ვაშლოვანის ეროვნულ პარკში ცხოვრობს ნოე - ლეოპარდი. მის კვალს პირველად 2003 წლის ნოემბერში მიაგნეს, მერე კი ვაშლოვანელი მზეჭაბუკი ფოტოხაფანგმა „დაიჭირა“. საიდან მოვიდა ნოე - ძნელი სათქმელია. შეიძლება, არსაიდანაც არ მოსულა, სულ აქ ცხოვრობდა. მასთან შეხვედრა თითქმის შეუძლებელია: ძალიან ფრთხილია, ჩასაფრებული ნადირობს, უფრო მეტად ღამითაა აქტიური. თუმცა, ნოე დღისითაც მშვენივრად დასეირნობს - რა ენაღვლება...

ფოტოხაფანგებმა ვაშლოვანელი ლეოპარდი არაერთგზის აღბეჭდა ფირზე, გაზაფხულზე და ზამთრის დასაწყისში. სხვა დროს ის არ ჩანს, თავის ლეოპარდულ საქმეებზე დადის სადღაც. შორს კი უწევს სიარული, სახიფათო გზებზე - ალაზნის გადაცურვა თუმცა დიდი, მაგრამ მაინც კატისთვის რთული ამოცანაა. როგორც ჩანს, ძალიან სერიოზული მოტივაცია აქვს, - მეორე ნაპირზე ვინმე მომხიბვლელი ლეოპარდი ქალი ეგულება.

ვაშლოვანში ნოე მარტო ცხოვრობს, ეს მეცნიერებმა ნამდვილად იციან. საქმე ისაა, რომ ლეოპარდის ხალები თავისი მოყვანილობით, რაოდენობითა და განლაგებით, ადამიანის თითის ანაბეჭდების მსგავსად, უნიკალურია და ცხოველს მთელი სიცოცხლის განმავლობაში უცვლელად რჩება. ამ ხალების წყალობით დადგინდა, რომ ფოტოხაფანგით გადაღებულ ყველა სურათზე ნოეა. დამეთანხმებით, ჩინებულად გამოიყურება, აშკარად არ შია და არ იწყენს. თურმე ყველა ლეოპარდს ძალიან ბევრი ადგილი სჭირდება იმისთვის, რომ თავი კარგად იგრძნოს, ასეულობით კილომეტრი. ჩვენი ნოეც დიდი მამულის ბატონ-პატრონია. მთელი ვაშლოვანის ნაკრძალი მას ეკუთვნის, ის იქ ყველაზე ძლიერია, ნამდვილი მეფეა, და არაფრის ეშინია - ადამიანის გარდა.

ასეთი საშიში ადამიანების ბოროტმოქმედებას ებრძვის „ნაკრესი“, სახეობათა კონსერვაციის ცენტრი. სწორედ მისმა თანამშრომლებმა გააცნეს მსოფლიოს ნოე, მათ დაარქვეს ქართველ ლეოპარდს ეს სახელი - ცოტა მასთან პირველი შეხვედრის თვის, ნოემბრის პატივსაცემად, უფრო მეტად კი იმიტომ, რომ ვაშლოვანელი ნამდვილი ნოეა, დიდ წარღვნას გადარჩენილი. „ნაკრესმა“ ახალი პროგრამა წამოიწყო, და მალე მთელს საქართველოში ნახავთ დიდ სურათებს წარწერებით „ნუ გვესვრით!“

არ გვესროლოთ დათვებს, ჯიხვებს - რას გვერჩით? არ ესროლოთ ნოეს! და თუ წესიერად მოვიქცევით, ფოტოხაფანგი მას მალე თავის პირმშვენიერ სატრფოსთან ერთად გადაიღებს, და მათი სიყვარული იმის ნიშანი იქნება, რომ ყველაფერი კარგადაა და ლეოპარდი საქართველოში, ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით, საშვილიშვილოდ დაბრუნდა.

P.S. თუ მეტი გაინტერესებთ - www.nacres.org

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

ერთი არაბი - შეიძლება, ბევრიც, უყურადღებო ლიტერატურის ისტორიამ არცერთის სახელი არ შემოინახა - ბაზრის მოედანზე თავისი საქმის დაწყებამდე მაყურებელს მიმართავდა ხოლმე:

„ცეცხლთან თამაში - ლამაზად ჟღერს. ნაბიჯი იქით, ნაბიჯი აქეთ და ცეკვა სიკვდილს შეხვდება. ისეთია, როგორიც აკრძალული სიყვარული.

გინდა ცეცხლთან თამაში? ცეკვა ერთადერთია, რაც ცეცხლს ეამება, ცეცხლს მხოლოდ თამაშით დაეუფლები. თუ არ მოგიწონა, დაგწვავს, დაგაბრმავებს, დაგადნობს.

ეს ჩირაღდანი არაა, ეს ხანძარია, სისხლს აგიდუღებს, როგორც თვითმკვლელობა და ომი.

გაგიღიმია, როცა თმა და სამოსი გეწვის? შეხებიხარ ტუჩებით ცეცხლის ბაგეს? მე შევხებივარ, მიკოცნია.

ახლაც ვაკოცებ.

მოდი, ცეცხლს ვეთამაშოთ.“

. . .

ამ სანახაობას ძალიან გრძელი ისტორია აქვს - ათასზე მეტი წლისაა. მისი სამშობლო ახალი ზელანდიაა.

სწორედ იქ ატრიალებდნენ ერთი ტომის შვილები ცეცხლოვან ბურთებს, რომელთაც იქაურ ენაზე „პოი“ ერქვა. შთამბეჭდავი სანახაობაა - ბნელი ღამე, დოლების ბაგაბუგი და ცეცხლი.

საუკუნეების განმავლობაში ცეცხლთან თამაში რჩეულთა ხვედრი იყო, სახიფათო - და ძალიან მიმზიდველი.

სანამ ალს პირთან მიიტანდნენ, ჰინდუები ცეცხლის ღმერთის, აგნის მარადიულ მეუღლეს სთხოვდნენ ხოლმე: „იყავ მოწყალე ჩვენდამი, სვაჰა!“

„სვაჰა!“ - და ცეცხლი!

გასული საუკუნის სამოციან წლებში ეს საქმე ჰიპებმა აიტაცეს და ქუჩის სანახაობად აქციეს. და ის, რაც ახლა „მზიურში“ ხდება, ამ უკანასკნელ ამბავს ძალიან ჰგავს.

დავიწყოთ იმით, რომ სანამ თბილა, ანუ ოქტომბრის ბოლომდე, შეგიძლიათ „მზიურში“ მიბრძანდეთ და კლდეზე იცოცოთ. აქ კონკურსები პროფესიების მიხედვითაც გაიმართება - ბანკირები, მედიის წარმომადგენლები, ექიმები და სხვანი შეეჯიბრებიან ერთმანეთს. ძალიან ლამაზი კლდეა, ცოცვაც ხალისია, თუმცა უფრო სახალისოა, როცა ზედ „კახა ბაკურაძის მოძრაობის თეატრის“ და „თბილისის ახალგაზრდა მთამსვლელთა და მეკლდეურთა კლუბის“ წევრები ცოცავენ - ლამაზად გამოსდით.

პირველი წარმოდგენა ივნისში გაიმართა, და მას მერე ღია რეპეტიციებზე დასწრება ყველას შეუძლია: „მოძრაობის თეატრის“ მუსიკოსები უკრავენ და ღამით, როცა ბნელდება, ცეცხლოვანი შოუ იმართება. სწორედ ისეთი, როგორის შესახებაც ზემოთ მოგითხრეთ. ბნელი ღამე, დოლების ბაგაბუგი და ცეცხლი.

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

ყვებიან, რომ ერთხელ თამარ მეფე პატარა, მწვანე ტბის პირას ივარცხნიდა თმას და ოქროს სავარცხელი წყალში ჩავარდნია. ძალიან შეწუხებულა თამარ მეფე, მაგრამ სავარცხელი ვეღარ უპოვნია - ალბათ, ქალ-თევზებმა მოიპარეს. მაშინ მეფემ ბრძანა, აქ აღარასოდეს მოვალო. მოკლედ, ტბა დაიწუნა და მას აქეთია, იმ პატარა, ლამაზ, მწვანე ტბას წუნდას ეძახიან.

ტბა დადარდიანდა და იფიქრა, ისეთ რამეს ჩავიდენ, მეფეს გული მოუბრუნდეს და კვლავ მეწვიოსო, და ცხელი, სამკურნალო წყალი გამოუშვა. ეს წყალი ახლა მესხეთში ბევრგან მოდის, ტბიდან საკმაოდ მოშორებითაც. ამ წყალს დარდი და სევდა მიაქვს, საერთოდ, ჯადოსნურია. დაუბრუნდა თუ არა თამარ მეფე თავის დაწუნებულ ტბას - ეს არავინ იცის. ის კი დანამდვილებით ცნობილია, რომ ასპინძიდან ერთი კილომეტრის მოშორებით არსებობს აბანო, მილებიდან აბაზანებში თბილი, ალერსიანი წყალი ჩაედინება და „ცხელი შოკოლადი“ ძალიან გირჩევთ: გადადეთ თავი, ეწვიეთ იქაურობას.

გასული საუკუნის 50-იანი წლების ბოლომდე აქ ერთი წყარო მოდიოდა და ერთი აუზი იყო. მერე კი გონიერმა ხალხმა 365 მეტრის სიღრმის ჭაბურღილი გააკეთა, აბანო და დასასვენებელი სახლი ააშენა და დააარსა კურორტი „ასპინძა“, მარტივად - აბანო.

ადვილი მისაგნებია: თბილისი - ხაშური - ბორჯომი - ახალციხე - ასპინძა. გზის ბოლო მონაკვეთი საძაგელია, მაგრამ ასატანი. გაცდებით თუ არა ასპინძას, პატარა საყდართან ხელმარცხნივ ჩაუხვევთ. იქ ხიდი დაგხვდებათ, დაკიდული, ვერაზანოს ხიდსა ჰგავს, ოღონდ ხისაა. ცოტა კი ყანყალებს, მაგრამ საშიში არაფერია. ზედ მზის ჩასვლისას მამაკაცები დგანან, თევზაობენ. გადახვალთ ხიდზე და დაინახავთ გუმბათს - აბანოს, სადაც ისე შეგხვდებიან, თითქოს დიდი ხნის უნახავი მეგობარი სწვეოდეთ. შეხვალთ აბანოში, ჩაწვებით წყალში და დარწმუნებული ვარ, ტკბილი სიტყვით გაგვიხსენებთ.

მეცნიერების დასკვნის და აბანოს სტუმრების მრავალწლიანი გამოცდილების თანახმად, ეს წყალი ყველაფერს შველის, უშვილობის ჩათვლით - არ ვხუმრობ. ჩემდა ბედად, ქვემოთ ჩამოთვლილი დაავადებები რას ნიშნავს, დიდად არ ვიცი, მაგრამ მაინც მოგახსენებთ:

ქრონიკული ართრიტები - ინფექციური, რევმატული, ტრავმული, ენდროკრინული წარმოშობის ნივთიერებათა ცვლის დარღვევა;

მსუბუქი ფორმის სპონდილოზები და სპონდილოართროზები;

მიოკარდიოდისტროფია კომპენსირებულ სტადიაში;

მიოკარდიული და ათეროსკლეროზული წარმოშობის კარდიოსკლეროზები კომპენსირებულ სტადიაში;

პირველი სტადიის ჰიპერტონული დაავადება;

ანგიონევროზები;

ტრომბოფლებიტი;

პერიფერიული ნერვული სისტემის დაავადებები (ნევრიტი, ნევრალგია, რადიკულიტი და სხვა);

ნერვული სისტემის ფუნქციონალური დაავადებები ვეგეტოდისტონიური და ნევრასტენიული გამოვლინებებით;

საშვილოსნოსა და საკვერცხეების ქრონიკული ანთებითი პროცესები.

აბანოს წყალს უკუჩვენება, ფაქტიურად, არა აქვს: თუ სისხლდენა გაქვთ, ხუთი თვის ორსული ბრძანდებით, სამ წუთში ერთხელ გულის შეტევა გემართებათ ან აფრენთ, იქ ხომ მაინც არ ჩახვალთ.

ისე, სულ არაა აუცილებელი, ავად იყოთ - ჩადით, ცხოვრებას გემო ჩაატანეთ. ერთი პატარა, საყვარელი ნევროზი მაინც გექნებათ და აბანოს წყალი იმასაც წაიღებს. იქაურობა დაუჯერებლად ლამაზია, ირგვლივ უამრავი ისტორიული ძეგლია (შეგახსენებთ, მოქმედება მესხეთში ხდება), და თუთის არაყი და მტკვრის თევზი რომ გემრიელია, ეგ ხომ ისედაც იცით.

მათ კი, ვისაც მიაჩნიათ, რომ თუ სასტუმროში წითელი ხალიჩა არაა დაფენილი, ოთახში ჯაკუზი არ დგას და VIP-სტუმრებს არ გადაეყრებიან, ცხოვრებას აზრი არა აქვს, ვახარებ, რომ „ასპინძას“ სასტუმროსაც აქვს ვარსკვლავები. ორი, მაგრამ დიდი. და ღამით იქაურობას ისეთი ვარსკვლავები დაჰნათის, ვერცერთი სახელგანთქმული სასტუმრო ვერ შეედრება.

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

ხუთი წლის კაცი უკვე დადის, ლაპარაკობს. ხუთი წლისას უკვე საკუთარი აზრი აქვს ყველაფერზე და პასუხიც მოეთხოვება. ქართული ლიტერატურული პრემია „საბა“ (შემდგომში უბრჭყალებოდ) ხუთი წლისა გახდა. უკანასკნელი წლების საქართველოს არეულ ისტორიას და „ჩაძირული“ პრემიების ნუსხას თუ გადავხედავთ, ეს ნამდვილად დიდი მიღწევაა (ქათინაური როგორც თიბისი ბანკს, ასევე ქართულ ლიტერატურას).

საბას ნათლია გახლავთ ბიძინა მაყაშვილი (ის წელს ჟიურის წევრიც იყო). სწორედ მან თქვა პირველად, რომ დიდი ქართველის, სულხან-საბა ორბელიანის სახელი ლიტერატურული ჯილდოსთვის ყველაზე მისაღები იქნებოდა: ყველა ენაზე იოლად იწერება, იოლად იკითხება, მოკლედ, საბა და არა djangisher. შემდეგ ჩატარდა გამოკითხვა, სახელი ყველამ მოიწონა და ასე გაჩნდა საბა, რომლის ლაურეატობითაც უკვე მრავალი ქართველი ლიტერატორი ამაყობს.

მიუხედავად იმისა, რომ ყოველი დაჯილდოების შემდეგ მკითხველი საზოგადოება აღგზნებით არჩევს ხოლმე მტყუან-მართალს, და ყოველ დაჯილდოებას, როგორც წესი, დიდი მითქმა-მოთქმა მოჰყვება, საბა წარმატებით განაგრძობს არსებობას.

გასული წლებისგან განსხვავებით, წლევანდელ საბას რამდენიმე მოულოდნელობა ახლდა. ჯერ იყო და დაჯილდოება, უიმბლდონის ტურნირივით, უამინდობის გამო გადაიდო. ცერემონიის დაწყებამდე ნახევარი საათით ადრე წვიმამ დასცხო და არ გადაიღო. წლის საუკეთესო ნაწარმოებების ავტორების დაჯილდოება საბოლოოდ (კვირანახევრის თავზე) ბანკის დიდ დარბაზში გაიმართა, რაც ნამდვილად არ იყო ურიგო. ისინი, ვინც საბას პირველ ნაბიჯებს შესწრებოდნენ, აღნიშნავდნენ, რომ ღია ცის ქვეშ, მთაწმინდაზე გამართული ცერემონია უფრო დემოკრატიული და შთამბეჭდავი იყო, მაგრამ საბოლოოდ ისინიც კმაყოფილები დარჩნენ.

მეორე მოულოდნელობა - დებიუტანტის ვინაობა. ასეთი რამ საბას ბიოგრაფიაში პირველად მოხდა - ჯილდო გადასცეს მთარგმნელს, ქეთევან ქანთარიას, დი ბი სი პიერის სქელტანიანი ნაწარმოების მშვენიერი თარგმნისათვის.

კიდევ ერთი მოულოდნელობა სულ სხვა ხასიათისა გახლდათ. კერძოდ, წელს პირველად საბას ისტორიაში არ გაიცა ჯილდო წლის საუკეთესო დრამატურგიული ნაწარმოებისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ რატი ამაღლობელი ძალიან ეცადა, დამსწრე საზოგადოებისთვის ამ გადაწყვეტილების მოტივი აეხსნა, ჩანს, მისმა ძალისხმევამ უშედეგოდ ჩაიარა: ლაშა ბუღაძემ, რომელმაც საბას ფრთა 2006 წლის საუკეთესო რომანისთვის მიიღო და ზემოთხსენებული ნომინაციის ე.წ. „შორტლისტშიც“ იყო წარმოდგენილი, სამადლობელ სიტყვაში ბრძანა, მადლობელი კი ვარ, მაგრამ თქვენ წუწურაქები ყოფილხართო. დამსწრე ჟურნალისტები მისი ტაქტიანობით აღტაცებულები დავრჩით.

საუკეთესო პოეტური კრებულისთვის წელს „საბა“ გადაეცა შოთა იათაშვილს, რომელიც ამ პრემიაზე უკვე მესამედ იყო წარდგენილი.

აზრთა სხვადასხვაობა წლის საუკეთესო თარგმანთან დაკავშირებითაც არ გაჩენილა: მას შემდეგ, რაც ნომინანტთა სიაში ბატონი ბაჩანა ბრეგვაძის სახელი ამოიკითხეს, ქართულენოვანი ლიტერატურის მოყვარულებს გამარჯვებულის ვინაობაში ეჭვი არ შეჰპარვიათ. კოლეგებმა თქვეს, მაესტროებისთვის საერთოდ ცალკე ნომინაცია უნდა არსებობდესო, მაგრამ „მესამე ხელისუფლებას“ საქართველოში იშვიათად უსმენენ და სწორსაც შვებიან.

ასევე უდავოდ ესახებოდა მცოდნე ხალხს მალხაზ ხარბედიას გამარჯვებაც - არა იმიტომ, რომ სხვები უღირსად მიიჩნიეს, უბრალოდ, რატომღაც ყველამ ერთსულოვნად ამოიჩემა, მახო გაიმარჯვებსო. სწორედ მაშინ, როცა ანა კორძაია-სამადაშვილმა თავისი „ლიტერატურული მამის“ გამარჯვება გამოაცხადა, კრიტიკოსი ან ვიღაცასთან საუბარში იყო გართული, ან აივანზე გასულიყო. მან საკუთარი სახელი ვერ გაიგონა და მერე დიდხანს იკვლევდა სცენისკენ გზას.

ჟიურიმ გადაწყვიტა, რომ 2006 წელს მოთხრობების საუკეთესო კრებულისთვის საბა ლაშა იმედაშვილს უნდა მიეღო. ძველ თბილისში მომხდარი სამი მკვლელობის ამბავი გივი შაჰნაზარმა, ზაზა აბზიანიძემ, ბიძინა მაყაშვილმა, მიხეილ ქავთარიამ, ანა კორძაიასამადაშვილმა, რატი ამაღლობელმა და ლაშა ბაქრაძემ საუკეთესოდ მიიჩნიეს.

ქართული ლიტერატურის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის საბა თამაზ ჩხენკელმა მიიღო. მას ჯილდო თიბისი ბანკის პრეზიდენტმა, მამუკა ხაზარაძემ გადასცა.

ჟურნალისტებთან საუბრის დროს შემფასებელი კომისიის რამდენიმე წევრმა განაცხადა, რომ მრავალი ათეული ნაწარმოებიდან საუკეთესოებად დასახელებული წიგნების სია ერთგვარი რეკომენდაციაა მკითხველისთვის, ანუ „წაიკითხეთ ეს წიგნები და მიხვდებით,

რა ბედშია ქართული ლიტერატურა?. რა ბედშია ქართული ლიტერატურა - ამის შესახებ სჯობს, ლიტერატურათმცოდნეებმა და კრიტიკოსებმა იმსჯელონ. ჟურნალისტს მხოლოდ ის ევალება, მკითხველს შეატყობინოს, რა ხდებოდა აქა და აქ. ამიტომ დასკვნის სახით მოგახსენებთ: საბას ხუთი წლისთავისთვის გამომცხვარი ტორტი ძალიან გემრიელი იყო.

5 წლის „საბა“და ქართული ლიტერტურის მომავალი

5 წელია ლიტერატურულ კონკურს „საბას“ ჟიურის შემადგენლობა ქართული ლიტერატურის პროცესებს ადევნებს თვალს. ამის შედეგად კი ყოველწლიურად „საბა“ წლის საუკეთესო ავტორებისა და ნამუშევრებისთვის დაწესებულ პრემიებს გასცემს. „საბას“ დანიშნულებაზე, ქართული მწერლობის მომავალზე, ზოგჯერ კი პრემიის მისამართით გამოთქმული კრიტიკული მოსაზრებების მიზეზებზე სასაუბროდ „საბას“ ჟიურის ერთ-ერთ წევრს, მწერალსა და კრიტიკოსს - ზაზა აბზიანიძეს მივმართეთ.

- რა შეიცვალა „საბას“ არსებობის 5 წლის მანძილზე ქართულ ლიტერატურაში უკეთესობისკენ?

- რაიმე თვისობრივი ცვლილება შეუძლებელია შეამჩნიო 5 წლის განმავლობაში. ის ვალდებულება, რომ ერთდროულად გაეცნო ამდენ ახალ წიგნს, ახალ სახელს, ბუნებრივია რაღაცის განზოგადების და გარკვეულ ტენდენციებზე მსჯელობის უფლებას გაძლევს. საზოგადოდ ქართული მწერლობა ცდილობს თვისობრივ განახლებას, განსაკუთრებით კი პროზას გამოვყოფდი.

- ბოლო წლებში ვის გამარჯვებას გამოჰყოფდით „საბაზე“ და ვინ იყო თქვენი ფავორიტი წელს?

- მე გახლავართ ერთ-ერთი გულშემატკივარი გელა ჩქვანავასი და ძალიან გამიხარდა, როდესაც (2005 წელს) „დებიუტის“ ნომინაციაში გაიმარჯვა. იმავე წელს (წლის საუკეთესო რომანის ნომინაციაში) აკა მორჩილაძის „სანტა ესპერანსამ“ აიღო პრემია, რაც დღემდე ჩემთვის ერთ-ერთ საყვარელ წიგნად რჩება. ასევე გახლავართ შოთა იათაშვილის გულშემატკივარი და მგონია, რომ წლევანდელი პრემია (რომელიც შოთას მივაკუთვნეთ) რაღაცით თითქოს კომპენსაციაა იმისა, რომ შარშანდელ, ძალიან საინტერესო პროზაულ კრებულში არ მივეცით ჯილდო. წელს ასევე გამოსაყოფია ბაჩანა ბრეგვაძის თარგმანები და ქეთი ქანთარიას „დებიუტი“.

- არსებობს კიდევ რამდენიმე მცირე პრემია თუ ლიტერატურული კონკურსი, თანაც ბოლო წლების მანძილზე სახელმწიფომ საერთოდ შეუწყვიტა დაფინანსება ლიტერატურას, რა არის საჭირო იმისთვის, რომ გამოცოცხლდეს ლიტერატურული პროცესი და გაუმჯობესდეს მწერლის სოციალური მდგომარეობა?

