გაზეთ „ბათუმელების“ რედაქტორის, ეთერ თურაძესავით მეც ხშირად მიჩნდება ხოლმე განცდა, რომ ერთ დამღლელ, ჩაკეტილ წრეზე ვტრიალებთ. საქართველოს უახლოესი ისტორიის მესამე ციკლს გავდივართ, მაგრამ თითქოს ბევრი არაფერი შეცვლილა, გარდა იმისა, რომ ჩვენთანაც ჩაისახა მემარცხენეობის ემბრიონი (გიორგი მაისურაძე) თუ გაჩნდა პოსტმოდერნისტული ელიტა (გიგა ზედანია), რომელიც მზადაა იბრძოლოს პიროვნული თავისუფლებისათვის. გვერდიდან თუ შევხედავთ საკუთარ თავს, ალბათ მივხვდებით, რომ ეს არცთუ ისე ცოტაა. რაღაც თვალსაზრისით, ჩვენი განწყობების რადიკალიზაციაც კანონზომიერია - რაც უფრო მეტი ანაქრონისტული იდეა, პროექტი თუ ტენდენცია გამოკრთება ჩვენს რეალობაში, მით უფრო თანმიმდევრულად ვეცდებით დავუპირისპირდეთ მათ და შევქმნათ კონტრრეალობა.

ამ ალტერნატიული სივრცის არსებობა უფრო მკვეთრად ვირტუალურ სივრცეში ჩანს - ინტერნეტფორუმებზე, myspace-ზე, facebook-სა და ბლოგებზე იმაზე მრავალფეროვანი და იმედისმომცემია ჩვენი ქვეყანა, ვიდრე ეს ტელევიზორში ან ქუჩაში ჩანს. ამ ნომრის ბათუმელი სტუმრებიც ცხოვრებენ ქალაქში, რომელსაც თითქოს პულსი არ ესინჯება (ფოტოპროექტი „ბათუმი“), მაგრამ მათი ცხოვრების წესი ადასტურებს ტენდენციას, რომ გეოგრაფიული საზღვრები სულ უფრო და უფრო მყიფე ხდება და ჩვენც ჭეშმარიტად გლობალისტურ სამყაროს ვუახლოვდებით. ზოგადად, ინტერნეტმა გლობალისტების ოცნებების ასრულება დაიწყო და სწორედ გლობალიზაციის დამსახურებაა, რომ სუპერსახელმწიფოებს თავისი ექსპერტული პოლიტიკური და ეკონომიკური სისტემების გადახედვა უწევთ. რჩევისათვის კი მემარცხენე ნობელიანტ ეკონომისტებს, კომუნისტურ ჩინეთსა და დანარჩენ „ირაციონალურ“ აზიას მიმართავენ. ამერიკას ყველაზე ავანტიურისტი ფინანსისტი, ჯორჯ სოროსიც გაახსენდა, რომელმაც მსოფლიო ფინანსური კრიზისისაგან კარგა ხნის წინ დაიზღვია თავი და კიდევ ერთხელ დაამტკიცა, რომ სისტემის რყევა ყოველთვის აჩენს ახალ შანსს, ახალ თავგადასავალს, ახალ ფილოსოფიას და სამყაროს შეცვლის ახალ ბიძგს („ფინანსური კრიზისი ჯორჯ სოროსის მიხედვით“).

ჩვენც ვეცადეთ, საქართველოს სარეკლამო და მედიაბაზარზე არსებული მძვინვარე კრიზისი შემოქმედებითად გამოგვეყენებინა და როგორც უკვე შეამჩნევდით, ჟურნალში რამდენიმე კონცეპტუალური ცვლილებაა. კარგი ამბავია ის, რომ შეიცვალა ფორმატი, დიზაინი და გასაყიდი ფასი უფრო დემოკრატიულ, 5 ლარს დაუბრუნდა. ცუდი ამბავია, რომ ლიტერატურულ დამატებას დააკლდა რის ვაი-ვაგლახით მოპოვებული 48 გვერდი, თუმცა, ვიმედოვნებთ, რომ ეს დროებითია.

„ხელ შოკოლადში“ პირველად იბეჭდება ჟურნალისტური გამოძიება, რომელიც სტუდია „მონიტორმა“ და ნინო ზურიაშვილმა მოამზადეს და რომელიც ტელემედიაში მფლობელების ჩანაცვლების სქემებსა და კანონდარღვევებზე მოგვითხრობს. საგამოძიებო ჟურნალისტიკა ნაციონალური მაუწყებლების ეთერში აღარ არსებობს - ნინოს გამოძიებებიც ეთერს მიღმაა დარჩენილი, რის გამოც უამრავ პრობლემაზე არსებითი და არგუმენტირებული მსჯელობა სულ უფრო რთულია.

ჟურნალისტურ გამოძიებაზე საჯარო დისკუსიის მოწყობის ეს პირველი მცდელობაა. ეშმაკის ადვოკატის როლიც ჩვენს თავზე ავიღეთ, რის შედეგადაც, პოლიტიკური კონიუნქტურის გაუთვალისწინებლობის გამო, დისკუსიის ყველა „მხარე“ გავანაწყენეთ. არადა, თითქოს ასეც არ უნდა მოვქცეულიყავით?

შორენა შავერდაშვილი
მოგვწერეთ, editor@shokoladi.ge

ანა კორძაია-სამადაშვილი

ჩემი ოსტატი, ნიკო ცეცხლაძე, აღშფოთებული იყო:

„რა ჭიანჭველობაა!“

„რა?“ „ველოსიპედები.“

ვაი?

„ამოჩემებული აქვთ, - არ ჩერდებოდა ნიკო, - ამოჩემებაა, თორემ რა ჯანდაბად უნდათ?“ და ნიკომ დიდი აქცია ჩაიფიქრა: ღამით, როცა ყველა დაიძინებს - კი საეჭვოა, რომ ამსტერდამში ასეთი რამ მოხდეს, მაგრამ მაინც - ნიკო ყველა ველოსიპედს მიადუღებს თავის სამაგრს, ან ერთმანეთს გადაადუღებს, ან... რა ვიცი, მოკლედ, დაადუღებს და მეორე დილას! რა ამბავი ატყდება ამსტერდამში! როგორ ირბენენ ქალაქელები! როგორ იყვირებენ! როგორ გადადგებიან ჭკუიდან! არც მე მიხაროდა ველოსიპედები. დამეთანხმებით, საწყენია, როცა ცენტრალურ ევროპაში, რამე ღირსეული კი არა, ველოსიპედი გაგიტანს, ზედ გადამჯდარი მობილურიან-ბავშვიან-ზურგჩანთიანი ქალი დაგემხობა და დასკვნის სახით საბარგულზე მიმაგრებული კომოდი დაგენარცხება თავზე. ძალიან უნიჭო სიკვდილია. ჭიანჭველური.

დათო ტურაშვილი

ბაგრატიონების ქორწილში ძალიან ბევრი ვიცინე, მაგრამ სიცილის მხოლოდ სამი ძირითადი მიზეზი დამამახსოვრდა:

პირველი იყო ნინო დარასელის ხუმრობა მამუკა ღლონტის ზეკომერციულ გონებასთან დაკავშირებით: სააკაშვილი რომც გადადგეს, უცნობს მაინც არ ეტყვიან და გია გაჩეჩილაძე კიდევ კარგა ხანს ეყოლებათ საკანში დამწყვდეული, როგორც კუსტურიცას ფილმის პერსონაჟები „იატაკქვეშეთშიო“. მერე ვიცინე ესპანელების მიერ მოყოლილ ანეკდოტზე, რომელიც სამი დღის წინ კორკოტამაც მოყვა თავის გადაცემაში:

ამერიკაში მცხოვრები მოხუცი კუბელი ემიგრანტი სიკვდილის წინ შვილებს სთხოვს კუბის დროშის მოტანას გამომშვიდობების მიზნით, - უკანასკნელად უნდა ვეამბოროო. შვილები მიდგებიან და მოდგებიან, მაგრამ ასე სახელდახელოდ მამის უკანასკნელ თხოვნას მხოლოდ ნაწილობრივ შეასრულებენ და მტრულ ამერიკაში, კუბის დროშას ვერა, მაგრამ მოძებნიან ქალს, რომელსაც უკანალზე კუბის დროშა ახატია და მომაკვდავ მამას მიუყვანენ. მამა მიხვდება, რომ გარდაცვალების წინ სხვა გზა უბრალოდ არა აქვს და იმ კუბელ ქალს ტრაკზე აკოცებს; თუმცა ტატუ-დროშაზე კოცნა ისე მოეწონება, რომ მეორედაც აკოცებს, მესამე კოცნის შემდეგ კი ისე გამოცოცხლდება, რომ იმ ქალს საკმაოდ ომახიანად მიმართავს, - ერთი შემოტრიალდი და ბარემ ფიდელ კასტროსაც დავემშვიდობებიო... მესამე მიზეზის გამო კი, მხოლოდ მე ვიცინოდი (მარტო და გიჟივით), რადგან ჩემს გარდა, არავინ იცოდა, რომ ამ ქორწილის ინიციატორი სინამდვილეში ნინა სვანიძე იყო და ეს არავისთვის მითქვამს, რადგან მაინც არავინ დამიჯერებდა.

ამიტომაც ვფიქრობ, რომ ის ხალხი, ვინც მონარქიის აღდგენის შიშით ბაგრატიონების ქორწილში არ მოვიდა, ძალიანაც შეცდა, რადგან სინამდვილეში იქ საშიში არაფერი იყო - მოვიდოდნენ, იხალისებდნენ და უკან წავიდოდნენ...

გიორგი მაისურაძე

ამას წინათ სოფო ტაბატაძისა და ნადია წულუკიძის ერთი ძალიან მაგარი არტ-ვიდეო ვნახე. ნამდვილი ღიპიანი ქართველი ბიძა ზის საპარიკმახეროში, გასაპნული აქვს სახე და პარიკმახერი წვერს პარსავს. ამ დროს ამ ტიპს ხელში უჭირავს „როკოკოს“ ღვინის ჭიქა და სიყვარულის სადღეგრძელოს ამბობს. ჰოდა, ამ ვიდეოს რომ ვუყურებდი, მართლა შემეშინდა, იმიტომ, რომ საქართველოს რეალური, აუთენტური სახე დავინახე, რომელსაც მე მგონი ვეღარც კი აღვიქვამთ, იმდენად გვაქვს თვალი შეჩვეული. მაშინ ვიფიქრე, რომ ამ ფუნდამენტური სიყალბისა და სიბნელის დაძლევა ალბათ მხოლოდ მაო ძედუნის მეთოდებით - „კულტურული რევოლუციით“ თუ იქნებოდა შესაძლებელი: საქართველოში რომ აკრძალო სადღეგრძელოები, ტერმინი „სამარხულო“, ქალიშვილებს არ დართო ქორწინების უფლება, აკრძალო „მარშუტკებში“, საერთოდ, ტრანსპორტში პირჯვრის წერა, ჰელოუინი ეროვნულ დღესასწაულად გამოაცხადო, თავისუფლების მოედანზე ინდირა განდის ძეგლი დადგა (ისე, თბილისში არ უნდა იდგეს ინდირა განდისა და ჯავაჰარლალ ნერუს ძეგლები? ორივე ხომ ნამყოფია საქართველოში...).

მაგრამ, ვინაიდან ეს ყველაფერი არარეალურია, ერთადერთი, რაც შეიძლება საქართველოში მოხერხდეს, იტალიის მსგავსად საზოგადოების პოლარიზაციაა. იტალიაში, რამდენადაც ძლიერია მაფია, ეკლესია, ნეოფაშისტები, იმდენადვე ძლიერ წინააღმდეგობას უწევს მათ რაოდენობრივად უმცირესობაში მყოფი მემარცხენე პოლიტიკური და ინტელექტუალური სპექტრი. ხელოვნება, აკადემიური სფერო, ლიტერატურა, კინო - მთლიანად პროკომუნისტური ან პროსოციალისტურია. შესაბამისად, მემარცხენე პროფესურა სეკულარული და განმანათლებლური პრინციპების გავრცელებას უწყობს ხელს. მაგრამ ეს პროცესი მძაფრი საზოგადოებრივი დაპირისპირების ფონზე მიმდინარეობს. ჰოდა, ასეთი რამ, უკეთეს შემთხვევაში, საქართველოშიც შესაძლებელი მგონია; გამომდინარე არა მხოლოდ ტემპერამენტების მსგავსებიდან, არამედ საზოგადოების სტრუქტურიდანაც. თუმცაკი საქართველოში მემარცხენე თუ სეკულარული უმცირესობა იმდენად უმცირესობაშია, რომ ჯერჯერობით თითქმის საერთოდ არ ჩანს, მაგრამ მას გაშლისა და გაფართოების პოტენციალი აქვს; უფრო მეტიც, ის იძულებულიც კია, რომ გააქტიურდეს, გარადიკალურდეს, ბევრად უფრო ორგანიზებულ და გაბედულ ქმედებებზე გადავიდეს, რაც მისი გადარჩენის ერთადერთი შანსი იქნება! ყველა სხვა შემთხვევაში მათ წალეკავს ობსკურანტთა უმრავლესობა, რომელიც გადამწყვეტი შეტევისათვის ემზადება. კი, ძალიან მარტივი და პრიმიტიულია მათი იდეოლოგია, მაგრამ მას არაფერი უპირისპირდება. პრიმიტივიზმი კი კარგად მუშაობს. ჰელოუინის დარბევა, გადაცემების დახურვა, მეფე და ა.შ. მხოლოდ შესავალია, პატარა უვერტიურებია, ოთხმოქმედებიანი ოპერა ჯერ არ დაწყებულა. ჰოდა, ერთადერთი ძალა, რომელსაც ამ ოპერის საბოტაჟი შეუძლია, სწორედ ეს მემარცხენეობის ემბრიონია და არა ლიბერალიზმი ან ნეოლიბერალიზმი, რომლის კრახის შედეგიცაა დღევანდელი ობსკურანტიზმის ტაშ-ფანდური. ეკლესიამ დაიწყო იმის რადიკალიზაცია ან აბსოლუტიზაცია, რაც მონოლითურ ქართულ საზოგადოებაში უკვე ჩადებული იყო. ეკლესია და მის ირგვლივ გაერთიანებული ულტრაკონსერვატორი პოლიტიკური ძალები უბრალოდ უკვე ღიად მოითხოვენ ტოტალურ ძალაუფლებას: მათ უნდათ, კოლბაში გამოიყვანონ მეფე, ანუ მთავარი ზომბი, რომლის მეშვეობითაც და მისი ნიმუშის მიხედვით მთელი საზოგადოება პოლიტიკურად დაიზომბება. ამავე დროს არ უნდა დაუშვან, ჩანასახშივე უნდა მოსპონ სეკულარიზმის და თავისუფალი ცნობიერების ემბრიონი, რომლის მიმართაც მათ პანიკური შიში აქვთ და ინტუიციით ხვდებიან, რომ მხოლოდ ამ თითქმის უხილავ არსებას შეუძლია მოზღვავებული სიბნელის შეჩერება. ამიტომაც ამ ემბრიონმა უნდა დაიწყოს საზოგადოების პოლარიზაცია - ანუ ღირებულებათა მთელი სისტემის დაუნდობელი გადაფასება; ალტერნატიული რეალობის, სააზროვნო პრინციპების, ცხოვრების წესების შექმნა და დანერგვა. ეს არის ის, რასაც ფილოსოფოსი მიშელ ფუკო უწოდებს „სამოქალაქო ომს“, რომლის ფონზეც სამოქალაქო საზოგადოება წარმოიქმნება და ვითარდება.

მიმოხილვა

თანამედროვე ქართული ვიზუალური ხელოვნება ევროპაში

ავტორი: დავით ბუხრიკიძე

ალბათ სასაცილოა, მაგრამ ველოსიპედების, მოსაწევის, ტიტების, ლეგალური პროსტიტუციის და რემბრანდტის ქალაქში საქართველო უცნაური კუთხით აღმოვაჩინე: პირველი ლედის სახელოვნებო „სპიჩითა“ და ანტვერპენიდან სპეციალურად გამოხმობილი გია ყანჩელის „ღამის ლოცვით“ დაწყებული, მშობლიურად ჯიბეგაფხეკილი კოლეგებითა და ბევრი ნაცნობი მხატვრის ჩემთვის უცნობი ნამუშევრით დამთავრებული. ჰოლანდიელთათვის, და არა მარტო მათთვის, ჯერ კიდევ უცნობი თანამედროვე ქართული ხელოვნების აღმოჩენა-გაცნობა ცუდი ამბავი ნამდვილად არ არის. მარტო რევოლუცია- კონტრრევოლუცია და რუსეთთან ომი ხომ არ იქნება ჩვენი სავიზიტო ბარათი? ამიტომაც კულტურის სამინისტრომ და საქართველოს საელჩომ ჰოლანდიაში ახალი კულტუროლოგიური თამაში კარგად დავიწყებული ძველივით წამოიწყეს. პრინციპში, აპათიაგადალახული ჩვენი ხელისუფლების მსგავსად - ვუჩვენოთ ევროპას თანამედროვე ქართული არტი და ომი დაგვავიწყდება.

მოვლილი ფერმები, ქარის წისქვილები, ხისგან გამოთლილი ქოშები და 400 სახეობის ყველი, რომლითაც პატარა, მაგრამ სექსუალურად თავისუფალი და სანიმუშოდ მულტიკულტურული ჰოლანდია ლამის მთელ ევროპას ამარაგებს, უმალ გავიწყდება როცა მუზეუმებში დადიხარ. ამსტერდამის ხელოვნების ისტორიის მუზეუმი, „რემბრანდტჰაუზი“, ვან გოგის მუზეუმი, თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი, Cobra მუზეუმი... ჩამოთვლა შორს წაგვიყვანს. თუმცა ეს უკანასკნელი ჩვენთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან სწორედ იქ პომპეზურ ატმოსფეროში გაიხსნა თანამედროვე ქართველი მხატვრების გამოფენა.

„თანამედროვე ქართული ვიზუალური ხელოვნების თითქმის ყველა ცნობილი სახელი, ანუ 27 მხატვრის ნამუშევარი, ამსტერდამის ცნობილ Cobra მუზეუმში ნახევარი წლის განმავლობაში იქნება წარმოდგენილი. გამოფენა სახელწოდებით „დაბადებული საქართველოში“, საქართველოს საელჩოს ორგანიზებითა და კულტურის სამინისტროს ძალისხმევით, ძალიან მნიშვნელოვანი პროექტია. გნებავთ ამას საინფორმაციო გარღვევა უწოდეთ ან ხაგრძლივი არტ-აქცია. მსგავსი მასშტაბის გამოფენა, რომელიც თანამედროვე ქართულ ხელოვნებას ევროპას გააცნობს, პირველად ტარდება,“ - რამდენჯერმე და სხვადასხვა ვარიაციით გაიმეორა საქართველოს ელჩმა ჰოლანდიაში მაია ფანჯიკიძემ, რითაც ხაზი გაუსვა გამოფენის მნიშვნელობას და მასშტაბს.

დასახელება Cobra ნუ შეგაშინებთ, ეს მხოლოდ აბრევიატურაა და სამი ევროპული ქალაქის სახელწოდებას აერთიანებს - კოპენჰაგენი, ბრიუსელი, ამსტერდამი. ჯერ კიდევ 50-იანი წლების დასაწყისში სამი პატარა ქვეყნის (დანია, ბელგია და ჰოლანდია) მხატვრები შეეცადნენ, ომისშემდგომი, დასახიჩრებული ევროპა განსხვავებული რეფლექსიით და გამომსახველობითი რაკურსით დაენახათ.

60-იან წლებში Cobra მოძრაობა თავისუფლების გარკვეულ სიმბოლოდ იქცა. თუმცა ეს უფრო მეტი იყო, ვიდრე მხატვრების გარკვეული პრინციპებით გაერთიანება, საერთო გამოფენები ან სამუზეუმო სივრცის შექმნის მცდელობა.

1995 წელს ამსტერდამში სპეციალურად აშენდა თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი, რომლის ინიციატორი ჰოლანდიელი ვიმ კვისტი იყო. სწორედ ამ დროიდან ეწოდა მას Cobra მუზეუმი, სადაც კარლ აპელის და ოსკარ ალეშანკის გიგანტური ფერწერული ნამუშევრები გამოფინეს. დღეს მუზეუმის პირველი სართული სწორედ მათ მხატვრობას და სხვა კლასიკოსებს ეთმობათ. მეორე სართულზე კი სხვადასხვა მოძრავი გამოფენა იხსნება ან ინსტალაციები ეწყობა. ჩვენმა მხატვრებმაც გამოცდილი ჰოლანდიელი კურატორისა და თანამედროვე ქართველი მხატვრების დიდი დამფასებლის, იან სასენის ძალისხმევითა და დახმარებით, თავიანთი ჭრელად დაფასოებული ესთეტიკა საგამოფენო დარბაზის მეორე სართულზე, დაახლოებით 1500 კვადრატულ მეტრში ჩაატიეს.

ნიკო ცეცხლაძე და ილიკო ზაუტაშვილი აქციაზე

ირინა კურმაევა, სერიიდან „სიყვარული“

ქეთი კაპანაძე, VERSAILLES

გამოფენის გახსნა, ცხადია, გარკვეული დოზის პოლიტიკურ ქვეტექსტს შეიცავდა, ისევე, როგორც სავალდებულო პერფორმანსის ელემენტს. საქართველოს პირველი ლედის, სანდრა რულოვსის ხაზგასმულად უბრალო არტ-იმიჯმა, პლუს პრესკონფერენციაზე საკმაოდ ხანგრძლივმა გამოსვლამ, თანამედროვე ქართული ხელოვნების შესახებ, ჟურნალისტებს გარკვეული ირონია აღუძრა, განსაკუთრებით - ჰოლანდიელებს. თუმცა კარგად ნასწავლი კორექტულობა მათ არ აძლევდათ საშუალებას, მეტი სითამამე გამოეჩინათ და საქართველოს შესახებ უფრო პოლიტიკური შინაარსის შეკითხვები დაესვათ. არადა, ინტერესი აშკარად იგრძნობოდა. თითქმის ყველა მათგანს ომის შემდგომი საქართველოს ამბები აინტერესებდა.

ნიკო ცეცხლაძე, NEW YORK CAPRICCIOS

ეს ინტერესი გარკვეულწილად დააკმაყოფილა გია ეძგვერაძემ, რომლის ევროპული ხედვა პოსტსაბჭოთა საქართველოს არტ-ისტორიული სივრცის არსებობა-არარსებობის შესახებ, პრესკონფერენციის მთავარი თემა გახდა. მაგრამ ეს გამოცდილების დაგვიანებულ გაზიარებას ჰგავდა; უფრო ზუსტად, საბჭოეთიდან გამოყოლილი პოლიტიკური ატმოსფეროს არტ-ისტერიულ შეხსენებას. იგი დიდხანს საუბრობდა „საბჭოთა ტრავმული გამოცდილების შედეგად მიღებულ სახიფათო განცდებზე“. თუმცა დასავლეთში მცხოვრები მხატვარი ბოლომდე ვერ გრძნობს ან ვერ აცნობიერებს ფსიქოლოგიურ განსხვავებას საბჭოთა კავშირის შემდგომ საქართველოსა და ინტერნეტის ეპოქის საქართველოს შორის.

