რა-კურსი

საქართველოს პარლამენტში უახლოეს პერიოდში შევა კანონპროექტი „ფინანსური სექტორის გლობალური კონკურენტუნარიანობის შესახებ“. 9 იანვრის თავრობისსხდომაზე პრემიერმინიტრმა ლადო გურგენიძემ განაცხადა, რომ მთავრობის ინიციატივა ორ ძირითად საკითხს ეხება: 1. ფოთის თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის ჩამოყალიბება და 2. საქართველოში საერთაშორისო ფინანსურიცენტრის ფორმირება. გარდა ამისა, იგეგმება ფინანსური სექტორის ზედამხედველობის სამსახურის შექმნა, რომელიც მოიცავს ფულის გათეთრების წინააღმდეგ ბრძოლის გამკაცრებას, ასევე, კომერციულ ბანკებში დიდი წილის მქონე პირების გაკონტროლებას, ეროვნული ბანკის ფუნქციების ზრდას ინფლაციური სტაბილიზაციის შენარჩუნების საკითხებში და პარლამენტის წინაშე პასუხისმგებლობის ამაღლებას. პარალელურად დაგეგმილია ინვესტორებზე, ბიზნესმენებზე და მეწარმეებზე საგადასახადო წნეხის შემცირება, რაშიც ნაგულისხმევია, რომ გადასახადის დონე საბანკო სისტემაში 25-დან 15%25-მდე შემცირდეს.

კანონპროექტების პაკეტი 22 ძირითად კანონს და მათგან გამომდინარე კანონქვემდებარე აქტებს მოიცავს და მისი განხილვა პარლამენტში, პრემიერის განცხადებით, იანვრის მეორე დეკადაშივე უნდა დაწყებულიყო.

როგორც ჩანს, შემოთავაზებული კანონპროექტი მნიშვნელოვნად პრეტენზიულია და ახალი ეკონომიკური წესრიგის დამყარებას ისახავს მიზნად.

ხშირად საზოგადოება ფაქტის წინაშე დგება და არაა ინფორმირებული მოსალოდნელ ცვლილებებზე. უკვე გატარებული რეორგანიზაცია კი მოუმზადებელი ან არაეფექტური აღმოჩნდება ხოლმე. იმისათვის, რომ ნაკლები იყოს შეცდომები, მთავრობის მიერ ინიცირებული კანონპროექტის შესახებ კომპეტენტური აზრი წინასწარ უნდა ჩამოყალიბდეს.

მოსალოდნელ ახალ ეკონომიკურ წესრიგთან დაკავშირებით უკვე არსებობს არაერთმნიშვნელოვანი წარმოდგენა და შეფასებები. ჩნდება კითხვები, რაზეც საზოგადოებამ პასუხი უნდა მიიღოს.

რას ფიქრობენ ზემოაღნიშნულზე ქართველი ექსპერტები?

1 ფოთში თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის ექმნაზე საუბარი არაერთხელ დაიწყო და პათოსი სხვადასხვა მიზეზის გამო მინელდა. ოპონენტები მიიჩნევდნენ, რომ პროექტი ეკონომიკურად გაუმართლებელი იყო. დღეს რა შეიცვალა, რა წინაპირობები არსებობს აღნიშნული პროექტის წარმატებით განხორციელებისთვის. ხომ არ გამოიწვევს ეს ერთი რეგიონის ეკონომიკური გაძლიერების ხარჯზე რეგიონალურ პოლარიზებას ქვეყანაში შესაძლო სოციალური, თუ პოლიტიკური შედეგებით და რა ნიშნით გამოირჩა ფოთი, მაშინ, როცა ამ თვალსაზრისით არანაკლები (მეტი თუ არა) შესაძლებლობები აქვს ანაკლიას (არსებობს კიდეც ეკონომიკურად არგუმენტირებული შესაბამისი პროექტი) ან, თუნდაც ბათუმს?

2 რას მოუტანს საქართველოს საერთაშორისო ფინანსური ცენტრის ფორმირება (პრემიერის თქმით, მსგავსი სტრუქტურა დსთ-ს სივრცესა და აღმოსავლეთ ევროპაში არ არსებობს, რომელიც სტრატეგიული დანიშნულების ფონდის შექმნას გულისხმობს, სადაც სარეაბილიტაციო და რეგენერაციული პროექტების ფინანსების აკუმულირება მოხდება, რაც ფაქტობრივად, პროფიციტული ბიუჯეტის დაკანონებას გულისხმობს); პროფიციტული ბიუჯეტი ნიშნავს თუ არა, რომ მთავრობა ვერ ახერხებს ბიუჯეტში აკუმულირებული თანხების სწორად დამისამართებას იმის გათვალისწინებით, რომ თვით მოწინავე ეკონომიკურ ქვეყნებსაც კი არა აქვთ პროფიციტული ბიუჯეტები; და საერთოდ, პროფიციტული ბიუჯეტი არის თუ არა ქვეყნის ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი?

3 რას ნიშნავს „ფინანსური სექტორის ზედამხედველობის სამსახური“? გამართლებულია თუ არა კომერციულ ბანკებში დიდი წილის მქონე პირების გაკონტროლება და ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ სახელმწიფო აპირებს უხეშად ჩაერიოს კერძო საკუთრებაში? შეიზღუდება თუ არა ამით კომერციული ბანკების თავისუფლების ხარისხი და ამდენად წაადგება ეს სამსახური საბანკო სექტორის შემდგომ სტიმულირებას?

4 პრემიერის თქმით, დაუშვებელი იქნება ინფლაციის ორნიშნა მაჩვენებელი წლის შედეგების მიხედვით და თუ ეს მაჩვენებელი 10%25-ს გადააჭარბებს, მიღებული იქნება დაუყოვნებელი ზომები ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის გადადგომის ჩათვლით. ხომ არ ნიშნავს ეს მთელი პასუხისმგებლობის ერთ პირზე გადაბრალების მცდელობას, მაშინ, როცა ქვეყნის ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის განმსაზღვრელი უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოა და როგორ შეიძლება ეროვნული ბანკის პასუხისმგებლობაზე საუბარი იმ პირობებში, როცა ქვეყნის ეროვნულ ბანკს „პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელი“ მართავს?

5 ინვესტორებზე, ბიზნესმენებსა და მეწარმეებზე საგადასახადო წნეხის 25%25-დან 15%25-მდე შემცირება - რა არის ეს - მთავრობის მორიგი პოპულისტური ინიციატივა, ბიზნესის ხელშეწყობა, თუ რეალურ ეკონომიკურ მდგომარეობამდე მიახლოვების სურვილი?

ო, ეს ეგზიტპოლები!

თანამედროვე პირობებში საზოგადოებრივი აზრის შესწავლას განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება და სოციოლოგიაში მისი გამოყენება შეიძლება ითქვას ტრადიციად მკვიდრდება. საქართველოში უკვე ათეული წელია სოციოლოგიური კვლევის რამდენიმე დამოუკიდებელი ცენტრი არსებობს. ისინი კვლევებს არა მხოლოდ პოლიტიკურ სფეროში, არამედ სხვა მიმართულებითაც აწარმოებენ. უკანასკნელი წლების პრაქტიკა ცხადყოფს, რომ საქართველოში საზოგადოებრივი აზრის კვლევის კულტურა დაბალია.

შეიძლება დაბეჯითებით ითქვას, რომ სოციოლოგიური კვლევის შედეგები ხშირად დამაჯერებლობას მოკლებულია და ფორმალურ ხასიათს ატარებს. მეტიც, ისეთი შთაბეჭდილება იქმნება, რომ ისინი მხოლოდ დამკვეთის ინტერესებს ემსახურებიან, რაც თავისთავად საზოგადოების ინტერესების იგნორირებას იწვევს. პიარი კი, მოგეხსენებათ, სხვა არაფერია, თუ არა საზოგადოებრივი აზრის რეგულირება სასურველი მიმართულებით, რაც დამანგრევლად მოქმედებს იგივე საზოგადოების ცნობიერებაზე. ამას საარჩევნო ეგზიტპოლის შედეგებიც მოწმობს, რომელმაც არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება გამოიწვია. როგორც ცნობილია, 2008 წლის 5 იანვრის ეგზიტპოლები საზოგადოებრივი ორგანიზაციების კონსორციუმის მიერ ჩატარდა და მასზე ილია ჭავჭავაძის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა, მშვიდობის, დემოკრატიისა და განვითარების კავკასიის ინსტიტუტმა (CIPDD), საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტმა (GIPA), საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდმა (GFSOS) იმუშავა.

შეიძლება ითქვას, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შედეგები ეგზიტპოლის შედეგებზე აიგო. როგორც მოსალოდნელი იყო, სოციოლოგიური კვლევითი ჯგუფების მიერ ჩატარებული ეგზიტპოლის შედეგები ტყუპისცალივით ჰგავს ერთმანეთს. ყოველივე ეს იმისი თქმის საფუძველს იძლევა, რომ საქართველოში მოქმედი სოციოლოგიური კვლევის ცენტრები, თუ მსგავსი არასამთავრობო ორგანიზაციები მხოლოდ დამკვეთის ინტერესებს ემსახურებიან. ამის თვალსაჩინო მაგალითად, ასევე არასამთავრობო ორგანიზაცია „დემოკრატიული განვითარების ანალიზისა და პროგნოზირების ცენტრის“ საკონსულტაციო ჯგუფის „ჯი-სი-ჯის“ მიერ წარმოებული კვლევის შედეგებიც გამოდგება.

აღნიშნული ცენტრის სოციოლოგიური გამოკითხვის შედეგების საფუძველზე 2007 წლის საუკეთესო კომპანიები და გამარჯვებული ადამიანები გამოვლინდნენ.

უნდა ითქვას, რომ „ჯი-სი-ჯის“ მიერ გამოვლენილ შედეგებს საზოგადოებაში არაერთგვაროვანი გამოხმაურება მოჰყვა და მოსახლეობის დამოკიდებულება ამ მოვლენის მიმართ ნეგატიური აღმოჩნდა. მოქალაქეებს ძალიან ბევრი კითხვა დაუგროვდათ კვლევის შედეგებთან დაკავშირებით, კერძოდ: რა კრიტერიუმებით გამოვლინდა „წლის საუკეთესო ბიზნესმენი“, „წლის საუკეთესო მენეჯერი“, „წლის საუკეთესო ბანკი“, „წლის კომპანიები“? რამდენად დამოუკიდებელი იყო სოციოლოგიური კვლევისას აღნიშნული ცენტრი? როგორია კვლევითი ცენტრების საზოგადოებასთან მუშაობის მეთოდები? როგორ არჩევენ ისინი რესპოდენტებს?