- მახარებს ის ფაქტი, რომ „თიბისი“ ბანკის მაგალითს მიბაძა „ვი თი ბი“ ბანკმაც და „საბას“ მასშტაბის კონკურსი „პარნასი“ დააფუძნა. ეს ტრადიცია საკმაოდ დამაიმედებელია. მაინც მგონია, რომ სახელმწიფო პრემიის კომიტეტის შემადგენლობამ ამოწურა თავისი თავი. თანაც სახელმწიფოსგან დაქირავებული მოხელე არ არის რაიმე სახის ზეწოლისგან თავისუფალი.

- რის გამო არ გაიცა წელს პრემია საუკეთესო პიესისთვის?

- გულწრფელად რომ გითხრათ, ეს დილემა - გაიცეს თუ არა პიესისთვის პრემია, ყოველწლიურად დგას, მაგრამ ასე ვთქვათ დიპლომატიური გადაწყვეტილებების შედეგად იმარჯვებდა აზრი, რომ მოდი გავცეთ! თუმცა, წელს ჟიური უფრო მკაცრი აღმოჩნდა. მე მგონია, რომ ეს არ ყოფილა უსამართლო გადაწყვეტილება, რადგან დრამატურგია ურთულესი ჟანრია და თავისი მხატვრული დონით არ უნდა ჩამოუვარდებოდეს სხვა ჟანრებს.

- პიესის გარდა, რომელი ნომინაციის გარშემო იყო ყველაზე მეტი კამათი ჟიურის წევრებს შორის?

- წელს ჩემს თავთან უფრო მართალი ვიქნებოდი, დარბაზიდან გამოსულს მცოდნოდა, რომ პოეზიაში პრემია, ძალიან კარგ და სათუთ წიგნს - იზა ორჯონიკიძის კრებულს მინიჭებოდა. დამთავრებულია უკვე ეს „თამაში“ (თამაშის მომენტი კი ნებისმიერ კონკურსშია), მაგრამ როგორც ყველა კონკურსში ხდება ხოლმე, ხანდახან იქიდან გარკვეული უკმარისობის გრძნობა მოგყვება.

- საბას არც კრიტიკოსები აკლია, როგორ ფიქრობთ, რა უნდა იყოს პრემიის მესვეურთა მთავარი არგუმენტი, რითაც შეიძლება ეს კრიტიკული მოსაზრებები გაქარწყლდეს.?

- სხვათა შორის, პუბლიკის რეაქცია მენიშნა, როდესაც პრემია ლაშა ბუღაძეს გადავეცი. შეიძლება ლაშას საზოგადოებრივი აქტივობა რაღაც ზღვარს გასცდა და გამაღიზიანებელიც კი გახდა. გამიკვირდა და კიდევაც მეწყინა ასეთი რეაქცია, მაგრამ ალბათ ლაშა ზოგჯერ ხელსაც უშლის საკუთარ თავს, იმიტომ, რომ თუ ადამიანს ის რომანი წაკითხული ჰქონდა, შეუძლებელია, ასეთი რეაქცია ჰქონოდა. დღევანდელი ჟურნალისტიკის ენაზე რომ ვთქვათ, „ცნობადი სახე“ ალბათ გარკვეულ ანტიეფექტსაც ახდენს.

- როგორ ხედავთ საბას განვითარების პერპექტივას თანამედროვე ქართული ლიტერატურის კონტექსტში?

- ამ პრემიის 5 წლიანი არსებობის მანძილზე არა მარტო ის თაობა წარმოჩინდა, რომელმაც ეს იდეა შობა, არამედ მათი უშუალო წინაპრებიც. ეს ადამიანები აგრძელებენ ქართული ლიტერატურის ტრადიციას. იმედი მაქვს, რომ „საბას“ პათოსი არ დაიკარგება და ახალი აღმოჩენებიც კიდევ ხშირად იქნება.

„შენიდან, ჩემო გოგო, ყველა შენი ფორიდან, სიძულვილი ჟონავს. სიძულვილი სუსტების ხვედრია (მაპატიე, ბანალური ვარ), მაგრამ ამ სიტყვების სიმართლეში ყოველდღიურად ვრწმუნდები. მოტყდი ან მოგტეხეს, ანუ დარტყმას ვერ უძლებ, და ეს შენი პრობლემაა. ახლა კი ყველას მიმართ სიძულვილით ტკბები და უხვად ანთხევ მას გარშემომყოფებს. სასაცილო ისაა, რომ გარშემომყოფებს ეს - ბოდიში კი მომითხოვია - სულ ფეხებზე ჰკიდიათ“.

კაფე „მულენ ელექტრიკში“ გაისმა საოცარი ფრაზა: „მირჩევნია, ქალაქში სკინჰედები დადიოდნენ, მთავარია, თავიანი სამშობლო უყვარდეთ“.

იმის გათვალისწინებით, რომ ძალიან მახალისებს ხოლმე ცემა-ტყეპისა და თმით თრევის სცენები, გულით გავიხარე. ვიფიქრე, დაეტაკებიან ახლა ნორჩი ინტელექტუალები, ახალი თაობის პროგრესული მოაზროვნეები ამ ბნელ ნაბიჭვარს და უჰ, რას უზამენ-მეთქი!

ნურას უკაცრავად! მოსალოდნელი „ჰკა მაგასას!“ ნაცვლად სანდომიანი ქალბატონის ხმა გაისმა - ხომ იცით ასეთი ქალები? თვალებმოჭუტულები რომ უშვებენ ხოლმე ბოლს: Мамуля, ты опять ужасно выглядишь! ქალბატონმა სასწრაფოდ აუბა მხარი ნორჩ ფაშისტს. მან ისეთი ტონით წარმოთქვა სიტყვა „პაციფისტი“, მეგონა, დასძენდა, სუფრასთან ბოდიშიო, და არავინ იჩხუბა, არავინ გამოუძახა პატრულს ეროვნული შუღლის გამღვივებლისა და მილიტარისტული იდეების დამნერგავის დასაპატიმრებლად, და ორი თავგადაპარსულის - მოჰიპო ლიტველი ეველინას და ჩემი შეძახილები ეგზალტირებული დედაკაცების გამოხდომად იქნა განხილული. აღმოჩნდა, რომ „ნორჩ ელიტას“ არაფერი აღელვებს და არც მე და ეველინა ვიყავით შორს წასული: არც ჭიქა გვისვრია და არც „ფაშისტებო! ღორებო!“ გვიყვირია. და ახლა, ნახევარი წლის შემდეგ, ვფიქრობ, რომ ქართველი საზოგადოების ბოლოდროინდელი დაუფარავი გაპირუტყვება ჩემი ბრალიცაა: „კურიერში“ ნაჩვენები ერთი დასისხლიანებული ფაშისტი მაინც ხომ იქნებოდა იმის ნიშანი, რომ თბილისში ადამიანებიც ცხოვრობენ და არამარტო ნაცები.

„ნაცი“ ქართული სიტყვაა. ქართველი კაცი მას ოდითგანვე ხმარობდა, არცთუ სახარბიელო კონტექსტში - თუ არ გახსოვთ, იხილეთ „ვეფხისტყაოსანი“, „ქაცვია მწყემსის“ ამბავი, ან „სიტყვის კონა“ გადაშალეთ.

ოდითგანვე იცოდა ბრძენმა ქართულად მოლაპარაკე კაცმა, რომ ნაცი მთლად კარგი რამ არაა. კი საჭიროა, მაგრამ ყველაზე სათნო საქმეებისთვის არ ვარგა. საერთოდ, თუ ვინმემ „ნაცი“ გიწოდათ, შეგიძლიათ მშვიდად უჩივლოთ პატივისა და ღირსების შელახვისთვის. მოიგებთ.

მართალია, ჩემს ხალხს დიადი და მდიდარი ქართული ენისა მაინცდამაინც ბევრი არ გაეგება. კაცმა რომ თქვას, ლინგვისტური წიაღსვლები სულ არაა საჭირო: განათლების არააქტუალურობა მეტისმეტად თვალშისაცემია - ნგრევას ცოდნა არ უნდა. თუ ცოდნაა, სჯობს, ნგრევა ვიცოდეთ. უფრო გამოგვადგება. არც შეგვრცხვება რამისა და არც არაფერი.

. . .

ისევე, როგორც ჩემი თაობის ყველა წარმომადგენელი, მეც დარწმუნებული ვიყავი, რომ დიდი ერის შვილი ვარ. ვიცოდი, რომ ქართველი არის ყველაზე მიმტევებელი, რომ ქართველი მამაკაცი უძლეველი და გულადია, რომ ქართველი ქალი ცრემლივით წმინდაა და რომ ივერია გაბრწყინდება.

მერე ცხოვრებამ და ჩემმა ხალხმა ერთსულოვნად გამომიყვეს გრძელი ენა და დამიმტკიცეს, რომ ძალიან, ძალიან ვცდებოდი.

ახლა ვიცი: ის, რომ თბილისის გულში ერთად დგას - ეუჰ, რამდენჯერ უნდა ვთქვათ ერთიდაიგივე! - მართლმადიდებლური და გრიგორიანული ეკლესიები, სინაგოგა და მეჩეთი, სულაც არ ნიშნავს, რომ ქართველი კაცი ვინმეზე გიჟდებოდა ან ვინმეს პატივისმცემელი იყო. უბრალოდ, ადგილი იყო ცოტა, ესაა და ეს, და თან ქალაქი - მავანთა გასაგონად! - ქართული სულაც არ ყოფილა. ვერც იქნებოდა. ყველაზე პრიმიტიული და მიკერძოებული ისტორიის სახელმძღვანელოც რომ გაიხსენოთ, არ შემედავებით.

ის, რომ არავის ვხოცავდით - ეგ კაცმა არ იცის, მაგრამ ვთქვათ ასე, - სულაც არ ნიშნავს, რომ მათი დახოცვა არ გვინდოდა. უბრალოდ, ჯანი არ გვქონდა, ეს იყო და ეს. ამის ნათელი დასტური გასული საუკუნის 90-იანი წლების გარიჟრაჟი გახლდათ. მთლად ხოცვა კვლავ ვერ გავქაჩეთ, მაგრამ რაც შეგვეძლო, არავის დავაკელით და ნაწილობრივ მივაღწიეთ კიდეც მულტიკულტურული (და არა ინტერნაციონალური) ქვეყნის კასტრაციას. ხოლო ის, რაც მაშინ ვერ შევძელით, გვინდა ახლა განვაგრძოთ - რად გვინდა ეს ხალხი? წავიდნენ აქედან!

„წმინდა სისხლის“ ნიადაგზე შექანებულ ჩემს თანამემამულეებს მივუთითებდი, რომ აჯობებს, თბილისში ბარემ ჭადრებიც გავჩეხოთ - რუსის ცარმა დაარგვევინა. ისე, შენობებიც დავანგრიოთ - რად გვინდა ვიგინდარა სომეხი სოვდაგრების, პოლონელი მეცენატების, გერმანელი ხუროთმოძღვრებისა და სხვა დაუდგენელი ხალხის მიერ აშენებული ქალაქის ცენტრი? ძირს ქრისტეს თითის მკვნეტელი შვაბების ქალაქგეგმარება!

და საერთოდ, მე მგონი, აჯობებს, სქესობრივი სტერილიზაციის შესახებაც გვეფიქრა, თორემ მიდი მერე და არჩიე, ვის ჰყავდა უცხოტომელი ბებო. ვაიდა, შემოგვეპაროს და ჯუნკულაშვილების გენი წაბილწოს, რაღა ვქნათ მერე?

მე მხოლოდ იმის იმედი მაქვს, რომ ამის ჯანი ქართველებს კვლავ არ ეყოფათ და სანამ ცოცხალი ვარ, თბილისში ერთი არაქართველი მაინც ივლის, და ჩემი სავალალოდ ქართულ-ხალხური წარმოშობის მიუხედავად იმ მონოეთნიკურ კოშმარს - მიწისქვეშა საქართველოსაც გადავრჩები. და მანამდე ისე არ დამჩაგრავს ღმერთი, რომ თქვენს დაისს არ მოვესწრო, ქართველო ფაშისტებო, და თქვენს ძეგლებზე დიდი ასოებით - ასომთავრულად! მე უმაღლესი განათლება მაქვს! - არ დავწერო ძირძველი ქართული სიტყვა: „ნაცი“.

მანამდე კი გულით გისურვებთ ცუდ სიზმრებს. თქვენს მიმართ სიძულვილით აღვსილი.

ანა კორძაია-სამადაშვილი

„ქართული სიბრძნისმეტყველებიდან“

ლოტოტრონით შთაგონებული ფიქრები

№50 - გაგანია კომუნისტობის დროს ხდებოდა თურმე ასე: დაამთავრებდი უმაღლესს და თუ არც ფული გქონდა და არც პატრონ-მყვარებელი გყავდა (ვინ გკითხავდა რამეს, ან სად იყო მაშინ არჩევანის თავისუფლება), გაგანაწილებდნენ იქ, სადაც დედა-სამშობლო გეძახდა, მაღალმთიან რაიონში ან ახალშენებში. სოცრეალიზმის ერთგული ქართული ლიტერატურა და კინემატოგრაფი აბა ამ გმირულ ფაქტებს გვერდს როგორ აუვლიდა და იყო ერთი აპოლოგია-როგორი სიხარულით წავიდა თბილისელი ინტელიგენტი ოჯახის შვილი მიყრუებულ რაიონში ექიმად, მასწავლებლად, ინჟინრად და თქვენ წარმოიდგინეთ, რაიკომის მდივნადაც კი. ჩვენს გმირს იქ აუცილებლად უნდა შეჰყვარებოდა შრომის გმირი ან ადგილობრივი მნიშვნელობის ინტელიგენტის ხელოვნების სხვადასხვა დარგისაკენ მიმსწრაფი შვილი. ქალებს ხანდახან მდიდარი ბობოლას უქნარა, მოქეიფე შვილებიც აეკიდებოდნენ, მაგრამ უარყოფით გმირს ვინ გაახარებდა. მოკლედ, ფინალი უმეტეს შემთხვევაში ამერიკული იყო - Happy end.

სინამდვილეში, სოფელსა თუ რაიონში განაწილებული გმირისათვის სავალდებულო 3 ან 4 წელი შრომა-გასწორების კოლონიისგან დიდად არ განსხვავდებოდა და ერთი სული ჰქონდათ, როდის გაილეოდა მისჯილი დრო, იქიდან რომ მოექუსლათ. მასწავლებელებსა და ექიმებს კიდევ რა უჭირდათ, პროფესიული სინდისი ზერელობისგან მაინც იცავდათ, აი, რაიკომის მდივნებთან (ფილმში არ აგერიოთ) სხვაგვარად იყო საქმე. უცხო და თანაც დროებითი სამოღვაწეო გარემო მათ დიდ ინტერესს არ იწვევდა, ადაპტაციასაც დრო სჭირდებოდა, რაც მთავარია, საკუთარის, მშობლიურის განცდა (მერე რა, რომ единая-ში ვცხოვრობდით) არ ჰქონდათ, ამიტომაც როცა განაწილებულ-გადასახლებულს სავალდებულო ვადა ამოეწურებოდა, დასაგროვებელიც ბლომად დაუგროვდებოდა და „სასჯელის ზონას“ დატოვებდა, გაუბედურებული რაიონები კიდევ უფრო გასაცოდავებული რჩებოდა.

№17 - რაც უნდა ცინიკურად შევხედოთ „სადაც ვშობილვარ, გავზრდილვარ და მისროლია ისარი“-ს, არის ეგ ოხერი და რა გინდა, რომ ჰქნა? ტრადიციული ქართველისთვის პირველ რიგში ეს არის მშობლიურის, საკუთრების განცდა - „ეს ჩემია“! (უბანი, ქალაქი, სკოლა) ჰოდა, განათლების სამინისტრომ ამ „ჩემია-ს“ (თუ „ჩემისა“-ში აგერევათ, არც ეგაა ტრაგედია, ქართველები ხომ ასე მათთვის ძვირფას ადამიანს მიმართავენ - შეჩემა! ან, შე ჩემისა!) ერთბაშად მოუყარა თავი და ლოტოტრონში ჩაუძახა, სადაც სკოლის დირექტორების შესარჩევ კონკურსში უცხოურ უნარ-ჩვევებს ბოლომდე ვერჩამწვდარი პატრონ-მყვარებლიანებიც აღმოჩნდნენ და მათი ანტიპოდებიც (სულ 20%25), თუმცა, როგორც გავიგე, უმაღლესქულამოპოვებულ 5%25-იან (სულ გავიხლართე ამ პროცენტებში) ულოტოტრონოებთან ერთად არც მათ ჰქონიათ გარანტირებული დირექტორობა, როგორც აღმოჩნდა, ერთ ადგილზე 2-3 კანდიდატურა განიხილება, რომელს აირჩევს სამეურვეო საბჭო, ეს უკვე სხვა „პესნაა“, ალბათ კიდევ ერთხელ დატრიალდება ლოტოტრონი. ამბობენ, თუ მეორეჯერაც არაფერი გამოვიდა, მერე უკვე განათლების სამინისტრო დანიშნავს დირექტორებსო. სამინისტროს წარმომადგენელმა ისიც კი განაცხადა: დირექტორის თანამდებობაზე ორგანიზატორი-ლიდერი გვჭირდება, პედაგოგის პროფესიულ უნარ-ჩვევებს ყურადღება არ მიექცევაო. მითხრეს: ერთ კახელ ბრიგადირს შეუტანია განაცხადი - ბრიგადას ხომ ვხელმძღვანელობდიო, მაგრამ მზაკვრულ პროფესიულ ტესტებში გახლართულა და გულიც გასტეხია. მოკლედ, როგორც მუსიკოსები იტყვიან, მართლა ვერ გაიგებ, „ვისი სმიჩოკი ვის კონტრაბასშია“. ეტყობა, ჩვენთან არჩევანის თავისუფლება მხოლოდ დეკლარირებული პრინციპია, რომელიც ამოუხსნელ უნარ-ჩვევათა რიგს განეკუთვნება. ტყუილად არ უთქვამს ქართველ ბრძენკაცს - „ცხოვრება ლატარიაა, ძმაოო!“ ეგე, თუ არ არის?! ეს „ეგე“ არასწორი ფორმა არ გეგონოთ, რუსთაველიც იყენებდა და საბაც (თითით ჩვენებას ნიშნავს). მეც რომ არ ამეხსნა და ნაცმოძრაობის აქტივისტი ვყოფილიყავი (პირი ქვისკენ მიქნია), ბატონი ნოდარ გრიგალაშვილი გამამართლებდა, ისე, როგორც განათლების მინისტრის მიერ სიტყვა „ბავშვის“ არასწორად დაწერილი ფორმა „ბაშვში“ გაამართლა - ილია ჭავჭავაძე ხმარობდა ამ ფორმას და ვინც ილიას ძალზე ხშირად კითხულობს, მისთვის ბუნებრივია სიტყვა „ბაშვშის“ გამოყენებაო. რა ვუყოთ მერე, რომ ეს არგუმენტი გაცილებით უფრო საეჭვოდ გამოიყურება, ვიდრე მინისტრის, იმედია და, უნებლიე შეცდომა. ისე, ილიასთან ხშირად შეხვდებით სიტყვა „დედაკაცოსაც“, რატომ არ იყენებენ ამ ფორმას დღედაღამ ილიას კითხვით თვალებამოღამებული ნაცმოძრაობის ლიდერები თანაპარტიელი ქალების მისამართით, გაუგებარია. უფრო სწორად, როგორც ილია იტყოდა, „გაგონილა, ვეჟო?!“

№4 - ისევ ქართული ნეორეალიზმის ნეოსიმბოლოს - ლოტოტრონს მივუბრუნდეთ, რომელმაც ისე ამრია, რომ დამავიწყდა, მეთქვა - კომუნისტების აღთქმული სამოთხე კოლექტივიზაციის პრინციპზე რომ იდგა და საკუთრებისკენ სწრაფვას განკულაკებით რომ ახშობდნენ. დღეს თუ სხვაგვარად ხდება, იქნებ ამიხსნან და ჩემნაირებმაც გაიგონ რამე!

დავუშვათ კი არა და, ბევრი მაგალითი ვიცი, როცა ამა თუ იმ მშობლიურ სკოლაში დირექტორმა რა აღარ გააკეთა საკუთარი სკოლის ფეხზე დასაყენებლად, გრანტები მოიძია, სპეციალიზებულ პროექტებზე იმუშავა და სკოლა სკოლას დაამსგავსა. ლოტოტრონმა კი „უთხრა“ - აიყარე ამ სკოლიდან და თუ კიდევ შემოგრჩა ენთუზიაზმი, უკეთეს შემთხვევაში სხვა სკოლაში წადიო: დელისიდან - ფონიჭალაში, ავჭალიდან - ვეძისში, ვერიდან - გლდანში, საფეხბურთო სკოლიდან - საბალეტოში, გერმანული სკოლიდან - მათემატიკურში, ერთი რაიონიდან - მეორეში. მოკლედ, დატრიალდა „რულეტკა“, დარიგდა პოკერი. ბევრმა ისიც კი თქვა: ახია მაგ დირექტორებზე, ღირსებისა და პროტესტის უნარი რომ არ აღმოაჩნდათ და ცხვრებივით, უშფოთველად შეარეკინეს თავი ლოტოტრონშიო. მართლაცდა, ერთ დღესაც, ღირსებისა და პროტესტის გრძნობამოჭარბებულმა მოსწავლეებმა (ბაშვშვებმა) რომ გამოგიცხადონ: რა გაგვიწყალეთ გული, ლატარიაში ხომ არ გვერგეთო! - არც მაშინ შეშფოთდებით, ბატონო (ქალბატონო) დირექტორებო?!

№110 - ნეტა თუ ვინმე წერს უახლესი, რეფორმირებული საქართველოს ისტორიას?! ამწუთას ერთი იდეა მომივიდა. ვისაც სურვილი და უნარი აქვს, დაწეროს ამ ისტორიის თითო ფურცელი - კონკრეტული დროისა და თემების არჩევის პრინციპით, დავნომროთ (შესაძლებელია სუფთა ფურცელიც, ოღონდ აუცილებლად დანომრილი), ჩავაგდოთ ლოტოტრონში და სიტყვაზე, 2000 ფურცლიდან 1000 ამოვიღოთ, მერე ავკინძოთ ეს ისტორია, რომელიც შესაძლოა, ჩემი ფიქრებივით 50-ე გვერდიდან დაიწყოს (აბა, ლოტოტრონი ნუმერაციის 1 2 3 4 5-ის პრინციპით ხომ არ ამოგიყრის ფურცლებს) და წაებას 181-ე, 68-ე, 310-ე, 8-ე და ა.შ. გვერდები. დარწმუნებული ვარ, ეს იქნება თანამედროვე საქართველოს ყველაზე რეალური ისტორია. თუ იდეა მოგეწონათ, სცენარსაც დაგიწერთ. ვნახოთ, ცხოვრება მართლა ლატარიაა, თუ არა?!

ჩემი პირადი ლოტოტრონის ამოსაცნობი ნომერია: ketevan100@yahoo.com

ავტორი: ქეთი სადღობელაშვილი

ბედი ჩემი, რომ ბავშვობა სოფელში გავატარე - დედაჩემის მშობლებთან. მათი წყალობით იგრძნო ჩემმა გულმა ყოველი ცოცხალი არსებისადმი სიყვარული და მათივე მეცადინეობით მიხვდა ჩემი გონება, რომ მეც სამყაროს განუყოფელი და მნიშვნელოვანი ნაწილი ვარ.

ბაბუაჩემი, რამინი, ფიქრისათვის იყო გაჩენილი და ურთიერთობებზე, ამბის მოყოლაზე გიჟდებოდა. მეც ასეთი „მარადი მომხსენებელი“ დამამახსოვრდა, ჩემსკენ ოდნავ გადმოხრილი, ჩემი კითხვების და პასუხების მომლოდინე, თვალებანთებული, როცა ჩემს აზრს გამოვთქვამდი. ბებია, გოგუცა, ალმაცერად გვიყურებდა, ცოტას მოგვისმენდა და გასწევდა საქმეებზე.

