დიდი სიამოვნებით დავტოვებდი ამ გვერდს ცარიელს. მრავალმნიშვნელოვნების ხაზგასასმელად სამწერტლს დავსვამდი და ეს ყველაზე უკეთ გამოხატავდა ჩემს დამოკიდებულებას ამ ნომრის მიმართ. თუმცა, სამოგზაუროდ წასულს, შეიძლება გზამკვლევი დაჭირდეს.

მიუხედავად იმისა, რომ საზაფხულო არდადეგებია, ბოლო ერთი თვის მანძილზე, „ცხელი შოკოლადის“ კეთების პროცესში, ბევრი ვიმეცადინე. ვიმეცადინე გოგი გვახარიას „ცრემლიანი სათვალის“ ახალ თავზე, რადგან „1994 წელი“ ქვეტექსტებითა და წინააღმდეგობებით არის სავსე და გაბნევს, ვერ ხვდები, თავად ავტორის დამოკიდებულებას იმ მოვლენების მიმართ, რაზეც ყვება. ამიტომ, მას მხოლოდ გზამკვლევის ფუნქცია აქვს საკუთარ თავში მოგზაურობისათვის და თავად უნდა მიხვდე, რა სჯობს - პაციფიზმი თუ მილიტარიზმი, გმირობა თუ „პატარა ადამიანობა“, კომპრომისი თუ უკომპრომისობა. გავიგე, რომ ნებისმიერი იდეოლოგია თავისუფლების ხარისხს ზღუდავს და სიმართლეს გაშორებს. გავიგე, რომ განთავისუფლდე, ამიტომ უნდა „მოკლა“ ის, რაც გიყვარს.

ვიმეცადინე სალომე ასათიანის ტექსტზეც და მივხვდი, რომ პოლიტკორექტულობა ახშობს მრავალფეროვნებას და გამოხატვის თავისუფლებას. სალომეს ინტერვიუშიც ნაკლები სპონტანურობაა, სამაგიეროდ, მრავლადაა თემები, რომლებიც დაგვაფიქრებს. რას ნიშნავს, იყო ტოლერანტული, ან სტუმართმოყვარე? ვის ვგულისხმობთ, როცა ვამბობთ - „ჩვენ ქართველები“? ისევ მითებით ვჟონგლიორობთ თუ რეალობას ვუსწორებთ თვალს? არის თუ არა ჩვენთვის მრავალფეროვნება ორგანული? კითხვები ხომ უფრო საინტერესოა, ვიდრე პასუხები.

ვიმეცადინე თემაზე „ხელოვნება და ესტეთიზმი“. რატომ გვინდა, რომ ხელოვნება იყოს ესტეთური? რატომ ვანიჭებთ ფორმას უფრო დიდ მნიშვნელობას, ვიდრე შინაარს („ვის ეშინია სველი წრის?“)? რატომ გვეშინია სიშიშვლისა და ბუნებრიობის და შეიძლება თუ არა, მდინარეში კაბით მობანავე ქალი თავისუფალი იყოს (А где Люда? ანუ „დაისის“ კაბის დაისი)?

თუ ფიქრი გეზარებათ, ეს ნომერი ცოტა ხნით გვერზე გადადეთ და მოგვიანებით წაიკითხეთ. ან, იმოგზაურეთ „ცხელ შოკოლადის“ ავტორებთან ერთად. სამოგზაურო ადგილები ამ ნომერში მრავლადაა. მხოლოდ გეოგრაფიულ ადგილებს არ ვგულიხმობ - დათო ტურაშვილი და აკა მორჩილაძე დროში მოგზაურობასაც გვთავაზობენ. გახსოვთ, გოზალა ჭავჭავაძის პროსპექტზე „დონალდოებსა“ და „ბაზუკებს“ რომ ყიდიდა? ან სკოლის ჩანთაში ჩაღვრილი სამელნე? ტროლეიბუსები და სტალინის ფოტოიანი სახლები? ჰო, იყო და არა იყო რა.

ახლა ხომ ზაფხულია და უფრო მეტი დრო გაქვთ? იმოგზაურეთ ჩვენთან ერთად საკუთარ თავში, დროსა და ვირტუალურ სივრცეში, ქალაქებსა და ქვეყნებში. რა იცით, რა ხდება და გზად რას გადააწყდებით?

„ცხელმა შოკოლადმაც“ სამოგზაუროდ წასვლა გადაწყვიტა.

ამიტომ, 25 სექტემბრამდე გემშვიდობებით და ბედნიერ მგზავრობას გისურვებთ, ჩვენთან ერთად.

შორენა შავერდაშვილი

ხშირად მემართება ასე. დავჯდები, ვწერ და როგორც კი შევამჩნევ, რომ ჭკუის დარიგებას ვიწყებ, ანდა, ვგრძნობ, რომ რაღაცას მხოლოდ და მხოლოდ მკითხველის გულის მოსაგებად ვამტკიცებ, ეგრევე „delete“-ს ვეამბორები ხოლმე საჩვენებელი თითით. მაგრამ ამ „სათვალემ“ მთლიანად გაცვითა ჩემი კლავიატურის ეგ „ღილაკი“. მთელი თვე ვწერდი. თანაც ასე - ერთს ვამტკიცებდი, მერე ვშლიდი და სრულიად საწინააღმდეგოს მტკიცებას ვიწყებდი. ეს ზაფხულიც ასე აეწყო - ყველა რაღაცას უმტკიცებდა ერთმანეთს - ახლობლები ჩხუბობდნენ, ერთი აზრი მეორეს უტევდა... და, რადგანაც ძალიან მიყვარს ჩემი ახლობლები, ჩემი მეგობრები, ყველა ეს აზრი რაღაცნაირად გავითავისე.

„სათვალეც“ ასეთი გამოვიდა - აზრების ბრძოლა, აზრების ომი ჩვენს თავში, იმ ხალხის თავში, ვინც ვერ ვიტანთ ძალადობას და ვამტკიცებთ, რომ მშვიდობისმყოფელები ვართ.

სანამ დავბეჭდავდი, მეგობრებს წავაკითხე. ზოგმა მითხრა, თვითირონია აკლიაო, ზოგმა, იმდენად გინდა თვითირონიული იყო, რომ შენს ღირებულებებს დასცინიო, ზოგმა, გმირი გგონია თავი და იმდენად გაგიჟდი, რომ ამას პირდაპირ წერო, ზოგმა, როგორ არ გრცხვენია, პაციფისტებს - დეზერტირებს ეძახიო, ზოგმა რა და ზოგმა რა. ყველაზე კარგი „მეილი“ ნესტან ცეცხლაძემ გამომიგზავნა, ჩემმა ბათუმელმა მეგობარმა: „გოგი, ფრთხილად იყავი, კონსტრუქციების ნგრევის პროცესში თავზე რამე არ დაგეცეს და „იზმებთან“ ბრძოლაში კიდევ ერთი „იზმი“ არ გაგეჩითოს!“

ასეა. რაც უფრო ვუახლოვდები „ცრემლიანი სათვალის“ ფინალს, მით უფრო ძნელი ხდება წერა. ისტორიის შეფასებას დისტანცია ჭირდება. დისტანცია კი სულ უფრო და უფრო ვიწროვდება. ძალიან გეშინია, ის, რაც დღეს ასე მოგწონს, ხვალ შენივე ქილიკის საგანი არ გახდეს.

ჰოდა, იცოდეთ, ეს „სათვალე“ ამ შიშისა და ნევროზების შედეგია. მითუმეტეს, რომ 1994 წელი, ალბათ, ყველაზე ნევროტული ხანაა საქართველოს უახლეს ისტორიაში.

ოჰ, როგორ მიყვარს ნესტანი!

სალომე კიკალეიშვილი

ნამდვილად ჩემი წერაა ეს ოხერი პორტუგალია. რა ვქნა და, ერთი აუხდენელი ოცნება დამჩემდა ამ ჟურნალისტ ქალს. ყველგან პორტუგალია მელანდება და მასზე ერთი გემრიელი სტატიის გამოცხობა, უკვე აუხდენელ ოცნებად მექცა. ყოველ დღე ოფისში მარტო იმიტომ დავდივარ, ველოდები როდის მეტყვიან - მიდი სალომე, შენს ვასკო და გამაზე დაწერეო. ისე, ვასკო და გამასი რა მოგახსენოთ, მაგრამ პორტუგალია, რომ დედამიწის უშველებელ ზურგზე განლაგებული ნამდვილი სამოთხეა, ფაქტია. ჯერ კიდევ თვითმფრინავის ილუმინატორიდან, ლისაბონის დანახვისას ისე ავღელდი, რომ ემოციები ვერ დავმალე და სულ იმ დედებს დავემსგავსე, გაგანია ივლისში, მაღლივ კორპუსთან ჩამწკრივებულები რომ დგანან და საკუთარი თუ სხვისი შვილის დანახვაზე - უი, დედა შემოგევლოსო აცრემლიანებული თვალებით რომ გაიძახიან. აი ასე, ილუმინატორს ცხვირმიჭყლეტილი ვიჯექი ლუფტჰანზას თვითმფრინავში და სრული ნეტარებით ვუყურებდი წითელი კრამიტის თავებიან თეთრ, ოკრო-ბოკროდ ჩაწიკწიკებულ ქათქათა სახლებს, ატლანტიკის ოკეანის მიქცევა-მოქცევას და მსოფლიოს შვიდ საოცრებაში მოხვედრილ იესო ქრისტეს უშველებელ ქანდაკებას.

ხომ ხედავთ, სვეტი, სვეტიო და სპეც-პროექტისა არ იყოს, აქაც პორტუგალია ავირჩიე თემად, რადგან ჩვენში დარჩეს და, დიდი იმედი მაქვს, რომ ამ სვეტს ჩემი რედაქტორიც წაიკითხავს და იქნებ მეც მეშველოს რამე, ოთახში დამიბაროს და მითხრას - მიდი სალომე, შენს ვასკო და გამაზე დაწერეო. ჰო, ისე, ვასკო და გამასი არ იყოს, პორტუგალიის მერე ინდოეთის დასალაშქრად მივდივარ, ნიუ დელის კინოფესტივალზე. ასე რომ, მიფრთხილდით, მთავარია ემანდაც არ გავჭედო, თორეეემ...

სანამ დაიწყება „იყო და არა იყო რა,“ მინდა ფრაგმენტულად მაინც გავიხსენო მიზეზი, რის გამოც სინამდვილეში ყველაფერი დაიწყო, რასაც ჩვენს წიგნში ამოიკითხავთ და ჯერაც არ დამთავრებულა.

უფრო სწორედ, არსებობდა არა ერთი, არამედ უამრავი მიზეზი იმისათვის, რომ ადამიანებს უარი ეთქვათ საბჭოურ გარემოში ცხოვრებაზე და ეოცნებათ და ებრძოლათ თავისუფლების დასაბრუნებლად.

როგორც ჩანს, თავისუფლებადაკარგული ადამიანები, ისეთ თვისებებსაც კარგავენ ხოლმე, შემდეგი თაობებისთვის დაუჯერებელი თუ არა, ღიმილისმომგვრელი მაინც რომ ხდება.

ალბათ, ამიტომაც ახალი თაობის ქართველებს განსაკუთრებით უჭირთ იმის დაჯერება, რაც ბასა ჯანიკაშვილის წიგნში ხდება, რომელსაც ძალიან პროზაული სახელი ჰქვია - „რატომ იყო რევოლუციამდელი ბავშვი გონებაჩლუნგი.“

მართალია, სათაური (ალბათ, სიზუსტის გამო) პროზაული აქვს, მაგრამ ამ წიგნში ისე პოეტურად და მსუბუქად არის აღწერილი საბჭოური ყოფის აბსურდი, რომ ის, ვისაც საბჭოთა კავშირში თვითონ არ უცხოვრია, შეიძლება არც კი გაბრაზდეს.

ჩვენ კი პირიქით - ჩვენს მკითხველს ნამდვილად ვერ დავპირდებით, რომ ყოველთვის გაეღიმება ჩვენი წიგნის კითხვისას, რადგან ჩვენს უახლეს ისტორიაში საკმაოდ ბევრი მწარე შეცდომა და გაკვეთილია.

თუმცა, დავით გურამიშვილის რჩევას, ამ შემთხვევაში ვერ გავითვალისწინებთ (ჯერ მწარე და კვლავ ტკბილის თვალსაზრისით) და მაინც ხუმრობით დავიწყებთ, მითუმეტეს რომ ბასა ჯანიკაშვილმა რამდენიმე ხუმრობა უბრალოდ გამოტოვა და თანაც ყოველ ხუმრობაში მოგეხსენებათ რომ სიმართლის მარცვალია და თანაც, ზოგჯერ

ძალიან დიდი.

მოკლედ,

იყო და არა იყო რა...

წრეში დატრიალებული სველი აგრესია

ბავშვთა ეროვნული გალერეა. 12 ივლისი. 19:00

„სველი წრე“ - ასე ლაკონურად და დამაინტრიგებლად ჟღერდა სამხატვრო აკადემიის კურსდამთავრებულების პერფორმანსის სახელწოდება, რომელიც ბავშვთა ეროვნულ გალერეაში წარმოადგინეს. დარბაზის ინტერიერის შუაგულში წრეზე დამსხდარმა ექვსმა ახალგაზრდამ (ელენე ნავერიანი, გაგო, გიორგი მარი, მელანო, მარი წიკლაური, ვაჟიკო მარი) ერთმანეთს პირდაპირ სახეში („ფურთხის უკანასკნელ წვეთამდე“) აფურთხეს და ოდნავ შემცბარ პუბლიკას ნათლად მიანიშნეს, რომ მათი ნამუშევარი ჩვენს რეალობაში არსებულ აგრესიას პირდაპირ ასახავს და გადმოსცემს, რომ აგრესია მხოლოდ ცემა-ტყეპა არ არის, არამედ გარკვეული ძალაა, რომელსაც რაღაც მიზნამდეც მიჰყავხარ.

სტუდენტების მიერ დადგმული პერფორმანსი იმითაც იყო უჩვეულო, რომ არც დაგეგმილი დასაწყისი ჰქონია და არც ლოგიკური დასასრული. არც რაიმე სახის დიდაქტიკურ დატვირთვას ატარებდა და მით უმეტეს არც არაფერს ქადაგებდა. ამიტომაც გამოვიდა პერფორმანსის ფორმა ბუნებრივი და ნატურალური. მათ დაგროვილი ენერგია მხოლოდ „მოწესრიგებული აგრესიის“ სახით გამოხატეს.

ყველაზე მნიშვნელოვანი კი „სველი წრის“ ავტორებისთვის ხალხის რეაქცია იყო, რომელთაც პერფორმანსი სხვადასხვაგვარი ინტერპრეტაციით აღიქვეს. როცა წარმოდგენის ბოლოს დამსწრე საზოგადოება მსჯელობს, ეს ნიშნავს, რომ იდეის ავტორების გარჯას უკვალოდ არ ჩაუვლია.

ავტორი: მაია ცეცაძე

ბუცეფალის დაბრუნება.

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

„ბუცეფალი“ ასე დაარქვა ოლეგ ტიმჩენკომ თავის პერსონალურ გამოფენას, რომელიც 5 ივნისს შარდენის ქუჩაზე გალერეა „ბაიაში“ გაიხსნა. ასე დააბრუნა მხატვარმა ჩვენს წარმოდგენაში ლეგენდარული იმპერატორის ალექსანდრე მაკედონელის განუყრელი თანამგზავრი, მისი ყველა ტრიუმფალური გამარჯვების და დაცემის მომსწრე და მონაწილე მფრინავი ცხენი. მხატვარმა ზუსტად მონახა ფატალური მსგავსება წარსულის მრისხანე აჩრდილსა და ბავშვობაში მიტოვებულ სათამაშოებს შორის, რომლებიც ისე თავისთავად და შეუმჩნევლად მიდიან ჩვენი ცხოვრებიდან, რომ ვერც კი ვასწრებთ მათთან დამშვიდობებას. ისე, ხანდახან რომელიმე მხატვარი ან მუსიკოსი, ან პოეტი თუ მოახერხებს გაგვახსენოს ჩვენი ცხოვრების ის მომენტები, რომლებიც ყოველდღიურ ცხოვრების რიტმს ვერ უძლებენ და სადღაც შორს, ბავშვობაში რჩებიან.... წითელი და თეთრი აქცენტები კიდევ უფრო მძაფრ ჟღერადობას აძლევს მუშტაიდის ბაღიდან გალერეის კედლებზე გადმოსულ მოგონებებს და ერთობლიობაში იქმნება საოცარი თეატრალური წარმოდგენა, როდესაც საგამოფენო სივრცეში შემოსული ყველა ადამიანი მხატვრის ქმედების თანამონაწილე ხდება. ასეთი იყო 5 ივნისს შარდენის ქუჩა, სავსე სიხარულით, გახსნილი ღიმილით, მეგობრების სითბოთი და კიდევ რაღაცით, რაც ასე აუხსნელი და სასიცოცხლოდ აუცილებელია ყველა ადამიანისათვის.

ავტორი: მედიკო წულაია

პირველი ქართველი ფოტოგრაფის მემკვიდრეობა

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

პირველი ქართველი ფოტოგრაფის - ალექსანდრე როინაშვილის სიძველისგან გაყვითლებულ ფოტოექსპოზიციას, თბილისის ისტორიის მუზეუმ „ქარვასლის“ საგამოფენო დარბაზი მასპინძლობდა. მისი ნეგატივები და ფოტოსურათები, რომლებიც დიმიტრი ერმაკოვის კოლექციაშია გაერთიანებული, ს. ჯანაშიას სახელობის საქართველოს ისტორიის მუზეუმში მოიძიეს. პროექტის ავტორმა, ლიკა მამაცაშვილმა კი როინაშვილის შემოქმედების ამსახველ მასალებს, მის მეორე წიგნში მოუყარა თავი და ფოტოგრაფის პორტრეტები თემატური სახელწოდებით დაყო: „არისტოკრატია“ და „სხვადასხვა“. წიგნში ასევე შესულია მე-19 საუკუნის პრესა როინაშვილის შეასახებ და ფოტოგრაფის პირადი არქივი. ალექსანდრე როინაშვილის ფოტოგამოფენა და მეორე წიგნის პრეზენტაცია ერთდროულად მოეწყო. ექსპოზიცია მე-19 საუკუნის თბილისისა და მისი შემოგარენის საერთო ხედებს, ძველ ციხე-სიმაგრეებს, სტიქიის ამსახველ კადრებს და ოჯახურ პორტრეტებს მოიცავდა.

იმ დროს თბილისის ცენტრში 3 ფოტოსალონის მქონე შემოქმედის ფოტოობიექტივმა ძველი ქართული იერსახე შემოგვინახა, თუმცა, დღეს მისი, ერმაკოვისა და კიდევ რამდენიმე ფოტოგრაფის მემკვიდრეობა ერთმანეთშია არეული და ავტორების დადგენას საჭიროებს.

ავტორი: მაია ცეცაძე

ნანა გერასიმოვას ქართული ჩვენება

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

5 ივლისის ცხელ საღამოს რკინის რიგის ქუჩაზე გადაადგილებაც კი ჭირდა. საგანგებოდ მოწვეულმა სტუმრებმა „არტ-გალერი ლაინის“ გახსნისა და ნანა გერასიმოვას პროექტ „ქართულის“ პრეზენტაციაზე მოიყარეს თავი. მხატვარ-დიზაინერის ბოლო პროექტი გალერეის სივრცეში პერსონალურ გამოფენას და ღია ცის ქვეშ კოლექცია „ქართულის“ ჩვენებას ითვალისწინებდა.

პროექტი ნამდვილად ქართულ სულს რომ წარმოაჩენდა, ამაში სტუმრები ჩვენების მოლოდინშივე დარწმუნდნენ, რადგან საღამო დათქმულ დროს 1 საათით გვიან დაიწყო. თუმცა, მოლოდინმა გაამართლა და სტუმრებმაც ზაფხულისთვის ზედგამოჭრილი ჩვენება იხილეს: ჯინსებთან შეხამებული ფერადი მაისურები, ორიგინალური ორნამენტებით გაფორმებული აქსესუარები: ჩანთები, ქუდები, შარფები... თავისუფალი სტილის სამოსში გამოწყობილი მოდელები კი ნიაზ დიასამიძის რაჩიტატივს ფეხს ენერგიულად უწყობდნენ. „არტ-გალერი ლაინის“ ინტერიერი ნანა გერასიმოვას „ქართულ“ ფერწერასაც მასპინძლობდა, სადაც ავტორმა ძირითადათ ძველი თბილისის პეიზაჟები გამოფინა.

განსაკუთრებული მოწონება კი, ჩვენებაზე, დიზაინერის მკვეთრი ფაქტურისგან შექმნილმა და სხვადასხვა ფორმის მაისურებმა დაიმსახურა, რომლეთა ქართულთან სიახლოვეს ყველა მიხვდება, ვისაც ქართულად კითხვა შეუძლია. ჩაიცვამთ და გულზე გარკვევით გეწერებათ - „ქართული“.

თუკი ჩვენებაზე შეკრებილ საზოგადოებას ნანა გერასიმოვას კოლექცია ქართულთან ერთად მოდურიც მოეჩვენა, მისი საკიდი „არტ-გალერი ლაინში“ ხშირად შესავსებიც გახდება.

ავტორი: მაია ცეცაძე

კონტრაპუნქტი

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

„ეს ყველაფერი დღევანდელი საქართველოს ცხოვრებას ასახავს, თანაც, ამ გამომსახველობითი საშუალებების შერწყმით ხერხდება სინამდვილის ახლებური ასახვა, რომელიც მაქსიმალურად აახლოვებს მსმენელს, მკითხველსა და მაყურებელს ობიექტურ რეალობასთანო“- შეგვპირდა რადიო „თავისუფლება“ და 27 ივნისს „ქარვასლაში“ საქართველოს ეროვნულ მუზეუმთან და თბილისის ისტორიის მუზეუმთან ერთად უჩვეულო გამოფენზე მიგვიწვია. გამოფენას „კონტრაპუნქტი“ ერქვა და ეს სახელი მშვენივრად ხსნიდა მის არსსაც და მიზანსაც. ჩვენში მიმდინარე და ახლო წარსულში მომხდარი პროცესები ფოტოს, ტექსტის და აუდიომასალის საშულებით უნდა გაცოცხლებულიყო. გამოფენაზე 14 ქართველი ფოტოგრაფის დოკუმენტური ფოტოები იყო წარმოდგენილი, ვნახეთ უკვე კარგად ცნობილი კადრებიც და რამდენიმე ახალი ფოტოც. დარბაზში ისმოდა რადიო „თავისუფლების“ გადაცემების აუდიოჩანაწერები. კედლებზე კი, თითოეული ფოტოს ქვემოთ იმავე რადიოში გადაცემული ტექსტების წაკითხვაც შეიძლებოდა. ტექსტები, პირდაპირ თუ არა, ასოციაციურად მაინც უკავშირდებოდა ფოტოს. მგონი, ეს გამოფენა ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც იმით იყო, რომ დაგვანახა - ქართულ მედიას, გარდა იმ არაეთიკური კაკაფონისაა, რასაც ჩვეულებრივ, ტელევიზია გვთავაზობს ხოლმე, თურმე, შეუძლია, ასეთიც იყოს - კულტურული, კორექტული, ესთეტიკურიც და ამასთანავე - უკომპრომისოც. წარმოდგენილი მასალა ნამდვილად იძლეოდა ამ ფიქრის საბაბს.

„კონტრაპუნქტი“ დიდი პროექტის ნაწილია, რომელსაც რადიო „თავისუფლება“ მომავალში ისევ გააგრძელებს.

ავტორი: მარი ანთაძე

Pen-მარათონი - 2007

იდეა, რომელიც გამომცემლობა „დიოგენეს“ ხელმძღვანელს, თამარ ლებანიძეს ხუთი წლის წინათ გაუჩნდა, ძალიანაც სიცოცხლისუნარიანი აღმოჩნდა და წლევანდელი, მეხუთე Pen-მარათონი მართლაც შესაფერის ადგილას - წინანდალში, ალექსანდრე ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმში გაიმართა 28-29 ივნისს. კონკურსის მონაწილეებს ფესტივალის ორგანიზატორებმა, არც მეტი, არც ნაკლები, ზღაპრის დაწერა დაავალეს. ისინიც შეუდგნენ საქმეს, იოლი ხომ არ არის 30 საათში, თუნდაც, მცირე ზომის სრულყოფილი ლიტერატურული ნაწარმოების შექმნა. ჟიურის მიერ მკაცრად შერჩეულმა კონკურსანტებმა, თავი არ შეირცხვინეს და 13 ივლისს გამომცემლობა „დიოგენემ“ და კონკურსის სპონსორებმა (ზაზა დარასელის ფონდი, „თელიანი ველი“, საქართველოს ბანკი“ და CHF საქართველოს წარმომადგენლობა) რესტორან Two Side-ში დაჯილდოვების ცერემონია და Pen-მარათონის კრებულის პრეზენტაცია გამართეს. პირველი პრიზი და „ვერცხლის დიოგენე“ ბაჩო კვირტიას გადაეცა ზღაპრისათვის - „თეთრი ალები“, მეორე პრემია - ჯანო ჯიქიძეს ზღაპრისათვის - „იშმანდაგური“, მესამე პრემია და ზაზა დარასელის ფონდის სპეციალური პრიზი, პერსონალური კომპიუტერი, ნინო გუგეშაშვილს, ზღაპრისათვის „ანაგრამა“. ტელეკომპანია რუსთავი2-მა თეა თოფურია დააჯილდოვა სპეციალური პრიზით, „დინამიკური სახეებისთვის“.

ავტორი: მარი ანთაძე

აქცენტი

ამა წლის 2 ოქტომბერს, 18 საათზე, თბილისში, იოსებ გრიშაშვილის სახელობის სახელმწიფო ისტორიულ მუზეუმში (ქარვასლაში) იხსნება გამოფენა, რომლის ნახვაც აუცილებლად ღირს: ბაუჰაუზის ფოტოგრაფია. გამოფენის საქართველოში ჩამოსვლას თბილისის გოეთეს ინსტიტუტს ვუმადლით. შესანიშნავი გამოფენაა - 28 თებერვლამდე შეგიძლიათ ნებისმიერ დროს მიბრძანდეთ და ამაში თავად დარწმუნდებით.

სახელგანთქმული და პრაქტიკულად უცნობი სახელები, ფოტოსურათები, რომლებიც ნებისმიერ თავმოყვარე ფოტოგრაფს უნახავს და ის პატარა შედევრები, რომლებიც მხოლოდ კერძო კოლექციების დახმარებით შემოგვრჩა: ბაუჰაუზის ფოტოგრაფია უსაზღვროდ მდიდარია და საუკეთესოდ გადმოგვცემს თავისი დროის - დიდი იმედების და დიდი იმედგაცრუების ხანის სულს.

. . .

1919 წელს ვალტერ გროპიუსმა, არქიტექტორმა, ვაიმარის ხელოვნების უმაღლესი სასწავლებელი და გამოყენებითი ხელოვნების სკოლა გააერთიანა და ბაუჰაუზი დააარსა. მასწავლებლებად გროპიუსი თანამოაზრეებს იწვევდა, მათ, ვინც სავსებით იზიარებდნენ მის „მანიფესტში“ ჩამოყალიბებულ იდეებს:

„ნებისმიერი შემოქმედების უზენაესი მიზანი მშენებლობაა! უწინ სახვითი ხელოვნება დიად არქიტექტურას იყო დაქვემდებარებული, და მისი ყველაზე კეთილშობილური ფუნქცია მხოლოდ არქიტექტურული ნაგებობების დეკორირებაში მდგომარეობდა. დღეს თვითკმაყოფილი სახვითი ხელოვნება და არქიტექტურა არ იმჩნევენ ერთმანეთს, და ამის გამოსწორება მხოლოდ ყველა ხელობის წარმომადგენელთა ერთობლივი ძალისხმევით შეიძლება. არქიტექტორები, ფერმწერები და მოქანდაკეები უნდა დაუბრუნდნენ მშენებლობის კომპოზიტური ხასიათის გაგებას, როგორც პროცესისა მთლიანობაში, ისევე მის მრავალრიცხოვან ნაწილებში. და მაშინ მათი შრომა ჭეშმარიტი არქიტექტურული აზრით იქნება სავსე, რომელიც „სალონიურმა ხელოვნებამ“ დაკარგა. ძველ სკოლებს ასეთი ერთო ბის შექმნა არ შეეძლო. და მართლაც, როგორ შეძლებდნენ, თუკი ხელოვნების შესწავლა შეუძლებელია? სკოლა საწარმო სახელოსნოებს უნდა დაუბრუნდეს. დიზაინერისა და გამოყენებითი ხელოვანის სამყარო, რომელიც უწინ მხოლოდ გრაფიკისა და ფერწერისგან შედგებოდა, უნდა იქცეს სამყაროდ, რომელშიც ნამუშევრები ნამდვილად იქმნება. და ჩვენს დროში ახალგაზრდებს, რომლებიც თავიანთი სუფთა ხელოვნებით ტკბებიან, ისევე, როგორც ძველ დროში, შეგირდებად რომ დაეწყოთ მუშაობა, ახლა აღარ გვეყოლებოდა უნაყოფო „მხატვრები“, რომლებიც ფუჭი სამხატვრო პრაქტიკით არიან დაკავებული, და მათი ცოდნა და ხელობა დიად პრაქტიკულ მიღწევებს მოხმარდებოდა. არქიტექტორები, მხატვრები - ყველანი ხელოსნობას უნდა დავუბრუნდეთ! იმიტომ, რომ „პროფესიული ხელოვნება“ - ასეთი რამ არ არსებობს. მხატვარსა და ხელოსანს შორის განსხვავება არ არსებობს. მხატვარი უბრალოდ უფრო განვითარებული ხელოსანია. ზეცას დიდება, შთაგონების იშვიათ წამებში ხელოვნება შეიძლება შეუცნობლად ნაყოფიერი გახდეს. მაგრამ ხელოსნობის საფუძველი ყოველი მხატვრისთვის აუცილებელია. სწორედ ისაა ჭეშმარიტი ხელოვნების წყარო. დროა შევქმნათ ხელოსათა ახალი გილდია, კლასობრივ განსხვავებებს მოკლებული, ნაცვლად იმისა, რომ ხელოვნებასა და ხელოსნობას შორის ახალი ბარიერი აღვმართოთ! მოდით, გავაერთიანოთ ჩვენი სურვილები და ერთად ჩავუყაროთ საფუძველი მომავლის შენობას. ეს შენობა ერთობლივი ფორმით წარმოადგენს არქიტექტურას, ქანდაკებას და ფერწერას. და ერთ დღეს მილიონობით მუშის ხელით ის, როგორც მომავალი ახალი რწმენის კრისტალური სიმბოლო, ზეცამდე აღიმართება.“

ვიზუალური მასალის მოწოდებისთვის მადლობას მოვახსენებთ ქალბატონ ნათია მიქელაძე-ბახსოლიანსა და ქალბატონ თამთა გოჩიტაშვილს.

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

კომენტარი

ავტორი: გიორგი გვახარია
ფოტო: ქეთო ცაავა

დასავლეთს რადიკალური კინოთი, დიდი ხანია, ვეღარ გააკვირვებ. რამდენი სისხლიც არ უნდა უჩვენო ეკრანზე და რაოდენ ნატურალისტურადაც არ უნდა გაატარო ადამიანის სხეული ხორცსაკეპ მანქანაში, აღშფოთებით აღარავინ აღშფოთდება. უფრო სიცილით გასკდებიან. როგორც, მაგალითად, ქუენთინ ტარანტინოს ახალ ფილმზე.

ასეთი სიტუაცია იყო 1985 წელსაც, როცა ფრანგმა რეჟისორმა ქალმა, ანიეს ვარდამ ვენეციის კინოფესტივალზე „ოქროს ლომი“ მოიპოვა ფილმისთვის „სახურავისა და კანონის გარეშე“. თუმცა სურათის ეკრანებზე გამოსვლის შემდეგ ფრანგულ საზოგადოებას ცოტა არ იყოს აღელვება დაეტყო. ფილმის გმირი, ახალგაზრდა ქალი, სახელად მონა, უსახლკარო მათხოვარია, რომელიც სამხრეთ საფრანგეთში ხეტიალობს, კარდაკარ დადის. არაფერი აქვს ძველი საძილე ტომრის გარდა. ერთხელაც, პოლიცია მონას გაყინულ ცხედარს გადაეყრება. გამოკითხავენ იმ ხალხს, ვისაც გოგონა ერთხელ მაინც უნახავს და დაასკვნიან: „მიცვალებულის ვინაობა ვერ დაზუსტდა. გაირკვა, მხოლოდ, რომ მას „მონა“ ერქვა. ასოციალური ახალგაზრდა იყო“... მოწმეები ანიეს ვარდას გმირს ერთი და იგივე სიტყვებით ახასიათებენ „ჭუჭყიანი, დაუბანელი, უხეში...“. ერთი ძალიან სანდომიანი ქალბატონი, უნივერსიტეტის პროფესორი, რომელიც ეკოლოგიის პრობლემებს იკვლევს, მონას ასე იგონებს: „მანქანაში როცა ჩამიჯდა, გამოველაპარაკე, დახმარება შევთავაზე, მაგრამ ისეთი მძაფრი სუნი ჰქონდა, ისე ყარდა, რომ გული წამივიდა!“

ვენეციაში გამართულ პრესკონფერენციაზე ანიეს ვარდამ განაცხადა: „ფილმის გადაღების დროს ვცხოვრობდით იმ ადამიანებთან ერთად, რომელთაც დაბანის საშუალება არ ჰქონდათ, რომელთაც საერთოდ არ იცოდნენ, რა არის ცხელი წყალი. პირველად საშინლად გაგვიჭირდა, მაგრამ მალე შევეჩვიეთ და მივხვდით, რომ „სუნი“ - კონკრეტული კულტურის მოგონილი ცნებაა, აკვიატებული გრძნობაა, რომელიც ოდესღაც მოიგონეს ადამიანებმა... „ცუდი სუნი“ ხომ არაერთი შავბნელი იდეოლოგიის წინაპირობა გამხდარა“.

ბუნებრივია, ანიეს ვარდას თითქმის ვერავინ გაუგო. ისევე როგორც ვერავინ გაუგო მის გმირს - მონას... არა იმდენად ადამიანების, რამდენადაც კულტურის მიერ დევნილ გოგონას... „სახურავისა და კანონის გარეშე“ მცხოვრებ მარგინალურ არსებას, რომელმაც ვერაფერი დატოვა დედამიწაზე, „მყრალი სუნის“ გარდა.

თბილისის სამხატვრო აკადემიის სტუდენტთა სადიპლომო პერფორმენსმა „სველი წრე“ რატომღაც ანიეს ვარდას ფილმი გამახსენა. უფრო სწორად, არა იმდენად პერფორმანსმა, რამდენადაც იმან, თუ როგორ აღიქვა ქართულმა საზოგადოებამ ეს უმტკივნეულო „ანცობა“.

„ანცობად“ პერფომერფანსი თავად გარემოებამ გადააქცია. თავდაპირველად აქცია ეროვნულ გალერეაში უნდა გამართულიყო. მაგრამ მოგვიანებით, აკადემიის სტუდენტები იძულებულნი გახდნენ შეეცვალათ აქციის ადგილი. მათი პერფორმენსისთვის ბავშვთა სურათების გალერეა გამოიყო.

ექვსმა მხატვარმა - მთლიანად თეთრებში (თანაც ხაზგასმით გაკრიალებულ, სუფთა და აკურატულად შეკრულ „თეთრებში“) გამოწყობილმა გოგონებმა და ბიჭებმა, წრე შეკრეს და მაყურებლის თანდასწრებით, ფურთხება დაიწყეს. ტუმბოებზე ისხდნენ და ერთმანეთს აფურთხებდნენ - თანაც რიტმის მკაცრი დაცვით და საათის ისრის მიმართულებით - ჯერ ერთი, მერე მეორე, მერე მესამე... ცხადია, ასეთი „სველი წრე“ გაცილებით უფრო ეფექტური, უფრო პროვოკაციული იქნებოდა ეროვნულ გალერეაში... გამოვიდოდა, რომ ახალგაზრდები იმის ფონზე იფურთხებოდნენ, რასაც ჩვენში „კულტურას“ უწოდებენ - მაღალ კულტურას, რომელსაც შეუძლია იხსნას სამყარო, მაგრამ, ამავე დროს, თაობები „დააჩმოროს“, დათრგუნოს ახალგაზრდები. ისინი მიაფურთხებდნენ „კულტურას“, რომელიც თუკი ვერ განვითარდა, ათასნაირ სტერეოტიპს შექმნის და შესაძლებელია, „მკვლელის“ როლშიც კი მოგვევლინოს... რომ არა „მყრალი სუნი“ , მონას ხომ აუცილებლად შეიფარებდა ის ინტელექტუალი ფრანგი ქალბატონი. მაშინ ხომ აღარ გაიყინებოდა ეს უმწეო არსება? მაგრამ კულტურას სად სცალია უმწეო არსებებისთვის?

ბავშვთა ნახატების გალერიის ცარიელ და ცხელ დარბაზში პერფორმენსი უკვე სხვაგვარად აღიქმებოდა - აკადემიის კურსდამთავრებულები ჰგავდნენ ბავშვებს, რომელთაც აღარაფერი რჩებათ იმის გარდა, რომ აფურთხონ ერთმანეთს.

„დეტექტივი იქნებაო“ გვარწმუნებდა, „პერფორმანსისტების“ პედაგოგი. ჰოდა, ჩვენც დეტექტივს ველოდით. გვეგონა, რომ ეს მონოტონური ფურთხება ბოლოს რაღაცით დასრულდებოდა - თუნდაც კოცნაში გადაიზრდებოდა... ხალხმა გაიცინა, სურათები გადაიღო და დაიშალა. აზრი გამოიკვეთა - ჩვენ განუწყვეტლივ გვაფურთხებენ... და ეს რიტუალი უსასრულოდ გრძელდება. ჩვენ გვაფურთხებენ, ამიტომ, ჩვენც ვისწავლეთ ფურთხება - ზიზღით ცხოვრება... ისე, როგორც წარმოადგინეს „სველი წრე“ აკადემიის ფერწერის ფაკულტეტის კურსდამთავრებულებმა - როცა გაფურთხებენ, იმას კი არ პასუხობ, ვინც მოგაფურთხა, არამედ შენს გვერდზე მჯდომს უხდი სამაგიეროს... და, კიდევ - ყველაზე მთავარი; როცა ამას მხატვარი აკეთებს, ის უნებურად აღიარებს კიდეც, რომ თანამედროვე კულტურა თავად ემსგავსება „კოლექტიური ფურთხების“ ამ ტრაგიკომიკურ რიტუალს.

პერფორმენსზე მობრძანებული პუბლიკა უაღრესად ცივილურად მოიქცა. კაცი იფიქრებდა, რომ ჩვენ უკვე არა მარტო „უძველესი ევროპელები“, არამედ ევროკავშირის უძველესი წევრები ვართ, თითქოს ჩვენც დავემსგავსეთ დასავლელ მაყურებელს, რომელსაც დღეს ვეღარაფრით გააკვირვებ. მაყურებელს შორის ერთი კაციც კი არ აღმოჩნდა, რომელიც იყვირებდა - „შეწყვიტეთ ეს საზიზღრობა!“, ანდა, თავად შეაფურთხებდა ახალგაზრდა მხატვრებს. აქციის დასრულების შემდეგ, იფიქრებდით, რომ ექვსმა ახალგაზრდამ მიზანს ვერ მიაღწია, პერფორმენსი წარუმატებლად დასრულდა... „პერფორმენსი“ ხომ პუბლიკის კოლექტიური არაცნობიერის აქტივიზაციას ემსახურება. აქ კი, რა მოხდა? გადაიღეს სურათები, ფირზე აღბეჭდეს ფურთხით დაფარული სახეები და წავიდნენ.

გადაღებული მასალა საღამოს ვიხილეთ, საინფორმაციო გამოშვებებში. უფრო მეტიც, „იმედმა“ ახალგაზრდობის ანცობას მეორე (!) სიუჟეტი მიუძღვნა „დროებაში“. ჯერ გურამ შარაძის მკვლელობა გაგვახსენეს, შარაძის ქალიშვილმა გვითხრა, რომ ეს „საწყალი, უბედური, ზრდილობიანი“ არსება მკვლელი ვერ იქნებოდა, მერე კი „სველი წრის“ შესახებ გვიამბეს. ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო კინემატოგრაფიული ხერხის, „ინტელექტუალური მონტაჟის“ თანახმად, აქ ორი მოვლენა ისე დაუკავშირდა ერთმანეთს, რომ მაყურებელი უნდა მიმხვდარიყო - ბატონი გურამ შარაძის მკვლელობის შემდეგ არა მარტო „თურქებს“ ჩამოასახლებენ და ლევილის მამულებს გაყიდიან, არამედ აი, ასეთ ხალხს გაეხსნება გზა!

ამის მერე ვიხილეთ ფურთხით მოცული ბიჭებისა და გოგონების სახეები. ამის მერე ნათელი გახდა, რომ ახალგაზრდებმა მადლობა უნდა გადაუხადონ ჩვენს ტელევიზიებს. იქ, საბავშვო გალერეაში, პერფორმენსი თეატრს გავდა - შორიდან არ ჩანდა „მიფურთხებული სახეები“. ტელევიზიამ კი პერფორმენსი - კინოდ აქცია. გვიჩვენა ახალგაზრდა მხატვრების ახლო ხედები, რომლებმაც დაახლოებით ისე იმოქმედა ქართულ საზოგადოებაზე, როგორც დასავლელ მაყურებელზე 1928 წელს გადაღებულმა ლუის ბუნუელის ფილმმა „ანდალუზელი ნაგაზი“... პუბლიკა თვალს ხუჭავდა იმ კადრზე, რომელშიც სამართებელი ადამიანის თვალს ჭრის.