კოკა რამიშვილი, ვიდეოარტი „შანსი“

თეა გვეტაძე„ავტოპორტრეტი“

თეა გვეტაძე „მთვარის დრო“

„დაბადებული საქართველოში“ - გამოფენის ამგვარი კონცეფცია და საკმაოდ კარგი ხარისხის კატალოგიც, ალბათ, გარკვეულ გენეზისს უფრო გულისხმობდა, ვიდრე თანამედროვე, სწრაფწარმავალი ვიზუალური ხატების ერთ სივრცეში მექანიკურ თავმოყრას. როცა გამოფენა კოკა რამიშვილის ვიდეოინსტალაციით იწყება (ოთხწუთიანი ვიდეო „შანსი“, რომელშიც პოლიტიკური აქცია პარლამენტში და ფასბინდერის ცნობილი ფილმის „ვერონიკა ფოსის სევდა“ ფრაგმენტი ერთიანდება), თითქოს გარკვეული კამერტონი გვეძლევა, თუ რა „ჟღერადობას“ უნდა ველოდოთ. იქვე, გვერდით მისივე შავ-თეთრი ფოტოების სერიაა: „ფანჯრებიდან დანახული ომი“, რომელიც 1990-1991 წლების სამოქალაქო ომს ასახავს. თუმცა, იმავე სივრცეში სრულ კონტრასტს ქმნის ლუკა ლასარეიშვილის ინსტალაცია „ეს თაობა“. მხატვარი გვიბიძგებს, სილიკონისაგან დამზადებული გიგანტური პენისი სრულ მზადყოფნაში მოვიყვანოთ. ამისათვის მხოლოდ პენისის თავზე დამაგრებული თოკი უნდა მოქაჩო.

იქნებ „თაობას“ სწორედ ამგვარი თოკი აკლია, ან უბრალოდ ეზარება მასზე დაკიდება, რომ პენისმა სასიცოცხლო ფუნქცია შეიძინოს? მხატვრის ირონია მარტივად გასაგებია, უფრო მძაფრი და ცოტა პროვოკაციულიც. სიმართლე ვთქვათ, ჩვენს პოლიტიკოსებს გამჭრიახობამ უმტყუნათ, როცა ამ ნამუშევარს ვითომ ზურგი აქციეს. სამაგიეროდ, კლასიკოს ალექსანდრე ბანძელაძეს ფერწერული „ექშენი“. ცხადი და გამჭვირვალე ფორმა კი მწვალებლური მედიტაციისა და კონცეფციების ცოდნას არ გულისხმობს.

გია ეძვერაძე გიგანტური ტრიპტიხით გეპატიჟებათ ამგვარი ცოდნის „პრეზენტაციაზე“. პატარა კვადრატებით აგებული გიგანტური მოზაიკა, რომელშიც გრაფიკა და პოპ-არტის ელემენტი ერთიანდება, მოგვიწოდებს ფხიზლად ვიყოთ და გავითვალისწინოთ: 1. ტინა ტერნერის სულიერი კავშირი იესოსთან; 2. პატარა ბავშვის შეგრძნებები მოფსმისას; 3. გვახსოვდეს დედა ტერეზა.

თეა გვეტაძისა და ქეთი კაპანაძის ფერწერას რაღაც აქვს საერთო. ეს არის ფერისადმი აშკარა ირონია და კომპოზიციის კავშირი სექსუალური ძალადობის იმიტაციასთან. თამუნა ქარუმიძე კი იაპონურ დახვეწილობას გვაზიარებს და აკვარელს ირჩევს. ირინა კურმაევას ფოტონამუშევრები სიყვარულის, სექსისა და გასტრონომიული შერძნებების მუდმივ რითმას გულისხმობს, ხოლო გურამ წიბახაშვილის „ტყუპები“ და „ზაფხული“ 1998 წლის ფოტოსერიიდან, თითქოს პირიქით - „მიწიერი“ შეგრძნებებისა და მოდერნის კავშირიდან სექსს განდევნის. მაგრამ მიწაში ფეხებჩაფლულ გოგოებს სამოთხიდან არავინ ერეკებათ. მათი ზომიერი სევდა და ამავე დროს კავშირი მიწასთან სწორედ ტრადიციის ორსახოვნებას ასახავს.

ამსტერდამის გამოფენის მნიშვნელობას ნიკო ცეცხლაძის New York Capricos-ც ადასტურებს, რომელიც ფრანსისკო გოიას ცნობილი ფერწერული სერიის ვნებიანი და თანამედროვე ადაპტაციაა. მხატვარი თითქოს საგანგებოდ მიმართავს გოიას პერსონაჟებს და მათი ციტირებისას საკუთარი მძაფრი ირონიის და უზღვავი ფანტაზიის დემონსტრირებას ახდენს. რაც შეეხება videoarts Criminal TV, ეს გამოფენის ყველაზე პოლიტიკური და აშკარად გამომწვევი ნამუშევარია. პუტინი მსხვილი ხედით რუსეთის ყველა სატელევიზიო არხზე სწორედ საქართველოსთან ომის დღეებშია აღბეჭდილი.

საინტერესოა ილიკო ზაუტაშვილის კონცეპტუალური ნამუშევარი „შეუზღუდავი ნაპრალი შეზღუდულ დროში“. აბრეშუმის ბალიშებზე სერიგრაფიით აღბეჭდილი კალენდარი დროის შეზღუდულობას და მის წარმავალობას ერთდროულად მიანიშნებს. 25 თეთრი ბალიში შემოფარგლულია გარკვეული მესერით, ანუ სივრცით, რომელშიც თითქოს „გაბნეულია“ კონკრეტული კალენდარული დრო. ეს ზუსტი კონტექსტის ფილოსოფიას გულისხმობს, რომელშიც ერთი შეხედვით ნაკლებია ფანტაზია, მაგრამ მეტია სიცხადე და სიზუსტე.

რასაკვირველია, Cobra მუზეუმში გამოფენილი ყველა მხატვრის ნამუშევრის აღწერა შეუძლებელია. ამისათვის არც სტატიისათვის განსაზღვრული სივრცე გვეყოფა და არც ჟურნალისტური კეთილსინდისიერებით გამაგრებული ნებისყოფა. მხოლოდ აღვნიშნავთ, რომ საგამოფენო კონცეფცია „დაბადებული საქართველოში“ მართლაც პატარა სახელოვნებო გარღვევაა ევროპული პოლიტკორექტულობის და საქართველოს დღევანდელი ვითარების გათვალისწინებით.

ასე რომ, რაც უნდა პარადოქსად მოგეჩვენოთ, მშვიდად დამხობილი ედუარდ ამბროსის ძე შევარდნაძის პარადიგმა, „კულტურა გადაარჩენს საქარველოს“, კვლავაც აქტუალურია და მას დღევანდელი პოლიტიკოსებიც კარგად იყენებენ. მერე რა, რომ ამსტერდამში კულტურული აქცია-კურთხევის შემდეგ ზოგიერთი დაბოლდა კიდეც. ეს ბუნებრივია და კონკრეტულ გარემოში ჩვენზეც კონკრეტულ შთაბეჭდილებას ახდენს. არ მოწიო ამსტერდამში, ეს იგივეა, არ ნახო რემბრანდტის „ღამის გუშაგნი“, არ ჭამო ყველი Gouda და არ იცოდე, რომ შოთა არველაძე დღესაც „აიაქსის“ პატარა, მაგრამ მაინც ლეგენდაა.

მიმოხილვა

ორი ინგლისელი, ტილდა სვინტონი და ჰუმანიტარული კონტინენტი

ავტორი: დავით ბუხრიკიძე

შეგვიძლია კინომანებს თანავუგრძნოთ ბერლინის 59-ე საერთაშორისო კინოფესტივალის შედეგების გამო. თუმცა ევთანაზია არც ჟურალისტების მოვალეობაა და არც სოციალურად მრისხანე ტილდა სვინტონის. დერეკ ჯარმენის ყოფილი მუზა, რომელიც ბერლინში ძალინ უყვართ და რომელიც წლევანდელი ფესტივალის ჟიურის თავმჯდომარე იყო, მარჯვედ მანიპულირებდა უცნობი საავტორო კინოს სახელით. უკვე ფეტივალის გახსნის დღეს პრესკონფერენციაზე ჟიურის წევრების მხრიდან გაფრთხილებასავით გაისმა მორიგი ლექცია დამოუკიდებელი კინოს გადარჩენის შესახებ, „რომელსაც მეინსტრიმი გადასანსვლით ემუქრება“. ალბათ ამიტომაც აჯილდოვებენ რეჟისორებს, რომლებიც უბედურ „მესამე სამყაროს“ ასახავენ. პრინციპში, მოხდა ის, რასაც უკვე ბერლინის კინოფესტივალზე ყველა მიეჩვია - წითელი ხალიჩა და ასობით ტელეკამერა ვარსკვლავებს, პრიზები - სოციალურად და პოლიტიკურად ჩაგრულებს.

კრიტიკოსებს არც ის გაკვირვებიათ, როცა ფესტივალის მთავარი პრიზები პერუში, არგენტინასა თუ ირანში გადაღებულ ფილმებს დაურიგეს. ის კი არა, „ვერცხლის დათვი“ მამაკაცის როლის საუკეთესო შესრულებისთვის ლამის არაპროფესიონალ მსახიობსა და აფრიკელ საზოგადო მოღვაწეს - სოტიგუ კოიატეს გადასცეს, რომელიც რაშიდ ბუშარების პოლიტიკურ ფილმში „მდინარე ლონდონი“ სახელოვან ბრენდა ბლეტინს უწევს პარტნიორობას.

წლევანდელი კინოფესტივალი შეუდარებლად გაზრდილი კინობაზრობითა და რეკორდული შემოსავლით გამოირჩეოდა. დარბაზ“ ფილმებზე. ბილეთის ძიებაში კინოს მოყვარულები რიგებში საათობით იდგნენ, ხოლო ფესტივალის გახსნის დღეს „მარლენ დიტრიხ პლაცზე“ კლაივ ოუენის სანახავად ლამის მთელი ქალაქის თინეიჯერები შეიკრიბნენ. ტომ ტიკვერს ნამდვილად გაუმართლა. ბერლინის კინოფესტივალი უკვე მეორედ გაიხნა მისი ფილმით (ახალი ფილმი „ინტერნაციონალი“ ნამდვილად ჯდება ჰოლივუდურ განზომილებაში). ესოდენ დიდი პატივი გასაგებია, რადგან გერმანელებს აღარ ჰყავთ საამაყოდ დიდი მასშტაბის რეჟისორები.

THE INTERNATIONAL - ტომ ტიკვერი

BELLAMY - კლოდ შაბროლი

ენერგიულ-მომხიბლავი კლაივ ოუენი და ზედმეტად სერიოზული ნაომი უოტსი ტრანსნაციონალური საბანკო ბიზნესის ბნელ ლაბირინთებში გარკვევას ცდილობენ და იარაღით მოვაჭრეებსაც ებრძვიან.

ფილმის სლოგანი - „ისინი აკონტროლებენ სამყაროს, ისინი გაკონტროლებენ თქვენ“, შეიძლება გავიგოთ, როგორც გლობალიზმით მოწამლული სამყაროს ბედისწერა, რომელშიც პატარა ადამიანს პატარა ადგილი ერგება. შთამბეჭდავია ნიუ-იორკის გუგენჰაიმის მუზეუმში დიდი ხოცვა-ჟლეტის სცენა, რომელზეც ტარანტინოს ალბათ გაეცინებოდა და რომელიც აშკარად ორსონ უელსის (სარკეებიანი ოთახის ეპიზოდი ფილმში „ლედი შანჰაიდან“) ინსპირაციაა.

საკონკურსო პროგრამას თუ გადავხედავთ, შეიძლება ვთქვათ, რომ ასეთი „კულტურული ჰოლივუდი“ ბერლინს, კარგა ხანია, არ ახსოვს: მსახიობი მაიკლ ლიხტენშტეინი, რომელიც მაყურებელს ახსოვს რობერტ ოლტმანისა და ანგ ლის ფილმებით, თავისი დებიუტით - „ბედნიერი ცრემლები“, ამტკიცებს, რომ საავტორო კინოს გადაღება დღესაც შესაძლებელია. „ერთსართულიანი ამერიკის“ უღიმღამო და პროზაული ყოფის დეტალური ასახვა უფრო დამცინავ ანტიჰოლივუდურ აქციად უნდა მივიჩნიოთ; ისევე როგორც, დემი მურისა და ელენ ბარკინის გამოჩენა მეორეხარისხოვან, მაგრამ დასამახსოვრებელ როლებში.

რებეკა მილერის (ცნობილი დრამატურგის, არტურ მილერის ქალიშვილი) აშკარად ირონიული და 60-იანი წლების უდარდელი ესთეტიკით აღბეჭდილი ფილმი „პიპა ლის პირადი ცხოვრება“ ადრინდელი ვუდი ალენის გახსენებას ჰგავს: ინტელექტუალური საუბრები, მოდა ნარკოტიკებზე, მწერალთა ბოჰემური გარემო... კარგ შთაბეჭდილებას ტოვებს ვიზუალური მხარე, რომელშიც რეტროს გამონათება მთავარი გმირის მეხსიერების დროდადრო გამოღვიძებას ჰგავს. ვარსკვლავები აქაც მეორე პლანზეა: კიანუ რივზი სუპერმარკეტის გამყიდველს თამაშობს, ჯულიანა მური ლესბოსელ მწერალს, რომელიც საკუთარ გამოცდილებას რომანში აღწერს, მონიკა ბელუჩი ეჭვიანობის ნიადაგზე შეშლილ შურისმაძიებელს, ალან არკინი კი სექსით გაწბილებულ და ხელმოცარულ მწერალს. არანაკლებ საინტერესოა ახალგაზრდა რეჟისორის, ორენ მოვერმანის ფილმი „მაცნე“, რომელიც თითქმის ბარაკ ობამას საპროგრამო სიტყვის გამოხმაურებაა: ორი ამერიკელი ოფიცერი (ახალგაზრდა მსახიობი ბენ ფოსტერი და შესანიშნავი ვუდი ჰარელსონი კარგად ავსებენ ერთმანეთს) ერაყში დაღუპული ჯარისკაცების ოჯახებს მათი გარდაცვალების შესახებ ატყობინებენ.

გასაგებია, თუ როგორ ხვდებიან „სიკვდილის მაცნეებს“ ნებისმიერ ქვეყანასა თუ ოჯახში. ისიც გასაგებია, რომ ფილმი ანტიმილიტარისტული და ძალიან კრიტიკულია; თანაც ამერიკელ სამხედრო მოსამსახურეებს არცთუ სასიამოვნო სახით წარმოაჩენს. მაგრამ რეჟისორის ღირსებაც სწორედ ისაა, რომ შეუძლია საკუთარი ქვეყნის პრობლემაზე ასე საჯაროდ იმსჯელოს. „უნდა გვახსოვდეს, რომ დავიწყებას არაფერი ეძლევა და საბოლოოდ ადამიანებისათვის მშვიდობისა და ღირსების საკითხი უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ომში გამარჯვება ან ვინმეს დამარცხება,“ - განაცხადა რეჟისორმა პრესკონფერენციაზე, ხოლო ფილმმა კრიტიკოსებს შორის სიმპათია დაიმსახურა.

LONDON RIVER რაშიდ ბუშარები

BARBE BLEUE - კატრინ ბრეია

CHERI - სტივენ ფრირზი

რიჩარდ ლონკრეინის „ჩემი ერთი და ერთადერთი“ ჰოლივუდში დამზადებული კიდევ ერთი ანტიჰოლივუდური რეტროა. თუმცა ნაკლებად მტანჯველ-აღმზრდელობითი, რითაც ასე გამოირჩევა სახელოვანი ევროპელი რეჟისორების ფილმები. მაგალითად, თეო ანგელოპულოსის ყალბი და დამქანცველი „დროის მტვერი“ (უილიამ დეფო, ირენ ჟაკობი, ბრუნო განცი) ან ანჯეი ვაიდას „ლერწამი“, რომელსაც ვერ შველის ვერც კლასიკოს ივაშკევიჩის მოთხრობა და ვერც შესანიშნავი მსახიობი კრისტინა იანდა.

ლონკრეინის ელეგანტური სტილი, კარგი იუმორი და სცენარი, მსახიობებს სრულ კარტ-ბლანშს აძლევს. არცთუ ახალგაზრდა, განქორწინებული ამერიკელი ქალბატონი (რენე ზელვეგერი) ორ შვილთან ერთად მანქანით მოგზაურობს მთელ ამერიკაში, თან კაცების მოხიბვლა-გაბრუება განუზრახავს. ზოგჯერ გამოსდის კიდეც, ზოგჯერ მწარედაც ტყუვდება. ბედისწერა საბოლოოდ ჰოლივუდში, გადასაღებ მოედანზე მიიყვანს - მისი ვაჟი მსახიობი ხდება. ამერიკული კინოს არქეტიპული პერსონაჟების დემითოლოგია ამ ფილმის მთავარი თემაა.

მიმოხილვისას აუცილებელია, გავიხსენოთ, რომ „გრძელი სიტყვა მოკლე ითქმის“. თანაც, ყველა ფილმს ვერც გაწვდები. და რადგან რუსთაველი გაგვახსენდა, ბარემ მის პოეტურ გეოგრაფიას მივყვეთ: „რუსნი, სპარსნი, მოფრანგენი“... რუსეთი წელსაც არ იყო საკონკურსო პროგრამაში, თუმცა „პანორამაში“ წარმოდგენილი „რუსეთი 88“ მაინც მოექცა ყურადღების ცენტრში, რადგან პაველ ბარდინის ფილმი ამ ქვეყანაში არსებულ ფაშისტურ ტენდენციებს წარმოაჩენს. რაც შეეხება „სპარსელებს“, ანუ ირანს, თავი კიდევ ერთმა რეჟისორმა, ასგარ ფარჰადიმ გამოიჩინა, რომლის ფილმმა “ელის შესახებ” რეჟისურაში „ვერცხლის დათვი“ დაიმსახურა. თუმცა ქალის არჩევანისა და თავისუფლების პრობლემა, რომელიც ფილმშია ხაზგასმული, ცოტა სპეკულაციურია.

სახელოვანი „მოფრანგენის“ ამბები არცთუ დრამატული მოსაყოლია.

საკონკურსო პროგრამა: ფრანსუა ოზონის ერთგვარი ზღაპარი „რიკი“ (ბავშვი, რომელსაც ფრთები ამოუვა და ქიმიურ ქარხანაში მომუშავე მშობლებს პირდაპირი მნიშვნელობით ხელიდან გაუფრინდება) და ბერტრან ტავერნიეს „ელექტრონულ ბურუსში“ (ლუიზიანას შტატში გადაღებული დეტექტივი, რომელშიც ქარიშხალ „კატრინას“ კვალი და მინავლებული ბლუზი მხოლოდ ფონია სამართლიანი პოლიციელისათვის. სხვათა შორის, ამ როლს ჩვეული პერფექციონიზმით „უსწორდება“ ტომი ლი ჯონსი). “

არასაკონკურსო პროგრამა: თითქმის 80 წლის კლოდ შაბროლი, რომელსაც ბერლინში საპატიო „ოქროს კამერა“ გადასცეს, იღებს დეტექტივს „ბელამი“, ჟერარ დეპარდიეს მონაწილეობით. ირონიული ინტრიგა, მოსაწყენი სცენები და გრძელი დიალოგები ვერაფერი შეღავათია წარსული დიდების ფონზე. სამაგიეროდ, ერთ დროს მებრძოლი ფემინისტი და განვითარებული სექსუალური ფანტაზიის მქონე კატრინ ბრეია კოსტუმირებულ ფილმს გვთავაზობს. „ლურჯწვერა“ ისე პიონერულად და მოსაწყენადაა გადაღებული, თითქოს რეჟისორი კამერას ახლახან დაეუფლა. ამიტომაც იყო, რომ ფილმის დემონსტრირებისას დარბაზი თითქმის დაიცალა.

THE DUST OF TIME თეო ანგელოპულოსი

REUTERS THE READER - სტივენ დალდრი

TATARAK - ანჯეი ვაიდა

ბალკანეთის პრობლემებსა და ბრიუსელის სასამართლოს პოლიტიკურ ინტრიგებს გვაზიარებს გერმანელი რეჟისორის, ჰანს-ქრისტიან შმიდტის „შტორმი“, რომელშიც მთავარ როლებს კერი ფოქსი (პატრის შეროს „ინტიმი“) და ანამარია მარინკა (კრისტიან მუნგიუს „ოთხი კვირა, სამი თვე და ორი დღე“) ასრულებენ. არაფრით გამორჩეულმა გერმანულმა ფილმმა „ყველა დანარჩენი“(რეჟისორი მარენ ადე), რომელიც სარდინიაზე მყოფ შეყვარებულთა კრიზისს ასახავს, ჟიური რატომღაც მოხიბლა, მაშინ, როდესაც საინტერესო ფილმი „გერმანია 09“ ყურადღების მიღმა დარჩა. 13 ცნობილი გერმანელი რეჟისორის (ფატი აკინი, ტომ ტიკვერი, რომუალდ კარმაკერი, დომინიკ გრაფი და ა.შ.) მიერ გადაღებული მოკლემეტრაჟიანი ფილმები გაერთიანებულია ერთი პრინციპით - რას წარმოადგენს და რა პრობლემები აქვს დღეს გერმანიას.

დაბოლოს, ორი ინგლისელის შესახებ, რომელთა გავლენა, მნიშვნელობა და ხარისხი დღევანდელ კინემატოგრაფზე გაცილებით მეტია, ვიდრე ჰუმანიტარული მოსაზრებით დარიგებული ყველა პრიზი - სტივენ დალდრი და სტივენ ფრირზი. პირველი მიმართავს გერმანელი მწერლის ბერნჰარდ შლინკის ბესტსელერს „წამკითხველი“ და ფილმსაც ასე უწოდებს. მეორე - კოლეტის გასული საუკუნის 20-იან წლებში დაწერილ მოთხრობას „შერი“ (უფრო ზუსტი თარგმანია „ძვირფასო“). პირველი ჰანას დრამატულ როლს ქეიტ უინსლეტს სთავაზობს და არ ცდება, რადგან მსახიობი „ოსკარზეა“ წარდგენილი. მეორე - ეპატიჟება მიშელ პფაიფერს და კურტიზანი ქალის მაცდურ, სახიფათო და ირონიანარევ სიყვარულზე გვიყვება. პირველი თითქოს უბრუნდება „საათების“ მთავარ თემას, მეორე - „სახიფათო კავშირებს“... ორივე რეჟისორი წარმავალი გრძნობისა და წარმავალი დროის რითმას განიხილავს, როგორც ცხოვრებისეული დრამების აუცილებელ ნაწილს.

