ზღვარი

ადამიანი ზღვრული არსებაა - ზღვარე დგას მოქმედსა და ქმნილებას შორის. გარესამყაროს არეკლავს ცნობიერებაში და პირიქით, შინაგანი გარეთ გამოაქვს. ზღვრულია ასევე ეკლესია, როგორც მიწისა და ზეცის დამაკავშირებელი ხიდი, როგორც ქრისტესა და კაცობრიობის მისტიკური ერთობა.

ზღვარი ის უკიდურესი მდგომარეობაა, რომლის გადაბიჯება კატასტროფით მთავრდება ხოლმე. მაგრამ ზღვარი უნდა გადალახო კიდეც, რომ შეხვდე მეორე ადამიანს, რომ შეხვდე ღმერთს, გააცნობიერო სიცოცხლის, თავისუფლებისა და შემოქმედების უსაზღვრობა, შეიყვარო, გადარჩე.

ზღვარი შეხვედრისა და განშორების საწყისია. ჩვენი ჟურნალის მეშვეობით გვსურს პოზიციათა თანხვედრისა და გამიჯვნის ადგილები მოვნიშნოთ; დავიცვათ ანდა გადავლახოთ საზღვრები; ხელი შევუწყოთ ადამიანების დაახლოებისა და ინდივიდუალური იერსახის შენარჩუნებას.

პეიზაჟი ხუთი სახლით. მალევიჩი

როგორ უნდა იარსებოს ეკლესიამ თანამედროვე პლურალისტურ საზოგადოებაში? როგორი მიმართება უნდა ჰქონდეს ლიბერალიზმსა და დემოკრატიასთან, აღმსარებლობის, სინდისისა და სიტყვის თავისუფლებასთან? რა უნდა მოიმოქმედოს ტოტალური, ჩვენი ქვეყნის დამანგრეველი ცოდვის წინააღმდეგ, რომელსაც კორუფცია ჰქვია? რატომ უნდა დავიცვათ ქრისტიანებმა ადამიანის უფლებები? რა როლი უნდა შევასრულოთ უმწვავესი სოციალური, ეკონომიკური, ეკოლოგიური პრობლემების გადაჭრაში, ბრძოლაში ნარკომანიის, ბავშვთა პროსტიტუციის, ტრეფიქინგის, უკიდურესი სიღარიბის წინააღმდეგ?

საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია მხოლოდ ნაწილია ერთი, წმინდა, კათოლიკე, სამოციქულო ეკლესიისა. სად გადის ჩვენი ავტოკეფალიის სარღვარი? რა პროცესები მიმდინარეობს სხვა მართლმადიდებელ ეკლესიებში? რატომ ვართ მოწყვეტილნი მოძმე ეკლესიებს მსოფლიოს წინაშე ქრისტეს დასამოწმებლად? როგორი დამოკიდებულება უნდა გვქონდეს განსხვავებულ ქრისტიანულ და არაქრისტიანულ აღმსარებლობებთან? როგორია ამასთან დაკავშირებით ეკლესიის მამების გამოცდილება? როგორი უნდა იყოს ჩვენი დამოკიდებულება ტრადიციისა და სიახლისადმი? რას ნიშნავს რელიგიური ფუნდამენტალიზმი, ობსკურანტიზმი, ქსენოფობია? რატომ აშინებენ საქართველოს ეკლესიის მრევლს ეკუმენიზმით, სექტანტებით, მასონებით, დასავლური ცივილიზაციით? როგორ და რატომ ქმნიან მტრის ხატებს? რატომ არის ჩვენი საეკლესიო ლიტერატურა ძირითადად რუსი და, ამასთან, ყველაზე ფანატიკური სულისკვეთების ავტორებით წარმოდგენილი?

სამწუხაროდ, თანამედროვე საქართველოში, რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, დასმულ კითხვებს საფუძვლიანი პასუხი არ გასცემია. ჩვენი ჟურნალის მეშვეობით გვსურს, გავააქტიუროთ ამ პრობლემების გარშემო ფიქრი. ადამიანი და მისი სარწმუნოებრივი არჩევანი, მრევლი და პიროვნება, ერთობა მრავალფეროვნება, ეკლესია და საზოგადოება, რწმენა და იდეოლოგია, ტრადიცია და სიახლე, ქრისტიანული ეთიკა და თანამედროვე მორალი, კულტურა და რელიგია, წმინდა წერილი და ბიბლიოლოგია, მსოფლიოში მიმდინარე რელიგიური პროცესები და ადგილობრივ მოვლენებზე მათი გავლენა, ეკოლოგია და მეცნიერების მიღწევები - თემების ეს ჩამონათვალი მხოლოდ ნაწილია საკითხებისა, რომლითაც გვსურს მკითხველთან დიალოგის გამართვა.

„ზღვარი“ თავის ფურცლებს დაუთმობს როგორც მართლმადიდებელ, ასევე არამართლმადიდებელ ავტორებს. ერთად გადავლახოთ ეგოიზმის, გაუცხოების, სიყალბის, ქედმაღლობის, შიშისა და კარჩაკეტილობის საზღვრები. დახმარების ხელი გავუწოდოთ ავუწიოთ ერთმანეთს. როგორც პავლე მოციქული ამბობს, ერთი საათითაც არ დავუთმოთ და არ დავემორჩილოთ „ცრუ ძმებს, რომლებიც შემოიპარნენ, რომ ეთვალთვალათ ჩვენი თავისუფლებისათვის, რომელიც გვაქვს იესო ქრისტეში“ (გალ. 2-4-5).

მწყემსი კეთილი

მსოფლიო პატრიარქი ბართლომეოს I

ფენერი, კონსტანტინოპოლი,
17 მარტი 2001 წელი

ბართლომეოს I (ერისკაცობაში დიმიტრი არქონტისი) დაიბადა თურქეთში, კუნძულ იმბროსზე. სასულიერო განათლება ჰალკის საღვთისმეტყველო სკოლაში მიიღო. 1963-68 წლებში სწავლობდა რომის გრიგორიანული უნივერსიტეტის ორიენტალურ ინსტიტუტში. საეკლესიო სამართლის სპეციალობით სწავლა განაგრძო შვეიცარიაში, ბოსეის ეკუმენურ ინსტიტუტში და მიუნხენის უნივერსიტეტში. ფლობს შვიდ ენას - ბერძნულს, ინგლისურს, თურქულს, იტალიურს, ლათინურს, ფრანგულსა და გერმანულს. გამოქვეყნებული აქვს მრავალი სტატია და არის „აღმოსავლურ ეკლესიათა სამართლის საზოგადოების“ დამფუძნებელი წევრი.

1969 წლის 19 ოქტომბერს მღვდლად იქნა ხელდასმული, ხოლო ექვსი თვის შემდეგ მსოფლიო პატრიარქმა ათენაგორამ იგი წმ. ანდრიას სახელობის საპატრიარქო ტაძრის არქიმანდრიტად აკურთხა.

1973 წელს, ქრისტეშობის დღეს მამა ბართლომეოსი აყვანილ იქნა ეპისკოპოსის ხარისხში და ეწოდა ფილადელფიის (მცირე აზია) მიტროპოლიტი. შემდეგ კი ქალკედონის მიტროპოლიტის ტიტული მიიღო.

1991 წლის იანვარში მიტროპოლიტი ბართლომეოსი მეთაურობდა მართლმადიდებლურ დელეგაციას ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს მეშვიდე გენერალურ ასამბლეაზე, რომელიც გაიმართა კანბერაში, ავსტრალიაში. ამ შეხვედრაზე მან გამოხატა მართლმადიდებელთა საერთო აზრი, რომ ეკლესიათა საბჭომ საღვთისმეტყველო თვალსაზრისით გადაუხვია მართლმადიდებელთა ძირითად მრწამსს. მაგრამ, მიუხედავად ამისა იგი დღემდე მედგრად იცავს სხვა ეკლესიებთან დიალოგის გაღრმავების აუცილებლობას. „ამ საკითხთან დაკავშირებით დიდ გაუგებრობას აქვს ადგილი. ზოგიერთ ჩვენს მართლამდიდებელ ძმას ჰგონია, რომ კათოლიკებთან, ანგლიკანებთან ან სხვა რომელიმე დოგმის წარმომადგენლებთან დიალოგით ვღალატობთ მართლმადიდებლობას... ბუნებრივია, სიმართლის ნასახიც არ არსებობს ამაში. უბრალოდ ვცდილობთ, რომ ჩვენ უკეთ გავიცნოთ ერთმანეთი“. - ამბობს ბართლომეოსი (ციტირებულია წიგნიდან „რაითა ყველანი ერთ იყვნენ“ თ. მესხი. 2002 წ. თბ.).

1975 წლიდან არის ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს „რწმენისა და წესრიგის“ კომისიის წევრი, სადაც ვიცე-პრეზიდენტის მოვალეობასაც ასრულებდა.

ცხრამეტი წლის განმავლობაში იყო მსოფლიო პატრიარქ დიმიტრიოსის ნდობით აღჭურვილი პირი და გვერდში ედგა მას საპატრიარქო მმართველობის ყველა ასპექტში. 1991 წლის 22 ოქტომბერს, პატრიარქ დიმიტრიოსის გარდაცვალების შემდეგ ბართლომეოსი ერთსულოვნად აირჩიეს კონსტანტინოპოლის, ახალი რომის მთავარეპისკოპოსად და ეკუმენურ (მსოფლიო) პატრიარქად.

მისი ყოვლადუწმინდესობა ბართლომეოსი დაუღალავად იღწვის მართლმადიდებელთა ერთიანობისთვის, სულიერი აღორძინებისთვის, ქრისტიანთა შერიგებისთვის, სხვადასხვა რწმენათა თანაარსებობისა და ტოლერანტული სულისკვეთების დამკვიდრებისათვის, გარემოს დაცვისა და მთელი მსოფლიოს გაერთიანებისთვის მშვიდობის, სამართლიანობის, სოლიდარობისა და სიყვარულის მისაღწევად.

მსოფლიო პატრიარქმა მრავალი დიალოგისა და ვიზიტის მეშვეობით უფრო მჭიდრო გახადა მართლმადიდებელი ეკლესიის ურთიერთობა კათოლიკურ, ლუთერანულ, ბაბტისტურ და სხვა ეკლესიებთან. იგი აქტიურად იღწვის აღმოსავლეთ ევროპის პოსტ-კომუნისტური ქვეყნების ნაციონალურ მართლმადიდებელ ეკლესიებთან ერთობის განსამტკიცებლად.

ბართლომეოსმა, როგორც თურქეთის მოქალაქემ პირად გამოცდილებაზე დაყრდნობით შექმნა ქრისტიანულ და მაჰმადიანურ სამყაროებს შორის უწყვეტი დიალოგის პრაქტიკა. შეიტანა მნიშვნელოვანი წვლილი გლობალური კონფლიქტების მოგვარებისა და მშვიდობის დამყარებაში.

მსოფლიო პატრიარქს ევროპა იცნობს, როგორც „მწვანე პატრიარქს“, რადგან იგი არის ინიციატორი კაცობრიობასა და ბუნებას შორის ჰარმონიის მიღწევის საკითხთან დაკავშირებული მრავალი სემინარის და დიალოგისა. მისმა ყოვლადუწმინდესობამ პირველი სექტემბერი ბუნების დაცვისაკენ ყოველწლიური მოწოდების დღედ გამოაცხადა და მსოფლიო საპატრიარქოსა და მართლმადიდებლურ სამყაროში ბუნების დაცვისთვის ლოცვა დააწესა.

ამა წლის 19-24 სექტემბერს მსოფლიო პატრიარქი ბართლომეოს I ოფიციალური ვიზიტით სტუმრობდა საქართველოს.

გვჯერა, რომ უფალი შეეწევა მას ყოვლადუწმინდესობას მრავალი კეთილშობილური საქმის ჩატარებით აღსრულებაში.

მართლმადიდებლური ქრისტიანული შეხედულებებით, მრავალსახეობისა და შემწყნარებლობის ღირსება უზრუნველყოფს ქრისტიანული ცხოვრების საფუძველს, ისევე, როგორც მზის შუქი და წყალი ასაზრდოებს მცენარეს. ამ ღირსების გარეშე სულიერი საკვები არ არის საკმარისი და სულიერი სიკვდილი გარდაუვალია.

მართლმადიდებელი ქრისტიანი დღესასწაულობს ღვთის ქმნილების სრულყოფილებას, მას ახარებს მშვენიერების დაულეველი სიდიადე და ის მნიშვნელობა, მრავალფეროვნებაში რომ ვლინდება. ჩვენ ვთვლით, რომ მრავალსახეობა პრინციპულად არის საჭირო ეკლესიის ყველა წევრის გასაერთიანებლად და საარსებოდ სწორედ ერთ სხეულში, ადამიანები როდესაც ვერ სწვდებიან მრავალფეროვნების ღირებულებას, მაშინ ისინი აკნინებენ ღვთის ქმნილების დიდებას. ყოვლადწმინდა სამების სამი პირის - მამის, ძისა და სულიწმინდის მაგალითით ყველა ადამიანი მოწოდებულია ურთიერთკავშირისაკენ, სიყვარულით გაერთიანებისაკენ, როგორც ცალკეული განუმეორებელი ინდივიდები, რომელთაგან თითოეული დაჯილდოებულია განსაკუთრებული ნიჭით და ხასიათით, ყოველი მათგანი შექმნილია ღვთის ხატად და მსგავსად.

ყველა ადამიანი, განურჩევლად რელიგიის, რასის, ეროვნების, ფერის, აღმსარებლობისა თუ სქესისა, არის ღვთის ცოცხალი ხატი, თანდაყოლილად ღირსი ასეთი პატივისა. ის, ვინც სხვებს ვერ ეპყრობა ამგვარი პატივით, თავის ღმერთს - სამყაროს შემოქმედს შეურაცხყოფს, როგორც ამას წმინდა წერილი გვეუბნება.

მართლმადიდებელი ქრისტიანები მთელ მსოფლიოში ცხოვრობენ სხვა რელიგიებისა თუ ქრისტიანული კონფესიების მიმდევართა გვერდით. კონტაქტებისა და მობილურობის სწრაფი განვითარებით ადამიანები თავისუფლდებიან გეოგრაფიული საზღვრებისაგან, რომელიც მათ აცალკევებს. საზღვრების შეცვლის შედეგად ადამიანებმა აღმოაჩინეს, რომ ცხოვრობენ ერთ დიდ სოფელში ახალ მეზობლებს შორის, რომლებიც ქმნიან ფართო სივრცეს კულტურის სფეროში. ამ დიდ სოფელში პლურალიზმის რეალიები ყოველ ადამიანს უყენებს ამოცანას, რომ შეხედულებათა მრავალრიცხოვანი სხვადასხვაობის შუქზე უფრო კრიტიკულად ჩაუღრმავდეს საკუთარი რწმენის სწავლებას. მართლმადიდებელი ქრისტიანი ამ ამოცანას იმ მოსაზრებით პასუხობს, რომ ჩვენ ყოველთვის შეუწყნარებელნი უნდა ვიყოთ სხვათა ხედვის მიმართ, განსაკუთრებით კი მაშინ, როდესაც ამ ხედვას რელიგიის, კულტურის ან ისტორიული იდეოლოგიის საფუძველზე ვმიჯნავთ. მართლმადიდებელი ეკლესია არ ცდილობს ვინმეს დარწმუნებას ჭეშმარიტებასა ან გამოცხადებაში რაიმე ვიწრო გაგებით, არც ვინმეს მოქცევას ცდილობს აზროვნების კონკრეტულ ჩარჩოში. რასაკვირველია, ის მოუხმობს ყველა ადამიანს ცხოვრების ნებისმიერი გზიდან, რომ მათ იგრძნონ ეკლესიის გულისცემა, შეიგრძნონ მისი სიცოცხლის სუნთქვა, ეზიარონ სასიცოცხლო ძალას მისი წიაღიდან - ქრისტეს სხეულიდან - და განიცადონ მისი დედობრივი სიყვარული, ნუგეშისცემა და მგვარად მოიპოვონ მშვიდობა, პატივისცემითა და შემწყნარებლობით მოისმინონ დაუფარავად გამოთქმული სხვათა შეხედულებები.

პატივისცემისა და შემწყნარებლობის საწინაარმდეგოა შიში და თვითკმაყოფილება (საკუთარ სიმართლეში დაჯერებულობა). ადამიანები, როდესაც სხვების შეხედულებებსა და მტკიცებულებებზე რეაგირებენ შიშითა და თვითკმაყოფილებით, ისინი ძალადობას მიმართავენ სხვისთვის ღვთისაგან ბოძებულ თავისუფალ ნებასა და უფლებებზე, აიძულებენ მათ, გაიცნონ ღმერთი და ერთმანეთი მათთვის ჩვეული ფორმით. სამწუხაროდ, მსოფლიოში ცოდვათა გამო, რომელსაც საბოლოოდ სულიერ დაღუპვამდე მიჰყავთ კაცობრიობა, ადამიანები წინასწარ ადვილად განეწყობიან, რომ ერთმანეთთან ურთიერთობის ეშინოდეთ. ასეთი ქსენოფობიის (უცხოთმოძულეობის) ტენდენცია ძირითადად არის შედეგი ღმერთთან თანაზიარობის გარეშე ყოფნისა, ღმერთთან, რომელიც ყოველ ქმნილებას თავის სიყვარულსა და მარადიულ მყოფობაში უხმობს.

„დაბადების“ წიგნში პირველი ასეთი მოვლენის მაგალითს ვხედავთ, როდესაც ადამი ქვეყანაზე ბოროტების განხორციელების მსხვერპლი გახდა, როდესაც ის განიდევნა ღვთის - სამყაროს შემოქმედის თანაზიარობიდან, რისი უფლებაც მას ჰქონდა მინიჭებული. უფალი, კაცობრიობისადმი თავისი უსაზღვრო სიყვარულიდან გამომდინარე, ჯერ კიდევ განაგრძობს ადამიანების მოხმობას მასთან სრული ზიარებისთვის, რომელიც თვითონ არის უშრეტი სიყვარულის არსი. ქსენოფობია - უცხოთა შიში - შეუძლებელი ხდება მაშინ, როდესაც ერთმანეთს აღიქვამთ არა როგორც უცხოებს, არამედ როგორც ძმებს და დებს უფლის სიყვარულთან ზიარებაში.

მაშასადამე, მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლებაში მთავარია საფუძვლიანი რწმენა იმისა, რომ ქრისტიანობამ აქტიური როლი უნდა შეასრულოს ადამიანების შერიგების მისაღწევად. ეს აზრი ემყარება იესო ნაზარეველის სწავლებას, რომელიც სწორედ შემრიგებლობას ქადაგებდა. ამქვეყნიური ცხოვრების განმავლობაში იგი ესაუბრებოდა ადამიანებს, ასწავლიდა მათ ორ უბრალო მცნებებს: შეიყვარე უფალი ღმერთი შენი ყოვლითა გულითა შენითა და გიყვარდეს მოყვასი შენი, ვითარცა თავი თვისი. ქრისტიანობის შემრიგებლური როლი მხოლოდ ქრისტიანულმა რწმენამ შეიძლება წარმოაჩინოს და განამტკიცოს. შემწყნარებლობის ღირსება მრავალფეროვნების ღირსებასთან შეწყვილებული აირეკლავს სიყვარულის ღვთაებრივ თვისებებს, რომელსაც ღმერთი ამტკიცებს თავის სრულყოფილ, მარადიულ, აღუწერელ და უშრეტ მყოფობაში. მართლმადიდებელი ეკლესია, რომელიც ქადაგებს სიყვარულს, ქრისტიანულ სახარებას, კატეგორიულად განსჯის რასიზმს, ქსენოფობიასა და შეუწყნარებლობის სხვა მსგავს ფორმებს, როგორც მშვიდობიანი ხედვის დამარღვეველს, იმ მშვიდობისა, რომელიც სურს ღმერთს და რომლის მიღწევა მთელ ეკლესიას მიზნად აქვს დასახული ადამიანების საკეთილდღეოდ.

გარდა ამისა, მართლმადიდებელი ეკლესია მიესალმება ყველა საზოგადოებრივ, საერთაშორისო და პოლიტიკური ხასიათის ორგანიზაციას, რომელიც ეხმარება მართლმსაჯულების აღსრულებას, რადგან ღრმად სწამს, რომ ასეთი ორგანიზაციების საქმიანობა ემსახურება საზოგადოების კეთილდღეობის განვითარებას და ის, როგორც ასეთი, სათნოა ღვთის წინაშე.

დასასრულ, ჩვენ ჩვენი პლანეტის - დედამიწის ყველა ასაკის, რასის, ფერის, რწმენისა და ეროვნების ყველა მამაკაცსა და ქალბატონს ვუსურვებთ მშვიდობასა და კეთილდღეობას, ვევედრებით ჩვენს დიად და მოსიყვარულე ღმერთს, რათა თითოეულ ჩვენგანს მისცეს სიბრძნე და გონიერება, რომ ჭეშმარიტად დავინახოთ ერთმანეთი ისე, როგორც ვართ შექმნილნი - ძმების, დებისა და უფლი შვილების სახელით.

დაე, ყოველ თქვენგანში ღვთის უსაზღვრო სიყვარულმა დაივანოს, ამინ!

ინგლისურიდან თარგმნა
თამარ გოგუაძემ

ეკლესიის მამათა სწავლება

წმ. იოანე ოქროპირი

ტაძარში ამბიონზე სავარძელში მოხუცი მოძღვარი ჯდება, გარშემოკრებილი მრევლის მხიარულებასა და აღტაცებას თანდათანობით ენაცვლება დუმილი და ღრმა ფიქრი. ამ საოცარი ფერისცვალების მიზეზი მოძღვრის სიტყვაა, რომელიც მსმენელს ერთდროულად ანიჭებს უდიდეს სიხარულსაც და ტკივილსაც. ხალხს უყვარდა სიტყვა, რომელიც ამხელდა მათ ცოდვებსა და ზნედაცემულობას, რადგან გრძნობდა, რომ იგი მათდამი სიყვარულითა და თანალმობით იყო გამსჭვალული. ამ სიტყვას შესწევდა ძალა შეეცვალა, ადამიანთა ცხოვრება, რადგან თვითონაც შეცვლილი, წმინდა ცხოვრების ნაყოფი იყო. ეს სიტყვა და ცხოვრება წმინდა იოანე ოქროპირს ეკუთვნოდა.

იოანე ოქროპირი IV საუკუნის შუა წლებში ქალაქ ანტიოქიაში, არისტოკრატულ ოჯახში დაიბადა. რიტორიკასა და კლასიკურ ბერძნულ ენაში განათლება მიიღო კაბადოკიელ მამათა მეგობართან, ცნობილ სოფისტ ლიბანიოსთან, რომელიც სიცოცხლის ბოლომდე წარმართად დარჩა. დედის გარდაცვალების შემდეგ იოანემ მონასტერში ასკეტური მოღვაწეობა დაიწყო, რაც მას მანამდეც იზიდავდა. 381 წელს ანტიოქიის ეპისკოპოსმა წმ. მელეტიმ დიაკვნად დაასხა ხელი. ხუთი წლის შემდეგ კი მისმა მემკვიდრემ ფლაბიანემ მღვდლად აკურთხა. იოანემ ჯერ კიდევ ანტიოქიაში ყოფნისას მოიპოვა ხალხის სიყვარული. განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი ქადაგება „ქანდაკებათა შესახებ“. იმპერატორ თეოდოსის მიერ დამატებითი გადასახადების შემოღებამ ხალხი აღაშფოთა და იმპერატორის მეუღლის პლაკილას ქანდაკებები დაამხო. ეს სახელმწიფო დანაშაულად ითვლებოდა, რასაც მკაცრი სადამსჯელო ზომების მიღება უნდა მოჰყოლოდა. მაშინ, როდესაც ეპისკოპოსი ფლაბიანე დედაქალაქში ხალხის მხარდასაჭერად იყო ჩასული, იოანე შეშინებულ მოსახლეობას მანუგეშებელი სიტყვებით მიმართავდა. კონსტანტინოპოლის მთავარეპისკოპოსის საყდარზე მთელი მისი მოღვაწეობა (397 წლიდან) უბრალო ხალხისადმი სიყვარულზე მოწმობს. საეკლესიო შემოსავლის უდიდეს ნაწილს ახმარდა უპოვართა დაპირებას და საავადმყოფოების მოწყობას. იგი მკაცრად აკრიტიკებდა ამა ქვეყნის ძლიერთ და სამღვდელოების მდიდარ ფენას, მათ წყალობის გაცემისაკენ მოუწოდებდა. მოწყალება იოანე ოქროპირისათვის არ იყო უბრალოდ ზნეობრივი ქმედება, იგი მას მისტიკურ ჭრილში განიხილავდა და საკრამენტულ მნიშვნელობას ანიჭებდა. ამ მხრივ ძალზე საყურადღებოა მისი შემდეგი სიტყვები: „გსურს იხილო გულმოწყალის (იგულისხმება ღმერთი - მთარგ.) საკურთხეველი? იგი ააგო არა ბეცელიელმა ან ვინმე სხვამ, არამედ თვით უფალმა; არა ქვებისგან, არამედ იმისგან, რაც ცაზე უფრო ნათელია - მოაზროვნე სულებისაგან... ეს საკურთხეველი აგებულია თვით ქრისტეს ნაწილებისაგან და თვით მეუფის სხეული გიწევს შენ საკურთევლის მაგივრობას. ეს საკურთხეველი არა თუ ძველ, არამედ ახალზეც (იგულისხმება ძველი და ახალი აღქმები - მთარგ.) უფრო საშინელია... შენ პატივს მიაგებ იმ საკურთხეველს, რომელიც ღებულობს ქრისტეს სხეულს, ამ საკურთხეველს (ღარიბ ადამიანს) კი, რომელიც არის თვით ქრისტეს სხეული, შეურაცხყოფ, და ყურადღებას არ აქცევ, როდესაც იგი ინგრევა. ასეთი საკურთხეველი შენ შეგიძლია იხილო ყველგან, ქუჩებში, მოედნებზე, ყოველ საათს შეგიძლია მას შესწირო მსხვერპლი, რადგან აქაც განიწმინდება მსხვერპლი“ (პროტოპროსვიტერი გიორგი ფლოროვსკი, „IV-VII საუკუნეების აღმოსავლელი მამები“, 216).

წმინდა იოანე ოქროპირის დროს ბიზანტიის იმპერია უკვე ოფიციალურად ქრისტიანული სახელმწიფო იყო (იმპერატორ თეოდოსი I-ის დროიდან). წარმართული ღვთისმეტყველება იკრძალებოდა, ეკლესიას მნიშვნელოვანი ქონება დაუგროვდა და მრავალი პრივილეეგიით სარგებლობდა. შედეგად, არაერთი წარმართი, სახელმწიფო პოლიტიკის მიერ იძულებული ან მატერიალურ კეთილდღეობას დახარბებული, ღრმა სარწმუნოებრივი შეგნების გარეშე გაქრისტიანდა და სასულიერო ელიტაშიც აღმოჩნდა. ამან მრევლისა და სასულიერო პირების ზნეობრივი დაცემა გამოიწვია. იოანე აღშფოთებული იყო ამგვარი ტენდენციით. იგი ამხელდა საერო და სასულიერო ხელისუფალთა წრეგადასულ ფუფუნებასა და უზნეობას, მატი უფლებების გამიჯვნასა და ერთმანეთის საქმიანობაში ჩაურევლობას მოითხოვდა.

მისი აზრით, მოძღვარმა მხოლოდ ადამიანის თავისუფალ ნებას უნდა მიმართოს: „ჩვენ გვევალება, ადამიანები დავიხსნათ სიტყვით, სიმშვიდით და და რწმუნებით“, რადგან თვით ღმერთი „ურჩევს, შეიგონებს, აფრთხილებს ბოროტ საქმეთა გამო, მაგრამ არ აიძულებს“. მისთვის ყველაზე დიდი ძალა პირად მაგალითს აქვს: „აღარავინ დარჩებოდა წარმართად, ჩვენ რომ ჭეშმარიტი ქრისტიანები ვყოფილიყავით“. ბევრს, განსაკუთრებით საიმპერატორო კარის წარმომადგენლებს, არ სიამოვნებდა წმ. იოანე ოქროპირის პირდაპირობა და არადიპლომატიურობა. ამით მან მრავალი გავლენიანი პირი გადაიმტერა. ამიტომ მისი კეთილშობილური ქმედებაც კი (ეგვიპტიდან დევნილი ორიგენისტი ბერების შეფარება) მის წინააღმდეგ გამოიყენეს. 403 წელს შედგა კონსტანტინოპოლის ადგილობრივი საეკლესიო კრება, რომელზეც მისი ეპისკოპოსობიდან გადაყენება და გადასახლება დაადგინეს. მცირე დროის შემდეგ იგი უკავნე დააბრუნეს, მაგრამ კვლავ გამოიძებნა ახალი საბაბი სიმართლის მთქმელი მოძღვრის თავიდან მოსაშორებლად. ერთ-ერთ ქადაგებაში ოქროპირმა განდიდების მანიით შეპყრობილი იმპერატორის მეუღლე ევდოქსია ჰეროდიადას შეადარა. იგი კვლავ გადაასახლეს, ამჯერად სამუდამოდ, გადაასახლეს საქართველოში, კერძოდ, აფხაზეთში, რომელიც მაშინ ბიზანტიის იმპერიის გამგებლობაში შედიოდა. სნეულებით დაუძლურებულმა მოხუცმა გადასახლების ადგილამდე, ბიჭვინთამდე ვეღარ ჩააღწია, იგი გზაში, სოფელ კომანში გარდაიცვალა 407 წლის 14 სექტემბერს. მისი უკანასკნელი სიტყვები იყო: „მადლობა ღმერთს ყველაფრისათვის, ამინ“. იოანე ოქროპირის ნეშტი ეკლესიაში დააბრძანეს, სადაც მადლიერი ხალხი სიყვარულს თაყვანისცემით უბრუნებდა. ოცდაათი წლის შემდეგ მისი ნაწილები აფხაზეთიდან კონსტანტინოპოლში გადაასვენეს. დედაქალაქის მოსახლეობა ანთებული ჩირაღდნებით შეეგება თავის სულიერ მოძღვარს. შესახვედრად გამოვიდა ახალი იმპერატორიც. იგი თავდახრილი ლოცულობდა და ევერდრებოდა იოანეს, მიეტევებინა მისი გარდაცვლილი მშობლებისათვის.

წმ. იოანე ოქროპირთან მიმართებაში შეგვიძლია მისივე სიტყვების პერიფრაზება: აღარავინ დარჩებოდა ქრისტეს ეკლესიის გარეთ, ჩვენ რომ იოანე ოქროპირის მსგავსი ქრისტიანები ვყოფილიყავით.

ქვემოთ მის ერთ-ერთ ადრეულ ქადაგებას ვაქვეყნებთ, სადაც ნათლად ჩანს იოანეს უდიდესი სიყვარული ადამიანისადმი, განურჩევლად მისი სარწმუნოებრივი აღმსარებლობისა. ეს ქადაგება სულ სხვა კუთხით წარმგვიჩენს ანათემის ჭეშმარიტ არსს.

IV საუკუნის მეორე ნახევარში ანტიოქიაში რამდენიმე დაჯგუფება ჩამოყალიბდა. ერთნი მხარს უჭერდნენ ეპისკოპოს მელეტის, მეორენი - ეპისკოპოს პავლინს, სხვები - აპოლინარი ლაოდიკიელს, არიანელები კი ეპისკოპოს ევზოვს ემხრობოდნენ. პაექრობისას ისინი ანათემას გადასცემდნენ ხოლმე ერთმანეთს. სწორედ ამ სიბეცის წინაარმდეგ იქადაგა წმ. იოანე ოქროპირმა. ეს მნიშვნელოვანი ჰომილია 386 წლის დასაწყისით თარიღდება. იოანე ოქროპირის შრომების პირველმა გამომცემელმა ბერნარ დე მონფოკომ დაადგინა, რომ ეს სიტყვა წარმოითქვა „ღვთის შეუცნობლობის შესახებ მესამე ჰომილიის“ შემდეგ.

რომის კათოლიკური ეკლესიის სახელგანთქმულმა ისტორიკოსმა ლუი ტილმონმა ეჭვქვეშ დააყენა ამ ჰომილიის ავთენტურობა. მისი მტკიცებით, იგი მეტად მცირე მოცულობისაა და განსხვავებული სტილითაა დაწერილი, რის გამოც არ შეიძლება იოანე ოქროპირს მივაკუთვნოთ. ამის საწინაარმდეგოდ მონფიკო შენიშნავს, რომ წმ. იოანეს რამდენიმე გენიალური ქადაგება ამავე ზომისაა და, მსმენელთა საჭიროების გათვალისწინებით, ხშირად მათი სტილიც განსხვავებულია.

„Patristic Greek lexicon”-ის რედაქტორები ჰომილიას შეცდომით მიაწერენ ეპისკოპოს ფლაბიანეს. მონფიკო სრულიად უსაფუძვლოდ მიიჩნევს ამ მოსაზრებას და იზიარებს მართლმადიდებელი ეკლესიის ტრადიციას. პროტოპრესვიტერი გიორგი ფლოროვსკი ჰომილიას უწოდებს წმ. იოანე ოქროპირის არაკეთილგანწყობილების „ტიპიურ გამოხატულებას ძალის და ძალადობის ნებისმიერი გამოვლინებისადმი, თვით ერესის წინაარმდეგ ბრძოლის დროსაც კი“. ფლოროვსკის აზრით, ოქროპირი რწმენისა და ზნეობის საკითხში სამოქალაქო ღონისძიებებისა და პოლიტიკური ზეწოლის განხორციელების წინააღმდეგი იყო. ამასთან, ეპისკოპოს ფლაბიანეს შრომებიდან მხოლოდ 11 ფრაგმენტია შემორჩენილი. ასე რომ, ჩვენ არ ვფლობთ ტექსტობრივ საფუძველს, რომლის ბაზაზეც შესაძლებელი გახდებოდა შედარების გაკეთება.

