ბიძინა ივანიშვილი: თუ გინდათ გააცილეთ პრეზიდენტი, ხომ უფრო მეტად გიყვართ და გააცილეთ.

მიხეილ სააკაშვილი: უფრო მეტად რატომ ვუყვარვარ?

„მიუხედავად დიდი სურვილისა და ძალისხმევისა ამერიკის შეერთებული შტატების პოლიტიკოსებისა და ევროპელებისა, მე მეჭირა პრინციპული პოზიცია და ერთი ნაბიჯი უკან არ დაგვიხევია და ეს ახალი სიტყვა - კოჰაბიტაცია - იმ კუთხით, რა კუთხითაც სურვილი მათ გააჩნდათ, ჩვენთვის იყო მიუღებელი“.

„მობილიზების ფაქტორი ექნება ტაბულას და არავითარ შემთხვევაში ეს არ იქნება ინფორმაციის მიმწოდებელი და საზოგადოების ინფორმირებაზე მზრუნავი არხი“.

„გუშინ საქართველოს პრემიერმა განაცხადა, რომ თურმე საქართველომ მოიგერია ამერიკის და ევროპის შემოტევა. ეს დაახლოებით იგივეა - დავით აღმაშენებლის დროს რომ ეთქვა რომელიმე ქართველს, ჩვენ მოვიგერიეთ ჯვაროსნების შემოტევაო. მაშინ დიდგორი კი არა, საქართველოც არ იქნებოდა, იმიტომ რომ ჯვაროსნები ედგნენ საქართველოს გათავისუფლების საქმეში“.

„დიახ, მე ვიყავი და ვარ წინააღმდეგი, რომ ციხიდან გამოვიდნენ ნარკორეალიზატორები. ჩვენ, უმრავლესობას, ამ საკითხთან დაკავშირებით განსხვავებული პოზიცია გვქონდა. მე ვიყავი და ვარ წინააღმდეგი, რომ ციხიდან გამოვიდნენ ჯაშუშები, ეს არის გახმაურებული თემა. მიმაჩნია, რომ როდესაც საქმე ეხება ეროვნულ ინტერესებს, ჩვენ პირველ რიგში უნდა ვიხელმძღვანელოთ ქვეყნის ინტერესების გათვალისწინებით და შემდეგ უნდა ვიზრუნოთ სხვა დანარჩენზე“.

„მე მაინც ვთვლი, რომ დროებითი მინისტრი ვარ. დროებით ვარ საქართველოში. ჩემი ერთ-ერთი მთავარი მიზანი იყო ნაციონალური მოძრაობის ისე დამარცხება, რომ, მე არ მგონია, მათ პოლიტიკური მომავალი უმრავლესობაში ჰქონდეთ. ეს მე ძალიან მახარებს და ამისთვის ჩამოვედი მე საქართველოში“.

„ჩნდება კითხვა, შეიძლება თუ არა ერთმანეთს შევუთავსოთ რუსეთთან ურთიერთობების აღდგენა და კარგი ურთიერთობა NATO-სთან, NATO-სკენ სწრაფვა?.. ვფიქრობ, ამის კარგი მაგალითი სომხეთია. სომხეთი ქართველებს კარგ მაგალითს აძლევს და მხოლოდ თეთრ შურს იწვევს. სომხეთს შესანიშნავი ურთიერთობა აქვს რუსეთთან, ასევე აშშ-სთან და NATO-სთან“.

„მე თვეების მიხედვით უნდა გავთვალო თითოეული სპორტის სახეობა, რომელიც შესაძლოა პოლიციელს გამოადგეს. ამ ყველაფერს მეცნიერულად განვახორციელებთ, ასეთია ჩვენი ნოვაციური მიდგომა“.

არენა

სერგი კაპანაძე

მალე ასი დღე გავა, რაც ახალმა ხელისუფლებამ ქვეყნის მართვის სადავეები გადაიბარა. შევეცდები მოკლედ გავაანალიზო, თუ რა მოხდა ამ ასი დღის განმავლობაში ქვეყნის საგარეო პოლიტიკაში, როგორია ტენდენციები და რა დასკვნების გამოტანა, თუ რჩევების მიცემა შეიძლება მთავრობისა და საგარეო პოლიტიკური გუნდისთვის.

პრემიერმინისტრი ივანიშვილი და ევროკომისარი ბაროზო

მოკლედ შეიძლება ითქვას, რომ ძირითადი პრიორიტეტები მთავრობის მიერ შენარჩუნებულია, თუმცა გარკვეული მნიშვნელოვანი პროცესები და გადაწყვეტილებები დროში იწელება. რამდენად პოზიტიურად იმოქმედებს ქვეყნის საგარეო პოლიტიკაზე ელჩების შეცვლა, ამას დრო და ახალი ელჩების ვინაობა გვიჩვენებს. თუმცა ფაქტია, რომ ხელაღებით დიპლომატების შეცვლას ჯერ დადებითი შედეგი საქართველოსთვის არ მოუტანია და, სავარაუდოდ, არც მომავალში მოუტანს.

მივყვეთ თემატურად.

საქართველოს ურთიერთობები აშშ-სთან: 2012 წლის ბოლომდე ჩატარდა სტრატეგიული პარტნიორობის ქარტიის ფარგლებში ხალხთაშორისი კავშირების, ეკონომიკური და ენერგეტიკული ურთიერთობების და უსაფრთხოების საკითხების სამუშაო ჯგუფების შეხვედრები. ასევე შედგა ორმხრივი თავდაცვის თანამშრომლობის სამუშაო ჯგუფის შეხვედრა. ნიშანდობლივია, რომ ქართულმა მხარემ მოახერხა ამ სამუშაო ჯგუფების ჩატარება, მიუხედავად იმისა, რომ არჩევნების შემდეგ არც ისე ბევრი დრო გავიდა. მართალია, რამე კონკრეტული არ შეთანხმებულა, მაგრამ თავად კონსულტაციების პროგრესირების ფაქტიც პოზიტიურია. ამას დაემატა საგარეო საქმეთა მინისტრის ვიზიტი აშშ-ში და აშშ-ის რამდენიმე მაღალჩინოსნის (ფილ გორდონი, ერიკ რუბინი, ტომ მელია) ვიზიტი თბილისში. საბოლოო ჯამში, ჩანს, რომ ურთიერთობები აშშ-სთან ნორმალურ კალაპოტშია.

ამ ვიზიტების პარალელურად, აშშ-მა შეინარჩუნა საკმაოდ მკაცრი რიტორიკა ქვეყნის შიგნით მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით. ფილ გორდონმაც, ერიკ რუბინმაც და ჰილარი კლინტონმაც ღიად განაცხადეს, რომ ყურადღებით ადევნებენ თვალყურს, თუ რა ხდება ქვეყნის შიგნით და არაორაზროვნად მიანიშნეს პოლიტიკური ნიშნით დაკავებების მიუღებლობაზე. აშშ-სთვის კოაბიტაციის წარმატება ცალსახა პრიორიტეტია.

ჯერჯერობით ახალი მთავრობა აშშ-ს ბოლომდე არ უსმენს და ვაშინგტონის რჩევებს სრულად არ იზიარებს. როგორც პრემიერმინისტრის უკანასკნელ ინტერვიუში იყო აღნიშნული, ბევრ საკითხზე აზრთა სერიოზული სხვადასხვაობა არსებობს, ხოლო მთავრობა ახერხებს გაუძლოს აშშ-ის წნეხს. სადამდე მიგვიყვანს ეს აზრთა სხვადასხვაობა და გამკაცრდება თუ არა აშშ-ის მხრიდან კრიტიკა, პირველ რიგში მთავრობის ქმედებებზე იქნება დამოკიდებული.

აშშ-სთან ურთიერთობების მიმოხილვისას ვერ გავექცევით პრემიერის განცხადებებს ვაშინგტონში ვიზიტის ჯერ წლის ბოლომდე ჩატარებასთან, შემდეგ კი მოუცლელობის გამო გადადებასთან დაკავშირებით. ეს განცხადებები, ჩემი აზრით, გამოუცდელობის ბრალი უფრო იყო და დარწმუნებული ვარ, ამერიკელი პარტნიორები მათ გაგებით მოეკიდნენ. მიუხედავად ამისა, უნდა აღვნიშნო, რომ თუ პრემიერის ვიზიტი მართლა დაგეგმილი იყო, მაღალ დონეზე შეხვედრებიც (პრეზიდენტი, ან ვიცეპრეზიდენტი, კონგრესის ხელმძღვანელობა, სახელმწიფო მდივანი) შეთანხმებული და პრემიერმა ვიზიტი თავად გადადო, როგორც მინიმუმ, უცნაურად მოქცეულა. ხოლო, თუ შეხვედრები შეთანხმებული არ იყო (სავარაუდოდ, ასეც გახლდათ), მაშინ ყველაფერი ნათელია. თუმცა, საზოგადოებისთვის ამის გულწრფელად თქმა ალბათ უფრო მისაღები იქნებოდა.

საგარეო საქმეთა მინისტრი ფანჯიკიძე და NATO-ს გენმდივანი რასმუსენი

აქვე ხაზგასასმელია, რომ საქართველო, სავარაუდოდ, მალე გამოცვლის აშშ-ში ელჩს და ისიც უნდა ითქვას, რომ ეს ცვლილება საკმაოდ მნიშვნელოვანი იქნება საქართველოს და აშშ-ის მომავალი ურთიერთობებისთვის. თემურ იაკობაშვილი იყო ერთ-ერთი საგარეო საქმეთა მინისტრი ფანჯიკიძე და NATO-ს გენმდივანი რასმუსენი საუკეთესო დიპლომატი, რომელიც საქართველოს უკანასკნელ წლებში ჰყოლია თავისი კონტაქტებით, გავლენით, ორგანიზაციული და დიპლომატიური ნიჭით და მისი შეცვლა არ იქნება მარტივი.

აქვე გასათვალისწინებელია, რომ ნებისმიერი შემდეგი ელჩი ამერიკის ადმინისტრაციის მიერ ძალაუნებურად შედარებული იქნება იაკობაშვილთან და მის საქმიანობასთან, შესაბამისად, პრემიერმინისტრისთვის მნიშვნელოვანი იქნება ისეთი დიპლომატის გაგზავნა, რომელიც იაკობაშვილს არ ჩამოუვარდება არც რანგით, არც გამოცდილებით და არც დიპლომატიური ნიჭით. ეს კი მარტივი საქმე არაა. ნებისმიერ შემთხვევაში, აშშ-ში საქართველოს საელჩო ქვეყნის დიპლომატიისთვის ერთ-ერთი სერიოზული ინსტიტუტია და მისი ძლიერი პოზიციებით შენარჩუნება ქვეყნის საგარეო პოლიტიკისთვის უკიდურესად მნიშვნელოვანია.

საქართველოს ურთიერთობები ევროკავშირსა და NATO-სთან: საქართველომ ამ მხრივაც იგივე კურსი განაგრძო, რაც აქამდე ჰქონდა. თითქმის ყველა დაგეგმილი შეხვედრა და ვიზიტი შედგა, ჩატარდა საქართველო-ევროკავშირის თანამშრომლობის საბჭო, განხორციელდა მაღალი დონის ვიზიტები როგორც ბრიუსელში (პრემიერმინისტრი და საგარეო საქმეთა მინისტრი), ისე თბილისში (ქეთრინ ეშტონი). ევროკავშირის მხრიდან გზავნილებიც დაახლოებით ისეთივეა, როგორც აქამდე იყო - ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა, ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის ხელმოწერა 2013 წლის ბოლომდე და ვიზების ლიბერალიზაციის პროცესის დასაწყისი.

ამ ეტაპზე ჩანს, რომ ჭიანურდება ევროკავშირის საშინაო საქმეების კომისრის, სესილია მალსტრომის ვიზიტი საქართველოში, რომელიც უაღრესად მნიშვნელოვანია იმ თვალსაზრისით, რომ ამ ვიზიტის დროს უნდა მოხდეს საქართველოსთვის ვიზების ლიბერალიზაციის სამოქმედო გეგმის გადმოცემა. ვიზიტი ჯერ დეკემბრის დასაწყისისთვის იყო დაგეგმილი, შემდეგ დეკემბრის ბოლოსთვის გადაიდო, შემდეგ იანვრის ბოლომდე გადაიწია, ახლა კი, როგორც ჩანს, თებერვალში იგეგმება. არ დავიწყებ სპეკულაციებს იმაზე, თუ რა არის ამ ვიზიტის გადადების მიზეზები, მხოლოდ იმას გავუსვამ ხაზს, რომ რაც გვიან დავიწყებთ სამოქმედო გეგმის შესრულებას, მით გვიან დასრულდება ამ გეგმის ორივე ეტაპი (პირველი - საკანონმდებლო ცვლილებები, მეორე - კანონების შესრულება).

აქვე აღსანიშნავია, რომ საგარეო საქმეთა მინისტრმა უკვე დაიზღვია თავი, რომ ვიზების გაუქმებას საქართველოს მოქალაქეებისთვის 2013 წლის ბოლოსთვის არ უნდა ველოდოთ, როგორც ამას წინა ხელისუფლების წარმომადგენლები აცხადებდნენ. ეს ძალიან ნიშანდობლივი განცხადება იყო, რადგან, წინა ხელისუფლების წარმომადგენლები, როგორც წესი, საჯარო გამოსვლებში აქცენტს იმაზე აკეთებდნენ, რომ 2013 წელს დასრულდებოდა სამოქმედო გეგმის ორივე ფაზა. ეს განცხადებებიც, როგორც წესი, პოლიტიკურად ამბიციური მიზნის დასახვას უფრო ჰგავდა, ვიდრე რეალურ დაპირებას.

ზოგადად, წინა ხელისუფლებას ახასიათებდა ამბიციური გეგმების დასახვა და შემდეგ ამ გეგმების შესრულებისთვის ასევე ამბიციური ნაბიჯების გადადგმა. ხშირად ეს ამართლებდა. ამიტომ, თუ ახალი ხელისუფლება მიიჩნევს, რომ ვიზების სამოქმედი გეგმის შესრულება 2013 წელს ვერ მოესწრება, ეს არ ნიშნავს, რომ წინა ხელისუფლება ტყუოდა, თუ ასეთ მიზანს ისახავდა. სხვა თუ არაფერი, მას პარლამენტში საკონსტიტუციო უმრავლესობა ჰყავდა, საკანონმდებლო და აღმასრულებელ შტოებს შეეძლოთ კოორდინირებულად სწრაფად მიეღოთ გადაწყვეტილებები და შემდეგ შეესრულებინათ (ჩემს ხელთ არსებული ინფორმაციით, სწორედ ეს იდგა ვიზების სამოქმედო გეგმის შესრულების ამბიციური მიზნის უკან). დღევანდელ პარლამენტსა და მთავრობაში განხვავებული სიტუაციაა.

ანალოგიური მდგომარეობაა NATO-სთან დაკავშირებითაც. ყველა დაგეგმილი შეხვედრა თუ ვიზიტი (აპატურაი თბილისში, პრემიერი, საგარეო საქმეთა მინისტრი, სახელმწიფო მინისტრი და თავდაცვის მინისტრი ბრიუსელში) დროულად გაიმართა. სამწუხაროა, რომ გადაიდო NATO-ს სამხედრო კომიტეტის ვიზიტი თბილისში, რისი მიზეზების შესახებ ბევრი დაიწერა (გენშტაბის მოქმედი ხელმძღვანელის დაკავება), ამიტომ ამაზე ამ სტატიაში აღარ შევჩერდები. ჩანს, ახალ ხელისუფლებას ჯერ კიდევ დრო სჭირდება ტემპის ასაჩქარებლად. სამწუხაროდ, ეს დრო საქართველოს არც ისე ბევრი აქვს.

ზურაბ აბაშიძე

საბოლოო ჯამში, მიუხედავად მცდელობებისა, ევროპული და ევროატლანტიკური ინტეგრაციის საგარეო პოლიტიკურ ფრონტზე საქართველომ ვერ მოახერხა მთავარი გზავნილის გატანა - რომ საქართველო დემოკრატიული სახელმწიფოა და მას აქვს უფლება, გახდეს NATO-სა და ევროკავშირის წევრი. არადა, ამ გზავნილის გაჟღერება ნამდვილად შეგვეძლო იმ შემთხვევაში, 1 ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ მმართველ გუნდს და ოპოზიციას რომ ერთნაირი შეფასებები მიეცათ წინასაარჩევნო, საარჩევნო და პოსტსაარჩევნო პროცესებისთვის (რომ ეს პროცესები დემოკრატიის ფარგლებში ჯდებოდა).

გრიგორი კარასინი

სამწუხაროდ, საქართველოს მთავრობამ ამჯობინა ნეგატიური და წარსულის მიღწევების სრული ნიველირების რიტორიკა (სერიიდან - „სააკაშვილი იყო დიქტატორი“, „ყველა რეიტინგი, რითიც საერთაშორისო თანამეგობრობა გვაფასებდა, იყო მცდარი და სააკაშვილის ტყუილების შედეგი“). ამის შედეგად, ჩვენ ვერ მოვახერხეთ NATO-სთან ურთიერთობების გადაყვანა იმ ეტაპზე, როდესაც ჩვენი დემოკრატიულობის მტკიცება კი არ მოგვიწევდა, არამედ პარტნიორების დარწმუნება, რომ დაურეგულირებული ურთიერთობები და კონფლიქტი რუსეთთან, ასევე ცხინვალთან და სოხუმთან, არ იქნება წინაღობა ალიანსისთვის საქართველოს გაწევრიანების შემთხვევაში. ასეთი „გაშიშვლებული“ დისკუსია რაც უფრო სწრაფად დაიწყება, მით მალე გაირკვევა, საით მივდივართ შემდეგი სამიტის დროს, რომელიც 2014 წელს არის დაგეგმილი.

თუ ამ დისკუსიამდე ვერ მივედით, და ახლა ჩანს, რომ ჯერ ვერ მივედით, მაშინ ისევ იმის მტკიცება მოგვიწევს, რომ ჩვენ ნამდვილად დემოკრატიული სახელმწიფო ვართ, როგორც ახლა ვაკეთებთ. ხოლო თუ ქვეყნის შიგნით „დაჭერები“, ოპოზიციის განადგურების მცდელობები და სახელმწიფო ინსტიტუტების (პრეზიდენტი, ადგილობრივი თვითმმართველობა) დაზიანების მცდელობები გაგრძელდა, კიდევ დიდხანს მოგვიწევს თავის მართლების რეჟიმში ყოფნა.

საქართველოს ურთიერთობები რუსეთის ფედერაციასთან და ჟენევის მოლაპარაკებები: მე განგებ ვაჯგუფებ ამ ორ თემას, რადგან მიმაჩნია, რომ რუსეთთან ურთიერთობები და ჟენევის მოლაპარაკებები ერთმანეთს გადაჯაჭვული საკითხებია. საქართველომ დანიშნა სპეცწარმომადგენელი რუსეთთან ურთიერთობების საკითხებში, რითაც აჩვენა თავისი კეთილი ნება დიალოგთან დაკავშირებით. ეს უდავოდ მისასალმებელი ნაბიჯია. რა თქმა უნდა, აქ შეიძლება იმაზე დავა, ხომ არ ჯობდა რუსეთთან ჯერ ამ დანიშვნის მოდალობების შეთანხმება, რათა არ მიგვეღო ის, რაც დღეს მივიღეთ - რუსეთის მხრიდან ერთი და იმავე ადამიანის წარგზავნა ჟენევის მოლაპარაკებებზეც და საქართველო-რუსული დიალოგის ფორმატშიც. როგორც მინიმუმ, ეს ასიმეტრია უპირატესობას ანიჭებს რუს მომლაპარაკებელს, რომელიც ორივე ფორმატის პერიპეტიებს იცნობს, განსხვავებით ქართველი კოლეგისგან; როგორც მაქსიმუმ, ამგვარი ორმაგი ქუდის დახურვა საფრთხეს შეუქმნის ჟენევის მოლაპარაკებების სიცოცხლისუნარიანობას. თუმცა ამაზე დავა მხოლოდ ჰიპოთეტური იქნება. ახლა მნიშვნელოვანია, რომ დიალოგის ორმხრივი ფორმატი რეალურად შედგეს და შედეგები გამოიღოს.

ამ პერიოდის განმავლობაში გამოჩნდა, რომ ივანიშვილის ხელისუფლება სერიოზულად აპირებს რუსეთთან ურთიერთობების დალაგებას. კარასინის და აბაშიძის შეხვედრის შემდეგ პირველ ეტაპზე გაჟღერებული საკითხები ჯერ მაინც მარტივთა კატეგორიას განეკუთვნება (რეგულარული ფრენები, ჰუმანიტარული საკითხები), თუმცა ფაქტია, რომ ეს საკითხები გართულდება. გართულებულ საკითხებს დასჭირდება უფრო კრეატიული მიდგომა და არაკონვენციური გადაწყვეტილებების მოძიება, ასევე ეფექტური დიპლომატია და ხშირად მცირე რისკიც. რამდენად შესწევს ამის ძალა დღევანდელ დიპლომატიურ გუნდს, ჯერჯერობით ძნელი შესაფასებელია. ფაქტია, რომ რუსეთთან რაც უფრო ღრმად შევალთ დისკუსიაში, მით უფრო რთული გადაწყვეტილებების მიღება მოგვიწევს.

აქვე აუცილებლად უნდა აღინიშნოს - მიუხედავად იმისა, რომ შვეიცარიული კომპანია SGS-ს საქართველო-რუსეთის საზღვარზე ტვირთების მონიტორინგი რამდენიმე თვის წინ უნდა დაეწყო, ჯერ კიდევ არ არის ბოლომდე მიყვანილი კომპანიასთან ტექნიკური კონტრაქტის დეტალები. ქვეყნის ინტერესებისთვის ამგვარი მნიშვნელოვანი საკითხის დროში გადავადება კარგი ნიშანი ნამდვილად არაა. მთავრობას რაღაც ეტაპზე მოუწევს ფეხის აჩქარება, თუ უნდა, რომ ქვეყნის ინტერესები უფრო ეფექტურად დაიცვას.

განვლილმა პერიოდმა აჩვენა, რომ საქართველო-რუსეთის მომდევნო თვეების ურთიერთობებში მთავრობას სამი მთავარი ამოცანა ექნება შესასრულებელი. პირველ რიგში, მას მოუწევს გააგრძელოს ჟონგლიორობა ორი ბურთით - ჟენევის მოლაპარაკებებით და ორმხრივი დიალოგის ფორმატით. მეორე ამოცანა იქნება ოკუპაცია/არაღიარების საგარეო პოლიტიკის შენარჩუნება რუსეთთან დიალოგის პარალელურად. ხოლო მესამე ამოცანა - ის, რომ მთავრობამ რუსეთთან ურთიერთობების გამო უნებურად, ან შეგნებულად არ გადალახოს ისეთი წითელი ხაზები, რომელთა შებრუნება მერე შეუძლებელი იქნება (მაგალითად, კონფლიქტის მხარედ ცხინვალის და სოხუმის აღიარება, ოკუპაციის კანონის შეცვლა, რუსეთზე ენერგეტიკული დამოკიდებულების გაზრდა, ქვეყნის შიდა საქმეებში რუსეთის ჩაურევლობის უზრუნველყოფა და ა.შ.).

მრავალმხრივი დიპლომატია: ამ ფრონტზე სამ მთავარ საკითხს გამოვყოფდი. საქართველომ სავსებით რაციონალურად დაუჭირა მხარი პალესტინის გაეროს რეზოლუციას, რითიც აჩვენა, რომ შეუძლია გადაწყვეტილების მიღება ზეწოლის პირობებშიც. ახლა მნიშვნელოვანია, რომ ამ რეზოლუციამ საქართველოს ურთიერთობები არ გაუფუჭოს ისრაელთან. იმედია, ხელისუფლება ამ პრობლემას მოაგვარებს.

მეორე აღსანიშნავი საკითხია მრავალმხრივი ურთიერთობების გაღრმავება სუამის ფარგლებში. ჯერ საქართველომ სუამის სხვა ქვეყნებთან ერთად გაერო-სუამის თანამშრომლობის რეზოლუცია გაიტანა გენერალურ ასამბლეაზე, 2013 წლიდან კი სუამის თავმჯდომარე გახდა. ამ მხრივ ქვეყანამ ნამდვილად კარგად იმუშავა. და ბოლოს, 2012 წლის დეკემბერში ჩატარდა ეუთოს მინისტერიალი, სადაც საგარეო საქმეთა მინისტრი მონაწილეობდა. მინისტერიალი საყოველთაო შეფასებებით უღიმღამო იყო, თუმცა აღსანიშნავია, რომ მიღებული იქნა გადაწყვეტილება ჰელსინკი +40 პროცესის დაწყების შესახებ, რასაც საქართველომ მხარი დაუჭირა. დუბლინში მინისტრის შეხვედრების რაოდენობით თუ ვიმსჯელებთ, საქართველომ საკმაოდ დიდი სამუშაო გასწია, რომ ქვეყანა აქტიურად წარმოჩენილიყო ეუთოს ფარგლებში.

სხვა თემაა, რაზე მიდის ხოლმე საუბრები ასეთი მაღალი დონის შეხვედრების დროს. მინდა ერთ ჩემს უცხოელ კოლეგასთან (სახელს და ეროვნებას განგებ არ დავასახელებ) დეკემბრის ბოლოს შემდგარი საუბრის მცირე შინაარსი გავამხილო. შობის მოლოცვის შემდეგ მან მითხრა, რომ ძალიან გაკვირვებულია იმით, რომ ქართველი დიპლომატები და მთავრობის წევრები აღარ საუბრობენ იმაზე, თუ რამდენად კარგი რეიტინგები აქვს საქართველოს კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის, ტურისტების რაოდენობის, ინვესტიციების შემოდინების და ეკონომიკური თავისუფლების მხრივ. პირიქით, ხშირად ესმის ქართველი წარმომადგენლებისგან, ეიტინგები სააკაშვილის „ტყუილის მანქანის” შედეგი იყო.

მე ეს არ დავიჯერე. არ დავიჯერე იმიტომ, რომ არ მსურს იმის წარმოდგენა, როგორ ამტკიცებს ჩემი ქვეყნის ნებისმიერი მინისტრი, თუ დიპლომატი, რომ საქართველო თურმე უფრო მეტად კორუმპირებულია, უფრო ნაკლებად მიმზიდველია ტურისტებისთვის და ნაკლებად დემოკრატიულია, ვიდრე ამას მსოფლიოში აღიარებული რეიტინგები აჩვენებს. და თუ ეს მართალია, ამ მთავრობის უპირველესი ამოცანა უნდა იყოს, რომ ქვეყნისთვის დამღუპველი ეს რიტორიკა შეიცვალოს!

ელჩების შეცვლა: წლის ბოლოს ცნობილი გახდა, რომ საქართველოს მთავრობა აპირებს შეცვალოს ელჩები. მთავრობის შეცვლის შემდეგ ელჩების შეცვლა, ჩემი აზრით, ძალიან არაჯანსაღი გადაწყვეტილებაა. ზუსტად ასევე შემიძლია ვთქვა, რომ არასწორი იყო ელჩების შეცვლა პოლიტიკური ნიშნით წინა ხელისუფლების პირობებში. და განსაკუთრებით არასწორია, როდესაც ახალი ხელისუფლება იმეორებს წინამორბედის შეცდომას. მიუხედავად ყველაფრისა, მიუხედავად ბევრი არასწორი და არაადეკვატური ნომინაციისა, წინა ხელისუფლებამ მოახერხა, რომ უკანასკნელ წლებში დრამატულად გაზარდა საკადრო დიპლომატების ხვედრითი წილი ელჩებში. ამ დინამიკის შენარჩუნება აუცილებელია.

ფილიპ გორდონი და ბიძინა ივანიშვილი

იბადება ერთი რიტორიკული კითხვა: თუ ახლანდელი გამარჯვებული კოალიციის წევრებს, რომლებიც თავის დროზე ელჩები იყვნენ, მიაჩნიათ, რომ სააკაშვილმა ისინი პოლიტიკური მოსაზრებების გამო გაათავისუფლა, მაშინ რატომ არის სამართლიანი დღეს 18 ელჩის შეცვლა იმ მოსაზრებით, რომ, აქაოდა, ისინი სააკაშვილის მომხრეები არიან და მის პოლიტიკას ატარებდნენ? და მეორე კითხვა: მმართველ კოალიციას გააზრებული თუ აქვს, ამ ელჩებისთვის ოდნავ მაინც არაადეკვატური შემცვლელების მოძებნის შემთხვევაში, რამხელა პრობლემის წინაშე შეიძლება დადგეს ჩვენი ევროპული ინტეგრაციის პოლიტიკა, NATO-ში ინტეგრაცია, არაღიარების პოლიტიკა, მულტივექტორული საგარეო პოლიტიკა, რომელიც ბოლო ოთხ წელიწადში ყველა კონტინენტს გადაწვდა და, საერთოდ, აქამდე ნაკოწიწები დიპლომატიური სამსახური?

თუ ელჩების გამოცვლა პოლიტიკური კონიუნქტურის, ერთი კონკრეტული ადამიანის, ან ადამიანთა მცირე ჯგუფის თვითმიზნად იქცა? და ოღონდ ეს მიზანი იქნას მიღწეული „მიშას ჯინაზე“, საქმეს სხვა ყველაფერი შეიძლება შეეწიროს? ან, იქნებ, დასაკმაყოფილებელ მომხრეთა სიაა ისეთი გრძელი და მადიანი, რომ ელჩობის გარდა სხვა თანამდებობებს აღარ ჯერდებიან?

ნებისმიერ შემთხვევაში, უაღრესად მნიშვნელოვანია, რომ დიპკორპუსთან მთავრობა ფრთხილად მოიქცეს, რადგან ამ რესურსის გაფლანგვა იქნება ყველაზე დიდი დარტყმა ქვეყნის უსაფრთხოებაზე. ელჩები, როგორც წესი, ინსტრუქციებს მისდევენ და თუ თბილისიდან მათ სასაუბრო მასალა მისდით, ისინი ამ სასაუბრო მასალას იყენებენ და მითითებას ემორჩილებიან. თუ ახალ ხელისუფლებას არ მოსწონს ის სასაუბრო მასალა, რაც ელჩებს მისდიოდათ 1 ოქტომბრამდე, ამისთვის ელჩები არ უნდა დაისაჯონ. არსებობს ასეთი ინგლისური ფრაზა - „არ მოკლა გზავნილის მიმტანი“. ჩვენ კი, როგორც ჩანს, საკუთარი მესენჯერების მოკვლას ვცდილობთ.

მიუხედავად ზემოთქმულისა, იმედს ვიტოვებ, რომ ყოფილმა დიპლომატებმა, რომლებიც ახალ მთავრობაში უხვად არიან, კარგად იციან, რას ნიშნავს დიპლომატიური კადრების ნაკლებობა და რა პრობლემები შეიძლება მოჰყვეს არასწორ საკადრო პოლიტიკას ქვეყნის საგარეო პოლიტიკისთვის.

სტრატეგიული ურთიერთობები მეზობლებთან:

აუცილებლად ცალკეა გამოსაყოფი ის რიტორიკა, რომელიც ბოლო თვეების განმავლობაში გვესმოდა აზერბაიჯანთან მიმართებით (ჯერ განცხადება აფხაზური რკინიგზის გახსნის შესახებ და შემდეგ განცხადება ყარსი-ახალქალაქის რკინიგზის ეკონომიკურ გაუმართლებლობაზე). ხელისუფლებამ ალბათ გააანალიზა, რომ აზერბაიჯანი საქართველოს ერთ-ერთი უმთავრესი სტრატეგიული პარტნიორია და მასთან უახლოესი ურთიერთობები ქვეყნის სუვერენიტეტისთვის და უსაფრთხოებისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანია. იმავეს თქმა შეიძლება სომხეთთან დაკავშირებითაც.