ამ საკითხთან დაკავშირებით ექსპერტებს შემდეგი კითხვით მივმართეთ:

- თქვენის აზრით, რამდენად ობიექტურად და პროფესიონალურად შეიძლება ჩაითვალოს საქართველოში არსებული სოციოლოგიური კვლევითი ცენტრების საქმიანობა და რამდენად ემსახურებიან ისინი საზოგადოების დაკვეთას?

ექო

ამომრჩეველთა მიერ ხელისუფლების არჩევა არ გახლავთ მხოლოდ პოლიტიკური საკითხი. მოქალაქეთა უფლება, მონაწილეობა მიიღონ არჩევნებში, არ შეიძლება განხილული იყოს როგორც მხოლოდ პოლიტიკური თემა. პოლიტიკურ თემად ან პოლიტიკის საგნად შეიძლება მივიჩნიოთ ადამიანის უფლება - თავად იყოს არჩეული ხელისუფლებაში. ის ამისათვის ან უკვე არსებულ რომელიმე პოლიტიკურ გაერთიანებას უნდა შეუერთდეს ან თავად შექმნას ახალი გაერთიანება და მისი მეშვეობით შეეცადოს ხელისუფლებაში მოსვლას.

პოლიტიკას მიეკუთვნება ასევე ყველა ის ხერხი, მეთოდი და საშუალება, რაც გამოიყენება არჩევნებში გამარჯვებისათვის. პოლიტიკას მიეკუთვნება ყველა ის დაპირება (საარჩევნო პროგრამა), რაც გაცხადებული იქნება ამომრჩევლის მხარდაჭერის მოპოვებისათვის. პოლიტიკას მიეკუთვნება, აგრეთვე მუშაობა ისეთ თანამდებობაზე, რომლის მეშვეობითაც, ადამიანი უფლებამოსილი ხდება განსაზღვროს ქვეყნის საშინაო თუ საგარეო პოლიტიკა. მაგრამ პოლიტიკას არ მიეკუთვნება ამომრჩევლის, მოქალაქის უფლება - აქტიურად გამოხატოს თავისი პოზიცია ვინმეს მხარდასაჭერად ან ვინმეს საწინააღმდეგოდ.

პოლიტიკას არ მიეკუთვნება მოქალაქის ამომრჩევლის სტატუსით არჩევნებში მონაწილეობა. არჩევნებში მონაწილეობით ის ირჩევს თავის წარმომადგენლებს და მათთან ერთად ხდება პასუხისმგებელი ქვეყნის ბედზე. არჩევნებში მონაწილეობა ადამიანის სამოქალაქო ვალებულებად უნდა მივიჩნიოთ. არჩევნები პროგრამების და ამ პროგრამათა მატარებელი ადამიანების შეჯიბრების გარდა, რაც თავისთავად პროგრესს, განვითარებას იწვევს, პასუხისმგებლობით აღჭურვილი საზოგადოების ჩამოყალიბებასაც უწყობს ხელს. პასუხისმგებლობა კი ის აუცილებელი ნაწილია, რაც გადაწყვეტილების მიღებასთან კავშირში, თავისუფლებას წარმოადგენს. თავისუფალია ყველა, ვისაც შეუძლია დამოუკიდებელი გადაწყვეტილების მიღება და იყოს მასზე პასუხისმგებლობა. თავისუფლება კი არის ჩვენი სახელმწიფოს მშენებლობის ერთ-ერთი მთავარი ქვაკუთხედი.

ამიტომაც, როცა ამბობენ, არჩევნებში მონაწილეობა არის მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკა და ამიტომაც ის ყველას საქმე არ არისო, ამით შეგნებულად ცდილობენ, ჩვენი საზოგადოების სოციალური ჯგუფები - მეწარმეები, ჟურნალისტები, მეცნიერები, არასამთავრობო სექტორის, განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, ხელოვნების, კულტურის, სპორტის მუშაკები და სტუდენტები გააპასიურონ და ნაცვლად იმისა, რომ ხელი შეუწყონ მათი და რიგითი მოქალაქეების თავისუფალ ადამიანებად ჩამოყალიბებას, უბიძგებენ გულგრილობის, ჩაურევლობისა და საბოლოო ჯამში, უპასუხისმგებლობისაკენ.

ბიზნესმენს არა აქვს უფლება საჯაროდ გამოხატოს თავისი პოზიცია, დააფინანსოს ან სხვაგვარად ხელი შეუწყოს ხელისუფლების ოპონენტებს. თუ ამას იზამს, ის უკვე პოლიტიკაში ჩართულად მიიჩნევა. იგივე დამოკიდებულება იგრძნობა ჟურნალისტებისადმი, როცა ითხოვენ, რომ ისინი მხოლოდ მოვლენებს უნდა აშუქებდნენ, ხოლო თავისი პოზიცია, დამოკიდებულება მოვლენათა შეფასებისას არ უნდა გამოხატონ. აღარაფერს ვამბობ სახელმწიფო მოსამსახურეებზე, რომლებშიც მკვიდრად ჩანერგეს, კონსოლიდირებისა და ერთიანობის ყალბი ლოზუნგის ქვეშ ხელისუფლების უპირობო და უსიტყვო მორჩილების სტერეოტიპი. ხოლო, როცა საჭიროა წესრიგი ან კიდევ ფული ხაზინის შესავსებად ამ ფილოსოფიის მატარებელი მმართველები ყველა ჯგუფებსა და რიგით მოქალაქეებს მოუწოდებენ უსამართლო კანონებისადმი მორჩილების, სახელმწიფოს წინაშე არსებული ვალდებულებების ჯეროვნად და დროულად შესრულების დახელისუფლების მხარდაჭერაში აქტიურად ჩართვისაკენ. ამიტომაც სტერეოტიპი, შიში იმისა, რომ თუ მაქვს პოზიცია და ამ პოზიციას გამოვხატავ, ესეიგი პოლიტიკაში ჩართულად ვიქნები მიჩნეული, უკუსაგდებია.

სამწუხაროდ, 2008 წლის 5 იანვრის რიგგარეშე საპრეზიდენტო არჩევნები ამ შიშის მოსასპობად არ გამოგვადგება. თუმცა, აშკარად შეინიშნება ჩვენი საზოგადოების ლამის ყველა ჯგუფის და რაც ყველაზე მისასალმებელია მოქალაქეთა გააქტიურება და სამოქალაქო კულტურის მნიშვნელოვანი ზრდა, რაც მალე, დარწმუნებული ვარ, სწორი არჩევანის გაკეთებაშიც გამოვლინდება. ერთადერთი სოციალური ჯგუფი, რომელიც ყველაზე პასიურ და დამოკიდებულ მდგომარეობაში იყო და რჩება, ესენი არიან: მეწარმეები, ქართული ბიზნესის წარმომადგენლები, დამოუკიდებელი და სამართლიანი სასამართლო, სწორი საგადასახადო კანონმდებლობა, საზოგადოებრივი კონტროლი მხოლოდ მათ მიერ გაწეული ქველმოქმედების ნებაყოფლობითობასა და უანგარობაზე შეიძლება გახდეს ამ ყველაზე დამოკიდებული ჯგუფის გათავისუფლების გარანტი. თავისუფალი და კონკურენტული მეწარმეობის გარეშე, კი ვერც დოვლათი შეიქმნება და, რომც შეიქმნას სოციალური უსამართლობის გამო, საზოგადოების შიგნით სიმშვიდე ვერ დაისადგურებეს.

ყოველივე ამისათვის, ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს არჩევნებს და მის სამართლიან შედეგებს. სამწუხაროდ, 2008 წლის 5 იანვრის არჩევნები ჩვენს საზოგადოებას სიმშვიდეს ვერ მოუტანს. ვერ მოიტანს არამარტო ბიზნესმენების, არამედ სხვა ჯგუფების თავისუფლებას. საზოგადოების მიერ თავისუფლების მოსაპოვებლად დახარჯული ენერგია მომავალშიც ბევრი კრიზისის მოწმეს გაგვხდის!...

როცა ამბობენ, არჩევნებში მონაწილეობა არის მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკა და ამიტომაც ის ყველას საქმე არ არისო, ამით შეგნებულად ცდილობენ, ჩვენი საზოგადოების სოციალური ჯგუფები - მეწარმეები, ჟურნალისტები, მეცნიერები, არსამთავრობო სექტორის, განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, ხელოვნების, კულტურის, სპორტის მუშაკები და სტუდენტები გააპასიურონ და ნაცვლად იმისა, რომ ხელი შეუწყონ მათი და რიგითი მოქალაქეების თავისუფალ ადამიანებად ჩამოყალიბებას, უბიძგებენ გულგრილობის, ჩაურევლობისა და საბოლოო ჯამში, უპასუხისმგებლობისაკენ.

თუ ვთანხმდებით, რომ არჩევნები - ეს არის ადამიანის უფლება და ერის, საზოგადოების სამოქალაქო ვალდებულება, მაშინ, აუცილებელია დავიცვათ, როგორც საფუძველი თავისუფლებისა. ამ მიზნით იყო ნაკარნახევი ჩვენი ასოციაციის „კანონი ხალხისათვის“ მოქმედება, როცა შევიმუშავეთ და გავავრცელეთ არჩევნების გაყალბების ყველა ის მეთოდი, რაც ჩვენთან გამოყენებულა ოდესმე და თეორიულად შეიძლება ისევ გამოყენებულიყო. სამწუხაროდ, ჩვენს მიერ ჩატარებული ანალიზი გვაფიქრებინებს, რომ გაყალბების 17 მეთოდიდან შესაძლო იყო გამოყენებულიყო 7 მეთოდი. კერძოდ:

1. ამომრჩეველი, რომელიც არ მივიდა ხმის მისაცემად ან გარდაცვლილი პირი, რომელიც დატოვებული იყო ამომრჩეველთა სიაში - ამან საშუალება მისცა გამყალბებელს, ხმა მიეცათ მისი სახელით;

2. უცხოეთში მყოფი ამომრჩეველი, რომლის გვარის გასწვრივ საარჩევნო უბნის ერთიან სიაში (საქართველოში) არ იყო სპეციალური აღნიშვნა: „იმყოფება უცხოეთში“ - ამან საშუალება მისცა გამყალბებელს, ხმა მიეცათ მისი სახელით;

3. რამდენიმე საარჩევნო უბნის სიაში ფიქტიურ მისამართებზე წინასწარ შეყვანილი ამომრჩეველი - ამან საშუალება მისცა გამყალბებელს, ხმა მიეცა ყველა ამ უბანში მხოლოდ პასპორტის წარდგენით;

4. ფიქტიური ამომრჩეველები ანუ მოქალაქეები, რომელთაც ხელთ ჰქონდათ რამდენიმე ყალბი პირადობის ან/და რეგისტრაციის მოწმობა - ამან საშუალება მისცა გამყალბებელს, წინასწარ შეეყვანა იგი შესაბამისი უბნების ამომრჩეველთა სიებში და რამდენიმე უბანში მიეცა ხმა.