თარგმანი შესრულებულია
J. P. Migne „Patrologica GRAECA“,
Vol. 48. col. 945-952

ამას წინათ ღვთის მიუწვდომელი ცოდნის (მცნობელობის) შესახებ გესაუბრებოდით. ხანგრძლივი სიტყვის შემდეგ წმინდა წერილისა და ბუნებითი მსჯელობის საშუალებით წარმოვაჩინე, რომ ღვთის სრულად წვდომა მიუღწეველია თვით უხილავი ძალებისთვისაც, რომლებიც არამატერიალური და ნეტარი ცხოვრების წესით მოქალაქობენ; რომ მთლიანად ცხოვრების ამაოებასა და წარმავალობაში ვარსებობთ და ყოველგვარი უკეთურებით შეპყრობილნი ხელვყოფთ იმის მოპოვებას, რაც უხილავი არსებებისთვისაც არაა სრულად შეცნობადი. ესოდენ ცოდვაში იმიტომ ჩავვარდით, რომ ამგვარი აზრების საფუძველს საკუთარ მსჯელობაზე მინდობა და მსმენელთაგან ამაო დიდება წარმოადგენს, საკუთარი ბუნების საზომს აზროვნებით არ გარეშემოვწერთ, არც საღვთო წერილსა და მამებს მივყვებით, არამედ ცივი დინების მსგავსად, საკუთარი წინაგანჭვრეტის სნეულებით ქვედავიზიდებით. როცა ანათემის შესახებ გონივრულად ვისაუბრებ და გიჩვენებთ ამ უკეთურების ძალას, რომელიც არარად ირაცხება, მაშინ დავადუმოთ ჩვენი აულაგმავი პირი და გამოვააშკარავოთ იმათი სნეულება, რომლებმაც მისით ისარგებლეს დაუფიქრებლად. ჩვენ ისეთ ცუდ მდგომარეობამდე მივედით, რომ დაღუპვის პირას მყოფნი ვერ ვცნობთ ვნებათაგან უდარესთ, რადგან ვერ ვძლევთ მათ. ასე რომ, ჩვენზე აღსრულდა წინასწარმეტყველური სიტყვა: „ყველგან ჭრილობა და წყლული, დაჩირქებული იარები, გამოურწყველი და შეუხვეველი, მალამოთი დაუამებელი“ (ეს. 1,6). საიდან დავიწყო ამ უკეთურების შესახებ საუბარი? უფლის მცნებებიდან, თუ თქვენი უგუნური გაუნათლებლობიდან და უგრძნობელობიდან? განა არ დამცინებენ ზოგიერთები ამაზე საუბრისას და გონდაკარგულად არ ჩამთვლიან? განა არ მისაყვედურებენ, რომ გაურკვეველ და ცრემლების ღირს საგანზე ვაპირებ საუბარს? მაგრამ რა ვიღონო? მტკივა, გონებით შეძრწუნებული ვარ და შიგნეულობა მეწვის, რადგან ისეთ უგრძნობელობას ვხედავ, რომ ჩვენი საქმეები იუდეველთა ურჯულოებასა და წარმართთა უღმრთოებას აღემატა. ვხედავ, რომ ადამიანებს, რომელთაც ვხვდები, არც საღვთო წერილით ნასაზრდოები გონება აქვთ და არც რაიმე იციან საერთოდ წმინდა წერილიდან. ამიტომ, დიდი სირცხვილი მიპყრობს და ვდუმვარ, რადგან შლეგობენ და ყბედობენ, „არც ის ესმით, რას ამბობენ, და არც ის, რასაც ამტკიცებენ ” (1 ტიმ. 1,7). ისინი უმეცრებით ბედავენ, რომ ხმოლოდ ეს სწავლება აღიარონ დოგმატად და ანათემა გამოუცხადონ იმას, რაც არ იციან. ამიტომ, სარწმუნოებისთვის უცხონი დაგვცინიან, თითქოს არ ვზრუნავდეთ კეთილ მოქალაქობაზე და არც კეთილ საქმეებში ვიყოთ განსწავლულნი.

ჰოი, საშინელებავ! რამდენ მართალს და წინასწარმეტყველს „სურდა ეხილა ის, რასაც ხედავთ, და ვერ იხილა; და ესმინა ის, რასაც ისმენთ და ვერ ისმინა” (მათ. 13.17). ჩვენ ხომ მათ დავცინით. მოგიწოდებთ, „მეტი ყურადღება მივაქციოთ მონასმენს, რათა არ განვდგეთ. რადგანაც თუ ანგელოზთა ნათქვამი სიტყვამტკიცე იყო, და ყოველი შეცოდება და ურჩობა იღებდა კუთვნილ სასჯელს, ჩვენ როგორღა დავაღწევთ თავს, თუკი უგულვებელვყოფთ ესოდენ დიად ხსნას? (ებრ. 2.1-3). შეგიძლია მითხრა, რა არის სახარებისეული მადლის მიზანი? რას ნიშნავს ღვთის ძის განკაცება? იმას, რომ ერთმანეთს ვგლეჯდეთ და ვჭამდეთ? ქრისტესმიერი მცნებები ყოველმხრივ უფრო სრულია რჯულის განწესებებზე და ჩვენგან უფრო დიდ სიყვარულს მოითხოვს. იქ (ძველ აღთქმაში) ამბობს: „შეიყვარე მოყვასი შენი, ვითარცა თავი თვისი”, აქ კი (ახალ აღთქმაში) მოყვასის გამო სიკვდილსაც აწესებს. ისმინე, რადგან თვით ქრისტე ბრძანებს: „ერთი კაცი იერუსალიმიდან იერიქონს მიდიოდა და ყაჩაღებს ჩაუვარდა ხელში, რომლებმაც გაძარცვეს, დაჭრეს და გაიქცნენ, და ცოცხალ-მკვდარი დააგდეს. შემთხვევით ერთმა მღვდელმა ჩამოიარა ამ გზაზე, და დაინახა იგი, მაგრამ გვერდი აუქცია. ასევე, ერთმა ლევიტელმაც ჩამოიარა იქვე, დაინახა და გვერდი აუქცია. მერე ერთმა გზად მიმავალმა სამარიელმა ჩამოიარა, დაინახა და შეებრალა იგი; მივიდა, ზეთითა და ღვინით მოჰბანა ჭრილობები და შეუხვია; თავის სახედარზე შესვა, სასტუმროში მიიყვანა და უპატრონა. ხოლო მეორე დღეს, გამგზავრებისას, ამოიღო ორი დინარი, მეფუნდუკეს მისცა და უთხრა: მიმიხედე, და თუ მეტი დაგეხარჯება, აქეთობისას გადაგიხდიო. როგორ გგონია, ამ სამთაგან რომელი იყო მისი მოყვასი, ვინც ხელთ ჩაუვარდა ყაჩაღებს? მან მიუგო: ის, ვინც მოწყალება გამოიჩინა მის მიმართ. და უთხრა მას იესომ: წადი და შენც ასევე მოიქეცი (ლუკა: 10.30-37). ჰოი, საოცრებავ! მოყვასი არც მღვდელს უწოდა, არც ლევიტელს, არამედ იუდეველების მიერ მოძღვრების შესაბამისად მოკვეთილს. სამარიტელს ვგულისხმობ, უცხოს, მრავალგზის გმობილს. მხოლოდ მას უწოდა მოყვასი, რადგან წყალობა მასთან აღმოჩნდა. ეს ღვთის ძის სიტყვებია. როცა მოვიდა, ისინი საკუთარი საქმეების მიხედვით წარმოაჩინა, რადგან მოკვდა არა მხოლოდ მეგობრებისა და თავისიანების გამო, არამედ მტრების, ტირანების, ცრუთა, მოძულეთა, ჯვარსმცმელთა გამო, რომლებიც, სამყაროს შექმნამდე იცოდა, რომ ასეთნი იქნებოდნენ. წინასწარმცოდნემ შექმნა, რადგა წინასწარცოდნა დაამარცხა სიკეთით და მათ გამო საკუთარი სისხლი დაღვარა და სიკვდილი დაითმინა. უფალი ამბობს: ეს პური „ჩემი ხორცია, რომელსაც მე მივცემ ქვეყნის სიცოცხლისათვის” (იო: 6.51). პავლეც ამას იუწყება და ამბობს: „მტრები ვიყავით და მისი ძის სიკვდილით დავუზავდით ღმერთს” (რომ: 5.10). ასევე, ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეშიც ამბობს, რომ მან ყველას გამო იგემა სიკვდილი.

ამრიგად, თუ ეს მისგან იქმნა და ამ წესებს აღასრულებს ეკლესია, რომელიც ყოველდღე ყველასთვის აღავლენს ვედრებას, როგორ ბედავ ასეთი რამის ხმამაღლა თქმას?

მითხარი, რას ნიშნავს ის, რასაც „ანათემას“ უწოდებ? დაუკვირდი, რას საუბრობ, შეისწავლე, რასაც ამბობ, შეიმეცნე მისი ძალა? ღვთივსულიერ წერილში იერიქონზე ამ ნათქვამს იპოვი: „უფლისათვის უნდა იქნას დარისხებული ქალაქი (αναθεματειν) (ისუ ნავ: 6.17). ჩვენთვის, დღემდე ყველასთვის ზოგადი ჩვეულებაა გაბატონებული, რომ მავანმა, ამის ჩამდენმა „ანათემა“ ამ ადგილს დაატეხა. განა ამას ნიშნავს „ანათემა“? ამას, სიკეთის შესახებ ნათქვამის მსგავსად, ღვთის ნებისთვის გადაცემა ეწოდება. ამრიგად, რას ნიშნავს ის, რასაც „ანათემას“ უწოდებ: გადაეცეს ის ეშმაკს, აღარ მიეცეს ხსნის საშუალება და გაუცხოვდეს ქრისტესგან?

ვინ ხარ შენ, ასეთი ხელმწიფებისა და დიდი ძალის მქონე? „მაშინ ძე ღვთისა დაჯდება … და დააყენებს ცხვრებს თავის მარჯვნივ, ხოლო თხებს - მარცხნივ“ (მათ: 25.31-33). როგორ მოიპოვე ასეთი პატივი, რომლის ღირსნიც გახდნენ მხოლოდ მოციქულთა კრებული და სრული სიზუსტით ჭეშმარიტ მემკვიდრეებად ქმნილნი, სავსენი მადლითა და ძალით? მცნების ზედმიწევნით დამცველებმა ერეტიკოსები ისე განაშორეს ეკლესიას, თითქოს მარჯვენა თვალს ითხრიდნენ. ამას ისეთი თანაგრძნობა და ტკივილი ახლდა თან, თითქოს მთავარ ნაწილს იკვეთდნენ. ამიტომ, მას ქრისტემ მარჯვენა თვალიც უწოდა, რადგან (ამით) წარმოაჩენდა განგდებულის მიმართ თანაგრძნობას. აქედან გამომდინარე, რადგან ამაში, ისევე, როგორც ყველაფერში, ზედმიწევნითობას იცადვნენ, ერესები ამხილეს და განაგდეს, ხოლო ერეტიკოსებიდან არავის განუჩინეს ეს სასჯელი. ამიტომაც მოციქულმა მხოლოდ ორ შემთხვევაში, ჩანს აუცილებლობის გამო, წარმოთქვა ეს სიტყვა და გვიჩვენა ვის განუკუთვნა იგი. მან კორინთელთა მიმართ ეპისტოლეში თქვა: ვისაც არ უყვარს უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, ანათემა იქმნეს! (1 კორ: 16.22) და „თუ ვინმე გახარებთ სხვა რამეს, გარდა იმისა, რაც მიგიღიათ, შეჩვენებული იყოს!“ (გალ: 1.9). ამრიგად რა? არცერთმა ამ ძალაუფლების მიმღებმა არ მოიმოქმედა და პირდაპირ ვერ თქვა; შენ ბედავ ამის ქმნას, მოქმედებ სამეუფო სიკვდილის წინააღმდეგ და წინ უსწრებ უფლის მსჯავრს? გნებავთ შეიყტოთ, ჩვენამდე რა თქვა ერთმა წმინდანმა, მოციქულთა მონაცვლემ, რომელიც მოწამეობის ღირსიც გახდა? წარმოაჩენდა რა ამ სიტყვის სიმძიმეს, ასეთი მაგალითი გამოიყენა: უბრალო კაცი, შეიმოსება რა სამეფო ძოწეულით, თვითონაც და მისი თანამზრახველნიც, ტირანებივით, მოკლულ იქნებიან.

ამრიგად, თქვა, რომ ისინი, რომლებმაც სამეუფო განჩინებით ისარგებლეს და ადამიანი ეკლესიის ანათემას გადასცეს, სრული დაღუპვისკენ მიემართებიან, რადგან ძის პატივს იტაცებენ. ნუთუ დასაშვებად მიგაჩნიათ ვინმესთვის წინასწარ და განუკითხავად ასეთი განაჩენის გამოტანა? ანათემა ხომ სრულიად მოჰკვეთს ქრისტესგან. მაშინ რატომ ამბობენ ყოვლად უბადრუკნი ბოროტს? ლაპარაკობენ, რომ ერეტიკოსად ის იქცა, ვინც ეშმაკის სამკვიდრებელი გამხდარა, ღვთის წინააღმდეგ უსამართლობას მეტყველებს, მარწმუნებელი სიტყვით და ამაო ცბიერებით მრავალს დაღუპვის უფსკრულში მიაქანებს და ამის გამო მამების მიერაა განკვეთილი, განსაკუთრებით, კი მისი მასწავლებელი, რომელიც ეკლესიას ნაწილს წარკვეთს. ამას პავლიანეს ან აპოლინარის გამო ამბობენ. რადგან სიტყვამ მან განხეთქილებასთან დაკავშირებით უმეტესწილად წარმატებით დააღწია თავი, რაკიღა უსაზარლესი ცრურწმენის სიღრმეებში დავანებული ცდომილება ამხილა. „და თვინიერებით უნდა ასწავლიდეს წინააღმდგომთ, ეგების მოსცეს მათ უფალმა სინანული ჭეშმარიტების შესამეცნებლად და თავი დააღწიონ ეშმაკის მახეს, რომელმაც შეიპყრო ისინი თავისი ნებით” (2 ტიმ: 2.25-26). მოისროლე სიყვარულის ბადე, რათა კოჭლი კი არ მიიქცეს, არამედ განიკურნოს; აჩვენე, რომ გსურს მრავალი თვისებიდან სახიერება აქციო საზოგადოდ; ესროლე თანაგრძნობის ტკბილი ანკესი და, როცა, ამგვარად, გამოააშკარავებ დაფარულს, ამოიტაცე უფსკრულიდან დასაღუპად დანთქმული. ასწავლე, რომ, ის, რაც სიკეთედაა მიჩნეული, ცრურწმენის და უმეცერებისაგანაა და უცხოა სამოციქულო გადმოცემისთვის. თუ ცდომილების მტვირთველი ადამიანი მის (სამოციქულო გადმოცემის) მიღებას ისურვებს, წინასწარმეტყველის ნათქვამის თანახმად, იცოცხლებს და შენ შენს სულს იხსნი (ეზეკ: 3.21). ხოლო თუ არ სურს და რჩება ბრძოლისმოყვარე, დამნაშავედ რომ არ იქცე, მხოლოდ დიდსულოვნებითა და სახიერებით დაუმოწმე, რათა შენგან არ გამოიძიოს მისი სული მსაჯულმა, რომელსაც არ სძულს, ზურგს არ აქცევს, არ დევნის. მის მიმართ (ადამიანისადმი) უმწიკვლო და ჭეშმარიტი სიყვარული გამოავლინე. შეიძინე იგი, თუნდაც სხვა ვერაფრით ისარგებლო, რადგან დიდი სარგებელი და დიდი მონაგებია შეყვარება და ქრისტეს მოყვარეობის სწავლება. რადგან, უფლის თქმით, „იმით გიცნობთ ყველა, რომ ჩემი მოწაფეები ხართ, თუ გექნებათ ერთმანეთის სიყვარული“ (იო:13.35). მოციქულმა წარმოაჩინა, რომ ამის გარეშე ღვთის საიდუმლოებების ცოდნაც (მცნობელობაც), რწმენაც, წინასწარმეტყველებაც, უპოვარებაცა და ქრისტესთვის მოწამეობაც უსარგებლოა. რადგან ამბობს, თუ ყველა საიდუმლოს, წინასწარმეტყველების მადლს და რწმენას ვფლობ, რომ მთები გადავაადგილო, სიყვარული კი არა მაქვს, არაფერი შემეწევა; და თუ ანგელოზთა ენით ვმეტყველებ და ყოველივეს, რაც მაქვს, გავიღებ და დასაწვავად მივცემ ჩემს სხეულს, სიყვარული კი არა მაქვს, არარაობა ვარ. სიყვარული სულგრძელია, არ ქედმაღლობს, თავისას არ ეძებს, ყველას მფარველობს, ყველაფერი სწამს, ყველაფრის იმედი აქვს, ყველაფერს დაითმენს” (1 კორინ: 13.1-7).

საყვარელნო, თქვენგან არავინ გამოავლინა ქრისტეს მიმართ ისეთი გრძნობა, როგორიც იმ წმინდა სულმა (პავლემ); მის გარდა ვერავინ გაბედა ადამიანთაგან ასეთი სიტყვების წარმოთქმა. თავად სული იწვოდა, როცა ამბობდა: „ქრისტეს ტანჯვათა დანაკლისს ჩემი ხორცით აღვასრულებ“ (კოლას: 1,24); და სიტყვა: ვლოცულობდი, რომ თავად ვყოფილიყავი შეჩვენებული ქრისტეს მიერ ჩემი ძმების გამო (რომ: 9.3), და ვინ: „ვინ უნდა დაუძლურდეს, რომ მასთან ერთად არ დავუძლურდე?” (2 კორინ: 11.29) და ქრისტესადმი ასეთი დამოკიდებულების მქონეს არავინ შეურაცხყვია, შეუჭირვებია, გადაუცია ანათემაზე, რადგან ის, ვისაც ამცირებდნენ, გვემდნენ, ყვრიმალში სცემდნენ, დასცინოდნენ, ალბათ ვერ მიუძღვნიდა ამდენ ხალხსა და ქალაქს მთლიანად უფალს, თუკი ამას უშუალობით, მოწოდებით, თხოვნით არ აღასრულებდა.

როცა (პავლე) ათენელებთან მივიდა, აღმოაჩინა, რომ ყველა კერპთმსახურებაზე იყო გადაგებული. მან არ გაკიცხა ისინი და არ განაცხადა, ყოვლად უღმერთოები და ბილწები ხართო. არ თქვა: ყველაფერს ღმერთად რაცხთ, მხოლოდ ყოველივეს მეუფე და შემოქმედ ღმერთს უარყოფთ. მაშ, რა თქვა? „როცა დავდიოდი და თქვენს ტაძრებს ვათვალიერებდი, ვპოვე სამსხვერპლო, რომელზედაც ეწერა: შეუცნობელ ღმერთს! სწორედ მას, ვისაც შეუცნობლად ეთაყვანებით, მე გახარებთ თქვენ“ (საქ: 17.23). ჰოი, საოცრებავ! ჰოი, მამობრივო გულო! კერპთმსახურ და უღვთო ელინებს ღვთისმოსავები უწოდა. რატომ? ისინი თავიანთ წეს-ჩვეულებებს ასრულებდნენ, როგორც ღვთისმოსავები. ისინი თვლიდნენ, რომ ღმერთს ეთაყვანებოდნენ, რადგან ასე ირწმუნეს. ყველას მოგიწოდებთ, თქვენთან ერთად კი საკუთარ თავსაც, რომ მას მივბაძოთ. თუ უფალმა, რომელიც თითოეულის განზრახვას წინასწარ ცნობს და იცის, როგორი გახდება თითოეული ჩვენგანი, ეს თავისი ძღვენისა და გულუხვობის აღსასრულებლად მოიმოქმედა, რომელიც, მართალია, უკეთურებთან არ მყოფობს, მაგრამ მაინც აზიარა ისინი საზოგადო სიკეთეს, რადგან სურს, რომ ყველამ მას მიბაძოს, როგორ იქმ საწინააღმდეგოს, როცა ეკლესიაში შედიხარ და ღვთის ძის მსხვერპლშეწირვას აღასრულებ? ნუთუ არ იცით, რომ ის „გადატეხილ ლერწამს არ დაულეწავს და მბჟუტავ პატრუქს არ ჩაუქრობს“ (ეს: 42.3). რას ნიშნავს ეს? დაუკვირდი, რომ იუდა და მისებრ გზასაცდენილები არ გარიყა, სანამ თითოეულმა საკუთარი თავი არ წარიტაცა და ცდომილებაში არ ჩავარდა. ლოცვას ხალხის უმეცრების გამო არ აღვავლენთ? მტრების, მოძულეებისა და მდევნელებისთვის ლოცვა არ დაგვევალა? აი, მსახურებას აღვასრულებთ; აი, განუგეშებთ: ხელდასხმა ხელმწიფებისკენ არ მიილტვის, სიმაღლისკენ არ მიისწრაფვის, მეუფებას არ ანიჭებს. ყველამ იგივე სული მივიღეთ, ყველას ძეობისკენ მოგვიწოდეს. ვინც მამამ მოიწონა, იგი ღირს იქმნა, თავის ძმებს ხელმწიფების შესაბამისად ემსახუროს. ამრიგად, აღვასრულებთ მსახურებას, მოგიწოდებთ და გევედრებით: განეშორეთ ასეთ უკეთურებას. ვისი შეჩვენებაც წინამოასწავე, ან ცოცხალია და წარმავალ ცხოვრებაში თანამყოფობს, ან გარდაცვლილია. ამრიგად, თუ ჯერ კიდევ ცოცხლობს, უღვთოობ, როცა განკვეთ მას, რომელსაც მოქცევა და ცუდიდან კარგისკენ შემობრუნება შეუძლია; თუ მკვდარია, მით უფრო. რაშია საქმე? იგი თავისი უფლით დგას და ეცემა (რომ: 14.4) და აღარ მორჩილებს კაცობრივ ხელმწიფებას. სახიფათოა იმის გამოთქმა, რაც საუკუნეთა მსაჯულის მიერაა დაფარული, რადგან მხოლო მან იცის ცოდნის (მცნობელობის) სიღრმე და რწმენის სიდიდე. გევედრები, მითხარი, საიდან ვიცით, თუ როგორ დაიდანაშაულებს ან გაიმართლებს (ადამიანი) თავს იმ დღეს, როცა ღმერთმა ადამიანთა დაფარული უნდა განსაჯოს? ჭეშმარიტად „რაოდენ გონებამიუწვდომელნი არიან მისი მსჯავრნი და გამოუკვლეველნი მისი გზანი! რადგან ვინ შეიცნო უფლის გონება ან ვინ იყო მისი თანამზრახველი?“ (რომ: 11.33-34; ეს: 40.13) საყვარელნო, ჩვენგან ალბათ არავინ ფიქრობს, რომ ნათლისღების ღირსი გახდა; არავინ უწყის, თუ როდის იქნება მომავალი სამსჯავრო. რას ვუწოდებ სამსჯავროს? თავად სიკვდილი და სხეულისგან გასვლა ვერ ვცანით ცხოვრებისეული საქმეების სნეულების გამო, რომელმაც ხელი დაგვრია. მოგიწოდებთ, განეშორეთ ასეთ სიავეს. აი, ღვთისა და რჩეული ანგელოზების წინაშე ვამბობ და ვმოწმობ, რომ სამსჯავროს დღეს დიდი უკეთურებისა და აუტანელი ცეცხლის მიზეზი გვექნება. ქალწულების შესახებ იგავში, ისინიც კი, ვინც ნათელი რწმენითა და წმინდა ცხოვრებით იცხოვრა, მათი საქმეების მჭვრეტელმა თვით ყოველთა მეუფემ უგულისხმობის გამო მექორწილეთაგან განარიდა (მათ: 25.11). როგორ ვეღირსებით ხსნას ჩვენ, რომლებიც სრული უზრუნველობით ვცხოვრობთ და მოყვასს უგულისყუროდ ვეპყრობით? ამიტომ, გევედრებით, ზედაპირულად ნუ მოისმენთ ასეთ სიტყვებს. ერეტიკული დოგმები და ის, რაც მათგან გადმოგვეცა, ანათემას უნდა გადაეცეს, არა-წმინდა დოგმები უნდა დაიგმოს, ხოლო ყოველი ადამიანი დაიზოგოს და მათი ხსნისთვის ლოცვა აღევლინოს. დაე, აღდგომის დღეს თავად ზეციურ სიძეს ჩვენ ყველანი, ღვთისა და მოყვასის მოყვარულნი და საუფლო მცნებების აღმსრულებელნი, ზეთითა და ანთებული ლამპრებით შევეგებოთ და დიდებით წარვუდგინოთ მას მრავალი ადამიანი, რომლებსაც ჩვენი თანაგრძნობა შეეწია ღვთის მხოლოდშობილი ძის მადლითა და კაცთმოყვარებით.რომლის დიდებას აღვავლენთ მამასთან ერთად სულიწმიდითურთ,აწდა მარადის და უკუნისამდე.ამინ.

ძველი ბერძნულიდან თარგმნეს
და შესავალი დაურთეს:
ევგენი მოქელაძემ და ზურაბ ჯაშმა

ეკლესია და მესამე ათასწლეული

1999 წლის 4 დეკემბერს ბალამინდის
მონასტერში წარმოთქმული სიტყვა

მიტროპოლიტი იოანე ზიზიულასი

დაიბადა 1931 წელს საბერძნეთში. ათენის უნივერსიტეტი ღვთისმეტყველების დოქტორის ხარისხით დაამთავრა. პატრისტიკას ჰარვადში სწავლობდა პროტოპროსვიტერ გიორგი ფლოროვსკის ხელმძღვანელობით. ამჟამად არის ატენის აკადემიის წევრი, თესალონიკის უნივერსიტეტის დოგმატიკის პროფესორი, ლონდონის უნივერსიტეტში სისტემატური დოგმატიკის შტატგაერშე პროფესორი. პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწევა აგრეთვე რომის გრიგორიანულსა და ჟენევის უნივერსიტეტებში. 1986 წლიდან პერგამონის (კონსტატინოპოლის საპატრიარქო) ტიტულარული ეპისკოპოსია და საპატრიარქოს კონსულტანტი თეოლოგიურ საკითხებში. ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს მთავარ კომიტეტში მსოფლიო საპატრიარქოს ოფიციალურ წარმომადგენლადაა მივლენილი.აქტიურადაა ჩართული გარემოს დაცვასთან დაკავშირებულ საქმიანობაში.

ცნობილმა კათოლიკე თეოლოგმა ივ კონგარმა ზიზიულასს XX საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე ღრმა მოაზროვნე უწოდა. სამეცნიერო საქმიანობა მან ადრეული პატრისტიკითა და ადრექრისტიანული ეკლესიოლოგიის რეკონსტრუქციით დაიწყო. მაგრამ ეკლესიოლოგიურ თემატიკაზე მეტად მისი თეოლოგია ონტოლოგიურ პრობლემას ეხება.

მის თხზულებაში ონტოლოგია დაკავშირებულია ქრისტიანობის დოგმატურ საფუძვლებთან - ღვთის როგორც შემოქმედის, როგორც სამების და ღმერთკაცის შესახებ სწავლებასთან. ზიზიულასისთვის მთავარი ონტოლოგიური კატეგორია არის „კანონია“ - თანაზიარობა, ურომლისოდ არ არსებობს არანაირი ყოფიერება. ღვთის მყოფობის შემეცნება მხოლოდ პიროვნული თანაზიარობით, პიროვნული სიყვარულითაა შესაძლებელი. ყოფიერება ცხოვრებას ნიშნავს, ცხოვრება კი - თანაზიარობას. ღმერთის ონტოლოგიური შინაარსი, ჭეშმარიტი ყოფიერება კინონიის გარეშე არა აქვს. კინონიის გარეშე არაფერი არსებობს, მათ შორის ღმერთიც. მეორე მხრივ, თუკი ურთიერთობის წყარო არ არის ჰიპოსტასი, ანუ კონკრეტული და თავისუფალი პიროვნება, მაშინ იგი არ წარმოადგენს ღვთაებრივი ყოფიერების ხატს. პიროვნება ვერ მყოფობს თანაზიარობის გარეშე, მაგრამ დაუშვებელია ურთიერთობის ნებისმიერი ფორმა, რომელიც უარყოფს ან აკნინებს პიროვნებას და მის თავისუფლებას. მიტროპოლიტ იოანეს ღვთისმეტყველებას სწორედ პიროვნების თეოლოგიას უწოდებენ, რომელიც ტრიადოლოგიური და ანთროპოლოგიური დოგმატიკიდან ფილოსოფიურ-თეოლოგიურ სისტემად იქცა და თანამედროვე ყოფიერების ახლიდან და ახლებურად გაზიარების საშუალებას გვაძლევს.

ქვემოთ წარმოდგენილი სიტყვა სწორედ კინონიის ცნების მეშვეობით ეკლესიის და თანამედროვე მსოფლიოს ურთიერთმიმართებისა და სამომავლო პერსპექტივის დანახვის მცდელობაა, რაც, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარი ნაკლის უშიშრად წარმოჩენასა და სხვათა მიმართ ღიაობას გულისხმობს.

XX საუკუნის დასრულება და მოახლოება მესამე ათასწლეულისა ის მოვლენაა, დროის ჩვენეულ, პირობით აღქმას რომ მიეკუთვნება და ამიტომ ჩვენთვის, ქრისტიანთათვის, ძირეულ მნიშვნელობასაა მოკლებული. მთელ მსოფლიოში საზეიმო განწყობილება სუფევს, რამაც კალენდარულ თარიღთა მონაცვლეობასთან დაკავშირებით ჩვენი პოზიცია არ უნდა შეცვალოს. ჩვენთვის დროის საეტაპო ცვლილება მხოლოდ ხსნის ისტორიის უდიდესი მოვლენებითაა განსაზღვრული, რომლებსაც ლიტურგიულად განვიცდით საეკლესიო დღესასწაულის ჟამს. მაგრამ ქრისტიანი დროის პირობითმა ცვალებადობამ უნდა დააფიქროს. და მარტო თითოეულმა ჩვენგანმა კი არა, მთელმა ეკლესიამაც ეს საბაბი მშვიდი ფიქრისთვის, მეტიც, თვითგამოცდისა და თვითკრიტიკისთვის უნდა გამოიყენოს...

როგორ მსოფლიოს გადმოგვცემს მემკვიდრეობით XX საუკუნე და დასასრულს მიღწეული ათასწლეული? რა პრობლემებსა და შესაძლებლობებს გამოაჩენს მომავალი? როგორი იქნება მართლმადიდებელი ეკლესიის მოწმობა ახალ ათასწლეულთან მიმართებაში?

ქრისტიანობის ისტორია: სიხარულისა და განხილვის მიზეზი

ორიათასწლიან ქრისტიანულ ისტორიას რომ გადავავლოთ თვალი, სიხარული და იმედგაცრუება ერთდროულად დაგვეუფლება. რა გვანიჭებს სიხარულსა და რა იწვევს კმაყოფილებას?

უპირველეს ყოვლისა, თავისთავად ცხად და კანონზომიერ მოვლენად არ უნდა მივიჩნიოთ ის ფაქტი, რომ ეკლესია დღემდე არსებობს. ეკლესია მტრულ გარემოში იშვა და მარტო ადრეულ საუკუნეებში კი არა, ჩვენს დროშიაც უმძიმეს დევნას განიცდიდა. ამის მიუხედავად იგი დღესაც მყოფობს. „ჩვენ ვკვდებით და აი, კვლავ ვცოცხლობთ“, - პავლე მოციქულის ამ სიტყვებით ეკლესიის ისტორიაც შეიძლება დახასიათდეს, უკიდურეს შემთხვევაში ამ დრომდე მაინც. როგორ არის ეს შესაძლებელი? რაციონალისტი, ბედნიერი შემთხვევითობით ან ხელსაყრელი ისტორიული გარემოებით ახსნიდა ამ ფაქტს. ჩვენ, მორწმუნენი, კი პასუხს მაცხოვრის სიტყვებში ვპოულობთ: ეკლესიას „ბჭენი ჯოჯოხეთისანი ვერ მოერევიან“. ასეა თუ ისე, საუკუნეთა განმავლობაში ეკლესიის მფარველობისათვის უფლისადმი მხოლოდ მადლობა გვეთქმის.

ასევე უდიდესი სასწაულია, რომ არაერთი კულტურული გარემოს გავლენის მიუხედავად შემოგვრჩა ეკლესიის ძირითადი ტრადიციები და სტრუქტურები. ეკლესია მსოფლიოში მყოფობს, მაგრამ „არა ამა სოფლისაგანია“. მათ შორის საზღრის გავლება ძნელია. ეკლესიისთვის მუდამ უმნიშვნელოვანესი პრობლემა იქნება თავისთავადობის შენარჩუნება ისე, რომ მსოფლიოს არ გაერიყოს, გეტოდ არ იქცეს. მით უფრო, რომ ყველგან, სადაც ეკლესია დამკვიდრდა, ზეგავლენა მოახდინა კულტურაზეც. მარტოოდენ ბიზანტიასა და შუა საუკუნეების დასავლეთს, ანუ ქრისტიანული კულტურის კერებს, არ ვგულისხმობ. ნათქვამი ახალ დროსაც ეხება, როდესაც დასავლეთში, ჰუმანისტური კულტურის შექმნის პროცესში, ეკლესიის, როგორც უცხო და ზედმეტი ფაქტორის, ღიად და ხაზგასმულად იგნორირება მოახდინეს. თანამედროვე საზოგადოების მორალურ და ჰუმანისტურ ფასეულობათა მნიშვნელოვანი ნაწილი არსობრივად სხვა არაფერია, თუ არა ზნეობრივი ქცევის ქრისტიანული პრინციპები. ეკლესია საზოგადოებრივი ცხოვრებისგან არასოდეს გაუცხოებულა ისე, როგორც ზოგიერთს სურდა.

მართლმადიდებელი ეკლესია ღმერთის მადლიერი ბევრი რამის გამო უნდა იყოს. ბიზანტიასა და რამდენიმე თანამედროვე სახელმწიფოს თუ არ ჩავთვლით, სადაც მოსახლეობის უმრავლესობა მართლმადიდებელია, ჩვენ პოლიტიკური ძალაუფლება არსად გვქონდა. მაგრამ ხსენებულ შემთხვევებშიც შეგნებულად ვავითარებდით მონაზვნობის ინსტიტუტს, რათა საკუთარი თავისთვის შეგვეხსენებინა, რომ ეკლესია „არა ამა სოფლისაგანია“. საერთოდ კი, მართლმადიდებლობის ისტორიაში ტანჯვა და დამცირება გაცილებით ხანგრძლივი იყო, ვიდრე დიდებისა და საერო ძალაუფლების პყრობის ჟამი. ეკლესიას შეუძლია იამაყოს, მაგრამ ეს განცდა საერო ძალმოსილების კი არა, მონაზვნებისა და სულიერი მოსაგრეების გამო უნდა დაგვეუფლოს. ამისთვის მადლობა უნდა შევსწიროთ ღმერთს, რადგან, მოციქულის თქმით, ღვთის ძალა უძლურებაში ვლინდება.