მართალია, ეს სამი თვე მეზობლებთან ურთიერთობებში სხვა თემებით არ ყოფილა დატვირთული (მაგალითად, საზღვარი, გაზის ტარიფი), მაგრამ, სავარაუდოდ, შემდეგ თვეებში ეს საკითხები აქტუალური გახდება. იმედია, მსგავსი დაუფიქრებელი რიტორიკა ხელს არ შეუშლის მეზობელ ქვეყნებთან გადასაჭრელი საკითხების კონსტრუქციულად განხილვას და გადაწყვეტას.

მომავალი გამოწვევები:

მომდევნო თვეების განმავლობაში, კარგი იქნება, თუ ექსპერტები დააკვირდებიან შემდეგ ინდიკატორებს, რათა შეაფასონ, რა მიმართულებით მიდის საქართველოს საგარეო პოლიტიკა:

- გაგრძელდება თუ არა ჟენევის მოლაპარაკებები და მოხდება თუ არა მისი შესუსტება?

- შესუსტდება თუ არა ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისია, მაგალითად, მისი ხელმძღვანელის გამოცვლის ან მისიის მანდატის შეცვლის გამო?

- მოხერხდება თუ არა მხარდამჭერების გაზრდა დევნილების რეზოლუციაზე, რომელიც გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ ზაფხულში უნდა განიხილოს?

შედგება თუ არა პრემიერმინისტრის ვიზიტი აშშ-ში?

- რა ინტენსივობით გაგრძელდება აშშ-სთან სტრატეგიული თანამშრომლობის ქარტიის ფარგლებში სამუშაო ჯგუფების ჩატარება და როდისთვის დაინიშნება ომნიბუსის შეხვედრა?

- ჩატარდება თუ არა გადადებული სამხედრო კომიტეტი უახლოეს მომავალში?

- ჩატარდება თუ არა ჩრდილოატლანტიკური საბჭოს გასვლითი სხდომა საქართველოში?

- როდის გადმოგვცემს ევროკავშირი ვიზების ლიბერალიზაციის სამოქმედო გეგმას და რა ტემპით დავიწყებთ მის შესრულებას?

- გაიზრდება თუ არა ცხინვალის რეგიონის და აფხაზეთის „აღიარებების“ რაოდენობა?

- გაგრძელდება თუ არა საქართველოში მაღალი დონის ვიზიტორების ისეთი ინტენსივობით ჩამოსვლა, როგორც ეს 2011-2012 წლებში იყო?

- გაგრძელდება თუ არა ინტენსიური პოლიტიკური კონსულტაციები მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებთან?

- გაიხსნება თუ არა ახალი საელჩოები, მათ შორის აზიაში, ლათინურ ამერიკაში, აფრიკასა და არაბული ლიგის ქვეყნებში?

- რა ინტენსივობით გაგრძელდება ორმხრივი დიალოგი რუსეთთან და რა შედეგები ექნება ამას ჩვენს ეკონომიკურ და პოლიტიკურ დამოუკიდებლობაზე.

ეს მხოლოდ მცირედია იმ კითხვებს შორის, რომლებიც შეიძლება დავსვათ. დანარჩენ კითხვებს ცოტა მოგვიანებით დავუბრუნდეთ, როდესაც ხელისუფლება 200 დღეს მიითვლის.

მანამდე კი ერთი შენიშვნით დავასრულებ. ამ ასი დღის განმავლობაში ხშირად გვესმოდა ფრაზები, რომ NATO ერევა საქართველოს საქმეებში, დასავლეთი მოატყუეს და ამიტომ აკრიტიკებს ხელისუფლებას, ხელისუფლებამ გაუძლო აშშ-ის და ევროკავშირის ზეწოლას და ა.შ. მინდა გულწრფელად ვუსურვო ახალ ხელისუფლებას, რომ ზემოხსენებულ აქტორებში ძალიან მალე პარტნიორები დაინახოს და არა ზეწოლის განმახორციელებელი ან ჩვენს შიდა საქმეებში ხელების მოფათურე სუბიექტები.

გია ნოდია|სვეტი

მას შემდეგ, რაც აზრის საჯაროდ გამოთქმა დავიწყე, ჩემთვის ბევრი სხვადასხვა იარლიყი მოუკერებიათ. რაც ნორმალურია - აბა, როგორ გინდა. თვით იარლიყების შინაარსი და ცვალებადობაა საინტერესო. ბოლო ხანებში ახალი სიტყვა შემომაჩვიეს: „მარგინალი“. ცხადია, არა მარტო მე - ჩემი გულისთვის ამ სტატიას არ დავწერდი.

ის, თუ რომელი იარლიყია მოდაში, რაღაცას გვეუბნება ჩვენს საზოგადოებაზე. მეც ამის გარკვევა მინდა: რას ნიშნავს „მეინსტრიმსა“ და „მარგინალებზე“ ლაპარაკი.

„ეს ნოდია სულ გამო...მარგინალდა“

როცა გეტყვიან, მარგინალი ხარო, უნდა გეწყინოს?

თუ „მეინსტრიმი“ ძირითადი ნაკადია, „მარგინალი” სიტყვასიტყვით განაპირას მყოფს, ძირითადი ნაკადიდან გარიყულს ნიშნავს. ვინც „მეინსტრიმშია“, ხალხის უმრავლესობასავით აზროვნებს, ხოლო მარგინალი უმრავლესობის აზრს, ან, სხვა სიტყვებით, მოდას აცდენილია.

რომელი ჯობია? ბევრისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, იქ იყოს, სადაც „ხალხია“, ანუ უმრავლესობა. მაგრამ ასეთ ადამიანებს ხანდახან „კონფორმისტებსაც“ ეძახიან - ესეც ნეგატიური იარლიყია. ასე რომ, შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ადამიანთა ორი ჯგუფი, რომელთაგან პირველი მეორეს უყვირის: „თქვე მარგინალებო“, მეორე კი პირველს: „თქვე კონფორმისტებო“. გამოდის სიმეტრიული (თუმცა, რაოდენობრივად არათანაბარი) წყვილი, სადაც ორივე მხარე საკუთარი თავით კმაყოფილია, ოღონდ კმაყოფილებას სხვადასხვა რამ ანიჭებთ: ერთს ის, რომ ხალხთანაა, მეორეს კი ის, რომ საკუთარ სინდისთანაა მართალი და უმრავლესობის აზრს არაფრად დაგიდევს.

ჩვენი ქართული სიტუაციის უცნაურობა ისაა, რომ „მარგინალობასაც“ და „კონფორმისტობასაც“ ხშირად ერთი და იგივე ხალხი იყენებს ოპონენტების საგინებლად და ორივე შემთხვევაში მათი სამიზნეც იგივე შეიძლება იყოს (მაგალითად - თქვენი მონა-მორჩილი). იმავე აზრებისთვის, რისთვისაც გუშინ „კონფორმისტს“ მეძახდნენ, დღეს „მარგინალი“ აღმოვჩნდი.

როგორ შეიძლება ამის ახსნა? ერთია ის, რომ სიტყვების და ცნებების მნიშვნელობას დიდად არ ვუფიქრდებით. გავიგებთ რაიმე შედარებით ახალ სიტყვას, რომელიც ვინმეს განსაქიქებლად გამოგვადგება და - მიდიიიი.

მაგრამ მთავარია ღირებულებითი ბუნდოვანება. მოსაწონია, თუ ვიცავ აზრს, რომელიც ამ წუთში არაპოპულარულია, მაგრამ მე სწორი მგონია? თუ საითაც ქარი დაუბერავს, მეც იქით უნდა ვქნა პირი? ჩვენთან შეიძლება, თან საკუთარი განუმეორებლობით და კრეატიულობით მოიწონო თავი და თან სხვებს უძახო, „თქვე მარგინალებოო“.

ზოგადად ეს ნიშნავს, რომ შეუმდგარი, არასტრუქტურირებული საზოგადოება ვართ, რადგან საზოგადოება რაღაც ღირებულებითი კონსენსუსის გარშემო ყალიბდება. ინდივიდუალური თავისუფლების ღირებულებას თითქოს პატივს ვცემთ, მაგრამ მაინც ვერ შევეგუეთ იმას, რომ ადამიანი საკუთარ გონებას და სინდისს უნდა გაჰყვეს და არა „ხალხის“ ან უმრავლესობის აზრს. ემოციური შანტაჟის სახე: „ჩვენთან უნდა იყო, თორემ სხვა შემთხვევაში ხალხისგან გაირიყები“ პოპულარულია და, ხანდახან, ქმედითიც.

პოლიტიკური და კულტურული მეინსტრიმი

თანამედროვე ადამიანისთვის „მარგინალობა“, ანუ მის სოციალურ წრესთან კონფლიქტში ყოფნა, ნორმალური და მისაღები, თუმცა, შესაძლოა, ემოციურად არასასიამოვნო მდგომარეობაა. მაგრამ პოლიტიკის დონეზე, მეინსტრიმიდან გამორიყვა სიკვდილის ტოლფასია.

ამ მხრივ უფრო საინტერესოა, რომ ცოტა ხნის წინ „მარგინალობას“ სულ სხვა ხალხი იყენებდა სულ სხვების წინააღმდეგ. კერძოდ „ნაციონალური“ ხელისუფლების მომხრენი და თანამგრძნობნი ასე ახასიათებდნენ 2009 წლის მესაკნე-მეგალიე ოპოზიციას. იგულისხმებოდა, რომ თავად ისინი შეადგენდნენ „მეინსტრიმს“. დღეს როლები შეტრიალდა: თუ ვინმე „ნაციონალების“ სასარგებლოდ რამის თქმას გაბედავს, შე მარგინალოო, მიაძახებენ. არადა, მგონია, რომ ძირითადი ბირთვი არცერთ მხარეს არ შეცვლილა: ჩემ გარშემო რომ ვიხედები, უმრავლესობა არსებითად იმავე პოზიციაზეა, რაზეც სამი თუ ოთხი წლის წინ იყო.

რა მოხდა? ამ პარადოქსის ახსნა ჩემთვის ისაა, რომ არანაირი პოლიტიკური მეინსტრიმი საქართველოში არ არსებობს. შესაბამისად, მარგინალებად და მეინსტრიმად პოლიტიკოსების დაყოფას აზრი არა აქვს. ეს არის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნიშანი, რაც განვითარებული დასავლური დემოკრატიებისგან განგვასხვავებს. იქ მართლა არსებობს პოლიტიკური მეინსტრიმი ანუ ცენტრი, რომელსაც მარცხიდან და მარჯვნიდან უპირისპირდება უკიდურესი (ანუ მარგინალური) ჯგუფები. საზღვრები ხანდახან ბუნდოვანია (მაგალითად, ულტრამემარჯვენეები სულ უფრო აღწევენ „მეინსტრიმში“), მაგრამ არსებობს. საქართველოში არაფერი ამდაგვარი არ გვაქვს. დღეს რომ ვიღაცა მნიშვნელოვან პოლიტიკურ ფიგურად მიგვაჩნია, ხვალ ძნელად ვინმეს გაახსენდება. გუშინ რომ მავანი მხოლოდ პოლიტიკური ანეკდოტის პერსონაჟად გვესახებოდა, დღეს საპარლამენტო კომიტეტის თავმჯდომარეა. საზოგადოების შეუმდგარობას პოლიტიკური ელიტის სინედლე შეესაბამება.

ეს ვითარება არ უნდა აგვერიოს სხვა რამეში: არსებობს გაბატონებული და საკმაოდ სტაბილური განწყობები, რომელსაც „კულტურული მეინსტრიმი“ შეიძლება ვუწოდოთ. ისინიც იცვლება, მაგრამ ნელა. ბევრთაგან შერისხული საზოგადოებრივი აზრის გამოკვლევებიც ამას გვეუბნება: პოლიტიკოსთა მოწონება-არმოწონების მაჩვენებლები არჩევნების შემდეგ რადიკალურად შეიცვალა, მაგრამ სხვა საკითხებს რაც შეეხება, ხალხის აზრი იგივეა. მართლმადიდებელი ეკლესია ყველაზე დიდი ავტორიტეტი და ეროვნული ღირებულებების მთავარი დამცველია; სასურველია, მას ცხოვრების ყველა სფეროზე ჰქონდეს გავლენა და ყველა სხვა სარწმუნოებასთან შედარებით პრივილეგირებული იყოს. სახელმწიფომ ყველას ძუძუ უნდა მოგვაწოვოს და ყველა პრობლემა გადაგვიჭრას (ამინდის და გათხოვების გარდა). საქართველო ძლიერი და დამოუკიდებელი სახელმწიფო უნდა იყოს. NATO-ში და ევროკავშირში უნდა შევიდეთ. რუსეთი მტერია, მაგრამ მასთან მაინც კარგი ურთიერთობა უნდა გვქონდეს. დემოკრატია უპირველეს ყოვლისა სიტყვის (ანუ მთავრობის გინების) თავისუფლებაა. ჰომოსექსუალობა ცუდია. და ა. შ.

პოლიტიკოსებს შეიძლება მოსწონდეთ ან არ მოსწონდეთ ამ განწყობების რაიმე კომპონენტი, მაგრამ, თუ თვითმკვლელობას არ აპირებენ, რადიკალურად ვერ დაუპირისპირდებიან. ხანდახან მათი პოლიტიკური ნაბიჯები შეიძლება წინააღმდეგობაში მოვიდეს გაბატონებულ შეხედულებებთან (მაგალითად, როცა ეკონომიკაში ლიბერალურ რეფორმებს ატარებენ ან უმცირესობათა უფლებებს იცავენ), მაგრამ მაშინვე შეეცდებიან ამ გადაცდომების რითიმე გადაფარვას: სულ მცირე, რიტორიკით, უკეთესია საქმით.

ჩვენი ყველა ძირითადი (და არც ისე ძირითადი) პოლიტიკური პარტია ცდილობს, კულტურული მეინსტრიმის საუკეთესო ადვოკატებად და გამომხატველებად წარმოაჩინოს თავი. არ შეიძლება არ დავინახოთ, რომ ორ მნიშვნელოვან კომპონენტში: რელიგიური ნაციონალიზმისა და ძიძა-სახელმწიფოს მოტივების გამოყენებაში, ქართულმა ოცნებამ ბოლო არჩევნებზე აშკარად აჯობა ნაციონალურ მოძრაობას: შედეგიც ამით შეიძლება აიხსნას, ციხის ვიდეოების ეფექტთან ერთად. მაგრამ ნაციონალური მოძრაობაც ამავე მეინსტრიმში ეძებდა თავის ადგილს: ის ძლიერი და დამოუკიდებელი სახელმწიფოს დამცველად აჩვენებდა თავს და, ამავე დროს, ათასლარიან ვაუჩერსაც ჩრიდა პირში მოქალაქეებს დედის ძუძუს სანაცვლოდ.

თითოეული ჩვენგანი შეიძლება სხვადასხვა რამეს ელოდეს მთავრობისგან, მაგრამ თავისთავად შეჯიბრი იმაში, თუ ვინ მოახდენს კულტურული მეინსტრიმის უკეთეს ინტერპრეტაციას, დემოკრატიული პოლიტიკის გარდუვალი ნაწილია. მაგრამ ავტორიტარიზმის გამოხატულებაა იმის მტკიცება, რომ ერთადერთი პარტიაა „მეინსტრიმული“, მისი მოწინააღმდეგე კი ავტომატურად მარგინალია. ნაციონალური მოძრაობაც მეინსტრიმი იყო და არის, ასეთია ქართული ოცნებაც. იგივე ითქმის, სხვათა შორის, 2009 წლის ოპოზიციაზე, თუმცა ის ბრძოლის იმგვარ მეთოდებს იყენებდა, რაც განვითარებულ დემოკრატიებში მარგინალური ჯგუფებისთვისაა დამახასიათებელი. დემოკრატიული პლურალიზმი კულტურული მეინსტრიმის ფარგლებშია შესაძლებელი. ის, რომ რომელიმე პოლიტიკური ჯგუფი მოცემულ მომენტში უმცირესობაში აღმოჩნდა, სულაც არ ნიშნავს მის „მარგინალურობას“: პოლიტიკური ბედის ბორბალი ხან ისე დატრიალდება და ხან პირუკუ, საზოგადოების ინტერესები და მისწრაფებები კი შედარებით სტაბილურია.

ქართული მეინსტრიმი და ცივილიზაციური მარგინალობის საფრთხე

საქართველოსთვის „მეინსტრიმულია“ როგორც მისწრაფება ეროვნული თავისთავადობის, კულტურის და ტრადიციების დაცვისკენ, ისე მოდერნიზაციისა და ევროპული სამყაროს ნაწილად გახდომისკენ. უფრო სწორად, ამათ შორის მუდმივი კონფლიქტი და, ამავე დროს, მათი შეზავების მცდელობაა ჩვენი მეინსტრიმი. ნებისმიერი ოდნავ სერიოზული პოლიტიკური ძალა ყოველთვის შეეცდება, ამ ნაზავის საკუთარი ვარიანტი წარმოგვიდგინოს.

ამ ფონზე, უმეტესობა იმისა, რაც ჩვენთან „მეინსტრიმსა“ და „მარგინალობაზე“ ითქმის, სხვა არაფერია, თუ არა ჩვეულებრივი დემაგოგია, რომელიც იარაღად გამოიყენება მიმდინარე პოლიტიკურ კინკლაობაში. როგორც არჩევნების შემდეგ გამარჯვებული ძალის ზოგმა იდეოლოგმა აღმოაჩინა, უფრო ადვილი და ეკონომიურია ამტკიცო, რომ ხარ „მეინსტრიმული“, ვიდრე ის, რომ ხარ მართალი: ამ კარტის გაჭრა ოპონენტებს უფრო გაუჭირდებათ.

მაგრამ არის ერთი გარემოება, რომელიც აშკარად ხაზგასასმელია. გარკვეული განწყობები და შეხედულებები, მაგალითად, შეუნიღბავი ქსენოფობიის გამოვლინებები, რაც განვითარებულ საზოგადოებებში მარგინალურია, ჩვენთან მეინსტრიმია. არა მარტო ავადსახსენებელ „ასავალ-დასავალს“, არამედ ქართული ბეჭდვითი მედიის დიდ ნაწილს ევროპულ ქვეყნებში „ფაშისტურს“ უწოდებდნენ. იქ ასეთი გაზეთები უბრალოდ ვერ გამოვიდოდა - სახალხოდ მათი ხელში დაჭერა სირცხვილად ჩაითვლებოდა და სასამართლოს დაკისრებულ ჯარიმებსაც ვერ აუვიდოდნენ. ჩვენში კი პირიქით: ჯერ კიდევ მომავალ პრემიერსაც არ უთაკილია არა მარტო „ასავალ-დასავალისთვის“ ინტერვიუს მიცემა, არამედ მათი „ეროვნული და მოქალაქეობრივი პოზიციის“ საჯაროდ გაზიარება.

ცინიკური პოლიტტექნოლოგიის თვალსაზრისით ეს სრულიად რაციონალური ქცევა იყო: „ასავალ-დასავალი“ და ძმანი მისნი საზოგადოების საკმაოდ მოზრდილი სეგმენტის განწყობას გამოხატავს, ვისი ხმებიც ძალიან საჭირო იყო ნაციონალური ურჩხულის დასამარცხებლად. ასე რომ, ჩვენმა დღევანდელმა ლიდერმა პოლიტიკური სიბრძნე გამოიჩინა: ამავე გაზეთისთვის საძულველი „რესპუბლიკელებიც“ გვერდზე დაიყენა და აშკარა შავრაზმელებიც მიიმხრო. ნიკოლო მაკიაველი მისით იამაყებდა.

ესაა, რომ ბიძინა ივანიშვილის თანამებრძოლებს, ვისაც, ძალაუფლების სურვილის გარდა, განათლებულ საზოგადოებაში გამოსულობის პრეტენზიაც აქვს, დისკომფორტი ექმნება („მითხარი, ვინ არის შენი მეგობარი...“), ჰოდა, ამ უხერხულობიდან შესანიშნავი გამოსავალია ამის თქმა: „ესაა ჩვენი მეინსტრიმი, ძმაო, აბა, თქვენსავით მარგინალები ხომ არ ვიქნებით“.

ყველაფერი გასაგებია. ბანალობას ვიტყვი: ისეთი მთავრობა გვყავს, რაც შეეფერება ქვეყანას, სადაც „ასავალ-დასავალი“ ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული გაზეთია. ეგრე იცის დემოკრატიის გამარჯვებამ. მაგრამ ასევე ნათლად უნდა ჩამოვაყალიბოთ დასკვნა, რომელიც ამ ბანალობიდან გამომდინარეობს: თუ „ასავალ-დასავალი“, მანანა კობახიძე და გუბაზ სანიკიძეა ჩვენი მეინსტრიმი, მაშინ საქართველო, როგორც ქვეყანა, ღრმა მარგინალი, ანუ თანამედროვე სამყაროს დინებას აცდენილი გამოდის. მეინსტრიმს დიდება!

კახა ლომაია|სვეტი

„ის, რომ საქართველომ უკან დაბრუნება დაიწყო, ნათელია“, - ამასწინათ მითხრა ერთმა აღმოსავლეთევროპელმა მეგობარმა; „გასარკვევი ის დარჩა,1993-ში შეჩერდებით, როდესაც დსთ-ში აღმოჩნდით თუ 1921-მდე ჩახვალთ, როდესაც რუსეთში დაგაბრუნეს“. მინდა მჯეროდეს, რომ ჩემი მეგობარი ცდება და რომ ჩვენი არჩევანი ამით არ შემოიფარგლება.

2004-2012 წლების მოდერნიზაციამ საქართველო რუსეთის ორბიტას დააშორა და ევროპულ და ევროატლანტიკურ ორბიტას დაუახლოვა. მოდერნიზაციის პროექტი ექვს საყრდენს ეფუძნებოდა: სწრაფი ეკონომიკური ზრდა, ეფექტური სახელმწიფო ინსტიტუტები, სამოქალაქო ინტეგრაცია, მზარდი ენერგეტიკული დამოუკიდებლობა, დასავლური და მრავალგანზომილებიანი საგარეო პოლიტიკა და მონაწილეობა რეგიონულ სატრანსპორტო პროექტებში. არჩევნებიდან 100 დღის შემდეგ მოდერნიზაციის ექვსივე საყრდენის შესუსტების მოწმენი გავხდით. გავაანალიზოთ შექმნილი ვითარება და ვნახოთ, არსებობს თუ არა წარმოქმნილი ტენდენციების შემობრუნების გზები.

ლიბერალური ეკონომიკური სივრცე, რომელმაც 2004-2011 წლებში უზრუნველყო ნომინალური მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდა 2,5-ჯერ (!), შეიცვალა პროტექციონისტული მიდგომებითა და სახელმწიფო ჩარევისა და რეგულირების მოწოდებებით შეფერილი გაურკვევლობით. მნიშვნელოვნად შემცირდა ეკონომიკური ზრდის ტემპი: თუ სექტემბერში მთლიანი შიდა პროდუქტი 7%25-ით გაიზარდა, ოქტომბერში ზრდა 5%25-მდე შენელდა, ხოლო ნოემბერში 2,4%25-მდე დაეცა. შემცირდა იმპორტი და ექსპორტი, როგორც გასულ თვეებთან, ასევე გასულ წელთან შედარებით. მნიშვნელოვნად შემცირდა საინვესტიციო საქონლის იმპორტი, რაც პირდაპირ უკავშირდება წარმოების შემცირებას. შემცირდა პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებიც.

დარტყმის ქვეშ აღმოჩნდნენ სახელმწიფო ინსტიტუტები, სოფლის თვითმმართველობებიდან პრეზიდენტის ადმინისტრაციამდე. საჯარო სამსახურებიდან დაითხოვეს ასობით კვალიფიცირებული საჯარო მოხელე მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი წინა მთავრობის დროს იყვნენ მიღებულნი. სამართალდამცავი სტრუქტურების ტოტალურმა კრიტიკამ, მათი ლიდერების პოლიტიკურად მოტივირებულმა სისხლისსამართლებრივმა დევნამ და სისტემაში კომპრომეტირებული კადრების დაბრუნებამ გამოიწვია თანამშრომელთა დემორალიზება და ღირებულებითი ორიენტირების მოშლა. სპეცოპერაციებში მონაწილე სამსახურების თანამშრომელთა საიდუმლო პასპორტების გამოქვეყნებამ ძირი გამოუთხარა ნდობას იმისა, რომ სახელმწიფო დაიცავს მათი მისიების საიდუმლოებას. ოკუპანტთა სასარგებლოდ ჯაშუშობისათვის მსჯავრდებულთა „პოლიტპატიმრებად“ გამოცხადებამ და გათავისუფლებამ აზრი დაუკარგა კონტრდაზვერვის საქმიანობას. დღეის ამას იქით როგორ უნდა წაახალისო სპეცსამსახურის თანამშრომელი, რომ დაგეგმოს და განახორციელოს რთული და სახიფათო ოპერაცია, რომლის მიზანი მოწინააღმდეგის ჯაშუშური ქსელის გამოვლენა და გაუვნებელყოფაა? ან როგორღა უნდა დაარწმუნო შეიარაღებული ძალების ოფიცერი იმაში, რომ სამხედრო ამბოხში მონაწილეობა დანაშაულია სახელმწიფოს წინაშე და არა დისიდენტობა? ან როგორ უნდა ჩაუნერგო ჯარისკაცს პატივისცემა მეთაურის ბრძანების მიმართ მაშინ, როდესაც სამწყობრო დისციპლინის დამრღვევთა დასჯისთვის გენერალური შტაბის მეთაურსა და თავდაცვის მინისტრს აპატიმრებენ? ან რა არგუმენტებით უნდა დაარწმუნო პოლიციის თანამშრომელი იმაში, რომ დააკავოს, ხშირად საკუთარი ჯანმრთელობისა და სიცოცხლის ფასად, ყაჩაღი, ნარკოტიკების გამსაღებელი ან პედოფილი, თუკი მათ პოლიტიკური ამნისტიით გაათავისუფლებენ? ამ ნაბიჯებს პირველი შედეგები მოჰყვა: გაზრდილი კრიმინალი, მათ შორის, მკვლელობები, ძარცვა და ყაჩაღობა; ქვეყანაში ნარკოტიკების შემოდინება, საბაჟოებზე ქრთამის გამოძალვის შემთხვევები და საჯარო სამსახურების ეფექტურობის მკვეთრი გაუარესება.

სამოქალაქო ინტეგრაციის და შერიგების პოლიტიკის გატარების შედეგად, საქართველო ჩამოყალიბდა სხვადასხვა პოლიტიკური მრწამსის, აგრეთვე ეთნიკური და რელიგიური წარმოშობის მოქალაქეთა საერთო სამშობლოდ. გაფორმდა პოლიტიკური თანხმობის დეკლარაცია და სამშობლოს დაუბრუნდა პირველი პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას ნეშტი. ამით წერტილი დაესვა 90-იანი წლების სისხლისმღვრელ სამოქალაქო ომს. რელიგიური შუღლის გამღვივებელთა დასჯამ მოახდინა რელიგიურ ნიადაგზე დაპირისპირების პრევენცია. არჩევნებიდან 100 დღის თავზე ეს მიღწევები თავდაყირა დადგა. დაიწყო ახალი პოლიტიკური, ეთნიკური და რელიგიური სადემარკაციო ხაზების გავლება. მიმდინარეობს მთავარი ოპოზიციური ძალის - ნაციონალური მოძრაობის (და, შესაბამისად, მისი 800 ათასი ამომრჩევლის) დემონიზაცია და მარგინალიზაცია; დაფიქსირდა მუსლიმთა შევიწროების შემთხვევები; გაკეთდა და არ იქნა დაგმობილი არმენოფობიური და თურქოფობიური გამოხდომები.

თავისი არარეალური წინასაარჩევნო დაპირებების შესრულების მოტივით - ელექტროენერგიისა და გაზის ტარიფების განახევრება, პენსიის ზრდა - მთავრობამ ზიანი მიაყენა ქვეყნის მიმზიდველობას ენერგეტიკული ინვესტიციებისთვის. შედეგად, გაიყინა ყველა ენერგეტიკული საინვესტიციო პროექტი. დაბრუნდა დენის რეგულარული გათიშვების რეალობა, ენერგომომარაგება ეზღუდებათ მთელ რაიონებს, შემცირდა განათებული ქუჩების რაოდენობა დიდ ქალაქებში. ამ ფონზე საგანგაშოა ენერგეტიკის მინისტრის განცხადება, თუ ენერგომომარაგებაში შეფერხებები შეგვექმნა, ელექტროენერგიას რუსეთისგან ვიყიდითო. კომუნისტური ბელადის ერთი ლოზუნგის პარაფრაზს თუ გავაკეთებთ, „არარეალური ტარიფი პლუს არაკომპეტენტური მართვა უდრის რუსეთზე ენერგეტიკულ დამოკიდებულებას“.

სამხრეთის დერეფნის სახელით ცნობილი ენერგეტიკული და სატრანსპორტო პროექტების სისტემა დასავლეთისკენ ცენტრალური აზიისა და კასპიის ენერგორესურსებისა და სატრანსპორტო ნაკადების მიმართვას ემსახურება. პროექტების ეს სისტემა საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორობის ჯაჭვით აკავშირებს ერთი მხრივ ევროკავშირთან, ხოლო მეორე მხრივ ცენტრალურ აზიასთან, ახლო აღმოსავლეთთან და უფრო ფართო მომიჯნავე რეგიონთან. ამასწინანდელმა „კითხვის ნიშნებმა“ ბაქო-ახალქალაქი-ყარსის რკინიგზის პროექტის მიმართ შეარყია საქართველოს, როგორც პროგნოზირებადი პარტნიორის წლობით ნაშენები რეპუტაცია. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში საქმე ეხება ჩინეთი-ცენტრალური აზია-სამხრეთ კავკასია-თურქეთი-ევროკავშირის 65000-კილომეტრიანი მაგისტრალის შემაკავშირებელი მონაკვეთის ამოქმედებას, რომელიც რამდენიმე თვეში იგეგმება. ახალ მთავრობას პოლიტიკური მხარდაჭერა არ გამოუხატავს არც „ნაბუქოს“, არც ტრანსკასპიური ნავთობსადენის პროექტისა (თურქმენული გაზის ტრანსპორტირება საქართველოს გავლით ევროპაში კასპიის ზღვის ფსკერზე გაყვანილი ახალი მილსადენით) და არც პროექტ „აგრის“ მიმართ, რომელიც ითვალისწინებს საქართველოში ბუნებრივი აირის გათხევადების ქარხნის მშენებლობას შემდგომში ევროკავშირში აირის ექსპორტირების მიზნით.

