, და სწორედ ეს შეხვედრა და არა შიშია ფილმის ძირითადი თემა.

ჰოლგენ ჰაგეს თქმით, იმისათვის, რომ ფილმის გადასაღებად საჭირო თანხა მოიპოვო, გერმანიაში, სულ მცირე, სამი წელი გჭირდება, მას კი ლოდინი გამართლებულად არ მიაჩნია. სწორედ ამიტომ გადაწყვიტეს მან და თილ ჰასთვაითერმა, მეგობრებისგან შეგროვებული ფულით გადაეღოთ ფილმი, სწრაფად, იაფად და ძალიან კარგად.

ვნახოთ, რა გამოვა. რაღაცის თქმა უკვე დანამდვილებით შეგვიძლია: მესტიის მიდამო, სოფელი იფარი და საერთოდ, სვანეთი იმდენად თვალწარმტაცია, რომ დიდებულ ლანდშაფტებს ნამდვილად ვნახავთ; მსახიობები ერთიმეორეზე კარგები არიან და არც აქ წახდებიან; თილი და ჰოლგენი პროფესიონალები ბრძანდებიან და რა ვიცი, მეტი რაღა.

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

2007 წლის 23 სექტემბერს პეტრე ოცხელის დაბადების 100 წლისთავია

პეტრე ოცხელი თეატრში კოტე მარჯანიშვილმა მიიწვია. რუსეთში და უკრაინაში ხანგრძლივი და წარმატებული მოღვაწეობის შემდეგ, რეჟისორი 1922 წელს საქართველოს დაუბრუნდა და აქ აყალიბებდა ახალ, რეჟისორულ თეატრს. ამგვარ თეატრს აუცილებლად სჭირდება მხატვარი, რომელიც კონკრეტული სპექტაკლისათვის კონკრეტულ სასცენო გარემოს შექმნის, იზრუნებს მისი მხატვრული სახის, სცენაზე გამოჩენილი ყველა დეტალის დრამატურგიასთან, რეჟისურასთან, მსახიობთან, კონკრეტულ სცენასთან შესატყვისობაზე, - სინთეზზე, როგორც სასცენო ხელოვნების აუცილებელ კომპონენტზე. მანამდე თეატრში ტრაფარეტული, წინასწარ გამზადებული, ე.წ. მორიგი დეკორაციები სჭარბობდა, რომლებიც უნდა განედევნათ პროფესიონალ სცენოგრაფებს. პეტრე ოცხელი ამ პროცეში ჩაება და მთელი თავისი შემოქმედება მხოლოდ თეატრს დაუკავშირა. ალბათ იმიტომ, რომ 1930-იანი წლებში, ტოტალიტარულ საბჭოთა სახელმწიფოში, მისი პირობითი ბუნების გამო, სწორედ და შეიძლება მხოლოდ, თეატრი „გუობდა“ ავანგარდისტებს.

1920-იანი წლები მოდერნიზმის სიმძლავრის ხანაა მთელ მსოფლიოში და კერძოდ, რუსეთში, სადაც ექსპერიმენტულმა, ავანგარდულმა ხელოვნებამ ძალიან მაღალი განვითარება პოვა. 1920-იან წლებში, უკრაინა და საქართველო ასევე წარმოადგენდნენ ავანგარდიზმის ძლიერ ცენტრებს. წითელი რევოლუცია კი მოხდა, მაგრამ ლენინმა ხომ თქვა, ჩვენ სხვა მასალა ჯერჯერობით არ გაგვაჩნია, სამშენებლოდ „ბურჟუაზიული აგურები“ უნდა გამოვიყენოთო. ასეთი „აგურებიც“ არ დარჩა დიდი რაოდენობით. ძალიან ბევრი, 1910-20-იანი წლების მიჯნაზე გადაიხვეწა. ოცხელი, ირაკლი გამრეკელის და დავით კაკაბაძის მსგავსად, საქართველოში იმყოფებოდა და იმ დრომდე იღვაწა, როდესაც მათი მსგავსი „ბურჟუაზიული აგურები“ სრულიად აღარ იყვნენ სასურველნი და ლენინის იდეოლოგიურმა მემკვიდრეებმა ახლა უკვე მათ „თავიდან მოშორებაზე“ იზრუნეს.

კონსტრუქტივიზმი რუსეთში განვითარდა და თეატრში და დიზაინის სფეროში საბჭოთა ხანაშიც შენარჩუნდა, - ნაწილობრივ ინერციის, ნაწილობრივ ახალ მოთხოვნებთან შესატყვისობის და ნაწილობრივ შემთხვევითობების გამო. რუსეთს სცენოგრაფიის დარგშიც მდიდარი და მკვიდრი ტრადიცია ჰქონდა.Kადგილობრივ ტრადიციას დასავლეთიდან შემოსული ავანგარდული იდეები და გამოცდილება (გორდონ კრეგი და სხვა) ერწყმოდა. კოტე მარჯანიშვილმა ყოველივე ეს რუსეთში ყოფნის დროს შეისისხლხორცა, ჯერ იქვე, და შემდეგ, უკრაინაში, ახალი იდეები საკუთარ შემოქმედებაში განავითარა და შემდეგ საქართველოში ჩამოიტანა.

პეტრე ოცხელი ქუთაისში დაიბადა, მაგრამ, მალე მისი ოჯახი მოსკოვში გადავიდა საცხოვრებლად. ქუთაისს ის 13 წლისა დაუბრუნდა. რუსეთში ყოფნის განმავლობაში, მოზარდს ბევრი რამ შეეძლო შეეთვისებინა. მითუმეტეს, რომ მას მხატვრის თვალი და გონება ჰქონდა. 1910-იანი წლები რუსეთში სწორედ კონსტრუქტივიზმის აღმოცენების და განვითარების პერიოდია. ამ მიმართულებას ბევრი სხვა მოვლენა ემატებოდა და ზოგჯერ ებრძოდა კიდეც, მაგრამ ავანგარდულად განწყობილ თვალსა და გონებას არ შეიძლებოდა ყურადღება არ მიექცია ამ კუთხოვანი მოცულობითი ფორმებისათვის, თეატრისა და სარეკლამო დიზაინი რომ ჰქონდა დაპყრობილი და სიახლის გამო, ყველაზე თვალშისაცემი იყო. ამასთან, იქაც და საქართველოშიც, იყო სახლები, სადარბაზოები, სამოსი, ნივთები და სხვა, რაც იმ დროისათვის უკვე ნაკლებად პროგრესულ, მაგრამ მოდერნისტულ მიმდინარეობას, - მოდერნს, ანუ არტ ნუვოს განეკუთვნებოდა. მასში მცენარეული, დენადი, მრუდი დეკორატიული ხაზები სჭარბობდა. ერთიც და მეორეც, - კონსტრუქტივიზმიც და მოდერნიც, უფრო სტილიზაციისკენ და აბსტრაქციისკენ იხრებოდა. საქართველოში დაბრუნების შემდეგ, ოცხელი ჯერ ქუთაისის რეალურ სასწავლებელში სწავლობდა და ხატვის გაკვეთილებსაც იქვე იღებდა (პედაგოგი ჭეიშვილი), შემდეგ, თბილისის სამხატვრო აკადემიაში, სადაც მისი პედაგოგები ი. შარლემანი და ე. ლანსერე იყვნენ. მათი დახმარებით, მან მყარი აკადემიური ოსტატობა შეიძინა.

მარჯანიშვილი ნოვატორული იდეებით აღსავსე დაუბრუნდა სქართველოს და თანამოაზრეებიც შეიძინა. 22 წლის პეტრე ოცხელი „ურიელ აკოსტას“ გასაფორმებლად მიიწვია. სპექტაკლისათვის მხატვრული კონცეფციის ძიების პროცესში, რეპეტიციაზე ტუმბოზე ჩამომჯდარი ვერიკო ანჯაფარიძის სილუეტმა მხატვრის ფანტაზიაში ისეთი გარდსახვა პოვა, რომ ერთდროულად დაიბადა დეკორაციაც და კოსტიუმიც. მან შთაგონება უკან დაუბრუნა მსახიობს და ამ კოსტიუმით განსაკუთრებული ელეგანტურობა შესძინა, გარკვეულწილად განაპირობა კიდეც მისი მოძრაობა და ჟესტიკულაცია. არც ის უნდა გამოგვრჩეს მხედველობიდან, რომ მსგავსი ფორმები პეტრე ოცხელს უკვე მიგნებული ჰქონდა თავის პირველ სპექტაკლში „ცეცხლის გამჩაღებლები“, რომელზე მუშაობის დროსაც აღმოაჩინა იგი მარჯანიშვილმა.

აღნიშნული ფორმების მიგნებაში, ალბათ, ებრაული სინაგოგის ინტერიერის არქიტექტონიკამ და ატრიბუტიკამაც მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა. მაგალითად, ებრაულ სარიტუალო შანდალს თუ გავიხსენებთ, შეიძლება დავინახოთ, თუ საიდან ამოიზარდა ოცხელისათვის დამახასიათებელი მშვილდივით მოზიდული ნახევარწრიული გეომეტრიული ფორმები, მათში ჩამუხტული ენერგია. მხატვარს აქრომატული ფერების ფასიც შეთვისებული ჰქონდა და ყველაფერმა ერთად განაპირობა მისი ნამუშევრების ლაკონიური გამომსახველობა, თავშეკავეულობა და მონუმენტალიზმი. კოსტიუმებში ის ქსოვილთა ნაკეცებს უსვამდა ხაზს, თითქოს აქვავებდა მათ ფიგურაზე, რითაც მას განსაკუთრებულ სკულპტურულობას და მონუმენტალიზმს სძენდა („ოტელო,“ 1933).

პეტრე ოცხელის დეკორაციები და კოსტიუმები სკულპტურულ-კონსტრუქციული ხასიათისა არის. სივრცე გამოვლენილია და მნიშვნელოვან მხატვრულ დატვირთვას ატარებს. ზოგიერთი, განსაკუთრებით დახვეწილი და უკიდურესად ლაკონიური დეკორაცია (მაგალითად, სპექტაკლისათვის „მშენებელი სოლნესი,“ 1931) კონსტრუქტივიზმის მამამთავრის, ნაუმ გაბოს აბსტრაქტულ სკულპტურებს მოგვაგონებს. ეს ნიშანდობლივი პარალელია. კონსტრუქტივიზმმა განვითარების პარადოქსული გზა განვლო. 1930-იან წლებში, მაშინ, როდესაც ტოტალიტარულ საბჭოთა კავშირში სოციალისტურმა რეალიზმმა დაისადგურა, რუსეთს გაშორებულ სკულპტორთა და მხატვართა (კანდინსკი, გაბო, პევზნერი და სხვები) შემოქმედებაში კონსტრუქტივიზმი სრულ აბსტრაქციაში გადაიზარდა. მათ დასავლეთში ე.წ. კონკრეტული ხელოვნება განავითარეს - უკიდურესად აბსტრაქტული მიმდინარეობა, რომელმაც უმთავრესად ორგანული ანუ ბიომორფული აბსტრაქციის სახე მიღო და თუ დავუკვირდებით, დღევანდელ კომპიუტერულ სემანტიკურ ნიშნებსა და ფორმებს გაუკვალა გზა (თუმცა, ამას ხშირად ვერც შემქმნელი ამჩნევს და ვერც მომხმარებელი). განვითარების ამგვარი ხაზი ბუნებრივი და ლოგიკური იქნებოდა პეტრე ოცხელისთვისაც.

ამ რამდენიმე თვის წინ ჟურნალმა - „ლიტერატურა და ხელოვნებამ“ - გამოაქვეყნა კოტე მარჯანიშვილის მიერ 1933 წელს პეტრე ოცხელისადმი მიწერილი წერილი. ეს ის პერიოდია, როდესაც საბჭოთა კავშირში სოციალისტური რეალიზმი უკვე მოთხოვნაა, ხელოვნებასა და ლიტერატურაში ერთადერთი დაშვებული სტილია. მარჯანიშვილის წერილი პასუხია და მისი კონტექსტიდან ჩანს, რომ თავის წერილში პეტრე ოცხელი რეჟისორს შესჩიოდა, რადგანაც ჰქონდა შიში, რომ ძალდატანების გამო მას ძველი ტრადიციების არტახებში დარჩენა მოუწევდა და ამას შეეწირებოდა მისი ფანტაზია და პრინციპებიც კი. მარჯანიშვილი ცდილობს დაამშვიდოს იგი. თუმცა, სულ მალე გამოჩნდა, რომ მხატვარი არ ცდებოდა, რადგან თეატრსაც არ ასცდა სოცრეალიზმის წნეხი.

ოცხელმა ჯერ გროტესკულად გადიდებული ლაკონიური დეტალებით უპასუხა რეალიზმისკენ მოწოდებას. ჰიპერთროფირებული ნატურალისტური („აპრაკუნე ჭიმჭიმელი,“ 1934), ან სამრეგისტრიან ორგინალურ კონსტრუქციას მორგებული რეალისტური დეტალები („მუნჯები ალაპარაკდნენ,“ 1932) სცენის პირობით ბუნებას სულაც არ არღვევდნენ და არ ატარებდნენ ყოფით ხასიათს. მაგრამ შემდგომ ოცხელიც კი იძულებული გახდა დაეწვრილმანებინა დეკორაციები და კოტიუმები, დეტალიზაციისათვის მიემართა („ჩატეხილი ხიდი,“ 1935). ასე რომ, მისი შიში უნიადაგო არ იყო. პირობითობას და ლაკონიურობას საფრთხე დაემუქრა. თუმცა, კინოს დიზაინის სფეროში, სადაც ნატურალიზმი უფრო მისაღებია და მითუმეტეს, რადგან „მფრინავ მღებავში“ ფანტასტიკურ სიუჟეტთან ჰქონდა საქმე, მისი ნამუშევრები, „აღწერითობის“ მიუხედავად, ავანგარდიზმიდან გადახვევას შეუმჩნეველს ტოვებდნენ. ეს 1936 წელი იყო. ამ ზღვარზე შეწყდა პეტრე ოცხელის ცხოვრება...

ავტორი: ქეთევან კინწურაშვილი

პეტრე ოცხელის ნამუშევრები ინახება კოტე მარჯანიშვილის სახელობის აკადემიურ-დრამატულ თეატრში და თეატრის, მუსიკისა და კინოს სახელმწიფო მუზეუმში.

„Close Encounters 2007-2008“, აქტუალური მუსიკის ფესტივალი, ასე ჰქვია კლასიკური ელექტრონული მუსიკის საერთაშორისო ფესტივალს, რომელიც 2007 წელს თბილისში დაიწყება და 2008 წლის მარტში შვეიცარიაში, ციურიხსა და ვინტერტურში გაგრძელდება.

ამ სახელწოდების ფესტივალი საქართველოში პირველად 2005 წელს ჩატარდა. მისი ორგანიზატორები ანა კრაიერი, მანანა ახმეტელი, თამრიკო კორძაია, ფელიქს პროფოსი და რეზო კიკნაძე გახლდნენ. იმავე წელს გადაწყდა, რომ ფესტივალი, სადაც სხვადასხვა ეროვნების, თაობის, ტრადიციის, განსხვავებული ესთეტიკის, სტილის და ტექნოლოგიური აზროვნების მუსიკოსები იკრიბებიან, ტრადიციად უნდა ქცეულიყო.

წელს ფესტივალის საკონცერტო დღეები ორ თემატურ ბლოკად დაიყოფა. ბლოკებსა და აქტებს შორის კი მუსიკოსებსა და აუდიტორიას შორის ცოცხალი დისკუსიები და საუბრები გაიმართება. წარმოდგენილი იქნება საქართველოს საკონცერტო ცხოვრებისთვის აქამდე უცნობი - კლასიკური ელექტრონული მუსიკის კონცერტი, მულტიმედიური ნაწარმოებები მუსიკისა და ვიდეოს სინთეზით, მუნჯი ფილმის ცოცხალი მუსიკალური გახმოვანება და ა.შ.

ფესტივალზე განსაკუთრებულ ყურადღებას დაუთმობენ იმ ქართველ კომპოზიტორებს, რომლებსაც დასავლეთში ცუდად ან სულ არ იცნობენ. ასეთები კი მოგეხსენებათ, ბევრნი არიან, მიხეილ შუღლიაშვილის სექსტეტი, კომპოზიტორი ზვიად ბუცხრიკიძე, რომელიც საგანგებოდ ფესტივალის პროგრამისთვის სოლო ჩელოსთვის შექმნის ნაწარმოებს და სხვები.

„თითქმის ყველა ნაწარმოები, რაც კი თბილისში და თელავში დაიკვრება, ქართული პრემიერა იქნება. წარმოდგენილი იქნება გია ყანჩელის ორი დიდი კამერული ნაწარმოები, მიხეილ შუღლიაშვილის სექსტეტი, რომელიც ერთხელ თბილისში უკვე შესრულდა, თუმცა მას მერე 30 წელი გავიდა... პრემიერებად შეიძლება ჩაითვალოს კონცერტი ელექტროაკუსტიკური მუსიკის უმნიშვნელოვანესი შედევრებით, რომელიც 18 ოქტომბერს იქნება წარმოდგენილი. ფესტივალს გახსნის ძალიან საინტერესო ტრიო „Trafi que“ (17 ოქტომბერს). კონცერტებს გამართავენ ნიკა მაჩაიძე, რეზო კიკნაძე,

ფესტივალის კონკურსში გამარჯვებული რუდიგერ მაიერმაირიციო და სხვები. ფესტივალის ფარგლებში კვლავ შეხვედებით 2005 წლის ლაურეატ რუსუდან მეიფარიანს თავის ძალიან სახასიათო მუსიკასთან ერთად“, - ამბობს ფესტივალის ერთ-ერთი ორგანიზატორი ფელიქს პროფოსი. ფესტივალის მხარდამჭერები არიან საქართველოს კულტურის სამინისტრო, შვეიცარიული კულტურის ფონდი „პრო ჰელვეცია“ და მარჯანიშვილის თეატრი, რომელიც, კონსერვატორიის მცირე დარბაზთან ერთად, წლევანდელი ფესტივალის მასპინძელი იქნება.

მაშ ასე, წარმოგიდგენთ ფესტივალის პროგრამას: 17.10.07 19:00 თბილისი, კონსერვატორიის მცირე დარბაზი, გრიბოედოვის ქ. №8

18.10.07 19:00 თბილისი, კოტე მარჯანიშვილის სახელობის აკადემიური თეატრი

19.10.07 19:00 თბილისი, კონსერვატორიის მცირე დარბაზი

20.10.07 19:00 თბილისი, მარჯანიშვილის თეატრი

21.10.07 15:00 თელავი, კულტურის ცენტრი (ძველი თეატრი) ერეკლე II ქ. №1

კონცერტები შვეიცარიაში: ციურიხი, ვიტერტური, უსტერი-თებერვალი/მარტი 2008

ავტორი: კახა თოლორდავა
ფოტო: მაია სუმბაძე

ჩვენ ისე ღატაკნი ვართ რწმენით და სიმამაცით,
რომ ბედნიერ დასასრულში მხოლოდ და
მხოლოდ მასების გემოვნების
გულის მოსაგებად უხეშად შეთითხნილ
რამეს ვხედავთ.

ხორხე ლუის ბორხესი

ფიზიკის მასწავლებელი მყავდა სკოლაში. ღირსეული კაცი იყო. კარგი იუმორი ჰქონდა და ჩვენც თბილად, თუმცა ზოგჯერ სამართლიანად მკაცრადაც გვექცეოდა. გაკვეთილების ახსნისას, ხშირად, თვალნათლივ რომ ეჩვენებინა თუ რას გულისხმობდა, ფიზიკის კაბინეტში არსებულ სხვადასხვა სახის, ზომის და დანიშნულების დანადგარების გამოყენებას ცდილობდა ხოლმე. ცდილობდა იმიტომ, რომ როგორც წესი, ეს დანადგარები არ მუშაობდა. დღემდე კარგად მახსოვს, კიდევ ერთი ფიასკოს შემდეგ როგორ ამოგვხედავდა ნაღვლიანი თვალებით და ერთადერთი სიტყვით გვისხნიდა მომხდარს: გოუფუჭებიათ!

სულ რაღაც ორიოდე დღის წინ უეცრად „ჩამანათა“, რომ ჩემთვის და ჩემი ასაკის, ორმოცს გადაცილებული ადამიანებისათვის, სიტყვა „გოუფუჭებიათ“ მთელი ჩვენს, უკვე საკმაოდ ხანგრძლივ სიცოცხლეს, ლამის ლაიტმოტივად გასდევს.

გოუფუჭებიათ ხაჭაპური ჩვენს საყვარელ სახაჭაპურეში („ყველს აღარ უშვებიან, ძმაო!“), ხინკალი სახინკლეში („ხორცს აღარ უშვებიან, ძმაო!“), ადრე ხარისხიანი ბენზინი („ცარიელი წყალია, ძმაო“!), „პერაშკები“ სუპერმარკეტში (დააპატარავეს და ფასი გაზარდეს, ძმაო“!), ფეხბურთი („თამაშის გაგებაში აღარ არიან, ძმაო“!), ლაღიძის წყალი („სამმაგი უნდა დაასხმეინო გემო რომ გაიგო, ძმაო?“) და ასე შემდეგ, და ასე უსასრულოდ (კარგად თუ დავფიქრდებით და მხოლოდ ყოფითი და გასტრონომიული რაღაც-რაღაცეებით არ შემოვიფარგლებით, მივხვდებით, რომ ყველა ჩვენგანს „გოუფუჭებიას“ საკუთარი გრძელი სია გაგვაჩნია).

მოკლედ, ერთ მშვენიერ დღეს მოულოდნელად აღმოჩნდა, რომ ქვეყანაც ძირფესვიანად და ხარისხიანად გოუფუჭებიათ. სრულიად გამაოგნებელი კი ისაა, რომ ყველაფერი ეს ჩვენ, ამ ქვეყნის მოქალაქეებმა კი არა, არამედ ვიღაც სხვებმა (ხშირად ამ ქვეყნის სხვა მოქალაქეებმა) გააკეთეს. ჩვენ არაფერი არ გოგვიფუჭებია. გოგვიფუჭეს რუსებმა (იმპერიული ამბიციები აწუხებთ, ძმაო“!), ხელისუფლებამ („მაგეებმა რა უნდა გაგვიკეთონ, ძმაო“?) მასონებს („ყველაფერი მაგათ ხელშია, ძმაო“?), ლეონტიევს („ეგ ამღვრევს ამ მთელ ბაზარს, ძმაო“), არძინბას („რუსების შავკაა, ძმაო“!) ამერიკელებს („იასნია, რომ მაგათ გარეშე აქ არაფერი არ კეთდება, ძმაო“!), ზვიადს („მაგი რომ არა უკვე ევროკავშირში ვიქნებოდით, ძმაო“!), კომუნისტებს („მაგენი რომ არა მაგრად ვიცხოვრებდი, ძმაო“!), ოპოზიციას („უტრაკოები არიან, ძმაო“!), შევარდნაძეს („მასონების ლოჟის წევრია, ძმაო!“) და ისევე, როგორც წინა შემთხვევაში, ასე შემდეგ და ასე უსასრულოდ.

ის, რომ ამ ქვეყანაში ჩვენი გოსოფუჭებელი აღარაფერი დაგრჩა, გარკვეული თვალსაზრისით, თითქოს იმედისმომცემი უნდა იყოს (ჩვენ ხომ კარგად გვესმის, რომ გოფუჭებულები ვართ და სადღაც გულის სიღრმეში ძალიან გვშურს მათი, ვინც გოუფუჭებულია). ანუ, რაც გოუფუჭებიათ ის გოუფუჭებიათ და მაშასადამე, ეხლა ქვეყანა შენების გზას უნდა დაადგეს. სამწუხაროდ, ყველაფერი არც თუ ისე იოლია, როგორც ერთი შეხედვით შეიძლება ჩანდეს. „გოუფუჭებიათ“ ისე გაგვიჯდა ძვალ-რბილში, ისე შეუმჩნევლად გადაგვივიდა ხასიათში, რომ დარწმუნებულები ვართ: შენების მანიით შეპყრობილი იდიოტები მაინც ვერაფერს ააშენებენ, იმიტომ, რომ შემთხვევით რომ გამოუვიდეთ და მართლაც ააშენონ რამე („რომ გაფრინდნენ“?), ჩვენ მაინც ვერ დავინახავთ მათ აშენებულს. ჩვენ ვიცით, რომ ამ სამყაროში ყველაფერი არსებობს იმისთვის, რომ გოფუჭდეს. ჩვენ ჯერ კიდევ კარგად ვერ შეგვიფასებია ინერციის ხიბლი და ძალა. ასე რომ აშენებით ისინი მაინც ვერაფერს ააშენებენ, სამაგიეროდ, დარჩენილ გოსოფუჭებელს გოგვიფუჭებენ (ჩვენ არა, ისინი!), ხოლო ჩვენ კი, სანამ მამაზეციერი არ გადმოგვხედავს (მთავარია ეკლესიებთან ჩავლისას ყველას დასანახად პირჯვარის გადაწერა არ დაგვავიწყდეს), ვიყოთ ძმებო და ვილივლივოთ.

ლივლივზე გამახსენდა... ეს მხოლოდ შესავალი იყო. უბრალოდ, მინდოდა თქვენთვის გამეზიარებინა ჩემი აღმოჩენა და ამასთან ერთად, ჩემი პირველი საჯარო აღიარებაც მინდა გავაკეთო.. პირველი იმიტომ, რომ როგორც ამ ქვეყნის ჭეშმარიტ შვილს, მეც ყოველთვის მიჭირდა იმის აღიარება, რომ ჩემი საქციელით თუ ქმედებით რამეს ვაფუჭებ. მე მხოლოდ დღეს ვახერხებ ამას და საჯაროდ ვაცხადებ (არ ინერვიულოთ, აღიარება შესავალზე მოკლე იქნება...):

წელს, ზაფხულში აჭარის შემდგომ და ძირფესვიანად გოფუჭებაში შევიტანე ჩემი წვლილი (თავის გასამართლებლად ვიტყვი იმას, რომ ეს ჩემი პირველი ჩასვლა-დასვენება იყო აჭარაში თითქმის ოცდაათი წლის განმავლობაში). მეც ჯეროვნად ვერ შევაფასე ინერციის უარყოფითი ხიბლი და ძალა; ამიტომაც, ლამის თოთხმეტი დღის განმავლობაში უსიტყვოდ ვემორჩილებოდი იქ დაკანონებულ წესებს, კერძოდ კი:

ა) ვინაიდან, ადგილობრივ მოსახლეობას აშკარად გაუმართლა იმაში, რომ ის ადგილობრივია, ფასებს მთელი ზაფხულის განმავლობაში ის ადგენს. უსიტყვოდ ვემორჩილებოდი ამ წესს, რამდენადაც აბსურდული არ უნდა ყოფილიყო ის ზოგიერთ შემთხვევაში.

ბ) ვინაიდან ზაფხულის სამი თვე ადგილობრივი მაცხოვრებლებისათვის ფულის შოვნის ერთადერთი შანსია, უფლება არა მაქვს გავაპროტესტო ის, რომ ერთი ნაჭერი ლიმონი (ჩაიში ჩასაგდებად), მიუხედავად იმისა, რომ ლიმნის ნაყოფით დახუნძლული ტოტები ჩემს აივანზე შემოდიოდა, ერთი ლარი ღირს;

გ) ვინაიდან მოხდა ისე, რომ ჩემი ფანჯრებიდან ზღვა ჩანდა, თანახმა ვიყავი თავი მომეკატუნებინა, რომ ოთახი, სადაც მე უნდა გამეტარებინა ორი კვირა, ჭეშმარიტი „ოსობნიაკია“ და ზედმეტი გადამეხადა;

დ) ვინაიდან მინდოდა, რომ ჩემს ოთახში აბაზანა და ტუალეტი ყოფილიყო, თანახმა ვიყავი ზედმეტი გადამეხადა;

ე) ვინაიდან მე წინასწარ მესაჭიროებოდა ოთახის დაქირავება, მაგრამ მკაცრად მქონდა განსაზღვრული იქ ჩასვლის დღე, დამატებით უნდა გადამეხადა 100 ლარი „ოთახის შენახვისათვის“;

ვ) არ ვიმჩნევდი იმას, რომ გადახდილი ფულის სანაცვლოდ მხოლოდ ზღვის ხედს და აბაზანა-ტუალეტს მთავაზობენ;

ზ) არ ვიმჩნევდი იმას, რომ ერთსა და იმავე კაფეებში სხვადასხვა კერძზე ყოველ დღე სხვადასხვა საფასურს ვიხდიდი;

თ) არ ვიმჩნევდი იმას, რომ საკმაოდ ნამოგზაურები ვარ და მეტნაკლებად მესმის სეზონზე ფასების ზრდის პრინციპი, რომლის მიხედვითაც აჭარაში დახარჯული თანხით ადვილად შემეძლო დამესვენა ბევრად უფრო კომფორტულ კურორტზე უცხოეთში;

ი) არ ვიმჩნევდი არაფერს, რისი შემჩნევაც საჭირო იყო, იმისთვის, რომ თავი უხერხულად არ მეგრძნო და ჩემი მასპინძლებიც არ ჩამეყენებინა უხერხულ მდგომარეობაში. ამიტომაც, მთელი გულით ვცდილობდი მოვშვებულიყავი და სიამოვნება მიმეღო. ვაღიარებ, რომ ამას ვაკეთებდი.

მერე კი, ერთ მშვენიერ დღეს ყველაფერი დასრულდა, ორი კვირის განმავლობაში იქ დახარჯული ფული დავითვალე და რაღაც არ მომეწონა. მივხვდი, რომ ეს ნორმალური არაა ჩემი შემოსავლის მქონე ადამიანისათვის (მაგრა,მ მაშინ რატომ წუწუნებდნენ ჩემზე ბევრად, ბევრად უფრო დიდი შემოსავლის მქონე ჩემივე ნაცნობები, ვინც უცნაური ფერის სასტუმროებში ცხოვრობდნენ?). შეიძლება, ეკონომიკის სახელმძღვანელოებში გასაგებად იყოს აღწერილი, თუ რატომ ხდება ეს ასე იმ გოფუჭებულ ქვეყნებში, რომლებსაც უკვე აღარ უნდათ, გოფუჭებულები იყვნენ, მაგრამ ჩემთვის ეს დამამშვიდებელი ნამდვილად აღარაა. უეცრად მივხვდი, რომ რაღაცას ვაფუჭებ. ჯერ არ ვიცი რას. ამაზე უნდა ვიფიქრო. მაგრამ სანამ ვფიქრობ გადავწყვიტე, რომ მომავალში აჭარაში დასვენებისგან თავს შევიკავებ. ვიცი, ეს არაპატრიოტულია (თანაც ნამდვილი ღრჯო კონსუმერივით გამომდის, რომელსაც საკუთარი ჯაფით ნაშოვნი ფულით უნდა, რომ საკუთარი ქვეყნისავე ტერიტორიაზე ზღვაზე დასასვენებლად ჩასულს, იოდის და ზღვის დამამშვიდებელი ხმაურის გარდა, კიდევ თუნდაც, იმის უფლება მაინც მიიღოს, რომ მეწველ ძროხად არ იგრძნოს თავი) და თანაც, ეს გადაწყვეტილება ჩემთვის უფრო დიდი დანაკარგია, ვიდრე აჭარისათვის მაგრამ მაინც. რა იცი, რა ხდება... იქნებ, ერთ მშვენიერ დღეს იქ ჩასულს აღარ გამახსენდეს საოცარი ხიბლის მქონე ჯადოსნური სიტყვა - „გოუფუჭებიათ“...

ავტორი: ლაშა ბუღაძე

მარია კალასიც ასე წავიდა. ხმა გაუქრა და ამის მერე აღარც თვითონ უცოცხლია დიდხანს. ხმასთან ერთად მოკვდა 1965 წელს და არა თორმეტი წლის მერე, პარიზში. და, მიუხედავად იმისა, რომ კალასისგან განსხვავებით პავაროტი პროფესიული სცენის მიტოვების შემდეგაც შესანიშნავად ფლობდა თავის ხმას და ნებისყოფის, არაჩვეულებრივი ტექნიკისა და, უბრალოდ, გენიალურობის წყალობით ინარჩუნებდა ახალგაზრდულ ჟღერადობას, ის მაინც აღარ იყო ძველი, „ყელში მზეჩამდგარი,“ „მაღალი დოების მეფე“ ლუჩანო პავაროტი, და სწორედ ამიტომ, ასეთი მომღერლებისათვის გადამწყვეტი, მთავარი რამით დაემსგავსა მისი წასვლა დიდი ბერძენი მომღერლის აღსასრულს: ისინი არ შეეგუენ უხმოდ სიცოცხლეს!

ენრიკო კარუზოც ასე დაიღუპა. არა, ხმა მას სიცოცხლის ბოლომდე წესრიგში ჰქონდა, სიმღერის დროს, დონიცეტის „სასიყვარულო ნექტარის“ გენერალურ რეპეტიციაზე, პირდაპირ სცენაზე დაეცა გონდაკარგული. ერთადერთი, რასაც ვეღარ ფლობდა, ეს სხეული იყო - ფილტვებში წყალჩამდგარი, მძიმე და დაუმორჩილებელი, რაც საბოლოო ჯამში, ალბათ, მის რკინის იოგებსაც შეუქმნიდა პრობლემებს. იგივე განმეორდა პავაროტის შემთხვევაშიც, - ძველებურად ძლიერი ვეღარ, მაგრამ მაინც გამაოგნებლად ცოცხალი, ხავერდოვანი, თბილი, კრისტალურად სუფთა ხმა დაუძლურებულმა, დასნეულებულმა, ტკივილებისგან ფუნქციადაკარგულმა სხეულმა დაადუმა.

მეოცე საუკუნის დასაწყისში ოპერის სინონიმად კარუზო იქცა, ამავე საუკუნის ბოლოს კი პავაროტი. კარგი ხმის პატრონს, საუკუნის წინ, მეორე კარუზო ხარო, ეუბნებოდნენ, ახლა კი ვინმე ყელმოღერებულს უმალ პავაროტის შეადარებენ, მიუხედავად იმისა, რომ მეოცე საუკუნის ხმათა უნიკალურ კოლექციას ავსებენ ისეთი ტენორი-გიგანტებიც, როგორებიც ჯილი, დელ მონაკო, დი სტეფანო, კორელი და სხვები არიან... რომ არაფერი ვთქვათ განუმეორებელ ბას შალიაპინზე და გენიალურ სოპრანო მარია კალასზე. ან თუნდაც ესპანელი პლასიდო დომინგო რად ღირს - პავაროტის მთავარი კონკურენტი - მისი არც ხმა და შესაძლებლობებია არავისზე ნაკლები.

მაგრამ პავაროტი მაინც სხვაა...

პავაროტის მოსმენისას ისინიც კი ინაბებიან, ვისაც საერთოდ არ უყვარს, არ ესმის და მეტიც, ვინც აგრესიულადაც კია განწყობილი საოპერო ხელოვნების მიმართ (დიახ, სამწუხაროდ, ასეთებიც არსებობენ). პროფესიონალები კი ბჭობენ: არის კი ლუჩანო პავაროტი მეოცე საუკუნის ბოლო ოცდაათწლეულის ნომერ პირველი ტენორი? განა, ობიექტურად, პლასიდო დომინგოს არ უნდა ერგოს ეს საამაყო წოდება? დომინგოს, რომელიც ერთნაირად ბრწყინვალედ, მომნუსხველად ასრულებს როგორც ვაგნერს, რიჰარდ შტრაუსსა და მოცარტს, ასევე მთელ იტალიურ, ფრანგულ, რუსულ და ესპანურ რეპერტუარს - ერთ დღეს ვაგნერის ლოენგრინს მღერის, მეორე დღეს კი „ლა სკალაში“ მიფრინავს ლირიკული ალფრედოს სამღერად „ტრავიატაში“... მაშინ, როდესაც დომინგოსთან შედარებით პავაროტის რეპერტუარი მეტისმეტად მცირეა და მარტო იტალიურ საოპერო რეპერტუარს მოიცავს: ძირითადად პუჩინი, დონიცეტი, ვერდი (და ვერდისთანაც კი მკაცრად განსაზღვრული პარტიები)... ვაგნერი, ბიზე - არავითარ შემთხვევაში! დიახ, „კარმენშიც“ კი არ უმღერია არცერთხელ!... („დონ ხოსეს პარტია მის ხმას არ უხდება, მისი ხმის არაა!“).

თუ, იქნებ, სხვაგვარად უნდა მოხდეს მათი შედარება? რა ქმნის, საერთოდ, ტენორს მეფე-ტენორად? რა არის ის, რის გამოც აღარ ახსენდებათ არც მცირე და ერთფეროვანი რეპერტუარი და არც ის მდარე და სამარცხვინო კონცერტები, - როგორც იტყვიან, სულ სხვა ოპერიდან გადმომხტარ საეჭვო მომღერლებთან ერთად, ფულის გასაკეთებლად ჩატარებული?!

ხმის ტემბრი? ხმის ტემბრი, ვგონებ, დომინგოს უფრო ლამაზი აქვს, ვიოლენჩელოს მიუგავს. კარერასიც ხომ შესანიშნავია ამ მხრივ. დიაფრაგმა? სუნთქვა? დომინგოს რა, გგონიათ, ვეებერთელა მუსიკალური ფრაზები არ უმღერია გადაბმულად, ერთ ჩასუნთქვაზე? ანკი ვის უკვირს ეს ჯაკომო ლაური-ვოლპის, იგივე მარიო დელ მონაკოს, ჯოან საზერლანდისა და მონსერატ კაბალიეს შემდეგ? რეპერტუარზეც უკვე მოგახსენეთ. მაშ, რა?

„პავაროტი რომ დაიბადა, ისე ტიროდა, ბებიაქალმა ყურებზე აიფარა ხელები.“ ეს სიტყვები მისი ერთ-ერთი ბიოგრაფის წიგნში ამოვიკითხე.

„პავაროტი ტენორად დაიბადა, მე კი ვიქეცი ტენორად“, - ეს სიტყვები კი მისი დაფნის გვირგვინის მოწილეს, პლასიდო დომინგოს ეკუთვნის.

მაღლები! ელვარე, ყოვლისმომცველმა, მაღალმა ნოტებმა აქციეს ლუჩანო პავაროტი ტენორების მეფედ! მჭექარე მაღალმა ნოტებმა გამოარჩიეს იგი სხვა ტენორთაგან!