ასე რომ, პოლიტკორექტულად დარიგებული, მოზომილ-მოოქროვილი „დათვები“, მხოლოდ მიზეზია უსამართლოდ მოწყობილი სამყაროს დასაგმობად. ხოლო ფესტივალზე საუკეთესოდ აღიარებულ „მწუხარების რძეს“ ყოველთვის არ მოაქვს სიხარული.

მთავარი პრიზები ტილდა სვინტონმა და კომპანიამ ასე გაანაწილა:

„ოქროს დათვი“ საუკეთესო ფილმისათვის - „მწუხარების რძე“ (რეჟისორი კლაუდია ლიოსა); ჟიურის დიდი პრიზი - „ყველა დანარჩენი“ (რეჟისორი მარენ ადე) და „გიგანტი“ (რეჟისორი ადრიან ბინიესი); „ვერცხლის დათვი“ საუკეთესო რეჟისურისათვის - ასგარ ფარჰადი („ელის შესახებ“); „ვერცხლის დათვი“ მამაკაცის როლისათვის - სოტიგუ კოიატე („მდინარე ლონდონი“); „ვერცხლის დათვი“ ქალის როლისათვის - ბირგიტ მინიხმაიერი; „ვერცხლის დათვი“ საუკეთესო სცენარისათვის - „მაცნე“ (რეჟისორი ორენ მოვერმანი); ჟიურის სპეციალური პრიზი - „ლერწამი“ (რეჟისორი ანჯეი ვაიდა).

MILK - გას ვან სენტი

MESSENGER - ორენ მოვერმანი

MY ONE AND ONLY - რიჩარდ ლონკრეინი

კომენტარი

ავტორი: ნინო ბექიშვილი

ფოტო: გია აბდალაძე

სსრკ-ს დანგრევის შემდეგ თითქმის ყველა პოსტსაბჭოთა ქრისტიანულ ქვეყანაში უზარმაზარი ეკლესიები ააგეს, მუსულმანურში - მეჩეთები. მაშინ, როცა სამების ტაძრის მშენებლობა გადაწყდა და პროექტიც დაამტკიცეს, ამბობდნენ, რომ სვეტიცხოველზე დიდ და ალავერდზე მაღალ ტაძარს აშენებდნენ, რომელიც საქართველოს სახელმწიფოს სულიერი ძლიერების სიმბოლოდ იქცეოდა. სამების ტაძარი მართლაც ასეთი გამოვიდა - თბილისის ლანდშაფტისთვის შეუფერებლად გრანდიოზული და პომპეზური. მიუხედავად იმისა, რომ სამება, ერთი შეხედვით, ქართული ტრადიციული არქიტექტურის პრინციპების დაცვით აშენდა, ის სისადავე და ჩუმი დიდებულება, რაც ქართულ ტრადიციულ არქიტექტურაში ყველაზე მეტად გვხიბლავს, მთლიანად დაიკარგა. როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, ეს ტაძარი დღევანდელ ქართულ სახელმწიფოს მართლაც სჭირდებოდა. სწორედ ასეთი - დიდი, ბევრი ხალხის დამტევი, უზარმაზარი ეზოთი, შადრევნებით, საზეიმო შესასვლელებით და ჩვენმა ფანტაზიამაც ფრთა ფრთას ჰკრა. ჯერ იყო და, ქაქუცა ჩოლოყაშვილის ნეშტი დაასვენეს, შემდეგ - საქართველოს პირველი პრეზიდენტის, და ჩვენც, როგორც წესი და რიგია, პატივი მივაგეთ გმირ ქართველთა ხსოვნას. მაშინ ამბობდნენ, რომ ეს აუცილებელი იყო, რომ საქართველოს გამთლიანება სჭირდებოდა, რომ ახალი ქართული ნაციონალიზმი ახალ გმირებს ითხოვდა; უნდა შემოგვერიგებინა განაწყენებული ზვიადისტები და სხვ. 2009 წლის 8 თებერვალს კი სამების ტაძარში საქართველოს სახელმწიფოში მონარქიის აღდგენას ჩაეყარა საფუძველი. მაგრამ ამაზე ქვემოთ. ფაქტი ერთია - სამების ტაძარი ის დეკორაციია, რომელსაც ხან ხელისუფლება და ხან ეკლესია სხვადასხვა პოლიტიკური ფარსის დასადგმელად და გასაფორმებლად იყენებს.

რამდენიმე წლის წინ ოზურგეთში ჩასულს უზარმაზარი პლაკატი შემეფეთა - „ქართველნო, წინ, დავით აღმაშენებლისკენ!“ ვარდების რევოლუცია ახალი მომხდარი იყო, საქართველოს პრეზიდენტის ფიცი დავით აღმაშენებლის საფლავზე ყველას ნანახი გვქონდა და ვიფიქრე, - ეს წარწერა ალბათ ვიღაც პროვინციელი ჩინოვნიკის ფანტაზიის ნაყოფია, ნეტავ საქართველოს პროვინციებში როდის მიხვდებიან, რომ დავით აღმაშენებელი უკანაა და არა წინ-მეთქი. ბილბორდზე წარწერილი ტექსტიც მალევე მიმავიწყდა. მაგრამ სამწუხაროდ, ილუზია, რომ საქართველოში რეალური სეკულარიზაცია მოხდებოდა და ჩვენ წინ ყურებას დავიწყებდით, მალევე გამეფანტა. ცხადი გახდა, რომ არაფერი შეცვლილა - არა მხოლოდ პროვინციელ ჩინოვნიკებს, არამედ მთელ ქართველ ერს დავით აღმაშენებელი, „უკან“ კი არა, ნამდვილად „წინ“ ჰგონია და მხსნელადაც ეგულება.

XIX საუკუნეში, როცა ილია ჭავჭავაძემ (ჩვენს კლერიკალებს რომ ჰკითხოთ, ილია ნაბიჯს არ დგამდა მოძღვრის კურთხევის გარეშე) დაწერა, - მოვიკლათ წარსულ დროებზე დარდიო, მაშინ ქართველის გონება ქვეყნის საუკუნეებისწინანდელი წარსული დიდებისკენ იყო მიმართული. მაშინდელ ქართველს, გაუნათლებელსა და ღარიბ-ღატაკს, მომავლისკენ მზერის მიპყრობა უჭირდა. უცნაურია, რომ დღესაც, ორი საუკუნის შემდეგ დიდად არაფერი შეცვლილა. ამაზე ბევრი რამ მიგვანიშნებს - ქართველ პოლიტიკოსთა თუ საზოგადო მოღვაწეთა რიტორიკა, პოლიტიკური პარტიების წინასაარჩევნო კლიპები, დაბოლოს ის ბალმასკარადი, რომელიც სამების ტაძარში გაიმართა და ორგანიზატორმა, საქართველოს საპატრიარქომ დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს, 8 თებერვალს დაამთხვია (სიმბოლოები ჩვენში ერსა და ბერს ერთნაირად უყვარს).

საპატრიარქო საზოგადოებას ერთი თვით ადრე ამცნობდა, - პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით ბაგრატიონთა ორი შტო შეერთდება, დავით ბაგრატიონ-მუხრანელი ანა ბაგრატიონ-გრუზინსკის შეირთავს ცოლად და ამ ქორწინების შედეგად საქართველოს მომავალი მეფე და მხსნელი დაიბადებაო. ეს მხსნელი ახალგაზრდა ილია ჭავჭავაძეს ბაზალეთის ტბის ძირას, ოქროს აკვანში მწოლიარე ეგულებოდა, დღეს კი გვითხრეს, რომ მხსნელს რეალური ქალი შობს, მერე ეკლესიის წიაღი აღზრდის და შემდეგ ნანატრი ჟამი დადგება: მეფეს მირონს ვცხებთ, რომელსაც ზეციდან მადლი ჩამოჰყვება და საქართველოც გაბრწყინდება. დღევანდელ სიტუაციას ზუსტად ერგება ხალხური ანდაზა, - ბავშვი ჯერ არ დაბადებულიყო და აბრაამს არქმევდნენო. სწორედ მას, მხსნელს, მესიას - აბრაამს ველოდებით. როგორც ჩანს, დავით აღმაშენებლის კი არა, სულაც პრეისტორიულ, ბიბლიურ დროში ვართ ჩარჩენილები.

მიუხედავად იმისა, რომ ბაგრატიონთა წყვილის ქორწინება სასიძოს მამიდამ და იმერეთის შტოს ბაგრატიონებმა ღიად გააპროტესტეს, ქართულმა პრესამ ამ მოვლენას „საუკუნის ქორწილი“ უწოდა. საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი ავადმყოფობის გამო ვერ დაესწრო ქორწილს; ჯვრისწერის საიდუმლო ეპისკოპოსთა დასმა აღასრულა. როგორც ტელესიუჟეტებიდან ვნახეთ, ყველაფერი მაინც ისე პომპეზურად ჩატარდა, როგორც სამების ტაძრის სიმდიდრე-დიდებულებასა და ნამდვილ მეფეებს შეშვენით. სვეტიცხოვლის ტაძრის მოლოცვის შემდეგ დედოფალი მამამ დარეჯანის, ანუ მეფეთა ისტორიული სასახლიდან წაიყვანა სამებაში. ოქრო, გუნდრუკი და მური ამ დღესასწაულს ნამდვილად არ აკლდა. ვინ გაიღო ქორწილის ხარჯები და რა დაჯდა ეს ღონისძიება, უცნობია. სამწუხაროა, რომ არც საპატრიარქო, არც ამ ქორწილის ორგანიზატორები და არც თვითონ ბაგრატიონები არ დაფიქრდნენ - როცა ქვეყანაში, ერთი მხრივ, ეკონომიკური კრიზისია და, მეორე მხრივ, ამდენი იძულებით გადაადგილებული ბავშვი, ფულის პომპეზურ ქორწილში დახარჯვა, ცოტა არ იყოს, უხერხულია. ან შეიძლება დაფიქრდნენ და გადაწყვიტეს, რომ ნათელი მომავლისა და მომავალი „გაბრწყინების“ გამო, ფულის დახარჯვაც ღირდა. ან კიდევ, ჩათვალეს, რომ დღევანდელ ქართულ საზოგადოებას სწორედ ასეთი სანახაობა სჭირდებოდა.

ბაგრატიონთა დაქორწინება და ამ ქორწილის საქართველოში მონარქიის აღორძინების დასაწყისად მონათვლა იდეის ავტორებმა ისე გადაწყვიტეს და აღასრულეს, რომ ქართველი ხალხისთვის არაფერი უკითხავთ. თუმცა, რა არის საკითხავი, როცა საპატრიარქოს, ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლებისა არ იყოს, ჩვენი მოსახლეობის 87 პროცენტი უცხადებს ნდობას და თანაც ყველაფერი ზეცაში წყდება? ისე თქვეს, ყასიდად, - მონარქიის აღდგენას რომ დავაპირებთ, რეფერენდუმს მაშინ ჩავატარებთო.

ის, რაც 8 თებერვალს მოხდა, მხოლოდ იმაზე მეტყველებს, რომ სიტუაციის რეალურად აღქმა და შეფასება საქართველოში ცოტას თუ შეუძლია. ერისა და ბერის საერთო ზეიმს ერთი რამ წაეფარა ჩრდილად - ხელისუფლების წარმომადგენლები სამების ტაძარში არ მისულან. მათი ადგილები „შერატონ მეტეხი პალასის“ დარბაზშიც ცარიელი დარჩა. ამ ფაქტით გულგატეხილმა პატრიარქმა გერმანიიდან ინტერვიუ მისცა „რუსთავი 2“-ს, ახალდაქორწინებულები დალოცა, და ის, რაც მანამდე საპატრიარქოს განცხადებაში ეწერა, აღარ გაუმეორებია; განაცხადა, - ეს ქორწილი მხოლოდ ბაგრატიონთა ორი შტოს დანათესავება იყო, დანარჩენს მომავალი გვიჩვენებსო.

P.S. ბაგრატიონთა ქორწილის შემდეგ პოლიტიკური მოძრაობის „თავისუფლ“ „თავისუფლების ინსტიტუტი“ მორიგ შეტევას ახორციელებს ილია მეორეზე, საქართველოს ხელისუფლებას სურს, კათალიკოს-პატრიარქი ტახტს ჩამოაცილოს, პატრიარქს ძალად აყოვნებენ გერმანიაში, მის შვეიცარიაში სამკურნალოდ გაშვებას გეგმავენ და, მამულიშვილნო, არ შედრკეთ, გამოდით და დაიცავით ილია II და ხელისუფლებას პატრიარქის საქართველოში დაბრუნება მოსთხოვეთო. ოპოზიციის ლიდერების არაადეკვატურობა თითქოს აღარც უნდა გვიკვირდეს, მაგრამ მაინც გაუგებარია, ვისზეა გათვლილი ამგვარი განცხადებები. ერთი რამ კი ცხადია - როგორც კი ხელისუფლებამ გაბედა და საკუთარი პოზიცია ეკლესიის წინააღმდეგ გამოხატა - ჯერ მხოლოდ ფრთხილად, სამების ტაძარში ქორწილში არმისვლით და „რუსთავი 2“-ზე გასული სიუჟეტით ჟურნალ „ქვაკუთხედის“ შესახებ - ოპოზიციამ მაშინვე შეთხზა შეთქმულების თეორია, რომელიც, იმედია, ამჯერად მაინც არ იმუშავებს.

კომენტარი

ავტორი: დათო ტურაშვილი

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

დასაწყისშივე მინდა განვმარტო:

გია გაჩეჩილაძე, იგივე უცნობი (როგორც „მაესტროზე“ ამბობენ ხოლმე ტიტრებში), ჩემი ბავშვობის მეგობარია და უცნობი ბავშვობიდანვე ძალიან მიყვარს. შეიძლება სწორედ იმის გამო მიყვარს გამორჩეულად, რომ ძალიან ბევრი ადამიანისაგან განსხვავებით, გიამ დღემდე შეინარჩუნა სამყაროს აღქმის ბავშვური ნიჭი და უამრავი რამ ახლაც ისევე უკვირს, როგორც პატარაობისას უკვირდა. ბავშვობაში ალბათ ჩვენც ასეთი გულწრფელები ვიყავით, მერე კი ნელ-ნელა დავკარგეთ ჩვენში ბევრი თვისება და მათ შორის ისეთებიც, რაც უცნობმა დღემდე შეინარჩუნა. იმ საკანშიც სტუმრებთან საუბრისას თუ კამათისას უცნობის ეს შესაშური თვისება აშკარად ჩანს ხოლმე, მაგრამ სანამ საკნის ამბავს მოვყვები, ახალგაზრდობაც უნდა გავიხსენო.

ახალგაზრდობაშიც ბევრი იდეები ჰქონდა (ახლანდელივით) და როცა მეუბნებოდა, თუ რის გაკეთებას აპირებდა, ძალიან ხშირად მეღიმებოდა ხოლმე და ძალიან ხშირად ვცდებოდი, რადგან მას ყოველთვის ჰქონდა ნიჭთან ერთად ისეთი ალღოც, რომლის წყალობითაც ჰიტების ავტორი ხდებოდა. ჰიტის ოფიციალურ განმარტებას რომ არ დავყაბულდეთ, ჰიტი სწორედ იმას ნიშნავს, რასაც უცნობი აკეთებდა თავისი პირველი სიმღერის ჩაწერიდან დღემდე და სანამ მეხუთე საკანში აღმოჩნდებოდა, მხოლოდ მან იცოდა, როგორი პოპულარული გახდებოდა ეს უცნაური ახირებაც. აქვე შემიძლია გამოვტყდე და ისიც ვაღიარო, რომ რამდენიმე ხნით ადრე (სანამ „მაესტროში“ ჩაჯდებოდა), როცა გიამ თვითონვე ამიხსნა რის გაკეთებასაც აპირებდა, ისევ ცოტა გოიმურად მომეჩვენა მისი ახალი იდეა, თუმცა ისევ შევცდი.

მესმის, რომ პირდაპირ, რეალურ და ცოცხალ შოუს შეიძლება მართლა არ ჰქონდეს ალტერნატივა ტელესივრცის სპეციფიკიდან გამომდინარე, მაგრამ მაინც ძნელი დასაჯერებელია ის, რასაც უკვე მერამდენე ადამიანისაგან ვისმენ - ადამიანები არა მხოლოდ მაშინ უყურებენ ამ გადაცემას, როცა საკანში საინტერესო სტუმრები არიან და კამათობენ, არამედ მაშინაც კი, როცა გია საკანში მარტოა და მშვიდად ძინავს.

თუმცა სინამდვილეში მშვიდად ძილი იმ საკანში შეუძლებელია, თუნდაც მუდმივად ჩართული კამერების გამო, და პირადად ჩემთვის კი, არათუ მშვიდად ძილი, მშვიდად საუბარიც კი შეუძლებელი აღმოჩნდა მასთან სტუმრობის დროს და ახლაც ამიტომ ვწერ.

ყველაფერზე, რის შესახებაც ვიკამათეთ, ბუნებრივია, ვერ დავწერ, მაგრამ საკითხს, რომელმაც ამდენი აღელვებული საუბარი გამოიწვია, აუცილებლად შევეხები, რადგან მანამდე მართლა გულწრფელად მეგონა, რომ საქართველოში ალექსანდრე გრიბოედოვის შესახებ, ისედაც ყველაფერი იცოდნენ.

თუმცა მანამდე იმასაც ვიტყვი, რაც ძალიან არ მომწონს მეხუთე საკანში და ეს უპირველესად იგივე შეცდომის საშიშროებაა, რომელიც ერთხელ უკვე დავუშვი. ვარდების რევოლუციამდე გულუბრყვილოდ მეგონა, რომ მთავარი შევარდნაძის გადადგომა იყო და მერე ყველაფერი ისედაც კარგად იქნებოდა, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ თავისით არაფერი იცვლება უკეთესობისკენ და ისიც აღმოჩნდა, რომ მთავარი პრობლემა თურმე ისევ ჩვენშია და არა რომელიმე შევარდნაძეში. რასაკვირველია, შევარდნაძე უნდა წასულიყო და წავიდა კიდეც, მაგრამ სააკაშვილის შეცდომებისთვის ჩვენ სრულიად მოუმზადებლები აღმოვჩნდით, რადგან გვეგონა, რომ დემოკრატია თავისთავად შეუქცევადი პროცესია და ძალიან მწარედაც მოვტყუვდით. ამიტომაც მთავარი პრობლემა (ჩემი სუბიექტური აზრით) სწორედ ისაა, რომ ხელისუფლებასთან ერთად ჩვენც შევიცვალოთ, თორემ, წინააღმდეგ შემთხვევაში, დიდი ალბათობაა იმისა, რომ მომავალმა ხელისუფლებამაც იგივე გვაკადროს, რაც ახლანდელმა უკვე გვაკადრა.

ყველაზე სამწუხარო კი ახალი ბელადის ძველებური მოთხოვნილებაა, რომელიც საქართველოში ყოველ ფეხის ნაბიჯზე იგრძნობა და ასეთ დროს ყოველთვის ალექსანდრე ყიფშიძის ცნობილი ფრაზა მახსენდება ხოლმე, - ქართველები მონობას ისე შეეჩვიენ, ერთ ბატონს მეორეთი რომ უცვლიან, უკვე თავისუფლება ჰგონიათო...

თავისუფლება კი უპირველესად პასუხისმგებლობაა და ამიტომაც გასაგებია, რომ პოსტსაბჭოური ქართული საზოგადოება პასუხისმგებლობას გაურბის და ხალხიც კვლავ ცდილობს, რომ ძალაუფლება რომელიმე ახალ ბელადს შეტენოს და მერე ის ახალი რომ ძველივით მოიქცევა ხოლმე, ძალიან უკვირს. მგონი, ამ გადაცემის მთავარი უპირატესობაც სწორედ ის არის, რომ ამ საკანში გაცილებით ადვილია ადამიანების ამოცნობა და იმ პოლიტიკოსებს, რომლებსაც მთელი ღამის მანძილზე ერთი რომელიმე წაკითხული წიგნის გახსენებაც კი არ შეუძლიათ, არასოდეს მივცემ ხმას. თვითონ უცნობის უპირატესობა კი ის არის, რომ გია გაჩეჩილაძეს გულწრფელად სურს, რომ ეს ქვეყანა უკეთესობისკენ შეიცვალოს და ამას ზუსტად ისე ცდილობს, როგორც მას სჯერა. მას შეიძლება არაფერში დაეთანხმო, მაგრამ ყველაფერი შეგიძლია უთხრა; მას მოსმენა მაინც შეუძლია, სხვებისაგან განსხვავებით. უპირველესად ზემოთქმული ხელისუფლებას ეხება და ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ ეს თვისება რომ არ დაეკარგათ ადამიანებს, არც ამ გადაცემის აუცილებლობა იქნებოდა. ყოველ შემთხვევაში, ასე არ დაეწაფებოდა მეხუთე საკანს სიმართლესმოწყურებელი ქართველი მაყურებელი და ხელისუფლების ერთ-ერთი მთავარი შეცდომაც სწორედ ის იყო, რომ მათ აღარ დაიჯერეს, რომ სიმართლე ყოველთვის ჯობია ტყუილს და კეთილი ტყუილი კი, სინამდვილეში, არ არსებობს. სააკაშვილს იმხელა მხარდაჭერა ჰქონდა საქართველოში (შესაბამისად, საქართველოს კი - დასავლეთში), რომ ხელისუფლებამ ვეღარ იგრძნო საზოგადოებასთან დიალოგის აუცილებლობა და იმ რეფორმების განმარტების აუცილებლობაც, რომლის გარეშეც, თანამედროვე სახელმწიფო უბრალოდ ვერც შეიქმნება. ხელისუფლებას გაუჩნდა საკუთარი ხალხისაგან მარადიული მხარდაჭერის ილუზია და ამ შეცდომამ სხვა შეცდომებიც გამოიწვია და განაპირობა. ქვეყანაში, სადაც რომელიმე ქართველის გარეშე სიმღერასაც კი არავინ გაპატიებს, ხელისუფლება ისე დაშორდა საზოგადოებას, რომ ვერც კი იგრძნო შუაში გაჩენილი უფსკრული, რომელსაც მხოლოდ გამარჯვება თუ ამოავსებდა. რუსეთის წინააღმდეგ ომში გამარჯვება კი მხოლოდ მაშინ იქნებოდა შესაძლებელი, თუ ხალხი და ხელისუფლება გაერთიანდებოდა, მაგრამ თუ არ იცი, რომ კრემლის აგენტები კრემლის წინააღმდეგ არასოდეს იბრძოლებენ, ეს იმას ნიშნავს, რომ შენს ხალხს ძალიან ცუდად იცნობ. ხოლო თუ კარგად იცნობ და ქუჩაში გამოსული, ღირსებაშელახული ადამიანები მაინც კრემლის აგენტები გგონია, რუსეთს ვერასოდეს დაამარცხებ. თუმცა მანამდე ჩვენ ყველას უფრო ძნელი ომი გველის და ეს ჩვენი, საკუთარი თავის დამარცხებაა და მგონი, ეს უფრო რთულია, რადგან რუსებმა ჩვენს აქილევსის ქუსლს, კარგა ხანია, მიაგნეს და ორასი წლის მანძილზე სწორედ ის თვისებები დავკარგეთ, რაც ჩვენს გამარჯვებას განაპირობებდა ხოლმე. ჩვენგან, ოდესღაც ძალიან შემოქმედი ერისაგან, მხოლოდ მომხმარებელი ხალხი დავრჩით და ამიტომაც ვეძებთ ახლა სხვა მფარველს და ბატონს როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე ქვეყნის გარეთ, თუ ოკეანის გადაღმა. მთელი ჩვენი ენერგიაც ახალი მფარველის ძებნას ხმარდება და არა საკუთარი, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შექმნას, რომელსაც თავისუფალი ადამიანები სჭირდება და როცა ჩვენ ვიქნებით თავისუფლები, ხელისუფლებაშიც თავისუფალი ადამიანები მოხვდებიან. ამიტომაც, ჩემი ღრმა რწმენით, გამოსავალი ისევ ჩვენშია, რადგან სააკაშვილთან ერთად ეს შეცდომები ჩვენც დავუშვით და სააკაშვილი კი ყველაზე მეტად სწორედ ჩვენ გვგავს. ღმერთმაც ქნას, რომ აგვისტოს ომიდან (და არა მარტო) ისეთი დასკვნები გამოვიტანოთ, რომლებიც საკუთარი თავის აღმოჩენაში ისე დაგვეხმარება, რომ შეცდომებს აღარ დავუშვებთ და აღარ გავიმეორებთ. იმაშიც დარწმუნებული ვარ, რომ თუ საკუთარი თავის შეცნობა და საკუთარი შეცდომების აღიარება შევძელით, იმასაც დავიჯერებთ, რომ თავისუფლებას ალტერნატივა არ გააჩნია...