ახალგაზრდა მხატვრებმა მადლობა უნდა გადაუხადონ ჩვენს ტელევიზიებს იმიტომაც, რომ არც ერთმა, საზოგადოებრივი არხის გარდა, არ ახსნა პერფორმენსის მნიშვნელობა, არ უამბო იმ აქციებზე, რომელიც განუწყვეტლივ ტარდება დასავლეთში (მათ შორის ბევრად უფრო აგრესიულზე, ვიდრე „ფურთხებაა“)... არ უთხრა მაყურებელს, რომ დიპლომების დაცვა დასავლეთის სამხატვრო სასწავლებლებში დიდი ხანია აღარ ხდება მოლბერტზე დადებული სურათებისა და რეცენზენტების თანხლებით... ამ ექვს ახალგაზრდას კი აკადემიაში სწავლის დროს უკვე იმდენი აქვს გაკეთებული (დახატული), რომ შეუძლია ასეთი პერფორმენსით დაასრულოს სწავლა... ასეთი ინფორმაცია რომ მოეწოდებინათ მაყურებლისთვის, შესაძლებელია, პუბლიკას აგრესია აღარ გამოეხატა, აღარ ეძახა „ფუ, ფუ...“. მაშინ, რაღა აზრი ექნებოდა პერფორმენსს?

მაგრამ, რატომღაც მგონია, რომ ქართული საზოგადოების ასეთ აგრესიას ეს ახალგაზრდებიც არ ელოდნენ. რომელი მათგანი იფიქრებდა, რომ ეს „სამარცხვინო ფაქტი“ მათ მშობლებს, განათლების სამინისტროს, კულტურის სამინისტროს, გია ბუღაძეს, ნაცმოძრაობას და თვით, მიხეილ სააკაშვილს დაბრალდებოდა? („რას გვიშვება ეს სააკაშვილი!“)... რომელი მათგანი იფიქრებდა, რომ თბილისის ინტერნეტ ფორუმზე აი, ასე გამოეხმაურებოდნენ „სველ წრეს“?

„ერთი რამე ვიცი მხოლოდ დანამდვილებით - არჩევნებამდე როგორმე დიდი სუნთქვა უნდა ავიღოთ და გავუძლოთ, მერე ყველანი გამოვცხადდეთ და ბოლომდე ვუპატრონოთ საკუთარ ხმებს - შეცდომის დაშვების არანაირი უფლება აღარ გვაქვს“ (ამ მოსაზრების ავტორს ავატარად ჟულიეტ ბინოშის სურათი აქვს ... რა ვქნა... მერე იტყვით, რას გადაეკიდა ამ ქალსო)!

„ფუ რა საშინელება იყო. რა ჩამოაბანინებდათ იმ საზიზღრობას“

„უხ, გარყვნილმა აზრმა გამიელვა თავში. მიფურთხების პონტში, ოღონდ არა ნერწყვის და არა პირით.“

ეს უკანასკნელი პოსტი განსაკუთრებული გულახდილობით გამოირჩევა. ამ პოსტით ნათელი ხდება, რომ „სველი წრის“ ავტორებმა არა მხოლოდ ჩვენი საზოგადოების სარკე წარმოგვიდგინეს, არამედ დაგვანახეს, როგორ გვაფურთხებენ და როგორ ვიფურთხებით (ამ მხრივ, ქართველებს რატომღაც ლიფტები უყვართ. ლიფტებში მოსდით ნერწყვი). „სველი წრის“ პერფორმანსმა საზოგადოების არარეალიზებულ სექსუალურ ვნებებსა და ფანტაზიებზეც ითამაშა. „არა ნერწყვით, და არა პირით...“, ე.ი. ფალოსით? ე.ი. სპერმით? და თუკი მიფურთხებული სახე მაყურებელს პორნოგრაფიულ კინოში გავრცელებულ ცნობილ კადრს აგონებს, რა არის აქ საშიში და საზიზღარი? სექსი? სპერმა?

ამაზე კიდევ ერთი აკრძალული ფილმი გამახსენდა - ეიზენშტეინის „გენერალური ხაზი“. იქაა ასეთი სცენა - მწველავ ქალს, მარფა ლაპკინას, სახეზე რძის წვეთები ეშხეფება. თვალს ხუჭავს, მაგრამ სახე ბედნიერი აქვს. იმდენად ბედნიერი, რომ საბჭოთა ცენზურამ სასწრაფოდ ამოიღო ეს კადრი, როგორც „გაუგებარი სიმბოლო“, რომელმაც მაყურებელში შეიძლება „სექსუალური აქტის ასოციაცია შექმნას“.

მაგრამ, სპერმა ხომ სიცოცხლის სიმბოლოა, ჩვენო ძვირფასო ტელემაყურებელო? რა არის, ასე გეშინიათ სიცოცხლის? ასე გეზიზღებათ?

ანდა, „სველმა წრემ“ როგორ შეგაშინათ ასე, როცა ყოველ წუთას დედას იფიცებით?

თუმცა, რატომ იფიცებით? დღეს უფრო „ჩემი დედა!...“ ასე იგინებით!

იგინებით და იფურთხებით. თუმცა, ავატარად ხანდახან „უმწიკვლო“ ქალის, ჟულიეტ ბინოშის სურათს იყენებთ.

კომენტარი

ვუძღვნი გოგონებს და ქალებს, რომლებიც მდინარეში კაბებით ბანაობენ

ავტორი: ლელა გაფრინდაშვილი

ქართულ ლუდს რომ „ალუდა“ დაარქვეს, არავის გაკვირვებია. მაგრამ, როგორც ჩანს, სახელწოდებამ მყიდველთ სიუხვე ვერ განაპირობა და ამიტომ საქმეში რეკლამა ჩართეს. იგი ჩემთვის პორნოგრაფიის პროპაგანდა უფრო იყო, ვიდრე - ამ სასმელის პრეზენტაცია. თუმცა, სწორედ მისი ამგვარი ბუნება გახდა პოპულარობის მიზეზი. წარმოიდგინეთ: დედის და ბედის ნებიერა, რუსულენოვანი კაცი აბანოში მიდის.

რა საკვირველია, - იხდის და ხორციელ სიამეებს ეძლევა. გარანტირებული წყლის და ორთქლის აბაზანის, ქაფმოდებული ლუდის მიღების შემდეგ, გაკვირვებული ამბობს: „А где Люда?“ ქალი კადრში არ ჩანს, მაგრამ ყველა ხვდება, რომ არც კაბა აცვია და არც საცურაო კოსტიუმი, რადგან ჩაცმული ქალი ლუდთან, აბანოსთან და „ქაფთან“ არ ასოცირდება, არ აღაგზნებს.

ბოლოს ნებიერა, ადარებს რა ლუდით და ქალით მიღებულ სიამოვნებებს, დაასკვნის: „Алуда лучше, чем Люда“-ო. ეტყობა, ქალმა ჩრდილოელი სტუმრის პატივსაცემად „დაისის“ კაბა ჩაიცვა და მორჩილების ნიშნად ბავშვური/შვილობილის სახეც მიიღო. მაგრამ რადგან мужик-ი არც ნეკროფილი იყო და არც - პედოფილი, „ქაფი“ კი გამოუშვა, მაგრამ ლუდის სმა უფრო სასიამოვნოდ ჩათვალა და ეს გულწრფელად აღიარა.

მე ამ мужик-ს და Люда-ს საერთოდ მოვაშთობდი აქედან როგორც გენდერული, ისე - პოლიტიკური მოსაზრებების გამო. კლიპს კი ასეთ შინაარსს მივცემდი:

ხევსური ალუდა ლუდს ხარშავს, მაგრამ თვალი იქვე მოფუსფუსე, ხინკლის მოხვევით გართული მზექალასკენ გაურბის. აღარ იცის - როგორ გამოელაპარაკოს და უცებ:

მზექალა - ვაჟაუ, შენთან დაწოლა
ნეტავი დამდვა ვალადა!

გალაღდა ვაჟი და უკვე თამამად გაესიტყვა ქალს:
ალუდა - დავწვეთ, ლუდი ვსვათ, სხვაიცა გამოვა თავისთავადა!

მაგრამ ამ სცენარით „აბანოიდები“ (ეს ცნება აღებულია forum. ge-დან, რომელმაც თანამედროვე საქართველოში აბანოს პოპულარობაში დაეჭვების ნიშანწყალიც კი არ დამიტოვა) დაგვეჩაგრებიან და მართლა ქართული ლუდის რეკლამა გამოგვივა და არა - გარყვნილების. ასეთი რეკლამის შემდეგ „პოსეიდონის“ სტუმრები ლუდს აღარ მიეძალებოდნენ და ეს, ბორდელად ქცეული აბანო ვერ იმუშავებდა.

„ალუდას“ მხარი მალე სხვა, სახინკლეებისა და განცხრომის ობიექტების არანაკლებ ბილწმა მოწოდებებმა დაუმშვენა და ქართული ტელევიზიებიც საკმაოდ უცნაურად იტკბარუნებდნენ პირს ვნების აღმძვრელი დაწესებულებების ჩვენებით. არც მართლმადიდებელ მშობლებს და სტუდენტებს, არც ქართულ, ტრადიციულ ოჯახში გაზრდილებს ამოუღიათ ხმა. მაგრამ მათ ხომ მხოლოდ იმაზე აქვთ რეაქცია, როცა ვინმე მისი ნებით და სახალხოდ იხდის და ვინც ამბობს, რომ ეს ჩემი ცხოვრებაა, ჩემი არჩევანია და ჩემი პასუხისმგებლობაა ანუ როცა პიროვნება თვითონ ადგენს თავის მორალს და სხვები მის გადაწყვეტილებებში ვერ ჩაერევიან. თორემ Люда-მ ისე გაიხადა და „ვალიც ისე მოიხადა“, რომ არავის დაუნახია.

ეტყობა, მან „ქართული სექსუალობის“ დაუფლების სპეციალური ტრეინინგი გაიარა. ხომ გახსოვთ, ეს ახალი ფენომენი, სულ ცოტა ხნის წინ, მუსიკალური არხის სახემ რომ შემოგვთავაზა: „ქართული სექსუალობა უფრო „დაისის“ კაბაში აღიქმება (მაინტერესებს ამ გოგოს ვკითხო: თუ „დაისით“ ასე მოხიბლულია, მაშინ რატომ არ უშვებს მის ეთერში არიებს ან ცეკვებს ამ ოპერიდან? - ლ.გ.), როცა ყველაფერი დაფარულია და მამაკაცს ფანტაზიის უნარი აქვს. ეს კაბა არის ქართული, ტრადიციული სამოსი, სადაც მამაკაცს ეძლევა საშუალება ფანტაზია გაიღვივოს (ახლა კი ეჭვგარეშეა, რომ სწორედ ეს კაბა ეცვა Люда-ს! ლ.გ), წარმოიდგინოს, როგორია ეს ქალის ტანი შიგნით და არა ის, რომ ყველაფერი გახდილი გვქონდეს და ფანტაზიის უნარი საერთოდ არ დავუტოვოთ მამაკაცს.

„მე მირჩევნია მდარე ხარისხის ჟურნალში ვიყო ძალიან ბავშვური სახით, ვიდრე „პლეიბოი“-ში ვულგარული სახით“.

ამ გამოსვლამ საგონებელში ჩამაგდო. ძლივს მოვუყარე თავი შეკითხვებს, რომლებზეც პასუხის გაცემა მინდა ვცადო: რატომ უნდა ჰქონდეს ზრდასრულ ადამიანს ბავშვური სახე? რატომ უნდა ჰქონდეს ამავე ადამიანს სხვადასხვა სახე ორ, თუნდაც ერთმანეთისგან განსხვავებულ ჟურნალში?

უცნაური იყო გაავებული წინააღმდეგობა და აჟიოტაჟი „პლეიბოის“ ფოტოსესიის მონაწილე გოგონების წინააღმდეგ, რომელთაც თქვეს, რომ ეს მათი პროფესიაა, მათი არჩევანია და არაფერი უზნეო და ვულგარული ამაში არ არის.

მაგრამ, საზოგადოებრივი მორალის გუშაგებს საოცრად არ სიამოვნებთ, როცა მათ ეუბნები, რომ შენი სხეული შენია და სხვისი არავისი.

ამ მორალისტებს მინდა გამოვეხმაურო და ვუთხრა ის, რაშიც დიდი ხანია დავრწმუნდი: როგორც ყველა ჩაცმულის ქცევა არ არის მისაბაძი, ისე ყველა შიშველზე ვერ ვიტყვით, რომ სამაგალითოა. მაგალითად, ჩაცმული პოლიტიკოსი ჯონდი ბაღათურია ვერ იქნება მისაბაძი, რადგან მას შეუძლია კომპეტენტურად ილაპარაკოს იმაზე, რაც თვალით არ უნახავს და ვერ დაუჯერებია, რომ ერთს სიშიშვლე სიამოვნებს და მოსწონს, მეორეს - შემოსილობა. შენც მიდი და აირჩიე და სხვებს ნუ ჩაქოლავ იმისათვის, რომ ჯერ ვერ გადაგიწყვეტია რომელი აირჩიო.

ეს ხომ არ არის სამკვდრო-სასიცოცხლო საკითხი, როგორც ისტორიებში, რომლებიც მორალისტების საპასუხოდ უნებურად გამახსენდა და მინდა თქვენც გაგახსენოთ.

სემიონი იცმევს/ირჩევს დედის კაბას

8 წლის სემიონი ანდრეი პლატონოვის ერთი მოთხრობის გმირია. დედამისმა მეოთხე შვილი გააჩინა და გამთენიისას გარდაიცვალა. მამა საგონებელშია ჩავარდნილი: ტირის, თავში ხელებს იცემს, პატარებს ემალება. სემიონი კი - სასწრაფოდ იცვამს დედის კაბას და ამბობს:

„- მოდი, მე ვიქნები მათი დედა!

ახლა, კაბაში გამოწყობილი, ბავშვური ნაღვლიანი სახით, სემიონი ისევე ჰგავდა გოგოს, როგორც - ბიჭს. ცოტა დიდი რომ ყოფილიყო, - გოგოც გეგონებოდათ...

- ქუჩაში ბავშვები გოგოს დაგიძახებენ! - ეუბნება ზახარი. ახლა სულელი გოგო ხარ და არა - ბიჭი.

- დამიძახონ, მალე მობეზრდებათ. მე მაინც მივეჩვევი გოგოდ ყოფნას.... მამა, მოდი დედა დავბანოთ, გავაპატიოსნოთ, მერე რამდენიც გინდა იტირე, ტირილი მეც მინდა - ერთად ვიტიროთ!“

ხომ ხედავთ, როგორ უყურებს სემიონი გახდა-ჩაცმას და საზოგადოებრივ აზრს? მისთვის მთავარია, რომ და-ძმამ უდედობა არ შეამჩნიოს, არ იგრძნოს და ამით არ დაიჩაგრონ პატარები. როცა სასწორზე სიცოცხლე გიდევს, მაშინ რას მიქვია ტოლ-ამხანაგების ქილიკი? ჰოდა, სემიონიც სიცოცხლეს, დედის კაბას ირჩევს და ზუსტად იცის, რომ მართალია!

უკანასკნელი „შაბაში“

მე-19 საუკუნის მიწურულს საქართველოში საშინელი სიღარიბეა. 1898 წელსაა დაწერილი ეკატერინე გაბაშვილის მოთხრობა „თინას ლეკური“.

ახალგაზრდობაში ცნობილი მოლეკურე თინას შვილიშვილები, სიცივისა და შიმშილისაგან შეწუხებულები, მგლებივით ყმუიან. ორი კომლის მოშორებით კი - ბატონის დღეობაა, რამაც მოხუცს იმედის ნაპერწკალი გაუღვივა გულში.

„თინამ პირი დაიბანა, თავზე სუფთა, ათასის საკერებლით დაკონკილი თეთრი ჯალაშის ლეჩაქი მოიხვია, ფეხებზე სუფთა ღაზლის წინდები ჩაიცვა, ფოსტლების ნაგლეჯში ფეხი წაჰყო და დუდუკის ხმისკენ გაეშურა.

...დარბაზის გაღებულ კარებში შევიდა, მოცეკვავე ყმაწვილთან მიიჭრა და გამოეთამაშა. სტუმართ ყიჟინი ასტეხეს, დართულნი და ბრწყინვალე მანდილოსანნი ისტერიულმა სიცილმა შეიპყრო. სახლის პატრონი გასახტებული, გაოცებული იდგა და არ იცოდა, რა ექნა: გაეგდებინებინა ლაქიებისთვის ეს გამბედავი, კონკებში გახვეული მოხუცი, თუ სხვებთან ერთად დაეწყო სიცილი?.. თავმომწონე ვაჟკაცი არ შეკრთა, არ იუკადრისა დაგლეჯილ, ჭუჭყიან ძონძებში გახვეულ მოხუცთან თამაში და საერთო სიცილ-ხარხარით გახელებულმა დაჰკიჟინა და დაჰკიჟინა თავის მშვენიერ დამას, განივრად გაშლილი მკლავები თავზე დააწყო და მომღიმარი თვალები, ვითომ არშიყობით დამჭკნარ სახეზე დააშტერა. სიცილ-ხარხარმა სიგიჟემდე მიაღწია...

...დედაბერი უცებ შესდგა, თვალები გადაატრიალა. ერთი მძლავრად ამოიფშვინა და იატაკზე დაეცა...

უეცრად ობლებიც გამოჩნდნენ, დამტირებლები. არც ერთი მოძრაობა, არც ერთი ხმა არ არღვევდა იმ საშინელ სურათს...

- მოწყალება ობლებს! - წამოაყრანტალა ვიღაცამ.

გულგალმობიერებულმა საზოგადოებამ ხელი იკრა ჯიბეს და უხვად გასცა მოწყალება.

თინას ლოცვა ასრულდა. იმან სამუდამოდ განისვენა და მისმა უკანასკნელმა „შაბაშმა“ მის ობლებს ლუკმა გაუჩინა.

ეს, საუკუნისწინანდელი ამბავიც ხომ მიგვახვედრებს, რომ თინაც სიცოცხლის გადასარჩენად გამოეწყო და უკანასკნელად იცეკვა „ლეკური“.

მარო, სხვები და მაროს არჩევანი

ზაქარია ფალიაშვილის ლირიკულ-დრამატული ოპერა „დაისი“ 1923 წელს, ვალერიან გუნიას ლიბრეტოს საფუძველზე შეიქმნა.

ახალგაზრდა ქალი, მარო მოკლებულია ყოველგვარ თავისუფლებას. მის ბედს ჯერ მშობლები განაგებენ, შემდეგ - საქმრო. უფროსების ნების ძალით იგი ასისთავ კიაზოზე ინიშნება. ქალიშვილს კი - თავისი ბავშვობის მეგობარი, მალხაზი უყვარს. ეს საიდუმლო სოფლის მასხარამ, ცანგალამ, საქმროს აცნობა.

მტრის შემოსევის მოგერიების ნაცვლად, ეჭვით დაავადებული კიაზო ორთაბრძოლაში იწვევს მალხაზს და საიქიოს გაისტუმრებს. ასისთავს ხალხის მრისხანე სასამართლო ელოდება.

სამივე ახალგაზრდის ბედნიერების მზე ჩაესვენა. მარო დასტირის საყვარელ ადამიანს. კაბებს და საქმროს ის ვერასოდეს ირჩევდა და ამიერიდანაც ვერ აირჩევს, რადგან მას არ შეუძლია აირჩიოს: სამშობლო, ტრადიცია და მშობლების ვერდიქტი უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე - მისი გრძნობა და სურვილები.

სემიონის, თინას და მაროს ბედი გვაფიქრებინებს, რომ ბავშვისთვის, მოხუცისათვის და ახალგაზრდისთვის ყველაზე მთავარი არჩევანის თავისუფლებაა. ჩაცმაც და გახდაც შენი პერსონალური არჩევანი უნდა იყოს. ყველა საკითხი ჯერ შენს თავთან უნდა გაარკვიო და შემდეგ - მეგობრებს, ნათესავებს და მოძღვარს დაეკითხო, რადგან შენს საქციელზე მხოლოდ შენ აგებ პასუხს.

არიან გოგონები, რომლებიც მოძღვარმაც რომ დართოს ნება, - მაინც ჩაცმულები იბანავებენ მდინარეში, რადგან ეს მათი არჩევანია და არა - სხვების. მათ უბრალოდ არ სიამოვნებთ საკუთარ სხეულზე მიმართული მზერა, არც ვინმეს სიშიშვლეზე ეშლებათ ნერვები და ამის გამო ქვებს არავის ესვრიან. სწორედ ისინი ამჩნევენ, რომ „დაისის“ კაბის დაისს საქართველოში ხელს უწყობს არა ის, ვინც თავისი სხეული თავისი ნებით გამოაჩინა, არამედ ის, ვინც ამას უზნეობა უწოდა, რადგან მას ამის ნება არ დართეს.

დისკუსია

ავტორი: ქეთი სადღობელაშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ნინო ბურდული, ლევან ბერძენიშვილი, ქეთი სადღობელაშვილი, ნატო ზაზაშვილი

ავტორიტეტს საყოველთაოდ აღიარებული გავლენის მქონე პიროვნებას უწოდებენ. კომუნისტური ეპოქის იდეოლოგებს თითქმის ყველა სფეროში სჭირდებოდათ ავტორიტეტები, მათი მეშვეობით უკეთ რომ ემართათ სიტუაცია და კომუნიკაცია დაემყარებინათ საზოგადოების გარკვეულ წრეებთან. ამ ინერციით დღემდე საზოგადოების ერთი, კერპსშეჩვეული ნაწილი დევიზით - გაუმარჯოს ავტორიტეტს! - მუდმივად ავტორიტეტების ძიებასა და ტყვეობაშია, მეორე ნაწილი, რომელსაც ჰეროსტრატეს კომპლექსი ვერ მოუშორებია, დევიზით - ძირს ავტორიტეტი! - ავტორიტეტების ნგრევა-ჩარეცხვას ითხოვს. ძალზე მცირეა იმ ადამიანთა რიცხვი, ვისაც ავტორიტეტების მიმართ ბუნებრივი, კრიტიკული რეფლექსია გააჩნია და კითხვების გარეშე, უპირობოდ ვერავის იღებს. ვინ ქმნის და ამკვიდრებს ავტორიტეტებს, სჭირდება თუ არა ადამიანს ავტორიტეტი და აქვს თუ არა საზოგადოებას ჯანსაღი დამოკიდებულება ავტორიტეტების მიმართ. დისკუსიაში მონაწილეობენ: პოლიტიკოსი ლევან ბერძენიშვილი, მსახიობი ნინო ბურდული და ფსიქოლოგი ნატო ზაზაშვილი.

ლევანი - დღეს სიტყვა ავტორიტეტის ნაცვლად უფრო მეტად ტერმინ ელიტას ვხმარობთ. საბჭოთა ტიპის სახელმწიფოში მწერლების, კომპოზიტორების, მსახიობების, რეჟისორებისა და მეცნიერების ელიტა გამოყენებული იყო იმისათვის, რომ მართვაში მიეღოთ მონაწილეობა. შევარდნაძე ამ თვალსაზრისით იყო კლასიკური „პატრიოტი“, იცოდა „მამული, ენა, სარწმუნოება“ და ცნობდა ამ სამ ელიტას, მთავარი იყო მამულის ელიტა ანუ ისტორიკოსები, რომელთაც განუსაზღვრელი როლი ჰქონდათ, ენა, ანუ მწერლები და სარწმუნოება, ანუ სამღვდელოების უმაღლესი წარმომადგენლები, ვინც ამ ფორმულაში ვერ ჯდებოდა, ნაკლებად ელიტარულები იყვნენ. მას შემდეგ, რაც საქართველო დამოუკიდებელი გახდა, ელიტის როლი იცვლებოდა, ზვიად გამსახურდიამ საერთოდ უარი თქვა არაპოლიტიკურ ელიტაზე და გამოვიდა ფორმულით, რომ არ სჭირდება ინტელიგენცია, რადგან თვითონ არის ინტელიგენტი. შევარდნაძემ დააბრუნა ის, რაც იცოდა, მაგრამ პოლიტიკურ ელიტას ძველმა ელიტამ წინააღმდეგობა ვეღარ გაუწია. დღევანდელი ხელისუფლება გააფთრებით ებრძვის ყველა ავტორიტეტს და ელიტას, საკუთარის გარდა. პრეზიდენტი თითს გაიშვერს და ამბობს - თქვენს წინაშეა ნამდვილი გმირი. ყოველდღე პოულობენ და აპიარებენ ორ, სამ, ხუთ, ჩვიდმეტ გმირსა და ავტორიტეტს.

ქეთი - გასაგებია, რომ ხელისუფლება ავტორიტეტების ერთგვარ ჩანაცვლებას ახდენს და ვინც მისიანი არ არის, არც ცნობს, მაგრამ თვითონ საზოგადოება რითაა ამ მხრივ ხელისუფლებაზე უკეთესი?

ნატო - ჩემი აზრით, ის ფაქტი, რომ გყავდეს ავტორიტეტი, სრულიად ბუნებრივი მოვლენაა. პირველი ავტორიტეტი ადამიანისთვის, მითუმეტეს ბავშვისათვის არის მშობელი, რადგან ოჯახი არის გარანტი არა მარტო იმისა, რომ ბავშვს დაუკმაყოფილდეს ბაზისური მოთხოვნილებები - საკვებით და საცხოვრებლით, არამედ უსაფრთხოებითაც იქნას უზრუნველყოფილი. ზრდასთან ერთად მშობელს სხვა ავტორიტეტები ენაცვლებიან. სკოლა ის მნიშვნელოვანი ადგილია, სადაც ადამიანი პირველად გამოდის ოჯახიდან და სოციალურ ურთიერთობებს ამყარებს. დღეს ყველა აღნიშნავს სკოლაში ავტორიტეტების ნაკლებობას, ფაქტია, სკოლაში პედაგოგი აღარ არის ავტორიტეტული ან თუ არის, ავტორიტარული ტიპის პედაგოგია, რომელიც ძალისმიერად ურთიერთობს ბავშვთან, როცა ავტორიტარული პედაგოგი ხდება ავტორიტეტული, შეუძლებელია ამან ზემოქმედება არ მოახდინოს ბავშვის შემდგომ ცნობიერებაზე. საკუთარი თავიდან თუ გამოვალ, ნამდვილად მყავს ავტორიტეტი და ამაში პრობლემას ვერ ვხედავ, პრობლემა იქმნება მაშინ, როცა შენთვის ავტორიტეტულ პიროვნებას ან ჯგუფს გააკერპებ, სოციალურ იერარქიაში მაღლა დააყენებ და ქვემოდან უყურებ. ახლა ვფიქრობდი, ივანე ჯავახიშვილის დროს რომ მესწავლა უნივერსიტეტში, რასაკვირველია, ის ავტორიტეტი იქნებოდა ჩემთვის, რადგან ის გავლენა და ძალაუფლება, რაც ავტორიტეტს აქვს, ჩემთვის ცოდნას, განათლებას და ღირებულებებს ეფუძნება.

ნინო - პირადად ჩემთვის ავტორიტეტი ყოველთვის იყო ძალაუფლებას მოკლებული, მაგრამ პატივსაცემი და ღირსეული ადამიანი, ასეთი ბევრი არ არის. ავტორიტეტები ნამდვილად იყვნენ მშობლები, რადგან ურთიერთობები ოჯახში ნორმალურად იყო აწყობილი. სკოლაშიც იყო ერთი-ორი მასწავლებელი, მაგრამ მათი ავტორიტეტი შემოიფარგლებოდა იმ საგნებით, რასაც მასწავლიდნენ. ინსტიტუტში ავტორიტეტულობის მაგალითი იყო ქალბატონი ლილი იოსელიანი, გარდა იმისა, რომ თავისი სფერო კარგად იცის, მაღალი ღირსებების მატარებელიცაა. ბატონი მიხეილ თუმანიშვილი უდაო ავტორიტეტი იყო თავის პროფესიაში. საერთოდ, მგონია, რომ ავტორიტეტების გარეშე ძნელია ცხოვრება, მაგრამ ავტორიტეტი ორგვარი არსებობს: შემოთავაზებული და ნამდვილი, რომელიც თავად მოიპოვებს ამ სტატუსს. სამწუხაროდ, საზოგადოების უმეტესი ნაწილისათვის შემოთავაზებული, ლობირებული ავტორიტეტი უფრო მისაღები აღმოჩნდა, რადგან საზოგადოება არ აკეთებს ანალიზს, რის გამო გახდა ის ავტორიტეტი, რა საშუალებებს მიმართა იმისათვის, რომ ძალაუფლება მოეპოვებინა. ნამდვილი ავტორიტეტები ის პიროვნებები არიან, ვისგანაც ნებისმიერი ადამიანი სწავლობს ან იღებს ისეთ ინფორმაციას, რომელიც ინტერესს აღვივებს ამა თუ იმ სფეროს მიმართ. ჩემთვის ავტორიტეტია ყველა ის მწერალი, ვინც სამყარო აღმომაჩენინა, ყველა ხელოვანი, პოლიტიკოსი, მეცნიერი, ვისთან ურთიერთობაც ახალი გზის გახსნის იმპულსი ყოფილა. თუმცა ხელშეუხებელი ავტორიტეტი - რახან ამან თქვა, ეს ასეა! - არ არსებობს. მშობლების ავტორიტეტობის თემას მივუბრუნდები, ორი ბიჭი მყავს, 20 და 13 წლის. მახსოვს როგორი რთული ურთიერთობა მქონდა უფროსთან, როდესაც მეგობრების გავლენის ქვეშ აღმოჩნდა. ხშირად დგება მომენტი, როცა მეგობარი ხდება ავტორიტეტი, მშობელი მაინც უფრო ძალაუფლების მქონე ავტორიტეტია, თანატოლი კი ძალაუფლებას მაშინ იძენს, თუ დაემორჩილები, ამ დროს ცუდი და კარგი გავლენების გარკვევა აუცილებელია და მშობელი ამ შემთხვევაში უნდა დაეხმაროს შვილს.

ქეთი - ხომ არ ხდება ისე, რომ ოჯახიდან დაწყებული, ჯერ მშობელია ავტორიტეტი, მერე სკოლასა და ინსტიტუტში პედაგოგი, მერე კიდევ ვიღაც შემოემატება და ასე ნელნელა ვიხუნძლებით ავტორიტეტებით, ყველაფერში მათ ვიმოწმებთ და ნაკლები დრო გვრჩება საკუთარი თავის ზრდის, საკუთარ თავზე დამოკიდებულების, პასუხისმგებლობის განსაზღვრის და გააზრების. ალბათ, ამის ბრალია საზოგადოების მძაფრი რეაქციები იმ რეფლექსიაზე, რომელიც ავტორიტეტების მიმართ გამოითქმება ხოლმე. ამის მაგალითია ბატონი ლევანი, რომელმაც გაბედა და ილია ჭავჭავაძის პოეზიაზე საკუთარი აზრი გამოთქვა, გამახსენდა ის თავდასხმებიც, რომელიც მოჰყვა რობერტ სტურუას აზრებს „ვეფხისტყაოსნის“ შესახებ. მაინტერესებს, უკრიტიკოდ, კითხვების გარეშე, უპირობოდ შეიძლება ავტორიტეტების მიღება და აღიარება? შეუმცდარი ადამიანი ხომ ბუნებაში არ არსებობს?

ლევანი - ავტორიტეტები იცოცხლეთ, კარგი რამ არის, მაგრამ კრიტიკული აზროვნება აუცილებელია. უნდა ვთქვათ სიმართლე, რომელიც მდგომარეობს იმაში, რომ ავტორიტეტი ამა თუ იმ სიტუაციაშია ავტორიტეტი, თორემ ყველაფერში ავტორიტეტი ჯერ არ დაბადებულა და ვერც დაიბადებოდა. ჩვენ ახლა ვართ ეროვნული ბიბლიოთეკის შენობაში, სადაც 19 მილიონი დასახელების წიგნი ინახება, წარმოუდგენელია, რომელიმე ავტორიტეტმა ამის ერთი მემილიონედი იცოდეს კარგად, შესაბამისად ყველაფრის მცოდნე ავტორიტეტი ვერავინ იქნება. ჩემთვის ყველაზე დიდი ქართველი დედამიწის ზურგზე დაბადებულ ქართველთაგან არის ილია ჭავჭავაძე, მაგრამ ყველაზე დიდი ქართველი პოეტი არათუ არ არის ილია ჭავჭავაძე, არამედ სულ არ არის დიდი პოეტების სიაში, ილიას პუბლიცისტიკა, მისი განსაზღვრება ქართველი ხალხის ისტორიული ბედის, მისი ლიდერობა იმ ხალხისა, რომელსაც პატრონი არ ჰყავდა, მისი მოკრძალებულობა, მისი ევროპელობა ჩემთვის გაცილებით მნიშვნელოვანია, ვიდრე ილია ჭავჭავაძის ლექსები იმ ქვეყანაში, სადაც იყო რუსთაველი, ბარათაშვილი, ვაჟა-ფშაველა და გალაკტიონი. ამ აზრმა გამოიწვია გაღიზიანება და ჩაითვალა, რომ ეს ეპატაჟის სახეა და მე პოპულარობას ვეძებ, მაგრამ გადავიტანეთ ეს ყველაფერი მე და საზოგადოებამ, ანუ ცოცხალი დავრჩი. ავტორიტეტი რომ სიტუაციურია, ამაზე სარტრიც ამბობდა: არ მჯერა, რომ გმირი გმირულად სვამს ჩაისო. უმარტივესი მაგალითი: არ არსებობს ჰეგელზე დიდი ავტორიტეტი ფილოსოფიაში, მაგრამ ჰეგელმა, შემოიჭრა რა კლასიკურ ფილოლოგიაში და გააანალიზა „ანტიგონე“, გაირკვა, რომ აზრზე არ არის, როგორ იქმნება ანტიკური ტრაგედია და რა პრინციპებზეა აგებული, საერთოდ ვერ გაიგო სოფოკლე და ღრმა სიბრიყვე დაწერა, პირველკურსელს რომ არ ეპატიება, ისეთი. ვისაც „ანტიგონე“ არ წაუკითხავს, ჰგონია, რომ ჰეგელი მართალია. ასეთი ავტორიტეტები არიან უპასუხისმგებლოები. როცა ავტორიტეტი რაღაცას ამბობს, მას ავიწყდება ის, რომ შეიძლება ცდებოდეს.

„ჩვენთან ავტორიტეტობის საფუძველი ჯერაც ვერ გახდა ცოდნა, პროფესიონალიზმი, კომპეტენცია და ღირსება, რომელიც კიდევ უფრო მაღალი საფეხურია ჩემთვის. დღევანდელი საზოგადოებისთვის ავტორიტეტია ის, ვინც ახერხებს ძალაუფლების მოპოვებას“.

ქეთი - არსებობს შეგრძნება, რომ - „მე ავტორიტეტი ვარ“! თქვენ გაქვთ ეს შეგრძნება?

ლევანი - რა თქმა უნდა, არის. როგორც თქვენ გრძნობთ თქვენს წინაშე მყოფი ასაკით უფროსია თუ უმცროსი, ინტელექტით თქვენზე მაღლა დგას თუ დაბლა, იმასაც გრძნობთ, კონკრეტული ადამიანისთვის ან ადამიანთა ჯგუფისთვის ხართ თუ არა ავტორიტეტი, ამის შესაბამისად ჩნდება პასუხისმგებლობაც. ნებისმიერ ადამიანს აქვს კომპეტენციის ზღვარი და როცა აზრს გეკითხებიან და გეუბნებიან, რომ ავტორიტეტი ხარ, შეიძლება მაგარი სისულელე თქვა იმ სფეროზე საუბრისას, რომელიც ნაკლებად გესმის, რაც მოუვიდა ჰეგელს, ან თუნდაც პლატონს. კაცობრიობის ისტორიაში პლატონზე დიდი გენიოსი თავის სფეროში არ დაბადებულა, მაგრამ როდესაც სირაკუზში წავიდა სახელმწიფოს ასაშენებლად, ორჯერვე ჩაფლავდა და ისეთი იდიოტობა ააშენა, იქიდან ძლივს გამოასწრო ცოცხალმა, რადგან პლატონი, თეორეტიკოსი და დიდი ფილოსოფოსი, აღმოჩნდა ცუდი პოლიტიკოსი. ყველა დისიდენტი, რომელიც სათავეში მოდის, როგორც წესი, აღმოჩნდება ხოლმე ცუდი მმართველი, იმიტომ რომ დამანგრევლის დისკურსში - დავანგრიოთ, დავლეწოთ, ავბობოქრდეთ, ავღელდეთ - მაგარია, მაგრამ როცა პრეზიდენტი გახდება, ღელავს და დამანგრევლის დისკურსი შემოაქვს, რაც ამ შემთხვევისათვის უკვე სხვა როლია. ჩვენი დღევანდელი ხელისუფალი ავტორიტეტი იყო, როგორც დამანგრეველი, მაგრამ როგორც მაშენებელი ავტორიტეტი აღარ არის, ამიტომ როცა ასაშენებელი იქნება, ის იტყვის: მოდი, ჯერ დავანგრიოთ, მერე ავაშენოთ.

ქეთი - პირადად მე, ხელისუფლებაზე მეტად მაღელვებს ჩვენი საზოგადოება, რომელსაც შეუძლია მისთვის მიუღებელი აზრების გამო თავისივე შექმნილი ავტორიტეტი სასიკვდილოდაც კი გაიმეტოს.

ლევანი - ილიაც ხომ იმიტომ მოკლეს, რომ თავისი ავტორიტეტით ისარგებლა და საზოგადოებას უთხრა სიმართლე: ნუ გძინავს, ხელი გაანძრიე, იშრომე, იმოქმედე, არ ვარგიხარო! რამაც ყველა გააღიზიანა. ჩემგან რომ იცავდნენ, ისეთი ხალხის მოკლულია ილია ჭავჭავაძე, რადგან ის საფრთხეს წარმოადგენდა ქართული საზოგადოებისთვის, საზოგადოებას აღიზიანებს, როცა სიმართლეს ეუბნებიან, დღეს ჩვენთან საზოგადოება ყველაზე მაღალი ავტორიტეტია, რა სისულელეც უნდა ჩაიდინოს, უნდა ვაქოთ და ვადიდოთ.

ქეთი - თქვენთვის ვინ არის ავტორიტეტი?

ავტორიტეტების მსხვრევა კი არ არის საჭირო, არამედ საჭიროა ავტორიტეტების გამოკვეთა იმ ნაწილებში, სადაც ისინი ნამდვილად ავტორიტეტები არიან. კრიტიკის გარეშე არ უნდა დარჩეს არც ერთი ავტორიტეტი და შესაბამისად, მივალთ იმ აზრამდე, რომ კითხვები უნდა დაისვას ყოველთვის.

ლევანი - ისევ ისინი, ვინც იყვნენ, სამწუხაროდ, რამე განსაკუთრებული ცვლილება არ არის. ცოცხალ ავტორიტეტებზე თუ არის ლაპარაკი, სფეროს გააჩნია. ენათმეცნიერების სფეროში კვლავ ავტორიტეტია თამაზ გამყრელიძე, ჩვენს მეცნიერებაშიც დარჩნენ ავტორიტეტები. თუ ნამდვილია, ყველა მსახიობი ავტორიტეტია, თუ ყალბია და ტელევიზია ან რომელიმე სპონსორი ქმნის მისგან ავტორიტეტს, ეს ყოველთვის მაღიზიანებს. იმ დარგში, რომელიც მაღელვებს - პოეზიასა და მწერლობაში ცოტა შემოგვაკლდა ავტორიტეტები და ეს არის გარკვეული ბედნიერება, რადგან მინდა მწერალი იყოს მწერალი და მისგან არ ველოდე პასუხს კითხვაზე - რა უნდა ქნას საქართველომ. ამას ვეკითხებოდით მწერალს მაშინ, როცა სახელმწიფო არ გვქონდა, მაგრამ როგორც კი ქვეყანა ჩნდება, პოლიტიკოსებს თავისი წილი მიაქვთ, მწერლებს რჩებათ ის ურყევი ავტორიტეტი, რომელიც მათ ტალანტზეა დამოკიდებული, შეუძლიათ თქვან, საით უნდა წავიდეს ქვეყანა, მაგრამ ქვეყანა იქით არ წავიდეს, მაგალითად, რუსეთი არ წავიდა იქით, საითაც გენიალური მწერლები ტოლსტოი ან დოსტოევსკი ასწავლიდნენ. ამ დღეებში მოხდა პუტინისა და სოლჟენიცინის შეხვედრა, სოლჟენიცინი არის კაცი, რომელიც მთელი ცხოვრება ებრძოდა КГБ-ს, პუტინი არის კაცი, რომელიც КГБ-დან მოვიდა ხელისუფლებაში და რვა წელია რუსეთის კაგებიზაციას ეწევა, ისაუბრეს და შესანიშნავად გაუგეს ერთმანეთს, ანუ სოლჟენიცინის ავტორიტეტი განულდა, როგორც კაცისა, ვინც პოლიტიკა იცის, სამაგიეროდ დარჩა ის ავტორიტეტი, რომელმაც ამხილა კომუნიზმი. ის ნაწილი ავტორიტეტისა, რომელიც მასწავლის, როგორ უნდა ვიცხოვროთ, აღარ გვყავს. რაგინდ მაგარი მეცნიერიც უნდა იყოს თამაზ გამყრელიძე, ერთი წამითაც არ მჯერა, რომ შეუძლია თქვას, როგორ ვიმოქმედოთ რთულ ვითარებაში.