დიალოგის ამ არაჩვეულებრივი გამოცდილების გამო ფიქრის, აზრის გულწრფელი გამოთქმისა და სხვისთვის გაზიარებისათვის სპეციალური კოსტიუმი (ჩოხაჩიხტიკოპი) არ მჭირდება. სხვების სახელით, მესამე პირში ლაპარაკს ჩემი განცდების და შეხედულებების პირველ პირში აღწერა და მსმენელ-მკითხველამდე ისე მიტანა მირჩევნია.

ჰოდა, ჩემო ძვირფასებო, ამ ტექსტის ავტორიც და გმირიც მე ვარ. მისი საშუალებით მინდა ამ ცოტა ხნის წინ სექსუალური აღზრდისა და სექსუალური თავისუფლების საკითხებზე ატეხილ ვნებათა ღელვას გამოვეხმაურო.

ნაწილი I

ზამთარიც დადგა. მე და ჩემმა მეგობრებმა დედა-შვილობანას თამაშს მოვუხშირეთ. გოგო თოჯინები ყველას გვაქვს, მაგრამ ბიჭებში - გვიჭირს. ამიტომ ხისგან გამოვათლევინეთ უფროსებს. ვაძინებთ და ვაღვიძებთ უსასრულოდ ამ ქალ-ვაჟს, ერთმანეთს ვახეთქებთ საკოცნელად, ვმკურნალობთ, ოპერაციას ვუკეთებთ...

ნანატრი დღეც მოვიდა - ლიმურყვამაალის დღე! ბავშვები ჭალაში შევიკრიბეთ. თოვლის მოგროვებას და ორმეტრიანი მურყვამის (სვან. კოშკი) აშენებას მთელი დღე მოვანდომეთ, კენწეროზე ნაძვის ხე დავადგით, ზედ კალათა და ხმლები დავკიდეთ. ბოლოს კი, რიტუალის ყველაზე მნიშვნელოვანი ატრიბუტი, ხისგან გამოთლილი ფალოსი, საგულდაგულოდ დავამაგრეთ. მერე ფერხული გავმართეთ, ორ ნაწილად გავიყავით და დაიწყო შეჯიბრება. რიგრიგობით ვეჯახებით მურყვამს, კვლავ და კვლავ! ბოლოს სოფლის ბოლოსკენ წამოიქცა. ეს კი იმას ნიშნავდა, რომ იქ მცხოვრებ ოჯახებს ამ წელს უხვი მოსავალი და პირუტყვის ნამატი ექნებოდათ, ბავშვები გაუჩნდებოდათ. ზემოთა მხარის მკვიდრებმა ყურები ჩამოვყარეთ და სრულად გაყინულები წავლასლასდით სახლებისკენ.

კვირა დილით მთელი სოფელი მურყვამთან შეიკრიბა. საქმისა (ამ სიტყვიდან მოდის გამოთქმა: „იმ კაცს იმ ქალთან აქვს საქმე“ ანუ ყვარობსო, რომ იტყვიან!) ძონძებში გამოწყობილი, პირზე ნახშირწასმული კაცია. ჩვენი ხის ფალოსი უკვე მას ჰკიდია. მეორე მამაკაციც ჯადოქარივითაა მორთულ-მოკაზმული. მას მხარს დედფალარ (სვან. დედოფლები) უმშვენებენ, წინ „სიამაყე“ ჰკიდია და ხელში ხმლები უჭირავს. უცებ საქმისა გამოფხიზლდა, ყიჟინა დასცა და ქალებს დაერია - დასდევს, ფალოსს არჭობს და ხელებს უფათურებს. მეორე კაცი თოვლზე წევს, დედოფლებს უხმობს, აწვენს და ზემოდან მორიგეობით აწვება, კოცნის, თან ხმლებით საქმისას იგერიებს. ორთაბრძოლა იმით დამთავრდა, რომ საქმისამ დედოფლები მოიტაცა და მორიგეობით ეხვევა.

ბავშვებიც დავსდევთ ერთმანეთს, ვცდილობთ რიტუალის ელემენტები ზუსტად გავითამაშოთ. ერთმანეთს ვეკვრით და თოვლში ვგორაობთ. ცოტა ხანში თავს ბებიები დაგვაცხრნენ და წყევლაკრულვით წაგვრეკეს სახლებისაკენ.

დაღამდა კიდეც. რა დამაძინებს - თავში მხოლოდ მურყვამი, ხის ფალოსი, საქმისა და დედოფლები მიტრიალებს, თან ახლო კადრებით. მაგრამ მთელი ამბავი წინ მელოდება! გავიხედე და ეს ჩემი რამინი ზუსტად ისე არ აწევს გოგუცას, როგორც საქმისა თავის ქალებს?!.. მეტი რაღა გავაგრძელო და მთელი ღამე ფართოდგახელილი თვალებით გავათენე. ყველაზე მეტად ბებიაზე ვბრაზობდი - ბიჭის გვერდით არ დაჯდეთ, საშიშიაო, რომ გვეუბნებოდა და თამაშს არ გვაცდიდა, გვერეოდა, სიტყვებს გვისწორებდა. მგონი, თვითონაც თამაშობდა ჩვენთან ერთად.

დილით ისეთი გამომეტყველება მქონდა, რომ უფროსები საგონებელში ჩავარდნენ. მე კი ბებიას თვალი გავუსწორე და ვუთხარი: „ჩვენთვის არ შეიძლება და თქვენთვის შეიძლება?!“ იგი ადგილზე გაშეშდა და ბაბუას გადახედა - რამე მიშველეო. რამინი არ დაიბნა, მანიშნა ჩაიცვი და წამომყევიო. „მე და ბებიაშენი იმას ვაკეთებდით, რასაც გუშინ მთელი სოფელი თამაშობდა. ამას ყველა სულიერი აკეთებს. მაგრამ ცხოველები თავს ვერ იკავებენ, ყველგან და ყველასთან ერთობიან, ადამიანი კი - მხოლოდ იმასთან, ვინც უყვარს. ყველას უნდა ეს. ჩვენს ბელხვასაც. (ამ ჩვენი ძაღლის ოხუნჯობანი მრავალჯერ მინახავს).

შენ მალე ტანს (სვან. მენსტურაცია) დაგემართება, შენც მოგინდება ლიჩშვიელი (სვან. სექსი), შეგიყვარდება, გათხოვდები, შვილებს გააჩენ, როგორც მე და ბებიამ, დედამ და მამამ - ისე“.

ახლაც მახსოვს ის შვება, რომელიც ამ საუბარმა მომგვარა. რა კარგია, როცა არის ადამიანი, რომელსაც შენთვის უყვარხარ და არა - თავისთვის; ყველაფერზე გელაპარაკება, არასოდეს გაურბის შენს წინაშე პასუხისმგებლობას და რომელმაც იცის, რა ძალა აქვს პრობლემის გარკვევას ადამიანის თვითგამორკვევაში. მე საიდუმლოს ამოხსნა-ამოცნობით გამოწვეული ეს ტკბობა 10 წლის ასაკში განვიცადე. ამიტომ, ჩემი შვილები, მათი შემეცნებითი ინტერესების დასაკმაყოფილებლად, სხვებთან არასოდეს გამიგზავნია. ყველა კითხვაზე მეც არ მაქვს პასუხი, მაგრამ ჯობს, ერთად გავარკვიოთ, ამიტომ ვლაპარაკობთ ნებისმიერ თემაზე. სექსუალურ საკითხებზე საუბარი სწორედ „ლიმურყვამაალით“ დავიწყე.

ნაწილი 2

ჩემს ცხოვრებაშიც დადგა გარდატეხის ასაკი. თოჯინებისკენ აღარც ვიხედებოდი. ბევრი რომ არ გავაგრძელო, ერთმა კლასელმა ბიჭმა ჩემთან დაჯდომას მოუხშირა. ერთხელაც, როცა გაკვეთილის დამთავრებას 2-3 წუთი აკლდა, მოულოდნელად ხელი ბარძაყზე დამადო (ნეტა თუ იგრძნო რამე - შალის კოლგოტკა, აბჯარივით მაგარი, ყავისფერი შალის ფორმა და აბრეშუმის წინსაფარი მეცვა) და თვალები უცნაურად გააშტერა. ზარი დაირეკა თუ არა, თოფნაკრავივით გავარდა კლასიდან და კაი ხანი თვალებში ვერ მიყურებდა.

სად მყავდა ჩემი რამინ ბაბუა? სოციალიზმის მშენებელ მშობლებს ჩემთვის არ ეცალათ და ვერც გავბედავდი მათთან ამ საკითხებზე საუბარს. ისინი მხოლოდ გაკვეთილებს იბარებდნენ (მესამე კლასამდე), მშობელთა კრებებზე დადიოდნენ და შინ კმაყოფილი ბრუნდებოდნენ.

ჩემი საიდუმლო გოგონებს გავანდე და აღმოვაჩინე, რომ ყველა მათგანს მსგავსი რამ უკვე გადახდენოდა და ვერავის უმხელდა. მივადექით დამრიგებელს. მანაც „ნუ გეშინიათ“ - გვიპასუხა ღიმილით და სასწრაფოდ შევიდა თავის კაბინეტში.

მეორე დღიდან აღმოვაჩინეთ, რომ ოთარი მასწავლებელი საბჭოთა კავშირის ისტორიაზე საუბრის ნაცვლად სულ სასიყვარულო ისტორიებს გვიყვება, თანაც სასაცილო კითხვებს გვისვამს. მაგ.: „ყმაწვილებო, ამ ნაწარმოების გმირები, ქალ-ვაჟი, ერთ ვაგონში მოხვდნენ. დაიძინეს როგორც იქნა. აქ მწერალი მოულოდნელად გვეუბნება, რომ მატარებელი გვირაბში შევიდაო. ნეტა რას გულისხმობს?“ ბიჭებს სიცილისაგან თვალები უწითლდებათ, გოგოები კითხვის ნიშნებივით ვიხრებით და მორიდებულად ვიღიმებით.

ერთხელაც რაღაც წარმართულ რიტუალში მონაწილეობა გაიხსენა: „სიმღერის ტექსტი დამავიწყდა, კაცო! ყველას ჩემი იმედი აქვს, თან იმ გოგოს ვეპრანჭები, ვის ჭიშკართანაც ვდგავართ. ნუ გეშინიათ, ხმები შემიწყვეთ და სიტყვებს მე ვიტყვი-მეთქი და დავიწყე: „მანანიას კარზეო კუტუ დამრჩა ქვაზეო, გამევიდა მანანია, მიიზომა ტანზეო!“

უკვე ბიჭებსაც და გოგოებსაც ისტერიულად გვეცინება. ამით დასრულდა ხელების ფათურის ეპოპეა. ბიჭებს თვალები დაეწმინდათ, გოგონები კი - წელში გავიმართეთ. ვენაცვალე ოთარს! აბა, 13-14 წლისებს, ზვიად ძიძიგურივით ხომ არ გვეტყოდა - ოჯახი შექმენითო, ან პიონერთა ბანაკებში ხომ არ გაგვისტუმრებდა, - ბუჩქის ძირას გასართობად. მოკლედ, თავიდან ხომ არ მოგვიცილებდა და ჩვენი ცნობისწადილს უპასუხოდ ხომ არ დატოვებდა? ადგა და დაგველაპარაკა, მიგვახვედრა რომ სექსუალური ლტოლვა ბუნებრივი, ადამიანური ვნებაა. მთავარია, იცოდე რა გემართება, რომ განთავისუფლდე მისი ტყვეობისაგან და იგი შენი ნების მიხედვით წარმართო.

ნაწილი 3

„უნდა გითხრა, ჩემო კარგო,
გეტრფი არა მხოლოდ სულის გამო.
შენთვის - სული პირველადი,
ჩემთვის - სული პირველადი,
შენთვის - ხორცი მეორადი,
ჩემთვის - ხორციც პირველადი.
ჩემო ღვთაებავ, ჩემო ლელა!
ტყუილად ღელავ.
შენ როცა გხედავ, ტვინში მიელავს
და ტანში მტეხავს.
ლამაზი თავი,
ხელები ფრთებივით თეთრი და ძლიერი,
წვრილი კანჭები, გრძელი ბაყვები,
მკერდიც კარგი,
საჭირო ზომის ტრაკი,
და ალბათ, ისიც იმის იქით.
საერთო ჯამში - თხელი, ნატიფი,
ლამაზი ტანი.
ნუ ფრთხიალებ, გვრიტო,
უნდა გტაცო ხელი,
რადგან ეს ყველაფერი
მინდა იყოს ჩემი,
ჩემი და მხოლოდ ჩემი!“

აი, ასეთი ლექსი მომიძღვნა ჩემმა მომავალმა მეუღლემ. მეგობრებს რომ წავუკითხე, ძალიან ვიმხიარულეთ, ერთ-ერთმა კი გამაფრთხილა: „კაცი ასეთ ლექსს რომ გიძღვნის, ეს ნიშნავს, რომ გასართობად უნდიხარ!“ ამის გაგონებაზე მე და დანარჩენებს ისტერიკა დაგვემართა და ლექსი კიდევ ორჯერ წავიკითხეთ.

ბევრისაგან განსხვავებით, არ მიყვარდა ინფანტილურები, წარსულიდან პირდაპირ მომავალში გადახტომას რომ ცდილობდნენ, 90-იან წლებში, საქართველოს სახელით, ერთმანეთს რომ დაერივნენ და ქვეყანა უმოწყალოდ გააპარტახეს. შემდგარი და რეალიზებული ადამიანი არ არის აგრესიული, ჩოხით, საეკლესიო ატრიბუტიკით და თოფ-იარაღით მოკეკლუცე. მათგან განსხვავებით, ისინი, ვისაც მომავალი თანამედროვეობის გარეშე ვერ წარმოუდგენიათ, აი, ასე ფიქრობენ:

„ახალგაზრდებში, სადაც მანველიძის „მგლებია“ პოპულარული, არ უნდა გვიკვირდეს, რომ აგრესიაა... წაიკითხე შექსპირი, ბოდლერი, აიღე გიტარა, კალამი, ყვავილი, გახდი პაციფისტი, იმღერე როკი... იარაღის დამჭერი ადამიანი პოტენციური მკვლელია... მე გოგოს თავს ვაწონებ ჩემი ლექსებით, მუსიკით, საქციელით და არა მკვლელობით“ (გიორგი მუხაძე, ნანიკოს შოუ).

ახალგაზრდები რომ აგრესიისგან გათავისუფლდნენ, მნიშვნელობა უნდა მივანიჭოთ მათ აზრს, უნდა ველაპარაკოთ ყველაფერზე: სახელმწიფოზე, მოქალაქეობაზე, კანონზე, ჰუმანიზმზე და სექსზეც... აბა, რეალითი შოუების, სერიალების, პორნოფილმების და ყვითელი პრესის მესვეურებს გინდათ შეატოვოთ? ჩვენ ისინი გველოდებიან, ნუ დავაგვიანებთ!

ავტორი: ლელა გაფრინდაშვილი

მედია ნებისმიერ მოვლენასა თუ პროცესს, არსებული სოციალურ-კულტურული გარემოს შესაბამისად კონკრეტულ მნიშვნელობას ანიჭებს და გარკვეული ღირებულებების დამკვიდრებასა და განვითარებას უწყობს ხელს. ამას თემების, სიტყვების, სახეების, კონტექსტის, აქცენტების შერჩევით და ახალი ამბების რიტორიკის განსაზღვრით აკეთებს. ქართული მედიის დიდ ნაწილს კი ცუდად ესმის რა არის დემოკრატიული, ჰუმანური ღირებულებები და საერთოდაც, შორსაა პროფესიონალიზმისგან. ამის მშვენიერი დასტურია ტელეკომპანია რუსთავი 2-ის საინფორმაციო გადაცემა „კურიერში“ ბავშვთა დაცვის საერთაშორისო დღის წინ გასული სიუჟეტი, რომელიც ტელეწამყვანებმა წარადგინეს, როგორც შოკისმომგვრელი ამბავი ბავშვებზე „რომლებიც მოფარებულში დიდების თამაშს თამაშობენ“. აქვე გავიგეთ ჟურნალისტების მთავარი აღმოჩენის შესახებ, რომ თურმე, ბავშვებს ასეთი უცნაურობა ახასიათებთ, რომ „ყველაფერში უფროსებს ბაძავენ, მათ შორის ინტიმურ ურთიერთობებშიც“. მაინც, რა გაუკვირდათ ასეთი ჩვენს ჟურნალისტებს, რომ გადაწყვიტეს „თემა საჯარო დისკუსიის საგნად ექციათ“ და ჟურნალისტური ეთიკის ნორმების დარღვევით გადაიღეს და ეთერში გაუშვეს კადრები, სადაც მოქმედი გმირები არასრულწლოვანები, სავარაუდოდ 10 წლამდე ბავშვები არიან? რა და, ის, რომ პატარა გოგო და ბიჭი სექსუალური სცენის იმიტაციას ახდენენ - გოგო ბალახზე წევს და ბიჭი მას გენიტალიებზე ეფერება. მაინცდამაინც სასიამოვნო საყურებელი არაა, მაგრამ გასაოცარი და მით უმეტეს, აღმაშფოთებელი ბავშვების საქციელში, არაფერია. ბავშვობაში ბევრს ჩაუცვამს მშობლების დიდი ფეხსაცმელი, სახლობანაც უთამაშია როლებისა და ფუნქციების განაწილებით და თანატოლის გენიტალიითაც დაინტერესებულა. თავად ჟურნალისტი ბავშვების სექსუალური სცენის პიკანტური დეტალების იმიტაციაში გარკვეულწილად მედიის გავლენასაც ხედავს. „ეს არც ძალადობაა და არც გადახრა. ეს ჩვეულებრივი ფიზიოლოგიური მოვლენაა, თუმცა, ეს არის არასწორი აღზრდა, ინტერესის არასწორი მიმართვა და გარემოს დიდი გავლენა - პირველ რიგში ჟურნალ-გაზეთების, ტელევიზიისა და ინტერნეტის“ - ამბობს ჟურნალისტი. როგორ ფიქრობთ, რა ჩანს ამ დროს, ანუ პრაიმ-თაიმში, ტელეეკრანზე? რა და, სექსუალურად შიშველი ქალების ფოტოები. სწორედ ისეთები, ჟურნალისტის აზრით ცუდ გავლენას რომ ახდენენ ბავშვებზე.

სიუჟეტი განსჯის საგანი მართლაც უნდა გახდეს, მაგრამ არა ბავშვების, არამედ, ჟურნალისტური არაპროფესიონალიზმის გამო. ბი-ბი-სის ჟურნალისტური ეთიკის ერთ-ერთი პუნქტი, რომელიც ბავშვების მედიაში ჩვენებას ეხება, ამბობს, რომ მაუწყებელი სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ისეთი მასალის ჩვენებას, რომელმაც შეიძლება ბავშვს გამეორებისკენ უბიძგოს. რადგან ბავშვებზე მოქმედებს ნანახი, გაგონილი და წაკითხული. ქმედება, რომელიც შეიძლება ბავშვმა ადვილად გაიმეოროს და მისთვის სახიფათო იყოს, არ უნდა იქნას ტრანსლირებული ისეთ დროს, როდესაც ბავშვებმა შეიძლება ნახონ ან მოისმინონ სიუჟეტი. ასევე ჟურნალისტური ეთიკა ავალებს ჟურნალისტებსა და პროდიუსერებს, რომ:

▪ ბავშვისგან ინტერვიუს აღებამდე, ან სხვა ფორმით პროგრამაში ჩართვამდე, ჟურნალისტებმა, ჩვეულებრივ, თანხმობა უნდა აიღონ მშობლისგან ან მეურვისგან, ან ნებისმიერი სრულწლოვანი ადამიანისგან, რომელიც მშობლის მოვალეობას ასრულებს. რაც უფრო მცირეწლოვანია ბავშვი და რაც უფრო დელიკატურია საკითხი, მით უფრო დიდია ასეთი თანხმობის მიღების აუცილებლობა.

▪ პროგრამები, რომლებიც გადაიცემა იმ დრომდე, როდემდეც სავარაუდოდ ბევრი ბავშვი უსმენს რადიოს ან უყურებს ტელევიზორს, არ უნდა შეიცავდეს სექსუალური აქტის ამსახველ სცენებს, თუ ამას რაიმე სერიოზული საგანმანათლებლო მიზეზი არა აქვს.

კურიერის ჟურნალისტები და პროდიუსერები არ იცნობენ ეთიკის ამ ნორმებს. მათ ჰგონიათ, რომ კადრების გაბუნდოვანებით ბავშვების ანონიმურობას დაიცავენ. თუმცა, თუკი მოინდომებ, ბავშვების ვინაობის დადგენა არ გაგიჭირდება.

ჟურნალისტი ამბობს, რომ ოპერატორი თბილისის ხედებს ერთ-ერთი სკოლის ეზოდან იღებდა და ამ დროს ეს სცენა აღმოაჩინა. კადრში მართლაც ძველი თბილისის ყველასათვის ნაცნობი უბანი ჩანს. ის სკოლაც ადვილი მისაგნებია, სადაც ოპერატორი იმყოფებოდა. ბავშვების ამოცნობა კი მათი ტანსაცმლით, დაახლოებითი ასაკითა და თმის ვარცხნილობით ძალიან რთული არ უნდა იყოს.

ჟურნალისტებს არაპროფესიონალიზმითა და ბავშვის სექსუალური განვითარების არცოდნით მშობლები და რაც ყველაზე მეტად საგანგაშოა, ფსიქოლოგებიც არ ჩამოუვარდებიან. ფსიქოლოგები ბავშვების სექსისადმი ინტერესსა და ამ ინტერესის გამოხატვაში „ტაბუს“, „ზნეობრივი მუხრუჭის მოხსნისა“ და კონტროლის შესუსტების შედეგს ხედავენ. თუმცა, შიგადაშიგ მაინც ახსენებდნენ, რომ მშობლებმა და სკოლამ ბავშვს ამ მიმართულებით ელემენტარული ინფორმაცია უნდა მიაწოდოს, მისი ცნობისმოყვარეობა დააკმაყოფილოს და მზად იყოს, პასუხი გასცეს ბავშვების მიერ დასმულ „ყველაზე უხერხულ კითხვასაც კი“. ასევე ქების ღირსია ფსიქოლოგების ის განცხადებაც, რომ თურმე, რაც ამ კადრებში ჩანს, არც გადახრაა და არც ავადმყოფური გამოვლინება, ეს ჩვეულებრივი ფიზიოლოგიური მოვლენა ყოფილა. ევრიკა! დედამიწა ბრუნავს!

ფსიქოლოგების ამ კომენტარის შემდეგ მაინც რომ ჩაეხედათ ჟურნალისტებს ბავშვის სექსუალურ განვითარებაზე დაწერილ, უკვე კლასიკადქცეულ ლიტერატურაში, ასე განცვიფრებულ-შეშფოთებულები ნამდვილად არ დარჩებოდნენ. ფსიქოლოგიაში ხომ უკვე კარგადაა ცნობილი სექსუალური განვითარების რამდენიმე ფაზა. პირველი - დაბადებიდან 6 წლამდე, როცა ბავშვისთვის მისი სხეული და მასზე დაკვირვება პრიორიტეტულია და იგი სექსუალურ ინტერესსა და ცნობისმოყვარეობას სპონტანურად გამოხატავს. ეს ბავშვისთვის ჩვეული ამბავია მანამ, სანამ უფროსები არ ასწავლიან, რომ ამ ემოციების მოთოკვაა საჭირო. მეორე ფაზაში, 6-დან 12 წლამდე, ბავშვი ასრულებს ფიზიკური და სექსუალური განვითარების გარკვეულ ეტაპს, მან უკვე იცის, რომ უფროსებისგან უნდა დამალოს მისი სექსუალური ინსტინქტები და ამ პერიოდში მეტი ავტონომიურობა და ინტიმურობა სურს. ესაა და ეს!