ავი ენები ჰყვებიან, ჩემს საყვარელ დომინგოს (დომინგო კი მართლაც ძალიან მიყვარს), ამ ოციოდე წლის წინ, ვერდის „ტრუბადურში“, მანრიკოს სტრეტის დამაგვირგვინებელი დო-ს ჩასაწერად ექვსი თვე დასჭირდაო... ექვსი თვე სცდილობდა დო-ს აღებას!

REUTERS/2000

მაშინ, როდესაც პავაროტი ერთ ჯერზე ცხრა დოს - არც მეტი, არც ნაკლები, ცხრა დო-ს იღებს დონიცეტის „პოლკის ქალიშვილში“... არიაა ასეთი ამ ოპერაში, ცხრა დო-თი.

ვინ დაუდგება წინ ამ ყოვლისწამლეკავ, მჭახე, სიმახინჯემდე მისულ ლამაზსა და თავბრუდამხვევ ბგერებს?

ასეთი რამ ხომ დიდხანს, ძალიან დიდხანს არ განმეორდება. ასეთი სასწაულები ხომ საუკუნეში ერთხელ, მაქსიმუმ ორჯერ, საუკუნის დასაწყისში და საუკუნის მიწურულს ხდება...

ფიზიკურად კი ასეთი დამამახსოვრდება:

...წვრილი, დაგრეხილი ფეხები და ზედ ვეებერთელა მუცელი, განზე გაშლილი ხელები, მარცხენა ხელში - ცხვირსახოცი, მარჯვენა მხრისკენ ოდნავ გადახრილი თავი და ღიმილი... შემდეგ კი მლოცველივით შეტყუპებული ხელები, მოხუჭული თვალები... მცირე პაუზა, სრული კონცენტრაცია, მოულოდნელი გამორკვევა, დირიჟორის აუფტაქტი, მუსიკა და... ის, რასაც პავაროტი ჰქვია.

ეს არასდროს განმეორდება. მაგრამ არც არასდროს დასრულდება.

ავტორი: კახა თოლორდავა

ჯო ზავინული გარდაიცვალა. 2007 წლის 11 სექტემბერს. კანის კიბოს იშვიათი დაავადებით.

საღამოა. სამზარეულოში ვზივარ და გარდაცვლილ მუსიკოსზე სტატიის დაწერას ვაპირებ. ჯერ კიდევ არ ვიცი, რას დავწერ. ალბათ, ჩვენს შეხვედრაზე მოვყვები. მე მას ორიოდე წლის წინ შევხვდი აქ, თბილისში. ჩვენ სულ რაღაც საათნახევრის განმავლობაში ვსაუბრობდით. საუბრისას ის თვალს არ მაცილებდა. დროდადრო არაყს წრუპავდა. მახსოვს, ჭიქის კედლებზე ყინულის რაკარუკის ხმა. ლაპარაკის იშტაზე იყო იმ დღეს. მუსიკაზე და მუსიკოსებზე ვსაუბრობდით. საუბრის დასასრულს მითხრა, ხშირად მეკითხებიან, როგორი გინდა ხალხს რომ დაამახსოვრდეო. ეგ მეც მაინტერესებს-მეთქი, მივუგე. „ის წესიერი ადამიანი იყო!“ - მიპასუხა და თვალი თვალში გამიყარა. ზავინულს ვენაში დაკრძალავენ, თავის მშობლიურ ქალაქში. ვზივარ და ვფიქრობ, როგორ გავიხსენო დიდი მუსიკოსი. ვენაში რომ მოვხვდები, აუცილებლად მოვინახულებ მის საფლავს. ჩემგან ეკუთვნის. მერე კი მოულოდნელად გეგა და ირაკლი მახსენდება. გეგა კობახიძე და ირაკლი ჩარკვიანი. ჩემი ორი უდროოდ წასული, ლამაზი მეგობარი.

ეს მგონი გასული საუკუნის ოთხმოციან წლების დასაწყისში მოხდა. გია მირზაშვილის ყოფილი სახლის (მელიქ კაზარიანცს რომ ეძახიან) აივანზე ვიდექით. გეგა, ირაკლი, მე და ჩვენი თაობის ლამაზი გოგოები. ნამდვილად არ მახსოვს, ნასვამები ვიყავით თუ არა. ალბათ, ოდნავ ნასვამები მაინც ვიყავით, რადგანაც მთელ ხმაზე ვმღეროდით პირდაღებული გოგოების კიდევ უფრო გასაგიჟებლად. ვმღეროდით უცნაურ, მხიარულ, ენერგიულ, საკმაოდ რთულ, მაგრამ ამავე დროს ადვილად სამღერ თემას. ეს ზავინულის Birdland იყო. გეგა „დრამერი“ იყო, მე ჯეიქო ფასთორიუსი, ირაკლი კი ზავინული და მთელი დანარჩენი ბენდი. თავიდან ბოლომდე ვიმღერეთ მთელი კომპოზიცია. ბოლოსკენ რომ გავედით, უკვე გოგოებიც აგვყვნენ. ამით წახალისებულებმა კომპოზიციის მთავარი მოტივი ისე გავწელეთ, ლამის ოცი წუთი ვღრიალებდით. ბოლოს, როგორც იქნა, მოვრჩით და სული მოვითქვით. გოგოებმა ტაში დაცხეს. გეგამ გაიღიმა და უეცრად მთელ ხმაზე მიახალა სიბნელეს: Hey, Joe! ოთახის სიღრმეში ტელევიზორი იყო ჩართული. ეკრანზე წარბებგადახლართული ლეონიდ ბრეჟნევი გაჭირვებით ცდილობდა ფურცელზე დაწერილი სიტყვების ამოკითხვას. ჩვენ არაფრის გვეშინოდა. ზავინულის წყალობით იმ წამს პატარა ბიჭები აღარ ვიყავით. კაცები გავხდით.

ეს ისტორია, ჩვენი შეხვედრისას ზავინულისთვის არ მომიყოლია. არც გამხსენებია. რომც გამხსენებოდა, არ მოვუყვებოდი. მუსიკოსთან ინტერვიუს დროს დაუშვებლად მიმაჩნია მისი გულის მოგება ნოსტალგიური ხრიკებით. ჯო მაგარი კაცი იყო. ის ამას არ იმსახურებდა. ერთადერთი რისი თქმაც გავბედე, ეს იყო - Weather Reportis შემდეგ მუსიკის სმენა სხვანაირად დავიწყე მეთქი. ეხლა ვხვდები, მართალი სიტყვა ვუთხარი. ყველა დიდი მუსიკოსი თავიდან გაწყე ბინებს მუსიკის სმენას. ბახ, და შენში რაღაც ხდება! მოულოდნელად. შენ ჯერ კიდევ არ იცი, რომ გაცილებით მდიდარი და სავსე ხარ, ვიდრე რამდენიმე წამის წინ იყავი. ამ დროს ბევრი იბნევა და იმის მაგივრად, რომ თავის თავში ახლად პირდაღებულ სიღრმეში ჩაეშვას, იმის გაკერპებას იწყებს, ვინც ეს სიღრმე გააჩინა. ზავინულის მუსიკამ ჩემში ეს სიღრმე წარმოშვა, მაგრამ ის ჩემი კერპი არ იყო. მე არ მეშინოდა როდესაც მის წინ ვიჯექი და მუსიკაზე ვესაუბრებოდი. და ეს მისი დამსახურება იყო, რომლის შესახებაც მან არაფერი იცოდა. „We understand each other, man“ - მითხრა ინტერვიუს დასასრულს და მაგრად ჩამომართვა ხელი. „მაინც თბილისელი გოიმი ხარ!“ - ვეუბნები საკუთარ თავს ამის გახსენებაზე. - „შენ არ იყავი, რომ ფიქრობდი ინტერვიუს შემდეგ სადმე ზავინულს რომ გადავეყარო, მიცნობს თუ არაო?“ ჩემ ფეხებს მიცნობდა. ამ ფრაზას ვწერ და მაგიდაზე მიგდებულ ზავინულის დისკს Faces and Places დავცქერი. Kakha, all the best to you. Joe. - აწერია დისკის ყდას შავი ფლომასტერით. ნეტავ რამდენი ასეთი დისკი არსებობს მისი ხელმოწერით მთელს მსოფლიოში? Ernest, all the very best to you. Joe... Rodrigo, Lars, Michael, Ludmila, Samantha, Salman, Hui Sho, Akira, Anvar, Mamed... All the very best to you guys. Joe.

(„ყოველივე კარგს გისურვებ ერნესტ“... როდრიგო, მაიქლ, სამანტა, სალმან, ჰუი შო, აკირა, ანვარ, მამედ... თქვენი ჯო.)

ზავინულის გარეშე მუსიკა ისეთი არ იქნებოდა, როგორიც დღესაა. ისევე როგორც სტრავინსკის, ვებერნის, ელინგთონის, მონქის, შტოკჰაუზენის, „ბითლზების“, მაილზის და როლინზის გარეშე. უფრო მეტიც, ზავინულის გარეშე ელექტრონული მუსიკა და ჰიფჰოფიც კი არ იქნებოდა ისეთი, როგორც დღეს. ეს ადამიანი საუნდის ნამდვილი ბიბლიოთეკა იყო. მიუხედავად იმისა, რომ KORG-ი და SONOR-ი სპეციალურად მისთვის ამზადებდნენ ინსტრუმენტებს, ქარხნიდან გამოსული, ისინი არასდროს რჩებოდნენ ქარხანაშივე „ნაჩუქარი“ საუნდის ამარა. თავის სტუდიაში ზავინული ახალ და ახალ საუნდს უმატებდა ინსტრუმენტების მეხსიერებას. მისი ინსტრუმენტები მთელი მსოფლიოს მუსიკალურ სამყაროს მოიცავდა დაწყებული აფრიკით და დამთავრებული შორეული აღმოსავლეთით. მაგრამ მთავარი ეს არაა. მთავარი ისაა, რომ ზავინულისთვის ეს ბგერები აბსოლუტურად ბუნებრივად და არაქაოტურად ერწყმოდა მუსიკის მისეულ ხედვას. მის ხელში (ყურში? გულში? სულში?) ნებისმიერი საუნდი კარგავდა ეგზოტიკურობას და ზავინულის „საკუთრებად“ იქცეოდა. მერე კი, უკან, საკუთარ ქვეყნებში „დაბრუნებული“ ზავინულგამოვლილი ბგერები სულ სხვა, დაუვიწყარ, ეფექტს ახდენდა ადგილობრივ მსმენელზე. ის არასდროს აკეთებდა ადვილად მოსასმენ მუსიკას, მაგრამ რაღაც უცნაური მანქანების მეშვეობით, ეს მუსიკა საოცრად რბილად შეედინებოდა მსმენელში. ვიცი, რომ ის ამით ყოველთვის ამაყობდა. მან იცოდა, ვინც ერთხელ მოისმენდა მის მუსიკას, უკვე არასდროს აღარ დაავიწყდებოდა ის. ისიც იცოდა, როგორც ყველა დიდ მუსიკოსს, მასაც დაუვიწყარი და ადვილად საცნობი ბგერა ჰქონდა. ისიც - რომ მისი მუსიკის წყალობით მსოფლიოს ყველა კუთხეში ადამიანები სხვანაირად იწყებდნენ მუსიკის სმენას.

გუშინ MEZZO-ს ვუყურებდი. გუშინწინაც. თითქმის ყოველ საათში ზავინულის ხსოვნის საპატივცემულოდ ან ფილმებს უჩვენებდნენ, ან კონცერტებს. რამდენიმე ეპიზოდი დამამახსოვრდა: ჯო ზავინული კრივის დარბაზში თავის ინსტრუქტორთან ერთად ვარჯიშის დროს. სამოცდაათს გადაცილებული მკვიდრად ჩამოსხმული კაცი, რომელიც მარჯვედ იქნევს ხელებს და სულ მოძრაობაშია. მახსენდება, რომ მაილზი და ზავინული ერთად ყოფნისას მხოლოდ კრივზე ლაპარაკობდნენ. ზავინული სიამაყით აცხადებდა ხოლმე, მე ვასწავლე მაილზს რაღაც განსაკუთრებული ჰუკიო. კიდევ ბევრი რამ ასწავლა, მუსიკაშიც. ზავინული, ალბათ, ერთადერთი მუსიკოსი იყო ვისაც მაილზის შიში არ ქონდა. ისიც, მაილზივით ქუჩაში იყო გაზრდილი. მაილზი სენთ-ლუისის, ზავინული კი ვენის ქუჩებში. მას უყვარდა და პატივს სცემდა მაილზს, მაგრამ კარგად ჰქონდა გაცნობიერებული ისიც, რომ ქარიზმატული მესაყვირეს გავლენის ქვეშ მოქცევა, საკუთარი ნიჭის გაღრმავებაში შეუშლიდა ხელს. ისიც ყოფნიდა, რომ ახალგაზრდობაში ვიღაც-ვიღაცეების გავლენით აკეთებდა მუსიკას. ერთ მშვენიერ დღეს კი, თავისი ძალების ირწმუნა და სულ რამდენიმე ხანში დიუქ ელინგთონიც კი აატირა, როდესაც მისსივე Come Sunday შეუსრულა როიალზე მაესტროს. სამოციან და სამოცდაათიან წლებში მაილზი გამუდმებით იყენებდა ზავინულის კომპოზიციებს თავის ალბომებში. ის კი არა და, ჯონ ქოლთრეინი ურეკავდა ხოლმე წამდაუწუმ და მისთვის საქსოფონზე სავარჯიშოების დაწერას თხოვდა. სიცოცხლის ბოლოს ხატვით გატაცებული მაილზ დევისი ზავინულის ალბომების უსმენდა და ისე ადებდა ფერებს ტილოზე. MEZZO-ზე კიდევ ისიც უჩვენეს, სულ რამდენიმე ხნის წინ ზავინული და WDR-ის ბიგ ბენდი სპეციალურად ამ ბენდისთვის არანჟირებულ Weather Report-ის კომპოზიციებს რომ ასრულებენ. და კიდევ ერთი ფოტო: ზავინული და ჯეიქო ფასთორიუსი, უდიდესი ბასისტი, ვისთან ერთადაც ზავინულმა ყირაზე დააყენა მუსიკალური სამყარო სამოცდაათიანების შუა წლებიდან. „მე ჯეიქო ფასთორიუსი ვარ და მსოფლიოში ყველაზე მაგრა ვუკრავ ბასზე“ - მიახალა ფასთორიუსმა ზავინულს პირველი შეხვედრისას. „გაიარე!“ - უპასუხა ავსტრიელმა. როდესაც მოგვიანებით ეს ორნი სცენაზე დადგნენ უეინ შორთერთან და Weather Report-ის დანარჩენ მუსიკოსებთან ერთად, ადამიანებმა სხვანაირად დაიწყეს მუსიკის მოსმენა.

„ჯაზი მოკვდა“ - ყოვლად უტიფრად განაცხადა ზავინულმა თბილისში გამართულ პირველ პრეს-კონფერენციაზე. მეც იქ ვიყავი. „ნეტავ რას ბოდიალობს ეს ბებერი?“ - გავიფიქრე ჩემთვის. - „ვინ დაავალა ჯაზის სიკვდილის შესახებ განცხადების გაკეთება? არ იცის, რომ ბრითნი სფირსის და „მაკდონალდსის“ სამყაროში ჯაზს, როგორც რთულ და ძნელად აღსაქმელ მუსიკას, ისედაც ნაკლები და ნაკლები ხალხი უსმენს? რატომ ცდილობს იმ ტოტის მოჭრას, რომელზეც ზის? მაშინ რატომ დაარქვა თავის ახლად გახსნილ კლუბს ვენაში ნიუ-იორკის ორმოცდამეორე ქუჩაზე ორმოციან წლებში არსებული ლეგენდარული ჯაზ-კლუბის (Birdland) სახელი?“ რასაც ვშიშობდი, ის მოხდა. ქართველმა ჟურნალისტებმა სწორედ მისი ეს ფრაზა აიტაცეს და იმავე საღამოს საქართველოს ყველა ტელეარხმა უკვე სახალხოდ გამოაცხადა ჯაზის უდროოდ გარდაცვალების შესახებ. ჩემი ინტერვიუ პრეს-კონფერენციის შემდეგ იყო დანიშნული. მინდოდა მეკითხა რა იგულისხმა ამ განცხადებაში, მაგრამ გადავიფიქრე. დღეს ჟურნალისტები ისე ხშირად სვამენ ამ კითხვას, რომ მუსიკოსებს ყელში აქვთ ამოსული ჯაზის `სიკვდილზე“ საუბარი. ვიფიქრე, თუ თვითონ წამოჭრის ამ საკითხს, მაშინ ვკითხავ-მეთქი. არც უფიქრია, თუმცა ინტერვიუს მსვლელობის დროს არაერთხელ უკბინა მწარედ თავის ჯაზმენ კოლეგებს იმის გამო, რომ ისინი ისევ იმ მუსიკას უკრავდნენ, რასაც ადრე. მოკლედ, ისე ვისაუბრეთ, ამ თემას არ შევხებივართ. მერე კი კონცერტზე წავედი. ეს ჩემი რიგით მეორე ზავინულის კონცერტი იყო. ეხლა უკვე ვიცი, რასაც გულისხმობდა ფრაზაში: „ჯაზი მოკვდა“.

ფოტო: დავით მესხი

დარწმუნებული არა ვარ, რომ იმ საღამოს ზავინულმა თავისი საუკეთესო „ლაივი“ დაუკრა თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრში, მაგრამ ერთ რამეს კი ნამდვილად მივხვდი. ამ ადამიანს მართლაც არაფრის ეშინოდა. არ ეშინოდა იმის, რომ სამოცდაცამეტი წლის იყო, არ ეშინოდა თავისი წარსული მიღწევების, თავისი რეპუტაციის, თავისი მუსიკის. ეს არ იყო საკუთარი მუსიკით მოხიბლული ადამიანის მიერ დაკრული მუსიკა. ეს უფრო თვითმფრინავიდან პარაშუტის გარეშე გადმოხტომას გავდა. იმ საღამოს ყოველი მისი ნოტი სასიკვდილო ისარივით იყო ჯაზის გულში. უფრო სწორედ, იმ იდიომის გულში, ვის სადარაჯოზეც უკვე ასეთი უმწეო სიტყვა - „ჯაზი“ იდგა ამდენი ხნის განმავლობაში. მან იცოდა, რომ მხოლოდ ის და მისნაირები ახერხებენ ერთი სიტყვის მეშვეობით ადამიანების ტვინებში აღმართული ბარიერების ნგრევას. მან იცოდა, რომ ჯაზის სიკვდილით მთელი სამყარო ჯაზი ხდებოდა იმიტომ, რომ იმ საღამოს ვერდიქტი არა სიტყვის, არამედ მუსიკის სასარგებლოდ გამოიტანა. უამრავ პირში გამოვლილი სიტყვა უკვე ვეღარ ერეოდა იმ მუსიკის ენერგეტიკულ მუხტს, რასაც ის და მისი ბენდი უკრავდა. „მოკალი ბუდა“ - ამბობდნენ გასხივოსნებული პრინცის მიღწევებით დათრგუნული ბუდისტი ბერები. „მოკალი ჯაზი“ - უკრავდა იმ საღამოს ჯაზის მიღწევებით და სიცოცხლისუნარიანობით შეშინებული ზავინული, მაგრამ მის შემთხვევაში, ეს იმ ადამიანის განაცხადი იყო, ვინც თავის დროზე თვითონვე შემატა ძალა იმ მუსიკას, რომელიც ყველასთვის ჯაზის სახელითაა ცნობილი. იმ საღამოს ზავინული საკუთარ თავს და მიღწევებს ებრძოდა.

„ვინ იცის, რა მოხდება შემდეგ. - თქვა მან გარდაცვალებამდე სულ რაღაც ექვსი თვის წინ ერთ-ერთ ინტერვიუში, - სამოცდათხუთმეტი წლის რომ ხარ ცხოვრების დიდი ნაწილი უკვე გავლილი გაქვს. ამიტომაც რეალისტი უნდა იყო. ასე რომ, რაც არ უნდა მოხდეს, რაც არ უნდა ჰქონდეს ჩაფიქრებული მაღალ ღმერთს, მე აქ ვარ და ველოდები“. სიკვდილამდე შვიდი თვით ადრე ერთ-ერთმა იაპონურმა მოდების ჟურნალმა ჯო ზავინული თავისი ჟურნალის ბოლო ნომრის გარეკანზე მოათავსა სათაურით: Hey, Joe!

ვუძღვნი ნინო ლიკუჩოვას

ავტორი: ლელა გაფრინდაშვილი

რაც დრო გადის, უფრო და უფრო ვრწმუნდები, რომ ადამიანი განვითარებისთვის იბადება. გონებით წვდომის დაუოკებელი წყურვილი მას ყველა დანარჩენი ცოცხალი არსებისგან გამოარჩევს. შემმეცნებელთაგან ზოგი არასოდეს კმაყოფილდება მიღწეულით, - კრიტიკული და სკეპტიკურია, ზოგი კი - თვლის, რომ თავად არის სრულყოფილება და სად მოვა ვინმე მასთან?! ცოდნას რაღაც მომენტამდე აგროვებს, საგულდაგულოდ ინახავს (თანაც, მხოლოდ თავისიანებისთვის!), შემდეგ კი, მზეს ეუბნება - „შენ ჩადი და მე ამოვალო!“.

პირველები არა მხოლოდ გონებით იმეცნებენ, არამედ - გრძნობებითაც. არა მარტო საკუთარი, მშობლიური, ნათესავური და სასიამოვნო აინტერესებთ, არამედ უცხო, სხვა, განსხვავებული და მათთვის მიუღებელიც. ასეთებს „საკუთარის“ სიყვარულისთვის სხვების სიძულვილი არ სჭირდებათ - შეიძლება ვინმეს პრინციპულად არ ეთანხმებოდნენ ან უპირისპირდებოდნენ კიდეც, მაგრამ „მე შენზე უკეთესი ვარო“ - არასოდეს იტყვიან, ყოველთვის შეუძლიათ სხვების არა მხოლოდ გაგება, არამედ თანაგრძნობა-თანაგანცდაც.

მეორენი ან საერთოდ არ იმეცნებენ (რაში სჭირდებათ რაიმე ახლის გაგება, თუ თავი იმთავითვე სრულქმნილი ჰგონიათ?!) ან მხოლოდ ის აინტერესებთ, რაც მათ ერთადერთობას და განუმეორებლობას ადასტურებს, რაც სხვებზე უპირატესობას აგრძნობინებს.

რაღა ბევრი გავაგრძელო და გრძნობა-გონებით მოაზროვნეს ეთნიკურთან ერთად სამოქალაქო იდენტობაც აქვს, რითაც სამართლიანობისა და თანასწორობის იდეის ერთგულია და ტოლერანტულია, ხოლო „დამგროვებლები“ კოსტუმირებული ქსენოფობები არიან. საშინლად აფრთხობთ და სძულთ ყველაფერი, რაც მათ მიერ „დატყვევებული“ ცოდნისგან განსხვავებულია. ამ გუნდის წარმომადგენელი არასოდეს იკითხავს „რა მემართება, რატომ მძულს?“ თვითონ კი გაფაციცებულია და თუ მისი ბრჭყალებისაგან არაქართველს იცავ, აუცილებლად გამოიძიებს - შენს პროტეჟესთან რამე ნათესაური ხომ არ გაკავშირებს. ასეთი მოკამათეები იმ ბოლშევიკს მახსენებენ, არგუმენტი რომ გამოელია და მოკამათეს უთხრა: აბა, შენი პასპორტი მაჩვენეო.

კონკურსის „მის საქართველო - 2007“ გარშემო ატეხილმა ხმაურმა კიდევ ერთხელ აჩვენა, რომ ჩვენი საზოგადოება მხოლოდ ფასადურად არის ტოლერანტული. როგორც წინა, ხილული მხრიდან შეღებილი შენობების მიღმა ხშირად სიღარიბე და სიბინძურე სუფევს, ისე - დეკლარირებული შემწყნარებლობის უკან შეიძლება აგრესიული ეთნოცენტრიზმი იმალებოდეს.

არაქართველი, მონატაცები, ნასამართლევი MISS-ი

„მონაწილე არ შეიძლება იყოს ქორწინებაში ან ფეხმძიმედ. იგი არასოდეს უნდა ყოფილიყო ქორწინებაში ან განქორწინებული და არც ნამშობიარევი. პრიზიორი კი ასევე ვალდებულია არ გათხოვდეს, სანამ იგი ამ ტიტულის მფლობელია“, - ასეთია მოთხოვნა, რომელსაც კონკურსანტი უნდა აკმაყოფილებდეს. პირადად ჩემთვის, ასეთი პირობა, უკვე საკმარისი იქნებოდა, რომ ამგვარ ღონისძიებაში მონაწილეობა აღარ მიმეღო. თუმცა, საქართევლოში ამ იდეას ბევრი გულშემატკივარი და ტრფიალი გამოუჩნდა და 1997 წლიდან კონკურსი ყოველწლიურად ტარდება.

საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, კონკურსის მოთხოვნებს დაარღვევდა ის, ვინც სამოქალაქო ქორწინებაში იყო ან განქორწინდა. ასეთი აღმოჩნდა ვიცე-მისი, ნინო ლეკვეიშვილი, რომლის საქციელი არავის განუსჯია, რადგან პირველი მისის ისტორია უფრო გემრიელი ლუკმა აღმოჩნდა ჩასაფრებული ადამიანებისათვის. მათ გაარკვიეს, რომ ლიკუჩოვა მონატაცებია. არასრულწლოვანი გოგონას მშობლების წინააღმდეგობის მიუხედავად, რომელთაც პოლიციას მიმართეს, საქმროს მხარემ ნინოს ჯვარი მაინც დაწერა. მოგვიანებით პატარძალმა, მოძალადის გრძელვადიანი პატიმრობისგან გადასარჩენად, ყალბი ჩვენება მისცა, რის გამოც ორწლიანი პირობითი სასჯელი მიიღო.

ნინო ლეკვეიშვილის ისტორია არ გახმაურებულა და არც განხილულა, ხოლო ლიკუჩოვას ამბავი მედიის და საზოგადოების „საუკეთესო“ ნაწილმა ენაზე დაიხვია. მოკლედ, ყველაფერზე ილაპარაკეს - იმაზე, რომ თითქოს ის აფერისტია, ვაჟებს ჯერ მიჰყვება, შემდეგ კი მომიტაცაო - ამბობს და ფულს სძალავს, მის ნასამართლეობაზე, ეთინკურობაზე, ქალწულობაზე, მაგრამ აღელვებულთაგან ცოტამ თუ იკითხა, თუ ვინ, სად, როდის და რატომ დაარღვია კანონი? არც ის წამოსცდენია ვინმეს, რომ „მონატაცები“ და „ძალით ჯვარდაწერილი“ ქორწინების იურიდიული სტატუსი არ არის.

თბილისის ინტერნეტ ფორუმის ერთ-ერთ მონაწილეს კი ნინოს რუსულმა გვარმა (მისი ქართული სახელი აქტუალური არ გამხდარა!) საბჭოთადროინდელი აფიორაც გაახსენა:

„...იმაში, რაც სკანდალად აგორდა შეუძლებელი ან ახალი არაფერია. „ბაღნებს“ არ გეცოდინებათ, მაგრამ იყო სსრკ-ში ადგილები, სადაც ხელფასის ნომინალს ძალიან მაღალი კოეფიციენტი ჰქონდა მძიმე პირობების გამო, მაგალითად, უკიდურესი ჩრდილოეთი, ბამი და ა.შ.“

„მოსკოველმა და ლენინგრადელმა გოგოებმა ეს შემოსავლის წყაროდ გაიხადეს. კერძოდ კი, ჩადიოდნენ, იქ ქორწინდებოდნენ და დაორსულდებოდნენ თუ არა - ბრუნდებოდნენ სახლში. ბავშვს გააჩენდნენ და ქმარს მაშინვე გაეყრებოდნენ...

დაენიშნებოდა ბავშვს ალიმენტი - ქმრის ხელფასი 25%25, რაც 250 მანეთს აღწევდა. თვითონ რომ ემუშავათ 100-150 მანეთზე მეტი ხელფასის შანსიც არ ჰქონდათ. ასე კი, უმუშევრად სახლში მისდიოდათ 200-250 მანეთი. მერე სადმე დროის მოსაკლავად იქნებ დაეწყო კიდევაც მუშაობა, მაგრამ რაც მთავარია, შემოსავალი განრანტირებული ჰქონდა და შეღავათები, როგორც „მაც ადინოჩკას“. ისე რეკორდისტებიც იყვნენ, ვინც ამ მეთოდს რამოდენიმეჯერ იყენებდა... „(სტილი დაცულია) ხომ ხედავთ რუსი ქალების უზნეობას? ქართველები კი - პატრონს უმწიკლოები ბარდებოდნენ და მათგან მამაკაცის მოტყუება, აბა, ვის გაუგონია?! მე კი ბევრისგან მსმენია, რომ ამ კომკავშირულ მშენებლობებზე გამწესებული ჰომოსოვიეტიკუსი ვაჟები, საბჭოთა იდეოლოგიამირთმეულები, ქალის დანახვაზე გიჟდებოდნენ და ხშირად აუპატიურებდნენ მათ. მერე კი - ოღონდ თავიდან მოეშორებინათ და თავიანთ მამულში არ გამოჰყოლოდნენ - ყველაფერზე აწერდნენ ხელს.

ამ საყოველთაო აუტოდაფეს პროცესში საქარველოს პრესტიჟის გუშაგებიც აქტიურობდნენ.

- „ასარჩევი ნაღდად არ იყო, ვერც ჭკუა-გონებით ქაჩავს და გარეგნობაზე ხო საუბარიც არაა. (მაგაზე ბევრად ლამაზები იყვნენ იმ კონკურსზე). ხო, გვარიშვილობაზე არაფერს ვამბობ“.

- „მთავარი ის არაა, რომ ნასამართლევია და არც ის, რომ განათხოვარია. უბრალოდ სირცხვილია ვიღაც უბრალო, ნათრევი ქალის გაშვება..“

- „რა შუაშია ბოღმა? უბრალოდ რეალისტი ვარ და სულ არ მინდა ვიღაცა მახინჯი კრიმინალკა რუსი იყოს მის საქართველო...“ (სტილი დაცულია)

ვირტუალურ სივრცეში გრძნობებით შემმეცნებლებიც არიან, თავგამოდებით რომ იგერიებდნენ აგრესიულებს. მათგან ერთ-ერთმა ასეთი რამ დაწერა: „საქართველო მაგრად გავს სილაში თავით ჩაფლულ სირაქლემას. ვერა ხედავენო, ვერაო! საზოგადოებას შევახსენებ, რომ 1921 წლიდან საქართველოს მთვრობა არ ყოფილა მასში ნასამართლევი, გასამართლებული ან გასასამართლებელი პირი რომ არ ყოფილიყოს. რა ამ გოგოსი გაუკვირდათ, თუ მართლა ასეა?“

ამაზე უკეთესად შეუძლებელია ვუპასუხო იმათ, ვინც „მის საქართველო“ ვირზე შესვა და გამეტებით ესროდა ტალახის გუნდებს და ვისაც დღემდე ვერ გაურკვევია, რომ საქართველოში დაბადებული და მცხოვრები ყველა ადამიანი (გვარის, წარმომავლობის, რელიგიური მრწამსის მიუხედავად) საქართველოს მოქალაქეა და მას კანონი ისევე უნდა იცავდეს, როგორც ეთნიკურად ქართველს. ჩვენი ქვეყანა რომ სახელმწიფო იყოს, ნინო ლიკუჩოვა არაერთი ადამიანის და ინსტიტუციის წინააღმდეგ აღძრავდა საქმეს და მოიგებდა კიდეც სასამართლო პროცესს. მაგრამ ჩვენი საზოგადოება ჯერ კიდევ ადათწესობრივი სამართლით იმართება და იკვებება. მის წევრებს სახელმწიფო/სამოქალაქო სამართალი იშვიათად ახსენდებათ, რადგან საქართველოში კი დაიბადნენ, მაგრამ საქართველოს მოქალაქეებად ვერ იქცნენ.

ნანა და მინადორა

ვფიქრობ, პირველი მისის ისტორია არა მხოლოდ სამართლებრივი კუთხითაა საინტერესო, არამედ ჩვენი კულტურის სერიოზულ ნაკლოვანებებს წარმოაჩენს. ამიტომ და, რა თქმა უნდა, - ნინოს მხარდასაჭერად, ერთი ისტორია მინდა გიამბოთ, რომელიც „ქალწულ-მოტაცებულ-განათხოვარის“ ერთთვიანმა ბზრიალ-ტრიალმა გამახსენა.

ნანა ჩემზე შვიდი წლით უფროსი იყო. ქალაქში ხშირად მწერდა წერილებს და სოფელში წიგნების ჩატანას მთხოვდა. მეც დაუზოგავად ვამარაგებდი. მაგრამ სკოლა დაამთავრა თუ არა, ანუ როცა გასათხოვარი გახდა, მაშინვე ვიღაცამ მოიტაცა. მისი ოთხი ძმა და მამა სასწრაფოდ პოტენციურ მძახლებთან შესახვედრად გავარდნენ. დედა და უფროსი და კი - სახლში სხედან. მათთან ყოველ ღამე ქალები იკრიბებიან: გასათხოვარი და გათხოვილი ნათესავები; მარიამი - ჩემი უფროსი ბაბუდა, გაუთხოვარი, ღვთისმოსავი და სათნო; ჩემი უმცროსი ბაბუდა მინადორა - განათხოვარი და უშვილ-ძირო, რომელმაც მამისეულ სახლში მობრუნებისთანავე ერთი ძროხა „თვალო“ იშვილა და მასზე ზრუნვით გაიხანგრძლივა, როგორც თვითონ ამბობდა, „ღმერთისგან დავიწყებული სიცოცხლე“. მეც აქ ვარ. ამ ერთობაში, ჩემი ასაკის გამო, მხოლოდ დამკვირვებლის სტატუსი მაქვს. სანამ საუბარი მშვიდი და აუღელვებელია, ვზივარ მუხლებზე ხელებდაწყობილი, მწყაზარი გამომეტყველებით და მხოლოდ თვალებს ვამოძრავებ. ყურებიც დაცქვეტილი მაქვს - იქნებ რაიმე თვითონ გავარკვიო, თორემ ჩემი დარდი არავის აქვს. ხოლო თუ ვინმე ხმას აუწევს, ვიწყებ ჩემი კოპლებიანი კაბის ქაჩვას მუხლებიდან ტერფებისაკენ ისე ძლიერად, რომ არშიები ნაკუწებად იქცევა და შემდეგი მღელვარე მომენტისთვის აღარაფერი მაქვს დასაქაჩ-დასაქუცმაცებელი.

შუაღამეა. ქალებს ზეზეულად დაეძინათ. მე თავი მინადორას კალთაში მიდევს და მისი თავსაფრის ფოჩებს ვწნავ. უეცრად ძაღლებმა განწირული ყეფა ატეხეს. ყველა გამოფხიზლდა და დაბრუნებულ „ემისრებს“ მიეგება. იმედგაცრუების და უკმაყოფილების მათ არაფერი ეტყობათ. გაირკვა, რომ ამ „ვაჟკაცებმა“ ნანა მოძალადის ოჯახში დატოვეს, რადგან „ყველაფერი უკვე მომხდარიყო“. პირველი მინადორა წამოვარდა, ნანას მამას ჯოხი მოუღერა და უთხრა: „დაწყევლოს მამა ზეციერმა, იმ ტურას როგორ დაუტოვე შვილი?!“ ამის გამგონე გასათხოვრებმა და გათხოვილებმა ერთხმად, ბატებივით კისერწაგრძელებულებმა, შესძახეს: „გაჩუმდი, გაჩუმდი, წადი სახლში! აბა, შენსავით განათხოვარი და მარიამივით გაუთხოვარი უნდა იყოს?!“ შეურაცხყოფილმა მარიამმა ლეჩაქი გაისწორა, ხელი ჩაიქნია და ჩემდა გასაკვირად - კარი გაიჯახუნა.

ის ღამე მინადორამ კარგა ხანს ვერ დაიძინა, ოხრავდა და ტიროდა. დილით ადრე თვალო დააპურა, მე რძე დამალევინა და ყანაში გავარდა. ბაბუაჩემს წვრილად მოვუყევი მთელი ამბავი და ისიც, როგორ აწყენინეს მის დებს ქალებმა, რაზეც რამინმა მითხრა : „ასეა, - გასათხოვრებსა და გათხოვილებს არ უყვართ გაუთხოვრები და განათხოვრები!“

ორი კვირის თავზე ნანას სახლში სუფრა გაშალეს და მეფედედოფალს ელოდებიან. მთელი სოფელი ჩართულია სამზადისში. საღამოს გამოჩნდნენ სტუმრები. ჭიშკარი ფართოდ გამოხსნეს და მაყარიც დაიძრა.

უეცრად დამხვდურთა გუნდს პატარა ქალი გამოეყო და ნანასკენ გაიქცა, სახეზე ხელები დაუსვა და გადაკოცნა, ხოლო სიძეს - რაც ძალი და ღონე ჰქონდა გაულაწუნა და შეაფურთხა კიდეც. ატყდა ჩოჩქოლი, დავიდარაბა. ისევ ქალებმა იმარჯვეს და მოხუცი ეზოდან გამოიყვანეს. მეც იქ ვიდექი და თვალები დავქაჩე, როცა მინადორამ ხელი ჩამავლო და სახლისკენ გამაქანა. როგორ ვერ ვიცანი ჩემი განათხოვარი, სამართლიანი და გაბედული ბაბუდა?! გახარებულებს პირი უნებურად გვეხსნებოდა, ტუჩებს თავს ვერ ვუყრიდით და გული გამალებით გვიცემდა, - სწორედ ისე, როგორც გამარჯვებულებს!

იმ ზაფხულს, ქალაქში მომავალს, ნანა კი შემხვდა, მაგრამ წიგნები აღარ დაუბარებია!

ავტორი: აკა მორჩილაძე
ფოტო: ბესო უზნაძე

მგონი, სწორედ რომ ათი წლის წინათ ვიყავი პირველად ლონდონში.

ფეხბურთი იყო: ინგლისი-საქართველო და მივლინებაში მოვყევი.