ქეთი - უმეტეს შემთხვევაში, როცა ადამიანი სხვა სფეროში გადადის, მართლაც ანგრევს იმ ავტორიტეტს, რომელიც თავის სფეროში მოიპოვა. თქვენს პროფესიულ ავტორიტეტს პოლიტიკამ მოუმატა რამე თუ დააკლო?

ლევანი - მე ვარ პროფესიონალი მასწავლებელი, ამიტომ სადაც უნდა ვიყო, ჩემს საქმეს ვაკეთებ, ვცდილობ ვიღაცას რაღაც ვასწავლო, სხვათაშორის, ამაზე ქართული საქმე არ არსებობს.

ქეთი - მოდით, ვთქვათ, რა არის საჭირო იმისათვის, რომ საზოგადოებამ უფრო კრიტიკულად შეხედოს ავტორიტეტებს, რითაც პირველ რიგში მათ შეცდომებისაგან დაიცავს.

ნატო - როცა ჩვენს ყოფას ვუყურებ უკანასკნელი ოცი წლის განმავლობაში, ხანდახან პესიმიზმი მიპყრობს ხოლმე, მაგრამ კარგად თუ დაუფიქრდები, ხვდები, რომ ეს ყველაფერი ბუნებრივი და ნორმალურია. თუკი რევოლუცია შედარებით მოკლე ხანში შეიძლება მოხდეს, ცნობიერების ცვლილებას დრო სჭირდება. ის, რომ ჩვენს საზოგადოებას თვითკრიტიკისა და სხვათა კრიტიკის უნარი ჰქონდეს, მოვლენების სიღრმისეული წვდომისკენ იყოს მიმართული, ჯერჯერობით სასურველი დოზით არ არის, მაგრამ ოდესმე ალბათ ესეც იქნება. დღეს ისე გამოვიდა, რომ ამ საზოგადოებისთვის მხოლოდ პოლიტიკური ავტორიტეტები არსებობენ, პროფესიულ სფეროებში ავტორიტეტები ნაკლებად ან საერთოდ არ აინტერესებთ, მერეც, არ ვიცით, რა ხდება რეგიონებში, გლეხისთვის ვინ არის ავტორიტეტი. ინდივიდებთან კი, ყველაფერი გარკვეულია, მაგრამ ყველა ხომ არ არის ჩამოყალიბებული, ძლიერი მეთი.

ნინო - არ მგონია, რომ ფასეულობები ასე მკვეთრად შეიცვალა, რაც 20 წლის წინ იყო, დაახლოებით იგივე კრიტერიუმებით ზომავს უმრავლესობა, ანუ ჩვენთან ავტორიტეტობის საფუძველი ჯერაც ვერ გახდა ცოდნა, პროფესიონალიზმი, კომპეტენცია და ღირსება, რომელიც კიდევ უფრო მაღალი საფეხურია ჩემთვის. დღევანდელი საზოგადოებისთვის ავტორიტეტია ის, ვინც ახერხებს ძალაუფლების მოპოვებას, ანუ „ყოჩაღობა“ უფრო მეტი საფუძველი გახდა ავტორიტეტის მოსაპოვებლად და ავტორიტეტობა დაემსგავსა ყბადაღებულ პოპულარობას, ვინც ტელევიზორში ხშირად გამოჩნდება, ის ხდება ავტორიტეტი, ტელევიზიებშიც ხომ ის ადამიანები მოღვაწეობენ, რომლებიც ამ პრინციპით ირჩევენ ავტორიტეტებს.

ქეთი - საზოგადოებაც უპირობოდ იღებს „ტელეავტორიტეტების“მიერ შეთავაზებულ ავტორიტეტებს, არადა, ნორმალურ საზოგადოებაში ასეთ დროს ანტირეკლამის პრინციპი მაინც იმოქმედებდა.

დღეს ბევრი ძველი ავტორიტეტი არა მხოლოდ ხელისუფლების, არამედ საზოგადოების გარკვეული წრისგანაც ჩასარეცხთა სიაში აღმოჩნდა, რამდენად მისაღებია ავტორიტეტთა გადაფასების ეს ფორმა.

ნინო - ამ ტერმინის მოწონება ნამდვილად არ შეიძლება, მაგრამ ვთქვათ ისიც, რომ ნაწილი იმ ე.წ ავტორიტეტებისა რაღაცა სხვა მანქანებით იყვნენ ავტორიტეტები და როცა ამ სტატუსს კარგავენ პროტესტს გამოთქვამენ, მართალი გითხრათ, ვინც მართლა ავტორიტეტია, ის ყველაზე ნაკლებად ჩანს. რა თქმა უნდა, ხელისუფლების მხრიდან ასეთი სახით ბრძოლა ჩემთვის მიუღებელია, მითუმეტეს, როცა ჩანაცვლება ხდება კიდევ უფრო უარესი კანდიდატურებით, თუკი მეუბნები, რომ ეს არ არის ავტორიტეტი, მაშინ მართლა ღირსეული, რეალური ავტორიტეტი უნდა წარმოადგინო და მაგალითი მისცე საზოგადოებას. ეს თემა უკავშირდება ტელევიზიასაც - მოქალაქეობრივი თვითშეგნება, პასუხისმგებლობა იმისა, რა ძალაუფლება გააჩნია, ჩვენს ტელევიზიებს აბსოლუტურად არა აქვთ და ეს ვლინდება არა მარტო ფსევდო ავტორიტეტების პროპაგანდაში.

ნატო - ჩვენ საზოგადოებას აკლია განათლება და სამოქალაქო ცნობიერება, ეს ცნება 20 წლის წინ რას ნიშნავდა, არ ვიცოდით. ნელ-ნელა ხდება იმის აღქმა და სწავლა, როგორ გავაცნობიერო ჩემი პასუხისმგებლობა იმაზე, რაც ხდება. პრეზიდენტი არ მომწონს - ჩემი წილი დავინახო ამაში, საქმე ვაკეთო, შრომა არ დავიშურო. თუ ყველა თავის საქმეს მიხედავს, ასეთი დამოკიდებულება ვირუსივით გავრცელდება, ცნობიერების მეტამორფოზას დრო და დიდი შრომა სჭირდება. ქვას რომ დიდი ტალღა გადაუვლის და უკან წავა, ქვა ისევ ისე რჩება, მაგრამ თუ ქვას ერთი წვეთი სისტემატურად, დიდხანს ეცემა, შეიძლება გაიხვრიტოს.

ქეთი - კრიმინალური ავტორიტეტების ნგრევა სრულიად სამართლიანად დაიწყო ხელისუფლებამ, მაგრამ გაუგებარი დარჩა, რითი ჩაანაცვლა ისინი: პოლიციით, პატრულით, თუ რეზერვისტებით.

ლევანი - სამწუხაროდ, მოხდა არა ფუნქციის, არამედ ხალხის გამოცვლა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ ფუნქციას სხვა აიღებს ძალიან მარტივად. მივესალმები იმას, რომ ქურდის ადგილი ციხეშია, მაგრამ ქურდის ავტორიტეტი რაც იყო, დარჩა და ეს ავტორიტეტი შეიძინა, მაგალითად, პარტიულმა ბოსმა, ანუ სხვაგან მოხდა გადანაწილება. სამართალს კვლავ ვერ ვენდობით, ჩაწყობები ისევ ხდება, არადა, ახალი ცხოვრება იქმნება იქ, სადაც იქმნება სამართლიანი სასამართლო. თუ არ გაქვს სამართლიანი სასამართლო, ქურდის ინსტიტუტის ადგილი კვლავ დარჩება, ამიტომ ადამიანთან ბრძოლა კი არ არის მთავარი, მთავარია ბრძოლა ფუნქციასთან. ასევეა ხელოვნებაც, ნინოს ვეთანხმები, როდესაც ჩასარეცხებზეა ლაპარაკი, უნდა გაგვაღიზიანოს ტერმინმა და მიდგომამ, თორემ ხელოვნური ავტორიტეტები ისედაც გაუქმდება. ტელევიზიას არ აქვს უნარი საზოგადოებას თავს მოახვიოს რამე, მათ დაიჯერეს, რომ ეს შეუძლიათ, თორემ სინამდვილეში ასე არ არის. მთავარი ამ ქვეყანაში იყო, არის და იქნება საზოგადოება. ჩვენი პრობლემა ის არის, რომ საზოგადოება არის გაუნათლებელი, ჩამორჩენილი და ბნელი, ჩვენ ყველა მათთან ერთად, თორემ ჩვენი ელიტა მეტნაკლებად ისეთია, როგორიც უნდა იყოს. ევროპის სიტუაციას რომ გადავხედოთ, ყველაზე კარგი, ბრიტანული საზოგადოების მაგალითს გეტყვით, გამოკითხვა აჩვენებს, რომ პირველი ნომერი ავტორიტეტი არის უინსტონ ჩერჩილი. მეორე ნომერი ბიზნესმენია, მეხუთე ადგილზეა შექსპირი, ყველაზე დიდი ბრიტანელი. ბრიტანეთის ნაცია ნორმალური ნაციაა, რომელიც პირველ ადგილზე აყენებს მას, ვისზედაც დამოკიდებულია მისი ცხოვრება, არ ივიწყებს სულიერ ლიდერებსაც, მაგრამ მეორე ადგილზე აყენებს ბიზნესს, იცის, რკინიგზა რომ არ გაეყვანათ, პრობლემა იქნებოდა. ჩვენთანაც პირველ ადგილზე პოლიტიკოსია, დავით აღმაშენებელი, ანუ ჩვენი ჩერჩილი, მაგრამ ნახეთ მეორე, მესამე, მეოთხე ადგილი.... სადაა რუსთაველი, ათეულშიც ვერ ხვდება, როგორ, ზურაბ ჟვანია, მიშა სააკაშვილი ათეულში არიან და ილია ჭავჭავაძე ან რუსთაველი პერიფერიაზე იყოს? ვაჟა-ფშაველასა და ბარათაშვილზე ხომ საერთოდ არაა ლაპარაკი. მეორეც, სად არის ქართველი ბიზნესმენი? საქართველოში სანამ არ იქნება ნამდვილი მეწარმე, რომელიც ხალხს დაასაქმებს, მანამ ვერც ერთი ტელევიზია ვერ გახდის ავტორიტეტულს, რამდენიც არ უნდა აქონ და ადიდონ ბიზნესმენები. ივანიშვილი რა თქმა უნდა არის ავტორიტეტული ფიგურა, მაგრამ, ეს არის წმინდა ქართული ავტორიტეტი, რაც იმას ნიშნავს, რომ მას არ უნდა იყოს ავტორიტეტი იმ სფეროში, სადაც მოღვაწეობს ანუ ბიზნესში და უნდა ავტორიტეტული იყოს ქველმოქმედებაში, ნახევარი საქართველო მისი ქველმოქმედების ნაყოფს იმკის და კაციშვილმა არ იცის, მისი ბიზნესი რაში მდგომარეობს. საყვედურს ნამდვილად ვერ ვიტყვი. ქველმოქმედება დიდი ტალანტია, მაგრამ ჩვენთვის ის უფრო დიდი ავტორიტეტი იქნებოდა, მისი ბიზნესი რომ ეჩვენებინა და მაგალითი ყოფილიყო, როგორც ბიზნესმენი.

ქეთი - რა არის ჩვენი მთავარი პრობლემა ავტორიტეტებთან მიმართებაში, მოვდგეთ და ვამსხვრიოთ, თუ გავაანალიზოთ და ისე ვაღიაროთ?

ლევანი - ჩვენი კომპლექსი იმაში მდგომარეობს, რომ გვყავს ავტორიტეტების მთელი წყება, რომლებიც გვაწუხებებენ, იმიტომ, რომ ყოველ წუთს შეიძლება გითხრან - შენ არ იქცევი ისე, როგორც ვთქვათ, გრიგოლ ხანძთელი. იმის თქმა მინდა, რომ თუ წარსულის ავტორიტეტები გვაწუხებენ, მათგან უნდა გავთავისუფლდეთ. აი, მაგალითად, ივანე ჯავახიშვილი, ხომ იყო დიდი ავტორიტეტი. 900 აზრიდან 800 შეცდომა ხომ დაუშვა, უკვე დადგა დრო, გავბედოთ და ვთქვათ ივანე ჯავახიშვილის შეცდომების შესახებ. მაგალითად, მან თქვა, რომ არსებობს იბერიულ-კავკასიური ერთობა, ეს იყო შეცდომა, რომელიც დღეს იცის ყველამ, მაგრამ იმის თქმა, რომ ივანე ჯავახიშვილს შეეშალა, არ შეიძლება, იმიტომ რომ კაცი ხუთლარიანზეა დახატული.

ქეთი - მორიგი ანათემა ხომ არ გელოდებათ?

ლევანი - უკვე არა, იმიტომ რომ ყველამ იცის - დადგა დრო კრიტიკული გადააზრებისა. ის კაცი ქმნიდა ისტორიას. როცა ქმნი, შეცდომასაც უშვებ.

ქეთი - თუმცა შეცდომების აღიარება არ ამცირებს ადამიანს. ისტორიის გააზრებისთვის დაფარული შეცდომა უფრო დიდი შეცდომა არაა?

ლევანი - რა თქმა უნდა, მაშინ იქნება ნამდვილი ავტორიტეტი, თუ იტყვით, რომ ადამიანი იყო და რაღაც ნაწილში შეცდომები ჰქონდა, ნამდვილში დაუჯერებ ავტორიტეტს, მაგრამ თუ ყალბი იქნება, აღარ დაუჯერებ. მაგალითად, ძალიან სერიოზული და დიდი ფილოსოფოსია შოპენჰაუერი, მაგრამ მაგის მიხედვით ქალებთან დამოკიდებულება არ უნდა ავაწყოთ - ის თვლიდა, რომ ყველა ქალის ოცნებაა მისი ქმარი მოკვდეს და დარჩენილი ქონება გაანიავოს. შეიძლება ასეთი რამეც, მაგრამ არა მგონია ეს იყოს ქალების მთავარი ღირსება. მართალი ბრძანდებით. ავტორიტეტების მსხვრევა კი არ არის საჭირო, არამედ საჭიროა ავტორიტეტების გამოკვეთა იმ ნაწილებში, სადაც ისინი ნამდვილად ავტორიტეტები არიან. კრიტიკის გარეშე არ უნდა დარჩეს არც ერთი ავტორიტეტი და შესაბამისად მივალთ იმ აზრამდე, რომ კითხვები უნდა დაისვას ყოველთვის.

„თუ ავტორიტეტი კერპად არ გადაიქცევა, მაშინ გაუმარჯოს ავტორიტეტს და თუ კერპად გადაიქცევა, მაშინ ნებისმიერი ავტორიტეტი ძირს“.

ნატო - ეს კრიტიკული დამოკიდებულება და კითხვები მარტო სხვებს კი არა, საკუთარ თავსაც ეხება, ანუ არ უნდა ეშინოდეს ადამიანს საკუთარ თავზე თუ პროფესიულ საქმიანობაში ჯერ თავის თავთან აღიაროს შეცდომები. იშვიათია ადამიანი, ვისაც გამბედაობა ყოფნის საკუთარ თავსაც ისე შეხედოს, როგორც უყურებს სხვას. როცა სულ სხვას აკრიტიკებ, საზოგადოება არ არის მზად იმისთვის, რომ ასეთი კრიტიკა მიიღოს, მაგრამ თუ აჩვენებ, რომ მარტო დიდ ავტორიტეტებს კი არ აკრიტიკებ, ასევე უყურებ და აღიქვამ საკუთარ თავსაც, მაშინ საზოგადოება დაგიჯერებს და გაღიზიანების ნაცვლად თანამოაზრედაც გაგიხდება.

ნინო - ალბათ, უფრო სწორი სიტყვა იქნება არა კრიტიკა, არამედ ანალიზი და თვითანალიზი. როდესაც პროფესიის ანბანს ვსწავლობდი, ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო საკუთარი თავის აღქმა გარედან, ანუ შეფასება ჩემი ფსიქოფიზიკური აპარატის. თუ არ ვიცი, ჩემი შესაძლებლობებით რისი გამოვლენა შემიძლია, ვერ მოვძებნი იმ ხერხებს, რომელიც მხოლოდ მე შემიძლია ვიხმარო მიზნის მისაღწევად. ანალიზი რასაკვირველია მოიცავს კრიტიკასაც, მაგრამ ჩვენი ყველაზე დიდი მინუსი თვითანალიზის უქონლობა მგონია.

ლევანი - თვითანალიზი და მუდმივად სწავლების პროცესი აუცილებელია, იმიტომ რომ 30-40 წლის წინ მოპოვებულ ავტორიტეტს განმტკიცება სჭირდება. ჩემთვის იდეალი ასეთი ავტორიტეტებისა არის ძველი ბერძნული საზოგადოება, სადაც, სოფოკლე რომ ვარ, დავწერე ერთი ნაწარმოები და წელს მოვიგე ყველაფერი, გაისად რომ გავალ, შეიძლება ყველაფერი წავაგო, ამიტომ ყოველწლიურად უნდა ვამტკიცო, რომ მაგარი ვარ. „ოიდიპოს მეფის“ დამწერს შეეძლო წამოწოლილიყო მხართეძოზე, მაგრამ არა, როცა „ოიდიპოსი“ დაწერა და აღიარეს, მეორე წელს რაღაც დაწერა, რომელიც ჩავარდა და თქვეს, ეს ვინ ყოფილა, არაფერი არ ესმის თეატრში, ამის მერე 90-ზე მეტი ტრაგედია დაწერა. რა დააწერინებდა, ეს სისტემა რომ არ ყოფილიყო, ანუ ავტორიტეტობა უნდა იყოს მუდმივი ბრძოლის საგანი, უნდა იპოვებდე ამ ავტორიტეტს, მუდმივად უნდა მოწმდებოდე, მუდმივად უნდა გიტარებდნენ გამოცდას, მაშინ იქცევი მსოფლიო ავტორიტეტად. რაც ბრძანეთ თვითანალიზთან დაკავშირებით, ეს არის ღრმა აზრი -დამნაშავეებს სხვაგან რომ ვეძებთ, პირველ რიგში ჩვენ ვართ დამნაშავეები, იმიტომ რომ არ ვეწევით თვითგანვითარებას, თუ ადამიანი აღარ სწავლობს, დამთავრებულია მისი საქმეც და მისი ავტორიტეტობაც. ძირითადი პრობლემა ჩვენი საზოგადოებისა არის სურვილი - დაამთავროს სწავლა, არადა, სწავლა უნდა გაგრძელდეს, უფრო სწორედ, უნდა დაიწყოს. მაშინ გაგვიჩნდება კითხვებიც: აი, იმ დიდმა ავტორიტეტმა ასე რომ თქვა, ეს მართლა ასეა? მაგალითად, უზარმაზარი ავტორიტეტია ფროიდი, ვინც მას ებრძვის და ამბობს, რომ ფროიდი თავიდან ბოლომდე სისულელეა, მეღიმება ხოლმე, მაგრამ ფროიდმა რიგ შემთხვევებში, თუნდაც, მის საყვარელ სიზმრის ანალიზში მაინც დაუშვა შეცდომები.

ქეთი - ავტორიტეტისა და დროის თემა რომ შემოვიტანოთ, მუშაობს თუ არა დრო ავტორიტეტების სასარგებლოდ, რომ დაუფიქრდე, რამდენი ისეთი ავტორიტეტი წაიღო დრომ, ადრე რომ ქუხდა.

ლევანი - დრო წაიღებს წასაღებ ავტორიტეტებს, მაგრამ, არის სხვა ტიპის ავტორიტეტებიც, რომელთაც შეხება ჰქონდათ არა თანამედროვეობასთან, არამედ უკვდავებასთან. დღეს შეიძლება ბავშვმა უფრო მეტი იცოდეს მათემატიკაში, ვიდრე პითაგორამ, მაგრამ გარწმუნებთ, რომ პითაგორა მუდმივად იქნება ავტორიტეტი, იმის თქმა მინდა, რომ თუ ავტორიტეტი უკვდავია, ყოველთვის გამოგვადგება, საზოგადოებას სჭირდება ავტორიტეტი, ოღონდ ის ხელოვნურად არ იქმნება.

ნინო - ავტორიტეტი არსებობს კონკრეტულ დროსა და სივრცეში და თანამედროვეობისთვის მისი როლი განსაზღვრულია, მაგრამ ავტორიტეტი კაცობრიობის ისტორიისგან მოწყვეტილად არ უნდა განვიხილოთ, რადგან მას თავისი კონკრეტული ადგილი აქვს იმის გათვალისწინებით, მანამდე რა ხდებოდა მის სამოღვაწეო სფეროში და თავად მან რა საფეხური გაიარა, რა ნაბიჯები გადადგა წინ, ანუ როგორ ზის უფრო ვრცელ სურათში დეტალად. ამ კრიტერიუმითაც უნდა ვიხელმძღვანელოთ ალბათ ავტორიტეტის შეფასებისას.

„როცა სულ სხვას აკრიტიკებ, საზოგადოება არ არის მზად იმისთვის, რომ ასეთი კრიტიკა მიიღოს, მაგრამ თუ აჩვენებ, რომ მარტო დიდ ავტორიტეტებს კი არ აკრიტიკებ, ასევე უყურებ და აღიქვამ საკუთარ თავსაც, მაშინ საზოგადოება დაგიჯერებს და გაღიზიანების ნაცვლად თანამოაზრედაც გაგიხდება“.

ქეთი - უავტორიტეტო საზოგადოება რომ წარმოვიდგინოთ, გაამართლებს ასეთი საზოგადოება?

ლევანი - უავტორიტეტო საზოგადოება აღწერილია ევგენი ზამიატინის რომანში „Мы“ და ჰაქსლის რომანში „О, Дивный Новый мир“ - ესაა სამყარო, სადაც ადამიანებს არ ჰყავთ ავტორიტეტები, სამაგიეროდ აქვთ ნომრები, მაგრამ იქაც კი 503-ე ნომერმა შეიძლება ილიდეროს. ჯულიან მორენომ, სოციომეტრიის შემქმნელმა თქვა, რომ ადამიანი იბადება თავისი წილი არჩევნის პოტენციალით, რომ მას აირჩევენ ანუ ავტორიტეტული ადამიანი იბადება, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, ავტორიტეტი რასაც იტყვის, ყველაფერი ჭეშმარიტებაა. მარტივ რამეს გეტყვით, ქართული გრამატიკის კონსტრუქცია თავიდან ბოლომდე მოახდინა აკაკი შანიძემ. პასუხისმგებლობით გეუბნებით, რომ ქართული გრამატიკა ითხოვს არა თუ ახალ აკაკი შანიძეს, არამედ, ერთხელ მაინც რაღაცის ნორმალურად განსაზღვრას. აკაკი შანიძე ხომ იყო დიდი ავტორიტეტი. დღეს ვკითხულობ და უბრალოდ ვერ ვიგებ, რას ამბობს, ამიხსენით, გვარი რა არის, ქცევა რა არის, ინვერსია რა არის. ვერ განმარტა იმ კაცმა, ერთი კაცი როგორ მოერეოდა ამხელა ენას. დღეს როცა კითხვა ისმის: რატომ არავინ იცის გრამატიკა, იმიტომ რომ არ ვარგა გრამატიკის სახელმძღვანელო. თუ იტყვით, რომ ის იყო ერთადერთი და განუმეორებელი ავტორიტეტი და აქ უნდა გავჩერდეთ, მუდმივად გვექნება პრობლემა. მერეც, მთელი მსოფლიო ხატავს ლათინურ შრიფტს, რომლითაც დაახლოებით 2 მილიარდი ადამიანი სარგებლობს, ქართული შრიფტი XIX - XX საუკუნეში სამმა კაცმა დახატა. გეკითხებით, ქართული შრიფტი ივარგებს? რა თქმა უნდა არა. როგორც კი ამას იტყვი, იმ წუთში ავტორიტეტები დგებიან - როგორ თუ არ ვარგა, ჩვენი ყველას ჯობია. როგორ ჯობია, როცა შენი ბოლო შრიფტი დაიხატა 50 წლის წინ, ახლა რომ რაღაცას ჯღაბნიან, უკაცრავად, მაგრამ შრიფტთან არაფერი აქვს საერთო. შესაბამისად, სანამ ასეთი ავტორიტეტები უკრიტიკოდ არიან დარჩენილები, სანამ წარსული არ არის გააზრებული, მანამ ავტორიტეტების შექმნა მოხდება იგივე წესით. როცა კრიტიკულ, ანალიტიკურ აზროვნებას დაიწყებ, იმასაც აღმოაჩენ, რომ ზრდის პოტენციალი გაქვს და გუშინდელი დღით კმაყოფილი არა ხარ, ამ შემთხვევაში ამთავრებ მთავარ ქართულ საქმიანობას - ტრაბახს და იწყებ ახალ ქართულ საქმიანობას - საკუთარი თავის გაძლიერებას, რომელსაც მუდმივად აკეთებდა ილია ჭავჭავაძე, ამიტომ მიმაჩნია, რომ ის დიდი კაცი იყო.

ნატო - თუ საზოგადოებაც ჩაებმება თვითგანვითარების პროცესში, გარკვეულად ყველაფერი შესაბამისობაში მოვა და ის ავტორიტეტები, რომელიც თუნდაც პოლიტიკურ სფეროში გვყავს, ძალიან მალე აღარ გვეყოლება.

ქეთი - წეღან ვთქვით, რომ სახელმწიფომ უკვე დაიწყო ახალი ავტორიტეტების შექმნის პროცესი, ამის პარალელურად ყალიბდება გმირის გამომყვანი და დამდგენი საზოგადოებრივი ორგანიზაციებიც.

ლევანი - სახელმწიფოს რომ ეს სურვილი აქვს, უკვე შევატყვეთ, ასეთი კლიპიც კი გაკეთდა: მოდის კაცი და ქვევით აწერია - ბანკირი, მოდის ქალი და აწერია პედაგოგი, მოდის ახალგაზრდა და აწერია პატრიოტი, რაც იმას ნიშნავს, რომ ბანკირი და პედაგოგი არ შეიძლება იყოს პატრიოტი, ეს ჩვეულებრივი ტექნოლოგიური შეცდომაა, თორემ ყველამ იცის, რომ გმირი კეთდება. ისტორიული და მითოლოგიური გმირებიც კი გაკეთებულია. დიდი გმირი არ იყო აქილევსი, არამედ, დიდ პოეტს, ჰომეროსს შეხვდა - ამბობს უზარმაზარი ავტორიტეტი და ეს ღრმა აზრია, რადგან გმირის, მითის ქმნას სჭირდება დიდი ხალხი, ესქილე ან ჰომეროსი. როდესაც გეუბნებიან: ნახე, რა მაგარია, კაცს კი სცემა და აგინა, მაგრამ მერე ბოდიში მოუხადა, ჰგონიათ, რომ გმირს ქმნიან ასეთი კაცისაგან. გმირის კეთებაში დასაძრახი არაფერია, მაგრამ ამას სჭირდება გააზრება, გემოვნება და რაც მთავარია, ტალანტი.

ნატო - დიდი ხანია ვმუშაობ აფხაზეთიდან დევნილ ადამიანებთან, რომელთაც წამება გამოიარეს და ისინი ნამდვილი გმირები არიან ჩემთვის. ერთი ქალბატონი მიყვებოდა, როგორ აწამეს, როცა ვკითხე, როგორ გადაიტანე-მეთქი, მითხრა, სანამ ტყვედ ჩავვარდებოდი, ვუყურე ქართველები როგორ აწამებდნენ ჩემს მეზობელ აფხაზებს და ვერაფრით დავეხმარე, რადგან შემეშინდა, როცა მე მაწამებდნენ, დამსახურებულად მივიღე ეს წამება, იმიტომ რომ ჩემმა გაზრდილმა შვილმა, ანუ ქართველმა კაცმა რაც გააკეთა, სხვისი გაზრდილი შვილიც იგივეს აკეთებდაო, სწორედ ეს არის თვითანალიზი, რაც ჩემთვის გმირობის ტოლფასია.

ლევანი - შემიძლია შემოგეხმიანოთ და გითხრათ, ვინ გადარჩება ციხეში, ვინ არ გადაგვარდება და სახეს არ დაკარგავს. ციხიდან სულიერად ძლიერი გამოდის სწორედ ის, ვისაც ჰგონია, რომ რა დღეშიცაა ეს არის სწორი და სამართლიანი. შეიძლება უსამართლოდ დაგაპატიმრონ, მაგრამ თუ შენს თავში იპოვი იმდენ ცოდვას, რისთვისაც ასეთი მდგომარეობა დაიმსახურე, აუცილებლად გადარჩები. ეს არის უბრალო ფორმულაში ჩასმული ზნეობრივი გმირობა, რომელიც მდგომარეობს სიცოცხლისა და არა სიკვდილის დამკვიდრებაში. ციხის ერთ ამბავსაც გავიხსენებ, იუბილარი ვარ და ხალხი მყავს დაპატიჟებული ჩაიზე და 35 კაპიკიან „რიბნი პაშტეტზე“, შენი საჭმელი რომ სხვისთვის გაიმეტო ციხეში ესეც დიდი გმირობაა, თამადად მყავს მიხეილ პალიაკოვი, უგანათლებულესი ადამიანი და პასტერნაკის დიდი ექსპერტი, ციხეში სადღეგრძელო ისმევა ძალიან სწრაფად, რადგან ჩაი მალე ცივდება. გამოვიდა მიხეილი და თქვა: „Армяне, народ трагическый“. რაფიკ პაპაიანი და გენრიხ ალთუნიანი ჭკუაზე არ არიან სიხარულით, რადგან ითქვა მთავარი სიტყვა და ქართველების დაფინანსებულ სუფრაზე შეაქეს სომხები. ამას როგორ გადაიტანდა ჩემი მეგობარი ჯონი ლაშქარაშვილი, იმწუთას დასვა კითხვა: А грузины? მიხეილმა ჩვენი წესები და ქართული სუფრა ბრწყინვალედ იცოდა და დაარტყა თერთმეტმეტრიანი პენალი - А грузины, თქვა მან, Народ героический. განსხვავება იმაში დაინახა, რომ ზონაში სომხები აღნიშნავდნენ 22 აპრილს, თავისი გენოციდის დღეს, ქართველები კი 26 მაისს, დამოუკიდებლობის დღეს. სომხები ამბობდნენ - ძალიან მაგრები ვიქნებოდით, მილიონნახევარი კაცი რომ არ ამოეჟუჟათ, ანუ სხვა ტკივილზე ლაპარაკობდნენ, ხოლო ქართველები, ეს უპასუხისმგებლო გიჟვრაცუები ამბობდნენ - ჩვენი მომავალი წინ არის. ამ თვალსაზრისით გმირული ნაწილი უპასუხისმგებლობასაც ნიშნავს, მაგარი გმირები მაშინ ვიქნებით, თუ პასუხისმგებლობის სწავლასაც შევძლებთ. ქართველებს არ უყვართ ტირილი, მათ უყვართ სიცილი. ტირილი ადამიანური თვისებაა, სიცილი - ღვთაებრივი, ამიტომ არ გვჭირდება ზედმეტი გმირები, თითოეულ ჩვენგანში ისედაც ზის გმირი.

ქეთი - რეზიუმეს სახით ვთქვათ, რა ლოგიკურ კავშირს ხედავთ ამ ორ მიმართებას შორის: ძირს ავტორიტეტი! გაუმარჯოს ავტორიტეტს!

„ჩემთვის ავტორიტეტია ყველა ის მწერალი, ვინც სამყარო აღმომაჩენინა, ყველა ხელოვანი, პოლიტიკოსი, მეცნიერი, ვისთან ურთიერთობაც ახალი გზის გახსნის იმპულსი ყოფილა. თუმცა ხელშეუხებელი ავტორიტეტი -რახან ამან თქვა, ეს ასეა! - არ არსებობს“.

ნატო - თუ ავტორიტეტი კერპად არ გადაიქცევა, მაშინ გაუმარჯოს ავტორიტეტს და თუ კერპად გადაიქცევა, მაშინ ნებისმიერი ავტორიტეტი ძირს.

ლევანი - ავტორიტეტობა მძიმე ტვირთია, როცა ოიდიპოსთან მივიდნენ და უთხრეს, შენ ხომ გმირი ხარ, სფინქსისგან გადაგვარჩინე, ახლაც ჩაიდინე გმირობაო და შეკვეთილი გმირობა მოსთხოვეს, რითაც დამთავრდა ეს ამბავი, ყველამ იცის. ავტორიტეტები ხშირად უძლურნი არიან გამოწვევას უპასუხონ, რადგან არ არსებობს მყარი, 100%25-იანი ავტორიტეტი, ამიტომ ავტორიტეტებს „კი“ და „არა“ ერთდროულად, ეს იმას ნიშნავს, რომ მისგან კერპს ვაცალკევებთ და რაც ნამდვილია, იმას ვიღებთ, თუმცა, იმის მომხრეც არა ვარ, ვიღაცამ ჭეშმარიტების პრივატიზაცია მოახდინოს და როცა ავტორიტეტი ამბობს, რომ ორჯერ ორი ოთხია, მან იძახოს, არა, ოთხი კი არა, ხუთია.

ნინო - ყველაზე ადამიანური ადამიანთა შორის - ასე შემიძლია დავახასიათო ავტორიტეტი, რომლის გარეშეც ეს სამყარო ჩემთვის სამყარო არ იქნებოდა, მაგრამ იქიდან გამომდინარე, რომ ცოცხალია ის, რაც ვითარდება, კრიტიკული აზროვნება აუცილებლად მიმაჩნია. თუ სიცილის უნარი ადამიანისთვის მთავარია, გამოდის, რომ თვითირონია ასევე აუცილებელი ყოფილა, ამიტომ შეგვიძლია ძალზე მშვიდად თვითანალიზიც გავაკეთოთ და ჩვენს თავზეც ვიცინოთ, ამით მხოლოდ საკუთარი თავისა და საერთო ჯამში საზოგადოების განვითარებას შევუწყობთ ხელს.

დისკუსია გაიმართა ლიტერატურულ კაფე „ქარავანში“

წერილი ინდოეთიდან

ავტორი: მედიკო წულაია
ფოტო: მედიკო წულაია, გუგა კოტეტიშვილი

„ვარ მხოლოდ დასაწყისში, შემდეგ რაღაც იწყება და მე აღარ ვარ“.
ნიჟინსკი

გუშინდელ დღესავით მახსოვს ჩემი პირველი ვიზიტი ინდოეთში: გაი ღო თვითმფრინავის კარი და ტრაპზე გადადგმული პირველივე ნაბიჯი თავბრუდამხვევი აღმოჩნდა. არასოდეს დამავიწყდება ის სუნი, ორთქლი, თუ ტალღა, რომელმაც რაღაც ძალიან ძველი, ევოლუციის რომელიღაც საფეხურზე დავიწყებული და ღრმად ქვეცნობიერში დალექილი შეგრძნება ისევ ნაცნობი და ახლობელი გახადა. მას შემდეგ უკვე შვიდი წელი გავიდა და მაინც, დელის აეროპორტში ყოველ წელს იგივე შეგრძნება მეუფლება. მერე ქალაქისაკენ მიმავალი გზა იწყება. რიქშის მძღოლი თავაზიანი ღიმილით გიყურებს და უდარდელი ღიღინით მიგაქროლებს „პახარგანჯისაკენ“. „მეინ ბაზარ, აჯაი გესტ ჰაუზ“. ეუბნები მძღოლს და მისთვის უკვე გასაგებია, რომ ინდოეთში ახალი კაცი არა ხარ. „პახარგანჯზე“ მისულს ერთი სული გაქვს, ბარგი სასტუმროში დაყარო და ნაცნობ ადგილებს მიაშურო: სად ყავას დალევ, სად წიგნების მაღაზიაში შეივლი, მერე ნაცნობ გამყიდველს მიაკითხავ საჭირო ნივთების შესაძენად. იქვე, ასაწონ აპარტში ერთ რუპიას (რუპია ინდური ფულის ერთეულია), ჩააგდებ, ინდოეთში ჩასვლის დღეს საკუთარ წონას დააფიქსირებ და ისიც იცი, რომ წამოსვლის დღეს იმავეს გააკეთებ და შენი წონა 7-8 კილოგრამით ნაკლები იქნება. მოკლედ, ნამდვილი ცხოვრება იწყება, ის ცხოვრება, სადაც „მე“ და წარსული მხოლოდ დასაწყისშია და შემდეგ იწყება რაღაც, სადაც „მე“-ს ადგილი უკვე აღარ არის. იწყება თავგადასავლებით, მოგზაურობებით, ახალი ნაცნობებით, ძველ მეგობრებთან შეხვედრებით, საყვარელი თუ ჯერაც უცნობი ადგილების მონახულებით და რაც მთავარია, თავისუფლების უჩვეულო განცდით, როცა ჰაერი იმდენია, რომ ფილტვები ძლივს გყოფნის ჩასასუნთქად.

მთელ დედამიწაზე რომ შეიცვალოს სიცოცხლის ფორმა, ალბათ „პახარგანჯზე“ არაფერი შეიცვლება. ახლის და ძველის ასეთ ნაზავს ვერსად შეხვდებით. ყველაფერი ერთმანეთში ირევა: ადამიანი, ძროხა (ძროხა დელიში ისევე თავისუფლედ გადაადგილდება, როგორც ადამიანი). ღმერთები, მუსიკა, სუნი. საოცარი ატმოსფერო იქმნება და მუდმივად გრძნობ მსუბუქ თავბრუხვევას. თითქოს უხილავი ძალა გმართავს და ნელ-ნელა გიმორჩილებს. ინდოეთში ჩასვლის დღეს გამაფრთხილეს, „თუ იქით არ დაეჯახე ვინმეს, აქეთ არავინ დაგეჯახებაო“. დიდხანს მიჭირდა ამის დაჯერება, მაგრამ თანდათანობით მივხვდი, რომ ამ მოჩვენებით ქაოსში იდეალური წესრიგია. თუ ქალაქის პულსაციას არ დაემორჩილები, სჯობს მეორე დღესვე დაიხურო ქუდი და გაეცალო იქაურობას.

ადამიანები ნელა დადიან, აუჩქარებლად. თითქოს დრო გაჩერდა და საათი მხოლოდ შენთვის აგრძელებს მუშაობას. დელი ის ქალაქია, რომელიც ან მიგიღებს და თავს შეგაყვარებს, ანდაც, საერთოდაც უნდა დაივიწყო მისი არსებობა. არსებობს ინდური გამოთქმა; „ახლა დელი შორია“, ეს იმას ნიშნავს, რომ შენ შეიძლება, იყო დელიში, მაგრამ ვერც კი მიხვიდე ახლოს მასთან, სწორედ აქედან იწყება ინდოეთის სიყვარულიც. თუკი შესძელი და გახსენი გული ამ სიყვარულისთვის, მაშინ შენს თვალწინ გადაიშლება ის უთვალავი საიდუმლო ცოდნა და სიმდიდრე, რომელიც საუკუნეების მანძილზე ინდურ ვედებსა და მანტრებში ინახება (ვედა, მანტრა იგივე ლოცვაა, საიდუმლო წერილია, სანსკრიტზე), სწორედ ისე, როგორც ზღაპრებში ხდება ხოლმე, ერთი ჯადოსნური სიტყვა და მთელი ინდოეთი შენს თვალწინ აღმოჩნდება. დრო კი იმდენი გაქვს, რომ არც კი იცი, რა უყო. თითქოს სიზმარი და რეალობა ერთმანეთში არეულა და კაეშანს მისცემიხარ. თანდათანობით გტოვებს შფოთვა და ასე ნელ-ნელა შემოდის შენში აზია უზარმაზარ, ცხელ, გავარვარებულ მზის დისკოსთან ერთად.

27.04.2007. გოა. ანჯუნა.

„შენ შეგიძლია ლექსი დაყო სიტყვებად,
მაგრამ, შემდეგ ეს სიტყვები არაფერს ნიშნავს.
და როცა არის მთელი, ეს მეტია, ვიდრე სიტყვები“.
რაჯნეში

ვზივარ ცარიელ ფურცელთან და ყველა მხრიდან ათასი ფიქრი მოდის. თითქოს უხილავი ძაფები მიჭირავს ხელში და ვერ ამირჩევია, რომელს გავყვე, რომელი მიმიყვანს სასურველ მიზნამდე. ეს ცარიელი ფურცელი დელის მატარებლების სადგურს მაგონებს. მატარებლები უამრავი მიმართულებით გადიან. ადამიანების რაოდენობა ყველა შენს წარმოდგენას აღემატება და უცბად ხვდები, რა მასშტაბებთან გაქვს საქმე. თუ ზუსტად არ იცი, რა გინდა, ღმერთმა იცის, სად ამოყოფ თავს. წესიერ პასუხსაც არავინ გაღირსებს. საკუთარ თავზე პასუხისმგებელი მხოლოდ შენ ხარ და მეტი არავინ. კრიტიკულ სიტუაციაში მოხვედრილს, რამდენჯერ მინატრია, რომ ეს მარტივი რამ ბავშვობაში ესწავლებინა ვინმეს ჩემთვის. უსაფრთხოების გარანტია მხოლოდ შენი სტაბილურობაა. და კიდევ, დროის შეგრძნებაა. დრო ინდოეთში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. ასეთი გამოთქმაც კი არსებობს - „ინდიან თაიმ“, და თუკი, მარადიულობამ ვერაფერი დააკლო ამ კანონს, შენ ერთი ნამდვილად ვერაფერს შეცვლი. ზედმეტი მოძრაობები შეიძლება დამღუპველი აღმოჩნდეს. აქ იწყებს მუშაობას მთელი შენი გამოცდილება, ალღო და ბედნიერი ხარ, როცა ამ აურზაურში საკუთარ ადგილს პოულობ.