თუმცა, ჩვენ ისეთ კულტურაში ვცხოვრობთ, რომელიც ადამიანს სექსუალურ შეზღუდვებს უწესებს და ნაკლებად მიიჩნევს, რომ სექსი ადამიანისთვის ისეთივე დადებითი და საჭირო რამაა, როგორიც კარგი ჯანმრთელობა, კეთილდღეობა, წარმატება, თვითრეალიზება... მართალია, ამ მიმართულებით ვიქტორიანულ რეპრესიულ მსოფლმხედველობას გავცდით, მაგრამ სექსი, ჯერ კიდევ დაცემად და მორალური მუხრუჭის არარსებობად მიგვაჩნია. ბავშვებს კი აბნევს ეს დამოკიდებულება. მათ, ერთი მხრივ, ინსტინქტის დონეზე, სრულიად ჯანსაღი და ბუნებრივი ინტერესი აქვთ, მეორე მხრივ კი, ასწავლიან, რომ სექსი ამორალობაა ან საერთოდ არ არსებობს. ამიტომ, ბავშვები, ასევე თავდაცვის ინსტინქტით, ცდილობენ დაფარონ ეს ცნობისმოყვარეობა, სექსუალური თემების მიმართ „ამორალური“ ინტერესის რაიმე ფორმით გამოხატვა და ცხადია, ისევ თანატოლებში ცდილობენ პასუხების პოვნას. სიუჟეტში ნაჩვენები მშობლები კი, რომლებიც გაოგნდნენ ნანახი კადრებით, ვერ შეძლეს მათი ბოლომდე ნახვა ალბათ ზუსტად გამოხატავენ საშუალო სტატისტიკური ქართველი მშობლის აზრს, რომელიც ბავშვების სექსუალურ თემებზე დასმულ კითხვებს ასე პასუხობს: „ეს შენი საქმე არაა“ ან, რომ ბავშვები მხოლოდ სიყვარულის, და არა სექსის შედეგად ჩნდებიან, მერე კი „გაოგნებულები“ აღმოაჩენენ, რომ მათი შვილები, უკვე მათ გარეშე ცდილობენ სამყაროს შეცნობას.

ავტორი: ნინო დანელია

ავტორი: ქეთი სადღობელაშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

იაგო კაჭკაჭიშვილი, ქეთი სადღობელაშვილი, მაია ცირამუა, გურამ ოდიშარია

ბიბლია გვეუბნება, რომ კაცობრიობის ისტორიაში პირველი მკვდარი იყო მოკლული. ის, აბელი, თავისი ბუნებრივი სიკვდილით კი არა, ძმის, კაენის ხელით მოკვდა. იგივე ბიბლიიდან, თუკი „რაც იყო, ის იქნება და რაც არის, ის განმეორდება“, უნდა ვივარაუდოთ, რომ გარკვეულ პერიოდებში აგრესია და ძალადობა გამოვლინების პიკს მიაღწევს მაშინ, როცა ერში დაგროვილი უარყოფითი ენერგია განმუხტვას მოითხოვს. ძალიან მიკვირს და აგრესია მეუფლება, როცა გაოცებული სახით კითხულობენ ტელეეკრანიდან: საიდან ამდენი აგრესია-ძალადობის ფაქტები? საიდან და ბაღდადიდან. აგერ არ იყო 90-იანი წლები და თაობა, რომელიც ომების (სამოქალაქო, აფხაზეთი, სამაჩაბლო) დროს ჩაისახა? როგორც ფეხმძიმე ქალის ტრამვები და სტრესები მოქმედებენ ნაყოფზე, ისე იმოქმედა მაშინდელმა აგრესიამ და ძალადობამ იმ წლებში დაბადებულ თაობაზე და შედეგიც სახეზეა. როგორია ჩვენი საზოგადოების გზა აგრესიიდან ძალადობამდე, ვინ და რა აიძულებს მას ამ გზაზე შედგომას - მიზეზები, ვარაუდები, რეფლექსია. დისკუსიაში მონაწილეობენ: მწერალი გურამ ოდიშარია, ფილოსოფოსი, სოციოლოგი იაგო კაჭკაჭიშვილი და ფსიქოლოგი მაია ცირამუა.

ქეთი - კარგი იქნება ამ ცნებების დიფერენცირებას თუ მოვახდენთ, ჩემი აზრით, აგრესია ძალადობის წინაპირობაა, ძალადობა კი უკვე განხორციელებული ქმედება.

მაია - თავისთავად აგრესია სულაც არაა ცუდი. ადამიანს ეს იმპულსი რომ არ ჰქონდეს, ელემენტარულად ვერ იარსებებს, თავს ვერ გადაირჩენს, ვერ იქნება მიზანდასახული, ვერ შედგება, როგორც პიროვნება. ადამიანში იმთავითვე არის ჩადებული ორი ბაზისური ინსტიქტი, ერთი მიდის სიცოცხლისაკენ, მეორე სიკვდილისაკენ, მეტაფორულად რომ ვთქვათ, ერთია სიყვარულის, მეორე სიძულვილის, ერთია შენების, მეორე ნგრევის. ეს რომ არ იყოს ადამიანში, აბსოლუტურად დაინგრეოდა მთლიანობა. აგრესიული იმპულსის მატარებელი არის ნებისმიერი ადამიანი, როცა ეს იმპულსი პოზიტიურ ჩარჩოში ექცევა, ადამიანი აგრესიას ისე იყენებს, როგორც რესურსს. ზოგჯერ არასრულწლოვანთა კოლონიის მოზარდებთან მიწევს შეხვედრა და ერთი ამბავი მახსენდება ბავშვზე, რომელიც სერიოზული დაპირისპირების საგანი გახდა საზოგადოებაში. ის ფიქრობს, რომ მთელმა საზოგადოებამ ესროლა ტალახი, რის გამოც დაკარგა საკუთარი მომავლის რწმენა და გაუჩნდა ერთადერთი მიზანი - შური იძიოს და მოსპოს ის ადამიანი, ვინც ამ მდგომარეობაში ჩააგდო. არაფერი გაჭრის, თუ რეალურად არ დაანახე, რომ შურისძიება მისთვის არაფრის მომტანია. როცა საკუთარ განცდებზე მიამბობდა, გამახსენდა „ნატვრის ხე“, სადაც სიყვარულის გამო სჯიან ადამიანს, ამ ბავშვს ვკითხე - ამბობ, რომ ტალახი გესროლეს, იქნებ დაფიქრდე და მითხრა, რა შეიძლება გააკეთო, რომ შენც იგივე ტალახი არ ესროლო. დიდხანს იფიქრა და მითხრა: ვეცდები ისეთი წარმატებული გავხდე, მას, ვინც ტალახი მესროლა, შერცხვეს და თქვას - რატომ ხელები არ გამიხმა, თავის დროზე ამ ბავშვს ტალახი რომ ვესროლეო. ეს არის მაგალითი იმისა, როგორ შეიძლება აგრესიას შეუცვალო ჩარჩო და პოზიტიური მიმართულება მისცე, წინააღმდეგ შემთხვევაში გადავა ძალადობაში.

იაგო - მაიას ვეთანხმები იმაში, რომ - შეუძლებელია ადამიანი წარმოიდგინო აგრესიული მუხტის გარეშე. თუ ფილოსოფიის და სოციოლოგიის ენაზე ვისაუბრებთ, შემიძლია გავიხსენო ნიცშე, რომელიც ამბობს, რომ ყველა ადამიანში დევს მოთხოვნილება იმისა, გაბატონდეს და დაიმორჩოლოს სხვა ადამიანი, მაგრამ ყველას არა აქვს თანაბარი უნარი და შესაძლებლობა ადეკვატურად გამოავლინოს მასში არსებული ძალაუფლების ნება, ძალაუფლების უუნარო ადამიანები ამიტომაც ნიღბავენ თავიანთ სისუსტეს. ნიცშე ფიქრობდა, რომ კულტურა და რელიგია მოგონილია სუსტი ადამიანების მიერ იმისათვის, რომ დაფარონ თავიანთი სისუსტე. თუ ნიცშეს პოზიტიური კუთხით შევხედავთ, იმავეს ამბობს, რასაც ფროიდი ამბობდა, რომ საჭიროა ადამიანის ინსტიქტების დაბალანსება კულტურით და რომ კულტურას მაპრესირებელი ფუნქცია აქვს ინდივიდის ინსტიქტური მისწრაფებების მიმართ. სოციოლოგები ამას სოციალიზაციის პროცესს უწოდებენ, როდესაც ინდივიდი ახდენს საზოგადოებაში არსებული და მიღებული კულტურული და სოციალური ნორმების ათვისებასა და გადაცემას.

ქეთი - მაგრამ, სოციალური გარემო რამდენად აძლევს საშუალებას ინდივიდს საკუთარ თავში დააბალანსოს ეს აგრესიული მუხტი? ჩვენი გარემო ხომ პირიქით მოქმედებს, აძლიერებს ამ მუხტს.

იაგო - ამაშია საქმე. თუ სოციალიზაცია ვერ უზრუნველყოფს სათანადო „ჯებირების“ აგებას აგრესიის კალაპოტში მოსაქცევად, მაშინ აგრესიას ფართო გასაქანი ეძლევა. დღეს ჩვენს საზოგადოებაში არსებული ღირებულებათა სკალა არ არის ისეთი, რომ აგრესიული მუხტი სათანადოდ დააბალანსოს. ძალადობის კონცეპტუალურ შინაარსს დავუბრუნდები. ძალადობა - ეს არის ადამიანის იძულება, იმოქმედოს საკუთარი სურვილისა და ნების საწინააღმდეგოდ, ოღონდ ისე არ უნდა წარმოვიდგინოთ, რომ ეს ყველა შემთხვევაში ცუდია. არსებობს ადამიანის იძულების ლეგალური და ლეგიტიმური საფუძველი. სახელმწიფო სწორედ ესაა. ის არსებობს იმისათვის, რომ აიძულოს ადამიანი ან სოციალური ჯგუფი იმოქმედოს განსაზღვრულ ნორმატულ ჩარჩოში. იძულება მიუღებელია და დევიაციად იქცევა მაშინ, როდესაც არც ლეგალურ საფუძველს ეყრდნობა, ანუ არც კანონიერია და არც საზოგადოების ან სოციალური ჯგუფების მიერ არის აღიარებული. საკითხავია, არის თუ არა ჩვენი საზოგადოება მიდრეკილი ისეთი ტიპის ძალადობისაკენ, რომელიც არც ნორმატულია და არც ლეგიტიმური? მე ვფიქრობ, არის და ამას თავისი მიზეზებიც აქვს.

გურამი - რახან მწერალი ვარ და ამბებს ვაგროვებ, მინდა ასეთი ამბავი მოგიყვეთ. აფხაზეთში დაბადებულ-გაზრდილი კაცი ვარ და მთელი ომის განმავლობაში აფხაზებზე მეტად რუსებზე იყო ყურადღება გამახვილებული, იმაზე, როგორ გვბომბავს რუსული ავიაცია, რომ ჩვენი მთავარი მტერი რუსეთია და ა.შ. მეგობარი ექიმი მიყვება: შვილმა მთხოვა, ქართული და რუსული თვითმფრინავები დამიხატეო. ორივე დავუხატე თავიანთი დროშებით და ატრიბუტიკით, ბავშვი მთლიანად გამოერთო ოჯახის სიტუაციას, აიღო ფლომასტერები და რა აღარ ისროლა რუსული თვითმფრინავისკენ, რაკეტები, ბომბები, ტყვიები. როცა ააფეთქა და წითელი ფლომასტერებით ცეცხლის ალში გაახვია, რომ შევხედე, წნევა ჰქონდა აწეული, ისეთი გაწითლებული იყოო, ხედავთ, რა მოხდა? ამ ბავშვმა იომა, მიუხედავად იმისა, რომ მხოლოდ ქაღალდი და ფლომასტერი ჰქონდა, მთელი არსებით იომა. ჩვენ, აფხაზებმაც და ქართველებმაც იმ თაობის ყველა ბავშვს დავუკარგეთ ბავშვობა. ასეთ დროს, მე ყოველთვის ბოდიშს ვუხდი ჩვენი შვილების თაობას. ასეთ ამბავსაც გავიხსენებ - ერთი შერეული ოჯახია, დედა აფხაზია, მამა ქართველი. შვილები ომგამოვლილები არიან, ამჟამად თბილისში ცხოვრობენ და აფხაზეთში დედულეთში ჩადიან ხოლმე ბებია-ბაბუასთან. საინტერესო ისაა, რომ ეს ბავშვები აფხაზეთში ხაზგასმულად საუბრობენ ქართულ ენაზე, რომელიც იქაურებს აღიზიანებთ, აქ კი, ქართულ გარემოში ცდილობენ აფხაზურად ილაპარაკონ. ვფიქრობ, რომ ეს რაღაცნაირი შურისძიებაა ამ ბავშვებისა საზოგადოების მიმართ, ზუსტად ამ ომის გამო.

მაია - ორგანიზაციაში, სადაც ვმუშაობ, არსებობს ტრამვული თამაშის ისტორია, რომელიც თბილისის ზღვაზე მოხდა. იქ მცხოვრებმა დევნილმა ბავშვებმა სადღაც იპოვნეს მკვდარი ჩიტი, ამოთხრიან მიწას, დამარხავენ ამ ჩიტს, დაიტირებენ, ერთი დღის შემდეგ ისევ ამოთხრიან, ახლა სხვა ადგილას გადაიტანენ. ვერავინ მიხვდა, რას თამაშობენ ბავშვები. მაშინ ძალიან აქტუალური იყო ომის დროს დაკარგულთა მოძიებისა და გადმოსვენების თემა, აღმოჩნდა, რომ ბავშვები თამაშობდნენ იმას, რაც ნახეს და მოისმინეს. ეს არის ტრამვული გამოცდილების შედეგი, რომელსაც დიდი დრო სჭირდება მოსაშუშებლად. თუ ოჯახში ერთი ადამიანი მაინც არის ტრამვირებული, გრიპივითაა, იქ ყველა ტრამვირებული ხდება.

აგრესიული და ძალადობრივი თამაშები კი დარჩა ძალაში, მაგრამ ბავშვები დღეს უკვე ომობანას კი არა, დაპატიმრობანას, მიტინგობანას და პარლამენტობანას თამაშობენ. იქნებ დავფიქრდეთ, რა ხდება საერთოდ.

ქეთი - როცა ომისშემდგომ პერიოდზე ვსაუბრობთ, ალბათ ბუნებრივია ის შედეგი, რასაც ვიღებთ. ეკონომიკური მომენტიც ხშირად ხდება განმსაზღვრელი, ბევრი ბავშვი იზრდება ისეთ ოჯახში, სადაც უყურებს უმუშევარ მამას, დედას, რომელიც მთელი დღე ბაზრობაზეა გავარდნილი, ოჯახი რომ დააპუროს, თვითონ თავის დამკვიდრება სჭირდება, თითქოს გასაგებია ასეთი ბავშვის აგრესია, მაგრამ არანაკლები აგრესიით ხასიათდებიან სოციალურად უზრუნველყოფილი ოჯახის შვილები, როცა მეტი და მეტი უნდათ. შეიძლება თუ არა აგრესიის მიზეზი ორივე შემთხვევაში ერთი იყოს?

იაგო - მიზეზი ერთი ნამდვილად არაა, ეს ძალიან კომპლექსური საკითხია. რომელი მიზეზი დომინირებს მეტად, ეს კვლევასა და შესწავლას მოითხოვს. ჩვენთან ასეთი რეპრეზენტატული კვლევები თითქმის არ ტარდება, ამდენად, შეგვიძლია მხოლოდ ვარაუდები გამოვთქვათ. რატომ არ უნდა დავიწყოთ თუნდაც სახელმწიფოდან, რომელიც აგრესიისა და ძალადობის კულტივირებას ახდენს. რაღაც უცნაური დამთხვევა მოხდა ამ თემასთან, ხვალ 26 მაისის აღლუმია და რუსთაველის გამზირზე რომ გამოვიარე, ეს იყო არა რუსთაველის გამზირი (როგორც სამოქალაქო სივრცე), არამედ იარაღის საწყობი, შეფუთული ისეთ იდეოლოგიაში, თითქოს ეს იყოს საქართველოს ძლიერება, პრესტიჟი და მომავალი. ალბათ, მიგიქცევიათ ყურადღება იმისათვის, რომ პაციფიზმი, როგორც გარკვეული მსოფლმხედველობა და იდეოლოგია, გნებავთ, გარკვეული განწყობა, ჩვენთან ლამის დანაშაულისა და მოღალატეობის რანგშია აყვანილი. თუ შენ გამოდიხარ პრინციპით - „მშვიდობით, იარაღო!“ ეს ნიშნავს, რომ მარგინალი ხარ და ეწინააღმდეგები შენი სამშობლოს კეთილდღეობას. სამწუხაროდ, ამ ტიპის იდეოლოგიის დამკვიდრებას და განწყობის შექმნას ჩვენს საზოგადოებაში ხელისუფლება აქტიურად უწყობს ხელს.

ქეთი - საზოგადოებასთან ხელისუფლების ურთიერთობის სტილიც აგრესიულია, ცინიკური და დამაშინებელი. კი არ გესაუბრებიან, არამედ გიყვირიან, გტუქსავენ, რაღაცას გიმტკიცებენ. აგრესიის სტილის პრიორიტეტი მკვიდრდება ამ ქვეყანაში.

იაგო - შესაძლოა, გარკვეულ სოციალურ ინსტიტუტებს, მაგალითად ჯარს და ზოგადად, თავდაცვის სისტემას მოეთხოვებოდეს აგრესიის კლასიკური გამოხატულება ან კლასიკური მორჩილება, როცა ბრძანების შინაარს არ აქცევ კრიტიკული რეფლექსიისა და რევიზიის საგნად, მაგრამ როცა ამ ტიპის განწყობას გადაიტან სხვა სახის ინსტიტუციებზე და ქმნი ისეთ ვერტიკალს, სადაც სუბორდინაცია მოითხოვს ტოტალურ დაქვემდებარებას და ნებისმიერი კრიტიკული რეფლექსია დანაშაულად აღიქმება, ამას სასწრაფოდ სჭირდება თერაპია.

ქეთი - თქვენ საუბრობდით იმაზე, რომ სახელმწიფო გარკვეულწილად ძალადობას ახორციელებს საზოგადოებაზე, როცა ცდილობს მოაქციოს კანონის ჩარჩოში, დღეს რამდენად კანონიერია ურთიერთობა სახელმწიფოსა და საზოგადოებას შორის, არავინ დაობს იმაზე, რომ ყველა კანონმორჩილი უნდა იყოს, მაგრამ მეორე მომენტია, როცა სახელმწიფო ისეთ გარემოს გიქმნის, იძულებული ხარ ძალადობითა და აგრესიით გაიტანო თავი.

იაგო - რასაკვირველია, ძალადობისა და აგრესიისათვის ძალიან ნოყიერ ნიადაგს წარმოადგენს ეკონომიკური ფაქტორები, ამ თვალსაზრისით ჩვენი საზოგადოება პირდაპირ ოაზისია. თუ მინიმალური სამომხმარებლო კალათა ერთი ინდივიდისათვის მართლაც 130 ლარამდეა თვეში, მაშინ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ქართული საზოგადოების ნახევარზე მეტი სიღატაკის ზღვარს ქვემოთ ცხოვრობს. რამდენიმე საბაზისო მოთხოვნილებიდან, რომლის დაკმაყოფილება ადამიანისათვის ფუნდამენტურია, შიმშილის დაკმაყოფილება ერთ-ერთი უპირველესია. როდესაც ამას ვერ ახერხებს, ადამიანს ბუნებრივად უჩნდება ჯანყის, აგრესიის და ძალადობის განწყობა. თავისუფლების საბაზისო ინსტიქტის დათრგუნვაც ასევე ძალადობისა და აგრესიის წყაროა. ვერ ვიტყვი, რომ ამ მხრივ საქართველოში ნორმალური ვითარება გვაქვს, აქაც ძალიან ბევრი ხინჯია, ამაზე თვალს ვერ დავხუჭავ. ამერიკული სოციოლოგიის ფუძემდებელი პიტირიმ სოროკინი ამბობდა, რომ ძალადობას და აგრესიას, ერთი მხრივ იწვევს შიმშილი, მეორე მხრივ თავისუფალი გამოხატვის დათრგუნვა, საკუთრების ხელყოფა და ა.შ

გურამი - მე თქვენზე ბევრად უფროსი ვარ და უნივერსიტეტში მარქსიზმ-ლენინიზმს გვასწავლიდნენ, იქიდან მახსოვს მარქსის ნათქვამი - შიმშილით ნებისმიერ იდეას მოვკლავო. მართლაც, რაც უნდა იდეურად ამაღლებული იყოს საზოგადოება, როცა არ სრულდება ის, რისი იმედითაც დაიწყო არსებობა (თუნდაც ვარდების რევოლუციის პარალელი ავიღოთ), რა თქმა უნდა უზარმაზარი პროტესტი ჩნდება საზოგადოებაში, მით უფრო, როცა ხელაღებით ამცირებენ ხალხს სამსახურებში. საქართველოში ნახევარზე მეტია უმუშევარი და რატომ გვიკვირს აგრესიის მატება. ომზეც რომ ვილაპარაკეთ, არა მარტო დევნილებს გაუჩნდათ ქრონიკული დამარცხების სინდრომი, ის მთლიან პლასტად დაედო მთელ ქართულ საზოგადოებას. იმის ყოველწუთიერი თქმა ხელისუფლების მხრიდან, რომ ჩვენ გავიმარჯვებთ და აი, როგორი ჯარი გვყავს, უფრო მეტად უსვამს ხაზს ჩვენს ტრაგედიას. ამასწინათ მტრად გამოაცხადეს კაცი, რომელმაც გაბედა და ბოდიში მოუხადა აფხაზებს. იმაში მაინც უნდა ვიყო თავისუფალი, რომ საკუთარ თავს ვეკუთვნოდე. მომეცი საშუალება, ბოდიში ვთქვა როცა მომინდება და ნუ მაშინებ.

ქეთი - ხელისუფლებისაგან დიდად არ განსხვავდება ჩვენი საზოგადოება. თუ დავუკვირდებით ოჯახებში ბავშვთა აღზრდის მეთოდებს, უმეტესობა შვილებს ჯუნგლის კანონებით ზრდის - არავინ დაგჩაგროს, არავინ გაჯობოს. დღეს კულტურული და წესიერი ადამიანი ამ საზოგადოებაში, მაპატიეთ ჟარგონისთვის და „ჩმორიკად“ ითვლება. როცა ოჯახების უმეტესობა ასეთი პრინციპებით ცხოვრობს, გამოდის, რომ პრობლემის სიმწვავეში საზოგადოების წილიც იმდენივეა, რამდენიც ხელისუფლების და დანარჩენი ინსტიტუციების. წეღან იაგო ღირებულებათა სკალის არარსებობაზე საუბრობდა, მოდი, ვთქვათ, რომელი ღირებულებები გვაკლია.

იაგო - დავიწყოთ შემწყნარებლობითა და პაციფიზმით, რომელიც ოჯახში აღზრდისას ერთ-ერთი მთავარი ღირებულება უნდა იყოს. ჩვენთან აღზრდის სისტემაში ჩართულია თავისუფლების მომენტიც, მაგრამ ავიწყდებათ, რომ შენი თავისუფლება იქ უნდა დამთავრდეს, სადაც იწყება სხვისი თავისუფლება, ამას არ ითვალისწინებენ აღზრდისას.