ბავშვობიდან მინდოდა იქ წასვლა და იმასაც კი ვფიქრობდი, დავრჩები-მეთქი, მაგრამ თამაშზე რომ მივდიოდი, დარჩენაზე უკვე აღარ ვფიქრობდი. მაშინ რომ დავრჩენილიყავი, ახლა ბრიტანული პასპორტი გვექნებოდა მეც და, ალბათ, ჩემი ოჯახის წევრებსაც, მაგრამ, ეს რაღა სალაპარაკოა? ისე გამახსენდა, შემთხვევით. იმ დღეს მე და ერთი ძველი მეგობარი ვლაპარაკობდით, რომელმაც ასევე ვერ მოახერხა ისე ცხოვრება, რომ იქ სამუდამოდ დარჩენილიყო. კაი რამე თქვა: ჩვენო, ვინც ადრე მივდიოდითო, ისე ვიყავით, რომ იქაურობის ყურებაც გვყოფნიდა, ნაოცნებარის შეგრძნებაო, ახლა სულ სხვა მიზეზით მიდიანო.

თუმცა, ეგეც აღარ არის სალაპარაკო. როდინდელი ამბავია.

რომ მივდიოდი ერთი ზურგჩანთა მქონდა, სულ პატარა, მამაჩემმა ჩამოიტანა ჰოლანდიიდან და რახან ბარგსა და ბაგაჟს ისედაც ვერ ვიტან, ეს ზურგჩანთა მყოფნიდა, სანამ თავის ბარგიანად დამეკარგებოდა სულ სხვაგან. იმ ზურგჩანთაში იდო პასკა, რომელიც დანიშნულებისამებრ უნდა მიმეტანა და მგონი ყველიც, სავარაუდოდ, სულგუნი. მეტი არც არაფერი, ორი მაისური და ნუუუ... გასაგებია.

პირველივე მებაჟემ გამაჩერა.

საკვირველია, რომ იმის შემდეგ, ჰითროუში აღარასოდეს გავუჩერებივარ ვინმეს: არც კი შემოუხედავთ. ვიცი, რატომაც, მაგრამ ახლა ამის მოყოლა არ ღირს.

გამაჩერა და დიდხანს, დიდი დაკვირვებით უმზერდა პასკას. მე კი ვუთხარ: ორთოდოქს ისთა ქეიქი-მეთქი. მართლამდიდებლური სააღდგომო ნამცხვარია-მეთქი. მარტო არ ვიყავი, მე და ილო ბაბუნაშვილი ჩავფრინდით ერთად და ორივენი გაგვაჩერა იმ მებაჟემ, მგონი, ის არ მოეწონა, რომ თამაშზე მივდიოდით: ჯერ ფრთხილად გვკითხა, ინგლისური გაზეთიდან ხომ არ ხართო და უარი რომ მიიღო, ჩანთებს მიადგა.

მე ის შეღავათი მქონდა, რომ სასტუმრო არ მჭირდებოდა, ჩემები უკვე იქ ცხოვრობდნენ და მათთან უნდა გავჩერებულიყავი: ერთი ბეწო ბინა ჰქონდათ შეფერდს ბუშ გრინის ჩაყოლებაზე.

ტერმინალიდან პირდაპირ მეტროში აღმოვჩნდით: პირველი ადამიანი, ვინც იმ მეტროს ვაგონში დამამახსოვრდა, მობილურზე იტალიურად მოლაპარაკე ბაკებიანი და ტყავისკურტკიანი ჯეილი იყო, მეორე: მწვანედ თმაშეღებილი პანკი, რომელიც ვაგონში შემოხტა და კივილითა და ხტომა-ხტომით გაირბინა ბოლომდე, მერე კი მატარებლის დაძვრამდე მოასწრო გასვლა.

პირველი ლონდონი, რომელიც დავინახე, ჰამერსმიტის გადასასვლელი სადგური იყო: გადაჯდომა მჭირდებოდა, ოღონდ ისე, რომ მიწის ზევით ამოვსულიყავი, ქუჩა გადამეკვეთა და სხვა სადგურზე ჩავსულიყავი. აი, ეგრე ამოვედი და დავინახე უამრავი ხალხი წითელი შუქნიშნების ქვეშ. ამდენი გარინდული ხალხი, მზიანი დღე, კაი ტკბილი სახლები და ფართო ქუჩა, უზარმაზარი.

უცებ აინთო მწვანე და ეს ხალხი დაიძრა აქედან და იქიდან. ის მწვანე გამიცდა: ამათ მისვლა-მოსვლას ვუყურებდი.

მერე შეფერდს ბუშ გრინზე ვნახე ადამიანები, როგორებიც არასდროს მენახა: ბობ მარლისნაირი კაცები, რომლებიც, თურმე, პლანს ყიდდნენ, ლიმნისფერკოსტუმიანი თეთრთმიანი შავკანიანი გოგო, რომელსაც ტუჩში რგოლი ქონდა გაყრილი, საფოსტო ოფისის პატრონი უსიმპატიურესი ცოლ-ქმარი, პაბის წინ კათხებით მდგომი ნაკოლკებიანი ბიძები, ბედ-ენდ-ბრექფასტის სასტუმროების მთელი ქუჩა, პირდაპირ ქუჩაზე დაწყობილი ანანსებით და პაპაიათი სავსე ყუთებით, ჰოლანდიელი ყასბები სისხლით მოუთხვრელ თეთრ ხალათებში და მანქანები, რომლებიც ერთმანეთს გზას უთმობენ და მძღოლები, რომლებიც ხელის აწევით იხდიან მადლობას და კიდევ, ვიგრძენი ინდური რესტორნიდან გამოვარდნილი სურნელი. ამის მიუხედავად, მაშინ ტურისტივით ვიყავი. ახლა რომ ჩავდივარ, ნამდვილად აღარ ვარ ტურისტივით.

ლონდონი ისეთი ქალაქია, რომ ყველა ჯერზე რაღაც ახალი გხვდება. მაგალითად, ტაქსიტმა შეიძლება გითხრას, რომ მისი კარის მეზობელი ქართველია, შენი მეზობელი კი მალაელი თავადი გამოდგეს. ეს სრულიად ჩვეულებრივი რამაა. თან ლონდონი ისეთი ქალაქია, რომ სიახლეს გრძნობ, მაგრამ, იმის შეგრძნებაც არ ქრება, რომ ყველაფერი ისეა, როგორც იყო. უცხოელი აქ უცხოელია, მაგრამ, მთლად უცხოელიც არ არის.

წლევანდელი ლონდონის თვალში საცემობა ჩემთვის პოლონელების სიჭარბეა. პოლონელებმა ბრიტანეთში მუშაობის უფლება მიიღეს. პოლონეთი ევროკავშირშია. ლონდონისითვის არავინ უცხო არ არის, არცერთი ერის კაცი. მითუმეტეს, არც პოლონელი. ლონდონის უკიდურეს დასავლეთში, არის ერთი წყნარი გარეუბანი ილინგი, თავისი ბროდვეით და ავენიუთი. აქ პოლონელები ჯერ კიდევ მეორე მსოფლიო ომის დროიდან ცხოვრობდნენ, გერმანიასა და საბჭოთა კავშირს გამორიდებულები, აქ პოლონური მაღაზიები ჯერ კიდევ მაშინ იყო, როცა ევროკავშირი არ არსებობდა, პოლონელი გენერლის ძეგლი, პოლონური კულტურის ცენტრი და ასეთი რამეები ჩვეულებრვი ამბავია ამ ქალაქში, მაგრამ, ასე თვალში საცემი მატება მოულოდნელიც კია უცებ. ქუჩაზე ვერ გავლი, რომ პოლონელი არ დალანდო. რა თქმა უნდა, ახალგაზრდა, რა თქმა უნდა, ბედისმაძიებელი. ოჯახები, მარტოხელები, სტუდენტები, ძიძები, კომივოაჟორები. არ ვიცი. როცა პოლონეთს ევროკავშირში იღებდნენ, მგონი, საფრანგეთში გაჩნდა ტერმინი ფოლიშ ფლამბერი, პოლონელი სანტექნიკოსი, რომელიც მოვა და ადგილობრივს სამუშაოს წაართმევს.

ახლა ფოლიშ ფლამბერი ლონდონშია და თავდაუზოგავად შრომობს. შეგშურდება ისე. მე კიდევ ბილდერები მომწონან. ბილდერები ის ხალხია, ჩვენთან რომ ხელოსნებს ეძახიან. ძნელად იპოვი ქუჩას, რომ რომელიმე სახლს ხარაჩო არ ჰქონდეს მიდგმული და ზედ ბილდერი არ ირწეოდეს ღიღინით. რემონტი, ამბავი, რამე, რუმე, ბილდერის და ფლამბერის საქმეა. ეს ლონდონის ძველი მუშათა კლასის ნამდვილი გაგრძელებაა, ისევე, როგორც მტვირთავები, მეშუშეები, ლუდის მოყვარული ბიჭები. ბიჭები რა, კაცები არიან, ოღონდ ბიჭებს რომ ეძახიან, ისეთი კაცები. სვირინგებით, ჯინსის კომბინიზონებით, დიდი ბატინკებით, მოსწრებული კოკნი სიტყვა-პასუხით... ჰოდა, ამ ბოლო დროს ესენი ძალიან შეავიწროვეს პოლონელმა ბილდერ-ფლამბერებმა, რომლებიც მეტს და უფრო იაფად მუშაობენ. როგორც იტყვიან: ცხრიდან ცხრამდე. ლონდონელი ბილდერი კი ნაშუადღევს შეწყვეტს საქმეს. პოლონელებს უკვე ყველგან აქვთ სამშენებლო ფირმები, დაჰქრიან ფურგონებით, შრომობენ, შრომობენ.

რატომ არ უნდა მისცე ასეთ ხალხს მუშაობის უფლება? ილინგში პოლონელი აღარასდროს დაილევა, თუ მოემატება თორემ...

თქვენ ყიდულობთ ხილს სუპერმარკეტში? მე თუ მკითხავდით, გირჩევდით, რომ ხილი თურქულ და ბერძნულ მაღაზიებში შეგეძინათ. არა მხოლოდ იმიტომ, რომ უფრო იაფია, არამედ იმიტომ, რომ უფრო ნამდვილია. ჰოდა, აი, შეხვალ ვთქვათ, კარგ თურქულ მაღაზიაში და პურის თაროზე ხედავ პოლონურ პურებს. ლონდონში თურქულ მაღაზიაში პოლონური პური იყიდება და ამას ქართველი ყიდულობს.

მეტი რაღა გინდა ამ ქალაქის?

ლონდონის ერთა ისტორია ისეთ გემოებს და მოულოდნელობებს შეიცავს, ისეთი მორგებული საინტერესოა, რომ მთელი ამ ამბის აღწერა შეუძლებელია.

შინაურულად რომ მოგახსენოთ, ისტ ენდი მიყვარს და იქით კაი მგზავრობა გიწევს კაცს. საათი, მეტი... იქით ჩემი ამხანგები ცხოვრობენ და პატარა რესტორანი აქვთ, მათთან მისვლა სხვა სადგურიდანაც შეიძლება, მაგრამ მე ბეთნალ გრინზე ამოვდივარ ხოლმე. იქიდან გრძელი და სწორი გზაა და მერე ჩასახვევი, უკაცრიელი, ქარხნის მილით დამშვენებული წყლისპირი. იქ რომ ჩავივლი ხოლმე, მგონია, რომ ქართლის რომელიღაც სოფლის ბოლოში ჩავუხვიე, გაუქმებულ ფერმასთან. მაგრამ ასი ნაბიჯი და, მარჯვნივ თუ გაიხედავ, უკვე ბროდვეი მარკეტი იწყება. ბროდვეი მარკეტი კი, საუცხოო ქუჩაა, სადაც ლონდონის ერთ-ერთი საუკეთესო პაბი, დოუვი მდებარეობს. ისტი ეძახე, აქეთ ისეთი გემრიელი და თბილი ადგილებია. დაბლა ჰო ჰაკნი მარშებია, მინდვრები, კორპუსები, უბედურება, რა ვიცი, კრიმინალიო, სიღარიბეო და რას აღარ ამბობენ ხოლმე. მე დიდად არ შემიმჩნევია, თუმცა, ღამით ღრიალები კი გამიგონია. ახლა იქ ოლიმპიადისთვის ემზადებიან. მთელი ლონდონის ოლიმპაიდა ისტ ენდზე გადაივლის და როგორც ამბობენ, იქ დილერები მთელს ქუჩებს ყიდულობენ: ოლიმპიადას ახალი სახლები და დარბაზები სჭირდება. ერთიც ვნახოთ, როგორი იქნება ჰაკნი მარშები ოლიმპიადის შემდეგ. სიძველეთა ბაზრობები ნახმარი ტანსაცმლის კილომეტრები და ასეთი რამეები, ალბათ, კვლავაც არსად წავა. ეს ის ადგილებია, სადაც ოდესღაც მშიგნავი ჯეკი დაბოდიალობდა, სპიტელფილდ მარკეტი, შორიახლო სახელგატეხილი ბარებით, მთელი ამბებით... იქ ბევრი ბანგლადეშელი შეგხვდებათ, ქუჩაშიც და ბაზრობებზეც. იმათ სულ არ იციან ინგლისური. ტანდაბალი ხალხია, რაღაცა თავისი ამბავი აქვთ. ისთ ენდი ყოველთვის ინტერნაციონალური იყო: ადრე ბევრი ებრაელი სახლდებოდა, მერე სხვებიც. ქალაქიც ესაა, მე თუ მკითხავთ... ყველაფერი უნდა მიიღოს, გადახარშოს და მოირგოს: მდიდარიც, ღარიბიც....

გამოაღწევ სპიტელფილდიდან, გაიხედავ მარჯვნივ და, აჰა, სიტი. თავზე სიტი წამოდგომია აქაურობას. სიტი ხომ მოგეხსენებათ: სიტიდან მსოფლიო იმართებაო, ამბობენ.

ამისა მე არაფერი ვიცი, რა და როგორ იმართება და ის ჭკვიანი ხალხი ვინ არის. მე ვიცი, რომ სიტიში გავლაც მიყვარს. ეს ამხელა სახლები წამოგფარებია და რაღაცნაირი სიმშვიდეა. ქუჩებში ხალხი ძალიან ცოტაა, იმდენად ცოტა, რომ სიჩუმეა. ეგრე უნდა იყოს, იქ ვის სცალია ქუჩაში სასიარულოდ? სიტია და მორჩა. ამ სიმშვიდის გამო დააფასებ, თუმცა პირადად ჩემთვის, ხალხი კი ცოტაა ქუჩაში, მაგრამ ჰალსტუხი მაინც ბევრია. სიტია. რას უზამ? ჰალსტუხი, ბრტყელი ოქროს ბეჭედი, კაი კოსტუმი, საბანკო ავტომატები ყოველ ფეხის ნაბიჯზე... თუმცა, ვერ გაიგებ, საბანკო ავტომატი უფრო მეტია, თუ თვითონ ბანკი. კაი სალანჩე ადგილებია სიტიში, ფული თუ გაქვს, რა თქმა უნდა. სიტისიც ერთი უცნაური ამბავი ვნახე, ბანკში ვიყავი და შეხვედრა მქონდა ერთ კაცთან, რომელსაც არ ვიცნობდი. ძალიან იტალიური სახელი და გვარი ჰქონდა, ვთქვათ, მარიო გალანტე. მოვიდა კაცი და გამოდგა ან ინდოელი, ან პაკისტანელი. არც მახსოვს, რა ილაპარაკა, სულ იმას ვფიქრობდი, ეს კაცი მარიო გალანტე როგორ შეიძლება იყოს-მეთქი. ეტყობა დასჭირდა და გახდა. რა ვიცი. ასეთი რამეებიც ხდება, თუმცა, წარმოუდგენელია, რომ ლონდონში კარიერისთვის მარიო გალანტე დაირქვა. იმიტომ რომ აქ, ვთქვათ, თიბალ სინგჰი არანაკლებ შინაურია, ვიდრე მარიო გალანტე. ლონდონის ყველაზე მეტკლიენტიანი კერძო ექიმი ინდოელია, ტელევიზორში თვალს მოჰკრავ კაცს, რომელსაც ლორდი აჰმედ როტერჰემელი ჰქვია და ასე დაუსრულებლად. მილიონერთა სიებშიც სრული ინტერნაციონალია და საერთოდ, ძალიან დიდი ხანია, რაც აქ მთელი მსოფლიო ტრიალებს და შინაურულად ცხოვრობს. სიტყვა ტოლერანტულობა, ლონდონში მნიშვნელობა დაკარგულია. ეს ტოლერანტულობაც აღარ არის.

მხოლოდ ტერაქტებმა გამოაცოცხლა ფიქრი, რომ ლონდონის მეჩეთებში ზოგჯერ არცთუ მხოლოდ სიყვარულზე ლაპარაკობდნენ. და დისკუსია იმის თაობაზე, უნდა ეკეთოს თუ არა ადამიანს რელიგიური ნიშნები? ერთი თავსაფრიანი გოგო სამსახურში არ მიიღეს და მან თითქოს იგრძნო, რომ დამნაშავე მისი თავსაფრიანობა იყო. ერთ სტიუარდესას უფროსმა უთხრა, ჯვარი ან მოიხსენი, ან დამალეო. ოჰ, დიდი დისკუსიები იყო. რა ვქნათ, რომ ერთმანეთი არ გავაღიზიანოთ?

ერთმა იქაურმა მეგობარმა მიამბო ლიცეუმის მოწაფეთა საერთოევროპული გამოკითხვის შესახებ. მოზარდებს სთხოვდნენ, რომ დაესახელებინათ მათი ქვეყნის ხუთი უმთავრესი პრობლემა. ყველა გამოკითხვაში პირველ ადგილზე იმიგრაცია იყო: არადასავლეთ-ევროპელების მოზღვავება მათ ქვეყნებში. ბრიტანულ გამოკითხვებში ეს პრობლემა ხუთეულშიც კი ვერ მოხვდა. არადა, ლონდონის შემხედვარე, იფიქრებ, როგორ იტევს, რამდენს იტევს, როგორ ხარშავს... მარტო ჩემისთანა იქ მოყიალე რამდენია, ისეთ ადამიანზე რომ არაფერი თქვა, ვინც თავისი ბედის გამოჭედვა ამ ქალაქში გადაწყვიტა?

- ჩვენ სწორედ ამით ვამაყობთ, - მითხრა იმ მეგობარმა - იმით, რომ ეს საკითხი ხუთეულშიც კი ვერ მოხვდა.

ლონდონი კი, თან იცვლება და თან არა.

ინდოელი და პაკისტანელი აქ უცხოელად საერთოდ არ ჩაითვლება. განსხვავება მათ შორის უზარმაზარია, მაგრამ ლონდონიც ამისია, რომ განსხვავებებს ყურადღებას არ აქცევს, ის, უბრალოდ, ისრუტავს მთელს მსოფლიოს. მგონი, ისევ უნდა გავიმეორო, ამდენის დამტევი, შემთვისებელი და გამცემი ქალაქი ძნელი საპოვნელია. აბა, საუსჰოლში თუ მიხვდებით, რომ ლონდონში ხართ? მგონი, მაინც მიხვდებით. საუსჰოლი ლონდონის ინდოეთია, ისევე, როგორც ნოტინგ ჰილის კარნავალია ლონდონის ვესტ ინდოეთი. საუსჰოლი ნამდვილი ინდოეთია: ბოლივუდის ფილმებით, ინდური სურნელოვანი სახრჩოლებლებით, ქარის სანელებლებით და რა თქმა უნდა, ხალხით. არ ვიცი ბომბეი როგორია, მაგრამ საუსჰოლში რომ მოხვდები, აშკარაა, რომ ინდოეთში ხარ. ეს შესაძლოა მოულოდნელია პირველი ვიზიტისას, მაგრამ ეს იმდენად ბუნებრივი ლონდონია, რომ გასაკვირი არაფერია. ევროპაში ყველაზე დიდი მეჩეთი, მგონი, ლონდონის მეჩეთია, ხოლო შავკანიანათა გაზეთი „ფიფლი“ მგონი, ასევე ერთადერთია ევროპაში. ამდენ „მგონის“ იმიტომ ვამბობ, რომ ასეთი რამეები არ მიკვლევია, უბრალოდ, მინახავს და ისევ მგონი, ინგლისი საერთოდ არაა ევროპა, ხოლო ლონდონი კი სულ ცოტათია ინგლისი.

იცით, რა არის ბოლივუდ ფართი? მოდით, ამ საღამოს ინდურად ჩავიცვათ, ინდურად ვჭამოთ და დავლიოთ და აინდრადვე ვიცეკვოთ. სარი და ლონდონელი ქალები. სარის ჩაცმას მორგება, ცოდნა უნდა, სწავლა: ცეკვას მონდომება... იცით, რატომაა ლონდონი ასეთი ღია და ყველაფრის დამტევი? იმიტომ, რომ აინტერესებს, უფიქრდება და არ გაურბის.

ბროდვეი მარკეტზე კი, სრულიად მოულოდნელ ადამიანებს ნახავ, ვთქვათ, ფოტოგრაფ ქალს, რომელიც წუხელ დაბრუნდა ავღანეთიდან, ანდა მუშათა პარტიის ადგილობრივ ლიდერს, არტურ შუტერს, რომელიც კაპიტალისტებს ებრძვის. ასევე, ქუჩის მაყურებელ ბიჭებს, რომლებსაც ძალიან უცნაური მაფია აქვთ და კანონში ნაპოვნი ხვრელების ანდა სირბილის წყალობით, ათას რამეს ჩალიჩობენ. იცი, როგორ არი? ვთქვათ ლტოლვილობას ჩალიჩობ, ან საერთოდაც, არალეგალურად ხარ. თუ ცარიელ სახლში შეხვედი და დასახლდი, ბარე სამი თვე უნდა სასამართლოს და შენს იქედან გამოსახლებას. ეს ბიჭები კი მოვლენ და რაიმე ფასად ეგეთი ბინის ან, უბრალოდ, ფართობის გასაღებს მოგცემენ. სახლიც გაქვს ერთხანს და შენს საქმეში სოციალური სამსახურებიც ერთვებიან, ვინმემ რომ არ დაგჩაგროს.

სიჭრელე იქეთ იყოს და უფლებებისგან დაიხრჩობი.

ადრე, ერთ ჩემს ამხანაგს ჩხუბი მოუვიდა ვაითლის წინ. ვიღაც არაბმა ქუჩაზე ფეხზე ფეხი დააბიჯა და არც მოუხედია, ისე განგრძო გზა. ამან თბილისურად მიაძახა, ოეო, იმან მოიხედა და არაბი და ქართველი ხომ იოლად მონახავენ საერთო ენას იმაში, რაც საერთო აქვთ? ატყდა ჩხუბი ზედ ვაითლის წინ და რომ დაარტყა ქართველმა, წაფორხიალდა არაბი და გადავარდა მანქანების სავალ ნაწილზე და დაეჯახა მანქანა. ნელა მომავალი, რა თქმა უნდა. მოკლედ, ეს ჩემი ამხანაგი იქვე დაიჭირეს და გააქანეს პოლიცაში, სადაც ნახევარი დღე დაჰყო და ახლა აცხადებს, რომ იქაურ პოლიციაში ყოფნა, ერთ-ერთი საინტერესო დღე იყო მის ცხოვრებაში. როდესაც ჩემი უფლებები გამაცნეს, ვიფიქრე, ეს რა მაგარი ვინმე ვყოფილვარ და აწი რაღა მიჭირსო. დღის ბოლოს გამოუშვეს. არაბი, რა თქმა უნდა, ჩვენებურად მოიქცა, არ იჩივლა.

რას გვეუბნებოდნენ ბავშვობაში? იქ სულ წვიმს და სულ ნისლიაო.

მინახავს დეკემბრის ნისლები ლონდონში, როგორ არ მინახავს: ადრე რო ჩამობნელდება ხოლმე, და რო ჩამოაფენს ყვითელ-ყვითლებს. ზუსტად ასეა, სიბნელეში, ყვითელყვითლებს. ეგ კი არა, ისიც დამინახავს, მელიები როგორ გადარბიან იმ ნისლებში ცარიელ ქუჩაზე. ესეც ლონდონია.

საერთოდ, ლონდონში ყველგან პარკია, ანდა გრინი. გრინი, მოგეხსენებათ მწვანეს ნიშნავს. გრინი პარკი არ არის, გრინი უბრლაოდ, მოლია, ვქვათ, ორ ქუჩას შორის, სადაც, თუ ამინდია, მიდი და წამოგორდი. აჰ, როგორ ელოდებიან ხოლმე ლონდონში პირველ ნამდვილ, ოდნავ კბენია მზეს, მთელი ქალაქი გაეფინება ხოლმე გრინებზე და საერთოდ, ინგილსელები მცივანანი არ არიან, ზამთარში შორტებით სკოლაში სიარული, უცხო რამ სულაც არ არის. მოდის ბიჭი, მოკლე პალტო აცვია, ქვემოთ კი გალურჯებული ფეხები მოუჩანს. დიდებსაც უყვართ ასე, მაისურით მოარულთა რიცხვიც გვარიანია. ეს კარგი ვარჯიშია, სიმართლე რომ გითხრათ, რახან თვითონაც არა ვარ მცივანა, ეს ამბავი ძალიანაც მომწონს. მშვენიერია.

პირველად რომ ვიყავი იქა, რა თქმა უნდა, ესენი არაფერი ვიცოდი, არც ჩარითი მაღაზიების შესახებ გამეგონა რამე, სადაც ფუნტად, შესაძლოა გადასარევი წიგნი იყიდო, შენი ფუნტი კი საქველმოქმედო საქმეს მოხმარდეს. არც ის ვიცოდი, რომ ჟურნალ „ბიგ იშუას“ მხოლოდ უსახლკარონი ყიდიან და აღებული ფული პირადად მათია. არც ის, რომ კვირა დილით ბევრი არაფერი სჯობს შენი უბნის კრიკეტის კლუბში წასვლას, იქ გძელ საკმზე ჩამოჯდომას სქელი საკვირაო გაზეთებით და კრიკეტის ცქერას. ეს თამაში მაშინ ისეთივე ამოუცნობი მეგონა, როგორც, ვთქვათ, რა მომელის სიკვდილის შემდეგ. ახლა ყველაფერი ვიცი, მოგეცა ლხენა: კრიკეტი შედგება სამი რამისგან: ფილდინგ, რანინგ და ბეთინგ და მსოფლიოს მრავალი თამაშისგან იმით განსხვავდება, რომ ცალი თვალით მისი ყურება ძალიან სასიამოვნოც კია. თუ მოგშივდა და აგე, ბეკონიც შიშხინებს კლუბის სამზარეულოში. ბეკონის შიშხინი, მგონი, ყველაზე განთქმული ინგლისური ხმაა, იმის მიუხედავად, რომ როლინგ სტოუნზი დღესაც მღერის, ხოლო პოლ მაკარტნის კვლავაც თეთრი ბოტასები აცვია.

ჰო, კრიკეტის კლუბის გრძელ სკამზე ახლაც კი ჩამოვჯდებოდი, იმის მიუხედავად, რომ ბევრი საქმე მაქვს. ზიხარ და უყურებ, როგორ ავარჯიშებენ ბავშვებს მწვრთნელები: ერთი იამაიკელია, მეორე ინდოელი, მესამე ინგლისელი. კრიკეტიც ისეთი თამაში გამოდგა, რომ ბრიტანეთის ყოფილ კოლონიებში უპირველს რამედ ითვლება. ამიტომ, გასაკვირი სულაც არ არის, რომ ინგლისის ნაკრების კაპიტანს შესაძლოა, ნასირ ჰუსეინი ერქვას, ხოლო მთავარი ვარსკვლავი იმრან ხანი იყოს. ეს ისეთი ჩვეულებრივი ამბავია, როგორც ის, რომ უგანთქმულესი ინგლისელი მწერლები სალმან რუშდი, ჰანიფ კურეიში და კაძურო ისიგურო იყვნენ.

აჰ, როგორ იცის ლონდონი ჰანიფ კურეიშიმ. სულ ძირისძირამდე. ბოლომდე. თავისი უსაშინლესობით. ეს ამხელა, ასე მოძრავი ქალაქი და ამდენი ტრადიცია. გადაშლი გაზეთს და წაიკითხავ, რომ მავანმა აზიელმა თავისი ქალიშვილი მოკლა, იმიტომ რომ, შეიტყო, ევროპულ ყაიდაზე, ბოიფრენდი გაეჩინა უჩუმრად. განა ეს არ არის? არის. თან ეს მენტალიტეტთა სიჭრელის ყველაზე მძიმე მაგალითია. მაგრამ, ლონდონიც ეს არის.

ერთი ძველი ამბავი ასეთია: სადღაც შორს, აზიის მთებში, იმ კოლონიების დროს ინგლისური მმართველობა იყო. იქ მცხოვრებ პატარა ხალხს კი ტრადიცია ჰქონიყო: ქმარი რომ მოკვდებოდა, ცოლსაც ზედ მიაყოლებდნენ, იმ ქვეყნად ერთად იყვნენო. იქ მმართველ გენერალს ეს შეუტყვია და დაუბარებია ამ ხალხის ლიდერები, ეგ აღარ ქნათო. იმათ კი მიუგიათ, ასეთია ჩვენი ტრადიციაო. ჰოო, გენერალს უთქვამს, მაშინ, ვინც ქალს მოკლავს, იმას ჩვენ მოვკლავთო. რატომაო, შეშფოთებულან ისინი. ასეთია ჩვენი ტრადიციაო - უპასუხია გენერალს.

ლონდონი მენტალიტეტების და ტრადიციების თანამშრომლობაა. ამხელა მორევში, იოლი არაფერია, მაგრამ, ეს თანამშრომლობა რომ არ იყოს, ამ ქალაქს რა გადაარჩენდა?

თუმცა, ეს კი არ ვიცი, გახდება თუ არა ოდესმე რომელიმე პოლონელი ინგლისელ მოკრიკეტეთა ნაკრების წევრი. ამას არც აქვს მნიშვნელობა. უბრალოდ, საინტერესოა. რა ვიცი, ეგრე რო მიყვე, ლონდონს რა გამოლევს. უმალ ფული გამოილევა ლონდონის ბანკებში, ვიდრე ლონდონი გამოილევა ლაპარაკში.

ბოლოჯერ რომ ვიყავი, ამ გაზაფხულზე მებაჟეებს კვლავ არ შემოუხედავთ, გამშვებმა გოგომ კი მასლაათი გამიბა, რატომ ჩამოხვედი და სად ჩამოხვედიო, მე სრულიად დაუფიქრებლად მივუგე, წიგნის დასაწერადმეთქი. ტკბილი საუბარი გამოგვივიდა, ფული იშოვე წიგნებითო? მე ვუთხარი, ჯერ ვერამეთქი. ხოოო, სამაგიეროდ, როგორც გინდა ისე ცხოვრობო, ხომ ასეაო? დაახლოებითმეთქი. მთლად ასე როდის ყოფილა? დაჰკრა ბეჭედი და შევედი ლონდონში.

კიდევ მოვყვებოდი რამეს, მაგრამ სხვა დროს იყოს... იმხელაა და ისეთი ღრმა, ბარე ორ დაივინგის ოსტატს ჩაითრევს. ლონდონია, ამდენი და ასეთი სხვადასხვანაირი.

ავტორები: ანა კორძაია-სამადაშვილი და სხვები, სხვები, სხვები
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე და სხვები, სხვები, სხვები

„წარმოიდგინე, რამდენნაირი კარი არსებობს. ჯერ თავად რამდენი გინახავს და კიდევ რამდენი იქნება. ყოველი ამ კარის მიღმა ახალი სამყაროა, გამოაღებ და - უჰ!“

გიორგი ნაკაშიძე, „ცხელი შოკოლადისთვის“ მიცემული ინტერვიუდან

როცა პატარა ბიჭი იყო, ძალიან უყვარდა სახლში მარტო დარჩენა. დადიოდა ხოლმე ოთახებში და ისმენდა, ირგვლივ რა ხდებოდა: გამოწევდა უჯრას - უჯრა დაიჭრიალებდა, მხოლოდ მისთვის, მის გასაგონად; ქარი დაუბერავდა, ფარდას ააშრიალებდა - ესეც მისთვის. ნეტა, რა ხდება ხოლმე, როცა სახლში არავინაა? ალბათ, არაფერი.

გარეთ მტრედები ღუღუნებდნენ და პატარა ბიჭს ეგონა, რომ კედელს მიღმა ვიღაცა რაღაცას ჩიოდა, ტიროდა, რაღაცა უბედურება დატრიალდა, და ეს ცუდი იყო. ზემოდან რადიოს ხმა ისმოდა, რუსული გადაცემა, და საერთოდ, სახლში ათასგვარი სასწაული ტრიალებდა.

მაგალითად, ბებიას იდეალი, ყველაზე კარგი ნამცხვარი ამქვეყნად. მთელი ამბავია: მიხვალ მაგიდასთან, ქვაბს ახლოს მოიწევ, ახდი თავსახურს და იქიდან ისეთი სურნელი ამოვარდება! ყოფილ ვორონცოვის, შემდეგ მარქსის და ახლა სააბრიუკენის მოედანზე, ბებიას სახლთან, საშაქარლამოც იყო, მაგრამ იქაური ნამცხვრები ბებიას იდეალთან სად მოვა!

ფოტო: გურამ წიბახაშვილი. გიორგი ნაკაშიძის არქივი

. . .

წამიკითხავს, რომ ამ თამაშს გერმანიის თეატრებში ხშირად მიმართავდნენ ხოლმე იმის დასადგენად, თუ რამდენად „შეიჭრა როლში“ მსახიობი. ამ თამაშს მესამე რაიხის დაცემის მერე შეეშვნენ, მეტისმეტად ბოროტად იყენებდნენო ბოროტი ადამიანები. მაგრამ, ჩვენ ხომ არც ისე ბოროტები ვართ და არც ამ თამაშის ტექნიკას ვფლობთ ისე, რომ ვინმესთვის ზიანის მიყენება შევძლოთ.

მაშ, ასე: შევკრათ წრე, შუაში ჩვენი გმირი ჩავაყენოთ, ტაში დავუკრათ - რიტმულად - ერთი ორი სამი, ერთი ორი სამი, - და დავუსვათ კითხვები, რომლებსაც მან სწრაფად, დაუფიქრებლად უნდა უპასუხოს. დავიწყეთ:

რა გქვია?
გიორგი ნაკაშიძე.
რამდენი წლის ხარ?
ოცდათექვსმეტის.
რას აკეთებ?
მსახიობი ვარ.
გავართულოთ. გიორგი ნაკაშიძე არის...

საუბარში მეგობარი ერევა: ძალიან ცნობისმოყვარე. Летчик-испытатель. ყველაფერი უნდა ნახოს, ყველაფერი უნდა გასინჯოს. შუა აზიაში, ტრამალზე, საქსაულის მეტი რომ არაფერი ხარობს, ორი ქალი იდგა და კუმისს ყიდდა. ეს მივარდა, ორი ჭიქა დალია და იძახა, მაგარიაო. მერე ორი დღე იწვა და იძახდა: „რატომ უნდა მოვკვდე ასეთი ახალგაზრდა, უცხო მიწაზე? ძმებო, აქ არ დამტოვოთ, საქართველოში გადამასვენეთ...“

სპექტაკლიდან „ტარტიუფი“

გიორგი კი დაუფიქრებლად გვპასუხობს, რომ არის სიცოცხლის მოყვარული. კომუნიკაბელური. უფრო სწორად, სუპერკომუნიკაბელური. გადაღებები ამიტომაც უყვარს - ადამიანებთან აქვს ურთიერთობა. ხან ახალ ხალხს ხვდება გადასაღებ მოედანზე, ხან მათ, ვისთანაც მანამდე უკვე მოუწია მუშაობა და ახლა უკეთ გაიცნობს. „გადაღებების დროს ხომ ასეა - სულ რამდენიმე ადამიანი დაგყვება, ტანსაცმელს გისწორებს, მიკროფონს გიმაგრებს. რამდენიმე ხნის შემდეგ ამას ვეღარც ამჩნევ, მექანიკაში გადადის. მე კი ეს ხალხი მიყვარს. მათაც ვუყვარვარ. ყველაზე დიდი რამ ადამიანის სიყვარულია, მას სოციალური ზღუდეები არა აქვს და ადამიანი, რომელსაც უყვარს, ფასადს არ აღიქვამს. ჩვენს შორის სუბორდინაცია არ არსებობს: ზოგი გამნათებელია, ზოგი - მსახიობი, რა მნიშვნელობა აქვს. ჩვენ ერთად ვმუშაობთ, ერთად ვაკეთებთ, ერთად ვართ. მარტოობა ყველაზე დიდი საშინელებაა. არ მიყვარს“.

გიორგი ნაკაშიძეს არ უყვარს...

...საავადმყოფოს სუნი.

მშობლებს უნდოდათ, რომ გიორგი ექიმი გამხდარიყო, მაგრამ არაფერი გამოვიდა: ერთ დღეს ექიმი ბებიის მოსანახულებლად წაიყვანეს, კამოს ქუჩაზე, მეორე საავადმყოფოში, და იქ, პირველსავე სართულზე, საოპერაციოდან გამოსული ფორმალინის სუნისგან ბიჭს გული წაუვიდა.

არადა, მომავალში ექიმობა მხოლოდ მშობლების იდეა არ ყოფილა. ეს უკვე დიმიტრი ჩიკვაიძისგან ვიცი. ის გიორგის ბავშვობის მეგობარი, მთელი მისი ცხოვრების თანამგზავრი გახლავთ. უწინ დიმა და გიორგი ერთმანეთშიც კი ერეოდათ - ორთავენი ქერები არიან, ცისფერთვალება, და პატარები როცა იყვნენ, იტყუებოდნენ ხოლმე, ძმები ვართო. ჰოდა, დიმიტრი მოჰყვა, რომ ოდესღაც ორივე ოცნებობდა, გემის ექიმი გამოსულიყო. გარდა იმისა, რომ შემოსავლიანი საქმე იყო - ამაზე ბიჭები ნაკლებად ფიქრობდნენ - გემზე მუშაობა გულისხმობდა მოგზაურობას, უცხო მხარეებს, ახალ ადამიანებს... მხოლოდ მრავალი წლის შემდეგ აღმოაჩინა გიორგიმ ერთ მეზღვაურთან საუბრის დროს, რომ გემზე მუშაობა სულაც არაა დიდი თავგადასავლების საწინდარი: კი, უცხო ქალაქებში ჩადიხარ, მაგრამ ბევრი ვერაფერი სიხარულია, იშვიათად თუ გასცდები ნავსაყუდელს, და შემდეგ კვლავ უკან ბრუნდები, გემზე, ჩაკეტილ სივრცეში.