მწყემსი კეთილი. გალა პლაციდეას მავზოლეუმი

მართლმადიდებელი ეკლესია XX საუკუნემაც განსაკუთრებული მადლიერებით უნდა აღავსოს უფლისადმი, რადგან ღვთისმეტყველებამ თავიდან აღმოაჩინა თავისი, წმიდა მამებისეული ფესვები, ხელახლა გააცნობიერა lex orandi-სა (ლოცვის კანონისა) და წმინდა ევქარისტიის მნიშვნელობა. ამასთანავე, სამონაზვნო ტრადიციის შთამბეჭდავი აღორძინების წყალობით, მეუდაბნოე მამათა სულისკვეთება გააცოცხლა. და ყველაფერი ეს მრავალთა მონაპოვრად იქცა ეკუმენური მოძრაობის კონტექსტში, სადაც თვით მართლმადიდებელთა ერთობ სუსტი მონაწილეობის მიუხედავად, მართლმადიდებლობის მოწმობა ძალზე მძლავრი იყო.

წარუმატებლობასა და იმედგაცრუებასთან დაკავშირებით კი, ვფიქრობ, ბევრი რამ გვაძლევს წუხილისა და სინანულის მიზეზს.

ვერ განხორციელდა მსოფლიოს ჭეშმარიტი და ღრმა გაქრისტიანება. ქრისტიანული მისია ან მრავალმხრივი არ იყო, - ეს, პირველ რიგში, მართლმადიდებლებს გვეხება, - ანდა თავისი არსით არაქრისტიანული გახლდათ, რაც არაერთი დასავლური მისიონერული ძალისხმევისთვისაა დამახასიათებელი. ჩვენ სახარება გარკვეულ ნაციონალურსა და კულტურულ ღირებულებებს მივაჯაჭვეთ და, ამდენად, ეკლესიის ნამდვილი ინკულტურიზება ვეღარ შევძელით. ხშირად მისიონერობის ნაცვლად, კულტურასთან ყოველგვარი კავშირის გარეშე, ადამიანებს თავს ახვევდნენ ქრისტიანობას. უფალს ადამიანი უყვარს, ქრისტიანობა კი სხვაგვარად ეპყრობოდა ხოლმე მას. და ჩვენ ეს უნდა შევინანოთ.

ამას გარდა, თავად ქრისტიანობაში მოხდა ტრაგიკული განხეთქილება. მეორე ათასწლეულში, ქრისტიანთა შორის მანამდე არნახულმა სიძულვილმა და დაპირისპირებამ იჩინა თავი. დამნაშავის ძიება არ ღირს. მეუდაბნოე მამები სხვათა ცოდვებისთვის მუდამ საკუთარი თავის გაკიცხვას გვასწავლიან. დღეს მართლმადიდებლებში განყოფის ცოდვის გამო დასავლეთის პასუხისმგებლობის ხაზგასმის ტენდენცია არსებობს. დასავლელ ძმებს ძველი მტრობისთვის თითქოს ანგარიშს სთხოვენ. ისტორია, რა თქმა უნდა, ცხადად მოწმობს აგრესიაზე, მართლმადიდებლებთან ურთიერთობაში რომ გამოავლინა დასავლეთმა, მაგრამ სქიზმის ტრაგიკული რეალობა სიღრმისეულად მართლმადიდებელთა უნიათობასთანაცაა დაკავშირებული, რადგან წინააღმდეგობის სული ვერ დავძლიეთ და პატიებითა და სიყვარულით ვერ ავმაღლდით მასზე. კონფესიური მოშურნეობა უფრო ძლიერი გამოდგა. ამდენად, მეორე ათასწლეული საეკლესიო ისტორიის არცთუ ბედნიერი ხანაა.

ჩვენს კიდევ ერთ ნაკლად იმას ვთვლი, რომ სახარება ეგზისტენციალური კატეგორიებით არ იქნა განმარტებული. ფუნდამენტალიზმმა, კონფესიონალიზმმა და კონსერვატულობამ ბიბლია და დოგმატები მოაკვდინა, მოამწყვდია თეორიებში, რომლებსაც თითქოს უფრო უნდა ვინარჩუნებდეთ, ვიდრე გამოცდილებისეულად ვიმეცნებდეთ. გაიმიჯნა დოგმატიკა და ეთიკა, lex orandi (ლოცვის კანონი) და lex credendi (რწმენის კანონი). ურთიერთგანსხვავებულ სფეროებად იქცა ღვთისმეტყველება და ღვთისმოშიშება. ეს კი ფაქტობრივად ნიშნავს, რომ ღვთისმოშიში პიროვნება ნაკლებად უნდა იყოს ღვთისმეტყველი. მსგავსი დიქოტომიები დოგმატიკისა და კანონიკური სამართლის, ეკლესიოლოგიისა და საეკლესიო მართვის ურთიერთმიმართებაშიც წარმოიქმნება. ეპისკოპოსები ადმინისტრატორებად იქცნენ და თუკი აღმოჩნდა, რომ იმავდროულად თეოლოგებიც არიან, ამას „სამსახურებრივ შეუთავსებლობად“ უთვლიან. ამ მიზეზების გამო ღვთისმეტყველება არა მარტო ცხოვრების, არამედ ეკლესიური ყოფის მიმართაც მარგინალური გახდა.

ეკლესიაში, განსაკუთრებით ჩვენთან, მართლმადიდებლებში, ნაციონალიზმმა და ეთნოფილეტიზმმა შემოაღწია. ავტოკეფალიის იდეა ავტოკეფალიზმში, ანუ სახელმწიფო და ნაციონალური ინტერესების მომსახურებისათვის ეკლესიის გამოყენებაში გადაიზარდა. XX საუკუნეში მართლმადიდებლური დიასპორის მდგომარეობა ეკლესიოლოგიის პრინციპების ღია და პირდაპირი დარღვევაა. ეჭვგარეშეა, ასეთი ვითარებით კმაყოფილნი ვერ ვიქნებით, თუმცა, სამწუხაროდ, იგი ოფიციალურ დონეზეა „ნაკურთხი“.

ეს არის, რაც მემკვიდრეობით გადმოგვცა წარსულმა, ეკლესიის ორიათასწლიანმა ისტორიამ. იგი, ერთი მხრივ, მადლიერების გრძნობას გვიღვიძებს, მეორე მხრივ კი, სინანულის მიზეზს გვაძლევს. ახალი ათასწლეულის მიჯნაზე განსაკუთრებით სასარგებლო იქნება ამ ორმხრივი მემკვიდრეობის გაცნობიერება. პრობლემები, რომლებსაც ახალ ისტორიულ პერიოდში წავაწყდებით, ჩვენი წარსულის ხელახალ გააზრებას მოითხოვს.

ახალი ათასწლეულის უმნიშვნელოვანესი საკითხები

დღეს ყველამ კარგად იცის თანამედროვე ამერიკელი კონფლიქტოლოგის გახმაურებული თეორია, რომელიც ახალ ათასწლეულს „ცივილიზაციათა შეჯახების“ პერიოდად ახასიათებს. მის იუხედავად, იგი მართებულია თუ არა, ეკლესიისთვის ერთ-ერთი ძირითადი პრობლემა იქნება (და, ვფიქრობ, მუდამ იყო კიდეც) ინკულტურაცია. რა უნდა იღონოს ეკლესიამ?

იმ დროს, როდესაც სახარება ბერძნებს ეუწყებოდა, იგი სემიტურისგან უბრალოდ განსხვავებულ კი არა, მასთან ღრმად დაპირისპირებულ კულტურას წააწყდა. ისტორიკოსები იმაზე კამათობენ, იესო ქრისტეს დროინდელ იუდაიზმში რამდენად შეაღწია ელინიზმმა. მაგრამ პატრისტიკული პერიოდის შესახებ არსებული გამოკვლევები ცხადყოფენ, რომ ანტიკურ - ბერძნულ-რომაულ - სამყაროში სახარების ინკულტურაცია ერთობ რთული ამოცანა გახლდათ.

პრობლემა პოლითეიზმის მონოთეიზმით შეცვლა როდი იყო მხოლოდ. სირთულეს უფრო სიღრმისეული მოვლენები, ბერძნული კულტურისთვის ნიშანდობლივი მსოფლხედვა და მსოფლგანცდა, ეთოსი და მენტალიტეტი ქმნიდა. I საუკუნის ბერძენ ფილოსოფოსთა - ბოეციუსისა და ნეოპლატონი-კოსების - რეაქციებით თუ განვსჯით, ღვთის განკაცებისა და მკვდართა აღდგომის მომცველი ქრისტიანული ისტორიზმის აღქმა ბერძნულ გონს არ შეეძლო. კიდევ უფრო სიღრმისეულ შრეზე, პატრისტიკულ ხანაში, ქრისტიანობის ინკულტურაცია ბერძნულ მსოფლხედველობას იმის გამო დაუპირისპირდა, რომ ეს უკანასკნელი პრიორიტეტს „მრავალის“ ანუ ცალკეულის, კონკრეტულის დაკნინების წილ, „ერთს“, სამყაროს ერთიანობას, მის ციკლურ, მოწესრიგებულ მოძრაობას ანიჭებდა, თანაც იმდენად, რომ მრავლობითობა დაცემასა და ბოროტებასთან იყო გაიგივებული. სხვაგვარად თუ ვიტყვით, სახარება, რომელსაც ისტორიისადმი პატივისცემა და მისი დასასრულის ესქატოლოგიური ხედვა მოჰქონდა, იმ კულტურის ნაწილი უნდა გამხდარიყო, ისტორიას რომ არ ენდობოდა და დასაბამს დასასრულზე - „ესქატონზე“ - უპირატესად მიიჩნევდა.

ასეთი წინააღმდეგობის მიუხედავად, მაშინ ინკულტურაცია მაინც განხორციელდა. მის წარმატებასთან დაკავშირებით მეცნიერთა შეხედულება იყოფა: ნამდვილად შენარჩუნდა სახარების ერთგულება თუ, როგორც ჰარნაკი ფიქრობს, „ხისტ ელინიზებას“ ჰქონდა ადგილი? მართლმადიდებლური თვალსაზრისით, პატრისტიკულ ეპოქაში ინკულტურაცია სწორედ წარმატებული გახლდათ, რადგან სახარების სიწმინდე არ შებღალულა.

სადღეისოდ ის, რაც პატრისტიკულ ხანაში მოხდა, ასლის გადასაღებ მოდელად თუ არა, ნიმუშად მაინც უნდა წაგვადგეს, რომელსაც ბევრი რამ შეუძლია გვასწავლოს. კერძოდ რა?

უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია აღვნიშნოთ: იმდროინდელი ეკლესია აცნობიერებდა ბერძნული კულტურის სისუსტეს, მისი შესაძლებლობების ამოწურვის ფაქტს. ამან ეკლესიის მამებს, ბერძნებსა და ლათინებს, სახარებიდან გამომდინარე, ანტიკური კულტურისადმი კრიტიკული პოზიციის დაკავებისა და ალტერნატივის შეთავაზების უფლება მისცა. მდგომარეობა, ახლა რომ ვიმყოფებით, იმჟამინდელისგან ამ მხრივ არ განსხვავდება, ოღონდ ეკლესია ვერ დაუპირისპირდება კულტურას, რაკიღა გარკვეულწილად მის შექმნაში მიიღო მონაწილეობა. ყოველი შემთხვევისთვის ეკლესიამ უნდა გაითვალისწინოს, რომ ჩვენ განმანათლებლობის მიერ ჩამოყალიბებული ისტორიული კულტურის დასასრულს ვესწრებით. სახარება კი გასამიჯნია მისგან და წარსადგენი, როგორც ამ კულტურის ალტერნატივა.

თუკი ეს ვერ შევძელით, ჩვენი, გარდამავალი, დროის ადამიანს კითხვებზე სხვები უპასუხებენ. ჩემი აზრით, ჩანაცვლება უკვე დაწყებულია. პატრისტიკულ პერიოდში ეკლესია შინაარსობრივ დიალოგში ჩაება არსებულ კულტურასთან, რითაც სხვებს აღარ მისცა მასში მონაწილეობის საშუალება. აქედან შემდეგი დასკვნაა გამოსატანი: დღეს მარგინალიზების თავიდან ასარიდებლად ეკლესიამ დომინანტურ კულტურასთან დიალოგში და, რამდენადაც შესაძლებელია, სიღრმისეული წვდომით, წამყვანი ადგილი უნდა მოიპოვოს.

ზემონათქვამთან ერთად მნიშვნელოვანი ისიც იყო, რომ ეკლესიის მამებმა ელინისტური კულტურისადმი უბრალოდ კრიტიკული პოზიცია კი არ გამოხატეს, არამედ მასში ღრმად შეაღწიეს და შემოქმედებითად აითვისეს მისი წანამძღვრები. „ათვისება“ სხვადასხვა ფორმითა და მიმართულებით განხორციელდა. მაგალითად, ღვთისმსახურების სფეროში ტრადიციული დღესასწაულები და არაერთი რიტუალი იქნა ქრისტიანიზებული. ფილოსოფიაში ლეგიტიმურად ცნეს ბერძნების მიერ დასმული ყველა საკითხი, პირველ რიგში, ონტოლოგიური პრობლემა, ფაქტობრივად უცხო რომ იყო ბიბლიისა და სემიტური კულტურისთვის. ღვთისმეტყველებამ ყოველგვარი მერყეობის გარეშე გამოიყენა ფილოსოფიური ტერმინოლოგია. ბერძნული ენა იქ მიიღეს, სადაც ის გავრცელებული არ იყო. იმავდროულად, ლათინური დასავლეთში საეკლესიო ერთობის დამაბრკოლებელი არასოდეს გამხდარა.

და რაც მთავარია, ამ პროცესის ფონზე არ დამცრობილა სახარება. აღდგომის ცენტრალურმა მნიშვნელობამ და ევქარისტიაში სასუფევლის იკონურმა გაგებამ, საეკლესიო თემისა და მონაზვნობის, როგორც ანტისეკულარული ფორმების, განსაკუთრებული ფუნქციით აღჭურვამ ესქატოლოგიური ბიბლიური ორიენტაციის შენარჩუნებას შეუწყო ხელი. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ინკულტურაცია ბიბლიური მსოფლხედვის ძირითადი ასპექტის გამოსახატად კულტურის ყველა ფორმის გამოყენების შესაძლებლობას გულისხმობს. ჩვენ კი ეს საქმედ უნდა ვაქციოთ. დღესდღეობით ეკლესიამ არსებითი და ნებისმიერ ფასად შესანარჩუნებელი ცვალებადისგან უნდა განასხვაოს. პატრისტიკული ეპოქის ისტორია გვიჩვენებს, რომ ეს არ გახლავთ ადვილი. აქედან გამომდინარე, ღვთისმეტყველებას, ინკულტურაციის ნებისმიერ ფორმაში, გადამწყვეტი როლი ენიჭება. ღვთისმეტყველება შეთანხმებას უნდა ცდილობდეს იმაზე, თუ რა არის სახარების არსი, რომლის ერთგულება, მისი სხვადასხვაგვარი კულტურული იერსახის მიუხედავად, აუცილებელია. საღვთისმეტყველო გონისა და შესაბამისი მგრძნობელობის გარეშე ინკულტურაცია შესაძლოა ერთობ სახიფათო იყოს...

სწავლების დონეზე ღვთისმეტყველება ინკულტურაციასთან ქრისტოლოგიითაა დაკავშირებული, რომელიც განუყოფელია წმინდა სულისგან. ინკულტურაცია არის მოთხოვნა, რომელსაც განკაცების შესახებ მოძღვრება წარმოშობს. ღმერთი, ქრისტეს სახით, მთლიანად იღებს ადამიანური არსებობის პირობებს და ეკლესიას ავალდებულებს, მუდმივად გაუკვალოს მას გზა ნებისმიერ კულტურაში. ის ფაქტი, რომ ძე ღვთისა კონკრეტულ კულტურაში, კერძოდ, გარკვეული ისტორიული ჟამის ებრაულ გარემოში შემოვიდა, მეტისმეტად იოლად შეიძლება იქნას გაგებული ისე, თითქოს უფალმა მხოლოდ ეს კულტურა აკურთხა და დაამტკიცა, სხვებს კი მისი მეშვეობით ერთგვარი მოქცევისკენ მოუწოდა. ის ქრისტოლოგია, რომელიც სულიწმინდის მოქმედებას არ ითვალისწინებს, შესაძლოა მსგავს დასკვნამდე მივიდეს.

მაგრამ პნევმატოლოგია (მოძღვრება სულიწმინდის შესახებ) მიანიშნებს ქრისტოლოგიაზე, რომელიც ესქატოლოგიურია და ამდენად, ინკლუზიურიც. ქრისტე სულში ინდივიდუუმი როდია. მას აქვს სხეული. იგი ძმათა შორის პირმშოა. ეს „კოსმიურ ქრისტეზე“ საუბრის უფლებასა და იმის ნებასაც გვრთავს, რომ განვაცხადოთ: ქრისტე მოთავეობს ყველასა და ყოველივეს (anakephaleosis). არ არსებობს რასა და კულტურა, რომლის მიმართ იგი უცხოა. სულიწმინდის მოქმედების წყალობით, ქრისტეს ინკულტურაცია ყველგან და ნებისმიერ დროს შეიძლება.

პნევმატოლოგიაზე გაკეთებულ აქცენტს საერთო არაფერი აქვს იმ თანამედროვე შეხედულებასთან, რომლის მიხედვით სულიწმინდა გარკვეულწილად ყველა კულტურაში მყოფობს. ქრისტოლოგიისგან მოწყვეტილი პნევმატოლოგია ისევეა მცდარი, როგორც ქრისტოლოგია პნევმატოლოგიის გარეშე. წმინდა სული „ყოველგან არის“, „იქ სუნთქავს, სადაც ნებავს“ და, როგორც ლოცვის ტექსტი გვეუბნება, „ყოველსავე აღავსებს“. მაგრამ არასოდეს მოქმედებს ქრისტეს მიღმა და მისგან დამოუკიდებლად. ყოველივეს მიირქვამს ქრისტესგან და ქრისტეზე მიუთითებს. არ არსებობს „სულიწმინდის იკონომია“, ვიცით მხოლოდ იკონომია ძისა.

ინკულტურაცია ისტორიულად ცნობილი ფორმებისგან განსხვავებული საშუალებითაც რომ ხორციელდებოდეს, უთუოდ ქრისტეს განკაცებასთან იქნება წილნაყარი. სულიწმინდა ქრისტეს მიღმა და გარეშე მოქმედ ღვთაებრივ ძალად აღქმული კი არა, განხილული უნდა იყოს როგორც სამების პირი, რომელიც ქრისტეს ინკლუზიურობას ანუ ესქატოლოგიურობას ანიჭებს. სულიწმინდის წიაღში ქრისტე აღარც ებრაელია, აღარც ბერძენი (ქრისტეში „არცა ჰურიაებაი არს, არცა ელინობაი“). იმავდროულად, გარკვეული თვალსაზრისით, რჩება კიდეც ასეთად. სულიწმინდა ნებისმიერ კულტურაში კვლავ შესვლის საშუალებას აძლევს ქრისტეს, რათა კულტურის განწმედით, ანუ ნათლისმიერი გამოცდით (ნათლის, რომელსაც საბოლოო მნიშვნელობა აქვს და ქრისტეშია გაცხადებული), შეიძლება ითქვას, სამსჯავროზე მიწვევითაც მიიღოს იგი. ეს კი ერთიანი ქრისტეს ნაირგვარი კულტურული გამოსახვის შესაძლებლობას ქმნის.

კითხვას, არსებობს თუ არა ქრისტიანული კულტურა, ანუ ისეთი კულტურა, მთელ მსოფლიოში ქრისტეს სახელით რომ უნდა ვრცელდებოდეს, უარყოფითად ვპასუხობ. სახარება მეტისმეტად დაზარალდა იმით, რომ საეკლესიო მისია გარკვეული კულტურის გავრცელებასთან, ხშირად კი თავს მოხვევასთან იყო გაიგივებული. ნათქვამი სახარების საქადაგებლად კულტურის ყველა ფორმის იგნორირებას კი არა, იმას ნიშნავს, რომ ქრისტიანულმა მისიამ პატივი უნდა მიაგოს ადამიანის თავისუფლებას, გამოავლინოს რწმენა მისთვის მისაღები სახით. ამასთან ერთად, სახარების მართლუწყებისადმი ერთგულებაც უნდა იქნეს შენარჩუნებული.

ამის გამო ინკულტურაცია განმასხვავებლობას მოითხოვს, რასაც შესაძლებელს ხდის სულიწმინდა საღვთისმეტყველო ცნობიერების, ორთოდოქსიის (ამ სიტყვის თავდაპირველი გაგებით) მეშვეობით. და ამიტომ ნებისმიერ ინკულტურაციაში ეკლესიის როლი სრულიად გამორჩეულია. ეკლესია მოწოდებულია, თვალი ადევნოს იმას, რომ ახალმა კულტურულმა ფორმამ დაუმახინჯებლად შეასხას ხორცი ძირითად ეგზისტენციურ ჭეშმარიტებებს, რომლებსაც სახარება აუწყებს მსოფლიოს. კულტურა რთული ფენომენია და ყოველთვის როდი ხერხდება იმ მსოფლმხედველობისგან მისი გამოცალკევება, რომელსაც გამოხატავს.

იესო და სამარიტელი ქალი. ფრანკ ვესლეი. ინდოეთი

ღვთისმეტყველებამ ეკლესიას ფუნდამენტური ორიენტირები უნდა დაუსახოს, რაც უფლებამოსილს გახდის მას ყოველი კონკრეტული შემთხვევისას განსაჯოს, კულტურული ფორმებიდან რომელი შეესაბამება სახარებას და რომელი ქადაგებს „სხვა ევანგელეს“. ეკლესიამ არა მხოლოდ ეთიკური, არამედ საღვთისმეტყველო კრიტერიუმიც უნდა მოიმარჯვოს, რადგან უკანასკნელი ხშირად კულტურულ კრიტერიუმს თანხვდება. მაგალითად, წამოიჭრა საკითხი: აფრიკულ კულტურულ კონტექსტში რამდენად წარმოადგენს მაგია და პოლიგამია კულტურულ ელემენტს და ეთანხმება თუ არა იგი სახარების არსს? საკითხი გადაწყდება, თუკი ვიცით სახარების არსი. ამ ცოდნას კი ეკლესიის საღვთისმეტყველო ცნობიერება გვაუწყებს.

სწორედ ამის გამო, როცა ახალ ათასწლეულში ეკლესია კვლავ ქრისტიანობის ინკულტურაციის პრობლემის წინაშე დადგება, უდიდესი მნიშვნელობა ექნება ფუნდამენტურ საკითხებს - ყოფიერების შესაძლებლობებს, ქრისტე რომ გვიცხადებს სულიწმინდის მეშვეობით.

მესამე ათასწლეულში ეკლესიამ გარკვეული გამოწვევები უნდა მიიღოს.

არაქრისტიანულ რელიგიათა გამოწვევა

ჩვენ მიზანდასახულად მივდივართ რელიგიურად პლურალური მსოფლიოსკენ. რა რეაგირება უნდა მოახდინოს ამაზე ეკლესიამ?

უპირველეს ყოვლისა, ქრისტიანობამ უნდა უკუაგდოს ადრინდელი აგრესიული სამისიონერო მეთოდები. ევანგელიზაცია შეუთავსებელია რაიმენაირ, თუნდაც ყველაზე დელიკატურ იძულებასთან.

მეორე: ღვთისმეტყველებას ხელახლა მოუწევს რელიგიური პლურალიზმისადმი თავისი დამოკიდებულების განსაზღვრა. ისტორიულად ამის თაობაზე სხვადასხვა შეხედულება არსებობდა. წარსულში დომინირებდა პოზიცია, რომელსაც შეიძლება ქრისტომონიზმი ეწოდოს. მასში მხოლოდ ქრისტიანთა ხსნა მოიაზრება. ამგვარი გაგება განსაკუთრებით „ბარტისეული მიდგომის“ მომხრე პროტესტანტებს ახასიათებდათ. დასავლეთში ეს თვალსაზრისი მრავალი მისიონერული მოძრაობის შთამაგონებელი გახდა. თუმცა მოგვიანებით პროტესტანტულსავე თეოლოგიაში კითხვის ნიშნის ქვეშ აღმოჩნდა. დღეს ზოგიერთი პროტესტანტი ღვთისმეტყველი „კოსმიური ქრისტეს“ იდეას გვთავაზობს, ერთობ ფართოს საიმისოდ, რომ ტერმინი „ქრისტე“ ისეთ რელიგიებზეც გავრცელდეს, რომლებიც ქრისტესკენ ისწრაფვიან ცნობიერად თუ ქვეშეცნეულად. მსგავსი განშლილი ქრისტოლოგია განსაკუთრებით იმ პროტესტანტებთანაა აქტუალური, რომლებიც ცხოვრობენ ქვეყნებში, სადაც ქრისტიანები უმცირესობას წარმოადგენენ (მაგალითად, ინდოეთსა და იაპონიაში). ისინი თვლიან, რომ ტრადიციული, ვიწროქრისტიანული ხედვა მათი გარემო პირობებისთვის გამოუსადეგარია.

კათოლიკური ღვთისმეტყველება ისტორიულად წმინდა კვიპრიანე კართაგენელის მიერ ფორმულირებული პრინციპიდან ამოდიოდა: exstra ecclesiam nulla salvus - ეკლესიის მიღმა არ არის ხსნა (ამ აზრს ორიგენესთანაც ვხვდებით). სიტყვაში „ეკლესია“ უწინ რომაულკათოლიკურ ეკლესიას გულისხმობდნენ. XX საუკუნეში, განსაკუთრებით კი ვატიკანის II კრების შემდეგ, საკითხისადმი მიდგომა რადიკალურად შეიცვალა, რასაც თანაზიარობის სხვადასხვა ხარისხის შესახებ იდეამ შეუწყო ხელი. სადღეისოდ მიჩნეულია, რომ რომაული ეკლესიის წევრნი სრულად ურთიერთობენ ქრისტესთან, მის მიღმა მყოფნი კი მხოლოდ ნაწილობრივ არიან თანაზიარნი მისი სხეულისა. არაქრისტიანული რელიგიების მიმართ კათოლიკური ღვთისმეტყველება ღიაობის პოზიციას იკავებს - ესაა ღიაობა რელიგიური პლურალიზმის ფენომენის წინაშე. ცოტა ხნის წინ ამგვარი დამოკიდებულება ვატიკანის იმ საერთაშორისო კომისიის ანგარიშით გაცხადდა, რომელიც ქრისტიანობასა და სხვა რელიგიათა შორის ურთიერთობას მიეძღვნა. არის განსხვავებული თვალსაზრისიც: ზოგიერთი თეოლოგი (მაგალითად, ჟაკ დიუპუი) რელიგიურ პლურალიზმს საღვთო განგებულების ნაწილად მოიაზრებს.

მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებას ამ საკითხზე თავისი აზრი ოფიციალურად არ გამოუთქვამს. ერთი მხრივ, არსებობს „დახშული“ პოზიცია, იმის მსგავსი, ადრე კათოლიკეებსა და პროტესტანტებს რომ ეკავათ, ხოლო მეორე მხრივ, - „ღია“, რომელიც შეგვიძლია ორ კატეგორიად - პნევმატოლოგიურად და ესქატოლოგიურად დავყოთ.

პნევმატოლოგიურის მომხრენი ხსნის ისტორიაში ქრისტეს საქმესა და სულიწმინდის მოქმედებას ასხვავებენ. ეს გამიჯვნა რუსი ღვთისმეტყველის ვლადიმერ ლოსკის „ორი იკონომიიდან“ მოდის, რომლის თანახმად, არსებობს როგორც ძის, ასევე სულიწმინდის იკონომია. წმინდა სულის მოქმედება ეკლესიითა და ქრისტიანობით არ არის შემოფარგლული და მთელ ქმნილებასა და კაცობრიობაზე ვრცელდება. ამდენად, სხვა რელიგიები სულიწმინდის მოქმედების არეალში არიან მოქცეულნი, თუმცა, შეიძლება ითქვას, ქრისტეს მიღმა რჩებიან.

ესქატოლოგიური პოზიცია სხვაგვარ არგუმენტს ეფუძნება. საშინელ სამსჯავრომდე კატეგორიულად ვერავინ იტყვის ვინ არ ეკუთვნის ქრისტეს და ვინ არ გადარჩება. ეს დებულება მისი უარყოფითი ფორმითაა მნიშვნელოვანი. იგი აგნოსტიციზმს არ გულისხმობს და ქრისტესა და ეკლესიის, როგორც ხსნისკენ მიმავალი უტყუარი გზის, თაობაზე ეჭვს არ შეიცავს. აგნოსტიციზმი და მერყეობა მხოლოდ იმას ეხება, ვისაც არა სწამს ქრისტე და მისი ეკლესიის გარეთაა. ამ თვალსაწიერიდან არაქრისტიანებისადმი დადებითი დამოკიდებულების შესაძლებლობა ჩნდება. ამასთანავე იგი პნევმატოლოგიურ მიდგომაზე უფრო დამაჯერებელია.

მართლაცდა, ყველაზე გონივრული იქნება, ეკლესიამ, რომელიც მთელი თავისი მრავალმნიშვნელოვნებით მონაწილეობს ისტორიაში, ღმერთს მიანდოს თითოეული ადამიანის საბოლოო ხვედრი. ეს ქრისტესა და ეკლესიის რელატივიზებას არ ნიშნავს. როგორც ჩვენ ვიცით, ეკლესია - სხეული ქრისტესი, ღმერთთან მისასვლელი ერთადერთი სწორი გზაა. იგი ადამიანს უფალთან ნამდვილი ურთიერთობის საშუალებას აძლევს. ამიტომ ქრისტიანებს არ შეგვიძლია განსხვავებულისა და უკეთესი გზის ჩვენება. მტკიცედ ვდგავართ ამ რწმენაზე, მაგრამ მხოლოდ უკანასკნელი სამსჯავრო გაგვიმხელს, ვინ გადარჩება თვით ქრისტიანთა შორისაც კი.

ასეთი დამოკიდებულება როდია რელიგიური სინკრეტიზმი. სინკრეტიზმი ყველა რელიგიაში რაღაც პოზიტიურს, ღირებულს ხედავს და მთლიანობისათვის მათ შეკრებას მოითხოვს. შედეგად იქმნება მთელი - ერთგვარი ახალი რელიგია. არასინკრეტული თვალთახედვით კი, ნებისმიერ სარწმუნოებას სხვა რელიგიაში დადებითი ელემენტის აღიარება შეუძლია, ოღონდ მარტოოდენ თავისი რწმენის შესაბამისად უნდა განიხილოს და შეითვისოს იგი, და, რა თქმა უნდა, არა როგორც ახალი რელიგიის შემადგენელი ნაწილი.

ამრიგად, შესაძლებელია განვსაზღვროთ, თუ რა უნდა იღონოს ეკლესიამ თანამედროვე რელიგიური პლურალიზმის პირობებში. ქრისტიანობისთვის ერთადერთი მართებული და გონივრული ნაბიჯი სხვა აღმსარებლობებთან დიალოგის გამართვა იქნებოდა. ამავე დროს მკვეთრად უარსაყოფია, სინკრეტული ახალი რელიგიის შექმნის მცდელობა. დიალოგის კონსტრუქციულობა განსხვავებულ რელიგიურ შეხედულებათა არსებობას გულისხმობს. ქრისტიანული ღვთისმეტყველება რელატივიზმისა და აგნოსტიციზმის გარეშე უნდა გაძლიერდეს და გაღრმავდეს. დიალოგი სულაც არ ნიშნავს ჭეშმარიტებისადმი განუსხვავებლობას, პირიქით, მას რწმენის სიმტკიცე (არა სიჯიუტე) და ღიაობასთან შერწყმული ერთგულება სჭირდება.

შობა. კი-ჩანგი. კორეა

დიალოგი შემწყნარებლობაზე მეტია. იგი ეფუძნება იმის აღიარებას, რომ: სხვას, ჩემგან განსხვავებულს, არა მარტო არსებობის უფლება (შემწყნარებლობა კი სწორედ აქ ჩერდება), არამედ რაღაც სათქმელიც აქვს ჩემთვის. ნათქვამი კი სერიოზულ მოსმენას, მოსმენილის საკუთარ შეხედულებასთან შეჯერებასა და ამის მიხედვით განსჯას მოითხოვს.

მაგრამ რას მეტყვის სხვა? თანამოსაუბრეთა გარდა დიალოგს განსჯის საგანიც ქმნის. რა უნდა განვიხილოთ? პოლიტიკასა და ეთნიკურ კონფლიქტებში რელიგიის როლი? ადამიანთა გარკვეული ჯგუფისთვის, განსაკუთრებით პოლიტიკოსებისთვის, ამაზე საუბარი ეგებ საინტერესო და სასარგებლოცაა, მაგრამ მსგავსი დიალოგის კონსტრუქციულობა მაეჭვებს. ვფიქრობ, რელიგიური დიალოგისთვის სხვაგვარი თემატიკაა საჭირო. უნდა წამოვწიოთ ყველაზე მწვავე საკითხები - პრობლემები, რომლებსაც ახალი ათასწლეული დააყენებს კაცობრიობის წინაშე.

რელიგიის არსი „რელიგიური“ და „რელიგიები“ კი არა, უფალთან, ადამიანთან და სამყაროსთან ადამიანის ურთიერთობაა. რელიგიამ ჩვენი ეპოქის გამოწვევები უნდა მიიღოს.

ტექნოლოგიებისა და გლობალიზაციის გამოწვევა

უკვე ყველამ ვიცით - სამყარო იკუმშება. გარკვეულწილად ეს დადებითი მოვლენაა, მაგრამ იმავდროულად სერიოზულ საფრთხესაც შეიცავს. ამ საკითხისადმი გულგრილნი ვერ ვიქნებით. გლობალიზაცია კარს მომდგარი ათასწლეულის უმნიშვნელოვანესი პრობლემა იქნება. როგორ მოვარიგოთ „ერთი“ და „მრავალი“? როგორ მივაღწიოთ უნივერსალურ ერთობას ლოკალური მრავალფეროვნების შენარჩუნებასთან ერთად? როგორ შევძლოთ, რომ განსხვავება არა მარტო დაშვებული და შეწყნარებული, არამედ კაცობრიობის კეთილდღეობის ხელშემწყობიც იყოს? ამ საკითხებთან დაკავშირებით გარკვეული პოზიცია უნდა შევიმუშაოთ. უნდა ავხსნათ ჩვენი რწმენა და დასმულ შეკითხვებს გავცეთ პასუხი.

ეკოლოგიის გამოწვევა

შესაძლოა სწორედ ეკოლოგიაა თანამედროვე მსოფლიოს ყველაზე სერიოზული პრობლემა. ყველა აღიარებს, რომ ეკოლოგიური ვითარების გამო პასუხისმგებლობის მნიშვნელოვანი წილი ქრისტიანობაზე მოდის. საბედნიეროდ, მასვე შეუძლია ამ კრიზისის მოგვარებაში არსებითი წვლილის შეტანაც. ნელ ნელა უკვე იწყებენ ამის გაცნობიერებას. ეკოლოგიის თემაზე დიალოგს თვით ეთნიკური და პოლიტიკური კონფლიქტების მხარეთა დაზავებაც შეუძლია. ეს რელიგიური პლურალიზმის კონსტრუქციული გამოყენება იქნებოდა.