მაია - ხშირად, მშობლებს არა აქვთ გაცნობიერებული ის, რომ ფიზიკური ძალადობის გარდა არსებობს ფსიქოლოგიური ძალადობაც, რომელიც უფრო მეტად დამანგრეველი შეიძლება აღმოჩნდეს ადამიანისათვის. აქ იგულისხმება ღირსების შელახვა, შეურაცხყოფა, იარლიყების მიწებება - ზარმაცი ხარ, უზრდელი ხარ, შენგან კაცი არ გამოვა. სოციალური მოლოდინების თეორიის მიხედვით ბავშვებს აქვთ არაჩვეულებრივი უნარი, გაამართლონ ჩვენი ყველაზე უფრო ცუდი მოლოდინები და აკეთებენ კიდეც ამას.

იაგო - ბატონმა გურამმა თქვა, მწერალი ვარ და ამბებს ვაგროვებო. ერთ ამბავს მეც მოვყვები, რომელიც იმის მაჩვენებელია, რომ ჩვენს ოჯახებში არსებობს ფარული ძალაუფლების დიდი დოზა, რომელიც საერთოდ არ აღიქმება ძალადობად, არადა, პრინციპში, ძალადობაა. ჩემს მეგობრებს ჯერ ერთი გოგო შეეძინათ, მერე მეორე. ქმარი ეუბნება ცოლს - მეთვრამეტე ხომ ბიჭი იქნებაო. ჩვენი კულტურული სტანდარტის (ტრადიციის) მიხედვით ბიჭი თუ არ გყავს, ეს ნიშნავს, რომ „რაღაც აკლია“ შენს ოჯახს, გოგო თუ გყავს - არც ისაა „ბოლომდე“ შენი, ხომ არის ასეთი გამოთქმა - „გოგო სხვისია“. ჩემმა მეგობარმა კი არ გაიხუმრა, მართლა თქვა. სანამ ბიჭი არ გაჩნდებოდა, მეთვრამეტემდე ავიდოდა. ის არ კითხულობს ცოლის ორგანიზმი ფიზიოლოგიურად რამდენად მზადაა ამისთვის, უნდა თუ არა ცოლს, სხვა საქმით დაკავდეს თუ აკვანთან უნდა აღამ-ათენოს. არის თუ არა ეს ძალადობა? რასაკვირველია არის. ასეთი მენტალიტეტის კაცს რომ უთხრა, ცოლზე ძალადობას ახორციელებო - ან არ დაიჯერებს, ან ჩათვლის, რომ აშაყირებ. რამდენი ასეთი ფარული პლასტი არსებობს, ერთი მითხარით.

ქეთი - პრინციპში, აკრძალვის რაღაც მექანიზმიც ხომ უნდა არსებობდეს აგრესიის გასანეიტრალებლად, თუნდაც ბავშვთან, ის ხომ ხშირად ვერ გიყალიბებს იმას, რაც უნდა?

მაია - რა თქმა უნდა, მაგრამ ჩვენი აღზრდის სისტემა ისეა აგებული, რომ ათასი აკრძალვა და კატეგორიული იმპერატივი არსებობს, ძალიან ცოტა ფიქრობს იმაზე, თუ რა უნდა თვითონ ბავშვს. არ არის ლაპარაკი იმაზე, რომ ბავშვი არ უნდა დაისაჯოს. თუმცაღა, არსებობს უფრო რაციონალური, უფრო ადამიანური დასჯის მეთოდები.

იაგო - არ უნდა წარმოვიდგინოთ ისე, რომ იძულების მექანიზმი საზოგადოებაში არ უნდა არსებობდეს. ამის გარეშე ჩვენ მეორე უკიდურესობას მივადგებით, რომელიც არის ანარქია, ქაოსი და „მე მინდას“ პრინციპის გააბსოლუტურება, სადაც ბატონობს ზეკაცის მსოფლმხედველობა - „მე თავად ვარ ღირებულებების კანონმდებელი და ფეხზე მკიდია დანარჩენი სამყარო“, ასეთი ფიურერიზმის პრინციპს უნდა გავექცეთ და რაღაცნაირად მოვნახოთ ოქროს შუალედი, რომლის მოძებნა რთულია, მაგრამ შესაძლებელი. იმისთვის, რომ ადამიანი სოციალური წესრიგისადმი ადეკვატური გამხდარიყო, დაფუძნდა სხვადასხვა სოციალური და სამართლებრივი ნორმები, დაწერილიც და დაუწერელიც. ეს ნორმები ადამიანის მოგონილია, მაგრამ იწრთობა წლების, საუკუნეების განმავლობაში და საბოლოო ჯამში არა ინდივიდუალური, არამედ კოლექტიური ცნობიერების პროდუქტს წარმოადგენს. პროგრესულმა კაცობრიობამ შექმნა სხვადასხვა ტიპის ურთიერთობისთვის ადეკვატური ნორმატული სისტემა, ასევეა ოჯახიც და მასში მიმდინარე პროცესებიც, მათ შორის - აღზრდისა და სოციალიზაციის. მართალია ყველა ოჯახისთვის ეს პროცესი ინდივიდუალური და უნიკალურია, მაგრამ არსებობს აღზრდის სისტემები, რომლებიც სხვადასხვა კულტურათა შეჯერებითაა მიღებული, რომელს ავირჩევთ, ეს ჩვენზეა დამოკიდებული. ანუ იმის თქმა, რომ არ არსებობს იძულების რაციონალური მექანიზმი, შეუძლებელია, მაგრამ ამ ყველაფერს უნდა შესწავლა, კულტივირება და პროპაგანდა.

ქეთი - პროპაგანდა უნდა გააკეთოს მედიამ, თუმცა დღეს ჩვენი მედია არის გამოკვეთილად მოძალადე სფერო, რომელიც აგრესიის აკუმულირებას ახდენს და ათმაგად უბრუნებს საზოგადოებას. ფაქტობრივად, ინფორმაციის უკონტროლო მიღება-გაშვებამ მედიის მხრიდან დიდწილად განსაზღვრა საზოგადოებაში არსებული აგრესიისა და ძალადობის მაღალი ხარისხი.

იაგო - „პატრულს“ რომ უყურო, გაგიჟდები. ჩვენმა ოპერატორებმა განსაკუთრებით კარგად ისწავლეს (თუ ჟურნალისტის მითითებაა, არ ვიცი), როგორ აჩვენონ დიდხანს და ახლო ხედით სისხლის გუბეში დაგდებული ადამიანი. არის თუ არა ეს იმ ნორმატული ჩარჩოს დანგრევა, რომელიც ჟურნალისტიკას, როგორც საზოგადოებაზე ზემოქმედების საშუალებას უნდა ჰქონდეს? არანაირი პროფესიული და ეთიკური ნორმები არ არის დაცული.

მაია - ის, რაც გააკეთა მედიამ თუნდაც იმავე ზერეკიძესთან მიმართებაში, იყო დანაშაული ამ ბავშვის წინაშე. წარმოიდგინეთ მის ადგილას საკუთარი თავი, 14 წლის ბიჭი ზიხარ ციხეში, ხედავ, რომ საზოგადოება მედიის მცდელობის შედეგად გაიყო ორ ნაწილად. ვიღაცეებისთვის გმირი ხარ, ვიღაცეებისთვის ნაძირალა. არავინ იფიქრა, რას ფიქრობს თავად ეს ბავშვი ან რამდენად რთულია მისთვის ამ ორი „რეალობის“ შეთავსება. შედეგად მივიღეთ ის, რომ მასწავლებლები ბავშვებს დღეს ასე ლანძღავენ - შენგან ზერეკიძე გამოვა. მითხარით, რა უნდა უთხრა ამ ბავშვს, როგორ უნდა აღუდგინო რწმენა? ისედაც, ბავშვების უმრავლესობას, რომლებიც ციხეში არიან, საშინელი შიში აქვთ ჩვენი საზოგადოებისა, რომელიც უამრავი დისკრიმინაციული სტერეოტიპით არის შეიარაღებული.

ქეთი - სად ხედავთ რეალურ საზოგადოებას? ჩვენ ვხედავთ საზოგადოების მხოლოდ იმ ნაწილს, რომელიც ტელევიზიითაა წარმოდგენილი, ხელისუფლებაც ხომ ტელევიზიით გვეკონტაქტება. საერთოდაც მგონია, რომ საქართველო ტელესახელმწიფოა, სადაც არაფერი ხდება, თუ ტელევიზია არ გიჩვენებს. დაწყებული ღონისძიებათა პირდაპირი ჩართვებით, ტრიბუნი-პრეზიდენტის განუყრელი მოწოდებებითა და აგრესიული ყვირილის თანხლებით, დამთავრებული იმ „ტოპ“ ჟურნალისტებით, რომელთა სამეგობრო-საახლობლო წრეს ქართული საზოგადოების სახელით მოსაუბრეებს ვხედავთ ტელეეთერში. მოკლედ, ვირტუალურ ქვეყანაში შეგვრეკა მედიამ.

მაია - დისკრიმინაციულ სტერეოტიპებზე რომ ვლაპარაკობდი, ტელევიზია უფრო მეტად ამძაფრებს ამ სტერეოტიპებს, თუ ეს გაცნობიერებულად ხდება, ძალიან ცუდია, თუ გაუცნობიერებლად ხდება, ალბათ, უნდა დაფიქრდნენ. არ შეიძლება ამა თუ იმ სატელევიზიო არხის მაღალ რეიტინგს ადამიანები შეეწირონ.

ქეთი - BBC-ის ეთიკურ კრიტერიუმებში მთელი თავი ეთმობა იმის ახსნას, თუ რა შეზღუდვები არსებობს მიცვალებულისა და მისი ოჯახის, საერთოდ ტრაგიკული მოვლენების გადაღებისას და ჩვენებისას. ჩვენთან არავინ ფიქრობს ადამიანებზე, მთავარი რეიტინგია! არასოდეს დამირეკავს ტელევიზიაში, მაგრამ როცა ერთ-ერთ ნიუსად დამწვარი მიცვალებულის დანაკუწებული სხეულის ნაწილები ყველა რაკურსით აჩვენეს, ისე გავგიჟდი, „ქრონიკაშიც“ კი დავრეკე, მთელი ღამე კოშმარად მექცა. ეს ხომ ერთი შემთხვევა არ არის. ასევე აჩვენეს გორში ტერაქტის დროს დაღუპულთა გვამები, თითქმის ყოველდღე აჩვენებენ ავარიებს. ვფიქრობ, ეს შეუგნებლად არ კეთდება, რადგან იმ სიუჟეტს ავტორის გარდა რედაქტორი და საინფორმაციო სამსახურის უფროსიც ნახულობს. ინტერესს კი იწვევენ სისხლით, მაგრამ ეს ინტერესი რომ სადღაც რეალიზდება, ამაზე არავინ ფიქრობს.

გურამი - ველიმირ ხლებნიკოვს აქვს ნათქვამი - ძალიან დიდი ინტერესით შევდივარ პოლიციის განყოფილებაში, იმიტომ, რომ იქ ჩემს სახელმწიფოს ვხვდებიო. ჩვენ ნებისმიერ ადგილას ვხვდებით ჩვენს სახელმწიფოს, ამიტომ ბავშვი სახლშიც რომ ჩაკეტო, ტელევიზორს ჩართავს და ქვეყანა უკვე მასთან მოდის სახლში. ყველას გახსოვთ ის დრო, როცა თბილისში შუქი არ იყო. მაშინ ძალიან პოპულარული იყო თელასის ხალხი, მოვიდოდა შუქი და ისინი ჩანდნენ ტელევიზორში. სახელებიც კი ვიცოდით ბლოკების, აგრეგატების, ფიდერების და რაღა თქმა უნდა შუქის ხალხის, როდესაც სიტუაცია გამოსწორდა, ეს ხალხი გაქრა. ადრე თუ ვცნობდით, ახლა მათი გვარ-სახელიც არ ვიცით. შემდეგ პერიოდული პრობლემა გახდა წყალი. ჩართავდი ტელევიზორს და ახლა წყლის ხალხი ჩანდა, წყალკანალი, მილები, ისტორიაც კი ვისწავლეთ რომელ წელს იყო ესა თუ ის მილი ჩაყრილი. მოკლედ, პოპულარულები გახდნენ. ახლა, როცა მეკითხებიან ხოლმე, რატომ არის ასეთი გადახურებული პოლიტიზირებული სივრცე, რატომ არიან პოპულარულები პოლიტიკოსები, წინა მაგალითებიდან გამომდინარე, მე მგონი, რაც არა გვაქვს, ის ხდება პოპულარული. ეტყობა, ჩვენ მართლა დიდი კულტურა გვაქვს, რადგან ტელევიზიები მასზე არ ლაპარაკობენ. ამასწინათ გოგი გვახარიას გადაცემა დახურეს, რეიტინგული არ არისო, ასევე დახურეს გადაცემა - „არ იდარდო“. ყველაფერი აღიზიანებთ, სადაც ადამიანური ფაქტორია. იგივე ომთან დაკავშირებით, პოპულარული თავების დაჭრა და დახოცვაა, ადამიანმა ადამიანი რომ გადაარჩინა და სიკეთე გააკეთა, ეს არავის აინტერესებს. ბავშვთა მკვლელობები რომ ავიღოთ, ამ მკვლელობებმა პატარა ბიჭები პოპულარულები გახადა. ამასწინათ, ერთმა პატარა გოგომ თქვა - მოგვწონს, ჩვენს გამო ბიჭები რომ ჩხუბობენო. უკვე არგუმენტებს ეძებენ მკვლელების გასამართლებლად - აბა რა ექნა, მის შეყვარებულს შეურაცხყოფა მიაყენაო. ასეთ დროს, ოჯახში რაც უნდა კარგად გაზარდო ბავშვი, რაც არ უნდა უკითხო და კარგი აჩვენო, გამოდის დიდ ქვეყანაში და ეჯახება სულ სხვა რეალობას, სადაც უმწეო ხდება. აქ არა მარტო ხელისუფლებას, საზოგადოებასაც ძალიან ცუდად აქვს საქმე.

ქეთი - თქვენ ბრძანეთ, ის ადამიანები, ვინც ომი ნახა, უღელტეხილი გადმოიარა და ათას უბედურებას გაუძლო, გაცილებით მიმტევებლები გახდნენ, ვიდრე გაბოროტებულებიო.

გურამი - ვისაც ომი დროს დაეღუპა შვილი, ის უფრო მპატიებელი აღმოჩნდა, მათ შორის აფხაზებიც. სამი წლის წინათ ჩავედი ჩემს მშობლიურ სოხუმში. პატარა პროექტი იყო ასეთი: 4-5 ბიჭი ჩავიდა აფხაზეთში, რომ იქაური უნივერსიტეტი ენახათ - როგორი ბაზა აქვთ, როგორ ასწავლიან და აქეთაც ჩამოვიდნენ აფხაზები. ხელის გულზე ატარეს თანატოლებმა და მერე აქედან წაიყვანეს 5 ბიჭი, ერთი სოხუმელი იყო მათ შორის, თავისი სახლი ანახეს და რომ მოიყვანეს, შაოსანი ქალი დახვდათ - გავიგე, სოხუმელი ჩამოსულა თბილისიდან და მაჩვენეთ ეგ ბიჭიო. მასპინძლებს შეეშინდათ, რამე არ უთხრას, გაუბედურებული ქალიაო. სამი სურათი ეკიდა თურმე გულზე. ეს ბიჭი ყვება - მეც შემეშინდა, კედელთან დავდექი, მომკიდა ხელი იმ ქალმა და მითხრა - ერთი შვილი ომამდე გარდამეცვალა, მეორე ომის დროს დაიღუპა, მესამე - ძმიშვილი მომიკლეს. სადაც დავასაფლავე, იქვე მათი ტოლი ქართველი ბიჭის საფლავია, ქართველების და აფხაზების უბედურება ისაა, რომ დედამისს უფლება არ აქვს, მოვიდეს და შვილი იტიროს, მინდა გითხრა, რომ იმ ქართველი ბიჭის საფლავს მე ვუვლიო. ამას ამბობს ქალი, რომელსაც შვილი და ძმისშვილი ამ ომში დაეღუპა. ანალოგიური მაგალითები ქართული მხრიდანაც უამრავია. დარწმუნებული ვარ, ის პატარა ბიჭები, რომლებმაც დღეს მკვლელობა ჩაიდინეს, დრო გავა და სხვანაირად შეხედავენ ცხოვრებას. ისინი აუცილებლად მოინანიებენ, ჩაწვდებიან იმას, რასაც იესო ეუბნება მოწაფეებს: „ცოდვილო, მონა ხარ შენი ცოდვისა!“ პრინციპში, მარტო ისინიც არ იმეტებენ ადამიანს - წვლილი ყველას გვაქვს - საზოგადოებას, ხელისუფლებას, მედიას. რა თქმა უნდა, განვითარებულ ქვეყნებშიც ხდება მსგავსი რამ, მაგრამ ჩვენთან ტალღა არის ძალიან ძლიერი. იმედია, გადაივლის ეს ტალღა, მაგრამ ახლა რაღაცნაირად უნდა ვუსაშველოთ ამ საქმეს.

იაგო - რასაკვირველია ტელევიზიითაც შეიძლება აჩვენო ძალადობა, მაგრამ ამ ჩვენებასაც თავისი ფორმა აქვს, რა დოზითაც აჩვენებ ძალადობას, იმ დოზით უნდა აქციო დისკუსიის საგნად, უნდა განიხილო. ასე იყო გოგი გვახარიას გადაცემებში, იყო რაღაც ფილმები ძალადობის ჩვენებით, მაგრამ შემდეგ ირჩეოდა ეს ფილმები, რეფლექსია იყო ძალადობის ავ-კარგზე. დღეს ანალიზი აკლია ჩვენს მედიას, გარდა წმინდა პროფესიული და ეთიკური სტანდარტების გაუთვალისწინებლობისა, აკლია ანალიტიკური ჭრილი. წეღან ვთქვი, რომ ძალადობისა და აგრესიის დაბალანსება უნდა მოხდეს არაცენტრისტული და რელატივისტური კულტურით, რომელიც არ არის გენეტიკური, მაგრამ ისეთი მოცემულობაა, რომ შეიძლება ისწავლო და ასწავლო, „შეიტანო“ საზოგადოებაში და შეცვალო რაღაც. მე მგონი, უნდა დაიდოს ეთიკური და პროფესიული კოდექსები, აღზრდის სისტემები, ეს უნდა გააკეთონ არასამთავრობოებმა, კვლევითმა ინსტიტუტებმა, უნივერსიტეტებმა, სკოლებმა. რაღაცნაირი „კულტურული ინექციები“ სჭირდება დღეს ქართულ საზოგადოებას.

ქეთი - ძალიან ხშირად საუბრობენ იმაზე, რომ დღეს აგრესიის ყველაზე ეფექტური გამნეიტრალებელი არის ეკლესია.

გურამი - ეკლესია შეიძლება გახდეს ძალიან ეფექტური შემაკავებელი, ამის რესურსი არის. ხანდახან მარტყოფის მონასტერში ავდივარ ხოლმე და ვრჩები, იქ მინახავს ბევრი ნაომარი ადამიანი, ზოგი ბერად აღიკვეცა, ზოგიც მორჩილია. საინტერესო ხალხია, რომელთაც იომეს იარაღით, ნახეს, როგორ კვდება მათ გვერდით ადამიანი, მეგობარი, ისინი უარს ამბობენ წარსულ ცხოვრებაზე და დასკვნებს აკეთებენ. საუბედუროდ, ჩვენ ხშირად გვახასიათებს გარეგნული სიყვარული ღვთისა, ავანთებთ სანთელს, სწრაფი ნაბიჯებით შევალთ ეკლესიაში, სწრაფადვე გადავიწერთ პირჯვარს და აღარაფერი გვახსოვს. პირადი მაგალითი ბევრს ნიშნავს. იესო ქრისტე იყო პირადი მაგალითი, რომელმაც თქვა: მოეპყარი ადამიანს ისე, როგორც გინდა მოგეპყრას შენ. დღეს ზნეობრივი გმირები გვაკლია, მათი პროპაგანდა არ გვაქვს. არადა, რამდენია ისეთი, რომელიც დროს უძლებს. ტელევიზიებს ისინი არ აინტერესებს. ამიტომაცაა ჩვენი საზოგადოება სუიციდური. თუ ამ მდგომარეობიდან არ გამოვედით, ხვალ-ზეგ უფრო ცუდ სიტუაციაში აღმოვჩნდებით.

იაგო - ეკლესია ერთ-ერთი ძლიერი ალტერნატივაა, თუმცა ერთადერთი ვერ იქნება, ჩვენ სეკულარიზებულ საზოგადოებაში ვცხოვრობთ, სადაც არსებობენ მორწმუნეებიც და ურწმუნონიც, მაგრამ ისე არ უნდა წარმოვიდგინოთ, თითქოს არამორწმუნეები ნაკლოვანები არიან, არ უნდა ვთქვათ, რომ ერთადერთი გზა აგრესიის დასაბალანსებლად „ტაძრისკენ გზაა“, როდესაც მოგვიწოდებენ იმას, რომ თუ გინდა გადარჩე, აუცილებლად უნდა მიაკითხო ეკლესიას - ეს კიდევ სხვა ძალადობას და აგრესიას წარმოშობს. ეკლესიის გარდა სხვა ალტერნატიული ინსტიტუციებიც აქტიურად უნდა ამოქმედდეს.

მაია - სახელმწიფოს ჰქონდა ამის მცდელობა, როცა კანონიერ ქურდებს დაუპირისპირდა, თითქოს იდეაში სწორად დაიწყო, მაგრამ აბსოლუტურად მოუმზადებლად და გაუაზრებლად გაკეთდა. ერთს რომ ართმევ, რას თავაზობ სამაგიეროს, პატრულს თუ პოლიციას, რომლის იდეის დისკრედიტაცია თავად ხელისუფლებამ მოახდინა მათთვის განუზომელი უფლებების მინიჭებით. შეცდომაა დაშვებული იმ მხრივ, რომ არ შეიქმნა ალტერნატივა. როცა კოლონიის ბავშვებს ვეკითხები, რას ნიშნავს იყო წარმატებული ადამიანი, ისეთ სურათს ხატავენ, რომ ასეთი ადამიანი არამცდაარამც არ არის პატიოსანი კაცი. წარმატებული არის ის, ვისაც ბევრი ფული აქვს და მაგარი მანქანა ჰყავს, კაცი მოუკლავს და ძალაუფლება გააჩნია, მაგრამ, როცა ვეუბნები, რომ ჩემთვის წარმატებული ადამიანი არის იგივე გურამ დოჩანაშვილი, რომელსაც უჭირს, მაგრამ ზის და კარგ წიგნებს წერს, ან გმირი ჩემთვის არის ქალი, რომელიც პიანისტია, მაგრამ დადის და ქუჩის უპატრონო ძაღლებს უვლის, ეს ბავშვები უკვე სხვაგვარად ფიქრსა და მსჯელობას იწყებენ, ვფიქრობ, ასეთი ალტერნატიული დომინანტების შექმნაა საჭირო. მეორე მომენტიცაა, ჩემი აზრით, ჩვენი თაობა დაუპირისპირდა ავტორიტარ მამას, გააგდო იგი და თვითონვე მოვიდა მამის სტატუსით, ეხლა გვაქვს სერიოზული შიში იმისა, გავწევთ თუ არა მამობას, არადა, ავტორიტარული, აგრესიული მართვისა და ძალადობრივი ზემოქმედების მოდელი მამისგან ავიღეთ და სხვა არაფერი ვიცით, ბუნებრივია, გაგვიჩნდა სერიოზული შიში იმისა, რომ შეიძლება ჩვენი შვილების თაობაც ასევე მოგვექცეს და ამიტომაც გამოვიწვიეთ. როგორც კი ერთი პრეცენდენტი მოხდა, ატყდა ამბავი და ამოქმედდა კატეგორიული სანქციები, იმპერატივები: ყველას ციხეში ჩაგყრით! სკოლებში კამერებს დაგიყენებთ, მუდმივად გაკონტროლებთ! და რას ველოდებით? შეიმალებიან ეს ბავშვები სახლში და წესიერად მოიქცევიან? ბავშვის ფსიქიკისათვის ეს წარმოუდგენელია, რადგან თუ ბავშვს ძალით უპირისპირდები, ის ათასნაირ გამოცდას და პროვოკაციას მოგიწყობს. მრჩება შთაბეჭდილება რომ ახალი თაობა რაღაცნაირად სჯის მშობლების თაობას, ისეთი განცდაა, თითქოს ამ თაობამ გადაწყვიტა თავი გაინადგუროს, ერთმანეთი დახოცოს, რაღაცა აუტოაგრესიული სინდრომი გაჩნდა ამ თაობაში და ეს არის ძალიან დამაფიქრებელი. არანაირად არ მესმის განათლების მინისტრის, რომელსაც ჩემი აზრით, არ უყვარს და ეშინია ბავშვების, რადგან შეუძლებელია კამერების ზედამხედველობის გარემოში ჯანსაღი ადამიანები გაიზარდონ. როცა უნივერსიტეტი დავამთავრე და სკოლაში დავიწყე მუშაობა, დირექტორს მოუვიდა ერთი „გენიალური“ აზრი - სკოლაში ჩხრეკა ჩაეტარებინა, მართალია, არცერთ ბავშვს არ აღმოაჩნდა იარაღი, მაგრამ გავიდა ერთი კვირა და ბავშვებმა დანების ტარება დაიწყეს.