გიორგის კი სხვა რამ მოსწონს - ნამდვილი მოგზაურობა, როცა უცხო ქვეყანაში ჩასული იქ მცხოვრებლებთან სამზარეულოში გაატარებს საღამოს, ნახავს, რა კაცი მოვიდა ონკანის გასაკეთებლად, როგორ თამაშობენ მონპელიეს გარეუბანში, კორპუსებთან, მაისურიანი ძიები დომინოს... ერთხელ პარიზში სამშობიაროში ამოჰყო თავი და აღმოაჩინა, რომ იქაც იგივე ხდება: შენობის წინ ნათესავები ნერვიულობენ, ბებიებს და ბაბუებს ქილებით საჭმელი მოაქვთ და მამები ცოლებს შესძახიან, ხვალ თერთმეტის ნახევარზე მოგაკითხავო. „ასეთ დროს ვხვდები, რომ ერთი სამყარო ვართ,“ ჰყვება გიორგი, „და ბავშვს თუ ხელში აიყვან და მოეფერები, მამას ისევე ესიამოვნება, როგორც მე მსიამოვნებს ხოლმე. დრამატურგიაც ესაა - შექსპირიც, მოლიერიც ხომ ყველა ადამიანისთვის საერთო ფასეულობებზე წერდნენ“.

მეზღვაურებს კი ამის საშუალება არ ჰქონიათ. გემის ამბავი წარსულს ჩაბარდა, მაგრამ მოგზაურობის სიყვარული დარჩა. მართალია, კვლავ დიმა ჩიკვაიძის ნაამბობს თუ დავეყრდნობით, შორეულ ქვეყნებში გამგზავრების პირველი გამოცდილება გიორგის მაინცდამაინც ტკბილი არ ჰქონია, და აი, რატომ:

როდესაც მეგობრებმა თეატრალურ ინსტიტიუტში ჩააბარეს, დიმა, გიორგი და ზურაბ გეწაძე, უკვე თანაკურსელები, დიმას მამასთან ერთად, კაცმა არ იცის, რატომ, ალმა-ატაში გაემგზავრნენ. არაჩვეულებრივი ამბავია, მხოლოდ ისაა გასათვალისწინებელი, რომ თბილისიდან ალმა-ატაში პირდაპირ გაფრენა არ ხერხდებოდა, ჯერ ტაშკენტში უნდა ჩასულიყვნენ და იქიდან მხოლოდ რამდენიმე დღის შემდეგ შეეძლოთ დანიშნულების ადგილამდე მიღწევა. ტაშკენტში ჩასულებს უცნობმა ჰკითხა: „ბიჭებო, ოდესიდან ჩამოხვედით?“ და დიმას თქმით, გიორგიმ მისთვის ფრიად დამახასიათებელი პასუხი გასცა: „არა... კი... არ ვიცი...“

ასე თუ ისე, თექვსმეტ-ჩვიდმეტი წლის სამი ახალგაზრდა კაცი შორეულ აზიაში აღმოჩნდა და ცხადია, სამარყანდის ნახვის გარდა, სასიყვარულო თავგადასავლებიც ენებათ. ყველამ რაღაცა მოახერხა - გიორგის გარდა. მისი ეს მარცხი საყოველთაო თანაგრძნობის საგნად იქცა, სასტუმროს ხანშიშესული შვეიცარებიც კი ჩაერთვნენ და თავიანთი კბილა ქალების მოზიდვას ეცადნენ. საბოლოოდ ყველაფერი თითქოს წარმატებით დაგვირგვინდა - მაგრამ არა!

მეგობარი ხომ იმისაა, რომ გაგამწაროს და გადაგრიოს. გახალისებულ და კმაყოფილ გიორგის დიმიტრიმ და ზურამ საშინელი სენის შესახებ უამბეს, რომლის ნიშნებიც გიორგის აშკარად გამოუვლინდა. ამ სენს ჰქვია ჩხვანტი. მტრის კარს და ავის მოსურნეს - თუ ორმოცი ნემსი არ გაიკეთე, ადებილებს, ალპობს და კლავს! მხოლოდ თბილისში აღიარეს, რომ ცრუობდნენ. აბა, რა არის ესა...

სპექტაკლიდან „ალუბლის ბაღი“

ფოტო: რუსუდან ბოლქვაძე

გიორგი ერთი წლის

„კიდევ არ მიყვარს დეკლარაციის შევსება,“ განაგრძობს გიორგი, „საელჩო, სასაზღვრო კონტროლი - სულ მგონია, რომ რაღაცა დავაშავე და ვიძაბები. როცა ვცდილობ, არ დავიძაბო, უარესი მომდის...“

ასე, ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის არსებობის დროს, როცა გიორგი ავენიონის ფესტივალზე იყო მიწვეული, მას და დიმას პარიზში საბჭოთა კავშირის საელჩოში მოუწიათ მისვლა. შესასვლელში მთელ კედელზე უზარმაზარ სარკეში აირეკლნენ ჩვენი გმირები და უცნობი რუსი ქალბატონი - ნაზი, თხელი, ის ჩურჩულით ლაპარაკობდა, ხმა უთრთოდა. მას საოცარი რამ აინტერესებდა - როგორაა სერჟ ფარაჯანოვი? „მოკვდა,“ მოუჭრა გიორგიმ, დიმას თქმით, თავისებურად, და ქალს, არც მეტი, არც ნაკლები, გული წაუვიდა. ყველა სიკეთესთან ერთად, სულ რამდენიმე წუთში გაირკვა, რომ სარკე უბრალოდ სარკე არ იყო, საელჩოს თანამშრომლები იქიდან უთვალთვალებდნენ შემოსულებს.

გამიტკბა მეგობრებთან საუბარი და თამაში სულ დამავიწყდა! ერთი ორი სამი -

სიყვარული?

(გიორგის თვალები აუბრჭყვიალდა) აბა, რა!

კი, ასეა. აი, ზაზა ბურჭულაძე, რომელიც გიორგის ახალი მეგობარია („ჯაყოს ხიზნებში“ თამაშობენ ერთად და ერთმანეთი გადასაღებ მოედანზე გაიცნეს), ნაკაშიძის კაცს ასე ახასიათებს - მე მგონი, ამომწურავად: „ძნელია იმ ადამიანზე ლაპარაკი, რომელიც შენი მეგობარია, რომელსაც მოფერებით „ბაბუშკას“ ეძახი და ვისთან ერთადაც 40 დღე ერთ ოთახში გეძინა. ძნელია, რამდენადაც ჩვენ უცნობ ხალხზე საუბარს უფრო ვართ შეჩვეული, ვიდრე ნაცნობ და, მით უფრო, ახლობელ ადამიანზე. და ორმაგად ძნელია, როცა ეს ადამიანი გიორგი ნაკაშიძეა. რადგან, ერთ ჭკვიან კაცს თუ დავესესხებით, „გიჟებს, პოეტებს და მიჯნურებს ტვინი სავსე აქვთ წარმოსახვებით“. გიორგი კი სამივე ერთდროულადაა. კიდევ იმიტომ მგონია ძნელი რამის თქმა, რომ წინდაწინ ვიცი, უთქმელი გაცილებით მეტი დამრჩება. არადა სათქმელი საკმაოდ ბევრი მაქვს. ხუმრობა ხომ არაა 40 დღე ერთ ოთახში ცხოვრება.

ჩემი შეფასებით, გიორგი ძალიან მაგარი არტისტია, რადგან კადრშიც მინახავს და კადრსმიღმაც ხშირად ვხედავ. მაგრამ ისიც უდავოა, რომ მის პროფესიონალიზმე, როლებზე და სამსახიობო დიაპაზონზე კინო და თეატრმცოდნეების აზრი აქ უფრო კომპეტენტური იქნება, ვიდრე ჩემი. ამიტომ, სადღეგრძელოც რომ არ გამომივიდეს და რამე ისეთიც არ გამომრჩეს, გიორგის ერთ ჩემთვის მთავარ ნიჭს, თვისებას თუ უნარს გამოვყოფ, რომელიც ყველაზე უფრო მომწონს მასში. რაოდენ ბანალურადაც უნდა ჟღერდეს, ესაა სიყვარულის უნარი. გადაუჭარბებლად შემიძლია ვთქვა, რომ გიორგის უზომოდ უყვარს თავისი საქმე, რომელიც მისთვის ცოლიცაა, შვილიც, მეგობარიც, მშობელიც და ყველაზე მკაცრი მსაჯულიც. რაც შემეხება მე, ძალიან მიყვარს შეყვარებული ადამიანი. იმიტომ, რომ ის ამ დროს რაღაც სხვას ასხივებს და აფრქვევს. რაღაც ისეთს, რაც გარშემომყოფთ სასიამოვნოდ აღელვებთ და რომლის მეასედი მუხტი სურდოსავით იოლად გადაედებათ ხოლმე.

მოკლედ, ერთის თქმა შემიძლია დანამდვილებით, გიორგიმ მე სურდო გადამდო“.

თავად მარად შეყვარებულ გიორგის თუ ჰკითხავთ, ამქვეყნად ყველაფერი, რაც კარგია, ქალია. ქალია ხელოვნება, თეატრი, მუსიკა. „მექალთანე არა ვარ, მაგრამ სულ მიყვარს.“ თურმე, უწინ იმ გოგოებს, რომლებიც მოსწონდა, გიორგი ნაკაშიძე კასეტებს ჩუქნიდა: ჩაწერდა იმ მუსიკას, რომელიც თავისი გრძნობების გადმოსაცემად საუკეთესოდ მიაჩნდა და ჩუქნიდა, ეგონა, რომ ასე უკეთ აუხსნის სიყვარულს. იმ ქალებს ესმოდათ თუ არა - ამდენი არ ვიცი, ფაქტი მხოლოდ ისაა, რომ გიორგის უყვარს ქალი - ამ სიტყვის ყველაზე ფართო მნიშვნელობით - და მუსიკა.

გიყვართ დისკო? გიოს უყვარს, ფერადი, მხიარული დისკოკულტურა, ადამიანური, რომელიც ყველას ააცეკვებს, განურჩევლად იმისა, დეკლარირებული დისკოს მოყვარულია თუ არა. კარგ ამბებს სწორედ დისკოს ადარებს, მაგალითად, თავისი ადრეული სიჭაბუკის გაგრას და ბიჭვინთას - ეს მერე, მრავალი წლის შემდეგ დახვდა „ოცნებების სასაფლაოს“ გადაღებებზე ჩასულს სულ სხვა, შავ-თეთრი აფხაზეთი. იმ ორ თვეს გიორგი „დაპრესილ დროს“ უწოდებს - ამ მოკლე დროში მთელმა ცხოვრებამ გაიარა. მაგრამ „თუ ცხოვრება არ შეისწავლე, ცხოვრება არ ღირს“. განა ფორტეპიანოსთან მჯდომი ამდენი რამის შესწავლას შეძლებდა?

დედამისი, ქალბატონი ალა ქუთათელაძე, მუსიკოსი გახლავთ და გიორგიც მეოთხე კლასამდე დადიოდა მუსიკალურ სკოლაში. „ბალანჩივაძის კონცერტიც კი მაქვს დუეტში დაკრული,“ მითხრა ამაყად. მაგრამ მერე ფორტეპიანოს თავი დაანება და ახლა გული სწყდება, რომ ასე მოიქცა. უბრალოდ, ძალიან ეზარებოდა მეცადინეობა, მაშინ როცა ირგვლივ უამრავი რამ ხდებოდა, გამებზე ბევრად უფრო საინტერესო. თუნდაც ის რად ღირს, კალის ჯარისკაცებს რომ დაამწკრივებ და ოთახში დიდი ბრძოლა რომ გაიმართება! „ყველაფერში თავგადასავალს ვეძებ, ყველაფერში და ყველგან. კიკეთის გზაზეც კი, მოსახვევთან, მიოცნებია - აი, აქ რომ ობსერვატორია იყოს და იქ რომ შევიდე და... მიხეილ თუმანიშვილმა თქვა ერთხელ, რომ მსახიობი არის გაჩერებული განვითარება. მსახიობი სულ ბავშვად უნდა რჩებოდეს, და როგორც ბავშვს სჯერა, რომ თოჯინა ცოცხალია, რომ სათამაშო მატარებელი მართლა სადღაც მიდის, ასევე უნდა ეჯეროს მსახიობს, რომ შემოთავაზებული გარემო რეალური გარემოა“.

ესეც გარემო. გიორგიმ მითხრა, რომ აჯობებს, მასთან სახლში ვისაუბროთ: „ჩემს მოედანზე თამაში უფრო მეადვილება“. სიამოვნებით, რატომაც არა.

მამაკაცი, რომელმაც კარი გააღო, გიორგი კი იყო, მაგრამ მთლად გიორგი არ იყო. გახსოვთ, როგორი კაცია ჯაყო? საქმე ისაა, რომ ამჟამად დავით ჯანელიძე „ჯაყოს ხიზნებს“ იღებს და გიორგის ახალი როლი აქვს, რამდენადაც ვხვდები, ძალიან რთული და საინტერესო - ჯაყო. მაგიდაზეც „ჯაყოს ხიზნები“ ჰქონდა გადაშლილი: „ორმოცდამეათედ ვკითხულობ“.

შესაბამისად, კარი ჯაყომ გამიღო: ჟღალმა, დიდმა, გიორგი ნაკაშიძისა თვალები და ღიმილიღა შერჩენოდა. ვაი?

როგორც მისმა მეგობარმა, რეჟისორმა დავით საყვარელიძემ ამიხსნა, ამ კაცს როლსა და როლს შორის უკმარისობა ემართება. ყოველ ჯერზე უნდა, რომ მასში ახალი სამყარო შემოვიდეს, და სანამ ახალ როლზე არ დაიწყებს მუშაობას, „იზმენები“ ემართება. „თავისი ცხოვრებით ცხოვრება არ ყოფნის,“ განმარტა დათომ. ახლა „იზმენისა“ ვერაფერი შევნიშნე, მე მგონი, ტოტალურად კმაყოფილია.

ბრიყვული კითხვა:

რატომ გახდი მსახიობი?

გიორგი ბებია ნორასთან (ბაბა) ერთად

იმიტომ, რომ თეატრში გაიზარდა: მამამისი რეჟისორია და გიორგი ყველა რეპეტიციას, ყველა სპექტაკლს ესწრებოდა. იქ, თეატრში იყო ნამდვილი ცხოვრება, განსხვავებით, ვთქვათ, სკოლისგან, სადაც გიორგი ბოლო მერხთან იჯდა და წიგნებს კითხულობდა - ესეც შემოთავაზებული გარემო, რემარკი, დიდი სიყვარულის ამბები. წარმოდგენა არასოდეს წყდებოდა, გიორგი სახლში დაბრუნებულიც რაღაცას დგამდა, როკის ვარსკვლავი იყო ხოლმე, ფირფიტას ჩართავდა და მასსავით მღეროდა და ცეკვავდა (გამოტყდით, ასეთები თქვენც ხომ გიკეთებიათ? - ა.კ.ს.). შესაბამისად, სკოლის დამთავრების შემდეგ გიორგის სხვა აზრი არც მოსვლია: ის თეატრალური ინსტიტუტის სტუდენტი გახდა, და იმ დღიდან - მოდით, მაღალფარდოვნებას ნუ მოვერიდებით - მისი ბრწყინვალე კარიერა დაიწყო.

თეატრი:

პრისტლი „დრო და კონვეის ოჯახი“ - რ. კონვეი, რეჟისორი ლილი იოსელიანი
გიორგი ცაგარელი „ხანუმა“ - კოტე, რეჟისორი თ. მარგველაშვილი
პროსპერ მერიმე „კარმენი“ - ხოსე, რეჟისორი თ. სიხარულიძე
დ. დარიო „ექსპერიმენტული ცეკვის პერფორმანსი“ - მოცეკვავე
უილიამ შექსპირი „ზაფხულის ღამის სიზმარი“ - კედელი, ვირი, რეჟისორი მიხეილ თუმანიშვილი
აკუტაგავა „იდიოტის ცხოვრება“ - მწერალი, რეჟისორი დავით დოიაშვილი
სლეიდი „ყოველ თებერვალს“ - ჯორჯი, რეჟისორი იაშვილი
შეფერი „ამადეუსი“ - მოცარტი, რეჟისორი სიხარულიძე
თომას მანი „მარიო და ჯადოქარი“ - ავტორი, რეჟისორი ლევან წულაძე
ლაშა თაბუკაშვილი „მერე რა, რომ სველია სველი იასამანი“ - კოსტა, რეჟისორი რობერტ სტურუა
ლუიჯი პირანდელო „ექვსი პერსონაჟი ავტორის ძებნაში“ - რეჟისორი გ. მარგველაშვილი
ჰენრი მიულერი „ეროვნული ჰიმნი“ - რეჟისორი მ. მარამინოსი
მოლიერი „ტარტიუფი“ - ტარტიუფი, რეჟისორი დავით საყვარელიძე
ანტონ ჩეხოვი „ალუბლის ბაღი“ - ტროფიმოვი, რეჟისორი გ. მარგველაშვილი
ტ.ტოლსტაია „წრე“ - ვასილი მიხაილოვიჩი, რეჟისორი ანდრეა ბრუქსი

ამ უკანასკნელის ამბავი ცალკე თემაა: გიორგი ნაკაშიძემ, რომელიც ფრანგულს ფლობს, მაგრამ ინგლისური არ იცის, ორ კვირაში საათნახევრიანი ინგლისურენოვანი პიესისთვის მომზადება შეძლო. პრემიერის დროს ძალიან ღელავდა, რომ ტექსტი დაავიწყდებოდა, მაგრამ არა! და პრესამ ის ასე შეაფასა: „ცოცხალი ადამიანი“, „ადამიანი- ენერგია“, „სპექტაკლის დროს ყველაფერს გაძლევთ“...

კინო:

„ტურანდოტი“ - ლადო, რეჟისორი ოთარ შამათავა
„ზღვარზე“ - ნიკა, რეჟისორი დიტო ცინცაძე
„ოცნებების სასაფლაო“ - გიორგი, რეჟისორი გოგა ხაინდრავა
„ატუ-ალაბა“ - თვითმკვლელი, რეჟისორი გიო მგელაძე
„მონადირე“ - მონადირე, რეჟისორი დავით გოგიბედაშვილი
„ჭერი“ - რევოლუციონერი, რეჟისორი რეზო ესაძე
„შეყვარებული მზარეულის 1001 რეცეპტი“ - ტროცკი, რეჟისორი ნანა ჯორჯაძე
„რევერსი“ - ქმარი, რეჟისორი დიტო ცინცაძე
„ჯაყოს ხიზნები“ - ჯაყო, რეჟისორი დავით ჯანელიძე

გიო მგელაძე, რეჟისორი და გიორგის მეგობარი ჩვენს გმირს ასე ახასიათებს: „ატუ-ალაბაში“ მონაწილეობა შევთავაზე, სცენარი წაიკითხა და დამთანხმდა. როლზე მუშაობისას თავისი გმირის შესახებ უამრავი შეკითხვა დამისვა. ამ შეკითხვებს მხოლოდ მაღალი დონის პროფესიონალი დასვამს. ზოგ შეკითხვაზე ვუპასუხე, ზოგს ერთად გავეცით პასუხი, დანარჩენი კითხვები ამის შემდეგ გაქრა. შევთანხმდით მთავარ რაღაცეებზე, ვინ არი მისი გმირი, საიდან არი, სად არი, რა უნდა... ეს მოხდა ძაან მოკლე დროში. ეს არი მსახიობის არჩევის სიზუსტის საუკეთესო შედეგი.

რამდენიმე რეპეტიცია, მატორ, სამი დუბლი. გიორგი იმ კლასის მსახიობია, როცა მთავარზე შეთანხმებულები ხართ, უნდა მისცე სრული თავისუფლება. დუბლსა და დუბლს შორის რამდენიმე სიტყვით სატოპკეს უწევ და ისიც, მატორის შემდეგ, ტოპკავს. ჩემთვის ეს არი რეჟისორის და მსახიობის იდეალური მუშაობის ნიმუში.

გიორგი ნაკაშიძე არტისტია, თითებზე ჩამოსათვლელ არტისტებს შორის, ერთ-ერთი პირველი... თუმცა, ამათ შორის პირველი, მეორე არ მოსულა. გიორგიმ ღრმად იცის აკადემიური, კლასიკური თეატრი, სწორედ ამიტომ ანგრევს ასე ოსტატურად და მაყურებლის მომნუსხველად კლასიკურ აკადემიურობას.

გუშინწინ იყო, ქართველები ხელისგულზე რო ატარებდნენ მსახიობებს, პოეტებს, მწერლებს... ეხლა ხელისგული ერისთვის ღვაწლმოსილი პარლამენტარებისთვის აქვთ ქართველებს. არ ჭირდებათ ხელოვნება და ხელოვანები, არტისტების დრო აღარ არი საქართველოში და ეჭვი მაქვს, არც გუშინწინ ჰქონიათ. გიორგი ნაკაშიძე, საქართველოში ხელოვნების და ხელოვანების ტოტალური სიძულვილის დროს, ხელოვნებას ემსახურება, იმიტომ რომ არტისტია და სხვანაირად არ შეუძლია“. არც შეუძლია და არც უნდა.

გიორგი ნაკაშიძეს არ უნდა...

...მრავალი მსახიობისგან განსხვავებით, რეჟისორობა. კიდევ არ უნდა, რომ იყოს პასიური - ვთქვათ, ახალგამოღვიძებული გიორგი არ მოსწონს, იმიტომ რომ პასიური და უხასიათოა - მონტაჟი, ამოვჭერით. მას მოსწონს, როცა რაღაცას აკეთებს, რაღაცა ხდება, სიზმარშიც კი, და ამიტომაა, რომ კვლავ და კვლავ თავის საყვარელ თემას - მოგზაურობას უბრუნდება.

წარმოიდგინეთ: თოთხმეტ ქვეყანაში ერთი კვადრატული მეტრის ფართობზე შვიდწუთიანი სპექტაკლები ითამაშეს. სად აღარ იყვნენ, და ამ მოგზაურობის დროს გიორგი ნაკაშიძემ ნახა თოთხმეტი ქვეყანა დაბომბილი ბელგრადი, უცნობი ალბანეთი, საბერძნეთის სოფლის თავზე ანთებული ვარსკვლავები - ერთი წარმოდგენა სწორედ აქ გაიმართა. სულ სხვადასხვა მხარეები იყო, და წარმოდგენაც სხვადასხვა სივრცეში იმართებოდა, შესაბამისად, გიორგიც სხვადასხვაგვარად თამაშობდა. შვიდწუთიანი დადგმისთვის ის ორმოცდახუთი წუთის განმავლობაში იკეთებდა გრიმს, და იმისდა მიხედვით, თუ სად მოუწევდა თამაში, ახალ-ახალ დეტალებს ამატებდა - ყველა სივრცეში ხომ ერთნაირი და ერთნაირად ვერ ითამაშებ გინეკოლოგს...

ისე, „ბოროტი ენები“, ამ შემთხვევაში, გიორგის მეგობარი, რეჟისორი დავით საყვარელიძე ამბობს, რომ გიორგი თეატრალური ექსტრემისტია თუ ექსტრემალი - რაც ჰქვია. რომ მას ყოველი პრემიერის წინ რაღაცა ემართება: ან ავად ხდება - ასე, Der Park-ის პრემიერის წინადღეს წითელა შეეყარა, - ან შარში ეხვევა, „თან ხომ მოჩხუბარია, ფიცხი გურული“...

ბნელ, არეულ დროს, როცა ვისაც არ ეზარებოდა, ყველა ისროდა, მიხეილ თუმანიშვილმა „ზაფხულის ღამის სიზმრის“ დადგმა განიზრახა - მოგეხსენებათ, ადამიანებს სწორედ გაჭირვების ჟამს სჭირდებათ სითბო და სინაზე. იმ რეპეტიციებს და სპექტაკლს გიორგი განსაკუთრებული სიყვარულით იხსენებს, დათოს კი ცოტა სხვა რამ ჰქონია გასახსენებელი. კერძოდ, ის, რომ ერთ ღამეს თავის „შარიან“ მეგობართან, გიორგისთან ერთად კინომსახიობთა თეატრიდან ფეხით ააღწია უნივერსიტეტამდე, და უცებ გაჩერდა „მოსკვიჩი“, და იქიდან შეიარაღებული კაცები გადმოცვივდნენ, სტაცეს ხელი რეჟისორს და მსახიობს და სადღაც სამმართველოში მიიყვანეს. რა უნდოდათ? „ვიღაცაში ავერიეთ,“ თქვა დათომ. საბოლოოდ, გამოუშვეს, დაკავებულთა ქურთუკებიდან „ამოღებულ იქნა“ ოთხი პიესა და ოთხი როლი.

ისევ ბრიყვული კითხვა:

სამომავლო გეგმები?

არა აქვს. „იფიქრე შენს მომავალზე! 25 წლის შემდეგ აქ ეს სახლი იდგება!“ - ასეთი სარეკლამო აბრა გიორგი ნაკაშიძისთვის არაა გათვილი. ვინ იცის, ოცდახუთი წლის შემდეგ რა იქნება, ეგებ კავკასიური ან ევროპული დივიზიონის შემადგენლობაში სადმე სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაში მოუწიოს ბრძოლა?

კარგი. მაშინ, საოცნებო როლი?

ხომ ვამბობ, არ ვიცი თამაშის წესები. არ გეტყვიო. მორჩა და გათავდა. ასევე უარი განაცხადა აფხაზეთის ომის დროს წარმოებული დღიურის თხოვებაზე - არაო! არადა, ნამდვილად წერს, სხვაგვარად „ეროვნული ჰიმნისთვისაც“ ვერ დაწერდა, არადა, მოგეხსენებათ, დაწერა, თან ფრიად შთამბეჭდავი. აფსუსია, მაგრამ კარგი, რახან ასეა, დავანებოთ თავი გიორგი ნაკაშიძის ჩანაწერებს - მონტაჟი, ამოვჭერით.

. . .

მსახიობის საქმე, მით უმეტეს, პატარა საქართველოში, ცოტა სიზიფეს შრომას წააგავს: იმუშავებ, გარდაიქმნები, ყველაფერს გაიღებ, რაც გაბადია - და სპექტაკლი დამთავრდა, მოიხსნა, და მერე კვლავ ახალი როლი, ახალი სამყარო იწყება და ყველაფერი ხელახლა უნდა დაიწყო. არადა, გაჩერებაც არ გამოდის - ცხადია, დასვენება ყველას უნდა, მაგრამ ეს პასივია, სწორედ ის მდგომარეობა, რომელიც გიორგი ნაკაშიძეს არ უყვარს - მონტაჟი, ამოვჭერით. ამ თვალსაზრისით იმ მსახიობებს, ვინც დიდ ქვეყანაში მოღვაწეობენ და მრავალი მილიონი ადამიანია მათი ენის მატარებელი, ძალიან გაუმართლათ - როლი ისე სწრაფად არ ეძლევა დავიწყებას.

გიორგი მოჰყვა, რომ პრემიერის შემდეგაც კი... მაგრამ არა, რად გვინდა, მონტაჟი, ამოვჭერით. გიორგი იმასაც მოჰყვა, რომ ერთხელ ლიტერატურულ კაფეში ირაკლი ჩარკვიანი შეხვდა, ძალიან სევდიანი. მარტო უჯდა მაგიდას და ყავას სვამდა. პასუხად კითხვაზე „როგორა ხარ“, ირაკლიმ ჰამლეტი გაიხსენა, „სიჩუმეა“. რაც გინდა, ის გააკეთე - სიჩუმეა.

არ გვინდა. მონტაჟი. ამოვჭერით. გამოვაღოთ კარი, რომელიც ჯერ არ გაგვიღია და ვნახოთ ის, რაც ჯერ არავის უნახავს.

სიჩუმე კია, მაგრამ სულ წამით. მერე კი - ტაში.

დიდი ტაში!

ეს თავშეკავებული ბრიტანელი მაყურებელი ისე იქცევა, როგორც როკ-კონცერტზე. რა ხმაზე ყვირიან! მგონი, გადაირივნენ! სცენაზე გიორგი ნაკაშიძე დგას, ოღონდ ვინ ითამაშა, არ ვიცი. ხომ თქვა, არ ვიტყვიო, და ალბათ, ასე აჯობებს. იმას წარმოვიდგენთ, რაც გაგვიხარდება.

ავტორი: ნინო ლომაძე
ფოტო: ნიკო ტარიელაშვილი, პირადი არქივი

ჯგუფური გამოფენები:

2007 - საქართველოს კულტურის დღეები, ყაზახეთი, ასტანა
2007 - საერთაშორისო ფესტივალი „აბრეშუმი და სანელებლები“, ბუხარა, უზბეკეთი
2007 - გემოყენებითი ხელოვნება თანამედროვე ინტერიერში
2006 - „ლურჯი სახლი“ გაეროს ოფისი, თბილისი
2005 - ტექსტილი ინტერიერში TMS, თბილისი
2005 - ქართული კულტურის დღეები კიევში, უკრაინა
2005 - „ლურჯი სახლი“ გალერეა „შარდენი“, თბილისი
2005 - ქართველი მხატვარი ქალების გამოფენა: „თანასწორობა იმარჯვებს“; გალერეა
„ჰობი“
2005 - „ლურჯი სახლი“ ამერიკის საელჩო, თბილისი
2004 - „ლურჯი სახლი“ გალერეა TMS, თბილისი
2003 - ტექსტილის ხელოვნების მეოთხე საერთაშორისო
სიმპოზიუმის გამოფენა, თბილისი
2003 - „ლურჯი სახლი“ ამერიკის საელჩო, თბილისი
2002 - „ლურჯი სახლი“ კლუბი 22, თბილისი
2002 - „ლურჯი სახლი“ გაეროს სახლი, თბილისი
2002 - „ლურჯი სახლი“, გალერეა „შარდენი“, თბილისი
2002 - გზაჯვარედინი: ტექსტილის მესამე საერთაშორისო სიმპოზიუმი გამოფენა,
TMS თბილისი
2001 - თანამედროვე ქართული აქსესუარები, გელერეა „შარდენი“, თბილისი
2001 - GIVENCHY-ს მაღალი მოდის ჩვენება, გალერეა „შარდენი“, თბილისი
2001 - „ლურჯი სახლი“, გალერეა „შარდენი“, თბილისი
2000 - თანამედროვე ქართული თექის (ფიბერ) ხელოვნება, სემგალერი, მეგადიმი,
ისრაელი
2000 - ქართული ხელოვნების გამოფენა, ვალენსია, ესპანეთი
2000 - „ლურჯი სახლი“, გალერეა შარდენი
1999 - ქართული კულტურის დღეები, ფოლკერკუნდეს მუზეუმი, ჰამბურგი,
გერმანია
1999 - ტექსტილის ხელოვნების მეორე საერთაშორისო სიმპოზიუმი, ეროვნული
გალერეა, თბილისი
1998 - მილანის საერთაშორისო გამოფენა, იტალია
1997 - ტექსტილის ხელოვნების პირველი საერთაშორისო სიმპოზიუმი, ეროვნული
გალერეა, თბილისი

მათი ნამუშევრები ინახება სხვადასხვა კერძო კოლექციებში, საქართველოში და მის ფარგლებს გარეთ.

ნინო ყვავილაშვილი:

1978-1984 თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ფილოლოგიის ფაკულტეტი

1986-1991 აპოლონ ქუთათელაძის სახელობის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემია, ქსოვილების ფაკულტეტი

2002 სადაზღვევო კომპანია „ალდაგი“ს ინტერიერი

1996 ქართული გობელენის გამოფენა, თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი, თბილისი

1993 ქართული ხელოვნება, ბრიუსელი, ბელგია.

1990 სადიპლომო ნამუშევრების გამოფენა, მხატვრის სახლი.

ბარნოვის 94, მამაპაპური წითელი აგურით ნაშენი, ძველი სახლია. სახლი მრგვალი ბაღის წრეზე დგას და მოწყენილობის ჟამს პატარა უფლისწულის ქანდაკების ირგვლივ მოსეირნე უდარდელი მოქალაქეების თვალიერებით ირთობს, ალბათ თავს. მის ერთადერთ სადარბაზოს კი ასეთი ლურჯი აბრა ამშვენებს: La Maison Bleue. თუ ამ ფრანგული წარწერის შესახებ მანამდე არაფერი გსმენიათ, ვერაფერს მიხვდებით და ამ მშვენიერ სახლსაც გულგრილად აუვლით გვერდს. თუ წარწერის გვერდზე ღილაკს თითი დააჭირე, მაშინ ზუსტად იცი, სადაც მიდიხარ.

სახლის მეორე სართულზე ხუთი ქალბატონის სახელოსნოა. ირმა ხოფერია, ნინო ყვავილაშვილი, ეკა ხუნწარია, ქეთი ქავთარაძე და ნინო ხოფერია, უკვე ცამეტი წელია, ერთად მუშაობენ და ბატიკის ულამაზეს ნამუშევრებს - პანოებს, თავშლებს, სანათებს, ჩანთებს, დეკორატიულ გადასაფერებლებს, შირმებს, ერთი სიტყვით უამრავ გულის და თვალის გასახარელ ნივთს ამზადებენ. მერე ყველაფერს კედლებზე ფენენ, რასაც ვერ დაატევენ მაგიდაზე, სავარძლებზე, ტახტზე, კალათებში აწყობენ, ან დროებით, ჩარჩოიანად იქვე, კართან ააყუდებენ. ამ შთამბეჭდავი პატარა გალერეის უკან კლასიკური სახელოსნოა და ერთ-ერთი მხატვრის არაერთი მცდელობის მიუხედავად აქ ცნებები - სავალდებულო, ეტიკეტი, წესრიგი, თუ საყოველთაოდ აღიარებული მაღალი სამუშაო კულტურა მაინც არ ვრცელდება.

ეს ქალბატონი ნინო ყვავილაშვილი გახლავთ, ნინო „მართალი“ ასეც ეძახიან. ნინო ასაკით ყველაზე უფროსია და დანარჩენთაგან გასხვავებით ძალიან მოწესრიგებული ადამიანია. სულ ასეთი ვიყავიო, ამბობს. ძალიან ადრე, ჯერ კიდევ სკოლაში სწავლობდა, როდესაც ქუჩაში მიმავალ ცოტა დაუდევრად ჩაცმულ, იღლიის ქვეშ ქაღალდის თოფებამოჩრილ მხატვარს მოკრა თვალი. ახალგაზრდა კაცს ხელებზე გადღაბნილი საღებავის ლაქები ემჩნეოდა. მერე კიდევ ვიღაც შეხვდა ამდაგვარი და მათმა უწესრიგობამ რატომღაც სულაც არ გააღიზიანა. პირიქით, ეს უდიერი ჩაცმის სტილი, რულონებად დახვეული ტილოები და ხელზე ლაქები ძალიან მოეწონა. მეც მხატვარი გამოვალო, გუნებაში ამბობდა. ჩაბარების წინ კი უცნაურად დაფრთხა, ვაი თუ სათანადოდ ნიჭიერი არ აღმოვჩნდი და მხოლოდ საღებავის ლაქები შემრჩეს ხელზეო. გადაიფიქრა და თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე ჩააბარა. უნივერსიტეტი რომ დაამთავრა გამბედაობაც მოემატა და აკადემიაში, ქსოვილების ფაკულტეტზე განაგრძო სწავლა.

ირმა: ნინოს მოწესრიგებულობასთან დაკავშირებით დიდი ბრძოლები გადაგვიტანია. ვერაფრით წარმომიდგენია იდეალურ წესრიგში მუშაობა. ამ დროს ათასი რამე მჭირდება და მჭირდება იქვე, ხელის მისაწვდენ მანძილზე. საღებავსაც ფუნჯის ყოველი ამოსმის მერე თავს ხომ არ დავახურავ? ნინო ასეთია. მაგიდაზე კოლოფებში ჩალაგებული ათასი წვრილმანი უწყვია. სანაგვედ ერთ, საგანგებოდ ამ მიზნისთვის შემონახულ ქილას, ან კოლოფს იყენებს. უსარგებლო რამეებს პირდაპირ ამ სანაგვეში უძახებს და არის ასე, გაპრიალებული მისი კუთხე. სერიოზული ომები გვქონია მაგალითად მიზეზით: ვინ დააგდო დამწვარი ასანთის ღერი სანაგვე კოლოფთან და არაში.

სულ თავიდან

ნინო, ირმა და ნინო (ყვავილაშვილი) ერთმანეთს ბავშვობიდან იცნობდნენ, შორეული ნათესავები ყოფილან, მაგრამ მანამდე დიდი სიახლოვე არასდროს გვქონიაო, ამბობენ.

ირმა იმხანად პეროვსკაიას ქუჩაზე ერთ ძველ სახლში ცხოვრობდა. სახლში პატარა იზოლირებული სამზარეულო იყო, ყველასგან დავიწყებული, უსარგებლო. ერთ მშვენიერ დღესაც ირმამ სამზარეულო-საკუჭნაო საკუთარ სახელოსნოდ აქცია, ყველა საჭირო ნივთით აღჭურვა და საქმეს შეუდგა. მერე ნინოსაც შესთავაზა, თუ გინდა ჩემთან იარე და ერთად ვიმუშაოთო.

ირმა: დილიდან შევიკრიბებოდით ხოლმე, იმ პაწაწინა ოთახში შევიჭუჭკნებოდით და მთელ დღეებს იქ ვატარებდით. ყველაფერი - ფუნჯები, ჩაქუჩი, ჩარჩო, ქსოვილები, უთო, საღებავები, მაგიდაც კი, საზიარო იყო. ნამდვილი კომუნიზმი გვქონდა და ამ რეჟიმში ძალიან მშვიდად ვცხოვრობდით.