. . .

რაც შეეხება გრიბოედოვს: სანამ ქართველებზე ვიტყვი, ჯერ იმას გავიხსენებ, თუ რატომ არ უყვარდათ გრიბოედოვი თვითონ რუსებს და განსაკუთრებით კი რუსული საზოგადოების ეგრეთ წოდებულ პროგრესულ ნაწილს. ალექსანდრე გრიბოედოვი, როგორც სხვა დეკაბრისტები, დააპატიმრეს პეტერბურგის ცნობილი მოვლენების შემდეგ, მაგრამ იმ სხვებისაგან განსხვავებით, ვინც ჩამოახრჩეს ან ციმბირის კატორღებზე გაუშვეს, გრიბოედოვი ძალიან მალე გაათავისუფლეს და სამაგალითოდ დააჯილდოვეს. გარდა სოლიდური ფულადი ჯილდოსი, მან მიიღო წმინდა ანას ჯვარი და სახელმწიფო მრჩევლის ტიტული. იმპერატორისაგან ასეთი ლმობიერება მხოლოდ გრიბოედოვის მიმართ მხოლოდ ერთაზროვანი დასკვნის საფუძველი იყო. მოწინავე რუსულმა საზოგადოებამაც სწორედ ის იფიქრა გრიბოედოვის შესახებ, რასაც თვითონ გია გაჩეჩილაძე იფიქრებდა ასეთ შემთხვევაში, თუმცა რუსული საზოგადოების დეკაბრისტულ ნაწილს მხოლოდ პირობითად თუ შეიძლება ეწოდოს პროგრესული, გასაგები მიზეზების გამო. დეკაბრისტებსაც კი სხვა, ჩვენსავით პატარა ქვეყნებისა და ჩვენსავით დაპყრობილი ერების ბედი სულ ცალ კიდურზე ეკიდათ ნებისმიერ მანიფესტში და საქართველოც მათთვის მხოლოდ პოლიგონური ტერიტორია იყო ქართველების გარეშე. გრიბოედოვიც თავის პროქტში, საქართველოს მოწყობის შესახებ, საერთოდ არაფერს ამბობდა ხალხის შესახებ და ჩვენს ქვეყანას განიხილავდა როგორც კომერციულ კომპანიას, რომლის მმართველიც თვითონ უნდა ყოფილიყო და მთელი ქართული ქონებაც მას უნდა დარჩენოდა განუსაზღვრელი ვადითა და უფლებებით სარგებლობაში. აქვე იმასაც გავიხსენებ, რომ ალექსანდრე გრიბოედოვი (მიუხედავად იმისა, რომ ოკუპანტი იყო), საკმაოდ ნიჭიერი ადამიანი გახლდათ, რომელმაც საკმაოდ ბევრი ენა იცოდა, მაგრამ ერთადერთი ენა, რომლის შესწავლაც მას არ განუზრახავს, სწორედ ქართული აღმოჩნდა. მიუხედავად იმისა, რომ გრიბოედოვს ცოლი ჰყავდა ქართველი და უცხო ენების შესწავლაც აშკარად ეხერხებოდა, ქართული ენის შესწავლა არც უცდია, რადგან როცა იგი საქართველოში ჩამოვიდა, ჩვენს უმთავრეს სიმდიდრეს რუსები უკვე ძაღლების ენას უწოდებდნენ. სხვათა შორის (რადგან სიტყვამ მოიტანა), აქვე იმასაც ვიტყვი, რომ გრიბოედოვის მერე კიდევ ორასმა წელიწადმა განვლო, მაგრამ ორასმილიონიან რუსს შორის ქართული ენა მაინც არავინ შეისწავლა. სხვა, ნებისმიერი უცხოელი კი საქართველოში მოღვაწეობას სწორედ იმით იწყებს, რომ ქართული ენის მასწავლებელს მოძებნის ხოლმე და (მაგალითად) დიდი ბრიტანეთის ელჩი რამდენ შეცდომასაც უნდა უშვებდეს ქართულად საუბრისას, ნებისმიერი ქართველისთვის ამაზე უფრო მნიშვნელოვანი მისი დამოკიდებულებაა საქართველოს მიმართ. თუნდაც ასეთი პატივისცემა და სიყვარულიც არ გვიგრძვნია რუსების მხრიდან (არასოდეს) და რა გასაკვირია, რომ ალექსანდრე გრიბოედოვიც არ ყოფილიყო ამ მხრივ გამონაკლისი, მიუხედავად ქართველების არცთუ იშვიათი გულუბრყვილობისა. მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისშიც ქართველებს მაინც სჯეროდათ, რომ თუ რუსებს კარგად მოექცეოდნენ, ისინიც სიყვარულით უპასუხებდნენ ჩვენს ერთგულებას და რა გასაკვირია, რომ თექვსმეტი წლის კეთილშობილ ქართველ ქალს რუსი მწერალი შეყვარებოდა.

ულამაზეს ნინო ჭავჭავაძესაც თავდავიწყებით შეუყვარდა ალექსანდრე გრიბოედოვი, რომელიც წარმოსადეგი დიპლომატი იყო, უკრავდა როიალზე და წერდა მუსიკასაც ლექსებისა და პიესების გარდა.

თუმცა თვითონ გრიბოედოვის დამოკიდებულება ნინოსადმი არ იყო ზუსტად ისეთი, როგორიც სკოლის სახელმძღვანელოებიდან გვახსოვს, რადგან რუსი მწერალი (სინამდვილეში) სხვა მანდილოსნების მიმართაც არანაკლებ ინტერესს ამჟღავნებდა, როგორც ამას ერთხმად ადასტურებენ მისი თანამედროვეები. ალექსანდრე გრიბოედოვისა და ნინო ჭავჭავაძის მოულოდნელი ქორწინებით კი განსაკუთრებით გაკვირვებულები იყვნენ გრიბოედოვის უახლოესი მეგობრები, რომლებსაც კარგად ახსოვთ, რომ რუსი მწერალი სულ სხვა ქალს ეტრფოდა ამ შეუღლებამდე. გრიბოედოვის გაოცებული მეგობრების პირადი წერილებიც სწორედ ზემოთქმულს ადასტურებენ და იმასაც მოწმობენ, რომ ის მშვენიერი ქალი (გვარად ახვერდოვა) არა გრიბოედოვს, არამედ სულ სხვა კაცს თანაუგრძნობდა; ისევე, როგორც ყველამ იცოდა თბილისის მაშინდელ საზოგადოებაში, რომ ნინა ჭავჭავაძეზე სერგეი ერმოლოვი გიჟდებოდა და არა ალექსანდრე გრიბოედოვი. მისი მეგობრების პირად წერილებში კი ისიც კარგად ჩანს, რომ ამ ქორწინების განსაკუთრებულად მოსურნე და მომხრე გახლდათ ნინოს მამა ალექსანდრე ჭავჭავაძე, რომლის არაპოეტურ პრობლემებსაც ასევე იქვე მიუთითებენ, მაგრამ უმცროსი ქალიშვილის გათხოვების პრაგმატულ მოტივაციებზე აქ აღარ ვისაუბრებთ. მხოლოდ იმას აღვნიშნავთ, რომ (სხვათა შორის) ეკატერინე ჭავჭავაძე კარგა ხანს დაბეჯითებით ამტკიცებდა, რომ გრიბოედოვს სინამდვილეში ეკატერინე მოსწონდა (თანაც დაუფარავად) და არა მისი და ნინო. შეგვიძლია დავიჯეროთ, რომ ქალს ზოგჯერ ეჩვენება ხოლმე, რომ ნებისმიერი მამაკაცი მას ეტრფის, მაგრამ ეკატერინე ჭავჭავაძის შემთხვევაში, ეს ყველაზე ნაკლებად სარწმუნოა და ასეც რომ არ იყოს, ნიკოლოზ გრეჩის ჟურნალში გამოქვეყნებული დოკუმენტური მასალაც საბედნიეროდ არსებობს. საბედნიეროდ მხოლოდ იმ თვალსაზრისით, რომ სიმართლის ცოდნა ყველა შემთხვევაში უკეთესია, როგორი მწარეც უნდა იყოს წარსულის გახსენება, რადგან იმ წარსულიდან სინამდვილეში მაინც ვერაფერს ამოშლი.

როგორც არ უნდა გაქრეს ალექსანდრე გრიბოედოვის შემოქმედებიდან „ქართული ღამე“ (ზუსტად ასეთი ღია სახელწოდების ნაწარმოები), იმ ერთ სიტყვას ხომ მაინც ვერავინ ამოშლის ტექსტიდან, სადაც გრიბოედოვმა ნინო ჭავჭავაძესთან ურთიერთობას, უბრალოდ, „ზაბავა“ უწოდა. შეიძლება რუსული მართლა ცუდად ვიცი და ეს სიტყვა სულაც არ ნიშნავს რაიმე განსაკუთრებულად ტრაგიკულს, მაგრამ როცა გამახსენდება, თუ როგორი ტრაგიკული აღმოჩნდა ნინო ჭავჭავაძისთვის გრიბოედოვის გაცნობა, ახლაც ისევე ვბრაზდები, როგორც მაშინ, როცა პირველად წავიკითხე მურავიოვკარსკის დღიურები.

რაც შეეხება გრიბოედოვის სიკვდილს, ამ ტრაგიკულ გარდაცვალებას რუსულ საზოგადოებაში ერთი უცნაური ფრაზაც მოყვა, რომელიც მისი ახლობლების წერილებშიც კი აისახა, რადგან ყველას ახალგაზრდა შერემეტიევი გაახსენდა.

ეს ამბავი ალექსანდრე გრიბოედოვის საქართველოში ჩამოსვლამდე მოხდა, მაგრამ რუსულმა საზოგადოებამ ახალგაზრდა, ლამაზი და ნიჭიერი შერემეტიევის სიკვდილი, მაინც ვერ დაივიწყა. იმ დუელში კი, სადაც იგი მოკლეს, გრიბოედოვი შერემეტიევის მოწინააღმდეგის სეკუნდანტი იყო და დუელიანტებმა ერთმანეთს თითო-თითო სროლა ააცდინეს. წესებისა და შეთანხმების თანახმად, დუელი დამთავრებულად შეიძლებოდა ჩათვლილიყო რომ არა გრიბოედოვის დაჟინებული მოთხოვნა სროლის გაგრძელების შესახებ. თავიდან გასროლის პირველი უფლება ჰქონდა შერემეტიევის მოწინააღმდეგეს, რომელმაც უარი თქვა ამ უფლების გამოყენებაზე, მაგრამ გრიბოედოვი იყო ძალიან კატეგორიული და თავის დუელიანტს მშიშარაც კი უწოდა. მისი მეორე გასროლა უკვე ზუსტი აღმოჩნდა (გრიბოედოვის დაჟინებული მოთხოვნით), ახალგაზრდა შერემეტიევისთვის კი ძალიან ტრაგიკული - იგი ადგილზევე გარდაიცვალა.

ალექსანდრე გრიბოედოვის მიმართ ამიტომაც მაშინვე გაჩნდა არაკეთილგანწყობილი დამოკიდებულებები რუსულ საზოგადოებაში და მერე კი, როცა რუსი დიპლომატი მუხანათურად მოკლეს სპარსეთში, შერემეტიევი კიდევ ერთხელ გაახსენდათ. თვითონ გრიბოედოვის ვერაგულ მკვლელობას (დანარჩენ რუსებთან ერთად) ვერაფრით ამართლებენ ისტორიკოსების ვერსიები, რომლებიც თვითმხილველებზე დაყრდნობით რუსებს ადანაშაულებენ სპარსელების მხრიდან აგრესიის გაჩენაში. როგორც კი სპარსელებმა რუსების მიმართ გაჩენილი აგრესიის დაუფარავად გამომჟღავნება დაიწყეს, გრიბოედოვს მაშინვე აცნობეს მოსახლეობის რადიკალურად უარყოფითი განწყობილებების შესახებ და ზომების მიღებაც ურჩიეს. გრიბოედოვს თავშესაფარიც შესთავაზეს (სპარსეთის შაჰის კარზე), მაგრამ რუსი დიპლომატის ამპარტავნობას სასაცილოდაც არ ეყო ზედმეტი სიფრთხილე, რადგან მისი ღრმა რწმენით შეურაცხყოფილი სპარსელებიც კი ვერაფერს გაუბედავდნენ რუსეთის იმპერიის მაღალჩინოსან ალექსანდრე გრიბოედოვს. არადა, მან მშვენივრად იცოდა სპარსული ენაც და სპარსული სამყაროს თავისებურებაც, სადაც ქალებისადმი სულ სხვა დამოკიდებულება არსებობდა, თუნდაც რუსეთისაგან განსხვავებით და ამ განსხვავებას შეეწირა კიდეც რუსი მწერალი.

როგორც უნდა ყოფილიყო, გრიბოედოვის წინააღმდეგ ჩადენილ იმ სისასტიკეს არანაირი ახსნა და გამართლება არა აქვს და მისი სიკვდილი კი სხვისი სიკვდილის მიზეზიც გახდა - ფეხმძიმე მეუღლემ ჯერ არდაბადებული შვილი დაკარგა, მერე კი გრიბოედოვის სიკვდილს თვითონ ახალგაზრდა ნინა ჭავჭავაძის სიცოცხლეც შეეწირა.

ახლა კი იმ მიზეზების ჩამოთვლას (უტყუარი წყაროების მიხედვით), რის გამოც, მშვენიერ ნინოს ალექსანდრე გრიბოედოვი არ უნდა შეყვარებოდა, აზრი არა აქვს, რადგან ნინო ჭავჭავაძეს გრიბოედოვი მაინც გაგიჟებით, თავდავიწყებით უყვარდა.

ამიტომაც თუ ჩვენთვის მთავარი სიყვარულია და არა სიძულვილი, იმასაც ადვილად დავიჯერებთ, რომ მთაწმინდაზე ნამდვილი სიყვარულის საფლავია და თუ ჩვენი ნამდვილი სიყვარული მათ ვერ დაინახეს, ეს ხომ ნამდვილად მათი ბრალია და არა ჩვენი.

სადარდებლად ჩვენ ჩვენი სიბრმავეც გვეყოფა...

კომენტარი

ავტორი: ნინო რობაქიძე
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

„გახდით რეალური პროტესტის რეალური მონაწილე. იფიქრეთ, იმსჯელეთ და იკამათეთ ჩვენი ქვეყნის მომავალზე საკანში № 5.

ამას წინათ ვინმე მაიკოს, რომელსაც კრიტიკული სტატია დაუწერია უცნობზე, საკანი №5 - ის პატიმარმა პირდაპირ ეთერში სულ მოსყიდული ეძახა. ამ ქვეყნის მომავალზე იმსჯელეთ, მაგრამ თუ ნებაყოფლობითი პატიმრის ეს „რეალური პროტესტი“ არ მოგწონთ და გულზე არ გეხატებათ, შეგიძლიათ თქვენი აზრი თქვენთვის შეინახოთ და მაინცდამაინც სტატიები არ წეროთ. საწინააღმდეგო აზრისადმი ასეთი, რბილად რომ ვთქვა, „ხისტი“ დამოკიდებულების ეს პირველი მაგალითი არ არის. ამ შოუს ერთადერთი წესი აქვს - „ამ მთავრობის” ოპოზიციაში უნდა იყო და ოპოზიციაში ყოფნის წესები უკვე აღარ არსებობს. შეგიძლია ყველას ერთად ჯორცხენები თუ ჯორთხები უძახო. გავიგეთ, ერთ მხარეს ჯორცხენები, მაგრამ მეორე მხარეს რა არის? ვის მოუწოდებს უცნობი გაერთიანებისკენ?

„საკანი №5-ის“ ცქერისას შევიტყვე, რომ გოგა ხაინდრავას თავისი თვალით უნახავს, როგორ აძლევდა სააკაშვილი რუსეთს ერთგულების ფიცს. როდის? რა ვითარებაში? გაოპოზიციონერების შემდეგ ნახა ხაინდრავამ ეს თავისი თვალით თუ მანამდე? ეგ ხომ უკვე დეტალებია?! ამ შოუში კი დეტალები ძალიან, ძალიან უადგილოა. აქ სტუმრები მონოლოგებისთვის მოდიან; ძირითადად - პოლიტიკოსები, რომლებიც ახლა ოპოზიციაში არიან. განსაკუთრებით საინტერესო იმათი სტუმრობაა, ვინც ოპოზიციაში ხელისუფლებიდან მოხვდა. ჰყვებიან, როგორ „დემონსტრაციულად“ დატოვეს ახლა უკვე ავადსახსენებელი მმართველი გუნდი. ერთი სიამოვნებაა ამ თავისმართლებაშერეული პოლიტიკური ავტობიოგრაფიების მოსმენა, ბიოგრაფიებისა, რომელიც დაბადებიდან იწყება, რადგან საკანში, დავით აქუბარდიას გადაცემისგან განსხვავებით, რომელსაც უცნობის შოუმ აშკარად წაართვა რეიტინგი, მაყურებელი და ალბათ რეკლამაც, არც დროა შეზღუდული და არც კითხვებს სვამს ვინმე. ამიტომ შეგიძლია იქიდან დაიწყო მოყოლა, საიდანაც გინდა, იტყვი იმას, რაც გჭირდება და ისე, როგორც გჭირდება. აი, ეს არის, რომ „ხალხის პარტია“ დაგვეჩაგრა - კობა დავითაშვილის საკანში სტუმრობას ალეკო ელისაშვილის სტუმრობაც დაემთხვა და მანამ არ მოეშვა ჟურნალისტი დავითაშვილს, სანამ არ აღიარებინა, - არ უნდა ამეღო რესტორანში ფული პარტიულ სიაში ადგილის სანაცვლოდ, ცუდი ტონი იყოო.

ამ რეალური შოუსთვის ხალხი ღამეებს ათენებს, მაშინ, როცა ამბიციურ პოლიტიკურ დებატებს ნახევარ საათსაც არ უთმობს. იქნებ იმაშია საქმე, რომ სულაც არ გვაინტერესებს მტყუან - მართლის გარჩევა? „კავკასია“ და „მაესტრო“ იტყვიან, - არ მოდის მეორე მხარე ჩვენთან სალაპარაკოდ, რა ჩვენი ბრალია, ჩვენ თავისუფალი მედია ვართო. იმ ღამესაც კობა დავითაშვილი და ალეკო ელისაშვილი ერთ ხმაში ჰყვებოდნენ, - ბალანსი არ ვიცით ჩვენ, ეგ ლევან რამიშვილის მოგონილი რაღაცააო. კობა დავითაშვილმაც განაცხადა, - რას ამბობთ, დასავლეთში ყველა ჟურნალისტს აქვს თავის პოზიცია, აბა რაო!

კვირა საღამოს „საკანი №5“-ის ეთერში ზარები არ წყდება - ერთმანეთზე უფრო აღელვებული ხმით მოსაუბრე მაყურებლების ზარების მოკლე შინაარსის გადმოსაცემად ფიქრია ჩიხრაძეს დავესესხები: „შენ გაიხარე, კარგო ქართველო კაცო!“ უნდა გაიხაროს, აბა რა, რაც ეს პატიმარი კაცი გამწარებულ ხალხს მთავრობის ლანძღვით და სააკაშვილის ჰალსტუხზე ღადაობით ფხანს გულს. „ზიზღის ჯგუფმაც“ უცნობის ტუალეტის კარზე გადაინაცვლა. იმდენჯერ შეგვიძლია შევაფურთხოთ გიგა ბოკერიას, ლევან რამიშვილს, გივი თარგამაძეს, კახა ლომაიას, ვანო მერაბიშვილს, რამდენჯერაც უცნობს ტუალეტში შესვლა დასჭირდება.