ვისაც არ უმგზავრია ინდური მატარებლით, მას არ უნახავს ინდოეთი. გაგიგონიათ სადმე ყრუ-მუნჯი მღეროდეს, დამიჯერეთ, აქ ასეთი რამეც შესაძლებელია. „ჩაი-ჩაია, ჩაია“ სიმღერასავით ჩაგესმის ყურში დამტარებლის ხმა. წყალი სულ სხვა მნიშვნელობას იძენს შენს ცხოვრებაში. მატარებელი მოძრაობს ნელა, მაგრამ დაჟინებით, თითქოს ლიანდაგებს არა აქვს ბოლო. წარამარა იხედები საათზე, რადგან ინდოეთში მანძილს კილომეტრებით კი არა, დროით ზომავენ. სიცხე ნელ-ნელა აუტანელი ხდება. ყოველ გაჩერებაზე ჩადიხარ და არც კი იცი, მოასწრებ თუ არა უკან ამოსვლას. მთავარია, პასპორტი და ფული მუდამ თან გქონდეს, თორემ დაიღუპები.

ხანდახან გულში ფიქრობ, ჯობდა, საერთოდაც არ აგეტეხა ეს მოგზაურობა, მაგრამ როგორც კი მატარებლის ფანჯარაში გაიხედავ, ეს აზრი უმალ გშორდება. ფილმის კადრებივით ცვლიან ერთმანეთს უკიდეგანო, ზანტი მდინარეები, სწრაფი ჩანჩქერები, პურისა და ბრინჯის ყანები, მზის ჩასვლები და ამოსვლები, პალმები და ბანანის ხეები, ფარშევანგები და მაიმუნები, პატარ-პატარა სოფლები და დიდი ქალაქები. და კიდევ ფერები, ათასნაირი, თითქოს შენი თვალები ათასჯერ მეტი ინტენსვიობით იწყებს მუშაობას და ტვინიც საოცარი სისწრაფით აღიქვამს დანახულს. „დიდი ხანია, ოცნებად მქონდა - წავსულიყავი სადმე რკინიგზით. აი, ჩამოვხტი მატარებლიდან და არც კი ვიცი, საით წავიდე.“ მახსენდება იაპონელი პოეტის ისიკავა ტაკიბოკუს ტანკა. მოლოდინი თანდათან აუტანელი ხდება. მატარებელი დაჟინებით მიიწევს სამხრეთისაკენ და უცებ ეჭვი გეპარება, რომ დედამიწა მრგვალია. ხომ შეიძლება, სამ სპილოს, ან სულაც სამ ვეშაპს უჭირავს ჩვენი ცისფერი პლანეტა, სწორედ ისე, როგორც ეს ჩვენს წინაპრებს ეგონათ, მაგრამ არა, ეს ხომ წარსულში იყო. რა არის წარსული და მომავალი, შენ ხარ „აქ ეხლა“ და დამთავრდა. სინამდვილე იქ იწყება, სადაც მის აღქმას იწყებ. ფიქრები უსასრულოდ ირევიან თავში და სასიამოვნოდ დაღლილს შეგიძლია, მშვიდად დაიძინო - გამოღვიძებულს იგივე სურათი დაგხვდება. ასე ნელ-ნელა ეძლევი სიზმრის ტკბილ ზმანებას. მატარებელი კი აგრძელებს თავის უსასრულო გზას სამხრეთისაკენ.

28. 04. 2007.ანჯუნა. გოა.

„ისე, ტყუილად, არაფრის გამო
მინდა გავიქცე ამ მინდორ-ველზე.
რბილად დაგებულ მოლზე ვირბინო,
სანამ სული არ შემიგუბდება!“
ისიკავა ტაკი ბოკუ

„დიდ სილამაზეს სიტყვა რად უნდა“, წერს აღმოსავლელი პოეტი, მაგრამ ადამიანი მაინც მიდრეკილია სიტყვებით გამოხატოს თვალით ნანახი და გულით აღქმული. ცხოვრებაში არსებობს განსაკუთრებული წუთები, რომლებიც აღარ განმეორდება. სწორედ ასეთი მომენტების აღბეჭდვის სურვილი ბადებს შემოქმედებით იმპულსს, რის გარასეც წარმოუდგენელია მოაზროვნე ადამიანის არსებობა. სწორედ ამ იმპულსმა მოგვიტანა ცივილიზაცია იმ ფორმით, რომელიც დღეს გვაქვს. სწორედ ამ იმპულსის გამო ჩამოდის ინდოეთში ათასობით მაძიებელი უხსოვარი დროიდან. ჰიმალაებში, ერთ-ერთ პატარა სოფელში, ინტერნეტ ოფისში შესული, სახტად დავრჩი, როდესაც კედელზე „ვეფხისტყაოსნის“ ზიჩისეული ილუსტრაციის რეპროდუქცია დავინახე, მერე გაოცება თანდათან სიამაყის გრძნობამ შეცვალა, რადგანაც, უცბად აღმოვაჩინე, რომ ჩვენი წინაპრები სულ სხვა გეოგრაფიული მარშრუტებით მოძრაობდნენ და მათი წარმოდგენაც უფრო ახლოს იყო აზიურ ხედვასთან. თვითონ წესი და ადათი, ცხოვრების მოწყობის ფორმა, რაც ყველაზე კარგად მუსიკაში და გამოყენებით ხელოვნებაში გამოიხატება, იმდენად ახლობელი აღმოჩნდა ჩემთვის, რომ ცნება ინდო-ევროპელი აბსოლუტურდ გავითავისე.

ფესვები იმდენად ღრმად მიდის, რომ მათი მოჭრა შეუძლებელია. საერთოდ, საჭიროა კი ფესვების მოჭრა? როგორ გაიხაროს ახალმა ტოტმა, თუკი ფესვები არ არსებობს? რატომ უნდა იყო ნახევარი, როდესაც არსებობს გამთლიანების შესაძლებლობა?

რამდენიმე წლის წინ დარამსალაში აღმოვჩნდი, ცნობისათვის, ეს მხარე ინდური ტიბეტია და დალაი-ლამას რეზიდენციაც სწორედ აქ არის. ის კი არა, იმდენად გამიმართლა, რომ მასთან საჯარო აუდიენციაზეც მოვხვდი. ისე, უბრალოდ, ყოველგვარი დაგეგმის გარეშე. თურმე, ნუ იტყვით, ტიბეტელები წლების განმავლობაში ელოდებიან ასეთ შემთხვევას. მთელი თვე შევყოვნდით ამ მართლაც საოცარი სილამაზის და ენერგეტიკის მატარებელ ადგილას.

ერთ-ერთ საღამოს ჩანჩქერის სათავისკენ გავისეირნეთ და გზად პატარა გამოქვაბული შეგვხვდა. პატარა-მეთქი ვამბობ, თორემ შიგნით იმდენი რამ დაგვხვდა, მთელ წიგნსაც ეყოფოდა. მოკლედ, რაღა ბევრი გავაგრძელო და გამოქვაბულის კედლები მთლიანად დაფარული იყო პატარ-პატარა წარწერებით და ნახატებით. ალბათ, მსოფლიოში არსებულ ყველა დამწერლობას ნახავდით. აკლდა მხოლოდ ქართული. ჩვენც ცოტა ხანს ვიფიქრეთ, იქვე ოთახის კუთხეში მოთავსებული საღებავები გავაზავეთ და ქართული წარწერაც შევმატეთ ამ უჩვეულო გამოფენას. „ვერ დაიჭირავს სიკვდილსა, გზა ვიწრო ვერცა კლდოვანი“, დიახ, ასეც არის და ამ სიბრძნეს ეხლა ჰიმალაების მთებშიც წაიკითხავს ჩვენებური კაცი და მიხვდება, რომ მანამდე აქ სხვა ქართველებიც ყოფილან, ხოლო მისთვის, ვინც არ იცის ქართული (და ეს იქნება თითქმის ყველა არაქართველი), შოთას ფრაზა ულამაზეს ჩუქურთმად დარჩება.

ინდოეთი დღემდე ქართველების წარმოდგენაში მხოლოდ ოცნებასთან არის ასოცირებული. არადა, სინამდვილეში ეს უზარმაზარი ქვეყანაა, მდიდარი ბუნებით, მზარდი ეკონომიკური პოტენციალით, სავსებით რეალური და თანამედროვე. აქ ყველა ეროვნების ადამიანი ჩამოდის სამოგზაუროდ, და ვისაც ერთხელ მაინც დაუდგამს ფეხი ამ დალოცვილ მიწაზე, ყველას უნდა უკან დაბრუნება. ეს რაღაც დაავადებასავითაა. ინდოეთიდან წამოსვლის წინ გიჩნდება აუხსნელი გრძნობა, თითქოს, ვერ მოასწარი რაღაც ყველაზე მთავარის ნახვა, თითქოს სულის რომელიღაც ნაწილი გრჩება, რომელიც მუდმივად გაბრუნებს უკან. გამოთქმაც კი არსებობს: „ინდოეთით მოწამლული“. და ეს არც არის გასაკვირი. განა ბევრი დარჩა დედამიწაზე ისეთი ადგილი, სადაც ისე უბრალოდ შეგიძლია მოიკიდო ზურგჩანთა მხრებზე და „არხეინად“ წახვიდე სამოგზაუროდ, ყოველგვარი წინწასწარი გეგმების გარეშე? არხეინად-მეთქი, რომ ვამბობ, იმას კი არ ნიშნავს, ფეხი-ფეხზე გადაიდო და არაფერი აკეთო (თუმცა ზოგიერთები ამასაც ახერხებენ). პირიქით, საქმე იმდენია, საიდან დაიწყო არ იცი, მაგრამ თვით მოგზაურობის კონცეფცია იმდენად მიმზიდველია და მრავლისმომცველი, იმდენად ახლოს მიყავხარ საკუთარ თავთან, რომ, როგორც იტყვიან, „ჩიტი ბრდღვნად ღირს“. თუ საზოგადოებრივი სტერეოტიპებისგან თავის დაღწევას მოახერხებ და მსოფლიოს მოგზაურთა უზარმაზარ არმიას შეუერთდები, ეს არც თუ ისე „უსარგებლო“ და „უინტერესო“ ნიშად იქცევა შენს ცხოვრებაში. ძველად, უხსოვარ დროში სწორედ ესე დადიოდნენ დერვიშები ინდოეთში სავაჭრო ქარავნებთან ერთად. ვაჭრები და მაძიებლები ხომ ყველა დროში საუკეთესო თანამგზავრები იყვნენ. სწორედ ისინი იკვლევდნენ გზას ახალ-ახალი ადგილებისაკენ და უზარმაზარ გამოცდილებას აგროვებდნენ, როგორც მატერიალურ, ისე სულიერ პლასტზე, რადგანაც არ არსებობს სულიერება მატერიის გარეშე, რადგანაც სხეული და სული განუყოფელია ერთმანეთისგან. იპოვო ზღვარი, ოქროს კვეთა ამ ორ მდგომარეობას შორის, კარგი დასაწყისია, რომ საკუთარი არსი და პიროვნება ერთმანეთს დაუახლოვო და გამთლიანდე. ალბათ, ასეც არის ადამიანის არსებობის მთავარი მიზანი და მამოძრავებელი ძალა. ასეთია ევოლუციის პროცესის ურყევი კანონი.

28. 04. 2007. ანჯუნა. გოა.

„სადღაც, კუნძულზე,
აღმოსავლეთ ოკეანეში
წყლის პირას ვზივარ თვალცრემლიანი
და პაწაწინა კიბორჩხალას
ვეთამაშები“
ისიკავა ტაკი ბოკუ

მთვარის გავსებას ორი დღე უკლია. სიცხე თანდათან აუტანელი ხდება. უკვე 31 აპრილია. ახლოვდება „მუნსუნი“, წვიმების სეზონი. ყოველ დღე ვიღაცას ვაცილებთ. კარგი იქნება, ვინმე მაინც დარჩეს, ვინც ჩვენ გაგვაცილებს. ბუნება გააქტიურდა, როგორც არასდროს. გოაში დაღლილობა იგრძნობა. სეზონის ბოლოა და ყველა საოცრად მოშვებულია. გუშინ არამბულში ვიყავით და მეგობრებს დავემშვიდობეთ, თუმცაღა, შეიძლება ნეპალში ისევ შევხვდეთ ერთმანეთს. „ჯორჯია ფორევერ“ - ასე გვემშვიდობებიან ჩვენი მოსკოველი მეგობრები და ამ ფრაზაში დევს მათი სიყვარული და მონატრება საქართველოს მიმართ. ჩვენ ვიპოვეთ ახალი მიწა მეგობრობისთვის, ურთიერთობისთვის.

ჩვენ დავქრივართ მოტოციკლეტებით სანაპიროდან სანაპიროზე, ვბანაობთ არაბეთის ზღვაში, ერთად ვაკვირდებით მზის დისკოს ბრუნვას დედამიწის გარშემო. ჰორიზონტი ისე შორსაა, თვალი ძლივს სწვდება. ხანდახან გონება ვერც კი ასწრებს ამდენი სილამაზის დატევას და გრძნობ, რომ არსებობს ზღვარი, რომლის იქითაც ვიბრაცია იმდენად სწრაფია, რომ გეშინია და თვალებს ხუჭავ, თუმცაღა, თვალებდახუჭულიც იმავე მდგომარეობაში ხვდები. ჩვენ ჩვენი დროის „მეკობრეები“ ვართ. გოა ხომ პორტუგალიელმა მეკობრეებმა აღმოაჩინეს და დაასახლეს. ჩვენც ასე, ჩვენით გავიკვლიეთ გზა თავისუფლების კუნძულისაკენ. ხანდახან მგონია, რომ ყველა დაუმორჩილებელი და მეამბოხე სულის ადამიანმა აქ მოიყარა თავი და ამიტომაც, მიწაც, ჰაერიც ამ სულისკვეთებითაა გაჟღენთილი. ლეგენდა დასავლელი ჰიპების შესახებ სულაც არაა მხოლოდ წარსული და ლიტერატურა. ეს მხოლოდ ცხოვრების წესია. იმ ადამიანების ცხოვრების წესი, ვისაც თავისუფლება უმთავრეს მიზნად გაუხდიათ. ეს ყველაფერი „აქ, ახლა“ არსებობს და ნებისმიერ ადამიანს, ვისაც მართლა სურს გაიგოს და გაიზიაროს 60-70-იანი წლების „ახალი ველურების“ სულისკვეთება, ნებისმიერ დროს შეუძლია ამის გაკეთება. ის, რისი გამოტოვებაც ჩვენს წინა თაობას მოუწია პოლიტიკოსების ამბიციების გამო, აბსოლუტურად ხელმისაწვდომია ჩვენთვის. სინამდვილეში, ჯაჭვი არც გამწყდარა, რადგანაც, სანამ სიცოცხლის ის ფორმა არსებობს, რასაც ადამიანი ჰქვია, თავისუფლება ყოველთვის იქნება არსებობის უმაღლესი მიზანი. იცვლება მხოლოდ ტექნოლოგიები, რაც კიდევ უფრო ამარტივებს სასურველ მიზანს. სინამდვილეში, ალბათ, ასეც არის მსოფლიო მოქალაქედ ჩამოყალიბების პროცესი.

სეზონის ბოლოს აღარ არიან ტურისტები. იაპონელებმაც იმატეს. ერთ კვირაში ვარანასში მივდივართ, ინდოეთის წმიდათაწმინდა ქალაქში და ძალიან მიხარია.

ვერც კი ვიგრძენი, ისე სწრაფად გავიდა დრო. თბილისში, ალბათ, უკვე გაზაფხულია და მალე აკაცია და იასამანი აყვავდება... დღეს შაბათია და საღამოსთვის ყველა ემზადება. სეზონის უკანასკნელი ღამის მარკეტია. ღამის მარკეტი ხომ გოას მშვენაბაა. უამრავი ხალხია მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩამოსული, რათა აჩვენოს თავისი ოსტატობა. ცოცხალი მუსიკა, ათასნაირი ქვეყნის სამზარეულო და გამოყენებითი ხელოვნების ნაწარმი იმდენია, რომ თვალები გიჭრელდება და პირველ ჯერზე გიჭირს რაიმე ამოარჩიო. ეს თავისუფალი ბაზრობაა და ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია გამოცადოს თავისი შესაძლებლობები. ესაა მცდელობა თავი დააღწიო სახელმწიფო სტუქტურებს და იყო თავისუფალი შემოქმედი. თავისუფალი არა მხოლოდ აზრებით, არამედ მატერიალურადაც, რაც უფრო მეტად კრეატიულს გხდის და საზოგადოებრივი აზრისგან გათავისუფლებს. ბაზრობის მერე, ალბათ, „ფართიც“ იქნება, სადმე პლიაჟზე, ღია ცის ქვეშ. ეგრეთ წოდებული „ოფენ ეარ' ფართი და ცეკვა დილამდე, სანამ უკანასკნელი ძალა არ გამოგეცლება და დაღლილი სახლისკენ აიღებ გეზს. ან იქნებ, სულაც „ჩაპორაში“ ამოყო თავი „ჯუს ცენტრში“ წვენის დასალევად, ან ისაუზმო სადმე „კიორლისში“, „ფრიკების“ საყვარელ ადგილას და ვინმეს წინა დღის შთაბეჭდილებები გაუზიარო. ყველაფერი შენს ხელშია. ლიმიტი არ არსებობს. შენა ხარ შენი თავის ბატონი. წინა ღამის სიგიჟის გამო არავინ შეგაქებს და არც არავინ გაგკიცხავს. ყველაფერი ხდება „ფორ ფან“, საუკეთესო განწყობისათვის. „ინ ინდია საბკაჩ მილეგა“, ამბობენ ინდოელები, რაც იმას ნიშნავს, რომ ინდოეთში ყველაფერი შესაძლებელია. სწორედ აქედან იწყება იმის შეგრძნება, რომ თავისუფლება მხოლოდ სიტყვა არ არის და არც ისე ადვილია, როგორც მავანს წარმოუდგენია.

ალბათ, არავის სჭირდება იმდენი წონასწორობა და დაკვირვებულობა, როგორც ადამიანს, რომელმაც თავისი დროის მიწყობა თვითონ გადაწყვიტა, ოღონდ, ამას, რა თქმა უნდა, დიდი ნებისყოფა და სიმტკიცე სჭირდება. „ადამიანი რომელიც იზრდება, ბევრჯერ უნდა შეეწინააღმდეგოს საკუთარ თავს“, ალბათ, მხოლოდ ასე შეიძლება ნამდვილი გამოცდილების დაგროვება.

ამას წინათ, ოლდ გოა მოვინახულეთ, გოას ძველი დედაქალაქი და გადავწყვიტეთ, კიდევ ერთხელ მოგვეძებნა ქეთევან წამებულის საფლავი. უფრო სწორედ, ადგილი, სადაც პორტუგალიელი მისიონერები მის წმინდა მკლავს ინახავდნენ. საოცარია, მაგრამ ინტუიციამ ზუსტად იმ ტაძართან მიგვიყვანა, სადც სამარხი იყო. ტაძარი მიწისძვრის შედაგად დანგრეულია და მისი აღდგენა მიმდინარეობს. ჩვენს შეკითხვაზე გიდი გვპასუხობს, რომ არავითარი ნეშტი არ არსებობს, მაგრამ ნანგრევებში შესულებს ინდუსი მუშა ფრთხილად და პატივისცემით გვაჩვენებს იმ ადგილს, სადაც რაღაც საიდუმლო ყუთი უპოვნიათ და ჩვენც, მოწიწებით ვცემთ თაყვანს ჩვენი დიდი წინაპრის ხსოვნას. სამახსოვროდ ქვის პატარა ნატეხები მოგვაქვს სამარხის კედლიდან. ალბათ, ის დროც დადგება, როდესაც ნათელი მოეფინება ამ ისტორიას და ქართველები მოახერხებენ სათანადო პატივი მიაგონ დედოფლის ხსოვნას...

ერთი კვირაც და, შევუდგებით გზას ნეპელისაკენ. დაიწყება ახალი თავგადასავალი. აუტანელი სიცხეა და წერას ვწყვეტ... შეუძლებელია ერთ წერილში ჩაატიო ყველაფერი ინდოეთის შესახებ და მეც შევეცადე მეამბო ყველაფერზეც და არაფერზეც, ისე, ზოგადად. ცოტათი სუბიექტური თუ ვარ მომიტევეთ, მე ხომ ეკვატორთან ესე ახლოს ვარ და ჯერაც „მოწამლული“ ვარ ინდოეთის სიყვარულით.

02.05 2007. ანჯუნა. გოა.

პ. ს. დღეს სავსე მთვარეა და გუშინ მთელი ღამე თვალს ვადავნებდით მთვარის გავსებას სიტარის ჯადოსნური მუსიკის თანხლებით...

03. 05. ანჯუნა. გოა. მადევა.

განგების ნებით წერილის გამოქვეყნებას თბილისში ჩამოვასწარი და უფრო ნათელი რომ გამეხადა ჩემი აზრების მდინარება, გადავწყვიტე, ერთი ამბავი კიდევ მომოეთხრო. არსებობს ერთი ჰაიკუ, რომელიც ასეთ ამბავს ყვება: ბერი კვეთს ქუჩას, კედელთან ყვავილია, ყოველდღიური ყვავილი, ისეთი, როგორსაც ყველგან შეხვდები. ბერი უყურებს. პირველად შეხედა ბერმა ყვავილს მართლა - ის ისეთი ჩვეულებრივია, ისეთი უბრალო. ადრე, ბერს არასოდეს შეუწუხებია თავი, მართლა შეეხედა ყვავილისათვის. ჩვეულებრივ ყვავილს არასოდეს უმზერენ, იმდენად უბრალოა, რომ ეგრევე ივიწყებენ. ბერსაც ეს ყვავილი ადრე არასოდეს უნახავს. პირველად თავის სიცოცხლეში ახლა იხილა ის და ეს შეხვედრა უნიკალური გახდა. აქ ყვავილი ყოველთვის იყო და ბერს ელოდა. ბერს არასოდეს შეუხედავს მისთვის და ამის გამო წუხს. და, აი, რაღაც ხდება. ყვავილიც არის, ბერიც დგას და ცეკვავს. ხდება სატორი. ვიღაც ეკითხება ბერს: „რას აკეთებ“ ის პასუხობს: „რაღაც უჩვეულო ვიხილე ამ ყვავილში, ყვავილი ყოველთვის მელოდა. მისთვის არასოდეს შემიხედავს - მაგრამ დღეს შევხვდით.“ ახლა ყვავილი აღარ არის უბრალო. ბერმა შეაღწია ყვავილში და ყვავილმა შეაღწია ბერში.

როცა ეს ჰაიკუ წავიკითხე, რაღაც უჩვეულო სევდა ვიგრძენი. ამდენი საოცარი ამბიდან რატომღაც სწორედ ეს ისტორია გამახსენდა დღეს. ჩემზე განსაკუთრებით ბერის მზადყოფნამ იმოქმედა ყვავილის დასანახად. მართლაც, ასეა, როდესაც ადამიანი მზად არის სასწაულთან შესახვედრად, მაშინ მთელი სამყარო მისთვის არაჩვეულებრივ ელფერს იძენს და სიცოცხლეც ერთ უსასრულო დღესასწაულს ემსგავსება. და თუ, მოგზაური იწყებს თავის გზაზე სიარულს, ის სახლში აუცილებლად დაბრუნდება.

თბილისი. 07.07.2007.

მოგზაურისთვის საჭირო რჩევები: ნიუდელი.

დელში ვჩერდებით 2-3 დღე. ვარკვევთ, რა მიმართულებით ვიწყებთ მოგზაურობას. ვყიდულობთ აუცილებელ ნივთებს და ზამთრის ტანსაცმელს სასტუმროში ვინახავთ.

ფულის ერთეული: ინდური რუპიაა 1 ამერიკული დოლარი 43 რუპიის ტოლფასია.

ძირითადი საკვები:

ბრინჯი ბოსტნეულით, (ვეჯ ფრაი რაის) ბრინჯი ქათმის ჩახოხბილით. (ჩიქენ ქარი რაის) პური, ნანი (ლავაში), შემწვარი კარტოფილი, სალათები.

ხილი ნაირ-ნაირი. მანგო (მაისიდან), ბანანი, ანანასი, ყურძენი, ლიჩი...

დღეში 2-3 ლიტრი სითხე უნდა მიიღოთ. წყალი, ნატურალური წვენები, ლასი (გლიასეს გავს), (განსაკუთრებით გემრიელია ბანანის ლასი).

სჯობს ინდურ სამზარეულოს ნელ-ნელა შეეჩვიოთ, რომ შემდეგ მატარებელში ან ავტობუსში მსუბუქად იგრძნოთ თავი)

გადაადგილების ძირითადი საშუალებები:

რიქშა, ველო რიქშა, მეტრო (ეხლახანს ააშენეს იაპონელებმა), ფასზე სჯობს წინასწარ შეთანხმდეთ. ისე, საკუთარ ფეხებს არაფერი სჯობს.

ძირითადი მარკეტები:

მეინ ბაზარი. პალიკა ბაზარი. კაროლ ბაკი. სადა ბაზარი.

აქ შენი საფულის ზომის მიხედვით შეგიძლიათ შეიძინოთ ყველაფერი, რაც ინდოეთში დაგჭირდებათ. შეიძლება რიქშის მძღოლს შეუთანხმდეთ და ერთ დღეში ყველაფერს მოგატარებთ. დანარჩენს თვითონაც მიხვდებით.

ძირითადი მარშრუტები:

ჩრდილოეთი: ჰიმალაები. კულუ-მანალი. რიშიკეში. ლეეჰ...

მგზავრობის ხანგრძლივობა 17-18 საათი.

ღამის ავტობუსი - ფასი 250-300 რუპია.

დარამსალა - დალაი ლამას რეზიდენცია. ქაშმირი.

მგზავრობის ხანგრძლივობა 15-16-საათი. ღამის

ავტობუსი ფასი - 250 რუპია. (7-8 ლარი)

დასავლეთი: რაჯასტანი. ჯაიპური. უდაიპური. პუშკარი.

მგზავრობის ხანგრძლივობა 14 საათი. ღამის ავტობუსი. ფასი - 200-250 რუპია.

სამხრეთი: ბომბეი. გოა. კერალა. კარნატაკა.

მგზავრობას ხანგრძლივობა სხვადასხვაა. ფასის და შესაბამისი კომფორტის მიხედვით.

დაწყებული 600 რუპიიდან და ზევით ინფორმაციას ნებისმიერ ფორინერ ტურისტ ოფისში მოგცემენ. აღმოსავლეთით: კალკუტა. ვარანასი. ჩენაი. კაჯურაჰო. დარჯალინგი.

ტამილნადუ. შეგიძლიათ გადახვიდეთ ნეპალში. მოკლედ, დანარჩენს თუ დაინტერესდით თვითონაც გაიგებთ. ზურგჩანთა მაქსიმალურად მსუბუქი უნდა იყოს, თუ გინდათ მაქსიმალური სიამოვნება მიიღოთ.

წერილი აჭარიდან

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი
ფოტო: ნინო ძანძავა, თამარ სუხიშვილი, თამაზ დავარაშვილი

ფოტო: ნინო ძანძავა

იცი ის მხარე, სადაც ლიმონი ყვავის?

ბათუმის სიმბოლოდ დელფინი ითვლება. ამბობენ, რომ დელფინები მიაცილებენ ზღვაში მიმავალ გემებს, ხოლო მათ, ვინც კარგ საქმეზე შემოდიან ქალაქში, მხიარული ძახილით ეგებებიანო.

თქვენც აუცილებლად შემოგხვდებიან - თუ გაგიმართლათ და ცხადია, კარგ საქმეზე ხართ ჩაბრძანებული.

ბათუმის შესახებ ჯერ კიდევ არისტოტელე წერდა. წავიკითხე, რომ რომის იმპერატორ ადრიანეს ბატონობის დროსაც ახსენეს ბათისი - პატარა სამხედრო სადგური. ისიც მსმენია, ბიზანტიურ წყაროებშიც აქებენ და ადიდებენო. ისე, იმათი დიდება რად გვინდა, ჩვენც ხომ ვიცით, რომ ბათუმი შესანიშნავი ქალაქია.

რომაელების შემდეგ მრავალი საუკუნე გავიდა და თამარციხე, ანუ ბათუმი და მისი მიმდებარე მიწები თავადი გურიელების სამფლობელოში შევიდა. კახაბერის დროს, მეთხუთმეტე საუკუნეში, თურქებმა ლაზისტანი დაიპყრეს და მასთან ერთად ბათუმიც. მერე, 1564-ში, კვლავ გურიელმა, რასტიმამ, ბათუმი თურქებს წაართვა, მერე ისევ თურქებმა გაიმარჯვეს და ციხე-სიმაგრე ააშენეს. 1609-ში მამია გურიელმა თურქები სასტიკად დაამარცხა, მაგრამ მერე ის კვლავ თურქებმა ჩაიგდეს ხელში და 1878 წლამდე იქ იყვნენ გამაგრებული.

საბრალო ბათუმი! რა დღეები გამოუვლია...

ფოტო: ნინო ძანძავა

ფოტო: თამაზ დავარაშვილი

ვახუშტი ბატონიშვილი ჰყვება, რომ XVIII საუკუნეში ბათუმი პატარა, კოხტა ქალაქი იყო და მშვენიერი ციხე-კოშკი ჰქონდა. მოგზაურმა ანდრიან დიუპრემ კი, რომელმაც სანაპირო 1807 წელს მოინახულა, ბრძანა, ეს ქალაქი კი არა, სოფელიაო - სულ ორი ათასი კაცი ცხოვრობს, სახლები სანაპიროზე და ტყეებშია მიმოფანტული, მალარია მძვინვარებს და საერთოდ, ცუდი ადგილიაო.

მოკლედ, კაცმა არ იცის, სინამდვილეში რა ხდებოდა. ჩვენ კარგი დავიჯეროთ.

1878 წელს ბათუმი რუსეთს გადაეცა და ბერლინის ტრაქტატის საფუძველზე, პორტო ფრანკოდ გამოცხადდა. ქალაქში ვაჭრობა განვითარდა და მოსახლეობაც გაიზარდა. ვინ აღარ ცხოვრობდა - ქართველები, ბერძნები, თურქები, სომხები, აფხაზები, რუსები, პოლონელები, ებრაელები, ჩინელები, სპარსები... და ყველამ კვალი დატოვა, თან სერიოზული. თუნდაც პარკი ავიღოთ, აი, ის, ღამით რომ ჩაივლი და მაგნოლიების სურნელი რომ გონს აგირევს. მისი პირველი პროექტი გერმანელი მებაღის, რესლერისა ყოფილა, მისი საქმე ფრანგმა დ'ალფონსმა გააგრძელა და ქართველმა იასონ გორდეზიანმა დააგვირგვინა. ამ ჩვენს თანამემამულეს გამოცდილება დიდი ჰქონდა - ლონდონის ბოტანიკური ბაღის დეკორირებაშიც მიუძღოდა წვლილი.

მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს ბათუმში კავკასიის ოლქის მთავარი საბაჟო ყოფილა. აქ იყო საკარანტინო დაწესებულებები, სატყეო მეურნეობები, თურქეთის გენერალური საკონსულო, საბერძნეთის, იტალიის, სპარსეთის, ამერიკის შეერთებული შტატების და საფრანგეთის საკონსულოები, ავსტრია-უნგრეთის, ინგლისის, ბელგიის, გერმანიის, ნიდერლანდე ბის, ნორვეგიისა და შვედეთის ვიცე-საკონსულოები - რა იქნა ეს ყველაფერი?

ფოტო: ნინო ძანძავა

წვიმს და წვიმს! 1885 წლის 11-დან 13 აგვისტომდე იმდენი მოწვიმა, რამდენიც თბილისსა და იალტაში - ერთი წლის განმავლობაში. სამაგიეროდ, ყველგან კამელიები, მაგნოლიები, ლიმონი ყვავის და იანვარშიც კი ვარდებია გაფურჩქნული - მოკლედ, სამოთხეა.

და ვინაიდან სამოთხის ჰავისა არაფერი ვიცით, მაგრამ ის კი გვსმენია, რომ იქაურობა წალკოტია, შეგვიძლია მშვიდად ვუწოდოთ ბათუმს სამოთხის კარი - ზღვის, ყავის სურნელის და დიდი სიყვარულის ქალაქი.

- Ну что, Анка, поехали?
- Уговорил, речистый!

ამ პრინციპით ამოვყავით თავი შეკრებაზე, რომელსაც ინტერრელიგიური რეგიონალური კონფერენცია ერქვა, მე და ჩემმა მეგობარმა თამაზ დავარაშვილმა, რისთვისაც ღონისძიების ორგანიზატორის, რუსუდან ავალიშვილის დიდად მადლობელი ვარ. სინამდვილეში, ერთობ ეკლექტური მსოფლმხედველობის მქონე ანას იქ ბევრი არაფერი მექნებოდა სათქმელი - უმალ ექსპონატად გამოვდგებოდი, ნათელ დასტურად იმისა, რომ სხვადასხვა კონფესიების მშვიდობიანი თანაარსებობა არამარტო ერთ სახელმწიფოში, არამედ ერთ ადამიანშიც კი სავსებით შესაძლებელია.

კონგრესი მშვენიერი იყო, საზოგადოება - ჩინებული, ამინდი - კიდევ უკეთესი, მაგრამ ყველაზე საამო ის ფაქტი გახლდათ, რომ მოქმედება ბათუმში ხდებოდა. ზუსტად ვიცოდი - მორჩება საქმე, ხელს ვტაცებ ჩემს ძვირფას თაზაზელოს და მასთან ერთად გავეშურები იქ, სადაც ყველა ოცნება ცხადდება: ციხისძირში. როგორც გაირკვა, სულ ტყუილად ვიცოდი.

ქვეყანა სიუ

ცისქვეშეთში ჰყვებოდნენ, რომ სადღაც არსებობს ქვეყანა, სადაც ყველაფერი კარგია. იქაც იგივე ხდება, რაც დანარჩენ დედამიწაზე: მზე ამოდის და ჩადის, იქაც ზღვაა და კლდეები, იქაც ადამიანები ცხოვრობენ, მაგრამ ყველა და ყველაფერი ძალიან კარგია. იმ ქვეყანაში სურვილები ხდება, ისეთიც კი, რომ არც გიფიქრია, მინდაო. ამ ქვეყანას ჰქვია ქვეყანა სიუ.

სიუში მოხვედრა ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია. ერთი ისაა, რომ იქ სამუდამოდ ვერავინ დარჩება, უნდა - არ უნდა, წამოსვლა მოუწევს. და კიდევ: ერთ მშვენიერ დღეს ქვეყანა სიუში ჩასული აღმოაჩენს, რომ ის აღარ არსებობს. იყო და აღარაა. ის მარადიული არაა, ერთი პატარა ქვეყანა სიუა მხოლოდ, დიდი სამოთხის წინკარი.

ფოტო: თამარ სუხიშვილი

. . .

სავსებით რეალური ადგილია: ციხისძირი. გეხსომებათ: აქ უძველესი ციხე-სიმაგრე პეტრას ნანგრევებია. ეს ციხე - უწინ ქალაქი ყოფილა - ჩვენი წელთაღრიცხვის მეექვსე საუკუნითაა დათარიღებული. აქ ლაზები ცხოვრობდნენ და ბიზანტიის იმპერატორმა იუსტინიანემ ქალაქი ააშენა.

ამ ქალაქზე გადიოდა გზა, რომელიც დასავლეთ საქართველოს ბიზანტიის, სპარსეთისა და სომხეთის პროვინციებთან აკავშირებდა. ციხე-სიმაგრე აუღებელი იყო. ამბობდნენ, მოჯადოებულია და ღამღამობით კედლები ჩურჩულებენ, არავის დავნებდებითო. მაგრამ მე ღამით არ ავსულვარ და რაც არ ვიცი, არ ვიცი.

სამაგიეროდ, ღამით სხვა ციხე-სიმაგრეში ვყოფილვარ, იქვე, სულ ახლოს. ერთი უზარმაზარი თაღი უნდა გაგევლო და იქ იყავი. ამ ადგილს „ციხე-სიმაგრე ზღვის თავზე“ ერქვა, ეს ლათინურად ეწერა კედელზე მიკრულ დაფას. თუმცა, მთლად ციხე-სიმაგრე არ ეთქმოდა, უმალ პატარა სასახლე იყო, კლდიდან ამოზრდილი. ზღვამდე კიბე ჩადიოდა და ტალღები კლდეებს ეხეთქებოდა.

სასახლე წალკოტში იდგა, მწვანე კონცხის ბოტანიკურის დარ ბაღში. ეზოში, პატარა აუზში, ოქროს თევზები ცურავდნენ და ვიცოდით, რომ ის უზარმაზარი პალმა ორასი წლისა იყო!

ეს სახლი ოდესღაც ერთ მამაც მეომარს, ახალგაზრდა პოლკონიკ პომორსკის აუშენებია. გარდა იმისა, რომ ომებში გამოუჩენია თავი, მისი სიმამაცე იმაშიც გამოიხატებოდა, რომ აქ დასახლდა: ყველას მიაჩნდა, რომ სანაპიროზე ავსულები ცხოვრობდნენ, მარადმწვანე ტყეში ათასგვარი სენი იყო ჩაბუდებული და ცხოვრება კი არა, გავლაც არ ღირდა. ნურას უკაცრავად! პოლკოვნიკს არც ავი სული ეკარებოდა და არც ციებ-ცხელება. მან საუკეთესო მებაღეები და ხუროთმოძღვრები დაიბარა და იქ, სადაც მანამდე არავინ ცხოვრობდა, საარაკო ბაღი გააშენა და სალ კლდეზე ოცნების სახლი აღმართა.

პოლკოვნიკი თავისი სახლით ძალიან ამაყობდა - და სავსებით სამართლიანად. ოთხივე აივნიდან ისეთი ხედი იშლებოდა - ეუჰ! წინ რკინიგზა გადიოდა და ლომისთავებიან თუჯის ფანჩატურზე წარწერა იწონებდა თავს: ციხისძირი.

პოლკოვნიკის მეზობლად გენერალი ცხოვრობდა, მამონტოვი. აივლიდა ხოლმე პოლკოვნიკი მანდარინის ხეებით დაბურულ მარმარილოს კიბეს, ესტუმრებოდა თავის გენერალს, ჭადრაკს ითამაშებდა, ამ მთისას, იმ ბარისას იტყოდა…

მაგრამ ერთ დღეს პოლკოვნიკს მარცხენა მხარზე ვიღაც საძაგელი ჩამოუსკუპდა და იმდენს ეჩიჩინა, სანამ ბანქოში ყველაფერი არ წააგებინა, ციხისძირის სახლიც კი! ციხე-სიმაგრე ზღვის თავზე სხვა ბატონს ჩაბარდა, კონიაკით მოვაჭრეს, რომელმაც კლდეში გამოკვეთილ უზარმაზარ, თაღებიან სარდაფებში მუხის კასრებით საუკეთესო სასმელი შეიტანა - მეც კი მინახავს ის კასრები, იმხანად ჩემზე მაღლები, და კონიაკის სუნიც მახსოვს… მაგრამ ეს ძალიან ბევრი წლის შემდეგ მოხდა. მაშინ კი, როცა პოლკოვნიკმა პომორსკიმ ბანქოში სახლი წააგო, ციხისძირში დიდი ტრაგედია დატრიალდა: სასახლის პირველმა მფლობელმა თავი მოიკლა, თან ისე კი არა, როგორც სამხედროთა წესია - იარაღით, არამედ კიბეზე დაეშვა, ზღვაში შევიდა და ერთ დროს მისი საყვარელი შავი ზღვის ტალღებში თავი დაიხრჩო.

ასე იყო ეს ამბავი, რომელსაც იმდენი წელი ვისმენდი, რამდენი წლისაც ვარ. ზუსტად იმდენი წელი, რამდენი წლისაც გახლავართ, ყველასთან ერთად, ვინც კი ოდესმე მყვარებია, კვლავ და კვლავ ვბრუნდებოდი ჩემს სიუში, სახლში, რომელსაც უბედური პოლკოვნიკი პომორსკი გადაჰყვა.

ღამით იქ ზღვის თავზე იმდენი ვარსკვლავი ინთებოდა, რომ ყურება ჭირდა - ძნელია, როცა ზუსტად ხედავ, სად წყდება შენი ბედი. ვარსკვლავები ცვიოდა და ცვიოდა, ჩაფიქრებას ვერ ვასწრებდით. მებადურები თევზს იჭერდნენ, რაღაცნაირად, უცნაურად - თითზე ჰქონდათ ძუა გამობმული, დაქაჩავდა ძუა და მთვარის შუქზე უამრავი ვერცხლისფერი თევზი აბრჭყვიალდებოდა ხოლმე. ციხისძირის სახლი დღე-ღამის ნებისმიერ მონაკვეთში და წელიწადის ყოველ დროს ულამაზესი იყო, და ყველაფერი უხდებოდა, აჭარის უსასრულო წვიმაც და ნოემბრის ქარიც. არ ჰქონდა მნიშვნელობა, რა ერქვა ხოლმე - სანატორიუმი „ნაუკა“ თუ „შუქურა“ - რა ბედენაა, ეს იყო ციხე-სიმაგრე ზღვის თავზე, ქვეყანა სიუ, სადაც ყოველთვის ყველაფერი კარგია და ყველა ოცნება ხდება.