სამეცნიერო მიღწევათა გამოწვევა

დღეს ალბათ ძნელად მოიძებნება ადამიანი, ბიოლოგიისა და გენეტიკის უახლესი მიღწევებით რომ არ იყოს შეშფოთებული. უკვე სიცოცხლითაც მანიპულირებენ. ამ სფეროში მიმდინარე პროცესებს ჩვენ შორიდან არ უნდა ვადევნოთ თვალი. ეს არის თემა, რომელსაც საღვთისმეტყველო გააზრება სჭირდება. მისმა სიახლემ ეგებ გაართულოს კიდეც საღვთისმეტყველო აზრის სწორად წარმართვა, მაგრამ გულუბრყვილობა იქნებოდა, მხოლოდ კანონმდებლებისთვის მიგვენდო ბიოეთიკის პრობლემები. უნდა შეიქმნას საერთაშორისო საზოგადოებრივი აზრი. რელიგია კი ცნობიერების ინფორმირებისა და ფორმირების უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია. საღვთისმეტყველო დიალოგი უშედეგო იქნება, თუკი მსგავსი პრობლემები მისი თემატიკის მიღმა აღმოჩნდება.

სტუმრობა მართასთან და მარიამთან. ველასკესი

რა უნდა მოიმოქმედოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ მესამე ათასწლეულის გამოწვევის წინაშე?

ამასთან დაკავშირებით პირადი მოსაზრება მინდა გაგიზიაროთ.

უპირველეს ყოვლისა, მართლმადიდებლურმა ღვთისმეტყველებამ საკუთარ ენას უნდა გადახედოს. ჩვენ მდიდარი დოგმატური ტრადიციის მემკვიდრენი ვართ. აუცილებელია მისი ერთგულება. მასში არაფერი უნდა შეიცვალოს. ახალი დოგმატები, როგორც ჩანს, არ დაგვჭირდება. მაგრამ დოგმატი არქეოლოგიურ რელიქტად არ უნდა იქცეს. ეჭვგარეშეა, ეგზისტენციალური კატეგორიებით მისი განმარტებაც აუცილებლობას წარმოადგენს.

მაგალითად, რას ეუბნება თანამედროვე ადამიანს იმის მტკიცება, რომ ღმერთი არის სამპიროვანი? უფრო ცხადი თუ ხდება ამით დღევანდელი კულტურა, უნივერსალიზმითა და ინდივიდუალიზმით გამოწვეული პრობლემები? რას გულისხმობს ეკლესიოლოგია, კერძოდ, სწავლება ადგილობრივი კათოლიკე ეკლესიის შესახებ, მაშინ, როცა ვაწყდებით გლობალიზაციას, რომელიც მსოფლიოს ინტერესის ცენტრშია მოხვედრილი.

იმავეს ვიტყოდი ეკლესიის ნებისმიერ დოგმატზე, რადგან ვერ დაასახელებთ ერთ მათგანსაც კი, ყოფიერების აქტუალურ პრობლემასთან რომ არ იყოს დაკავშირებული.

მართლმადიდებლობამ ეთიკის კი არა, დოგმატის მეშვეობით უნდა გაიაზროს კულტურის საკითხები, ანუ ეგზისტენციალური ინტერპრეტაცია მისცეს დოგმატს.

მართლმადიდებელმა ეკლესიამ უფრო მეტად უნდა ისაზრდოოს ლიტურგიული, განსაკუთრებით კი ევქარისტიული გამოცდილებით. ევქარისტია ერთ-ერთი როდია სხვა საიდუმლოთა შორის, იგი უზენაესი თავშერწყმაა (anakephaleosis) სამყაროს ხსნის მთელი რეალობისა. თანამედროვე კულტურულ პრობლემებზე მსჯელობისას ლიტურგიკას უფრო ხშირად უნდა მივმართოთ. საამისოდ, პირველ რიგში, ევქარისტიასა და სხვა მსახურებათა აღსრულებაზე გვმართებს ყურადღების გამახვილება.

ლიტურგიული თანმიმდევრობა რიტუალთან ერთად ღვთისმეტყველებაცაა და ღრმა ეგზისტენციური საზრისის მქონეა. მსოფლიოს რომ ეგზისტენციალური გაგებით მნიშვნელოვანი რამ შევთავაზოთ, ლიტურგია თავის შინაგან საზრისს უნდა შეესატყვისებოდეს. და მეორე, ლიტურგიაც ეგზისტენციალური კატეგორიებით უნდა განიმარტოს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გვჭირდება ლიტურგიული დოგმატიკა ან დოგმატიკა, აღქმული და გამოხატული ლიტურგიულად. ეს იქნება XXI საუკუნისადმი ჩვენი გამორჩეული ძღვენი.

ლიტურგიის გარდა უნდა განვითარდეს სამონაზვნო ტრადიცია. იგი აღმავლობას განიცდის. მაგრამ მამათა თვითგანცდას - თვითგაკიცხვისა და სოფლის ცოდვათა საკუთრად მიჩნევის ღვაწლს ჩვენს დროში აგრესიული მოშურნეობა ცვლის. ეს უგონობა და ასკეზის არსის საწინააღმდეგო რამ არის. არადა ნამდვილი სამონაზვნო სულისკვეთება სულ უფრო აუცილებელი ხდება უტილიტარიზმითა და თავის მართლების ვნებით - თანამედროვე კულტურის მანკიერებებით - დაავადებული მსოფლიოსთვის.

მართლმადიდებელი ეკლესია მესამე ათასწლეულში პოლიტიკური და ეკონომიკური ძალაუფლების გარეშე შედის. საერო თვალთახედვით იგი იმდენად სუსტია, რომ სამომავლოდ მისი არსებობა სათუოდაც მიიჩნევა. ყველა მართლმადიდებელი ეკლესია პრობლემებითაა აღსავსე. ახალ ათასწლეულში ისინი კიდევ უფრო გაღრმავდება.

მაგრამ მართლმადიდებლობის ძალა არ განიზომება საერო სიძლიერით. მისი ძლიერება დოგმატურსა და ლიტურგიულ გარდამოცემაშია. ოღონდ იგი რეალური იმ შემთხვევაში ხდება, თუკი გარდამოცემის განმარტება ადამიანის ეგზისტენციურ ძიებას პასუხობს. საკმარისი აღარ არის გარდამოცემის დაცვა. ჩვენი წინაპრები ამას კარგად ახერხებდნენ, მაგრამ ჩვენ მართლმადიდებლობა ეგზოტიკურ რელიგიად არ უნდა ვაქციოთ. დასავლეთში მას ასე აღიქვამს ქრისტიანთა დიდი ნაწილი. ამიტომ იგი სადღეისო და სამომავლო ძირითადი ეგზისტენციური პრობლემების ფონზე უნდა განიმარტოს.

საიდუმლო სერობა. უცნობი აფრიკელი მხატვარი

ახალ ათასწლეულში ღვთისმეტყველება ეკლესიის არსებობის უცილობელი პირობა იქნება. ამ თვალსაზრისით მისი მნიშვნელობა ერთიორად გაიზრდება. სწორედ მასშია მართმადიდებელი ეკლესიის ძალა. ღვთისმეტყველებამ ნებისმიერ მხარესთან, ყოველგვარი შიშის გარეშე, უნდა გამართოს დიალოგი. დიალოგია მისი ვალდებულება, მისი მნიშვნელობის, უნიკალობისა და აუცილებლობის დასამოწმებელი ერთადერთი საშუალება, ერთადერთი გზა, რომელიც მართლმადიდებელ ეკლესიას არ გადააქცევს გეტოდ.

ცნობილმა ინგლისელმა ბიზანტინოლოგმა XXI საუკუნეს მართლმადიდებლობის ხანა უწოდა. მაგრამ ამან არ უნდა გაგვაამაყოს. ეს გამამხნევებელი სიტყვები უფროა, რათა კიდევ მეტად გავაცნობიეროთ უდიდესი პასუხისმგებლობა, ჭეშმარიტების დასამოწმებლად რომ დააწვა ჩვენს უღონო მხრებს.

თარგმნა
ბექა მინდიაშვილმა

სიტყვა

ქვემოთ წარმოდგენილი საუბარი 1972 წელს ბი-ბი-სის რუსულენოვანი რელიგიური პროგრამით გადაიცა

მიტროპოლიტი ანტონ სუროჟელი

2003 წლის 4 აგვისტოს გარდაიცვალა სუროჟელი მიტროპოლიტი ანტონი. ანტონ სუროჟელი (ერისკაცობაში ანტონ ბლუმი) 1914 წელს დაბადებულა ლოზანაში, რუსი დიპლომატის ოჯახში. მისი წინაპრები შოტლანდიელები იყვნენ. ბავშობის წლები სპარსეთში გაატარა, სადაც მამამისს რუსეთის კონსულის თანამდებობა ეკავა. რევოლუციის შემდეგ ოჯახი ემიგრაციაში წავიდა და საფრანგეთში დასახლდა. ანდრეი ბლუმი სორბონის უნივერსიტეტის ბიოლოგიურ და სამედიცინო ფაკულტეტებზე სწავლობდა, 1939 წელს კი ფარულად დადო მონაზვნობის აღთქმა. ომის დროს ჩაბმული იყო საფრანგეთის ანტიფაშისტურ მოძრაობაში.

1948 წელს დიდი ბრიტანეთის რუსულ მართლმადიდებელ ეპარქიაში ორი ეკლესია იყო - ლონდონისა და ოქსფორდის. ახალგაზრდა ანტონ ბლუმი მღდვლად ხელდასმის შემდეგ სწორედ ამ ეკლესიების წინამძღვრად მიავლინეს პარიზიდან. 1063 წელს ე.წ. სუროჟის ეპარქიის მღვდელმთავარი გახდა. 1966 წელს მიტროპოლიტის წოდება მიიღო და 1974 წლამდე დასავლეთ ევროპის ეგზარხოსის მოვალეობას ასრულებდა.

ანტონ სუროჟელს ბი-ბი-სის კომენტატორმა მსოფლიოში ყველაზე მძლავრი ქრისტიანული ხმა უწოდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ხმა ბი-ბი-სის რუსულენოვანი ეთერის მეშვეობით ახარებდა საბჭოთა ადამიანებს სიყვარულს, თავისუფლებას, ქრისტეს. მღვდელმთავარი არაფერს წერდა. მისი სიტყვა უსახური მასისადმი კი არა, თითოეული ადამიანისადმი იყო მიმართული. ამიტომაც ყველა მისი წიგნი აუდიო ჩანაწერების მიხედვითაა გამოცემული. დიდ ბრიტანეთში მისი მოღვაწეობა მონონაციონალური რუსული ეპარქიის ყველასთვის გახსნილ მართლმადიდებელ ეკლესიად გარდაქმნას მიეძღვნა. იგი არ იზღუდებოდა იმით, რომ რუსეთის ეკლესიის ეპისკოპოსი ერქვა. ღია იყო ყველას მიმართ. თავად მიდიოდა ყველასთან. ერთ-ერთ ინტერვიუში გვიამბობნს, თუ როგორ დაუმეგობრდა ჰიპებს, როგორ ესწრებოდა მათ შეხვედრებს და საბოლოოდ, როგორ მოიყვანა ისინი ეკლესიაში. „ჩვენს ქვეყანაში მცხოვრები ადამიანები - ქრისტიანები, სკეპტიკოსები, ურწმუნონი - უდიდეს სულიერ ვალში არიან მიტროპოლიტ ანტონის წინაშე, იგი საუბრობს ქრისტიანული რწმენის შესახებ ყოველგვარი დაძაბვის გარეშე: შთააგონებს მორწმუნეს და მოუხმობს მაძიებელს. დაუღალავად იღწვის დასავლეთისა და არმოსავლეთის ქრისტიანთა ურთიერთობის გასაღრმავებლად. მისი სახელი მთელ მსოფლიოში პატივისცემას იმსახურებს,“ - ამბობდა ანტონ სუროჟელის შესახებ კენტერბერიის ყოფილი მთავარეპისკოპოსი რობერტ რანსი.

ანტონ სუროჟელი მთელი ძალისხმევით ალაპარაკდა მაშინ, როდესაც აღარ შეიძლებოდა მოცდა, როდესაც ეკლესიაში ნაციონალიზმმა და ტრადიციებმა სახარების ადგილი დაიკავა, როდესაც სიძულვილს საღვთო მოშურნეობა დაერქვა, უპასუხისმგებლობას - ღვთისადმი მორჩილება, ფანატიზმს - რწმენა, მონობას - თავმდაბლობა, როდესაც თავისუფლება ყველაზე საშიში სიტყვა გახდა ქრისტიანთათვის, როდესაც მართლმადიდებლებმა ღმერთად მივიჩნიეთ ის, რაც მხოლოდ მიუთითებს ღმერთზე (არსებობს ასეთი აღმოსავლური შეგონება: მთვარე არ შეგეშალოს მთვარისკენ გაშვერილ თითში). 2000 წელს სუროჟის ეპარქიის კონფერენციაზე მხცოვანმა მიტროპოლიტმა თავისუფლების შესახებ ისაუბრა. მან, კერძოდ, თქვა: „რაც შეეხება ეკლესიურობას, რწმენა უცვლელი უნდა დარჩეს, მაგრამ ჩვენ არ უნდა გვეშინოდეს თავისუფლად ფიქრისა და ჩვენი აზრების თავისუფლად გამოთქმისა. გაივლის დრო და ყველაფერი ეს თავისით მოწესრიგდება; მაგრამ თუკი ჩვენ უსასრულოდ დავიწყებთ იმის გამოერებას, რაც ადრე, დიდი ხნის წინ იყო ნათქვამი, მაშინ უფრო და უფრო მეტი ადამიანი ჩამოსცილდება რწმენას. და იმიტომ კი არა, რომ ის, რაც ადრე ითქვა, არ არის მართალი, არამედ იმიტომ, რომ ახლა ენა სხვაა და მიდგომაც სხვაა. ადამიანები სხვანი არიან, სხვა დროს, სხვაგვარად ვფიქრობთ. მე მეჩვენება, რომ ღმერთს უნდა შთავენერგოთ და არ უნდა ვუფრთხოდეთ თავისუფლად ფიქრსა და განცდას. იმ წლების შემდეგ, როცა არ იყო თავისუფლად ფიქრისა და ერთმანეთთან თავისუფლად საუბრის შესაძლებლობა, ძალიან დიდია შიში და ძლიერია სურვილი, უცილობლად მხოლოდ იმის გამეორებისა, რაც უკვე მიღებულია და ეკლესიის ენად და ეკლესიის აზრადაა მიჩნეული. ეს ადრე თუ გვიან უნდა შეიცვალოს. დავფიქრდეთ, ხომ არ ვუშვებთ ხელიდან ეკლესიური ორგანიზაციის ეკლესიად გახდომის მომენტს და შესაძლებლობას? იმ წლების შემდეგ, როდესაც ეკლესიის ცხოვრება მხოლოდ ფორმისადმი უკიდურესი ერთგულებით იყო შესაძლებელი, რა თქმა უნდა, ძალზე სასიშია, დაიწყო ფიქრი და კითხვების დასმა. საოცარია, რომ ძველად ეკლესიის მამები მხოლოდ იმით იყვნენ დაკავებულნი, რომ კითხვებს სვამდნენ. თუკი პასუხობდნენ კიდეც, სწორედ იმიტომ, რომ თავადვე სვამდნენ კითხვებს. პასუხები ციდან არ ცვიოდა არარსებულ კითხვებზე“.

რწმენაზე საუბრისას ყოველთვის ღვთისადმი რწმენას ვგულისხმობთ. სინამდვილეში ადამიანისადმი რწმენაც არსებობს. იგი თითქმის ისევე მუდმივად და ღრმად განსაზღვრავს ჩვენს ცხოვრებას, როგორც ღვთის რწმენა. ამასთან, ღვთისა ყველას არ სწამს, ადამიანებთან თანაცხოვრება კი მათდამი რწმენას მოითხოვს. საზოგადოებრივი, პოლიტიკური, ოჯახური გარდაქმნის ყველა მცდელობა ადამიანისადმი რწმენას ეფუძნება. რელიგიისა თუ ცხოვრების ახალი წესის ქადაგებისას ჩანაფიქრი ვერასოდეს განხორციელდება ადამიანის შრომისა და ძალისხმევის გარეშე. ამიტომ ყოველი გარდამქმნელი, ყოველი ადამიანი, რომელიც ხალხს რაიმე სიახლისკენ მოუწოდებს, თავის მოწოდებას მათდამი რწმენაზე აფუძნებს. წვრილმანებში, ყოველდღიურ ყოფაში ყველაფერს განსაზღვრავს რწმენა იმისა, რომ ადამიანში არის რაღაც კარგი, კეთილი, რომელიც გაჭირვებას, მწუხარებას, სიხარულს ეხმიანება და ცხოვრების წარმართვის საფუძველს წარმოადგენს. სწორედ ამ რწმენაზე მსურს საუბარი.

ასეთი რწმენა მალემრწმენობასა და გულუბრყვილო დამოკიდებულებას როდი გულისხმობს. იგი არ ნიშნავს, თითქოს ყველაფერი შესაძლებელია და ადამიანის თანაგრძნობის მოსაპოვებლად მხოლოდ მიმართვა კმარა. ამავე დროს უნდა გვჯეროდეს, რომ არ არსებობს ადამიანი ჭეშმარიტი ადამიანური სიღრმეების გარეშე, არ არსებობს კაცი, რომელშიც ვერ გააღვიძებ სიკეთესა და ღირსებას. ასეთ დასკვნამდე მივყავართ ცხოვრების ყველა სფეროში დაგროვებულ გამოცდილებას. მაგალითად, მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში სასჯელაღსრულებითი სისტემის გარდაქმნა მიმდინარეობს. ადრე დამნაშავეს ციხეში ათავსებდნენ საზოგადოებისგან მოსაცილებლად. იგი მოკვეთილ ნაწილს წარმოადგენდა. დღეს ციხეს სულ უფრო ხშირად იმ ადგილად განიხილავენ, სადაც შესაძლებელია, დაეხმარო პატიმარს, გახდეს ადამიანი. ადამიანისადმი რწმენა სწორედ ასეთ დამოკიდებულებას გულისხმობს. იგი არ ეფუძნება სიცხადეს. ხშირად გვიწევს სიცხადის მიღმა გახედვა და აღმოვაჩენთ რაღაცას, რაც თითქოს არც კი არსებობს. სახარებაში ორი ამბავია გადმოცემული, რომლებიც ნათლად წარმოაჩენენ ადამიანისადმი ქრისტეს დამოკიდებულებას, ადამიანის მიმართ მის რწმენას.

პირველი იოანეს სახარების მერვე თავშია მოთხრობილი. ეს არის ამბავი მრუშობაში მხილებული ქალისა, რომელიც მაცხოვართან მიიყვანეს. ფაქტები მის წინააღმდეგ იყო მიმართული. მას დანაშაულზე წაასწრეს და გმობასა და მკაცრ სასჯელს იმსახურებდა. ქრისტემ განიკითხა არა ის ქალი, არამედ მისი საქციელი. იგი მემრუშედ კი არ მიიღო, არამედ მისი სულის სიღრმეში ჩაიხედა, განჭვრიტა მასში სიწმინდე და ახალი ცხოვრების შესაძლებლობა ამოიკითხა. როცა ქალი სამსჯავროს წინაშე წარდგა და გააცნობიერა, რომ მისი ცოდვა სიკვდილის ტოლფასი იყო, ის, რა თქმა უნდა, გამოფხიზლდა. იმ წუთში რეალობად იქცა ის, რასაც ეუბნებოდნენ, რომ ცოდვა აკვდინებს და ანგრევს: მან შესცოდა და მათი რჯულის მიხედვით, უნდა ჩაექოლათ. ქალი მიხვდა, რომ, თუკი სიცოცხლეს შეუნარჩუნებდნენ, არასოდეს ჩაიდენდა იმას, რაც მისი სიკვდილის მიზეზი გახდებოდა. მაცხოვარმა ზუსტად განჭვრიტა ეს, მიუბრუნდა გარშემომყოფთ და უთხრა:

- ვინც უცოდველია თქვენს შორის, პირველად იმან ესროლოს ქვა!...

ყველა წავიდა. ქრისტე მარტო დარჩა ქალთან:

- სად არიან შენი განმსჯელნი?

- წავიდნენ, - უპასუხა ქალმა.

- არც მე განგიკითხავ. წადი და ამიერიდან ნუღარ შესცოდავ.

ეს მაგალითი გვიჩვენებს, თუ როგორ განჭვრიტა ქრისტემ ადამიანი და დაინახა ის შესაძლებლობები, რომელიც დაფარული იყო მისი ქმედებით.

ასევე საოცარია მეორე ამბავი, ქრისტეს შეხვედრა პეტრე მოციქულთან მას შემდეგ, რაც ეს უკანას-კნელი დაფრთხა, შიშმა შეიპყრო და სამჯერ უარყო მაცხოვარი. ქრისტე არ ეკითხება მას, ნანობს თუ არა იმის გამო, რაც ჩაიდინა, არამედ ეუბნება:

- გიყვარვარ?

პეტრე მთელი გულით პასუხობს:

- დიახ, უფალო, მიყვარხარ.

მაცხოვარი სამჯერ უსვამს მას ამ შეკითხვას. უცებ პეტრე ხვდება, რომ ფაქტების სიცხადე მის წინააღმდეგაა მიმართული. იგი ამბობს:

- უფალო, შენ უწყი ყოველი, უწყი, რომ მიყვარხარ! ქრისტემ კვლავ მოწაფეთა შორის მიუჩინა მას ადგილი.

განა ჩვენ ასე ვიქცევით? განა ვიჯერებთ, რომ ადამიანს, რომელიც ცუდად მოგვექცა, აქვს უფლება, გვითხრას:

- დიახ, მიყვარხარ! მე არც მამაცობა მეყო, არც სულიერი ძალა და სიღრმე, მაგრამ მაინც მიყვარხარ! - და ყოველივე შესაძლებელი ხდება.

ნეტავ, ჩვენც ასე ვეპყრობოდეთ ერთმანეთს, ერთმანეთის გვჯეროდეს და არ გვაბრმავებდეს ადამიანების ქმედებები, არ გვაყრუებდეს მათი სიტყვები, არამედ შეგვეძლოს ადამიანის სულში ჩუმად ჩახედვა და მასში ჰუმანურობის, შესაძლო ადამიანური სიდიადის დანახვა და, აქედან გამომდინარე, ადამიანს ახალ ცხოვრებას, ჩვენს ნდობას ვთავაზობდეთ და საკუთარი ადამიანური ღირსების შესაბამისად ცხოვრებისკენ მოვუწოდებდეთ. ასე რომ ვეპყრობოდეთ ერთმანეთს, მაშინ ადამიანთა შორის ყველაფერი შესაძლებელი გახდებოდა, ნებისმიერი გარდაქმნა და კაცობრიობისთვის ახალი ცხოვრება დაიწყებოდა.

წინა საუბრის დროს მკითხეს: რა მოვიმოქმედოთ მაშინ, როცა ადამიანი ამბობს: „არ შემწევს ძალა, შენი ჩემდამი რწმენა და ნდობა ვიტვირთო.“ ეს კითხვა მეტად მნიშვნელოვანია და მსურს, პასუხი გავცე.

ჩვეულებრივ, ძალიან განვიცდით ჩვენდამი უნდობლობას. ვგრძნობთ, რომ გვაქვს გარკვეული შესაძლებლობები, მაგრამ მათ განსახორციელებლად გვჭირდება რწმენით სავსე გულის მხარდაჭერა, იმ ადამიანის სიყვარული, რომელიც გვეტყოდა: „შენ შეძლებ შენი თავის რეალიზებას, განხორციელებას.“ ხდება ისეც, როცა ნდობას გვიცხადებენ, უცებ შიში გვიპყრობს, ვაითუ ვერ გავამართლო ეს ნდობა, არაფერი გამომივიდეს და ჩემი ოცნებები ისე გაიფანტოს, როგორც ნისლი მზის ამოსვლისას. რა მოხდება მაშინ? ნუთუ სრულად დავკარგავ იმ ადამიანების ნდობას, პატივისცემას და, შესაძლოა, სიყვარულსაც კი, რომლებსაც ასე ვეიმედებოდი?

ეს გარემოება ხშირად აბრკოლებს ადამიანს. მაგრამ უფრო დიდი ხელშემშლელი ფაქტორი, შესაძლოა, ის იყოს, რომ ძალიან ხშირად, როცა მეორე ადამიანი ნდობას გვიცხადებს, მას თითქოს შეუძლებლის სწამს და არ ითვალისწინებს, რომ ჩვეულებრივი მოკვდავები ვართ. გვგონია, რომ ის ჩვენგან ძალიან ბევრს მოელის, თითქოს ყოვლისშემძლენი ვიყოთ, ყველაფრის გაკეთება შეგვეძლოს უპირობოდ, შეუზღუდავად. ასეთ დროს ვაცნობიერებთ, რომ, ერთი მხრივ, ეს შეუძლებელია და ნაბიჯის გადადგმის შიში გვიპყრობს, მეორე მხრივ, როცა რაიმეს განხორციელებას ვცდილობთ, აღმოვაჩენთ, რომ ვერ ვმაღლდებით იმ „უგუნურ“, „გაუაზრებელ“, „უპასუხისმგებლო“ ნდობამდე, რომელიც გამოგვიცხადეს. აქ ორი გარემოება იკვეთება.

ერთი მხრივ, ის, ვინც მეორე ადამიანს ენდობა და თავის რწმენას მას შთაგონებისთვის უძღვნის, ამას დაფიქრებით, გონივრულად და ბრძნულად უნდა აკეთებდეს. მეორე მხრივ, ადამიანი, რომელიც ამ რწმენის ღირსი ხდება, ფხიზლად უნდა იყოს, გონივრულად მოქმედებდეს და მთელი ძალისხმევა მიმართოს იქით, რომ შემოქმედებითად განახორციელოს თავისი მოწოდება. ამასთან, უნდა აცნობიერებდეს, ზოგიერთი შეზღუდვა მაინც არსებობს. ეს შეზღუდვები ხშირად ყურადღების მიღმა გვრჩება, სანამ საქმეს შევუდგებით. მხოლოდ მაშინ, როცა ვიწყებთ რომელიმე მეცნიერების შესწავლას, წიგნის კითხვას, რაიმე საქმიანობას, ვხედავთ, რისი გაკეთება შეგვიძლია და სად გადის ჩვენი შესაძლებლობის ზღვარი. მაგრამ დაწყება აუცილებელია. არ უნდა შევუშინდეთ საკუთარი შესაძლებლობების ზღვართან მიახლოებას, რადგან (ეს ძალზე მნიშვნელოვანია) ჩვენდამი ნდობა, ჩვენდამი რწმენა გულისხმობს არა ყოველივე იმის განხორციელებას, რაც საერთოდ ადამიანისთვისაა შესაძლებელი, არამედ იმას, რომ მაქსიმალურად სრულყოფილად განვახორციელოთ საკუთარი თავი.

ეს აზრია ჩადებული ქრისტეს იგავში ტალანტების შესახებ. სიტყვამ „ტალანტი“ ასწლეულების მანძილზე სპეციფიკური ელფერი შეიძინა. ყველამ იცის, რა იგულისხმება ტალანტში, როცა საუბარია მუსიკაზე, ხელოვნებაზე, ლიტერატურაზე. ქრისტეს დროს ტალანტი ფულად ერთეულს წარმოადგენდა. აი, რომელიღაც პიროვნებას მიეცა ანაბარი, შესთავაზეს მისი დაბანდება და იმის მაქსიმალურად მიღწევა, რაც მას შეეძლო. თუ ეს ადამიანი ნიჭიერია, მთელი ძალისხმევის დაძაბვით გააორმაგებს და გაასამმაგებს მისთვის ბოძებულ ტალანტს, საჩუქარს, ნიჭს. თუ ის ნაკლებად დაჯილდოებულია, მცირედს მაინც მიაღწევს. მაგრამ მას არა აქვს უფლება, დაემსგავსოს იგავში წარმოდგენილი სამი პიროვნებიდან იმას, ვისაც ყველაზე ნაკლები ტალანტი, ნაკლები ნიჭი მიეცა. მას შეეშინდა, ვაითუ, ის, რაც ჩემშია ჩადებული, რაც მებოძა, გავფლანგო, დავკარგო და ამის გამო პასუხი მომეთხოვება. მან ტალანტი დაფლა, ანუ უბრალოდ, გვერდით გადადო, მიწაში ჩამარხა, შეინახა. განსჯისა და ანგარიშის გასწორების დრო როცა მოვიდა, სამივენი პატრონის წინაშე წარდგნენ. აღმოჩნდა, რომ პირველმა და მეორემ რაღაცას მიაღწიეს, რაღაც მოიგეს, მხოლოდ მესამემ ვერ მოიპოვა ვერაფერი.

ის განსაჯეს არა იმიტომ, რომ თავის პატრონს ვერაფერი მოაგებინა, არამედ იმიტომ, რომ შეშინდა და ვერაფრის გაკეთება გაბედა, გადაწყვეტილება ვერ მიიღო.

თუ ამ სურათს ჩვეულებრივ ყოფაში გადმოვიტანთ, იგავში მოხსენებული ტალანტი შეიძლება გავაიგივოთ ხელოვნების, ლიტერატურის, პოეზიის სფეროში გამოვლენილ ნიჭთან, მაგრამ ეს იგავის შეზღუდული გაგება იქნებოდა. თავიდანვე ჩვენში ჩადებული ტალანტი არის ყოველივე ის, რაც ჩვენს შესაძლებლობებში შედის. ეს არის მთელი სიმდიდრე, მრავალსახეობა, მრავალფეროვნება ჩვენი პიროვნებისა. შევძლებთ მის ხორცშესხმას თუ არა? შევძლებთ. თითოეულს შეუძლია ყოველივე იმის განხორციელება, რაზეც მას ნებისყოფა, გამბედაობა, შთაგონება ეყოფა. სწორედ აქ არის სიმძიმის ცენტრი, ეს არის ამ პრობლემის არსი. ადამიანის იმდენად უნდა გვწამდეს, ისეთი ნდობა უნდა გამოვუცხადოთ, ისე უნდა შთავაგონოთ, რომ მან საკუთარ თავში აღმოაჩინოს სიმამაცე, მხნეობა, იგრძნოს შემოქმედებითი სიხარულის ძალა თვითრეალიზაციის დროს. მართალია, შეიძლება ის გენიოსი არ არის, მაგრამ ადამიანია, შეიძლება არაფრით გამოირჩეოდეს, მაგრამ იყოს თავისთავადი, რამდენადაც ძალა შესწევს, მშვენივრად და სრულყოფილად შეძლოს ეს. ამ შემთხვევაში აღარ დავადებთ მას მძიმე უღელს, აღარ ავკიდებთ ტვირთს, რომლის ტარებაც არაფრით ძალუძს, არ მოვითხოვთ მისგან, გახდეს ისეთი, როგორიც ის არასდროს (თავის ოცნებაშიც კი) გახდება, არამედ ვეტყვით: შეხედე, რა სიმდიდრეა შენში, განკარგე ის, ნუ გაზომავ მას, წარმოაჩინე შენში შემოქმედი და განახორციელე იგი! რასაც გონება ვერ მისწვდება, გულს უხმე; როცა სიმტკიცე გიღალატებს, მეგობარს მიმართე და ნახავ, რომ, რის განხორციელებასაც მარტო ვერ შეძლებ, სხვებთან ერთად ფრთებს შეასხამ და კაცობრიობის საგანძურში შენს წვლილს შეიტან.

ციხიდან გაქცეული ანაბაპტისტი დირკ ვილემი გადაარჩენს დადევნებულ მეციხოვნეს, ის კი მას კვლავ ციხეში დააბრუნებს. ცოტა ხანში დიკ ვილემს კოცონზე დაწვავენ.

თუ ასეთი რწმენით მივუდგებით ადამიანს, მის შთაგონებასაც შევძლებთ, არც ჩვენი ნდობით დავამძიმებთ და იგი, თავისი შესაძლებლობის შესაბამისად, შემოქმედებითი სიხარულით გაიზრდება.

გერმანელი მწერლის ბერტოლდ ბრეხტის ერთ-ერთ მოთხრობაში დაახლოებით ასეთ დიალოგს ვხვდებით. ერთ კაცს ეკითხებიან: „რას აკეთებთ, როცა ვინმე გიყვართ?“ „მე, - პასუხობს ის, - მასთან დაკავშირებით სამოქმედო გეგმას ვადგენ“. „გეგმას? შემდეგ რას აკეთებთ?“ „შემდეგ ვზრუნავ, რომ ორივე ერთმანეთს მოერგოს, შეესაბამებოდეს“. „მითხარით, ვინ ან რა უნდა მოერგოს მეორეს: ადამიანი გეგმას თუ გეგმა ადამიანს?“ „რა თქმა უნდა, - პასუხობს ბატონი კერნერი, - ადამიანი უნდა შეესაბამებოდეს გეგმას“.