არა, უცნობზე აშკარად იმოქმედა საკანმა და პატიმრობამ - ზოგჯერ ისეთი ფაქტები აღელვებს, რომ გაგიკვირდებათ. არ მახსოვს პატიმრობის მერამდენე დღეს, მაგრამ აღშფოთებას და გულისტკივილს ვერ მალავდა - „გამაგებინეთ, რატომ უნდა გვასწავლოს ასეთ ხანდაზმულ ერს დემოკრატია და არჩევნების ჩატარება სამი წლის ბავშვმაო!“ სამი წლის ბავშვი, თუ სწორად მივხვდი, ამერიკის შეერთებული შტატები იყო. ამის მერე მივხვდი, რომ ფობია მაქვს, ურაპატრიოტიზმის ფობია. მეშინია, როცა ეკრანიდან მეუბნებიან, - რაც მაგრები ვართ, ქართველები ვართო. მეშინია, როცა ქართველობის და ქრისტიანობის სახელით „ჭეშმარიტებას“ ქადაგებენ. მეშინია, როცა ყველაფერს, რაც არ მოსწონთ, არაქართულს და თავსმოხვეულს ეძახიან. მეშინია, როცა ყველაფერში, რაც მოსწონთ, ქართულ ფესვებს ეძებენ. მეშინია, როცა მოლაპარაკებულებივით ასიდან ოთხმოცდაცხრამეტი ერთ აზრზე ვდგებით. მეშინია, როცა ვხდებით კოლექტივი და ვლაპარაკობთ ყველას სახელით. აი, მაგალითად ასე: „სააკაშვილს საქართველოში იდეოლოგიური მომხრე არ ჰყავს!“

როცა ვფიქრობდი, რა იყო ამ შოუს ასეთი პოპულარობის მიზეზი, მივხვდი, რომ სტუმრები არაფერ შუაში არიან. არც ის ფაქტორი თამაშობს რაიმე როლს, რომ სხვაგან თავისუფალი სიტყვა არ ისმის. საკნის სტუმრებს აზრის გამოხატვის პრობლემა ნამდვილად არ ჰქონიათ - პოლიტიკოსები „კავკასიის“ ეთერშიც ცხოვრობდნენ და ჟურნალისტები ჟურნალისტობდნენ. აქ სხვა ამბავია: საკანი №5 ატრაქციონივითაა, ყოველ საღამოს გხვდება ახალი ამბავი ხალხზე, რომელსაც მოსწონს კარგი ქართველი, ქალაქელი ბიჭები და სწორედაც ძალიან აინტერესებს გიას უბნელი მეგობრების თუ პოლიტიკური მეგობრების ჭორიც და მართალიც. დიახ, ეს ხალხი დიდად არ დარდობს მტყუან - მართლის გარჩევაზე, როცა საქმეში ერთი მხარე, მაგალითად, ეკლესიაა. დიახ, ეს ხალხი ითხოვს პრეზიდენტის გადადგომას, ლამის ატირებული გულშემატკივრობს საკანი №5-ის ნებაყოფლობით პატიმარს. გულშემატკივრობს სხვის პროტესტს, მაგრამ ხვალ რომ არჩევნები ჩატარდეს, ზოგი მათგანი, ვინც დღეს საკან №5-ის პატიმარს გულანთებული უმტკიცებს მხარდაჭერას, სახელისუფლებო პარტიის ხელფასს აიღებს და მეზობლების აღწერას შეუდგება. ზოგი არც საარჩევნოდ დარიგებულ მეცამეტე ხელფასს გააპროტესტებს. ამიტომ აღარ მჯერა რეალური შოუების და პატიმრობის მოტივების. მოკლედ, ეს შოუ ზუსტად ისეთია, როგორებიც ჩვენ - ვაპროტესტებთ ცუდს, არ ვაპროტესტებთ უარესს და არც ის ვიცით, კარგი რა არის.

კომენტარი

ავტორი: ნანა ზარდიაშვილი

საშინელია ისტორია, რადგან ასე ხშირად ის არასრულწლოვანთა სათამაშო მოედნად გვევლინება; ყმაწვილი ნერონის სათამაშო მოედნად, ყმაწვილი ნაპოლეონის სათამაშო მოედნად, ფანატიკოს ბავშვთა ურდოების სათამაშო მოედნად, ბავშვებისა, რომელთა ნასესხები ვნებანი და პრიმიტიული როლების რეალობა კატასტროფულ რეალობად გვექცევა ხოლმე.

მილან კუნდერა, „ხუმრობა“

მილან კუნდერას ისტორია/პოლიტიკა ეზიზღებოდა, ეზიზღებოდა დრამატული პერიოდები ისტორიისა, როდესაც ის ინდივიდუალურს მასობრივად აქცევს, ცალკეული ადამიანის ბედს - კოლექტიურ ბედისწერად, როდესაც პიროვნულის ნებისმიერ გამოვლინებას აქრობს და ყველას: მთელ ერს, საზოგადოებას, თითოეულ ადამიანს საერთო განსაცდელის რეჟიმში აცხოვრებს.

უკვე 20 წელზე მეტი ხანია მეტ-ნაკლები ინტენსივობით საქართველო ასეთი გაავებული ისტორიის/პოლიტიკის რეჟიმში ცხოვრობს. ამიტომ იქცა, ალბათ, ჩვენში პოლიტიკური შოუ ყველაზე მომგებიან და რეიტინგულ ტელეშოუდ, ამიტომ ჩაანაცვლეს საქართველოში პოლიტვარსკვლავებმა შოუბიზნესის ვარსკვლავები, ამიტომაა, რომ, როგორც ჩემი ერთი ნაცნობი გასათხოვარი ქალი მორცხვად გამომიტყდა, ძილის წინ ის ამაღლებულ სიყვარულზე ოცნების ნაცვლად, საქართველოში დემოკრატიის სრულ და საბოლოო გამარჯვებაზე ოცნებობს, დემოკრატიული საქართველო მთავარ ეროტიულ ხილვად ექცა.

ისტორიის გაავების ერთ-ერთი ასეთი რეციდივის დროს, 2007 წლის 7 ნოემბრის შემდეგ, როდესაც ცნობილ მოვლენათა გამო, ყველა ტელეარხს, საზოგადოებრივის გარდა, საინფორმაციო გამოშვებების გადაცემა აუკრძალეს, მე და ჩემმა მეგობარმა, თეონა გეგენავამ ინტერნეტის კაბელი ვენაში წვეთოვანივით ჩავიდგით და მრავალფეროვან საინფორმაციო ნაკადს უკვე მიჩვეულებმა, ამ მრავალფეროვნების ძიება ინტერნეტში დავიწყეთ.

მას შემდეგ დისტანციური მართვის პულტის მეშვეობით ყველა ქართული ტელეარხი ეკრანიდან წავშალეთ, ინტერნეტს მივეკედლეთ და ინტერნეტდამოკიდებულნი გავხდით.

მერე, როდესაც საქართველოში ომი დაიწყო და ინდივიდუალური თვალსაწიერიდან საერთოდ გაქრა, უცნობი ჯარისკაცების საერთო საფლავების, უგზო - უკვლოდ დაკარგულებისა და ათასობით იძულებით გადაადგილებულების, ზოგადად, მასობრივი კატეგორიებით ოპერირების დრო კიდევ ერთხელ, შემაშინებელად განგვიმეორდა, თეონამ დამირეკა: „მომისმინე, ბლოგის კეთება ვიცი, ტექნიკურად ადვილია, მოდი დავიწყოთ უცხოურ პრესაში საქართველოზე დაბეჭდილი მასალის თარგმნა და ნეტში დადება.“ რაღა თქმა უნდა, დავეთანხმე, რადგან უკვე ვიცოდი, რომ აქ, ამ ტერიტორიაზე, ჩვენს მიერ ბევრი ვერაფერი გადაწყდებოდა. ისეთი ერთი ციდა პოლიტიკური ერთეულების ბედს, როგორიც საქართველოა სხვები, უფრო დიდები და უფრო მნიშვნელოვნები წყვეტენ, მათი ინტერესების გადაკვეთა ან გადაუკვეთელობა, მათი დაჟინებული ყურადღება ან ინდიფერენტულობა... ხოლო პრესა, მედია ის სივრცეა, რომელიც ამ ინტერესების ხილულ, ზედაპირზე მყოფ ტენდენციებს ასახავს და რომლის ინტერპრეტირებით პოლიტიკის მთავარი მოქმედი პერსონაჟების ფარული, ანუ რეალური მიზნებისა და მოტივაციების ამოცნობაა შესაძლებელი. პრესა დიდი პოლიტიკის ცნობიერია, რომელშიც ხანდახან, უნებლიეთ, არაცნობიერი ანუ რეალური ამჟღავნებს თავს.

აი, ასე გაჩნდა ბლოგი გრძელი სათაურით www.foreignpressge. blogspot.com (მოგვიანებით პროექტი „ღია საზოგადოება საქართველომ“ დააფინანსა და ახლა უკვე ბლოგის პარალელურად მოქმედებს ვებგვერდი http://foreignpress. ge) და ასე დაიწყო ჩემი და თეონას მოგზაურობა დასავლური მედიის თავბრუდამხვევ ნაკადში.

ვკითხულობდით ომის პირველივე დღეებიდანვე, მაგრამ თარგმნა, აგვისტოს ბოლო რიცხვებიდან დავიწყეთ. ძირითადად ანალიტიკურ სტატიებს ვთარგმნიდით, თუმცა ისეთი ცნობების გამოტოვებაც არ გვინდოდა, რომელიც ობიექტური თხრობის საფარქვეშ ნიშნეულს შეიცავდა და რომლის „გაშიფვრაც“ ჩვენთვის და მკითხველისთვისაც საინტერესო უნდა ყოფილიყო. აი, ჩვენი ბლოგის ზოგიერთ პირველ პუბლიკაციათა სათაურები და საკვანძო ფრაზები: „რუსეთი და ახალი ბოროტების ღერძი“ - „...რუსეთს, რომელიც მთელ თავისუფალ სამყაროს დაუპირისპირდა...“ „რუსეთის ამოხსნა“ -„მოსკოვის აგრესიის მთავარი მიზანი არა საქართველოს ტერიტორია, არამედ ევროპული დემოკრატიებია“; „პუტინის სამეფოს ბზარი გაუჩნდა“ -„დამარცხებული საქართველო ამ ომიდან უმალ გამარჯვებული გამოვიდა. დროა მიხეილ სააკაშვილმა ხელში აიღოს ტელეფონი, დაურეკოს დიმიტრი მედვედევს და უთხრას: “გმადლობთ, კოლეგა“; „დიკ ჩეინი თავისუფალ სამყაროს საქართველოს დახმარებისკენ მოუწოდებს“ - „დიკ ჩეინიმ კიდევ ერთხელ განაცხადა, რომ ამერიკას საქართველოს ნატოში მიღება სურს. მან დღეს კავკასიის რესპუბლიკაში რუსეთის შეჭრას არალეგიტიმური უწოდა“; „უნდა გვეშინოდეს თუ არა დათვის?“ - პუტინი - დღევანდელი ჰიტლერი არ არის. ის ჰენრიხ ჰიმლერს, აშშ-ის ხელმძღვანელს უფრო ჰგავს, ნაცისტური ელიტის ყველაზე ცივსისხლიან წარმომადგენელს“; „მკაცრი განცხადებები კონკრეტული ქმედებების გარეშე“ - ვაშინგტონი - სახელმწიფო მდივანმა რუსეთთან დაკავშირებით უჩვეულოდ მკვეთრი განცხადებები გააკეთა: „რუსეთი არსაითკენ მიმავალ გზას დაადგა“.

იმ მომენტისთვის, აგვისტოში, სექტემბერში, ოქტომბრის დასაწყისში, საერთაშორისო საზოგადოებამ, ანუ დასავლეთმა, რადგან დანარჩენ მსოფლიოს საერთაშორისო საზოგადოებად არც არავინ განიხილავს, ჩვენი მხარდაჭერა გადაწყვიტა. „ერთი ციდა ახალგაზრდა დემოკრატია“, „პროდასავლური მთავრობა“, „დასავლეთის მტკიცე მოკავშირე“ - ეს ფორმულირებები თითქმის ყველა სტატიაში საქართველოსთან მიმართებაში გამოიყენებოდა. იშვიათად კანტი-კუნტად გაისმოდა კრიტიკული კომენტარი საქართველოზე, უფრო გერმანულენოვან პრესაში („სააკაშვილმა მოიტყუა?“ დასავლეთს კითხვები უჩნდება - და ისიც ჩვენდამი მხარდაჭერისა და თანაგრძნობის ხმამაღალ ქოროში მთლიანად ინთქმებოდა. ყოველ შემთხვევაში, ასეთი იყო ზოგადი ტენდენცია ისე, როგორც ამას მე აღვიქვამდი და საერთოდ, ყველაფერი, რასაც აქ ვწერ, მხოლოდ ჩემი შთაბეჭდილებებია, ვერავითარი სტატისტიკით ჩემს პოზიციას ამჯერად ვერ დავადასტურებ, რიცხვების აბსოლუტურ ძლევამოსილებას არგუმენტად ვერ გამოვიყენებ.

მერე კი უცებ რაღაც მოხდა. კარგად მახსოვს, როდის - 28 სექტემბერს BBC-ის საიტზე ასეთი მასალა გამოქვეყნდა: „BBC-იმ სამხრეთ ოსეთში „სამხედრო დანაშაულის“ კვალს მიაგნო.“

ტალღა აგორდა და ძალის მოკრება დაიწყო: „სიმართლე სამხრეთ ოსეთის შესახებ“ - „...იმის საფუძვლიანი სამხილები მოვისმინეთ, რომ საქართველო, რომელსაც დასავლეთი ასე უჭერდა მხარს, 7 აგვისტოს აგრესორივით მოქმედებდა“; „საქართველომ კასეტური ბომბები გამოიყენა“ - „ნიუ-იორკული უფლებადაცვითი ორგანიზაციის, Human Rights Watch-ის ახალი კვლევების თანახმად, საქართველომ რუსეთთან ზაფხულის ომის დროს გამოიყენა კასეტური ბომბები, რომლებიც გაუმართავობის გამო ქალაქებსა და სოფლებს დაეცა და საქართველოს რამდენიმე მოქალაქე იმსხვერპლა; „დევნილი ქართული მედია“ - „ყველაზე მნიშვნელოვანი სამაუწყებლო მედიასაშუალებები რამდენიმე დიდი ეკონომიკური ჯგუფის ხელშია. ამ არხების უცნობი მფლობელები მალავენ საკუთარ კავშირს პოლიტიკურ ელიტასთან, მაგრამ მათი მიკერძოებული მაუწყებლობა ყველაფერს ცხადყოფს“; „ბალტიისპირეთის თვალით“ - ჩვენ ნატოსა და ევროკავშირის წევრები ვართ, ისინი კი - არა. მიშას უკონტროლო გამონათქვამები ისე ჟღერს, თითქოს ჩვენ ისეთივე შეშლილები და მოწყვლადები ვიყოთ, როგორც ისინი“ და ა.შ. და ა.შ.

28 ოქტომბრისთვის, რომელიც მე ტენდენციის რადიკალურად შეცვლის მომენტად აღვიქვი, ობამა უკვე სტაბილურად უსწრებდა მაკეინს (ეს ინფორმაცია ჩემი შთაბეჭდილებებისგან განსხვავებით პროცენტებსა და რიცხვებში იყო ასახული და დიდი სანდოობით გამოირჩეოდა), ჰაერში უკვე გარდამტეხი ცვლილებების სუნი ტრიალებდა. შეუძლებელი იყო არ დაგენახა მარტივი, ხილული, პირდაპირი კავშირი პოლიტიკურ ცვლილებებსა და მედიის პოზიციის ტრანსფორმირებას შორის. და მიუხედავად იმისა, რომ უკვე კარგა ხანია ეჭვი მეპარებოდა თავისუფალი სიტყვის, როგორც ფენომენის არსებობაში, პრესის მუშაობასა და პოლიტიკური ნებისა ან ნების არსებობას შორის ასეთმა პირდაპირმა კორელაციამ, მაინც გამაოცა.

პოლიტიკურ ნებაზე მეტად ლობისტური ფინანსური ინექციების ლეგიტიმურობამ დამთრგუნა: ჩვენ რუსეთს ვადანაშაულებდით მედიაომში დიდი ფულის ჩადების გამო, რუსები - ჩვენ და ყველა ერთად უხმოდ ვეგუებოდით იმ ფაქტს, რომ ფულით შეიძლებოდა სოლიდური მედიასაშუალების ყიდვა, ამა თუ იმ სახელმწიფოსა, თუ ადამიანზე მხარდამჭერი ან კრიტიკული, ხშირად უკიდურესად კრიტიკული პუბლიკაციის გავრცელება: „ჟურნალისტიკა-მეორე უძველესი პროფესია!“.

მოკლედ, ბლოგმა და ინტენსიურმა კონტაქტმა მედიასამყაროსთან ისეთ ასაკოვან და გამოცდილ ადამიანსაც კი, როგორიც მე ვარ, უამრავ ილუზიასთან გამოთხოვება მოსთხოვა, აღარაფერს ვიტყვი ჩემს ახალგაზრდა კოლეგაზე. როგორც ყოფილმა საბჭოთა მოქალაქემ, მტკიცედ ვიცოდი (მამაჩემი მასმენინებდა ბავშვობიდან მოწუილე „ამერიკის ხმას“), რომ დასავლეთი სიკეთეა, რადგან იქ სიტყვის თავისუფლება და ზოგადად თავისუფლებაა და რომ, მაშინ - საბჭოთა კავშირი, ხოლო ახლა - ისლამური სამყარო საშინელი ბოროტებაა. თუ ვინმეს ტერორისტს უწოდებდნენ, მისი ქვეყნის დაბომბვა სრულიად გამართლებულად მიმაჩნდა, რადგან ტერორიზმი ცივილიზებულ სამყაროს, ანუ პროგრესს საფრთხეს უქმნის და ემუქრება. რაღაც ეჭვები ამ მარტივ სამყაროსეულ სურათში სერბეთის დაბომბვამ გამიჩინა, რადგან იქაური ბავშვები შემეცოდნენ, მერე ცოტა ლიბანზე ვინერვიულე, მაგრამ მალევე უკუვაგდე ეჭვები. ახლა კი მივხვდი, რომ მე, თქვენ, ყველამ ჩვენ მოვლენათა მხოლოდ ერთი ვერსია ვიცით, ერთი კულტურის, ერთ (ინგლისურ) ენაზე აღწერილი რეალობა და მეტი არაფერი.

ერთ-ერთი პირველი წერილი, რომელიც ბლოგზე გამოვაქვეყნეთ, ქიშორე მაჰბუბანისა იყო. იქ წავაწყდით ფრაზას, რომელიც თითქოს არაფერს ისეთს არ შეიცავდა, რაც თავისთავად არ უნდა გვცოდნოდა: დასავლეთი მთელი სამყაროს მოსახლეობის მხოლოდ 10%25-ს შეადგენს, მხოლოდ 10-ს. უბრალოდ, დანარჩენთა ხმა არ ისმის, გამქრალია, რადგან არც ენა აქვთ (ინგლისური) და არც მედიამაგნატები ჰყავთ. დასავლეთმა ყველაზე ძლევამოსილი, ყველაზე უძლეველი იარაღი ჩაიგდო ხელში - სიტყვა და თავისი სიტყვებით აღწერილი რეალობა ჭეშმარიტებად გამოაცხადა, ამ რეალობის ბადე დაადო სამყაროს და თითოეული ჩვენგანი მსგავსი ტერმინებით აზროვნებაში დაავალდებულა.

დღესაც, როდესაც google-ის უკიდეგანო სივრცეში პუბლიკაციისთვის მასალას ვეძებ, თეონას ვეუბნები ხოლმე, არ გინდა ეს „ყარტა-ყურტა“ ქვეყნები, თავი გაანებე. ესენი მაინც ვერაფერს წყვეტენ, მათი ნააზრევით ჩვენთან მაინც არაფერი შეიცვლება, ჩვენს მომავალზე ზემოქმედებას ვერ იქონიებს... და მერე კიდევ საეჭვო პოზიციად არ ჩაგვითვალონ, იმად, რომ დასავლეთის მტრები ვართ და, შესაბამისად, არაპროგრესულები, ჩამორჩენილები, შავრაზმელები. იარლიყები უკვე დარიგებულია და ამას ვეღარაფერს მოუხერხებ.

არ შეიძლება არ აღფრთოვანდე დასავლელი ჟურნალისტების პროფესიონალზმით, მასალის ცოდნით, გასაოცარი ინფორმირებულობით, მაგრამ მათი მიუკერძოებლობა და დაბალანსებულობა ჩემში, როგორც მათი პროდუქტის რეგულარულ მომხმარებელში, სერიოზულ ეჭვს ბადებს.

შესაძლოა, არ ვიცი, ამ პროცესებისთვის თვალი არ მიმიდევნებია, შიდა საკითხებზე მუშაობისას, დასავლელი ჟურნალისტები მართლაც პირუთვნელ პოზიციას ინარჩუნებენ, შეუპოვრად ამხელენ ნაკლოვანებებს და მხარს უჭერენ პოზიტიურ მოვლენებს, მაგრამ, რაც შეეხება გარე სამყაროს, მათ მიერ შექმნილი სურათი მარტივი და მკაცრად ორპოლარულია: დემოკრატიის მტრები და დემოკრატიის მეგობრები. არსებობს გარდამავალი ფაზებიც, მაგალითად დემოკრატიული ღირებულებების ღალატში ეჭვმიტანილი სუბიექტები, მაგრამ ეს მომენტი ძირეულად არ ცვლის შავ-თეთრ ფერებში აღქმულ სამყაროს.

ასე რომ, აი, ნეოფიტი ბლოგერის შესაძლოა უმწიფარი, მაგრამ მაინც დასკვნა: მრავალხმიანი დასავლური პრესა რეალურად საკმაოდ მონოტონური და იდეოლოგიზირებულია, ყოველ შემთხვევაში ის, რასაც პრესის მეინსტრიმს ვუწოდებთ, რაც უსასრულოდ მრავლდება და ვრცელდება, რასაც ვიცნობთ და ვეცნობით.

თუ მართლა თავისუფალი სიტყვის გაგება გინდათ, პერიფერიაზე გადადით, მარგინალიებზე, გასცდით შავ-თეთრი სამყაროს საზღვრებს, იმათ მოუსმინეთ, ვისაც ყურს არ უგდებენ, არ დაინანოთ დრო, ეძებეთ ბლოგებზე, Think-tank ორგანიზაციების საიტებზე, ყველგან, სადაც უსასრულოდ ტირაჟირებისა და გავრცელების ინსტრუმენტები არ გააჩნიათ, რადგან ის, თუ რა ემართება ადამიანს, ვინც დაუღალავად ეძებს, თქვენ ყველამ უჩემოდაც იცით.

ვიცოდით, რომ მედია საშინელი მანქანა და მანიპულირების ინსტრუმენტია, მაგრამ უცხოურ საიტებში გაუთავებელმა ქექვამ ეს უშუალოდ, კონკრეტულად, ხელშესახებად დაგვანახა: ფანტასტიკურია, როგორ იჩქმალება ერთი (ვითომდაც არა ყოფილა) და როგორ ხმაურდება, ტირაჟირდება, მრავლდება მეორე ფაქტი.