5. კონკრეტული კანდიდატის სასარგებლოდ წინასწარ, უკანონოდ შევსებული ბიულეტენების ჩაწყობა სპეციალურ კონვერტებში და შემდეგ მათი ჩაყრა საარჩევნო ყუთში ან მაგიდაზე მათი დაყრა საარჩევნო ყუთიდან კონვერტების ამოღების დროს;

6. საუბნო-საარჩევნო კომისიის შემაჯამებელი ოქმის შეცვლა ყალბი მონაცემების შემცველი ოქმით;

7. საოლქო-საარჩევნო კომისიის შემაჯამებელ ოქმში არასწორი მონაცემების შეტანა.

პირველი 4 მეთოდი გამოყენებული იყო მარკირების და მისი შემოწმების სისტემის და რეგისტრატორი კომისიის წევრის მიერ იდენტიფიკაციის პროცესის დარღვევის შედეგად. ამ მეთოდების გამოყენებით სასურველი რაოდენობრივი მაჩვენებლის მიღება მოხდა პროცესში ჩართული გამყალბებლების სამარშრუტო ტაქსებითა და ავტო ბუსებით გადაყვანის მეშვეობით. ეს არავისთვის შეუმჩნეველი არ დარჩენილა, გარდა ზოგიერთი უცხოელი დამკვირვებლისა. ოპოზიცია და დამკვირვებლები იმის გამო, რომ წინასაარჩევნო კამპანიის ერთთვიან ცაიტნოტურ რეჟიმში აღმოჩნდნენ, ფაქტიურად ვერ შეძლეს ამორჩეველთა გაზრდილი (გაბერილი) სიების გაკონტროლება, ხოლო, სადაც ეს შეძლეს კომისიების მხრიდან წააწყდნენ აქტიურ წინააღმდეგობას. სიების გასწორებისათვის ითხოვდნენ გარდაცვლილი ამომრჩევლების ამოღებას, ასევე უცხოეთში მყოფი ამომრჩევლების გრაფებში სათანადო აღნიშვნის გაკეთებას („იმყოფება უცხოეთში“). მაგრამ ყველაზე მთავარი იყო ის, რომ მათ დროის სიმცირის გამო, ასევე ვერ შეძლეს სხვადასხვა საარჩევნო უბანზე წინასწარ შეყვანილი ერთიდაიგივე ამომრჩევლის ამორიცხვა სიიდან. ამ კატეგორიის ანუ ერთიდაიგივე ამომრჩევლის რამდენიმე საარჩევნო უბანზე აღმოჩენა და შემდეგ სიებიდან მათი ამოღების (ამორიცხვის) პროცესი საკმაოდ რთულია. თუ სიის შემდგენელი გაყალბებას დაისახავს მიზნად და ამისათვის სახელში ან გვარში ერთ ასოს, ან კიდევ პირად ნომერში რომელიმე ციფრს შეცვლის, ფაქტიურად რეგისტრატორი კომისიის წევრის პატიოსნებაზე ხდება დამოკიდებული სიაში არსებული მონაცემების ზუსტი შედარება პირადობის მოწმობის მონაცემებთან. ხოლო თუ გაყალბების პროცესში სახელმწიფო სტრუქტურებიც არიან ჩარეული და ფიქტიურ მოწმობებს უმზადებენ გამყალბებლებს, ამასთან მოშლილია მარკირების სისტემა, მაშინ მათი აღმოჩენა თითქმის შეუძლებელი ხდება. რაოდენობრივი თვალსაზრისით, ეს იძლევა შემდეგ შედეგებს: თუ ამ პროცესში თითო საარჩევნო ოლქში (სულ 76 საარჩევნო ოლქია) ჩართული იყო საშუალოდ 200 ადამიანი, რაც სტეფანწმინდის 2500 კაციან საარჩევნო ოლქში ვინმეს შეიძლება ძალიან ბევრად მოეჩვენოს, მაგრამ მილიონიანი თბილისის ოლქებში ან სხვა დიდ ქალაქებში ძალიან ეცოტავოს. დავტოვოთ ეს ციფრი და ვთქვათ, რომ გაყალბების პროცესში ჩართული იყო ასე მცირე რაოდენობის ადამიანი, და რომ თბილისის გარდა მთელ ზუგდიდში, მარნეულში თუ ახალქალაქში ასევე იპოვეს (დაითანხმეს) დიდი-დიდი 200 ადამიანი. ამ ადამიანებს არჩევნების დღეს ნაცვლად ერთისა მაქსიმუმ 10 საარჩევნო უბანზეც რომ მიცათ ხმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით დამატებით მიიღებდნენ 152 000 ხმას. ეს კი 2008 წლის 5 იანვრის არჩევნებში მონაწილე ამომრჩევლების საერთო რაოდენობის - 1 900 000 (ერთი მილიონ ცხრაასიათასი) ადამიანის 8%25 შეადგენს. თბილისის ოლქებში და სხვა დიდ ქალაქებში რომ მხოლოდ 200 გამყალბებელი ყოფილიყო კარუსელებში ჩართული, მაშინ 10-20 ადგილიან (კაციან) სამარშრუტო ტაქსს უნდა ემოძრავა, რაც, გარწმუნებთ, ყველასათვის შეუმჩნეველი დარჩებოდა. გაყალბების პირველი 4 მეთოდის (კარუსელების) გამოყენებით ყველაზე ნაკლები 8%25 ხმებისა დაუმატეს სასურველ კანდიდატს. თუ უფრო რეალისტები ვიქნებით ამ გზით 10 და მეტი პროცენტი იქნა მიტაცებული!

რაც შეეხება ბიულეტენების ჩაყრას და საუბნო - საარჩევნო კომისიის შემაჯამებელი ოქმის შეცვლას ყალბი მონაცემებიანი ოქმით ან კიდევ საოლქო საარჩევნო კომისიის შემაჯამებელ ოქმებში არასწორი მონაცემების შეტანას, ამ ფაქტების შესახებ საზოგადოება საკმაოდ კარგადაა ინფორმირებული. ამით აიხსნება ის, რომ ცენტრალურმა სარჩევნო კომისიამ ვერ გაბედა ვიდეოთვალის ფირების ჩვენება და ამომრჩეველთა სიების გახსნა დათვალიერებაზე. აღარაფერს ვამბობს ბიულეტენების გადათვლაზე. ჩაყრა, ხმების არასწორი დათვლა, შედეგების არასწორი შეჯამება და ოქმების ან მასში შესული მონაცემების შეცვლა შეუძლებელია განხორციელებულიყო, რომ არა ძალადობის, ანგარებითი ან სხვა მიზეზით დაყოლიების და დოკუმენტების გაყალბების დანაშაულებრივი ფაქტები. თუ არ იქნება ხელისუფლების ნება, თავისუფალი საზოგადოებისა და სასამართლოს სიძლიერე, ოველთვის იარსებებს საფრთხე იმისა, რომ უბრალოდ გამოყრიან კომისიის წევრებს თუ სხვა პატიოსან დამკვირვებლებს, დააშინებენ, გადმოიბირებენ ან მოისყიდიან, შეცვლიან ოქმებს და გააყალბებენ მონაცემებს...

და ბოლოს: არჩევნები არ არის მარტო პოლიტიკა. არჩევნები თავისუფლებაა. თავისუფლება ჩვენი სახელმწიფოს მშენებლობის ერთ-ერთი მთავარი ქვაკუთხედია. თავისუფლების დათმობა კი შიშით, ან „რაღაცის“ ფასად არ შეიძლება.

ზაქარია ქუცნაშვილი
იურისტი, ასოციაცია „კანონი ხალხისათვის“

„საქართველოს 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ“ კანონის პროექტის პირველი ორი რედაქცია, პარლამენტში სათანადო განხილვების შემდეგ დაუბრუნდა მთავრობას დაზუსტებისა და შესწორებისათვის. საყურადღებოა, რომ შენიშვნები შეეხება ძირითადად საბიუჯეტო ასიგნებათა მოცულობის გაზრდას და უმნიშვნელო ტექნიკურ ხარვეზებს და არა საბიუჯეტო პრიორიტეტებს, რომელიც ბიუჯეტის პროექტში წარმოდგენილი იყო იმ დოზით, როგორც წინა წლების ბიუჯეტებში.

იაკობ მესხია,
ეკონომიკის მეცნიერებათა
დოქტორი, პროფესორი

მაგრამ, გასული წლის მიწურულს, ქვეყანაში პოლიტიკური ვითარების გამწვავებამ, პრემიერ-მინისტრის შეცვლამ და საქართველოს პრეზიდენტის რიგგარეშე არჩევნების დანიშვნამ, დღის წესრიგში დააყენა 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ტრადიციული ორიენტაციის გადახედვის აუცილებლობა და წინა პლანზე სოციალური პრობლემების წამოწევა.

მთავრობამ უკიდურესად მოკლე დროში მოახერხა ბიუჯეტის პროექტის რადიკალური ტრანსფორმაცია და პარლამენტმა კანონით დადგენილ ვადაში უზრუნველყო 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის დამტკიცება. მართალია, პარლამენტმა შექმნილი რთული ვითარების გამო ვერ მოახრეხა ბიუჯეტის საბოლოო ვარიანტის სიღრმისეული განხილვა-შეფასება, მაგრამ რამდენადაც პასუხობდა საზოგადოების მოთხოვნებს, იგი მიღებულ იქნა. მთავარია, რომ ბიუჯეტი მეტ-ნაკლებად სოციალურად ორიენტირებული გახდა.

2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის მეორე მნიშვნელოვანი თავისებურება მდგომარეობს იმაში, რომ მისი შედგენა დაეფუძნა მსოფლიო სავალუტო ფონდის მიერ დამტკიცებულ სახელმწიფო ფინანსების სტატისტიკის მეთოდოლოგიას, რომელიც „სახელმწიფო ფინანსების სტატისტიკის სახელმძღვანელოს“ ეროვნულ ანგარიშთა სისტემასა და აღრიცხვა-ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტებში შეტანილი ცვლილებების გათვალისწინებით გამოიცა.

როგორც პრაქტიკამ აჩვენა, საბიუჯეტო სტატისტიკის საერთაშორისო ინტეგრირებული სისტემის დანერგვა საკმაოდ დიდ დროს და ძალისხმევას მოითხოვს. ამ სფეროში წარმატება დამოუკიდებელია კონკრეტულ ქვეყანაში არსებულ ინტელექტუალურ პოტენციალზე. ცნობილია, რომ დარიცხვის მეთოდის და ახალი კლასიფიკაციების დანერგვა ცალკეული ქვეყნებისაგან მოითხოვს აღრიცხვის საბაზო სისტემაში ცვლილებების შეტანას, რაც ხანგრძლივი და შრომატევადი პროცესია.