საგარეო პოლიტიკაში საქართველო კარგავს მიმზიდველობას, როგორც წარმატებული სახელმწიფოებრივი ტრანსფორმაციის მაგალითი. ის, რაც გაეროს (იუსტიციის სახლი და სახელმწიფო შესყიდვების სისტემა - მსოფლიოს საუკეთესო პროექტები სახელმწიფო მომსახურების სფეროში), მსოფლიო ბანკს (მსოფლიოს საუკეთესო ათეული ბიზნესის კეთების თვალსაზრისით), საერთაშორისო გამჭვირვალობას (ყველაზე სწრაფი პროგრესი კორუფციასთან ბრძოლაში), აშშ სახელმწიფო დეპარტამენტს (რელიგიური თავისუფლების განუხრელი დაცვა და ფუნდამენტური წარმატებები ტრაფიკინგთან ბრძოლაში) და მრავალ სხვა ავტორიტეტულ საერთაშორისო ორგანიზაციას მისაბაძ მაგალითად მიაჩნია, ახალი მთავრობის მიერ „ტყუილად“ და „თვალში ნაცრის შეყრად“ ცხადდება. გადაიდო რამდენიმე მნიშვნელოვანი ღონისძიება NATO-სა და ევროკავშირთან ინტეგრაციის პროგრამიდან. სამაგიეროდ, პრიორიტეტულ მიმართულებად რუსეთი გადაიქცა, ყველა სხვა მიმართულების ხარჯზე. ამ ქვეყანასთან ურთიერთობების ნორმალიზება სასურველია, ოღონდ რის ხარჯზე და რა გზით? პირველი ნაბიჯები ამ მიმართულებით პრობლემატურია. იქმნება იმის საშიშროება, რომ ბევრი რამ დავთმოთ და სანაცვლოდ ვერაფერი ან განუზომლად ცოტა მივიღოთ. საქართველომ რუსეთთან ისე წამოიწყო მოლაპარაკებები, რომ არ დაუცავს ამ ქვეყანასთან ურთიერთობის სამი ოქროს პირობა: მოითხოვე თამაშის წესები, შეარჩიე მიუკერძოებელი არბიტრი და უზრუნველყავი პროცესის გამჭვირვალობა. ბოლო წლების ყველაზე მნიშვნელოვანი შეთანხმებები - 12 აგვისტოს ექვსპუნქტიანი შეთანხმება, ჟენევის მოლაპარაკებები და მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში რუსეთის გაწევრიანება - სწორედ ამ პირობების დაცვით განხორციელდა; ყველაზე წარუმატებლები კი - მათი დაცვის გარეშე. მაგალითებად გამოდგება 1993 წლის 27 ივლისის შეთანხმება, რომლითაც აფხაზეთიდან მძიმე შეიარაღება გამოვიყვანეთ, რასაც ერთ თვეში სოხუმის დაცემა მოჰყვა ან 1994 წლის მოსკოვის შეთანხმება, რომლითაც სეპარატისტები კონფლიქტის მხარედ ვცანით, ხოლო რუსეთი მედიატორად. აბაშიძე-კარასინის მოლაპარაკებებში დაუდგენელია (ან საზოგადოებისთვის უცნობია) ბ-ნი აბაშიძის მანდატი და მოლაპარაკებების წესები; აგრეთვე არსებითად უცნობია პირველი შეხვედრის შინაარსი. ამას ემატება ის, რომ არ არსებობს მიუკერძოებელი რეფერი, რომელიც ხელს შეუწყობდა მოლაპარაკებებს, თვალყურს მიადევნებდა მოლაპარაკებების წესების დაცვას და ობიექტურ ინფორმაციას გაავრცელებდა პროცესის შესახებ. როგორც ვთქვით, ამ წესების უგულებელყოფა შესაძლოა ძვირად დაგვიჯდეს. პირველ რიგში, რუსეთი შეეცდება საქართველოს საკითხი მოხსნას აშშ-სა და ევროკავშირთან თავისი პოლიტიკური დიალოგის დღის წესრიგიდან საქართველოსთან პირდაპირი დიალოგის დაწყების საბაბით. მეორე უარყოფითი შედეგი შეიძლება იყოს ოკუპირებული ტერიტორიების აღიარების საფრთხის ზრდა. ბოლო სამი თვის განმავლობაში ჩვენი დიპლომატია სულ უფრო ნაკლებ ყურადღებას უთმობდა მსოფლიოს იმ რეგიონებს, სადაც რუსეთი აქტიურობს ჩვენი ოკუპირებული ტერიტორიების აღიარების მიზნით. შესაძლო მოტივაცია - „რუსეთი არ გავაღიზიანოთ“? მესამე, და შესაძლოა, მთავარ საფრთხეზე ქვემოთ მოგახსენებთ.

შესაძლებელია თუ არა ზემოჩამოთვლილი ტენდენციების შემობრუნება? დიახ, შესაძლებელია. ამისთვის შემდეგი რამ უნდა გაკეთდეს: 1. მთავრობა უნდა დაუბრუნდეს სწრაფი ლიბერალური ეკონომიკური განვითარების მოდელს, რომელშიც ადგილი სოციალური პროგრამებისთვისაც მოიძებნება ისე, რომ არ დაზარალდეს საინვესტიციო და დიდი ინფრასტრუქტურული პროექტები. მთავრობამ გამოიჩინოს სითამამე და აღიაროს, რომ ტარიფების შემცირება ჩვენს მომავალს მხოლოდ ზიანს მოუტანს. ამის ნაცვლად, სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის შემუშავდეს ფულადი კომპენსაციის პროგრამები; 2. შეწყდეს იერიშები სახელმწიფო ინსტიტუტებზე; გამოცხადდეს მორატორიუმი საჯარო მოხელეების მასობრივ დათხოვნებზე; ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის ინსტიტუტს მიეცეს ნორმალური ფუნქციონირების შესაძლებლობა, კანონით განსაზღვრული მოცულობითა და ვადებში; 3. მოხდეს სამოქალაქო ინტეგრაციისა და პოლიტიკური პლურალიზმის ღირებულებების დეკლარირება მთავრობისა და პარლამენტის დონეზე; გატარდეს კანონით დადგენილი ზომები რელიგიური შუღლის გამღვივებელთა მიმართ; 4. მოწვეულ იქნას ენერგოინვესტორთა ფორუმი, რომელზეც გამოცხადდება, რომ სახელმწიფო მტკიცედ დაიცავს მათ ინტერესებს; იდენტური სიგნალები გაიგზავნოს დიპლომატიური არხებით; 5. შეწყდეს საქართველოს საერთაშორისოდ აღიარებული მიღწევების კრიტიკა, როგორც ქვეყნის დისკრედიტაციისკენ მიმართული ქმედება; დადგინდეს და გამოქვეყნდეს პრემიერმინისტრის სპეცწარმომადგენლის მანდატი - ქართული საქონლისა და მომსახურების დაბრუნება რუსეთის ბაზარზე, ვმო-ს წესების შესაბამისად; გამოქვეყნდეს პირველი შეხვედრის ძირითადი შინაარსი; შვეიცარიას, როგორც ოფიციალურ შუამავალს, ეთხოვოს მედიატორობა აბაშიძე-კარასინის მოლაპარაკებებში; აღდგეს საქართველოს წინმსწრები დიპლომატიური აქტივობები „აღიარებასაშიშ“ რეგიონებში; 6. საქართველომ თავის მთავარ ენერგეტიკულ და სატრანზიტო პარტნიორებს დაუდასტუროს მემკვიდრეობითობის პოლიტიკა.

ახლა კი მთავარ საფრთხეზე. სულ ახლახან, რუსეთის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული მოწყობის კომენტირებისას, ეფექტურ მოდელად ბ-ნმა პუტინმა რუსეთის იმპერიის გუბერნიებად დაყოფა მოიხსენია, გუბერნიის მაგალითად კი „ტფილისის გუბერნია“ დაასახელა. „არავითარი საქართველო მაშინ არ არსებობდა“, - დასძინა ჩვენმა ჩრდილოელმა მეზობელმა. დიდი გულთმისნობა არ სჭირდება იმის ამოცნობას, რომ წარსულზე საუბრისას ბ-ნი პუტინი მომავალზე ფიქრობდა. „ტფილისის გუბერნია“ ქართული ნოსტალგია კი არა, მისი ქართული ოცნებაა.

ახდება თუ არა ბ-ნი პუტინის ოცნება, საქართველოს ხალხის გადასაწყვეტია. სწორედ მან უნდა გადაწყვიტოს, ცუდსა და უარესს შორის სურს არჩევანის გაკეთება და უკან დაბრუნება - 1993-სა თუ 1921-ში - თუ წინ ვივლით, ტკივილით, შეცდომებით, მაგრამ მაინც წინ - ცივილიზებული დასავლეთისკენ.

პოლიტიკა

ოთო კახიძე

სისხლის სამართლის რეფორმის ფარგლებში, 2010 წლის 1 ოქტომბრიდან, საქართველოში ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტის ეტაპობრივი დანერგვა დაიწყო. ამ დროისთვის მსაჯულთა ვერდიქტი გამოტანილია სამ საქმეზე.

დღევანდელი მდგომარეობით, ნაფიც მსაჯულთა იურისდიქცია ვრცელდება ქუთაისსა და თბილისზე, ამასთან, ისინი განიხილავენ მხოლოდ სიცოცხლის წინააღმდეგ მიმართულ რამდენიმე დანაშაულის საქმეს.

ახლახან იუსტიციის სამინისტრომ გაავრცელა ინფორმაცია კანონპროექტზე, რომელიც ნაფიც მსაჯულთა განსჯადობის გაფართოებას ეხება. მთავარი პროკურორის წინადადებით, ყოფილ და მოქმედ თანამდებობის პირთა სისხლისსამართლებრივი დევნის საქმეები შესაძლოა სწორედ ნაფიცმა მსაჯულებმა განიხილონ. თავად კანონპროექტი ჯერ არ გამოქვეყნებულა, შესაბამისად, დეტალებზე ალბათ მოგვიანებით შევიტყობთ.

რატომ არის მნიშვნელოვანი ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი

ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო, როგორც ბრალდებულის უფლება

ყოველთვის არსებობს რისკი, რომ სახელმწიფოს მმართველები შეეცდებიან ბოროტად გამოიყენონ მართლმსაჯულების მექანიზმები. ეს მიზეზი ინგლისელ ბარონებს კარგად ჰქონდათ გაცნობიერებული ჯერ კიდევ მეცამეტე საუკუნეში, როდესაც თავისუფლების დიდი ქარტიით განსაზღვრეს წესი - პირის დამნაშავეობის საკითხი გადაეწყვიტათ მისსავე თანასწორ ადამიანებს. ანალოგიურად დაარეგულირეს საკითხი აშშ-ის დამფუძნებელმა მამებმა უფლებათა ცნობილი ბილით, რომელიც კონსტიტუციის ნაწილი გახდა.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის თანახმად, თუ წარდგენილი ბრალდება სასჯელის სახით ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას, საქმეს განიხილავს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო. ეს გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ბრალდებული შუამდგომლობს, რომ საქმე განხილულ იქნეს ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობის გარეშე. შესაბამისად, ბრალდებულს აქვს არჩევანი - ნაფიც მსაჯულებსა და პროფესიონალ მოსამართლეებს შორის.

მართლმსაჯულების სადავეები საზოგადოების ხელში

ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი წარმოადგენს დემოკრატიის ერთ-ერთ ფორმას, რომლის ფარგლებშიც საზოგადოება კი არ ახდენს მართლმსაჯულების ფუნქციის დელეგირებას სახელმწიფოზე, არამედ თავად იღებს პასუხისმგებლობას და წყვეტს პირის დამნაშავეობისა თუ უდანაშაულობის საკითხს. ეს უზრუნველყოფს მოქალაქეთა პირდაპირ ჩართულობას პროცესში და ზრდის მათ ნდობას მართლმსაჯულების სისტემის მიმართ.

ზოგჯერ, შესაძლოა, ნაფიცმა მსაჯულებმა ჩათვალონ, რომ ბრალდება კანონიერია, მაგრამ არა - სამართლიანი. ამ შემთხვევაში, მათ შეუძლიათ არ გაითვალისწინონ მტკიცებულებები და გამოიტანონ გამამართლებელი ვერდიქტი, რომელიც საბოლოოა და გასაჩივრებას არ ექვემდებარება. ამ მექანიზმს ეწოდება ნაფიც მსაჯულთა ნულიფიკაცია, როდესაც საზოგადოება უარს აცხადებს უსამართლო კანონის გამოყენებაზე და ზღუდავს სახელმწიფოს - ბოროტად გამოიყენოს მართლმსაჯულების ბერკეტები.

რამდენიმე კითხვა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შესახებ

ვინ შეიძლება იყოს/არ იყოს ნაფიცი მსაჯული

ნაფიცი მსაჯულობის პოტენციური კანდიდატია საქართველოს 18 წელს მიღწეული მოქალაქე, რომელმაც იცის სახელმწიფო ენა და აქვს უნარი, სრულფასოვნად აღიქვას და შეაფასოს სასამართლო განხილვის მიმდინარეობა და წარმოდგენილი მტკიცებულებები.

პოლიტიკური თანამდებობის პირს, გამომძიებელს, პოლიციელს, სამხედრო პირს, სასულიერო პირს, ფსიქოლოგს, ფსიქიატრს, იურისტს, ბრალდებულს, ნარკოტიკების მოხმარებისთვის სახდელდადებულ პირს, თავად განსახილველ საქმეში მონაწილეს, აგრეთვე პირებს, რომლებსაც მიკერძოებული მოსაზრებები აქვთ ამ საქმესთან დაკავშირებით - ეკრძალებათ, იყვნენ ნაფიცი მსაჯულები.

ნაფიცი მსაჯულობა მოქალაქის საპატიო მოვალეობაა და მასზე უარის თქმა დაუშვებელია, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ კანდიდატი:

როგორ ირჩევიან ნაფიცი მსაჯულები

ნაფიცი მსაჯულობის კანდიდატთა სიას, შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით, ადვოკატისა და პროკურორის თანდასწრებით, ადგენს მოსამართლე. ამ სიაშია შესაბამის ტერიტორიულ ოლქში რეგისტრირებული 100-მდე მოქალაქე, რომლებიც ავსებენ მხარეთა მონაწილეობით შედგენილ კითხვარებს. ეს მნიშვნელოვანია შერჩევის პროცედურისთვის.

შემდეგ ტარდება მსაჯულთა შერჩევის სხდომა. სხდომის დანიშნულებაა იმ კანდიდატთა აცილება, რომლებიც, შესაძლოა, იყვნენ მიკერძოებულები განსახილველ საქმესთან მიმართებაში.

პირველ რიგში, გამოირიცხება სასამართლო განხილვაში იმ პირების მონაწილეობა, რომლებსაც კანონი უკრძალავს იყვნენ ნაფიცი მსაჯულები (იხ. ზემოთ). კანონისმიერი საფუძვლებით აცილებას, შევსებული კითხვარების, აგრეთვე მსაჯულებთან გასაუბრების საფუძველზე, ახდენს მოსამართლე.

შერჩევის მეორე ეტაპია პროკურორისა და ადვოკატის მიერ მსაჯულთა გამოკითხვა მიკერძოებული კანდიდატების გამოსავლენად. ამ პროცესში, მხარეები, სრული თანასწორობის პირობებში, კანდიდატებს უსვამენ კითხვებს და მიღებული პასუხებიდან გამომდინარე, მოსამართლის წინაშე აყენებენ არასასურველი კანდიდატების აცილების დასაბუთებულ შუამდგომლობებს.

მაგალითად, თუ პროკურორის მიერ მოქალაქის გამოკითხვის შედეგად დადგინდა, რომ იგი სრულ უნდობლობას უცხადებს პოლიციის მიერ მოპოვებულ მტკიცებულებებს, აუცილებლად დადგება შუამდგომლობა მსაჯულობის კანდიდატის აცილების თაობაზე.

დასაბუთებული აცილებების შემდგომ, მხარეებს აქვთ თანაბარი უფლება, დაუსაბუთებლადაც ააცილონ 6-6 კანდიდატი. დაუსაბუთებელი აცილების შინაარსი დასახელებიდანვე ჩანს, იგი აბალანსებს მოსამართლის დისკრეციას დასაბუთებული აცილების საკითხის გადაწყვეტისას. ამასთან, საშუალებას აძლევს ორივე მხარეს, ჩამოიცილონ მათთვის არასასურველი რამდენიმე მსაჯული.

შერჩევის პროცესის გამართულად ჩატარების შემთხვევაში, რჩებიან ის კანდიდატები, რომლებსაც არ აქვთ წინასწარ ჩამოყალიბებული მიკერძოებული შეხედულებები ან რაიმე სენტიმენტები ბრალდებულის ან დაზარალებულის მიმართ. ამ გაცხრილული სიიდან, შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით, აირჩევა 12 ძირითადი და 2 სათადარიგო მსაჯული.

შერჩევის პროცესის გამართულად ჩატარების შემთხვევაში, რჩებიან ის კანდიდატები, რომლებსაც არ აქვთ წინასწარ ჩამოყალიბებული მიკერძოებული შეხედულებები ან რაიმე სენტიმენტები ბრალდებულის ან დაზარალებულის მიმართ. ამ გაცხრილული სიიდან, შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით, აირჩევა 12 ძირითადი და 2 სათადარიგო მსაჯული.

ნაფიც მსაჯულთა შერჩევის პროცესი არის მსაჯულთა სასამართლოს უმნიშვნელოვანესი ეტაპი, სადაც, შესაძლოა, დიდწილად გადაწყდეს საქმის ბედი. აქ განსაკუთრებული როლი ეკისრებათ მოსამართლეებს, რომლებიც ახდენენ პირველად გაცხრილვას, აგრეთვე წყვეტენ დასაბუთებული აცილების საკითხს.

დაცულია თუ არა ნაფიცი მსაჯული

ნაფიცი მსაჯულობის კანდიდატზე, აგრეთვე მსაჯულზე განხორციელებული ნებისმიერი ტიპის ზეწოლა ისჯება კანონით. საჭიროების შემთხვევაში, სახელმწიფო უზრუნველყოფს მსაჯულის, აგრეთვე მისი ოჯახის წევრების ფიზიკურ დაცვას.

უკიდურეს შემთხვევაში, თუ, დანაშაულის სიმძიმიდან ან ხასიათიდან გამომდინარე, შესაძლებელია საფრთხე შეექმნას ნაფიც მსაჯულთა სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას ან სხვაგვარად არსებითად იქნეს ხელყოფილი მათი ხელშეუხებლობა, საქმეს განიხილავს პროფესიონალი მოსამართლე.

კონფიდენციალურია ნაფიც მსაჯულთა თათბირი და კენჭისყრისას გამჟღავნებული პოზიცია. მისი გამხელა ისჯება კანონით.

ნაფიც მსაჯულს და მსაჯულობის კანდიდატს უფლება აქვთ, დროულად მიიღონ სახელმწიფოსგან ყველა იმ ხარჯის ანაზღაურება, რომელიც პირდაპირაა დაკავშირებული მათ მიერ საკუთარი მოვალეობის შესრულებასთან. იგულისხმება დღიური, სამგზავრო და სხვა პირდაპირი ხარჯები.

ნაფიც მსაჯულს, თუ იგი დასაქმებულია, უნარჩუნდება სამუშაო ადგილი და ანაზღაურება.

მნიშვნელოვანია კანონში გაწერილი გარანტიების ეფექტური დანერგვა რეალურ ცხოვრებაში. ნაფიცი მსაჯულის საქმიანობაში ჩარევის ნებისმიერი მცდელობაც კი, მკაცრად უნდა დაისაჯოს, რათა მოქალაქეებს ჰქონდეთ დაცულობისა და ხელშეუხებლობის განცდა. იმ შემთხვევაში, თუკი საზოგადოებაში გავრცელდა ერთგვარი შიში, რომ ნაფიცი მსაჯული დაუცველია, და რომ სახელმწიფო ან კერძო პირი რაიმე ფორმით ერევა მათ საქმიანობაში - ეს გამოიწვევს ჩანასახში მყოფი ინსტიტუტის კრახს. ამ შედეგის გამოსწორება იქნება ურთულესი, პრაქტიკულად შეუძლებელი ამოცანა.

მთავარი რისკი ნაფიცი მსაჯულები წინასწარი განწყობით

მთავარი პროკურორის წინადადება, რომელიც მსაჯულთა იურისდიქციის გაფართოებასა და რეფორმის გაგრძელებას გულისხმობს, უაღრესად პოზიტიურად მიმაჩნია, რომ არა ერთი უხერხულობა.

ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტის სამართლიანობისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, რომ საქმის განხილვამდე არ მოხდეს ბრალდებულის მიმართ საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება, რადგან ამ შემთხვევაში, ნაფიც მსაჯულთა მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფა ძალიან რთული იქნება.

მოქალაქე, რომელსაც წინასწარ აქვს ჩამოყალიბებული რწმენა ბრალდებულის დამნაშავეობასთან დაკავშირებით, ვერ გამოდგება ობიექტურ მსაჯულად. აქ განსაკუთრებით მწვავედ დგება უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევის საკითხი.

ალბათ ყველას გვახსოვს საგარეო საქმეთა მინისტრის უცნაური განცხადება მარშალის ფონდში, როდესაც წინა ხელისუფლების წარმომადგენლები მაია ფანჯიკიძემ კრიმინალებად მოიხსენია. ეს პრობლემა შემაშფოთებელი აღმოჩნდა ამერიკელი სენატორებისთვის, რომლებმაც საქართველოს პრემიერმინისტრისთვის გამოგზავნილ წერილში აღნიშნეს - „ბრალსა და უდანაშაულობას მიუკერძოებელი სასამართლო უნდა ადგენდეს, სხვაგვარი მოქმედება კანონის უზენაესობას უთხრის ძირს“.

დიახ, უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევა ნამდვილად უთხრის ძირს კანონის უზენაესობას. ეს არის სასამართლოზე ზეწოლა, იწვევს საზოგადოების სამართლებრივი ცნობიერების დამახინჯებას, ლახავს ადამიანის ღირსებას.

სამწუხაროდ, ამ პრობლემამ ჩვენთან სისტემური სახე მიიღო. პრემიერმინისტრი, აგრეთვე იუსტიციის, სასჯელაღსრულების, საგარეო საქმეთა, ფინანსთა მინისტრები და სხვა თანამდებობის პირები პერმანენტულად არღვევენ უდანაშაულობის პრეზუმფციას წინა ხელისუფლების წარმომადგენელთა მიმართ - „კრიმინალები“, „დამნაშავეები“, „დანაშაულებრივი რეჟიმის ხელმძღვანელები“, „მკვლელები“, „ურჩხულები“, „მონსტრები“ - იმ ეპითეტების არასრული ჩამონათვალია, რომელთა ტირაჟირებაც მასმედიის საშუალებებით ხდება.

აქვე, სიტყვამ მოიტანა და აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ ქვეყანაში სერიოზული პრობლემაა ჟურნალისტური ეთიკის დაბალი სტანდარტები. ქართული პრესის დიდი ნაწილის, აგრეთვე სატელევიზიო მედიისთვის ჩვეულებრივი მოვლენაა - არათუ სასამართლოს გარეშე, არამედ გადაუმოწმებელი ინფორმაციის ან სულაც ფანტაზიის საფუძველზე წერა და საუბარი დამნაშავეებსა და კრიმინალებზე.

ეს თავისთავად სამწუხარო ტენდენციაა, რაც დაბალ პოლიტიკურ და სამართლებრივ კულტურაზე მიუთითებს. პარალელურად, ამან შესაძლოა სერიოზული საფრთხის ქვეშ დააყენოს ნაფიც მსაჯულთა სამართლიანობისა და მიუკერძოებლობის საკითხი.

გამოსავალი

იმის გამო, რომ საზოგადოებრივი აზრის წინასწარ ფორმირების რისკი თვალსაჩინოა, აუცილებელია, მხარეებს მიეცეთ უფრო მეტი მექანიზმი, რათა თავიდან იქნას აცილებული ნაფიც მსაჯულთა მიკერძოებული შემადგენლობა.

პირველ რიგში, მიზანშეწონილია ნაფიცი მსაჯულობის კანდიდატთა პირვანდელი სიითი რაოდენობის გაზრდა. დღეს ეს რაოდენობა შეადგენს მაქსიმუმ 100 კანდიდატს.

გასათვალისწინებელია, რომ ზოგიერთი მოქალაქე არ ცხოვრობს ოფიციალურ მისამართზე, გამოძახებულთა გარკვეულმა ნაწილმა შესაძლოა ვერ მიიღოს უწყება, ხოლო სხვებმა საპატიო მიზეზით ვერ შეძლონ შერჩევის სხდომაში მონაწილეობა. ამ ფონზე, მივიღებთ სიტუაციას, როდესაც მსაჯულობის კანდიდატთა რაოდენობა იქნება იმდენად მცირე, რომ შერჩევის პროცესი სრულფასოვნად ვერ განხორციელდება. ამიტომ, შესარჩევი კანდიდატების რაოდენობა, მინიმუმ, გასაორმაგებელია.

გადასახედია დაუსაბუთებელი აცილებების რაოდენობის საკითხიც. ეს არის დამატებითი მექანიზმი მხარეთა ხელში, რომ გაცხრილონ მათი აზრით მიკერძოებული, გარკვეული წინასწარი განწყობების მქონე კანდიდატები. დღეს მოქმედი საპროცესო კოდექსი განსაკუთრებულ მდგომარეობაში აყენებს იმ ბრალდებულებს, რომელთაც, შესაძლოა, მიესაჯოთ უვადო თავისუფლების აღკვეთა. ამ შემთხვევაში, მხარეებს 6-ის ნაცვლად, 12 დაუსაბუთებელი აცილების უფლება აქვთ. მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესისა და ზემოაღნიშნული რისკების გათვალისწინებით, მიზანშეწონილია ანალოგიური მიდგომის გავრცელება თანამდებობის პირთა საქმეებზეც, რათა მინიმუმამდე დავიდეს მსაჯულთა მიკერძოების ალბათობა.

იმედია, პირველ რიგში სამართალდამცავი ორგანოები, მათთან ერთად კი პოლიტიკოსები და ჟურნალისტები გამოიჩენენ მეტ სიფრთხილეს უდანაშაულობის პრეზუმფციასთან მიმართებაში. აგრეთვე აუცილებელია დაანონსებული კანონპროექტის საფუძვლიანი და გამჭვირვალე განხილვა სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობით.

მისასალმებელია ხელისუფლების ნება, განაგრძოს მართლმსაჯულების სისტემაში წამოწყებული მნიშვნელოვანი რეფორმები. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს იურისდიქციის გაფართოება ძალიან კარგი ნაბიჯია ამ მიმართულებით.

პოლიტიკა

ესაუბრა სალომე უგულავა
ფოტო: დიმა ჩიკვაიძე

ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ საქართველოს პროკურატურა ყურადღების ცენტრშია. მან, სხვადასხვა ბრალდებით, რამდენიმე ათეული პირი დააკავა, მათ შორის - ქალაქის ვიცემერი, შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, თავდაცვისა და შინაგან საქმეთა ყოფილი მინისტრი და სხვები. ამან დიდი რეზონანსი გამოიწვია როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე საერთაშორისო ასპარეზზე. გამოითქვა ვარაუდები პოლიტიკური ანგარიშსწორების შესახებაც.

დაკავებებზე და სხვა მომიჯნავე საკითხებზე, ასევე, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ამოქმედებასა და სამოხელეო დანაშაულის სავარაუდო ამნისტიაზე, ტაბულა მთავარ პროკურორს, არჩილ კბილაშვილს ესაუბრა.

არჩევნების შემდეგ ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლების დაკავებებმა შეშფოთება გამოიწვია როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე დასავლეთში. დაკავებების პოლიტიკურ ხასიათზე განცხადებები გააკეთეს NATO-ს საპარლამენტო ასამბლეამ და გენერალურმა მდივანმა. ღრმა შეშფოთება გამოთქვა ამერიკელი სენატორების ორპარტიულმა ჯგუფმაც, არაერთი კრიტიკული წერილი დაიბეჭდა ავტორიტეტულ გამოცემებში. ამ ყველაფერს ახალმა ხელისუფლებამ მხოლოდ იმით უპასუხა, რომ კრიტიკა ძველი მთავრობის ლობირების შედეგია. თქვენც ასე თვლით? საერთაშორისო ორგანიზაციები, წამყვანი გამოცემები ცალმხრივად უდგებიან მოვლენებს?

როდესაც ვინმეს პასუხისგებაში ვაძლევთ, სათანადო სამართლებრივი საფუძველი გვაქვს მომზადებული. ვინაიდან ყველა ცალკეულ შემთხვევაში გვაქვს შესაბამისი მტკიცებულებები იმ თანამდებობის პირის მიმართ, ვინც პასუხისგებაში მიგვიცია, მათი დაკავება პოლიტიკური ნიშნით დევნა არაა.

იმის დასტურად, რომ ღია, გამჭვირვალე, სისხლისსამართლებრივი დამოკიდებულება გვაქვს, შემიძლია მივუთითო, რომ ყველა შემთხვევაში ვაქვეყნებთ მტკიცებულებებს. სადაც შესაძლებელია, რომ ჩვენი მოსაზრებები, არგუმენტები იყოს გამოტანილი, ყველა შესაძლებლობას ვიყენებთ. ამ მიმართულებით არა მხოლოდ ქართულ საზოგადოებასთან ვურთიერთობთ, არაერთი შეხვედრა მქონდა დიპლომატიურ კორპუსთან, საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან. ყველას ვაწვდით ინფორმაციას. გარდა ამისა, ინიციატივითაც გამოვედით, რომ ეს საქმეები ნაფიცმა მსაჯულებმა განიხილონ, რომ სასამართლო პროცესზე დაშვებულ იქნას აუდიო, ვიდეოგადაღება და ხელმისაწვდომი გახდეს ყველასთვის.

რაც შეეხება გარკვეულ პირთა მოსაზრებას, რომ ეს არის პოლიტიკური დევნა და მიზნად ისახავს ოპოზიციის წინააღმდეგ რეპრესიული მანქანის ამოქმედებას, საზოგადოება მრავალგვარი აზრის მატარებელია. ასეთი აზრი რომ არსებობს უმცირესობაში, ამაში ცუდს ვერაფერს ვხედავ.

აქ საუბარია საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლებისა და დასავლელი პოლიტიკოსების განცხადებებზეც. ასევე დასავლურ მედიაში შექმნილ კრიტიკულ ფონზე, რაზეც ვერ ვიტყვით, რომ უმცირესობას წარმოადგენს. რამ გამოიწვია ასეთი აღქმა?

იმ ადამიანებს, ვინც ადრე მართავდა ქვეყანას, ბუნებრივად აქვთ რეაქცია, დაიცვან თავიანთი პოზიცია მაშინ, როდესაც ამ მართვის მანკიერ მხარეებს ვააშკარავებთ. როდესაც აფასებენ, რომ ეს პოლიტიკურია, ახსნადი და ნორმალურია. ნორმალურში ლოგიკურს ვგულისხმობ და არა მოსაწონს.

რაც შეეხება საერთაშორისო წრეების გარკვეულ დამოკიდებულებას, როდესაც მათ მიაჩნიათ, რომ მეტი დასაბუთება უნდა ჰქონდეს სისხლისსამართლებრივ დევნას, ჩემი ახსნა ისაა, რომ საქმე შეიძლება არასათანადო ინფორმირებულობასთან გვქონდეს. მეორე ახსნა აწყობილი ინფორმაციულ-კომუნიკაციური სისტემაა, რომელიც ხელისუფლების შეცვლამდე არსებობდა. გვახსოვს, რომ დასავლეთის სახელმწიფოები, საერთაშორისო ორგანიზაციები, მეტწილად მდუმარებით იწონებდნენ საქართველოში მიმდინარე მოვლენებს. ნაკლებად კრიტიკულად აღიქვამდნენ ხელისუფლების ამა თუ იმ ქმედებას.

კომუნიკაციის ეს დამკვიდრებული სისტემა, პირველი ოქტომბრის შემდგომ არ შეცვლილა. ამ კომუნიკაციის ფარგლებში, ისინი, შესაძლოა, ქართულ საზოგადოებაში უმცირესობაში მყოფთა მოსაზრებებით საზრდოობენ. ამით აიხსნება მათი მხრიდან გარკვეული კრიტიკული შეფასებები. ამაშიც ვერ ვხედავ ტრაგედიას. ჩვენი საქმეა, მაქსიმალური გახსნილობით მივაღწიოთ იმას, რომ საქართველოს მეგობარი სახელმწიფოები და საერთაშორისო ორგანიზაციები სრულად და ჯეროვნად იყვნენ ინფორმირებული.

ვის გულისხმობთ, ან რომელ ორგანიზაციებს, როდესაც ამბობთ, რომ ნაკლებად კრიტიკულად უდგებოდნენ ქვეყანაში განვითარებულ მოვლენებს? უამრავი კრიტიკული ანგარიშის, განცხადების, თუ სტატიის გახსენება შეგვიძლია. იქნებ დამიკონკრეტოთ.

ზოგადად, მიიჩნეოდა, რომ საქართველოში ხელისუფლება იყო ეფექტური. ქმნიდა სამართლებრივ სახელმწიფოს. ადამიანის უფლებები მეტ-ნაკლებად დაცული იყო და ტარდებოდა დემოკრატიული რეფორმები. ასეთი აზრი იყო შექმნილი.