სიტყვის თავისუფლება არსებობს, არ არსებობს არჩევანის თავისუფლება, რადგან იმისთვის, რომ მიჩქმალულ ფაქტს მიაგნო, ყველაფერს თავი უნდა გაანებო და მხოლოდ ამისთვის უნდა მოიცალო.

კომენტარი

ავტორი: გიგა ზედანია

ბოლო დროს საჯარო სივრცეში თვალშისაცემად სასიხარულო არაფერი ხდება. მაგრამ, ჩემი დაკვირვებით, ერთი სასიკეთო ტენდენცია მაინც იკვეთება-ესაა ახალი საზოგადოებრივი ელიტის ფორმირება, ელიტისა, რომელიც თანამედროვეობის კონტექსტში საკუთარ წინამორბედზე ბევრად უფრო ადეკვატური იქნება.

ცოტა შორიდან უნდა დავიწყო.

წარმოვიდგინოთ კონტექსტი - ახალი ხელისუფლება ცდილობდა ა) ჰანტინგტონის კლასიკური და ფუკუიამას ახალთახალი წიგნების შესაბამისად, აეშენებინა სახელმწიფო. მოდით, ახლა ნუ ვიდავებთ იმაზე, გამოვიდა თუ არა ეს საქმე. რაზეც თქვენი ყურადღება ამჯერად მინდა მივაპყრო-ხელისუფლება ასევე ცდილობდა ბ) შეეცვალა გარემო, რომელშიც სახელმწიფოს უხდება არსებობა. გარემო კი სხვა არაფერია, თუ არა საზოგადოება.

აი, ამ მეორე პროექტიდან - ანუ საზოგადოების ტრანსფორმაციის სურვილიდან - არაფერი გამოვიდა. ყოველ შემთხვევაში, ხელისუფლებამ მასზე ხელი აიღო. მაგრამ ჯერ სხვა საკითხს მივაქციოთ ყურადღება: იგრძენით თუ არა ორაზროვნება, როდესაც სიტყვა „საზოგადოება“ ვახსენე? „საზოგადოება“ ქართულად ორ რამეს შეიძლება ნიშნავდეს: ა) მთელ მოსახლეობას; ბ) ამ მოსახლეობის პრივილეგირებულ ნაწილს, ანუ ელიტას (წარმოთქვით ხმამაღლა: „მთელი ქართული საზოგადოება აღშფოთებულია!“. რა გაიფიქრეთ? სწორია: პოეტები, მსახიობები და მეცნიერები).

იმისათვის, რომ გარდაექმნა საზოგადოება (პირველი, ფართო აზრით), ხელისუფლებამ დაიწყო საზოგადოების (მეორე, ვიწრო აზრით) მიმართ გარკვეული ნაბიჯების გადადგმა. უფრო სწორად, არგადადგმა. რა ქნა ხელისუფლებამ? მან ელიტას გაუკეთა, როგორც დღეს ამბობენ, სრული „იგნორი“. შევარდნაძის პათეტიკა - „გადავარჩინოთ კულტურა და კულტურა გადაგვარჩენს ჩვენ“ - სამართლიანად იქნა აღქმული, როგორც გარიგება ენერგიადაცლილ, საბჭოთა ღირებულებების მატარებელ ადამიანთა ჯგუფთან, რომელსაც უკვე არანაირი “კულტურის” შექმნა აღარ ძალუძდა და რომლის წევრებიც მხოლოდ საკუთარი წარსული (ხან ნამდვილად საამაყო და დასაფასებელი, მაგ., ხელოვნების სფეროში, ხანაც-უაღრესად საეჭვო, მაგ., რეფლექსიის სფეროში) მიღწევებით იწონებდნენ თავს.

გამოთავისუფლებულ ადგილზე ხელისუფლების მხრიდან არავის დაყენების განსაკუთრებული სურვილი არ ყოფილა. ამიტომ არც იმ ადამიანებს გაუმართლათ, ვინც ძველების ჩანაცვლებისაკენ თვითონვე ილტვოდნენ. მაგრამ გარდა ამ სუბიექტური გუნება-განწყობილებებისა, იყო ობიექტური სირთულეც.

საქმე ისაა, რომ თუ ხელისუფლებას სჭირდებოდა ახალი პარტნიორები საზოგადოებაში, რომლებიც არ იქნებოდნენ დამძიმებულნი საბჭოთა მენტალიტეტით, ამ სავარაუდო პარტნიორების მსოფლშეგრძნება სულაც არ ემთხვევოდა ხელისუფლების მთავარ პროექტს.

ხაზი მინდა გავუსვა, რომ აქ იმ შეცდომებს არ ვგულისხმობ, რომლებსაც უშვებდა ხელისუფლება (არასწორი პოლიტიკიდან დაწყებული და სწორი პოლიტიკის არასწორი კომუნიკაციური სტრატეგიით მიწოდებით დამთავრებული). მე, სწორედაც რომ, პროექტებისა და მსოფლშეგრძნებების დონეზე არსებული კონფლიქტის შესახებ ვლაპარაკობ.

ვითარება კი ასეთია: როგორც სახელმწიფოს მშენებლობა, ისე საზოგადოების ტრანსფორმაცია, აუცილებლობით გულისხმობდა მოდერნიზაციას. ხოლო კულტურის სფეროში ადამიანთა უმრავლესობა, რომლებიც ორიენტირებულნი იყვნენ არასაბჭოთა, დასავლურ კულტურულ მოდელებზე, პოსტმოდერნული ღირებულებებისა და ხედვების მატარებლები აღმოჩნდნენ.

სახეზე გვაქვს განვითარების ასინქრონულობა; ასინქრონულობა, რომლის გასაგებადაც ცოტაოდენი სოციოლოგია დაგვჭირდება.

მაშ ასე: საქართველოში დღეს სამი სხვადასხვა ღირებულებათა სისტემა შეიძლება გამოვყოთ; შესაბამისად, არსებობს ადამიანთა სამი ჯგუფი, რომლებიც ამ სამი სხვადასხვა სისტემის მატარებლები არიან:

1. მოდერნული ღირებულებები: ამ ღირებულებათა მატერებელი ადამიანები, ძირითადად, პატრიოტები არიან; მათ გამოარჩევთ ლოიალურობა სახელმწიფოს მიმართ, ისინი ბევრს მუშაობენ და ცდილობენ, ცხოვრებაში წარმატებას მიაღწიონ. წარმატება გაგებულია, როგორც ფული, ძალაუფლება და პრესტიჟი; სახელმწიფო და ბიზნეს სექტორებში დღეს ასეთ ადამიანთა სიჭარბეა.

2. პოსტმოდერნული ღირებულებები: ამ ღირებულებათა მატარებელი ადამიანები ორიენტირებულები არიან თვითგამოხატვასა და თვითრეალიზაციაზე. მათთვისაც მნიშვნელოვანია სამუშაო - მაგრამ არა ყოველი, არამედ ის, რომელიც მათში სულიერ კმაყოფილებას იწვევს. პიროვნული თავისუფლება მათთვის უმაღლესი ღირებულებაა და ყოველივე, რაც ამ თავისუფლებას ხელს უშლის - დაწყებული სახელმწიფოთი და დამთავრებული ტრადიციებით - მათთვის ინსტინქტურადაა მიუღებელი. ეს ჯგუფი მოიცავს მათაც, ვინც დროის ხარისხიანად გატარებაზეა ორიენტირებული; მოკლედ, ეს კრეატიული ინდივიდუალისტების ჯგუფია;

3. კვაზიტრადიციული ღირებულებები: ნებისმიერი სოციოლოგი გაღიზიანდება-ეს „კვაზი“ რა არის, უბრალოდ „ტრადიციული“ რატომ არ გიწერიაო. მაგრამ საქმეც ისაა, რომ ადამიანები, რომლებსაც ამ უკანასკნელ ჯგუფში ვაერთიანებ, სულაც არ არიან ტრადიციულნი ამ სიტყვის ტრადიციული გაგებით. ტრადიციულია მათი ცნობიერების ფორმა, ხოლო შინაარსი ამ ცნობიერებისა წარმოადგენს საბჭოთა და პოსტსაბჭოთა მენტალიტეტების დომხალს. შედარებისათვის, თანამედროვე რუსეთში ასეთი კვაზიტრადიციული ღირებულებების სისტემაში შედის როგორც სტალინიზმის, ისე რუსული მართლმადიდებლობის ელემენტები. საქართველოში ეს კვაზიტრადიცია შედგება ისეთი ელემენტებისაგან, როგორებიცაა: ნათესაობა, ძმაკაცობა, „შავი გაგება“, „კაი ბიჭობა“, სუფრა (საბჭოთა კულტურაში გაჩენილი ან ტრანსფორმირებული ფენომენები); ეკლესიურობა (პოსტსაბჭოთა ეპოქის ფენომენი-ოღონდ ყველას დავიწყებული აქვს, რომ ეკლესიურობა ტრადიციულობის ნიშნად ბოლო ოცი წლის განმავლობაში იქცა, მანამდე საქართველო წარმატებით იბრძოდა მსოფლიოში ყველაზე ათეისტური ქვეყნის წოდების მოსაპოვებლად); ეთნიკური ნაციონალიზმი („წვეთი სისხლი არ არის ჩემში არაქართული“). ტრადიციული ქართველობა, როგორი სახითაც ის ჩვენ დღეს გვევლინება, ტრადიციის გამოგონების შესანიშნავი მაგალითია (სხვა ქვეყნების მაგალითები მრავლადაა მოყვანილი ჰობსბაუმის ნაშრომებში).

თუ ამ ტრიქოტომიას გამოვიყენებთ, ადვილი გახდება იმ პროცესების აღწერა, რაც ბოლო წლების განმავლობაში საქართველოში მიმდინარეობდა.

ხელისუფლების პროექტს წარმოადგენდა ქვეყნის მოდერნიზაცია, რაც გულისხმობდა გარკვეული სფეროების (პოლიცია, ჯარი, ზოგადი და უმაღლესი განათლება, მეცნიერება) ტრანსფორმაციას. მაგრამ ეს ტრანსფორმაცია, თავის მხრივ, ითხოვდა მოდერნული ღირებულებების გავრცელებას მოსახლეობაში. შეიძლება ითქვას, რომ მოდერნიზაციის პროექტი გულისხმობდა „კვაზიტრადიციული“ ადამიანების მოდერნულად ქცევას.

ამ „ზემოდან მოდერნიზაციიდან“ უკან დასახევი გზა ყოველთვის იყო „კვაზიტრადიციულ“ უმრავლესობასთან გამონაგონ ტრადიციების ენაზე საუბარი. ეს ენა, მასის შეცვლისა და გათანამედროვების მაგიერ, პოლიტიკური კლასის გატრადიციულება-გახალხურებას გულისხმობს. ეს ტენდენცია განსაკუთრებით შესამჩნევი გახდა მას შემდეგ, რაც ოპოზიციამ, წარუმატებელი სტრატეგიების მოსინჯვის შემდეგ (ძალიან სქემატურად რომ განვიხილოთ, ჯერ იყო აქცენტი ადამიანთა უფლებებზე, რამაც არ გაამართლა, შემდეგ აქცენტი სოციალურ თემატიკაზე, რამაც ასევე არ იმუშავა) კრიტიკის პერსპექტივად სწორედ ამ „კვაზიტრადიციული“ უმრავლესობის ინტერესების დაცვა აირჩია. 2007 წლის ნოემბრის შემდეგ ხელისუფლებამ დიდწილად უარი თქვა „ტრანსფორმატიულ“ პროექტზე და ისიც, ოპოზიციის მსგავსად, „კვაზიტრადიციული“ მასისათვის მუშაობაზე გადაერთო.

სად არიან აქ პოსტმოდერნული ღირებულებების მატარებელი ადამიანები? როგორც უკვე ვთქვი, მოდერნიზაციის პროექტის დაწყებისთანავე ისინი ამ უკანასკნელს დაუპირისპირდნენ; არა მხოლოდ იმ შეცდომების გამო, რომლებიც თან ახლდა ამ პროცესის განხორციელებას, არამედ ღირებულებითი შეუთავსებლობის გამოც, რომელსაც ისინი მწვავედ გრძნობდნენ.

ეს ადამიანები ვერ დაეთანხმებოდნენ მოდერნიზაციის პროექტს არა იმიტომ, რომ ის ცუდად ხორციელდებოდა, არამედ იმიტომ, რომ მათთვის მოდერნიზაცია ესთეტიკურად და აქსიოლოგიურად (ანუ ფასეულობების დონეზე) არის მიუღებელი.

მოდერნიზაცია გულისხმობს პატრიოტიზმს; მოდერნიზაცია გულისხმობს ლოიალობას სახელმწიფოს მიმართ; მოდერნისტი ამბობს, რომ ის ამაყობს საკუთარი ნაციონალობით. პოსტმოდერნისტისათვის ეს სასაცილოა. როგორ შეიძლება იამაყო იმით, რომ ქართველი (რუსი, ინგლისელი, ამერიკელი) ხარ? სიამაყე შეიძლება მხოლოდ იმით, რასაც შენ თვითონ მიაღწიე. პოსტმოდერნისტისთვის მთავარი საკუთარი პიროვნული თავისუფლება და თვით-გამოხატვაა.

შეიძლება თუ არა არსებობდეს პოსტმოდერნისტების სახელმწიფო? შეიძლება. შეხედეთ დასავლეთ ევროპას! მაგრამ იქ ეს პოსტმოდერნული „შიფტი“ ანუ წანაცვლება სულ რაღაც ორმოცი წლის წინათ დაიწყო. მას წინ უძღვოდა მოდერნიზაციის საუკუნოვანი და საფუძვლიანი პროცესი. აი, აშშ კი ევროპაზე ბევრად უფრო მოდერნისტულია, მიუხედავად იმისა, რომ პიროვნულ თავისუფლებასა და თვითგამოხატვასთან არც იქ აქვს ვინმეს განსაკუთრებული პრობლემები.

მაგრამ ისვე საქართველოს დავუბრუნდეთ.

ქართველ ინტელექტუალებში მოდერნისტებისა და პოსტმოდერნისტების დაპირისპირებამ დამახინჯებული ასახვა ჰპოვა - თითქოს ეს ყოფილიყოს დაპირისპირება მემარჯვენეებსა და მემარცხენეებს შორის. დისკუსია ქართველ ინტელექტუალებს შორის - თუ ის საერთოდ მიმდინარეობდა - ეხებოდა ამერიკელი მემარჯვენე-ნეოკონსერვატორების სიბრიყვესა და ევროპელი მემარცხენე-სოციალისტების სტალინურ წარსულს. თავისთავად, ეს დისკუსია საინტერესოა, რადგან მას შემოაქვს მანამდე უცნობი რეალიები და თემები ქართულ კულტურაში. მაგრამ მემარჯვენეობისა და მემარცხენეობის დაპირისპირება საქართველოში მიმდინარე საზოგადოებრივი პროცესების ახსნაში ბევრი ვერაფრით დაგვეხმარება. სახელმწიფოს ინსტინქტური არმიღება - ეს ვერაფერი მემარცხენეობაა, ისევე, როგორც საკუთრების ექსპროპრიაციის დაცვა ვერ იქნება მემარჯვენეობის გამოხატულება.

აქვე მეორე გაუგებრობაც მინდა ავიცილო თავიდან - ტერმინები „მოდერნი“ და „პოსტმოდერნი“ უამრავ სხვადასხვა რაღაცას ნიშნავს. მაგ., ლიტერატურაში მოდერნისტი იყო ჯოისი, ხოლო უმბერტო ეკო-პოსტმოდერნისტია. ცხადია, ტერმინების ასეთი გამოყენება არაფერში გამოგვადგება, როდესაც საქართველოში სოციალურ პროცესებზე ვსაუბრობთ; არსებობს ტერმინების მეორე გამოყენებაც, რომელიც თეორიაშია გავრცელებული. ამ აზრით მოდერნისტია ჰაბერმასი, ხოლო პოსტმოდერნისტები - ფუკო და დერიდა. ეს გამოყენება ცოტა უფრო ახლოსაა იმასთან, რაზეც წინამდებარე ტექსტში ვსაუბრობ, მაგრამ ტერმინების ეს მეორე, თეორიული მნიშვნელობებიც არათეორეტიკოს მკითხველს მხოლოდ დააბნევს. ამიტომ კიდევ ერთხელ გავუსვამ ხაზს იმას, რომ კონკრეტულად ამ სტატიაში ტერმინებს ზემოთ განხილული სოციოლოგიური მნიშვნელობით ვიყენებ.

საქართველოში კი სიტუაცია მას შემდეგ შეიცვალა, რაც პოლიტიკური კლასი „კვაზიტრადიციული“ უმრავლესობისათვის თავის მოწონებაზე გადავიდა. ანუ, სხვანაირად რომ ვთქვათ, მას შემდეგ, რაც პოპულიზმმა დაიწყო გაძლიერება.

პოპულიზმს საქართველოში უცნაური ისტორია აქვს - პრინციპში, „ვარდების რევოლუცია“ სხვა არაფერი იყო, თუ არა წარმატებული პოპულისტური მოძრაობა, მასების მობილიზაცია კორუმპირებული ელიტის წინააღმდეგ. მაგრამ, როგორც კი დასრულდა რევოლუცია, პოპულიზმიც ბევრად უფრო სპორადული, უფრო იშვიათი გახდა - „ზემოდან მოდერნიზაციის“ პროექტი ხომ სწორედ მასის, „პოპულუსის“ ღირებულებათა შეცვლასა და გარდაქმნას გულისხმობდა, რაც აუცილებლობით მოითხოვდა არა მხოლოდ არაპოპულისტურ, არამედ უბრალოდ არაპოპულარულ ნაბიჯებსაც. 2007 წლის ნოემბერი იყო ოთხწლიანი პაუზის შემდეგ მასის პირველი სერიოზული დაბრუნება პოლიტიკურ ასპარეზზე. დაბრუნებით ის ოპოზიციამ დააბრუნა, მაგრამ როგორც 2008 წლის საპრეზიდენტო და საპარლამენტო არჩევნების პროცესმა ნათელყო, მასის კეთილგანწყობის მოპოვება ხელისუფლებას კიდევ უფრო მეტად უადვილდება.

სწორედ აქ იწყება პირველი ცვლილება “კულტურულ ელიტაში”. ვითომ-ტრადიციული მასის აღზევება ერთნაირ დისკომფორტს უქმნის როგორც მოდერნისტებს, ისე პოსტმოდერნისტებს. იწყება მათი დაახლოების პროცესი.

ამას ორი საბაბი ჰქონდა: გადაცემა „დიდი ათეულის“ დახურვასთან დაკავშირებული ვნებათაღელვა და მონარქიის აღდგენის იდეა. ორივე შემთხვევაში საქმე ეხებოდა კვაზიტრადიციული წარმოდგენების გავრცელების მცდელობას მთელ საზოგადოებაზე. ორივე პროექტი ჩავარდა: გადაცემა არ დაიხურა, ხოლო მონარქიის იდეა, საბოლოო ჯამში, არასერიოზულად იქნა აღქმული. პროექტები ჩავარდა იმიტომ, რომ მთავარი კონფლიქტი გავიდა ხელისუფლება-ოპოზიციის დაპირისპირების ჩარჩოდან. ის მოექცა თანამედროვეობისა და კვაზიტრადიციის დაპირისპირების ჩარჩოში. ადამიანები, რომლებიც ერთმანეთს შუბლით ასკდებოდნენ პოლიტიკურ კამათში, მოულოდნელად ფრონტის ერთ ხაზზე აღმოჩნდნენ. ისინი მიხვდნენ, რომ საფრთხე ექმნებოდა მთლიანად იმ სივრცეს, რომლის შიგნითაც ასეთი კამათი და დავა საერთოდ შესაძლებელია.

აღმოჩნდა, რომ მოდერნისტებსა და პოსტმოდერნისტებს ერთად მეტი შეუძლიათ, ვიდრე კვაზიტრადიციონალისტებს. მიზეზი მარტივია: ვითომ-ტრადიციონალისტებს ჩვენ ქვეყანაში წარმოადგენს მასა, რომელსაც საკუთარ ელიტად დელეგიტიმირებული საბჭოთა ინტელიგენცია ჰყავს. ხოლო მოდერნისტებს წარმოადგენს თანამედროვე განათლებამიღებული ახალგაზრდა თაობა, რომლის ელიტაც დღეს, ძირითადად, პოლიტიკაშია; პოსტმოდერნისტებიც მეტწილად, ასევე, ახალგაზრდები არიან, საკუთარი ელიტით კულტურაში.

მოდერნისტებსა და პოსტმოდერნისტებს ა) აქვთ მეტი განათლება, ბ) უფრო ადეკვატური წარმოდგენა თანამედროვე სამყაროზე, გ) შეუდარებლად უფრო დიდი ენერგია-ვიდრე კვაზიტრადიციონალისტებს.

ერთი შედარება: 1999 წელს გურამ შარაძის კამპანია ხატების ქვეყნიდან გატანის წინააღმდეგ (მადლს დაკარგავენო), წარმატებული აღმოჩნდა. ეს იყო კვაზიტრადიციულობის გამარჯვება თანამედროვეობაზე. 2009 წელს-არც „ათეულის“ და არც მონარქიის შემთხვევაში-ასეთ ერთმნიშვნელოვან გამარჯვებებს ადგილი არ ჰქონია.

როგორია ამ ახალი ელიტის საერთო მახასიათებლები?