2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ კანონპროექტზე წარმოდგენილი ოფიციალური დასკვნებისა და შეფასებების არასიღრმისეულობა და ზედაპირულობა გვარწმუნებს იმაში, რომ ახალ სტატისტიკურ მეთოდოლოგიაზე ცოდნის გაღრმავება დასჭირდებათ განსაკუთრებით იმათ, ვისაც ბიუჯეტის პროექტის შედგენაზე მონიტორინგის განხორციელება კანონით ევალება.

ჩემი აზრით, ფინანსთა სამინისტროს შემდგომ ეტაპებზე მოუწევს რთული და შრომატევადი სამუშაოების შესრულება, რათა ეროვნული საბიუჯეტო სტატისტიკა სრულად შეესაბამებოდეს საერთაშორისო მეთოდოლოგიას და იმავდროულად უზრუნველყოფდეს წინა წლების საბიუჯეტო-საგადასახადო სტატისტიკის „გადათვლას“ ახალი მეთოდოლოგიის გათვალისწინებით, რათა შესაძლებელი გახდეს შესადარისობის პრინციპის გამოყენება ანალიზურ და შეფასებით საქმიანობაში.

საქართველოს 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ძირითადი მახასიათებლები მოკლედ შეიძლება შემდეგნაირად დახასიათდეს:

2008 წლის ბიუჯეტის შემოსავლები დაგეგმილია 5,1 მილიარდი ლარის მოცულობით, აქედან საგადასახადო შემოსავლების მოცულობა განსაზღვრულია 4,5 მილიარდი ლარით.

საშემოსავლო გადასახადის საპროგნოზო მაჩვენებელი 1,2 მილიარდი ლარია, რაც თითქმის ორჯერ აღემატება წინა წლის მაჩვენებელს, რაც განპირობებულია სოციალური გადასახადის გაუქმებით და საშემოსავლო გადასახადის განაკვეთის 25 პროცენტამდე გაზრდით. აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ აღნიშნული გადასახადი 2008 წლიდან მიემართება სახელმწიფო ბიუჯეტში, გარდა აჭარის და აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიაზე მობილიზებული საშემოსავლო გადასახადისა. ჩემი აზრით, ასეთი გადაწყვეტილება ვერ უზრუნველყოფს ადგილობრივი ბიუჯეტების დამოუკიდებლობის პრინციპს და მთელ რიგ უკუეფექტს გამოიწვევს.

2008 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტში მოგების გადასახადის სახით 43 მილიონი ლარით ნაკლები შევა (482 მლნ ლარი), რაც ახსნილია იმით, რომ აღნიშნული გადასახადის განაკვეთი 15 პროცენტამდე მცირდება.

დამატებული ღირებულების გადასახადიდან სახელმწიფო ბიუჯეტი მიიღებს 2,2 მილიარდ ლარს, ანუ წინა წელთან შედარებით 13,1 პროცენტით მეტს.

აქციზის საპროგნოზო მაჩვენებელი განისაზღვრა 460 მილიონი ლარის ოდენობით, რაც 2007 წლის საპროგნოზო მაჩვენებელს 10,2 პროცენტით აღემატება.

საბაჟო გადასახადის სიდიდე გაიზრდება 23 პროცენტით და მიაღწევს 55 მილიონ ლარს. ხვა გადასახადებიდან ბიუჯეტში შემოსავალი შემცირდება16 პროცენტით.

სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების მეორე ძირითადი წყარო - გრანტები 2008 წელს შემცირდება 39 მლნ ლარით. აღსანიშნავია, რომ 2008 წელს მთლიანად შეწყდება გრანტების მიღება სახელმწიფო მმართველობის სხვადასხვა დონის ორგანიზაციებიდან. მთლიანობაში გრანტის სახით სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების შემცირება მიუთითებს იმაზე, რომ ქვეყნის საბიუჯეტო შემოსავლების ზრდის ხარჯზე თანდათანობით კლებულობს ქვეყნის გარედან სახსრების მოზიდვის აუცილებლობა.

სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების მესამე წყაროა, ე.წ. სხვა შემოსავლები, რომელიც 2008 წელს დაგეგმილია 473,1 მლნ ლარით.

ხარჯები. 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები დაგეგმილია 4,5 მლრდ ლარით, რაც 0,5 მილიარდი ლარით მეტია 2007 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელზე.

2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯების სტრუქტურაში ყველაზე დიდი ხვედრითი წილი 26,8 პროცენტი მოდის სოციალურ უზრუნველყოფაზე, მეორე ადგილზეა ხარჯები საქონელსა და მომსახურებაზე (22,7%25), მესამეზე - შრომის ანაზღაურება - 19,9%25. შეიძლება ითქვას, რომ 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი წინა წლის ბიუჯეტთან შედარებით უფრო მეტად არის სოციალურად ორიენტირებული.

2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის სხვა ინდიკატორების წარმოდგენისას ახლებურადაა განმარტებული რამდენიმე კატეგორია: კერძოდ, ბიუჯეტის შემოსულობების კატეგორიაში გაჩნდა ცნებები: არაფინანსური აქტივები და ფინანსური აქტივები. არაფინანსური აქტივები მოიცავს არაფინანსური აქტივებით ოპერაციებიდან მიღებულ სახსრებს. ამაში შედის ფიქსირებული კაპიტალური აქტივებისა და მიწის რეალიზაციიდან მიღებული შემოსავლები და არასახელმწიფო წყაროებიდან მობილიზებული კაპიტალური ტრანსფერები. ფინანსური აქტივები მოიცავს ფინანსური აქტივების ოპერაციებიდან, მათ შორის, არამატერიალური აქტივების რეალიზაციიდან შემოსავალებს, სახელმწიფოს წილობრივი მონაწილეობით შექმნილი საწარმოებიდან მიღებულ დივიდენდებს, ეროვნული ბანკის მოგებას, ადმინისტრაციულ გადასახადებს, სესხების დაბრუნებით მიღებულ შემოსავალს.

ზემოაღნიშნული კატეგორიები საფუძვლად დაედო ბიუჯეტის პროფიციტის და დეფიციტის გაანგარიშების მეთოდოლოგიას, რაც ასევე მნიშვნელოვანი სიახლეა საბიუჯეტო კანონმდებლობაში.

შემოთავაზებული მეთოდიკის თანახმად, სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლებსა და ხარჯებს შორის სხვაობა წარმოადგენს ბიუჯეტის საოპერაციო სალდოს, ხოლო საოპერაციო სალდოსა და არაფინანსური აქტივებით ოპერაციებს შორის სხვაობა მთლიან სალდოს. არსებითი სახის სიახლეა ის, რომ დადებითი მთლიანი სალდო იწოდება სახელმწიფო ბიუჯეტის პროფიციტად, ხოლო უარყოფითი მთლიანი სალდო დეფიციტად. მკითხველს შევახსენებთ, რომ ამ მეთოდიკის შემოღებამდე ბიუჯეტი პროფიციტად ითვლებოდა ერთი მხრივ, ბიუჯეტის შემოსავლებსა და ფულად გრანტებს და მეორე მხრივ, ხარჯებსა და დაკრედიტებას შორის დადებითი სხვაობა, ხოლო უარყოფითი სხვაობა წარმოადგენდა ბიუჯეტის დეფიციტს.

რა თქმა უნდა, წარმოდგენილი ახალი მეთოდოლოგია საერთაშორისო ფინანსურ სტატისტიკასა და აღრიცხვაში ფართოდ აპრობირებული და მიღებულია, ვინაიდან იგი უფრო რეალურად და გამჭვირვალედ ასახავს სახელმწიფო ბიუჯეტის ძირითად ინდიკატორებში მიმდინარე ცვლილებებს.

აღნიშნული მიდგომიდან გამომდინარე, 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის საოპერაციო სალდო 591 მილიონი ლარის ტოლია, რაც არის სხვაობა ბიუჯეტის შემოსავლებს (5,1 მლრდ ლარი) და ხარჯებს (4,5 მლრდ ლარი) შორის. 2007 წელთან მიმართებაში ზრდა შეადგენს 79,9 პროცენტს. ტრადიციული მეთოდოლოგიით, ეს მაჩვენებელი (სხვაობა ბიუჯეტის შემოსავლებსა და ხარჯებს შორის) განსაზღვრავდა ბიუჯეტის დეფიციტის სიდიდეს. გამომდინარე აქედან, შეიძლება ითქვას, რომ 2008 წელს 2007 წელთან შედარებით ბიუჯეტის დეფიციტი, ძველი მეთოდოლოგიის გამოყენების შემთხვევაში, კი არ შემცირდა, არამედ მნიშვნელოვნად გაიზარდა კიდევაც.

2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში არაფინანსური აქტივების ცვლილება განსაზღვრულია 591,6 მლნ ლარით. ამასთან, აქტივების ზრდა შეადგენს 903,8 მლნ ლარს, ხოლო კლება - 312,1 მლნ ლარს (903,8 - 312,1 = 591,7). მთლიანი სალდო, რომელიც გაიანგარიშება, როგორც საოპერაციო სალდოს (591,9 მლნ ლარი) და არაფინანსური აქტივების ცვლილებას (591,6 მლნ ლარი) შორის სხვაობა შეადგენს 275 ათას ლარს, ანუ ამ მეთოდოლოგიით 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი არის პროფიციტური. ამავე მეთოდოლოგიით, 2007 წლის ბიუჯეტის მაჩვენებლების გაანგარიშება გვიჩვენებს, რომ იგი დეფიციტურია (328,9 - 465,8 = -136,9). ანალოგიური გაანგარიშებით 2006 წლის ბიუჯეტი პროფიციტურია და თანაც საკმაოდ დიდი მოცულობით (286,8 - (-65,9) = 352,7) - 352,7 მლნ ლარით.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, შეიძლება გაკეთდეს შემდეგი დასკვნები:

პირველი, 2008 წლის ბიუჯეტის პროფიციტურობა (275 ათასი ლარი) გამოწვეულია მხოლოდ გაანგარიშებებში მსოფლიო სავალუტო ფონდის მეთოდოლოგიის გამოყენებით. თუ ძველ ტრადიციულ მეთოდოლოგიას გამოვიყენებთ მიმდინარე წლის ბიუჯეტი აშკარად დეფიციტურია. პროფიციტურობა დაფუძნებულია კაპიტალურ შემოსავლებზე (ქონების და მიწის პრივატიზაცია). თუ ეს თანხა არ აკუმულირდა ბიუჯეტში (იგი ძველი მეთოდოლოგიით აღირიცხებოდა ბიუჯეტის შემოსავლებში, ახალი მეთოდოლოგიით კი გატანილია მის გარეთ და ასახულია მუხლში „არაფინანსური აქტივების ცვლილება“), მაშინ ბიუჯეტი დეფიციტის წინაშე აღმოჩნდება.