და აჰა, ჩავედით მე და თაზაზელო და აღმოვაჩინე, რომ აღარ არსებობს ქვეყანა სიუ! იყო და აღარაა. დაანგრიეს და მიწასთან გაასწორეს. აღარაფერი ეშველება. მორჩა. ვეღარც მე ვნახავ და ვეღარც თქვენ. მე რა მიშავს, ოდესღაც მაინც შევირგე, მაგრამ, მეორეს მხრივ, თქვენ რა გიშავთ, - თუ არ ყოფილხართ, არც გული გეტკინებოდათ.

აღარ არსებობს ჩემი სამოთხე. მარადიული არ ყოფილა. ერთი პატარა ქვეყანა სიუ ყოფილა მხოლოდ, დიდი სამოთხის წინკარი.

მაქცია

ცისქვეშეთში ჰყვებოდნენ, რომ არსებობენ მაქციები. ისინი სწორედ მაშინ ჩნდებიან მავანთა ცხოვრებაში, როცა ძალიან გიჭირს, მაგალითად, ვიღაცა გიყვარს და სულ ტყუილად, ან მიხვალ სიუში და აღარ დაგხვდება.

ძნელი სათქმელია, ვინაა სინამდვილეში მაქცია, მაგრამ მაგას არცა აქვს მნიშვნელობა. სულ არაა აუცილებელი, ვიღაცას დღედაღამ სდიო და სულში ჩაუძვრე, სანამ გაჯავრებულ გულზე მაგნოლიის ფესვად ან რამე მსგავსად არ გადაიქცევა. ხოლო თუ ნერვებს არ აუშლი, მაქცია მხოლოდ სიხარულს მოგიტანს - დაგიმტკიცებს, რომ ყველაფერი კარგადაა და ამიერიდან ერთიათად კარგად იქნება.

იმ საღამოს ზემოთ მოთხრობილის გამო გამწარებული გახლდით, თან ძალიან. და გამწარებულ გულზე გავიცანი კაცი, რომლის დანახვისთანავე დავასკვენი, რომ ის მაქციაა, თორემ, აბა, მაინცდამაინც ახლა და აქ როგორ გაჩნდა?! დარდი არ გქონდეს, ისეთებს გაჩვენებო! და მაჩვენა, და მიამბო, და მე თქვენ გიამბობთ ამბავს ალექსანდრე თევზაძისა, რომელმაც ოდესღაც დიპლომატის კარიერაზე უარი თქვა - დიდება ღმერთს! და ჩემი მშვენიერი ცხოვრების რამდენიმე დღე მთლად დღესასწაულად გადააქცია.

. . .

ვერაფრით ვერ ვხვდები, ამ მხარეს მახინჯაური რად ჰქვია - ის თუ მახინჯია, აღარ ყოფილა საშველი. ალექსანდრემ მიამბო, რომ დიდი, დიდი ხნის წინათ ოსმალოებს ერთი ქართველის ცოლ-შვილი დაუხოცავთ, თავად კაცი ტყვედ აუყვანიათ და ძალიან დაუსახიჩრებიათ: ყურები და ცხვირი დაუჭრიათ. ქართველმა გაქცევა შეძლო, ლაშქარი შეკრიბა და სწორედ ამ ადგილას სასტიკად დაამარცხა ოსმალოები. ისინი გარბოდნენ და ყვიროდნენ: მახინჯი გიაური, მახინჯი გიაური! რა გაეწყობა, მძიმე ისტორია გვაქვს.

სამაგიეროდ, „მწვანე კონცხი“ დიდებულად ჟღერს. ყველა ენაზე ამაყად შეგიძლია თქვა, რომ მწვანე კონცხზე ცხოვრობ.

მაშ, ასე: მახინჯაურს რომ გაივლით, მწვანე კონცხზე, სერპანტინზე, სულ ზემოთ, სახლი დგას. ამ სახლიდან ხედი იშლება: ზღვა, ცოტა სანაპირო და ზღვაში გამავალი გემები. ბაღი სამოთხისაა, სახლი - საოცნებო, ხედი - გასაოცარი (ხედავთ, რამდენი კარგი სიტყვა მცოდნია!). ეს სახლი ალექსანდრე თევზაძეს ეკუთვნის.

თავად მოჰყვა, რომ დიდი მოგზაურობიდან აჭარაში დაბრუნებულმა სწორედ ამ ადგილას გააჩერა მანქანა და აქედან გადახედა ბათუმს. ჰყვება, რომ მაშინ იფიქრა, აქ რომ სახლი მქონდეს, საერთოდ არსად აღარ წავალო. შინ მისული მამამ კვლავ სერპანტინზე აიყვანა, სწორედ იქ, სადაც მანამდე იდგა, და უთხრა, რომ ეს მისია, მისი ეზოა, მისი სახლის ადგილი - საჩუქარი. და მას აქეთაა, ალექსანდრე თევზაძე ყველაზე ლამაზ ადგილას, ყველაზე ლამაზ სახლში ცხოვრობს.

უწინ სხვა სახლი იყო, გურიაში, ზემო ხეთში. ისიც ძალიან კარგი სახლი ყოფილა, ოღონდ სხვანაირი. სახლამდე მანქანა არ ადიოდა, კარგახანს უნდა გევლო ფეხით, მერე კი იყო სამოთხეები - ძველი სახლი, რომელშიც ოცდახუთი წლის შემდეგ დაბრუნებულმა ალექსანდრემ დიდი ცვლილებები აღმოაჩინა: ყველაფერი უფრო პატარა დახვდა, ვიდრე უწინ ეგონა - ეზოც, ვენახიც, ხეებიც. სახლი აღარ დგას, მაგრამ ალექსანდრე ოდესმე ააშენებს, ზუსტად იქ და ზუსტად ისეთს, როგორიც იდგა, პატარა მარნით და ზამბარიანი საწოლებით.

მანამდე კი, როგორც მოგახსენეთ, ჩვენი გმირი მწვანე კონცხზე ცხოვრობს, აივნის რიკულებს ლურჯად ღებავს და, მე მგონი, ჩინებულად გრძნობს თავს თავის მეგობრებთან და ჯილდოსთან ერთად.

ჯილდო ლაბრადორი გახლავთ, მრავალ ადამიანზე ბევრად უფრო ზრდილი, კეთილი და გამგონი. საუკეთესო ზნე აქვს, მაგრამ მოგეხსენებათ, ყოველთვის ყველას გულს ვერ მოიგებ. თავისდაუნებურად ამ კარგმა ცხოველმა ალეკოს საუკეთესო მეგობარს, ანდრია ბერძენიშვილს, გული ატკინა.

ალექსანდრეს თქმით, ზამთარში ბათუმში არამარტო ახალი ადამიანის, არამედ საერთოდ ადამიანის დანახვაც ჭირს. ამიტომ საღამოს კაფეში მისულ ალეკოს და ანდროს უმალვე თვალში მოხვდათ მეზობელ მაგიდასთან მჯდომი ქალი - მოკლეკაბიანი, ძალიან გრძელფეხება, უზარმაზარი წამწამებით და წელამდე ქერა თმით. ქალი ჯილდომაც შეამჩნია და რა აღარ ქნა: ყურადღება არ მოაკლო, ეფერა, თავი მოაწონა. შედეგი ის გახლდათ, რომ კაფედან გასვლისას ჯილდო ქალს გაჰყვა და აღარ დაბრუნდა!

ჯილდოს საძებნელად ქუჩაში გასულ ალექსანდრეს მშვენიერი სცენა დახვდა: ქალი მანქანას ქოქავდა, წინა სავარძელში კი ამაყად იჯდა ბედით კმაყოფილი ჯილდო. როგორია? ქალი ალექსანდრეს შეევედრა, ამაღამ ეს საოცრება ჩემთან გამოუშვიო. ვაჭმევ, ვასმევ, ცივ ნიავს არ მივაკარებ და ხვალ დილით აქვე მოგიყვანო. ასე არავისთვის არაფერი მითხოვია, გულს ნუ მატკენო. რა გაეწყობოდა: ჯილდო სტუმრად წავიდა, ალექსანდრე კი კაფეში დაბრუნდა.

და აი, ანდრია აღშფოთდა: როგორ!? ჯილდო, კარგი თუ ცუდი, მაგრამ მაინც ძაღლი ჯილდო ლამაზ ქალს გაჰყვა და ორი ჯანმრთელი მამაკაცი მთელი საღამო ერთმანეთის შემყურე უნდა ყოფილიყო? ანდრიამ გაჯავრებით გადაჰკრა ასი გრამი, ქურთუკი ჩაიცვა და წავიდა. მართალია, ამჟამად ჯილდოსთან კვლავ კარგი ურთიერთობა აქვს, მაგრამ მის გულში რა ტრიალებს, კაცმა არ იცის.

უცხო ქალები - განსაკუთრებული თემა. შორს, სამხრეთ აფრიკაში, კეიპტაუნთან, დილით აივანზე გასული ალექსანდრე თევზაძის თვალწინ საოცარი სანახაობა გადაიშალა: ოკეანის სანაპიროზე ზღვის ლომები იწვნენ, მათთან ერთად კი - ქალები. თან ერთობ შიშვლები. თან გარუჯულები. თან ლამაზები, თან ზღვის ლომებთან ერთად. ალბათ ასეთ დროს ძალიან ჭირს გურჯობა...

ალექსანდრე თევზაძე მრავალი შორეული ქვეყნის, უცხო მხარის და ოკეანის ამბებს ჰყვება, ყოველგვარი სანტიმენტების და ზედმეტი ემოციების გარეშე. ის მოჰყვა, როგორ გაუთამამდა ოდესღაც ინდოეთის ოკეანეს და კინაღამ დაიხრჩო. ინდოეთში დიდხანს ცხოვრობდა და იქ, გოაში გაიკეთა ეს სვირინგი. იქ ერთ ასეთ წვეულებაზე რუსი მწერალი ქალი გაუცნია, რომელიც „შავ უფლისწულს“ ეძახდა და მასზე წიგნიც დაწერა, ოღონდ რა - არ ვიცით (მე, ეჭვიანი, იმედს ვიტოვებ, რომ არ ვარგა): იმის მერე ალექსანდრე მოსკოვში არ ყოფილა, სულ სხვა ქვეყნებში იარა, სხვა მხარეებში.

ასე, 2003 წელს კვლავ ოკეანის პირას შეხვდა, ოღონდ უკვე არა ინდოეთში, არამედ იოჰანესბურგში. იქ, სანაპიროსთან, სრულიად მოულოდნელად გადააწყდა მშვენიერ გოგონას, რომელიც დიდი თავყრილობიდან გამოსულიყო, და ერთად უყურეს, როგორ ამოდიოდა ოკეანიდან მზე და მასთან ერთად - ახალი წელი, და ალეკო ამბობს, რომ ეს ძალიან კარგი იყო, და მე მჯერა. მე თუ მკითხავთ, ახალი ყველაფერი კარგია, წელიც, ოკეანეც, გოგონაც. თავად განსაჯეთ: ალექსანდრეს ყველა უჩიჩინებდა, მაინცდამაინც ნამიბიაში ნუ ჩაფრინდები და აფრიკაში ნუ მოიკლავო თავს, მაგრამ მაინც გაემგზავრა და აჰა - ექვსი ჯადოსნური თვე გაატარა სამხრეთ აფრიკის სანაპიროზე, იქ იყო, სადაც ყველაზე წმინდა წყლის ალმასები მოიპოვება, ლომები მიდი-მოდიან, მზე ოკეანიდან ამოდის და საერთოდ, კარგია, ძალიან კარგია.

ახლაც იქაურ დოლებს აბრაგუნებს - აივნიდან ისმის. კედელზე სპარსული რამ ჰკიდია, მთლად ხალიჩა არაა, რა ჰქვია ასეთ რამეს, არ ვიცი. აქვე მჯდომი ახალგაზრდა ერთბაშად სამ გოგოს უგზავნის სასიყვარულო გზავნილებს - ნეტა სახელები თუ აერევა... ბატონი ჯილდო ხალიჩაზე ფშვინავს და ალბათ მომავალ ძაღლების კონკურსზე ხედავს სიზმარს. ჩვენ კი კვლავ იმ თემას დავუბრუნდებით: მაქცია.

მაქციებზე ჰყვებიან, რომც მოკვდნენ, არაფერი დააკლდებათო. ჰოდა, ალეკოს საქმეც ასეა. ერთ დღეს ბათუმის ერთ გაზეთში ცნობა გამოქვეყნდა, რომ ამა და ამ დღეს, ამა და ამ ქუჩაზე სროლა ატყდა და დაზარალებული ალექსანდრე თევზაძე საავადმყოფოში მიყვანისთანავე გარდაიცვალა. იქვე მთლად გულისგასახეთქი ფოტოსურათიც იყო დაბეჭდილი: ასფალტზე თეთრად შემოხაზული ადამიანის კონტური - არც მეტი, არც ნაკლები, ალეკო თევზაძის ცხედრის ანაბეჭდი.

ეს გაზეთი ალეკომ საავადმყოფოში აღმოაჩინა - მართლა დაჭრეს, და რომ გამოფხიზლდა, აღმოჩნდა, რომ გულზე ედო. ახლა ჰყვება, რომ ცოტა არ იყოს, დაიბნა და გაკვირვებით შესცქეროდა იქვე მწოლ ანდრიას: აშკარად ორთავენი ცოცხლები იყვნენ.

- როგორ ფიქრობ, - კითხულობს ალეკო, - ადამიანებს ბავშვობაში რომ უთხრა, როგორი ცხოვრება ელით, რამდენი მიაღწევდა ზრდასრულ ასაკამდე?

ძნელი სათქმელია. ერთი კი ვიცი: ნებისმიერს რომ უთხრა, მდინარე ონდუნდოზონანანანდანას ნახავ (მე მოვკვდე, ასე ჰქვია, რუკიდან დასახელება სიტყვასიტყვით გადმოვიბეჭდე, ოკაუკუეჯოსთანაა), ქაიროსთან ორ ულამაზეს ქალთან ერთად მანქანით მზის ჩასვლას აედევნები ან უდაბნოს ცხელ ღამეში პირამიდის თავზე დადგომა გიწერიაო, ნამდვილად ეცდება იმ დღემდე მიღწევას.

მეფეთა ველზე მისულ ალექსანდრეს აუხსნეს, რომ გვიანია და პირამიდებთან მისვლა აღარ შეიძლება. ალექსანდრემ გადაწყვიტა, რომ შეიძლება. გამცილებელმა ბრძანა, დამიჭერენ და მეშინიაო, დატოვა სტუმრები უდაბნოში და წავიდა. ალექსანდრემ კი პირამიდაზე ასვლა დაიწყო.

არცთუ იოლი საქმეა: დიდი ქვითაა ნაგები. მაგრამ ალბათ თავზე მოქცევა ერთიათად ტკბილი ხდება. ალექსანდრემ პერანგი გაიხადა, ის-ის იყო, აღტაცებას უნდა მისცემოდა - და თვალისმომჭრელი სინათლე, გაუგებარი შეძახილები: დაიწყო ლაზერ-შოუ, საოცარი სანახაობა, და დამსწრეთა გულის გასახეთქად მიკერინოსის პირამიდას მამაკაცი აგვირგვინებდა. ტაში!

მერე იყო დიდი აყალმაყალი, პოლიცია, ახსნაგანმარტებები და სხვა და სხვა, მაგრამ ეგ არაფერი. ვეჭვობ, რომ ჩვენს გმირს დიდად არ უღელვია. რამდენიმე ფაქტი რომ არა, ვიფიქრებდი, სულ არ ღელავს-მეთქი.

მაგრამ არა. უღელვია, თან ძალიან. ერთხელ - იოჰანესბურგთან, სადაც რატომღაც თავი გადადო და ყველაზე მკვირცხლ ცხენს შემოევლო. ცხენს ბევრი არ უფიქრია და, ალეკოს თქმით, აიწყვიტა, მიმიქარავს პორშე კარერა... იქაურ ხეებს ქვასავით ფოთლები ჰქონია, ბევრი ვერაფერი სიხარულია. იმ არამზადა ცხენის სურათს ჩვენი გმირი დღესაც ინახავს, ისე, სამახსოვროდ.

მეორე ამბავი ცოტა უარესია. შავ ზღვაში ორი კაცი იღუპებოდა, ტალღებს ვერ ერეოდნენ, და ალეკომ შეცურა, რაღაც სამაშველო რგოლით ხელში. კი, მიუსწრო და გადარჩნენ, მაგრამ სანამ ვერტმფრენი მოვიდოდა, შეეშინდა. ამას გაოცებული ჰყვება, და მეც მიკვირს - რატომ შეეშინდა, ნეტა არ იცის, რომ მაქციებს დახრჩობა არ უწერიათ?

. . .

თბილისში დაბრუნებულმა გადავწყვიტე, რომ მწვანე კონცხზე გატარებული დღეები მესიზმრა. არ ყოფილა. საერთოდ, არ არსებობს.

არსებობს! კვლავ მწვანე კონცხზე ვარ! კვლავ არავინ და არაფერი მაღიზიანებს და ცხოვრება მშვენიერია, როგორც ქვეყანა სიუში, როგორც მაქციები გვპირდებიან ხოლმე, როგორც დიდი ხნის წინათ, ბავშვობაში, გზაში რომ ვთამაშობდით: ვინც რამე სულიერს პირველი დაინახავს, უნდა დასძახოს და სხვებმა მისი ხმა უნდა გამოსცენ - მუუუ! ხომ გახსოვთ, ინდაური ჭირს ხოლმე.

შესაბამისად, საყვარელო მკითხველო: თუკი ვინმე სადმე გეპატიჟება, უმალ დათანხმდი, ენაწყლიანს, და თუკი გზაზე მაქცია შემოგეყარა, პირჯვრისწერით ნუ გაიქცევი. რა იცი, ეგებ ქვეყანა სიუში მიჰყავხარ.

ჰოდა, ამ კარგი ზაფხულის დამდეგს გულით გისურვებ: გზა მშვიდობისა!

ისტორია

ავტორი: აკა მორჩილაძე
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

პირველი რაღაცეები

პირველი გაზეთი, რომელიც მახსოვს, გაზეთი „პრავდაა“.

მის პირველ გვერდზე ბრეჟნევის ფოტო იყო, გვარიანად დიდი, მაგიდასთან იჯდა და ჩასცქეროდა თავის ქაღალდებს.

რა თქმა უნდა, არ ვიცოდი, ვინ იყო ეს კაცი, ბებიაჩემს ვკითხე. ბებიაჩემმა მითხრა, რომ ბრეჟნევია. მეტი არაფერი.

ააა-ჰააააააააააა!...ეს ის კაცია, მჟავანაძე რომ მოხსნა, ვიფიქრე მე.

კარგად მახსოვს, ზუსტად ასე ვიფიქრე. იმიტომ, რომ მანამდე დიდად გამიკვირდა, სახლში რომ ლაპარაკობდნენ, მჟავანაძე მოხსნესო და ვიკითხე, მჟავანაძე როგორ მოხსნეს, თავისი ნება არ იყო, მოხსნიდნენ, თუ არა თქო?

ესე იგი, ვიცოდი რო მჟავანაძე ყველას უფროსია და ისიც ვიცოდი, მოხსნა რასაც ნიშნავს.

არაო, მამაჩემმა მითხრა, მაგის ნება არ იყო, ბრეჟნევის ნება იყოო. ეტყობა, კარგად ამიხსნა ეს ამბავი, იმიტომ რომ ბრეჟნევი დავიმახსოვრე.

საერთოდ, მამაჩემმა კარგი ახსნა იცოდა.

ჩვენი ეზოს კარს რომ გამოაღებდი, ქვემოთ მთელი თბილისი ჩანდა. ეზოს წინ სკამეიკა იდგა და იქ ვიჯექი ხოლმე, ქვემოთ არ მიშვებდნენ.

ეს ბებიაჩემის სახლი იყო: ნახალოვკის ერთერთ გორაზე, ეზოთი და უკან კიდევ ბაღით. ჩვენი სახლი შენდებოდა და იქ ვიყავით. ხო, ამ სკამეიკაზე რომ დაჯდებოდი, ჩანდა, როგორ ჩადიოდა მზე თბილისის თავზე. ცოტათი მეშინოდა კიდეც, ისე კარგად ჩანდა.

ერთხელ, მამაჩემი სამსახურიდან მოდიოდა და მე კი, იმ სკამეიკაზე ვიჯექი. ბებიაჩემი ყოველი მხრიდან ხიფათთა მომლოდინე ბებია იყო და მარტოდ დიდხანს არ დამტოვებდა ხოლმე, ამიტომ ჩამოვიდოდა და მომიჯდებოდა გვერდით. ანდა, რაიმე ხილს ჩამომიტანდა სახლიდან.

მაშინ ვაშლი ჩამომიტანა.

ისე კარგად მახსოვს ის ვაშლი, ხატვა კარგად რომ მესწავლა, ახლაც უზუსტესად დავხატავდი. მე კიდევ, თუ რამე არ მიყვარს ცხოვრებაში, ვაშლის კბეჩაა. იმ ვაშლს არც შევჭამდი: შინ რო შევბრუნდებოდი, სადმე მივმალავდი და ეგ იქნებოდა. ჰოდა, მამაჩემი ამოდიოდა ჩვენს აღმართ ქუჩაზე და გვერდითაც მომიჯდა.

მახსოვს რო ვუთხარი:

- მზე ჩადის...

მან კი მომიგო, რომ მზე არ ჩადის და დედამიწა ბრუნავს მზის გარშემო და რომ დედამიწა მრგვალია. დახედა ჩემს ვაშლს და მითხრა:

- აი, ასეთია..

მიავლო ყუნწში ხელი და ნელა დაატრიალა.

ვააააახ...

მე ახლაც არ მჯერა, რო დედამიწა მთლად მრგვალია, მაგრამ მაშინ გვარიანად დავიბენი. ამას მაშინ ნამდვილად ვერ გავიგებდი, იმიტომ, რომ მერეც ვერ გავიგე, მაგრამ ეს დაბზრიალებული ვაშლი და ჩამავალი მზე კი სამუდამოდ დამამახსოვრდა.

კიდევ რა მახსოვს იმ დროიდან? გამრავლების ტაბულას რომ ვერ ვსწავლობდი და რომ რამაზ ჩხიკვაძეს ჰქონდა წარმოუდგენლად თეთრი, პირადად ჩემთვის შემაშფოთებლად მოულოდნელი სახე და ფეხშიშველი დადიოდა სცენაზე.

ჰო, თეატრში წამიყვანეს. ასევე პირველად. წითელი ფეხსაცმელები მეცვა, დღევანდელი ინსპექტორებისნაირი, ოღონდ, წითელი. იდგმებოდა „ყვარყვარე“. მგონი, საერთოდ აღდგომა იყო და თეატრშიც იმ დღეს წავედით. ვიღაცამ მითხრა, რომ ჩემხელებს თეატრში არ უშვებენ და ძალიან კარგად უნდა მოვიქცე, რომ იქედან არ გამომაბუნძულონ. ამიტომ გვარიანად მეშინოდა. აბა, თუ არ შემიშვეს და დავრჩი იქ მარტო, რაღა ვქნა? ის აღარ მიფიქრია, რო მარტოს არავინ დამტოვებდა.

რამაზ ჩხიკვაძე იყო ფეხშიშველი და ძალიან თეთრი სახით. შევშფოთდი. მანამდე მგონი ჰიტლერივით ეცვა და იყო ყვითელი სახით. საერთოდ, ბევრს მოძრაობდნენ და გადი-გამოდიოდნენ და თეატრი მომეწონა, თანაც სცენაზე გადახდილი მანქანაც შემოაგორეს, ოღონდ, არ მომეწონა, რომ ნამდვილი ბორბლები არ ჰქონდა. ვგიჟდებოდი გადახდილ მანქანებზე. ოღონდაც, მეგონა, რომ ფეხშიშველი სიარული არ შეიძლებოდა და ვფიქრობდი, ასე როგორ გამოუშვეს ეს კაცი სცენაზე, ეტყობა, გამოპარულია-მეთქი. თანაც, გამიკვირდა, წარამარა ტანსაცმელს იცვლიდა და ისე გამოდიოდა და თუ მაგდენი ტანსაცმელი აქვს, ერთი ფეხსაცმელი რა გახდამეთქი. მოკლედ, ბავშვისთვის თეატრში სულ სხვა რამეებია საინტერესო.

საერთოდ კიდევ, თუ სკამეიკაზე არ ვიჯექი, ბებიაჩემის ბაღში ყოფნა მიყვარდა. ბაღს საერთო ღობე ჰქონდა ჩვენი მეზობლის, გოგიას ბაღთან. რახან სულ იმ ბაღში ვიყავი, იქაურობის ბევრი რამე მახსოვს და დიდადაც მენატრება, ოღონდ, ის ამბავი წასულია: იქ ვეღარასდროს მოვხვდები.

გოგიას ლეღვის ხეები ედგა ეზოში, ღობის კიდეზე იყო ჩამწკრივებული, მაგრამ მერე გოგიამ ცისფერი 21 იყიდა, ანუ ძველი ვოლგა და ლეღვები გარაჟს შეეწირა. ბებიაჩემს კი ვარდები ჰქონდა, ვარდები და უზარმაზარი იასამანი, ცოტა ყურძენი და ეგ იყო. ბაღში პატარა სათავსოც იყო, რომლის გვერდითა მხრიდან შეშის საწყობი იყო. შეშა, მაშ რა. დიდ ოთახში უშველებელი კაფელის ფეჩი იდგა, აქეთ, შუშაბანდში, ჩვეულებრივი. მახსოვს, ამ ფეჩის გარშემო მსხდომი ბაბუაჩემის დები, ვერიჩკა და პელაგია, სულ შავებში. მგონი, ეს იმის შემდეგ იყო, ბაბუა რომ გარდაიცვალა.

ბაღში კი, კიდევ ერთი რამ იყო: დიდი ფიჭვი. ის დუძიკას დაერგო. დუძიკას მე აღარ მოვსწრებივარ, მაგრამ მის შესახებ ყვებოდნენ და ხშირად ახსენებდნენ. ჩვენი სახლის პირველ სართულზე ცხოვრობდნენ მისი დედა და და. ისინი, მგონი, ბებიაჩემის მდგმურებად ითვლებოდნენ მეორე მსოფლიო ომის დროიდან, თუმცა, მდგმურობა ფრიად სიმბოლური იყო. ასე მახსოვს.

საერთოდ, ჩვენი და გოგიას სახლების პირველ სართულებზე მდგმურები ცხოვრობდნენ, ეზოში კი იდგა თუთის ხე და საერთო ონკანი. მე ამ პირველი სართულების უფანჯრო სახლებში სრულიად გაჩვეული ადამიანი გახდით. ის კარგად მახსოვს, რომ არცერთ კარს საკეტი არ ჰქონდა. არც ჩვენსას, და არც იმათსას. პირდაპირი მნიშვნელობით არ ჰქონდა, ისე კი არა, ახლა რომ ამბობენ, თბილისში კარი არ იკეტებოდაო და რაღაც გადატანითი მნიშვნელობის იერი რომ დაჰკრავს. მართლა არ ჰქონდა. ანჯამები ჰქონდა და ერთადერთხელ ვნახე, რომ დაკეტეს: ზაფხულში ქალაქგარეთ მივდიოდით და შინ საერთოდ არავინ რჩებოდა მთელი ორი თვით. ჰოდა, ბებიაჩემმა, საიდანღაც ძველებური ბოქლომი გამოაძრო და იმით დაკეტა. სხვა დროს, იქ დასაკეტი არაფერი იყო, ის ავეჯიც მახსოვს და საერთოდ, ვინ უნდა შემოსულიყო? უცხო იქ არავინ დადიოდა. ანდაო, ესეც მახსოვს, მერე ამბობდა ბებიაჩემი, დუძიკას გამო აქეთ ვინ გამოიხედავდაო. დუძიკას ფოტოც მახსოვს. აი, 50-იანი წლების ფილმებში რომ ბიჭები არიან, იმათ ჩამოჰგავდა. ულვაში, ღიმილი, უკან გადავარცხნილი თმა... დუძიკა ერთხანს ნახალოვკელ ქურდებს მეგობრობდაო, მერე კი სამსახურიც ეშოვნა, ძალიან ეცადა ყველა, რომ ამ წრეს მოშორებოდა. მეგობრები ღამით შემოუვლიდნენ ხოლმე. დედაჩემი მეუბნებოდა, პატარები რომ ვიყავით, ძილში ხშირად ჩაგვესმოდა მოგუდული დაძახილი: დუძიკ, დუძიკ...

ცხადია, ღამით იყო სალაპარაკო და საქმეც ღამით იყო. დედაჩემი და მისი დები კი დღემდე რაღაცნაირად, ძალიან თბილად იხსენებენ დუძიკას, რომელიც ეზოს გარეთ მათი სრული პატრონი იყო. ძალიან კეთილი იყოო, სრულიად არაადამიანურად კეთილიო. ისიც ყოფილა, რომ ბებიაჩემი შუშაბანდიდან გავარდნია დამძახებლებს, თავი დაანებეთ, რა შეჭამეთ ეს ბიჭიო, მაგრამ დუძიკა ყოველთვის მიდიოდა. მერე, იმ დროის იშვიათ ავტოკატასტროფაში დაღუპულა... რამდენჯერ, მათი კარის წინ მჯდომს მესმოდა გრძელი და ტირილნარევი ჩურჩული: ეს დედა ელაპარაკებოდა ხოლმე გარდაცვლილ დუძიკას. დუძიკას დედა ჩემი დიდი მეგობარი იყო. ძალიან მომწონდა პირველი სართულის სახლებში ბოდიალი, ასევე გოგიასთანაც, სადაც ერთი ჩემთვის სრულიად მაგიური ნივთი იდო გარდერობის თავზე: ირემი, რომელიც ყულაბაც გახლდათ. ირემი ზუსტად რომ ნამდვილი ირემივით იყო შეღებილი და პირდაპირ თვალებში გიყურებდა.

სხვა ბავშვი იმ ეზოში არ იყო და როგორც ჩანს, ამიტომაც დავეხეტებოდი მეზობლების სახლებში. სრულიად ჩვეულებრივი რამ იყო, დიდები ისე გელაპარაკებოდნენ, როგორც დიდს.

ყვარყვარეს შიშველი ფეხების ამბავმა, ალბათ, იმიტომ შემაშფოთა, რომ მანამდე მრავალგზის მქონდა ნანახი, როგორ შეუშვერდა ეზოს ონკანს ჯერ გადაპარსულ თავს, მერე კი, შიშველ ფეხებს ჩვენი ქვედა მეზობელი, ვანიჩკა ჯიკაევი. ვანიჩკა დროული და მრავლისმნახველი კაცი გახლდათ, უშველებელი, ჩაგრეხილი ჭაღარა ულვაში ჰქონდა და ცისფერი უმკლავო მაიკა ეცვა ხოლმე. ასე, სახალხოდ იბანდა ფეხებს, ცივი წყლით, რაც მაოცებდა და მაშფოთებდა კიდეც, ბებიაჩემი რაღაცას წაილაპარაკებდა ხოლმე, როცა შუშაბანდის მინებიდან ონკანს შეყუდებულ ვანიჩკას მოჰკრავდა თვალს. მგონი, კარგს არაფერს. ამიტომ, ეს ამბავი მაშფოთებდა. ვანიჩკას, სტალინური ქუდი ეხურა ხოლმე. ასეთივე ქუდით იყო ის იმ ფოტოზე, მათ სახლში, სადაც ვანიჩაკს მიერ ციხეში გაკეთებული წვრილმანების შესანახი ყუთი იწონებდა თავს.

ფოტო სწორედ ამ ყუთის სახურავში იყო ჩასმული. იქ ვანიჩკა ახალგაზრდა გახლდათ. ალბათ, ციხიდან გამოუგზავნა თავის ცოლს, ფროსიას. ფროსია ცისფერთვალება და ჩამრგვალებული ქალი იყო, ცხინვალიდან შვილიშვილები ჩამოუდიოდნენ ხოლმე. ხოლო ის ყუთი, რომელიც ძალიან მომწონდა, შავად შეეღებათ და ალისფერი ვარდებით მოეხატათ. ახ, ძალიან მომწონდა, მაგრამ შიგ ნემსები და ძაფები ეწყო და ეს მეტად მიცრუებდა იმედს.

ერთხელ ვანიჩკამ პირადი არქივის, თუ რაღაც ამგვარის წმენდა მოაწყო: აი, სახლიდან რომ უსარგებლო ნივთებს გამოიტან გადასაყრელად, ჰოდა, სარეცხის თოკზე ვიღაც მელოტი კაცის ფოტო ჩამოკიდა.

ეს ვინ არის მეთქი, და ხრუშჩოვიაო.

ხრუშჩოვი ნამდვილად არ ვიცოდი, ვანიჩკამ კი მეტი დამაჯერებლობისთვის დაამტა:

- ამან გამომიშვა მე, თორე ახლაც იქ ვიქნებოდი.

საიდან გამოუშვა, სად იქნებოდა, რა ჯანდაბა... ხრუშჩოვი ცისფერ ფონზე იყო გადაღებული და იღიმებოდა. სახლში ამოვედი და ბებიაჩემს ვკითხე, ის კაცი ვინ არის-მეთქი. ბებიაჩემმა ტუჩებზე მიიდო თითი. საერთოდ, ფრთხილი ქალი გახლდათ, კომუნისტებისა ძალიან ეშინოდა. თუმცა, ეს სიფრთხილე პირობითი იყო. ანუ, მე არაფერს მეტყოდა, მაგრამ როგორც ჩანს, რაღაცეებს მაინც ამბობდა და ყურს მოვკრავდი ხოლმე. ეტყობა მამახსოვრდებოდა, იმიტომ, რომ ერთხელ მშვენიერი ამბავი მოხდა.

ეს ამბავი არ მახსოვს, მაგრამ დედაჩემი დღემდე ჰყვება:

მამას ტროლეიბუსით მოვყავდი საბურთალოდან. გეპეის პირველი კორპუსის ქვედა მხარეს, ხილიანის ასახვევში ლენინის ძეგლი იდგა. ერთი ხო იდგა მოედანზე, მეორე იქ, მერე მესამეც დადგეს მთავრობის ახალი სახლის წინ: ლენინი რაზლივში. ხო, მარა, ახლა გეპეისთან რომ იდგა იმასთან გვაქვს საქმე... მოკლედ, ტროლეიბუსი რატომღაც შეყოვნდა იმ ადგილას და მეც ეტყობა, სულ აქეთ-იქით ვაცეცებდი თვალებს და დავინახე ეს ძეგლი.

მამაჩემი ამბობდა, მოკლედ მკითხეო, ყოველგვარი შესავლების გარეშეო:

- ლენინი?

- ჰო, ლენინი.

- ამან დააქცია ქვეყანა.

ეს იყო ბებიაჩემის ცნობილი ფრაზა. სადაც თვალს მოკრავდა, თურმე, ასე ამბობდა.

ტროლეიბუსში ყველა იცინოდა. თურმე, მე რა ვიცი, მაგრამ მაინცდამაინც ტკბილი ეპიზოდი არ იყო.

მერე მამაჩემს ვეკითხებოდი, ტროლეიბუსიდან ჩამომიყვანე-მეთქი? და ჩამოგიყვანე არა, ის კიდეო.

საქართველო მაინც სხვანაირი ქვეყანა იყო იმ საბჭოთა კავშირში. ისე, სახლში, სტალინის ფოტოებსაც მივაგენი და ბოლოს და ბოლოს ვიკითხე, ესენი რატო გვაქვს, ვანიჩკას რო ხრუშჩოვი აქ იმიტო-მეთქი? ბებიამ კი მითხრა, ადრე ყველას ჰქონდა სახლშიო, ისე გვედო ხოლმეო.

გვარიანი ფოტოპორტრეტები იყო, ეტყობა, კარის ფოტოგრაფის გადაღებული, იმიტომ, რომ ისეთები აღარსად მინახავს.

მოკლედ, საბჭოთა ლიდერებთან პირველი შეხვედრები ასეთი იყო, იქაც ყვარყვარე დაუმატე და თითქოს, არა უშავს.

ხო, დიდ ოთახში ტელევიზორი „რეკორდი“ გვქონდა და იქ სხვადასხვა რამეებს ვხედავდი: კერძოდ, ფეხბურთს და ვცნობდი პროგრამა „მოამბის“ წამყვანს, გვარად ძიგუას: ჭაღარა, სათვალიანი კაცი იყო. საერთოდ არ მახსოვს, პირველი ფილმი, რომელიც ტელევიზორში ვნახე, ფეხბურთის რაღაცეები კი მახსოვს, მგონი, ეროსის ხმა, გვარი და სახელი გივი ნოდია და რაც მართლა კარგად მახსოვს, დინამო-ტოტენჰემის თამაშის ეპიზოდი, როცა კახი ასათიანმა გოლი გაიტანა. ჩანს, ფეხბურთი მაშინ უკვე ძალიან მიყვარდა და ეს პირველი გოლიც იმიტომ დამამახსოვრდა. ეტყობა, ისიც ვიცოდი, რომ ორ კვირაში საპასუხო თამაშია ლონდონში, რომელსაც მე აბა გვიანი საათის გამო ვინ მაყურებინებდა და ამიტომაც, სკოლაში წასვლის წინ მძინარე მამაჩემს დავადექი თავს.

- წავაგეთ... ხუთით ერთი წავაგეთ - ეს სიტყვებიც ზუსტად მახსოვს.

ესეც პირველი წაგება. მე რომ მახსოვს, თორემ იმ წლებში დინამო უფრო აგებდა, ვიდრე იგებდა.

კიდევ რა მახსოვს, იცი, როცა ვიძინებდი, ბაბუა მომიჯდებოდა ხოლმე და ზღაპრებს მიყვებოდა. მაგრამ ეს ამ ფეხბურთამდე იყო, იმიტომ, რომ ბაბუა ადრე გარდაიცვალა. ბაბუაჩემის პერსონაჟი თაგვი იყო და ვირთხუშ პეტროვიჩი ერქვა. ძალიან მომწონს ეს სახელი. საერთოდ, არ მახსოვს ის ზღაპრები, მაგრამ სახელი ძალიან კოხტად იყო შერჩეული. მერე ჩემი ძილისწინა ზღაპრები დეიდაჩემმა გადაიბარა. ისინი გოჭზე და მის ამხანაგებზე იყო. ყველაზე კარგი წიგნი კი, რომელიც იმ დროს მქონდა, ჩექმებიანი კატა გახლდათ: რო გადაშლი და ნახატები რო ამოდის, ისეთი, მგონი შემომეხია ის წიგნი, მხოლოდ ყდა მახსოვს. ხოლო პირველი წიგნი, რომელიც წავიკითხე, უფრო სწორად კი, ხშირად ვკითხულობდი, ენ ჰოგარტის „მაფინი“ იყო. მაფინი ჩოჩორს ერქვა, მოგეხსნებათ, და ეს წიგნი ძალიან მომწონდა. შორიახლო ტრიალებდა „ბიძია თომას ქოხიც“, მაგრამ მისი ყდისა მეშინოდა. ყდაზე სრულიად სულისშემძვრელი ბორკილებდადებული საბრალო ზანგი ეხატა და ამიტომ, წიგნი არ მომწონდა.

მეორე შუშაბანდის ბოლოში კიდევ ერთი პატარა ოთახი იყო და მთელი წიგნები იქ ელაგა. მე, ცხადია სურათებიანი წიგნები მომწონდა, მაგრამ ისინი იქ ძნელად მოიპოვებოდა. ამიტომ, ყდაზე თუ იყო სურათი, ისეთ წიგნსაც დავხედავდი ხოლმე. ასეთი იყო, ჯეინ ეარი, თუმცა, ეს ყდაც სრულიად შემაშფოთებელი იყო ჩემთვის, ჯეინს ისეთი ნირწამხდარი, თუ გაავებული სახე ჰქონდა, რომ იმის ხშირად შეხედვას ვინ გაბედავდა.

ღამღამობით, ძილის წინ, რატომღაც ვფიქრობდი, რომ ცხენზე ვზივარ და სადღაც მივაჭენებ. ერთი ყვითელი სათამაშო რევოლვერი მქონდა, მგონი, სმიტ ვესონის ყაიდაზე ჩამოსხმული, ახლა რომ ვფიქრობ, ნაგანს ნამდვილად არ ჰგავდა. თეთრი ტარი ჰქონდა და ტარზე კი ირემი ეხატა. მაშინ ბევრს ჰქონდა ასეთი რევოლვერები, მგონი, ყველაზე ხადავოი სათამაშო იმ დროის პატარა ბიჭებს შორის. ეს რევოლვერი სულ თან დამქონდა და ძილის წინ ბალიშის ქვეშაც ვინახავდი ხოლმე. არ ვიცი, რატომ, შესაძლოა, რაღაც ფილმი ვნახე, რომელიც არ მახსოვს, იმიტომ, რომ ოდნავ წამოზრდილს, სწორედ ისეთი ფილმები მომწონდა, რევოლვერებს რომ დაატრიალებენ ხოლმე. მაშინ, ჩემ ტოლებში, ვესტერნებზე და კოვბოებზე იმდენად არ იყო ლაპარაკი, უფრო ასეთი სიტყვა იყო: მექსიკელები. ანუ, დიდშლიაპიანი კაცი, ყველა მექსიკელი იყო.