რასაც თქვენ არ ეთანხმებით…

ამას არა მარტო მე, ქართული საზოგადოება არ დაეთანხმა. საარჩევნო კამპანიისას წინა პლანზე წამოვწიეთ უსამართლობის თემაც. ვამბობდით, რომ ქვეყანაში ტოტალური უსამართლობაა, რეპრესიული მანქანაა, ადამიანის უფლებები არ არის დაცული და უამრავი უკანონო მსჯავრდებულია. ქართულმა საზოგადოებამ უმრავლესობით დაუჭირა მხარი ამ აზრს, რაც ნიშნავს - მისი უდიდესი ნაწილი არ ეთანხმება იმას, რომ ყველაფერი კარგად იყო.

ან სურდა მეტი განვითარება…

რა თქმა უნდა.

ნაფიცი მსაჯულების თემა ახსენეთ. როდის აპირებთ ცვლილების ინიცირებას? კონკრეტულად ვისზე გავრცელდება? ხომ არ აპირებთ ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტის სრული მასშტაბით ამოქმედების დაჩქარებასაც?

პარლამენტში უკვე შესულია საკანონმდებლო ინიციატივა, რომელიც მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის საქმეების ნაფიც მსაჯულთა მიერ მოსმენას ითვალისწინებს. ასეთებად განსაზღვრულია ისინი, სადაც პასუხისგებაში მიცემულია თანამდებობის პირი. ვფიქრობ, იანვრის ბოლოს ან თებერვალში ეს ინიციატივა უკვე კანონის სახეს მიიღებს და კარს მომდგარი სასამართლო განხილვები უკვე ამ ფორმატში იქნება.

ზოგადად, კანონში რა ვადებიც არის განსაზღვრული ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტის ამოქმედებაზე, იმ ვადებში ამოქმედდება.

პრემიერმინისტრმა განაცხადა, რომ აპირებთ სამოხელეო დანაშაულის ამნისტიას. რა აზრის ხართ ამ საკითხზე და თუ არის კონკრეტული ძვრები ამ მიმართულებით?

კანონში გვიწერია, რომ პროკურატურის საქმიანობის პრინციპი პოლიტიკური ნეიტრალიტეტია. ამიტომ ამ პოლიტიკური განცხადების შეფასება ჩემი მხრიდან, სწორი არ იქნებოდა. კანონშივე გვიწერია, რომ სისხლის სამართლის პოლიტიკას ამტკიცებს იუსტიციის მინისტრი. თავისთავად პრემიერის განსაზღვრული პოლიტიკა, თუ ის ეხება სისხლის სამართალს, გარკვეულწილად, ჩვენთვის სამოქმედო ბაზისია. თუკი გამოცხადდება ამნისტია, რომლის შინაარსიც ჯერ ცნობილი არაა, რასაკვირველია, ამას დავემორჩილებით.

ჩემი დამოკიდებულება ამ მხრივ დადებითია. ვთვლით, რომ სახელმწიფოს მართვისას განხორციელებული ქმედებები მეტწილად კანონს მიღმა იყო. თუმცა, არ შეიძლება, ყველა ადამიანი, რომელიც ამა თუ იმ დოზით იყო ჩართული, იყოს დასჯილი, ან გაძევებული და შეუწყნარებელი. ეს ჰუმანურობის პრინციპსა და ლოგიკას ეწინააღმდეგება. ამიტომ მიდგომა, რომ ეს საშუალო და წვრილ მოხელეებს შეეხოს, გამართლებულად მიმაჩნია.

თანამდებობის პირები ამ სტრუქტურაშიც ძირითადად მხოლოდ ზედა რგოლებზე შეიცვალნენ. შემწყნარებლები უნდა ვიყოთ რიგითი შემსრულებლების მიმართ.

ახსენეთ, რომ თქვენგან მტკიცების მაღალ სტანდარტს ითხოვენ პოლიტიკურად სენსიტიურ საქმეებზე. აქვს თუ არა ამას საფუძველი? ისმის კრიტიკა, რომ საქმეები ძირითადად მოწმეთა ჩვენებებს ეყრდნობა და არა ფაქტობრივ მტკიცებულებებს. ამავდროულად, ახალაიას საქმეზე ერთ-ერთმა მოწმემ თქვა, რომ ჩვენება ზეწოლის ქვეშ მიაცემინეს და შემდეგ ეს მოწმე დაიჭირეს. რას უპასუხებდით ამ კრიტიკას?

მოწმის ჩვენება ერთ-ერთი და არა ერთადერთი მტკიცებულებაა. მას თავისი სპეციფიკა აქვს, სადაც ჩვენების მნიშვნელობა სხვა მტკიცებულებებთან მიმართებაში გაზრდილია, ან პირიქით. ის თემები, რაც საზოგადოების წინაშე სწრაფად გამოვიტანეთ, უმეტესად ეხებოდა ცემას, წამებას, არაადამიანურ მოპყრობას. ამაზე იქნა აგებული ბრალდება იგივე ახალაიას და გენერალ კალანდაძის მიმართ. ეს სადღაც 2 წლის წინ იყო ჩადენილი. ბუნებრივია, ამ ტიპის დანაშაულთათვის მოწმის ჩვენების როლი უპირატესია. როდესაც ჯარისკაცები, მოსამსახურეები აცხადებენ მათ მიმართ განხორციელებულ ამ ქმედებაზე, მტკიცება ძირითადად მათივე ჩვენებებზე გადადის.

ვიკვლევთ ფაქტობრივ გარემოებებსაც, რაც შედარებით მეორეხარისხოვანია. მაგალითად, როდესაც ჯარისკაცი ამბობს, რომ იყვნენ სენაკში, სენაკში ყოფნა დასტურდება თუნდაც სატელეფონო საუბრების ამონაწერებით. ერთ-ერთი ჯარისკაცი ამბობს, რომ თვითმკვლელობა სცადა შეურაცხყოფის გამო და მესიჯი გაუგზავნა ახლობელს ამის შესახებ, ესეც გადამოწმებადია, ან მღვდელთან მივიდა და აღსარება უთხრა ამასთან დაკავშირებით. ფაქტობრივი გადამოწმება შეიძლება გვერდით მოჰყვეს მოწმეთა ჩვენებებს.

სხვა ტიპის საქმეებს რაც შეეხება, მაგალითად, ფინანსურს, აქ მოწმის ჩვენება ნაკლებ მნიშვნელოვანია და წინა პლანზე გადმოდის თუ როდის მოხდა კომერციული სტრუქტურის დაფუძნება, რა ფინანსური ოპერაციებია შესრულებული. საფინანსო-ეკონომიკური თემები რთულია. ამიტომ ჩვენ დღემდე, თუ არ ჩავთვლით ერთ საქმეს, ქრთამის ეპიზოდთან დაკავშირებით, სხვა ასეთი მნიშვნელოვანი საქმე არ გამოგვიტანია. ამ მიმართულებით ახლაც მიმდინარეობს ინტენსიური შესწავლა. თუმცა, ვინაიდან ის არ არის მიყვანილი იმ კონდიციამდე, როდესაც დასაბუთებული ვარაუდის კრიტერიუმს დააკმაყოფილებს, არ გამოგვაქვს.

თუმცა, მით უმეტეს ისეთ სენსიტიურ საქმეებზე, რაზეც ვსაუბრობთ, მოწმის ჩვენებასთან ერთად, ფაქტობრივი მტკიცებულებებიც ძალიან მნიშვნელოვანია. ხომ არ ჩქარობთ? ჩვეულებრივ, როდესაც დასავლეთში საჯარო მოხელეების საქმეებს იძიებენ, ამას წლები მიაქვს, ჩვენთან კი ასეთ უმოკლეს ვადაში რამდენიმე ათეული ადამიანია დაკავებული.

უმცირესობის თვალთახედვით, ორი თვეა მთავრობა შეიცვალა და 30-მდე პირი იქნა მიცემული პასუხისგებაში. ამას თუ ავიღებთ ათვლის სათავედ, მაშინ იქნება სიჩქარე. თუ ათვლის სათავედ საზოგადოების იმ ნაწილის განწყობას ავიღებთ, ვინც ჩათვალა, რომ ქვეყანაში მმართველობა უმეტესად კანონგარეშე ფორმებით ხორციელდებოდა, მაშინ ეს დრო ძალიან დიდია.

არც ერთი და არც მეორე არ უნდა იქნეს აღებული სიჩქარის ათვლის სათავედ. სათავე მტკიცებულებათა ბაზის არსებობაა. გაქვს სათანადო მტკიცებულება? უნდა მისცე პასუხისგებაში. შედარებისთვის, წინასაარჩევნო პერიოდში, ოქტომბრამდე, ზაფხულის განმავლობაში, ქართული ოცნების 100-ზე მეტი ამომრჩეველი მისცეს პასუხისგებაში. არც ესაა ათვლის სათავე და შედარება ცუდთან არ უნდა გაკეთდეს.

სიჩქარეზე კრიტიკის პასუხად, თქვენ ხშირად საუბრობთ პროკურატურასთან გრძელ რიგებზე. რა პრიორიტეტებით ხელმძღვანელობთ გამოძიების დასაწყებად ამა თუ იმ საქმეზე? საქმეები, რისთვისაც საქართველოს ხელისუფლებას აკრიტიკებენ, პრემიერმინისტრის ქონებას - მე-9 არხის აპარატურას და ქართუ ბანკს და პრემიერმინისტრის რეპუტაციას - ე. წ. უკანონო ჩანაწერებს ეხება. რა შუაშია ამ საქმეებთან რიგები პროკურატურასთან?

გრძელი რიგი უბრალოდ იმაზე მიანიშნებს, რომ ბევრი ადამიანი, ვისაც აქამდე ეშინოდა პრეტენზიის გამოცხადების, დღეს გამოთქვამს. ბუნებრივია, ასეთი ნაკადის ქვეშ, შეუძლებელია, ყველა საქმე დროულად და ჯეროვნად იქნას შესწავლილი. რესურსები შეზღუდულია. არ შეიძლება ხუთასი საქმე ერთდროულად აწარმოოს ერთმა პროკურორმა. ამიტომაც ხდება საკითხების გამოყოფა. პრიორიტეტს ვანიჭებთ იმ საკითხების შესწავლას, რომელიც უკავშირდება ადამიანის უფლებების დარღვევას, მისი ფიზიკური ხელყოფის საკითხებს და ღირსების შელახვას.

მეორე პრიორიტეტი არის საფინანსო-ეკონომიკური ხასიათის დანაშაულების გამოკვლევა. თუმცა, ეს არის ჩუმი და გრძელი სამუშაო. ჩვენი შესაბამისი დეპარტამენტები, სამსახურები და ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახური ძალიან ბევრს მუშაობენ ამ მხრივ. ეს არის ორი ძირითადი მიმართულება, რასაც საზოგადოება ჩვენგან მოელის.

გუნავასთან დაკავშირებით მსმენია - 3 ათასი ლიტრი ბენზინის თაობაზე შეიძლება საკითხის დაყენებაო? დამოკიდებულება იყო იმგვარი, რომ ჩვენ აისბერგები უნდა გვენახა და მათთვის წარმოგვედგინა. ცოტა ეხამუშებათ წვრილ-წვრილი თემები. მაგალითად, ბევრი წამიკითხავს, პასპორტთან დაკავშირებით მერაბიშვილის თემა როგორ არის წამოსაწევი საერთოდო, იმდენად დიდია საზოგადოების მოლოდინი.

მოდი, რამდენად სწორია მოლოდინი, ეს საკითხი გვერდზე გადავდოთ, დიდ და სერიოზულ თემას უნდა სერიოზული მუშაობა. ვმუშაობთ ამ სერიოზულ თემებზე. შემიძლია გითხრათ - იმის წინაპირობა ნამდვილად არის, რომ განვაცხადოთ - ჩვენს წარმოებაში არსებულ საქმეებში არის ისეთები, რომლებიც მრავალმილიონიანი სახელმწიფო სახსრების სავარაუდო უკანონო განკარგვასთან არის დაკავშირებული. მაგრამ ეს ყველაფერი ჯერ არ არის წინ წამოსაწევი იმიტომ, რომ სჭირდება სათანადო მტკიცებულებები, რომელთა მოპოვებაზეც და ჰარმონიზებაზეც ვმუშაობთ.

თუმცა, კითხვას რომ დავუბრუნდეთ, პრიორიტეტული აღმოჩნდა პრემიერმინისტრთან დაკავშირებული საქმეებიც. იგივე ბანკი ქართუს საქმე, ასევე ერთ-ერთი პირველი დაკავებები, რაც იყო მოსმენებთან დაკავშირებით...

ქართუს ქონებასთან დაკავშირებული საქმე, მე რომ მკითხოს კაცმა, იმდენად კი არ არის მნიშვნელოვანი, რომ ის ბიძინა ივანიშვილს უკავშირდებოდა, არამედ ხელისუფლების ორგანოთა მწყობრი მუშაობის ძალიან კარგი მაგალითია ერთი მიზნის მისაღწევად. ოღონდ, ამ შემთხვევაში, ეს მიზანი არ არის ჯანსაღი. თუ გადაიკითხავთ გირგვლიანის საქმეს, სტრასბურგის მიერ იყო დასკვნა გაკეთებული, რომ სასამართლო გაკვირვებულია სახელმწიფო ორგანოთა, მათ შორის, სასამართლო ხელისუფლების მწყობრი ქმედებით დანაშაულის კვალის დაფარვისას.

ქართუს საქმეში საინტერესოა ის, რომ ამ ბანკთან დაკავშირებით კანონსაწინააღმდეგო ქმედებების განსახორციელებლად საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების ყველა შტო იყო ჩართული. სისტემურობის გამოვლენა არის აქ მნიშვნელოვანი, ვიდრე ის, რომ, ვთქვათ, ბანკი ქართუ დაზარალდა, ან ის, რომ, ვთქვათ, ივანიშვილის ქონებას მიადგა ზიანი.

თუმცა ეს არ იყო ერთადერთი საქმე, რომელიც პრემიერს უკავშირდებოდა...

აბა, კიდევ რომელია? მოსმენა უკავშირდებოდა ყველას და ყველაფერს, მთლიანად ოპოზიციას. ეს მანკიერების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მხარე იყო. უსმენდნენ დიპლომატებს, სასულიერო პირებს, ოპოზიციონერებს, თვითონ ხელისუფლების წარმომადგენლებს. ყველაფერი იყო მოსმენადი და კომპრომატირებადი. ასევე უღებდნენ ყველას და ყველაფერს. ვაწყდებით ისეთ შემთხვევებს, როდესაც ადამიანის ყველაზე პირადული თემებიც კი გადაღებული და ჩაწერილია. ეს არის ძალიან მძიმე. ყველაფერი კეთდებოდა იმისთვის, რომ ესა თუ ის ადამიანი მათი მორჩილი ყოფილიყო.

მაგალითად, ხელისუფლების მიერ დაგეგმილი და განხორციელებული ერთ-ერთი მეთოდი იყო, რომ დაქირავებული ჰომოსექსუალები ცნობილ სახეებს იყოლიებდნენ ურთიერთობაზე. კონსპირაციულ ბინებში აჰყავდათ და იღებდნენ. ასეულობით შემთხვევაა. ეს იყო სისტემური. ამიტომ ის, რაც ჩვენ გამოვავლინეთ, კომპიუტერული მოსმენა, არის ერთ-ერთი ფრაგმენტი, მართვის სახე, რომელიც მიუღებელია.

იუსტიციის მინისტრმა ჩათვალა, რომ პოლიტიკოს ლევან გაჩეჩილაძის და ჟურნალისტ ეკა ბერიძის შვილების საქმეები, რომლებიც მკვლელობის მცდელობასა და ცივი იარაღით დაჭრას უკავშირდებოდა, ნაკლებმნიშვნელოვანია, ვიდრე თვითმმართველობის წარმომადგენლის მიერ ჩადენილი ხულიგნობა. რამდენად აქვს მნიშვნელობა აღმკვეთი ღონისძიების შეფარდების ეტაპზე ეჭვმიტანილის პასუხისმგებლობას? არის თუ არა ამგვარი მიდგომა შერჩევითი სამართლიანობა?

გაჩეჩილაძის შვილზე გადაწყვეტილება აღმკვეთ ღონისძიებასთან დაკავშირებით მიიღო ქალაქის იმ პროკურორმა, რომელიც ამ საქმეს აწარმოებდა. ეს საქმე აქ ამოტანილი არ ყოფილა. ჩემთვის გაჩეჩილაძის შვილის თემა ცნობილი მაშინ გახდა, როდესაც მასობრივი ინფორმაციის საშუალებით გავრცელდა. ზოგადად, კარგი რა არის, იცით? მიუხედავად იმისა, სწორად მიიღო მან ეს გადაწყვეტილება, თუ არასწორად, თავად მიიღო და არა ზემოთ. შემდეგ მოვიძიე ეს თემა და დავინტერესდი, აღმკვეთი ღონისძიების გამოყენების დროს, შეფასება რამდენად სწორად იყო გაკეთებული. იმ კონკრეტულ შემთხვევაში, პროკურორმა, რომელმაც ეს გადაწყვეტილება მიიღო, ჩათვალა, რომ გაქცევის საფრთხე არ არსებობდა, თვითონ მოვიდა დაკითხვაზეო. სხვა პროკურორს სხვანაირად შეიძლებოდა ჩაეთვალა და იქაც შეიძლებოდა დასაბუთება. ორივე საკითხი დასაბუთებადია, მაგრამ მთავარია, მან მიიღო გადაწყვეტილება.

ზოგადად, რამდენად აქვს მნიშვნელობა იმას, რაზეც იუსტიციის მინისტრი საუბრობდა?

პირადად მე, ლევან გაჩეჩილაძეს ვიცნობ გარედან. ისე, როგორც საზოგადოების წევრს და საზოგადოებრივ მოღვაწეს. არანაირი ვალი, ვთქვათ, მორალური ან ისეთი, რომ დავხმარებოდი, არ მაქვს. არც სტანდარტი მაქვს ისეთი, რომ ამ მხრივ ვინმეს დახმარება გავუწიო. რაც მოხდა, პოსტფაქტუმ გავიგე. ეკა ბერიძის შვილს რაც შეეხება, რამდენადაც ვიცი, იყო გაქცეული და საქართველოში უნდოდა ჩამოსვლა. ჩამოვიდა კიდევაც. აღმკვეთი ღონისძიების დანიშნულება რა არის? ის, რომ პირი არ გაიქცეს და არ დაიმალოს.

რადგანაც ეს საქმეები მომეტებული საზოგადოებრივი ინტერესის მქონეა, შეიძლება გამოტანილი იყოს სამსჯავროზე, რათა ერთიც და მეორეც წაიკითხონ, ნახონ, რომ თავადვე ჩამოუყალიბდეთ აზრი.

სხვა საქმეებზე რატომ ითხოვს ასე ხშირად პროკურატურა აღმკვეთი ღონისძიების სახით პატიმრობის შეფარდებას? მაგალითად, შოთა ხიზანიშვილი, ნიკა გვარამია და სხვები სადმე გარბოდნენ? ან რაიმეთი ხელს შეუშლიდნენ გამოძიებას?

შემიძლია სტატისტიკა მოგცეთ - დაკავებულ პირთაგან, თუ არ ვცდები, ნახევრის მიმართ, მოვითხოვეთ გირავნობა. რაც შეეხება იმ საქმეებს, სადაც პატიმრობაა მოთხოვნილი. მაგალითად, ვინც თქვენ დაასახელეთ - ხეთაგურის, გვარამიას საქმე რომ ავიღოთ, აქ სპეციფიკა რაში მდგომარეობს? ის დანაშაული, რომლის ჩადენაშიც ვედავებით მათ, განეკუთვნება ე.წ. თეთრი საყელოს ტიპის დანაშაულს. ეს არის მაღალი ინტელექტუალური მონაცემებით განხორციელებული - როდესაც დანაშაული ეხება საფინანსო-ეკონომიკურ თემას, როდესაც მტკიცებულების, დოკუმენტის შექმნის ალბათობა გაზრდილია კომპიუტერული ტექნიკის გამოყენებისა და ადამიანის მაღალი ინტელექტუალური შესაძლებლობების ფონზე, რომელიც შეცვლის არსებულ ვითარებას...

რა დოკუმენტი შეიძლება შეექმნათ გვარამიას და ხეთაგურს? თქვენ ხომ თვლით, რომ საკმარისი მტკიცებულებები გქონდათ ბრალის დასამტკიცებლად?

მესმის, მაგრამ ეს ხომ არ გამორიცხავს, რომ კიდევ ახალი დოკუმენტი არსებობდეს ბუნებაში, რომელიც, ვთქვათ, სხვა არსებულ მტკიცებულებებს გააბათილებს, ან გარკვეული დოზით ძალას დაუკარგავს?

თუ არსებობს რაღაც, რაც გააბათილებს თქვენს მტკიცებულებებს, ესე იგი, არ არის მყარი თქვენი პოზიცია?

ოღონდ, ეს უნდა იყოს მანამდე არსებული და არა ახლადშექმნილი, ძველი რიცხვით. ამაზეა ლაპარაკი. გამოძიებას ვაწარმოებდით 14 ნოემბრიდან და დაკავება მოხდა დეკემბრის ბოლოს. მანამდე ვაწყდებოდით შემთხვევებს, როდესაც რაღაც დოკუმენტები იცვლებოდა. მას შემდეგ, რაც ისინი პასუხისგებაში მივეცით, გადავეცით მთელი საქმე, რასაც კანონი მოითხოვს. გამომდინარე ამ ინფორმირებულობიდან და იმ გამოცდილებიდან, რომ გამოძიების მიმდინარეობისას ვაწყდებოდით გარკვეულ მტკიცებულებათა შექმნას (დაკითხვებზე ეს ადამიანები იღებდნენ ინფორმაციას, ურთიერთობდნენ ერთმანეთში), შეიძლებოდა შექმნილიყო „ხარვეზების” შემავსებელი დოკუმენტი. ამ დროს, ზოგადად, ეს არის აღმკვეთი ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენების საფუძველი.

მახსოვს, პარლამენტის ერთ-ერთი წევრი აცხადებდა - აი, სასამართლო პროცესზე პროკურორი ამბობდა, რომ ინტელექტუალია და ამიტომ უნდა დავიჭიროთო.

მაღალი ინტელექტუალური შესაძლებლობების გამოო, კი, ასე თქვა...

ეს არის, რაც მან გაიგო. სინამდვილეში, ეს არის თეთრი საყელოს ტიპის დანაშაულის თავისებურება. აქ რომ, ვთქვათ, რაღაც დახურული თემა, ჩაკეტილი სივრცე იყოს, მაშინ არ არის პრობლემა. შეიძლება და ამ მხრივ ჩვენ გირავნობითაც შევდივართ. ეს იყო ამის მიზეზი.

ხიზანიშვილის საქმეზეც რომ გააგრძელოთ, რატომ მოითხოვეთ პატიმრობა?

ის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის პირველი მოადგილე...

ბოლოს ვიცემერი...

დიახ, ვიცემერი, ანუ გავლენაუნარიანი პირი. გავლენაუნარიანი პირი მისი წარსულით. თანამდებობრივად მას ემორჩილებოდნენ ადამიანები და, ბუნებრივია, თავისუფლებაში ყოფნის პირობებში, ობიექტურად შეიძლება ვარაუდი, რომ მისი გავლენა გამოყენებული ყოფილიყო.

გავლენა რაზე?

მოწმეებზე, სხვა ადამიანებზე. ის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილე და ფლობს ინფორმაციას...

გამოძიებას ხელს შეუშლიდა, ამას ამბობთ?

დიახ, ლოგიკურად არსებობს ასეთი დასკვნის გაკეთების წინაპირობა. რადგან ზუსტად არ მახსოვს, მიჭირს ამის კატეგორიულ ფორმაში თქმა - თუკი ის სურმავასთვის თავისუფლების უკანონო აღკვეთის პროცესშიც მონაწილეობდა, ან, ვთქვათ, მისი მითითებით ხორციელდებოდა ეს, მაშინ ეს უკვე ძალიან მძიმე დანაშაულია. ეს კი მისი თავისუფლებაში ყოფნის საფრთხესაც უსვამს ხაზს.

რა აზრის ხართ უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევაზე, როგორც იუსტიციის მინისტრმა, ასევე საგარეო საქმეთა მინისტრმა არაერთხელ მოიხსენიეს წინა ხელისუფლების წარმომადგენლები კრიმინალებად. იუსტიციის მინისტრი, არჩევნებში გამარჯვებამდე, თავად აკრიტიკებდა სააკაშვილს სასამართლო გადაწყვეტილებამდე ბრალდებულების დამნაშავეებად გამოცხადების გამო.

როდესაც პასუხისგებაში ვაძლევთ პირს, იქ ვწერთ, რომ მან ჩაიდინა დანაშაული. ბრალდების მხარეს, რომელსაც წარმოადგენს პროკურორი, იუსტიციის მინისტრი, შეუძლია განაცხადოს, რომ ამა თუ იმ ადამიანმა ჩაიდინა დანაშაული, რადგან ამას შავით თეთრზე ვწერთ. თავისთავად ცხადია, სასამართლო განაჩენის გამოტანამდე ეს არის პრეზუმფცია, დასაბუთებული ვარაუდი.

იუსტიციის მინისტრი, საგარეო საქმეთა მინისტრი, განსხვავებით ჩემგან, არიან პოლიტიკოსები. პოლიტიკოსები აკეთებენ პოლიტიკურ შეფასებებს და ამ შეფასებაში შეიძლება ითქვას, რომ რეჟიმი იყო ასეთი, ან გუნდი. ეს სამართლებრივ დატვირთვას არ იძენს. ეს არის პოლიტიკური განცხადება. მიზანშეწონილია თუ არა მსგავსი პოლიტიკური განცხადება, ეს უკვე გემოვნების საკითხია. ამ შემთხევაში მე სამართლებრივად არ შევაფასებ.

ჩვენ ვსაუბრობდით იმაზე, რომ გარკვეული საქმეები უფრო მოწმეთა ჩვენებებს ეყრდნობა, ფაქტობრივი მტკიცებულებები კი ნაკლებად არის. ამ დროს არსებობს ლუკა კურტანიძის ამსახველი ვიდეოები YouTube-ზე, სადაც ის ემუქრება კაბალის ტერიტორიული ორგანოს რწმუნებულს ჯემალ ნიაზოვს. ვიდეო შეიცავს სისხლის სამართლის დანაშაულის ნიშნებს, იქ არის პირდაპირი მუქარა...

სიმართლე გითხრათ, მე რაც ამ პოზიციაზე ვარ, არც დაზარალებულის, ან ვინმეს განცხადება ამასთან დაკავშირებით არ შემოსულა. ეს ვიდეო არ მინახავს. თუკი ეს მოხდა არჩევნებამდე, მაშინ წინამორბედი ხელისუფლება არ დაიშურებდა ძალ-ღონეს, რომ სისხლის სამართლებრივი დევნა დაეწყო ამ ფაქტზე.

მაგას აქვს მნიშვნელობა?

არა. ლოგიკას აქვს მნიშვნელობა. თუკი, ვთქვათ, მოგვმართავს დაზარალებული, მაშინ, თავისთავად, აუცილებლად დავიწყებთ გამოძიებას.

ეს ადამიანი ორი დღით დააკავეს და გულის შეტევაც მიიღო. თუ არ ვცდები, ფინანსურმა პოლიციამ დააკავა, შინაგან საქმეთა სამინისტროში მოვიკითხეთ და ასე გვითხრეს. ამ ვიდეოში იყო სისხლის სამართლის დანაშაულის ნიშნები. არსებობს ფაქტობრივი მასალა. დაიწყებთ თუ არა ამ საქმეზე გამოძიებას?

ვნახავთ ამ ვიდეოს და თუ იქ არის დანაშაულის შემცველი განცხადება, მუქარა, ძალადობა, მაშინ გამოძიებას დავიწყებთ.

მინდა გკითხოთ, როგორც ყოფილ ადვოკატს - რამდენად იყო და არის პრაქტიკაში დაცული ადამიანის უფლება, დაცული იყოს უკანონო ჩხრეკის, მოსმენის და დაკავებისგან. კრიტიკოსები მიიჩნევენ, რომ რეალურად არც პროკურატურა და არც სასამართლო არ იცავს საპროცესო კოდექსის მოთხოვნებს და სანქციების გაცემა ხდება ავტომატურად. გთხოვთ, შეაფასოთ ეს სიტუაცია. რამდენად უნდა იყოს პროკურატურა ერთგვარი ფილტრი, რომ მსგავსი რაღაცები არ მოხდეს?

უნდა იყოს, რასაკვირველია. ჩვენ ვაცხადებთ, რომ უკანონო მოსმენა აღარ იქნება. შემიძლია გაჩვენოთ იმის ამსახველი დოკუმენტები, როგორი პრაქტიკა იყო. როდესაც პროკურატურას სურდა, ამა თუ იმ პირის მოსმენა დაეკანონებინა (ბევრი ხდებოდა დაკანონების გარეშეც), ხელწერა იყო ასეთი: სასამართლოს მიმართავდნენ შუამდგომლობით და ეტყოდნენ, რომ ნარკოტიკულ დანაშაულში არის მხილებული ვინმე ჰასანი. ეს ვინმე ჰასანი უკავშირდება ვინმე გიორგის და ვინმე გიორგი სარგებლობს მობილური ტელეფონით და ჩამოთვლილია 10-15 ნომერი. რომ ვნახეთ ეს მობილური ტელეფონები, ამოვიცანით. სასამართლო აპრიორი არ კითხულობდა არაფერს და ყველა ნომერზე იძლეოდა ნებართვას. მერე ამას კანონიერი მოსმენა ერქვა, მაგრამ, რასაკვირველია, უკანონო იყო. ასეთი „კანონიერი” მოსმენა აღარ იქნება.

ზოგადად, უკანონო მოსმენაა უკანონო, თორემ ლეგიტიმური მიზნებით მოსმენა კანონით გათვალისწინებული მოქმედებაა. ჩვენს შემთხვევებში უკვე, რომ არ დასიზმრებიათ, მოსამართლეები საქმეებს ითხოვენ და კონკრეტულად მიჰყვებიან. შეიძლება ცოტა გვაღიზიანებდეს, რომ გუშინ თუ სავლე იყავი, დღეს პავლედ რატომ გადაიქეცი, მაგრამ ამაში ცუდი ნამდვილად არაფერია. პირიქით, ეს ჩვენს მომეტებულ პასუხისმგებლობას და მომზადებას უსვამს ხაზს.

კონკრეტული მაგალითი რომ მოვიყვანოთ - გვარამიას მოსმენის შემთხვევა. როგორც განმარტეთ, ვინმე გიორგიზე გაიცა სანქცია. ხომ ყველამ იცოდა, რომ ამ ტელეფონით სარგებლობდა ნიკა გვარამია? მით უმეტეს, ეს იყო პროკურატურის ბალანსზე მყოფი ნომერი. ეს ყველაფერი რომ თავიდან ავირიდოთ, სანქცია რომ ვინმე გიორგიზე არ იყოს ხოლმე გაცემული, რა უნდა გაკეთდეს?

ამ საკითხზე ბრძანებები გამოქვეყნდა და შეგიძლიათ ნახოთ, 12 ნოემბრით არის დათარიღებული. იმ დროისთვის რაც იცოდა გამოძიებამ, ის ჩაწერა. მაგალითად, იქ წერია კახა დამენია. თუკი სახელითა და გვარით მივუთითეთ კახა დამენია, რომელიც იმ დროისათვის იყო მინისტრის ყოფილი მოადგილე, რატომ არ მივუთითებდით ნიკა გვარამიას, რომელიც მაშინ იყო ყოფილი მინისტრი? მეტი ხომ არავინ იყო? იმ ტელეფონის ნომრის მესაკუთრე არ იყო ნიკა გვარამია. ის ტელეფონის ნომერი არის ერთ-ერთი შპს-ის სახელზე აღრიცხული და რა მონაცემიც გვქონდა, ის წარვუდგინეთ სასამართლოს. იმ ეტაპზე უცნობი იყო, რომ გვარამია სარგებლობდა.