მეორე, მთავრობის მიერ გაცხადდა, რომ 2008 წლის ბიუჯეტის პროფიციტურობა პირველად იქნა მიღწეული, რაც, ჩვენი აზრით, დასაზუსტებელია. საქმე იმაშია, რომ თუ მოვიშველიებთ „საქართველოს 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ“ კანონის პირველ მუხლში მოყვანილ მაჩვენებლებს, გამოდის, რომ 2006 წელს მთლიანი სალდო შეადგენდა პლიუს 352,7 მლნ ლარს, რაც აშკარად წინააღმდეგობაშია მთავრობის ზემოხსენებულ განცხადებასთან. ცნობილია, რომ ფაქტობრივად 2006 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი დეფიციტით დაიგეგმა და შესრულდა კიდევაც.

მესამე, 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ორიენტაციამ ფაქტობრივად მხოლოდ ნაწილობრივ იცვალა მიმართულება. დღემდე ძირითადი ორიენტირი იყო ინფრასტრუქტურული სფეროების პრიორიტეტული დაფინანსება, რაც გამოიხატებოდა როგორც საწარმოო, ასევე სოციალური ინფრასტრუქტურის წინმსწრები ტემპებით დაფინანსებაში. განსაკუთრებით დიდი მოცულობის სახსრები მოხმარდა საბიუჯეტო ორგანიზაციათა ინფრასტრუქტურის განვითარებას, მათ შორის, ტექნიკის შეძენას, ოფისების კეთილმოწყობას.

როგორც აღვნიშნეთ, ყველაზე დიდი მოცულობით ხარჯების ზრდა გათვალისწინებულია სოციალურ დაცვაზე (240,8 მლნ ლარით) და იგი 2008 წელს შეადგენს 1048,9 მლნ ლარს. ამასთანავე, სოციალურ დაცვაზე ხარჯების სტრუქტურა სერიოზულ კითხვებს ბადებს. კერძოდ, გაუგებარია რა მოსაზრებით და არგუმენტებით მცირდება ხარჯები ავადმყოფთა და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა სოციალურ დაცვაზე, უმუშევართა სოციალური დაცვის უზრუნველსაყოფად ხარჯების გაწევა კი საერთოდ არ არის გათვალისწინებული, რაც ქვეყანაში არსებული უმუშევრობისა და სიღარიბის მაღალი დონის პირობებში გამართლებულად არ ჩაითვლება.

ვალდებულებები. კანონით სახელმწიფო ბიუჯეტის ვალდებულებათა ზრდა განსაზღვრულია 187,6 მლნ ლარით, მათ შორის, მსოფლიო ბანკის მიერ გამოსაყოფი გრძელვადიანი, შეღავათიანი კრედიტი - 32 მლნ, ხოლო საერთაშორისო საფინანსო ორგანიორგანიზაციებისა და უცხო ქვეყნების მთავრობების მიერ გამოსაყოფი გრძელვადიანი საინვესტიციო, შეღავათიანი კრედიტი - 155,6 მილიონი ლარით.

2008 წელს საშინაო ვალდებულებების ზრდა არ არის გათვალისწინებული, პირიქით, მისი მოცულობა უნდა შემცირდეს 30 მლნ ლარით.

სახელმწიფო ვალი. სახელმწიფო ვალის საპროგნოზო ზღვრული მოცულობა 2008 წლის ბოლოსათვის განისაზღვრა არა უმეტეს 4,4 მლრდ ლარისა, მათ შორის, სახელმწიფო საგარეო ვალია - 3,0 მლრდ ლარი, ხოლო სახელმწიფო საშინაო ვალი, 1,4 მლრდ ლარი.

ასიგნებები. ასიგნებების დაგეგმვას საფუძვლად დაედო მსოფლიო სავალუტო ფონდის საბიუჯეტო სტატისტიკის მეთოდოლოგია, რომლის თანახმად, ბიუჯეტის ასიგნებები აერთიანებს მხარჯავ დაწესებულებათა ხარჯების გასაწევად, ფინანსურ და არაფინანსური ოპერაციებსა და ვალდებულებებზე განსახორციელებლად გამოყოფილ სახსრებს. კერძოდ, 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ასიგნებები შეადგენს 5.705.150. ათას ლარს, რაც 235,2 მლნ ლარით, ანუ 4,3 პროცენტით მეტია 2007 წელთან შედარებით. მთლიანი ასიგნებიდან 4,5 მლრდ ლარი მოდის ხარჯებზე, 903,8 მლნ ლარი არაფინანსურ აქტივებზე და 93,4 მლნ ლარი ფინანსურ აქტივებზე.

2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ყველაზე დიდი მოცულობის ასიგნება (1,2 მლრდ ლარი) გამოყოფილია საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსათვის. იგი მთელი ასიგნებების 22,5 პროცენტს შეადგენს. 2007 წელს ამ კუთხით პირველ ადგილზე იყო თავდაცვის სამინისტრო, რომლის გეგმიური ასიგნება 1,4 მლრდ ლარს აჭარბებდა. 2008 წლის ბიუჯეტით თავდაცვის სამინისტროს შეუმცირდა დაფინანსება თითქმის 300 მილიონით და მან შეადგინა 1,1 მლრდ ლარი. ასიგნებათა მოცულობის კრიტერიუმით მესამე ადგილზე მოდის ფინანსთა სამინისტრო, რომელსაც გამოეყო მთლიანი საბიუჯეტო ასიგნების 18,6%25, რაც ერთ მილიარდ ლარზე მეტია. მხარჯავ დაწესებულებათა ასიგნებების სტრუქტურაში მაღალი წილით არიან აგრეთვე წარმოდგენილი შინაგან საქმეთა სამინისტრო (10,5%25), განათლების და მეცნიერების სამინისტრო (8,5%25), ეკონომიკური განვითარების სამინისტრო (6,7%25).

ასიგნებათა დაგეგმვისა და პროგნოზირების ამჟამად მოქმედი სისტემა საბიუჯეტო სახსრების ეფექეფექტიანად, მიზნობრივად და კანონიერად გამოყენების საშუალებას ნაკლებად იძლევა. თითოეული მხარჯავი დაწესებულება ცდილობს ფინანსთა სამინისტროს დაუსაბუთოს რაც შეიძლება მაქსიმალურად დიდი, მეცნიერულად და პრაქტიკულად დაუსაბუთებელი თანხის გამოყოფის აუცილებლობა. სამწუხაროდ, სუსტია ან საერთოდ უგულვებელყოფილია ნორმატივები და დასაბუთებები საბიუჯეტო განაცხადებზე. არ არის ერთიანი მიდგომა, რის გამოც, როგორც წინა წლების, ასევე 2008 წლის ბიუჯეტში საკმაოდ მრავლადაა წარმოდგენილი ელიტარული მხარჯავი დაწესებულებები. ელიტარულობის ხარისხი კი განისაზღვრება ამა თუ იმ მხარჯავი სუბიექტის ხელმძღვანელის პოლიტიკური გავლენის ხარისხით და სხვა კერძო მახასიათებლებით. შესაბამისად, ელიტარული მხარჯავი დაწესებულების ხელმძღვანელს მისდამი უხვად გაცემული ასიგნებების გამო, შეუძლია თავისი პირადი შეხედულებებით გაზარდოს ხელფასები, გასცეს ყოველთვიური პრემიები, მონაწილეობა მიიღოს პიარ-კამპანიებში, იაროს ძვირადღირებულ უმიზნო მივლინებებში, თანაც გუნდურად, დაინიშნოს უკანონო დაცვა, ხშირ-ხშირად ჩაატაროს ოფისის ევრორემონტები, ცვალოს ძვირადღირებული ავტომანქანები და, წარმოიდგინეთ, იქონიოს პერსონალური ლიფტიც კი! და ყველაფერი ეს სახელმწიფოს ხარჯზე! ასეთი ელიტარები თავისუფლად აღწევენ ლობირებას, როგორც მთავრობაში, ასევე პარლამენტში მათ მიერვე გამოთხოვილ უსაფუძვლო საბიუჯეტო სახსრებზე. 2008 წლის ბიუჯეტში წარმოდგენილია ელიტარული მხარჯავი დაწესებულებები, რომელთაც საშტატო რიცხოვნობის წინა წელთან შედარებით 2-ჯერ შემცირებისა და ხელფასების საკმაოდ მაღალი დონის მიუხედავად, საბიუჯეტო ასიგნება მაინც მნიშვნელოვნად გაეზარდათ, რაც ჩვენი აზრით, დემოკრატიულ ქვეყანაში დაუშვებელია.

როგორც ჩანს, მომწიფდა დრო, სამთავრობო დონეზე შემუშავდეს ნორმატიული დოკუმენტი, რომელიც მხარჯავ დაწესებულებათა ხელმძღვანელებს საბიუჯეტო სახსრების ეკონომიურად გამოყენებას დაავალდებულებს.

სახელმწიფოს მიერ აღებული ვალდებულებებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია „იაფი კრედიტის“ პროგრამა, რომელიც გამომდინარეობს საქართველოს პრეზიდენტის საარჩევნო დაპირებიდან „საქართველო სიღარიბის გარეშე“ და ცხადია, მისი მიზანი უნდა იყოს ეკონომიკური ზრდის დაჩქარების გზით სიღარიბის დონის შემცირება. ჩვენი აზრით, გამომდინარე პროგრამის ძირითადი მიზნიდან, უთუოდ უნდა ჩადებულიყო დასაქმების დონის ამაღლება, ანუ უმუშევრობის შემცირება სწორედ ამ მაჩვენებელთან მიმართებაში განსაზღვრულიყო საკრედიტო რესურსიდან გაცემული სესხების წლიური საპროცენტო განაკვეთი. რაც მეტ უმუშევარს დაასაქმებდა სესხის მიმღები (ბენეფიციარი) ფიზიკური და იურიდიული პირი, მით უფრო უნდა შემცირებულიყო სესხის საპროცენტო განაკვეთი, რაც მათ დაასტიმულირებდა ახალი სამუშაო ძალის მოზიდვაში, არც თეორიულად და არც პრაქტიკულად არაა გამორიცხული, რომ „იაფი სესხის“ მომხმარებელმა თანხა მიმართოს ძვირადღირებული ტექნიკისა და ტექნოლოგიის შეძენაზე და ამით უზრუნველყოს წარმოების ან მომსახურების ზრდა, ხოლო უმუშევართა დასაქმების პრობლემა განზე დარჩეს. განსაკუთრებით ეს ეხება ქვეპროგრამებს „ექსპორტის წახალისება“ და „რეგიონული ტურიზმის და ხალხური რეწვის განვითარება“.