მაშინ ხომ გოიკო მიტიჩის დროებაც გახლდათ, მისი შავ-თეთრი ფილმებისა, მერე ფერადი ვინიტუებიც მოჰყვა, მაგრამ ეს უფრო გვიანდელი ამბავია, მჟავანაძის ახალმოხსნილობის ბავშვობაში კი ესენი ნამდვილად შავ-თეთრი იყო.

აჰ, რაგვარი შურით ვუცქერდი მოზრდილ ყმაწვილს, რომელიც გვიამბობდა ფილმს - „დიდი დათვის თანავარსკვლავედის შვილები“. რას ნიშნავდა ეს სათაური, საერთოდ ვერ მივხვდი, ვინაიდან ასტრონომიაზე არავინ მესაუბრებოდა, მაგრამ მაინც მეტად შემშურდა, რომ ვიღაცეები ნაზიარებნი იყვნენ ამ სრულიად მიმზიდველ სახელს.

სამაგიეროდ, კარგად მახსოვს პირველი ფილმი, რომელიც კინოში ვნახე, კვლავ და კვლავ მამაჩემთან ერთად: ეს იყო საბჭოთა რობიზონ კრუზო, დღის სეანსი. იქ ამბობდნენ, პარასკევას ქართველი თამაშობსო. ახლა ვიცი, რომ ირაკლი ხიზანიშვილი თამაშობდა.

მზიანი დღე იყო, კინოდან რომ გამოვედით სინათლემ თვალი მომჭრა. რობინზონ კრუზო წაკითხული არ მქონდა, მაგრამ წიგნი კი მენახა. მენახა კი არა, ჩემი იყო.

ბაჩამ მაჩუქა.

ბაჩა სრულაიდ უნიკალური პერსონაჟი გახლდათ.

პირველი საჩუქრი, რომელიც მახსოვს, ბურთების სასროლი თოფი იყო, რომელიც საავადმყოფოშივე მომიტანეს, როცა გლანდები ამომაჭრეს. გლანდების კაციც მახსოვს: რომელსაც შუბლზე ის მრგვალი, ნახვრეტიანი სარკე ჰქონდა მიმაგრებული და მეჩხუბებოდა რაღაცეებს, როცა მაჭრიდა. ეტყობა მტკიოდა და ცუდად ვიქცეოდი, იმიტომ, რომ მეუბნებოდა, ეხლა შევწყვეტ ოპერაციასო. გეგონება ვიცოდი, რას ნიშნავს ოპერაციის შეწყვეტა. მერე იმ სარკეზე სისხლის წვეთები დავინახე და ეს თოფიც ჩამახუტეს, რომელიც იქვე, საავადმყოფოშივე გამიტყდა. შინ პაბედამ მოგვიყვანა, ან სად იპოვეს ეგეთი მანქანა. სქელი საროჩკა მეცვა, ბამბაზიის. მაგრამ ახლა თოფზე არ ვლაპარაკობ, არამედ, პირველ წიგნებზე, რომლებიც მაჩუქეს.

ბაჩა, დაბალი, ასევე ჩამრგვალებული, შავგვრემანი ქალი იყო: ბაბუაჩემის ახლო ნათესავი, საბავშვო ლექსების მწერალი. ხშირად მოდიოდა ხოლმე ჩვენთან და ღამითაც რჩებოდა უქმეებზე. უამრავი რამის მოყოლა იცოდა და როგორც ეტყობა, შინ იშვიათი ბიბლიოთეკა ჰქონდა: განსაკუთრებით ოციანი, ოცდაათიანი წლების ქართული წიგნებისა. ამას ახლა ვატყობ, წიგნებს მჩუქნიდა ხოლმე და ისინი ოცდაათიანი წლებისა იყო. ჯერ რობინზონ კრუზო მომიტანა და მაჩუქა, მერე კი, ტომ სოიერის თავგადასავალი. ძალიან ძველი ტომ სოიერი იყო, ელენე ახვლედიანის ნახატებით. ინდიელი ჯოს მაგივრად ინდოელი ჯო ეწერა: ეტყობა, მაშინ ასე თარგმნიდნენ. ნახატები იყო დაუვიწყარი. ახლაც მახსოვს. მაშინ ის წიგნი არ წამიკითხავს, მაგრამ კი ვათვალიერებდი ხოლმე. ხმარებისგან გაცრეცილი, დაშლილი და თამბაქოსფერი ფურცლები ჰქონდა. ნახატებზე, ბიჭებს და გოგოებს რაღაცნაირი სახეები ჰქონდათ, დაჭყეტილი თვალები, ჩაცინებებიც სრულიად თაღლითური, მოძრაობებიც მაგარი იყო.

ბაჩა დიდად დრამატული ბედის ქალი იყო. ესეც, რა თქმა უნდა, მერე გავიგე, მარტოობა სძულდა და აშინებდა, სულ მარტო კი იყო. ძალიან მაგარი მოყოლა იცოდა. რას მიყვებოდა, დიდად არ მახსოვს, მაგრამ მაგრად რო მიყვებოდა, ეს ნამდვილია. სულ ვფიქრობდი, ნეტავ ამ წიგნებს ოდესმე თუ წავიკითხავ-მეთქი. სახლში წიგნების მეტი რა იყო, მაგრამ ბაჩას მოყოლილები მაინც სხვა გემოსი გახლდათ.

ქართული ფანტასტიკური რომანები თუ გსმენიათ ოცდაათიანი წლებისა? მგონი ივანე ყიფიანის წიგნს მიყვებოდა, სადაც პერსონაჟს გიორგი მოგელი ერქვა. გიორგი მოგელი: აგე, დღემდე მახსოვს ეს კაცი, რომელიც თეთრ კოსტუმში წარმომედგინა. ბაჩა ამბობდა, ამ წიგნშიო, ადამიანები საჭმელს არ ჭამენ, ბეჭდებს იკეთებენ და ასე ძღებიანო. ესეც ქართული ნაუჩნი ფანტასტიკა.

ეს გიორგი მოგელი მხოლოდ ბაჩას მონაყოლიდან მახსოვს, მერე ისე ვიფიქრე, ივანე ყიფიანის პერსონაჟი უნდა იყოს-მეთქი, ყიფიანის ნაწერებს კი ეგრეც ვერ მივწვდი.

ყველაზე უფრო რაც არ მიყვარდა, კალამი და სამელნე იყო. მე ზუსტად იმის ბოლოს მოვესწარი, რომ, მგონი, მეოთხე კლასამდე, ჩანთაზე ნაქსოვ ტომსიკაში ჩადებული სამელნე მეჭირა და პენალში კალამი მედო. ეს მეტად არ მომწონდა, და რატომ არ ვიცი. ეტყობა, თხუპნიაობის გამო. სუფთა წერაშიც, პერსპექტივა არ გამაჩნდა... ოღონდ, ეხლა სკოლის რაღაცეებზე არ ვლაპარაკობ, უბრალოდ, უცებ ვიფიქრე, რა არ მიყვარდა-მეთქი და სწორედ რომ კალამი, რაც შემდგომში გვარიანი უცნაურობა გამოდგა. ასევე მეჯავრებოდა ყველანაირი ხორცი და ჩემი ჭმევა ტრაგედია იყო.

იცით რა მიყვარდა? ეზოს წინ ჭიშკართან რომ ვიჯექი იმ სკამეიკაზე და ბაბუაჩემი რომ ამოდიოდა აღმართზე, მუქი მწვანე ფართო ხალათი ეცვა, იყო მსუქანი და თავზე საზაფხულო შლაპა ეხურა. ვის გავდა და ჟან გაბენს. ერთხელ აიღო და შლაპა ანთებული სიგარეტით გამოწვა შუა ადგილას, რის შემდეგაც გამოაცხადა, ზაფხულია, სიცხეა და ჰაერი უკეთ იმოძრავებსო. ასეთი ონავრული რამეები ეხერხებოდა. სულაც არ დარდობდა, შლაპა რო გამოიწვა. აბა, მე გამომეწვა შლაპა. რა ამბავი ატყდებოდა?

რო ამოდიოდა აღმართზე, გავიქცეოდი ხოლმე და დავეტაკებოდი. მგონი, ცხოვრებაც ეს არის, თან პატარა რო ხარ, გამოგდის ასეთი რაღაცეები. ახლა, რომც მოგინდეს გაქცევა და დატაკება, ასჯერ დაფიქრდები. ეს სიყვარულებიც, რაღაცნაირად შეკავებულია ხოლმე, ანდა ადამიანები ჩვეულებრივები ხდებიან, თუ რა არი, არ ვიცი. მგონი, ნამდვილი ადამიანი მაშინ ხარ, როცა პატარა ხარ, მერე, ვიღაცა ხარ, იმის ნახევარიც არა, ბავშვობაში რომ იყავი.

პირველი სიბნელეც მახსოვს. ანუ, პირველი შუქის წასვლა. დედაჩემმა კინოში წამიყვანა, თუმცა, მგონი, მაშინ უკვე ცხრა წლისა ვიქნებოდი. კინო იყო, „ვერის უბნის მელოდიები“. მოვედით სახლში და ბნელა, ბებიას ძველი ლამპები ჰქონდა. ვახ, როგორ წავხდი. სახლში რო მოვდიოდით, იმას ვფიქრობდი, ეხლა მედროგე პავლეს დავხატავ-მეთქი. ლამპის შუქზე, აბა, რა უნდა დამეხატა, დიდი ვერაფერი. მაშინ ასეთ რამეებს ვაკეთებდი ხოლმე: რვეულის სულ ბოლო გვერდზე სახეს ვხატავდი, მერე, ზედა ფურცლებზე, სახის ფორმაზე ამოვჭრიდი ადგილს და ტანსაცემლს ვუხატავდი. ერთი ათს რომ გავაკეთებდი, ასე გამოდიოდა, რო თავი ერთია, ტანსაცმელი კი სულ სხვადასხვა. რატომ მომწონდა ასე, არ ვიცი. გადაშლიდი, სხვა ტანსაცმელია, ისევ გადაშლიდი, კიდევ სხვა და ასე გაუთავებლად. ლამპის შუქზე მაინც დავხატე, მაგრამ მგონი, მალევე ჩამაგდეს ლოგინში, მაინც ბნელაო. ამ სიბნელემ როგორც მახსოვს, გვარიანად შემაწუხა, ბებიამ კი თქვა, ომის დროს სულ სიბნელე იყო, რომც გქონოდა შუქი, მაინც უნდა ჩაგექრო, თვითმფირნავებიდან ქალაქი რომ ვერ დაენახათო. ისიც მოაყოლა, დაბლა ვიდექით ხოლმე, ქუჩის ბოლოში, მორიგეებადო.

იფ, ღამით მორიგეობა ჩვენი ქუჩის ბოლოში... დიდებული რამედ წარმოვიდგინე, იმიტომ, რომ ღამეები მომწონდა. ზოგჯერ ზაფხულში, თუ შემთხვევით არ დამაძინებდნენ, ეზოშიც კი ჩავდიოდი ხოლმე, ნიავი უბერავდა და სკამეიკაზე მეზობლები ისხდნენ. დიდი ბიჭები, ანდა რომელიმე ამომვლელი ჩაიმუხლებდა ამ სკამეიკაზე მსხდომებთან. ვიღაცა ონკანს მოუშვებდა და ეს ხმაც უხდებოდა იმ ზაფხულის ღამეს, ვარსკვლავებიც მახსოვს. ჰოდა, მორიგეობა მთლად მშვენიერი რამ იქნებოდა. ომისა არაფერი გამეგებოდა, მაგრამ ბებია ხშირად ახსენებდა ომს. უმცროსი ძმა, რომელიც თურმე, სწორედ აი, იმ ოთახში ცხოვრობდა, სადაც ახლა წიგნები იყო, გამთენიისას გაპარულიყო და მოხალისედ ჩაწერილიყო. ომი ჯერ კი არ იყო, მაგრამ ეს წასულა და ორიოდ კვირაში დაწყებულა კიდეც. ბებიას ჰქონდა მისი ერთადერთი წერილი, ომის დაწყებამდე სამი დღით ადრე გამოგზავნილი: ზედ შემშრალი ცრემლებით. ძალიან ხალისიანი წერილი იყო, როცა გავიზარდე, მერე წავიკითხე.

მაგრამ ეს ყველაფერი საბჭოთა კავშირის დასავლეთ საზღვარზე ხდებოდა: იქ პირველ სამ დღეში მოასწორეს ყველაფერი გერმანელებმა. ან სიკვდილი იყო, ან ტყვეობა და რახან ძმის დაღუპვის ცნობა არ მიუღიათ, ბებია ცოტათი მაინც ყოველთვის ფიქრობდა, რომ ის სადმე სხვაგანაა, რომელიმე ქვეყანაში.

რომ გავიზარდე, მივხვდი, რომ ეს ძნელი დასაჯერებელი იყო, რადგან უცხოეთში დარჩენილი ყოფილი ტყვეები საქართვლეოში უკვე ჩამოდიოდნენ კიდეც. ის კი არ ჩანდა. ბებია და მისი დები რომ შეიკრიბებოდნენ, აუცილებლად ლაპარაკობდნენ თავიანთ პატარა ძმაზე. აგერ, ბოლო დრომდე ასე იყო. ერთხელ, ამბავიც კი მოიტანა ვიღაცამ, იუგოსლავიაში ნამყოფი კაცისგან მოთხრობილი, ტაქსში ჩავჯექიო და მძღოლი ძალიან გავდა თქვენს ძმასო, გამომიტყდა რომ ქართველი იყო, ოღონდ სახელი არ მითხრაო... ეს, მგონი, 80-იანი წლების დასაწყისში მოხდა. არ მგონია, ის ყოფილიყო.

იქ ჭიშაკრთან ჩემი ჯდომისას კი, ხანდახან მოდიოდა მაღალი და შავტუხა ბიჭი გელა, რომელსაც ასანთი ჰქონდა, ჭიანჭველების ბუდეებს ეძებდა და მერე მოკიდებული ასანთით დასდევდა ამ ჭიანჭველებს.

ეხლა კიდევ ერთი რამე გამახსენდა.

ერიკა დევდსონ.

ეს იყო პირველი უცოხური სახელი და გვარი, რომელიც დამამახსოვრდა. ოღონდ ამ ამბავს სხვა დროს მოვყვები.

ერთხელ კიდევ, ბაბუას ვყავდი წაყვანილი სადღაც და ბორია პაიჭაძე შეგვხვდა.

მისი ხმა მახსოვს.

ისტორია

ავტორი: შორენა შავერდაშვილი
ფოტო: დავით მესხი, პირადი არქივი

ფოტო: დავით მესხი

ანკეტა

განათლება:

ზოგიერთი აკადემიური ნაშრომი (რომელთა სათაურების თარგმნაც კი გაგვიჭირდა)

პროფესიული საქმიანობა:

ოჯახური მდგომარეობა:

განსაკუთრებული ნიშნები:

სალომეს იარლიყები არ უყვარს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მასზე მესამე პირში წერა თითქმის შეუძლებელია. მე მხოლოდ იმის თქმის უფლება მაქვს, რომ ტომ ვეითსის ფანია და ვეგეტარიანელი. ეს ორად ორი იარლიყია, რაც მასში პრინციპულ დისკომფორტს არ იწვევს. ამიტომ, კულტურულ გლობალიზაციაზე, მემარცხენეობაზე, ფემინიზმზსა და მასკულინიზმზე, ნაციონალიზმსა და მრავალფეროვანებაზე, მედიასა და ჟურნალისტიკაზე და, რაც მთავარია, გულწრფელ სენტიმენტებზე, სალომე პირველ პირში თავად მოგითხობთ.

სალომეს იუმორის შესანიშნავი გრძნობა აქვს, თან დიპლომატია და დაგინდობთ, სტალინზმისა და ფსევდო-ტოლერანტობის საფრთხეების განმარტებასთან ერთად, იმასაც გეტყვით, როგორ უნდა დაამარცხოთ ქსენოფობია და სიგარეტი!

უხსოვარ დროს

უხსოვარი დროიდან მეშვიდე კლასამდე წარჩინებული, წესიერი, ხუთოსანი ბავშვი ვიყავი. დედასთან ერთად ვმღეროდი, თეატრში მალვინას მათამაშებდა - ცისფერთვლებიანი, თმებიც ცისფერად მქონდა შეღებილი.

მერვე კლასიდან რადიკალურად შევიცვალე. წავედი ზაფხულის არდადეგებზე და სექტემბერში სულ სხვანაირი დავბრუნდი - მომატებული, თმა შეჭრილი. დავიწყე შატალოებზე სიარული, რაღაც პერიოდი ნიშნებიც გამიფუჭდა. სხვა ინტერესები გამიჩნდა. დავიწყე როკის სმენა. დამაინტერესა 1968 წლის მოვლენებმა და ჰიპებმა, ოღონდ, ამის შესახებ ჯერ არაფერი ვიცოდი. ვუსმენდი ჯიმ მორისონს და ვწერდი მოთხრობებს მორისონის გავლენით, მწვანე გველებზე, მეფე-ხვლიკებზე და რა ვიცი. მოკლედ, სხვა რომანტიკა შემოვიდა ჩემს ცხოვრებაში. გავხდი მელანქოლიური, რომ არ ვთქვა, დეპრესიული - როგორც ხდება ხოლმე ხშირად, ამ ასაკში. ამან გამოიწვია გაუცხოება ჩემი თანატოლების მიმართ. პირველი სერიოზული, გაცნობიერებული განცდა, რომ „მე ცოტა სხვანაირი ვარ“ ეგ იყო. წარმოიდგინე, 15-16 წლის ხარ და ბიჭები, ვისაც ეპრანჭები, ოჯახის წევრები, მეგობრები გეუბნებიან, რომ შენ „ქალის გარდა ყველაფერი ხარ“, იმიტომ, რომ არ იხატები, ქუსლებზე ვერ დგები. შეიძლება ცდილობ, მაგრამ ვერ დგები. თან ამ პერიოდში ხომ სხეული გეცვლება, ფსიქიკა გეცვლება, გოგოს მითუმეტეს. მოკლედ, 2-3 წელი ჩემს თავს კარგად ვერც ვფლობდი, არც ვიცნობდი და ჩემს სხეულთანაც გაუცხოება მქონდა.

ამ გაუცხოების და კომპლექსების მიუხედავად, სკოლის დრო მაინც კარგად მახსენდება. თუმცა, სკოლის პერიოდის ბევრი მეგობარი, სამწუხაროდ, დავკარგე. ერთი სოფო შემომრჩა. ოღონდ, მას, ალბათ, უკვე მეგობარი აღარც ჰქვია - 25 წელია ვმეგობრობთ, უკვე ჩემი ცხოვრების ორგანული ნაწილია. ჩემი პირველი „რომანიც“ სკოლას უკავშირდება, თუმცა, მგონი უკვე მაშინ მქონდა გარკვეული იდეოლოგიური პრობლემები - განსაკუთრებეთ გენდერულ პლანში. გვქონდა პრობლემები. ახლა კი. შეიძლება. პათეტიურად ჟღერდეს, მაგრამ ვიდრე გავიგებდი გენდერი და ფემინიზმი რა იყო, უკვე აშკარა პროტესტი მქონდა „ქართულ-ტრადიციული“ ურთიერთობების წესების მიმართ - ქალმა რომ თავისი ადგილი უნდა იცოდეს და კაცმა - თავისი და რაღაც ასეთი სისულელეები. ამიტომაც. გამიხარდა მოგვიანებით იმის აღმოჩენა, რომ თურმე, ამ ყველაფერს თავის სახელი ჰქვია და ამ ყველაფერზე ძალიან ბევრმა ჭკვიანმა ხალხმა იფიქრა.

მოკლედ, გარდატეხის ასაკში ძალიან ინტენსიური ცვლილებები მოხდა ჩემს თავს. მერე მშობლებს დავუჯერე და უნივერსიტეტში, დასავლეთ-ევროპულზე ჩავაბარე. დედაჩემი განსაკუთრებით აქტიურობდა. ინგლისური უკვე კარგად ვიცოდი და მითხრა, ინგლისურის სპეციალისტი გამოდი, იმიტომ, რომ მარტოს რომ მოგიწიოს თავის რჩენა, სტუდენტებს მოამზადებ და შემოსავალი გექნებაო.

უნივერსიტეტში ერთი სემესტრი ვისწავლე და მერე ინგლისში წავედი. პირველად, ენის კურსებზე, სამი თვით. ეს არის სადღაც 1994 წელი. ინგლისში წასვლა ერთგვარი პირველი გარდატეხა იყო. მანამდე ეტაპები შემზადება იყო ამ ცვლილებებისთვის. დამატებით ორი თვე დავრჩი - ოფიციანტად ვმუშაობდი და ჩემს პირველ დამოუკიდებელ ცხოვრებას იქ ვეზიარე.

მწვანე ტალღა

„მწვანე ტალღაზე“ მისვლა როკ დიჯეად 1996 წელს - ესეც ერთ-ერთი საეტაპო მოვლენაა ჩემს ცხოვრებაში. ჩემით მივედი და იქ მართლა სხვა სამყარო დამხვდა. პირველად ტომ ვეითსი იქ მომხვდა ყურში. „Blue Valentines“ უკრავდნენ. არც ტომ ვეითსი ვიცოდი. მაშინ ვგიჟდებოდი ჯიმ მორისონზე, ჯენის ჯოპლინზე. მინდოდა ჯენის ჯოპლინს ფიზიკურად დავმსგავსებოდი და ამას ყველანაირად ვცდილობდი. ვკითხულობდი რაღაცეებს და 68 წლის ამბების სრული რომანტიზაცია მქონდა, რაც, სხვათა შორის, დღემდე მაქვს გამოყოლილი, ოღონდ, იმედი მაქვს, ცოტა უფრო ღრმად და არა ისე ინფანტილურად, როგორც მაშინ. თუმცა, ვინ იცის.

იქ ბევრი კარგი ადამიანი დამხვდა. ხშირად, ღამის ცვლაში ვიყავი ხოლმე როკ-დიჯეი. რადიო მაშინ მეთვრამეტე სართულზე იყო და წარმოიდგინე, უყურებდი მთელს 72 ცხელი შოკოლადი „ერთ საერთო საცხოვრებელში ვცხოვრობდით და ადრიანზე სულ მესმოდა, რომ არის ერთი ძალიან სიმპათიური ბალკანელი ბიჭი. ვიღაცეები იმასაც ამბობდნენ, ჯეიმს დინს ჰგავსო. ბოლო-ბოლო ერთ-ერთ საშობაო წვეულებაზე გავიცანი და სრულიად მოვიხიბლე“. ისტორია ქალაქს, ჩაბნელებულს და უშუქოს. ხალხი ბატარიებით უსმენდა რადიოს, გვირეკავდა, გვიკვეთავდა სიმღერებს... ძალიან საინტერესო ადამიანები რეკავდნენ - ვეტერანი როკერები, თავის დროზე რენტგენის ფირფიტებს რომ უსმენდნენ, და ახალგაზრდები, რომლებიც ნირვანას და თანამედროვე როკს ითხოვდნენ. მსმენელები რადიოშიც მოდიოდნენ ხოლმე, ვუსმენდით მუსიკას და ვლაპარაკობდით. მაშინ პირველად გავიაზრე, რომ ალტერნატიული, სუბკულტურული ცხოვრებით ჩვენს გვერდით ბევრი ადამიანი ცხოვრობს.

დიდი დინამიკები გვქონდა, ფანჯრებს ვაღებდით და როკს ვუკრავდით ბოლო ხმაზე. ჩაბნელებული ქალაქი და როკი. ნამდვილი რომანტიკა!.. ასე გაგრძელდა 2 წელი. ფანტასტური დრო იყო, მიუხედავად იმისა, რომ ომების შედეგად დანგრეული იყო ყველაფერი. ის შესაძლებლობა, რომელიც მე მომეცა, მდიდარ ქვეყნებში ახალგაზრდებს, ალბათ, ძალიან იშვიათად ეძლევათ.

მერე, საქართველში ყოველ ჩამოსვლაზე მწვანე ტალღაში ვბრუნდებოდი ხოლმე. რაღაც პერიოდში ციკლსაც ვაკეთებდი - „სექსუალური რევოლუცია“ ერქვა. ვიწვევდი სტუმრებს და ვლაპარაკობდით ყველაფერზე - დაწყებული სკოლაში სექსუალური განათლებით, უმცირესობებით, ხელოვნებაში სექსის რეპრეზენტაციით, დამთავრებული შიდსით, „ქალწულობის ინსტიტუტით“, და ეროტული ქარიზმის ფენომენით.

სხვათა შორის, ჩემი გამოცდილებით შთაგონებულმა, ჩემმა უმცროსმა დამ, ნატუკამ, უკვე სკოლის ბოლო კლასებში დაიწყო დიჯეად მუშაობა. დღესაც რადიოშია - „უცნობში“ - ახლა უკვე ახალი ამბები მიყავს. ძალიან მიხარია ნატა რომ მყავს. ერთმანეთს თან ძალიან ვგავართ, და თან სრულიად სხვადასხვანაირები ვართ. ისიც ისეთივე ცნობისმოყვარე და დამოუკიდებელია, როგორიც მე ვიყავი მის ასაკში. თუმცა, ჩემთან შედარებით, ბევრად უფრო მშვიდია და თავდაჯერებული. ალბათ, იმის გამოც, რომ ჩემნაირი უფროსი და ყავს ჭკუის მასწავლებლის როლში!.

ფოტო: გიორგი ნადირაძე

„ჩემი თიჩერი“

ინგლისიდან რომ დავბრუნდი, 1994 წელს, მივხვდი, რომ სხვა ფაკულტეტზე მინდოდა გადასვლა. ამ დროს ტელევიზორში სულ გოგი გვახარია ჩანდა და როგორც ბევრი სხვა, მეც აღტაცებული ვიყავი მისი გადაცემებით. ამიტომ დასავლეთ-ევროპულიდან საბუთები გამოვიტანე, სახლში ვთქვი, მე აქ ვეღარ გავაგრძელებ სწავლას-მეთქი და უფასო ფაკულტეტიდან ფასიანზე, კინომცოდნეობაზე გადავედი.

გოგი კინოს ისტორიას და თეორიას მიკითხავდა. ნამდვილი კერპი იყი სტუდენტებისთვის. არასოდეს დამავიწყდება, პირველად მეორე კურსზე როგორ მკითხა რაღაც ფილმზე, მოგეწონაო? ჩემი აზრი აინტერესებდა. ეს უსერიოზულესი ამბავი იყო მაშინ. ახლა მართლა ნოსტალგიურად მახსენდება ის პერიოდი. წარმომიდგენია, თვითონაც როგორ იცინებს ამ ჩემი მოგონებების წაკითხვისას.

მერე უკვე გადაცემის კეთება დავიწყეთ ერთად და ამან ძალიან შემმატა თავდაჯერებულობა. თვითონ შემომთავაზა მოულოდნელად, მოდი „მწვანე ტალღაზე“ გადაცემა გავაკეთოთო. გადაცემას „ვერტიკალური მონტაჟი“ ერქვა, და კინომუსიკაზე იყო. წამყვანები გოგი და მე ვიყავით.

მოგვიანებით, „ფსიქოს“ პერიოდში ვეხმარებოდი, კლიპებს ვაკეთებდი და ღია ეთერში ტელეფონებს ვპასუხობდი. ეგეც როგორი გამართლებაა! სხვა ქვეყნებში რომელ სტუდენტს ეძლევა საშუალება აიღოს პაზოლინის, ფელინის და კენ ლოუჩის ფილმებიდან კადრები და კლიპი ააწყოს. ხომ გამორიცხულია? ამ დროს მე სრული თავისუფლება მქონდა. ვიღებდით ერთ თემას კინემატოგრაფის ისტორიაში, ვთქვათ ნარკომანიას, ან კერპთაყვანისმცემლობას, ან რომელიმე რეჟისორის შემოქმედებას. მერე გოგისთან კონსულტაციით და შთაგონებით, ვიღებდი რამდენიმე ფილმს, სადაც ეს თემა იყო განვითარებული. იქიდან ვკრებდი კადრებს, ვადებდი მუსიკას და ვწერდი ტექსტს. რამდენიმე კლიპი ძალიან კარგი გამომივიდა... ახლაც რომ ვუყურებ, მომწონს. მაგალითად პაზოლინი... ძალიან საინტერესო პერიოდი იყო. თითქოს მაშინ რაღაც იწყებოდა.

„ფსიქო“ სალონური გადაცემა კი არა, ბომბი იყო. საზოგადოებრივ აჟიოტაჟს იწვევდა. სალონური გადაცემები ამას ვერ ახერხებდნენ.

დღემდე ვთვლი, რომ ჩემს ცხოვრებაში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი გამართლება გოგისთან შეხვედრაა. პათეტიკურად ჟღერს, მაგრამ ასეა. გოგისთან ურთიერთობისას მთლიანად გამიქრა იმის შეგრძნება, რომ სხვანაირი ვარ და რომ ჩემი არავის ესმის. პირიქით. ჩვენი ურთიერთობა სრული კომფორტი და ახალი სამყაროს აღმოჩენა იყო. თუ ვინმემ მოახდინა ჩემზე პირველი და მართლა წარუშლელი ზეგავლენა, ბებიის მერე, რომლის გაზრდილიც ვარ, გოგი იყო, ნამდვილად. ჩემი „თიჩერი.“

REUTER/tom veiTsi

პირველი საყრდენი

დედაჩემი 20 წლის იყო მე რომ გამაჩინა. ვარსკვლავი იყო, მომღერალი და იმ პერიოდში ახალი დაწყებული ქონდა მამაჩემთან ერთად კვარტეტში სიმღერა.

ისინი ბევრს მოგზაურობდნენ და ბუნებრივია, ბებიას მოუწია ჩემი გაზრდა, დედის დედას. ბებიაზე ახლობელი ადამიანი დღემდე არ მყავს. სულ სხვა დამოკიდებულება ჰქონდა თავის შვილებთან, მკაცრი დედა იყო. მე კი ძალიან მიადველდებოდა ბებია-ბაბუასთან ურთიერთობა. ბებია არც ფემინისტურ პოლიტიკას იცნობს და არც გენდერის თეორიებს - თვითონ დიასახლისია, პერსპექტიული, ნიჭიერი სტუდენტი იყო, მაგრამ შვილების გამო სახლში დაჯდომა მოუწია - მაგრამ მე შეგნებულად, პრინციპულად არ მასწავლა კერვა. სულ მეუბნებოდა, ისეთი სამსახური უნდა გქონდეს, რომ სხვებმა შეგიკერონო. საჭმლის კეთება მე თვითონ მაინტერესებდა, ვუყურებდი და რაღაცეები ვისწავლე. ბიჭებთან ურთიერთობაზეც ბებია მეუბნებოდა, შენ არაფერი დათმო, შენს თავზე იფიქრე, მთავარია, შენი საქმე, შენი განწყობა, განვითარება, კარიერაო. ბებია რომ მაგას გეტყვის, საქართველოში!.. სახლში ასეთი საყრდენის ყოლა ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ მხრივაც ძალიან გამიმართლა.

ბაბუა? - ბაბუა მყავს ფანტასტიური. ტექნიკური უნივერსიტეტის პროფესორია. საოცრად ნიჭიერი, ლაღი, ხმაურიანი, მღერის და დღემდე ჩოგბურთს თამაშობს, ყოველ შაბათ-კვირას. ცოტა ხნის წინ, ადრიანს ჰყავდა თავის პროფესორი და მისი ცოლი სტუმრად. ერთ საღამოს ჩვენთანაც მოვიდნენ სახლში და ბაბუამ ისე უმღერა, უცეკვა და სადღეგრძელოები უთხრა, გადარეულები წავიდნენ, „აგულიიიიი“-ს ძახილით.

მოკლედ, მთელი ბავშვობა ბებია-ბაბუასთან მაქვს გატარებული და თბილისში ადრიანთან ერთად რომ დავბრუნდი, ისევ მათთან ერთად ვიცხოვრეთ. არც გვქონია ცალკე ცხოვრების სურვილი. ადრიანსაც უკვე თავის ურთიერთობა აქვს მათთან. ბაბუა და ის ნარდს და დომინოს თამაშობენ ხოლმე ხშირად.

ადრიანი

უკვე მეორედ რომ წავედი ინგლისში, ბრაიტონში, მაგისტრატურაზე, 1999 წელს, ეს უკვე საბოლოო გარდატეხა იყო ჩემს ცხოვრებაში. იქ ჩემი ფორმირება მოხდა როგორც ინტელექტუალური, ისე პიროვნული ან თუნდაც პოლიტიკური თვალსაზრისით. მაშინ ბრიტანეთის საბჭოს მიერ გამოცხადებულ სტიპენდიების კონკურსში გავიმარჯვე და ასე წავედი. დღეს თუ რამე შეხედულება მაქვს, ან რაღაცაზე ჩამოყალიბებული წარმოდგენა, ძირითადად ინგლისში გატარებული იმ ერთი წლის დამსახურებაა. ადრიანიც იქ შემხვდა.

ადრიანთან სასაცილო ისტორია იყო. ბრაიტონში ბევრი საინტერესო ადამიანი გავიცანი. თვითონ სწავლის პროცესიც ძალიან საინტერესო იყო. დღე და ღამე ბიბლიოთეკაში ვათენებდი, იქ მეძინა ფაქტობრივად, მაგრამ, არც ერთი წუთით არ მიგვრძნია, რომ „ვმეცადინეობდი“. ახალი თეორიები და კონცეფციები აღმოვაჩინე. საოცარი, მართლა ეიფორიული პერიოდი იყო - ეგეთი აღარასოდეს მქონია, მიუხედავად იმისა, რომ მერეც ბევრი ვისწავლე.

მოკლედ, ერთ საერთო საცხოვრებელში ვცხოვრობდით და ადრიანზე სულ მესმოდა, რომ არის ერთი ძალიან სიმპათიური ბალკანელი ბიჭი. ვიღაცეები იმასაც ამბობდნენ, ჯეიმს დინს ჰგავსო. ბოლოს საშობაო წვეულებაზე გავიცანი და მართლა მოვიხიბლე. მაშინ თვითონაც სხვანაირი იყო, ძალიან გამხდარი და რაღაცნაირი სასაცილო, დაჟინებული გამოხედვა ჰქონდა - ეტყობა ესმოდა კომპლიმენტები და იფერებდა. მოკლედ, მომეწონა. მაგრამ არ ვიცი, უბრალოდ, არ მჯეროდა ღრმა და რომანტიკული სიყვარულის იდეის, თუ იმიტომ, რომ დაღლილი და ტრავმირებული ვიყავი წინა ურთიერთობის დასასრულით, გადავწყვიტე, რომ სერიოზულ ურთიერთობას ვერ დავიწყებდი. ვსეირნობდით, კინოში დავდიოდით. ოღონდ პირველივე დღეს, როგორც კი მივხვდით, რომ აღარ ვართ მხოლოდ მეგობრები, ვუთხარი, რომ ჩვენს შორის სერიოზული ვერაფერი მოხდება, კარგი ბიჭი ხარ, მომწონხარ და მოდი, სანამ აქ ვართ, ვიყოთ ერთად-მეთქი. კარგიო, დამთანხმდა.

ასე ვიყავით მთელი წელი. კინოში დავდიოდით, კაფეში ვისხედით, ძალიან ბევრს ვლაპარაკობდით. საერთო მართლა ბევრი გვქონდა - სხვა თუ არაფერი, ჩვენი ქვეყნები გავდა ერთმანეთს პოლიტიკური და სოციალური მდგომარეობით. თუმცა ასეთი „მსუბუქი რომანი“ დიდხანს ვერ გავაგრძელეთ - ზაფხულში, თავის დაბადების დღეზე, ადრიანმა მითხრა რომ ასე, „კონტრაქტებით“ ურთიერთობა აღარ უნდოდა. ბრაიტონში, სანაპიროზე ვისხედით, კოცონები გვენთო, ვმღეროდით და ვიცინოდით - ბევრნი ვიყავით, ადრიანის დაბადების დღეს აღვნიშნავდით. რაღაცნაირი, „ჰიპური“ ღამე იყო, მართლა ლაღი და თავისუფალი. და უცებ გამომიცხადა, ცივი და რაციონალური ხარ, როგორ შეგიძლია ასე „კონტრაქტებით“ ურთიერთობაო. გული დამწყდა, ჩავთვალე რომ ისევ არ გამიმართლა და „ვერ გამიგეს“. კიდევ კარგი მერე ბუდაპეშტში წავედით.

მეორე შანსი - ბუდაპეშტი

ასეთი განცდა იმიტომ იყო, რომ ადრიანმაც და მეც ერთად მივიღეთ სტიპენდიები ცენტრალურ ევროპის უნივერსიტეტში სწავლის გასაგრძელებლად, და ინგლისიდან ორივე ბუდაპეშტში მოვხვდით. წარმოიდგინე, ადრიანსაც რომ არ მიეღო ეს სტიპენდია და ერთად არ წავსულიყავით, ვერასოდეს ვეღარ ვნახავდით ერთმანეთს. ახლა რომ ვფიქრობ ამაზე, ძალიან მეშინია. ალბათ, თან ვერც კი მივხვდებოდი, ვინ დავკარგე.

ბუდაპეშტში რომ ჩავედით, ცოტა ხანს ისევ მხოლოდ ამხანაგები ვიყავით. სტუდენტური ცხოვრების შესაფერისად, სტიპენდიის დასაზოგად ბინა ერთად ვიქირავეთ. მთელი ერთი სემესტრი ადრიანს ინგლისელი გერლფრენდი ჰყავდა - მოდიოდა, ერთად ვსადილობდით. ჩემთანაც ვიღაცეები ჩდებოდნენ და ქრებოდნენ. მაგრამ, ამ ერთი სემესტრის განმავლობაში მე და ადრიანი უკვე მართლა ძალიან დავმეგობრდით - ტელევიზორს ერთად ვუყურებდით, სადილს ერთად ვაკეთებდით, ვიცინოდით. და მალე მივხვდით, რომ ერთმანეთი გვიყვარს. მოკლედ, ძალიან გაგვიმართლა - ჯერ ქართველმა და ალბანელმა რომ ერთმანეთი ინგლისში გავიცანით, და მერე უნგრეთში რომ აღმოვჩნდით ერთად. პირველი შანსი გავუშვი ხელიდან, მაგრამ მეორეც მომეცა. ასე რომ, ხანდახან თუ ზემოთ ავიხედები ხოლმე, ამაზე ვფიქრობ. ადრიანი ჩემი ცხოვრების ყველაზე დიდი გამართლებაა!

დედა და მასკულინური გენეოლოგია

ოჯახში განსხვავებული ღირებულებები გვაქვს, მაგრამ ერთი, რაც ყველას გვაერთიანებს კარგი იუმორის გრძნობაა. ეს გვშველის. დედაჩემა და მამაჩემა იმიტომ გაძლეს ერთად, რომ შეუძლიათ, შუა კონფლიქტის დროს, ყოველგვარი მოგვარების და გადაწყვეტის გარეშე, ორივემ სიცილი დაიწყოს. მამასთან მე ყოველთვის განსაკუთრებულად კარგი ურთიერთობა მქონდა, ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე ძალიან კარგად გვესმოდა ერთმანეთის. ალბათ, პირველ რიგში იმის გამო, რომ იუმორი გვაქვს ზუსტად ერთნაირი.

ძალიან მალე მივხვდი, რომ დედის მიმართ პრეტენზიები ბანალურია და მეტი არაფერი. შვილზეც ბევრი რამეა დამოკიდებული. პირველად რომ ვნახე ბერგმანის „შემოდგომის სონატა“, ძალიან დამაფიქრა ამ ფილმმა. მერე ინგლისში რომ წავედი, მედიის პარალელურად, გენდერის საკითხებს ვსწავლობდი. მაშინ ფსიქოანალიზით ვიყავი გატაცებული, განსაკუთრებით ფსიქოანალიზის ფემინისტური კრიტიკით. რამდენიმე ავტორი

პირველად წავიკითხე. დედასთან ურთიერთობის გააზრებაში განსაკუთრებით დამეხმარა, ფრანგი ქალია ასეთი, ლუს ირიგარე. ახლა ზედმიწევნით სერიოზულად ვეღარ აღვიქვამ, მაგრამ მაშინ ჩემთვის მნიშვნელოვანი ფიგურა ოყო. სწორედ ის წერს ქალიშვილების და დედების ურთიერთობის რეპრეზენტაციზე დასავლურ კულტურაში. ამბობს, რომ ბიჭების და დედების ჰარმონიული ურთიერთობების ბევრი მაგალითი არსებობს, მაგრამ ბერძნულ მითოლოგიაში დემეტრასა და კორას მერე, გოგოებსა და დედებს შორის ჰარმონიური ურთიერთობის შემთხვევა კულტურაში თითქმის არ ყოფილაო. ამ ურთიერთობას ყოველთვის რაღაც პრობლემა ახლავს თან, ან კაცია შუაში. ეს ფროიდთან უკვე მოცემულობაა, რომ გოგონა პატარაობიდან დედის მიმართ გაუცხოებას გრძნობს და თუ მას მამასთან მიჯაჭვულობა არ უჩდება, ის უკვე პათოლოგიურად ვითარდება. ანუ, დედის მიმართ ანტაგონიზმი ნორმალურ განვითარებად ითვლება. ეს კი ფემინისტებისათვის, რასაკვირველია, პატრიარქალური კულტურის მორიგი გამოვლინებაა.