გურამი - ლაო ძის აქვს ნათქვამი, რომ რაც მეტია ურდული და საკეტი, მით მეტია ქურდები. გამახსენდა ქართული ფილმი „რეკორდი“, კაცმა შორ მანძილზე ქვა გადატყორცნა მაშინ, როდესაც დედა შეაგინეს და ეს სიძულვილმა გააკეთებინა, მეორედ იგივე რეკორდი სიყვარულმა დაამყარებინა. მე მგონი, სიძულვილის რეკორდი უკვე დამყარებული გვაქვს, ეხლა ვიფიქროთ, როგორ დავამყაროთ მეორე რეკორდი, სიყვარულითა და სიკეთით.

იაგო - ჩვენი ხელისუფლება ფიქრობს, რომ არსებობს პოლიტიკური ელიტა და მასთან დაახლოებული კულტურული ელიტა, რომელთაც იციან, როგორ წარმართონ საზოგადოება. ვინ არის ნედლი მასალა მათთვის? ნედლი მასალა არის ახალგაზრდები, იმ თვალსაზრისით, რომ რასაც უნდა იმას გამოძერწავენ მათგან, ამიტომ მიდის ასეთი გაშმაგებული შეტევა სკოლაზე, ანუ მიდის საზოგადოების საშინელი მარგინალიზაცია.

ქეთი - სტუდენტებში როგორი განწყობაა?

იაგო - სხვადასხვანაირი - ჯანსაღიც და არაჯანსაღიც. ჩემთვის ყველა განწყობა ჯანსაღია, რომელიც არ ახდენს რაიმე მოქმედების ან აზრის გააბსოლუტურებას. როგორც კი რაიმეს გააბსოლუტურებ, ეს ნიშნავს, რომ შენ გაქვს რაღაც ცენტრი და ვინც ამ ცენტრთან ადეკვატურ კავშირში არ მოდის, მას განიხილავ, როგორც მტერს. დღეს არის გარკვეული აზროვნების წესის, გარკვეული მოქმედების მოდელის გააბსოლუტურების დაჟინებული მცდელობა, რაც ჩემი აზრით, ტოტალური ძალადობის საცეცებით ბოჭავს ჩვენს სოციალურ აქტიურობას და ცნობიერებას, თუმცა, მადლობა ღმერთს, კრიტიკული რეფლექსიაც ცოცხლობს, მათ შორის სტუდენტებშიც. შეიძლება ვცდები და ძალიან გულუბრყვილო ვარ, მაგრამ მგონია, რომ ჩვენთან ტოტალიტარიზმი იქნება ტოტალიტარიზმის კარიკატურა. იმედი მაქვს, ამას ჩვენი ხელისუფლების და მის მიმართ ლოიალურად განწყობილთა გარკვეული ნაწილიც ხვდება.

ქეთი - რატომ არ ფიქრობს ხელისუფლება იმაზე, მისგან გაშვებული აგრესია ისევ უკანვე რომ მიუბრუნდება.

იაგო - ეგ გამოცდილებაზე დამყარებული რაციონალური მსჯელობაა და ასე შორს ახლა არ იხედებიან, თუმცა, ეს დროც მოვა, რასაკვირველია.

ქეთი - მინდა 1990 წლით დათარიღებული ერთი ფრაგმენტი მოვიყვანო მერაბ მამარდაშვილის ლექციიდან, რომელიც ჩვენი დისკუსიის შემაჯამებლადაც გამოდგება: „ხანდახან ვუყურებ და ვუსმენ ახალგაზრდებს ჩვენს პოლიტიკურ სცენაზე და ზოგიერთზე ვფიქრობ: ასეთი გაავებული და ეჭვიანი რომ ხარ, რაც გარშემო ხდება, ყველაფრის უკან რომ შენს წინააღმდეგ მიმართულ ინტრიგას ხედავ, როგორ ცხოვრობ საკუთარ თავთან, როგორ იტან საკუთარ თავს, მე მგონი ასეთი ცხოვრება, ასეთი ცნობიერება შეუძლებელია“. ვფიქრობ, ამით დავამთავროთ.

დისკუსია გაიმართა
ლიტერატურულ კაფე „ქარავანში“

ავტორი: გიორგი გვახარია
ფოტო: REUTERS, გიორგი ნადირაძე

ფოტო: გიორგი ნადირაძე

REUTERS

ფესტივალი რამდენიმე დღის დაწყებული იყო. დილის სეანსის შემდეგ, ჩვეულებრივ, მივადექით პრეს-ბოქსებს, რომლებსაც ფერადფერადი კატალოგებითა და სარეკლამო ბუკლეტებით გვივსებდნენ. იქვე ახლოს ურნა იდგა, ზედმეტი „ნაგვისგან“ რომ გავთავისუფლებულიყავით და პლაჟზე მაკულატურა არ გვეთრია. ჩვენი ყურადღება რომელიღაც არასაკონკურსო ჰონკონგური ფილმის კატალოგმა მიიპყრო. „ამობურცული“ დიზაინი ჰქონდა. გადავშალეთ საქაღალდე და ხელში წითელ ცელოფანში გახვეული რაღაც სქელი და გრძელი შეგვხვდა. ჯერ გასაბერი ბუშტი გვეგონა, მგონი ვიღაცამ თქვა კიდეც, კანის ფესტივალი წელს ხომ საიუბილეოა, ეტყობა ეს ბუშტები უნდა დავბეროთ და პალმებზე ჩამოვკიდოთო.

ბუშტი - არა. ჰონკონგული ეროტიკული ფილმის ავტორთა ძღვენი ჩვეულებრივი პრეზერვატივი აღმოჩნდა. „- ვითომ გამოგვადგება?“

- მკითხა ჩემმა ერთმა კოლეგამ (ქართველმა, რა თქმა უნდა) პასუხი არ გამიცია. ჩემი ძღვენი უკვე ურნაში ეგდო.

ის-ის იყო პრესბოქსებს უნდა გავცლოდით და პლიაჟისკენ აგვეღო გეზი, ჩემი ყურადღება ორმა რუსმა ჟურნალისტმა მიიპყრო, რომლებიც საეჭვოდ ტრიალებდნენ „სანაგვის“ გარშემო. როგორც კი დარწმუნდნენ, რომ ქართველები აქაურობას ტოვებდნენ, ურნაში ქექვა დაიწყეს. ამოიღეს ჩვენი ძღვენი და ჩანთაში ჩაიდეს - კანის 60-ე კინოფესტივალის ფერად ჩანთაში, რომელზედაც სხვადასხვა დროს გამარჯვებული ფილმების ავტორთა სახელებია აღნიშნული - მიხეილ კალატოზოვი, ფედერიკო ფელინი, მიქელანჯელო ანტონიონი, ინგმარ ბერგმანი, ლუკინო ვისკონტი...

ეს ჩანთები ყველაზე მეტად პლაჟზე გამოგვადგა; ვინაიდან წელს, შარშანდელთან შედარებით, კიდევ უფრო გამკაცრდა უსაფრთხოების ზომები და ყოველი ფილმის ჩვენების წინ ჟურნალისტებს ჩანთებისა და ჯიბეების ჩხრეკვის ხანგრძლივი რიტუალი უნდა გაგვევლო, სეანსებზე მეტისმეტად დატვირთულნი ვერ ვივლიდით, ანუ, ჩანთებს პლაჟის ატრიბუტებით ძალიან ვერ გავავსებდით. არადა, კანში პლაჟები ქვიშიანია - რაღაცაზე ხომ უნდა დაწვე!

ჩემთვის სწორედ კანის საიუბილეო ფესტივალის ჩანთა აღმოჩნდა „დასაფენი საშუალება“; ამოხვიდოდი ცივი ზღვიდან, დაიდებდი ამ ჩანთას ზურგზე და წამოწვებოდი. სველ სხეულზე თუ დაიფენდი, იყო გარკვეული საშიშროება ეგ გვარები - ფედერიკო ფელინი, თუ ლუკინო ვისკონტი - ზურგზე ან მუცელზე აღბეჭდილიყო. თუმცა კანის პლაჟებზე ამას არავინ მიაქცევდა ყურადღებას - შეიძლებოდა, უბრალოდ, „კონცეპტუალურ აქციად“ აღექვათ. მეტი არაფერი.

პრეზერვატივების დრო ნამდვილად არ გვქონდა. კანში პრესისთვის პირველი სეანსი დილის ცხრის ნახევარზე ეწყობა. ვინაიდან „ცისფერი“ ხარ, ე.ი. „ყოველთვიური პრესა“ (იხ. „შოკოლადისთვის“ ერთი წლის წინ დაწერილი სტატია „ფარისევლობის მოკრძალებული ხიბლი“), რიგი უნდა დაიკავო, სანამ „ყოველდღიურები“, ანუ „ვარდისფრები“ შევლენ - ე.ი. ძალიან ადრე გაიღვიძო. მერე შუადღის სეანსი იწყება - კიდევ უნდა დაიკავო რიგი.

არადა, რა კარგი ამინდია! როგორ კარგად ჭყუმპალაობენ „ლაჟვარდოვან ნაპირზე“!

ამ გაუთავებელი რიგებისგან და კანის ფესტივალისთვის დამახასიათებელი მეტისმეტად ნელი, „მედიტაციური“ ფილმებისგან საღამოსკენ ისე იღლები, რომ პრეზერვატივის ხსენებაც კი ჯოჯოხეთად გეჩვენება. საღამოს სეანსიდან როცა გამოდიხარ და ხედავ სმოკინგებსა და „ბუმბულებიან კაბებში“ გამოწყობილ კარგად გამოძინებულ, „დუხდასხმულ“ პუბლიკას, რომელიც ფილმის ოფიციალურ ჩვენებაზე მიიჩქარის (ასეთი სეანსები, როგორც წესი, გვიან იწყება), რაღაც საშინელი აგრესია იღვიძებს შენში - ტერორისტული აქტის მოწყობის სურვილი გიჩნდება! გძულს კონსერვატიზმისა და „სამუშაო სტილის“, ბურჟუაზიულობისა და დემოკრატიულობის ეს ნაზავი, აი, უკვე 60 წელი რომ მკვიდრდება მსოფლიოში ყველაზე პრესტიჟულ კინოფორუმზე; ფიქრობ, მაგალითად, წლევანდელი ჟიურის თავმჯდომარეზე, სტივენ ფრირზზე. ნეტავ არ ერევა ამაზე გული „დედოფლისა“ და „სამრეცხაოს“ ავტორს? ან ფამუქი როგორ აღიქვამს ამ ყველაფერს, არ სრცხვენია, ამ ხალხში რომ ზის? ანდა ჟიურის კიდევ ერთი წევრი - მარკო ბელოკიო - 60-იან წლებში მემარცხენე-რადიკალური კინოს მანიფესტის „მუშტები ჯიბეშის“ ავტორი, თავის ფილმში „ნახტომი სიცარიელეში“ მიწაში რომ ჩადო იტალიური საზოგადოების საფუძვლები.

„ნახტომი მომავალში“. ასე დაარქვეს კანის საიუბილეო ფესტი ვალის პლაკატს „მაგნუმის“ ფოტოგრაფებმა. აქ აგვიხსნეს, რომ ფოტოზე გამოსახული პერსონაჟები, პედრო ალმოდოვარი, ჟერარ დეპარდიე, ჟულიეტ ბინოში (გააწყალეს რა, გული ამ დედაკაცით!) მომავლის კინოში „მიხტიან“. ნეტავი სადაა ეს მომავალი? ანდა, როგორია? თავად ალმოდოვარმა ხომ უარი თქვა კანის საიუბილეო კინოფორუმისთვის საგანგებოდ მომზადებულ პროექტზე, კინონოველების თაიგულზე სახელწოდებით „ყველას თავისი კინო აქვს“? კი, სხვებმა, კანის ფესტივალების ლაურეატებმა, მაინც გადაიღეს სამწუთიანი ფილმები - ანგელოპულოსმა, ლარს ფონ ტრიერმა, ნანი მორეტიმ, დარდენებმა... სულ ოცდაცამეტმა რეჟისორმა. მაგრამ რა? სადაა ამ ფილმში კინოს მომავალი? თითქმის ყველა ნოველაში დიდი რეჟისორები წარსულს მისტირიან - ხან ფელინის, ხან ბრესონს, ხანაც გოდარს. „ემანუელასაც“ კი; რომან პოლანსკის ნოველაში შუა ხნის ცოლ-ქმარი გატაცებით უყურებს სექსუალურ აქტს „ემანუელადან“. დარბაზი ცარიელია (ცარიელია დარბაზი თითქმის ყველა ნოველაში!). მხოლოდ უკანა რიგიდან ისმის მამაკაცის ოხვრა და ხვნეშა. ქალი შეწუხდება და ქმარს ეტყვის, გადი და ადმინისტრაციას (!) უთხარი, რომ გაიყვანონ ეს პათოლოგი, კინოს ყურებაში ხელს გვიშლისო. კაცი გადის და კინოთეატრის დირექტორი მოჰყავს. ძალიან გამოპრანჭული, სათვალიანი დირექტორი ხმაურიან მაყურებელს ბილეთს მოსთხოვს. ისიც მორჩილად გაუწოდებს (ისევ ხვნეშის. სახე დასისხლიანებული აქვს). „თქვენი ადგილი ქანდარაზეა და არა პარტერში“ - მკაცრად ეტყვის ცარიელი კინოთეატრის დირექტორი. „ვიცი... იქ ვიჯექი და გადმოვვარდი!“ - ძლივს ამოილუღებს „ემანუელასგან“ დაზარალებული.

ეჰ! სადაღაა ასეთი კინო და სადღაა ასეთი მაყურებელი!

REUTERS

ან სადღაა კინოკრიტიკოსი, რომელიც კანში კინოს საყურებლად ჩამოდის და არა ბონოს მუქთა კონცერტზე თუ შარონ სტოუნის აქ ციაზე „გასაქნევად“ (ამ აქცია-აუქციონზე, რომელიც შიდსით დაავადებულების დასახმარებლად გაიმართა, ჯორჯ კლუნის ერთი კოცნა 300 000 დოლარად გაიყიდა). სწორედ რომან პოლანსკი იყო, ქოქოლა რომ დააყარა ასეთ ჟურნალისტებს პრესკოფერენციაზე. „აქ 30 დიდი რეჟისორი ზის. ჩვენ კინოზე სასაუბროდ ჩამოვედით, თქვენ კი სისულელეებს გვეკითხებით (ვიღაცამ იკითხა, სადაა ლარს ფონ ტრიერი, მართალია, რომ ფსიქიატრიულში დააწვინესო?), მომბეზრდა... თქვენს მოსმენას მირჩევნია წავიდე და ვივახშმოო...

ეს თქვა და დატოვა პრესკონფერენცია.

ცისფერი აკრედიტაციით დაჯილდოვებული ქართველები, ე.ი. ყოველთვიური პრესა, არ შეგვიშვეს ამ პრესკონფერენციაზე, თორემ პოლანსკი არ გაიქცეოდა - ვეტყოდით, არა, ბატონო რომან, ჩვენ აქ მართლა კინოს საყურებლად ჩამოვედით... აი, გუშინ პრეზერვატივებზეც კი უარი ვთქვით. ხმაურიანებიც ვართ - ალექსანდრე სოკუროვის ახალი ფილმის, „ალექსანდრას“ დასრულების შემდეგ ისეთი „უუუუუუუუუ!“ შემოვძახეთ და ვუსტვინეთ, რომ მეორე დღეს „მონდმაც“ კი დაწერა, პრესამ ოვაცია გაუმართა სოკუროვს, თუმცა ქანდარიდან უკმაყოფილო შეძახილებიც გაისმაო... ჩვენ ის ხალხი ვართ, ვისაც კინოზე ლაპარაკი გვინდა, მაგრამ ყველაფერს ჟურნალისტებს ნუ დააბრალებთ, რადგანაც, თქვენ თვითონ გვიმტკიცებთ, დიდი კინო უკვე მკვდარიაო, თქვენ თვითონ მისტირით წარსულს.

REUTERS

რომან პოლანსკი მხოლოდ 2 დღით ჩამოვიდა კანში და ცხადია, ვერ ნახავდა საკონკურსო პროგრამის იმ 22 ფილმს, რომელიც ფესტივალის დირექტორმა, ჟილ ჟაკობმა საგანგებოდ შეარჩია საიუბილეო კინოფორუმისთვის.... ვერ ნახავდა ამ უსაშველოდ ესთეტიზირებულ, ნელ ფილმებს, რომელთა ავტორების უმრავლესობა სლაიდ-შოუს უფრო ქმნის, ვიდრე კინოს. ფილმებს, სადაც საოცრად ბევრს მსჯელობენ ღმერთზე, სიკვდილზე, სინდისზე, მორალზე. მეტიც, ჟიურის სპეციალური პრიზით აღნიშნულ, მექსიკელი რეჟისორის კარლოს რეიგადასის „ჩუმ სინათლეში“ მიცვალებული ცოცხლდება კიდეც... ზოგიერთი კრიტიკოსი რეიგედასის ამ სურათს (სადაც დაახლოებით ათი წუთი გრძელდება ახლო ხედი მამაკაცისა, რომელიც ხმამაღლა მოსთქვამს, ტირის, რადგან ვერ გადაუწყვეტია ვინ აირჩიოს - ცოლი თუ საყვარელი) „ოქროს პალმას“ უწინასწარმეტყველებდა... ამ კრიწერილი კანიდან ტიკოსებმა, როგორც ჩანს, ჩვენზე, ქართველებზე უფრო კარგად გამოიძინეს ღამით, ანდა, სეანსის წინ, მზის გულზე, უზარმაზარ რიგში დგომა არ მოუხდათ.

საოცარი რაღაც მოხდა. კანში ყოფნის დროს ხმამაღლა ვილანძღებოდით, სნობიზმსა და დეკადენტობაში ვადანაშაულებდით ფესტივალის დირექციას, იმაზე შევთანხმდით, რომ ბერლინალე - თავისი პოლიტკორექტულობითა და ჰოლივუდის დაუფარავი ერთგულებით, გაცილებით უფრო საინტერესო კინოფორუმია, ვიდრე კანი, რომ ბერლინში სასაცილოდ არ ეყოფათ ეს დაყოფა პრესტიჟულ („ვარდისფრები“) და არაპრესტიჟულ („ცისფრები“) პრესად. გინებ-გინებით გამოვედით, მაგალითად, ანდრეი ზვიაგინცევის უსაშველოდ პათეთიკური და ყალბი „განდევნიდან“, ვონგ-კარ ვაის „მოცვის ღამეებიდან“, სადაც ჰონკონგელი რეჟისორის საყვარელი ხერხი, რაპიდით გადაღება (სრულიად უნიჭო ნორა ჯონსსა და ჯუდი ლავზე რომ არაფერი ვთქვათ) ყველანაირ ტექნიკას შეგაზიზღებთ კინოში, ემირ კუსტურიცას „დამპირდიდან“... ო, არა! ამ ფილმის ხსენებაზეც კი მაყრის და სილვია კრისტელის პოზები მენატრება „ემანუელადან“.

მაგრამ დასრულდა კანის ფესტივალი, გამოცხადდნენ გამარჯვებულები - სტივენ ფრირზმა თავი არ შეირცხვინა და „ოქროს პალმა“ არა თუ კონკურსის საუკეთესო ფილმის, არამედ საერთოდ, თანამედროვე კინოს შედევრის ავტორს, რუმინელ რეჟისორს, კრისტიან მუნჯიუს (მგონი, მაინც ასე იწერება ამ 38 წლის რეჟისორის გვარი) გადასცა, სოკუროვი, რუსეთის სპეცსამსახურების აშკარა დაკვეთით გადაღებული ფილმით, კუსტურიცა, ვონგ-კარ ვაი, ბელა ტარი, კატრინ ბრია, ქუენთინ ტარანტინო, ძმები კოენები - დიდი ავტორიტეტები კი, საერთოდ, ფეხზე დაიკიდა, არ შეიმჩნია... დასრულდა კანის კინოფორუმი და ცხადი გახდა, სიცარიელეში ხტომა სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ კინოხელოვნებას შავად აქვს საქმე. სწორედაც რომ პირიქით - მთავარია, კინემატოგრაფისტებს ჯერ კიდევ არ დაუკარგავთ ხტომის სურვილი. ახალი სახე, ახალი იდეები, ახალი კინო კი, სწორედ სიცარიელეში უნდა დაიბადოს და არა ბრესონის, გოდარისა და „ემინაუელების“ გაუთავებელ ინტერპრეტაციაში, რასაც ვერა და ვერ ელევიან თანამედროვე კინოს ცოცხალი კლასიკოსები, დიდი ხანია რომ შეიფერეს ეს მრავალმნიშვნელოვანი სახელი - „პოსტმოდერნისტი“.

ფოტო: გიორგი ნადირაძე

ასეთი დისტანციიდან კანის ფესტივალის რიგებიც კი სასიამოვნო რიტუალად მოგეჩვენება.

კანის კინოფორუმს, რა თქმა უნდა, ისე არ უჭირს, რომ ახალი კინოქალაქი არ ააშენოს, თუნდაც „ბერლინალეს“ მსგავსი. შარშან, მაგალითად, „და ვინჩის კოდის“ ავტორებს ფილმის პრეზენტაცია 2 მილიონი დოლარი დაუჯდათ. ეს ფული სწორედ კანის კინოფორუმის ბიუჯეტში ჩაირიცხა. დაუმატეთ ამას საფრანგეთის კულტურის სამინისტროს დახმარება, ადგილობრივი მთავრობის, სპონსორების ფული და მიიღებთ კანის ფესტივალის ბიუჯეტს - 20 მილიონ ევროს! აღარაფერს ვამბობ მოგებაზე, რომელსაც კანის კინოფორუმი აქაური სასტუმროებიდან, რესტორნებიდან, მრავალრიცხოვანი კაფეებიდან, ავიოკომპანიებიდან იღებს.