გამომდინარე ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან, მიზანშეწონილია შესაბამისმა სამინისტროებმა შეიმუშაონ იაფი სესხის გაცემისა და გამოყენების კომპლექსური მეთოდიკა, რომელიც უზრუნველყოფს საკრედიტო რესურსების როგორც სამართლიან განაწილებას, ასევე მათი გამოყენების მაღალი შედეგიანობის მიღწევას.

შეიძლება თამამად ითქვას, რომ საბიუჯეტო პროცესის სამართლებრივი და ორგანიზაციული სრულყოფის მცდელობის პარალელურად, დღემდე გადაუჭრელია მთელი რიგი საკითხები. უპირველეს ყოვლისა, ხაზი უნდა გაესვას იმ გარემოებას, რომ ვერ მოხერხდა საბიუჯეტო კანონმდებლობის იმ დონემდე სრულყოფა, რომ არსებითად გაზრდილიყო სახელმწიფო სახსრების გამოყენების ეფექტიანობა. საბიუჯეტო კანონები დაქსაქსულია, არაა ერთმანეთთან შესაბამისობაში მოყვანილი, ხშირ შემთხვევაში ბუნდოვანი, გაუგებარი და არაშესრულებადია. ათიოდე წლის წინ იყო იდეა შექმნილიყო საბიუჯეტო კოდექსი, რომელიც გააერთიანებდა ცალ-ცალკე ავტონომიურად არსებულ საბიუჯეტო კანონებს და გაზრდიდა პრაქტიკაში მათი რეალიზაციის ეფექტიანობას. ეს იდეა, რომლის ერთ-ერთი ავტორი მეც გახლდით, დღემდე აქტუალურია. მისი პრაქტიკული რეალიზაცია უთუოდ ხელს შეუწყობს საბიუჯეტო პროცესის სრულყოფა- განვითარებას.

მეორე მნიშვნელოვანი პრობლემა, რომელიც ხელს უშლის საბიუჯეტო პროცესის სრულყოფას, მდგომარეობს საკადრო პოლიტიკაში. მართალია, ბიუჯეტი თავისი ბუნებით ეკონომიკური კატეგორიაა, მაგრამ, ასევე მისი ბუნებიდან გამომდინარე, იგი ყველაზე მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ბერკეტია, რის გამოც, ძალზედ გაზრდილი მრავალმხრივი დატვირთვა გააჩნია. ბიუჯეტის განცალკევება გადასახადებისაგან დაუშვებელია. გადასახადები ყველაზე ძლიერი ეკონომიკურ- პოლიტიკური კატეგორიაა, რომელიც არჩევნების მოგება- წაგებაში წამყვან როლს ასრულებს. გამომდინარე აქედან, საბიუჯეტო პროცესის ნორმალურად და ეფექტიანად წარმართვა შეუძლიათ, უპირველეს ყოვლისა, მაღალი პროფესიული კვალიფიკაციის მქონე სპეციალისტებს, რომლებიც იმავდროულად დაჯილდოებულნი არიან პოლიტიკური ნიჭით.

მესამე მნიშვნელოვანი პრობლემა, რომელიც ხელს უშლის სახელმწიფო სახსრების გამოყენების ეფექტიანობის ამაღლებას, საბიუჯეტო პროცესზე, მთელს მის ჯაჭვზე საზოგადოებრივ-სახელისუფლებო მონიტორინგის დაბალი დონეა. ეს უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური თემაა, რომლის გადაჭრა დაკავშირებულია ქვეყანაში მიმდინარე დემოკრატიული პროცესების გაღრმავება- განვითარებაზე. უნდა ვივარაუდოთ, რომ იგი უახლოეს პერსპექტივაში დადებითად გადაწყდება.

მაშ ასე, 2008 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი მიღებული და ამოქმედებულია. იგი არა მხოლოდ სოციალურად, არამედ, უფრო მეტად პოლიტიკურად არის დატვირთული. ახლა მთავარია ბიუჯეტმა უზრუნველყოს პოლიტიკური დატვირთვის პრაქტიკული რეალიზაცია. მთავარია, ქვეყნის სტაბილურობა და სხვადასხვა პოლუსიანი სოციალურ- პოლიტიკური ენერგიების დაბალანსება, რაც არც ისე ადვილია.

„პროფკავშირი - კომუნიზმის სკოლაა“ - ამტკიცებდნენ კომუნისტები. დემოკრატიულ ქვეყნებში კი პროფკავშირები ადამიანის უფლებათა დამცველ ორგანიზაციას წარმოადგენდა და ახლაც ასეა.

საბჭოთა კავშირის პროფკავშირები ძირითადად დეფიციტურ პროდუქციას ანაწილებდნენ მოწინავე მუშაკებზე - ე.ი. კომუნიზმის პირობებში „უფასო“ საქონლის განაწილების პრაქტიკას გადიოდნენ. თუმცა, უმეტეს შემთხვევაში, დეფიციტური საქონელი „დამრტყმელი“ მუშების ნაცვლად „სამეურნეო მუშაკებზე“ ნაწილდებოდა. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, საბჭოთა პროფკავშირს ჰქონდა ერთი საკმაოდ დემოკრატიული უფლება - მისი ნებართვის გარეშე თანამშრომლის განთავისუფლება ყოვლისშემძლე პარტკომსაც კი არ შეეძლო. ამრიგად, კომუნისტური პარტია მხოლოდ პროფკავშირს აძლევდა ოფიციალური ოპოზიციონერობის უფლებას, თუმცა, მხოლოდ შრომის კანონმდებლობის ფარგლებში.

საბჭოთა კავშირში პარტკომელებს ისე ჰყავდათ დაშინებული მთელი მოსახლეობა, რომ მათდამი ოპონირებას ცოტა ვინმე თუ ბედავდა, თუმცა იურიდიულად მაინც არსებობდა ამის უფლება. ამ უფლებებს ხანდახან იყენებდნენ კიდეც ავტორიტეტული „ხალხოსნები“.

თანამედროვე საქართველოში პროფკავშირებს (რომელსაც მხოლოდ სახელწოდება შემორჩა) და ზოგადად ოპოზიციას მხოლოდ ლანძღვა-გინების უფლება გააჩნია. არ არსებობს არცერთი ბერკეტი იმისათვის, რომ ოპოზიციამ რაიმე რეალური წინააღმდეგობა გაუწიოს ხელისუფლებას - არათუ, საკანონმდებლო, არამედ სასამართლო დონეზედაც კი.

დღევანდელი პარლამენტი ფაქტიურად ერთპარტიულია, ხოლო, „დამოუკიდებელი“ სასამართლო სისტემა ადმინისტრაციული აპარატის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი. ერთი სიტყვით, მართვის სისტემა ისევ საბჭოურია - მხოლოდ ეკონომიკაა „კაპიტალისტური“.

ფართო მასების ასეთი მასობრივი უუფლებობა სიღატაკის მაღალ დონეს იწვევს, რისი გადალახვაც მხოლოდ იაფი კრედიტებითა და ინვესტიციების მოზიდვით შეუძლებელია.

მაგალითად, საკმაოდ ბევრი ბიზნესმენი აცხადებს, რომ მათ პროკურატურა გაცილებით მეტ ფულს ცინცლავს სხვადასხვა ფონდებში, ვიდრე ამას „კანონიერი ქურდები“ ითხოვდნენ თავიანთი „ობშიაკისათვის“. ეს კი ნამდვილად არ ზრდის სარეინვესტიციო თანხების მოცულობას. გარდა ამისა, კრიმინალები ასე თუ ისე იცავდნენ თავის დაუწერელ კანონებს იმ მიზნით, რომ საზოგადოებაში „პატიოსანი“ ყაჩაღებისა და „სიტყვის კაცების“ რეპუტაცია ჰქონოდათ. „წარმატებებით გაბრუებული“ ხელისუფლება დაწერილ კანონებსაც არად დაგიდევს. პირველ რიგში, კანონებს სწორედ ის ორგანოები არღვევენ, რომლებმაც ეს კანონები უნდა დაიცვან.

როგორც წესი, კრიმინალები მხოლოდ „გოიმებს“ ჩაგრავდნენ, რადგან, „გაგებულების“ დაჩაგვრას შეიძლება ავტორიტეტების „ჩამოლაბორანტება“ მოჰყოლოდა.

ხელისუფლება კი ყველას ჩაგრავს - „გაგებულებსაც“ და „გოიმებსაც“: ბოლო დრომდე გლეხს შეშაზე ნებართვის აღება და შემდეგ ამ შეშის დამზადება-გადაზიდვა „გინესრეკორდულ“ დროში - 24, თუ 48 საათში უნდა მოესწრო - წინააღმდეგ შემთხვევაში უკვე დამზადებულ შეშას ჩამოართმევდნენ... გარდა ამისა, ზოგიერთ რეგიონში გლეხებს აუკრძალეს კენკრის მოკრეფა - აქაოდა, ჩიტებს სჭირდებათო.

როგორ უნდა მოახდინონ ფართო მასებმა ხელისუფლების კონტროლი? - ერთი შეხედვით, არსებობს ხალხის მიერ არჩეული საკრებულოები, რომლებიც თავიანთი კომისიებით ახდენენ დანიშნული ადმინისტრაციების კონტროლს. მაგრამ ასეთი სახალხო კონტროლს მიღმა რჩება სამინისტროები - პირველ რიგში, თავდაცვის სამინისტრო, რომლის ბიუჯეტი სრულიად გაუმჭვირვალეა...

ამ ბოლო ხანებში მასობრივი უკმაყოფილების ძლიერი ფაქტორი იყო საკუთრების უფლებების მასობრივი დარღვევები, უდანაშაულობის პრეზუმფციის არარსებობა სამართალდამცავ ორგანოებში და ა.შ. ამ დარღვევების კონტროლი მხოლოდ მიტინგებით შეუძლებელია. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ მასობრივი მიტინგები, როგორც წესი, ფართო მასების გამარჯვებით მთავრდება-ხელისუფლებამაც დაანება თავი თავხედურ გამოხდომებს და მართვის უფრო დემოკრატიულ „მანერებზე“ გადავიდა. ამ მიღწევების მიუხედავად, ოპოზიციამ მაინც ვერ დაამტკიცა თავისი იდეალისტური პათეთიკის გულწრფელობა.

ჩვენთვის სამაგალითო ევროპაში კი პოლიტიკური იდეალიზმი ხანდახან აბსურდამდე მიდის:

უნგრეთში მასობრივი მიტინგები მხოლოდ იმისათვის გაიმართა, რომ ხელისუფლება გაყალბებულ მაკროეკომიკურ მაჩვენებლებს აქვეყნებდა სრულიად პრაგმატული მიზნით - უარყოფით ინფორმაციას პანიკა რომ არ გამოეწვია და ეკონომიკური ზრდა არ შეჩერებულიყო.