მერე ვნახე ალმოდოვარის „მაღალი ქუსლები“ - დღემდე ვთვლი, რომ ასეთი ფილმი დედის და ქალიშვილის ურთიერთობაზე არ არსებობს. „შემოდგომის სონატაზე“ და „მაღალ ქუსლებზე“ თემაც კი დავწერე - შედარებითი ანალიზი. მახსოვს, ერთხელ დავურეკე დედაჩემს ინგლისიდან და ვუთხარი, რომ ჩვენს შორის მთავარი პრობლემა მასკულინური გენეოლოგია ყოფილა-მეთქი. ვერ გაიგო, რასაკვირველია, მაგრამ მეც ნახევრად ხუმრობით დავურეკე. მოკლედ... რაღაც ასაკამდე მქონდა დედის მიმართ არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება, ბევრს ვკამათობდით, არა მხოლოდ ჩვენს ურთიერთობაზე, ზოგად და განყენებულ თემებზეც. მაგრამ, მაინც ვთვლი, რომ ეს სერიოზულ პრობლემად არასოდეს ქცეულა. რაღაცეები არ მოსწონდა, ჩემი ცხოვრების სტილი არ ესმოდა. დღემდე არ მოსწონს რაღაცეები, ვერ ხვდება, მაგალითად, ბავშვი რატომ არ მყავს, მაგრამ ასეთი სხვადასხვაობა ალბათ ნორმალურია.

ახლა ძალიანაც მომწონს, რომ ცნობილი, ლამაზი და ცოტა ექსტრავაგანტული დედა მყავს. ურთიერთობაც ძალიან კარგი გვაქვს - ხშირად მე ვარიგებ ხოლმე ჭკუას. სრული თანასწორობაა!..

მოკლედ, ბევრი რაღაც შვილზეც არის დამოკიდებული და არ შეიძლება მშობლების მიმართ გაუთავებელი პრეტენზიები. როგორც ერთმა ჩემმა მეგობარმა თქვა, არსებობენ ცუდი დედები და მამები, მაგრამ უფრო ხშირად არსებობენ სულელი და ეგოისტი შვილებიო.

სადისერტაციო თემები და „მნიშვნელოვანი ფიგურები“

ინგლისში, მას-მედიის თეორიების და კვლევის მეთოდების სწავლისას, განსაკუთრებით გამიტაცა გენდერის ფილოსოფიამ. ყოველთვის მაინტერესებდა, მაგრამ იქ საშუალება მომეცა ძალიან ბევრი მიმართულება და მიდგომა შემესწავლა.

იმდენად დავინტერესდი, რომ სასექსის უნივერსიტეტში მაგისტრის ხარისხის მოპოვების მერე, გადავწყვიტე, პირდაპირ მეორე მაგისტრატურა დამეწყო, და გენდერის ირგვლივ არსებული ლიტერატურა მესწავლა. ამისათვის წავედი ბუდაპეშტში. სხვათა შორის, დავიტრაბახებ და ვიტყვი, რომ ორივე მაგისტრის ხარისხი წარჩინებით მაქვს დაცული.

ძალიან საინტერესო იყო იმ სიღრმის და მრავალფეროვნების აღმოჩენა, რომელიც „ფემინიზმს“, როგორც ფენომენს ახასიათებს. რომ არსებობს ლიბერალური, მარქსისტული, პოსტმოდერნისტული, „განსხვავების“ თუ სხვა „ფემინიზმები“ თავთავიანთი გამოვლინებებით როგორც პოლიტიკურ, ისე აკადემიურ სფეროში; რომ, მაგალითად, ბევრი ფემინისტისთვის ქალის და მამაკაცის თანასწორობის იდეა მიუღებელი და ქალების მასკულინიზაციის ტოლფასია, ვინაიდან ამით ქალები მხოლოდ მოირგებენ იმ აგრესიულ ცივილიზაციას, რომლის შექმნაშიც მონაწილეობა არ მიუღიათ.

თუმცა, უნდა ვთქვა, რომ ფემინიზმის და ქალთა პრობლემებზე დაწერილ ლიტერატურაზე მეტ ყურადღებას იმ ტექსტებს ვუთმობდი, რომლებიც „უმრავლესობებზე“ - ამ შემთხვევაში, მამაკაცებზე, და მასკულინურ იერსახეებზე იყო. ინგლისში სწავლას რომ ვამთავრებდი, მაშინ გამოვიდა ჰოლივუდის ცნობილი ფილმი „American Beauty“, რომელმაც დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია, უწინარესად იმის გამო, რომ ღიად ასახავდა ე.წ. „მასკულინური კრიზისის“ ფენომენს. სამაგისტრო დისერტაცია სწორედ ამაზე დავწერე - რას ნიშნავს ეს კრიზისი, და იყო თუ არა ოდესმე პოპულარულ კინოში ისეთი ეპოქა, რომელშიც მთავარი გმირი, მამაკაცი არ განიცდიდა „კრიზისს“. ეს ძალიან საინტერესო სფეროა, განსაკუთრებით, თუ ქრონოლოგიურ ანალიზს მიმართავ - ზედმიწევნით თავდაჯერებული ჰემფრი ბოგარტი და კლარკ გეიბლი, უაღრესად მასკულინური, მაგრამ ისტერიული მარლონ ბრანდო, 80-იანი წლების გროტესკული კაცი-კარიკატურები, შვარცნეგერი და სტალონე, და ბოლოს „კრიზისში“ მყოფი გმირები...

ქალებიდან მამაკაცებზე - ან, თუ განვაზოგადებთ, უმცირესობიდან უმრავლესობაზე - აქცენტის გადატანაში ერთგვარი პოლიტიკური მუხტი დევს. როცა მხოლოდ უმცირესობებზე - ქალებზე, შავკანიანებზე, ჰომოსექსუალებზე - მათ უფლებებზე და პრობლემებზეა ლაპარაკი - ამით ერთგვარად ძლიერდება ის აზრი, რომ „ნორმას“ პრობლემები არ აქვს. რომ მამაკაცი, ჰეტეროსექსუალი, თეთრკანიანი უპრობლემო, ბუნებრივი კატეგორიებია. ასე კი ნამდვილად არ არის.

ისე, საქართველოში მაჩოები გენდერზე და ქალთა უფლებებზე დამცინავად რომ მიწყებენ ლაპარაკს, ვპასუხობ, ორი დისერტაცია კაცებზე მაქვს დაწერილი-მეთქი. ეს კი დიდ დაბნეულობას იწვევს ხოლმე. ჭრის. ალბათ, მოვა დრო და გენდერის რომელიმე ახალგაზრდა მკვლევარი ქართველი მამაკაცის სტერეოტიპზეც დაწერს. მასალა უამრავია - მარტო ქართველი კაცის და რუსი ქალის მითი რად ღირს... დღემდე შეგხვდებათ საბჭოთა დროის ნოსტალგია, და მოგონებები მამაკაცების პიკანტურ თავგადასავლებზე მოსკოვში. ალბათ, ამაში ერთგვარი კომპენსაციის ვნებაც იდო - კოლონიზატორის და კოლონიზებულის ურთიერთობის მოდელი. „შენ კი ხარ რუსეთი, რომელსაც დაპყრობილი გყავარ, მაგრამ, სამაგიეროდ, შენი ქალები ჩემზე გიჟდებიან, და მეც მოვდივარ და მათ ვიპყრობ“...

მეორე დისერტაცია, ბუდაპეშტში, გენდერის, ეთნიკურობის, და რასობრივი ნიშნის გადაკვეთაზე დავწერე - იმაზე, თუ რა მოსდით ფილმებში მასკულინურ იერსახეებს როცა შემოდის ეთნიკური, ეგზოტიკური პერსონაჟი. ისევ ჰოლივუდის შთაგონებით - ზუსტად იმ დროს გამოვიდა რამდენიმე ფილმი, სადაც ვარსკვლავები, ბრედ პიტი და ჯონი დეპი, მოხეტიალე ბოშებს თამაშობდნენ. ორივე პერსონაჟი ზუსტად ესადაგებოდა იმ პარადოქსული, მაგრამ მაინც ერთგანზომილებიანი მოდელის ელემენტებს, რომლითაც „უცხოს“ რეპრეზენტაცია ხდება დასავლურ კულტურაში. „ბოშა“ თავისუფლების სიმბოლოა, ეროტულია, ეგზოტიკურია - თან საშიში, დესტრუქციული და ირაციონალურია.

ამ რეპრეზენტაციული კოდებით სავსეა ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრება, და არა მარტო ადგილობრივ, ქართულ მედიაში. ნახეთ, რეკლამები „Malaysia Truly Asia“, და მსგავსი... რასაკვირველია, არ არის აუცილებელი ყველას ჰქონდეს წაკითხული ედუარდ საიდის „ორიენტალიზმი“, რომელიც ხსნის, რომ ეს რეპრეზენტაციული კოდები, ეგზოტიკური აზია და რაციონალური ევროპა, თავისი სულისკვეთებით კოლონიურია, მაგრამ, პოპულარულ დონეზე რაღაც ცოდნა უნდა არსებობდეს... სხვათა შორის, საქართველოც თანდათან იწყებს თავისი თავის ამგვარ რეპრეზენტირებას, ფოლკლორული კლიპების და რეკლამების გატანას გარეთ ტურისტების მოსაზიდად, და ძალიან საინტერესოა, რა კოდები და სტერეოტიპები დამკვიდრდება ამ პროცესში.

ედუარდ საიდი ახლა საიდან გამახსენდა... თავის დროზე, „ორიენტალიზმი“ პირველად რომ წავიკითხე, იშვიათად მქონია ასეთი განცდა, ვფიქრობდი, ეს წიგნი მე უნდა დამეწერა-მეთქი. ეს იყო ყველაფერი, რაზეც ვფიქრობდი, რაც მაწუხებდა და ნაწილ-ნაწილ ვიცოდი სხვა ტექსტებიდან, მაგრამ ასე თავმოყრილი არსად მენახა. ძალიან მიყვარს ეს წიგნი.

გრამშის „ციხის დღიურებზეც“ ასეთი განცდა მქონდა. სხვათაშორის, ნოდარ ლადარიამ თარგმნა „ციხის დღიურები“ და მე ვარ ტექსტის სამეცნიერო რედაქტორი, რაც ძალიან მიხარია.

ასევე, როგორც ვთქვი, ლუს ირიგარეა განსაკუთრებული ფიგურა ჩემს ცხოვრებაში, მიუხედავად იმისა, რომ იდეალისტია და ზოგჯერ ძალიან ნაივური. მისული ნაივურიც. მხატვრული ლიტერატურიდან - კორტასარი. 18 წლის ვიყავი პირველად რომ წავიკითხე და ვთქვი, რომ ჩემი საყვარელი მწერალია-მეთქი. მაშაყირებდნენ, შენ ყველაფერზე რასაც კითხულობ, ეგრე ამბობო. მაგრამ კორტასარი დარჩა. მენატრება ხოლმე ის ემოცია, რაც მისი რომანების და მოთხრობების პირველად წაკითხვისგან მაქვს მიღებული. თუმცა სხვა ავტორებიც არიან. კერუაკი, მაგალითად...

ძალიან მიყვარს სიუზან ზონტაგი. გამორჩეულად...

რადიო თავისუფლება

რადიო თავისუფლებაც ჩემი ცხოვრების კიდევ ერთი განსაკუთრებული ეტაპია. იქ ყველა საფეხური გავიარე - თავიდან შტატგარეშე კორესპონდენტი ვიყავი, ვაკეთებდი ყოველკვირეულ გადაცემას უმცირესობებზე „სხვა სახე“. ამ გადაცემის გაკეთება ჩემი სრულად გააზრებული, იდეოლოგიური გადაწყვეტილება იყო. საქართველოში არსებობს საოცარი მრავალფეროვნება არა მარტო ვიწრო, „ენჯიოშნიკური“ გაგებით. ეთნიკურ-რელიგიური მრავალფეროვნების გარდა, არის ბევრად ფართო სპექტრი ცხოვრების სტილის, მსოფლმხედველობის, მენტალიტეტის... ნახევარი წელი ვიმუშავე ამ ციკლზე და უამრავი საინტერესო რამ აღმოვაჩინე. ბევრი ადამიანი გავიცანი. როგორც კი ოდნავ გადაწევ ფასადს, სტერილურს, სტაბილურს და ერთფეროვანს, იმის იქით უამრავი საინტერესო რამე ხდება.

მერე წავედი პრაღაში, სამი თვით, პრაქტიკის გასავლელად. მალე ქართული სამსახურის პრაღის წარმომადგენლობაში შტატი განთავისუფლდა და მიმიღეს. ქართულ რედაქციაში თითქმის ორი წელი ვიმუშავე. ძალიან ბევრი რამ მომცა ამ პერიოდმა. ვაკეთებდი ყველაფერს, როგორც ჟანრობრივი, ისე შინაარსობრივი და ტექნიკური თვალსაზრისით. ხშირად ისე ხდებოდა, რომ ერთ გადაცემაში ჩემი სხვადასხვა სიუჟეტი გადიოდა - ირანის ატომურ პროგრამაზე და დეივიდ ბოუის 60 წლისთავზე, მაგალითად. ეგრეა, იქ, ყველა ყველაფერს აკეთებს. ამაზე ხშირად ვხუმრობდით კიდეც.

ბევრი რამ ვისწავლე - მოდერაცია, ახალი ამბები, ინტერვიუები. პოლიტიკურად დინამიკური პერიოდებიც დამემთხვა და რამდენიმე ძალიან საინტერესო ინტერვიუც ჩავწერე.

ბოლო სამი თვეა გადავედი ახალი ამბების ცენტრალურ სამსახურში. აღარ მიმყავს გადაცემები, ეთერში აღარ ვარ. ახლა უკვე ვწერ ორიგინალურ მასალებს ინგლისურად. ეს მასალები უკვე მთლიანი მოხმარებისთვისაა, რადიო ხომ ოცდაათამდე ენაზე მაუწყებლობს. ძალიან მომწონს - სხვა ტემპია, მუშაობის სხვა სტილი, სხვა ადამიანები... არის დღეები, როცა ორი მასალის გაკეთება გვიწევს. „ნიუსრუმის“ ტემპს და დინამიკას ვსწავლობ. პარალელურად მუშაობ თემებზე, რომელიც არ არის ახალ ამბებზე მიბმული. მაგალითად, ახლახანს მოვრჩი თემის წერას, არის თუ არა სამხრეთი კავკასია „რეგიონი“..

პლურალიზმი და ეკლექტიკა

დასანანი ის არის, რომ დღეს საქართველოში არ ჩანს რეალური პლურალიზმის განვითარების პერსპექტივა, თუნდაც მხოლოდ პოლიტიკის სფეროში. ვერ ვიტყოდი, რომ ეს მხოლოდ ხელისუფლების ბრალია. რატომ არ იქმნება საქართველოში პოლიტიკური პარტიების სისტემა? გამოცდილება არ არის? საბჭოური პოლიტიკური კულტურიდან მოვდივართ? მმართველი პარტიაც კი არ არის კონკრეტულ იდეოლოგიურ პლატფორმაზე შემდგარი ძალა. ეს არის ხუთი თუ ექვსი ინდივიდის გარშემო შემოკრებილი პარტია და ამორფული, გაუგებარი ასეულები. მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ფიგურების გამოსვლების ანალიზი რომ გააკეთო, ეს ტექსტი ურთიერთგამომრიცხავი ელემენტებით იქნება სავსე.

მილიტარისტულ-პატრიოტული ლოზუნგი, მემამემარცხენე სენტიმენტი და მერე უცებ მართლმადიდებლურ-ნაციონალისტური რიტორიკა ერთად ისმის ხოლმე. ეს ეკლექტიკა საინტერესოა, მაგრამ კარგი, ალბათ, არ არის.

„ჩვენ, ქართველები“

მნიშვნელოვან ფასეულობებზე ლაპარაკი - პლურალიზმი იქნება ეს, ლიბერალური დემოკრატია თუ მულტიკულტურალიზმი - ხდება ძალიან ზედაპირულად, ისევ საბჭოთა ლოზუნგების დონეზე. მაგალითად, გავხსნათ აზერბაიჯანული თეატრი! ამას ემატება გამაღიზიანებელი დიდაქტიკა, რომ ასე უნდა ვცხოვრობდეთ და ეს არის დემოკრატია. ამ დროს კი, რეალურად, მხოლოდ ზემოდან ქვემოთ „ჭკუის სწავლებას“ იშვიათად მოაქვს შედეგი... და ხშირად უკუშედეგით მთავრდება ხოლმე.

ლოზუნგების დონეზე კი იმიტომ რჩება, რომ ჯერჯერობით, ვერ ვახერხებთ ეთნიკური ნაციონალიზმის ბატონობისგან გათავისუფლებას. სადღეგრძელოდ ქცეული ნაციონალიზმისგან. ბუნებრივია, ნაციონალიზმი კარგი იარაღია, ძალიან დიდი ემოციური მუხტის მატარებელი იარაღი. თუმცა, ბევრი სხვა „იზმისგან“ განსხვავებით, ნაციონალიზმს არ ჰყოლია თავისი დიდი მოაზროვნეები, ისეთი „მამები', როგორებიც იყვნენ, მაგალითად, მარქსი მარქსიზმისთვის და ჰობსი ლიბერალიზმისთვის. მაგრამ, ისტორიამ დაამტკიცა, რომ ყველაზე მეტი ემოციის მობილიზება სწორედ ნაციონალურ სენტიმენტს შეუძლია - სხვა თუ არაფერი, ამან მოიტანა ფაშიზმიც და ნაციზმიც. აქედან გამომდინარე, რასაკვირველია, პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ ფიგურებს მუდმივად ექნებათ ამ ემოციებით თამაშის ცდუნება. ეს ძალაუფლების და გნებავთ, რეიტინგის მოპოვებისთვის ძალიან ადვილი გზაა - მიმართო მასას - „ჩვენ, ქართველები“. მაგრამ ვინ შედის ამ ქართველებში და ვინ არა? ეს „ქართველები“ ხომ ძალიან მრავალფეროვანია. ჩვენთან კი, ხშირად ადამიანი ქართულად მეტყველებს, საქართველოში დაიბადა და აქვე ცხოვრობს, და მასზე მაინც, ბებია სომეხი ყავდაო გაიძახიან.

არადა, საქართველოს მართლა შეუძლია ლაღი, გახსნილი და მრავალფეროვანი ქვეყანა იყოს. უნდა გამოჩნდეს ის წვლილი, რომელიც კულტურულ ისტორიაში ე.წ. „უმცირესობებს“ აქვთ შეტანილი; ის მრავალფეროვნება, რომელიც ამ ქვეყანას ყოველთვის ახასიათებდა და დღესაც ახასიათებს - არა მხოლოდ ეთნიკურ და რელიგიურ ჭრილში, არამედ, ცხოვრების სტილების, შეხედულებების და მსოფლმხედველობების თვალსაზრისითაც...

კიდევ ერთი ქართული მითი - სტუმართმოყვარეობა

საინტერესოა, რა მოუვა, ვთქვათ, ქართული სტუმართმოყვარეობის მითს გლობალიზაციასთან ერთად. მაგალითად, თბილისში უკვე აშკარად იგრძნობა ჩინელების საწინააღმდეგო ემოცია. ალბათ, ეს სტერეოტიპი, რომ ქართველი სტუმართმოყვარეა, იმიტომ, რომ ჩამოვა მდიდარი დასავლელი და მას სიმღერით, ქეიფით და საჭმლით მოვხიბლავთ, მალე აღარ იქნება ერთმნიშვნელოვანი. სტუმარი არ არის მხოლოდ გაპრანჭული მდიდარი. პირიქით, ორი მესამედი სამყარო არ არის მდიდარი, და მითუმეტეს, არ არის ევროპული. და თუ მართლა სტუმართმოყვარეობაზე ვლაპარაკობთ, მაშინ არ შეიძლება სტუმრის გამორჩევა. ვინ უნდა მიიღო და ვინ - არა. ეგ უკვე სუფთა რასიზმია.

ქართველების და სომხების ეს გაუთავებელი საგა ხომ ცალკე თემაა. იგივე ხდებოდა - შორს რომ არ წავიდეთ - ბალკანეთის ქვეყნებში, 90-იან წლებში. ხორვატები და სერბები ერთმანეთისგან განსხვავებულობის დამტკიცებას სულ პატარა დეტალებით, ვთქვათ, სხვადასხვა სიგარეტის მოწევით ცდილობდნენ. რეალურად კი, ისინი ძალიან გვანან ერთმანეთს. პატარა სხვაობები არის, რა თქმა უნდა, მაგრამ... დაახლოებით იგივე ხდება ჩვენთან. ზოგიერთი სომეხი ისტორიკოსი, რასაკვირველია, ცალკე პრობლემაა, მაგრამ ის, რომ თბილისის ენციკლოპედიაა გამოსული და თბილისის ენციკლოპედიაში არ არის ნახსენები ხუდადოვი და აზარიანცი - ეს სერიოზული საკითხია. ვლაპარაკობთ ენციკლოპედიაზე - ეს ხომ არ არის ვიღაც მარგინალი, ფაშისტურად განწყობილი, ერთი რომელიღაცა ისტორიკოსის ნაშრომი. ეს ენციკლოპედიაა, სადაც ფაქტები უნდა იყოს. ეს ხომ ძალიან ინფანტილური დამოკიდებულებაა. ისტორია ხომ ქართველების მოგონილი არ არის და ვიცით, რომ ისტორიას ხშირად პოპულისტური მიზნებისთვის იყენებენ და ის არასოდეს არ არის ობიექტური, მაგრამ ეს ალბათ გამორჩეულად ინფანტილური დამოკიდებულებაა - როცა ქალაქში, კოლექტიურ, ვერბალურ მახსოვრობაში არის სახელები და ენციკლოპედიაში, საერთოდ არ არის.

საზოგადოების ფსევდო იმიჯი

წეღან „ზემოდან ქვემოთ“ წამოსულ დიდაქტიკაზე ვლაპარაკობდით - რაც, რასაკვირველია, მხოლოდ პოლიტიკოსებს არ ეხება. მგონია, რომ ეს ტენდენცია უფრო ზოგადია - საზოგადოების წარმოჩინება როგორც, ერთი მხროვ, დასავლეთში განათლება მიღებული ლიბერალების, და მეორე მხრივ კი შავრაზმელი, ფუნდამენტალისტი ქსენოფობების. ეს უკანასკნელები უნდა „გაანათლონ“ და წინ წაუძღვნენ. ამას ბოლშევიკური ელფერი დაკრავს. არის, რასაკვირველია, დიდი სეგმენტი საზოგადოების, რომელიც მართლა შოვინისტურად და ქსენოფობიურად აზროვნებს, მაგრამ ასე არ არის ყველა. არა მგონია, რომ საზოგადოება მართლა ასეა დაყოფილი. აქცენტი გამაზე, მრავალფეროვნებაზე უნდა იყოს, რომელიც არსებობს, მე ეს ნამდვილად ვიცი, მჯერა, გამოცდილი მაქვს. საზოგადოება არ არის მარტო წითელი ინტელიგენცია, შავბნელი ქსენოფობები (ქურდული ქვე-სეგმენტის ჩათვლით) და პროდასავლური ლიბერალები. დღეს, სამწუხაროდ, მარტო ეს სეგმენტები ჩანს, რიტორიკულადაც, თითქოს მარტო ეს სამი „ენა“ თუ ტერმინოლოგია გვესმის. უფლებებზე დაყრდნობილი „ენჯიოშნკების“ ენა, რელიგიურ სენტიმენტებზე, სისხლის და გენის ცნებებზე დაყრდნობილი „შავრაზმელების“ ენა და საბჭოთა კლიშეებზე დაყრდნობილი „ინტელიგენციის“ ენა. ეს კი, ჩემი აზრით, საზოგადოების ფსევდო სახეა. აქ გადამწყვეტი როლის შესრულება მედიას შეუძლია. განსაკუთრებით, ალბათ, საზოგადოებრივ მედიას. რეპრეზენტირებით, დისკუსიით, რეალური დებატებით უნდა გამოჩდეს მრავალფეროვნება. ამისათვის აქეთ-იქით გახედვ-გამოხედვაა საჭირო. მეტი არაფერი.

ქვის კედელი

რას ნიშნავს, იყავი ტოლერანტული ჩემს მიმართ? ან გამოიჩინე ემპათია ჩემს მიმართ? ტერმინი „ტოლერანტობა“ პროტესტს იწვევს ჩემში, იმიტომ, რომ ამაში თავისთავადაა იერარქია ჩადებული. ვის აქვს იმის უფლება და საშუალება იყოს ტოლერანტული ვიღაცის მიმართ - უმცირესობა ხომ ვერ იქნება ტოლერანტული უმრავლესობის მიმართ? ამიტომ, ეს დამოკიდებულება ამყარებს არსებულ იერარქიებს. სწორედ ამაში დასავლეთის გამოცდილება ძალიან მომწონს - ვთქვათ, „Stone Wall-ის“ პრინციპი - კარგად გააზრებული, პოლიტიკურად აგრესიული, ღიად დაფიქსირებული პოზოცია უმცირესობის მხრიდან, რომ ჩვენ ვარსებობთ, და მოგწონვარ-არმოგწონვარ, სულერთია. ჩვენ უნდა ვიარსებოთ. თუ არ მოგწონვარ, ჩემი კი არა, შენი პრობლემაა. არ შეიძლება ვიღაცის ცხოვრების წესმა გაგაღიზიანოს, თუ შენ კმაყოფილი ხარ შენი ცხოვრების წესით. თუ რაღაცეები არ გაქვს მოგვარებული და ვიღაცეები იმდენად გაღიზიანებენ, რომ მზად ხარ მოკლა - უნდა დაფიქრდე შენ რა გჭირს, იმას კი არა. ამიტომ, ეს რბილი და თბილი დამოკიდებულება, რომ მოდი რა „შემიწყნარე“ იმიტომ, რომ მე ვარ განსხვავებული და დისკრიმინირებული, მცდარია.

ბელადის ვნება

პათეთიკურად ჟღერს, მაგრამ უნდა ვთქვა - ჩემი აზრით, ფართო გაგებით პოლიტიკური კულტურის განუვითარებლობის მთავარი მიზეზი სტალინისტური მენტალიტეტია... პოსტ-საბჭოთა პერიოდში ქვეყანამ სამი „ლიდერი“ აირჩია - ხმათა თითქმის 100 პროცენტით, როგორც საიდანღაც მოვლენილი მესია. ორიგინალური არ იქნება თუ ვიტყვი რომ ამაში „სტალინის“ - ბელადის - მოთხოვნილება დევს. ეს არ არის არც სააკაშვილის, არც შევარდნაძის არც გამსახურდიას ბრალი, ეს სტალინის და სტალინიზმის ბრალია. საქართველოში არ მომხდარა სტალინიზმის და ზოგადად, საბჭოთა კავშირის სიღრმისეული გააზრება და დისკრედიტაცია - ის, რაც მოხდა, ვთქვათ, გერმანიაში მეორე მსოფლიო ომის გამოცდილების ირგვლივ. იქ კი, სადაც ბელადის ვნებაა, დემოკრატიაზე ლაპარაკი ცოტა ძნელია...

როგორ დავანგრიოთ სტერეოტიპები

თუ ვინმეს რამე შემიძლია ვურჩიო, იმავე მთავრობას, საგანმანათლო და გაცვლითი პროგრამების მაქსიმალური დაფინანსებაა. მოგზაურობა და ადამიანების გაცნობა სტერეიტიპებთან ბრძოლის საუკეთესო საშუალებაა. როცა ადამიანს იცნობ, იქ უკვე გამორიცხულია ზოგადი კატეგორიებით და კლიშეებით იაზროვნო და ფობიები გქონდეს თავში.

დღეს ადრიანიც და მეც ამაზე ვლაპარაკობდით - როგორი ბედნიერები ვართ იმის გამო, რომ ძალიან ბევრ ქვეყანაში გვყავს ძალიან კარგი მეგობრები. ნაცნობები კი არა, მართლა მეგობრები. ვცდილობთ, ბევრი ვიმოგზაუროთ, მათთან ჩავიდეთ. ეს არის მთავარი. დიდაქტიკა და სახელმძღვანელოები ტოლერანტობაზე არაფერს მოიტანს. საზღვრები ღიაა და მაქსიმალური ინტენსივობით უნდა გავუშვათ ბავშვები და სტუდენტები უცხოეთში სასწავლებლად, დასასვენებლად. მე რომ ვიღებდე გადაწვეტილებას, ამას გავაკეთებდი პირველ, მეორე და მესამე რიგშიც. მთელს რესურსს ამას მოვახმარდი. ოღონდ, ერთი პირობით - რომ მართლა ისწავლიან და სტუდენტური ცხოვრებითაც იცხოვრებენ. ქართველების ჯგუფურად სიარული, ერთმანეთის სახლებში ხინკლების კეთება და ხაჭაპურების ცხობა არ ითვლება.

იდეოლოგიური ჰარმონია

ადრიანმა რომ გამიცნო, ნამდვილი პოლიტიკური რადიკალი ვიყავი. ღამეებს კითხვაში ვატარებდი. ინგლისში, მაგისტრატურაზე რომ ჩავედი და მეორე კვირაში რომ უცბად ტროცკი და ლენინი მიხსენეს, ალტიუსერი და ფრანკფურტის სკოლა წამაკითხეს და მერე გრამში, ვიფიქრე, ესენი ხომ არ მაშაყირებენ-მეთქი. ჩვენთან ხომ ეს მიდგომები და თეორიები ჯერ კიდევ დისკრედიტირებულია საბჭოთა გამოცდილების გამო. ახლა ძალიან მოხარული ვარ, რომ ასე მოხდა. სხვანაირად ძალიან საინტერესო მოაზროვნეებს ვერ გავიცნობდი. გრამში ჩემთვის დღემდე განსაკუთრებულია. ალბათ, იმიტომ, რომ თბილისში, სტუდენტობის დროს, როცა კინოს ისტორიას ვსწავლობდი, პაზოლინის ვაღმერთებდი და ვიცოდი რომ მას გრამში ძალიან უყვარდა. ასე რომ, გრამშის მიმართ გულგრილი თავიდანვე არ ვყოფილვარ. სხვათაშორის, ადრიანისგან გავიგე, რომ ნახევრად ალბანელი ყოფილა. თუნდაც ნაციონალიზმის, როგორც იდეოლოგიის გამოყენების გაგება თუ გინდა, გრამში უნდა წაიკითხო. ჩემი აზრით, ის ძალიან კარგად ხსნის როგორ ხდება ესა თუ ის იდეოლოგია ბუნებრივი, ჰეგემონური, იმდენად, რომ ამ სრულიად ხელოვნურ კონსტრუქციის ასეთად აღქმა და ანალიზიც კი რთულია.

იმ პერიოდში, გარეგნულადაც სხვანაირი ვიყავი, რაღაცნაირი აფორიაქებული და დაძაბული. ადრიანი სხვა ტიპია - დინჯი, მშვიდი, გაწონასწორებული. მაშინ გაუთავებლად ვკამათობდით ხოლმე - სხვა მეგობრებთან ერთად - იმაზე, თუ საით მიდის სამყარო და როგორი გადასარჩენია. ბევრი დღემდე მაშაყირებს იმ პერიოდის გამო - თმაგაშლილი, ბობოქარი ფემინისტი იყავი და „ჰეგემონიააააა“, გაიძახოდიო. დიდად არც ახლა შემცვლია შეხედულებები ან პოლიტიკური ორიენტაცია. მაგრამ, ამ ბოლო დროს ნერვებს ვზოგავ და თუ ვატყობ, რომ იდეოლოგიურ კამათს აზრი არ აქვს, ვეცლები. ერთადერთი რაზეც მე და ადრიანი ამ ბოლო დროს ვკამათობთ, ტომ ვეითსის თაყვანისმცემელთა ფორუმია, სადაც - ვაღიარებ - ზედმეტად დიდ დროს ვატარებ.

რატომ ატარებს სალომე ტომ ვეითსის ფორუმზე ბევრ დროს

ტომ ვეითსის ფორუმი ჩემი ცხოვრების ერთერთი ბოლო აღმოჩენაა.

ყოველთვის მეცინებოდა ინტერნეტ-ფორუმზე, ინტერნეტ საზოგადოებებზე. სულ ვამბობდი, იმდენი საქმე და მეგობარი მყავს, სად მცალია ინტერნეტისთვის-მეთქი.

თურმე, არასოდეს არ უნდა თქვა, არასოდეს. რა იცი, რა ხდება.

ამ ფორუმის აღმოჩენის შემდეგ უკვე 4-5 თვე გავიდა, ეიფორიამ გამიარა, მაგრამ მაინც ძალიან მომწონს. ბევრი ახალი მეგობარი მყავს, მართლა სრულფასოვანი მეგობარი, მიუხედავად იმისა, რომ თვალით არ მინახავს არც ერთი. თუმცა, სახელებით და ფოტოებით ვიცნობთ ერთმანეთს. პირადადაც ვაპირებთ შეხვედრას. ტომ ვეიტსის ირგვლივ აბსოლუტურად ყველაფერზე ვლაპარაკობთ, მაგრამ, ამავე დროს, ბევრი სხვა განყოფილებაც არის - მუსიკაზე, ლიტერატურაზე, კინოზე. ერთმანეთის ამბებზეც ვჭორაობთ ხოლმე. ტომ ვეიტსის გამოა, ალბათ, რომ სნობიზმის, და ინტელექტუალური პრანჭვისგან საერთოდ დაცლილია ეს ფორუმი. გულწრფელია და სადა. ამ ფორუმმა მიმახვედრა, მართლა რა მაგარი რამეა ინტერნეტი. ერთი და იგივე ინტერესის ირგვლივ გაერთიანებული ადამიანები, მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში, რეალურ დროში ველაპარაკებით ერთმანეთს ამ ინტერესის შესახებ!..

რთული კითხვაა, რატომ მიყვარს ტომ ვეიტსი. მის მიმართ იმდენად ემოციური დამოკიდებულება მაქვს, და მისი მუსიკა ისე მჭიდროდაა დაკავშირებული ჩემი ცხოვრების ამა თუ იმ ეტაპთან, რომ ამაზე რაციონალური საუბარიც კი მიჭირს. საერთოდ, მუსიკის სმენა ბავშვობიდან ჩვევად მაქვს ქცეული - დედაჩემის მუსიკის გარდა, ჩვენთან სახლში სულ ბიტლზი, დორსი და როლინგ სტოუნსი ისმოდა, მელომანი ბიძის წყალობით. დღესაც სულ მუსიკას ვუსმენ - მუშაობის პროცესში, დასვენების დროს, გზაში... უკვე წლებია, გამუდმებით ვუსმენ ჰენდრიქსს, ჯოპლინს, დორსს, ლედ ზეპელინს, პერლ ჯემს, საუნდგარდენს, ჯეფ ბაკლის, მაილს დევისს... მაგრამ ტომ ვეიტსის მსგავსად არავინ მიყვარს. სხვა ვერც ერთი მუსიკოსის თაყვანისმცემლებთან ვილაპარაკებდი საათობით ინტერნეტ-ფორუმებზე.

ვეიტსის მუსიკა სულ სხვაა, აბსოლუტურად გამორჩეულია ყველაფრისგან - წარმოუდგენლად საინტერესო და მრავალფეროვანია. თან, მუსიკალური გემოვნების გარდა, არის კიდევ მსოფლმხედველობა, ცხოვრების წესი და ფილოსოფია რომელსაც ეს კაცი ატარებს, და რომელიც ათწლეულების განმავლობაში მუდმივად ტრანსფორმირდება. 70-80 წლების ტომ ვეითსი, ოთხმოცდაათიანების და დღევანდელი სულ სხვადასხვაა. მისი ყოველი ახალი ალბომი ახალი სიღრმის აღმოჩენაა. რაც უცვლელი რჩება, ნონ-კონფორმიზმი და უკომპრომისობაა. ალბათ, ამიტომაც მიყვარს ასე ძალიან - ამტკიცებს, რომ დღევანდელ კონფორმისტულ, ფარისევლურ, კომერციულ სამყაროში შეიძლება, რომ ბოლომდე უკომპრომისო დარჩე. ერთი ტომ ვეიტსი - არ ვიცი, არავის არ მინდა შეურაცხყოფა მივაყენო - გადაწონის 100,000 ჰალსტუხიან და გამოპრანჭულ პოლიტიკოსს, ბიზნესმენს თუ შოუ-ბიზნესის „ვარსკვლავს“. მის ფონზე ეს ყველაფერი კომიკური და ძალიან ორდინარული ხდება.

სამწუხაროდ, ბოლო პერიოდში კონცერტებს აღარ მართავს. ფორუმზე ძალიან ველოდებით რომ ახალ ტურს გამოაცხადებს. მის კონცერტზე მოხვედრა ჩემი ცხოვრების მუდმივი, ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ოცნებაა.

არასოდეს დამავიწყდება, 90-იან წლებში, „მწვანე ტალღაზე“ მუშაობის დრო. დიჯეები თითქმის გამუდმებით ვკამათობდით ხოლმე - ზოგს უფრო მძიმე როკი მოსწონდა, ზოგს შედარებით მსუბუქი, ზოგი მხოლოდ კლასიკური როკის მომხრე იყო, ზოგი კი შიგადაშიგ ელექტრონულ მუსიკასას უშვებდა ხოლმე ეთერში. ვხოცავდით ერთმანეთს რეპერტუარის გამო. ერთადერთი მუსიკოსი, რომელიც ყველას ერთნაირად მოგვწონდა, ტომ ვეიტსი იყო. მგონი მარტო ერთი ალბომი გვქონდა, „Blue Valentine“ - და სუყველანი გავგიჟდით ამ ალბომში შესულ სიმღერაზე, „Blue Valentines“. ამ სიმღერას დაახლოებით საათში ხუთჯერ ვუშვებდით. ბოლოს მაკა ჯახუა, ჩვენი უფროსი, ამ დისკს სეიფში კეტავდა ხოლმე - და სწორიც იყო, იმიტომ რომ როცა არ უნდა ჩაგერთო რადიო, მწვანე ტალღაზე სულ ეს სიმღერა ტრიალებდა. ძალიან მელანქოლიური, ლირიკული სიმღერაა, გიტარის თანხლებით, ხელმოცარულ სიყვარულზე. მერე სეიფის კოდი ვისწავლეთ, თუ დისკის სხვა ასლები მოვიტანეთ. ვუშვებდით ისტერიულად ამ სიმღერას, ვიჯექით და ბედნიერები ვუსმენდით.

ვეიტსთან ტელეფონით ინტერვიუს ჩაწერაზეც ვოცნებობ. ძალიან რთული კია ეს საქმე, მაგრამ იქნებ გამოვიდეს. ამ ბოლო დროს, ასკეტური ცხოვრებით ცხოვრობს. სახლშია, საყვარელ ცოლთან ერთად 3 შვილს ზრდის და ჯერ-ჯერობით კონცერტებსაც არ ატარებს. ცოტა ხნის წინ ერთ თოკ-შოუში იყო მიწვეული. იუმორი აქვს, მართლა საოცარი. მუსიკას რომ დაანებოს თავი, საუკეთესო კომიკოსი იქნება. კონცერტების დროსაც ბევრს ლაპარაკობს. მოკლედ, წამყვანს უყვებოდა, რომ ღამე ბავშვების ოთახთან გავიარე და უფროსი შვილები პატარას ეუბნებოდნენ, არასოდეს, არასოდეს თხოვო მამას საშინაო დავალების შესრულებაში დახმარებაო. გული დამწყდა, ასეთი რა დავაშავეო, ამბობდა. ალბათ, როცა დაეხმარა, რაღაც ისეთი ექსცენტრიული უთხრა, რომ ბავშვებმა ხელი ჩაიქნიეს.

როგორ გახდა სალომე არამწეველი

2 წლის წინ დავანებე მოწევას თავი. 30 თუ 31 ივლისის ღამეს, გადავაგდე ბოლო „ბიჩოკი“ და ვთქვი, რომ ეს ჩემი ბოლო სიგარეტი იყო. კარგა ხნით ადრე მივხვდი, რომ ძალიან დამოკიდებული ვხდებოდი სიგარეტზე. ოთახიდან ოთახში ვერ გავდიოდი კოლოფის გარეშე და ამის გამო უკვე საშინელი დისკომფორტი მქონდა. რაღაც ადგილებს ვსაზღვრავდი - იქ როცა მოვხვდები, მოვწევ, იქ მოწევა არ შეიძლება. პრაღაში, სამსახურში არსად არ შეიძლება მოწევა, გარეთ უნდა გახვიდე. მაგრამ, იმდენად ძნელი მეგონა მოწევისთვის თავის დანებება, რომ არც კი ვცდილობდი.

ერთი ამხანაგი მყავს, საქართველოზე შეყვარებული ერთი ირლანდიელი ბიჭი, რომელიც აქ გადმოსახლდა, ჩემი მეზობელი გახდა. მე და ის, ორი გიჟი მწეველი, სიგარეტის თავგადაკლული სიყვარულით ვიყავით გაერთიანებული, ხშირად ვამბობდით ხოლმე, რომ არასოდეს დავანებებდით.