ასეთ მიდგომას ხშირად ადამიანისადმი რწმენას უწოდებენ, თითქოს ადამიანის შესწავლა, მისი შეცნობა, ყველა შესაძლებლობის განჭვრეტა, გეგმის შედგენა და ის, რომ ადამიანი აიძულო, ამ გეგმას მოერგოს, შესაძლებელი იყოს. ეს შეცდომაც არის და დანაშაულიც, რომელსაც უშვებენ ცალკეული ადამიანები ოჯახში, საზოგადოებები და იდეოლოგიური დაჯგუფებები როგორც მორწმუნე, ისე ურწმუნო ადამიანებისა. ოჯახურ ცხოვრებაში ეს მოვლენა ზოგჯერ ტრაგიკულ ასპექტს იძენს. მშობლები წინასწარ განსაზღვრავენ, რა მოუტანს მათ შვილებს ბედნიერებას. ისინი აიძულებენ მათ, გახდნენ ბედნიერები ისე, როგორც თვითონ წარმოუდგენიათ. ეს ეხება ცოლქმრულ ურთიერთობებსაც, მეგობრებთან დამოკიდებულებასაც: „არა, მე ვიცი, რა არის სასარგებლო შენთვის, რა არის უკეთესი! ნახავ, რა კარგად იქნება ყველაფერი!“ და ამ მომაკვდინებელი, სულის შემხუთველი, ცხოვრების დამანგრეველი სიყვარულის მსხვერპლი ზოგჯერ ევედრება კიდეც: „თუნდაც ნუღარ გეყვარები, ოღონდ მომეცი თავისუფლება!“

ადამიანთა საზოგადოებებში ეს გარემოება ხშირად უფრო ტრაგიკულ ფორმებს იღებს, როცა უმრავლესობა ან რომელიმე ძალაუფლების მქონე დაჯგუფება ცალკეულ ადამიანებს თუ მთლიანად სხვა დაჯგუფებას თავის გავლენის ქვეშ აქცევს და მოითხოვს, რომ ყველამ წარმოდგენილი გეგმის მიხედვით იმოქმედოს. ისინი, ვინც ამას აკეთებენ, ყოველთვის ფიქრობენ, რომ მათ სწამთ ადამიანისა, სჯერათ, რომ ის შეიძლება დიდი და მნიშვნელოვანი გახდეს. ფიქრობენ, რომ თავად მას არ სჯერა საკუთარი თავისა. ეს რომ ასე იყოს, ის ყველაფერს მიატოვებდა და მათი დიქტატის მორჩილი გახდებოდა. სინამდვილეში ასეთი მიდგომა ადამიანის რწმენის სრული უარყოფაა. ასეთი მიდგომა ეფუძნება იმას, რომ ადამიანის ან საზოგადოების ცივი, გონებისმიერი, პროფესიული ანალიზის შედეგად, ყველა მონაცემის შეგროვების შემდეგ, იკვეთება გამოსახულება, სახე ადამიანის, საზოგადოების ან მთლიანად კაცობრიობისა. შემდგომ კი ამ საცოდავი საზოგადოების, ანუ კაცობრიობის „გეგმაში ჩასმას“ ცდილობენ. ამ დროს ავიწყდებათ, რომ ადამიანისადმი რწმენა იმას ნიშნავს, რომ იმ ცოდნის ზღვრის მიღმა, რაც უკვე მის შესახებ შევიტყვეთ, თვალთახედვის ზღვრის მიღმა მას ჩვენთვის მიუწვდომელი სიღრმეები აქვს: უძირო, სიღრმისეული ქაოსი, რომლის შესახებ გერმანელი ფილოსოფოსი ნიცშე ოდესღაც წერდა: „ვინც თავის თავში ქაოსს არ ატარებს, ის ვერასოდეს შობს ვარსკვლავს.“

აქედან გამომდინარე, ბ-ნ კერნერის მიდგომა, რომელზეც ბრეხტი მოგვითხრობს, ზუსტად შემოქმედებითი ქაოსის შესაძლებლობას გამორიცხავს. ოღონდ არა იმ ქაოსის, რომელიც უიმედო მოუწესრიგებლობას ნიშნავს, არამედ ქაოსის, როგორც ჩამოუყალიბებელი ყოფიერებისა, რომლის ღრმა ფესვებიდან თანდათან ამოიზრდება წესრიგი, გააზრებული ქმედება. ადამიანისადმი ჭეშმარიტი რწმენა ზუსტად იმას ითვალისწინებს, რომ დამკვირვებლისთვის ადამიანი საიდუმლოდ რჩება. მითუმეტეს, გონებით დამკვირვებლისთვის, რადგან ჭეშმარიტი ხედვა ადამიანისა არა ჭკუა-გონებიდან გამომდინარეობს, არამედ გულიდან. მხოლოდ გულია ჭეშმარიტი მჭვრეტელი. მხოლოდ მას შეუძლია, გონება მიუწვდომელ სიღრმეში ჩაახედოს. ადამიანისადმი ჭეშმარიტი რწმენა ითვალისწინებს სიღრმეების არსებობას და მათ ფარულ შესაძლებლობებს და მუდამ ელის, რომ რაღაც მოულოდნელი, არაჩვეულებრივი შეიძლება მოხდეს.

მაგრამ ერთი რამ თითქმის ყოველთვის ხდება. ჩვენ ადამიანს თავისუფლებას ვანიჭებთ და ამავდროულად ვენდობით, ჩვენი რწმენით ვამდიდრებთ მას და შთავაგონებთ. ხშირად დამკვიდრების პროცესში ადამიანი ზურგს აქცევს იმას, ვინც მისი შთამგონებელი და დამხმარე იყო; და არა მარტო ზურგს აქცევს, პერიოდულად მისთვის ეს აუცილებლობასაც წარმოადგენს. ის ვალდებულია, განაგრძოს თვითგანვითარება და პიროვნული დამოუკიდებლობის განმტკიცება, მანამდე არსებულ ურთიერთობათაგან გამიჯვნა. და ადამიანი, რომელიც შემოქმედებითი რწმენით შთააგონებს დიდს თუ პატარას, საერო საზოგადოებას თუ ეკლესიურს, იმისთვის მზად უნდა იყოს, რომ მას ზურგს შეაქცევენ. ამ დროს მან სხვათა მიმართ საკუთარი რწმენა უნდა გამოსცადოს. გამოსცადოს დაუეჭვებლად, შეურყევლად, ზურგის შექცევის გარეშე. მან როგორც სასიხარულო აღმოჩენა, ისე უნდა მიიღოს, ის ფაქტი, რომ ადამიანი, რომელიც უწინ მასზე იყო დამოკიდებული (თუნდაც მხოლოდ მისი ნდობისა და მისივე რწმენის მხრივ), ამჟამად დამოუკიდებლად იწყებს არსებობას და მისი დამოუკიდებლობის ხარისხი იზრდება. თუ ადამიანი, რომელმაც თავიდან შთააგონა მეორე და ირწმუნა მისი, მაშინაც ურყევი დარჩება, როდესაც ჩამოყალიბების პროცესში დროებით ზედმეტი აღმოჩნდება, თუ შეძლებს უარი თქვას ძალაუფლებით ძალადობასა და დარწმუნების სურვილზე, ანდა ნაზი (ზოგჯერ კი სასტიკი) სიყვარულით ძალადობაზე, მაშინ ის თვითონ გახდება ადამიანი, ამ სიტყვის სრული, უკიდურეს შემთხვევაში, სიტყვის აღმატებული მნიშვნელობით.

მე ვარ აღდგომა და ცხოვრება. იან გინ-ჩენი. ჩინეთი

ამრიგად, იმისთვის, რომ სხვა ადამიანი იწამო, უნდა გაბედულად და შემოქმედებითად გწამდეს საკუთარი თავის; და თუ ეს ასე არ არის, თუ არ გვწამს იმ სიღრმეებისა, რომელთაგან შესაძლოა ამოიზარდოს მიუწვდომელი სიდიადე, მაშინ ვერც სხვას ვუბოძებთ ისეთ თავისუფლებას, რომელიც მას საკუთარი თავის პოვნაში დაეხმარება. დაეხმარება გახდეს მოულოდნელი და მიუწვდომელი, ისეთი, განსაკუთრებულ წვლილს რომ შეიტანს საზოგადოებისა და კაცობრიობის ცხოვრებაში, არა დადგენილს, არამედ გამორჩეულს (ინდივიდუალურს) და შემოქმედებითს.

როგორც ზემოთ აღინიშნა, შეუძლებელია გწამდეს სხვა ადამიანის, თუ საკუთარი თავის არა გვწამს. რა არის საკუთარი თავის რწმენა? პროფესიულად და ყოფიდან გამომდინარე, ადამიანების უმრავლესობა გვიპასუხებდა: საკუთარი თავის რწმენაა, როცა ურყევად გჯერა, რომ თუკი ნებისყოფას დაძაბავ და გონების მთელ ძალებს მოიკრებ, ყოველივე სასურველს მიაღწევ, რა თქმა უნდა, დასაშვებ ფარგლებში... საკუთარი თავის ასეთი რწმენა სადღაც თავდაჯერებულობას ესაზღვრება, მასში ადვილად გადადის და საბოლოო ჯამში ეს არის რწმენა არა საკუთარი თავისა, არამედ იმის დაჯერება, რომ გარშემომყოფნი ჩვენს ძალისხმევას დაემორჩილებიან. რაღაც ასპექტში ეს იმის დაჯერებაცაა, რომ მეყოფა ძალ-ღონე, გარდავქმნა და შევცვალო გარშემომყოფნი ან ვითარება, მოსალოდნელი სიტუაციები ჩემს გარშემო.

საკუთარი თავის ჭეშმარიტი რწმენაა, როცა მჯერა, რომ ჩემში არის რაღაც ისეთი, რაც არ ვიცი, რაც ჩემთვის მიუწვდომელია, რაც იზრდება, ვითარდება და, შესაძლოა, სრულყოფილებამდე მივიდეს. თავდაჯერებულობის საფუძველი საკუთარი თავის ცოდნაა, ზოგჯერ - გადაჭარბებული თვითშეფასება. რწმენას კი არავითარი თვითშეფასება არ სჭირდება, რადგან მისი კვლევის საგანი არის ადამიანის საიდუმლო. და როდესაც ადამიანის საიდუმლოზე ვსაუბრობ, იმის თქმა კი არ მსურს, რომ ადამიანში არის რაღაც მიჩქმალული, არამედ იმის, რომ ადამიანი მთლიანობაში არის მუდმივი დინამიკა, უწყვეტი სიცოცხლე, მოძრაობა და ზრდა. და არც ერთი წამით, ვერც თვით ადამიანი, ვერც ვინმე სხვა ამის შეკავებას ვერ შეძლებს. დინამიკას ვერ შეაჩერებს. მისი კვლევის, მის არსში წვდომის მიზნითაც ვერ შეაჩერებს. დინამიკა გაყინვას არ ექვემდებარება: ადამიანი დინამიურია ყოველჟამს და მარადის.

გამოდის, რომ ადამიანისა და საკუთარი თავის რწმენა არის რწმენა იმისა, რომ ჩემშიც და ყოველ ადამიანში, სიცოცხლის დაუმარცხებელი დინამიკაა ჩადებული. და ერთადერთი, რამაც შეიძლება ხელი შეუშალოს ამ დინამიკის განხორციელებას და რეალობაში გადაზრდას, არის ჩემი სიმხდალე, გაუბედაობა. გარემოებები, რაოდენ კარგი და ცუდი, რაოდენ სასტიკიც უნდა იყოს, როგორც უნდა იყოს მიმართული პიროვნების გატეხაზე, განადგურებაზე, მხოლოდ იმის საბაბს იძლევა, რომ შინაგანმა შემოქმედებითმა დინამიკამ გამოამჟღავნოს თავი ახლებურად, სხვაგვარად, მოულოდნელი სახით, მაგრამ, ყველაფრის მიუხედავად, გამოამჟღავნოს. საკუთარი თავის რწმენა არის დაჯერებულობა ამ შინაგან, საიდუმლო, შემოქმედებით, და საბოლოო ჯამში, გამარჯვებულ დინამიკაში. საკუთარი თავის რწმენა ამიტომაც საკუთარ თავში დაჯერებულობაცაა. გჯერა, რომ ყოველ ადამიანში და, კერძოდ, ჩემშიც არის ისეთი სიღრმე, რომელიც ჩემთვისაც შეუმჩნეველია. და თუ დღიდან დღემდე სულ უფრო მეტი სრულყოფილებით გამოამჟღავნებ შენს თავს, მაქსიმალური გულახდილობით, სიმართლით, ღირსებით და გაბედულად, საბოლოო ჯამში, გამოაჩენ და აამოძრავებ სულ უფრო ახალ და ახალ ძალებს, რომელთა შეჩერება შეუძლებელი იქნება.

მაგრამ ზემოაღწერილი ბრმა პროცესს არ წარმოადგენს, მასში ხედვის უნარიცაა. ადამიანი თვითგანვითარების დროს საკუთარი თავის მეთვალყურეც უნდა იყოს - ოღონდ უშიშარი და უშფოთველი. არ უნდა უსვამდეს საკუთარ თავს შეკითხვას: ვარ კი მე ის, ვინც მინდა გავხდე, ან ვინც მინდა ვიყო? არამედ ცხოველი ინტერესით, როგორც მეთვალყურე, რომელიც პროცესს თვალს ადევნებს, მის აღრიცხვას აწარმოებს და ცდილობს გამოიყენოს, მოიხმაროს, იღონოს ყველაფერი ის, რაც მისი შესაძლებლობების ფარგლებში შედის. ეს ნიშნავს, რომ ადამიანმა უნდა ისწავლოს საკუთარი თავის მოსმენა, უპირველეს ყოვლისა, ყური დაუგდოს სინდისს, ანუ იმ სიმართლეს, რომელიც მასშია დავანებული. იმიტომ, რომ თუ სინდისის ხმა, სიმართლის ხმა მიჩუმებულია, მას ვერანაირად და ვერასოდეს შეენაცვლება კანონიერება, პირობითობა, ადამიანური წესები. შემდგომ, ადამიანმა ყური უნდა მიუგდოს ცხოვრების ხმას, ანუ იმას, რასაც მას ცხოვრება ასწავლის: ცალკეული ადამიანის ცხოვრება და მის გვერდით საზოგადოების, ხალხის ცხოვრება, კაცობრიობის ცხოვრება, ბიოლოგიური სიცოცხლე. და საბოლოოდ, მორწმუნემ, უეჭველად, ყური უნდა დაუგდოს თვით უფლის ხმას, რომელიც წმინდა წერილშია გაცხადებული, რომელიც უფრო ხმამაღლა, სამართლიანად და ჭეშმარიტად ჟღერს, ვიდრე ადამიანის სინდისი.

ყოველივე ზემოაღნიშნული ადამიანს საშუალებას აძლევს, მიაკვლიოს საკუთარ თავში, ყური დაუგდოს და თვალი ადევნოს სიღრმეებს და ამით ცხოვრება გაამდიდროს, გაამრავალფეროვნოს. როგორც უკვე იყო ნათქვამი, მას მოუწევს მთელი ძალისა და დიდი გამბედაობის მოკრება, რადგან ეს პროცესი არის ცხოვრების ბრძოლა კვდომის წინააღმდეგ, ბრძოლა შემოქმედებისა იმ ყველაფრის წინააღმდეგ, რაც მას კლავს, ბრძოლა სინდისისა იმის წინააღმდეგ, რაც უსინდისოდ ცხოვრებას უწყობს ხელს.

მოითხოვს კი ეს სიმამაცეს? - დიახ, მაგრამ ამავე დროს მოითხოვს თავმდაბლობასაც და მორჩილებასაც. არა იმ გაგებით, რომ ჩვენ ვინმეს უნდა დავექვემდებაროთ, არამედ იმ გაგებით, რომ ჩვენ ვალდებულები ვართ თავმდაბლურად, მორჩილად მივენდოთ ცხოვრების კანონს და ვიყოთ მზად, ვიცხოვროთ თუნდაც ჩვენივე სიკვდილის ფასად. ეს გამოთქმა, შესაძლოა, უცნაურად მოგეჩვენოთ, ველურ გამოთქმადაც კი, მაგრამ მორწმუნისგან ამის მოსმენა არც უცნაურია და არც ველური. რადგან მხოლოდ იმას შეუძლია, თავისი ცხოვრება იდეალს შეწიროს, ვისაც სიცოცხლის სწამს და სიკვდილის გამარჯვების არ სჯერა. ვისაც შესწევს უნარი, შეიყვაროს მთელი სულით, გულით, გონებით, ნებისყოფით, მთლიანი სხეულით. მხოლოდ იმ ადამიანს, რომელშიც სიცოცხლემ სიკვდილი დაამარცხა, ძალუძს, გასწიროს თავისი ცხოვრება. გასწიროს ისე, რომ გარეგნულად დამარცხებული, გატეხილი გამოჩნდება, სიკვდილი დაეტყობა, მაგრამ შინაგანად ეცოდინება, რომ გაიმარჯვა. ოდესღაც შლისელბურგის ციხეში წარწერა აღმოაჩინეს: „ქრისტესთან ერთად ციხეშიც თავისუფლები ვართ, მის გარეშე კი, თავისუფლებაც ციხეა“. ზუსტად ეს კონტრასტი - ძლევაშემოსილი სიცოცხლე და გარეგნული სიკვდილი - ადამიანის საკუთარი თავისადმი ჭეშმარიტი რწმენის დამახასიათებელი ნიშანია, არა თვითდაჯერებულობის ნიშანი, არამედ ცხოვრების დაუმარცხებელი დინამიკისადმი რწმენისა, ვისი სახელიც არის ღმერთი.

თარგმნა
გიორგი არავიაშვილმა

რელიგიის სოციოლოგია

კაცობრიობის ისტორიის მანძილზე ყველა საზოგადოებრივ ფორმაციას თან ახლავს რწმენათა სისტემა, რელიგიის ჩამოყალიბება. სწორედ ეს რელიგიები ქმნიან საშუალებას, მიუთითონ და მიუჩინონ ადგილი სამყაროში როგორც ცალკეულ ინდივიდებს, ასევე სოციალურ ჯგუფებს; მოაწესრიგონ სოციალური იერარქია საზოგადოების შიგნით და ახსნან უმთავრესი მოვლენები; შეუმსუბუქონ ხვედრი და იმედი მისცენ ადამიანებს. ესაა სისტემა, რომელიც ქმნის თანაარსებობის მყარ საფუძველს საზოგადოების შიგნით, რაც გამოიხატება მორალური ღირებულებებისა და ყოფით ჩვევების ჩამოყალიბებაში. საზოგადოებებისა და ერების ისტორიული გამოცდილება აისახება რელიგიაში და მის ღირებულებებში. რაც მთავარია, რელიგიური ფაქტორი ხშირად განაპირობებს და წარმართავს ერების ორიენტაციას, მათ ისტორიას და განვითარებას. ამის არაერთი ნათელი დადასტურება გვხვდება დღევანდელ მსოფლიო პოლიტიკურ ვითარებაში. საილუსტრაციოდ შეიძლება მოვიტანოთ დასავლური და აღმოსავლური ღირებულებების დაპირისპირება, რომელსაც საფუძვლად რელიგიური მენტალიტეტი უდევს. სწორედ მუსულმანური რელიგია უნდა მივიჩნიოთ აღმოსავლეთის ქვეყნების სოციალურ-პოლიტიკური კურსის განმსაზღვრელად, რასაც საფუძვლად უდევს ამ ქვეყნების ორიენტაცია ისლამურ და არა ზოგადად მსოფლიო გლობალიზაციაზე.

ამგვარად, ღირებულებები, რომლებიც ყალიბდება კულტურული გამოცდილების შესაბამისად და რომელთა ფორმირებაზეც გავლენას ახდენს ეროვნული და რელიგიური ფაქტორები, აქტიური კვლევის საგანს წარმოადგენს.

აღსანიშნავია, რომ ასეთ კვლევებს უდიდესი პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს. თუ გამოკვლეული იქნება, რომელი ფაქტორებია პრიორიტეტული ღირებულებათა ჩამოყალიბების პროცესში, შესაძლებელი გახდება მთელ რიგ სოციალურ და სოციოლოგიურ-პოლიტიკურ ფენომენთა ახსნა. გაადვილდება პროგნოზების გაკეთება და ბოლოს, რაც ერთ-ერთი ყველაზე აქტუალური საკითხია, ღირებულებათა შესწავლის საფუძველზე შესაძლოა განხორციელდეს გაცილებით წარმატებული სამშვიდობო პროცესები, ანუ კონფლიქტოლოგების სამუშაო სქემა დაეყრდნობა რეგიონში არსებულ ღირებულებათა ანალიზს.

ღირებულების სტრუქტურა დროში ვითარდება სოციალური პირობების ცვალებადობასთან ერთად იგი შეიძლება შეიცვალოს საკმაოდ მნიშვნელოვანი ტექნიკური, ეკონომიკური, პოლიტიკური პროცესების საპასუხოდ. სოციალურ მეცნიერებებში ღირებულებების კვლევა, პირველ რიგში, ეხება ინდივიდების ან ჯგუფების ღირებულებების კავშირს, ერთი მხრივ, მათ წინმსწრებ გამოცდილებასა და კულტურულ ფონთან და მეორე მხრივ, ზოგადი სოციალური განწყობისა და ქცევის ნიმუშებთან.

არსებობს ღირებულებათა შემდეგი განმარტება

ა) ღირებულებები წარმოადგენს შეხედულებებს ან რწმენას;

ბ) ისინი დაკავშირებულია სასურველ საბოლოო მდგომარეობასთან ან ქცევასთნ;

გ) ისინი სცდება სპეციალურ სიტუაციებს;

დ) წარმართავს ქცევის ან მოვლენის შერჩევას ან შეფასებას;

ე) მნიშვნელობის მიხედვით არიან მოწესრიგებულნი. ღირებულება ხასიათდება ზოგადობით, აბსტრაქტულობითა და თავისი იერარქიული მოწესრიგებულობით.

ამ დეფინიციიდან გამომდინარეობს, რომ ღირებულებები, როგორც მიზნები:

ჩვენ ღირებულებათა კვლევით დავინტერესდით საქართველოს მასშტაბით. შეიძლება ითქვას, რომ ქართულ კულტურაში ეროვნება და რელიგია ფაქტობრივად იდენტური ცნებებია. საინტერესოა ამ საკითხის უფრო ზედმიწევნით შესწავლა და გარკვევა, მართებულია თუ არა საქართველოში რელიგიისა და ეროვნების იდენტურობის იდეა ან გააჩნია თუ არა რომელიმე მათგანს პრიორიტეტული როლი ღირებულებათა ჩამოყალიბების პროცესში. ამ საკითხის კვლევა განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს იმ ფაქტის გამოც, რომ აჭარის რეგიონში მოსახლეობის დიდი პროცენტი მუსულმანია. ამიტომ, ძალზე აქტუალურია ეროვნებისა და რელიგიის პრიორიტეტულობის გარკვევა იმ კულტურაში, სადაც ერთი ეთნიკური წარმომავლობის მქონე ორი განსხვავებული რელიგიის წარმომადგენლები ცხოვრობენ. შესაბამისად აარის რეგიონში ღირებულებათა კვლევა იძლევა საშუალებს, გავარკვიოთ ეროვნული და რელიგიური ღირებულებების პრიორიტეტულობის საკითხი. ამ საკითხის კვლევას ძალიან დიდი პრაქტიკული და თეორიული მნიშვნელობა აქვს, ვინაიდან აარის სახით გაგვაჩნია უნიკალური რეგიონი, სადაც ენობრივი და ეთნიკური იგივეობის ფონზე არსებობს რელიგიური განსხვავება. ეს არა მარტო საუკეთესო კვლევითი შესაძლებლობაა, არამედ ვითარება, რომელიც პრაქტიკულ კულტურულ - კონსოლიდაციურ პირობებს ქმნის, რასაც ემსახურება ამ ტიპის კვლევები.

ჩვენი კვლევის მიზანს წარმოადგენდა შემდეგი საკითხები:

I. როგორია ღირებულებების ჩამოყალიბების პროცესში რელიგიური და ეთნიკური ფაქტორების როლი.

II რამდენად მართებულია იდეა ქართველობისა და ქრისტიანობის იდენტურობის შესახებ.

დავუბრუნდეთ საკითხს ღირებულებათა ჩამოყალიბების პროცესში ეთნიკური და რელიგიური ფაქტორების როლის შესახებ. ჩვენ გვაქვს საშუალება, ვიკვლიოთ ეს საკითხი საქართველოს მაგალითზე, კერძოდ კი, აარის რეგიონში მცხოვრები მუსულმანი და ქრისტიანი ქართველების ღირებულებათა პრიორიტეტების შესწავლით.

მოკლედ მიმოვიხილოთ ის ისტორიული ვითარება, რომელშიც მოხდა ამ რეგიონის ქართველი მოსახლეობის გამაჰმადიანება. XVI-XVII საუკუნეებში თურქეთმა თანდათანობით მოიტაცა აჭარის ტერიტორია. თურქი დამპყრობლები მთელი სამასი წლის განმავლობაში ახორციელებდნენ მკაცრ ასიმილაციურ პოლიტიკას, მაგ: მიწას აძლევდნენ მხოლოდ იმ ქართველებს, რომლებიც გამაჰმადიანდებოდნენ. ამასთანავე ხდებოდა აჭარელთა კომპაქტური დასახლებების დაშლა და მათი გაფანტვა მთელი იმპერიის ტერიტორიაზე. 1878 წელს რუსეთ-თურქეთის ომის შედეგად აარა სამასწლიანი ტყვეობის შემდეგ კვლავ დაუბრუნდა საქართველოს ამ ტერიტორიების შემოერთებამ ხელი შეუწყო ერის კონსოლიდაციისათვის აუცილებელ ისეთ პირობებს, როგორიცაა ენა, ეკონომიკური ცხოვრება და ფსიქიკური წყობის ერთობა.

ჩვენს მიერ დაშვებული ჰიპოთეზით, კვლევის შედეგად, მნიშვნელოვანი განსხვავებები ქრისტიან და მუსულმან ქართველებს შორის მიღებულ ღირებულებით პრიორიტეტებში, დაადასტურებდა რელიგიური ფაქტორის უპირატესობას ღირებულებათა ჩამოყალიბების პროცესში (ეს არ გულისხმობს ამ თვალსაზრისის განზოგადებას. საუბარია აჭარის მუსულმანი ქართველების შემთხვევაზე). იმ შემთხვევაში, თუ არ დაფიქსირდებოდა განსხვავებები ღირებულებით პრიორიტეტებს შორის, ან ისინი მცირე აღმოჩმდებოდა, სავარაუდო იქნებოდა, რომ ქართველ მუსულმანთა ღირებულებების ჩამოყალიბება ეთნიკური ფაქტორის ზეგავლენით მიმდინარეობს.

გამოკვლეულია ხუთი ჯგუფი:

მიღებულმა შედეგებმა გვიჩენა, რომ ქრისტიან და მუსულმან ქართველებს შორის ღირებულებითი პრიორიტეტების სხვაობა ძალზე მცირეა. იგი იკვეთება მხოლოდ სამ ღირებულებით ტიპს შორის. ეს ღირებულებებია: სტიმულაცია, უნივერსალიზმი და კომფორმულობა. როგორც ორი ჯგუფის შედარება გვიჩვენებს, ქრისტიანი ქართველებისათვის პრიორიტეტულია სტიმულაციის ღირებულებითი ტიპი, ეს კი გულისხმობს საინტერესო, მრავალფეროვან ცხოვრებას, გამბედაობას. მუსულმან ქართველთათვის კი, პრიორიტეტულია უნივერსალიზმისა და კომფორმულობის ღირებულებითი ტიპები. პირველი გულისხმობს თანასწორობას, ბუნებასთან ერთიანობას, სიბრძნეს, მშვენიერების სამყაროს, შინაგან ჰარმონიას, მშვიდობას მსოფლიოშო, სოციალურ სამართლიანობას, ფართო შეხედულებების ქონას, გარემოს დაცვას. კონფორმულობის ღირებულებაში კი იგულისხმება მორჩილება, თვითდისციპლინა, ზრდილობა, მშობლების და უფროსების პატივისცემა, ფართო შეხედულებების ქონა, გარემოს დაცვა. როგორც ითქვა, მიღებული სხვაობები ძალზე მცირეა.

გადავიდეთ ჩვენს მიერ დასმულ მეორე საკითხზე: რამდენად მართებულია იდეა საქართველოში ეროვნებისა და რელიგიის იდენტურობის ანუ ქართველობისა და ქრისტიანობის იდენტურობის შესახებ. როგორც ჩვენს პირველ კვლევაში ვნახეთ, რელიგიური ნიშნით გაპირობებულ ღირებულებათა მნიშვნელოვანი განსხვავებანი არ დადასტურდა. მაშასადამე ქრისტიანი და მაჰმადიანი ქართველების ღირებულებათა ჩამოყალიბება ძირითადად ან ეროვნული ნიშნითაა განპირობებული, ან ქრისტიანული და მაჰმადიანური რელიგიების მსგავს ღირებულებათა პრიორიტეტების ჩამოყალიბებას განაპირობებენ. ჩვენს მიერ მიღებული შედეგებით, ერთი შეხედვით შეიძლება ითქვას, რომ ქრისტიანი და მაჰმადიანი ქართველების მსგავსი ღირებულებების პრიორიტეტები არ უნდა ქმნიდეს კონფლიქტის საშიშროებას რელიგიური ნიშნით. მაგრამ გასათვალისწინებელია ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტი - თუ როგორია ამ ჯგუფების მიერ ერთმანეთის აღქმა; რამდენად იდენტურად აღიქვამენ ისინი ერთმანეთს ღირებულებათა ფაქტობრივი მსგავსების მიუხედავად. ჩვენი აზით, მნიშვნელოვანია, დადგინდეს თუ რამდენად ჰომოგენურად აღიქვამს ეს ორი ჯგუფი ერთმანეთს. ამისთვის ჩვენ შევამოწმეთ, რამდენად ერთნაირია ცნება ქართველის მნიშვნელობა ქრისტიანი და მაჰმადიანი ქართველის შემთხვევაში, ან უფრო ზუსტად, რამდენად უახლოვდება მაჰმადიანი ქართველის ცნების შინაარსი ქრისტიანი ქართველის ცნების შინაარსს. ამრიგად, თუ იდეა ქართველობისა და ქრისტიანობის იდენტურობის შესახებ მართებულია, მნიშვნელობები ქრისტიან და მუსულმან ქართველთა ცნებებს შორის განსხვავებული იქნება. ზოგადად ჩვენი კვლევა გულისხმობდა ამ მნიშვნელობების გაზომვას, როგორც ქრისტიან, ისე მაჰმადიან ქართველებს შორის, მაგრამ ამ ეტაპზე მსგავსი კვლევა მხოლოდ თბილისში მცხოვრებ ქრისტიან ქართველებს ჩაუტარდათ. კვლევა ეყრდნობოდა ძალზე გავრცელებულსა და პოპულარულ მეთოდიკას, რომელიც ადგენს ობიექტების უზოგადეს მახასიათებლებს: მის პოტენციას (ძალას), აქტივობასა და შეფასებას. მიღებულ შედეგებში პასუხები შემდეგნაირად განაწილდა:

შეფასებითი ფაქტორი - ქრისტიანმა რესპოდენტებმა ცნება „ქრისტიანი ქართველი“ უარყოფით მაჩვენებლებში. ანუ ცნება ქრისტიანი ქართველის შეფასებისას გამოიკვეთა პოზიტიური დამოკიდებულება, ხოლო მუსულმანის შეფასებისას - ნეგატიური.

პოტენციური ფაქტორი - ამ ფაქტორის შეფასებისასაც ქრისტიანი ქართველის მიმართ გამოიკვეთა პოზიტიური დამოკიდებულება, ხოლო მუსულმანი ქართველის მიმართ - ნეგატიური.

აქტივობის ფაქტორი - ამ ფაქტორის შეფასებისას ორივე ცნების მიმართ დაფიქსირდა პოზიტიური დამოკიდებულება.

რაც შეეხება კვლევის პრაქტიკულ მხარეს, ჩვენი აზრით, დღევანდელი რეალობიდან გამომდინარე, ამ კვლევას ძალიან დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს, რადგან სწორედ ეთნიკური და რელიგიური ფაქტორები სახელდება იმ კონფლიქტების მიზეზებად და წინამძღვრებად, რომლებიც XX საუკუნის დამლევს სახელმწიფოთა შიდა პოლიტიკურ დესტაბილიზაციას განაპირობებენ. ეთნიკურ და რელიგიურ ნიადაგზე განსაკუთრებით რთულ სახეს იძენს კონფლიქტები, სადაც რელიგია იგივე ეთნიკურობაა, ანუ ეთნიკური იდენტობა არის რელიგიური იდენტობაც (Kurth).

დღესდღეობით მთელ მსოფლიოში აქტუალურია ქრისტიანული და ისლამური ცივილიზაციების დაპირისპირების საკითხი, რაც, თავის მხრივ, გულისხმობს მათ ღირებულებათა შედარებას და ასევე პარალელების ძიებას. ამას კი, დიდი მნიშვნელობა აქვს მსოფლიოში პოლიტიკური მოვლენების წარმართვისა და კონფლიქტოლოგების ნაყოფიერი მუშაობისათვის.

აქედან გამომდინარე, აჭარაში ჩატარებული კვლევა ეხმიანება ორ აქტუალურ თემას: პირველი, საკითხს მუსულმანური და ქრისტიანული პრიორიტეტების შედარების შესახებ და მეორე, საკითხს რელიგიისა და ეთნიკურობის იდენტურობის თაობაზე. თუმცა ეს კვლევა არ სცილდება საქართველოს მაასშტაბს და ქართულ კულტურას.

შესაბამისად, ჩვენს მიერ დაყენებულ ორ საკითხს (როგორია ღირებულებების ჩამოყალიბების პროცესში რელიგიური და ეთნიკური ფაქტორების როლი და რამდენად მართბულია იდეა ქართველობისა და ქრისტიანობის იდენტურობის შესახებ) აქვს ორი პრაქტიკული მიზანი: არსებობს თუ არა რეალური საფუძველი, ღირებულებათა სახით, რელიგიურ ნიადაგზე დაპირისპირებისათვის; და მეორე, რამდეგან ჰომოგენურად აღიქვამს ეს ორი ჯგუფი (ქრისტიანი და მუსულმანი ქართველები) ერთმანეთს.

მიღებული შედეგები მიუთითებს შემდეგზე: მუსულმანი ქართველების ღირებულებათა ჩამოყალიბება მიმდინარეობს ეთნიკური ფაქტორის ზეგავლენით და განსხვავება პრიორიტეტებში ქრისტიან და მუსულმან ქართველებს შორის ფაქტობრივად არ დაფიქსირდა. ამის მიუხედავად, მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ქრისტიანი ქართველები (ჩვენ ვფლობთ მხოლოდ თბილისის მოსახლეობის კვლევის შედეგებს) მუსულმან ქართველებს თავისგან განსხვავებულად აღიქვამენ და შეიძლება საუბარი ნეგატიური სტერეოტიპის არსებობაზე. საინტერესო იქნება სამომავლოდ აჭარის მოსახლეობაშიც ამ სტერეოტიპის იმავე პრინციპით კვლევა, როგორც იქნა გამოკვლეული ღირებულებათა პრიორიტეტები, რასაც კულტუროლოგიური მნიშვნელობა ექნება.

ია წულაია

ა.შ.შ.-ს პრეზიდენტი აბორტი წინააღმდეგ

აშშ-ს პრეზიდენტმა ჯორჯ ბუშმა იმ უცხოური ორგანიზაციების დახმარება შეამცირა, რომლებიც აბორტს უჭერენ მხარს და ახორციელებენ ზეწოლას მთავრობაზე.

ახალი განკარგულებით იზღუდება სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ ოჯახის დაგეგმარებისთვის გათვალისწინებული დახმარების მნიშვნელოვანი ნაწილი. ამასთან ერთად, ამერიკის პრეზიდენტმა არ აკრძალა შიდსის გავრცელების წინააღმდეგ თანხების გამოყოფა.

France Presse

ემს-ს ახალი გენერალური მდივანი

ეკლესიათა მსოფლიოს საბჭოს (ემს) ახალ გენერალურ მდივნად არჩეულ იქნა მეთოდისტური ეკლესიის პასტორი სემ კობია. კობია ამ პოსტზე შეცვლის დ-რ კორნად რაიზერს. ის თავისი უფლებამოსილების აღსრულებას 2004 წლის იანვრიდან შეუდგება. არჩევნები გაიმართა 28 აგვისტოს დახურულ კარს მიღმა, ემს-ს ცენტრალური კომიტეტის სესიის დროს. კომიტეტის 134 წევრმა განიხილა 2 კანდიდატურა: კობიასი და ლუთერანი პასტორის თრონდა ბაკევიგისა.