მაგრამ, უნგრელებმა ეს იუკადრისეს - „გეთქვათ სიმართლე და შემოსავლების შემცირებას ავიტანდით როგორმეო.“ ამ მოტივით გამართეს უფრო მასობრივი მიტინგები, ვიდრე, ეს თბილისში „ვარდების რევოლუციის“ დროს იყო. უნგრეთის პრემიერ-მინისტრი მაინც არ გადადგა - „მე თქვენზე ზრუნვით ვიტყუებოდი და მადლობას უნდა მეუბნებოდეთ, ქვეყანა რომ ეკონომიკურ ვარდნას გადავარჩინეო“.

ამ დროს საქართველოში სტატისტიკის დეპარტამენტი სულ აჟურული ინფორმაციებით გვატყუებს და ეს არც ერთ ქართველს არ ადარდებს ზოგი ექსპერტის გარდა, თუმცა, არც ამ ექსპერტებს ემართებათ პანიკები...

ფრანგების „იდეალიზმმა“ ხომ სულ ზღვარს გადააჭარბა - პარიზში მასობრივი მიტინგები გამოიწვია ერთი შეხედვით უაზრო კანონმა: ბიზნესმენებმა მიიღეს უფლება განმარტების გარეშე გაანთავისუფლონ ახლადმიღებული თანამშრომლები პირველი 2 წლის განმავლობაში. რად უნდოდა ამას უფლება? - გალანტურმა ფრანგმა ბიზნესმენებმა მშვენივრად იციან, თუ რა სტანდარტული ფრაზით უნდა მოიშორონ მოძულებული თანამშრომელი: „თქვენ უდაოდ მაღალი დონის სპეციალისტი ბრძანდებით, მაგრამ, ვერ აკმაყოფილებთ კომპანიის კორპორაციული კულტურის კრიტერიუმებს“... ალბათ, ფრანგ ბიზნესმენებს მოსწყინდათ ასეთი პირფერობა და განთავისუფლების ვაჟკაცური, „ამერიკული“ მეთოდის დაკანონება მოითხოვეს. მაგრამ, ვერ დაიკანონეს...

ავსტრიაში მომიტინგეებმა ქვეყნის კანცლერიც კი გადააყენეს იმის გამო, რომ იგი ზღუდავდა ქვეყანაში აზიელ- აფრიკელი ემიგრანტების შემოსვლას. ავსტრიელებმა თავისი კანცლერი ფაშიზმში თუ რასიზმში დაადანაშაულეს და პოლიტიკიდან გააძევეს.

შეიძლება დაბეჯითებით ითქვას, რომ სტუმართმოყვარე ქართველებს ძალიან არ მოსწონთ ქვეყანაში ჩინელებისა თუ ზანგების ასეთი მასშტაბური მომრავლება. აქედან გამომდინარე, მათი შემოსვლის შეზღუდვას, ალბათ არც ერთი ქართველი არ გააპროტესტებს.

არსებობს სხვა მაგალითები - ასე მაგალითად, გერმანიაში არაერთი კანონი შეუცვლიათ მასობრივი მიტინგების შედეგად და მინისტრებიც ბევრი გადაუყენებიათ. მაგალითად გერმანიის სოცუზრუნველყოფის მინისტრი მხოლოდ იმისათვის დაითხოვეს სამსახურიდან, რომ იგი სამსახურის ავტომობილით დადიოდა თავის აგარაკზე, რისთვისაც ზედმეტ 1 თუ 2 ლიტრ სახელმწიფო ბენზინს ხარჯავდა.

(მისგან განსხვავებით საქართველოს ბიუჯეტის არც თუ მცირე ნაწილი მაღალჩინოსნების გასართობ ვოიაჟებზე იხარჯება...)

გერმანელთა საყვარელი პლაკატი მასობრივ მიტიგებზე არის „Wir sind das Volk“- „ჩვენ ვართ ხალხი“. ამ ლოზუნგის ქვეტექსტი ალბათ გასაგებია. საქართველოში კი გამეფებულია სრულიად საწინააღმდეგო სტერეოტიპი - „მე პატარა კაცი ვარ, რასაც ზემოდან მეტყვიან, იმას გავაკეთებ. მურვანიძის რეზოლუციის გარეშე ამ სურათს არ გავიტან“...

ასეთი სახალხო განწყობით სარგებლობენ სხვადასხვა „რჯულის“ „მურვანიძეები“ - ჯერ აყალიბებენ პოლიტიკურ „აქტივს“, შემდეგ, ტრიბუნებზე გამოდიან და გაჰყვირიან: „ჩვენა ვართ უკეთილშობილესი რაინდები საქართველოსი. მოდით ხალხნო, შემოგვიერთდით - ერთად გადავარჩინოთ და ავაყვავოთ საქართველოო“.

თუ როგორი „რაინდები“ არიან ასეთი პოლიტიკოსები - ეს ძალიან კარგად გამოჩნდა „კუდ“-ის იმ ფარული ჩანაწერებიდან, რომელიც მთელმა საქართველომ იხილა.

არადა, რაინდობა ალბათ ერთადერთი შუასაუკუნეობრივი ტრადიციაა, რომელიც საქართველოში რატომღაც არ დამკვიდრდა.

სხვა ტრადიციები კი საკმაოდ ძლიერად შემოგვრჩა: მაგალითად, თავადები ჭიდაობით თავს არ იღლიდნენ და არ იწუხებდნენ: თავის ნაცვლად თავიანთ ფალავნებს (ყმა გლეხებს) აჭიდავებდნენ. რომელი თავადის ფალავანიც გაიმარჯვებდა - ის თავადი ითვლებოდა „ჩემპიონად“ გლეხის მაგივრად.

ბოლო დროის მოვლენებმა ცხადყო, რომ პოლიტიკური პარტიები ხალხს მიიჩნევენ არა ამომრჩევლად, არამედ, თავიანთ „ფალავნებად“ შუასაუკუნეობრივი ბატონებივით. პოლიტიკურ ასპექტში ხალხს განიხილავენ არა როგორც „თანამშენებელს“, არამედ, როგორც რაღაც ჯოგს, რომელიც უნდა დაარწმუნო პარტიული სიცრუის სიმართლეში.

თითქმის ყველა პარტია აყალბებს საარჩევნო ბიულეტენების დათვლის შედეგებს - თითქმის ყველა პარტია ისეთ ციფრებს აქვეყნებს, რომელიც მხოლოდ მათ აწყობთ და გაყალბებას ყველა სხვა დანარჩენს აბრალებს. როგორ გაიგოს „ფალავანთა ჯოგმა“, თუ ვისი მონაცემებია უფრო სწორი? ნამდვილი ციფრები ალბათ მხოლოდ უშიშროებაში თუ იციან, მაგრამ, „მსტოვართა სპა“ მთავრობას ემსახურება და არა ხალხს.

ასეთ ტოტალურ სიყალბეში იმარჯვებს ის პარტიული აქტივი, ვინც უფრო მეტ ამომრჩეველს დაარწმუნებს თავისი სიყალბის „ჭეშმარიტებაში“ - ე.ი. იმარჯვებს გაიძვერობა, თვალთმაქცობა და არა სიმართლე.

მაგრამ, ხომ შეიძლება, რომ ამომრჩეველთა მეორე ნაწილი მეორე პარტიის სიყალბეს მიემხროს? არადა, ყველა „პარტაქტივი“ ამტკიცებს, რომ მათთვის უზენაესია ქართველი ხალხის ნება, თითქოს მთელ ხალხს ერთი ტვინი ჰქონდეს. ეს ნამდვილად არ არის ასე:

არჩევნებმა აჩვენა, რომ ამომრჩეველთა 6,67%25-ს საერთოდ არ აინტერესებს პოლიტიკა, ოღონდ, კი მათ დენის და გაზის საფასური გადაუხადონ.

ქართველთა მხოლოდ 0,7%25-მა მოინდომა „თევზის ჭერის“ სწავლა - დანარჩენებმა, ალბათ უკვე იციან...

ამომრჩეველთა 0,19%25-ს ისევ სტანჯავს დიდ რუსეთთან ძმობის ნოსტალგია...

ნებისმიერ ხალხს, მათ შორის ქართველებს, მხოლოდ ერთი - ერთიანი ეროვნული მიზანი გააჩნია - ეს არის კეთილდღეობა და თუ მაინცდამაინც აქცენტს კიდევ უფრო გავაძლიერებთ, შეიძლება ითქვას, კულტურა, სპორტი, ტრადიციები და ტერიტორიული მთლიანობა.

დაპირისპირება იწყება მაშინ, როდესაც განიხილება ამ კეთილდღეობის მიღწევის მეთოდები: პოლიტიკური დავის უმთავრესი საგანია საკუთრების ფორმები. არანაკლები სიმწვავის სადაო საკითხია სიმდიდრის გადანაწილების მეთოდები და პროპორციები. ამ ორ საკითხთან პარალელურ რეჟიმში კამათობენ მართვის პოლიტიკური მოდელების შესახებ. თუ იდეალისტობას თავს დავანებებთ, შეიძლება ითქვას, რომ პოლიტიკური მართვის ფორმა საკუთრებისა და მისი გადანაწილების ფორმებზეა დამოკიდებული. იდეალისტებისთვის კი ეს ურთიერთდამოკიდებულება პირიქითაა.

როდესაც ზემოთ აღნიშნულ საკითხებზე ვერ თანხმდებიან - მაშინ, იწყება მიტინგები, სამოქალაქო ომები, ქაოსი, ანარქია და ა.შ.

ისმება ლოგიკური კითხვა: როდემდე უნდა ვარკვიოთ ყველა საკითხი მასობრივი მიტინგების და სამოქალაქო ომების საშუალებით?

ხელისუფლებას არანაკლები მომიტინგის გამოყვანა შეუძლია, ვიდრე ოპოზიციას. კი მაგრამ, რა შედეგს მივიღებთ ამით? - მასობრივი მუშტი- კრივი ფართო მასებს შორის? ეს ხომ უკვე გავიარეთ! - 1991 წელს სამოქალაქო ომი ზუსტად რომ მიტინგების შეტაკებით დაიწყო: ზვიად გამსახურდიას მომხრე მომიტინგეებმა მხოლოდ მუშტებით (თუ მცირე რაოდენობით ქვებს, ბოთლებს და დროშის ტარებს არ ჩავთვლით) ადვილად დაამარცხეს „დემოკრატთა“ 50000-იანი მიტინგი და სულ კინწისკვრით გაჰყარეს რუსთაველის გამზირიდან. მაგრამ, მუშტი- კრივში დამარცხებული „დემოკრატები“ მეორე დღეს ტანკებითა და ზარბაზნებით დაბრუნდნენ. ეს ხომ საქართველოსათვის მწარე მაგალითი და მოუშუშარი ტკივილია?!