ერთხელაც ჩამოვიდა თბილისში და მოწევა რამდენიმე თვის დანებებული ჰქონდა. თურმე ორი ახლო ნათესავი ერთდროულად გარდაეცვალა, ერთ-ერთი - სიგარეტთან დაკავშირებული დაავადებით. მე საბედნიეროდ გამიმართლა, ეგეთი შოკი არ მიმიღია, მაგრამ მახსოვს კაფეში ვისხედით და მთელი საღამო ვფიქრობდი, რომ ეს უკვე აუტანელია - ამან თუ დაანება, მე როგორ ვერ უნდა დავანებო. ადრიანი არ ეწევა და ისიც სულ მთხოვდა, დაანებეო. ვიფიქრე, აბა ვცდი-მეთქი.

პირველი დღეები დაძაბული ვიყავი. ახლა ცუდად გავხდები, ახლა ლომკა დამეწყება-მეთქი, ვფიქრობდი. მერე ერთ მშვენიერ დღეს, მეხუთემეექვსე დღეს მივხვდი, რომ ცუდად კი არ ვიყავი, ცუდად გახდომის მეშინოდა. დისკომფორტი როგორ არ არის, მაგრამ მსუბუქი გაციების თუ სურდოს ტოლფასია, და ესეც ერთ კვირაში გადის.

მერე უკვე ძალიან ადვილია. როგორც კი გაიაზრებ, რომ არც ისე ცუდად არ ხარ, როგორც გეგონა რომ იქნებოდი, მერე მიდის კარგად. მართლა მგონია, რომ ეს მითი, რომ სიგარეტისთვის თავის დანებება ძნელია, თამბაქოს კომპანიების მოგონილია იმისათვის, რომ ხალხი დააშინონ და დანებების სურვილი არ გაუჩნდეთ, ან დანებების პროცესში კიდევ უფრო მეტი სტრესი შეუქმნან.

მერე ჩემს ირგვლივ ბევრმა დაანება. დღემდე რომ მხვდებიან ძველი ნაცნობები, ვერ იჯერებენ, რომ არა-მწეველი გავხდი. ბაბუა ძალიან ამაყობს ჩემით - წლების წინ, მანაც ერთ დღეში გადააგდო სიგარეტი. არადა, მანამდე უამრავს ეწეოდაო, ბებია მიყვება ხოლმე. ძალიან კმაყოფილი ვარ ჩემი თავით და ვისაც უნდა გავუწევ კონსულტაციას, თუნდაც იმეილით, როგორ დაანებონ მოწევას თავი. თუმცა ასეთი „ქადაგება“ ზოგჯერ უკუშედეგს იწვევს. მაგალითად, მე ალან კარის წიგნი რომ არ წამეკითხა, კიდევ უფრო ადრე დავანებებდი მოწევას თავს. ძალიან ამიშალა ნერვები. თუმცა, ინდივიდუალურია, ბევრს უშველა. ბევრს შველის სუროგატები, საღეჭი რეზინები და ტაბლეტები. მე საერთოდ არაფერი გამომიყენებია. მართლა ადვილია და სადღაც ერთ თვეში მიხვდებით, რომ ძალიან ჭკვიანური ნაბიჯი გადადგით.

კარგი მედია და საინტერესო რესპონდენტები

ვიცი რომ სნობურად ჟღერს, მაგრამ უნდა ვთქვა - ძალიან მიყვარს ბრიტანეთის მედია, და ყველაზე ხშირად მას ვუყურებ, ვუსმენ ან ვკითხულობ. Channel 4, რომელიც სამწუხაროდ სატელიტზე არ გადის და მარტო ინგლისში შეგიძლია უყურო, ჩემი საყვარელი ტელევიზიაა. ძალიან კარგად გამოსდით ინტელექტუალური შინაარსის შეთავსება რადიკალურ სულისკვეთებასთან და მასობრივ ფორმატებთან. BBC ტელევიზიაც მიყვარს და რადიოც. „Hard Talk“-ის ახალი წამყვანი, სტივენ საკური, ჩემთვის მისაბაძი ჟურნალისტია. მინდა, ასე პროფესიონალურად ვიღებდე ინტერვიუებს!..

ჩემს ინტერვიუებს რაც შეეხება, ალბათ, ერთერთი ყველაზე საინტერესო ინტერვიუ ევროსაბჭოს გენერალურ მდივანთან, ტერი დევისთან მქონდა. ეს ის პერიოდია, ქართველებს რომ ასახლებდნენ რუსეთიდან, საშინელ პირობებში ამყოფებნენ და რამდენიმე ადამიანიც რომ გარდაიცვალა. მოკლედ, ინტერვიუს დროს მითხრა, ვიდრე ფაქტები არ მეცოდინება, რეაგირებას ვერ მოვახდენ, მედიის რეპორტებზე დაყრდნობით ჩვენ გადაწყვეტილებას არ ვიღებთო. ამ დროს კი დარწმუნებული ვიყავი, რომ ევროსაბჭოში ჩვენი ელჩი, ზურა ჭიაბერაშვილი აქტიურად მუშაობდა სწორედ ინფორმაციის მიწოდების თვალსაზრისით.

ეტყობა, იმდენად დაძაბული ვიყავი, რომ ძალიან შევუტიე. პროფესიული თვალსაზრისით, კარგი ინტერვიუ გამომივიდა, კრიტიკული და საინტერესო.

ჯორჯ სორისთან მქონდა ძალიან საინტერესო ინტერვიუ ორი წლის წინ, რევოლუციის მერე. მის წვლილზე რევოლუციაში. საინტერესო შემთხვევა იყო ჯონ მაკკეინთან (ახლა უკვე ძალიან სნობურად გამომდის!). წინა დღეს შევუთანხმდი მის მდივანს ინტერვიუზე. ვარდების რევოლუციის მეორე წლისთავზე ვაკეთებდი გადაცემას და მინდოდა მისი კომენტარი ჩამეწერა, როგორც ამ პროცესების ერთ-ერთი აქტიური მხარდამჭერის. მეორე დღეს ჯონ მაკეინმა დათქმულ დროს თვითონ გადმორეკა რადიოში და მელოდნენ, როდის გადავრთავ-გადმოვრთავდი ტელეფონებს, რომ ჩაწერაზე გამეშვა. ძალიან თბილად მახსენდება ეს ფაქტი.

ისევ რადიო თავისუფლება

ის მისია, რასაც რადიო თავისუფლება ასრულებს, აბსოლუტურად ცარიელი ნიშაა დღეს საქართველოში.

ბოლო 15 წლის განმავლობაში, საქართველოში ჩამოყალიბდა აზრი, რომ „კარგი“ მედია ის არის, რომელიც ხელისუფლებას აკრიტიკებს. კონკრეტულად რას აკრიტიკებს, არ აქვს მნიშვნელობა. ამიტომაც, ძალიან ხშირად ეს არ არის არსობრივი კრიტიკა. მეტიც - ხშირად ეს კრიტიკა გარკვეული ძალების ინტერესებით არის მოტივირებული, და არა ჟურნალისტიკის პრონციპებით. ჟურნალისტს არავინ სთხოვს მარმარილოს კოშკურაზე შემოჯდომას. რასაკვირველია, მას უნდა ჰქონდეს პოზიცია, მაგრამ ლაპარაკია პროფესიული სტანდარტების, ეთიკის დაცვაზე. რადიო „თავისუფლებას“ ჰქვია რადიო „თავისუფლება“. მას არ ქვია - როგორც ჩვენი რადიოს პრეზიდენტმა ამას წინათ თქვა და ძალიან მომეწონა - რადიო რელატივიზმი, ან რადიო ფარდობითობა. აქედან გამომდინარე, რადიო თავისუფლებას კონკრეტული მიზანი აქვს - დემოკრატიული ფასეულობების გამყარება, ინფორმაციის თავისუფლების ხარისხის გაზრდა, ადამიანის უფლებების დაცვა და სოციალურად არაპრივილეგირებული ჯგუფების ინტერესების დაცვა. ამიტომაც, ვერ იქნება ის ვერასოდეს ნეიტრალური, ამ სიტყვის აბსოლუტური გაგებით. მაგრამ ის რომ, რომელიმე კონკრეტული პოლიტიკური თუ ბიზნეს ძალის ინტერესები გამოხატოს, და იმის მიხედვით იყოს მიკერძოებული ან მიუკერძოებელი, ეს ამ რადიოს მახასიათებელი ვერასოდეს იქნება. და ამით არის ის დღევანდელ ქართულ მედია სივრცეში უნიკალური.

მედის ერთ-ერთი მთავარი ფუნქცია საზოგადოების ინფორმირებაა. ინფორმაცია უნდა იყოს მრავალფეროვანი, ღრმა, და მართლაც კრიტიკული - ოღონდ კრიტიკული, ფართო, ანალიტიკური მნიშვნელობით. დანარჩენს აუდიტორია - ხალხი - თვითონ მიხვდება.

ასევე, საქართველოში თითქმის არ შუქდება საერთაშორისო პოლიტიკა. წარმოდგენა არ გვაქვს რა ხდება მეზობელ ქვეყნებში, რომ აღარაფერი ვთქვათ აზიასა და აფრიკაზე, რომელიც, ალბათ, აღარც გვახსოვს, სად არის. ვერ ვიტყვი, რომ რადიო თავისუფლება მთელს გლობუსს თანაბრად ფარავს, მაგრამ რადიოს ქართული სამსახურის შეგნებული პოლიტიკაა, რომ უცხოეთის ამბები მიაწოდოს ქართველ მსმენელს და წარმოაჩინოს, თუ რა კავშირი აქვს ამ პროცესებს საქართველოსთან, და პირიქით, რა გავლენას ახდენს ლოკალური მოვლენები გლობალურზე.

ჯერ-ჯერობით ბოლო გაჩერება - პრაღა

თუ დამიჯერებ, არასოდეს დავმსხდარვართ მე და ადრიანი ჩვენს გეგმებზე სერიოზულად სალაპარაკოდ. ისე გაირბინა დრომ, რომ ვერც მივხვდით. უკვე 6 წელია ერთად ვართ, მაგრამ არასოდეს გვქონია რუტინული, სტაბილური ცხოვრების წესი. რომ გვეთქვა - მოდი ბავშვზე ვიფიქროთ, ან, თუნდაც, მაგიდა ვიყიდოთ. ჩვენი არსად არაფერი გვაქვს, ყველგან მიმოფანტული გვაქვს ნივთები, წიგნები, ტანსაცმელი... რაც ადრე ძალიან მომწონდა, მაგრამ ახლა უკვე ცოტა მბეზრდება. თუმცა, იმდენად ინტენსიური და საინტერესო იყო ბოლო 10 წელი, არ ვნანობ.

ბოლოს ცოტა რთული პერიოდი გვქონდა. მე პრაღაში ვიყავი, ადრიანი ძირითადად იტალიაში. მე როცა პრაღაში გადავედი, იმ წელს ადრიანმა სადოქტორო დისერტაციაზე დაიწყო მუშაობა ფლორენციის ევროპულ უნივერსიტეტში. სხვათა შორის, ალბანეთის და საქართველოს შედარებით ანალიზზე მუშაობს - იკვლევს, როგორ აღიქვამდნენ „ევროპის“ იდეას ქართველი და ალბანელი პოლიტიკოსები და ინტელექტუალები მეოცე საუკუნის დასაწყისში, კომუნისტების პერიოდში, და დღეს. ევროპა არა როგორც გეოგრაფიული მოცემულობა, არამედ როგორც სიმბოლური ფენომენი, იდეა. ქართული წყაროების კითხვაში მეც ვეხმარები, თუმცა თვითონაც კარგად კითხულობს და წერს ქართულად. იტალიაში უკვე ყველა საჭირო კურსი გაიარა, გამოცდები ჩააბარა, და აწი სულ ჩემთან ერთად იქნება, პრაღაში. ახლა მხოლოდ უნდა წეროს. მაგრამ აქამდე, რთული პერიოდი იყო. საქართველოს და ალბანეთის მოქალაქეებს, ყოველ ფეხის გადადგმაზე ვიზა გვჭირდებოდა, თავიდან ველოდებოდით ამ ვიზებს, მე ჩეხეთში, ის იტალიაში. თან მე ჯანმრთელობა არ მქონდა კარგად, თვალზე მქონდა რაღაც პრობლემები. ახლა ყველაფერი უკეთაა, ადრიანი პრაღაშია, მე ჩემი ახალი სამსახური მომწონს და ალბათ, კიდევ რამდენიმე წელი დავრჩებით იქ, მიუხედავად იმისა, რომ ხმაურიანი, დიდი მეგაპოლისები უფრო მომწონს.

როცა ამბიციურ ფიქრებს მივეცემი ხოლმე, ვფიქრობ, რომ მე გავაკეთებდი ძალიან კარგ ტელევიზიას, რადიოს, გადავიღებდი კარგ ფილმს და დავწერდი კარგ წიგნს. ვიმღერებდი კიდეც, როცა დედა არ მომისმენდა, მაგრამ - არ ვიცი. ეს ოცნების დროს ხდება, როცა ძალიან კარგ ხასიათზე ვარ. არ ვფიქრობ მომავალზე, რომ არ მოგატყუო.

იმედი მაქვს, რომ მექნება საინტერესო საქმე, ისევ მეყოლება ერთმანეთზე გიჟი და საინტერესო მეგობრები. აი, სად ვიქნები, ეგ ძალიან რთული კითხვაა. ჩემს თავს თუ ჩავეძიები, მაინც თბილისზე ვფიქრობ, მაგრამ არ ვიცი, ასე ვფიქრობ უკვე 10 წელია. ჩამოვდივარ და ისევ წასვლა მიწევს...

ერთადერთი რაც ნამდვილად მინდა, რომ იყოს: სადაც ვიქნები, როგორც ვიქნები, მინდა, რომ ადრიანთან ერთად ვიყო. სანამ ადრიანი იქნება ჩემთან, ვიცი რომ ყველაფერი კარგად იქნება. სენტიმენტალურად ჟღერს, მაგრამ ეგრეა...

P.S.

სალომეს sms: „კიდევ 15 წუთი მჭირდება რა, შხაპი უნდა მივიღო. ვაუთოებდი და საშინლად დამცხა“. გავიკვირვე, კიდეც აუთოვებ-მეთქი.

- „ვაუთოებ რომელია, ზეწრები და საბნის პირები დავაწყვე დასტა-დასტად. ასე ვიცით მემარცხენეებმა!“ - „მართლა გითხრა, ვაუთოებო? მეცინება. ეგ იგივეა, მე რომ გითხრა, ფეხბურთს ვთამაშობდი და ზარი ვერ გავიგეო“ - მომწერა პასუხად სალომეს მეგობარმა, გოგი გვახარიამ.

ასეა. სალომე ჭკვიანიც არის და ზეწრების უთოობაც არ ეზარება, ტომ ვეითსის მუსიკის ფონზე. რა სჯობს მრავალფეროვნებას!

შენიშვნა: სტატიაში გამოთქმული მოსაზრებები სალომე ასათიანს ეკუთვნის და არ გამოხატავს „რადიო თავისუფლების“ პოზიციას.

ისტორია

იური ბერიშვილი (ფერწერა)

ავტორი: ნინო ბექიშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

პერსონალური გამოფენები:

1994 - თბილისი, ცისფერი გალერეა
1999 - „აბსურდის ილუზია - ძენ საგანი“ - N გალერეა
2000 -„Fecit“ - TMS გალერეა
2002 - Emygration - აშშ საელჩო
2004 - TMS გალერეა
2007 - TMS გალერეა

კოლექციები და ფონდები:

მსოფლიო ბანკი, ვაშინგტონი, აშშ ნორტონ და ნენსი დოდჯების ნონკომფორმიზმის ფონდი, ზიმერლის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი, აშშ კოლოდზეის თანამედროვე ხელოვნების ფონდი „ახალი ხელოვნების კოლექცია“, ნიუ ჯერსი, ნიუ იორკი, აშშ. საქართველოს თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი/საქართველოს ეროვნული გალერეა, აშშ საელჩო გერმანიის საელჩო ქორთიარდ მარიოტი „მაგთი GSM“ - თბილისი

პროექტები:

პროექტი - „Berish-Cinema“ - 2002
გუგენჰაიმის მუზეუმი - კოლოდზეის თანამედროვე ხელოვნების ფონდი/არქივი/

აშშ პროექტი - „ალი ბაბუ და ყაჩაღები“
ცარიცინოს თანამედროვე ხელოვნების ფონდი რუსეთი/არქივი/2003

„ვან გოგისა არ იყოს, იგი ხელოვნებაშიც ზუსტად იქ დგას, სადაც მხატვრობაში. თუმცა, პირადად მე შორსა ვარ განზრახვისაგან, ბერიშვილი დავასაჩუქრო ისეთი ბანალური დითირამბებით, როგორიცაა: ეთიკურობა, ნონკონფორმიზმი და ა.შ. ერთი კია, იგი მართლაც უკომპრომისო მხატვარია და ეს თვისება ხელსაც კი უშლის, ლაღად ჩაეწეროს არტისტურ სოცლანდშაფტში. იგი არასდროს ელაქუცება რეციპიენტს, არ ცდილობს მისი გულის მოგებას, ანდა, თვალის მოტყუებას, პირიქით, გამუდმებით უწყობს მაყურებელს ერთგვარ პროვოკაციას, „აბნევს“, ყოველივე ამით კი, ლამობს თვალის რეფლექსია განუვითაროს მას...

დავით ანდრიაძე.
არტ-კრიტიკოსი

იური ბერიშვილი დღეს ნამუშევრებს სახელებს აღარ არქმევს, ადრე არქმევდა, დღეს ის პირისპირ გვტოვებს ნახატთან, თვლის, რომ მის ნახატებს სახელი არ სჭირდება, ის კი არა, ჩარჩოშიც არ სვამს, - არც ჩარჩო და საზღვარი სჭირდება ნახატსო, ამბობს, - „როგორც კი ჩარჩოში სვამ ნამუშევარს, ის იმ წუთას ხდება საგანი, რომელიც უნდა გაიყიდოს. არ მიყვარს ჩარჩოები. აღმოსავლურ მინიატურებს, იაპონურ აკვარელებს სულ არა აქვთ ჩარჩო“. ის თვითონაც ეგეთია, სულ ცდილობს ამ ჩარჩოების გარღვევას და, არც არის გასაკვირი - იური ბერიშვილი მხატვარია.

პირველად რომ შევხვდი, ეგრევე მკითხა, - შემომხედეთ, ვგავარ მხატვარს? იური მაღალია, მე - დაბალი. ავხედე და, მართლა არ ჰგავს-მეთქი, ჩემთვის გავიფიქრე, ხმამაღლა არაფერი მითქვამს…

- ვგავარ მხატვარს? არ მაცვია ისე, როგორც მხატვრები იცვამენ, არ ვარ საღებავებით მოთხვრილი, არ ვსვამ, ტუსოვკებს არ ვეკარები. პალიტრასაც კი არ ვხმარობ, ხელს მიშლის, ზედმეტი დროის კარგვაა ჩემთვის. სიმართლე გითხრა, „მხატვარი“ სოციალური სახელი უფროა. ბავშვობიდან სულ ვხატავდი, ვკითხულობდი, მუსიკას ვუსმენდი (არადა, აღმოჩნდა, რომ თურმე, რაგბსაც პროფესიონალურად თამაშობდა). არა მაქვს დიდი პრეტენზია, ასე ვცხოვრობ, ფოთოლივით, ჰაერივით, თავისუფალი ვარ და შემიძლია ვთქვა, რომ როცა რაღაცას ვაკეთებ, მჯერა ჩემი თავის.

დილას დგება, ბუნებაში გადის, აქვე თბილისში, იპოდრომზე, ან ლისის ტბაზე, ან სადმე, ახლომახლო. სეირნობს, მერე ვიღაცეებს ხვდება, მერე ხატავს. ღამღამობითაც ხატავს თურმე და ძალიან უყვარს ღამე. სულ ხატავს. სახელოსნოც კი არა აქვს, არც ჰქონია არასდროს, იცის საკუთარი თავისა და შემოქმედების ფასი, და ამაზე ხმამაღლა საუბარს არ ერიდება, თვლის, რომ იმ სივრცეში არ მოხვდა, სადაც მის შემოქმედებას გაიგებდნენ და დააფასებდნენ.

ისე მოხდა, რომ ბერიშვილს უცხოეთში უფრო კარგად იცნობენ, ვიდრე ჩვენში. მისი ნამუშევრები ამერიკისა და ევროპის ცნობილ კოლექციებშია, ვაშინგტონში მსოფლიო ბანკის კოლექციაში კოლდერის, პიკასოსა და მიროს გვერდითაა გამოფენილი. თვითონ - ძველი საბჭოეთის საზღვრებს არასდროს გასცილებია. არადა, ძალიან უნდოდა წასვლა, უბრალოდ, ასე მოხდაო, ამბობს. მშვენიერი მოსაუბრეა, ვსაუბრობთ მხატვრობაზე, მერე ცხოვრებაზე, მუსიკაზე, პოეზიაზე, მერე ისევ მხატვრობას ვუბრუნდებით, მაინც ფერწერის ირგვლივ ვტრიალებთ.

- როდის მუშაობთ ყველაზე კარგად და რა ახდენს ყველაზე დიდ ზეგავლენას თვითონ ამ პროცესზე, ხატვაზე? რა გაძლევთ იმპულსს? რა გიშლით ხელს?

- მუშაობა ყოველთვის შემიძლია, თუ ფიზიკურად კარგად ვარ და თუ იმ დროს ხელს არავინ მიშლის. მუშაობა მარტოს მიყვარს, დამსწრეების გარეშე, თუ ეს მუსიკა ან სიჩუმე არ არის. ბუნებრივია, ზეგავლენას ჩემი განწყობა და იმ იდეის მომხიბვლელობაც ახდენს, რომელსაც ვხედავ და განვიცდი, კიდევ - მუსიკა, ხშირად ვუსმენ მუშაობისას. იმპულსი, მართლა არ ვიცი, რას ნიშნავს ამ შემთხვევაში - ფერი, მისი ხარისხი და ენერგია. ზოგჯერ მზე ან ღამეც.

იური ოთხმოციანელია, ეს, ალბათ, ყველაზე მკაფიო და ნათელი თაობაა თანამედროვე ქართულ მხატვრობაში. თაობაა, რომელმაც უკვე ამ სახელით შევა ისტორიაში - ოთხმოციანელები.

- ქართულ მხატვრობაში რამდენიმე თაობა იყო, დიდი ოსტატების, აქ, ჩვენთანაც პატარა აფეთქება მოხდა, ზოგადად, ეს პერიოდი, 80-იანი წლები, მაგარი დრო იყო - გენიალური ანსამბლები, ჯაზი, კინო. მაგრამ, ამასთანავე, ეს იყო ჯანმრთელი სულის დეკადანსის დასაწყისი. როცა ოქროს ეპოქა ყვავის და ვერავინ ვერ ხვდება, რომ სინამდვილეში უკვე ჭკნება. 90-იანების მერე ეს ყველაფერი თითქოს დაიკარგა. ჩვენი თაობაც აჰყვა დროს. მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა აღმოსალურმა აზროვნებამ, ვიღაცეები ანთროპოსოფიით იყვნენ გატაცებულები, ვიღაცეები - ეზოთერიკით, ვიღაცეები - ახალი ხელოვნებით, ბოისით, კონცეპტუალიზმით და ა.შ. ეს ფანტასტიკური წლები იყო. მაშინ „ინასტრანაია ლიტერატურა“ გამოდიოდა, სერიოზული ნაწარმოებები ითარგმნებოდა. და ჩვენი თაობაც ჩართული იყო ამ დიდ პროცესში.

იური ბერიშვილი წლების მანძილზე პროფესიონალი რაგბისტიც გახლდათ.

- ეს იყო ცხოვრების ძალიან კარგი და მძაფრი პერიოდი. რაგბს უმაღლეს ლიგაში ვთამაშობდი. რამდენჯერმე აკადემიაში ორიანიც კი დამიწერეს რაგბის გამო. დავდიოდი შეკრებებზე, თამაშებზე და ვაცდენდი ლექციებს, მერე არჩევანის წინაშე დავდექი: ან რაგბი უნდა მეთამაშა, ან მხატვარი უნდა ვყოფილიყავი. და, რა თქმა უნდა, მხატვრობა ვარჩიე. სხვა გზა არა მაქვს.. ასეთი არჩევანი რომ დამიყენო - მხატვრობა თუ სამშობლო, ისევ მხატვრობას ავირჩევ. ვისაც რა უნდა, ის თქვას, ამის გარეშე არ შემიძლია. თუ ვინმე მეტყვის, რომ ჩემს ფერწერას უპატრონებს სხვა ქვეყანაში, სხვა ქვეყნის მოქალაქეობას მივიღებ. ჩემთვის ქვეყანა, სამშობლო არის მხატვრობა. სხვა არაფერი ვიცი. არა ვარ პატრიოტი, ეს სიტყვა თვითცილისწამებაა, დიდი ტყუილია...

სპილოსძვლისფერი შლაპიანი სილუეტით, 2007, ტილო, ზეთი, 100X130 სმ.

მუ, 1990, ტილო, ზეთი, 80X80 სმ

აბსტრაქცია, 2007, ტილო, ზეთი, 125X100 სმ

- კი, მაგრამ ამის გამო ხალხი კვდებოდა.

- არა, არა, ადამიანები მიწის, ოჯახის, შვილების გამო კვდებოდნენ, ბუნების გამოც. იდეისთვის მეც მოვკვდები. ოღონდ ეს სიტყვა - პატრიოტიზმი, არ მომწონს. ბალანჩინი არ იყო პატრიოტი? ლექსო თორაძე, ოთარ იოსელიანი უდიდესი პატრიოტები არიან. საქართველოს სახელი არ არის მათი შემოქმედება? ხომ ვამაყობთ? თავისუფლება მაგარი რამეა. ხელოვანს არ სჭირდება ეს საზღვრები. როცა ქვეყანა ამაყობს თავისი გენეტიკური პროდუქტით, მერე აღარ აინტერესებთ, ვინ იყო პატრიოტი და ვინ არა. სოციუმში ვცდილობ არ გავერიო, მასის ტიპი არ ვარ. უცხოეთში რომ ვყოფილიყავი, ნამდვილად მეტს გავაკეთებდი. რეალურად ასეა - იგებს ის, ვინც დროს იგებს. მე კი დრო დავკარგე. მესამე მთავრობას რომ ველოდებოდით, და რეალურად არაფერიც არ შეცვლილა ჩვენი თაობისთვის, რომელიც მთავარი დასაყრდენი იყო „ნეოროზენკრეიცერებისთვის“ და მათი ყანწმაგარი ოპონენტებისათვის. აქ კულტურა შეიცვალა ფიზკულტურით და ფინკულტურით (ფინანსისტების კიტჩკულტურით), მატერიალიზმის უსირცხვილო აპოლოგიით და მატერიალისტური პარადიგმებით. ამ პროცესსაც ჰყავს თავისი „მხატვრები“, საკუთარი პოსტმოდერნისტული სტილებით, ყველაფრის მცოდნე ტელეწამყვანებით და ჯიბის მაჰატმებით. შეხედეთ რა სოციალურ-აბსურდული პერფორმენსია... საბოლოოდ, ფრთა ჩავიქნიე. ტყე შეუნახე შვილებსა.. ჰოდა, მეც ტყე ვარ, თუ არა? თანაც მრავალფეროვანი, თავისი აკრძალული ნაყოფით, სადაც ბაობაბებიც იზრდებიან და წითელქუდებიც დარბიან, ზოგი ჩვენი ბავშვობის დროიდან, ზოგიც - ეროტული და უკვე ცხოვრებაგამოვლილი - პოსტმოდერნისტული დროიდან.. მქონდა ერთი აბსურდულ-ირონიული კონცეფცია-აქცია. პროექტს „ალი ბაბუ და ყაჩაღები“ ერქვა, აქცია თავდებოდა კოლაჟით - დიდი მუყაოს გულზე წითელი ვარდებით და ირონიული წარწერით - „ჰეპი ენდ“. ეს იყო 2002 წელს. თითქოს ვიწინასწარმეტყველეთ ის, რაც მერე 2003 წლის ნოემბერში მოხდა. ტელეჩანაწერიც არსებობს. სამი წლის შემდეგ კი მარატ გელმანმა ეს იდეა გამოიყენა გამოფენაში - „რასია 2“, ეს იყო ჩემი ერთგვარი პროტესტი და გაღიზიანება სოციუმის მიმართ. აქაურობა, რა თქმა უნდა, მიყვარს. რაც არ მიყვარს, არც მინდა იმაზე ლაპარაკი, ხატვა ყველაფერს მავიწყებს, შემოქმედების მეტი არაფერი მაქვს, ესაა ჩემი სოციალური ბრენდი.

ტიბეტი, 1989, ტილო, ზეთი, 80x80 სმ

აბსტრაქცია, 2006, ტილო, ზეთი, 75X60 სმ

- თქვენი გამოფენებიდან, რომელია თქვენთვის ყველაზე უფრო მნიშვნელოვნი და გამორჩეული?

- პირველი სოლო გამოფენა, 1994 წელს მქონდა ეროვნულ გალერეაში. დაუვიწყარი გრძნობა იყო. ეს იყო პირველი გამოფენა ომის შემდეგ. გალერეის გარეთ დარჩა გადამწვარი რუსთაველი. მეჩვენებოდა, რომ უცნაურ სამშობლოში მოვხვდი, სადაც არავინ იცოდა რა იყო ომი, ერთადერთი იარაღი ფერის ესთეტიკა, სიჩუმე და გრძნობა იყო, რომლითაც ტილოები თავს იცავდნენ შემთხვევითი „სხვებისგან“. მეც იქ ვიყავი. მერე, 1999 წელს იყო - „ძენ საგანი - აბსურდის ილუზია“, ამ პროექტის გამეორებას ვაპირებ. გავიხსენებ 1989 წლის „დამოუკიდებელი ასოციაციების“ გამოფენასაც, რომელიც ძირითადად სერგო კენჭაძემ და მე გავაკეთეთ მხატვრის სახლში. მაშინ მივიღე პირველი „სიამოვნება“ გურამ პეტრიაშვილის გულითადი და „კულტურული“ საქვეყნო კრიტიკისგან - მე და დავით კაკაბაძე არაეროვნულ მხატვრობაში დაგვადანაშაულა. გამოფენები მქონია ამერიკაში, ზიმერლიში, თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმში, პარიზში, ხუან მიროს საგამოფენო დარბაზში, წელს ვაშინგტონში, „ატრიუმში“, მსოფლიო ბანკის საგამოფენო დარბაზში, საიდანაც მერე ამ კოლექციაში მოვხვდი.

- როგორი გრძნობა გრჩებათ პერსონალური გამოფენების შემდეგ? რაიმე ეტაპი მთავრდება?

- ეს მხოლოდ სოციალური მომენტია, სინამდვილეში არაფერი იცვლება გამოფენის შემდეგ. გამოფენა არის ობიექტი, რომელსაც აქ სხვადასხვა მიზეზის გამო, უბრალოდ, ვერ აკეთებ იდეალურად. არა, ნამდვილად არ იცვლება არაფერი. ჩვენთან არაა გალერეების სტრუქტურა. დასავლეთში სხვანაირად ხდება. გალერეები აფინანსებენ მხატვარს. მხატვარი მშვიდად მუშაობს, მერე გამოფენას აწყობს და გალერეა თვითონ ზრუნავს გაყიდვაზე. მთელი სისტემაა, ადამიანში რისი რესურსიცაა, ზუსტად იმდენს გააკეთებს, მე ვიცი, რაც შემიძლია.

უკვე მეორეჯერ ვხვდები იური ბერიშვილს და ვფიქრობ, რომ ასკეტია. ვეუბნები კიდეც, თვითონ უარობს, არაო.

- ასკეტური კი არა, პრაგმატული ტიპი ვარ, რას მოიგებ, ბევრი რომ დალიო, ნარკოტიკი გაიკეთო, დრო რომ ატარო? ისეთ დროს ვატარებ ამ მოგზაურობაში, ფერწერა რომ ჰქვია, ბვვრს არც დაესიზმრება, ამას ასკეტიზმთან საერთო არაფერი აქვს. ასკეტი ცდილობს, გრძნობები ჩაიხშოს, მე - პირიქით, შეხედეთ ჩემს ნახატებს!

- მიგაჩნიით, რომ სოციალურად აქტიური უნდა იყოს მხატვარი? უნდა ჩაერთოს პოლიტიკაში? დღეს ეს დღეს საკმაოდ აქტუალური თემაა ჩვენში.

- არა. ნამდვილად არა, ეს არაა მხატვრის საქმე, სამწუხაროდ, ხშირად პოლიტიკაში ერთვებიან დაკომპლექსებულები, მეგალომანები, ძალაუფლების სიყვარულით დაავადებულები. მხატვარი უნდა იყოს აუთენტური. სოციუმი უკვეთავს და უდგენს ადამიანს ნორმას. ბავშვი თავისუფალი იბადება, მერე იზრდება და მიდის მასზე ნადირობა ოჯახის, სკოლის, სოციალური ინსტიტუტების, საზოგადოების მიერ და საბოლოოდ მონა ხდება სოციუმისა და არა მეგობარი. რაც უფრო ინდივიდუალურია ადამიანი, რაც უფრო და მოუკიდებელი და ღრმა სტრუქტურაა კოსმოსის, რაც უფრო ძნელად იმართება საზოგადობის მიერ, მით უფრო მეტად არ უყვარს ის საზოგადოებას. თუ ის ნეგატიური ძალაა, საზოგადოება ცდილობს გაანადგუროს, თუ პოზიტიურია, მაინც არ უყვართ. ეს არაა ახალი ამბავი.

- გწყდებათ გული, ნახატი მყიდველს რომ მიაქვს, თუ ფიქრობთ, დამაცადეთ, უკეთესს გავაკეთებ!

- ყოველთვის არა, მაგრამ არის ისეთი ნამუშევრები, რომლებიც დამნანებია, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ისეთ ძუნწ მყიდველთან გაქვს საქმე, რომელიც არასდროს დაგინდობს (მით მეტად, რაც უფრო მდიდარია), გევაჭრება. ამ მაგიურ რიტუალს რამდენიმე კვირის გამნავლობაში იმეორებს, ჯერ სახლში სარკესთან, მერე ჩემს სახლში - სურათთან, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ეს აბსტრაქციაა (რატომღაც!). ამ დროს თავი უნამუსო და ბოროტი მგონია, რომ იმის მდგომარეობაში არ შევდივარ და „ვაწვალებ“ და სირცხვილისგან არ ვიცი, რა ვქნა. საბოლოოდ, ის თავისას აღწევს და ხვდება ისტორიაში, იაფად... ტრეტიაკოვის, შჩუკინის და მედიჩებისგან განსხვავებით. როგორ გგონიათ, ამის შემდეგ უკეთესს არ გავაკეთებ?

ნახატებს აღარ ვარქმევ სახელებს, ადრე ვარქმევდი, ხატავ და ერთხელაც შეიძელება მოვიდეს ის, ძენში სატორის რომ ეძახიან, ამ ნახატს „ახლა“ ჰქვია, რამდენიმე ნახატს - „უმიზეზო ლანდაშაფტი“. ერთ ნახატს „კვირადღე“ დავარქვი, კვირადღესავით ნათელი გამოვიდა და იმიტომ. მაქვს სერია „ღამე“, მიყვარს ღამე და ღამღამობით მუშაობა. მისტიკური დროა ღამე. ხომ გითხარით, მხატვრობა მოგზაურობაა, ბილეთი არ სჭირდება, ბენზინი სჭირდება მარტო, ეს ბენზინია - ჯანმრთელობა, საღებავები, და დაცვა სოციუმისგან. ამ ყველაფერს უბრალოდ ვუყურებ. ვხედავ, ვიზიონერი ვარ, და რასაც ვხედავ, იმას ვხატავ. მთარგმნელი ვარ, მხატვრობის ენაზე ვთარგმნი იმას, რასაც ვგრძნობ და განვიცდი. მხატვრობა ჩუმი ხელოვნებაა, არ სჭირდება სიტყვები, ტვინი კი არ ერთვება, ინტუიციით ხდება ეს. ყველაფერს ჩემი ქვეცნობიერებიდან და ხედვიდან ვაკეთებ, ამიტომაცაა ჩემი. მხატვრები ხშირად კომპილატორობენ და არა მარტო ქართველები, რა უნდა ქნა? ინტერნეტით პლაგიატობას ვერ დაუმტკიცებ ვიღაც ზოტს ნიუ-იორკში. (იური ბერიშვილის ნამუშევრები, რომლებიც „არტ-ლონდონზეა“ გამოფენილი, ვიღაც ამერიკელ ზოტს პირდაპირ გადაუხატავს, თურმე, საიტიც გაუკეთებია და ყიდის კიდეც)

სულ ვცვლი სტილებს, ვაკეთებ ტრანსფორმაციებს, მიყვარს არტ-პროვოკაციები. პროვოკატორი ვარ ხელოვნებაში. ესაა ის, რაც არასდროს გბეზრდება, და შეიძლება იქამდე მიიყვანო, რომ სტილი სულ გაქრეს, და საბოლოოდ ტრანსცენდენტამდე მიხვიდე, თავისუფალი ხარ, მიდიხარ სივრცემდე, ფერამდე, მერე ფერს იქით, ფერი პირველი ოქტავაა, იმის იქით სხვა ოქტავებია, სხვა ნათებებია.

ღამე, 2007, ტილო, ზეთი, 52X70 სმ

ბერიშვილი ბევრ ნახატში ამუშავებს აღმოსავლურ თემატიკას, დახატული აქვს - „ვედანტა“, „ტიბეტი“. მთელი პროექტი - „ძენ საგანი - აბსურდის ილუზია“, ოღონდ მასთან მხოლოდ თემატიკა და აქცენტებია აღმოსავლური, ისე კი, ბერიშვილის მხატვრობა ევროპული ხელოვნების ნაწილია.

- აზიაში ვარ დაბადებული, ორი კვირა ვიცხოვრე იქ. ვხუმრობ ხოლმე, აღმოსავლეთით გატაცება ჩემი ესთეტური გარყვნილების ერთ-ერთი დადასტურებაა-მეთქი, - სინამდვილეში, აღმოსავლეთმა ბევრი რამ მომცა, გადამარჩინა. უბრალოება მასწავლა. იაპონელებს აქვთ ეს პრინციპი, აქ პირველ ადგილას ყოველთვის მეტაფიზიკა დგას, დასავლური ხელოვნება კი სულ რაღაცის გამართლებას ეძებს - სიუჟეტის, ამბის, თვითონ ხელოვნების გამართლებას. რუსებს ხომ საერთოდ, მძიმედ აქვთ ამ მხრივ საქმე, რაც ვიზუალურ ხელოვნებას შეეხება, თუ რუსულ ავანგარდს არ ჩავთვლით და კიდევ ხატწერას, იმას, რასაც რუბლიოვი აკეთებდა. ეს სულიერი სფეროა. მიყვარს სიმშვიდე, არ მიყვარს ფორიაქი, მაზოხისტი არა ვარ, რეალურად აღმოსავლეთის ხელოვნება დასაბამიდან არ შეცვლილა. ვიღაცამ იცოდა ხალიჩების ქსოვა და ქსოვდა, ვიღაც იაპონიაში გენიალურ აკვარელებს ხატავდა, ვიღაც ჰაიკუებს წერდა. დასავლეთი კი ახალი ადგილია, რომელიც დინამიურიდ ვითარდება. აღმოსავლეთი ძალიან დამეხმარა, ავცდი დეპრესიას, ავცდი სოციალურ მასწავლებლებს და ჩემი გზით მივდივარ...

- თქვენი ნახატები მსოფლიოს პრესტიჟულ გალერეებშია.

- და არასდროს არ მინახავს ისინი იქ, იმიტომ, რომ იქ არასოდეს ვყოფილვარ - ჩემმა ფერწერამ დამასწრო. ვიცი, სად მივდივარ მხატვრობაში, ვექტორი ნაღდად ვიცი, ის არ ვიცი, სად და როდის თავდება, ეს ღმერთმა იცის მხოლოდ. ვილემ დე კუნინგს იცით რა ისტორია ჰქონდა? წავიდა ნიდერლანდებიდან ამერიკაში, და როცა ვარსკვლავი გახდა ამერიკელებმა მოქალაქეობის მიღება სთხოვეს, ჩადეს მასში ინვესტიცია და დღეს ამაყობენ, რომ კუნინგი ამერიკელი მხატვარია. ობიექტი რომ გააკეთო, ამისთვის კულტურული სივრცეა საჭირო, უცხოეთში ამას აკეთებ, აქ - ვერა. იქ აფასებენ ასეთ ხელოვნებას, აქ როგორც ჩანს, ჯერ არაა ამის დრო. საქართველოს დღეს ჩემი მხატვრობა არ სჭირდება, სჭირდება პური და წესიერი მართვა. ოთარ იოსელიანი რომ წავიდა, კინოს იღებს. ფერწერა, რომელსაც მე ვაკეთებ, უნდა გააკეთო პარიზში, იტალიაში, ან შტატებში. აქ სხვა პრობლემაა, აქ საგნებს აგროვებენ, და არ უნდათ თანამედროვე, თავისუფალი მხატვრობა, რომელსაც არა აქვს ნაციონალური აქცენტი. ფიროსმანსაც კი არ ჰქონია ეს ნაციონალური აქცენტი, ფორმა ჰქონდა ნაციონალური, თორემ ფიროსმანის ვერცხლისფერი ველასკესის დონეზეა. თანაც, გადაწყვეტილებებს მძიმედ ვიღებ, დიდხანს ვფიქრობ, ჩემი მძიმე თავია ჩემი კონკურენტი...