ერთი დიდი კინოქალაქის მშენებლობა, რათა ხალხი მზის გულზე, რიგში არ დააყენო და შეეშვა ჟურნალისტების დისკრიმინაციას, ნამდვილად არაა პრობლემა. მაგრამ კანში, მგონი, არ აპირებენ უარი თქვან ამ ტრადიციაზე. კანის ფესტივალის დირექციას ფრანგული „ახალი ტალღა“ უყვარს - ისინი კი, „ახალი ტალღის“ რეჟოსორები, ერთდროულად სნობები და ხულიგნები, ექსპერიმენტების, და ამავე დროს, „ბაბუების კინოს“ მოყვარულნი, განუწყვეტლივ ამტკიცებდნენ, რომ კინოში მთავარია არა ის, რაც ეკრანზე ხდება... არამედ... მთავარია დარბაზი და გარემო ამ დარბაზის ირგვლივ.

გაგახსენდება „ახალი ტალღის“ ონავარი ბიჭების და გოგოების გატაცება ალფრედ ჰიჩკოკით და კანის ფესტივალის რიგები - რიგი კინოდარბაზში მოსახვედრად, რიგი ჩანთებისა და ჯიბეების გაჩხრეკვისას, რიგი პრესკონფერენციაზე შესასვლელად - თავისთავად კინოხელოვნებად მოგეჩვენება, მთელი თავისი „სასპენსით“, როცა განუწყვეტლივ დაჰყურებ საათს და ფიქრობ, ღმერთო ჩემო, სეანსის დაწყებამდე 10 წუთი დარჩა, ნუთუ ვერ მოვხვდები დარბაზში? იმასაც მიხვდები, რომ რიგები აქ ადამიანთა კონტაქტის საშუალებაა; კინოდარბაზის წინ ხომ მთელი პლანეტა დგას! იაპონელები, ამერიკელები, გერმანელები, ფრანგები, ქართველები... ხალხი წინა დღით ნანახ კინოს არჩევს და მკითხაობს, ვინ გახდება „ოქროს პალმის“ ლაურეატი... ხალხი „ანგარიშობს“ - ზვიაგინცევმა ვენეციის ფესტივალზე მოუგო მარკო ბელოკიოს, იტალიელი მაესტრო გაბრაზებულია, ამიტომ „განდევნა“ აქ უპრიზოდ დარჩება... ფამუქი თურქია. თავს მოიკლავს და თურქულ ფილმს გაამარჯვებინებს, ირანის ხელისუფლებამ პროტესტი გამოთქვა ფრანგული მულტფილმის, „პერსეპოლისის“ ჩვენების გამო (ფილმი შაჰის რეჟიმის დაცემას ეძღვნება), ფესტივალის დირექცია პოლიტიკურ სკანდალს გამოიყენებს და „პერსეპოლისს“ აუცილებლად გაამარჯვებინებს, კანის დირექცია განრისხებულია ნიკოლა სარკოსიზე, რომელმაც არ მიიღო მოწვევა საიუბილეო კინოფორუმის დახურვაზე. უფრო სწორად, მიიღო, მაგრამ ჟილ ჟაკობს ცივი პასუხი გამოუგზავნა: „მაპატიეთ, მაგრამ ახლა ძალიან დაკავებული ვარ“... ნეტავ კიდევ დააფინანსებს ხელისუფლება კანის კინოფორუმს? ანდა, მაიკლ მურს რა ბედი ეწევა? დააპატიმრებენ შეერთებულ შტატებში? მან ხომ, თავისი „სილკოთი“ კუბისთვის დაწესებული ემბარგო დაარღვია, ჩავიდა კუბაში და გადაიღო ფილმი, რომელიც ამტკიცებს, რომ ექიმებს თავისუფლების კუნძულზე უფრო უყვართ ავადმყოფები, ვიდრე შეერთებულ შტატებში.

ფოტო: გიორგი ნადირაძე

დიახ, ამ მოლოდინზეა აგებული კანის ფესტივალი. და, აბა, ვის გაუგია კარგი კინო მოლოდინის გარეშე? წლევანდელი ფესტივალის აღმოჩენა, „ოქროს პალმით“ აღნიშნული რუმინული ფილმი „4 თვე, 3 კვირა და 2 დღე“ ხომ სწორედ ამიტომაა საინტერესო; კი, აბორტის პრობლემა აქტუალურია, კომუნისტური რეჟიმის, როგორც „ისტორიის აბორტის“ მხილებაც მნიშვნელოვანი, მაგრამ მთავარი ხომ მოლოდინზე აგებული დაძაბულობაა, რომელსაც ეს გამოუცდელი რეჟისორი ისე ქმნის, რომ ფილმის ბოლომდე მიშტერებული შეჰყურებ ეკრანს. ამავე დროს, ეს არის მოლოდინი, რომელიც განცდილი აქვს ყველას, ვისაც ტოტალიტარულ რეჟიმში მოუხდა ცხოვრება. ჩაუშესკოს რუმინეთში აბორტი აკრძალული იყო. ამ აკრძალვამ და არალეგალურმა აბორტებმა 500 000 ქალის სიცოცხლე შეიწირა. აბორტის აკრძალვამ კიდევ უფრო ჩაახრჩო ქვეყანა ორმაგი მორალის ჭაობში, რომელსაც გასაოცარი ვირტუოზულობით ასახავს სურათის ავტორი. მაგრამ ამ ჭაობშიც კი, ადამიანებს არ დაუკარგავთ სოლიდარობის განცდა. უფრო მეტიც, ამ ჭაობმა კიდევ უფრო მეტად გააერთიანა ხალხი. ეს მოლოდინი - ფილმის მთავარი სახე, რომელიც პირველივე კადრებიდან „გადაედება“ მაყურებელს, სწორედ ჭაობში იშვა... ანდა, ისევ ის მექსიკელი გავიხსენოთ - რეიგადასი. მისი ფილმი ათწუთიანი კადრით იწყება - სოფელში თენდება. ნელ-ნელა თენდება... ისე, როგორც თენდება, ცხოვრებაში. კარგად გამოძინებული თუ ხარ, ტვინი თუ არა გაქვს არეული წინა დღეებში ნანახი კლასიკოსების ცუდი ფილმებით, მთელი ეს კადრი შედევრად მოგეჩვენება.

მოლოდინზეა აგებული ყველაფერი, რაც ხდება „წითელ ხალიჩაზე“ - მსოფლიო მოდის ამ მთავარ პოდიუმზე; წელს კანის ფესტივალზე გაბუტულმა ალენ დელონმაც კი გატეხა ფიცი და თავის ქალიშვილთან ერთად აიარა ეს მაგიური კიბე... დელონის თაყვანისმცემლებს არ სჯეროდათ, რომ მათი კერპი ოდესმე ხელს ჩამოართმევდა ჟილ ჟაკობს, ამიტომ კანში არ ჩავიდნენ, მერე კი ირტყეს თავში ხელები...

ფოტო: გიორგი ნადირაძე

ასეა. ვარსკვლავებს მთელ მსოფლიოში ჰყავთ ფანები, რომლებიც მათ ყველა ფესტივალზე დაყვებიან. მაგალითად, ალ პაჩინოსა და ჯორჯ კლუნის ყველაზე მრავალრიცხოვანი ფანკლუბები იაპონიაშია გახსნილი. ამბობენ, რომ იაპონიის ავიოკომპანიებმა სპეციალური რეისები დანიშნეს ამ ხალხის ჩამოსაყვანად კანში, „ოუშენი 13“-ის მსოფლიო პრემიერაზე. იაპონელებმა დილით ადრე დაიკავეს ადგილები „წითელ ხალიჩასთან“, უფრო შეძლებულებმა 50 000 ევროდ იყიდეს ბილეთები რესტორანში, სადაც, იმ საღამოს ალ პაჩინოს, ბრედ პიტს, ანჯელინა ჯოლის, მეტ დეიმონს უნდა ევახშმათ. მივიდნენ და ელოდნენ. მაგრამ, როგორც გაირკვა, კლუნის გადაუფიქრებია სასტუმრო „მაჯესტიკის“ რესტორანში ვახშამი და მეგობრებისთვის შეუთავაზებია, მოდით ბრედისა და ანჯელინას გადაწყვეტილება (იმ დღეს, მათ ოფიციალურად განაცხადეს, რომ დაქორწინებას აპირებენ) რომელიმე პატარა რესტორანში ავღნიშნოთო. დასხდნენ მანქანებში და კანთან ახლოს, ანტიბში, ერთ ძველ პიცერიას მიადგნენ, თაყვანისმცემლებს რომ არ შეეშალათ ხელი.

საღამოს ამ პიცერიის მფლობელი „დღის კაცი“ გახდა საფრანგეთში. მობილური ტელეფონით გადაღებული მისი ფოტოები (პაპარაცები ჰოლივუდის ვარსკვლავების კორტეჟს ვერ დაეწივნენ) არაერთ ფრანგულ გაზეთში დაიბეჭდა. ისიც გაირკვა, რომ მომავალ წელს პიცერიის მფლობელი, 70 წლის იტალიელი ბაბუ, კანში აპირებს გადმობარგებას. იყიდეს კანის ცენტრში რესტორანს და ააჭრელებს „ოუშენის“ კადრებით, ჰოლივუდის ვარსკვლავების ავტოგრაფებით. სხვები კი, ახლომახლო გახსნილი პატარა რესტორნების მფლობელები, მომავალ ფესტივალს დაელოდებიან. რა იცი, რა ხდება? იქნებ მათთანაც შემოიაროს ვინმემ?

მოლოდინში ითუთქავდნენ სხეულებს წითელ ხალიჩასთან, პლიაჟზე გაწოლილი გოგოები და ბიჭებიც. ფესტივალისთვის საგანგებოდ „მოამზადეს“ თავიანთი სხეულები - ივარჯიშეს, მკერდი დაიყენეს. მათაც ჰქონდათ იმედი, რომ რომელიმე ცნობილი პროდიუსერი, ან რეჟისორი „ხალხში გავიდოდა“ და მათ ნამოღვაწარს შეაფასებდა. სადღაც წაიკითხეს, ალბათ, რომ ქუენთინ ტარანტინო კანში არა იმდენად თავისი ახალი ფილმის გამარჯვების იმედად, რამდენადაც ზღვაში საბანაოდ ჩამოვიდა. ტარანტინოს კი - მისი ახალი ფილმით თუ ვიმსჯელებთ - უყვარს მოსულელო გოგოები, რომლებიც არა მარტო ელოდებიან ზღაპრულ პრინცს, არამედ მოქმედებენ კიდეც.

ქვევით - შორტები, ზევით კი - ბაფთიანი პერანგი. ასე გამოცხადდა თურმე ქუენთინ ტარანტინო „გრანდჰაუზის“ პრემიერასთან დაკავშირებულ მიღებაზე. მის ახალ ფილმს, კანში, ისეთი ოვაციები მოუწყვეს, მგონი, „მაკულატურასაც“ კი არ ღირსებია ასეთი წარმატება. ყველამ იცოდა, რომ ქუენთინს ამ „მაიმუნობისთვის“ პრიზს კი არა, დიპლომსაც არავინ აღირსებდა, მაგრამ რიგში მდგარი კრიტიკოსები მაინც ჯიუტად გაიძახოდნენ, გენიოსია ეს კაციო.

როგორც გაირკვა, „გრინდჰაუზის“, უფრო სწორად, „სიკვდილის მტკიცებულების“, ან, ფრანგულ თარგმანს თუ გამოვიყენებთ, „სიკვდილის ბულვარის“ პრემიერაზე პრესა ბედნიერებისგან ფეხებს აბაკუნებდა და ტაშს უკრავდა. ათწუთიანი „მზის ამოსვლებისგან“ გადაღლილი ჟურნალისტები ქუენთინ ტარანტინომ გამოაცოცხლა. თანაც, კანში ხომ ძალიან უყვართ ამერიკელების წინააღმდეგ გალაშქრება. თუკი ფილმი ჩავარდა ამერიკულ კინოგაქირავებაში, თუკი ამერიკელმა კრიტიკოსებმა მიწასთან გაასწორეს „გრინდჰაუზი“, ფრანგებმა აუცილებლად საწინააღმდეგო უნდა განაცხადონ... ესეც ტრადიციაა - როცა კანში ამერიკელების რაოდენობა მეტისმეტად ბევრია, ლაპარაკობენ ამერიკული კულტურის აგრესიაზე, როცა ცოტაა, წუწუნებენ, რომ ფესტივალი მოსაწყენია.

ტარანტინო კი, რაღაც შუალედია ჰოლივუდსა და ევროპულ კინოს შორის - ოცდამეერთე საუკუნის „ახალი ტალღაა“ - კაცი, რომელიც აღიარებს, რომ ვინაიდან გარშემო სრული სიცარიელეა, ვინაიდან ახალს ვეღარაფერს მოიგონებ, სჯობს ისევ ძველი „გადაამუშავო“ - მაგალითად, ხორცის მანქანაში გაატარო ადამიანის სხეული... ეს ყველაფერი დიდმა ოსტატმა, შეიძლება მართლაც სასაცილო გახადოს. ასეთ კინოს რომ ნახავ, ენერგიაც მოგემატება, სიცოცხლეც შეგიყვარდება, საკუთარ თავში ძალას იგრძნობ და პრეზერვატივსაც სიამოვნებით ჩაიგდებ კლასიკოსების სახელებით დამშვენებულ ფერად ჩანთაში. თანაც, შეიძლება, ერთმა არ დაგაკმაყოფილოს და რამდენიმე პრეზერვატივი ამოიღო სანაგვე ყუთიდან.

ნეტავი ამ რუსებმა, ჩვენი პრეზერვატივები რომ მოხიკეს, ნახეს ფესტივალის ბოლო დღეს, კონკუსრსგარეშე პროგრამით ნაჩვენები „ლიტვინენკოს საქმე?“ - ანდრეი ნეკრასოვის ფილმი, რომელიც არა იმდენად ლიტვინენკოს მკვლელობას, რამდენადაც რუსეთის უახლეს ისტორიას ასახავს?

„ლიტვინენკოს საქმე“ რომ დამთავრდა და საფესტივალო მოედანზე რომ გამოვედით, ყურადღება აღარ მივაქციეთ ბაფთიან ბიჭებსა და ბუმბულიან ქალებს, რომლებიც წლევანდელი ფესტივალის ბოლო ფილმის, ემირ კუსტურიცას „დამპირდის“ ოფიციალურ პრემიერაზე მიიჩქაროდნენ. დათრგუნულებს და თითქმის სრულიად განადგურებულებს, ცოტა არ იყოს გვიხაროდა კიდეც, რომ იმ სივრცეში არ ვცხოვრობთ, სადაც კინორეჟისორს აღარაფერი აქვს სათქმელი, სადაც კინემატოგრაფი დისნეილენდის ატრაქციონის მსგავსი გახდა - ჩაჯექი, იტრიალე და აღიგზენი! „ნახტომი მომავალში“ შესაძლებელია იქ, სადაც ადამიანებს ჯერ კიდევ არ დაუკარგავთ ტკივილის განცდა. ამიტომაც გენიოსია სტივენ ფრირზი - კანის ფესტივალის მთავარი პალმა ყველასათვის უცნობ რუმინელ რეჟისორს რომ გადასცა.

ნეტავ, მაინც როგორ წარმოითქმის ამ კარგი კაცის გვარი?

ფოტო: გიორგი ნადირაძე

კანის ფესტივალის ფილმების შესახებ დაწვრილებით გიამბობთ ჟურნალ „კინო - ცხელი შოკოლადის“ ივნისის ნომერში.

ავტორი: ნინო ჯაფიაშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

მოდელი: შორენა ბეგაშვილი, ვიზაჟი: სტუდია „გრიმ-მასკა“, სტილი: გიორგი
ნადირაძე მადლობას ვუხდით: მაღაზიებს „დავითი“, „ტრუსარდი“, რესტორანს
„ბუფეტი“, კაფე „ოპერასთან“, საბილიარდოს „რიო“, სტუდიას „ჯე-არტ“-ი

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: კაფე „ოპერასთან“

- ცხოველი რომ ყოფილიყავი, რომელს აირჩევდი?

- თევზს. ოკეანის სიღრმეებში შეიძლება ატლანტიდა აღმომეჩინა, ან რომელიმე დაკარგული ცივილიზაცია!

- ზოდიაქოს ნიშნით რა ხარ...?

- თევზები...

ცურვა მარტოს უყვარს და იშვიათად თუ ამოყვინთავს ხოლმე ზედაპირზე. როცა ატყობს, რომ პრობლემები უჩნდება, კიდევ უფრო ქვევით, ცივი წყლებისკენ მიდის. როგორც წესი, დინების მიმართულებით ცურვას ამჯობინებს და შეუძლია დაკმაყოფილდეს იმით, რასაც ცხოვრება სთავაზობს. ხანდახან საჭიროზე დიდხანს ოცნებობს.

მისი იარაღი იუმორია. იშვიათად ამბობს „ჰოს“ და „არას“. როგორც წესი, ორჭოფული „შესაძლებელიას“ უკან იმალება. უარის თქმა უჭირს, ამიტომაც ცდილობს, გვერდით ყოველთვის ისეთი ვინმე ჰყავდეს, ვინც „არას“ მის მაგივრად იტყვის. ძნელია მოატყუო, ამ დროს თვითონ უყვარს ფანტაზიორობა. თუმცა, როგორც წესი ეს უვნებელი ტყუილებია. კარგი მწერალი, მხატვარი ან მსახიობი გამოვიდოდა, და კიდევ - კერძო დეტექტივების კანტორის მფლობელი.

ის არ ეძებს სახელს, პრესტიჟს, ძალაუფლებას, სიმდიდრეს, თუმცა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ გულგრილია ასეთი რამეების მიმართ. კარგი ინტუიცია და შემოქმედებითი მუხტი აქვს, თუმცა შეუპოვრობა და დისციპლინა არასდროს ყოფნის. ზარმაცია და ცოტა მშიშარაც.

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: კაფე „ოპერასთან“

- მე ჩემი მისია ავირჩიე. ვიყო დამკვირვებელი. დავაკვირდე საკუთარ თავს და იმას, რაც ჩემს გარშემო ხდება. მინდა, რაღაც მნიშვნელოვანი მომენტები პირველმა მე დავიჭირო და გითხრა: - „აი, ნახე, ნახე, რა მაგარი რაღაცაა, ნახე რა ხდება.... ან, ფრთხილად, გაიწიე, შეიძლება ეს დაგეტაკოს! მე ის ტიპი ვარ, გვერდით რომ მოგყვება და ოდნავ უფრო ყურადღებიანია, ვიდრე შენ. მესამე თვალი რა....

- რა აღმოჩენები გააკეთე იმ ცამეტი წლის განმავლობაში, რომელიც რუსთავი 2-ში გაატარე? ეს ხომ შენი ცხოვრების ნაწილია.

- მე და შენ სწორედ ცვლილებების გამო გავხდით ისეთები, როგორებიც ვართ. ოცი წლის ვიყავი, ჩემი გზით მივდიოდი, ვფიქრობდი რომ მხატვარი ვიქნებოდი. მერე გამომძიებელობა გადავწყვიტე. და უცბად,ზვიადი, დამოუკიდებლობა. ყველაფერი დაინგრა და აღმოვჩნდი სიტუაციაში, როცა ახალი არჩევანი უნდა გამეკეთებინა. იმის თქმა მინდა, რომ ჩვენ ტელევიზიაში ვერასდროს მოვხვდებოდით, რომ არა ეს ცვლილებები. ჩვენ მაშინდელი რევოლუციის შვილები ვართ. რაც შეეხება იმ რევოლუციას, რომელიც ჩვენი მონაწილეობით მოხდა, ცოტა მეშინია, ჩვენი ფუნქცია მაშინ ხომ არ ამოვწურეთ, როცა ტიპები პარლამენტში შევარდნენ და ვთქვით: მორჩა, შეიცვალა ერთი მეორეთი!

- ჯერ კიდევ არ არის იმდენი დრო გასული, რომ უკვე შეძლო მაგ კითხვაზე პასუხის გაცემა, შეცდი თუ არა, ამოწურე საკუთარი თავი თუ არა?

- არ შევმცდარვართ. საკუთარ თავს ამ კითხვაზე უკვე ვუპასუხე. რევოლუციაში მე იმიტომ არ ვმონაწილეობდი, რომ დღეს მიხეილ სააკაშვილი ან ვიღაც სხვა ყოფილიყო პრეზიდენტი. ჩვენ, უბრალოდ, არ მოგვწონდა ის, რაც იყო, ვეღარ ვიტანდით. იმ სიტუაციაში ჩვენი თავის რეალიზება არ შეგვეძლო და კონფლიქტზე წავედით. თუმცა, კონფლიქტურები სულ ვიყავით. შეიძლება ძალიან რადიკალური გზა ავირჩიეთ, მაგრამ ეგ ჩემი საზოგადოების და ჩემი პრობლემაა. მე სხვა ენა არ ვიცოდი.

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: კაფე „ოპერასთან“

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: კაფე „ოპერასთან“, მამაკაცის პიჯაკი: „ტრუსარდი“

- რატომ ამბობ, მეშინია, ხომ არ ამოვწურეთ ჩვენი თავიო?

- მაშინ, როცა პარლამენტის წინ, სიცივეში, მარშუტკაზე ვიდექი და ვლაპარაკობდი: აი, ახლა ეს ხდება, ახლა ეს, ეს გადადგება, ეს არა - იცი როგორი შეგრძნება მქონდა? რომ შენ ხარ ტალღაზე. ქვეყანა იცვლება და შენ მოვლენების ეპიცენტრში ხარ. აი, ეს შეიძლება აღარ განმეორდეს და ვფიქრობ, რომ აღარც მოხდება. ამიტომ ვამბობ, რომ ეს იყო - звездный час. მინდა, რომ თვითრეალიზაცია კიდევ სხვა რაღაცაშიც მოვახდინო, მაგრამ იმის შიშიც მაქვს, ცხოვრების ბოლოს, როცა პლედშემოხვეული პენსიონერი ვიქნები, რომ მკითხავენ, რა მოხდა შენს ცხოვრებაში ყველაზე მნიშვნელოვანიო - შეიძლება სწორედ ეგ ამბავი გავიხსენო.

- რაც სამწუხაროა?

- არა, არ არის სამწუხარო, მაგრამ ახლა უკვე ორმოცი წლის ვხდები და მინდა, რომ კიდევ რაღაც მნიშვნელოვანი მოხდეს. როცა ასაკი გემატება, ზიხარ და ითვლი, რა გაქვს, რა შეიძინე, ან რა არა გაქვს. შეიძლება, ჩემი პროფესიის ადამიანი უკეთ უნდა ცხოვრობდეს. შეიძლება, უფრო პრაქტიკული უნდა ვყოფილიყავი, რაღაც-რაღაც მომენტები უნდა გამომეყენებინა და უკეთ მეცხოვრა... აი, არ ვიცი. ოჯახია, შვილები გაიზარდნენ, ბევრი სჭირდებათ. შეიძლება, ათი წლის წინ, რაღაც ნაბიჯებს რომ ვდგამდი, ამდენს არ ვფიქრობდი და არ ვითვლიდი. რაც უფრო გადის დრო, მით უფრო ეჯაჭვები რაღაცეებს. რაღაც ნაბიჯი გინდა გადადგა, მაგრამ იმ მომენტში გახსენდება, რომ არიან ადამიანები, რომლებიც შენზე არიან დამოკიდებულნი. იმ კრიზისზეც ვფიქრობდი, ლაზო (ნათია ლაზაშვილი - ც.შ.) და სხვები რომ წავიდნენ...