დანაშაულის სტატისტიკაზე მინდა გკითხოთ. რა ტენდენციებია? ამნისტიის თემას რომ დავუკავშიროთ, თქვენი აზრით, ხომ არ გაიზრდება კრიმინალი?

სტატისტიკურად სექტემბერი-ოქტომბერი გარკვეულ ჩავარდნებს აჩვენებს, იმიტომ რომ იმ პერიოდში - წინასაარჩევნო და ხელისუფლების გადაბარების პერიოდში, მოშვებული იყო დევნა დანაშაულზე. უკვე ნოემბრიდან სიტუაცია სტაბილიზდება.

ამნისტიას რაც შეეხება, ვიზიარებ იმ აზრს, რომ პატიმარი უნდა იხდიდეს სასჯელს კანონით გათვალისწინებული უფლებების ფარგლებში. თუმცა, როდესაც პატიმართა მიმართ დანაშაულებრივი მოპყრობა არის ყოველდღიურობა, ამ ადამიანებმა ერთგვარი შეღავათი უნდა მიიღონ იმისთვის, რაც იწვნიეს. ამ მხრივ, ამნისტიის საყოველთაო ეფექტს, რაღაც მეტაფიზიკური სამართლიანობის დაბალანსების კუთხით ვხედავ.

რაც შეეხება იმას, რომ გამოვლენ ადამიანები, რომლებიც კრიმინოგენურ სიტუაციას გააუარესებენ, რა თქმა უნდა, ლოგიკა არის ამაში. როდესაც 3000 პატიმარი ტოვებს სასჯელაღსრულების დაწესებულებას, შეიძლება ეს მოხდეს. ბუნებრივია, ამას ვერ გავექცევით. თუმცა, მეორე მხრივ, რამ გამოიწვია ამ ამნისტიის მიღება? გამოიწვია იმანაც, რომ სასამართლო არ მუშაობდა და ყველას, დამნაშავე იყო თუ უდანაშაულო, ციხეში უკრავდა თავს. ესეც ერთგვარი სამართლიანობის აღდგენაა იმ პირების მიმართ, ვინც უკანონოდ მოხვდა ციხეში. სამწუხაროდ, აქ მარტო უკანონოდ მსჯავრდებულები არ სარგებლობენ შეღავათით. იძულებული ვართ, ისეთი მსხვერპლი გავიღოთ, რასაც ჰქვია ნამდვილ დამნაშავეთა შესაძლო გამოსვლა. ამის საპირწონედ არის ის სიკეთე, რომ უდანაშაულოდ ჩასმული ადამიანიც გამოვა.

საპირწონე ისიც არის, რომ საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას რისკის ქვეშ აყენებთ. პრემიერმა თქვა, რომ დანაშაულის მატებას გაგებით უნდა მოვეკიდოთ. რამდენად სწორია ეს და რას გააკეთებთ, რომ გარემო ისევ უსაფრთხო იყოს?

შინაგან საქმეთა მინისტრმა გააკეთა მკაფიო განცხადება. იუსტიციის სამინისტრო მუშაობს პატიმრების რესოციალიზაციაზე და, პარალელურად, ამ ადამიანებს ყურადღებას მივაქცევთ, რომ არ მოხდეს დანაშაულის რეციდივი.

პოლიტიკა

ეკა ტყეშელაშვილი

შობა-ახალი წლის განწყობამ მცირე ხნით პოლიტიკისგან განტვირთვის სასიამოვნო შესაძლებლობა მოგვცა. არაფერი მომხდარა ისეთი, რაც საინფორმაციო გამოშვების ყურებას გვაიძულებდა. ხანმოკლე ამოსუნთქვის შემდეგ კი ჩვენი ყოფა ჩვეულ რიტმს უბრუნდება და ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების მიმართ ინტერესიც მატულობს.

რუსული გრადების კოლონა ცხინვალში შედის. 13 აგვისტო, 2008

პოლიტიკურად დამუხტული გარემო ჩვენთვის სიახლეს ნამდვილად არ წარმოადგენს. უფრო უჩვეულო, არჩევნების გზით ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ გზის გასაყარზე დგომის შეგრძნებაა - პირველი ოქტომბრის არჩევნებიდან სამი თვის თავზე საზოგადოება კვლავ ცდილობს გაერკვეს ახალ რეალობაში და წარმოდგენა შეიქმნას საკუთარ მომავალზე. დაძაბული წინასაარჩევნო კამპანიისა და ხელისუფლების გადაბარების პროცესის შემდგომ, უმეტესობა პოლიტიკური ვითარების დასტაბილურებასა და სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებას ელოდა, თუმცა ბოლო სამი თვის განმავლობაში გაცილებით მეტი კითხვა დაგროვდა, ვიდრე პასუხი, რომელიც მწყობრი, თანმიმდევრული სახელმწიფო პოლიტიკის განსაზღვრის შესაძლებლობას მოგვცემდა.

რუსული ავიაციის მიერ დაბომბილი გორი. 10 აგვისტო, 2008

გამონაკლისს არც აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებთან დაკავშირებული სახელმწიფო პოლიტიკა წარმოადგენს. ჯერ კიდევ ძნელია დანამდვილებით ითქვას, როგორია მთავრობის, მით უფრო საპარლამენტო უმრავლესობის ერთიანი ხედვა ოკუპირებულ რეგიონებთან მიმართებით. პირველადი ანალიზი მხოლოდ მთავრობისა და საპარლამენტო უმრავლესობის წევრების განცხადებებსა და ინტერვიუებზე დაყრდნობითაა შესაძლებელი. მათი უმრავლესობა კი, ჯერჯერობით, უფრო ზოგადი, ბუნდოვანი, ცალკეულ შემთხვევებში ურთიერთგამომრიცხავიც კი არის.

რუსი სამხედროები და ოსი ბოევიკები თბილისი-გორის გზაზე. 13 აგვისტო, 2008

2008 წლის რუსეთის აგრესია საქართველოს უახლეს ისტორიაში ერთ-ერთ უმძიმეს ეპიზოდს წარმოადგენს. აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონების დეოკუპაცია ჩვენი ქვეყნისათვის ყველაზე რთული გამოწვევაა. მნიშვნელოვანია, რომ ახალი ხელისუფლების პირობებში არ მოხდეს ოკუპაციის სიმწვავის აღქმის განელება და, შესაბამისად, მასთან დაკავშირებული პოლიტიკის ნაკლებად პრიორიტეტულად აღქმა და, მით უფრო, მისი სხვა საგარეო თუ საშინაო გამოწვევებთან მორგება.

2008 წლის შემდეგ, აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებთან მიმართებით, სახელმწიფო პოლიტიკა რამდენიმე ძირითად კომპონენტს დაეფუძნა, რომელთა ქვაკუთხედი ოკუპაციის შესახებ კანონი გახდა. ამ კანონით საქართველოს საკანონმდებლო ორგანომ ნათლად განაცხადა, რომ არ აპირებდა რეალობის შელამაზებას, არსებულ ვითარებას საკუთარ სახელს არქმევდა და მზად იყო, მყარი სამართლებრივი საფუძველი შეექმნა მომავალი დეოკუპაციისა და კონფლიქტის მოგვარებისათვის.

საკანონმდებლო აქტივობის პარალელურად, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის საყოველთაო საერთაშორისო მხარდაჭერის შენარჩუნება, ისევე როგორც აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებში არსებული ვითარების ოკუპაციად აღიარება, საგარეო ურთიერთობების მთავარ პრიორიტეტად განისაზღვრა. მიუხედავად დიდი ძალისხმევისა, რუსეთმა საწადელს ჯერჯერობით ვერ მიაღწია - ვერც მის მიერ ოკუპირებული რეგიონების დამოუკიდებლობის აღიარების მოსურნე სახელმწიფოთა რიცხვი გაზარდა კრიტიკულ მასამდე და ვერც ოკუპანტის სტატუსს დააღწია თავი.

სახელმწიფო პოლიტიკის მნიშვნელოვანი ელემენტი გახდა ოკუპირებული რეგიონების მკვიდრ მცხოვრებლებთან ურთიერთობების გაღრმავებაზე ორიენტირებული სტრატეგია. საქართველოს ხელისუფლებამ პირველად დაიწყო გამყოფი ხაზებით დაშორებულ ადამიანებს შორის ურთიერთობების აღდგენაში მიზანმიმართული, თანმიმდევრული ინვესტირება. ჩართულობის სახელმწიფო სტრატეგია ძალიან პრაგმატულ მოსაზრებაზეა დაფუძნებული. ოკუპაციის პირობებში დიპლომატიური აქტივობის პარალელურად, აუცილებელია ადამიანებს შორის კავშირების აღდგენის გზით მათი სამომავლო თანაცხოვრებისთვის საჭირო წინაპირობების შექმნა.

საფუძველს მოკლებული იქნებოდა იმაზე ფიქრი, რომ ოკუპირებულ რეგიონებში მცხოვრებ ადამიანებთან, თუნდაც ადგილობრივ რეჟიმებთან ურთიერთობის გზით, შესაძლებელი გახდებოდა რუსეთის პოზიციისაგან დამოუკიდებლად დეოკუპაციის პროცესის რუსი სამხედროები და ოსი ბოევიკები თბილისი-გორის გზაზე. 13 აგვისტო, 2008 დაწყება, ასობით ათასი დევნილის საკუთარ სახლ-კარში უსაფრთხოდ დაბრუნება და მთლიანობაში კონფლიქტის მოგვარება.

დღეისთვის შეუძლებელია იმის თქმა, თუ როგორი იქნება ახალი ხელისუფლების პირობებში აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებთან სახელმწიფო პოლიტიკის არქიტექტურა, ან თუნდაც ამ პოლიტიკის გამჭვირვალობის ხარისხი.

არსებითია, შეიცვლება თუ არა კონფლიქტთან დაკავშირებული ტერმინოლოგია, რამდენად ასახავს იგი არსებულ რეალობას, ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის პრინციპების დაცვისათვის ეგზისტენციალურ სამართლებრივ და პოლიტიკურ საფუძვლებს. საქართველოს ნებისმიერი ხელისუფალისთვის დაუშვებელი უნდა იყოს, ქვეყნის შიდა პოლიტიკურ სივრცეში, ისევე როგორც საგარეო ურთიერთობებში, ოკუპაციის ბუნდოვანი, შელამაზებული ტერმინით ჩანაცვლება. ან სახელმწიფო პოლიტიკის საბოლოო მიზნად ორივე რეგიონის რეინტეგრაციის ნაცვლად რაიმე გაურკვეველი კონცეფციის ჩამოყალიბება. მნიშვნელოვანია, კარგად გააზრებული სამართლებრივი და პოლიტიკური ტერმინოლოგია არ იყოს შერაცხული წინა ხელისუფლების გაუმართლებელ რიტორიკად, რომლის შეცვლის შემთხვევაშიც შეიძლება წარმოიშვას კონფლიქტის მოგვარების თითქოსდა ახალი შესაძლებლობები.

ოკუპაციის შესახებ კანონის სავარაუდო ცვლილებები მნიშვნელოვანი ინდიკატორი იქნება აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებთან მიმართებით პოლიტიკის ცვლილების არსის განსაზღვრისათვის. ბოლო პერიოდში გაკეთებული განცხადებებით თუ ვიმსჯელებთ, საკანონმდებლო ცვლილებებით, შესაძლოა, აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებში შეუზღუდავი მიმოსვლა და სამეწარმეო საქმიანობის თავისუფლება დაიშვას. აღსანიშნავია, რომ კანონის დღევანდელი რედაქციით, სამხრეთის მიმართულებიდან (საქართველოს არაოკუპირებული ტერიტორიებიდან) ოკუპირებულ რეგიონებში მიმოსვლის თვალსაზრისით რაიმე შეზღუდვა არ არსებობს. კანონი კრძალავს ჩრდილოეთიდან, საქართველოს მიერ არაკონტროლირებადი სასაზღვრო პუნქტებიდან ოკუპირებულ რეგიონებში შემოსვლას, რაც, თავის მხრივ, სახელმწიფოს სუვერენიტეტის დაცვის მიზნით ოკუპანტის მიერ თავსმოხვეული რეალობის მიუღებლობითაა განპირობებული.

შესაბამისად, გაუგებარია, რა მიზანს შეიძლება ემსახურებოდეს რუსეთის მხრიდან რეგიონებში შეუზღუდავად შესვლის რეჟიმის შემოღება და რამდენად ხელშემწყობი შეიძლება იყოს ეს ნაბიჯი რეგიონების დანარჩენ საქართველოსთან დაახლოებისა და საბოლოო რეინტეგრაციისათვის. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ თავად საოკუპაციო რეჟიმის მხრიდან დღითი დღე იზღუდება მიმოსვლის თავისუფლება. ოკუპანტი, ყველა მიმართულებით, ძალ-ღონეს არ იშურებს, რომ საოკუპაციო ხაზი სრულყოფილ სასაზღვრო ზონად ჩამოყალიბდეს. ბოლო თვეების განმავლობაში უკიდურესად გართულდა რეგიონებში შესვლის პროცედურები და შეიზღუდა იქ მცხოვრებთა საქართველოს დანარჩენ ტერიტორიაზე გადმოსვლის შესაძლებლობები.

აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებში სამეწარმეო საქმიანობას რაც შეეხება, კანონის თანახმად, მოქმედ ზოგად აკრძალვას გამონაკლისები აქვს. სამეწარმეო საქმიანობა დასაშვებია იმ კომპანიებისთვის, რომლებიც საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით არიან რეგისტრირებულნი და, შესაბამისად, საქართველოს სამართლებრივი სივრცის ფარგლებში მოქმედებენ, ისევე, როგორც სახელმწიფო ინტერესებიდან გამომდინარე, საქართველოს მთავრობის მიერ ნებადართულ შემთხვევებში. ძალიან ბუნდოვანია, თუ როგორ შეიძლება შეუწყოს ხელი აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებში სამეწარმეო საქმიანობის შეუზღუდავმა დაშვებამ ამ რეგიონების საქართველოში რეინტეგრაციას. ან რა ბერკეტების მეშვეობით იქნება შესაძლებელი ასეთ შემთხვევაში, საქართველოს ხელისუფლებისთვის, ასობით ათასი დევნილის კერძო საკუთრებასთან დაკავშირებული უფლებების დაცვა.

ოკუპაციის კანონის გადახედვის აუცილებლობა რუსეთსა და საქართველოს შორის სარკინიგზო მიმოსვლის შესაძლო განახლებასთანაც იყო დაკავშირებული. არაერთი და ურთიერთსაწინააღმდეგო განცხადების ფონზე, ძნელი სათქმელია, რას გეგმავს ამ თვალსაზრისით საქართველოს ხელისუფლება. თუმცა ეს იმდენად მნიშვნელოვანი და მრავალწახნაგოვანი საკითხია, რომ მასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მიღების პროცესი საზოგადოებისთვის განსაკუთრებულად ტრანსპარენტული და ღია უნდა იყოს.

საგარეო ურთიერთობებში განმსაზღვრელი იქნება არაღიარების პოლიტიკის წარმატებულად გატარების მიზნით ქართული დიპლომატიის აქტივობის განგრძობადობა, ოკუპაციისა და დევნილთა დაბრუნების თემატიკის პრიორიტეტულად დასახვა - როგორც ორმხრივ, ასევე მრავალმხრივ ურთიერთობებში.

ბოლო პერიოდში ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან გაკეთებული განცხადებების შედეგად კითხვები გაჩნდა ჟენევის მოლაპარაკებების პროცესთან დაკავშირებითაც. დღეისთვის ბუნდოვანია, იქონიებს თუ არა რუსეთთან სპეციალური წარმომადგენლის მიერ დაწყებული მოლაპარაკებების პროცესი ზეგავლენას ჟენევის მოლაპარაკებებზე. საიდუმლოს არ წარმოადგენს, რომ რუსეთისთვის ძნელად მისაღები იყო ჟენევის მოლაპარაკებებისთვის განსაზღვრული ფორმატი. რუსეთი პირველად განისაზღვრა როგორც კონფლიქტის მხარე და არა როგორც ეგრეთ წოდებული მშვიდობისმყოფელი ან მედიატორი.

ჟენევაში მოლაპარაკებები წარმოებს კონფლიქტის ორ მხარეს - საქართველოსა და რუსეთს შორის, საერთაშორისო თანამეგობრობა კი მედიატორის როლში გვევლინება. მოლაპარაკებების ბოლო (ახალი ხელისუფლების წარმომადგენლებისთვის კი პირველი) რაუნდი უკიდურესად მძიმე გამოდგა. მომავალში მნიშვნელოვანი იქნება შემდგომი რაუნდების სამუშაო რეჟიმში გადაყვანა. ამ მხრივ საინტერესოა, გეგმავს თუ არა ახალი ხელისუფლება, მისი ცალკეული წარმომადგენლების მიერ აფხაზური და ოსური მხარეების კონფლიქტის მხარეებად აღიარების შესახებ ადრე გაკეთებული განცხადებების რეალურ პოლიტიკაში ასახვას და ამ რუსული გრადების კოლონა ცხინვალში შედის. 13 აგვისტო, 2008 ნაბიჯით აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებთან მიმართებით, არსებული სახელმწიფო პოლიტიკის ძირეულ გადახედვას.

ძნელი განსასაზღვრია ახალი ხელისუფლების ხედვა ჩართულობის შესახებ სახელმწიფო სტრატეგიასთან დაკავშირებითაც. გაურკვეველია, იგეგმება თუ არა მოქმედი სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის გადახედვა ან ახლით ჩანაცვლება. ცვლილებების შემთხვევაში, მნიშვნელოვანი იქნება პროცესის ტრანსპარენტულად წარმართვა და, რაც მთავარია, შენარჩუნებული და გაძლიერებული უნდა იყოს თანამშრომლობის ის პოზიტიური დინამიკა, რაც მოქმედი სტრატეგიის აღსრულების მეშვეობით იქნა მიღწეული.

დასასრულ, მინდა იმედი გამოვთქვა, რომ მიუხედავად მრავალი საჭირბოროტო საკითხისა, ქვეყნის გამთლიანება და ასიათასობით ჩვენი თანამემამულის საკუთარ სახლ-კარში უსაფრთხოდ და ღირსეულად დაბრუნება საზოგადოებისთვის კვლავაც მთავარი საფიქრალი იქნება და ეს დემოკრატიული პოლიტიკური გარემოს არსებობის პირობებში სახელმწიფო პოლიტიკის განმსაზღვრელიც გახდება. დრო წარმოაჩენს, რამდენად სიმპტომატური შეიძლება იყოს ის, რომ სოჭის ოლიმპიადაზე ქართველი სპორტსმენების მონაწილეობის შესახებ გადაწყვეტილება საინფორმაციო ნაკადის მორევში ჩაიკარგა და საზოგადოების რეაგირება არ გამოუწვევია.

პოლიტიკა

ელენე ხოშტარია

ბოლო საუკუნეების საქართველოს ისტორიას თუ გადახედავ, რთულია გამოყო პერიოდი, როდესაც რუსეთთან ურთიერთობა ჩვენი სახელმწიფოებრიობის, უსაფრთხოებისა და განვითარების პრობლემას არ წარმოადგენდა. მეტიც, გასაოცარია, როგორ არ იცვლება პრობლემის არსი საუკუნეების მიმდინარეობასთან ერთად. კიდევ უფრო გასაოცარია, რომ ფორმაც კი იგივე რჩება. იქნება ეს მეცხრამეტე, მეოცე თუ ოცდამეერთე საუკუნის დასაწყისი, ჩვენ სულ რუსეთის ოკუპაციაზე ვსაუბრობთ.

ისტორიული დოკუმენტების კითხვისას ზოგჯერ შთაბეჭდილება გრჩება, რომ მხოლოდ თარიღის შეცვლაა საჭირო და შინაარსის აქტუალობა იგივეა.

„მეთვრამეტე საუკუნის გასულს, გარეშე მტრებთან ბრძოლაში ძალამიხდილი ქართველი ერი ნებაყოფლობით მიეკედლა ერთმორწმუნე რუსეთს, იმ იმედით, რომ მისი მფარველობის ქვეშ საქართველო უზრუნველჰყოფდა თავის პოლიტიკურსა და ეროვნულ არსებობას, რაიცა აშკარად არის აღნიშნული 1783 წლის საქართველოს მეფის ერეკლე მეორისა და რუსეთის იმპერატორიცა ეკატერინე მეორის შორის დადებულს პოლიტიკურ ტრაქტატში, მაგრამ, სამწუხაროდ, გაცრუებულ იმედების ამარა დარჩენილი ჩემი სამშობლო 117 წლის განმავლობაში რუსეთის ბიუროკრატიისაგან განიცდიდა მხოლოდ მწვავე დესპოტიასა და აუტანელ შევიწროვებას.

ამიტომ 1917 წელს ერმა გამოაცხადა დამოუკიდებლობა და დაუყოვნებლივ ხელი მოჰკიდა თავისი პოლიტიკური და ეროვნულკულტურული ცხოვრების რესტავრაციას. მიუხედავად იმისა, რომ ამ მუშაობაში მას აფერხებდნენ შინაური და გარეშე მტრები, მან გამოიჩინა ისეთი ნიჭი და ეროვნული შემოქმედებითი ენერგია, რომ სამი წლის შემდეგ განათლებულმა ევროპამ სცნო მისი სახელმწიფოებრივი უნარი და ადგილი უბოძა საქართველოს დამოუკიდებელ, სუვერენულ-პოლიტიკურ ერთეულთა შორის. რასაკვირველია, ამას ვერ შეურიგდებოდა მისი ყოფილი ბატონი, მცირე ერთა მჩაგვრელი რუსეთი: მან დასძრა საქართველოს საზღვრებისკენ საოკუპაციო არმია და 1921 წლის 25 თებერვალს უსწორო ბრძოლაში სისხლიდან დაცლილი საქართველოს ხელმეორედ დაადგა კისერზე ისეთი მძიმე და სამარცხვინო მონობის უღელი, რომლის მსგავსი მას არ განუცდია თავის მრავალსაუკუნოვან ისტორიაში.

ამბროსი ხელაია

ოკუპანტები, მართალია, ლამობენ შინ და გარეთ ყველანი დაარწმუნონ, რომ მათ გაანთავისუფლეს და გააბედნიერეს ქართველები, მაგრამ რამდენად ბედნიერად ჰგრძნობს თავს ქართველი ერი, ეს ყველაზე უკეთ ვუწყი მე. მისმა სულიერმა მამამ და დღეს დღეობით ერთადერთმა ნამდვილმა მოძღვარმა, რომლის ხელშია ამ ერის გულიდან გამომავალი იდუმალი ძაფები და რომელსაც უშუალოდ ესმის მისი კვნესა და ვაება... ამიტომ ვითხოვ: 1. დაუყოვნებლივ გაყვანილ იქნეს საქართველოს საზღვრებიდან რუსეთის საოკუპაციო ჯარი და უზრუნველყოფილი იქნეს მისი მიწა-წყალი უცხოელთა თარეშობისა და მძლავრობა-მიტაცებისაგან. 2. საშუალება მიეცეს ქართველ ერს თვითონ, სხვათა ძალდაუტანებლივ და უკარნახოდ მოაწყოს თავისი ცხოვრება ისე, როგორც ეს მას უნდა, შეიმუშაოს ისეთი ფორმები სოციალ-პოლიტიკური ცხოვრებისა, როგორიც მის ფსიქიკას, სულისკვეთებას, ზნე-ჩვეულებას და ეროვნულ-კულტურას შეესაბამება.

სრული იმედი მაქვს, რომ მაღალ პატივცემული კონფერენცია, რომელსაც მიზნად დაუსახავს გაარკვიოს უდიდესი პრობლემები კაცობრიობის ცხოვრებისა და დაამყაროს ქვეყანაზე სამართლიანობა და თავისუფლება, არ უგულებელჰყოფს პატარა საქართველოს ელემენტარულ მოთხოვნილებას, დღეს ჩემის პირით წარმოთქმულს, და დაიხსნის მას ძალმომრეობისა და სამარცხვინო მონობის კლანჭებიდან“. (საქართველოს პატრიარქის, ამბროსი ხელაიას საგანგებო მიმართვა 1922 წლის გენუის საერთაშორისო კონფერენციას)

აღნიშნული მიმართვიდან კარგად იკვეთება, რომ საქართველოს რუსეთთან პრობლემები არ დაწყებულა არც სააკაშვილის ხელისუფლების, არც შევარდნაძის და არც წინა ხელისუფლებების დროს. ეს პრობლემა საუკუნეებს ითვლის და მას საკმაოდ თანმიმდევრული ხასიათი აქვს.

1. „...მაგრამ, სამწუხაროდ, გაცრუებულ იმედების ამარა დარჩენილი ჩემი სამშობლო...“ - 1783 წლის ტრაქტატი, 1920 წლის საქართველოს დამოუკიდებლობის აღიარება, 1993 წელს რუსეთისთვის კონფლიქტში მინდობილი მედიატორის როლი, თუ 1994 წელს დსთ-ში შესვლა - ყველა ეს შემთხვევა ცხადყოფს, რომ რუსეთისთვის „შეთანხმება“ არაფერს წარმოადგენს და მისი ნდობა ჩვენთვის ტრაგიკულად მთავრდება.

2. „მცირე ერთა მჩაგვრელი რუსეთი“ - რუსეთი არა მხოლოდ საქართველოს, არამედ ზოგადად პატარა ერების მიმართ იმპერიული დამოკიდებულებით გამოირჩევა. იგი თავის სიძლიერეს სწორედ მის გარშემო მყოფი პატარა ერების „ჩაგვრაში“ პოულობს. სომხეთი, აზერბაიჯანი, უკრაინა თუ მოლდოვა - ვერცერთმა ვერ შეძლო რუსეთთან ურთიერთობების დარეგულირება. ეკონომიკურ-ენერგეტიკული, დიასპორებით თუ კონფლიქტებით მანიპულირების გზით, რუსეთი ცდილობს ყველა ამ სახელმწიფოზე გავლენის ბერკეტის შენარჩუნებას. ვერც სომხეთმა, ვერც აზერბაიჯანმა, ვერც უკრაინამ და ვერც მოლდოვამ რუსეთთან ურთიერთობები ვერ დაარეგულირა. მოლდოვა ნეიტრალური სახელმწიფოც კი გახდა, მაგრამ დღემდე დგას კონფლიქტის, რუსული ბაზრის არასტაბილურობის და ევროპული ინტეგრაციის პრობლემის წინაშე.

3. „მაღალ პატივცემული კონფერენცია, რომელსაც მიზნად დაუსახავს გაარკვიოს უდიდესი პრობლემები კაცობრიობის ცხოვრებისა და დაამყაროს ქვეყანაზე სამართლიანობა და თავისუფლება“ - საქართველო ისტორიულად მიილტვოდა დასავლური სამყაროსკენ, რომელიც სამართლიანობის და თავისუფლების სიმბოლოს წარმოადგენდა. გარდა ამ ფასეულობების ერთიანობისა, დასავლეთთან დაახლოება ჩვენი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის გზაა. ზემოჩამოთვლილი სახელმწიფოებისგან განსხვავებით, სწორედ იმ სახელმწიფოებმა მოიპოვეს უსაფრთხოების გარანტიები და დემოკრატიული ინსტიტუტების შეუქცევადი განვითარება, რომლებმაც დასავლეთთან - ევროკავშირში და NATO-ში - ინტეგრაცია მოახერხეს. კერძოდ, ბალტიის სახელმწიფოებმა.

ამ ისტორიულ გაკვეთილებზე საუბარი დღეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვნად მეჩვენება, რადგან კვლავ მწვავედ დადგა რუსეთთან ურთიერთობის დარეგულირების საკითხი. საზოგადოებაში გააქტიურდა საუბარი ერთმორწმუნე რუსეთთან შერიგებაზე, მისი ბაზრის მნიშვნელობაზე საქართველოს ეკონომიკისთვის, კულტურულ და ისტორიულ სიახლოვეზე. როდესაც ამ თემებზე ვსაუბრობთ, კარგად გავიხსენოთ ისტორიული გაკვეთილები. გავიხსენოთ, რომ სწორედ ერთმორწმუნე რუსეთის ოკუპაციის პირობებში დაკარგა საქართველოს ეკლესიამ ავტოკეფალია (1815 წელი) და იდევნებოდნენ ქართველი სასულიერო პირები, აღარაფერს ვამბობ საბჭოთა პერიოდში ეკლესიის მიმართ ერთმორწმუნეთაგან მიყენებულ ზარალზე. გადავხედოთ ჩვენს უახლოეს წარსულს, ჩვენს მეზობლებს და გავაანალიზოთ, როგორ გამოიყენებს რუსეთი თავის ბაზარს პოლიტიკური გავლენის იარაღად.

ზოგჯერ მიზეზშედეგობრივი კავშირებიც ირღვევა და საუბრობენ, რომ NATO-ში ინტეგრაციამ შეგვიქმნა რუსეთთან პრობლემები. NATO-ში ინტეგრაცია კი არ გვიქმნის რუსეთთან პრობლემებს, რუსეთი გვიქმნის საუკუნეების განმავლობაში პრობლემებს მაშინ, როდესაც ჩვენ თავისუფლების, დამოუკიდებლობის და უსაფრთხოების გამყარებას ვცდილობთ. ან სად იყო NATO, როდესაც ამბროსი ხელაია გენუის კონფერენციას მიმართავდა...

ეს, რა თქმა უნდა, არავითარ შემთხვევაში არ ნიშნავს იმას, რომ რუსეთთან ურთიერთობების დარეგულირების მცდელობა არ უნდა გვქონდეს. თავისთავად დარეგულირების სურვილი აბსოლუტურად ლოგიკური და ჯანსაღია. მთავარია, კარგად გავაცნობიეროთ პრობლემის არსი, რა ტიპის სახელმწიფოსთან ვცდილობთ ამ პროცესის წარმართვას და ამის შესაბამისად განვსაზღვროთ ჩვენი სტრატეგია.

რა არის ჩვენი სტრატეგია? რას ვგულისხმობთ რუსეთთან ურთიერთობის დარეგულირებაში? რა არის ის საბოლოო შედეგი, რომელიც საქართველოსთვის სასურველი (აუცილებელი) და ჩამოყალიბებულ მოცემულობაში მიღწევადია? რა არის ის საფრთხეები, რომლებმაც რუსეთთან ურთიერთობაში შესაძლოა კიდევ ერთხელ მიგვიყვანოს ტრაგიკულ შედეგამდე?

ერთადერთი შედეგი, რომელიც პასუხობს საქართველოს ინტერესებს და რომლის მიღწევის შემდეგადაც ჩვენ შეგვიძლია რუსეთთან დარეგულირებულ ურთიერთობებზე ვისაუბროთ, ეს არის გამთლიანებული სუვერენული საქართველო, რომელსაც ტოვებს რუსული საოკუპაციო ჯარები და რომელსაც აქვს საშინაო და საგარეო პოლიტიკაში არჩევანის გაკეთების თავისუფლება; ამასთანავე, სარგებლობს კეთილმეზობლური პოლიტიკური, ეკონომიკური, კულტურული ურთიერთობებით რუსეთთან. სწორედ ასე ჩამოაყალიბა საქართველოს მთავრობამაც ჩვენი პოზიცია მოლაპარაკებების წინ და განსაზღვრა წითელი ხაზები, რომლებიც საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობაზე და NATO-ში და ევროკავშირში ინტეგრაციაზე გადის.

ამასთანავე, ზუსტად საპირისპიროს ნიშნავს რუსეთისთვის საქართველოსთან ურთიერთობის დარეგულირება. თან ეს პოზიცია მკაფიოდ არის გაჟღერებული. რუსეთი არ აპირებს ჩვენი ტერიტორიების აღიარების გადახედვას, საქართველოს ტერიტორიის დეოკუპაციას და საქართველოს NATO-ში და ევროკავშირში ინტეგრაციის დაშვებას, რადგან ყოველივე ეს რუსეთისთვის საქართველოზე გავლენის დაკარგვად აღიქმება. ამ მოცემულობაში არ შეიძლება არ გაჩნდეს კითხვა: რა აიძულებს რუსეთს შეცვალოს საუკუნეების განმავლობაში ჩამოყალიბებული მიდგომა ამ ორმხრივი მოლაპარაკების პროცესში? ამ საკითხზე რამდენიმე მოსაზრება მომისმენია.