ეს ელიტა არის:

ა) ანტირუსული - რუსოფობიის განსაზღვრებას დავესესხები გერმანიაში რუსეთის ელჩს, რომელმაც აგვისტოს ომის დროს განაცხადა: ადამიანები, რომლებიც აცხადებენ, რომ რუსული კულტურა უყვართ, ხოლო რუსული სახელმწიფო არ მოსწონთ, რუსოფობებად უნდა ჩაითვალონო. ამით მან, რასაკვირველია, ავტომატურად გაზარდა რუსოფობიის მასშტაბები მთელ მსოფლიოში. ფორმირების პროცესში მყოფ ქართულ ელიტაში ჯერ კიდევ შემორჩა რუსული ენის ცოდნა და რუსული ლიტერატურის, კინოსა თუ, უბრალოდ, ბავშვობაში ნანახი მულტფილმების სიყვარული. მაგრამ რუსეთის, როგორც სახელმწიფოს მიმართ - აქ მხოლოდ ზიზღი არსებობს: მოდერნისტების მხრიდან - ნაციონალისტური პროექტიდან გამომდინარე, პოსტმოდერნისტების - იქიდან გამომდინარე, რომ ისინი საერთოდ ვერ იტანენ სახელმწიფოს რეპრესიულ აპარატს, ამიტომ გაუგებარია, რატომ უნდა დაუშვან გამონაკლისი ავტორიტარული რუსეთის შემთხვევაში;

ბ) ანტისაბჭოთა - ეს ადამიანები ვერ იტანენ საბჭოთა კულტურის ნარჩენებს საკუთარ ყოფაში; აჟრიალებთ სიტყვაზე „ინტელიგენცია“; არ უყვართ სადღეგრძელოების რიტორიკა - იმიტომ, რომ უბრალოდ არ სჯერათ იმისა, რომ ვინმე ციდან თავზე დაჰყურებთ და არ ესმით, რა სიამოვნებაა კრამიტით ღვინის სმა ან კრამიტით ღვინის მსმელი კაცებისთვის სამზარეულოში ხაჭაპურების ცხობა; და, სამზარეულოს ხსენებაზე - მათი პროტესტი არანაირად არ შემოიფარგლება გაზქურის სიახლოვეს მაღალფარდოვანი ფრაზების ლაპარაკით. მათ საკუთარი მიზნის მისაღწევად ორგანიზებულად ბრძოლა შეუძლიათ;

გ) სეკულარული - ამ ადამიანებს არ სჯერათ, რომ მეტეხზე ღვთისმშობლის გამოსახულება თანამგზავრმა დააფიქსირა; მეტიც, მათ არც ის სჯერათ, რომ იერუსალიმიდან ჩამოტანილი ცეცხლი არ წვავს; ისინი ამისათვის ზედმეტად კარგად იცნობენ მე-7 კლასის ფიზიკას; ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყველა მათგანი ურწმუნო და ათეისტია; არიან ისეთებიც, ვინც ცდილობს, ნამდვილი მართლმადიდებელი იყოს; არიან ისეთებიც, ვისაც წლები აქვს მიძღვნილი წმინდა მამების ორიგინალში შესწავლისათვის; ზოგიერთი მათგანისათვის იერუსალიმში მოგზაურობასა და ცეცხლის გადმოსვლის რიტუალს შეიძლება სიმბოლური მნიშვნელობაც კი ჰქონდეს (თუმცა, მე-7 კლასის ფიზიკიდან გამომდინარე, სკეპტიციზმი მათთვისაც ძალაში რჩება). მაგრამ ყველა მათგანი იზიარებს ერთ საერთო ამოსავალ დებულებას - რელიგია პირადი საქმეა. და პირადი, ინდივიდუალური სივრცის აღმოჩენა საქართველოში სწორედ ამ ფორმირების პროცესში მყოფი ელიტის წარმომადგენლებმა გააკეთეს (ამ აღმოჩენამდე კი არსებობდა მხოლოდ საოჯახო სივრცე, რომელიც საკუთარი პოზიტიურობით არანაკლებ დიქტატს გულისხმობდა, ვიდრე ტოტალიტარული საჯარო სფერო). ისინი არ აპირებენ, ვინმეს ეს პირადი სფერო დაუთმონ - წინააღმდეგ შემთხვევაში, მათ მასად ქცევა ემუქრებათ, ხოლო ელიტაში - ნებისმიერ ადგილას, ნებისმიერ ეპოქაში - ამაზე დიდი შიში უბრალოდ არ არსებობს.

დაბოლოს, ორი დაზუსტება: ხელისუფლების მიერ საზოგადოების ტრანსფორმაციის მცდელობიდან არაფერი გამოვიდამეთქი, ვამბობდი დასაწყისში. სინამდვილეში, როგორც ვხედავთ, ეს ნეგატიური შეფასება გადაჭარბებულია - უბრალოდ, ხელისუფლების ქმედებას მოჰყვა დაუგეგმავი შედეგი - გარდაიქმნა არა მთელი საზოგადოება (პირველი, ფართო აზრით), არამედ წარმოქმნა დაიწყო ახალმა საზოგადოებამ მეორე აზრით; ჩნდება ადამიანთა ჯგუფი, რომლებიც მაინცდამაინც პოლიტიკაში არ მიდიან, რომლებიც გარკვეული ეჭვით უყურებენ პოლიტიკურ კლასს (იმიტომ, რომ ამ კლასმა შეიძლება ლიბერალური ღირებულებები მასისათვის თავის მოწონების საფასურად გაყიდოს) და რომლებსაც აქვთ უნარი და ასპარეზი, საკუთარი მოსაზრება არა მხოლოდ „გააჟღერონ“, არამედ დაასაბუთონ და გაიტანონ კიდეც.

და კიდევ, ზემოთ დავწერე, - კულტურულ ელიტაში ცვლილება დაიწყო-მეთქი. სინამდვილეში ეს არასწორი ფორმულირებაა - მასის აღზევების პარალელურად, დაიწყო არა ცვლილება, არამედ ახალი კულტურული ელიტის ფორმირება, რომელშიც თანაბრად შევლენ როგორც მოდერნული, ისე პოსტმოდერნული ღირებულებების მატარებელი ჯგუფების წარმომადგენლები. ეს მომავლის ელიტაა, ახალგაზრდა მწერლების, ჟურნალისტების, მეცნიერების, ხელოვანების, არასამთავრობო თუ ნახევრად სამთავრობო ორგანიზაციებში მომუშავე მენეჯერების ელიტა. ის უკვე შესამჩნევად ძლიერია, თუ საქმე ფუნდამენტურ ინტერესებს ეხება. მომავალში, ყველა პროგნოზის მიხედვით, ის დომინანტური უნდა გახდეს.

გახდება კიდეც, თუ არა: ა) რუსეთის ინტერვენცია და ბ) რელიგიური ფუნდამენტალიზმის გაბატონება. თავი კი მხოლოდ იმით შეგვიძლია დავიმშვიდოთ, რომ არც ერთი და არც მეორე არ იქნება ქართული საზოგადოების შინაგანი განვითარების შედეგი.

წერილი ამსტერდამიდან

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი
ფოტო: გურამ წიბახაშვილი

მადლიერებით პაატა საბელაშვილს და ყველა სხვას, ვინც მასწავლეს, რომ ყველა განსხვავებულია და ყველა - თანასწორი.

ჯერ აივნის მოაჯირზე უნდა შევდგე, მერე ზედა ქონგურს მოვეჭიდო, კრამიტზე გავცოცდე - და სულ ეგაა. ერთ წუთში გვერდით მივუჯდები კოხტა სახლის სახურავის დამამშვენებელ თეთრ ლომს. მარცხენა ხელით მოვეხვევი, მარჯვენათი - ვიქტორია, და ბოლო ხმაზე ვიყვირებ: „თავისუფლება!“ ქართულად ვიყვირებ, რომ ვერავინ გაიგოს და ყველამ ინერვიულოს. ნეტა, რა მოხდება? სადამდე მივა ამსტერდამელთა ტოლერანტობა?

ვნებების მბრძანებლები

საშუალოსტატისტიკურ ქართველს რომ ჰკითხოთ, ამსტერდამზე რას იტყვიო, უაპელაციოდ მოგახსენებთ, რომ ამ ქალაქში ყველა მამაკაცი ჰომოსექსუალია, ყველა ქალი - როსკიპი, და ყველა ერთად ჩარეცხილი ნარკომანია, არაფერი ეშველებათ. ღამით, ცენტრში, კონდომერიასთან, ერთი ქართველი საზოგადო მოღვაწე შეგვხვდა, ცოტა გაჯავრებული - ჩანს, ამდენი უმსგავსობა ვერც კი წარმოედგინა. სადმე ლუდის დალევა მინდა, ისეთ ადგილას, სადაც არ ეწევიანო. ოღონდ ის კოფიშოპების უბანია - აქ რამ მოგიყვანა, შე ბარაქიანო...

ამ უბანში ერთ სახლს ამაყად აწერია, რომ ის ჩვენი წელთაღრიცხვით 1685 წელსაა აშენებული. იქვე არანაკლებ ამაყი სიტყვები ამოუტვიფრავთ: „ღმერთი ჩვენი ციხე-სიმაგრეა“. ქვედა სართულზე აბრა ციმციმებს: „ეროტიკის მუზეუმი“ - და ორი ისარგაყრილი გული.

ღმერთი ჩვენი ციხე-სიმაგრეა, ამსტერდამელებო!

„ხუთ ევროს მოგცემ და მაჩვენე!“ ეხვეწება ხანშიშესული მამაკაცი ფანჯარაში მოცქერალ ქალს. ქალი არად აგდებს, ამთქნარებს და იღლიას ითვალიერებს. ხუთი ევრო რაღაა, ყმაწვილო?

ჯერ დიდი მუშაობა არ დაწყებულა, შუადღეა. ერთი გამხდარზე გამხდარი გოგო საცვლებისამარა გამორბის თავისი სამუშაო ადგილიდან - კოლეგას თმის სამაგრები უნდა გამოართვას. „ხვალ მოდით, ხვალ,“ მომბუტბუტებს მოსუტენიორო კაცი. სად მოვიდე? რატომ - ხვალ? საერთოდ, რატომ უნდა მოვიდე?

ნიდერლანდებში პროსტიტუციის ნაციონალურ დონეზე ლეგალიზაცია 2000 წელს მოხდა, და მას აქეთია, ქალაქის უძველეს ნაწილში წითელი შუქი ოფიციალურად ციალებს - ნახევრადშიშველი როსკიპები საზოგადოებას საკუთარ თავს სთავაზობენ. უამრავი აკრძალვაა: ეს არ შეიძლება, ის არ შეიძლება, საერთოდ, რა სიხარულია პენალივით ოთახში რამის კეთება, არ ვიცი, მაგრამ ფაქტია-იყიდება სექსი! ქალი და მამაკაცი, სიყვარული და მსგავსები არაფერშუაშია. ერთგვარი შოუა მხოლოდ, მაგრამ სახალისო.

ნეტა, როგორ უძლებენ ამას ქალთა უფლებების სადარაჯოზე მდგომი ნიდერლანდელები?

სამოციანებში ქალბატონები მართლა გაჯავრებულან. საქმე იქამდე მივიდა, რომ აზღუდები დაიწვეს - კარგი სანახაობა კი იქნებოდა. არა, არავინ დაშავებულა: ქალებმა წინდახედულად დაიფარეს მკერდი რაღაც მალამოთი და არც დამწვრობა მიუღიათ და არც არაფერი. მერე, ჩანს, გადაწყვიტეს, რომ თუ ფაქტს ვერ ცვლი, მის მიმართ დამოკიდებულება უნდა შეცვალო, და ამჟამად ითვლება, რომ ამსტერდამელი, ბოდიში მომითხოვია და ბოზები ძალიან ყოჩაღი, ემანსიპირებული ქალები არიან, რომლებიც ამძუვნებული მამაკაცების მდაბიო ვნებებს განაგებენ, პატიოსანი შრომით არჩენენ ოჯახებს და საყვარელ საკუთარ თავებს, თან გადასახადებსაც წესიერად იხდიან. თან - ხუმრობა საქმეა? - ისინი ქალაქის სავიზიტო ბარათი არიან, მათ გამო ამსტერდამში ტურისტების ნაკადი არ წყდება. კი, სხვა რამეების გამოც, მაგრამ მაინც...

ანა, ბარტი და ფრანკი

ახალი წელი COC-ში

ილიკო ზაუტაშვილი

იქ დგას Belle, პატარა, ლამაზი ქალის ძეგლი. მარიშკა მაიორი ადამიანებისგან მთელი მსოფლიოს სექსმუშაკების მიმართ პატივისცემას მოითხოვს. 1994 წელს ქალბატონმა მარიშკამ, რომელიც 16-დან 21 წლამდე თავადაც ამ საქმით იყო დაკავებული, დააარსა PIC, Prostitutie Informatie Centrum, თავისუფალი სივრცე, სადაც პროსტიტუციის შესახებ ნებისმიერ კითხვაზე მიიღებთ პასუხს. „მრავალი ადამიანისთვის, მათ შორის ჩემთვისაც, პროსტიტუცია შეგნებული არჩევანია, და ეს ადამიანები პატივისცემას იმსახურებენ,“ ბრძანა ქალბატონმა მარიშკამ, „პროსტიტუციის ლეგალიზაცია ყოველ ქვეყანაში უნდა მოხდეს, ეს საზოგადოების ნაწილია. პროსტიტუცია პროფესია, ფულის გაკეთების საშუალებაა. ეს ცუდი არაა, ცუდი მაშინაა მხოლოდ, როცა მსგავსი რამ არანებაყოფლობით ხდება.“

არანებაყოფლობით ამას ამსტერდამში არავინ აკეთებს. კი, მძიმე საქმეა, მაგრამ ვინ თქვა, რომ მაღაროელს ან თუნდაც გზააბნეულ ჟურნალისტს უფრო ულხინს? ყასიდადაც არავინ ეუბნებათ, მიყვარხარო...

GOOD AS YOU - შენსავით კარგი

ნიდერლანდების დედაქალაქის ცენტრში ჰომომონუმენტი დგას. სამი ვარდისფერი გრანიტის სამკუთხედი მიწაზე იმგვარადაა განლაგებული, რომ ერთ დიდ სამკუთხედს ქმნის. ის 1987 წელს გაიხსნა ყველა იმ გეის, ლესბოსელის, ბისექსუალისა და ტრანსსექსუალის მოსაგონებლად, ვისაც მათი სექსუალური ორიენტაციის და გენდერული იდენტობის გამო დევნიდნენ და ავიწროებდნენ.

დიდი სამკუთხედის სამი მხარის განლაგება სიმბოლურია. ერთი სამკუთხედი მეორე მსოფლიო ომის ეროვნულ მონუმენტზე მიუთითებს, დამის მოედნისკენ. მეორე ანა ფრანკის მუზეუმისკენაა მიმართული, ზედ აწერია „მეგობრობის მარადიული მოთხოვნილება“ - სტრიქონი ჰოლანდიელი ებრაელი ჰომოსექსუალი პოეტის, იაკობ ისრაელ დე ხაანის პოემიდან. მესამე სამკუთხედს თუ გაჰყვებით, ჰოლანდიის ლგბტ მოძრაობის შტაბბინას მიადგებით, ე.წ. COC-ს.

დამზე, მინდოდა თუ არა, მაინც ყოველდღე მიწევდა გავლა. ანა ფრანკი ძალიან კარგი გოგო იყო, მაგრამ მისი სახლი აღარ მინდა, ისედაც რთული ცხოვრება მაქვს... ამიტომ დავიძრათ COC-ისკენ, ნატურალო ანა, სხვა თუ არაფერი, ის მსოფლიოში უძველესი ლგბტ ორგანიზაციაა, და გეების კეთილგანწყობის ამბავი ხომ შენზე უკეთ არავინ იცის...

თავდაპირველად COC იყო „კულტურის და დასვენების ცენტრი“ - გეების, ლესბოსელებისა და ბისექსუალებისთვის რეალურად მომუშავე ორგანიზაციას ნეიტრალური სახელწოდება შეურჩიეს. COC 1946 წელს დაარსდა. თავდაპირველად მისი საქმიანობა ძირითადად დისკრიმინაციული კანონების წინააღმდეგ იყო მიმართული. მეორე ეტაპზე ჰომოსექსუალებმა მართლაც მოიპოვეს თანაბარი უფლებები - 2001 წელს ნიდერლანდები მსოფლიოში პირველი სახელმწიფო გახდა, სადაც ერთი სქესის პარტნიორების ქორწინება იყო ლეგალიზებული. ახლა მესამე ეტაპი დაიწყო, რომლის შესახებაც ტანია ბარკუისმა, ამსტერდამის COC -ს ხელმძღვანელმა მიამბო.

ტანია ბარკუისი

ტანია ძალიან შთამბეჭდავი ქალია. ნამდვილი დედოფალი. პირველ დღეს, ოფიციალურ შეხვედრაზე, თავშეკავებით იქცეოდა, მაგრამ შემდეგ, როცა მისი მოწვევით წვეულებაზე აღმოვჩნდით, სულ სხვა იყო: მაღალი, ელეგანტური, მოხდენილი და ძალიან მიმზიდველი, როგორც მამაკაცებისთვის, ასევე ქალებისთვისაც. მაგრამ ცეკვა, ბუმბულის მოსასხამი და შამპანურის ჭიქების წკრიალი მერე იყო. მანამდე ქალბატონი ტანია COC-ის დღევანდელი საქმიანობის შესახებ ჰყვებოდა.

ისინი ეხმარებიან მათ, ვისაც სექსუალური ორიენტაციის გამო საკუთარ ქვეყნებში არ დაედგომებათ - მათ მოხალისე ადვოკატები უწევენ კონსულტაციას, რომ საქმე საქმეზე რომ მიდგება, რამე სისულელე არ თქვან. COC-ელები თავიანთ საქმეს ღირსეულად უძღვებიან.

COC ადამიანებს იმის საშუალებას აძლევს, რომ ერთმანეთი გაიცნონ. ის საგანმანათლებლო სამუშაოსაც ეწევა: ამსტერდამის სკოლების 300 კლასში 35 მოხალისე ბავშვებს მრავალფეროვნების პატივისცემას ასწავლის. უნდა ითქვას, რომ შედეგიანად მუშაობენ - არავინ არავის არ უყურებს აგდებით მხოლოდ იმის გამო, რომ მისგან განსხვავებულია, არასოდეს არცერთი პოლიციელი არ შელახავს თავისი მოქალაქის უფლებებს მხოლოდ იმის გამო, რომ მას თმიანი მამაკაცი უყვარს და არა სავსემკერდიანი ქალი.

„ამსტერდამში უამრავი ეროვნების და უამრავი აღმსარებლობის ადამიანი ცხოვრობს,“ მიყვებოდა ტანია, „ყველა სხვადასხვანაირია და ყველა თანასწორი. ჩვენ ამას ვაღიარებთ და მათაც უნდა აღიარონ, რომ ჩვენ ვარსებობთ და ყველანი თანასწორები ვართ...“

ზაფხულში, მთელი კვირის განმავლობაში, ყველა სხვადასხვანაირი და ყველა თანასწორი ადამიანი ამსტერდამში გეიპრაიდზე ჩადის - 300 ათასი ადამიანი! ყველგან ცისარტყელას დროშა ფრიალებს - არა ცისფერი, პირიქით, ეს ერთადერთი ფერი აკლია (ცნობისთვის: ლგბტ მოძრაობის ფერი ვარდისფერია, მესამე რაიხის საკონცენტრაციო ბანაკებში ჰომოსექსუალებისთვის მიმაგრებული ვარდისფერი სამკუთხედის გამო). არხებსა და მდინარეზე ასამდე მორთული გემი ეშვება, სულ სხვადასხვა ორგანიზაციისა - ბანკების, წითელი ჯვრის, პოლიციის, რომელი ერთი ჩამოვთვალო. ამსტერდამს ასეთი მასშტაბის სამი ზეიმი აქვს მხოლოდ: დედოფლის დაბადების დღე, კულტურული სეზონის გახსნა და გეი-პრაიდი.

„ხომ ჩამოხვალთ?“ გვეკითხება ტანია. ... „ჩამოდით, აუცილებლად ჩამოდით,“ გვპატიჟებს ფრანკი. „უბრალოდ, დამირეკე, მითხარი, მინდა-თქო და ჩემზე იყოს...“

ფრანკი, ფრანჩესკო, ძალიან მაღალი კაცია. ისეთი მაღალია, რომ ჩემთან ლაპარაკის დროს ფრიად მოუხერხებლად დგებოდა ხოლმე - ალბათ იმისთვის, რომ მის ხმას ჩემამდე ჩამოეღწია და არასრულფასოვნების კომპლექსი არ მომრეოდა. ფრანკმა ამიხსნა, რომ ნიდერლანდელები ამსიმაღლეები რძის გამო იზრდებიან, ბევრ რძეს სვამენ, სკოლებში ბავშვებს ლამის იძულებით ასმევენ თითო ლიტრს. კიდევ უფრო შემჯავრდა უცნობი მონღოლი წინაპარი, რომლის წყალობითაც ლაქტოზასთან პრობლემური დამოკიდებულება მაქვს.

ფრანკს ოჯახი ჰყავს. თავისი მეუღლე გაგვაცნო - ბარტ ვან ვუდენბერგი. ძალიან სასიამოვნო კაცია, და ისიც ძალიან მაღალია. მთლად წავხდი.

ფრანკმა და ბარტმა ერთმანეთი რვა წლის წინათ გაიცნეს, კაფეში. შევიდა ბარტი და დახვდა ფრანკი. ფრანკი მთვრალი იყო, მაგრამ ეგ არაფერი, მთვრალი ფრანკი მეც ვნახე, ოქროსავით სიმთვრალე აქვს. ფრანკს და ბარტს ერთმანეთი ძალიან მოეწონათ. ერთი კვირის თავზე ისინი ერთმანეთს შეხვდნენ და კინოში წავიდნენ. მერე ერთად დასახლდნენ. მერე დაქორწინდნენ. ისინი ძალიან ბედნიერები არიან.

პრობლემა - ნოლი.

მე: ბარტ, ოჯახში ჰომოსექსუალობის გამო პრობლემები თუ გქონია?

ბარტი (მიღიმის): არა.

მე: სკოლაში?

ბარტი (მიღიმის):

არა.

მე: სამსახურში?

ბარტი (მიღიმის): არა.

პრობლემა - ნოლი.

ფრანკი და ბარტი ბედნიერები არიან. მათ, მათივე თქმით, გაუმართლათ: ნიდერლანდების მოქალაქეები არიან.

...

ამ ამბებს საღამოს ილიას ვუყვებოდი. ლამის ორი საათი ვილაპარაკე. გარეთ სევდიანად წკაპუნობდა წვიმა, უფარდებო ფანჯრიდან ბაღი მოჩანდა, ისეთი, გურამ წიბახაშვილის თქმით, საქართველოში რომ არასოდეს იქნება, და ვიფიქრე, რომ ძალიან მომწონს კალვინისტები - რატომ ვუმალავთ ადამიანებს იმას, რაც ღმერთმა ისედაც იცის? რა, ადამიანებს უფრო ნაზი ნერვული სისტემა აქვთ?

მაგდა გურული ჩიოდა, რომ ხელოვნური ყურძნის ნატურმორტი, რბილად რომ ვთქვათ, უსიამოვნო რამაა. ვჭამდით სალათას, რომელსაც მავანნი აგდებით ნაძვისხის სათამაშოს უწოდებდნენ. არასოდეს გავჩუმდი - რა ვქნა, ძალიან შთამბეჭდავი იყო ეს ყველაფერი: რეალური თანასწორობა, რეალური დემოკრატია...

ილია ზაუტაშვილმა მიყურა, მისმინა, მერე სათვალის ზემოდან ამომხედა და მიამბო, რომ ოდესღაც არსებობდა ჯგუფი Sly Georg, Mystical Canon and a Fish. Mystical Canon ილია იყო, Sly Georg - გია ეძგვერაძე, Fish კი ვახტანგ იაკობიძე. ისინი უკრავდნენ როკს და მღეროდნენ:

„სახლში დარჩები - ტილები შეგჭამენ,
დრო გადის ყ***ების ფხანაში,
გარეთ გახვალ და თავზე დაგა***მენ,
მოდი და იცხოვრე ასეთ ქვეყანაში...“

...მე დავბრუნდი. Fuck love. დავბრუნდი.