არჩევნების შემდეგ ცენტრალური კომიტეტის წარმომადგენელმა, კილიკიის კათოლიკოსმა არამ I-მა გამოაცხადა და ახალ გენერალურ მდივანს შემდეგი სიტყვებით მიმართა: „მწამს, რომ მიიღებთ მოწოდებას ეკუმენიზმის საქმისადმი მსახურებისა, რომელიც თავად ღვთისგან მომდინარეობს.“ თავის მხრივ კობიამ მადლიერება გამოხატა ნდობისთვის და აღნიშნა: „მსოფლიოს შთაგონებისთვის შინაგანი ძალა გვჭირდება. ჩვენი ძალა ერთობაშია. ვიმეორებთ, რომ ემს, უპირველეს ყოვლისა, ეკლესიათა თანამეგობრობას წარმოადგენს. მისი მთავარი მიზანი სარწმუნოებრივი ერთობა და ერთი ევქარისტიული ძმობისკენ მოწოდებაა. ამ ერთობის მოსაპოვებლად ერთობლივად უნდა ვიღვაწოთ და ამას ადამიანები უნდა ხედავდნენ.“ კობიამ თავისი გამოსვლა აფრიკული ანდაზით დაასრულა: „თუ სწრაფად სიარული გინდა, მარტომ იარე; მაგრამ თუ შორს წასვლა გსურს, იარე დანარჩენებთან ერთად.“

კობია დაიბადა კენიასი 1947 წელს. გენერალურ მდივნად არჩევამდე ეკავა ემს-ს სპეციალური წარმომადგენლის პოსტი. აფრიკაში 1999-2002 წლებში ემს-ს საღვთისმეტყველო და სოციალურ პრობლემებთან დაკავშირებულ პროგრამას ხელმძღვანელობდა. კობია ფლობს კენიისა და აშშ-ს რამდენიმე სასწავლებლის სამეცნიერო ხარისხსა და დიპლომს. ჰყავს ცოლი და ოთხი შვილი. კობია უკვე მესამე მეთოდისტი იქნება, რომელიც ემს-ის ხელმძღვანელის პოსტს დაიკავებს. ემს 1948 წელს შეიქმნა. დღეს ეს ორგანიზაცია მთელ მსოფლიოში სხვადასხვა დენომინაციის 341 ეკლესიას აერთიანებს.

Agnuz

ეკლესიათა მსოფლიო საბჭო ევროპის მომავალ კონსტიტუციაში ქრისტიანობის მოხსენიების შესახებ

ეკლესიათა მსოფლიო საბჭომ (ემს) კონტინენტის მომავალ კონსტიტუციაში ევროპის ისტორიაში „ქრისტიანობის ცენტრალური როლისა და სხვა რელიგიების მიერ შეტანილი წვლილის“ აღნიშვნა მოითხოვა

შესაბამისი განცხადებით ემს-ს უმარლესი მმართველობითი ორგანოს - ცენტრალური კომიტეტის წევრები 1 სექტემბერს გამოვიდნენ. „ის, რომ ქრისტიანობამ გადამწყვეტი როლი ითამაშა ევროპის ისტორიაში, ისტორიული ფაქტია“ - განაცხადა ცენტრალური კომიტეტის მოდერატორმა, კილიკიის კათოლიკოსმა კოსმა არამ I-მა.

ევროპის მომავალი კონსტიტუციის პროექტი შეადგინა ევროპელ პოლიტიკოსთა ჯგუფმა საფრანგეთის ყოფილი პრეზიდენტის ვალერი ჟისკარ დესტენის ხელმძღვანელობით. პროექტი წარედგინა კონტინენტის ლიდერთა სამიტს მიმდინარე წლის ივნისში. ყველაზე მწვავედ იდგა დოკუმენტის პრეამბულაში ევროპული ცივილიზაციის განვითარებაში ქრისტიანობის როლის მოხსენების საკითხი.

ბევრმა ქრისტიანმა ლიდერმა, მათ შორის პაპმა იოანე პავლე II-მ, მხარი დაუჭირა ევროპის ისტორიის წინაშე ქრისტიანობის დამსახურების აღნიშვნის იდეას. თუმცა, პროექტის ავტორებმა პრეამბულაში მხოლოდ „კონტინენტის კულტურული, რელიგიური და ჰუმანიტარული მემკვიდრეობა“ მოიხსენეს. ამან რელიგიური მოღვაწეების მხრიდან კრიტიკა გამოიწვია.

კონსტიტუციის საბოლოო ტექსტი, როგორც ვარაუდობენ, დამტკიცდება მოლაპარაკებების მსვლელობისას, რომელსაც ევროპის პოლიტიკური ლიდერები ოქტომბერში გამართავენ.

France Presse

ლიბანში გაამართლეს ჯაშუშობაში ეჭვმიტანილი კანადელი პასტორი

1 სექტემბერს ლიბანში სამხედრო ტრიბუნალმა გაამართლა კანადელი პასტორი ბრიუს ბელფორი, რომელიც ისრაელის ჯაშუშობაში იყო დადანაშაულებული. 52 წლის პასტორი ბეირუთის არეოპორტში 10 ივნისს დააპატიმრეს. სააგენტო „როიტერის“ ცნობით ლიბანის ხელმძღვანელობამ ბელფორი დაადანაშაულა იმაში, თითქოს ის ქვეყანაში ლიბანის არმიისა და შიიტური დაჯგუფებაში „ჰესბოლას“ შესახებ ინფორმაციის მოსაპოვებლად ჩავიდა. დამნაშავედ ცნობის შემთხვევაში მელფორს 15 წლიანი პატიმრობა ემუქრებოდა.

მართალია ბელფორს ჯაშუშობის ბრალდება მოუხსნეს, მაგრამ სასამართლომ იგი რელიგიური შუღლის გაღვივებაში დაადანაშაულა და ერთი წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა. მოგვიანებით ეს ვადა იმ დრომდე შეუმცირეს, რომელიც საკანში დაჰყო. პასტორი ბელფორი „ლიბანის კედრების“ - ქრისტიანული საქველმოქმედო ორგანიზაციის დირექტორია. სასამართლომ ბელფორთან ერთად გაამართლა მეორე კანადელი პასტორი გრანტ ლივიგსტონი, რომელსაც ასევე თელ-ავივის ჯაშუშობაში ედებოდა ბრალი.

Agnuz

დალაი-ლამა 44 წლიანი დევნიკლობის შემდეგ ტიბეტში დაბრუნდა

ტებეტის ლამაისტთა ხელმძღვანელმა, ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატმა 68 წლის დალაი-ლამას 44 წლიანი დევნილობის შემდეგ ჩინეთში დაბრუნების სურვილი გამოთქვა.

გაზეთ „The Guardian”-ისთვის მოცემულ ინტერვიუდან ცნობილი გახდა, რომ 26 აგვისტოს ჩინეთის ხელისუფლებამ ბუდისტების სულიერ ლიდერს ოფიციალურად დართო ინდოეთიდან ისტორიულ სამშობლოში დაბრუნების ნება.

დალაი-ლამას სიტყვებით, მისი დაბრუნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში გახდება შესაძლებელი, თუ ჩინეთის ხელმძღვანელობა რაიმე დამატებით პირობებს არ წაუყენებს. კერძოდ, ჯორჯ ბუშის დალაი-ლამასთან დაგეგმილ შეხვედრაზე ჩინეთის ხელმძღვანელებმა უარყოფითი რეაგირება მოახდინა.

და მაინც, დალაი-ლამამ დაადასტურა ის ფაქტი, რომ ჩინეთთან მოლაპარაკებები საკმაოდ წარმატებული აღმოჩნდა. მან გამოთქვა იმედი, რომ უფრო მწვავე საკითხის - ტიბეტისთვის პოლიტიკური ავტონომიის მინიჭების შესახებ მსჯელობისას კომპრომისული გადაწყვეტილება იქნება მოძებნილი.

Agnuz

13 ინდუისტი ფანატიკოსი დამნაშავედ სცნეს

ბჰუბანეშვარი, ინდოეთი „ის, რომ ინდოეთში ავსტრალიელი მისიონერისა და მისი ორი ვაჟის მკვლელების ბრალეულობა იქნა აღიარებული, ნიშნავს, რომ ქვეყანაში ჯერ კიდევ ძლიერია სამართლიანობა და კანონი“. - აღნიშნა ინდოეთის საეპისკოპოსო კონფერენციის რეს-მდივანმა იოზეფმა.

15 სექტემბერს ინდოეათის ქალაქ ბჰუბანეშვარში (ორისის შტატი) სასამართლომ 13 ადამიანი ავსტრალიელი მისიონერი გრეჰემ სტვინისისა და მისი ვაჟის - 9 წლის ტიმოთისა და 7 წლის ფილიპის - მკვლელობაში სცნო დამნაშავედ. ინდუისტი ფანატიკოსების ამ ჯგუფმა ისინი 1999 წელს ცოცხლად დაწვეს თავიანთ მანქანაში.

მსჯავრს ბრალდებულებს 27 სექტემბერს გამოუტანენ. ზოგიერთ მათგანს სიკვდილით დასჯა და სამუდამო პატიმრობა ემუქრება.

CNZ

ევროკავშირის კონსტიტუცია და ქრისტიანობა

ევროპის პარლამენტის ვიცე-პრეზიდენტმა და ათამდე ქვეყნის ქრისტიანულმა პარტიამ და ორგანიზაციამ ევროკავშირს ქრისტიანული ფასეულობების ევროპის კონსტიტუციაში ჩართვის მოთხოვნით მიმართა. „ევროპაში ქრისტიანობის არსებობის შესახებ არაფრის თქმა ისტორიულ სიცრუედ იქცევა“ - ამბობს „ქრისტიანული კავშირის“ (ჰოლანდია) წარმომადგენელი ჟერარ გვიჟტენბიკო.

„კონსტიტუცია, რომელიც ვერ ბედავს მოიხსენიოს თავისი ისტორიული ფესვები, არასრულყოფილი იქნება - განაცხადა ევროპის პარლამენტის ვიცე-პრეზიდენტმა ინგო ფროიდრიხმა - შეცდომაა იმაზე ფიქრი, რომ ევროპული საზოგადოება მხოლოდ ეკონომიკაზეა დაფუძნებული. ეკონომიკა ჰაერზე მსუბუქი და თხელია, თუ მორალური და ეთიკური საფუძველი არ გააჩნია“.

გვიჟტენბიკმა აღნიშნა, რომ რამდენიმე ქრისტიანი დელეგატი, მომავალ წელს ევროპის პარლამენტში საკუთარი ფუნქციის შექმნას აპირებს.

Agnuz

თურქეთის მოქალაქეობის არმქონე იერარქი კონსტანტინოპოლში

მსოფილიო პატრიარქმა ბართლომეოს I-მა თურქეთის ხელისუფლებას იმ კანონის გაუქმების თხოვნით მიმართა, რომლის მიხედვითაც კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ხელმძღვანელი აუცილებლად თურქეთის მოქალაქე უნდა იყოს. ბართლომეოს I-ის აზრით, ნებისმიერ მართლმადიდებელ სასულიერო პირს უნდა ჰქონდეს უფლება მისი ადგილის დაკავებისა და თურქეთის მოქალაქეობის მხოლოდ ამის შემდეგ უნდა იღებდეს.

კონსტანტინოპოლის ეკლესიის ისტორიაში უკანასკნელი უცხოელი მსოფლიო პატრიარქი გახლდათ აშშ-ის მოქალაქე პატრიარქი ათენაგორა ტახტზე ის 1948 წელს ავიდა. თუმცა, პატრიარქი ათენაგორა ოსმალეთის იმპერიის ტერიტორიაზე დაიბადა, ასე, რომ დაბადებით თურქეთის მოქალაქედ უნდა მიჩნეულიყო.

პატრიარქ ბართლომეოსის განცხადებით, სავალდებულო მოქალაქეობის შესახებ წესი უნდა გაუქმდეს თუნდაც იმიტომ, რომ თურქეთის ბერძენი მართლმადიდებელი მოსახლეობა მეტად მცირერიცხოვანია. თუ ასი წლის წინ სტამბულში დაახლოებით 125 000 ბერძენი ცხოვრობდა, დღეს მათი რიცხვი 3 000-ს არ აღემატება.

Blagovest-info

ამერიკის შეერთებული შტატები მოუწოდებს ყოფილ საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებს მხარი დაუჭირონ რელიგიურ თავისუფლებას

შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტმა რამდენიმე ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკას კიდევ ერთხელ მოუწოდა, შეასრულოს ნაკისრი ვალდებულებები და უზრუნველყოს რელიგიური თავისუფლება.

სახელმწიფო დეპარტამენტმა განაცხადა, რომ მიიღო ანგარიში რუსეთში, ბელორუსიაში, საქართველოში, თურქეთსა და უზბეკეთში ზოგიერთი სარწმუნოების დევნასთან დაკავშირებით.

სახელმწიფო დეპარტამენტი მოუწიდებს ამ ქვეყნებს, შეარბილონ შეზღუდვები და იცხოვროს ნაკისრ ვალდებულებებთან შესაბამისობაში. გამოკვეთილ გარმოებებზე დაყრდნობით, სახელმწიფო მდივანმა დასახელებულ ქვეყნებთან განსაკუთრებული მიდგომის შემუშავება მოითხოვა. ეს შესაძლოა გულისხმობდეს აშშ-ს მხრიდან სანქციების შემოღებას.

„შემაშფოთებელია რეპრესიები თურქმენეთში, უზბეკეთსა და ბელორუსიაში“ - განაცხადა დეპარტამენტმა. საუბარი ასევე შეეხო საქართველოში ზოგიერთი რელიგიური დაჯგუფების წინააღმდეგ დაუსჯელ სისასტიკეს.

ამ ქვეყნებში გატარებული ზომები „ზოგიერთ დაჯგუფებას რელიგიური თვითგამოხატვის თავისუფლებას ართმევს“ - განაცხადა დეპარტამენტმა.

Yahoo news

იუდეველი მეცნიერი მხარს უჭერს ერთიანი ევროპის კონსტიტუციაში ქრისტიანობის მოხსენიებას

ცნობილმა ამერიკელმა იურისტმა იოზეფ ვალერმა აბსურდი უწოდა ევროპის კონსტიტუციის პროექტში ქრისტიანობის განსაკუთრებული როლის არმოხსენიებას. აღმსარებლობით იუდეველმა ვაილერმა კონფერენციაზე წარმოადგინა თავისი წიგნი „ქრისტიანული ევროპა“ კონფერენცია კათოლიკურმა მოძრაობა „Communione e liberatione“-მ („ურთიერთობა და განთავისუფლება“) იტალიის ქალაქ რიმანში მოაწყო.

„თუ გერმანიის, ირლანდიისა და პოლონეთის კონსტიტუციები იხსენიებენ ღმერთს და ამ ქვეყნების კულტურის ქრისტიანულ ფესვებს, რატომ მიანიჭა უპირატესობა კონვენციამ საფრანგეთის სეკულარულ მოდელს? - ამბობს ვაილერი - სიტყვა „სეკულარული“ „ნეიტრალურის“ სინონიმი არ არის. მიუხედავად იმისა, რომ კონსტიტუცია კულტურული პლურალიზმის დეკლერირებას ახდენს სინამდვილეში იგი იმპერიალიზმს გამოიწვევს“.

პროფესორმა პროექტის ავტორების პოზიციას უწოდა „არა ნეიტრალობის დემონსტრირება, არამედ იაკობინელობა“. მეცნიერმა გააკრიტიკა ის ქრისტიანები, რომლებიც მტკიცედ ვერ იცავენ საკუთარ პოზიციებს და რელიგიის საზოგადოებრივი ცხოვრებიდან განდევნას ეგუებიან. ვაილერის აზრით, კონტინენტის კონსტიტუციაში ევროპული ცივილიზაციის ქრისტიანული ფესვების დამოწმება არ ნიშნავს ათეისტებისა და სხვა რელიგიების მიმდევრების მიმართ შეუწყნარებლობის გამოხატვას. „ეკლესია ადამიანებს თავს კი არ ახვევს რაიმეს, არამედ ქრისტეს სიმართლესთან აზიარებს,“ - განაცხადა პროფესორმა. „შეუწყნარებლობა ნიშნავს არა საკუთარი შეხედულებების დაფარვას, არამედ მათი თავსმოხვევის ცდუნებისგან თავდაღწევას - აღნიშნა ვაილერმა - ამიტომაცაა, რომ მე, ორთოდოქსი იუდეველი, ევროპას მოვუწოდებ არ შეეშინდეს საკუთარი წარსულის და ქრისტიანული მემკვიდრეობის. თუკი დღეს ევროპა მიწიერი ცხოვრების არასწორი გაგებით საკუთარ ქრისტიანულ წარსულს არ ცნობს კონსტიტუციაში, ხვალ ის შესაძლოა იუდეველების ან მუსულმანების მტრად იქცეს, ასევე შემწყნარებლობისა და სეკულარიზმის სახელით.“

Biagovest info

არქიეპისკოპოს ტორანის კომენტარი

20 სექტემბერს, თბილისიდან დაბრუნების შემდეგ ვატიკანის სახელმწიფოებთან ურთიერთობის განყოფილების ხელმძღვანელმა, არქიეპისკოპოსმა ჟან-ლუი ტორანმა გააკრიტიკა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საპატრიარქო, მან კერძოდ აღნიშნა, რომ საქართველოს საპატრიარქოს მიერ გადადგმულმა ნაბიჯებმა, „სულ ბოლო მომენტში“ ხელი შეუშალა ორმხრივი შეთანხმების დადებას საქართველოს სახელმწიფოსა და ვატიკანს შორის.

„წმნიდა საყდრის დელეგაცია თავს შეურაცხყოფილად გრძნობს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის დამოკიდებულების გამო. საპატრიარქომ გაავრცელა მცდარი ინფორმაცია, იმის მიუხედავად, რომ რამდენჯერმე ჩვენი მხრიდან იყო მცდელობა შეგვეტყობინებინა მისთვის საქართველოს მთავრობასთან მოლაპარაკებების თაობაზე“, აღნიშნა ტორანმა.

მანამდე საპატრიარქომ განაცხადა, რომ ხელშეკრულების ტექსტი ბოლო დრომდე გასაიდუმლოებული იყო. გარდა ამისა, მართლმადიდებელი იერარქიები ამტკიცებდნენ, რომ ამ ხელშეკრულებით საქართველოს ტერიტორიაზე ეკლესია უფლებრივად გათანაბრდა მართლმადიდებელ ეკლესიასთნ.

არაეპისკოპოსმა ტორანმა საქართველოს მოუწოდა დაიცვას ნაკისრი საერთაშორისო ვალდებულებები და გამოასწოროს ეს „არაჯანსაღი მდგომარეობა“.

Agnuz

ფორუმი ასტანაში

ასტანაში (ყაზახეთი) ტრადიციულ-ნაციონალური რელიგიების მსოფლიო ფორუმის გახსნაზე მისასალმებელი სიტყვით გამოვიდნენ რუსეთის მართლმადიდებელი, რომაულ-კათოლიკური და ანგლიკანური ეკლესიების წარმომადგენლები.

მართლმადიდებელი ეკლესია ხაზს უსვამს ყაზახეთში ორი უდიდესი მსოფლიო რელიგიის, ქრისტიანობისა და ისლამის, მშვიდობიან თანაარსებობას - განაცხადა ასტანისა და ალმა-ათის მიტროპოლიტმა მეთოდიმ (ნემცოვმა).

რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის სახელით სიტყვა წარმოთქვა კარდინალმა იოსეფ ტომკომ. იგი მიიჩნვს, რომ საზოგადოებაში რელიგიის როლი გაიზრდება. „ერებსა და ხალხებს შორის არსებული დაძაბულობა, ტერორიზმის საფრთხე და სხვა ტრაგიკული მოვლნები რელიგიას ახალი კუთხით წარმოაჩენს მშვიდობის მიღწევისა და შენარჩუნების საქმეში“, განაცხადა ტომკომ. ვატიკანის წარმომადგენლის თქმით, ასეთ ვითარებაში, მსოფლიო რელიგიების ყველა ლიდერი „დიდ პასუხისმგებლობას ატარებს. მათ ერთობლივად უნდა მიაგნონ ტერორიზმის გამომწვევი მიზეზების აღმოფხვრის გზას“. თავის გამოსვლაში მან ასევე ისაუბრა ადამიანის უფლებების დაცვის მნიშვნელობაზე და რწმენის თავისუფლებაზე, რასაც დიდი როლი ენიჭება საზოგადოების შემდგომი განვითარებისთვის.

„მსოფლიო რელიგიების ფორუმს „დიდი პოტენციალი“ აქვს თანაარსებობის პრინციპების გამომუშავებისთვის, რომლებიც უკონფლიქტო მსოფლიომდე მიგვიყვანდა - ნათქვამია კენტერბერიის არქიეპისკოპოსის როუენ უილიამსის ეპისტოლეში. წერილი ასტანის ყრილობის მონაწილეებს წაუკითხა ანგლიკანური დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ეპისკოპოსმა კროიდონ ნიკოლას ბეინსმა. - ვიმედოვნებ, რომ ეს ყრილობა გამონახავს პრობლემის გადაწყვეტის მშვიდობიან საშუალებებს. ჩვენ უნდა დავძლიოთ ცრურწმენები, რომლებიც მრავალ რელიგიურ კონფლიქტს წარმოშობს“. უილიამსის აზრით, აღმსარებლობათშორისი თანხმობის მიღწევა მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება, თუ ვაღიარებთ სხვა ადამიანის უფლებას აღიაროს სხვა რელიგია. არ უნდა ვეცადოთ წარმოვაჩინოთ ერთი რომელიმე ქვეყანა დემონურ ძალად. რელიგია ერთმანეთის სიყვარულს გვასწავლის. მოყვასის სიყვარული - ეს, პირველ რიგში, ნიშნავს მოყვასის გაგებას, რომელიც სხვანაირად აღიქვამს სამყაროს, სხვანაირად მიაგებს პატივს ღმერთს“ - ნათქვამია ეპისტოლეში

Interfax

ბიბლეისტიკა

განაზრებენი ეგზეგეტიკური წრის გასრულების თაობაზე

გორდონ დ. ფი

ცნობილმა ბაპტისტმა ეგზეგეტმა გორდონ დ. ფიმ ეს ლექცია 1994 წელს შვედურ ქალაქ ერებროში, თეოლოგიურ სემინარიაში წაიკითხა. „ეგზეგეზისი და სულიერება“ პირველია ე.წ. ონგმანის ლექციების ციკლიდან

ჩვენი ინტერესი ამ ტექსტმა წმინდა წერილის კითხვისა და განმარტების მართლმადიდებლურ პრინციპებთან სიახლოვის გამოც გამოიწვია.

ამ ნარკვევის თემა საკმაო ხანს მწიფდებოდა, მაგრამ მისი დაწერის რეალური მიზეზი ფილიპელებისადმი პავლე მოციქულის ეპისტოლეზე კომენტარების შედგენა გახდა.

ეპისტოლე ტექსტზე გულმოდგინე მუშაობისას მამის ძის და წმიდა სულის ცხოველ, ღვთაებრივ თანაყოფას ვგრძნობდი. ორგვარი იყო ეს განცდა: ერთი მხრივ, მრევლისთვის განმარტების მიზნით ვარჩევდი ტექსტს და იმგვარად მატყვევებდა სიტყვის ძალა, რომ ვტიროდი, მიხაროდა, ვლოცულობდი და უფალს ვადიდებდი. მეორე მხრივ კი, თავად ეკლესიაში არაერთხელ განვიცადე ეპისტოლის ტექსტი. ისე ვღელავდი ხოლმე, რომ შემდეგ საავტორო წინასიტყვაობაში შევნიშნე კიდეც: „კომენტარებმა როგორც მორწმუნეს სრულიად ახლებური გამოცდილება შესძინა. ის ოთხნახევარი თვე, პირველ მონახაზებს რომ ვაკეთებდი, ვგრძნობდი, უფალი იყო ჩემი წინამძღვარი. ყოველი კვირა დღე, ღვთისმსახურება ან ქადაგება განვლილ კვირას ჩემს მიერ გარჩეული ტექსტით იყო განმსჭვალული. ღმერთი თითქოს კიდევ ერთხელ მაძლევდა თითოეული ფრაგმენტის ახალ კონტექსტში გაგების საშუალებას, რათა ყურადღებამოკრებილს ახლებურად მესმინა მათთვის. მიჭირს იმ შთაბეჭდილებათა გადმოცემა, ასე რომ ზემოქმედებდნენ ჩემზე. შემთხვევითი არ უნდა ყოფილიყო ის, რომ ეს გამუდმებით ხდებოდა. ამიტომ ორშაბათობით ვუყურებდი გაწეულ შრომას და ლოცვით ვიაზრებდი მას.

სწორედ ამ შთაბეჭდილებებიდან იშვა ნარკვევი, რომელშიც ეგზეგეზისსა და სულიერებას შორის საზღვრის დადგენას, ტექსტის ისტორიული, თავდაპირველი აზრის გამოვლენასა და ამ ფონზე მისი სავარაუდო და ნამდვილი სულიერი შინაარსის განხილვის ურთიერთმიმართების გარკვევას ვცდილობ. პირველად სულიერების გააზრება დავაპირე, შემდეგ ეგზეგეზისისა და ბოლოს განვიხილე შეხედულებები წინა ორის იმგვარად გამიჯვნის შესახებ, რომ ბიბლიისავე ენობრივ სივრცეში შეიძლებოდეს წმიდა წერილის მართებული განმარტება.

შევნიშნავ: ეს ორი თემა არცთუ ხშირადაა ურთიერთკავშირში დანახული. ეგზეგეტიკის კურსის მოსმენა მრავალგან შეიძლება, მაგრამ „სულიერება“ - ეს ყველაზე განუსაზღვრელი სიტყვაა ძირითადად პირადი ინიციატივის სფეროდ რჩება. ეგზეგეზისისა და სულიერების მჭიდრო კავშირზე თითქმის არ საუბრობენ. რიჯენთ კოლეჯშიც კი, სადაც ორივე დისციპლინა იკითხება, სტუდენტები ერთ-ერთზე ფოკუსირებული კურსის გავლას ამჯობინებენ. ჰგონიათ, რომ სულიერება და ეგზეგეზისი დაცალკევებულია. აკადემიური გაგებით ასეც არის, მაგრამ მათი დაახლოება მსურს, რადგან ეგზეგეზისი სხვაგვარად აზრსაა მოკლებული.

სულიერება

იმით დავიწყებ, რომ მხურვალედ და გამორჩეულად მჯერა: დოქსოლოგია ჭეშმარიტი ღვთისმეტყველების ნამდვილი მიზანია. ღვთისმეტყველება, რომლის ანი და ჰოე არ არის ღვთის დიდება, დაცლილია ბიბლიორუ სულისაგან. ეს უფრო დასავლური ფილოსოფიის ნაყოფია. დარწმუნებული ვარ, ჭეშმარიტი ეგზეგეზისის საზრისი სულიერების წვდომაა. ამას ვამბობ, რადგან ვთვლი, რომ მხოლოდ ასეთი გაგება არ ამახინჯებს ტექსტის თავდაპირველ შინაარსს.

ნება მომეცით, ჯერ კიდევ ყველაზე რთულს, „სულიერების“ განსაზღვრას შევეხო, pnevma-სა და მსგავს სიტყვებზე ფიქრისას მივხვდი, რომ უფრო და უფრო მიძნელდება ზედსართავის pnevmatikos რიგით ცნებად მიჩნევა. სიტყვა „სულიერი“ შეიძლება აკორდეონს შევადაროთ. მისი მნიშვნელობა არსობრივადაა დამოკიდებული იმაზე, წარმოთქმისას რამდენად შეავსებ ჰაერით და რამდენად დაცლი მისგან. ისიც მნიშვნელოვანია, რომ პავლე მოციქული ამ ტერმინს სულიწმიდასთან დაკავშირებით იყენებს. ადამიანის სულიერებას კი არასოდეს აღნიშნავს pnevmatikos-ით. მას არც მატერიალურის, საეროს, რიტუალურისა და შეხებადისგან განსხვავებული სულიერი რეალობის გამოხატვად მიმართავს. ამრიგად ახალ აღთქმაში სულიერება ღვთის (ქრისტეს) სულთან მჭიდრო კავშირით განისაზღვრება. ადამიანი იმდენადაა სულიერი, რამდენადაც სულის მიხედვით ცხოვრობს. წმინდა წერილში ამ სიტყვას სხვა მნიშვნელობა და საზომი არა აქვს. პავლე ამბობს: „რჯული სულიერია“, რათა სურს გითხრას, რომ რჯული ხორცის კი არა (თუმცა ხორცმა რჯული გამოიყენა), სულის სფეროს განეკუთვნება, სულის მიერ დამკვიდრდა. მაგრამ სულის ძღვენი, საღმთო ერის გულში რომ მოქმედებს, მინიჭებული არ იყო. კორინთელთა მიმართ ნათქვამია: „თუ ვინმე თავის თავს... სულიერად თვლის“, შემდეგს გულისხმობს: ვინც მიიჩნევს, რომ სულიერი ცხოვრებით ცხოვრობს. ხოლო როცა გალატელებისათვის წერს: „თუ კაცი რაიმე ცოდვაში ჩადგამს ფეხს, თქვენ, რომელნიც ხართ სულიერნი, შეაგონეთ მას“ (6,1), ეკლესიაში არა რომელიმე ელიტარულ ჯგუფს, არამედ მორწმუნე თემის დანარჩენ ნაწილს მიმართავს, რომელიც სულის თანახმად ცხოვრობს და სრულიქმნება. ახალ აღთქმაში სულიერი ცხოვრება საფუძველშივე ტრინიტარულია. ყველაფრის დასაბამი და სასასრულია მარადიული ღმერთი, ცხოველი ღმერთი იუდეველთა და ქრისტიანთა. იგი თავის ხატად გვქმნიდა, მასთან ურთიერთობა, მისი მსგავსება ტვირთვა და ქვეყნად მისი ჩანაფიქრის განხორციელება რომ შეგვძლებოდა. უფალმა ადამის შეცოდებამდე განიზრახა დაცემულთა გამოხსნა, რათა მის შესახებ ჩვენი მცდარი წარმოდგენები შეეცვალა და ამ გზით ადამიანის მიერ უარყოფილი კავშირი აღედგინა. ისტორიის გარკვეულ წერტილში, უფლის დამამცირებელი სიკვდილითა და ბრწყინვალე აღდგომით, ცხოველ ღმერთს შეურიგდით და ამის შესამეცნებლადაც არ დავრჩით მარტონი. ღმერთმა კვლავ ჩვენი დახმარება გადაწყვიტა და ეს გახლავთ სულიწმიდის გარდმოსვლის მიზეზი.

ღვთის მიზანი ჩვენთან მიმართებაში იმ აზრით არის სულიერი, რომ ქრისტეს სიკვდილით გამოსყიდულებს სულისაგან ქრისტესთვის ცხოვრების შესაძლებლობა გვეძლევა. ამის გამოა ჭეშმარიტი სულიერება სულის თანახმად ცხოვრება. „თუ სულის მიხედვით ვცხოვრობთ, - მიმართავს პავლე გალატელებს, - სულისამებრ, უნდა ვიქცეოდეთ კიდეც“.

აქედან გამომდინარე ეგზეგეზისის მიზანი: მივყვეთ ღვთის ნებასა და ჩვენს ცხოვრებაში ისეთი სულიერება დავამკვიდროთ, საღვთო ერის ერთობას რომ გულისხმობს მარადიულსა და ცხოველ ღმერთთან. მაგრამ ამისათვის ჭეშმარიტი სულიერება წინ უნდა უძღოდეს ეგზეგეზისს და მოსდევდეს კიდეც მას.

სტუდენტებს მუდამ ვეუბნები: „ზურგი არ შეაქციოთ ღმერთს. მასთან ერთად იცხოვრეთ. შეგეძლოთ მეფსალმუნესთან ერთად აღმოთქვათ: „გული და გვამი ჩემი აღვაღე ცხოველი ღვთისადმი“, „ღმერთო და უფალო ჩემო, განთიადიდან გვძიებ შენ; წყურიხარ ჩემს სულს, შენს გამო მწუხარებს გვამი ჩემი დაშრეტილ მიწაში“. მოძღვრები და ღვთის სიტყვის მქადაგებლები თუ არ მიელტვიან ღმერთს, არ ეძიებენ და არ ცხოვრობენ მასთან მუდმივი თანაყოფის სივრცეში - ეგზეგეზისის საბოლოო მიზანს როგორღა მიაღწევენ, ანუ როგორ შეძლებენ შეეწიონ საღმთო ერს ჭეშმარიტი სულიერების დამკვიდრებაში?

ჩემთვის ნაკლებმნიშვნელოვანია უფალთან თქვენი ინდივიდუალური ურთიერთობის სახე. მთავარია რომ იგი არსებობდეს. სულიწმიდის თანყოფნისა და მადლის გარეშე ყველაფერო მხოლოდ ვარჯიშად, ამაო საქმიანობად იქცევა. კარგმა ეგზეგეტმა (ანუ კარგმა ღვთისმეტყველმა) იცის სულის სისავსის შესახებ, უწყის, რომ იგი ლოცვით ცხოვრებასა (პავლეს მიხედვით, სულის წიაღ ლოცვას) და მორჩილებასაც გილისხმობს.

სწორად გამიგეთ აქ, განსაკუთრებით ხუცესებად და მოძღვრებად მოწოდებულთათვის, დიდი განსაცდელი - პროფესიონალად ქცევის საფრთხე იმალება. ვგულისხმობ, რომ „პროფესიონალი“ აანალიზებს ტექსტს, საუბრობს ღვთის შესახებ, მაგრამ მისი სულის ცეცხლი თანდათანობით ნავლდება. უფალთან სასაუბროდ ნაკლებად იცვლის და ტექსტსაც არ აძლევს გამოთქმის საშუალებას. შენი სული თუ ბიბლიის ტექსტმა არ დაატყვევა, იგი შენს მსმენელსაც ნაკლებად შეეწევა.

ასე, რომ, ეგზეგეზისსა და სულიერებას შორის საზღვარი, უპირველეს ყოვლისა, განმმარტებლის სულში უნდა იყოს გავლებული. სულიერება ეგზეგეზისის მიზანია ეგზეგეტის ამოცანათა საბოლოო საზრისი ეს უნდა გახდეს. მიმაჩნია, რომ ამგვარი ხედვა ეგზეგეტიკური ამოცანის გადაჭრას უნდა განაპირობებდეს. რას ნიშნავს ეგზეგეტიკური ამოცანა? ამაზე ქვემოთ ვისაუბრებთ.