ერთი, რომ მოლაპარაკების გზით აღვადგენთ ნდობას და შემდეგ შევეცდებით პრობლემის დარეგულირებას. კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ წარსულის გაკვეთილები და დავფიქრდეთ, პრობლემა ნდობის არარსებობაშია თუ რუსეთის ინტერესებში, შეინარჩუნოს საქართველოზე გავლენის სფერო, რასაც მისი მრავალსაუკუნოვანი თანმიმდევრული პოლიტიკა ემსახურებოდა?!

მეორე მოსაზრებაა, რომ დავარწმუნებთ „რუსებს“. არ ვიცი დარწმუნების და ზეგავლენის რა მეთოდებზეა საუბარი, თუმცა დარწმუნებას გარკვეული არგუმენტაცია სჭირდება, რომლის არსებობის შემთხვევაში შეიძლება დაფიქრდე, რამდენადაა ეს არგუმენტაცია საკმარისი მეორე მხარის პოზიციის შეცვლისთვის. ისევ და ისევ, თუ გავითვალისწინებთ, რა არის რუსეთის მთავარი ინტერესი ჩვენთან ურთიერთობაში, მსგავსი არგუმენტები რთული მოსაძიებელია.

შესაბამისად, კითხვა - რამ შეიძლება შეუქმნას რუსეთს მოტივაცია, რომ ჩვენთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელ საკითხებზე პოზიცია შეცვალოს, ჩემთვის პასუხგაუცემელი რჩება.

როგორც მთავრობის განცხადებებიდან ვლინდება, პირველ ამოცანად სავაჭრო ურთიერთობების აღდგენა სახელდება. თავისთავად სავაჭრო ურთიერთობების აღდგენა და ჩვენი პროდუქციისთვის რუსეთის ბაზრის მოპოვება, მნიშვნელოვანი იქნება. ამასთანავე, აქაც ჩნდება საკითხი, რომელიც თავად რუსეთის პრეზიდენტმა გააჟღერა საქართველოსთან ურთიერთობის დარეგულირების კონტექსტში. საქართველოს ინტერესი მეტია სავაჭრო ურთიერთობების აღდგენაში, ვიდრე რუსეთის. შესაბამისად, რა შეიძლება იყოს რუსეთის მოტივაცია, რომ გახსნას ბაზარი: 1. დაიბრუნოს საქართველოზე გავლენის ბერკეტი, რომელიც კარგად ნაცადი ხერხია, როგორც საქართველოსთან, ისე რეგიონის სხვა სახელმწიფოებთან ურთიერთობისას. ჩვენ კი უნდა დავფიქრდეთ, რამდენად შედის ჩვენს ინტერესებში, დაურეგულირებელი ურთიერთობების ფონზე შევიდეთ ისეთ ბაზარზე, რომლიდანაც გამოსვლის გადაწყვეტილებას რუსეთი უმტკივნეულოდ მიიღებს, ჩვენს ეკონომიკას კი ზიანი მიადგება. 2. ჩაგვითრიოს მოლაპარაკებების პროცესში, რომელშიც შეეცდება, მისთვის სასურველ დარეგულირებას მიაღწიოს.

მიუხედავად იმისა, რომ დარწმუნებული ვარ ჩვენი მთავრობის სურვილში, დაიცვას საქართველოს ინტერესები, ნათლად შემიძლია წარმოვიდგინო. როგორ შეიძლება მიადგეს ზიანი ჩვენს პოზიციებს.

„ჟენევის ფორმატის“ დასუსტება

ამის კონტურებიც უკვე გამოჩნდა. ნებისმიერი სუსტი და ძლიერი მხარის მოლაპარაკებების პროცესში, მით უმეტეს, როდესაც ეს ძლიერი მხარე მარტივად არღვევს შეთანხმებებს და თამაშის წესებს, სუსტი მხარის ინტერესებშია არსებობდეს ნეიტრალური არბიტრი. სწორედ ასეთი ნეიტრალური არბიტრის არსებობის გამო უქმნის ჟენევის მოლაპარაკებები რუსეთს დისკომფორტს.

რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილის კარასინის გამოყოფა ჩვენს სპეციალურ წარმომადგენელთან დიალოგისთვის სწორედ ამ მიზანს ემსახურება. იმ პირობებში, როდესაც საქართველოს მხრიდან წარმომადგენლის გამოყოფა ცალმხრივად, მანდატის ორმხრივად განსაზღვრის გარეშე მოხდა, არავითარი გარანტია არ არსებობს, რომ ჟენევის თემატიკა კარასინ-აბაშიძის დიალოგში არ გადაინაცვლებს. მეტიც, ლოგიკურია, რომ ადამიანი, რომლის პორტფელს სწორედ ჟენევის მოლაპარაკებები წარმოადგენს, ეცდება ეს პორტფელი ამ, მისთვის სასურველ (არბიტრის არმქონე) ფორმატში გადმოიტანოს.

„ოკუპანტის“ სტატუსის მოშორება

ოკუპაციის სტატუსის არსებობა კონფლიქტის სამომავლო გადაჭრისთვის მნიშვნელოვანია, როგორც პოლიტიკურად, ასევე სამართლებრივად. პოლიტიკურად ეს სტატუსი რუსეთზე ზრდის წნეხს (საერთაშორისო ასპარეზზე), ხოლო სამართლებრივად მას პასუხისმგებელს ხდის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე არსებულ ვითარებაზე. ბუნებრივია, რუსეთი აუცილებლად ეცდება, რომ ურთიერთობების დარეგულირების სურვილი, ასევე ნდობის აღდგენისა და დათბობის მცდელობა ოკუპანტის სტატუსის მოშორების ან დასუსტებისათვის გამოიყენოს.

მნიშვნელოვანია, რომ დიალოგის დაწყების პარალელურად, საქართველოს მთავრობამ არ შეასუსტა რიტორიკა ოკუპაციის თვალსაზრისით. ამასთანავე, საკმაოდ რთული იქნება, ორმხრივად ეცადო, რომ აღადგინო ნდობა და დაათბო ურთიერთობები და პარალელურად, გააგრძელო ოკუპაციის ტერმინის დამკვიდრების აქტიური პოლიტიკა რაც შეიძლება მეტ სახელმწიფოში თუ ორგანიზაციაში. ამ ფონზე, გაუგებარი იყო კარასინთან შეხვედრის შეჯამებისას ჩვენი სპეციალური წარმომადგენლის განცხადება, რომელიც ოკუპაციის კანონის შესაძლო ცვლილებებს ეხებოდა. თავი რომ დავანებოთ ამ კანონის ცვლილებასთან დაკავშირებულ საფრთხეებს, მსგავსი განცხადების კარასინთან შეხვედრის შემდეგ გაკეთება მიანიშნებს, თუ როგორ შეიძლება ამ მოლაპარაკებების დინამიკამ საქართველო პრინციპული პოზიციების დათმობაში ჩაითრიოს.

„არაღიარების“ პოლიტიკის გაგრძელება

რუსეთი საკმაოდ დიდ პოლიტიკურ და ფინანსურ რესურსს ხარჯავს, რომ სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის დამოუკიდებლობა სხვადასხვა სახელმწიფოებმა აღიარონ. ამის შემაკავებელი ფაქტორი გახლავთ როგორც საქართველოს ურთიერთობების დამყარება/გაღრმავება ისეთ სახელმწიფოებთან, რომლებიც პოტენციურად შეიძლება რუსეთის წნეხის ქვეშ მოექცნენ, ისე ჩვენი სტრატეგიული პარტნიორების არაღიარების პოლიტიკა, რომლებიც რუსეთის წნეხს თავიანთ ბერკეტებს უპირისპირებენ. ურთიერთობების დარეგულირებისთვის პოზიტიური ატმოსფეროს შექმნის სურვილმა, შესაძლოა, საფრთხე შეუქმნას არაღიარების პოლიტიკის ქმედით და აქტიურ განხორციელებას.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, ვფიქრობ, რუსეთთან ამ გზით ურთიერთობების დარეგულირება არარეალისტური ამოცანაა. მეტიც, ამ პროცესს ახლავს საკმაოდ სერიოზული საფრთხეები, რომელთა არიდებაც მთავრობის მთავარ ამოცანას უნდა წარმოადგენდეს. ამ საფრთხეების ნეიტრალიზაციის ერთადერთი საშუალება დასავლური ინტეგრაციის ინტენსიფიკაცია იქნება, რაც თავისთავადი ღირებულების გარდა, მნიშვნელოვანი გზავნილი იქნება რუსეთისთვის, რომ გავლებული წითელი ხაზები მართლაც ვერ გადაილახება.

საქართველოს განვითარების და უსაფრთხოების უზრუნველყოფისთვის ერთადერთი რეალისტური და შედეგზე ორიენტირებული პროცესი NATO-სა და ევროკავშირში ინტეგრაციაა. სწორედ ამ უსაფრთხოების გარანტიის და დემოკრატიულობის შეუქცევადობის პირობებში იქნება შესაძლებელი რუსეთთან ურთიერთობების დარეგულირებაზე ფიქრი. სწორედ 28 ძლიერი სახელმწიფოს კლუბში გაწევრიანება (რომელშიც ერთის მიმართ თავდასხმა ყველას მიმართ თავდასხმას ნიშნავს), იქნება ის მოტივაცია, რომელიც რუსეთს აიძულებს საქართველოსთან ურთიერთობების ახალი ფორმის გამონახვას და იმ რეალობასთან შეგუებას, რომ მის სამეზობლოში პატარა, მაგრამ დემოკრატიული და ძლიერი სახელმწიფო არსებობს. როგორც ეს ჩვენი ბალტიელი მეგობრების შემთხვევაში მოხდა და რისკენაც საუკუნეების განმავლობაში ჩვენი წინაპრები მიილტვოდნენ.

საზოგადოება

26 დეკემბერს, საქართველოს იუსტიციის მინისტრმა თეა წულუკიანმა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირდაპირ ეთერში, „დიალოგში“ დავით პაიჭაძესთან, რელიგიურ თემატიკაზე საუბარს ვრცელი დრო დაუთმო.

რატომ მიგაჩნიათ საჭიროდ, სწორედ მთავრობასთან იყოს დაკავშირებული ეს რელიგიათა საბჭო და იყოს არა იქ, სადაც ის ამჯერად არის, ამჟამად, სახალხო დამცველის აპარატთან, ადგილთან, რომელსაც ევალება ზრუნვა ადამიანის უფლებებზე, სხვა რა კუთხით შეიძლება წარმოიდგინო ამა თუ იმ რელიგიური ორგანიზაციის მოქმედება და საქმიანობა საქართველოში, თუ არა მათი სრული უფლებრივი უზრუნველყოფის განაკვეთში.

ეს საბჭო, რომელიც არსებობს ომბუდსმენთან, მართლაც ძალიან დიდ საქმეს აკეთებს, ხანდახან შეიძლება ადამიანს მოეჩვენოს, რომ რაღაც უტრირებებიც ხდება, თუმცა 99%25 შემთხვევებში ისინი ძალიან კარგ საქმეს აკეთებენ ამ ქვეყნისთვის, მაგრამ ჩვენ ამ ორ ინციდენტს როცა შევესწარით, დავდექით ასეთი რეალობის წინაშე: პირველი - აშკარაა, რომ წინა ხელისუფლებებმა და თქვენ ხართ ის ადამიანი, რომელსაც გახსოვთ რა პერიოდიდან მოვდივართ ჩვენ ამ თემაზე, გახსოვთ გლდანში მომხდარი ამბები ჩემზე უფრო კარგად, ჯვრით რომ გაილახეთ თქვენ და ბოკერია, ეს იყო ტრაგედია ერის...

კიდევ ორი კაცი იყო, ვინც გაილახა მაშინ...

კი, უბრალოდ ბოკერიას არ უშველა გალახვამ მაშინ... ეს იყო, რა თქმა უნდა, ტრაგედია, იმიტომ რომ არ შეიძლება ჯვრით ვიღაცა ვიღაცას სცემდეს, არ შეიძლება ვინმე შეიჭრეს რომელიმე რელიგიური დაჯგუფების ლოცვის ადგილას, ეს არის მკრეხელობა და ტრაგედია სახელმწიფოსთვის და იმ საზოგადოებისთვის, რომელიც ცდილობს ერ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბდეს. ეს შავბნელი პერიოდი დამთავრდა, როდესაც შეიცვალა შევარდნაძის ხელისუფლება და წინა ხელისუფლებამ, მე ვაღიარებ ამას, რომ რელიგიურ თავისუფლებას შეეძინა გარკვეული ფორმა და ადამიანებს ელოცათ...

მაშინ როგორღა ამბობთ, რომ ბოკერიას არ უშველა ამან, ბოკერია იყო იმ ხელისუფლებაში...

ესე იგი უშველა, რა კარგია, მაშინ მეორედ უნდა გაილახოს? ამას გულისხმობთ? რომ კიდევ უფრო კარგი გახდეს... დავანებოთ ბოკერიას ერთი წუთით თავი... ჩვენი ხელისუფლების პირობებში დავდექით ასეთი რეალობის წინაშე, რომ კი, ბატონო, რა თქმა უნდა, შევარდნაძის ხელისუფლებასთან შედარებით არის გაუმჯობესებული რელიგიური თავისუფლების მდგომარეობა, მაგრამ არის ძალიან ბევრი პრობლემა. სააკაშვილის ხელისუფლების პირობებში არა მხოლოდ რელიგიური უმცირესობების, არამედ რელიგიური უმრავლესობისა და მართლმადიდებელი ეკლესიის უფლებებიც ირღვეოდა. ირღვეოდა ძალიან ბევრჯერ ერთისიც და მეორესიც.

რანაირად, შეგიძლიათ მაგალითი გაიხსენოთ ამისი?

ამას ჰქონდა მუდმივად შეფარული ძალადობის ფორმა. ყველას მიმართ.

რელიგიური უმრავლესობის მიმართ რა ძალადობის ფორმა ჰქონდა?

შეფარული ძალადობის ფორმა ჰქონდა.

გამოავლინეთ ეს ძალადობის ფორმა... ახადეთ ფარდა.

მაგალითად, დახლეჩის ფორმა, ამ ეკლესიის. დამეთანხმეთ.

ვერა...

თუ არ დამეთანხმებით, დარჩით თქვენს აზრზე.

ჩემს აზრს თავი დავანებოთ, როცა ამას ამბობთ, ეგებ საილუსტრაციო მასალაც მოგვაშველოთ.

საილუსტრაციო მასალა მთელი 9 წლის განმავლობაში ბევრი დაგროვდა, მათ შორის, მედიაში და ნახეთ.

თქვენ ხომ ახლა მე არ მელაპარაკებით, ქალბატონო თეა, თქვენ ელაპარაკებით ბევრ ათას მსმენელს...

ნუ, ბევრმა ათასმა მსმენელმა ზუსტად იცის რასაც ვამბობ...

არა მგონია…

თუ არ გგონიათ, ეს თქვენი აზრია.

და მე შემეშველეთ, ერთ კაცს უპასუხეთ.

მე თქვენ არ გელაპარაკებით, მე ბევრ მსმენელს ველაპარაკები, რომელმაც ზუსტად იცის რას ვამბობ.

მე არ ვიცი რას ამბობთ, ზუსტად, დახლეჩის ერთი მცდელობა, ძალიან საინტერესო რამე თქვით ახლა თქვენ, ამიტომ საინტერესოა გავაღრმაოთ ეს კონკრეტული მაგალითებით.

კი, დახლეჩის მცდელობაა, როცა ხელისუფლება ცდილობს მიიმხროს სხვადასხვა სასულიერო პირები, სხვადასხვა მეთოდებით. როდესაც ხელისუფლება ცდილობს, რომ შეარყიოს ერთადერთი ავტორიტეტი, როგორიც იყო, არის და დარჩება საქართველოს უწმინდესი და უნეტარესი. როდესაც ხელისუფლება ცდილობს, მიიღოს ისეთი კანონი და კი არ ცდილობს, აკეთებს, რომელიც, მართალია, რომ კარგია, რომ სტატუსს აძლევ რელიგიურ უმცირესობებს, მაგრამ ეს სტატუსიც არის ცარიელი უჯრა, შიგ არაფერი არ ჩაუდეს რელიგიურ უმცირესობებს...

რა უნდა ჩაედოთ, გაათანაბრეს...

არაფერში არ გაათანაბრეს, მიანიჭეს სტატუსი იარლიყის სახით და ამის იქით არავითარი უფლებრივი მდგომარეობა არ გაუმჯობესდა, არც გადასახადების კუთხით და არც ქონებრივი უფლებების კუთხით. სტატუსის კუთხით თანასწორები არიან, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი. აბა, ჰკითხეთ რელიგიურ უმცირესობებს, თუ აკმაყოფილებთ ეს, არ აკმაყოფილებთ. ამიტომ ეს უჯრაა შესავსები, ეს სტატუსი უნდა გახდეს შინაარსიანი. და როცა ეს კანონი მიიღეს, რელიგიურ უმრავლესობას, მართლმადიდებელ ეკლესიას არც კი ჰკითხეს რას ფიქრობდა ის ამის შესახებ...

მანდ ცოტა სხვა ისტორიაა, მათ ჰკითხეს, მათ არ უპასუხეს და ამის შემდეგ ადგნენ და მიიღეს.

არ უპასუხეს, საპასუხო ბევრი ჰქონდათ, რომ ეკითხათ, უპასუხებდნენ.

დიდი ხნის კონსულტაციები მიდიოდა, როგორც მახსოვს...

თქვენ არ გამოდგებით ახლა წინა ხელისუფლების ადვოკატად, მე ვამბობ იმას, რასაც...

ადვოკატი არაფერ შუაშია, მე შემიძლია გავიხსენო რაც იყო, ის არ იყო ერთი დღის ამბავი, ეს იყო რამდენიმე თვის...

მე ვესწრებოდი სინოდს, რომელმაც ეს კანონი განიხილა, ამას მოჰყვა სხვათა შორის დიდი ამბები, მაგრამ ამ სინოდზე იყო...

ჩვენ ხომ ვლაპარაკობთ იმაზე, რასაც თქვენ აპირებთ, ამაზე ვლაპარაკობთ და თქვენ დამაბრუნეთ და მეკითხებით რა იყო გახლეჩა, გახლეჩის მცდელობა იყო წინა ხელისუფლების პირობებში და დავამთავროთ წარსულზე საუბარი.

დავამთავროთ, უბრალოდ ერთ რაღაცას შევახსენებ მაყურებელს, სულ 15 წამის განმავლობაში. არაერთი სასულიერო პირი ღიად ეწეოდა ქართული ოცნების ქადაგებასა და პროპაგანდას, რაც გინდათ ის ვუწოდოთ, არსებობს ვიდეოკადრები, როცა მღვდელი პირდაპირ იცვამს ქართული ოცნების მაისურს, ასე რომ, სასულიერო პირების მხარდაჭერა არც თქვენ გაკლდათ...

მე ამაზე არ დამიწუწუნია, მე მგონი...

არა, ვინ წუწუნებს, უბრალოდ, თუ თქვენ ამბობთ, რომ წინა ხელისუფლება ცდილობდა მიემხრო სასულიერო პირები, თქვენი პოლიტიკური ძალაც ცდილობდა ამას და იმხრობდა...

არაფერს არ ცდილობდა, ჩვენი პოლიტიკური ძალა, პირიქით.

ყოველ შემთხვევაში, იწყნარებდა თქვენკენ გამოწეულ სასულიერო პირებს.

არავითარ შემთხვევაში.

როგორ არა, ქალბატონო თეა, მე ეს მახსოვს უბრალოდ.

ჩვენ ვისაუბროთ მომავალში როგორი უნდა იყოს და ახლა წარსულზე მე და თქვენ რომ ვერ შევთანხმდებით და არც უნდა შევთანხმდეთ, ეს არ იქნება კარგი. ვილაპარაკოთ მომავალზე, ჩვენ რა გვინდა, რომ ეკლესია მართლმადიდებელი და რელიგიური უმცირესობები სარგებლობდნენ ჭეშმარიტი რელიგიური თავისუფლებით. რომ პოლიტიკური ძალა, არცერთი პოლიტიკოსი და, ზოგადად, აღებული გუნდი, არ ერეოდეს და არ იყენებდეს არცერთ რელიგიურ ჯგუფს თავის პოლიტიკურ ინტერესში. რომ აღარ არსებობდეს არცერთ ეკლესიაში ამისიანი და იმისიანი სასულიერო პირის ცნება, ეს არის დასამთავრებელი ამბავი, იმიტომ რომ, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ჩვენ ჭეშმარიტ რელიგიურ თავისუფლებას ვერ მივიღებთ.

ეს თავად სასულიერო პირებზეა დამოკიდებული, დიდწილად.

დიდწილად მათზეა, დიდწილად ჩვენზეა, როგორ მოიქცევა საერო ხელისუფალი, საერო ხელისუფალს უნდა ესმოდეს, რომ არ უნდა შეიჭრას შიდაეკლესიურ თემებში, როგორც ამას აკეთებდა წინა ხელისუფლება, რაც არ უნდა თქვენ ეს არ მოგწონდეთ, მე ასე ვფიქრობ და ამას ვამბობ ხმამაღლა.

რომელ შიდაეკლესიურ თემაში შეიჭრა, იქ, ნაციონალურ მოძრაობაში წარმოდგენა არავის არა აქვს დოგმატურ თუ რელიგიურ საკითხებზე, რანაირად უნდა შეიჭრა...

წარმოდგენა რომ არა აქვთ, ამიტომ იყო ეს ცუდი, საერო ხელისუფალს უნდა ჰქონდეს წარმოდგენა რელიგიურ დოგმებზე და ჩვენ მეტი განათლება გვევალება.

რატომ უნდა ჰქონდეს, ქალბატონო თეა?

რომ არ დაარღვიოს რელიგიური თავისუფლება...

სასულიერო ხელისუფლებას ჰქონდეს, საეროს როგორმე გავუძლებთ.

სასულიეროს თუ არა აქვს, ეს სასულიერო ხელისუფლების პრობლემაა. მე ვლაპარაკობ ამ წუთში საერო ხელისუფლებაზე.

საერო პირები რელიგიური დოგმებით ვიცი ირანში, ქალბატონო თეა, რად გვინდა ახლა ჩვენ ეგეთი პოლიტიკოსები...

რელიგიური დოგმა არ უნდა ესმოდეს, ვინც ქადაგებს? რელიგიურად გაუნათლებელი უნდა იყოს სასულიერო პირი? დოგმა ცუდი სიტყვა კი არ არის...

სასულიეროზე არ ვლაპარაკობ, საეროზე ვლაპარაკობ.

რელიგიური დოგმა, მრწამსი რა არის და რომელი ეკლესია რას ქადაგებს, ეს საერო ხელისუფალს რაღაც დონეზე მაინც უნდა ესმოდეს. მე მინდა, რომ მესმოდეს და ნუ ამიკრძალავთ, რომ მესმოდეს რომელი რელიგია რას ქადაგებს, იმისთვის, რომ უკეთ დავიცვა მათი უფლებები და რა პრეტენზიები აქვთ, რა მოთხოვნები აქვთ, მე მინდა, ეს მესმოდეს და ნუ ამიკრძალავთ ცოდნის წყურვილს.

დიდი ხანია დაინტერესდით ამით?

კი, დიდი ხანია, მაგრამ ჯერ განვითარების მაღალ დონეს ვერ მივაღწიე. და აუცილებლად მივაღწევ!

ინტერრელიგიური საბჭო ეს არის იდეა, იდეის დონეზეა ჯერ, მე მგონია, რომ მთავრობას სჭირდება მუდმივი დიალოგი ეკლესიასთან, რელიგიურ უმცირესობებთან, თუნდაც ID ბარათის თემაზე, მაგალითად. ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი თემა, მე მაინტერესებს, როგორც მართლმადიდებელი ეკლესიის და შიგნით არსებული განსხვავებული აზრების მოსმენა და ალბათ ეს არ მეკრძალება, რომ ვიცოდე უკეთესად, რომელ რელიგიურ პრინციპებს უპირისპირდება ID ბარათის ქონა თუ არსებობა, რა ფუნქციებია ამ ბარათის მიუღებელი მორწმუნეებისთვის, ერთი ჯგუფისთვის, იგივე აზრზე არიან თუ არა რელიგიური უმცირესობები და ამ მხრივ, დიალოგის ფარგლები ალბათ უნდა იყოს რაღაც ტიპის ინტერრელიგიური საბჭო. თუმცა საბჭოს შექმნას მე არ ველოდები, და იანვრის პირველ კვირაში დავიწყებ შეხვედრებს სასულიერო პირებთან და ყველა ეკლესიის წარმომადგენელთან, თუმცა მანამდე პირველ რიგში შევხვდები მართლმადიდებელი გამოცემების ხელმძღვანელებს, რომლებიც სხვადასხვა ტიპის ინფორმაციას აწვდიან სხვადასხვა რაიონში, თუნდაც თბილისის უბნების მიხედვით სხვადასხვა მოძღვარი სხვადასხვა დაბეჭდილ მასალას ავრცელებს თავის მრევლში და ამ ინფორმაციის შესახებ მინდა მეტი რამ ვიცოდე, რომ მივხვდე რა აწუხებთ მას. წინა ხელისუფლება არ აღიარებდა, რომ საზოგადოების რაღაც ნაწილს, ისიც არ ვიცით რა ნაწილია ეს, რა რაოდენობაა ხალხის, აწუხებს ID ბარათების თემა, ჩვენ ვართ ის მთავრობა და მე ვარ ამ მთავრობის წარმომადგენელი, რომელმაც აღიარა, რომ პრობლემა არსებობს, ეს უკვე ძალიან ბევრს ნიშნავს. იმას კი არ ვიძახით წინა ხელისუფლების დარად, რომ ვისაც ID ბარათი არ გინდათ, თქვენ არ გესმით, რომ ეს არის პროგრესი, ეს არ არის სწორი. ID ბარათი რომ ვიღაცას არ მოსწონს, იმ ვიღაცას უნდა ჰკითხო - რატომ, ეს პრობლემაა. მე მხვდებიან ადამიანები, რომლებიც მორწმუნეობის გამო უარს ამბობენ ID ბარათის აღებაზე და ამის გამო აცრას ვერ უკეთებენ თავიანთ პატარა ახლადდაბადებულ ბავშვს. ეს არის პრობლემა.

თქვენ მიგაჩნიათ, რომ ეს რწმენის პრობლემაა, თუ უფრო განათლების?

ეს არის პრობლემა, აქედან დავიწყოთ. ნუ მიგყავართ ახლა მე შეფასებამდე...

იმდენი რამე შეაფასეთ...

არა, მე არ ვარ მზად შეფასებისთვის, როცა მზად ვარ შეფასებისთვის, ვაკეთებ შეფასებებს, მაგრამ ეს არ მრცხვენია ხოლმე, მაგრამ ამ ეტაპზე მე არ ვარ მზად შეფასებისთვის. მე ვამბობ, რომ პრობლემა არის, ახლა რომ შევაფასოთ, არის ცოდნის ნაკლებობა, ეს არის, ასე ვთქვათ, კომუნიკაციის უუნარობა საერო და სასულიერო ხელისუფლებას შორის, თუ რა არის ზოგადად ეს, ხომ არ მიდის ID ბარათების ფუნქციები იმდენად შორს, რომ რწმენასაც რომ თავი დავანებოთ, პერსონალური მონაცემების დაცვის პრინციპებს ხომ არ ეწინააღმდეგება. აქ არის მართლაც ძალიან დიდი სამუშაო, ამაზე ჩვენ ვიწყებთ მუშაობას იანვრიდან.

ჟურნალისტის საქმე არ არის, მაგრამ მე მაგალითად მიხარია, როცა სახელმწიფოს წარმომადგენლები მიდიან არა მხოლოდ უმრავლესობის რელიგიურ ჯგუფებთან და რელიგიის მსახურებთან, არამედ, მაგალითად, შობა დღეს თქვენ დაესწარით კათოლიკურ მესას...

ვანოსთანაც კი ვილოცე ეკლესიაში, წარმოგიდგენიათ რასთან გვაქვს საქმე.

ეს კარგია, მე ვფიქრობ, მოქალაქეებისთვის. ასევე ქალაქის მერი და თქვენ იყავით ორმოცდაათიანელებთან, რომლებთანაც თქვენამდე არასდროს არავინ მისულა, არცერთი სახელმწიფო მოხელე.

ქალაქის მერმა ჩემგან განსხვავებით იქ იცეკვა კიდეც ცოტა. მე უფრო დამძიმებული ვარ ცოდვებით და ვერ მივეცი თავს ცეკვის საშუალება.

დამაკლდა ესე იგი სანახაობა. ეს ყველაფერი კაია, მაგრამ თუ აპირებთ რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენლებს ჰკითხოთ, უნდათ კი მათ მთავრობასთან ერთად საბჭოში გაერთიანება?

რა თქმა უნდა, უნდა ვკითხოთ. არის ასეთი ორგანიზაცია - ოცდამეერთე საუკუნე, რომლის ხელმძღვანელ პაატა გაჩეჩილაძეს უკვე წლებია სამუშაო ჯგუფი აქვს შექმნილი, სადაც მართლმადიდებელი ეკლესიაც არის წარმოდგენილი და ყველა რელიგიური უმცირესობა. მე ვიყავი მთავრობის წევრებთან და სხვა წარმომადგენლებთან ამ ჯგუფის სამუშაო შეხვედრაზე, იქ მე გავაჟღერე ეს იდეა, ხომ არ შეგვექმნა-მეთქი რაღაც ფორუმი, ჯგუფი დავარქვათ, საბჭო დავარქვათ, მოვუგონოთ რა სახელიც ყველას აწყობს და მოსწონს, რომ მთავრობასთან ვისაც მხოლოდ ზრუნვა კი არ ევალება, არამედ კანონების შეცვლაც, რეგულაციების შექმნა და ხელშეწყობა რელიგიური თავისუფლებისთვის. იქ პრინციპში იდეის დონეზე, პირველად გაჟღერებული იდეის დონეზე ეს ყველამ მოიწონა. უკლებლივ ყველამ. თუმცა, რა თქმა უნდა, კიდევ უნდა გაღრმავდეს ეს კითხვა, რომ ვიცოდეთ ვისთვის არის ეს ხელსაყრელი და ვისთვის არა.

ერთი კითხვაც და რელიგიურ უმცირესობებთან ურთიერთობის თემა დავხუროთ. მინდა გავიხსენო ორი ინციდენტი, ერთი ნიგვზიანის და მეორე, განსაკუთრებით, წინწყაროსი, რომელიც შემდგომ ერთი მხრივ ქართული ოცნების, მეორე მხრივ საპატრიარქოს, მესამე მხრივ მუსლიმური თემის წარმომადგენლების ურთიერთქმედებით ჩაცხრა, მე ვიტყოდი. როგორ შეფასებთ თქვენ იმ შეთანხმებას, რომელმაც სიმწვავე ჩააცხრო. მოდი, მე რამდენიმე გარემოებას გავიხსენებ, ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ ეს ინფორმაცია გვაქვს და არავის ეს ინფორმაცია არ უარუყვია, იქ მოხდა შეთანხმება, რომ მუსლიმები სხვა რაიონებიდან არ ჩავლენ იქ სალოცავად. მე რამდენადაც მახსოვს, ეს შეიძლება იყოს ერთ-ერთი ფუნდამენტური უფლების, გადაადგილების თავისუფლების შელახვა ადამიანებისთვის. ასევე, თუ არ ჩავლენ, ვერც ილოცებენ, ეს უკვე შეიძლება იყოს რელიგიის თავისუფლების შეზღუდვაც. მოკლედ, ეს ჰგავს იმას, რომ ამ შეთანხმებამ მოიტანა ამ ქვეყანაში მცხოვრები ერთ-ერთი რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელთათვის დისკრიმინაციული გარემო.