ირმა ისედაც მშვიდია, ყველაზე ნაკლებს საუბრობს და როცა საუბრობს, ხმის ტემბრი აქვს რაღაცნაირი, მონუსხულივით უსმენ. მისი და, ნინოც მეთანხმება, კი, ასეა, ამისი ჩხუბი ან ხმამაღალი ლაპარაკი დღემდე არ გვახსოვსო. სულ ასეთი ყოფილა. დებს შორის განსხვავება ერთი წელია და ამიტომ ყოველთვის ძალიან ახლოს იყვნენ. ბავშვობიდან ყველაფერს ერთად აკეთებდნენ - ერთად იღვიძებდნენ, ერთად თამაშობდნენ, ერთად ხატავდნენ, წრეც საერთო ჰყავდათ. არასდროს ვჩხუბობდითო.

ნინო ხოფერია: ბევრჯერ მიფიქრია, ირმა, ალბათ, ასეთი უცნაური ტიპია, არასდროს არაფერი სწყინს, ან უბრალოდ ყურადღებას არ აქცევს-მეთქი. გვიან მივხვდი, რომ ვცდებოდი. ძალიან მგძნობიარე ადამიანია და ვიღაცისთვის უმნიშვნელო ამბავიც ბოლომდე შეიძლება განიცადოს. წლების მერე დავფიქრებულვარ, მაშინ ასე რომ ვთქვი, ალბათ ძალიან ვაწყენინე-მეთქი. ასე იცის, არაფერს გეტყვის, გაჩუმდება და უსიტყვოდ გაპატიებს.

ეკა ირმას კლასელი იყო. აპოლონ ქუთათელაძის სახელობის თბილისის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემიაში სამრეწვლო გრაფიკის ფაკულტეტი დაამთავრა და მერეღა მიხვდა, რომ ბატიკის ტექნიკის სწავლაც ძალიან უნდოდა. ირმას ამიტომაც მიაკითხა; გიყურებთ როგორ მუშაობთ და მეც ნელ-ნელა ვისწავლიო, სთხოვა. ეკას ქეთი და ნინო ხოფერიაც მოყვნენ და მას მერე სულ ასე არიან-ხუთივე ერთად.

ქეთი: ეკა ძალიან მონდომებული იყო, გულმოდგინედ მუშაობდა და გაუთავებელი კითხვებით თავს გვაბეზრებდა. საქმეში თავჩარგულებს არაფერი აღარ გვესმოდა. ასეთ დროს პირდაპირ მოგვადგებოდა, ხელს წაგვავლებდა და თავის ჩარჩოსთან მიგვაჩიქჩიქებდა. სანამ კითხვების მარაგს სრულად არ ამოწურავდა, ხელს არ გვიშვებდა.

ბოლო ცამეტ წელიწადს სახელოსნოების ადგილმდებარეობის მიხედვით პერიოდებად ყოფენ. ასე გამოიარეს გოგებაშვილის, მერე ბელინსკის პერიოდები. ამჟამად ბარნოვის ან გნებავთ მრგვალი ბაღის „დროში“ ცხოვრობენ.

პირველი მისამართი: გოგებაშვილის №28

მაგარი ცივი ზამთარი იდგა. იმ წელს შემოდგომაც ეგეთი იყო, სველი და ნაცრისფერიო, ყვებიან. სოხუმი ორი თვის დაცემული იყო. ციოდა და ბნელოდა იმ დღესაც, როცა ირმა, ქეთი და ნინო ალექსანდროვის ბაღის მისადგომებთან ერთ საშუალო სიმაღლის, უცნაურად განიერ მაკლერს მიადგნენ. იქნებ ,სადმე ცენტრთან ახლოს და იაფად სახელოსნო გვიშოვოთო. მაკლერი დაფაცურდა, ჯიბეებში შენახული ფურცლის ნაგლეჯები მაგიდაზე დაუდევრად მიმოყარა და თვალი გადაავლო. ერთხანს ჩაფიქრდა და ბოლოს კიო, უთხრა, უეჭველად გიშოვნითო. თან მზესუმზირის ქერქები, მაგიდაზე განფენილ გაზეთის ნაკუწზე მოურიდებლად გადმოაფურთხა და ნაგლეჯებში ქექვა განაგრძო.

მეორე დღეს გოგებაშვილის ქუჩაზე სახელოსნოს სანახავად წავიდნენ. სახელოსნო რა, ბინაც ძნელად ეთქმოდა, ორი ერთმანეთზე ციცქნა ოთახი იყო. ამოცვენილი პარკეტით, უხვად ჩამოყრილი ბათქაშითა და მუხლამდე მტვრის ბუმბლებით მოფენილი.

ირმა ხოფერია:

1988-1993 აპოლონ ქუთათელაძის სახელობის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემია, ქსოვილების ფაკულტეტი

2003 ქორთიარდ მერიოტის ინტერიერი, თბილისი

2000 პერსონალური გამოფენა, გალერეა „შარდენი“, თბილისი

2000 საშობაო გამოფენა, N გალერეა

1994 ქართველი მხატვრების ჯუფური გამოფენა, ჰამბურგი, გერმანია

1995 თანამედროვე ხელოვნების გალერეა,

1993 ხელნაკეთი ნივთების გამოფენა, ლენინგრადი.

ირმა: თან შებინდებისას მივედით, დენი, ცხადია, არ იყო. ამიტომ ბევრი ვერაფერი დავინახეთ. ხელის ცეცებით ერთი გავიარგამოვიარეთ და დავთანხმდით. ადგილმა და ფასმა მოგვხიბლა. თან იმ ქალბატონმა ბრძანა - აქ, ელექტროენერგია შედარებით ხშირად მოდის, აღარ მახსოვს, ვიღაცაზე მითხრა აქვე ცხოვრობსო. აბა, დანარჩენს ხომ მოევლება-მეთქი გავიფიქრე.“ მოკლედ, თვეში 30 დოლარად ყველაზე ძვირფასი, ოჯახის წევრების გაუთავებელი საყვედურებისა და ჯუჯღუნისაგან თავის დაღწევის და თავისუფლად მუშაობის უფლება მოიპოვეს - საკუთარი სახელოსნო.

„სამსახურში“ ფეხით დადიოდნენ, სხვა არჩევანი არც იყო. ირმას და ნინოს (ხოფერიებს) გაუმართლათ, იქვე, ქვემო ვერაზე ცხოვრობდნენ. ქეთი ყოველ დილით ავლაბრიდან დადიოდა, ნინო ნახალოვკაში ცხოვრობდა, ეკა ხილიანზე. იმხანად რესპუბლიკის მოედნის მიწისქვეშა გადასასვლელში „United Colors of Benetton“ მაღაზია გახსნილა. შეუვლია ერთხელაც ეკას და ჩექმა მოსწონებია ძალიან. ისე ძალიან, რომ დიდხანს უტრიალა, ბევრი იფიქრა და იორჭოფა, საკმაოდ სოლიდური თანხა ღირდა, მაგრამ საბოლოოდ მაინც გადაწყვიტა და იყიდა. ყოველ დილით, სახელოსნოში შევიდოდა თუ არა, ჩამოჯდებოდა თურმე სადმე და თავის საამაყო შენაძენს მონდომებით წმენდდა. თან ბუზღუნებდა, ასე მალე ახალ ფეხსაცმელს ამდენი ნაოჭი როგორ უჩნდებაო.

ქეთი: დღეში რამდენიმე კილომეტრს ფეხით დავდიოდით და აბა, რა იქნებოდა. კიდე კარგად გაუძლო. ეს წმენდა-გაპრიალება დილის აუცილებელი რიტუალი იყო. ვერაფრით დავარწმუნეთ, რომ ეს საბრალო ჩექმის კი არა, ამდენი სიარულის ბრალი იყო. ძალიან მოსწონდა და ჯიუტად ამტკიცებდა ამდენი ნაოჭი ჯერ, მაინც არ უნდა ჰქონდესო.

საბრინა

სახელოსნოში გაჩაღებული მუშაობა მიდიოდა. როგორი ამინდიც არ უნდა ყოფილიყო დღეს არავინ აცდენდა. ისხდნენ და ხატავდნენ. დროდადრო გახედავდნენ ხოლმე სახელოსნოს ჩამობრდღვნილ კედლებს, ამოშავებულ, მურიან ჭერს და ხუთივე ერთი ფიქრით ფიქრობდა - ნეტავ, როდის გვექნება საკმარისი ფული, ან როდის გამოჩნდებიან ჯადოსნური ხელმარჯვე ოსტატები ამ ოთახებს უცბად რომ შეესიონ და ყველაფერი წუთში გაგვილამაზონო. არც პირველი და არც მეორენი, ცხადია, არსად ჩანდნენ. სამაგიეროდ, ყველას მაგივრად გამოჩნდა ერთი უჩვეულოდ აქტიური, ძალიან მაგარი იტალიელი გოგო, სახელად საბრინა.

საბრინა თბილისში ქმართან ერთად ჩამოვიდა. იტალიელი კომერსანტი სერჯიო სერიოზული ეკონომიკური კრიზისის მქონე ქვეყნებში იტალიური წარმოების იაფი ფქვილით ვაჭრობდა. მაგარი ბიზნესი ჰქონია. ასე, რომ სერჯიო მთელი დღე თავის საქმეებზე დაქროდა და საბრალო გოგოს ძალიან მოსწყინდა. სახელოსნოს ამბავი ირმას იტალიურის მასწავლებლისგან შეიტყო და ძალიან სთხოვა, ბატიკის კეთების სწავლა რახანია მინდა, თუ შეიძლება ხანდახან ვივლი, როგორ მუშაობენ ვუყურებო. სახელოსნოში ასეთი სტუმრები მანამდეც ბევრი ჰყოლიათ, ამიტომ გოგონები უმალ დათანხმდნენ. ის კი არა, მეორე დღეს საბრინას უკვე სახელოსნოს საკუთარი გასაღები გადასცეს - როცა გინდა მოდი და რის გუნებაზეც იქნები ის აკეთეო.

საბრინამ რამდენიმე დღე იარა, მერე გოგონებს საქმიანად განუცხადა: მე კედლების შეღებვა და ცოტაოდენი საღებავის შოვნაც შემიძლია. თქვენ ვინ რას გააკეთებთო? მეორე დღეს ყველა რაღაცას ეზიდებოდა - ვის მორჩენილი საღებავები აღმოაჩნდა სახლში, ვის დიდი ფუნჯები, ვიღაცამ გაჯი იშოვა, რაღაცეები იყიდეს, ცოტა მეგობრებიც დაიხმარეს და ეგ იყო.

ნინო ხოფერია:

2002 სადაზღვევო კომპანია „ალდაგი“-ს ინტერიერი, თბილისი
1987-1992 სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტი, ფერწერის ფაკულტეტი

ნინო ხოფერია: „მართლა სერიოზული რემონტი გავაკეთეთ. ვერასდროს ვიფიქრებდი რომ შელესვა ასე კარგად გამომივიდოდა. იცი, მაშინ რას მივხვდით? რომ ყოველთვის, იმ საზარელი ომიანობის დროსაც კი, რაღაცის გაკეთება შეგვეძლო. და რომ ყველაფერიც გამოვა! მაშინ საკუთარ თავებზე პატარა გამარჯვება ყველას ძალიან გვჭირდებოდა. დიდი შემართება და სტიმული იყო.“

საბრინამ ისიც თქვა, ქალაქში ასე თუ ისე უკვე გიცნობენ და ახლა სახელიც გჭირდებათო. რემონტის დროს სახელოსნოს კარი და ფანჯრები ლურჯად შეღებეს, ამიტომ საბრინას ბევრი აღარ უფიქრია და სახელოსნოს (რატომღაც ფრანგულად) „ლურჯი სახლი“ დაარქვა.

ნინო ყვავილაშვილი: საბრინამ ძალიან ბევრი რამე გვასწავლა. მანამდე არავის გვესმოდა რას ნიშნავს ბაზარი, მარკეტინგი და ა.შ. კომერცია ჩვენი ორიენტირი არასდროს ყოფილა, თუმცა საბაზისო ცოდნა და ელემენტალური გამოცდილება ამ მიმართულებით მაინც გვჭირდებოდა. საბრინამ უცბად მოისაზრა, სასწრაფოდ ბუკლეტები დაგვაბეჭდინა და საერთაშორისო ორგანიზაციებში დაარიგა. ბევრი საინტერესო რჩევა მოგვცა. მაგალითად, აგვიხსნა, რომ თუ ჩვენი პროდუქციის გაყიდვა გვინდა, მყიდველის მოთხოვნაც უნდა გავითვალისწინოთ. და რადგან ჩვენი სტუმრები ძირითადად უცხოელები არიან, უნდა გვახსოვდეს, მათ სახელოსნოში ის ხიბლავთ, გვერდით ოთახში ნამდვილი, ცოცხალი პროცესი რომ მიდის, ყველაფერი ხელით რომ კეთდება და ამის ნახვა ნებისმიერ მსურველს შეუძლია. ამიტომ გვირჩია, თავშალის დამზადებისას ყველა სამუშაო ხელით შეგვესრულებინა. ჩვენ კიდევ, თავშალის კიდეებზე ამოხვევებს სამკერვალოში ვაკეთებინებდით, საქმის გასამარტივებლად. ქსოვილის ბოლოები ძალიან უხეშდებოდა. ხელით რომ ვცადეთ გაცილებით ნაზი და დასრულებული გამოვიდა. მოკლედ, ყოჩაღი გოგო იყო საბრინა. დღემდე გვემეგობრება. წელი არ გავა, რომ არ გვესტუმროს.

ასე ნელ-ნელა გაჩნდნენ სახელოსნოში სტუმრები და კლიენტები, რომლებიც თავიდან თვეში ერთხელ, ხანდახან ორ თვეში ერთხელ თუ გამოჩნდებოდნენ. პირველი წლები მხოლოდ ენთუზიაზმზე მუშაობდნენ და ბევრჯერ ყოფილა, ქირის საფასურისთვის საჭირო თანხა ძლივს შეუკოწიწებიათ. დღეს „ლურჯ სახლს“ ბევრი სტუმარი ჰყავს. ბატიკაზე მუშაობა კი მათი საყვარელი საქმეცაა და შემოსავლის წყაროც.

სექტემბერი ძალების მოკრეფის, თავიდან დამუხტვის პერიოდია. საზაფხულო არდადეგებიდან ახლად დაბრუნებულებს დრო სჭირდებათ სამუშაო განწყობაზე მოსასვლელად. ყველას თავისი ოჯახი ჰყავს და ზაფხულის ბოლო თვეს შვილებთან ერთად ატარებენ. ამიტომ სახელოსნოში სიმშვიდე და სიხალვათეა. თუმცა სამუშაო ოთახიდან რაღაც ხმაური მაინც გამოდის. ეს ქეთია.

ნინო ყვავილაშვილი: ყველაზე მეტ დროს სახელოსნოში ქეთი ატარებს. იმდენად ბევრს, რომ ხანდახან ვახსენებთ, ამ ყველაფრის გარდა ოჯახი და შვილი რომ ჰყავს. საოცრად შრომისმოყვარეა. არასდროს ეზარება ახალი იდეებით გამოსვლა, ახალი ტექნიკის გამოყენება. სულ რაღაცას გვთავაზობს, ათას რამეს მოიგონებს და მერე ჩვენც გვიზიარებს. ეს ძალიან გვეხმარება. ისე, ფანტაზია უცნაური რამეა, თუ გაგიტაცა...

ეკა: სახელოსნოში მე და ქეთიღა დავჩით. საღამო ხანი იყო, ძალიან დაღლილები სავარძლებში ვესვენეთ. ქეთი მოულოდნელად შემოტრიალდა და ძალიან სერიოზულად მკითხა: ეკა, იცი ავღანეთში ომი სინამდვილეში რატომ დაიწყო? დაბნეულმა თავი გავაქნიე. ვიფიქრე, რაღაც სახელმწიფოებრივი საიდუმლო იცის და უნდა გამიმხილოს-მეთქი.

თურმე ავღანეთში უძველესი დროიდან ერთი ფასდაუდებელი ლურჯი ხალიჩა ინახებოდა. ლაზურიტის ქვისაგან დამზადებული საღებავით შეღებილი ძაფებით ნაქსოვი. ჰოდა, ამ ხალიჩის ხელში ჩასაგდებად ჩამოსხა გორბაჩოვმა ავღანეთის მიწაზე ჯარებიო. ცოტა ხანს ვუყურე, მერე მივხვდი რაშიც იყო საქმე და ავხითხითდი. კი არ დაბნეულა, უცებ განაგრძო - უი, სულ ამერია, ომი რაღა შუაში იყო, რუსეთს კოსმოსური წარმოებისთვის, თურმე, დიდი რაოდენობით ლაზურიტი სჭირდება და მსოფლიოში ყველაზე დიდი მარაგი ავღანეთში აღმოჩნდაო.

ასე სცოდნია. ისეთი განცდით მოყვება ვიღაცის მონათხრობს, ეჭვიც არ შეგეპარება, ეს ამბავი თვითონ რომ გადახდა. ან ასეც ხდება - ასოციაციური ფიქრები ერთმანეთში უცნაურად ებლანდება, სადღაც გაიტყორცნება და ამგვარი უცნაური რამე გამოვა. ცუდია, ვითომ ხანდახან ასეთი ამბების მოსმენა?

ცხელა. თითქოს სექტემბერია და დღემაც იწყო კლება, თუმცა, ამინდს ჯერ არაფერი ეტყობა. ყველა ჭუჭრუტანიდან მზე უმოწყალოდ აჭერს და ადგილს ვერ ვპოულობ. სახელოსნოში დღეს მეტისმეტად ბევრი ხალხი ირევა. სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციიდან ვიზიტიორთა სამი პარტია უკვე გავისტუმრეთ. უფრო ხშირად არაქართველები არიან, დიდხანს, დიდხანს დადიან, არჩევენ, სინჯავენ, გუნებაში საკუთარ ინტერიერს უხამებენ და მხოლოდ მერე ყიდულობენ. სამაგიეროდ ზუსტად იციან, რომ სწორედ ეს პანო, ან თავშალი სჭირდებათ. ზოგი მათგანი ძალიან ხშირი სტუმარია. ასეთები გოგონებს გამორჩეულად თბილად ახსენდებათ. მათ შორის ერთი შვეიცარელი ქალბატონი, წითელი ჯვრის ორგანიზაციის ძველი თანამშრომელი. ლამის ყოველ კვირას დადიოდა და სასაჩუქრედ თავშალებს ყიდულობდა. დიდხანს არჩევდა, რომ ფერები და ორნამენტები არ გამეორებულიყო. ასე, ორმოცადაათამდე ეყიდა. საქართველოდან გამგზავრებამდე დასამშვიდობებლად რომ მოვიდა, მაშინღა გამოტყდა, ვერც ერთი თავშალი საჩუქრად ვერ გავიმეტე, ყველას მე თვითონ ვხმარობო.

ეკა ხუნწარია:

1986-1991 სახელმწიფო სამხატვრო აკადემია, სამრეწველო გრაფიკის ფაკულტეტი
2003 ქორთიარდ მერიოტის ინტერიერი, თბილისი
2002 მერიოტი თბილისის ინტერიერი, თბილისი
1999 საშობაო გამოფენა, თანამედროვე ხელოვნების გალერეა, თბილისი.

ეკა: ოდესმე თუ ბრუნდებიან, აუცილებლად გვსტუმრობენ, უყვართ აქაურობა. ხანდახან ისე მოდიან, უბრალოდ სასაუბროდ, ჩაის დასალევად. მერე სხედან საათობით და აღარ მიდიან.

სულაც არ მიკვირს. პანოებით აჭრელებული კედლები, ნათელი ოთახები, საღებავის და ყავის სუნით გაჟღენთილი კედლები და ხუთი ყველაზე კეთილგანწყობილი ქალბატონის გარემოცვა საუკეთესო ადგილია სტუმრობისთვის. ერთია, გამოფენების წინ იქ არ უნდა მოხვდეთ, თორემ ძალიან დაიბნევით და ვერაფერს გაიგებთ. ამ დროს ყველაფერი თავდაყირა დგება და ოთახებში ათეულობით ადამიანი ირევა. ყველა ქალბატონს თავისი `სამაშველო' გუნდი დაყვება. აქეთ-იქით საქმიანად დარბიან და თავისთვის ბურდღუნებენ. რომელიმე ოთახის კუთხეში, კი ერთ პატარა, დიდთვალება გოგოს შეამჩნევთ. ეს ნაზოა. ნაზო დედამიწაზე ყველაზე ერთგული და კეთილი მკერავია. გამოფენის წინ სულ ასე თავჩახრილი ზის და კერავს. თუ ძალიან არ დააკვირდი, შეიძლება არც კი შემოგხედოთ. არავის ელაპარაკება, არასდროს ბუზღუნებს და არაფერს კითხულობს, ისედაც ყველაფერი კარგად იცის.

დღესაც აქაა, ისევ ზის და კერავს. სახელოსნოში ამჯერად ნინო ხოფერია აკლიათ, ჯერ ზღვიდან არ ჩამოსულა. ნინოზე ასე ამბობენ ყველაზე უდარდელი და მშვიდი ადამიანიაო. როგორც კი შემოვა ერთს აუცილებლად დაივლის, იქნებ რამე ზედმეტი ან უსარგებლო ნივთს მოკრას თვალი, მაშინვე სანაგვეში უკრავს თავსო. ბევრჯერ უძებნიათ მერე ის „უსარგებლო ნივთი“ სხვებს, მაგრამ ვერსად უნახავთ. ცხოვრებაშიც ასეთია, ზედმეტი არაფერი უყვარს, წვილმანებზე ფიქრით თავს არასდროს იწუხებს და ყველა რთული სიტუაციიდან უმარტივეს გამოსავალს პოულობს. საფიქრალი ყველას ისედაც საკმარისზე მეტი გვაქვსო, ამბობს.

ნინო ხოფერია: არ მიყვარს პრობლემებზე საუბარი. გაცილებით იოლია დავივიწყო ან რამე უკეთესით დავკავდე. ამას რომ ვაკეთებ, ეს იმას არ ნიშნავს რომ არ განვიცდი და არაფერი მადარდებს. უბრალოდ მინდა, ის ენერგია უფრო სარგებლიან და საჭირო საქმეს მოვახმარო.

ენერგია მართლაც ბევრი სჭირდებათ, ბატიკის კეთება მარტო აბრეშუმის ქსოვილის წყლის საღებავებით მოხატვა არ გეგონოთ. მაგალითად ყველა ქალბატონი მშვენივრად ფლობს ისეთ იარაღებს, როგორიც ხერხი და ჩაქუჩია, ასევე რამოდენიმე ჩარჩოს, და დიდი შირმის ერთდროულად გადაადგილება დახმარების გარეშე შეუძლიათ. უზარმაზარი გომოთუხთუხე პარაფინიანი კასრის დაცლაც, მათი ყოველდღიური სამუშაოა. თუმცა არავინ წუწუნებს, რადგან ეს ის საქმეა, რისთვისაც არც ყინვაში ფეხით კილომეტრების გავლა დაზარებიათ და არც შემოსავლების გაზრდის მიზნით პროფესიის შეცვლაზე უფიქრიათ. ერთადერთი, როცა ჯერი კომუნალური გადასახადების გადახდაზე, ან ნებისმიერი საორგანიზაციო საკითხების მოგვარებაზე მიდგება, პატარა აურზაური მაშინ იწყება. „ეხლა შენ წადი, წინაზე მე ვიყავი. მე რომ სტამბაში წავედი! და საერთოდ, რას აკეთებს ის?“ და ასე გაუთავებლად.

ირმა: ამ პატარა მონაკვეთების ამოგლეჯვის შემთხვევაში შეგიძლიათ ჩათვალოთ რომ სახელოსნოში სრული ჰარმონიაა. შრომა, ჯაფა და დიდი ხალისია.

რა გვინდა? ჯერ ძალიან ბევრი რამე გვაკლია. პირველ რიგში ალბათ ის, რაც მთელს ქვეყანას - მეტი ინფორმაცია, მეტი ახალი, უცხო ხასიათი, საზღვრების გარღვევა გვჭირდება.

თბილისში, 2005 წლამდე უზარმაზარი საერთაშორისო სიმპოზიუმი ტარდებოდა. იყო ასეთი ორგანიზაცია GTG (Georgian Textile Art Group), რომელსაც ორ წელიწადში ერთხელ მრავალი ქვეყნიდან ქსოვილის ძალიან ცნობილი მხატვრები ჩამოჰყავდა, ვინც გო ბელენზე, ბატიკაზე, თექაზე მუშაობდნენ და სრულიად უსასყიდლოდ თავიანთ გამოცდილებას, ცოდნას გვიზიარებდნენ. ამ ორგანიზაციას არაჩვეულებრივი ქალი ნინო ყიფშიძე ხელმძღვანელობდა. რამოდენიმე მათგანი ჩვენს სახელოსნოშიც ცხოვრობდა. მახსოვს ერთი უნგრელი ცოლ-ქმარი, ძალიან ცნობილი თექის ხელოსნები, ჩვენთვის ცოტა გაუგებარი, უჩვეულო ცხოვრების წესით ცხოვრობდნენ. მხოლოდ ნატურალური, დაუმუშავებელი მასალის სამოსს ხმარობდნენ, ნატურპროდუქტით იკვებებოდნენ და არანაირ მაღალტექნოლოგიურ პროდუქტს არ ცნობდნენ. აეროპორტში რომ ვაცილებდით ჩემოდნებიც კი არ ჰქონდათ, თავიანთი ნივთები ტომრებში ელაგათ.

მეორე წელს ამერიკელი ჯოან მორისი ჩამოვიდა, ბროდვეის სპექტაკლების კოსტიუმების ცნობილი მხატვარი. გვქონდა უამრავი გასვლითი ტურები, ექსკურსიები, დავდიოდით თუშეთში, ალვანში, აზერბაიჯანის სოფლებში და უძველესი ქსოვილის დამზადების, ქსოვილზე მუშაობის ტექნიკას ვსწავლობდით. ერთმა ამერიკელმა ქალმა ქვილთის სრულიად განსხვავებული ტექნიკა გვასწავლა. ქვილთისაგან არა მარტო საბანს და გადასაფარებელს, არამედ დეკორატიულ ნივთებსაც ამზადებდა. დღეს ქეთი და ნინო (ყვავილაშვილი) ამ ტექნიკას იყენებენ და თავადაც ულამაზეს ნამუშევრებს ქმნიან.

ჯერ-ჯერობით დამოუკიდებლად ამდენი მოგზაურობის და მხატვართა სიმპოზიუმებსა თუ შეხვედრებზე დასწრების საშუალება არა გვაქვს. ეს მართლა ძალიან გვაკლია. თუმცა, რა გითხრათ, რახან აქამდე ვარსებობთ ე. ი. რაღაცის კეთება მაინც შეგვძლებია. ჰოდა, რა იცი, მერე რა იქნება?

ქეთი ქავთარაძე:

1984-1989 სახელმწიფო სამხატვრო აკადემია, ქსოვილების ფაკულტეტი,
2005 ვეფხისტყაოსნის მინიატურები, გალერეა შარდენი, თბილისი
2000 ქართულ-ებრაული კულტურის დღეები ისრაელში
2000 ტექსტილის მხატვრების პერსონალური გამოფენა, გალერეა „შარდენი“, თბილისი
1999 მინიატურული ტექსტილის გამოფენა, ლატვია
1996 ქართული გობელენი, თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი, თბილისი
1994 მეათე საერთაშორისო ბიენალე, მინიატურული ტექსტილის გამოფენა, უნგრეთი
1997 წლიდან ასწავლის აპოლონ ქუთათელაძის სახელობის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემიაში, ქსოვილების ფაკულტეტზე

ავტორი: ლარისა მაკფარქუჰარი
თარგმნა: თამარ სუხიშვილმა

© Larissa MacFarquhar
Originally published in The NewYorker

2005 წლის ოქტომბერში ბრიტანულმა ჟურნალმა NEW STATESMAN-მა ბარაკ ობამა იმ საუკეთესო ადამიანთა ათეულში დაასახელა, რომელთაც სამყაროს შეცვლა შეუძლიათ. მას შემდეგ ორი წელი გავიდა. ილინოისის სენატორი ბარაკ ობამა დღეს უკვე დემოკრატების პრეზიდენტობის კანდიდატია და, წინასწარ გამოკითხვებზე დაყრდნობით, საკმაოდ სერიოზული შანსები აქვს. ობამას უამრავ მხარდამჭერთა შორის არადემოკრატებიც არიან. როგორც ამბობენ, მხოლოდ დემოკრატების კი არა, ყველას კანდიდატია. მის საარჩევნო პროგრამაში ორი საკითხი დომინირებს: ერაყის ომის დასრულება და ჯანდაცვის უნივერსალური სისტემის შექმნა. აპირებს თუ არა ობამა სამყაროს შეცვლას? - ვფიქრობთ, ამ კითხვაზე პასუხს „ნიუ იორკერში“ გამოქვეყნებული სტატია გაგცემთ.

REUTERS

ფერმერთა სოფელი. გასული წლის ზაფხული. ერთი ჩვეულებრივი დღე. კარმი, ილინოისი - ქალაქი პატარა მდინარე ვაბაშზე, ქვემოთ, შტატის სამხრეთ ბოლოში, კენტუკიდან 25 მილის მოშორებით. 12 ფერმერი ერთად შეყრილა, ჯანმრთელი აღნაგობის თეთრკანიანები არიან, ძალიან მოკლედ შეჭრილი თმით - სხედან ერთმანეთზე შეტყუპებული მაგიდების გარშემო რაღაც გაურკვეველ ოთახში. სენატორ ბარაკ ობამას ესაუბრებიან. ეს დიდი ხნის წინ იყო, მანამ, ვიდრე ობამა საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობას გადაწყვეტდა. ის ერთ-ერთი მაგიდის კიდეში იჯდა, სკამის ზურგზე გადაწოლილიყო, მუხლი მაგიდის კიდეზე მიებჯინა, ჰალსტუხი კი ეკეთა, მაგრამ პიჯაკი არ ეცვა და პერანგის სახელოები აკაპიწებული ჰქონდა. ერთი ახალგაზრდა ფერმერი ჯონსის აქტის გამო გამოთქვამდა უკმაყოფილებას. მეორეს ეთანოლის საკითხი აწუხებდა.

„პირველი შეკითხვა მაშინ გამიჩნდა, ჯორჯ ბუშმა რომ თქვა: მე მთლიანად ბიოსაწვავის მომხრე ვარ. თუ ასეა, რატომღა ექცევა ამდენი ყურადღება ცელულოზის ეთანოლს?“

„მეცნიერი არა ვარ,“ - განაცხადა ობამამ, - ამიტომ, როცა ამ საკითხს ვეხები, ფრთხილად უნდა ვიყო, ძალიან ღრმად რომ არ შევტოპო და მერე ნაპირზე ვეღარ გამოვიდე. დღესდღეობით ცელულოზის ეთანოლი პოტენციურად რვაჯერ უფრო ენერგოეფექტურია, ვიდრე მარცვლეულისა. ასე მესმის. ვიცი, რომ მარცვლეულზე ხარ მიჯაჭვული. მაგრამ, თუ ვინმე უფრო სარფიან გარიგებას შემოგთავაზებს?“

„არა მგონია, - პასუხობს ფერმერი, - ამასწინათ ერთი ბიჭი მოვიდა ჩემთან და შემომთავაზა, სანამ ხორბლის მოსავალს მოიწევ, არ გინდა, შენი თივა გაყიდოო და უარით გავისტუმრე: დროს ტყუილად ნუ კარგავ, თივას არ მოგყიდი-მეთქი.“

„აი, ეს საინტერესოა, - გააგრძელა ობამამ, - რატომ არ გინდოდა, თივა მიგეყიდა? თუ ამას შენთვის ეკონომიკური მნიშვნელობა აქვს, თუ ეს კარგი საქმიანი გარიგება იქნება, მაშინ დაინტერესდები?“

„თუ კარგად გადამიხდით..“ - აღიარა ფერმერმა.

„თუ კარგად გადაგიხდიან. აი, თქვენ ეკონომიკა ჩემზე უკეთ გცოდნიათ. მოკლედ, უნდა დავსხდეთ იმ ფერმერებთან ერთად, რომელთაც მარცვლეული მოჰყავთ და ავწონ-დავწონოთ, რა იქნება უფრო სარგებლიანი. მე ფერმერი არ ვარ, მაგრამ თქვენი საუბრის მერე, მინდა, ჩემი თივა მქონდეს, რადგან ეს მნიშვნელოვანია...“

„მეგონა, ერთადერთი კაცი ვიყავი, ვისაც ეს იდეა ჰქონდა,“ - ჩაერია ფერმერი.

„ჩვენ ასე უნდა მოვიქცეთ. უნდა შევქმნათ ეფექტური ეთანოლი, რაც ბაზარზე შესამჩნევ ზრდას გამოიწვევს. საქმე ისაა, რომ ბრაზილიური ეთანოლი ამერიკულზე საგრძნობლად იაფია. ჯორჯ ბუშს მისი შემოტანა უნდოდა, მაგრამ მე და რიჩარდ დურბინმა, ილინოისის სენატორმა, უარი ვთქვით და მხარი დავუჭირეთ ეთანოლის არსებულ ტარიფს. ჩვენ გვაქვს შესაძლებლობა, გვქონდეს განვითარებული შინწარმოებული ეთანოლის ბაზარი. მინდა დავრწმუნდე, რომ ყველაფერი, რაც კი გაკეთდება, გაამყარებს იმ შეხედულებას, რომ ჩვენ მთელი დედამიწის ზურგზე უმდიდრესი მიწა გვაქვს და საუკეთესო ფერმერები გვყავს. მაგრამ მედალს მეორე მხარეც აქვს: თავად ფერმერები უნდა იყვნენ დაინტერესებული ამ საქმით. ხელი არ უნდა აიქნიონ და არ უნდა თქვან: ეს არ მაინტერესებს, რადგან მე მხოლოდ ხორბალი და პარკოსნები მომყავს.“

არსებობს სამი ხერხი, რომელსაც დემოკრატი კანდიდატები ამომრჩეველთან საუბრის დროს მიმართავენ და სულ რამდენიმე წუთში შთამბეჭდავად წარმოაჩენენ ხოლმე ამომრჩევლის პრობლემას, ძირითადად, ფინანსურს. მერე საზოგადოებაში პროტესტის გრძნობას აღვივებენ იმ გავლენიანი დაჯგუფებების მიმართ, უბრალო ხალხის ხარჯზე რომ მდიდრდებიან. მხოლოდ ამის შემდეგ წარმოადგენენ ამ პრობლემის გადაჭრის კარგად ჩამოყალიბებულ გეგმას და იმ გავლენიანებსაც თავის ადგილს მიუჩენენ. ობამა ამ ხერხებს თითქმის არ იყენებს. მოქმედების დროს ნაკლებად ინფორმირებული ჩანს, იშვიათად სდებს ვინმეს ბრალს. პრობლემებზე საუბარს პასიური კონსტრუქციებით ამჯობინებს: აქ საქმე მთლად კარგად ვერ კეთდება, ისე, თავისთავად, და არა იმიტომ, რომ ეს ვიღაცის ბრალია. მის მიერ შემოთავაზებული გადაწყვეტილებები ჩვეულებრივ უფრო შეუმჩნეველი და ლოკალური მნიშვნელობისა ჩანს, ვიდრე სისტემური და ფართო მასშტაბებზე გათვლილი. გავიხსენოთ თუნდაც ლას ვეგასში ამასწინათ გამართული ფორუმი, რომელიც ჯანდაცვის საკითხებს მიმოიხილავდა. ამ ფორუმზე ჰილარი კლინტონი და ობამა ერთსა და იმავე საკითხზე - პრევენციულ მკურნალობაზე საუბრობდნენ.

„ჩვენ უნდა შევცვალოთ ჯანდაცვის სფეროს დაფინანსების მექანიზმი. ეს კი ნიშნავს, რომ დაფინანსების წყარო შევუწყვიტოთ იმ ადამიანებს, რომლებიც ამ წუთას ძალიან კარგად უძღვებიან თავის საქმეს. ასე რომ, ეს დიდი პოლიტიკური ბრძოლა იქნება,“ - განაცხადა ჰილარი კლინტონმა. სადაზღვევო კომპანიები ფულს აკეთებენ იმით, რომ უამრავ ხალხს ქირაობენ სამუშაოზე, პაციენტების დაზღვევით კი ნაკლებად იწუხებენ თავს. ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ უკვე დაზღვეული ხართ, ცდილობენ თავი აარიდონ იმ თანხის გადახდას, რაც თქვენი მკურნალობისთვის დაიხარჯა.“ ჰილარი წინ იდგა სცენაზე. მან მოდერატორის გვერდით დაჯდომაზე უარი თქვა. ლაპარაკობდა ენერგიულად, აშკარად ეტყობოდა, რომ საგულდაგულოდ ემზადებოდა ამ ღონისძიებისთვის და ეს გამოსვლა მისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანი იყო. „სადაზღვევო კომპანიების დიდი ნაწილი არ ანაზღაურებს მკურნალობის ხარჯებს იმ შემთხვევაში, როდესაც პაციენტი, რომელსაც დიაბეტის დიაგნოზი დაუსვეს (ან წინადიაბეტური მდგომარეობა აქვს), დიეტოლოგთან მიდის სწორი კვების დანიშნულების მისაღებად, ან პოდიატრისტის კონსულტაცია სჭირდება. სადაზღვევო კომპანიები გიპასუხებენ, რომ მათ არ სურთ ასეთი პრევენციული ღონისძიებების დაფინანსება, რადგანაც ეს დაკარგული ფულია...“

ეს კი უკვე ობამაა: „პრევენციულ ღონისძიებებში უფრო მეტი ფული უნდა ჩაიდოს. უაზრობაა, როცა განკურნებადი ავადმყოფობით, მაგალითად ასთმით, დაავადებული ბავშვები გადაუდებელი დახმარების განყოფილებაში მიჰყავთ. ქრონიკული დაავადებების მქონე პაციენტების 20%25-ზე გადასახადების 80%25 მოდის. ასე რომ, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ინვესტიციების ჩადებას დიაბეტის მსგავსი ქრონიკული დაავადებების მენეჯმენტის საქმეში. თუ დავიქირავებთ სამედიცინო მენეჯერს, რომელიც ამ პაციენტებზე იზრუნებს და მათთვის სწორი მკურნალობის შერჩევას უზრუნველყოფს, მაშინ პოტენციურად აღარ დაიხარჯება ფეხის ამპუტაციისათვის საჭირო 30.000 დოლარი.“ როდესაც ახალგაზრდა მსმენელმა უმცირესობების ჯანდაცვის პრობლემის შესახებ დასვა შეკითხვა, ობამამ უპასუხა: ჭარბი წონისა და დიაბეტის პრობლემა უმცირესობებში უფრო მწვავედ დგას, ვფიქრობ, საჭიროა მიზნობრივი პროგრამები, განსაკუთრებით, უმცირესობათა ბავშვებისათვის, რათა დავრწმუნდეთ, რომ ამ ბავშვებს აქვთ ჯეროვანი კვება, ხელი მიუწვდებათ ხილსა და ბოსტნეულზე, აქვთ საკმარისი სათამაშო სივრცე და არ არიან მთელი დღის განმავლობაში ერთ კუნჭულში ტელევიზორთან გამოკეტილები...“

ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში ობამა ჯანდაცვის ფორუმებს მასპინძლობდა ნიუ ჰემფშირში, აიოვაში. ამ ფორუმებზე ის მშვიდი და გაწონასწორებული ჩანდა, ნელი ნაბიჯებით მიმოდიოდა, ჩაფიქრდებოდა, დროდადრო თავს გადააქნევდა ხოლმე. ნეიტრალურ, მიუკერძოებელ კომენტარებს აკეთებდა. მისი გამოსვლები არ იყო განმსჭვალული ავადმყოფთა მიმართ სიბრალულის გრძნობით, არც ბიუროკრატიის, კანონდარღვევებისა და უსამართლობისადმი ზიზღით, ის ამბობდა, რომ სისტემა მორყეულია და მას შეკეთება სჭირდება, თუმცა, ყველაფერი ელვის სისწრაფით ვერ მოხდება.