ხომ არ სჯობია, რომ ჩვენც ვთქვათ გერმანელებივით „ჩვენ ვართ ხალხი“ და ჩვენც ჩამოვაყალიბოთ ხელისუფლების კონტროლის უფრო მშვიდობიანი და ნაკლებადმსხვერპლიანი მექანიზმები?

ევროპის პროფკავშირული მოდელი საქართველოში ნამდვილად არ გამოდგება, რადგან, თვითონ ევროპელები გადადიან „ქართულ“ მოდელზე - თანამედროვე ევროამერიკული მენეჯმენტის მიხედვით, კომპანიის კოლექტივი უნდა წარმოადგენდეს ერთიან მეგობრულ გუნდს და არა კლიენტარულ ორგანიზაციას, სადაც ერთმანეთს უპირისპირდებიან მესაკუთრეები და დაქირავებულთა პროფკავშირები.

საქართველოში კი „კაპიტალიზმის“ პირველივე დღეებიდან ყველა კომპანია მეგობართა გუნდებისგან იყო დაკომპლექტებული....

პროფკავშირის ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური შესაძლებლობაა ის, რომ მას შეუძლია ობიექტური ინფორმაციის მოპოვება-შეგროვება, ხოლო „ვინც ფლობს ინფორმაციას - ის ფლობს მსოფლიოს“.

მეტიც პროფკავშირებს „უშიშროებაზე“ უფრო ზუსტად შეუძლიათ დაადგინონ პოლიტიკოსთა ნამდვილი რეიტინგი იგივე ფარული კენჭისყრით.

ასევე პროფკავშირებს შეუძლიათ დაადგინონ შეუსაბამობა გამოშვებულ პროდუქციის ნამდვილ რაოდენობასა და ფირმის დეკლარაციაში გამომზეურებულ ციფრებს შორის - ვინ ვინ და პირველ რიგში მუშამ იცის, თუ რამდენ ნივთს აწარმოებს იგი დღეში. ეს რაოდენობა შეიძლება საგადასახადო ინსპექტორმაც ვერ დაადგინოს ზუსტად.... ან არ დაადგინოს, თუ სამუშაოები სახელმწიფო დაკვეთით მიმდინარეობს.

სად რა ინფორმაცია უნდა შეიკრიბოს და სად როგორ უნდა გამოიყენებოდეს - ეს ხანგრძლივი განხილვის საგანია.

მოკლედ შეიძლება აღვნიშნოთ, რომ ხელისუფლების კონტროლის ყველაზე ოპტიმალური საშუალებაა კონტროლის პალატის „დემოკრატიზაცია“. საქართველოს ხელისუფლებისთვის კონტროლის პალატა საკმაოდ უხერხული ორგანიზაციაა, მაგრამ მის არსებობას ხომ ევროსტანდარტები მოითხოვენ?!

ამ ევროსტანდარტებს ადვილად უვლიან გვერდს ქართველი ხელისუფალნი: კონტროლის პალატას თავისივე ერთგული ადამიანებით აკომპლექტებენ. მინისტრთა „კოჰორტის“ ყოველი ცვლილებისას, სრულად იცვლება კონტროლის პალატის მთელი შემადგენლობა. იგივე განმეორდა სულ რამდენიმე თვის წინ - კონტროლის პალატიდან ისე დაითხოვეს 400 თანამშრომელი, რომ მიზეზად რაღაც ოპტიმიზაცია დაასახელეს. სანაცვლოდ მიიღეს მორჩილი ახალი თანამშრომლები, რომლებიც ახალი მინისტრების ახლო მეგობრების კიდევ უფრო ახლო მეგობრები არიან.

თუ ხელისუფლებას არ ეშინია სახალხო კონტროლის, მაშინ „ჩვენ - ხალხმა“ უნდა მივაღებინოთ პარლამენტს კანონი, რომლის მიხედვითაც, კონტროლის პალატა ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლებით დაკომპლექტდება.

ე.ი. თუ პოლიტიკურმა პარტიამ მიიღო ამომრჩეველთა ხმის თუნდაც 1%25, მაშინ, მისმა წარმომადგენლებმა კონტროლის პალატაში უნდა მიიღონ თანამდებობათა ზუსტად იგივე რაოდენობა, რამდენიც სხვა პარტიების წარგზავნილებმა. ე.ი. თანამდებობები თანაბრად უნდა გადანაწილდეს ყველა რეიტინგულ პარტიებს შორის. ასეთ მრავალფეროვან და პარიტეტულ კოლექტივს ნამდვილად გაუჭირდება გაერთიანება იმ მიზნით, რომ მთავრობის დანაშაულობანი დაფაროს და ამისთვის „წილში ჩაუჯდეს“. მით უმეტეს, თუ კონტროლის პალატის თანამშრომლებს მაღალი ხელფასები დაენიშნებათ. რაც არ უნდა მოხდეს, მრავალფეროვან კონტროლის პალატაში აუცილებლად მოიძებნება ისეთი ადამიანი, რომელიც გამოამზეურებს იქ არსებულ დარღვევებს და კორუფციულ გარიგებებს. ამის პრეცენდენტები უკვე არის ... მაგალითისათვის მარტო სატყეო დეპარტამენტთან დაკავშირებული სკანდალიც საკმარისია.

ამრიგად, ჩვენ - ხალხმა უნდა დავყოთ კონტროლის პალატა ავამოქმედოთ მძლავრი პროფკავშირი და „ვიბატონოთ“ მთავრობაზე.

კობა ბიწაძე
ექსპერტი

რედაქციისაგან: იმისათვის, რომ ხელისუფლებამ მისთვის დამახასიათებელი უფლებები სამართლიანად გამოიყენოს, მას საპირწონედ არა რომელიმე ცალკეული პოლიტიკური ჯგუფების ოპონირება სჭირდება (რომელიც ხშირად პარტიკულარულ მიზნებს არ სცილდება), არამედ, ფართო მასების ინტერესების გამომხატველი გართიანებაა, რომელიც დამოუკიდებელიც იქნება და ორგანიზებულიც. ეს მითუმეტეს, აუცილებელია დღევანდელ საქართველოში, სადაც სასამართლო და სხვა სახელმწიფო სტრუქტურები ადამიანის უფლებებს ელემენტარულადაც ვერ (ან არ) იცავენ.

როგორც სტატიაშია აღნიშნული, ე.წ. საბჭოთა პროფკავშირებმა თავისი შინაარსი და დანიშნულება დამყაყებული კომუნიზმის მზის ჩასვენებას თან გააყოლეს. მართალია, საქართველოში სახელწოდება შემოგვრჩა, მაგრამ, ვისი ინტერესების გამომხატველია ეს ფორმალური გაერთიანება, საზოგადოებამ ნამდვილად არ იცის!

ვგრძნობთ რა საკითხის აქტუალობას, ჟურნალის მორიგ ნომრებში რუბრიკით „როგორი პროფკავშირი გვინდა?!“ სიამოვნებით დავუთმობთ ადგილს ნებისმიერ ოპონენტს (უპირველესად, სპეციალისტებს). ვიმსჯელოთ, ვიკამათოთ და ამით ხელი შევუწყოთ საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებას.

კიდევ ერთხელ სოციალურ და საშემოსავლო გადასახადების გაერთიანებაზე

სულიკო ფუტკარაძე,
საქართველოს ბიზნესმენთა ფედერაციის აჭარის
რეგიონალური ფილიალის თავმჯდომარე

საგადასახადო კოდექსში შეტანილმა ცვლილებებმა და დამატებებმა საშემოსავლო და სოციალური გადასახადების გაერთიანებით წარმოშობილი პრობლემების ნაწილი სამართლიანად გადაწყვიტა.

გადამხდელებისათვის უკვე ცნობილია, რომ 2008 წლის 1 იანვრიდან „საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილებების და დამატებების შეტანის შესახებ“ საქართველოს 2007 წლის 11 ივლისის №5280 რს კანონით (სსმ №30, 30. 07. 2007წ. ნაწილი I, ძალაშია 2007 წლის 13 აგვისტოდან) ამოქმედდა საშემოსავლო და სოციალური გადასახადების გაერთიანებისა და ერთიანი საშემოსავლო გადასახადის 25 პროცენტიანი განაკვეთით დაბეგვრის წესი.

აღნიშნული გადასახადების ერთიან გადასახადად გაერთიანების დადებით და უარყოფით ტენდენციებზე ბევრი დაიწერა, მათ შორის, ჟურნალ „ბიზნესი და კანონმდებლობის“ ფურცლებზეც. ცხადია, მასზე მკითხველის ყურადღების შეჩერებას აღარ ვაპირებთ, ფაქტის წინაშე ვდგევართ და საჭიროა მასთან დაკავშირებით წამოჭრილ პრობლემებსა და მათი გადაწყვეტის გზებზეც ვისაუბროთ. ამ მხრივ მნიშვნელოვანია სსკ-ში საქართველოს 2007 წლის 7 დეკემბრის № 5569 რს კანონით შეტანილი ცვლილებები და დამატებები. ჟურნალ „ბიზნესი და კანონმდებლობის“ ყოველთვიურ დამატებაში (№1(15) სექტემბერი, 2007 წ.) სტატიაში „საგადასახადო კოდექსში კვლავ მნიშვნელოვანი ცვლილებები და დამატებებია“ მივუთითებდით, რომ 168-ე მუხლის 1 ნაწილის მ) პუნქტის შესაბამისად, სასოფლო - სამეურნეო წარმოებაში დასაქმებული ფიზიკური პირის მიერ საქართველოში წარმოებული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მოწოდებით მიღებული შემოსავალი და დაქირავებული ფიზიკური პირებისათვის გაცემული ანაზღაურება, თუ კალენდარული წლის განმავლობაში ამ ფიზიკური პირის მიერ ასეთი მიწოდებით მიღებული ერთობლივი შემოსავალი არ აღემატება საანგარიშო წლის განმავლობაში 100000 ლარს, თავისუფლდებოდა საშემოსავლო გადასახადისაგან 2008 წლის 1 იანვრამდე და მასში შესაბამისი ცვლილებების შეტანა იყო საჭირო (ვადის გაგრძელების თვალსაზრისით), წინააღმდეგ შემთხვევაში სსკ-ში 2007 წლის 11 ივლისს შეტანილი აღნიშნული ცვლილება 2008 წლის 1 იანვრიდან შევიდოდა თუ არა ძალაში, იგი იმავე დღეს - 2008 წლის 1 იანვრს კარგავდა ძალას. სწორედ აღნიშნული პრობლემა მოგვარდა საგადასახადო კოდექსში 2007 წლის 7 დეკემბრის (№ 5569- II-ს) კანონით და სსკ-ის 168-ე მუხლის 1 ნაწილის მ) ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შეღავათის მოქმედების ვადა ცვლილების შესაბამისად განისაზღვრა 2010 წლის 1 იანვრამდე.