მოგახსენებთ, ეს ორი შემთხვევა ერთმანეთისგან განსხვავდება იმით, რომ არ ეწყინებათ ალბათ ჩემს სისხლსა და ხორც სვანებს, ნიგვზიანში საქმე გვქონდა გურულებთან, რომლებიც არიან მშვიდობისმოყვარე ხალხი და იქ იყო დიალოგისთვის სივრცე, მანამ სანამ მოხდებოდა ძალის დემონსტრირება. მაგრამ წინწყაროს შემთხვევაში, პირველად როცა ეს ინფორმაცია გაჟღერდა, მაშინვე დავუკავშირდი მე შინაგან საქმეთა მინისტრს, რომელიც უკვე ინფორმირებული, მისთვის ეს ცინცხალი ინფორმაცია იყო. და შევთანხმდით, რომ სასწრაფოდ უნდა მომხდარიყო იქ პატრულის ჩაყენება და შსს-ს სამინისტროს ორგანოების წარმომადგენლებს უფრო მეტი აქტივობა უნდა გამოეჩინათ, ვიდრე ნიგვზიანის შემთხვევაში. იმიტომ რომ იქ ჩვენ ვიხილეთ თოხით შეიარაღებული სვანები, რომლებიც რელიგიურ ნიადაგზე იყვნენ აღშფოთებულები და ეს, რა თქმა უნდა, დაუშვებელია. თქვენ როდესაც თქვით, რომ შეთანხმება სხვადასხვა აქტორების წყალობით იყო მიღწეულიო, ასე ვთქვათ, დამშვიდდაო სიტუაციაო, ძალიან მწყინს, რომ არ გაგახსენდათ შსს, რომელმაც ძალიან დიდი როლი ითამაშა, როგორც ნიგვზიანში, ასევე წინწყაროში. თქვენ ალბათ არ იცით და თუ იცით გამოგრჩათ, რომ პატრულმა ადგილზე არაერთი მართლმადიდებელი დაკითხა და დაკითხა ასევე მუსლიმური მხარეც. იქ იყო ურთიერთბრალდებები და თქვენ იცით, რომ როცა რელიგურ დაპირისპირებასთან გვაქვს საქმე, ისევე როგორც ეთნიკურ დაპირისპირებასთან, იქ მართალ-მტყუანის გარჩევა არის დელიკატური საკითხი და საჭიროებს დიდ სიფრთხილეს.

მე მაინტერესებს თქვენი დამოკიდებულება შედეგისადმი, რომელიც, ჩემი აზრით, გულისხმობს ერთგვარ დისკრიმინაციას.

არ გეთანხმებით და გეტყვით რატომ. იქ მაშინ არ უნდა გამოგრჩენოდათ შსს, რომელმაც მართლაც დიდი როლი შეასრულა იმაში, რომ იქ არ მოხდა უბედურება, დაკითხული იქნენ ეს ადამიანები, რადგან იქ მოგლეჯილი იქნა თურმე ჯვრები, როგორც ამბობენ, მართლმადიდებლები. და მართლმადიდებლები იქნენ დაკითხულნი, რადგან არავის აქვს უფლება ხელი შეუშალოს მუსლიმს, თუ სხვა რელიგიის წარმომადგენელს ლოცვაში. და ამიტომაც, იქ, დიახ, პოლიციამ თავისი როლი ითამაშა, გამოძიება, სხვათა შორის, ჯერ კიდევ მიმდინარეობს ამ საკითხზე. რაც შეეხება შეთანხმებას, მე არ ვთვლი, რომ ის ადამიანები, ვინცილოცებს სხვაგან და მაინცდამაინც იქ არ ჩამოვა, ირღვევა მათი აღმსარებლობის თავისუფლება, იმიტომ რომ შეთანხმების პირობებში შემოწმდა ის, მათ შეეძლოთ თუ არა, რომ ელოცათ სხვაგან, ისე, რომ აქ არ ჩამოსულიყვნენ და ამას არ გამოეწვია ადგილობრივ დონეზე დაძაბულობა. ამიტომ მე ვერ ვხვდები, სად არის რელიგიური თავისუფლების ხელყოფა ასეთ შემთხვევაში.

კარგი, მე აღარ გავაგრძელებ ამაზე, რადგან თუკი...

ხო, არ აქვს ჩემთან ამ თემებზე კამათს აზრი.

არა, უბრალოდ, თუ მუსლიმს ეკრძალება ჩავიდეს ამ სოფელში და თავის თანამორწმუნეებთან ერთად ილოცოს, ეს რა არის...

არ მინდოდა ამის თქმა, მაგრამ რაკი გააღრმავეთ, ვიტყვი, რომ ორივე ინციდენტი იყო გარედან ინსპირირებული. და ამაზე ჩვენ გამოძიებას ჩავატარებთ.

საზოგადოება

გრიგოლ გეგელია

კოაბიტაცია - ჭეშმარიტად საბრალო ტერმინი, რომელიც ქართულად იძენს ყველა მნიშვნელობას საკუთარის გარდა. ბოლო დროს ეს ტერმინი ხშირად ისმის. თუმცა, არ ისმის მთავარი კითხვა: რის მიმართ კოაბიტაცია? „რის მიმართ?“ - ეს კითხვა იშვიათად ისმის. არადა, ეს მნიშვნელოვანი კითხვაა.

მაგალითად, ჩემი ბავშვობის ტკბილი დღეების ყველაზე ნათელი საპარლამენტო მოგონება პარლამენტარების მიერ ერთმანეთისათვის ბორჯომის შესხმა თუ ქაღალდების დასტის სროლა იყო. თავდაპირველად, ამ გმირული კადრების ყურებისას, ყოველთვის შემდეგ დასკვნამდე მივდიოდი: „X-მა Y-ს შეასხა ბორჯომი“. თუმცა, დროის მსვლელობასთან ერთად, სხვანაირად დავიწყე ფიქრი და უკვე უკეთ ვხვდებოდი, რომ ქართველი პარლამენტარები არა მხოლოდ საკუთარი უკულტურობის მსხვერპლნი, არამედ ჩვენი უკულტურობის წარმომადგენლებიც იყვნენ. ბოლოსდაბოლოს, საქართველოს პარლამენტი სწორედაც რომ საქართველოს პოლიტიკური სხეულის ანარეკლია.

მაგრამ, როდესაც ბორჯომის ბოთლით შეიარაღებული, გამძვინვარებული პარლამენტარები ერთმანეთს დასდევდნენ, ფიქრობდა თუ არა რომელიმე მათგანი საქართველოს პოლიტიკური სხეულის შესახებ? ალბათ არა. რადგან საქართველოს კანონმდებლები არ ფიქრობდნენ და, როგორც ჩანს, არც ახლა ფიქრობენ უმთავრეს კითხვებზე: რის მიმართ? ვის მიმართ? ამ კითხვებს კი ერთი უმთავრესი პასუხი აქვთ: საქართველოს სხეულის მიმართ.

კოაბიტაციური ვნებათაღელვის სათავეც სწორედ აქ იყო - იმის სრულ გაუაზრებლობაში, თუ ვის მიმართ უნდა მომხდარიყო და უნდა მოხდეს ეს. შესაბამისად, ადამიანები დასცინოდნენ კოაბიტაციის იდეას, რადგან თვლიდნენ, რომ ეს მათ კი არა, სხვას ეხება. არადა, კოაბიტაცია სწორედ მათ, ანუ ყველა ჩვენგანს ეხება. სინამდვილეში, კოაბიტაცია მნიშვნელოვანი და საყოველთაო თანამედროვე ქართული გამოწვევაა.

მშობლიურმა ვნებათაღელვამ გამახსენა ნიკოლო მაკიაველი, რომლის პოლიტიკურ ფილოსოფიას ლანდად ერთი საინტერესო და, ვფიქრობ, თანამედროვე საქართველოსთვის საყურადღებო იდეა გასდევს. ეს იდუმალი ლანდი ერთი შეხედვით უწყინარი და უმნიშვნელოა, მაგრამ დაკვირვების შემთხვევაში, სრულიად ორიგინალური და მრავლისმეტყველი. ეს გახლავთ ჰუმორული თეორია.

ჰუმორულ თეორიას აქვს დიდი ინტელექტუალური ისტორია, რომელიც მაკიაველიმდე ბევრად ადრე იწყება. ამ იდეას პირველად ჯერ კიდევ ჰიპოკრატე და გალენი განავრცობდნენ, ხოლო შემდეგ, შუა საუკუნეებში, თომა აკვინელი და ნიკოლას კუზელი. თეორიის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანის სხეული ოთხი ჰუმორის, ანუ „სასიცოცხლო წვენისგან“ შედგება. ესენია: სისხლი, ფლეგმა, ყვითელი ნაღველი და შავი ნაღველი. სხეული ჯანმრთელობას მხოლოდ მათ შორის ბალანსის დაცვის შემთხვევაში ინარჩუნებს, ხოლო ნებისმიერი ერთი ჰუმორის ნაკლებობა ან სიჭარბე სხეულს დააავადებს და მის პათოლოგიას გამოიწვევს.

ჰუმორულმა თეორიამ დროთა განმავლობაში ასახვა პოლიტიკურ ფილოსოფიაშიც ჰპოვა. ნიკოლას კუზელი, მეთხუთმეტე საუკუნეში მოღვაწე მოაზროვნე, პოლიტიკურ ფაქციონალიზმს სწორედაც რომ ჰუმორულ ჭრილში განიხილავდა. სწორედ ისე, როგორც მოგვიანებით ნიკოლო მაკიაველი. თეორიის პოლიტიკური განზომილება კი იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანის სხეულის მსგავსად, პოლიტიკური სხეულიც ჰუმორებისგან, ანუ განსხვავებული სასიცოცხლო ელემენტებისგან შედგება. მისი უნიკალურობაც სწორედ აქ არის: სხეულის ერთიანობისა და გადარჩენის ერთადერთი გზა აუცილებლად არის თანამშრომლობა არა „მსგავსებს“, არამედ „საპირისპიროებს“ შორის.

ეს თეორია მაკიაველისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი უნდა ყოფილიყო, რადგან ადრინდელი იტალიური მოდერნი ჰუმორების მუდმივ ფუსფუსს წარმოადგენდა. სხვადასხვა აჟიტირებული ელემენტი: გველფები და გიბელინები, დიდებულები (grandi) და ხალხი (popolo), ეკლესია და იმპერია, გილდიები და კლანები ერთმანეთს ენერგიულად ეჯახებოდნენ და საკუთარი უფლებებისა და, შესაბამისად, თავისუფლებისთვის იბრძოდნენ. სწორედ ასე იწრთობოდა პოლიტიკური აწმყო.

ქართული პოლიტიკური აწმყოც მრავალი აჟიტირებული ელემენტისაგან შედგება: „ნაცები“ და „ქოცები“, საზოგადოებრივი უმრავლესობა და უმცირესობა, ინტერესჯგუფები, ეკლესია და იმპერია (როგორც ხედავთ, ეს უკანასკნელი უცვლელია). ამათგან, ცხადია, ყველა რაღაცას განიცდის: საპარლამენტო უმრავლესობა დასავლეთის რეაქციას, საპარლამენტო უმცირესობა ძალაუფლების დაკარგვას, საზოგადოებრივი უმცირესობები მათი უფლებების შელახვას, საზოგადოების ერთი, ვფიქრობ, მოზრდილი ნაწილი - სამწუხარო და დამღლელ ერთდაიგივეობას. ზოგს კვლავ შია, ზოგი კვლავ გაყინულია, ზოგს უბრალოდ მობეზრდა, ზოგს არც არასდროს ადარდებდა. მაგრამ, ყველას რაღაც სურს.

პოლიტიკურ უმრავლესობას ძალაუფლების კონსოლიდაცია და ნაციონალური მოძრაობის პოლიტიკური რეალობიდან განდევნა სურს, პოლიტიკურ უმცირესობას გადარჩენა და ძალაუფლების ხელახლა მოპოვება, ორივეს ერთად - დასავლური პრესისა და ხალხის ნდობა, საზოგადოებრივ უმცირესობებს - დაცული უფლებები, სრულიად საზოგადოებას - სტაბილურობა და პროგრესი, საქართველოს ეკლესიას - წარმოსახვით დემონებზე საბოლოო გამარჯვება. საქართველოს სხეული, როგორც ელემენტთა ერთობლიობა, ფუსფუსებს.

საქართველო, როგორც ერთიანი სხეული, არცერთ ხარისხობრივ წინაპირობას არ ექვემდებარება. ის არსებობს იმ ერთადერთი ფორმით, რომელშიც ამ წამს გვხვდება და საქართველოს უკლებლივ ყველა მოქალაქის ერთობლიობა და საკუთრებაა, მათი ხასიათის, პოლიტიკური თუ კულტურული გემოვნებისა თუ მახასიათებლების მიუხედავად. ეს ერთადერთი საქართველოა. ყველა სხვა „საქართველო“ ან წარსულს მიეკუთვნება, ან - მითიურ არეს.

ამდენად, ერთია საქართველოც და ერთია საქართველოს საზოგადოებაც - ერთია სხეული. მაგრამ, ბევრია ინტერესიც, შეხედულებაც და გემოვნებაც - ბევრია ელემენტი. საქართველოს საზოგადოება, მსგავსად სხვა საზოგადოების უმრავლესობისა, დაკომპლექტებულია ბევრი ჰუმორით, რომლებმაც წინასაარჩევნო პერიოდში განსაკუთრებული აგიტაცია განიცადეს და მას შემდეგ ამ მდგომარეობაში იმყოფებიან. მაკიაველისთვის ეს ბუნებრივი მდგომარეობა იქნებოდა, თუმცა ოცდამეერთე საუკუნის ინტელექტისთვის ეს, შესაძლოა, ანომალია იყოს. მე კი ვფიქრობ, რომ ეს მისასალმებელია.

ყველა ჰუმორს ერთი რამ აერთიანებს. მათ საკუთარი უფლებებისა და ინტერესების დაცვა და, შესაბამისად, პოლიტიკური თუ სოციალური ზეგავლენის არეალის გაფართოება სურთ. ეს კი, არსებითად, თავისუფლების სურვილი გახლავთ, რადგან თითოეულ ჯგუფს აქვს თავისუფლების საკუთარი ხედვა, რომელიც, პირველ რიგში, საკუთარი პოზიციის სიმყარეს გულისხმობს.

მაკიაველი თავისუფლებას არა ჰარმონიის, არამედ სწორედაც რომ ბევრი ელემენტის შეჯახების შედეგად აღიქვამდა. ამ პროცესში ის კლასიკურ პოლიტიკურ იდეალსაც უარყოფდა, რომელიც უპირატესობას ჰარმონიას ანიჭებს. მაგალითად, პლატონი და არისტოტელე, ისევე, როგორც შემდგომში ციცერონი და პოლიბიუსი, იდეალად სოციალურ ერთიანობას აღიქვამდნენ. ანუ, ისეთ პოლისს (ძვ. ბერძნულად: „ქალაქი“), რომლის შემადგენელი თითოეული ნაწილი სრულ ჰარმონიაში არის ყველა სხვასთან. არისტოტელეს მსგავსად, ციცერონი პოლისს ადარებდა მუსიკალურ კომპოზიციას, რომლის სხვადასხვა ნაწილი ერთიანობაში სასიამოვნო მთლიანობას ქმნის. ამდენად, პოლისის ამგვარი ხედვა იწონებს არა დისონანსს (ტონალურისა და ატონალურის შერწყმას), არამედ კონსონანსს - ჰარმონიულ თანხვედრას.

ამ ხედვისგან განსხვავებით, მაკიაველისთვის თავისუფლება სწორედ იქ იბადებოდა, სადაც თავისუფლებისთვის მებრძოლი მრავალი ელემენტი ერთმანეთს ეჯახებოდა. ამდენად, მაკიაველი მიიჩნევდა, რომ გონიერი კანონმდებლის ვალდებულება არა კონკრეტულ ჰუმორებთან ბრძოლა, არამედ პოლიტიკური სხეულის ისეთი კონსტიტუციის შექმნა და აღორძინება იყო, რომელიც ყველას აძლევდა საკუთარი ფუნდამენტური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების საშუალებას.

მაშასადამე, სახეზეა მორიგი მაკიაველური პარადოქსი: დაქსაქსულობით მიღწეული ჰარმონიული მთლიანობა. სამაგიეროდ, არა ჰარმონიულობის ილუზია, არამედ პოლიტიკური სხეულის რეალური ერთიანობა, რომელიც ყველა განსხვავებულ ელემენტს აძლევს სათანადო გასაქანს. ეს პოლიტიკური სხეულის გადარჩენის ერთადერთი საშუალებაა.

დავუბრუნდეთ საქართველოს და ვიკითხოთ: რა სახის ერთიანობა გვაქვს დღეს? საქართველოს სხეული ტერიტორიულად ჯერ კიდევ დანაწევრებულია, პოლიტიკური სცენა ბიპოლარიზებული, აზრთა სხვადასხვაობა - ზენიტში. ერთადერთი მუდმივა საქართველოს მართლმადიდებელი და სამოციქულო ეკლესიაა, რომელიც კარგა ხანია იქცა ორგანოდ, სადაც ყველა ახალი და ძველი ლიდერი ლოცულობს.

თუმცა, ვიკმაროთ ილუზიური ჰარმონია და აღვნიშნოთ, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი და სამოციქულო ეკლესია, რომელიც მუდმივად ქადაგებს მშვიდობისა და ერთიანობის შესახებ, სინამდვილეში შეუძლებელს ხდის საქართველოს, როგორც პოლიტიკური სხეულის, მშვიდობასა და ერთიანობას.

საქართველოს ეკლესია მუდმივად მოუწოდებს ჰარმონიისკენ, რომელიც სამყაროს მხოლოდ ერთ ხედვას ცნობს და ეყრდნობა. სხვადასხვა ჰუმორულ ელემენტებს კი განსხვავებული ხედვები და მისწრაფებები აქვთ. საქართველოს ეკლესია ახდენს მოქალაქეების ხარისხობრივ კლასიფიკაციას, საქართველოს პოლიტიკური სხეული კი მისი უკლებლივ ყველა მოქალაქის საკუთრება და ერთიანობაა. ამდენად, მართლმადიდებელი ეკლესია შეუძლებელს ხდის საზოგადოების განსხვავებულ ელემენტებს შორის ჯანსაღ და თანასწორ კონფლიქტს. სწორედ ამიტომ, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია სამოქალაქო სულისკვეთების განვითარების პირველი მტერი გახლავთ. ის ცვლილებას მუდმივად ამჯობინებს ცალმხრივ ჰარმონიას, რომელიც ერთიანობის მხოლოდ ილუზიაა და არა რეალური ერთიანობა, რადგან ელემენტები მუდმივად ითხოვენ ქმედებას.

კოაბიტაცია არის გარკვეული პროცესი საქართველოს პოლიტიკური სხეულის მიმართ. ეს არის მისი პირველი და უმთავრესი მახასიათებელი. იმის გაუაზრებლობა, თუ რატომ არის კოაბიტაცია აუცილებელი, პირველ რიგში, იმისივე გაუაზრებლობაა, თუ რატომ ვართ ჩვენ სახელმწიფო და არა უბრალოდ ადამიანების კოლექტივი, რომელიც შემთხვევით მოხვდა დედამიწის იმ ნაწილზე, რომლის ფართობი 69.7 ათასი კვადრატული კილომეტრია და რომელსაც ეწოდება საქართველო.

დღეს, როდესაც საქართველოს პოლიტიკურ ისტორიაში ახალი ფურცელი იშლება, აუცილებელია ვიფიქროთ ახალი სახის პოლიტიკის კეთებაზე, ისევე, როგორც ახალი სახის საზოგადოებრივი კავშირების დამყარებაზე. დროა დავამსხვრიოთ მითი, რომ ერთიანობა გულისხმობს ჰარმონიას. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სხეულის ჯანმრთელობის ერთადერთი შანსი მის სხვადასხვა ელემენტებს შორის თანაარსებობაშია, ეს თანაარსებობა არა ჰარმონიულობის ყალბ გამოცდილებასა და დუმილს, არამედ მუდმივ კონფლიქტს, მუდმივ ხმაურსა და შეჯახებას გულისხმობს. სწორედ ამიტომ, მნიშვნელოვანია, ეს დრო ვაქციოთ გარიყული, მძინარე, მიტოვებული თუ ყველაზე აქტიური საზოგადოებრივი ელემენტების შემდგომი გააქტიურების დროდ.

აქ და ახლა, ასევე მნიშვნელოვანია წარსულს მივაბაროთ არაპრინციპული პოლიტიკოსები, რომლებიც მხოლოდ ჰარმონიულობის ხატს ქმნიან, სინამდვილეში კი არაფერს აკეთებენ საქართველოს სხეულის რეალური და არა მოჩვენებითი ერთიანობისათვის. მნიშვნელოვანია დადგეს დრო, როდესაც საქართველოს პოლიტიკოსების მთავარი გამოწვევა არა ყალბი ჰარმონიულობის განვრცობა, არამედ თავისუფლების სურვილით აჯანყებულ ელემენტებს შორის კონსტიტუციური ბალანსის დაცვა და, ამდენად, ერთიანი და სტაბილური საზოგადოების შექმნაა.

საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის გამოცდაც ეს იქნება. თუ ამ ინსტიტუტს პოლიტიკური სხეულის მთლიანობა სურს, ახალი დროის დადგომასთან ერთად გააანალიზებს მის პოტენციურად პოზიტიურ სამოქალაქო როლს და დაუყოვნებლივ შეწყვეტს საქართველოს მოქალაქეების ხარისხობრივ კლასიფიკაციას, რომელიც, თავის მხრივ, შეუძლებელს ხდის ჯანსაღ და თანასწორ ბრძოლას საზოგადოებრივი ბალანსისათვის. დუმილისა და თანხმობის ნაცვლად, ის საკუთარ მიმდევრებს მეტი სიფხიზლისა და საუბრისაკენ მოუწოდებს.

მხოლოდ ასე თუ გამოიწრთობა პოლიტიკური აწმყო, რომელიც უფრო სტაბილურ და ერთიან მომავალს შექმნის. ერთიანი სხეული მხოლოდ კონფლიქტის და არა ჰარმონიის შედეგად მიიღწევა. არაფერია მისასალმებელი ჰარმონიაში, რომელიც უდრის დუმილს. თავისუფლება იბადება სწორედ იქ, სადაც სხვადასხვა ელემენტების ინტერესები იკვეთება. ახალი საქართველოს ლანდი სწორედ აქ ჩანს. მაგრამ, მხოლოდ ლანდი.

სიმონ ჯანაშია|სვეტი

ქართული ოცნების გამარჯვების შემდეგ განათლების პოლიტიკაში დაგეგმილი ან მიღებული გადაწყვეტილებები, შეგვიძლია, სამ ჯგუფად განვიხილოთ. ჩანს ცალსახად დადებითი ცვლილებები. არის პოზიტიური მიზნების მქონე, მაგრამ დაგეგმვისა და განხორციელების თვალსაზრისით პრობლემური მიდგომები და, სამწუხაროდ, გვაქვს ისეთი გადაწყვეტილებებიც, რომლებშიც პოზიტიურის დანახვა რთულია. ზოგადად კი, სახელმწიფო მოხელეების რიტორიკა ხშირად უფრო სწორია, ვიდრე მათ მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები.

დადებით ცვლილებებში შეგვიძლია ორი მთავარი მიმართულება გამოვყოთ - თავისუფლება და გამჭვირვალობა. სკოლებს მეტი უფლებები მიეცათ, თავად გადაწყვიტონ, თუ რა სერვისებს აირჩევენ. მაგალითად, საჯარო თუ კერძო სკოლას თავად შეუძლია გადაწყვიტოს, იქირავებს თუ არა მანდატურის სამსახურს. სკოლებს აღარ ეკრძალებათ, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ჩარევის გარეშე, დაამყარონ ურთიერთობა მედიასთან, კვლევით ან არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, სატრენინგო ორგანიზაციებთან. ეს საზოგადოებას მეტ საშუალებას აძლევს, ჩაერთოს სკოლების დახმარების პროცესში. სკოლისთვის უფრო მარტივი ხდება, საკუთარი პრობლემები ნაკლები შეფერხებებით გადაჭრას.

დადებითია სახელმწიფოს გადაწყვეტილება, განაახლოს მონაწილეობა განათლების საერთაშორისო კვლევებში. კვლევების ნაწილი (TIMSS, PIRSL, PISA) საშუალებას იძლეოდა, მიგვეღო გარკვეული ინფორმაცია ქართველი მოსწავლეების მიღწევების შესახებ და შეგვედარებინა ისინი სხვა ქვეყნების მიღწევებისთვის. კვლევები გარკვეული პერიოდულობით მეორდება, ეს კი საშუალებას იძლევა გავიგოთ, რამდენად უმჯობესდება მოსწავლეების შედეგები. დიმიტრი შაშკინის მინისტრობის პერიოდში საქართველოს სახელმწიფომ გადაწყვიტა, უარი ეთქვა ამგვარ კვლევებში მონაწილეობაზე. ამით სახელმწიფო უარს ამბობდა, გამართული ინსტრუმენტის გამოყენებით გაეზომა საკუთარი ეფექტურობა. საზოგადოება მიუკერძოებელი წყაროდან ობიექტური ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობას კარგავდა.

ეს კვლევები რომ ობიექტური შეფასებისა და გამჭვირვალობისთვის მნიშვნელოვანია, უახლესი მონაცემებითაც დასტურდება. 2012 წლის დეკემბრის დასაწყისში გამოქვეყნდა წინა წელს ჩატარებული საერთაშორისო კვლევების (TIMSS/PIRLS) შედეგები, რომელიც 2006-07 წლების შედეგებთან შედარების შესაძლებლობას გვაძლევს. მიუხედავად იმისა, რომ საზოგადოების ნაწილი, პოლიტიკოსები და, მათ შორის, ამ კვლევების საქართველოში ადმინისტრირების მონაწილეები გამოცდების ეროვნული ცენტრიდან ამტკიცებდნენ, რომ სკოლებში განათლების რეფორმა არასწორად მიმდინარეობდა და განათლების ხარისხი უარესდებოდა, კვლევებმა საპირისპირო აჩვენა.

ეს კვლევები რომ ობიექტური შეფასებისა და გამჭვირვალობისთვის მნიშვნელოვანია, უახლესი მონაცემებითაც დასტურდება. 2012 წლის დეკემბრის დასაწყისში გამოქვეყნდა წინა წელს ჩატარებული საერთაშორისო კვლევების (TIMSS/PIRLS) შედეგები, რომელიც 2006-07 წლების შედეგებთან შედარების შესაძლებლობას გვაძლევს. მიუხედავად იმისა, რომ საზოგადოების ნაწილი, პოლიტიკოსები და, მათ შორის, ამ კვლევების საქართველოში ადმინისტრირების მონაწილეები გამოცდების ეროვნული ცენტრიდან ამტკიცებდნენ, რომ სკოლებში განათლების რეფორმა არასწორად მიმდინარეობდა და განათლების ხარისხი უარესდებოდა, კვლევებმა საპირისპირო აჩვენა.

წიგნიერების, მათემატიკისა და ბუნებისმეტყველების მიმართულებით, მეოთხე და მერვე კლასებში ჩვენს მოსწავლეებს ადრინდელთან შედარებით უკეთ აქვთ განვითარებული სააზროვნო კომპეტენციები. ხარისხის ზრდა კი სწორედ იმ პერიოდში მოხდა, როდესაც ეროვნული სასწავლო გეგმა დაინერგა, სკოლებს მეტი თავისუფლება და პასუხისმგებლობა გადაეცათ სასწავლო პროცესის, ფინანსებისა და პერსონალის მართვის თვალსაზრისით. ჩატარდა მასწავლებლების ტრენინგების რამდენიმე სერია, სახელმძღვანელოები შეიცვალა და სკოლების ინფრასტრუქტურა და მასწავლებლების ანაზღაურებაც გაუმჯობესდა. გამჭვირვალობის თვალსაზრისით, ამ კვლევების მნიშვნელობის საილუსტრაციოდ ის ფაქტიც გამოდგება, რომ მიუხედავად ამ კვლევებში ჩართვის ხელახალი სურვილისა, დღევანდელ ხელისუფლებას მათი უკანასკნელი შედეგების გამოქვეყნებიდან ერთი თვის მანძილზე საერთოდ არ უხსენებია ის, რომ საქართველოში განათლების შედეგების თვალსაზრისით რეალური პროგრესი გვაქვს.

დადებითია სახელმწიფოს სურვილი, უფრო ფართო ჯგუფებთან კონსულტაციებით მოხდეს სიახლეების დაგეგმვა, ვიდრე ეს ბოლო სამი წლის განმავლობაში ხდებოდა. ამ მხრივ გამორჩეულია სახელმწიფოსგან შედარებით დამოუკიდებელი რეფორმების კომისიის შექმნა, რომელიც როგორც უმაღლესი, ისე ზოგადი განათლების მიმართულებით განვითარების კონცეფციებზე მუშაობს. გახსნილობის დამატებითი ნიშნები გაჩნდა სამინისტროსა და არასამთავრობო ორგანიზაციების თანამშრომლობის თვალსაზრისითაც. თუმცა მნიშვნელოვანია იმის შემჩნევაც, რომ ამ ცვლილებების ინსტიტუციონალიზაციის ან რამენაირად ნორმატიულად ასახვა სისტემაში ჯერ არ მომხდარა.

ასევე დადებითია განათლების ბიუჯეტის პოზიტიური ცვლილებაც. 2013 წელს განათლებისა და მეცნიერების ბიუჯეტი დაახლოებით 60 მილიონი ლარით გაიზარდა. ასევე იზრდება მასწავლებლების ხელფასები. არც ბიუჯეტისა და არც ხელფასების ზრდა არ შეიძლება ავტომატურად ჩაითვალოს დადებით სისტემურ ცვლილებად. ეს ზრდა ჯერ არ არის იმ მასშტაბის, რომელიც, მაგალითად, შეცვლიდა დამოკიდებულებას მასწავლებლის პროფესიის მიმართ, ან სკოლებს მნიშვნელოვნად მეტის ან უკეთესის გაკეთების შესაძლებლობას მისცემდა. დადებით სისტემურ ცვლილებად შეიძლება ჩაითვალოს უმაღლესი განათლების დონეზე დოქტორანტურის დაფინანსებისთვის თანხის გამოყოფა.

დადებითი მიზნების მქონე, მაგრამ პრობლემური გადაწყვეტილებები გაცხადდა განათლების ხელმისაწვდომობის ზრდის თვალსაზრისით. თუ სასწავლო მასალები ან უმაღლესში სწავლის შესაძლებლობა საქართველოს უფრო მეტი მოქალაქისთვის იქნება შესაძლებელი, ეს ცალსახად დადებით შედეგებს მოიტანს როგორც სოციალური, ისე ეკონომიკური განვითარებისთვის. თუმცა, არასწორი დაგეგმვით, შესაძლოა, სულაც ვერ მივიღოთ სასურველი შედეგები. მაგალითისთვის, განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის განცხადებით, მისი მიზანია სასკოლო სახელმძღვანელოების გაიაფება. სწორედ ამ მოტივაციით სცადა დიმიტრი შაშკინმა სახელმძღვანელოების ბაზარში ჩარევა, რითიც არათუ გაიაფება, არამედ, ხშირ შემთხვევაში, სახელმძღვანელოების გაძვირებაც კი გამოიწვია. ამიტომ უმჯობესია, ხელმისაწვდომობის ზრდის სხვა გზებზე ვიფიქროთ. ასეთი იქნებოდა სოციალურად დაუცველების ხელშეწყობა, სკოლის ბიბლიოთეკების გაძლიერება და სხვა.