- რატომ დარჩი მაშინ?

- შთაბეჭდილება შემექმნა, რომ ეს სიტყვის თავისუფლებისათვის ბრძოლა კი არა, კულუარული გადანაწილება იყო - ბრძოლა ტელევიზიაზე კოტროლისთვის, სადაც აღარ მომინდა მონაწილეობა.

- შეიძლება, არც გინდოდა მონაწილეობა, მაგრამ მაშინ წასვლაც და დარჩენაც საკუთარი პოზიციის გამოხატვას ნიშნავდა.

- სიმართლე გითხრა, იმ პერიოდში ორი რამე მქონდა თავში. ერთი - მე რას ვფიქრობდი, როგორ მოვიქცეოდი და მეორე - საზოგადოება ამას როგორ გაიგებდა. მივხვდი, რომ მაყურებელს ბოლომდე ვერ ავუხსნიდი, რატომ მივდივარ ტელევიზიიდან. წასვლით შევცვლიდი კი რამეს? მათ, ვინც წავიდა, ვერც თავის ყოფილ სამსახურში და ვერც საზოგადოებაში ვერაფერიც ვერ შეცვალეს და არ მგონია, რომ ეს სწორი ნაბიჯი იყო. ეს ჩემი სუბიექტური აზრია. თავიდან ეგეთი განწყობა მქონდა, მოდი მივაწვეთ, ყველა ერთად დავდგეთ...

- რატომ არ დადგა მაშინ მთელი ტელევიზია ერთდ?

- ერთმა ჯგუფმა გადაწყვიტა, რომ ასე უნდა მოქცეულიყო, მაგრამ არ უთქვამთ, მოდი ყველას დაველაპარაკოთ და მერე მივიღოთ გადაწყვეტილება, ეს ნაბიჯი გადავდგათ თუ არაო.

- მათი წასვლის შემდეგ ტელევიზია შეიცვალა?

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: კაფე „ოპერასთან“, მამაკაცის პიჯაკი: „ტრუსარდი“

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი და ტანსაცმელი: მაღაზია „დავითი“

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი და ტანსაცმელი: მაღაზია „დავითი“

- რასაკვირველია. უნდა შეცვლილიყო კიდეც. რევოლუციონერები არ ჭირდება არავის, არც მთავრობაში და არც ტელევიზიაში. მთავრობისგან ახლა ითხოვენ ეფექტურობას, ჩვენგან - ინფორმაციას. პროსამთავრობო არხს კი გვეძახიან, მაგრამ ახლა ასეთი მოთხოვნაა. ახლა ყველას კარგი ცხოვრება უნდა.

- შეგიძლია, თავად გადაწყვიტო, აი, ახლა მაყურებელს სჭირდება სწორედ ეს ინფორმაცია და ეს - არა ?

- არა, ეგ ძალიან ცუდი მიდგომაა. მე სხვანაირად ვსვამ კითხვას. მე რაზე შემიძლია ჩემს მაყურებელს ვუთხრა, რომ ეს მართალია და რაზე - არა?

- იცი კი ყოველთვის?

- ყველაფერი პირობითია. არა, ყოველთვის არ ვიცი და, ალბათ, ზუსტად ეგ არის ჩემი ყოველდღიური გამოწვევა და გამოცდა.

- ყოფილა, რომ შემცდარხარ?

- კი, რასაკვირველია, ყოფილა. კონკრეტული მაგალითი არ მახსენდება. ყოველთვის, როცა რაღაცას აკეთებ, მერე, რაღაც დროის შემდეგ ფიქრობ, რომ არა, ეგ სხვანაირად უნდა გაგეკეთებინა და უფრო უნდა ჩაღრმავებოდი სიტუაციას, ცხოვრება არ არის ისეთი მარტივი, როგორიც ჩანს.

- გინდა თქვა, რომ ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ საზოგადოების შეცვლის დრო დადგა?

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი და ტანსაცმელი: მაღაზია „დავითი“

- როცა მეუბნებიან, რატომ არ აკრიტიკებ მთავრობასო, ვპასუხობ - ახლა ის დრო დადგა, როცა სწორედ საზოგადოება უნდა აკრიტიკო, იმას უნდა წაუყენო პრეტენზიები. იმიტომ, რომ ნებისმიერი მთავრობა, ეს არის ჩვენი პროდუქტი, საზოგადოების პროდუქტი. ეს მთავრობა კი რაღაც ფორმით ამ საზოგადოების საუკეთესო პროდუქტია. ამ საზოგადოებამ შვა ეს მთავრობა. ახლა არის დრო, როცა კითხვა ასე უნდა დაისვას - შენ რას აკეთებ იმისათვის, რომ უკეთესი გახდეს ცხოვრება? იმ პრეტენზიებს, რაზეც ვსაუბრობ, საკუთარ თავსაც ვუყენებ, იმიტომ, რომ მეც ამ საზოგადოების ნაწილი ვარ. ეთერში ვიღაცეები რომ კამათობენ, მაშინ ვგრძნობ, ჩემში ორივე მხარის პატარა ნაწილაკი ცხოვრობს. სულ მეშინია, ხომ არ ჩამოვრჩები ცხოვრებას-მეთქი. რეალობა იცვლება, მე კი შეიძლება არასწორად ვაფასებ მოვლენებს, როცა რაღაც ნაბიჯს ვდგამ. თუ მოქნილი არ იქნები და წარსულ იდეებს წაეპოტინები, წინ ვეღარ წახვალ, ვერ შეიცვლები. შვილებთან საუბრისას სულ ვცდილობ, რომ ასეთი ძველი და გაყინული იდეები არ მოვახვიო თავს. მინდა, მიეჩვიონ იმ აზრს, რომ ცხოვრება ძალიან ცვალებადია და მოქნილი უნდა იყო.

- რამდენი წლის არიან შენი შვილები?

- ელენე 14 წლისაა, გიორგი - ათის.

- გესმით ერთმანეთის? ავტორიტეტი ხარ მათთვის?

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: საბილიარდო „რიო“, ტანსაცმელი „ტრუსარდი“

- ერთი რამე მარტივად გადავწყვიტე. ეს არის ჩემი ხელფასი. ავუხსენი, რომ რაღაცა კეთილდღეობა, რომელიც აქვთ, ჩემი და ჩემი მეუღლის და იმ ადამიანების დამსახურებაა, ვინც შრომობს. ეგ გავაგებინე. ასე რომ, გარკვეული სტატუსი მაქვს. ეს არ არის შანტაჟი - მე გინახავ და ამიტომ პატივი უნდა მცე. ვეუბნები: აი, ამის მოპოვება შრომით შეიძლება, სხვანაირად არა, ლატარიაში ვერ მოიგებ. ჩემს დროს გარდატეხები მოხდა და ტალღამ ამომაგდო ზევით, მაგათთვის უფრო რთული იქნება, კენჭი-კენჭ მოუწევთ ყველაფრის აწყობა.

- შენი და შენი მშობლების, შენი და შენი შვილების ურთიერთობა ერთმანეთისგან განსხვავდება?

- მამაჩემმა ერთხელ ხელფასი აიღო. 25 მანეთიანი ავიღე ხელში და ვთქვი: ვაა, რა ლამაზია მეთქი და ეგრევე იყო თავში ტყლაპანი, „ფული ჭუჭყია!“ - მითხრა მამაჩემმა. მთავარია კაცობა, რაღაცა, რაღაცა, რაღაცა. ახლა მე ჩემს შვილებს ვეუბნები - ფული ძალიან მნიშვნელოვანია! რთულია, რომ გქონდეს და თუ გაქვს, ეს ნიშნავს, რომ შენ ნორმალურად ცხოვრობ.

- გაორებული ადამიანის შთაბეჭდილებას ტოვებ, ისეთის, რომლისთვისაც ფული თან მნიშვნელოვანია, თან არა.

- გაორება იმიტომ მჭირს, რომ მე ორი ეპოქის შვილი ვარ. 20 წლამდე საბჭოთა კავშირში ვცხოვრობდი. სხვა დრო იყო - მაკულატურას აბარებდი, წიგნებს იღებდი, კითხულობდი და ფანტაზიებში იყავი, არარელურ სამყაროში ცხოვრობდი. მეორე ეპოქაში ძალიან ბევრი რამის შეცვლა მომიწია საკუთარ თავში, მხოლოდ იმისთვის, რომ მეცხოვრა. იმასაც არ დაგიმალავ, რომ იმ კულტურული ველის, ლიტერატურის, წიგნების, ანეგდოტების ნოსტალგია სულ მაქვს.... ხანდახან, იცი, რაზე ვოცნებობ? დროის მანქანაზე. მომავალში კი არა, წარსულში ჩავარდნა მინდა ხოლმე.

- საბჭოთა კავშირის ნოსტალგია დაგრჩა?

- საბჭოთა კავშირის ნოსტალგია არ დამრჩა. იმ დროის ნოსტალგია დამრჩა, როცა ჩემი მშობლები ახალგაზრდები იყვნენ, როცა მე უდარდელი ვიყავი და აღმოჩენებს ვაკეთებდი. უფროსი ძმა მხატვარი იყო და მიყვარდა მისი მეგობრები რომ შეიკრიბებოდნენ, კარტოფილს შეწვავდნენ, მერე ხელოვნებაზე საუბრობდნენ. ეს ჩემთვის საინტერესო და არაჩვეულებრივი იყო. ეგ მენატრება. კიდევ ერთხელ წავიდოდი პირველ პაემანზე. თანაც, იმ კულტურულმა ველმა, რუსულმა კულტურამ, ჩემზე და ყველაზე, ვინც იმ დროს ცხოვრობდა, რაღაც კვალი დატოვა. კუპრინი და ბუნინი მაქვს წაკითხული! მესმის მაგ კულტურის. ჩემს ფორმირებაში ითამაშა როლი. ეგ არის და ეგ.

- ვინმეს რომ ჰკითხო, აი, როგორია ეს დათო კიკალიშვილი, როგორ ფიქრობ, რასაც იტყვიან, ის სინამდვილესთან ახლოს იქნება?

- ასე თუ ისე კი. როდესაც თავის დროზე ვფიქრობდით, როგორი უნდა ყოფილიყო ამ გადაცემის წამყვანი, ძალიან უბრალო ადამიანის სტილი ავირჩიეთ. სულ ვამბობ: „მე შენნაირი ვარ, ჭკუას არ გასწავლი, ზედა სამყაროს წარმომადგენელი არ ვარ და ახლა იქ გაგონილ ამბებს არ განდობ. მეორეც არის, ერთხელ საპარიკმახეროში ვიყავი, ტიპმა მითხრა, დაგინახეს ჯიპიდან როგორ გადმოხვედი და ვიღაცას ეჩხუბეო. მანქანას საერთოდ არ ვატარებ.

- ჰო, მართლა, ავტობუსით რატომ მგზავრობ, შენს თავს ხომ არ აშაყირებ?

- არა, არ ვაშაყირებ. უმეტეს შემთხვევაში ძუნწი ვარ და მომჭირნე. ვფიქრობ, რომ ცოტა ადრე თუ ავდექი, შეიძლება ოც თეთრად ვიმგზავრო და არ დავხარჯო ოთხი ლარი სამსახურამდე, ეს ფული სხვა რამეში გამომადგება.

- გესაუბრებიან ხოლმე ავტობუსში?

- ხშირად პირდაპირ არ მომმართავენ, მაგრამ რაც აწუხებთ, იმაზე ცოტა ხმამაღლა იწყებენ ლაპარაკს. ამ გზით ცდილობენ გამაგებინონ, რა აწუხებთ. ხანდახან, იცი, რას მეუბნებიან? „ჰო, მე მესმის, შენ კარგი ბიჭი ხარ, მაგრამ ეთერში ვერ ლაპარაკობ რაღაც-რაღაცეებსო!“.

- არის ცენზურა რუსთავი 2-ზე? არის ზარები ზევიდან?

- ცოტა უცნაურია შენ რომ მეკითხები ამას... მოდი ასე ვთქვათ, არის გავლენები, მაგრამ, პრინციპში ჩვენ შიგნით ვკამათობთ, რა გზით მივაღწიოთ მიზანს, თუმცა მიზნებზე შეთანხმებულები ვართ.

- ვისთან?

- ალბათ, იმ ჯგუფთან, რომელიც ხელისუფლებაშია. უფრო სწორედ, იმ ჯგუფის დეკლალირებულ იდეებთან. აი, ეგ არის. ამის გამო იგრძნობა ამ ტელევიზიაში გავლენა. თუმცა, მაგალითად ერთ-ერთი ჩვენი კონკურენტი რომ ავიღოთ, სადაც მხოლოდ ოპოზიციონერები არიან ყველაზე კარგები, საუკეთესოები და სიმართლისთვის მებრძოლები, იქაც ვხედავ ბალანსის პრობლემას. ზოგ შემთხვევაში ეს ბალანსი იქ რუსთავი 2-ზე უფრო მეტად არის დარღვეული.

- კი, მაგრამ ეს შეთანხმება სადამდე შეიძლება წავიდეს, არ არის სახიფათო, რომ გარიგებაში გადაიზარდოს, სადამდე შეიძლება შეუთანხმდე ხელისუფლებას?

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: რესტორანი „ბუფეტი“, მამაკაცის ტანსაცმელი: მაღაზია „ტრუსარდი“

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: კაფე „ოპერასთან“, მამაკაცის პიჯაკი: „ტრუსარდი“

- იცი რა, მე მქონდა ეგეთი პერიოდი. რევოლუციის შემდეგ. ცოტა ხნით წავედი არხიდან, ეს არ ჩანდა. ყოველ კუთხე კუნჭულში ყვირილი არ დამიწყია, მაგრამ...

- როცა ტელევიზას ჯერ კიდევ ეროსი ფლობდა.

- ჰო. აი, მაშინ იყო ჩემთვის ზღვარი. მივხვდი, რომ ტელევიზია უფრო რევოლუციურ შტაბს გავდა, ვიდრე ტელევიზიას. სულ სადღაც თანხმდებოდა და გვარდებოდა რაღაცეები. არ ვიცი, ბოლომდე ამაშიც არ ვარ დარწმუნებული, საჭირო იყო? არ იყო საჭირო? ბოლომდე ჩემთვისაც არ მაქვს პასუხი, მაგრამ, მაშინ მივხვდი, რომ იმას არ ვაკეთებდი, რაც უნდა მეკეთებინა. ასე რომ, ასეთი ზღვარი ჩემთვის მაქვს. ჯერ ასეთი რამე არ მომხდარა, მაგრამ გადამიდგამს ნაბიჯი და არც მომავალში მომერიდება. საკუთარ თავს სულ ვეუბნები, რომ ეს ძალიან პრინციპული საკითხი უნდა იყოს, რისთვისაც ბრძოლა ღირს, როცა მხარს დაგიჭერენ კოლეგები, ისინი, ვინც შენს გვერდით მუშაობს და ის ადამიანები, ვინც გიყურებს. იყო რაღაც კრიზისული მომენტები, გირგვლიანი, სხვა და სხვა... როცა მართლა ზღვარზე ვიყავით ყველა. საბოლოოდ, იმასაც მივხვდი, რომ მუშაობასაც და წასვლასაც, ყველაფერს, თავის ფასი უნდა ჰქონდეს და მნიშვნელობა.

- ეგ არ არის კონფორმიზმი, რასაც ახლა შენ ამბობ?

- მე ამას რეალიზმს ვარქმევ! უნდა ვიმუშაო, იმიტომ, რომ ნამდვილად ვიცი, სისტემა, რომელიც ფუნქციონირებს, შეცდომებსაც დაუშვებს, რადგან ისევ და ისევ ის ამ საზოგადოების პროდუქტია და ექნება პრობლემები. მე „მედასავლეთე“ ვარ! და მჯერა ლიბერალიზმის. ერთი ვიცი, რომ საქართველო ევროპულ ოჯახში აუცილებლად უნდა შევიდეს! ჯერ-ჯერობით, რაღაც რაღაცეებს ამისათვის დავთმობ.

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე ინტერიერი: კაფე „ოპერასთან“, მამაკაცის პიჯაკი: „ტრუსარდი“

- რას დათმობ?

- შევეგუები იმ ადამიანებს ხელისუფლების სათავეში, რომლებიც შეიძლება არ მომწონდეს, მაგრამ, სანამ ისინი ამ ფუნქციას ასე თუ ისე ასრულებენ და ქვეყანა ევროპისკენ მიჰყავთ, რევოლუციას არ მოვაწყობ. თუმცა, 1993 წლიდან ვმუშაობ ტელევიზიაში და მინახავს ადამიანები, რომლებიც თვლიდნენ, რომ ქვეყანას მართავდნენ და ყველაფერი ხელში ეჭირათ, მაგრამ გათენდა დღე და აღმოჩნდა, რომ არაფერიც არ არიან... საერთოდ არაფერი.

- ისე, შენ თუ გეშინია იმის, ერთ დღესაც რომ გაიღვიძო და აღმოაჩინო - ყველაფერი დაკარგე.

- კი, მეშინია, მაგრამ რახან გადატანილი მაქვს ეგეთი კრიზისი, ვიცი, რომ რაღაც გზას აუცილებლად ვიპოვი. იცი, რისი მეშინია ყველაზე მეტად? ხანდახან, ჩემს თავს ვიჭერ იმაზე, რომ რაღაცას ძალიან დაჟინებული, დაჯერებეული და ძალიან კომპეტენტური ვლაპარაკობ, რაც სხვებშიც მაღიზიანებს. ერთი სურვილი მაქვს - რომ არ გავიყინო რაღაც იდეებზე. ეს ჩემი პროფესიის ადამიანისთვის დამღუპველია. როცა სიახლეს ვეღარ აღიქვამ, თან მწვავედ და ამის გამო ვერ რეაგირებ სწრაფად. ეგ სურვილი მაქვს, რომ არ გამეყინოს ტვინი. დანახვის უნარი რომ მქონდეს, ეს ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ დავინახო და ვიგრძნო. ვიგრძნო ახალი მუსიკა, ვიგრძნო ახალი ფილმი, ახალი წიგნი, ახალი ტენდენცია პროფესიაში.

- გაინტერესებს, გსიამოვნებს ის, რასაც აკეთებ?

- ძალიან! პატარა ბავშვივით. ვიღაცის ცხოვრებაში შეიძლება კვირაობით არაფერი არ მოხდეს და ჩემს ცხოვრებაში საათში რამდენიმე მოვლენა ხდება. მესმის, ვფიქრობ, მუდმივად რაღაც ემოცია მაქვს. მომწონს ჩემი ცხოვრებაც და პროფესიაც.

- თოიძე გაქვს დამთავრებული?

- არაფერიც არ მაქვს დამთავრებული. რესტავრაციის ფაკულტეტი მაქვს დამთავრებული, მე-18 პროფტექნიკუმი.

- ახლა კიდევ ხატავ?

- არა, არა.

- რატომ?

- ნიკოლაძეში ვაბარებდი, რომ ჩავიჭერი, მაშინ მივხვდი რომ ხატვა კი არ მიყვარდა, ჩემი ძმა მიყვარდა ძალიან და ის რომ ის იყო მხატვარი. იმას ვბაძავდი. მისნაირი მინდოდა რომ ვყოფილიყავი. მაშინ რომ ჩავიჭერი მივხვდი, ეს ჩემი საქმე არ იყო. ჩემი თავმოყვარეობისთვის ეს დიდი დარტყმა იყო. იმიტომ, რომ სულ ითვლებოდა, კიკალა ხატავს, კიკალა მხატვარი უნდა გამოვიდეს. აკადემიაში ვაპირებდი ჩაბარებას.

- ხშირად დაგიჭერია შენი თავი იმაზე, რომ საკუთარ თავს ატყუებ?

- რასაკვირველია, ხანდახან ატყუებ საკუთარ თავს. გინდა რომ უკეთესი იყო. ვერ ატყობ, რომ თმა გაგცვივდა და არ გინდა შეიმჩნიო, რომ ცოტა გასუქდი. ხანდახან რაღაცას ვერ აკეთებ ისე კარგად, როგორც საჭიროა. ერთმა მითხრა - საკუთარი თავი რეალურად შეაფასე და აქედან გამომდინარე იმოქმედე, ყოველთვის მიიღებ შედეგსო. როგორც კი ეს გავაკეთე, შედეგი მივიღე. თუ არც მეტს მოთხოვ შენს თავს და არც ნაკლებს, რაღაცას მიაღწევ.

- რეიტინგი შენთვის მნიშვნელოვანია, თუ უფრო მნიშვნელოვანია საზოგადოებაში სტერეოტიპების ნგრევა?

- როგორ დაანგრევ სტერეოტიპებს, თუ შენ მაყურებლის მხოლოდ ექვსი პროცენტი გიყურებს? შენი გავლენის ველი უნდა გაზარდო იმ ადამინებზე, რომლებზეც გინდა, რომ ზემოქმედაბა იქონიო. თუ იმათ შენი არ ესმით და ერთ ენაზე არ ლაპარაკობთ, იცი ეს რას ემსგავსება? უცბად, ეთერში რომ დავჯდე და ლაპარაკი ინგლისურად დავიწყო. რაც შეიძლება ბევრს უნდა ესაუბრო. ტელევიზია მას-კულტურაა. ჩემი მიზანი რეიტინგული გადაცემის გაკეთებაა. ის, რომ მოდის დამფუძნებელი ვიყო... არა, არა მგონია.

- მოდის მიმდევარი კი ხარ.

- კი, ნამდვილად ვარ. ცოტათი, ვცდილობ. მაგრამ ძვირია, თუ მოდაზე ვილაპარაკებთ.

- კარგად ჩაცმაც გიყვარს.

- მიყვარს. მაგრამ როგორ მიყვარს იცი? ახლავე გეტყვი. მაგალითად, თბილისში არის მაღაზიები, სადაც ძალიან ძვირადღირებული ტანსაცმელი იყიდება. რა მაკვირვებს იცი? იმდენი ფული თუ გაქვს რომ დახარჯო ამ ტანსაცმელზე, არ ჯობს, ლონდონში ჩახვიდე და ბონ სტრიტზე შეიკერო? შეხვალ, პირდაპირ შენს ტანზე შეკერავენ, მაღალი ხარისხის იქნება და შენს გვარსაც დაარტყამენ. აი, ეგ არის კარგად ჩაცმა. ძალიან დიდი ფული თუ გაქვს, ასე უნდა გააკეთო და თუ არა და, უნდა შეეცადო, რომ ნორმალურად გამოიყურებოდე.

- ძვირფასი ნივთებიც გიყვარს?

- ალბათ, კი, იმიტომ, რომ არა მაქვს. სიმართლე რომ გითხრა, მე უფრო კომფორტი მიყვარს, ვიდრე სიძვირე.

- რა არის შენთვის კომფორტული გარემო?

- ვცდილობ, კომფორტული გარემო შევიქმნა. მომწონს ჩემი პროფესია, იმიტომ, რომ მე ბოლომდე სელერიმენი არ ვარ. ამიტომ, მომწონს ის, რასაც ვაკეთებ და ვთვლი, რომ ეს ჩემთვის ძალიან დიდი კომფორტია. წარმოიდგინე, ადამიანი, რომელიც იბრძვის მარტო იმისთვის, რომ ფული იშოვოს. შენ კიდე, აკეთებ ამას და თანაც მოგწონს. ეს დიდი კომფორტია! როცა გყავს კარგი მეგობრები, რომლებთანაც გსიამოვნებს ყოფნა, ესეც ძალიან დიდი კომფორტია. რასაკვირველია მატერიალურ მხარესაც აქვს რაღაც მნიშვნელობა. ადამიანმა ცხოვრების ბოლოს, მართლაც, უნდა ააშენო შენი სახლი.

- ხანდახან რომ ზარმაცობ ხოლმე?