უ. გრაფი: ქრისტე და მწიგნობრები

ეგზეგეზისი

მართებული ეგზეგეტიკური მეთოდის აღწერას არ ვაპირებ. ცნობილია, რომ ტექსტისთვის სწორი სეკითხვების დასმა გახლავთ ეგზეგეზისის არსი და ეს შეკითხვები, ძირითადად, კონტექსტსა და შინაარსს შეეხება. კონტექსტუალური შეკითხვები მეტწილად ლიტერატურული ხასიათისაა, შინაარსობრივი კი პირვალდელი ტექსტის, სიტყვათა მნიშვნელობის, გრამატიკული შინაარსისა და ისტორიულ-კულტურული ფონის დადგენისთვისაა გამიზნული. ამ ნარკვევში იმაზე ვისაუბრებ, თუ როგორ უკავშირდება ყველაფერი საბოლოო ამოცანას - სულიერებას.

ჩვენმა გზამ სცილასა და ქარიბდიას შორის უნდა გაიაროს. სცილა ეგზეგეტიკური მეთოდოლოგიაა, ქარბიდა კი - სულიერებაზე პოპულარული წარმოადგენა. ვხედავთ, რომ ისინი ერთმანეთს უპირისპირდებიან. შედეგად მრევლს საფუძვლიანი უნდობლობა უჩნდება მეცნიერ-ღვთისმეტყველებისა და სემინარიადამთავრებული მოძღვრების მიმართ, რომლებიც გამუდმებით იმეორებენ, რომ ტექსტი სხვა რამეს აღნიშნავს და არა იმას, რაც იქ წერია. ამის გამო მორწმუნეები მართებულ მეთოდს, როგორც ასეთს, ეჭვით ეკიდებიან და მიიჩნევენ, რომ ტექსტისადმი ხსენებული დამოკიდებულება ხელს უშლის ბიბლიის ლოცვისმიერ გააზრებას. „არსობის სიტყვა“ ტექსტთან უშუალო შეხვედრით, უფრო თავისუფალი და ასოციაციური წაკითხვით შეიმეცნებაო, ამბობენ ისინი. საბოლოოდ ეს ადამიანები „ჯანსაღი პოზიციის“ საკუთარ საზომს აგნებენ ბუკვალურად განმარტავენ ბიბლიას და შეძლებისამებრ იყენებენ კიდეც. დანარჩენი კი „სულიერი“ (ზოგჯერ „ალეგორიული“) აზრით ესმით.

აი, გამოჩნდა ეგზეგეტი და უარყო მსგავსი კეთილგანწყობა და მოკრძალება მორწმუნეებს წერილი წაართვა და ისტორიული კვლევის საგნად აქცია. შეიარაღდა ე.წ. ისტორიულ-კრიტიკული მეთოდით, დაემოწაფა ისტორიას, თან აუცილებლად დავეჭვდი და ზებუნებრივის უარყოფასთან შეჯერებული სკეფსისით დაიწყო წვრთნა. მეთოდურად რომ მოირგო სწავლულის იერი და პროფესიულ ჟარგონსაც დაეუფლა (რეგაქციისა და რიტორიკის ფორმას კრიტიციზმს“), ბევრი რამ თავდაყირა დააყენა. ხოლო შედეგად მიიღო ტექსტი, რომელიც ცხოველი ღმერთის ძალმოსილ სიტყვას ვეღარ ატყობინებს მორწმუნეს. ეკლესიისა და აკადემიის ასეთმა გამიჯვნამ წარმოშვა ეჭვი, უნდობლობა ერთმანეთის მიმართ. დღეს არცთუ იშვიათად გვხვდება მეტად სუსტი განმარტება ერთისა დამეორის სრული არასულიერება.

ამ დაპირისპირებაში საკამათოა ისტორიისა და ავტორისეული ჩანაფიქრის საკითხი. განსაზღვრების თანახმად, ეგზეგეზისი ავტორის განზრახვის გაგების ცდაა, საიდანაც გამომდინარეობს, რომ ავტორი რაღაცას მოიაზრებს, კარგ ისტორიულ კვლევას კი მიახლოებით შეუძლია იმის ახსნა, კერძოდ რა უნდა ჰქონოდა მხედველობაში. ამიტომ ეგზეგეტების წინაშე პირველ რიგში, ისტორიული ამოცანა, ისტორიის გააზრების საკითხი დგას, რაც აგრეთვე გულისხმობს, რომ შინაარსი, უწინარესად, ავტორის ჩანაფიქრსა და განზრახვაში ვლინდება. თეოლოგს ღვთის სიტყვისა ღვთივსულიერი ავტორის ჩანაფიქრის თანაზიარობაზე ეს ჯერ კიდევ არ მიანიშნებს.

დღეს ეგზეგეზისის ამოცანის შესახებ ასეთ თვალსაზრისს ხშირად უარყოფენ. ეს პოზიცია მარტო იმ კეთილმორწმუნეთათვის როდია უხცო, ბიბლიის ტექსტს რომ უშუალოდ მათთვის გაცხადებულ საიდუმლოდ აღიქვამენ... მიუღებელია „მკითხველისეული რეაქციის კრიტიციზმის“ მომხრეებისთვისაც, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ ტექსტთან ერთად მკითხველის მიერ ტექსტის „მოსმენის“ ხასიათზეც უნდა გამახვილდეს ყურადღება. დეკონსტრუქტივისტები კი თვით ეგზეგეტიკური ამოცანის მნიშვნელობაში არიან დაეჭვებულნი.

ყოველი მხრიდან გვახსენებენ, რომ უპირველეს ყოვლისა, სხვის გონებაში სრული შეღწევა და მისი აზრების წვდომაა შეუძლებელი. კითხულობენ კიდეც: ავტორები თუ აცნობიერებენ წერის მოტივაციას და გონებაში დაშვებულ დღის თემებს ხომ არ გადმოსცემდნენო (რაც მათ ნათქვამზე ზემოქმედებდა)? მეორე მხრივ, არც ეგზეგეტები არიან თავიანთი აზრებისა და იდეებისგან თავისუფალნი. ტექსტზე მუშაობისას, ცრურწმენებსა და მძიმე კულტურულ ტვირთზე რომ არაფერი ვთქვათ, საკუთარ ყოველდღიურობას აღბეჭდავენო მასში.

დეკონსტრუქტივიზმი განზე გადავდოთ, ეგზეგეტიკურ ამოცანასთან დაკავშირებით კი ამ გაფრთხილებებს ვითვალისწინებ. მაგრამ კიდევ ერთხელ მინდა ხაზგასმით შევნიშნო: ავტორი რაღაცას განიზრახავს და სწორედ მისი განზრახვიდან გამომდინარეობს მნიშვნელობა. ბოლოს და ბოლოს, ამ საკითზე ჩემთან მოდავეებს ხომ საკმაოდ განსაზღვრული ჩანაფიქრი აქვთ და სამართლიანად გამინაწყენდებოდნენ კიდეც, მათ სიტყვებს ისე რომ მოვქცეოდი, როგორც თავად ეპყრობიან ბიბლიის რომელიმე ავტორის ნათქვამს. ამ შემთხვევაში პავლე მოციქულს გავიხსენებ, კორინთელთა მხრიდან არაადეკვატური გაგების, შეიძლება ითქვას, არასწორი განმარტების გამო რომ გახლდათ გულდაწყვეტილი. თუმცა, როგორც თავად მიაჩნია, წინა ეპისტოლეში ყველაფერზე გარკვევით ისაუბრა. მხედველობაში, რა თქმა უნდა, I კორინთ. 5,9-10 მაქვს: „მე გწერდით წერილში, არ გქონდეთ ურთიერთობა მემრუშეებთან“. მათ, ვისკენაც მიმართული იყო ეს სიტყვები, როგორც ჩანს, ნათქვამი არაქრისტიან მემრუშეებთან ურთიერთობის აკრძალვად მიიჩნიეს (მათი აზრით, სწორედ ეს უნდა ჰქონოდა პავლეს ნაგულისხმევი). მაგრამ მოციქულის ფრაზა სრულიად სხვა აზრს შეიცავდა. შემდეგ მანვე განმარტა: „არა საერთოდ ამ ქვეყნის მეძავებთან ან ცუდმედიდებთან ან მტაცებლებთან“. მსგავს შემთხვევას ფილიპ. 3,12-შიც ვხვდებით: „არა იმიტომ, რომ...“ ეს კონსტრუქცია პავლეს თავისივე ნათქვამის ახსნაში ეხმარება: „ვამბობ რა ამას, - გვაუწყებს იგი, - მე არ ვგულისხმობ“... - აი ამიტომ, ნება მომეცით კიდევ ერთხელ გავიმეორო: ავტორები რაღაცას განიზრახავენ და, ვინაიდან მათი უმრავლესობა სრულ ჭკუაზეა, სხვათა მიერ ციტირებისა და განმარტების სიზუსტესაც აქცევენ ყურადღებას, თანაც ტექსტებისა, რომლებსაც საკუთარ ჩანაფიქრად მიიჩნევენ.

შეგახსენებთ, რომ სხვადასხვა ლიტერატურულ ჟანრსა და რიტორიკას სხვადასხვა ჩანაფიქრი შეესატყვისება: ვთქვათ, პოეზია სრულებით არ არის პროზა. პროზაც, თავის მხრივ, მრავალგვარია. ამდენად, წერილში გამოხატული განზრახვა (ისიც მნიშვნელოვანია, რა ტიპისაა წერილი) მოთხრობისა თუ აფორიზმის ჩანაფიქრისგან განსხვავდება. რიტორიკა ავტორის ზოგჯერ ჰიპერბოლიზებისკენ, სიტყვით თამაშის ან მეტაფორის გამოყენებისკენ უბიძგებს. თითოეული კი ცალკეულ ჩანაფიქრს შეესაბამება. როცა ავტორისეულ ნააზრევზე ვსაუბრობთ, ჟანრსაც, ფორმასა და სტილსაც ვითვალისწინებთ, მათ მოაქვთ ჩვენამდე ჩანაფიქრი.

იოანე და პეტრე. დიურერი

ახლა კი, თქვენი ნებართვით, საბოლოო საკითხზე გადავალ თავად ეგზეგეტიკურ ამოცანაში ეგზეგეზისისა და სულიერების გადაკვეთის წერტილები მოვნიშნოთ. შეპირისპირების ან პირველისგან მეორის გამოყვანის ნაცვლად, ასე ვიტყოდი:

ეგზეგეზისი და სულიერება ჩემი აზრით, ისინი ვინც ღვთისმეტყველ-ეგზეგეტებისადმი სიფრთხილეს იჩენენ, ერთ რამეში ნამდვილად არ ცდებიან. ჯანსაღია მათი პროტესტი იმ ეგზეგეტების წინაარმდეგ, წმიდა წერილს ისტორიის ობიექტად რომ წარმოადგენენ ხოლმე და შემდეგ თავად შეაქვთ ეჭვი ისტორიაში. დაბეჯითებით გავიმეორებ: იმის მიუხედავად, რომ ეგზეგეტის წინაშე, პირველ რიგში, ისტორიული ამოცანა (ავტორისეული ჩანაფიქრის წაკითხვა) დგას, საბოლოო მიზანი სულიერი ამოცანის გადაწყვეტაა, რაც ტექსტის იმგვარად მოსმენას ნიშნავს, რომ მკითხველმა თუ მსმენელმა ღმერთი ჰპოვა და მისი ნების თანახმად დაიწყოს ცხოვრება. გავითვალისწინოთ, რომ ამ ამოცანის ისტორიულისგან გამიჯვნა და დაკნინება არ ღირს. პირიქით, თავად ისტორიულ ამოცანაში შედის ტექსტის სულიერი ჩანაფიქრის მიკვლევა (სულიერების უკვე მოცემული დადებით).

ამას არ ვამბობ, რომ „პრაქტიკული გამოყენება“ ან „ღვთისნიერება“ ეგზოტიკური ამოცანის ნაწილებია. ბიბლიის ავტორები მარტოოდენ წმიდა სულის მოგონებით კი არ წერდნენ, საკუთარ სულიერებასაც აღბეჭდავდნენ ტექსტში; ანუ ნამდვილი ეგზეგეზისი ავტორის სიტყვასთან ერთად მის სულიერებასაც უნდა მისწვდეს. მეტსაც ვიტყვი, ამ ეტაპზე ჩვენი ამოცანა აღწერით ვერ შემოიფარგლება (მაგალითად ასე: პავლეს ძალიან უყვარდა ქრისტე). ჩვენ ჭეშმარიტი თანაგანცდა და ქრისტეს სიყვარული უნდა შევძლოთ, სხვაგვარად პავლეს სიტყვების შინაარსს ვერ გავიგებთ და მის ნათქვამს საკუთარი აზრებით გადავფარავთ.

რამდენად ღირებული იქნება (მიწიერსა თუ მარადიულ ასპექტში), მაგალითად, ფილიპელთა მიმართ ეპისტოლის (1,21) („რადგანაც ჩემი სიცოცხლე - ქრისტეა და სიკვდილი - სარგებელი“) აღწერით განმარტება, თუკი არ გავითვალისწინებთ პავლეს უფრო მასშტაბურ განზრახვას იმის შესახებ, რომ ფილიპელებმა ცხოვრებისეულ რეალობად აქციონ მოციქულის დარიგებები. ამ ამონარიდის კონტექსტზე იოლია ყურადღების გამახვილება პავლე თავისი პატიმრობიდან ორ შესაძლო გამოსავალს განიხილავს - თავისუფლებასა და მოწამეობას, და იმაზეც იმსჯელებს, თუ რას ნიშნავს თითოეული მათგანი. შეგვიძლია, ერთიანი ენობრივი სივრცის - პავლესა და ფილიპელების თანახმოვანების რიტორიკული ძალა აღვწეროთ, რომლის გამო ფილიპელები ჩვენგან განსხვავებულად აღიქვამდნენ მოციქულის სიტყვებს. პავლეს სხვა ეპისტოლეებიდან ციტირებით შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ეს გამონათქვამი მისი ცხოვრების ერთგვარ მიზანსწრაფვას გამოხატავდა. შეგვიძლია, ვცადოთ რაიმე მაინც აღვიქვათ პავლეს სულიერებიდან და ისეთი კომენტარიც გავაკეთოთ:

„პავლე ფილიპელთა მიმართ ეპისტოლეში (3,12-14) ამბობს: „მომწვდა მე ქრისტე იესო.“ ქრისტე მისი ცხოვრების საქმედ იქცა. ქრისტე - ჯვარცმული, განდიდებული, სულისა მიერ თანამყოფი, მომავალი მეუფე; ქრისტე, რომელმაც, როგორც ღმერთმა, „თავი დაიმცირა“, როგორც ადამიანმა, „თავი დაიმდაბლა“ და „მორჩილი გახდა... ჯვარზე სიკვდილამდე...“ ქრისტე, „რომელსაც ღმერთმა მისცა სახელი უზენაეს ყოვლისა სახელისა“ (2,12); ქრისტე, რომლის გამო მან სიხარულით „ზარალად შერაცხა“ ყოველივე, რათა „შეეძინა“ იგი და შეეცნო „ძალა მისი აღდგომისა და ზიარება მისი ვნებებისა“ (3,7-11). ქრისტე - ამ სახელში პავლესთვის განცხადებულია მთელი მისი განახლებული ურთიერთობა ღმერთთან: უფლის მსახურებისა და მიდევნების მზადყოფნა, ხარება, ევქარისტია, შთაგონება - ყველაფერი“.

მაგრამ რად გინდა ეს აღწერა, თუკი არ ვიკითხავთ: როგორი იყო პავლეს განზრახვა? რას ელოდა ფილიპელებისგან? და რას ნიშნავს ჩვენთვის, ამ ეპისტოლის მემკვიდრეთათვის, შეხვედრა მასთან, ვისგანაც დიამეტრალურად გვაშორებს, ვთქვათ, ცხოვრების ჩვენეული გააზრება („ცხოვრება ჩვენთვის კოლეგებისა და სტუდენტების პატივისცემაა“). თუკი ამ შეკითხვებს ვერ ვუპასუხებთ, თუკი პავლეს სულიერების წინაშე ვერ წარვდექით, ჩავწვდით კი განმარტების საბოლოო მიზანს? მოციქულის ზემოთ ციტირებული ნათქვამი როდია ავტობიოგრაფიული სენტენცია. თავისი არსით, ის ფილიპელებსა და მათი სახით მთელ ეკლესიას პავლეს მისაბაძად მოუხმობს.

განსაკუთრებით ეს შემდეგ სიტყვებში ჩანს: „რაც ისწავლეთ და მიიღეთ, რაც ისმინეთ და იხილეთ ჩემში, ის აღასრულეთ; და ღმერთი მშვიდობისა იქნება თქვენთან (4,9)“. ჭეშმარიტი სულიერება, სულისამებრ ცხოვრება ესაა ფილიპელთა მიმართ ეპისტოლის მიზანი. „ბაძვი“ თემა, სხვა წერილებშიც რომ გვხვდება და „ფილიპელებს“ კი სრულად მსჭვალავს, სწორედ აქ და ამგვარად თავდება პავლეს მსოფლხატში. მოციქული მისი სულიერი გზის მიბაძვის საჭიროებაში ფილიპელების დარწმუნებას ცდილობს (3,4-14).მისი ისტორია, ქრისტეს ისტორიის თანაზიარია (2,5-11). ფილიპილებმა პავლესაგან ისე უნდა მიიღონ ხარება, თანაცხოვრების ისეთ ჰარმონიას უნდა მიაღწიონ, რომ მათთვის სხვათა ინტერესები და მისწრაფებები საკუთარზე მნიშვნელოვანი გახდეს. ამას ქრისტეს ბაძვით შეძლებენ, რომელმაც, როგორც ღმერთმა, მიიღო რა მონის ხატი, ჭეშმარიტი სახე გაახცადა ღვთისა და როგორც ადამიანმა, თავი დაიმდაბლა, - იყო მორჩილი თვით ჯვარზე სიკვდილამდე. მაგრამ შემდეგ მოციქული ურჩევს, მიბაძონ აგრეთვე მასაც.

ის ხომ „ყოველივეს ზარალად რაცხს... ქრისტეს უპირატესი შემეცნებისათვის“, რაც აღწერილია, როგორც უფლის აღდგომის ძალის შეცნობა, ზიარება უფლის ვნებებისა, რათა სიკვდილშიც ემსგავსოს მას. ამ წერილის მართებული გაგებისათვის პავლეს მისაბაძად მზადყოფნაა საჭირო, რადგან მოციქულის ცხოვრება ქრისტეს თავდადების მიბაძვა იყო თვით სიკვდილამდე. აქ კი საბოლოო კითხვა უნდა დაისვას: რა სულიერი შინაარსი დაედო საფუძვლად ეპისტოლეში ამ თემას? ქრისტიანული ცხოვრებისა და მოწაფეობის პავლესეული გაგება განსხვავდება ჩვენი სულიერებისაგან, ვინაიდან ვკმაყოფილდებით იმით, რომ ვუწვდით ადამიანს ბიბლიას, მაგრამ არ ვთხოვთ, მოგვბაძოს, როგორც ჩვენ ვბაძავთ ქრისტეს. ნაწილობრივ ის გვამართლებს, როგორც ჩვენი ხედვა პერფექციონისტულია (თუკი სრულყოფილი არ ვარ, სხვისთვისაც აღარ მმართებს ჩემი მიბაძვის შეთავაზება). მაგრამ, თუმცა პავლე აღიარებს, რომ ჯერ ვერ მიაღწია ქრისტეს სრულყოფილ შემეცნებას (3,12-14), მაინც ურჩევს ფილიპელებს, მიბაძონ მას. მე ვიტყოდი, რომ ჩვენ სრულყოფილად ვერ ჩავწვდით ტექსტის სულიერ მხარეს, ჯერ არ ვართ მზად, იმგვარად მივყვეთ ქრისტეს, რომ მრევლს ჩვენი ბაძვა შევთავაზოთ. რა თქმა უნდა, საუბარი არაა სრულყოფილებაზე, მაგრამ იმას კი ვამბობ, რომ ჩვენი ცხოვრება ქრისტეს წიაღში დავამკვიდროთ, რომ აღდგომის ძალით თვით სიკვდილშიაც ვემსგავსოთ მას. თუკი ჩვენ ამგვარი ცხოვრება გადავწყვიტეთ და ვცხოვრობთ და სხვასაც ვარწმუნებთ, მოგვბაძონ ამაში, მაშინ შესაძლოა, მივაწვდინოთ კიდეც ხმა უძლურსა და დაცემულ მსოფლიოს. მე ვამტკიცებ, რომ ფილიპელთა მიმართ ეპისტოლის განმარტებაში ნამდვილი ეგზეგეზისი და ჭესმარიტი სულიერება სწორედ აქ თანხვდება ერთმანეთს. დასასრულ ვიტყვი, რომ თუკი ვერ მივაღწიეთ ამ საზღვარს, ანუ თუ ჩვენი განმარტება და სულიერება აქ არ თანხვდა, არ შეერთდა, მაშინ გვაქვს კი უფლება, ბიბლიური ეგზეგეზისი დავარქვათ იმას, რითაც ვართ დაკავებული. ყოველივე ეს სხვაგვარად და თანამედროვე ენით გამოვხატოთ: ჩვენ გვწამს - წერილი არის ღვთის სიტყვა, რომლითაც მოგვმართავს ღმერთი, რაც იმას ნიშნავს, რომ წერილი სუბიექტია, მკითხველი კი - ობიექტი. განმარტების მომენტში ასეთი ურთიერთმიმართება უმალ იცვლება: ჩვენ ვხდებით სუბიექტი, ტექსტი კი - ობიექტი. მიმაჩნია, რომ განმარტება დასრულებული არაა მანამ, სანამ მართებულ ურთიერთმიმართებას არ დავუბრუნდებით: ობიექტებს მიმართავს სუბიექტი.

შემაჯამებელი შენიშვნები

ერთი წუთით დავუშვათ, რომ ამ ნარკვევში გამოთქმული ყველა მოსაზრება მართებულია და ნამდვილი განმარტება ეგზეგეტიკური წრის შეკვრისა და ტექსტის სულიერ ქსოვილში შეღწევის შემდეგ გვეძლევა. ამას ბუნებრივად მოსდევს კითხვები: როგორ უნდა შევძლოთ ეს? რა უნდა მოვიმოქმედოთ ეგზეგეტებმა, ისტორიულსა და სულიერ ამოცანებს ერთდროულად რომ გავართვათ თავი, რათა მათ ჩვენს ცხოვრებაში დაიმკვიდრონ ადგილი და განსხვავებულ, განყენებულ საგნად არ დარჩნენ?

საპირისპიროს ვამტკიცებ: ჭეშმარიტი სულიერება ჩვენი უნარ-შესაძლებლობების მიხედვით ტექსტის დაწვრილებით განმარტებას გულისხმობს. ყოველი მკითხველი ტექსტს კითხვის პროცესშივე განმარტავს. ამდენად, ჩვენ გვაინტერესებს არა თავისთავად ეგზეგეტი, არამედ ის, თუ როგორი იქნება იგი.

მართებული ეგზეგეზისი სწორედ იმიტომ უნდა შევისწავლოთ, რომ მორჩილება და მოსმენა გვსურს, ანუ ტექსტის საზრისის წვდომა იმ მიზნით კი არ გვინდა, რომ ღმერთი ეკლესიასთან სასაუბროდ ჩვენს კომენტარებს ელის, არამედ იმის გამო, რომ თუკი ტექსტს ჭეშმარიტად ბიბლიურ სულიერებამდე მივყავართ, ჩვენ უნდა გავაცნობიეროთ იგი.

პავლე და მარკოზი. დიურერი

ასე წარმომიდგება ეგზეგეზისი და სულიერება: არა დაცალკავებული და განცალკევებადი დისციპლინები, არამედ ერთი მთლიანობა, რომელიც ჩვენგან მოითხოვს, ვიყოთ კარგი ისტორიკოსები (ანუ ღრმად შემსწავლელნი სიტყვისა) და იმავდროულად კარგი მლოცველებიც.

თარგმნა
ბექა მინდიაშვილმა

ქრისტიანობა და დემოკრატია

ბრიჯნორსის ინსტიტუტის წევრების წინაშე
1899 წლის 22 მაისს წარმოთქმული სიტყვა

ლორდი აქტონი

„ძლაუფლება ხრწნის, აბსოლუტური ძალაუფლება კი აბსოლუტურად ხრწნის“, - ეს გამოთქმა ლიბერალური მიმართულების ერთ-ერთ საინტერესო და თავისებურ მოაზროვნეს, ინგლისელ ისტორიკოსს ჯონ აქტონს ეკუთვნის.

ჯონ ემერიჰ ედვარდ დალბერგი, ლორდი აქტონი (1834-1902) ნეაპოლში, სამშობლოდან კონფესიური მოსაზრებებით გადასახლებული კათოლიკე ემიგრანტის ოჯახში დაიბადა. აქტონმა განათლება მიუნხენში მიიღო და ინგლისში მისიონერული მოღვაწეობისთვის დაბრუნდა. იგი ქვეყანაში რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის პრესტიჟის ამაღლებასა და ინგლისში ლიბერალური განახლების ხელშეწყობას ესწრაფვოდა. ამავე დროს პოლიტიკურ საქმიანობაში ჩაება. 1859 წელს ის პარლამენტის წევრად აირჩიეს ლიბერალური პარტიიდან, 1969 წელს კი ინგლისის პერი გახდა.

აქტონს სამართლიანად მიიჩნევენ პოლიტიკის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ისტორიკოსად, თუმცა მას არც თავისი სკოლა დაუარსებია და ერთი წიგნიც კი არ დაუწერია. მისი მთავარი ნაშრომი „თავისუფლების ისტორია“ დაუსრულებელი დარჩა. აქტონის ლიტერატურული მემკვიდრეობა მოიცავს მრავალრიცხოვან რეცენზიებს, სტატიება და ესეებს. მათგან მოგვიანებით რამდენიმე კრებული შედგა. და მაინც, თანამედროვე მეცნიერ-ჰუმანისტთა შორის იგი უდიდესი ავტორიტეტით სარგებლობდა. „English Historical Review”-ის პირველი რედაქტორი აქტონს წერდა: „თქვენს მოსმენას ყოველი ჩვენგანი უნდა ესწრაფვოდეს“. 1895 წელს აქტონი გახდა პროფესორი კემბრიჯის უნივერსიტეტისა, რომლის სტუდენტობაც არ ეღირსა რომაულ-კათოლიკური აღმსარებლობის გამო. კემბრიჯში აქტონმა ისტორიის მრავალტომიანი გამოკვლევის გეგმა შეიმუშავა (დღეს ცნობილია „Cambridge Modem History”-ის სახელწოდებით). ამ გამოცემის პირველმა ტომმა, რომელიც აქტონის უშუალო მონაწილეობით იქნა შედგენილი, 1902 წელს იხილა დღის სინათლე.

აქტონის შეხედულებებს განსაკუთრებული ადგილი უკავიათ ახალი დროის სულიერ მოძრაობაში. ზოგიერთი მას ლიბერალიზმის ერთ-ერთ წამყვან იდეოლოგიად მიიჩნევს, სხვები - ლიბერალური საუკუნის უდიდეს „არალიბერალ“ მოაზროვნედ. სინამდვილეში ის არც ერთი იყო და არც მეორე. აქტონი, როგორც მართლმორწმუნე კათოლიკე, ლიბერალიზმის, კატოლიციზმისა და თავისუფლების იდეის საღვთო გამოცხადებასთან შერიგებას ცდილობდა. შედეგად, თავისუფლების, პროგრესის, ზნეობრიობის ცნებასთან დაკავშირებით მან ორიგინალური შეხედულება გამოიმუშავა. მართალია, აქტონის კონცეფცია ლიბერალური ტრადიციის საზღვრებში რჩება, მაგრამ ის მაინც არ მიეკუთვნება კლასიკურ ლიბერალიზმის წარმომადგენელთა რიგს. სწორედ ეს ფაქტორი იწვევს აქტონისადმი თანამედროვე მკვლევართა ინტერესს.

როცა კონსტანტინე დიდმა იმპერიის სატახტო რომიდან კონსტანტინოპოლში გადაიტანა, ახალი დედაქალაქის ბაზრის მოედანზე ეგვიპტიდან ტივითა და ძელებით ჩამოტანილი პორფირის სვეტი აღმართა. სწორედ მის უცნაურ ამბავს მოგითხრობთ. ქვემოთ, თაღოვან აკლდამაში მან რომის სახელმწიფოს შვიდი წმინდა ემბლემა დაფლა, რომლებსაც ვესტას ტაძარში შვიდი ქალწული ჩაუქრობელ ცეცხლთან ერთად ცეკვავდა. ქიმზე საკუთარი თავის განმასახიერებელი აპოლონის ქანდაკება აღმართა და მას ჯვრის ფრაგმენტი დაურთო. იგი სხვების დიადემით დააგვირგვინა, რომელიც ჯვარცმის დროს გამოყენებული ლურსმნებისგან შედგებოდა. კონსტანტინეს დედის რწმენით, ეს ლურსმნები იერუსალიმში იქნა აღმოჩენილი.

სვეტი - (რწმენაზე) მოქცეული იმპერიისგან შემორჩენილი ყველაზე შესანიშნავი ძეგლი ისევ აღმართულია. თვალსაზრისი, რომლის თანახმადაც, ქრისტეს სხეულის განმსჭვალველი ლურსმნები წარმართული კერპის შესაფერის სამკაულად იქცა, როგორც კი ცოცხალი იმპერატორის სახელით იწოდა, კონსტანტინეს საიმპერიო წყობილებაში ქრისტიანობისადმი ჩამოყალიბებულ დამოკიდებულებას წარმოაჩენს. რომაული მმართველობის აღმოსავლური ტიპის დესპოტიზმად გარდაქმნის დიოკლეტიანესეულმა ძალისხმევამ ქრისტიანების უკანასკნელი და ყველაზე სერიოზული დევნა გამოიწვია. კონსტანტინემ მათი სარწმუნოების მიღებით, წინამორბედის პოლიტიკური სქემის უარყოფისა და თვითმპყრობელური ძალაუფლების ხიბლზე უარის თქმის გარეშე, ტახტის იმ რელიგიის მხარდაჭერით გაძლიერება განიზრახა, რომელმაც მსოფლიო განაცვიფრა თავისი წინააღმდეგობის უნარით. ამ მხარდაჭერის აბსოლუტურად და დაუბრკოლებლად მოპოვების მიზნით ხელისუფლების სატახტო აღმოსავლეთში - თავის ქალაქში გადაიტანა.

ის არავინ გააფრთხილა, რომ ქრისტიანული რელიგიის მხარდაჭერით ცალ ხელს იბორკავდა და კეისრების პრეროგატივას თმობდა. ეკლესიის თავისუფლებისა და უზენაესობის აღიარებული ავტორი მისი ერთობის დამცველადაც მოიაზრეს. მან იტვირთა ვალდებულება, აღიარა სარწმუნოება. ქრისტიანთა შორის გამოკვეთილმა განსხვავებებმა მის მიმდევრებს ამ მფარველობის გაფართოებისა და იმპერიული მოთხოვნების ან რესურსების ყოველგვარი შემცირების თავიდან აცილების უამრავი შესაძლებლობა მიანიჭა.

კონსტანტინემ საკუთარი ნება ეკლესიის რჯულის თანასწორად გამოაცხადა. იუსტინიანეს კანონმდებლობის თანახმად, რომაელმა ხალხმა სრული ძალაუფლება ოფიციალურად გადასცა იმპერატორებს. ამიტომ ბრძანებით ან წერილით გამოხატული იმპერატორის სურვილს კანონის ძალა გააჩნდა. (რწმენაზე) მოქცევის მშფოთვარე საუკუნეშიც კი იმპერია თავის რაფინირებულ ცივილიზაციას - ძველი ბერძნების აკუმულირებულ სიბრძნეს, რომაული კანონის მოქნილობას და ებრაული, წარმართული და ქრისტიანული სამყაროს მთელ მემკვიდრეობას ეკლესიაზე ზემოქმედებისთვის იყენებდა, რათა მას აბსოლუტიზმის მოოქროვილი ყავარჯნის როლი შეესრულებინა. ანტიკურობის გამოუსწორებელი ტრადიციის წინააღმდეგ უსარგებლო იყო ნათელმოსილი ფილოსოფიაც, რომის მთელი პოლიტიკური სიბრძნეც და ქრისტიანობის რწმენა-მადლიც. აზროვნებისა და გამოცდილების ყველა ნიჭის გარდა საჭირო იყო რაღაც - ერის ქსოვილში ენის მსგავსად განვითარებული და ზრდასთან ერთად გაძლიერებული თვითმმართვისა და თვითკონტროლის უნარი. ეს სასიცოცხლო ელემენტი, რომელიც ჯერაც ძველი ცივილიზაციის სიდიადით მოსილ ქვეყანაში ომის, ანარქიისა და დევნის მრავალმა საუკუნემ ჩაკლა, ქრისტიანობის ნიადაგზე დაამყნო მიგრაციის იმ გამანოყიერებელმა ნაკადმა, რომელმაც დასავლეთის იმპერია დაამხო.

თავიანთი ძლევამოსილების მწვერვალზე რომაელებმა გაიცნეს ადამიანთა მოდგმა, რომელმაც თავისუფლების შენარჩუნება მონარქიის პირობებშიც შეძლო. იმპერიის ყველაზე გამოჩენილმა მწერალმა მათთან დაკავშირებით დაბნეული და მწარე გრძნობით აღნიშნა, რომ მსოფლიოს მომავალი ამ ბარბაროსების დესპოტიზმით ჯერ კიდევ დაუთრგუნავ ინსტიტუციებს ეკუთვნოდა. მათი მეფეები (როცა მათ მეფეები ჰყავდათ) არ თავმჯდომარეობდნენ საბჭოს. მათ ხან ირჩევდნენ, ხან ამხობდნენ. ისინი ფიცს დებდნენ, რომ საერთო ნებას დამორჩილებოდნენ. ეს პრიმიტიული რესპუბლიკანიზმი, რომელიც მონარქიას შემთხვევით მოვლენად განიხილავს და მტკიცედ იცავს ყველა თავისუფალი ადამიანის - ყველა უფლებამინიჭებულ ხელისუფლებაზე აღმატებული უფლებამოსილი ხელისუფლის - კოლექტიურ უზენაესობას, საპარლამენტო მმართველობის ადრეულ ჩანასახს წარმოადგენს. სახელმწიფოს მოქმედება ვიწრო შეზღუდვებით ფერხდებოდა. მაგრამ მეფე, როგორც სახელმწიფოს მეთაური, თავისი მდგომარეობის გარდა, გარშემორტყმული იყო პიროვნული და პოლიტიკური ძაფებით დაკავშირებული მიმდევრებით. ისინი მის უშუალო ქვეშევრდომებს, წესებისადმი დაუმორჩილებლობასა და წინააღმდეგობას იმაზე მეტად როდი იწყნარებდნენ, ვიდრე ცოლები, ბავშვები ან მეომრები. შესაძლოა, ადამიანს საკუთარი მამა მოეკლა, თუკი ამას ბელადი მოითხოვდა. ამრიგად, ეს ტევტონური გაერთიანებები მმართველობის დამოუკიდებლობას უშვებდა. ეს საზოგადოებას დაშლითა და თავისუფლებისვის სახიფათო ადამიანებზე დაქვემდებარებით ემუქრებოდა. ეს ხელსაყრელი სისტემა იყო კორპორაციებისთვის, რომლებიც ინდივიდის არანაირ უსაფრთხოებას არ უზრუნველყოფდნენ. სახელმწიფო არ აპირებდა თავისი ქვეშევრდომების ჩაგვრას და არც მათი დაცვა შეეძლო.