შეიძლება ითქვას, რომ დადებითი მიზნის მქონე, მაგრამ ძალიან პრობლემური განსახორციელებელია გადაწყვეტილება, წინა წლებში გათავისუფლებული აკადემიური პერსონალის საქმეების განხილვასთან და სამართლიანობის აღდგენასთან დაკავშირებით. ცხადია, არსებობდა ხალხი, ვინც უსამართლოდ დაითხოვეს სამსახურებიდან. მაგალითისთვის, დაითხოვეს იმ სკოლების დირექტორები, რომელთა მოსწავლეებმაც გააპროტესტეს საატესტატო გამოცდების შემოღება. თუმცა მედიით ისეთ ხალხსაც ვხედავთ, ვინც წლების განმავლობაში უმაღლესებში კორუფციაში იყო ჩართული და ახლა „სამართლიანობის“ აღდგენას ითხოვს.

პრობლემურია სახელმწიფოს გადაწყვეტილება, ბაკალავრიატში სწავლის საფასური 14 მიმართულებით სრულად დააფინანსოს. მიმართულებების სრულად დაფინანსება არც სამართლიანი და არც ეფექტური გზაა განათლების ხელმისაწვდომობის ზრდისთვის. არ არის ახსნილი, თუ რატომ ფინანსდება, ვთქვათ, ინჟინერიის, ისტორიის, ფილოსოფიის ან ფილოლოგიის მიმართულება და არ დაფინანსდება ფსიქოლოგია, სოციოლოგია, გეოლოგია და სხვა. ასე ვერც იმათ დააფინანსებ ეფექტურად, ვისაც ყველაზე მეტად უჭირს.

თუ ამ მიმართულებებს იმიტომ ვაფინანსებთ, რომ აქ ჩამბარებელთა რიცხვი შემცირდა, საჭიროა პრობლემის სათავის გათვალისწინება. იქნებ ამ სპეციალობებს მიმზიდველობას შემდგომი დასაქმების, ან განათლების ხარისხის თვალსაზრისით უმაღლესებში არსებული პრობლემები უკარგავს? თუ ჩვენი მიზანი ხელმისაწვდომობის ზრდაა, რა გარანტია გვაქვს, რომ ამ მიმართულებებზე სწორედ ის ხალხი არ ჩააბარებს, რომელსაც ყველაზე ნაკლებად აწუხებს დასაქმების პრობლემა (დავუშვათ, შეძლებულები, ან ისინი, ვინც თვლის, რომ უმაღლესში სწავლა სავალდებულო სამხედრო სამსახურისგან თავის არიდებისთვის სჭირდება)?

ამგვარმა მიდგომამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს არასასურველი ცვლილებები უმაღლესებში. სახელმწიფო ფინანსების მოზიდვისთვის სასურველი ხდება სწორედ დაფინანსებული მიმართულებებით სტუდენტების ადგილების ზრდა - რაც შესაძლოა სულაც არ იყოს სწავლების ხარისხის ან უნივერსიტეტის შესაძლებლობების შესაბამისი. ეს ცვლილება ასევე მოტივირებულს ხდის უმაღლესს, რომ უარი თქვას ლიბერალური განათლების პრინციპებზე და პირველივე კურსიდან დაიწყოს სპეციალიზაცია.

ცალსახად უარყოფითად შეიძლება ჩაითვალოს გადაწყვეტილება, რომელიც კვლავ ზრდის უმაღლესში ჩასაბარებლად მოთხოვნილი გამოცდების რაოდენობას. ქართული ოცნების ხელისუფლებაში მოსვლამდე დაგეგმილი იყო სასკოლო გამოსაშვები გამოცდებისა და ერთი მისაღები გამოცდის ქულების კომბინირების საფუძველზე აბიტურიენტების უმაღლესებში მიღება. მართალია, არც ეს სისტემა იყო კარგი, მაგრამ სწორი მიმართულებით გადადგმული ნაბიჯი გახლდათ, რაც არასათანადო ბარიერების შემცირებასა და მისაღები კრიტერიუმების მრავალფეროვნების გაზრდას უკავშირდებოდა. ახალი გადაწყვეტილებით, აბიტურიენტებს კვლავ 4 მისაღები გამოცდის ჩაბარება მოუწევთ. დამამთავრებელ კლასებში მთელი აქცენტი კვლავაც რჩება გამოცდების დაძლევაზე და არა მრავალმხრივი განათლების მიღებაზე. განათლების მინისტრის რიტორიკა აშკარად აცდენილია ამ გადაწყვეტილებას. არაერთ გამოსვლაში მან სწორად აღნიშნა, რომ გამოცდები არ შეიძლება იყოს სისტემის გაუმჯობესების ინსტრუმენტი. თუმცა მნიშვნელოვანია იმაზე ზრუნვაც, რომ გამოცდები განათლების სისტემის გაუარესების ინსტრუმენტი არ გახდეს.

ასევე ცალსახად უარყოფითია გადაწყვეტილება, რომ უმაღლესი განათლების სფერო რეალურად ორად გაიყოს - საეროდ და სასულიეროდ. ქართული ოცნების ინიციატივით, საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესიის დაქვემდებარებაში არსებულ უმაღლეს სასწავლებლებზე გავრცელდება რეგულაციები, რომლებიც საგანმანათლებლო სივრცის ამ ნაწილზე ხარისხის მართვის ნაკლები მექანიზმების გავრცელებას უწყობს ხელს. ამ გადაწყვეტილებით ეკლესია ხდება განათლების ხარისხის სტანდარტების დამდგენიც, განათლების განმახორციელებელიც და ხარისხის მაკონტროლებელიც. სახელმწიფო კი ვალდებულია, ამგვარ სისტემაში დააფინანსოს სწავლა და აღიაროს ამ სისტემის გაცემული ხარისხები.

ახალი ხელისუფლებისთვის 2013 წელი არის შანსი, რომ მოამზადოს სიახლეები, მათ შორის, შესაძლოა, არაპოპულარულიც. ცხადია, განათლების სფეროში რთულია რაიმე დადებითი ცვლილების სწრაფად შემოტანა. ამიტომ წლის განმავლობაში იმ თამაშის პრინციპების დადგენა და შემდგომი განვითარების საფუძვლების ჩაყრაა საჭირო, რომელიც გრძელვადიან პერსპექტივაში გაუმჯობესებას მოიტანს.

ვახო მეგრელიშვილი|სვეტი

პარაზიტიზმი ბიოლოგიური მოვლენაა. ერთი სახეობის ორგანიზმი - პარაზიტი, სხვა სახეობის ორგანიზმის - მასპინძლის ხარჯზე ცხოვრობს. იგივე ურთიერთობაა პარაზიტოიდსა და მასპინძელს შორის, ოღონდ პარაზიტოიდი, როგორც წესი, თავადვე კლავს მასპინძელ ორგანიზმს. თუმცა მათ შორის განსხვავება პირობითია და მკაფიო ზღვარის გავლება ჭირს.

პარაზიტების როლი ბუნებაში მნიშვნელოვანი და მრავალფეროვანია. მაგალითად, ტოქსოპლაზმით ინფიცირებული მღრღნელის ფსიქიკა იცვლება. ის ნაკლებად ფრთხილი და კატისთვის მარტივი ნადავლი ხდება. თანამედროვე მეცნიერების აზრით, ევოლუციის პროცესი პარაზიტების გარეშე ბევრად უფრო ნელი იქნებოდა.

მიუხედავად გარეგნული სხვაობისა, ადამიანების საზოგადოებაში და ბიოლოგიაში მიმდინარე პროცესებს შორის ანალოგია აშკარაა. ბუნებაში სხვადასხვა სახეობის ორგანიზმები ურთიერთობენ და, როგორც წესი, პარაზიტი მასპინძელზე ზომით მნიშვნელოვნად პატარაა, საზოგადოებაში კი პარაზიტების ფუნქციას თავად ადამიანები ასრულებენ. ადრე ამ როლს ძირითადად მეფენი, მეუფენი და მათი ამფსონები თამაშობდნენ. ზომის კანონზომიერება დაცული იყო. ეკონომისტების დათვლით, შუა საუკუნეებში ფეოდალური კასტის პარაზიტიზმის მასშტაბი მაშინდელი ეკონომიკის 10%25-ის ფარგლებში მერყეობდა.

დღევანდელი პრობლემის არსი და მასშტაბი მეოცე საუკუნეში გახდა ნათელი. ტექნოლოგიური პროგრესის პარალელურად, პარაზიტიზმი სახელმწიფო ბიუროკრატიის ორგანიზებული ფორმით გამოვლინდა. ეს უკანასკნელი, პარაზიტირების ამ დრომდე ცნობილ ფორმებს შორის, ყველაზე ეფექტურია. მას აქვს პარაზიტის ყველა თვისება: იკვებება საზოგადოების ხარჯზე, ასუსტებს მას და ცვლის საზოგადოების ქცევას.

რა არის ჩვეული საქმიანობა და რისთვის არსებობს ბიუროკრატია? მისი საქმის არსი მდგომარეობს სავალდებულო წესების დადგენაში და მათ აღსრულებაში.

თუ პოლიტიკური ძალა არ იქნება სავალდებულო წესების მომხრე, მაშინ ბიუროკრატია უსაქმოდ და, შესაბამისად, უფუნქციოდ დარჩება. ჩვენი ყოველდღიურობა ამის უამრავ მაგალითს იძლევა. პოლიტიკური ძალის ნებართვით, პრეზერვატივების გაყიდვის რეგულირების შესახებ სავალდებულო წესს ბიუროკრატია დიდი სიხარულით ქმნის. შემდეგ ამ წესისადმი მორჩილების უზრუნველყოფა ასევე მისი საქმე იქნება. ამ დღეებში გახმოვანებული „უფასო“ მშობიარობის ამბავიც ბედნიერების წყაროა. უამრავი ახალი იძულებითი წესი დასჭირდება ადამიანების ქცევის ცვლილებას.

რთული ამოცანა არ არის, მივხვდეთ, თუ რატომ ქმნის ბიუროკრატია სავალდებულო წესებს. ამ გზით ის აფართოებს მოქმედების არეალს, ლეგიტიმურს ხდის მასპინძლისაგან მიღებულ ფორმალურ სარგებელს და ქმნის არაფორმალური სარგებლის მიღების შესაძლებლობას.

როდესაც ბიუროკრატები გრძნობენ, რომ საზოგადოებაში არსებობს რაიმე პრობლემის განცდა, მათი ამოცანა, რაც შეიძლება მეტი წესის შექმნა ხდება. მათი აზრით, რაც მეტი წესი იქნება დადგენილი, მით მარტივად მოგვარდება პრობლემა. მდგომარეობა სავალდებულო წესების შემოღების შემდეგ უარესდება და ამით კვლავ ბიუროკრატია რჩება მოგებული, რადგან ეძლევა შესაძლებლობა, მის მიერ შექმნილი პრობლემების გადასაწყვეტად ახალი წესები მოიფიქროს.

ბუნებრივია, ბიუროკრატიის ასეთი მეტასტაზირება ძალიან სწრაფად დაღუპავდა მასპინძელს, თუმცა არსებობს პარაზიტის შემაკავებელი ობიექტური და სუბიექტური ფაქტორები. ობიექტურია გადასახადის და ქრთამის სახით მიღებული შემოსავალი, რითიც მასპინძელი კვებავს პარაზიტს. თვით თხემით ტერფამდე ბიუროკრატსაც ესმის, რომ რაღაც ზღვრის შემდეგ შესაძლებელია მასპინძელი მოკლას ან მკურნალობა გადააწყვეტინოს. სუბიექტურია პოლიტიკური ძალები, რომლებიც ბიუროკრატიის ორგანიზმში აღწევენ და მაღალ იერარქიულ საფეხურებს იკავებენ. შესაბამისად, პოლიტიკური ძალის (განსაკუთრებით მმართველი ელიტის) და ბიუროკრატიის სტრატეგია ერთმანეთს ყოველთვის არ ემთხვევა. ბიუროკრატიას ცვლილებები არ უყვარს.

პოლიტიკურ ძალას საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფუნქცია აქვს. ხშირად მისთვის უსარგებლოა ბიუროკრატიის მიერ აშკარად ნაფუჭები საქმეების დაცვა და საზოგადოებისთვის ცვლილებების შეთავაზება უწევს. გონიერების ელემენტების გარეშე, პარაზიტთან კი არა, პარაზიტოიდთან გვექნებოდა საქმე. პირდაპირი მნიშვნელობით პარაზიტოიდად ბიუროკრატია ვერსად გარდაიქმნა. ჩრდილოეთ კორეაშიც კი მატულობს მოსახლეობა. განპარაზიტების შემთხვევაში, ვფიქრობ, კორეელების განკურნებას კარგად ნაცნობ 40 წელზე მეტი არ დასჭირდება. ასე რომ, ისტორიულ ჭრილში პრობლემა არ არსებობს.

შესაბამისად, რაც უნდა სამწუხარო იყოს, საკუთარი და მასპინძლის კეთილდღეობა პარაზიტის და პოლიტიკური ძალის ურთიერთქმედებაზეა დამოკიდებული.

სინგაპურის მიმართ ჩვენში ცოტა უცნაური დამოკიდებულებაა. მოსახლეობის ერთ პროცენტს გაგებულიც არ ექნებოდა ასეთი ქვეყნის არსებობის შესახებ, რომ არა პოლიტიკოსების მიერ მისი ხშირად ხსენება. წინა ხელისუფლებას მოსწონდა სინგაპური და მიზეზად მთავრობის პოლიტიკის შედეგად ქვეყნის სწრაფი ეკონომიკური განვითარება მოჰყავდა, ოპონენტები ამ ქვეყნისადმი სიმპათიას, სინგაპურის მმართველი პარტიის მსგავსად, ნაციონალური მოძრაობის ლიდერების ხელისუფლებაში ხანგრძლივად დარჩენის სურვილს მიაწერდნენ.

ვფიქრობ, ორივე მხარის არგუმენტები მართალია. არსად, მათ შორის სინგაპურში, ბიუროკრატიისაგან სრულიად თავისუფალი ადამიანები არ ცხოვრობენ. იქ მათ ჯოხავენ, სახრჩობელაზე სისულელის გამო ახრჩობენ, სიტყვის თავისუფლება ერთ მოედანზეა დაშვებული, მაგრამ ხელისუფლებამ მოახერხა და ბიუროკრატიის მიერ ადამიანების ჯიბეში ხელის ფათურის მიდრეკილება შეზღუდა. მოახერხა შეექმნა სასამართლო, რომელიც საკუთრების გარანტია გახდებოდა. შეძლო ბიუროკრატიის მოთოკვა. დამსახურებიდან და არა თანამდებობიდან გამომდინარე, ერთ მინისტრს წელიწადში 2 მილიონი დოლარი აქვს ხელფასი, ხოლო მეორეს 4-ჯერ ნაკლები. თუ დასავლეთის ქვეყნებში ბიუროკრატია მოქალაქეებს შემოსავლის 30-60%25-ს ართმევს, სინგაპური დღემდე მხოლოდ 15%25-ით კმაყოფილდება. შედარებისთვის, ჩვენი ბიუროკრატია სინგაპურელ კოლეგებზე ორჯერ მეტს გვიღებს ჯიბიდან. ასეთმა მიდგომამ ეკონომიკური საოცრება მოახდინა და ქვეყანა მსოფლიოს უმდიდრეს ხუთეულშია მაშინ, როდესაც საკუთარ ტერიტორიაზე დასალევი წყალიც კი არ გააჩნია.

ამ ქვეყანაში ბევრი რამ არ მომწონს, მაგალითად, ნარკოტიკების გამო ჩამოხრჩობა ან 90-იანებში საღეჭი რეზინის აკრძალვა. თუმცა უნდა ვაღიაროთ, რომ თუ წარმატება დღევანდელ მსოფლიოში ეკონომიკური განვითარებით იზომება, მაშინ სინგაპური ყველაზე წარმატებულია.

ყოველთვის ისმოდა, მაგრამ ახლა ლამის უთოდანაც გავიგებთ: გარემოს დაცვის საბაბით ეკონომიკური საქმიანობის შეზღუდვის ინიციატივებს, სამამულო მრეწველობის დაცვის საბაბით ახალი საბაჟო ტარიფების შესახებ, დასაქმებულთა დაცვის მიზნით მინიმალური ხელფასების და შრომის კანონმდებლობის ცვლილების წინადადებებს, მომხმარებელთა დაცვის საბაბით კერძო კომპანიებზე ზემოქმედების ამბავს და ა.შ. რომ არაფერი ვთქვა უნივერსალურ მედიცინაზე და სოციალური ტრანსფერტების ზრდაზე.

საერთაშორისო და ადგილობრივი ექსპერტები, ინტერესჯგუფების წარმომადგენლები, სამოქალაქო სექტორის ინიციატივების უმრავლესობა იმდენად მავნეა საზოგადოებისთვის, რომ ბიუროკრატიას ერთი სული აქვს, როდის დაავალებენ მათი რეკომენდაციების შესრულებას.

პოლიტიკურმა ელიტამ თუნდაც პრაგმატულად, მხოლოდ საკუთარი გადარჩენისთვის უნდა გააჩეროს ბიუროკრატიის აქტივიზმი. ან მკვეთრად შეანელოს მაინც. თუ ამას ვერ შეძლებს, განწირულია.

თერმორეცეპტორების ადაპტაციაზე დაკვირვებისათვის არსებობს ცდა - ბაყაყს ცხელ წყალში თუ დაუპირე ჩასმა, მომენტალურად ამოხტება, ხოლო თუ ჩავსვამთ ცივ წყალში და სპირტქურაზე ამ წყალს ნელა ავადუღებთ, ბაყაყი ისე იხარშება, რომ არ ინძრევა. ის ტემპერატურის ნელა მატებას ვერ გრძნობს. ჩვენ ბოლო წლები სპირტქურაზე შემოდგმული ბაყაყივით ვთბებოდით. ახლა კი შეიძლება ადუღებულ წყალში მოვხვდეთ. ვინ იცის, რა არის უკეთესი?!

ფოკუსი

სალომე უგულავა

ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებიდან სამი თვის შემდეგ ტაბულა ნაციონალური მოძრაობის გენერალურ მდივანს, ვანო მერაბიშვილს ესაუბრა. ყოფილმა პრემიერმა და წარსულში ქვეყნის ერთ-ერთმა ყველაზე გავლენიანმა მინისტრმა, პოსტსაარჩევნო ვითარება, ქვეყნის წინაშე არსებული გამოწვევები და პარტიის სამომავლო გეგმებიც მიმოიხილა.

ახალი ხელისუფლების საქმიანობა რომ შევაფასოთ, კონკრეტულად რას მიესალმებით, ან რა არ მოგწონთ?

სამწუხაროდ, ჯერ არაფერია, რასაც მივესალმებით. არ მოგვწონს ის, რომ ვერ ვხედავთ ამ ხელისუფლების მხრიდან თანმიმდევრულ გეგმას, როგორ განვითარდეს ქვეყანა. თუ კონკრეტული მაგალითი გვინდა, რა არ მოგვწონს, ერთ-ერთი ამნისტიაა. როდესაც ვსაუბრობთ გრუ-ს ოფიცრებისა და აჯანყებულების გათავისუფლებაზე, ეს ჯაბას დროინდელი ამნისტიაა. ეს საქართველოს ისტორიაში ჩაიწერება, როგორც ერთ-ერთი ყველაზე სამარცხვინო მოვლენა. დრო აჩვენებს ამას. იშვიათია ქვეყანა, სადაც დემოკრატიულად არჩეული ახალი ხელისუფლება ციხიდან ათავისუფლებს უცხო ქვეყნის ჯაშუშებს. თან გმირებად, პოლიტიკურ პატიმრებად გამოჰყავთ.

მეორე, ყველაზე ცუდი, კრიმინალური სიტუაციის გაუარესებაა. ჩნდება განცდა, რომ პოლიცია არის მიტოვებული და პასიური. იქ დიდი საკადრო ცვლილებები გატარდა, ბევრი „ახალი“ ძველი კადრი მოვიდა. პოლიციელებს არ აქვთ დაცულობის განცდა. ესეც აისახა კრიმინოგენურ სიტუაციაზე. მოსახლეობასაც გაუქრა უსაფრთხოების ის განცდა, რაც ადრე ჰქონდა.

ამნისტიაზეც მინდოდა მეკითხა და თქვენც ახსენეთ. რა მოტივაცია ჰქონდათ ამგვარი მასშტაბური ამნისტიის განსახორციელებლად?

ძნელია რაციონალურ, გინდაც პრაგმატულ მოტივაციაზე საუბარი. ეს ნიშნავს, რომ მათ ხედვა არ აქვთ და იმ ჯგუფებს, რომლებიც აქტიურობენ, მათ შორის, ამ პარლამენტში, ვერ დაუპირისპირდა საღად მოაზროვნე ნაწილი, თუკი ასეთი არსებობდა მთავრობაში. ძალიან იაფფასიანმა და ნაწილობრივ კორუმპირებულმა დაინტერესებამ მიაღებინათ გადაწყვეტილება.

თქვენ პატრულის პასიურობაზეც საუბრობთ. რამდენად გამართული და მყარი აღმოჩნდა ეს ინსტიტუტი?

ხელმძღვანელებს მასობრივად ცვლიან და ახალ ხალხს ყოველგვარი გამჭვირვალე პროცედურების გარეშე იღებენ, იმ ტრადიციების დარღვევით, რომელიც პატრულში არსებობდა. მოგეხსენებათ, აქამდე პატრულის, პოლიციელის შერჩევისას, სპეციალური ტრენინგი და ტესტები არსებობდა. ახლა ძველ პოლიციელებსაც აბრუნებენ. ალეკო ტაბატაძე აისბერგის მხოლოდ ხილული წვერია. ძალიან ბევრი პატარა ალეკო ტაბატაძე დაბრუნდა.

გარდა ამისა, ხელისუფლება კონსოლიდირებული არაა. რაც მთელი ამ დროის განმავლობაში კეთდებოდა, შეცდომად გამოაცხადეს, კრიმინალების დაპატიმრება ცუდ საქმედ ჩაითვალა. ციხიდან გამოსული ადამიანები უკვე უკავშირდებიან იმ პოლიციელებს, რომლებმაც თავის დროზე დააკავეს, ემუქრებიან. ამ ყველაფრის ფონზე, სულაც არაა გასაკვირი პოლიციაში მოტივაციის შემცირება.

ვფიქრობ, მთელი საზოგადოების ვალია, მხარში ამოვუდგეთ ქართულ პოლიციას. ის არ არის მაინცდამაინც ნაციონალური მოძრაობის მონაპოვარი, ქართული საზოგადოების მონაპოვარია. მინიმუმ 9 წლის განმავლობაში პოლიცია იყო ქვეყანაში სიმშვიდისა და უსაფრთხოების გარანტი და ეს არ უნდა დავკარგოთ არცერთ შემთხვევაში.

ამჟამად ნაციონალური მოძრაობის წინაშე რა დაბრკოლებები და გამოწვევებია?

მთავარი დაბრკოლება ისაა, რომ მთელი ჩვენი ენერგია მიმართულია (და ხელისუფლების გეგმაც ესაა) ყოველდღიურ დაკითხვებზე, ზეწოლაზე, დაკავებებზე, ფინანსური პოლიციის შევარდნებზე.

ხომ არ ფიქრობთ, მეტი რომ გაგეკეთებინათ დემოკრატიის განსავითარებლად, იგივე სასამართლოს მეტი დამოუკიდებლობისთვის, დღეს თქვენც კი უფრო მეტად იქნებოდით დაცულნი, როგორც ოპოზიცია?

მთავარი ის არ არის, ჩვენ ვიქნებოდით დაცულები, თუ არ ვიქნებოდით. თავისთავად, მეტი დემოკრატია, მეტი განვითარება, ინსტიტუტები, კარგი იქნებოდა. მე მგონი, ქვეყანაზე არ იარსებებს ადამიანი, ვინც იტყვის, რომ არ იყო საჭირო მეტი დემოკრატია, მეტი თავისუფლება და ა.შ.

შეიძლება ვიდავოთ პრიორიტეტებზე, მაგრამ ვთვლით, რომ ვაკეთებდით ყველაფერს, რომ ქვეყანა განვითარებულიყო, გამდიდრებულიყო და გამხდარიყო დასავლური ცივილიზაციის სრულფასოვანი წევრი.

ამჟამად რა გეგმები გაქვთ? პარტიის რებრენდინგზე საუბრობდით, რას გულისხმობთ და რა რესურსი გაქვთ?

უკვე გადავდგით ეს ნაბიჯები. გაჩნდნენ ახალი ადამიანები, პარტიაშიც და ფრაქციაშიც. ბევრი ახალი სახე წარმმართველი ძალა გახდა. ამასთან, გავთავისუფლდით ზოგიერთი ადამიანისგან, ივანიშვილის ამოქმედებამ მათი სისუსტე გამოავლინა. ზოგი თავისით წავიდა, ზოგი გაპასიურდა.

ახლა გადავდივართ ახალი ტიპის მუშაობაზე. უკვე ოპოზიციური პარტია ვართ. ჩავატარეთ ყრილობა, დავიწყეთ ახალი წევრების მასობრივი გაერთიანება. მათი ჩართულობით ახალ ქსელებს ავაშენებთ.

მაჟორიტარების შერჩევისას შეცდომები ხომ არ დაუშვით? თქვენც ახსენებთ, რომ ზოგიერთმა უკვე დატოვა ნაციონალური მოძრაობის ფრაქცია.

აქ მარტო ჩვენი შეცდომა არაა. საუბარია იმაზე, რამდენად გაუძლო ზეწოლას ზოგიერთმა მაჟორიტარმა. ბევრ მათგანს ფიზიკურად, ფინანსურად, კრიმინალურად დაუპირისპირდნენ. ეს თავისთავად არ ნიშნავს, რომ შეცდომები იყო დაშვებული. თუმცა, შეიძლება, გამოცდილებიდან გამომდინარე, რამდენიმე მაჟორიტარზე სხვანაირად გვეფიქრა და უფრო მეტი სიახლე შემოგვეტანა. მინდა აღვნიშნო, რომ პარტია ისედაც განახლდა. 50%25 ახალი სახე იყო. თუმცა გარკვეული რეზერვები არსებობდა, რომ უფრო მეტი ადამიანი გამოცვლილიყო.

ზოგადად, კანდიდატების შერჩევისას, დემოკრატიული გზა ავირჩიეთ. ჩავატარეთ კვლევები და კანდიდატების დაყენებისას ყველაზე დიდი პრიორიტეტი მათ რეიტინგს, მათ მიმართ ნდობას მივანიჭეთ. ეს სამართლიანი იყო, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში არ დაემთხვა ამ ადამიანების პრინციპულობას. ზოგმა ვერ გაუძლო პრესინგს.

როგორ პარტიად ჩამოყალიბდება ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა, ისევ პოპულისტურ შეჯიბრში ხომ არ შევა ქართულ ოცნებასთან?

არ ვთვლი, რომ პოპულისტურ შეჯიბრში ვიყავით შესული. თუ სოციალური პროგრამა რეალისტურია და მიზნად ისახავს საზოგადოების სოციალურად გაჭირვებული ფენების დახმარებას, ეს არ არის პოპულიზმი. სიტყვა პოპულიზმი ყოველთვის არ არის ნეგატიური.

დღესაც ვთვლი, რომ 1000-ლარიანი ვაუჩერი უფრო მოგებიანი იყო საზოგადოებისთვის, ვიდრე ივანიშვილის არასრულებული დაპირებები. არც კრედიტები გაიაფებულა და ჩამოწერილა, არც ბენზინი გაიაფებულა. ელექტროენერგიის საფასურის გაიაფებაც არაგამჭვირვალე პროცედურებით მოხდა, რაც საბოლოოდ დააზარალებს ენერგეტიკას. თან მხოლოდ 3.5 თეთრით გაიაფდა.

თქვენ ხშირად უსვამთ ხაზს ფუნდამენტურ განსხვავებებს ქართულ ოცნებასთან. რა არის ეს განსხვავებები?

ივანიშვილი ძველმოდური ადამიანია. სამყაროზე თანამედროვე ხედვა არც მას აქვს და არც მისი მთავრობის წევრებს. მათი გეგმები მიმართული იყო ე.წ. მასობრივ გაიაფებებზე, რაც აბსურდულია. ფასს გარემოებები, ბაზარი ადგენს და არა ვიღაცის კეთილი ნება.

ჩვენი ამოცანა კი ისაა, სოციალურად დაუცველ ფენებს ჰქონდეთ ხელმისაწვდომობა სხვადასხვა სიკეთეებზე. არა ფასების შეუძლებელი შემცირებით, არამედ შემოსავლის გაზრდით.

იმ ადამიანებს, რომლებსაც განვითარების საშუალება არ ჰქონდათ მრავალი გარემოების გამო, უნდა დავხმარებოდით ახალ ეკონომიკურ სისტემაში ინტეგრაციაში. ზუსტად ამიტომ შეგვყავდა ყველა სოფელში გაზი, წყალი, გაგვყავდა გზა, ინტერნეტი, ყველასთვის უნდა მიგვეცა 1000 ლარი და ყველა დაგვეზღვია. ოღონდ ნამდვილი დაზღვევით, რაც ახალმა ხელისუფლებამ ჩააგდო და ჯერ რა გეგმები აქვთ, არ ვიცით. გამიჭირდება, მთავრობის ჯანდაცვის პროგრამა შევაფასო იმიტომ, რომ არაფერი გვინახავს წერილობით. მხოლოდ სიტყვიერად ასახელებენ მისი ამოქმედების თარიღებს.

ჩვენ ფუნდამენტური განსხვავებები გვაქვს დასავლურ სამყაროში სწრაფვასთან დაკავშირებით. სამწუხაროდ, საქართველოს მთავრობის საგარეო პოლიტიკის შესახებ ზუსტად არავინ არაფერი იცის. ხდება რაღაცის დეკლარაცია, მაგრამ ეს არ არის თანმიმდევრული. თუნდაც ავიღოთ ის ფაქტი, რომ არ მოხდა დღევანდელი მთავრობის და პრეზიდენტის ერთობლივი დეკლარაციის გაკეთება NATO-სთან დაკავშირებით; ასევე ნეგატიური ფონი, რომელიც მთავრობას აქვს საერთაშორისო მედიაში. ეს მაინცდამაინც დადებითად არ აისახება საქართველოს საგარეო ურთიერთობებსა და პოლიტიკაზე.

ჩვენ გვაქვს განსხვავებები კეთილმეზობლურ ურთიერთობებთან და მეზობელ ეკონომიკებთან ინტეგრირებასთან დაკავშირებითაც.

დეკლარირებულად ქართულ ოცნებაშიც ამავეს ამბობენ, რასაც თქვენ...

თუმცა, ამატებენ, რომ კრედიტები, დენის ტარიფი და ბენზინი უნდა გაიაფდეს, რაც ცრუ დაპირებებია. ამბობენ, რომ დიდი ჰესები არ უნდა აშენდეს, ეჭვქვეშ აყენებენ რკინიგზის მშენებლობას...

დღეს რა პერსპექტივა აქვს საქართველოს დასავლეთთან ინტეგრაციის მიმართულებით?

ჩვენი ქვეყანა საფრთხეშია, იმიტომ რომ ის იდეოლოგია, რომელიც დღეს ინერგება, არ არის მომავალზე ორიენტირებული. არ არის გეგმები, როგორ მივდივართ დასავლურ ცივილიზაციაში. ვგულისხმობ არა მარტო ევროკავშირის და NATO-ს წევრობას, არამედ სახელმწიფო ხედვის ჩამოყალიბებას, რომელიც ორიენტირებული იქნება მომავალზე და იდგება თანამედროვე ფასეულობებზე.

ის, რომ მთავარი პრიორიტეტები არის ცრუ, შეუსრულებელი სოციალური დაპირებები, საზოგადოებაში თავისთავად გააჩენს ნიჰილიზმს, რაც, საბოლოო ჯამში, საქართველოს ეკონომიკურ წინსვლას შეაჩერებს. ეს ხომ მართლა თავისუფალი საზოგადოების მშენებლობის საფუძველია. ღარიბ საზოგადოებაში ძნელია დემოკრატიული ინსტიტუტების აშენება, დემოკრატია ფული ღირს.

ინვესტიციების მოზიდვისა და, ზოგადად, ეკონომიკური განვითარების კუთხით, როგორ შეაფასებდით ამჟამინდელ ვითარებას?