მისეულ მეთოდს ხშირად „პროფესორულს“ უწოდებენ, თავად ობამასაც ეს ფორუმები კონსტიტუციური სამართლის ლექციებს აგონებს, მაგრამ „პროფესორული“ მაინც იმას ნიშნავს, რომ ის გონით უნდა განსჯიდეს ან დიდაქტიკოსი იყოს, მაგრამ ასე არ არის. ხშირად აკრიტიკებენ იმის გამო, რომ თავიდან ბოლომდე შთაგონებულია და გამოკვეთილი პოლიტიკური კურსი არა აქვს. მაგრამ ობამა კვლავ ინსტინქტის ერთგული რჩება. მისი მიდგომა არ არის უბრალო სტრატეგია, თავად ობამა გახლავთ ასეთი. როგორც მისი მეგობრები ამბობენ, მას არც ის სჭირდება, გვერდით ვიღაც საპყარი ედგას, რომლის ფონზეც უფრო ძლიერი გამოჩნდება.

არა, ასეთ შეხვედრებზე ობამას აუღელვებლობა, მისი სიმშვიდე სწავლული პროფესორის კი არა, უფრო მკურნალი ექიმის მიდგომას ჰგავს, ექიმისა, რომელიც ყოველგვარი ზედმეტი ემოციების გარეშე უსმენს პაციენტს და ამშვიდებს, რომ ეს მისთვის ნაცნობი სიმპტომებია. ასეთივეა მისი დამოკიდებულება პოლიტიკის, როგორც ერთი მთლიანობის მიმართ. თუ პრობლემის წარმოჩენის დროს მავანთა მიერ დაშვებულ შეცდომებზე და ყველაფერ იმაზე აკეთებთ აქცენტს, რაც ჩვენ გადავიტანეთ, მაშინ მრისხანების ნიღბის მორგებაც ბუნებრივია. მაგრამ თუ ერთიანობის საკითხს ისევე სერიოზულად განიხილავთ, როგორც ამას ობამა აკეთებს, მაშინ მრისხანებას აზრი ეკარგება. დაახლოებით ისე გამოდის, ექიმი რომ გაბრაზდეს პაციენტზე, რომელსაც თირკმელი აწუხებს. რაღა თქმა უნდა, აქ გარკვეულ როლს რასობრივი განსხვავებაც ასრულებს: „როცა შავკანიანი ხარ, ადამიანებზე აგრესიით არ უნდა მოახდინო შთაბეჭდილება, - ამბობს ჰეივუდი, - იყო დრო, როცა შავკანიანმა პოლიტიკოსები გახდნენ წარმატებულები. ბევრმა ეს ისე გაიგო, თითქოს საზოგადოების მეწინავე ძალა რომ გამხდარიყავი, ჭაღარა თმა უნდა გქონოდა. ამის მაგალითი იყო დაგ უაილდერი. დევიდ დინკინსიც, აგრეთვე, ლოს-ანჯელესის მერი ბრედლი. მათ მიაჩნდათ, რომ თუ თეთრკანიანთა ელექტორატის ფართო მასებში პოპულარობის მოპოვება გსურს, უმჯობესია წინდახედული იყო, ვიდრე მრისხანე. არა მგონია, რომ ბარაკმა გონივრული გადაწყვეტილება მიიღო, როდესაც ეს გზა აირჩია, მაგრამ ეს იღბლიანი შემთხვევაა. ვიღაც მისი გამოსვლებით შეიძლება, იმედგაცრუებულიც კი დარჩეს, მაგრამ საზოგადოებრივი აზრი ჯერ არ არის მზად ცეცხლის მფრქვეველი შავკანიანის აღიარებისათვის“ (როგორც ჩანს, ცნობიერად თუ არაცნობიერად, ობამამ ამ მაგალითებიდან ბევრი რამ ისწავლა და იცის, რომ პრეზიდენტ ობამას არჩევას რასობრივი რევოლუცია არ მოჰყვება, ისევე, როგორც ქალი პრემიერ-მინისტრების არჩევა სამხრეთ აზიის ქვეყნებში არ ყოფილა ფემინიზმის აყვავების ნიშანი). ობამას სიმშვიდე ტემპერამენტის საკითხია. პირველი, რასაც აღნიშნავს ნებისმიერი ადამიანი, ვინც კი ობამას იცნობს, ისაა, რომ თავს უაღრესად კომფორტულად გრძნობს.

„ის უჩვეულოდ თავშეკავებული და გაწონასწორებული იყო, - იგონებს ქრისტოფერ ედლი, ობამას პროფესორი ჰარვარდის უნივერსიტეტში, ამჟამად ბერკლის უნივერსიტეტის დეკანი - არის რაღაც უჩვეულო თუ ახირებული ობამას თავდაჭერილობაში. და ეს ძალიან თვალშისაცემია, ისევე იქცევს ყურადღებას, როგორც არაბუნებრივი მდუმარება იმ ადამიანისა, რომელსაც ძალუძს სისხლის წნევა საკუთარ ნებას დაუმორჩილოს. აუღელვებელია, არ არის გულგახსნილი, უფრო თავაზიანია, ვიდრე ფამილარული. გარეგნულადაც მშვიდია, მოძრაობები - მსუბუქი და თავისუფალი აქვს, ხმა კი ისეთი თანმიმდევრული და ზუსტი ჟღერადობისა, რომ შეიძლება მსახიობიც კი გეგონოთ, რომელიც პოლიტიკოსის როლს ასრულებს, თანაც იმდენად თავისუფლად, რომ ამის დაჯერებაც კი გიჭირთ.

REUTERS

პერანგი საყელოსთან მოღეღილი აქვს. ჰალსტუხებს ისევე ექცევა, როგორც კენედი - ქუდებს, მაგრამ დაუდევრად ან არასერიოზულად არასოდეს გამოიყურება. „გორსა და ბუშს დაუდევრობა ახასიათებს. მაგრამ ობამასთვის ასეთი რამ არ შემინიშნავს,“ - აღნიშნავს რობერტ პუტნამი, ჰარვარდის პოლიტიკური მეცნიერების სპეციალისტი, რომელსაც სამივე პოლიტიკოსთან მოუწია მუშაობა, - ეს არა იმიტომ, რომ ის დინჯი და დარბაისელი კაცია, უბრალოდ იმიტომ, რომ ბუშს შეუძლია შერეკილად მოაჩვენოს ხალხს თავი, გორსაც შეუძლია. ობამა შერეკილი არ არის.“

უცნაურობა ისაა, რომ ისეთი უშფოთველი ადამიანი, როგორადაც მას მეგობრები ახასიათებენ, რადიკალურად განსხვავდება იმ კაცისგან, რომელსაც ობამა თავის მემუარულ თხზულებაში აღწერს. ამ წიგნში, რომელსაც „მამაჩემის ოცნებები“ ჰქვია, ახალგაზრდა ობამა შემცბარი და გაღიზიანებულია, ძიების პროცესშია, უფრთხის თეთრკანიანთა ქედმაღლობას და შევკანიანთა რისხვას, არ სჯერა საკუთარი ძალების და ყველაფერზე ეჭვიანობს. ეჩვენება, რომ მისი რწმენა მხოლოდ შენიღბული ეგოიზმია, მისი გრძნობები კი - მარტოოდენ განსაკუთრებული რასობრივი ხვედრის სიმპტომები.

წიგნი საკუთარ თავში, საკუთარ აზრებში გარკვევის შესახებ გვიამბობს. ეს არის ტრადიციული ამბავი საკუთარი თავის ძიებისა, რომელიც ტრადიციულადვე ქორწინებით მთავრდება, და დაბნეულობაც იფანტება. თუმცა, ასეთი დიდი კონტრასტი წიგნის გმირ ობამასა და იმ ობამას შორის, რომელსაც მსოფლიო იცნობს, ნამდვილად განსაცვიფრებელია.

„ძალიან მყარად იდგა მიწაზე, საკუთარ ნაჭუჭში მოხერხებულად გრძნობდა თავს, იცოდა, ვინ იყო, საიდან მოვიდა, რატომ სწამდა, - იხსენებს კენეტ მაკი, ობამას მეგობარი ჰარვარდიდან, ახლა ჰარვარდის უნივერსიტეტის პროფესორი, - მისი წიგნი რომ წავიკითხე, გავოცდი - ასეთი დაბნეულობა და რისხვა, რაც ამ წიგნში იყო აღწერილი, იქნებ სადღაც სიღრმეში არსებობდა კიდეც, მაგრამ ამას არ იმჩნევდა.“

„იცით, რა მიკვირს ყველაზე მეტად? - განმარტავს ობამა, - რატომ არის ეს ხალხი ასე გაოცებული. გმირის რისხვა 15 წლის ასაკში იწყება და სადღაც 21 წლის ასაკამდე გრძელდება. მე ასე ავხსნიდი, მოზარდი ვიყავი - მოჭარბებული ჰორმონებით და მძიმე ბავშვობა გამოვიარე... ეს არ ყოფილა ჩემი ბუნებრივი ტემპერამენტი. მაგრამ ეს წიგნი ხომ მთელ ჩემს ცხოვრებას არ აღწერს. სრულიად განსხვავებული წიგნის დაწერაც შემეძლო, კალათბურთის თამაშით გამოწვეულ სიხარულზე და იმაზე, თუ როგორი გრძნობაა, როცა ტალღაზე მისრიალებ და მზე ჩადის ქვიშიან სანაპიროზე.“

რატომ არ დაწერა წიგნი კალათბურთის თამაშით გამოწვეულ სიხარულზე? რატომ აკეთებს აქცენტს თავისი ცხოვრების იმ ეპიზოდებზე, რაც სულაც არ უნდა იყოს პოლიტიკურად მომგებიანი? სანამ „ოცნებებს“ დაწერდა, იურიდიულ ფაკულტეტზე სწავლისას, ჩიკაგოს მერობა სურდა. ხალხი კი არა მარტო შემწყნარებლურად ეკიდება, არამედ მოსწონს კიდეც ექსცენტრული და წინააღმდეგობრივი ადამიანები ამ თანამდებობაზე (სხვა თანამდებობებისაგან განსხვავებით). შესაძლოა, სწორედ ასეთი გათვლა გააკეთა ობამამაც.

ალბათ, გაანალიზა კიდეც, რომ წარსულის ამგვარი გამომზეურება მომავალში დაჩრდილავდა მის გამოსვლებს. ობამა თხრობის ხელოვანია, თანაც იცის, რომ ჩვეულებრივი ამბავი პოლიტიკური კანდიდატის შესახებ, რომელიც კარგად სწავლობდა სკოლაში, მერე წარმატებული პროფესიონალი იყო და კარგი ცხოვრებით ცხოვრობდა, მაინცდამაინც არც არავის მოხვდება გულზე და ვერც შთაგონების წყაროდ იქცევა.

როცა ჩიკაგოში საზოგადოებრივ ორგანიზატორად მუშაობდა, ობამა რამდენიმე შავკანიან მინისტრს შეხვდა, ცდილობდა, ისინი თავისი ორგანიზაციის მეკავშირეობაზე დაეთანხმებინა. საუბრის დროს აღმოაჩინა, რომ ამ ადამიანთა დიდ ნაწილს რაღაც აერთიანებდათ. „ერთი მინისტრი იხსენებდა, რომ ადრე აზარტული თამაშებით იყო გატაცებული; მეორემ მითხრა, რომ წარმატებული კარიერის დროს ჩუმ-ჩუმად სვამდა. იყო დრო, როცა ყველას ღრღნიდა რელიგიური ეჭვები. იყო შემაძრწუნებელი დაცემა, სიამაყის დაკარგვა, საკუთარი თავის პოვნა და და შემდეგ დამკვიდრება. ისინი ამტკიცებდნენ, რომ მათი დაცემა და მერე, მონანიება მათი რწმენის საფუძველი გახდა. სწორედ ამის გამო მოიპოვეს ავტორიტეტი,“ - წერს ობამა.

უნივერსიტეტის მეგობარი კასანდრა ბატსი ბარაკის საყვარელ გამოთქმას იხსენებს სამოქალაქო უფლებებისათვის მოძრაობასთან დაკავშირებით: „თუ ჯვარს ვერ ზიდავთ, მაშინ გვირგვინის ტარებასაც ვერ შეძლებთ.“

ობამამ 2004 წელს დემოკრატთა შეკრების დროს გაითქვა სახელი, როდესაც თავისი ცხოვრება აღწერა როგორც ამერიკული ოცნების გამარჯვება: „შავკანიანი ბავშვი სასაცილო სახელით“ - აფრიკელი მამაკაცისა და კანზასელი გოგონას წარმოუდგენლად იდეალისტური კავშირის ნაყოფი. გარემო, რომელშიც ის გაიზარდა, არ ყოფილა სიბნელით მოცული, ჩააბარა ჰარვარდში, იურიდიულ ფაკულტეტზე, და მაშინვე ნათელი გახდა, რომ კარიერას გააგრძელებდა და რეკონსტრუქციის შემდგომი პერიოდის შეერთებული შტატების რიგით მესამე შავკანიანი სენატორი გახდებოდა. მაგრამ, მეორე მხრივ, მისი ცხოვრება ამერიკული ოცნების საპირისპიროდ მიედინებოდა, ის უარყოფდა თავისი მშობლებისა და კიდევ იმათი მშობლების ამერიკულ ოცნებას, და რაღაც ძველისკენ ესწრაფვოდა. ობამას პაპა დედის მხრიდან სტენლი დანემი კანზასიდან იყო. სულაც არ იცოდა, რის გაკეთებას აპირებდა, მაგრამ ამ შტატიდან გაღწევა სურდა - უნდოდა შორს წასულიყო მშობლების სახლიდან, გასცლოდა მიდვესტის პატარა ქალაქის უჰაერო პროვინციალიზმს, სადაც, მისი შვილიშვილის აღწერილობით, „შიში და წარმოსახვის უქონლობა ისე ახრჩობს შენს ოცნებებს, რომ უკვე დაბადების დღესვე იცი, როდის მოკვდები და ვინ დაგმარხავს.“ რამდენიმე წარუმატებლობისა და საყვარელ გოგონასთან ერთად გაქცევის შემდეგ ის ისევე მოიქცა, როგორც ჩვეულებრივ ასეთი ტიპის მამაკაცები იქცევიან ხოლმე: ის დასავლეთისაკენ წავიდა. გადავიდა კალიფორნიაში, მერე - სიეტლში, და ბოლოს უკიდურეს საზღვარზე, შორეულ დასავლეთში, ჰავაიზე, ამის იქით ვეღარ წავიდოდა, თორემ ისევ აღმოსავლეთში ამოყოფდა თავს.

ამ დროს ობამას მეორე პაპა ჰუსეინ ონიანგო 8 000 მილის აღმოსავლეთით კენიაში, იმავე გზით და იმავე მიმართულებით მიიწევდა წინ. უკმაყოფილომ და ამბიციებით შეპყრობილმა მამის სოფელი მიატოვა, აინტერესებდა, რას აკეთებდნენ ახალი თეთრკანიანები ახლომახლო ქალაქში. მან ევროპული ტანსაცმლის ტარება დაიწყო და ევროპელთა მითითებებს იცავდა ჰიგიენისა და საკუთრების საკითხებში. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ევროპაში იმოგზაურა როგორც ბრიტანეთის არმიის მზარეულმა.

ამ ორი კაცის შვილები - ობამას მშობლები ერთი თაობის წარმომადგენლები იყვნენ. მათ მიატოვეს თავიანთი სამშობლო, ისინი მამებზე უფრო თავისუფლები იყვნენ. ობამას დედა, ენი, პირველად კენიელს გაჰყვა, მერე, როცა იმან მიატოვა - ინდონეზიელს და როცა მეორე ქორწინებაც უიღბლო გამოდგა, შინ, ჰავაიზე დაბრუნდა ანთროპოლოგიაში მაგისტრის ხარისხის დასაცავად.

მერე ისევ ინდონეზიაში წავიდა, რამდენიმე წლის განმავლობაში საველე სამუშაოებზე მუშაობდა. თავის ვაჟს, რომელიც მაშინ 13 წლის იყო, არჩევანის საშუალება მისცა - შეეძლო დედასთან ერთად ინდონეზიაში წასულიყო, თუ არ უნდოდა, ჰავაიზე დარჩებოდა, თავის სკოლაში. მან დარჩენა გადაწყვიტა.

ობამას მამა სკოლიდან გამოაგდეს, მაგრამ მოახერხა სტიპენდიის მოპოვება და ამერიკაში კოლეჯში დაიწყო სწავლა. მან ჰავაის უნივერსიტეტში სწავლის გაგრძელების გულისთვის ფეხმძიმე ცოლი და ვაჟი მიატოვა. სწორედ იქ შეხვდა ენ დანემს, დაქორწინდნენ და ბარაკი ეყოლათ. მერე ეს მეორე ოჯახიც მიატოვა, რომ კენიაში დაბრუნებულიყო და მთავრობისთვის ემუშავა, სადაც სხვა ამერიკელი ქალი შეირთო და ორი შვილი შეეძინა. რამდენიმე წლის მერე მესამე ოჯახიც დაენგრა და კენიის უსამართლო ტრიბალიზმს რომ ვერ შეეგუა, მისი სახელმწიფო კარიერაც დაიმსხვრა. გაღიზიანებულმა და უკაპიკოდ დარჩენილმა სმა დაიწყო.

„საკუთარ ოჯახზე რომ ვიწყებ ფიქრს, ყველაზე მეტად ის მიამიტობა მაწუხებს, ბავშვისთვისაც კი ესოდენ დაუჯერებელი რომ ჩანს.“ მიამიტობას ის დადებით თვისებად არ მიიჩნევს, შეუძლებელია, ამას გამართლება მოეძებნოს. ეს არაა თვითგვემის საპირისპირო, ეს სიბრძნის საპირისპირო ცნებაა. ობამასეულ პაპის აღწერილობაში სიყვარულიც იგრძნობა და ზიზღიც. „ტიპიური ამერიკელი იყო, ერთ-ერთი ტიპიური წარმომადგენელი თავისი თაობისა, ადამიანი, რომელმაც ისე აირჩია თავისუფლების, ინდივიდუალიზმისა და ღია დერეფნის ცნებები, რომ ყოველთვის არც კი იცოდა მათი ფასი. ცხოვრება ასეთი ადამიანებისა, რომლებიც თავიანთი მიამიტობის წყალობით საშიშნიც იყვნენ და ძალიან პერსპექტიულებიც, საბოლოოდ სასოწარკვეთით სრულდებოდა,“ - წერს ობამა. სტენლი დანემი თავისმა დაუცხრომელმა ხასიათმა მხოლოდ შორეთში წაიყვანა, მეტს ვერაფერს მიაღწია. ერთი არაკომპეტენტური, საბრალო სადაზღვევო მოვაჭრე იყო, მისი ცხოვრება არაფრით განსხვავდებოდა იმ ცხოვრებისგან, რომელიც მას კანზასში დარჩენის შემთხვევაში ექნებოდა. უფრო უარესი: ამდენი მოგზაურობის მერე ცხოვრებით კიდევ უფრო უკმაყოფილო იყო. საკუთარი ქალიშვილი მის უკმაყოფილებას ხედავდა, მაგრამ არასწორი გაკვეთილი მიიღო. მისთვის პრობლემა ის კი არ იყო, რომ მამამისი უშინაარსოდ, მხოლოდ ხეტიალისთვის დახეტიალობდა და ფიქრობდა, რომ ახალი ადგილი ახალი ცხოვრების დაწყებას ნიშნავდა. პრობლემა ის იყო, რომ ის შორს არ წასულა. ჰოდა, ქალიშვილი უფრო შორს წავიდა. „მამამისს წარსულის განადგურება უნდოდა, სურვილი ჰქონდა უკუეგდო წარსული, რწმენა იმისა, რომ ხელუხლებელი ტილოსგან შეექმნა სამყარო. ეს იყო ის მემკვიდრეობა, რომელიც ყველაზე სიცოცხლისუნარიანი აღმოჩნდა.“

ობამას დედა, შვილის აღწერილობით ჰენრი ჯეიმსისეული ამერიკელი უცოდველი არსებაა, გოგონა, რომელიც დახეტიალობს მსოფლიოში და სჯერა, რომ ყველაფერი ისეა, როგორც ეს გარედან ჩანს, რომ პიროვნების ისტორიის ათვლის წერტილი მისი დაბადების დღეა და რომ სხვა ადამიანებთან ურთიერთობებიც სწორედ იმ დროიდან დაიწყო, როცა გოგონა მათ შეხვდა. გოგონას სჯეროდა, რომ მშობლიური სახლის მიტოვება შიშისა და ზიანის გარეშეც შეიძლება, რადგან ადამიანები მეტ-ნაკლებად ყველგან ერთნაირი არიან. ჰავაიდან რომ წამოვიდა, არც კი იცოდა, სად მიდიოდა, რომ მის ჩასვლამდე რამდენიმე თვით ადრე ინდონეზიაში დიდი გადატრიალება მოხდა, რამაც ასეულობით ათასი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. საბედნიეროდ, ვიღაცამ უამბო მომხდარის შესახებ, მაგრამ ამან არაფერი შეცვალა. ქვეყანაში, სადაც გაჭირვების გადალახვის აუცილებელი იარაღი ფატალიზმი იყო, ის საუკუნის ჰუმანიზმის ერთადერთი მოწმე გახდა, ახალი გარიგების, სამშვიდობო კორპუსის, ქაღალდზე დაწერილი ლიბერალიზმის ჯარისკაცი. მას მამისგან მემკვიდრეობით მიღებული და გამოცდილებაგამოვლილი რწმენა ჰქონდა, რომ „გონიერ და რაციონალურ ადამიანს შესწევს საკუთარი ბედისწერის გამოჭედვის ძალა.“ იღბლიანად უნდა ჩაეთვალა თავი, რადგან მისი გამოცდილება მხოლოდ ორ განქორწინებასა და ორ თავგზააბნეულ შვილს ითვლიდა. „უფრო უარესადაც შეიძლებოდა წასულიყო საქმე, - განსჯის მისი ვაჟი, - ბევრად უფრო უარესადაც.“

მიამიტობა, თავისუფლება, ინდივიდუალიზმი, მობილურობა - რწმენა, რომ შეგიძლია უკან ჩამოიტოვო ისტორია და ხელახლა შექმნა საკუთარი თავი შენს მიერ არჩეული ფორმით - ეს ყველაფერი დასავლეთისკენ მიმსწრაფი ამერიკული ოცნების ნაწილია, ჯერ ძველი ქვეყნიდან ამერიკისაკენ, მერე გადატვირთული ქალაქებიდან აღმოსავლეთ სანაპიროსკენ და წყნარი ოკეანისაკენ. მაგრამ ობამასთვის ეს ფუჭი ოცნებაა.

როცა ახალგაზრდა ობამა პირველად ჩავიდა კენიაში, გაიგო, როგორ შეტრიალდა მამამისის ცხოვრება, როგორ დაანგრია მან თავისი კარიერა, რადგან დაიჯერა, რომ ძველი ტომობრივი ცხოვრება მხოლოდ არარაობა იყო. მამა უტოპიური იდეით იყო შეპყრობილი - წარსულიდან უნდა ამოსულიყო, ამაღლებულიყო და საზოგადოება უნდა შეეცვალა. დეიდამ უთხრა ობამას, მამაშენმა ვერაფრით გაიგო, რომ „თუ ყველა ერთი ოჯახია, მაშინ ოჯახი არ არსებულაო.“ ეს ფრაზა ობამას ისე მოეწონა, რომ მერე ხშირად იმეორებდა და გამოცალკევებული ასოებით წერდა ხოლმე - „თუ ყველა ერთი ოჯახია, მაშინ ოჯახი არ არსებულა.“

უნივერსალიზმი ილუზიაა. თავისუფლება სინამდვილეში მხოლოდ რაღაცის მიტოვება და უკუგდებაა. დასაწყისში, ალბათ, რელიგიას შეაქცევთ ზურგს, მერე თქვენს მშობლებს, თქვენს ქალაქს, თქვენს ხალხსა და თქვენი ცხოვრების წესს. მოგვიანებით კი მიატოვებთ თქვენს ქმარს თუ ცოლს და შვილს. ეს უკვე ბუნებრივი პროგრესია გამოდის.

ჰოდა, როცა დადგა დრო, რომ ობამას სახლი უნდა მიეტოვებინა, მან არ მოინდომა ისე მოქცეულიყო, როგორც მისი დედ-მამა და იმათი მშობლები მოიქცნენ: ის მოტრიალდა და აღმოსავლეთისაკენ აიღო გეზი. ორი წელი კალიფორნიის კოლეჯში გაატარა. მერე კიდევ უფრო იქით, ნიუიორკში წავიდა. ბოლოს ჩიკაგოში გაჩერდა, მერე მიდვესტში, იქ, საიდანაც მისი დედის მშობლები გამოიქცნენ. აირჩია ყველაფერი ის, რასაც ისინი გამოექცნენ - ტრადიციის აღკვეთა, ისტორიის წონა, თემის პროვინციული სიმჭიდროვე, მან აირჩია თვით ის ჭუჭყი და ძალადობაც კი, რაც თან სდევდა ამ ადგილს, რადგან ეს მისი მახსოვრობის ნაწილი იყო. ის ბევრს ფიქრობდა თითქმის ერთი საუკუნის წინ ჩიკაგოში სამხრეთიდან წამოსულ შავკანიანთა დიდ მიგრაციაზე, მათ მიერ შექმნილ ტრადიციებზე. „მე ჯაჭვი გავაბი ჩემს ცხოვრებასა და ჩემს თვალწინ არსებულ სახეებს შორის, სხვების მეხსიერებასაც დავესესხე,“ - წერდა ობამა, ძალიან უნდოდა, რომ რაღაცასთან დაკავშირებული ყოფილიყო.

გარკვეულწილად, როცა საკუთარი ოჯახის მიტოვება და იმ ადგილას წასვლა განიზრახა, რომელთანაც არაფერი აკავშირებდა, ის ისევე მოიქცა, როგორც მისი მშობლები. მაგრამ მშობლებისგან განსხვავებით, მან გადაწყვიტა ერწმუნა, რომ მის მიერ არჩეული გზა ბედისწერითა და ოჯახით იყო დაწერილი. ამაში იყო რაღაც ორგანული, რაღაც ისეთი, რასაც ვერ გაექცეოდი. „მე ვხედავ, რომ ჩემი არჩევანი არასოდეს ყოფილა მარტოოდენ ჩემი, - წერდა ობამა, - და ასეც უნდა ყოფილიყო. სხვაგვარად გამოდის, რომ რაღაც უბადრუკ თავისუფლებისმაგვარს დასდევ.“ ეს არჩევანი საუკეთესო იყო, რაც კი შეეძლო გაეკეთებინა, დროთა განმავლობაში ფესვებიც გაიზრდებოდა. მან მიშელ რობინსონზე იქორწინა, ქალზე, რომელსაც უკვე ჰქონდა მახსოვრობა და ფესვები, რომელიც დაბადებით იყო ისეთი ადამიანი, როგორ ადამიანად გახდომასაც ოცნებობდა ობამა. დაშლილი სამხრეთის თემის ორგანიზება ითავა, იმედოვნებდა, რომ შრომითა და შთაგონებით საზოგადოებას გააერთიანებდა. მოგვიანებით უარყო მშობლების აგნოსტიციზმი და საკუთარი სკეპტიკური ინსტინქტები, ქრისტიანი გახდა და ეკლესიაში სიარული დაიწყო. „მივხვდი, - წერდა თავის მეორე წიგნში - „იმედის გამბედაობა“, - რომ რომელიმე ხალხის სარწმუნოების რწმენის გარეშე ყოველთვის გარკვეულწილად გვერდზე დავრჩებოდი, ვიქნებოდი თავისუფალი იმ თვალსაზრისით, როგორც დედაჩემი იყო თავისუფალი, მაგრამ, ამავდროულად, საბოლოოდ დედაჩემივით მარტოსულიც დავრჩებოდი.“

27 წლის იყო, როცა იურიდიულ ფაკულტეტზე დაიწყო სწავლა, ამ დროისთვის მან უკვე მოახერხა, რომ საკუთარი წარმოსახვის ადამიანი გამხდარიყო. მთელი ცხოვრების მანძილზე მას შავკანიანად აღიქვამდნენ, რაგინდ შემაშფოთებელი ყოფილიყო ეს მისთვის, იმიტომ რომ შავი იყო. ახლა ეს აღარ აწუხებდა. გარდაქმნა დასრულდა. „ვერაფრით მიხვდებოდით, რომ ორი რასის ნარევი იყო, - ამბობს კენეტ მაკი, - ვერასოდეს მიხვდებოდით იმასაც, რომ ჰავაიზე გაიზარდა. როცა შევხვდი, ერთი ჩიკაგოელი შავკანიანი ბიჭი მეგონა.“

თავისუფლების გამარჯვება ისტორიაზე, რა თქმა უნდა, არ არის მხოლოდ ამერიკული ამბავი პიროვნებებზე, ეს არის ამბავი, რომელსაც ამერიკა საკუთარ თავზე გვიყვება. ობამა ამ ამბავს არ იზიარებს, თვით მის ყველაზე დამაჯერებელ სიმბოლოს - სამოქალაქო უფლებებისთვის მოძრაობასაც კი საეჭვოდ მიიჩნევს. „სული, რომელმაც შეიპყრო ერი კენედის არჩევიდან საარჩევნო უფლებების აქტის მიღებამდე. უნივერსალიზმის თვალსაჩინო ტრიუმფი ლოკალურ შეზღუდულობასა და გონების სივიწროვეზე“ - ეს ობამასთვის სასარგებლო გამოგონებაა: „რომელიც მე მუდმივად მიკარგავს მოსვენებას და ისეთ გრძნობას აღძრავს, რასაც დაკარგული სამოთხე.“ როდესაც გვეჩვენება, რომ ისტორია დამარცხდა, ეს ერთადერთი ილუზიაა, რომელიც ქარიზმითა და რიტორიკით იქმნება.

ამიტომ, გასაკვირი არაა, რომ როდესაც ამერიკა ერაყის დაპყრობას აპირებდა ქვეყანაში დემოკრატიის დამყარების მიზნით, ობამამ თავიდანვე იცოდა, რომ ეს საშინელი შეცდომა იქნებოდა. ეს იყო ამერიკული მიამიტობა მისი ყველაზე დამანგრეველი ფორმით, თავისუფლება - ყველაზე მატყუარა და უნივერსალურობა - ყველაზე გულუბრყვილო გამოვლინებით. „სახიფათო მიამიტობა იყო იმაზე ფიქრი, რომ ჩვენ ისე შეგვხვდებოდნენ, როგორც განმათავისუფლებლებს, ან კიდევ მცირედი ეკონომიკური დახმარებისა და დემოკრატიული წვრთნებით უდაბნოში ჯეფერსონის დემოკრატია აყვავდებოდა,“ - ამბობს ობამა. ასე იქსოვება ამერიკული იდეალიზმის ისტორია, რომელსაც შეუძლია მძლავრად და სათანადოდ გამოხატოს საკუთარი თავი. როგორც ეს მოხდა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გაეროსა და მარშალის გეგმის შექმნის დროს. ჩვენ გავიგეთ, რომ ჩვენი უსაფრთხოება და კეთილდღეობა დამოკიდებულია სხვების უსაფრთხოებასა და კეთილდღეობაზე. მაგრამ იგივე იდეალიზმი შესაძლოა ასეთნაირადაც მოგვევლინოს: ჩვენ ჩვენი სურვილისამებრ შეგვიძლია შევცვალოთ სამყარო, სულ რაღაც ერთი ბერკეტის ჩამოწევით, რადგან ჩვენ ტექნოლოგიურად აღმატებული, ან უფრო მდიდრები ვართ, ანდა სულაც მორალური უპირატესობა გვაქვს. და როდესაც ჩვენი იდეალიზმი ასეთ გულუბრყვილო ფორმას მიიღებს, როდესაც არ გვექნება სურვილი, რომ ვცნოთ ისტორია და სხვა კულტურების ღირებულება, მაშინ ჩვენ ისეთსავე ჩიხში აღმოვჩნდებით, როგორც ეს ვიეტნამში დაგვემართა.“

ისტორიაზე საკუთარი შეხედულებებით, ტრადიციების პატივისცემით, მისი სკეპტიციზმით იმასთან დაკავშირებით, რომ სამყარო შეიძლება სწრაფად და ნებისმიერი სახით შეიცვალოს, ობამა ძალიან კონსერვატორულია. მას არ სჯერა აბსტრაქციების, განზოგადებების, ექსტრაპოლაციების, პროექციების, მარტო იმიტომ არა, რომ რევოლუციები უპერსპექტივოდ ესახება: ის აფასებს განგრძობითობას და სტაბილურობას, ზოგჯერ უფრო მეტადაც კი, ვიდრე სასიკეთო ცვლილებებს.

ობამას სარჩევნო ანგარიში ყველაზე ლიბერალურია სენატში, მაგრამ ის ყოველთვის სარგებლობდა რესპუბლიკელების სიმპათიით, ალბათ იმიტომ, რომ კონსერვატორთა მიზნებზე ლიბერალურ ენაზე საუბრობს. სიღარიბეზე საუბრისას, ცდილობს, არ ილაპარაკოს ხარბ პლუტოკრატებსა და უსამართლო საგადასახადო დარღვევებზე. ის ამბობს, რომ ჩვენ გვერდში ვუდგავართ ჩვენს ძმას, რომ უპოვართა დახმარება ტრადიციით მოგვდგამს. კითხვაზე, თუ რის შესახებ შეიცვალა მისი შეხედულება ბოლო 20 წელიწადში, პასუხობს: „ალბათ, ახლა უფრო თავშეკავებული ვარ იმ ტემპის მიმართ, რითაც სამთავრობო პროგრამები ცდილობს ყველა პრობლემის გადაჭრას. მაგალითად, ვფიქრობ, მშობლებისა და საზოგადოების გავლენა ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ის ფული, რაც განათლებაში იდება.“

ობამა მოწინააღმდეგე პარტიების მოწოდებებსაც მიესალმება. მაინცდამაინც ხშირად არც ბუშის ადმინისტრაციას აკრიტიკებს. ამასწინათ ნიუ ჰემფშირში აუდიტორიას განუცხადა: „მე დემოკრატი ვარ, პროგრესული დემოკრატი. მაგრამ თუ რესპუბლიკელს, კონსერვატორს ან კიდევ სხვას უკეთესი იდეა აქვს, დიდი სიხარულით მოვიპარავ ამ იდეას. ამ თვალსაზრისით მე აგნოსტიკოსი ვარ.“ „ჩემი ნაცნობი კონსერვატორები და რესპუბლიკელები ამბობენ, რომ ობამა ის ერთადერთი დემოკრატია, რომელსაც ისინი მხარს დაუჭერდნენ, არა იმიტომ, რომ ის მათ ეთანხმება, უბრალოდ იმიტომ, რომ ის მათ აზრს ყოველთვის გაითვალისწინებს,“ - აცხადებს ობამას უნივერსიტეტელი მეგობარი მაიკლ ფრომენი, რომელიც კლინტონის ადმინისტრაციაში მუშაობდა, ახლა კი მის საარჩევნო კამპანიაში არის ჩაბმული. შეკრებაზე გამოსვლის შემდეგ ობამას „დემოკრატის სხეულში გამოხვეული რესპუბლიკური სულიც“ უწოდეს. შეკრებაზე წარმოთქმული სიტყვა ობამასთვის ცოტა უჩვეულო იყო, უფრო რეიგანისეული - ამერიკის მომავლისადმი მზიანი ოპტიმიზმით გამსჭვალული, ამერიკას ამ სიტყვაში „ჯადოსნურ ადგილს“ უწოდებდა. გასაკვირი არაა, რომ რესპუბლიკელებისთვის ის ძალიან ახლობელია, განსაკუთრებით მათთვის, ვინც იმავე მიზეზით ომის წინააღმდეგ ილაშქრებდა. ობამას კამპანიაში ბუშის რამდენიმე წამყვან ფანდრაიზერსაც შეაქვს თავისი წვლილი. აშშ სენატის არჩევნებში ობამამ რესპუბლიკელთა ხმების 40%25 მოიპოვა. ასეთი ჯგუფიც კი შეიქმნა - რესპუბლიკელები ობამასთვის. რა თქმა უნდა, ყველა რესპუბლიკელს არ ეხატება გულზე. ჯგუფის დამაარსებელს - ჯონ მარტინს უამრავი უკმეხი წერილიც მისდის.