რომის მიერ ცივილიზებულ ქვეყნებში დიდი ტევტონური მიგრაციის შედეგი ევროპის რამდენიმე საუკუნით უკან დახევა გახლდათ. ეს მდგომარეობა მცირედით თუ სჯობდა იმას, რომლისგანაც სოლონის დადგენილებებმა ათენი იხსნა. მაშინ, როდესაც ბერძნები უფრთხილდებოდნენ ლიტერატურას, ხელოვნებას, ანტიკურ მეცნიერებას, ადრექრისტიანობის ყველა წმინდა ძეგლს (რომელთა სრულყოფილების შესახებ ჩვენამდე მოღწეული დანაწევრებული ფრაგმენტები არავითარ შესაბამის იდეას არ აღძრავს) და ბულგარელმა გლეხებმაც კი ახალი აღთქმა ზეპირად იცოდნენ, დასავლეთ ევროპა ისეთ მოძღვართა ძალაუფლების ქვეშ აღმოჩნდა, რომელთაგან ყველაზე გონიერი საკუთარ სახელს ვერ წერდნენ. 500 წლის მანძილზე ზუსტი აზროვნებისა და გულდასმით დაკვირვების უნარი დაქვეითდა. საზოგადოებისთვის ყველაზე აუცილებელი მეცნიერებებიც კი - მედიცინა და გეომეტრია - დაცემის გზაზე იდგა, მანამდე, სანამ დასავლეთის მოძღვარნი არაბ მასწავლებელთა სკოლას არ ეზიარნენ. ქაოტური დაღუპვისგან თავის დასაღწევად, ახალი ცივილიზაციის ფეხზე დასაყენებლად, მტრული და არათანასწორი რასების ერში შემოსაკრებად თავისუფლების ნაცვლად ძალადობას ესწრაფოდნენ. საუკუნეების მანძილზე მთელი პროგრესი დაკავშირებულია ისეთი ადამიანების მოღვაწეობასთან, როგორებიც იყვნენ: კლოვისი, შარლემან (კარლოს დიდი) და უილიამ ნორმანელი. ისინი სიმტკიცით, შეუვალობითა და მორჩილებისთვის მზადყოფნით გამოირჩეოდნენ.

უხსოვარი წარმართობის სული, რომელიც ძველ საზოგადოებას ასაზრდოებდა, ვერ განიდევნებოდა ეკლესიისა და სახელმწიფოს ერთობლივი ძალაუფლების გარეშე. ამ ერთიანობის აუცილებლობის შეგრძნებამ ბიზანტიური დესპოტიზმი წარმოშვა. იმპერიის სასულიერო პირები, რომლებსაც საკუთარ საზღვრებს მიღმა ქრისტიანობის განვითარება ვერ წარმოედგინათ, ამტკიცებდნენ, რომ სახელმწიფო კი არ არის ეკლესიაში, არამედ ეკლესია - სახელმწიფოში. ეს დოქტრინა ახალი ჩამოყალიბებული იყო, როცა დასავლეთ იმპერიის უეცარმა კოლაფსმა უფრო ფართო ჰორიზონტი გადაშალა. ამ დროს მარსელის მღვდელმა სალვანიუსმა განაცხადა, რომ საზოგადოებრივი ფასეულობები, რომელთაც ცივილიზებულ რომაელთა შორის განადგურება ემუქრებოდა, უფრო მეტი სიწმინდითა და პერსპექტივით წარმართ დამპყრობლებში არსებობდა. ისინი ადვილად და სწრაფად მოექცნენ რწმენაზე, რაც უმთავრესად მათი მეფეების არჩევანმა განაპირობა. ქრისტიანობა თავიდანვე მასებს დაუკავშირდა და თავისუფლების პრინციპს დაეფუძნა. მაგრამ ახლა მმართველთა მისაზიდად მოქმედებდა და თავისი მძლავრი გავლენა ხელისუფლების პინაზე შეაგდო. ბარბაროსებს არც წიგნები ჰქონდათ, არც საერო ცოდნას ფლობდნენ და არც განათლებას, თუ არ ჩავთვლით სამღვდელო სკოლებში სწავლას. მათ გაჭირვებით შეითვისეს რელიგიური სწავლების საფუძვლები. ამიტომ ბავშვური ერთგულებით მიენდნენ მათ, ვისი გონებაც წმინდა წერილის, ციცერონისა და წმ. ავგუსტინეს ცოდნით იყო აღჭურვილი. მათი იდეების მწირ სამყაროში ეკლესია თავიანთ ახლადდაარსებულ სახელმწიფოებთან შედარებით უსასრულოდ ყოვლისმომცველ, ძლიერ, უფრო წმინდა მოვლენას წარმოადგენდა. სამღვდელოება ახალ მმართველობებს ორიენტირებს უსახავდა. იგი განთავისუფლდა დაბეგვრისგან, სამოქალაქო მსაჯულის იურისდიქციისა და პოლიტიკური ადმინისტრატორისგან. მათი სწავლებით, ძალაუფლება არჩევნებით უნდა გადაცემულიყო. ტოლედოს საბჭოებმა ესპანეთის საპარლამენტო სისტემის მონახაზი წარმოადგინეს. იგი, ხანგრძლივი ინტერვალით, უძველესია მსოფლიოში. გოთების მონარქია ესპანეთში და საქსონებისა ინგლისში, რომლის დროსაც დიდგვაროვნები და პრელატები ტახტის გარშემო თავისუფალი ინსტიტუციების სახით იყვნენ შემოკრებილნი, აღმოიფხვრა. ამ დროს დაწინაურდა ფრანკი ხალხი, რომელმაც ყველა სხვა ტომი დაჩრდილა. მათ არ ჰყავდათ ეროვნული არისტოკრატია, რომლის გვირგვინის მემკვიდრეობითობის კანონი 1000 წლის მანძილზე ურყევი ცრურწმენის დადგენილ მიზნად იქცა. ამის გამო ფეოდალური სისტემა უკიდურესობისკენ გადაიხარა.

ფეოდალიზმმა ყველაფრის საზომად და განმსაზღვრელად მამული აქცია. ადამიანებს მიწის მოსავლის გარდა შემოსავლის სხვა წყარო არ ჰქონდათ. ამიტომ შიმშილით სიკვდილისგან თავის დასაღწევად მემამულეზე დამოკიდებულნი ხდებოდნენ. ასე რომ, მისი (მემამულის) ძალაუფლება ქვეშევრდომის თავისუფლებასა და სახელმწიფო ხელისუფლებაზე აღზევებული გახდა. ფრანგული ანდაზის თანახმად, ყოველი ბარონი საკუთარ სამფლობელოში მბრძანებელი იყო. დასავლეთის ერები ადგილობრივ მსხვილ მემამულეთა და აბსოლუტურ მონარქთა მოქიშპე ტირანიებს შორის მოექცნენ. ამ დროს სცენაზე გამოვიდა ძალა, რომელმაც ერთხანს (ვასალისა და მისი ბატონის მსგავსად) უპირატესობა მოიპოვა.

დაპყრობისას ნორმანებმა ინგლისის თავისუფლება ფეხქვეშ გათელეს. ამ დროს საქსონებთან, გოთებთან და ფრანკებთან ერთად გერმანიის ტყეებიდან გამოსულმა უხეშმა ინსტიტუციებმა რღვევა განიცადა. სახალხო მმართველობის ახალი ელემენტი, რომელსაც მოგვიანებით ქალაქების აღმოცენებამ და საშუალო კლასის ჩამოყალიბებამ გაუმაგრა ზურგი, ჯერ კიდევ უმოქმედო იყო. ერთადერთი ძალა, რომელსაც ფეოდალური იერარქიისთვის წინააღმდეგობის გაწევა შეეძლო, საეკლესიო იერარქია გახლდათ. ისინი ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ, როცა ფეოდალიზმის პროგრესი ეკლესიის დამოუკიდებლობას დაემუიქრა და პრელატები მეფეებზე პიროვნული დამოკიდებულების ფორმას დაექვემდებარნენ. ეს, გარკვეულწილად ტევტონური სახელმწიფოსთვის იყო დამახასიათებელი.

სამოქალაქო თავისუფლების აღმოცენებას სწორედ ამ ოთხასწლიან კინფლიქტს ვუმადლით. ეკლესიას რომ მის მიერ ცხებული მეფეების ტახტის მხარდაჭერა გაეგრძელებინა, ან ბრძოლა მისი სრული გამარჯვებით სწრაფად დასრულებულიყო, მთელი ევროპა ბიზანტიური ან მოსკოვური დესპოტიზმის ფერხთით განერთხმოდა. ორივე მოქიშპე პარტიის მიზანს აბსოლუტური ძალაუფლება წარმოადგენდა. თავისუფლება მათი ბრძოლის მიზანი კი არა, საშუალება იყო, რომლითაც საერო და სასულიერო ხელისუფლება ხალხებს დასახმარებლად მოუწოდებდა. იტალიისა და გერმანიის ქალაქებმა ხმის უფლება მოიპოვეს, საფრანგეთმა თავისი სახელმწიფოები მიიღო, ინგლისმა კი - პარლამენტი ბრძოლის გარდამავალი ეტაპის გარეშე. ამ ხნის განმავლობაში თავიდან იქნა აცილებული „საღვთო უფლების“ აღმოცენება. არსებული განწყობილება გვირგვინს განიხილავდა წოდებად, რომელიც მისი მფლობელი ოჯახის წიაღში უძრავი ქონების კანონის შესაბამისად გადადიოდა. რელიგიის, განსაკუთრებით პაპობის ავტორიტეტი დაკნინდა, რადგან ის მეფეების შეუვალ ტიტულს უარყოფდა. საფრანგეთში ე.წ. გალური თეორია ამტკიცებდა, რომ მმართველი სახლი კანონზე მაღლა იდგა. ამიტომ, სანამ წმ. ლუის სამეფო სისხლის მქონე პრინცები იარსებებდნენ, გვირგვინი არ უნდა წართმეოდა ამ სახლს. სხვა ქვეყნებში ერთგულების ფიცი პირობით ხასიათს ატარებდა და მისი დაცვა მხოლოდ კარგი ქცევის პირობებში იყო სავალდებულო. ეს შეესაბამებოდა საჯარო კანონს, რომლის წინაშეც ყველა მონარქი ქვეშევრდომად რჩებოდა. ამგვარად, მეფე ჯონი ბარონების წინაარმდეგ აჯანყებასი დაადანაშაულეს. ხოლო ადამიანებმა, რომლებმაც ედუარდ მესამე ისევ ტახტზე დასვეს, რომლიდანაც მამამისი ჩამოაგდეს, დაიმოწმეს გამონათქვამი: ხმა ერისა, ხმა ღვთისა. ხალხის „საღვთო უფლების დოქტრინამ, დაედგინა და დაემხო მთავრები, რელიგიის სანქციის მიღების შემდეგ ფართო გასაქანი მოიპოვა. იგი საკმაოდ ძლიერი იყო, როგორც ეკლესიასთან, ისე მეფესთან დასაპირისპირებლად. ბრიუსისა და პლანტაჯენეტის სახლებს შორის შოტლანდიისა და ირლანდიის დაუფლებისთვის გაჩაღებული ბრძოლის დროს ინგლისურ მოთხოვნას რომის დაგმობამ გაუმაგრა ზურგი. მაგრამ ის ირლანდიელებმა და შოტლანდიელებმა უარყვეს. მიმართვა, რომელშიც შოტლანდიურმა პარლამენტმა პაპს საკუთარი რეზოლუცია გაცნო, წარმოაჩენს, თუ რამდენად მყარად ჰქონდა გადგმული ფესვები სახალხო დოქტრინას. რობერტ ბრიუსთან დაკავშირებით ნათქვამია: „ჩვენს მეფედ ის საღვთო განგებამ, ქვეყნის კანონებმა და ჩვეულებებმა, რომლებსაც სიკვდილამდე დავიცავთ, და ხალხის არჩევანმა აქცია. თუ ოდესმე თავის პრინციპებს უღალატებს და დასთანხმდება, რომ ინგლისის მეფის ქვეშევრდომები გახდეთ, მტევრით მოვეპყრობით, როგორც ჩვენ და საკუთარი უფლებების გამთელავს, და მის ნაცვლად სხვას ავირჩევთ. ვზრუნავთ არა დიდებისთვის, ან სიმდიდრისთვის, არამედ თავისუფლებისთვის, რომელსაც არც ერთი ნამდვილი მამაკაცი არ დათმობს უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე“. სამეფო ხელისუფლებისადმი ასეთი დამოკიდებულება ბუნებრივი იყო ადამიანებისთვის, რომლებიც შეჩვეულნი იყვნენ მმართველებთან მუდმივ ბრძოლაში მათთვის ყველაზე პატივცემული პიროვნებების ხილვას. გრიგოლ მეშვიდემ სამოქალაქო ხელისუფლების უგულვებელყოფა დაიწყო, როცა ის ეშმაკის მოგონილად გამოაცხადა. მისსავე პერიოდში ორივე პარტია ხალხის სუვერენობის აღიარებამდე მივიდა. მას მიმართავდნენ, როგორც ძალაუფლების უშუალო წყაროს.

ამ პოლიტიკურმა თეორიამ ორი საუკუნის შემდეგ ეკლესიის პარტია გელფებსა და იმპერიალისტ გიბელინებში სიცხადე და ძალა შეიძინა. აი ყველაზე სახელგანთქმული გელფი მწერლის შეხედულებები: „მეფე, რომელიც ორგულია თავისი მოვალეობისა, მორჩილების მოთხოვნის უფლებას კარგავს. მისი გადაყენება არ ნიშნავს აჯანყებას, რადგან ის თვითონ არის მოჯანყე და ერს მისი ჩამოგდების უფლება აქვს. მაგრამ უკეთესია, შეიზღუდოს მისი ძალაუფლება, რათა უძლური აღმოჩნდეს მის შესალახად. ამ მიზნით მთელი ერი თვითონ უნდა მონაწილეობდეს მართვაში. კონსტიტუციამ შეზღუდული და არჩევითი მონარქია, ღირსების არისტოკრატიასთან ერთად, დემოკრატიის ისეთ ნაზავთან უნდა გააერთიანოს, რომ თანამდებობაზე ყველა კლასი დაუშვას სახალხო არჩევნების გზით. არც ერთ მმართველობას არ აქვს უფლება, რომ გადასახადები ხალხის მიერ დადგენილ ზღვარზე ზევით ამოიღოს. ყველა პოლიტიკური ხელისუფლება ხალხის საარჩევნო უფლებას ემყარება. ამიტომ ყველა კანონი ხალხმა ან მისმა წარმომადგენლებმა უნდა შექმნან. არანაირი უსაფრთხოება არ არსებობს ჩვენთვის, სანამ მეორე ადამიანის ნებაზე ვართ დამოკიდებულნი“. ეს შეხედულება რევოლუციის ვიგისეული თეორიის ყველაზე ადრეული გადმოცემაა. იგი თომა აქვინელის შრომებიდანაა აღებული, რომელიც, ლორდ ბეკონის აზრით, სქოლასტი სასულიერო პირებიდან ყველაზე დიდსულოვანი იყო. შესაფერისი დროა, გავაანალიზოთ ის, რაც მან სწორედ სიმონ დე მონფორის მიერ თემთა პალატის მოწვევის დროს დაწერა. აღსანიშნავია, რომ ნეაპოლიტანელი ბერის პოლიტიკური შეხედულებები საუკუნეებით წინ უსწრებს ინგლისელი სახელმწიფო მოღვაწეების პოლიტიკურ შეხედულებებს.

ბატალია. გრიუნენვალდი

გიბელინის პარტიის ყველაზე გამოჩენილი მწერალი მარსილიუს პადუელი იყო. მისი აზრით, „კანონები თავის ძალას ერისგან იძენს და მისი თანხმობის გარეშე ძალადაკარგულია. რაკი მთალი ნებისმიერ ნაწილზე დიდია, შეცდომაა, რომ რომელიმე ნაწილმა მთელის ნაცვლად დაადგინოს კანონები. რაკი ადამიანები თანასწორნი არიან, შეცდომაა, რომ ერთი მათგანი მეორის მიერ მიღებული კანონებით შეიძღუდოს. მაგრამ იმ კანონების მორჩილებით, რომელსაც ყველა ადამიანი ეთანხმება, ისინი რეალურად თვითონ მმართველობენ. კანონმდებლობით დადგენილი მონარქი მისი (კანონმდებლის) ნების აღსასრულებლად უნდა აღიჭურვოს ძალაუფლებით, რომელიც საკმარისი იქნება ინდივიდის იძულებისთვის, მაგრამ - არასაკმარისი ხალხის უმრავლესობის გასაკონტროლებლად. იგი პასუხისმგებელია ერის წინაშე და ექვემდებარება კანონს. ერმა, მას რომ ადგენს და მოვალეობებს ანიჭებს, თვალყური უნდა ადევნოს, ემორჩილება თუ არა კონსტიტუციას; თუკი მას დაარღვევს, ხალხმა უნდა გადააყენოს. მოქალაქეთა უფლებები არაა დამოკიდებული რწმენაზე, რომელსაც ისინი აღიარებენ. ადამიანი არ შეიძლება დაისაჯოს თავისი რელიგიის გამო.“ ეს მწერალი, რომელიც, გარკვეული თვალსაზრისით, ლოკზე და მონტესკიეზე შორს იხედებოდა, ედუარდ მესამის მეფობის დროს, 550 წლის წინ ცხოვრობდა. იგი ერის სუვერენობასთან, წარმომადგენლობით მმართველობასთან, საკანონმდებლო ხელისუფლების აღმასრულებელზე უპირატესობასა და სინდისის თავისუფლებასთან დაკავშირებით მტკიცედ იცავდა იმ პრინციპებს, რომლებსაც გავლენა უნდა მოეხდინათ თანამედროვე მსოფლიოზე, აღსანიშნავია, რომ ეს ორი მწერალი იმდენ ფუნდამენტურ საკითხზე უნდა შეთანხმებულიყო, რამდენიც დავის საგნად იყო ქცეული. ისინი მტრულ სკოლებს მიეკუთვნებოდნენ და ერთს მეორე შეეძლო სიკვდილის ღირსადაც მიეჩნია. წმ. თომა პაპობის კონტროლს დაუქვემდებარებდა ყველა ქრისტიანულ მმართველობას. მარსილიუსი სამღვდელოებას მიწის კანონს დაუმორჩილებდა და შეზღუდვებს დაუწესებდა როგორც ქონებრივად, ისე რაოდენობრივად. როცა დიდი დებატი გაგრძელდა, ბევრი საკითხი თანდათანობით გაირკვა და მტკიცე რწმენაში გადაიზარდა. ეს აზრები მხოლოდ თანამედროვეთა დონეს აღმატებული წინასწარმეტყველური გონების ნაყოფს როდი წარმოადგენდა. მათ გარკვეული თვალსაზრისით, პრაქტიკული სამყარო უნდა მოეცვათ. ბარონების ძველი მმართველობა საფუძვლიანად შეირყა. ჯვაროსნების მიერ აღმოსავლეთის გათავისუფლებამ დიდი სტიმული მისცა მრეწველობას. დაიწყო სოფლიდან ქალაქში მიგრაცია. ფეოდალური მექანიზმი ქალაქურ მმართველობას ვერ ჰგუობდა. ადამიანებმა მიწისმფლობელთა კლასის კეთილი ნებისგან დამოუკიდებლად საარსებო საშუალების გამომუშავების გზას მიაგნეს და მემამულემ თავისი მნიშვნელობა დაკარგა. გავლენა მოძრავი ქონების მფლობელებმა მოიპოვეს. ქალაქელებმა არა მარტო გაითავისუფლეს თავი პრელატებისა და ბარონების კონტროლისაგან, არამედ საკუთარი კლასისა და ინტერესისთვის სახელმწიფო ძალაუფლების მოპოვებასაც შეეცადნენ.

მეთოთხმეტე საუკუნე აღსავსე იყო დემოკრატიასა და რაინდობას შორის მიმდინარე ბრძოლასთან დაკავშირებული მღელვარებით. იტალიური ქალაქები, უპირატესად გონებითა და ცივილიზაციით, გზას იკვლევდნენ იდეალური და ძირითადად არაპრაქტიკული ტიპის დემოკრატიული კონსტიტუციებით. შვეიცარიამ ავსტრიის უღელი მოიშორა. რაინის ველის გასწვრივ და გერმანიის გულის გადაკვეთაზე თავისუფალი ქალაქების ორი გრძელი ჯაჭვი წარმოიშვა. პარიზის მოქალაქეებმა გარდაქმნეს სახელმწიფო და საფრანგეთის სამართავად ექსპერიმენტების საზარელ პრაქტიკას ჩაუყარეს საფუძველი. კონტინენტური ევროპის ქვეყნებიდან მუნიციპალური უფლებების ყველაზე საღი და მძლავრი ზრდა ბელგიაში შეინიშნებოდა. ეს ქვეყანა უხსოვარი დროიდან თვითმმართველობის პრინციპებისადმი ყველაზე შეუპოვერი ერთგულებით გამოირჩევა. ისეთი უსაზღვრო იყო ფლამანდიურ ქალაქებში კონცენტრირებული რესურსები, ისე ფართოდ გაიშალა დემოკრატიის მოძრაობა, რომ დიდხანს საეჭვო რჩებოდა, ახალ ინტერესს არ ემძლავრა და შეიარაღებული არისტოკრატიის ზეგავლენა მოვაჭრე ადამიანების სიმდიდრესა და გონებას არ გადასცემოდა.

ამ თვალსაზრისით, რიენცომ, მარსელმა, არტეველდმა და იმდროინდელი უმწიფარი დემოკრატიის სხვა დამცველებმა ამაოდ იცხოვრეს და დაიხოცნენ. საშუალო კლასის დაწინაურებამ დაბალი ფენის ტანჯული ღარიბების გაღიზიანება, ვნებები და მისწრაფებები გამოააშკარავა. საფრანგეთსა და ინგლისში მომხდარმა სასტიკმა აჯანყებებმა ძალაუფლების გადახალისება საუკუნეების მანძილზე შეაფერხა. დემოკრატიის ნაკვალევზე სოციალური რევოლუციის წითელი სპექტრი აღმოცენდა. გენტის შეიარარებული მოქალაქეები ფრანგულმა რაინდობამ გაანადგურა. კლასების პოზიციებში მომხდარი ცვლილებების (რომელმაც ადამიანების გონება აღაშფოთა) ნაყოფი მხოლოდ მონარქიამ მოიწია.

საუკუნეების ათასწლიანი პერიოდის მიმოხილვისას ინსტიტუციათა სრულყოფის თუ არა, პოლიტიკური ჭეშმარიტების შემეცნების თვალსაზრისით გაწეული სამუშაოს შეფასება წარმომადგენლობით მმართველობასთანაა დაკავშირებული. იგი უცნობი იყო ძველებისთვის და თითქმის უნივერსალურ ფორმას წარმოადგენდა. არჩევნების მეთოდი დასახვეწი იყო. პრინციპი, რომლის მიხედვითაც გადამხდელი კლასის თანხმობის გარეშე ყველა გადასახადი უკანონოა, ნიშნავს, რომ ბეგარა განუყოფელია წარმომადგენლობისგან. ეს პრინციპი აღიარებული იქნა არა რომელიმე ქვეყნის პრივილეგიად, არამედ ყველას უფლებად. ფილიპ დე კომინის თქმით, მსოფლიოში არც ერთ მთავარს ხალხის ნების გარეშე პენის ამოღებაც კი არ შეუძლია. მონობა თითქმის ყველგან აღმოიფხვრა. აბსოლუტური ძალაუფლება მონობაზე უფრო შეუწყნარებლად და დანაშაულებრივად მიიჩნიეს. აჯანყების უფლება არა თუ დაუშვეს, არამედ დააკანონეს, როგორც რელიგიის მიერ სანქცირებული მოვალეობა. უკვე ცნობილი იყო Habeas Corpus Act-ის პრინციპები და საშემოსავლო გადასახადის მეთოდიც კი. ძველმა პოლიტიკურმა შეხედულებებმა შედეგად მონობაზე დაფუძნებული აბსოლუტური სახელმწიფო წარმოშვა. შუასაუკუნეების პოლიტიკურ პროდუქტად იქცა სახელმწიფოს სისტემა, რომელშიც ძალაუფლება შეიზღუდა ძლიერი კლასების წარმომადგენლობით, პრივილეგირებული ასოციაციებით და ხალხის მიერ დანიშნულ ადამიანებზე მოვალეობის უზენაესობის აღიარებით.

იმის პრაქტიკულად განსახორციელებლად, რაც სიკეთედ იქნა მიჩნეული, ბევრი რამ იყო გასაკეთებელი. თუმცა პრინციპთან დაკავშირებული დიდი პრობლემები გადაიჭრა. მივდივართ კითხვამდე: როგორ განკარგა მეთექვსმეტე საუკუნემ შუასაუკუნეების მიერ დაუნჯებული განძი? დროის ყველაზე თვალშისაცემი ნიშანი დიდხანს გაბატონებული რელიგიური გავლენის შესუსტება იყო. ბეჭდვის გამოგონებიდან 60 წელი იყო გასული და ბერძნული ახალი აღქმის ბეჭდვის დაწყებამდე ევროპული გამომცემლობებიდან 30 000 წიგნი გამოვიდა. იმ დროს ყველა სახელმწიფომ თავისი ზრუნვის უმთავრეს საგნად რწმენის ერთიანობა აქცია, აღმოჩნდა, რომ ადამიანის უფლებები და მათ მიმართ მეზობლებისა და მმართველების ვალდებულებები რელიგიის მიხედვით სხვაობდა. საზოგადოებამ იგივე მოვალეობები, რომელიც ორთოდოქსი ქრისტიანების მიმართ აღიარა, უარყო თურქთან ან იუდეველთან, წარმართთან ან ერეტიკოსთან, ან ეშმაკის თაყვანისმცემელთან მიმართებაში. რელიგიის ზეგავლენა შესუსტდა და ეკლესიის მტრებთან განსხვავებულ (გამონაკლის) პრინციპებზე დაფუძნებული ურთიერთობის ეს პრივილლეგია სახელმწიფომ საკუთარი სარგებლობისთვის მოითხოვა. იდეა, რომლის თანახმადაც მმართველობის მიზნები ამართლებენ გამოყენებულ საშუალებებს, მაკიაველმა სისტემურად ჩამოაყალიბა. იგი გამჭრიახი პოლიტიკოსი გახლდათ და გულწრფელად სურდა, რომ იტალიის კეთილგონივრული მმართველობის წინაშე წარმოქმნილი წინააღმდეგობები აღმოფხვრილიყო. მას მიაჩნდა, რომ ინტელექტის ყველაზე უსიამოვნო დაბრკოლებას სინდისი წარმოადგენდა. მისი აზრით, რთული სქემის წარმატებისთვის აუცილებელი სახელმწიფო მართვის ხელოვნება ყოველთვის გამოუსადეგარი იქნებოდა, თუ მმართველობები კანონების ზედმიწევნით დაცვით ხელ-ფეხს შეიკრავდნენ.

მისი თამამი დოქტრინა მომდევნო საუკუნეში აღიარა ადამიანმა, რომლის პიროვნული ღირსება, სხვა მხრივ, მასზე მაღლა იდგა. გაირკვა, რომ კეთილსინდისიერი ადამიანები თავიანთი კეთილშობილების გამო კრიტიკულ დროს ავლენენ იშვიათ ძალას და უთმობენ მათ, ვისაც გაუთავისებია ამ ანდაზის მნიშვნელობა: ომლეტს ვერ გააკეთებ, თუ კვერცხის გატეხის გეშინია. აღმოჩნდა, რომ საზოგადო მორალი კერძოსგან განსხვავდება, რადგან არც ერთი ხელისუფლება არ მიუშვერს მეორე ლოყას და იმასაც არ აღიარებს, რომ მართლმსაჯულებაზე უკეთესი გულმოწყალებაა. მათ გამონაკლისი პრინციპის დადგენაც ვერ შეძლეს და მისი საზღვრებიც ვერ შემოწერეს; ვერც ის ითქვა, თუ სხვა რომელი სტანდარტი განსაზღვრავს ერის ქცევას, გარდა ამ განაჩენისა, რომელსაც ზეცა წარმატებით აცხადებს სამყაროში.

მაკიაველის სწავლება ძლივს ჩააბარებდა საპარლამენტო მმართველობის გამოცდას, რადგან საჯარო დისკუსია კეთილსინდისიერების დაცვას მაინც მოითხოვს. მან ძლიერი იმპულსი მისცა აბსოლუტიზმს, როცა ერთობ რელიგიური მეფეების სინდისი დაადუმა და კარგსა და ცუდს შორის ზღვარი წაშალა. შარლ V 5 000 კრონი დააწესა თავისი მტრის მოკვლისთვის. ფერდინანდ I და ფერდინანდ II, ჰენრი III და ლუი XIII თავიანთ ყველაზე ძლევამოსილ ქვეშევრდომებს მიზეზს უძებნიდნენ და მუხანათურად ისტუმრებდნენ იმქვეყნად. ელისაბედმა მარიამ სტუარტმა ერთმანეთისთვისაც იმავეს გაკეთება სცადეს. აბსოლუტურ მონარქიას გზა გაეხსნა უკეთესი ხანის სულისკვეთებაზე და ინსტიტუციებზე ტრიუმფის მოსაპოვებლად. ეს საჭიროებდა არა ბოროტების ცალკეულ გამოვლინებებს, არამედ დანაშაულის დახვეწილ ფილოსოფიას და მორალური გრძნობის ისეთ გახრწნას, რომლის მსგავსიც არ ყოფილა მას შემდეგ, რაც სტოიკოსებმა წარმართობის მორალი გარდაქმნეს.

სამღვდელოება, რომლის ფეოდალიზმისა და მონობის წინააღმდეგ წარმოებულ ხანგრძლივ ბრძოლაში სხვადასხვა საშუალებით ემსახურებოდა თავისუფლების საქმეს, ახლა სამეფო ხელისუფლების ინტერესებთან აღმოჩნდა დაკავშირებული ეკლესიის კონსტიტუციურ მოდელზე გადასვლის მცდელობები წარუმატებლად დასრულდა. მაგრამ ამ ძალისხმევამ იერარქია და ტახტი საერთო მტრის - გაყოფილი ძალაუფლების - წინაარმდეგ გააერთიანა. საფრანგეთსა და ესპანეთში, სიცილიასა და ინგლისში ძლიერმა მეფეებმა სულიერი ცხოვრება დაიქვემდებარეს. საფრანგეთის აბსოლუტურ მონარქიას ორ მომდევნო საუკუნეში თორმეტმა პოლიტიკურმა კარდინალმა ჩუყარა საფუძველი. ესპანეთის მეფეებმა იმავე შედეგს თითქმის ერთი დარტყმით მიაღწიეს, როცა დრომოჭმული ინკვიზიციის ტრიბუნალი განაახლეს და საკუთრ სამსახურში ჩააყენეს. ამ ტრიბუნალს ტერორისთვის იყენებდნენ, რამაც ისინი დესპოტებად აქცია. მთელ ევროპაში მომხდარმა ცვლილებებმა ერთი თაობის თვალწინ ჩაიარა. იგი დაიწყო ვარდების პერიოდის ანარქიით და დასრულდა ვნებამორეული მორჩილებით - ტირანიაში წაქეზებული დათმობით, - რითაც აღინიშნა ჰენრი VIII და მისი დროის მეფეების მმართველობა.

გაგრძელება შემდეგ ნომერში

ინგლისურიდან თარგმნა
ევგენი მიქელაძემ

The man is the magical being, he is standing on the boarder between the creator and the creature. He reflects the surrounding environment in his awareness and contrary - the inner reveals out.

The church is marginal also as the connecting bridges between Land and the Heaven, as the mystical unity of Christ and the mankind. The verge is the last condition transgress of that usually ends with disaster. But you have to surmount even this verge to meet other person, to meet the God, to become aware of the boundless of life, freedom and creation, to love your neighbor and survive.

The verge is an origin of meeting and parting. We'd like to mark out the places of position coincidences and distinguishes by our magazine. We'd like to save or surmount the boundaries, support to reproachement of people and hold the individual face.

How can exist the church in modern pluralist society? What attitude must have the liberalism and the democracy toward the freedom of worship, speech and conscience?

What must carry out against of that total devastating sin that's name is the corruption? Why the Christians ought to defense the human rights? What part we can take in solving of the most critical social, economical, ecological problems, in struggle against drug addiction, child prostitution, trafficking and extreme destitution.

Georgian Orthodox Church is only one part of the Holy Catholic Apostolic Church. Where has been drawing the border of our autonomy? What processes are ongoing in other Orthodox Churches? Why did we detach from our fellow churches in witnessing the Christ before all the world? What kind of relations we must have with different Christian and non Christian denominations? How is the holy fathers experience concerning this issue? How must be our attitude regarding to tradition and innovation? What does mean the religious fundamentalism, obscurantism, xenophobia? Why do some people scare the parish of Georgian Church with Ecumenism, denominations, Masons, western civilization? Why and how do they create the hostile images? Why is our church literature represented only with Russian and in addition with authors with the most fanatic inspiration.

ტორსი ყვითელ პერანგში. მალევიჩი

Unfortunately, these questions aren't replayed affirmatively in present-day Georgia with several exceptions. We wish to activate the reflection concerning these problems. The human being and his religious choice, The parish and the person, unity and diversity, the church and society, The belief and the ideology, tradition and innovation, the Christian moral and contemporary ethics, the culture and the religion, the Holy Scripture and study of Bible, the ongoing religious processes in the world and their react on local events, the ecology and scientific acvievments - these listed topics are only the part of those issues about that we desire to discuss with a reader.

„The verge“ will publish as well the articles of non orthodox authors as the articles of Orthodox people. Let's surmount together the verge of egoism, estrangement, falsehood, haughtiness, fear, unsociability. Let's support one another, as the Apostle Paul says: „And that because of false brethren unawares brought in, who came in privily to spy out our liberty which we have in Christ Jesus, that they might bring us into bandage“.(Galatians 2.4).