შეკრებაზე წარმოთქმული სიტყვის იმ ნაწილში, რომლის ციტირებასაც ყველაზე ხშირად ახდენენ, ობამა წერს: „ვითომდა განსწავლულთ სურთ, დააქუცმაცონ ჩვენი ქვეყანა წითელ და ლურჯ შტატებად. წითელი შტატები - რესპუბლიკელებისთვის, ლურჯი - დემოკრატებისთვის. მაგრამ მეც მაქვს მათთვის ახალი ამბავი. ლურჯ შტატებში ჩვენ ვადიდებთ ღმერთს, რომელიც თავზარს გვცემს; და არ გვიყვარს ფედერალური აგენტები, რომლებიც აქეთ-იქით დაძრწიან წითელ შტატებში ჩვენს ბიბლიოთეკებში.“ ვაშინგტონის დამკვირვებლებმა ეროვნულ მთლიანობაზე ასეთი საუბარი უშინაარსო პოლიტიკურ სტერეოტიპად მიიჩნიეს. თვით ობამას მოკავშირეებიც ღელავდნენ იმის გამო, რომ ეს გამოსვლა ცოტა არ იყოს სუსტი გამოვიდა.

„როდესაც ამბობს, ამდენ რამეს გავაკეთებ, როცა პრეზიდენტი გავხდებიო, ეს ნიშნავს, რომ შემრიგებლური და ორპარტიული იქნება და ნამდვილად მოგისმენს, - განმარტავს მეგობარი, - ეს ყველაფერი პროცესზეა ორიენტირებული. ეს ჩერჩილის რიტორიკა არ გახლავს.“

ობამასთვის ერთობის სტერეოტიპი არ არსებობს. მართლაც ამას გულისხმობს და ეს მისთვის არსებითია. თუმცა ყველაფერ ამას ზოგჯერ გაღიზიანებაც მოჰყვება ხოლმე.

ელექტორატის ერთი ნაწილი მიიჩნევს, რომ ობამა ზედმეტი პატივისცემითაა გამსჭვალული მოწინააღმდეგის მიმართ, დათმობაზე მიდის და აგრესიული მეთოდებით არ იბრძვის საკუთარი პრინციპების დასაცავად. ისინი ერთგვარად იმედგაცრუებულებიც არიან ამით. როგორც მისი მეგობრები იხსენებენ, უნივერსიტეტში დისკუსიების დროსაც ასეთი ყოფილა.

ამასწინათ ობამამ ასეთი განცხადება გააკეთა: თუ ბუში გადაწყვეტს, ვეტო დაადოს სამხედრო დაფინანსების კანონპროექტს, რომელიც ერაყიდან ჯარების გაყვანასაც ითვალისწინებს, ის, ობამა, დღის წესრიგის გაუქმებას და კანონპროექტის მიღებას მოითხოვს. ლიბერალები ამ დათმობამ განარისხა, მაგრამ მწერალი სამანტა პაუერი, რომელიც ობამასთვის საგარეო პოლიტიკის საკითხებზე მუშაობდა, წერს, რომ „მას ოთახის ერთ კუნჭულში დგომა არ ახასიათებს.“

ესეც ნაწილობრივ ტემპერამენტის საკითხია. „ბუნებით ფეთქებადი არ ვარ,“ - წერს თავის მეორე წიგნში. მოწინააღმდეგენი მისთვის დემონები არ არიან. „შეთქმულების თეორეტიკოსი არასოდეს ვყოფილვარ. „არასოდეს მჯეროდა, რომ არსებობს ადამიანთა ჯგუფი, რომელიც ყველა ძაფს ქაჩავს და ყველა ღილაკს აჭერს თითს. მიზეზი კი ისაა, რომ რაც უფრო მემატება ასაკი, რაც უფრო მეტ დროს ვუთმობ მთავრობის წევრებთან შეხვედრებსა თუ საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში გამოჩენას, მით უფრო ადამიანური მეჩვენება ყველა. მჯერა, რომ ადამიანები, რომლებსაც აქვთ ფული, გავლენა, რომელთა ხელშიცაა საზოგადოებრივი რესურსების კონტროლი, ძალიან მტკიცედ იცავენ საკუთარ ინტერესებს და უკიდურესად რაციონალურად განმარტავენ, თუ რატომ უნდა ჰქონდეთ სხვებზე უფრო მეტი ფული და ძალაუფლება, და რატომ არის ეს მთლიანობაში საზოგადოებისთვის კარგი.“

კომპრომისისკენ ობამას სწრაფვა პოლიტიკურად დაშვებული სპეკულაციის ფარგლებს სცილდება - ეს ინსტინქტურია, რაღაც ტიკივითაა. „ბარაკს აქვს დაუჯერებელი უნარი სრულიად საპირისპირო რეალობები ერთმანეთს სინთეზურად შეუხამოს. ეს მისი გამოცდილებიდან მოდის: თეთრკანიანთა გარემოცვაში გაიზარდა. წავიდა სამყაროში, სადაც შავკანიანად მოიაზრებდნენ. მას არჩევანი უნდა გაეკეთებინა: შეგუებოდა ამ წინააღმდეგობრიობას, თუ ეპოვა გზა და გაეთავისებინა, რომ ეს ნაწილები ერთ მთლიანობას ქმნის,“ - განმარტავს კასანდრა ბატსი.

სენატში ყოფნისას ეს უნარი კარგად ეხმარებოდა - ოპონენტებთან ურთიერთობაში საოცრად დახელოვნებული იყო, რაც ხელს უწყობდა ისეთი კანონების მიღებას, რომლებსაც თავდაპირველად უკიდურესად ლიბერალურად და უშანსოდ განიხილავდნენ.

„იმას არ ვამტკიცებ, რომ ყველა კონფლიქტის მოგვარება შეუძლია. ეს სიგიჟე იქნებოდა. მაგრამ მისი ბუნებრივი ინსტინქტი არ არის ბავშვის შუაზე გაჭრა. ეს არის შეერთების წერტილის ძიება. არაჩვეულებრივი უნარია. თუმცა ყოველთვის სწორი არ არის, რადგან სიმართლე ყოველთვის სადღაც შუაში არ იმალება. თუმცა, ვფიქრობ, რომ ამ მომენტისათვის ამერიკა ისეთ სიტუაციაში იმყოფება, როდესაც ჩვენ უფრო ბევრ რამეში ვეთანხმებით ერთმანეთს, ვიდრე გვგონია. ეს გამოკითხვების შედეგებიდან ვიცი. ჩვენ გვგონია, რომ დაყოფილი ვართ რასობრივად, რელიგიურად, კლასობრივად, კიდევ სხვაგვარად, მაგრამ როდესაც ვაცხადებთ, რომ ერთმანეთს არ ვეთანხმებით, პრინციპში ვაზვიადებთ. სწორედ ამიტომ ვფიქრობ, რომ ამ დროისათვის ის მართალია,“ - წერს რობერტ პუტნამი. ჯერ კიდევ მაშინ, როცა ობამა ძალიან ახალგაზრდა იყო, ის დამცინავად ეკიდებოდა იმ ადამიანებს, რომელთაც რეალობას ოცნება ერჩივნათ.

ზოგჯერ, რა თქმა უნდა, არ არის შეერთების წერტილის პოვნის შესაძლებლობა. კითხვაზე ან ჰო უნდა უპასუხო, ან - არა. ასეთ შემთხვევაში ობამამ შეიძლება, საკუთარი პოზიცია დაიცვას, ან არც დაიცვას. ის იშვიათად მიდის საზოგადოებაში დამკვიდრებული მორალური თუ რელიგიური მრწამსის წინააღმდეგ. ეს მხოლოდ ობამას პრაგმატიზმს არ უნდა დავაბრალოთ. ეს იმ შეხედულების ნაყოფია, რომ ძლიერი და გავრცელებული მორალური მრწამსის მიღმა (თუნდა ის მცდარიც იყოს) რაღაც ძალიან ღირებული იმალება. „თავისუფლების სული ის სულია, რომელიც მთლად დარწმუნებული არ არის საკუთარ სიმართლეში,“ - თქვა ერთხელ ობამამ და ამას ნამდვილად სერიოზულად ფიქრობს. მისი კოლეგა კეს სანშტაინი ჩიკაგოს უნივერსიტეტიდან იმ ორ მიზეზს ასახელებს, რის გამოც მას კონსერვატორები კარგად ეწყობიან: გარკვეულ საკითხებში ობამა შესაძლოა მათ დაეთანხმოს კიდეც, მაგრამ ასეთ შემთხვევაშიც მან ისიც იცის, რომ შესაძლოა, მცდარ პოზიციაზე იდგეს.

სხვების მოსაზრებებსა და კულტურას ობამა დიდ პატივს სცემს. მაშინაც კი, როდესაც საქმე რელიგიურ რწმენას არ ეხება. „არის უნივერსალური ღირებულებები, რისთვისაც ვიბრძოლებ. შესაძლოა, არსებობდა დრო და ადგილი, სადაც, მაგალითად, შეიძლება, გენიტალიების დასახიჩრება ტრადიციულად ხდებოდა, მაგრამ ის დრო დასრულდა. მე ის კაცი არ ვარ, ვისაც სჯერა, რომ ჩვენს საგარეო პოლიტიკას მორალური რელატივიზმი უნდა მართავდეს. მჯერა, რომ უნდა მოვუხმოთ კეთილგონიერებასა და თანასწორობის გრძნობას და ასე შევაფასოთ საზოგადოებაში მიმდინარე ცვლილებები, და კრძალვით შევინახოთ ჩვენი იდეალები და ღირებულებები.“

სანშტაინი ამბობს: „მისი გმირი ლინკოლნია. როგორც სამართლებრივ კულტურაშია ცნობილი, ლინკოლნს სჯეროდა, რომ გარკვეულ პრინციპებთან დაკავშირებით საუბრისას კომპრომისზე წასვლა არ შეიძლება, მაგრამ მოქმედების დროს დათმობა შესაძლებელია. ზოგჯერ მიზეზი პრაგმატულია, ზოგჯერ კი პრინციპის საკითხია, რომ ზემოქმედება არ მოახდინო.“ ლინკოლნის ეს თვისება ობამასაც შეამჩნიეს.

ობამას კანდიდატურას ორი კოზირი აქვს: მიზანი - ამერიკის ორი ნაწილის გაერთიანება და ლინკოლნთან მსგავსება. თვითონაც კარგად იცის, ეს რასაც ნიშნავს. ამერიკის დაარსებას ის „დიდ კომპრომისს“ უწოდებს: მისი გაგებით, კომპრომისი არ არის პრინციპის რღვევა რაღაცის მისაღწევად, კომპრომისი პრინციპის რღვევაა თავად პრინციპის სასიკეთოდ - კავშირის საძირკველისთვის. „მე გადავარჩენ კავშირს. თუ შევძლებ კავშირის გადარჩენას მონების გათავისუფლების გარეშე, მე ამას გავაკეთებ, თუ შევძლებ კავშირის გადარჩენას ყველა მონის გათავისუფლებით, ამასაც გავაკეთებ; და თუ შესაძლებელია კავშირის გადარჩენა იმით, რომ ზოგი მონა გავათავისუფლო და ზოგი - არა, მაშინაც ასე მოვიქცევი,“ - წერდა ლინკოლნი „ნიუ იორკ ტრიბუნის“ რედაქტორისადმი - ჰორეის გრილისადმი მიწერილ წერილში.

ობამა წერს: „მჯერა, რომ ლინკოლნს შეთანხმებაზე უარის თქმით არანაირი სარგებელი არ ჰქონია. პირიქით, ჩვენ უნდა ვილაპარაკოთ და საერთო ენა გამოვნახოთ, რადგან არავინაა ჩვენს შორის სრულყოფილი და არავის შეუძლია იმოქმედოს იმ რწმენით, თითქოსდა ღმერთი მის მხარეზეა.“

ობამა ვაშინგტონში თავის ოფისში იჯდა, სკამზე გადაწოლილი. ისეთ შთაბეჭდილებას ტოვებდა, თითქოს მთელი დღის განმავლობაში ამ სკამზე გაუნძრევლად რომ მჯდარიყო, მაინც შესანიშნავად იგრძნობდა თავს. ლაპარაკის დროს ხელს დაბნეულად აიქნევდა ხოლმე, თითქოს ბუზს აუქშიაო. ის ლაპარაკობდა ერაყის ომის შედეგებზე და იმაზე, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია ვიეტნამის სინდრომის მსგავსი გარიყულობის შემოტევა აიცილო თავიდან.

„დღეს უკვე აღარ არსებობს ქვეყანა, რომელსაც უსაფრთხოების თვალსაზრისით უმნიშვნელოა. თუ თქვენ გაქვთ უმართავი სივრცე, ის ტერორისტებისთვის სამოთხედ იქცევა, პანდემიას და ლტოლვილთა მომრავლებას უწყობს ხელს, რაც, თავის მხრივ, იმ რეგიონების დესტაბილიზაციას იწვევს, რომლებიც ჩვენი ინტერესის სფეროში შემოდის. უსაფრთხოება და ჰუმანიტარული დახმარებები ერთი პროექტის ნაწილია, რომლის მიზანია, შექმნას ისეთი სამყარო, რომ ადამიანებმა ბოლოს და ბოლოს გაიზიარონ ჩვენი სურვილი წესრიგის დამყარებისა... რამდენიმე საჯარისო ფორმირებას გამოვიყვანდი ერაყიდან და გამოვიყენებდი ნატოს ჯარების გასამაგრებლად ავღანეთში. ვფიქრობ, კიდევ გვაქვს შესაძლებლობა იქ წარმატების მოსაპოვებლად.“

ობამას სკეპტიციზმი ერაყის ომთან დაკავშირებით საყოველთაოდ ცნობილია. მაგრამ ის არც კონფლიქტების მშვიდობიანი მოგვარების მომხრე პოლიტიკოსია, არც საერთაშორისო ენაზე პრობლემის გაანალიზების წინააღმდეგია. ორი საკითხი, რომლებსაც სენატში მოსვლისთანავე განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმო, ფრინველის გრიპი და ბირთვული იარაღის შემცირებაა. ორივე საკითხთან დაკავშირებით შეთანხმების ხელმოწერა ძალიან სარისკოა, რადგან წარმატება უჩინარია, კრახი კი კატასტროფას ნიშნავს, რასაც მთელი მსოფლიოს ცვლილება მოჰყვება. მაგრამ, როგორც ჩანს, ასეთი გლობალური აზროვნების სტილი მისთვის შედარებით ახალია. როდესაც ბუში ერაყში შეიჭრა, ობამა ოციოდე წლის იყო და სერიოზულად ფიქრობდა პოლიტიკურ კარიერაზე, მაგრამ მისი იმდროინდელი მეგობრები არ იხსენებენ მის შეხედულებებს ომის საკითხზე: „არ დავიწყებ იმის მტკიცებას, რომ მაშინ ამ საკითხზე მკაფიოდ ჩამოყალიბებული პოზიცია მქონდა.“

დაძაბული და გადატვირთული გრაფიკი აქვს. სენატის საქმეებს რომ ამთავრებს, კვირის ბოლოს საარჩევნო კამპანიისთვის სადმე გადაფრინდება.

„მე ბარაკ ობამა ვარ და პრეზიდენტობაზე ვიყრი კენჭს. როდესაც სენატორობაზე კენჭისყრა შემომთავაზეს, მე ისე მოვიქეცი, როგორც ნებისმიერი შავკანიანი მოიქცეოდა, როცა ასეთი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილების წინაშე დადგებოდა. ვილოცე და ცოლს ვკითხე რჩევა (სიცილი). და ამ ორ უზენაეს ძალასთან თათბირის შემდეგ გავაკეთე ის, რასაც ყველა პირველად დასახელებული კანდიდატი აკეთებს, დაველაპარაკე ყველას, ვისაც კი შეეძლო მოსმენა. დავდიოდი შეხვედრებზე, საპარიკმახეროში, ფეხბურთის მატჩებზე და ყველგან, სადაც კი მივიდოდი, ორ კითხვას მისვამდნენ: პირველი: სად იშოვეთ ასეთი სასაცილო სახელი ბარაკ ობამა? ხშირად სახელის გამოთქმაც ეშლებოდათ. ზოგი ალაბამას მეძახდა, ზოგი - იო მამას (სიცილი). მეორე კითხვა იყო: რამ მიბიძგა, რომ პრეზიდენტობის არჩევნებში მიმეღო მონაწილეობა? ხალხი მეკითხებოდა - კარგი კაცი ჩანხარ, გაქვს არაჩვეულებრივი იურიდიული ხარისხი, გვარიანი შემოსავალი, ლამაზი, ეკლესიური ოჯახი, რატომ მიდიხარ ბინძურ და საზიზღარ პოლიტიკაში?“ (ალგონა, აიოვა, აპრილის დასაწყისი).

„მას ყოველთვის სურდა პრეზიდენტობა, - ამბობს ვალერი ჯარეტი, წლების განმავლობაში ოჯახის მეგობარი, რომელთანაც მუშაობდა მიშელ ობამა (მიშელ ობამა ახლა ჩიკაგო ჰოსპიტალის უნივერსიტეტის აღმასრულებელია). ამას ყოველთვის არ აღიარებდა, მაგრამ ნამდვილად ასეა. პირველად ეს რომ გამიმხილა, თქვა: „ვფიქრობ, რომ რაღაც განსაკუთრებული თვისებები მაქვს და დასანანია მათი ასე განიავება.“ ეს იყო მისი სენატორული კამპანიის დროს. მერე დააყოლა: „იცი რა, მგონია, რომ რაღაც არის ჩემში“.

„მათ, ვინც კარგად იცოდნენ ჩემი საზოგადოებრივი აქტივობის შესახებ, მთხოვეს, ოფისისთვის მეხელმძღვანელა. ჰოდა, მეც ის გავაკეთე, რასაც ნებისმიერი გონიერი კაცი აკეთებს ხოლმე, როდესაც ასეთი გადაწყვეტილების წინაშე დგას; ვილოცე და ჩემს ცოლს დავეკითხე (სიცილი). ეს ამესში ნათქვამი სიტყვებია. ჩანს, რომ ობამა ოსტატურად ატარებს კამპანიებს. თუმცა, ეს მისთვის მთლად ბუნებრივი არ არის. გასული წლის მიწურულს, როცა ჯერ კიდევ ფიქრობდა, კენჭი ეყარა თუ არა, მეგობრებმა ჰკითხეს, მზად იყო თუ არა ბრძოლისათვის, მისი ფიქრები ადრენალინის გამოყოფას თუ იწვევდა, და მან უპასუხა - დიახ, მაგრამ არ ვიცი, მინდა თუ არა კამათი.

ხომ წარმოუდგენელია ადამიანი, რომელიც პრეზიდენტობის კამპანიას იწყებს და კამათი არ უნდა. მაგრამ სწორედ იმიტომაც მოსწონთ ის ასე. ხალხი მასში ამ თვისებას აფასებს, - ამბობს ერთი მეგობარი.

დევიდ აქსელროდი, ობამას კამპანიის მთავარი მრჩეველი ამბობს: ბილ კლინტონის ტაქტიკა ბევრად უფრო პოლიტიკური იყო. ის არჩევნების ხარბი მომხმარებელი იყო, ძალიან დაუღალავი, ყველაფერს ასწრებდა, შეეძლო კვირაში ოთხი წიგნიც წაეკითხა და აშშ პრეზიდენტიც ყოფილიყო. ბარაკს კამპანიის ხელმძღვანელობისათვის არ დაიქირავებდით, აი, ბილ კლინტონს კი - ნამდვილად.“

მარტო ეს განსხვავება არაა ობამასა და კლინტონს შორის, ამ ორი ადამიანის ერთმანეთთან შედარება დაგვანახებს, რომ „პოლიტიკისთვის დაბადებული“, როგორც ორივე მათგანს უწოდებენ, სულ სხვადასხვა რამეს შეიძლება ნიშნავდეს.

„ბილ კლინტონს მოსმენის ზებუნებრივი უნარი აქვს. მისთან საუბრისას ყველას ისეთი განცდა ეუფლება, თითქოს ცხოვრებაში პირველად ვიღაცამ ნამდვილად მოუსმინა - ეს კაცი, ბილ კლინტონი, პირველი ადამიანია მსოფლიოში, რომელსაც ჩემი ესმის. ჯადოსნური ამბავივითაა. ბარაკი ასეთი ვერ არის,“ - ამბობს პუტნამი. პუტნამის რეაქცია ჩვეულებრივია. როგორც ჩანს, ეს არის პასუხი კლინტონის ჟინიან პოლიტიკურ კამპანიაზე, მის წყურვილზე, საყოველთაო სიყვარულის მოთხოვნილებაზე. ნაწილობრივ ეს თვისება, უფრო ზომიერი, სუბლიმირებული ფორმით ჰილარი კლინტონშიც გამოსჭვივის - მისი დაუსრულებელი სწრაფვა ადამიანების დამარცხებისაკენ, მისი დაუღალავი საარჩევნო მზადებები, მისი სურვილი, რომ რაც კი შეუძლია, ყველაფერი გაიღოს ერთი ამომრჩევლის ხმისთვის.

ეს საერთოდ არ ჰგავს ობამას სტილს. ობამა დამშეული არ ჩანს. მას უყვარს ადამიანები, მაგრამ არ სჭირდება ისინი. არადა, პოლიტიკოსთა უმრავლესობა თავის გამოსვლებში ისეთ შთაბეჭდილებას ტოვებს, თითქოს მხოლოდ ამომრჩევლისთვის არსებობს. შეხვედრებზე ობამა ინტერესს კი ამჟღავნებს, მაგრამ არც ისე მგზნებარედ, ისე ჩანს, თითქოს ამის ნაცვლად ერთ-ორ სხვა საქმესაც სიამოვნებით გააკეთებდა. მას აქვს ორატორის ძალა, რისი დემონსტრირებაც 2004 წლის შეკრებაზე მოახდინა, მაგრამ ამ უპირატესობას ძირითადად რეზერვში ინახავს. ის კი არადა, დიდ პაექრობებშიც კი არ ცდილობს ყველას დაპყრობას - არც თვალები უბრწყინავს, მოულოდნელი გარდასახვის ეფექტსაც არ იყენებს. (ზოგჯერ მასთან ერთად სცენაზე მისი ცოლი მიშელი გამოდის და ეს აზავებს მის ევანგელისტურ ტონს. ობამას თქმით, მიშელი ღელავს მისი ექსცესების დროს, ოსტატურად შეუძლია მოთოკოს მისი პომპეზურობა, შეხუმრებით უსაყვედურებს, როცა წინდები ჩაჩაჩული აქვს...)

რა თქმა უნდა, ობამა პრეზიდენტობისათვის იბრძვის. მას, ბუნებრივია უნდა ხალხის გადმობირება, მაგრამ უპირატესობის მოპოვების მისეული მცდელობები დახვეწილია. როცა მისი რეფერენტი ჯონ ფავრი, რომელიც 2004 წელს ჯონ კერისთვის წერდა სიტყვებს, სამუშაოს მისაღებად ობამამ ინტერვიუზე დაიბარა და ჰკითხა, თუ რა თეორიით ხელმძღვანელობდა სიტყვის წერის დროს. ფავრიმ უპასუხა: მზა თეორიის სახელმძღვანელო ჯიბეში არ მიდევს, მაგრამ როდესაც დაგინახეთ შეკრებაზე, ნამდვილად შემძრა თქვენმა გამოსვლამ, თქვენ ჰყვებოდით ამბავს თავიდან ბოლომდე, - ამბავს თქვენი ცხოვრების შესახებ, იმაზე თუ როგორ ჩაიწერა თქვენი ცხოვრების ისტორია დიდ ამერიკულ ისტორიაში. ამას მოჰყვა ის, რომ მსმენელი სიხარულით გიკრავდათ ტაშს და იძულებითი აპლოდისმენტების გამოყენების საჭიროება არ დამდგარა. დემოკრატებმა ეს ვერ მოახერხეს. და ბარაკმა თქვა - ზუსტად ამის გაკეთებას ვცდილობ!

ესაა ობამას ორატორობის თეორია და, როგორც ჩანს, მისი კამპანიის თეორიაც: ნუ ცდილობ, ყოველ წუთას მაღალი ქულები დააგროვო, ნუ მოკლავ თავს ყოველი ხმისთვის - კამპანია გრძელი, გაწელილი საქმეა, არც აუდიტორია უნდა გათანგო და არც შენი თავი.

სპორტული ტერმინებით პრეზიდენტობის კანდიდატი ამას ასე განმარტავს: ეს კალათბურთის თამაშს ჰგავს. მე ბურთი ხელიდან მივარდება, ბურთს ვიღაც სხვა დაეპატრონება, მე ვეღარ ჩავაწოდებ, მაგრამ ჩვენი გუნდი თამაშს მაინც მოიგებს. შეუძლებელია, ყველა პატარა წვრილმანზე, რასაც შენზე იტყვიან, შეუტიო, ასე შეიძლება გაგიჟდე.“

როდესაც ქრისტოფერ ედლი ობამას პირველად შეხვდა უნივერსიტეტში, გაიფიქრა, რომ თავისი გაწონასწორებულობის წყალობით ის შორს წავიდოდა. მაგრამ შემდეგ, როცა ობამას პირველი წიგნი წაიკითხა და დაინახა, თუ როგორი ეჭვის თვალით ჩხრეკდა და ლამის ვივისექციას უტარებდა ობამა საკუთარ თავს ამდენი წლის განმავლობაში, მან დაასკვნა, რომ ის წარმატებას სწორედ ამის მეოხებით მიაღწევდა.

„ვფიქრობ, საკუთარი თავის შეცნობის უნარი ფასდაუდებელია კანდიდატისა თუ პრეზიდენტისათვის, - აცხადებს ედლი (ის მუშაობდა კარტერისა და კლინტონის ადმინისტრაციებში და დუკაკისის კამპანიისათვის). ძალიან ძნელია აუხსნა იმას, ვინც არ ყოფილა ჩაბმული ასეთ საქმეში, თუ რა მძიმეა საპრეზიდენტო კამპანია. როცა დაუსრულებლად დაფრინავ და უამრავ ამომრჩეველს ხვდები, ძალიან ადვილია, თავი დაკარგო. როდესაც ყოველი მცდარი ნაბიჯი 36-საათიანი მედია კატასტროფა ხდება, ყველა მიზეზი არსებობს იმისათვის, რომ ინსტინქტები აკონტროლო. ასე რომ, თუკი შენი ძლიერი და სუსტი მხარეების დანახვის უნარი შეგწევს და მათი დაბალანსების ძალა გაქვს, ეს კრიზისულ სიტუაციებში ძალიან დაგეხმარება. მინახავს კანდიდატები, რომლებიც მოწინააღდეგის პირისპირ დგომისას ჯორივით გაჯიუტდებიან ხოლმე და არც სხვისი შეხედულების გაზიარება შეუძლიათ. კანდიდატების დიდი ნაწილი ყველას გაუთავებლად ერთსა და იმავეს ეკითხება: აბა როგორ ვიქცევი? როგორ ვიქცევი? მათ არა აქვთ უნარი, რომ საკუთარ თავს სარკეში შეხედონ. ასე რომ, ის უნარი, რასაც ბარაკი თავის წიგნში ამჟღავნებს, როდესაც ამბობს, რომ საკუთარ თავს სარკეში ჭვრეტს და თანაც ამ დროს ძალიან მკაცრია, უაღრესად მნიშვნელოვანი რამაა.“

„მგონია, ზოგჯერ იმასაც ხვდება, რომ საკუთარ თავს ატყუებს , - ამბობს მეგობარი, - ის შეეჭიდა პრეზიდენტობის კანდიდატობას როგორც ჩვეულებრივი ადამიანი, რომელიც პერსონა გახდა, სახელად ბარაკ ობამა. ეს პერსონა დიდი და დიდი გახდება და უფრო და უფრო დაშორდება მას და ცხოვრების მისეულ გზას. ჩვენ გვყავს ნამდვილი, ცოცხალი ადამიანი, რომელიც პრეზიდენტობისათვის იბრძვის. მას არა აქვს ამ ტიპის კამპანიის წარმართვის დიდი გამოცდილება. ეს არის მისი სიძლიერეც და სისუსტეც.

ზოგი ადამიანი პოლიტიკაში იდეით მიდის. ობამა პოლიტიკაში მაგალითით შედის. თავის წიგნში ის ერთადერთ პოლიტიკოსს განიხილავს, ჰაროლდ ვაშინგტონს, ჩიკაგოს შავკანიან მერს. ობამა არაფერს ამბობს მის პოლიტიკურ მიღწევებზე, ის საუბრობს იმ შედეგზე, რაც გამოწვია მისმა არჩევამ შავკანიანთა საზოგადოებაში. იმ ღამეს, როცა ჰაროლდმა გაიმარჯვა, ხალხი ქუჩებში გამორბოდა. ისეთი გრძნობა იყო, თითქოს ჯო ლუისმა შმელინგი დასცაო. ხალხი მხოლოდ ჰაროლდით კი არ ამაყობდა, თავიანთი თავითაც ამაყობდნენ. ობამამ დაინახა, რომ ვაშინგტონის გამარჯვებამ თითქმის რელიგიური ხსნის ტოლფასი გრძნობა გამოიწვია. „ორგანიზების ჩემი იდეის მსგავსად, - დაასკვნა მან, - ვაშინგტონმა შემოგვთავაზა კოლექტიური მონანიების იდეა.“ ობამა საკუთარ კანდიდატურაზე ასეთნაირად ვერ იმსჯელებს, ეს უხერხული იქნება. მაგრამ მისი საუბარი ერთიანობაზე, სხვისი ბრალდების აცილების მცდელობა და ომის დასრულების მისეული დაპირება სწორედ მონანიების ასეთ ჟესტს უნდა გულისხმობდეს: ეს იქნება მონანიების ჟესტი არა მხოლოდ შავკანიანებისათვის, არამედ თეთრკანიანებისთვის (რომლებიც ხმას მისცემენ შავკანიანებს), რესპუბლიკელებისთვის (რომლებიც აირჩევენ დემოკრატებთან ურთიერთობას) და საერთოდ ამერიკელებისთვის (რომლებიც ეტყვიან მსოფლიოს, რომ ომი შეცდომა იყო).

მაგრამ მონანიება მსხვრევადია. როდესაც მეორე არჩევის ვადაში ჰაროლდ ვაშინგტონი უეცრად გარდაიცვალა, მისი წარმატება თითქმის მაშინვე ნამსხვრევებად იქცა. „არ არსებობდა ადგილზე პოლიტიკური ორგანიზების სისტემა, არც ის პრინციპები იყო მკვეთრად გამოკვეთილი, რომელსაც უნდა გაჰყოლოდნენ, - წერს ობამა, - შავკანიანების მთელი პოლიტიკა ერთადერთი რამის გარშემო იყო გაერთიანებული, ერთი კაცის გარშემო, რომელიც მზესავით ანათებდა.“ ნაკლებად კონსერვატორი ადამიანისთვის ეს მარცხი, ალბათ, გამანადგურებელი იქნებოდა - დემონსტრირება იმისა, რომ ცვლილება შეუძლებელია - მაგრამ ობამასთვის ეს მხოლოდ იმის დამატებითი მტკიცებულება იყო, რომ ქარიზმამ შეიძლება შეცდომაში შეგვიყვანოს, რომ რევოლუციები ილუზორულია და რომ ჭეშმარიტ ცვლილებას დრო სჭირდება. ახლა, როცა ის უკვე თავად იბრძვის პრეზიდენტობისათვის, როგორც ჩანს, იცის, რომ ზეციურმა იმედებმა დიდი ზიანიც შეიძლება მოუტანოს და განდიდებაც. ამიტომ ცდილობს, ამ იმედებს ძალიან არ აჰყვეს. ობამა მიწაზე დგას. რომ ფიქრობდეს, რომ მისი გამარჯვება რევოლუციას მოიტანს, არჩევნებში მონაწილეობას არ მიიღებდა.

ავტორი: მაიკლ ვოლფი
ინგლისურიდან თარგმნა თამარ ბაბუაძემ
© VANITY FAIR

„უოლ სტრიტ ჯორნალის“ შესახებ ღელვამ ამაოდ ჩაიარა. 118 წლის წინ დაარსებული გაზეთი ჟურნალისტიკის დამღუპველ ძალად შერაცხული რუპერტ მერდოკის მფლობელობაში გადავიდა. ამ ფაქტმა საზოგადოებასა და მედიაში მწვავე ვნებათაღელვა და პესიმისტური პროგნოზები გამოიწვია. გაზეთებს ობიექტურობის შენარჩუნება გაუჭირდათ. სტატიებში მიმომხილველების პირადი მოსაზრებები გაჩნდა. ჟურნალ Vanity Fair-ის ავტორი მაიკლ ვოლფი კი პრესაში აშკარად გამოკვეთილი მემარჯვენე-მემარცხენე პოზიციებისგან განზე გადგა და მერდოკის ექსპანსია გარეშე თვალით შეაფასა.

ამ წერილის სრულ ვერსიას ქვემოთ გაეცნობით. ნახავთ, თუ როგორ იმართება ძველი და ძლევამოსილი ოჯახების მიერ ამერიკული მედია, როგორ გავლენას ახდენს მასზე ბიზნეს ინტერესები და რა ხდება მაშინ, როცა ბიზნეს-თემებზე ორიენტირებულ ჟურნალს ბიზნესი თვითონ უვარდება. ეს სწორედ „უოლ სტრიტ ჯორნალის“ შემთხვევაა. მერდოკის მიერ მისი დაპატრონება კი ნიშნავს იმას, თუ რა გზით განვითარდება მომავალში მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი, ძველი და საერთო ტონის მიმცემი ამერიკული მედია. ეს რომ გავიგოთ, რუპერტ მერდოკის მიზნებსა და სურვილებს უნდა ჩავწვდეთ. მაიკლ ვოლფი თავის წერილში სწორედ ამას შეეცადა.

საყოველთაო აღშფოთების მიღმა, რომელიც რუპერტ მერდოკის პრეტენზიამ გამოიწვია - შეეძინა „უოლ სტრიტ ჯორნალი“, ორი ტიპის შიში იმალებოდა: პირველი - მერდოკი ბოროტი ძალაა. მეორე - მერდოკს ვერავინ შეაჩერებს.

მიუხედავად ამისა, კაცი, რომელიც ჟურნალისტების მთელ თაობას ატერორებდა, შესაძლებელია, ამავე დროს უკანასკნელი მოქმედი მაგნატი იყოს, რომელსაც ბეჭდური მედია გულწრფელად უყვარს.

REUTERS/Peter Mathew
ნიუს კორპის მმართველი, რუპერტ მერდოკი პრესკონფერენციაზე

არ არსებობს ადამიანი, მისი ოჯახის (საერთო ოჯახური თვისების - მიმწოლობის გამო მერდოკები ცოტა წაიკენედებენ) და მის სახელფასო კონტრაქტებზე დამოკიდებული ადამიანების გარდა (ასეთები კი, დღეს უკვე მედია-სამყაროს სოლიდურ პროცენტს შეადგენენ, თვით ჩემი ქალიშვილის ჩათვლით, რომელიც „ნიუ იორკ პოსტში“ რეპორტიორია), რომელიც რუპერტ მერდოკს ბიზნესში გულშემატკივრობდეს, ან უფრო მარტივად - რომელსაც მისი კარგად ყოფნა სურდეს. მიუხედავად ამისა, მერდოკი ჯეკპოტს მაინც ხსნის: მისი პრიზი დღეს „უოლ სტრიტ ჯორნალია“. ჯიბეცარიელი კაცი კი ნაგვიანევად იკითხავს: როგორ ახერხებს მერდოკი ყოველთვის მიიღოს ის, რაც უნდა მაშინ, როცა ყველა მისი წინააღმდეგია?

სწორედ ეს კითხვა მიტრიალებდა თავში, როცა მედიის საყოველთაო ყურადღების შტორმში მოქცეული მერდოკი დოუ ჯონსსა და „უოლ სტრიტ ჯორნალს“ გადამწყვეტ დარტყმას აყენებდა, ასევე კამერებისა და მიკროფონების ქარიშხალში მდგარი სტივ ჯობსი iphone-ს უშვებდა; პარალელურად კი, ცხადია ისევ ათას კამერაზე აღბეჭდილი პერის ჰილტონი ციხიდან გამოდიოდა.

და მე ზუსტად მაშინ - ამ რკინის ნებისყოფისა და ვირტუოზული შოუმენობის ერთდროულ რეჟიმში ცქერისას, გავიაზრე, რომ: სანახაობის მომწყობი გენიოსები სხვანაირები არიან - მე და თქვენ ნამდვილად არ გვგვანან. ისინი სწორედ ასეთი შოუებისთვის არიან დაბადებულნი და საჭირო გამბედაობაც არ აკლიათ.

ეს ადამიანები შეუვალები და ეგომანიით შეპყრობილებიც არიან, ეს თვისებები კი საშუალებას აძლევთ და რაღაც გაგებით, აიძულებთ კიდეც მათ, მედიას ბოლომდე დაეუფლონ (მერდოკი კი მედიას ეუფლება ორივე გაგებით - როგორც რეალური მფლობელი და როგორც პერსონაჟი); ეს კი, თავის მხრივ, ნიშნავს იმას, რომ ისინი ეუფლებიან მთელ ჩვენს რეალობასაც; რომ ეს მათი სამყაროა, ჩვენ კი... ჩვენ... თქვენც კარგად იცით, რაც...

წარსული რეალობის მოკლე ექსკურსი: 29 მარტს მერდოკი „დოუ ჯონსის“ გენერალურ დირექტორს უცხადებს, რომ მზადაა კომპანიის თითო აქციაში 60 დოლარი გადაიხადოს. უდავოდ მომხიბლავი წინადადებაა: რეალურ ფასზე თითქმის 60 პროცენტით მეტი. სუნთქვის შემკვრელი მოგება. ეს თანხა ერთი წლის წინ დანიშნულ გენერალურ დირექტორს, რიჩარდ ზანინოს მდიდარ კაცად აქცევს (უფრო ზუსტად, როგორც ამბობენ, ზანინოს 20 მილიონით მეტი შეხვდება). მაგრამ აქვე არიან ბენკროფტებიც - შემოდგომის აზნაურების ოჯახი - წარსული წლებიდან შემორჩენილი ფულით - რომლებიც დოუ ჯონსის საკონტროლო პაკეტს ფლობენ და კვლავაც მედიდურად აცხადებენ: კომპანია არ იყიდება. და მორჩა.

მართლაც, ბენკროფტებმა მანამდე ყველა მყიდველის შეთავაზება უარყვეს, უარით გაისტუმრეს „ნიუ იორკ ტაიმსიც“. მათი ყიდვაგაყიდვის კოდი ასეთია: ყოყმანი ნიშნავს თამაშში ჩართვას, ზურგის შექცევა კი ერთმნიშვნელოვან უარს. ზანინოც რომ ასე მოქცეულიყო და მაშინვე ცივი უარით გაესტუმრებინა მერდოკი, ალბათ, „უოლ სტრიტ ჯორნალის“ გაყიდვაზე საზოგადოება ვეღარაფერს გაიგებდა (აუღებელი კომპანიების ყიდვის შესახებ განცხადებას საზოგადოდ ხომ არავინ აკეთებს). მაგრამ ნაცვლად ამისა, ზანინომ ნეიტრალური პოზიცია არჩია. ხოლო რადგანაც ბენკროფტების მრავალრიცხოვან ოჯახში ყველა ცოტათი ენაბლუა, არავინ არ აიღო თავის თავზე ინიციატივა, მერდოკის წინადადება ოფიციალურად უკუეგდო. შესაბამისად, დარჩა ისეთი შთაბეჭდილება, თითქოს ბენკროფტები ყოყმანობდნენ. მერე კი მერდოკის წინადადების შესახებ ხმამ გარეთაც გამოჟონა (ვისი დამსახურებით, არ ვიცით იმიტომ, რომ მერდოკის ხალხი უარზეა). „დოუ ჯონსის“ დუმილმა და მერდოკის 60-დოლარიანმა შეთავაზებამ კი კომპანიის აქციებზე ფასი 36-დან 56 დოლარამდე გაზარდა, შესაბამისად, ყველასთვის მოულოდნელად არაფრისმაქნის ოფციებს ოქროს ფასი დაედო. ამ ფონზე მერდოკის უარით გასტუმრება ხალხისთვის ფულის წარმთევის ტოლფასი იქნებოდა - სცადეთ, აბა, ეს, როგორი საცდელია?

მოკლედ, მერდოკმა კომპანია კუთხეში მიიმწყვიდა. მაგრამ ამას კუთხეში მიმწყვდეულთა - ანუ მსოფლიოში ყველაზე გავლენიან ჟურნალისტთა (ან თვითონ რომ ჰგონიათ ასე) პანიკური აღშფოთება მოჰყვა. აღშფოთება გამოიხატებოდა შავ პიარში, ცინიზმში, შეურაცხყოფასა და ჟურნალისტურ გამოძიებებში; იმის მტკიცებაში, რომ მომთხოვნი მეწილეების გუნდით ზურგგამაგრებული მომთხოვნი სხვა ნებისმიერი გენდირექტორი - მერდოკის მოგერიებას უფრო მძლავრად შეეცდებოდა, ვიდრე - თვით სიკვდილისას.

ამ ფონზე, აშკარად ჩანს - მერდოკი ერთადერთია, ვინც მიიჩნევს, რომ დაჭრილი დათვი მაინცდამაინც საშიში არაა. არც დაჭრილი მედიაა საშიში. მეტიც, მერდოკს პავლოვისებური ოსტატობით შეუძლია, მედიას ისეთი რეაქცია დასტყუოს, რომ ამ უკანასკნელმა მერდოკი უზნეო, მაგრამ მაინც შეუჩერებელ ძალად წარმოაჩინოს (ერთ-ერთმა მედია-კრიტიკოსმა მერდოკს „ბებერი, დამპალი ნაბიჭვარი“ უწოდა).

შემთხვევითი ფაქტი სულაც არ არის ის, რომ მერდოკს თანამედროვე მედია უფრო მეტ ყურადღებას უთმობს - გაუთავებელი დებატების გმირი ის ყველაზე ხშირად ხდება ხოლმე - ვიდრე ნებისმიერ სხვა თანამედროვე მმართველს.

შენზე სხვებს ასე რომ აალაპარაკებ, შენს სახელს საზოგადოებაში გავრცელებული ჭორ-მართალის მუდმივ ნაწილად რომ გახდი, ჩათვალე, რომ აუტსაიდერიდან ინსაიდერად იქეცი, მარგინალური ფიგურიდან ყურადღების ცენტრში მოექეცი, ნაგავმეისტერიდან გავლენიან ფიგურად ჩამოყალიბდი.

REUTERS
რუპერტ მერდოკი საქმიან ვიზიტის დროს ჩინეთში, 2001 წელი

© Mike Segar/REUTERS

2007 წლის 1 აგვისტოს Wall Street Journal-ის პირველი გვერდი იუწყება, რომ რუპერტ მერდოკის „ნიუს კორპი“ „დოუ ჯონს და კომპანიას“ 5 მილიარდ დოლარად შეისყიდის.

და, ეს უკვე მოხდა. რეალობა თავდაყირა დადგა. მისიაც შესრულდა. დიდი ხანია, მერდოკმა ისტებლიშმენტს ისე ოსტატურად გადაუჯოკრა, რომ თვითონვე გახდა ისტებლიშმენტი. ის 70-მილიარდიან კომპანიას უძღვება. ის ნებისმიერ სხვა თანამედროვე მოღვაწესთან შედარებით, ყველაზე დიდ ძალაუფლებას ფლობს, თანაც ყველაზე ხანგრძლივი დროის მანძილზე.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, „დოუ ჯონსისათვის“ გაკეთებული შეთავაზება რეალობის კიდევ ერთხელ გადაფასებას მოითხოვს: როგორ შეიძლება აღარ იმოქმედო როგორც უმსხვილესი სააქციონერო კომპანიის მმართველმა, მთელი თავისი ბრენდირებით, რეგულაციებით, საზოგადოებასთან ურთიერთობებით, აქციონერთა პრობლემებით და ამის ნაცვლად, ერთ მშვენიერ დღესაც ადგე და ბანკროტად გაიღვიძო? და მერე რისთვის? გაზეთისთვის? გაზეთისთვის?

„ნიუს კორპში“ არავინ, აბსოლუტურად არავინ, არ ეწინააღმდეგება რუპერტს. როგორც გენერალური დირექტორი, მერდოკი თითქმის უნიკალური ფიგურაა - ის არც მხოლოდ უცვლელი მენეჯერია და არც ლეგენდარული მმართველი, მერდოკს „ნიუს კორპში“ ამაზე უფრო დიდი წონა აქვს - მას სიცოცხლის საწყისი ჰქვია. კომპანიის მთელი ისტორიის მანძილზე, მერდოკი თავად წარმოადგენდა ერთადერთ ძალაუფლებას - კომპანია მხოლოდ მისი ინსტრუმენტი იყო. მაგრამ დროს მაინც თავისი მიაქვს - მერდოკს წლები მოემატა, კომპანიას - ბრენდები და ის ერთ ჩვეულებრივ კორპორატიულ საწარმოდ ჩამოყალიბდა. და სწორედ ამ საწარმოს შიგნით უცებ შესაძლებელი გახდა, დაკვირვებულ თვალს თუ პროტესტი არა, ეჭვი მაინც დაენახა რუპერტის გადაწყვეტილებების შესახებ - მაინც რა ჯანდაბას მიედ-მოედება მერდოკი? რა დანიშნულება აქვს პრესის გამოწვევას, გამუდმებულ თავდასხმებს და თავის შერცხვენას? რა საჭიროა გარისკვა? რისი გულისთვის? ჩავარდნის პირას მყოფი ბიზნესისთვის? და ამ ბიზნესში უნდა გადაიხადო საბაზრო ფასზე ორჯერ მეტი? ნუთუ ესაა „ნიუს კორპის“ დროისა და კაპიტალის საუკეთესოდ დაბანდების ასპარეზი?

პიტერ ჩერნინი - კომპანიის პრეზიდენტი და ოპერაციების მთავარი დირექტორი, სულ უფრო მზარდი გავლენითა და რეპუტაციით კომპანიაში (და როგორც „ნიუს კორპის“ ერთმა ინკოგნიტო რესპონდენტმა ამიხსნა, არც მთლად რუპერტის გადაწყვეტილებების ბრმად მოწამე) - დოუ ჯონსის საქმისგან შორს დადგა, ის ამ დროს გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანი მოლაპარაკებით იყო დაკავებული - იგულისხმება yahoo-სთან მოლაპარაკებები My Space-ის შესახებ, რომლის მფლობელიც „ნიუს კორპი“ 10 მილიარდ დოლარად გახდა.

საქმეში არც როჯერ აილსი ჩაერთო - ასევე გავლენიანი აღმასრულებელი მმართველი, რომელიც „ფოქს ნიუსს“ უძღვება და რომელიც მალე ბიზნესის განხრით ახალ საკაბელო არხს ჩაუდგება სათავეში, რისთვისაც სავარაუდოდ მერდოკმა „უოლ სტრიტ ჯორნალი“ იყიდა.

ოპოზიციურად განწყობილი პრესის თავდასხმების გამო გაღიზიანებული ჩანდა რუპერტის 34 წლის ვაჟი ჯეიმს მერდოკიც, რომელიც დიდ ბრიტანეთში SkyTV-ის მმართველია (საერთოდ, დინასტიით გამყარებულ მერდოკების ოჯახში ჯეიმსის ძმა, 36 წლის ლეჩლენი და მისი და, 39 წლის ელიზაბეტი, მართალია, ოჯახურ ბიზნესში კვლავაც ღრმად არიან ჩაფლულები, მაგრამ ოფიციალურად მამის კომპანიაში მუშაობას თავი ორივემ დაანება, რითაც ცხადია მშობელს იმედი გაუცრუეს).

მოკლედ, „უოლ სტრიტ ჯორნალი“ - ეს პირადად რუპერტის გარიგება იყო. საქმეს ნიუ იორკში მხოლოდ ხელქვეითთა მცირე ჯგუფთან ერთად უძღვებოდა. მალე ის 90 წელს მიუკაკუნებს და ამ ასაკშიც კი გამოუსწორებელ „გაზეტჩიკად“ რჩება. მედიის ტენდენციების საწინააღმდეგოდ, რუპერტს ახალი გაზეთი სურდა - მანამდე უკვე შესყიდულ გაზეთებს შორის ყველაზე ცნობილი. უფრო მეტიც, მიუხედავად იმისა, რომ მანამდე ყველა ბრძოლა მოგებული ჰქონდა, მერდოკი კვლავაც საბრძოლველად იწევდა და იწევდა მტრების იმ უკანასკნელი ბანაკისკენ, რომელსაც გულწრფელად, დაუფარავად, სიკვდილივით სძულდათ ის. მათ მერდოკის სიძულვილი აცოცხლებდათ.

ამ გაჯიქებული მტრების გუნდში პირველ რიგში ბენკროფტების ოჯახი შედიოდა, რომელთა გაიგივება ისტორიისა და რეალურად არსებული ახლო კავშირების გამო პირდაპირ „უოლ სტრიტ ჯორნალთან“ შეიძლება.

ამ ჯგუფში შედიოდნენ ზალცბერგერებიც - ოჯახი, რომელიც „ნიუ იორკ ტაიმსს“ აკონტროლებს და რომელმაც მერდოკის სვლა „დოუ ჯონსის“ წინააღმდეგ აღიქვა, როგორც პირდაპირ მათ წინააღმდეგ გადადგმული ნაბიჯი.

დაბოლოს, ამ ბანაკის შუაგულში იდგნენ ერთი კონკრეტული ტიპის ჟურნალისტები, რომლებიც მერდოკს კვლავაც მედიის ყველაზე ხარბ მტაცებელ ცხოველად მიიჩნევდნენ, მის მიერ „უოლ სტრიტ ჯორნალის“ დაპატრონებას კი - ლეგიტიმურობისა და ავტორიტეტულობის ნორმებზე ღია თავდასხმად.

რომც მოინდომო ამაზე მეტად ვეღარ გააზვიადებ მერდოკის წინააღმდეგ ჟურნალისტური სამყაროს შიგნით გამეფებულ ანტიპათიას. ამერიკელი ჟურნალისტების ამ გუნდს თავისი მყარი პოზიცია აქვს.

მათი პოზიცია მორალური პოზიციაა (მერდოკი ქაჯია - ყველაფრის თქმა შეუძლია, ოღონდ კი სურვილი აიხდინოს).

მათი პოზიცია კლასობრივი პოზიციაა (მერდოკმა ფული დაბალი ფენის მაყურებლით იშოვა - ეს მისი ბიზნეს-მოდელია);

მათი პოზიცია მაღალი გემოვნების პოზიციაა (მერდოკი ხეპრეა - მისი აღქმისა და აზროვნების სტილი მდაბიურია);

დაბოლოს, ეს ჟურნალისტების ტიპური პოზიციაა - იმდენად რიგითი პოზიცია, რამდენად რიგითებიც არიან: „უოლ სტრიტ ჯორნალის“, „თაიმსის“, „ნიუ იორკერის“, „სლეითის“, „ქოლამბია ჯორნალიზმ რივიუს“ ჟურნალისტები, ჟურნალისტიკის ფაკულტეტებზე თბილად მოკალათებული პრაქტიკოსები და რამდენადაც რიგითია თუნდაც ბიოგრაფი თინა ბრაუნი - ქალბატონი, რომელიც ჟურნა ლისტური ეთიკის ეტალონადაც გამოდგება (სწორედ ეს თინა ბრაუნი იყო, რომ გამოხტა და თქვა, მერდოკმა „ჯორნალი“ რომ იყიდოს, ნამდვილი „ჰორორ შოუ“ დატრიალდებაო).

მერდოკის სიძულვილი ყველას აერთიანებს. მათთვის, მერდოკი ადამიანებით, ბაზრებითა და მთავრობებით მანიპულირებს.

მერდოკი ბუნებრივი კანონზომიერების საწინააღმდეგოდ მოქმედებს. ჟურნალისტებს, რომელთაც მერდოკის მიერ „უოლ სტრიტ ჯორნალის“ ხელში ჩაგდება ადარდებთ, რეალურად, პირად საკითხებზე წუხან - სამსახურის შენარჩუნების გარანტიას მათ არავინ აძლევთ („უოლ სტრიტ ჯორნალიდან“ ბოლო დროს ბევრი დაითხოვეს), გავლენა იკლებს, ხელფასი იკლებს, სამუშაო იმატებს და ისინიც თავს უბედურად გრძნობენ. იმიტომ, რომ ყოველთვის არსებობს იმის საშიშროება, რომ მერდოკი მათი ახალი მფლობელი გახდება.

ის ხალხი კი, რომელიც მერდოკთან მუშაობს, უმეტესწილად, ბედნიერია, შეიძლება მედია ბიზნესში ყველაზე ბედნიერიც: „ნიუს კორპიდან“ თითქმის არავის აგდებენ. თუ „ნიუს კორპში“ ახალი ამბების რედაქციაში მუშაობ, შენი გავლენა კი არ კლებულობს, პირიქით, იმატებს (ორივენი - „ფოქს ნიუსიც“ და „ნიუ იორკ პოსტიც“ მანიაკურად ტკბებიან თავიანთი გავლენით). რუპერტი კი, ყველა იმ დირექტორისგან განსხვავებით, რომელთაც საკუთარი ჩრდილისაც კი ეშინიათ, გასაოცრად ერთგული კაცია. გინდა, არაკორექტულად ელაპარაკებოდე რესპონდენტს, როგორც ბილ ო'რილი მოიქცა, გინდა ქრთამი და ფული აიღე შენი საინფორმაციო წყაროსგან, როგორც „ნიუ იორკ პოსტელმა“ რიჩარდ ჯონსონმა გააკეთა, მერდოკი და „ნიუს კორპი“ მაინც შენს გვერდით დადგება. აქ, ამ კომპანიაში, ორმაგი კორპორაციული მორალი ვერაფერს დაგაკლებს იმიტომ, რომ აქ მსგავსი რამ არ არსებობს. და რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია - „ნიუს კორპში“ ერთი დიდი ფსიქოლოგიური კომპლექსიც მოგეხსნება - არ დაგჭირდება წამდაუწუმ თამაში, თითქოს, ანგელოზი იყო.

აშკარაა, რომ თანამედროვე ჟურნალისტიკამ საკუთარ თავზე ახალი, რელიგიური მოწოდება აიღო. ამ ახალმა ტენდენციამ კი მთლიანად შეცვალა ჟურნალისტიკის, როგორც თავისუფალი ნების მქონე, ფალსტაფიური, ირონიით სავსე, არა რელიგიური და მუშათა კლასის პროფესიის გაგება. ეს იმიჯი კი რა დოზითაც ის დღემდე შემორჩა, შემორჩა მხოლოდ მერდოკის გამოცემებს. და სწორედ ამ იმიჯის და მერდოკის 30-წლიანი მარშირების საპასუხოდ გაჩნდა ჟურნალისტიკაში ახალი და ალტერნატიული - რელიგიური მოწოდება.

ჰოდა, რა გასაკვირია, რომ ერთ საღამოს, „ნიუ იორკ ტაიმსის“ აღმასრულებელი რედაქტორი ბილ კელერი და მისი ბოსი, გაზეთის გამომცემელი არტურ ზელცბერგერ უმცროსი წვეულებაზე კოქტეილების ჭიქებით ხელში იდგნენ და გაწიწმატებულები ახასიათებდნენ მერდოკს, როგორც სამყაროს დასასრულს. ასეთივე გაგულისებით დაუპირისპირდა კელერი მერდოკის მთავარ „ლეიტენანტს“ გერი გინსბერგსაც: „როგორ შეგიძლია ამ ანტიქრისტეზე იმუშაო?“

შედეგად, ყველა სერიოზულმა, ანდა თუ გნებავთ, წონიანმა გამოცემამ - „კომენტატორებმა“, „ნიუს კორპის“ აღმასრულებელთა განმარტებით - გამოკვეთილი ანტი-მერდოკული პოზიცია აირჩია და მის მიმართ საშინელი ბრაზი გადმოანთხია.

© Rick Wilking/REUTERS
რუპერტ მერდოკი თავის მეუღლე, ვენდი დენგთან ერთად 2007 წლის ივლისი

ოდნავ რომ ჩავუღრმავდეთ საკითხს, მივხვდებით, რომ „დოუ ჯონსის“ დაპატრონებისას მერდოკმა ის ძველი სტრატეგია აღარ გამოიყენა, რითაც ბიზნეს-თამაშებში წინათ ხელმძღვანელობდა. წინათ კი, ასე ხდებოდა: ცნობილი მედია-ბრენდის შეძენით, მერდოკი საკუთარ ტანზე ირგებდა მათ რეპუტაციასა და წონას. „ნიუ იორკ პოსტი“, „ნიუ იორკ მეგეზინი“, „ვილიჯ ვოისი“, ლონდონური „თაიმსი“, „ჰარპერი და როუ“, „ტივი გაიდი“, 20^the Century Fox-ი: აი, იმ ბრენდების მცირედი ჩამონათვალი, რომელთაც მერდოკის სახელი მედია-რუკაზე მონიშნეს. თუმცა, ეს დიდი ხნის წინ მოხდა. ახლა მერდოკი გაცილებით უფრო დიდი და მნიშვნელოვანია, ვიდრე ერთად აღებული ყველა ეს ბრენდი. და რასაკვირველია, კიდევ უფრო დიდია, ვიდრე „დოუ ჯონსი“ და „უოლ სტრიტ ჯორნალი“.

მერდოკის თავდასხმა „დოუ ჯონსზე“ მის 10 წლის წინანდელ შეტევასაც გვახსენებს ინგლისის ისტორიულ საფეხბურთო გუნდ „მანჩესტერ იუნაიტედზე“. ამაზე უფრო დიდ წითელ დროშას ბრიტანელებს ვერავინ აუფრიალებდა - გამოჩნდა ვიღაც უცხო, რომელიც მათი - ამ წმინდა ბრიტანული ინსტიტუტის მითვისებას ცდილობდა. ეს მცდელობა ხმამაღალ განაცხადს ჰგავდა: შემხედეთ, აი, ასეთი დიდი ვარ. ეს მცდელობა გამოწვევაც იყო: აბა, სცადე და შემაჩერე (ბოლოს, საქმეში მონოპოლიისა და გაერთიანებების კომისია ჩაერია და „მანჩესტერ იუნაიტედის“ გაყიდვა დაბლოკა).

მერდოკის სიძე, მეთიუ ფროიდი (ის ბაბუა ზიგმუნდზე უფრო თავისი სიმამრი მერდოკის წყალობითაა პოპულარული), რომელსაც ბრიტანეთში საზოგადოებასთან ურთიერთობის დარგში მაღალი თანამდებობა უჭირავს (მედია მერდოკების ოჯახური ენაა), „დოუ ჯონსის“ საქმის შესახებ ცოტაოდენ სკეპტიციზმს გამოხატავს. ის აღნიშნავს, რომ ამერიკაში მერდოკი ასე თუ ისე დაცული იყო ავი სარკაზმის მორევისგან, რაც მის თავს ჯერ ბრიტანეთში ტრიალებდა, მანამდე კი - მშობლიურ ავსტრალიაში. ახლა კი, „დოუ ჯონსის“ საქმის შემდეგ, შესაძლოა, სარკაზმის ეს „ვირუსი“ ამერიკაშიც გავრცელდეს.

თუმცა, ისიც ფაქტია, რომ ამ ვირუსმა მერდოკი კიდევ უფრო გააძლიერა. ეს სიძლიერე მერდოკის „ცუდი-ბიჭობის“ და უტიფრობის დამსახურებაა. ამ ძალას მერდოკი იმისთვის იყენებს, რომ ხალხს მისი ეშინოდეს. მერდოკის განცხადებაც ეს არის: მოვდივარ, მიფრთხილდი. „მინიშნება მუქარაზე, - ამბობს მერდოკის ინკოგნიტო დამცველი - „სულაც არ არის ცუდი“.

ნება მომეცით, ჰიპოთეზა შემოგთავაზოთ: მერდოკის ბოროტი, უღირსი, საშიში იმიჯი მაინც ხელოვნურადაა გაბერილი.

თავისუფლად შეგიძლიათ იკამათოთ და ამტკიცოთ, რომ მერდოკს ისევე უნდა აფასებდნენ, როგორც ნებისმიერ სხვა მედია-კონგლომერატის მფლობელს, თუ კიდევ მათზე უკეთ არა. ახალი ამბების ქსელი მერდოკთან გაცილებით უკეთაა დაფინანსებული, თვითონ ახალი ამბებიც უფრო დინამიკური და უფრო მრავალფეროვანია, ვიდრე სხვა მედია-გაერთიანებების გადაცემებში. მერდოკი არც დაშტამპულია და ხანდახან არც იმდენად ერთპიროვნული.

„ნიუ იორკ პოსტში“ მილიონობით (ასობით მილიონი) დოლარის ჩადებით, მან მთლიანად გარდაქმნა გაზეთი - ეს მოსაწყენი, მოლიბერალო ტაბლოიდი ცოცხალ, მწვავე და მეტ-ნაკლებად მემარჯვენე ორგანოდ აქცია. გაზეთი მერდოკის პოლიტიკურ შეხედულებებს ატარებს, მაგრამ რაც გინდათ, თქვით - ის აუცილებელი და სახალისო საკითხავია ყველა იმ ჟურნალისტისთვის, რომელიც დღეს მერდოკს აქტიურ ოპოზიციაში უდგას.

მერდოკმა უხეშად გამოგლიჯა ხელიდან „ნიუ იორკ მეგეზინი“ თავის დამფუძნებელს კლეი ფელკერს, მაგრამ ახალი რედაქტორის დაქირავების გარდა (თანამშრომლებმა ერთხმად და წარმატებულად გამოხატეს პროტესტი და პოსტები დატოვეს, მაგრამ საბოლოო ჯამში საკმაოდ წარუმატებელი გადაწყვეტილება გამოუვიდათ - რუპერტმა ახალი სარედაქციო ჯგუფი აიყვანა), ჟურნალში ბევრი არაფერი შეუცვლია.

მერდოკმა ბევრი მოუთმინა და ხელი არ ახლო „ვილიჯ ვოისს“ - გაზეთს, რომლის მფლობელიც ის მთელი ათი წლის განმავლობაში იყო და მთელი ამ ხნის განმავლობაში ეზიზღებოდა ის. სამაგიეროდ, მერდოკმა შეცვალა ლონდონური „თაიმსი“ - ის ნაკლებ კლუბური, ნაკლებ ელიტური და მეტად ფუნქციონალური გახადა, თან ამასობაში ტირაჟიც გაიზარდა - 100 ათასიდან 800 ათასს მიაღწია („თაიმსი“ მოგებაზე მაინც არ მუშაობს, მერდოკი კი კვლავაც ჯიუტად დებს მასში ფულს).

რაც შეეხება „ჰარპერ ქოლინზს“ ძირითადად ის წიგნის დანარჩენი გამომცემლობებისგან არაფრით განსხვავდება; იგივე შეიძლება ითქვას „ფოქსის“ კინოსტუდიაზეც - რამე განსაკუთრებული არც იქ შეუქმნიათ. თუმცა, მერდოკმა „ფოქსში“ შექმნა დაბალი ფენის მაყურებელზე გათვლილი მეოთხე ქსელი, რომელმაც თავისი ინტელექტუალურ მაყურებელზე გათვლილი თუ პოპულარული პროდუქციით საერთო ტელეპროდუქციაში გამორჩეული წვლილი შეიტანა - პირველ რიგში, კი ამ წვლილიდან „სიმპსონები“ უნდა გამოვყოთ. ამიტომ ელიტარული გემოვნების მქონე საზოგადოებას მერდოკის პროდუქციის გასაკრიტიკებლად მხოლოდ „ფოქს ნიუსი“ რჩება.

მაშინ რატომაა ატეხილი ეს გაუთავებელი ვაი-ვიში იმის გამო, რომ მერდოკის გაძლიერება ქვეყნის დასასრულს ნიშნავს? საერთო აზრი, როგორც „ნიუ იორკ თაიმსის“ მედია კომენტატორმა დევიდ კერმა ჩამოაყალიბა, გახლავთ ასეთი: მერდოკი „საკუთარ მედია საკუთრებებს თავისი ორგანიზაციის ბიზნეს ინტერესების დასაცავად იყენებს და ასე იქცევა უკვე წლების განმავლობაში“. (მაგრამ რადგანაც მერდოკის ბიზნეს ინტერესი რეალურად მედიაა და არა, ვთქვათ, იარაღი ან სუპერმარკეტების ქსელი, მაშინ გაუგებარია, რატომ არის ეს ცუდი). არც ახალი ამბების რედაქციაზე მერდოკის კონტროლი უნდა იწვევდეს გაღიზიანებას. რა მნიშვნელობა აქვს, ვინ რას გააკონტროლებს: მერდოკი „უოლ სტრიტ ჯორნალს“ თუ G.E. NBC-ის, დისნეი - ABC-ის, ანდა არტურ ზალცბერგერი - „ნიუ იორკ ტაიმსს“.

არა, საქმე სხვა რამეში უნდა იყოს. და, ალბათ, ეს სხვა რამე შიშია - შიში, რომელსაც იწვევს ერთი კაცი და არა კრებითი ტიპის ბიუროკრატია, როგორიც G.E.-ია ანდა „თაიმ უორნერი“. მერდოკი მათგან განსხვავებული საფრთხობელაა, ის არ ჰგავს, უსახო, კორპორატიულ საფრთხობელებს, იმიტომ, რომ მას კარგად ვიცნობთ. იმიტომ, რომ ის ამაყობს იმით, რომ საფრთხობელაა. და იმიტომაც, რომ ინდუსტრიაში, სადაც არ არსებობს წარმატების მიღწევის რეცეპტი, მერდოკი ყველა სხვა საფრთხობელასთან შედარებით ყველაზე მეტად წარმატებული ჩანს. წარმატების გარანტი მერდოკის დაუღალავი მანევრირების უნარი, უბერებლობა, და „სცადე ყველაფერი, ცხოვრებაში ერთხელ მაინც“ სტრატეგიაა. ამიტომ გგონია, რომ ის ერთადერთია, რომელსაც ყველაფერი ესმის; რომ მერდოკი შამანია.

მან საკუთარი თავისგან შექმნა დაუცველი ადამიანების ტერორისტის ხატი და ცოტა ვინმე თუა ისე დაუცველი, როგორც მედიაში მომუშავენი არიან. თუ შენს თავში ეჭვი ისედაც გეპარება, ეჭვი კიდევ უფრო გიძლიერდება, თუ რუპერტს ხედავ. ის შიშის ზარს დედიკოს ბიჭებს სცემს. ათწლეული ათწლეულს მისდევს და მას კი ძალა მაინც არ ელევა. ამიტომაც არის, რომ თუ რუპერტს შენი კომპანიის დაპატრონება უნდა, შენ მას საკუთრებას აუცილებლად უთმობ. ის არა მხოლოდ ჟურნალისტებს აგდებს პანიკურ შიშში; ის აფრთხობს საკუთარ აქციონერებსაც და აქციონერებიც „აძლევენ მას უფლებას“, გადაიხადოს „ჯორნალში“ რეალურ ფასზე ორჯერ მეტი, ოღონდ კი, ბოლოს და ბოლოს, სურვილი დაიკმაყოფილოს. შეიძლება არ მოგვწონდეს, მაგრამ გვჯერა, რომ მერდოკი დაუმარცხებელი ძალაა. ეს კი უკვე ძალიან წარმატებული პირადი-ბრენდირებაა.

და ახლა კი „დოუ ჯონსი“. არავინაა უფრო დაუცველი და უფრო დედიკოს ბიჭი, ვიდრე ამ კომპანიის ბიჭები.

„დოუ ჯონსმა“ ვერც სწრაფად მზარდ ბიზნეს-საინფორმაციო ბაზარზე გაიმყარა ადგილი და „უოლ სტრიტ ჯორნალიც“ ამ ბაზრის მიღმა დატოვა. გაზეთის ჩამორჩენის ერთ-ერთი მიზეზი, ალბათ, ისიც იყო, რომ „ჯორნალი“ ინტერნეტ-მომხმარებლისთვისაც მიუწვდომელი დარჩა - როცა თქვენ google-ში რამე თემაზე სტატიას ეძებთ, „ჯორნალის“ სტატია მოძიებულ მასალათა ჩამონათვალში არასდროს შეგხვდებათ იმიტომ, რომ „ჯორნალის“ ყველა სტატიის წაკითხვა მხოლოდ გარკვეული საფასურის გადახდის შემდეგაა შესაძლებელი. ანუ, გამოდის, რომ გაზეთი ინტერნეტის მთავარი საინფორმაციო ციკლის მიღმაა დარჩენილი.

შეიძლება ჩამორჩენის მიზეზი ისიც იყოს, რომ გაზეთს თვითონ არ ესმის, თუ რა არის მისი თემა. როცა ბიზნეს ავტორიტეტს და ამ შემთხვევაში „უოლ სტრიტ ჯორნალს“, ბიზნესში თავად მისდის საქმე ცუდად - ესეც რთული პოზიციაა. შედეგად, „ჯორნალმა“ დაკარგა თავისი ცენტრალური ადგილი ბიზნესსამყაროში, და დაკარგა ავტორიტეტიც რეკლამის შემკვეთების თვალში, რის გამოც მათ რეკლამირების უფრო იაფი და ეფექტური საშუალებების ძებნა დაიწყეს.

ჟურნალისტთა წრეში გავრცელებული აზრი ასეთი გახლავთ: „უოლ სტრიტ ჯორნალს“ უნდა დაუტოვონ უფლება, შეინარჩუნოს ბიზნესის შესახებ საკუთარი კარგად ჩამოყალიბებული და კრიტიკული შეხედულება. რომ მას უნდა დაუტოვონ ჟურნალისტური გამოძიებების ჩატარების უფლება. რეპორტაჟის უფლება. მისმა ჟურნალისტებმა ის უნდა აკეთონ, რასაც ყველა ჟურნალისტი აკეთებს. თუმცა, ეს მხოლოდ ნაწილია იმ მიზეზებისა, რის გამოც „ჯორნალს“ პუბლიკა კითხულობს, მეტიც, ეს მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწილია. „ჯორნალის“ მკითხველს უფრო მეტად ბიზნეს-სამყაროს შიდა პოზიციებიდან დანახვა სჭირდება და არა მასზე გარედან გაკეთებული დასკვნების კითხვა. „ჯორნალის“ მკითხველს სურს, მოისმინოს ექსპერტის დონეზე ჩამოყალიბებული მიმოხილვა ბიზნესში გაბატონებული ტენდენციების შესახებ; სურს საკითხის ღრმად მცოდნე პირისგან გაიგოს, საით უბერავს „ბიზნესის ქარი“ („ქოლამბია ჯორნალიზმ რივიუში“ გამოქვეყნებულ სტატიაში აღნიშნული იყო, რომ „უოლ სტრიტ ჯორნალი“ ბაზრის ხელქვეითი კი არ უნდა გახდეს, მისი მისია და ისტორიული როლია, აკონტროლოს და ამოწმოს ბაზარი). და თუ „უოლ სტრიტ ჯორნალს“ ევალება ბიზნეს ისტებლიშმენტის ასახვა, მისთვის მერდოკზე უკეთესი მფლობელი წარმოუდგენელია.

აი, სწორედ ამ დონეზე მოხდება მერდოკის გრანდიოზული გარდაქმნები. ის გაზეთს შეცვლის იმ მიმართულებით, რომ მკითხველს მიაწოდოს ის, რაც მათ უნდათ.

როცა „ნიუს კორპში“ სურთ, გამოხატონ, რომ რაღაც მოსაზრებას სასტიკად ეწინააღმდეგებიან, აუცილებლად სიტყვა „სენტიმენტალურს“ ხმარობენ, იგივე კონტექსტში, „ნიუს კორპის“ მიმართ ანტაგონისტურად განწყობილები მერდოკის ხალხს ასე ახასიათებენ: „საშუალო დონის“, „ნიჭით რომ არ ბრწყინავენ, ისეთი ჟურნალისტები“. გამოდის, რომ მერდოკის ახალ გარიგებაშიც მონაწილეობას ეს „საშუალო დონის“ და „არაფრით გამორჩეული“ ადამიანები მიიღებენ.

ესეც პრობლემის ნაწილია: „უოლ სტრიტ ჯორნალის“ ჟურნალისტიკის ხარისხი უძველესი ამერიკული სკოლის ხარისხს უდრის, აქ წამყვან უნივერსიტეტებში შეძენილი ჰონორი აქვთ. ამ ხარისხის ჟურნალისტებს თავიანთი მყარი შეხედულებები აქვთ მოვლენათა განვითარების, ლეგიტიმურობის და რესპექტაბელურობის შესახებ; მერდოკის მხარესა და დონეზე კი ჟურნალისტიკა უფრო უხეშ ვაჭრობას ჰგავს, უფრო სწრაფი, პირდაპირი და ნაკლებად „სენტიმენტალურია“ (არც გაურკვეველი რეპუტაციის მქონე კოლეჯის დიპლომია მერდოკთან პრობლემა).

გამოდის, „უოლ სტრიტ ჯორნალი“ „მერდოკ ჯორნალი“ გახდება, დონე შეეცვლება, გონებრივი განვითარების მაჩვენებელი რამდენიმე ქულით დაეცემა, უფრო აჩქარებული ტემპი და დრამატიზმის უფრო მეტად გამახვილებული შეგრძნება მიეცემა. ალბათ, ნაკლებად აკურატულ ინფორმაციას მოგვაწოდებს, მაგრამ სამაგიეროდ ძველებურად მოსაწყენი და მონოტონური აღარ იქნება. ისიც სავარაუდოა, რომ გაზეთი ყნოსვასაც გაიმძაფრებს და ფულსაც მეტად გამოედევნება.

გამოდის უფრო იოლია, მიხვდე, როგორ მოვიდა მერდოკი აქამდე; როგორ შეძლო, თავისი ტაბლოიდური ტალანტის წყალობით, მთელ მედიას და მედია-სამყაროს დაპატრონებოდა; შეექმნა მსხვერპლთშეწირვისთვის გამოგონებული უზარმაზარი მანქანა, რომელსაც მერდოკის ბრმად მოწამენი ისევე უვარდებიან ბორბლებში, როგორც კრიშნას ტახტრევანს - მისი მიმდევრები. ამ ფონზე კი გაცილებით უფრო რთულია, გაიგო, რატომ მოისურვა მერდოკმა აქ - მაინცდამაინც „უოლ სტრიტ ჯორნალზე“ შეჩერება. ერთი რამ არის საყურადღებო: მერდოკი მართლაც ერთადერთი „გაზეტჩიკია“ ყველა დანარჩენს შორის, რომელმაც გაიაზრა - საკუთარი თავის გადასარჩენად აუცილებელია, გაზეთებს გასცდე, თან ძალიან გასცდე.

მაგრამ ესეც, ანუ „ჯორნალის“ ყიდვა - მერდოკის ისტორიის ნაწილია. არ არის გამორიცხული, მერდოკის ლეგენდარული მანქანა დანიშნულების საბოლოო პუნქტს უახლოვდებოდეს, ან თვითონ მერდოკი ჩამოდიოდეს საკუთარი ტახტრევანიდან.

შესაძლებელია ისიც, რომ „ნიუს კორპისა“ და მერდოკის გზები გასაყოფად ემზადება - ერთი თავისი ლოგიკურად განვითარებადი, რაციონალურ-კორპორატიული სტილით გააგრძელებს სვლას, მერდოკი კი - მართალია მთლად პენსიაზე არ გავა, ფლორდაში არ დასახლდება და გოლფის თამაშით არ მოკლავს დროს, მაგრამ - ტემპს მაინც შეანელებს; კვლავ წინ ივლის, მაგრამ გზადაგზა ყვავილებსაც დაყნოსავს და შუადღის გაზეთიც დაჭირდება საკითხავად.

მოკლედ, ბოლოს და ბოლოს, მერდოკს შეუძლია თავისი ძველისძველი გატაცებით ბოლომდე დატკბეს. ბოლომდე მიეცეს ვნებას, რომელსაც გაზეთი ჰქვია. თვალი ადევნოს და ხშირ-ხშირად ამოწმოს, თუ ვინ იგებს, ვინ აგებს, ვინ ვის და როგორ კლავს ბიზნესში (დესერტად კი შეეძლება „ნიუ იორკ ტაიმსსაც“ ისე მოსცხოს, როგორც მოუნდება).

ჩემი აზრით, „უოლ სტრიტ ჯორნალი“ მერდოკისთვის სასიამოვნო, სენტიმენტალური და რაღაც გაგებით, დამსახურებული საჩუქარია. თუმცა, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ მერდოკი მალე არ მოიწყენს და რამე ახალს არ წამოიწყებს.