მაგრამ ამსტერდამშიც დავბრუნდები. მაინც ავალ სახურავზე, ქონგურზე ავცოცდები, მარცხენა ხელით ლომს მოვეხვევი, მარჯვენათი - ვიქტორია, და ბოლო ხმაზე ვიყვირებ: „თავისუფლება!“

ქართულად ვიყვირებ, რომ ვერავინ გაიგოს და ყველამ ინერვიულოს.

იატორია

ავტორი: ნინო რობაქიძე
ფოტო: დავით მესხი

„ჩვენი ექსპრესი“ ახალი წლიდან ტელეეთერში არ გასულა. მანამდე ჯერ „პირველ არხზე“ გადიოდა და მერე „იმედზე“. „სიუჟეტი, რომელიც „იმედმა“ დაგვიბლოკა, ერეკლეს ქუჩაზე ჰელოუინის დარბევაზე მოვამზადეთ. ყველაზე სასაცილო კი ის იყო, რომ გამოგვიცხადეს, - ნაკურთხი არხი ვართ და სიუჟეტს ეთერში ვერ გავუშვებთო. მერე დილის ეთერი შემოგვთავაზეს. ფორმალურად და ოფიციალურად კონტრაქტი არ დარღვეულა, მაგრამ უკვე აზრი აღარ ჰქონდა, ისევ ბლოგი გვირჩევნია - იმას მაინც ვაკეთებთ, რაც გვინდა და გვაინტერესებს. ისე, რელიგიურ, სექსუალურ და ეთნიკურ უმცირესობებზე სიუჟეტების კეთება რომ მოგვეშალა და მათი პრობლემები ჩვენც ისე რომ დაგვეკიდებინა, როგორც სხვებს ჰკიდიათ, ალბათ „მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირს“ შევირიგებდით, მაგრამ ჩვენი მიზანი ეს არ იყო,“ - მითხრა „ექსპრესელმა“ თაკომ.

არადა, სიუჟეტი რა - რამდენიმე კადრი იყო, ზოგი ფოტო, ზოგი ვიდეო, მუსიკით გამძაფრებული შესავლით, უმნიშვნელო კომენტარებით. მაგრამ ჩანდა, როგორ დაარბიეს ჰელოუინის მონაწილეები უცნობებმა, მათ შორის - მღვდელმაც. თუმცა „ჩვენი ექსპრესისათვის“ მთავარი იყო, ეთქვათ ის, რაც ნახეს, ის, რაზეც სხვებმა პროფესიონალის თვალი დახუჭეს. თუნდაც ისე ეთქვათ, როგორც შეეძლოთ. არც უცდიათ სამოქალაქო გმირობის მაგალითის ჩვენება, ერთადერთი, რაც მოიფიქრეს, ის იყო, რომ „ნაკურთხი არხისთვის“ მიუღებელი სიუჟეტი myvideo.ge-ზე დადეს, სადაც ის ასი ათასზე მეტმა ადამიანმა ნახა. ამიტომაც არ სჯერათ „იმედის“, რომელმაც ახალგაზრდული გადაცემა „ჩვენი ექსპრესი“, არარეიტინგულობის გამო, საღამოს ეთერიდან მოხსნა. თუმცა ახალგაზრდული ტელეგადაცემების არარეიტინგულობა სულაც არ მიკვირს. აუდიტორია, რომლისთვისაც ეს გადაცემები მზადდება, ტელევიზორთან ძალიან ცოტა დროს ატარებს, თუნდაც იმიტომ, რომ ტელევიზორისგან არაფერს ელოდება.

www.blog.teentv.ge „ჩვენი ექსპრესის“ ბლოგია. დღეში, საშუალოდ, ხუთასი ვირტუალური სტუმარი ჰყავს. აპირებენ ეთერში დაბრუნებას და ალბათ, ცოტა ხანში, „რუსთავი 2“-ზე საეთერო დროც ექნებათ, მაგრამ ბლოგი ნაკლები პასუხისმგებლობა არ არის. შეიძლება აქ უფრო მეტი ადამიანი ნახულობს მათ სიუჟეტებს, ვიდრე ტელევიზორით. ჰელოუინის შემდეგ ატყობენ, რომ მათი პოპულარობა გაიზარდა. მანამდე კიდევ ორი „სკანდალური“ სიუჟეტი გააკეთეს - ერთ-ერთის გმირი მოხევე პანკი იყო. მათთვის ეს უკვე თემაა, მაგრამ „ექსპრესში“ მაინც ყველაფერი გაცილებით საინტერესო ეჩვენებათ, როცა მთავარი პერსონაჟი თინეიჯერია, რომელსაც პრობლემები აქვს და რომლისაც ირგვლივ არავის ესმის. მათ „გაგებას“ „ექსპრესში“ ცდილობენ.

ეს გადაცემა ღიად ლაპარაკობს თემებზე, რომლებიც ახალგაზრდებისათვის ბრტყელი და ერთსახოვანია. მაგალითად, არატრადიციული სექსუალური ორიენტაცია ჩვენს ქვეყანაში კვლავაც დახურული თემაა, რელიგიაზე კი, თუ მსჯელობ, მხოლოდ ერთ ვიწრო ჭრილში უნდა აღიქვამდე მოვლენებს და აყალიბებდე სათქმელს. „ჩვენ ექსპრესს“ კი აინტერესებს, რატომ ვერ უსწორებენ ადამიანები თვალს მათ ირგვლივ არსებულ სინამდვილეს? „ჯეო-ბარიდან“ გაგდებული პაკო ხომ მართლა გეი იყო? ის ხომ არავის გამოუგონია? რა საფრთხე დაინახეს მასში? ან რა საფრთხეს უქმნის ახალგაზრდების „მორალს“ სატანისტის არსებობა მათ გვერდით? ან რა არის გადასარევი იმაში, თუ ზოგ თინეიჯერს საერთოდ არ სჯერა სიყვარულის და მხოლოდ სექსი აინტერესებს? „ექსპრესში“ სწორედ ამ კითხვებს სვამენ, ამ ჩვეულებრივ, მათთვის საინტერესო კითხვებს და რატომღაც ზუსტად ამ ჩვეულებრივობის გამო აღიქმებიან არაჩვეულებრივად. ეს „ნაკურთხი“ არხები და წარმატებული, კეთილშობილურად მომღიმარი ახალგაზრდები, რომლებიც ტელეარხებიდან გვიმზერენ, თითქოს არასოდეს ყოფილან თინეიჯერები და, სამყაროს შეცნობის მიზნით, არც ერთი კითხვა არ დაუსვამთ, თუნდაც ყველაზე ბანალური - დედა, როგორ დავიბადე? და ამ ბრტყელ და ერთფეროვან რეალობაში, პირსინგიანი და თმაგაჩეჩილი ახალგაზრდების ძიება, ექსპერიმენტები და ტრადიციების გადაფასება სრული არაკანონზომიერებაა, რომელიც „ნაკურთხი“ სამყაროდან სასწრაფოდ უნდა გაქრეს.

„ჩვენი ექსპრესის“ ეთერში გასვლა თავისთავად პრეტენზიაა. პრეტენზია არა ჟურნალისტური რევოლუციის და სკანდალების ავტორობაზე, არამედ - უბრალოდ იმ თემებზე ლაპარაკის, რაზეც სხვები ჩუმდებიან. რაღაც თვალსაზრისით, მათი გამოუცდელობა და შიშველი ინტერესი მათივე პლუსია. შესაძლოა, სწორედ ამიტომ არ ჰგავს მათი სიუჟეტები სხვებისას. „ჩვენი ექსპრესი“ სწორედ ამით არის ერთადერთი ალტერნატიული და ნამდვილი ახალგაზრდული გადაცემა.

„ჩვენს ექსპრესში“ ყველაზე გამოცდილი თაკოა და მას დედას ეძახიან. თაკო სუპერვაიზერია და უკვე „ჩვენი ექსპრესის“ რამდენიმე ჯგუფთან ერთად უმუშავია. თავიდან მასაც უნდოდა პროექტის ჩვეულებრივი მონაწილე ყოფილიყო, მაგრამ უნივერსიტეტში აბარებდა, ამიტომაც, - დიდი ხარო, - უთხრეს და უარით გაისტუმრეს. ცოტა ხანში დაურეკეს და სუპერვაიზერობა შესთავაზეს.

ბილი

თაკო

„ჩვენი ექსპრესი“ ფონდ „ინტერნიუსის“ პროექტია და ახალგაზრდა „სარედაქციო კოლეგიის“ შემადგენლობა ყოველწლიურად იცვლება. როგორც წესი, ახალი ჯგუფი ტრენინგებს საზაფხულო ბანაკში გადის, სადაც საქმეც და გართობაც თანაბარი დოზითაა. როგორც წესი, ბანაკში ქართველ თინეიჯერებთან ერთად სომეხი და აზერბაიჯანელი ბავშვებიც არიან. „თითქმის ყოველთვის სომხები და აზერბაიჯანელები უფრო უგებენ ერთმანეთს. ჩვენ რაღაც ცალკე ვართ ხოლმე. ამის მიზეზი ვერ ვიპოვეთ, ჩვენდა უნებურად ასე ხდება.“ საკუთარ გადაცემებზე მუშაობისას ამ სამი ქვეყნის ჯგუფები აბსოლუტურად დამოუკიდებლები არიან და მათი თანამშრომლობა მხოლოდ ერთმანეთის მიერ მომზადებული სიუჟეტების თარგმნით შემოიფარგლება.

ბლოგზე vox pop ბილის რუბრიკა დევს. მოაჯდება ხოლმე თავის მოტოციკლს და მიდის იქ, სადაც თავისი ტოლები ეგულება. უბრალოდ, მათი აზრი აინტერესებს ხან სექსზე, ხან ჰელოუინის დარბევაზე, ხანაც პლასტიკურ სილამაზეზე. პასუხებით ხშირად აღშფოთებული რჩება. ყველაზე მეტად უკვირს, როცა მისივე თანატოლებს პასუხების ეშინიათ, კამერას ემალებიან და ქსეროქსზე გადაღებული ადამიანებივით ერთი და იგივე რეაქციები და ასოციაციები აქვთ. ისეთებს მპასუხობენ, თმები ყალყზე მიდგებაო, - ამბობს. „ნეტა, მართლა ეგრე ფიქრობენ? თუ სიუჟეტი რომ სახლში ნახონ, იმის ეშინიათ? არ ვიცი, რა!“ - ბილი ხმამაღალია და მოძრავი. ავტობუსში ისე უყურებენ, როგორც უცხოპლანეტელს, ზოგი კი სევდიან და თანაგრძნობით სავსე მზერას აყოლებს, როგორც უპატრონოს. სიუჟეტის გაკეთება ბაიკერებზე უნდა, მაგრამ ისე, ჯერ ველოსიპედისტები აჯობებდა - სად უნდა იაროს ამ ველოსიპედიანმა თბილისში? ტროტუარზე ჩაყენებულ მანქანებს შორის ხალხსაც უჭირს მოძრაობა. ქუჩებში კიდევ სულ ჯიპები და ჯიპები, გემები, მანქანები კი არა... ან სად უნდა გააჩერო ველოსიპედი? „წახვალ, მოხვალ და დაგხვდება მხოლოდ დასაბმელი ჯაჭვი. როდის მოვა ის დრო, როდესაც მამა 15 წლის ბიჭს, რამდენიმე ათასიან მანქანას კი არა, ველოსიპედს აჩუქებს? საქართველოში ყველაფერი ამოტრიალებულია. ჩვენგან ის უკვირთ, რაც ყველაზე ბუნებრივია თინეიჯერისთვის. ფულიანი და მანქანიანი თინეიჯერები კიდევ - რა, ეს კარგია? უბრალოდ, ძნელია, იცხოვრო ქვეყანაში, სადაც, განსხვავებული, თუნდაც იდიოტური აზრების გამო, უცხოდ გთვლიან; მით უმეტეს, თუ ეს ქვეყანა შენი სამშობლოა.“

„ზოგჯერ მგონია, რომ მე და ჩემს ირგვლივ მყოფი ადამიანები სხვადასხვა ენაზე ვლაპარაკობთ. თუმცა არ ვეძებ მიზეზებს არც ჩემს თავში და არც სხვებში. უბრალოდ მიხარია, რომ გვაქვს ეს ჩვენი ვიწრო წრე, რომელშიც ჩემნაირად აზროვნებენ. არ არის აუცილებელი, ყველა ერთნაირად ფიქრობდეს, კარი ყველასთვის ღია გვაქვს - ვისაც სჭირდება ცვლილებები, ვისაც აწუხებს იდეები და ვინც ჩვენ აგვიტანს, შეუძლია, შემოგვიერთდეს“. ბესო TeenTV-ს ბლოგზე რუბრიკა contrAlive-ს უცნობი, მაგრამ საინტერესო შემსრულებლების და ჯგუფების მუსიკით ამარაგებს. მისთვის „პაპსაა“ ყველაფერი, რასაც უმრავლესობა უსმენს. მუსიკაში იმას ეძებს, რასაც ადამიანები სხვაგვარად ვერ გამოხატავენ. თვითონ კი ცდილობს, აკეთოს ის, რაც უნდა. მერე რა, თუ ვიდეოარტის შედევრებს ვერ შექმნის, მთავარია, მაყურებელში ერთი თანამოაზრე მაინც შეიძინოს.

თაკო, ძალიან დიდი ხანია, ხატავს და ხატავს, არც მეტი, არც ნაკლები, იაპონურ მანგას. პირველად მანგაზე სწორედ თაკოს შესახებ გადაღებული სიუჟეტიდან გავიგე. თაკო კომიქსების დედოფლად გამაცნეს და მერე მომიყვნენ, როგორ მოაწყო საქართველოში პირველი კომიქსების კონკურსი. „ირმის ნახტომი“ - იყო ასეთი პროექტი, რომლის საშუალებითაც საქართველოს სხვადასხვა რაიონის სკოლებში ჯერ ინფორმაცია გავავრცელეთ, მერე საკონკურსო ნამუშევრები შევაგროვეთ. ვერც წარმოვიდგენდი, იმდენი ადამიანი დაინტერესდა და იმდენმა ბავშვმა გამოაგზავნა ნამუშევარი. მერე რა, რომ ზოგმა საერთოდ არ იცოდა, რა იყო კომიქსი?“ - იხსენებს თაკო. „ირმის ნახტომი“ გაკოტრებულა ამ კრიზისის დროს, მაგრამ თაკო კომიქსების კონკურსის დაჯილდოებას მაინც მოაწყობს. მანამდე კი ისევ ხატავს და ეძებს საინტერესო ადამიანებს სატელევიზიო პორტრეტებისთვის; ისეთებს, ვისზეც შეიძლება ბევრი თვითონაც არაფერი იცის. მთავარია, ნამდვილი გმირი იყოს - გულწრფელი და სიყალბისგან თავისუფალი.

ომო

რაღაც მომენტში, როცა ომო მიყვებოდა, როგორ სცემეს მის მეგობრებს განსხვავებული ვარცხნილობისთვის და დახეული ჯინსებისთვის დღისით, მზისით ხალხმრავალ ადგილას, აბსოლუტურად უცხო, ზრდასრულმა და, ერთი შეხედვით, ნორმალურმა ადამიანებმა, გულწრფელად მეგონა, ხუმრობდნენ. ასეთი უმიზეზო და ასეთი აშკარა ძალადობა კიდევ თუ ხდებოდა ჩემს „სინათლის ქალაქში“, არ მეგონა. მაგრამ აგრესიაც ენერგიაა. დაუხარჯავი, გაფუჭებული ენერგია, რომელიც სადღაც ყველაზე საშინელი სახით ამოხეთქავს და ირგვლივ ყველაფერს დასვრის. ამ აგრესიის გამომწვევი მიზეზი კი, რეალურად, მხოლოდ „ჩვენი ექსპრესის“ თინეიჯერების გარეგნობაა, რადგან მათ სწორედ გარეგნობით აფასებენ, საფრთხეს მათ უცნაურ ჩაცმულობაში, ვარცხნილობაში და გამოხედვაში ხედავენ, თორემ ის, რაზე ფიქრობენ, რაზე ოცნებობენ, რა უნდათ და საით მიდიან, ძალიან ცოტას თუ აინტერესებს.

აღარ მახსოვს, რომელმა მითხრა, მაგრამ თინეიჯერების აგრესიაზე როცა ვსაუბრობდით, ერთ-ერთმა თქვა, - რომ იცოდეთ, ეს იმის ბრალიცაა, სექსზე რომ არ ლაპარაკობენო. ამას წინათ ბილიმ თავის ტოლებში გამოკითხვა ჩაატარა სექსის თემაზე და ისეთი პასუხები მიიღო თინეიჯერებისგან, რომ გაოგნებულია დღემდე: „რას ამბობო, რა ქორწინებამდე სექსიო? ქართული მენტალიტეტი მერეო? ჩემი ცოლი ქალიშვილი უნდა იყოსო, და მოკლედ, გამაგიჟეს. თვითონ რომ არ მომესმინა, არ დავიჯერებდი. მართლა ძალიან მაინტერესებს, სად არიან ის თინეიჯერები, რომლებიც სექსზე ძალიან თამამად მსჯელობენ?“ თუ ინტერნეტ-ფორუმებზე მაინც ლაპარაკობენ - ნიკებს ამოფარებულები და კამერასთან ვინაობის გამხელა უჭირთ, კიდევ არა უშავს - ბოლო-ბოლო ბილის გამოკითხვის შედეგებზე ონლაინ-ფორუმებზე მაინც იმსჯელებენ. მართალია, ამისათვის myvideo.ge-ზე ბილი ახალგაზრდების გარყვნაში უკვე დაადანაშაულეს, მაგრამ მერე რა?! უკვირს, როგორ შეიძლება იცოდე, რა არის სწორი და რაღაცის შიშით საპირისპიროს ამბობდე. მაინც ვერ წარმოუდგენია, როგორ უნდა გაუშვას თავისი შეყვარებული „ნაშებში“, და როგორ უნდა მოერგოს აბსტრაქტული ცნების - „ქართველი ქალის“ კრიტერიუმებს.

ელფი

ნათია, ანუ ელფი, შეყვარებულია. შეყვარებულთან ერთად კომიქსების დედოფლის მომზადებულ სიუჟეტშიც გადაიღებენ. ნათია ყველაზე ხშირად არის ხოლმე „ჩვენი ექსპრესის“ წამყვანი, სუფლიორი არ აქვთ და ტექსტებს კარგად იზეპირებს, თორემ ეს თანამდებობა არავის ეკუთვნის. საკუთარი ძალები წამყვანის ამპლუაში თითქმის ყველამ გამოსცადა. წელს ეროვნული გამოცდებისთვის ემზადება, ალბათ აირჩევს „პიარს“, მაგრამ ეს საბოლოო არჩევანი იქნება თუ არა, ჯერ არ იცის.

ვიწრო წრეს სივრცეც ვიწრო აქვს. სოლოლაკში, მესამე სართულზე, ორ პატარა ოთახში ძალიან ბევრ დროს ატარებენ. აქ მოწევა არ შეიძლება. ოთახები მზიანია და კედლები ფერადი. ყველა იმას აწერს და ახატავს კედელს, რაც უნდა. პირველად რომ წამოვედი მათგან, მთელი გზა ვფიქრობდი, რისი შეცვლა შეიძლებოდა ჩემს ცხოვრებაში ისე, რომ უფრო სავსე ცხოვრებით მეცხოვრა? წლებს უკან ვერ დავაბრუნებ, თინეიჯერი აღარ ვარ, მაგრამ ასაკი თითქოს მეათასეხარისხოვანია. ბევრი ფიქრისა და განსჯის შემდეგ მივხვდი, სადაც შეიძლება იყოს პრობლემა დამალული - ზარმაცი არ უნდა იყო. მოკლედ საკუთარ ნაკლთან ბრძოლისთვის შთაგონებული დავდივარ მას მერე.

„ჩვენი ექსპრესის“ ბავშვებს რასაც ვერ დააბრალებ, ეს სიზარმაცეა. არა, სოციალურ აქტივიზმს, სამოქალაქო გმირობას და მსგავსებს განზრახ არ სჩადიან (შეიძლება ამ ტერმინოლოგიაში ბოლომდე ვერც ერკვევიან), მაგრამ ასე კი გამოსდით. საზიზღარ ფლეგმატურობას და უსაქმურობას არ ნებდებიან. სინამდვილეში, შეიძლება ბევრი მათი ტოლი ფიქრობდეს მათებურად, მაგრამ ისინი ჩუმად არიან, „ექსპრესელები“ კი არა, რადგან ეტყობა მაინც ასეა - სანამ უშუალოდ შენ არ შემოგიმტვრევენ კარს, სანამ არ გამოგირთავენ საყვარელ მუსიკას და სანამ არ გცემენ საყვარელი ჯინსების ტარების გამო, ცხოვრება მშვენიერია; ისეთივე მშვენიერი, როგორიც „მოკლე ჩართვაში“. არ აქვს მნიშვნელობა, ეს გადაცემა რაზე ლაპარაკობს, მაშინაც კი, როცა თემა მეტად პრობლემური ნარკომანიაა, მშვენიერ თათას სახიდან „საეთერო ღიმილი“ არ სცილდება. წესით, „მოკლე ჩართვა“, როგორც ერთადერთი ახალგაზრდული გადაცემა ქართულ ტელესივრცეში, ძალიან პოპულარული უნდა იყოს. მაგრამ რომ არ არის, ეს უკვე თემაა „ჩვენი ექსპრესისთვის“. მათ ხომ საერთო აუდიტორია ჰყავთ. მაგრამ ჯდომას და სხვების კრიტიკას, ჯობს, ისევ რამე აკეთო და სხვას არ სთხოვო იმ თემებზე ილაპარაკოს, რაც შენ გაინტერესებს. აკეთებენ „ჩვენ ექსპრესს“, სწავლობენ და კითხულობენ. გემოვნება ყველას სხვადასხვანაირი აქვს, მაგრამ ბესოს დარდს თბილისის წიგნების მაღაზიებში მეცნიერული ფანტასტიკის დეფიციტზე, ყველა იზიარებს.

კიდევ ერთობიან. იკრიბებიან „ლოკომოტივზე“. შეკრების ამ ადგილს იმ ადამიანების საშუალებით მიაგნეს, რომლებიც მათი სიუჟეტების გმირები არიან და მათ ვიწრო წრეს ავსებენ. ტრადიციასავითაა „ლოკომოტივზე“ შეკრება. მღერიან და აბრახუნებენ, ზოგჯერ სვამენ, თან აქვთ სკეიდი და „როლიკები“. ლოკომოტივზე მათი ხმაური არავის აწუხებს. გასართობად დადიან კლუბებშიც, სადაც ერთ dance floor-ზე ყველანაირი ხალხი ცეკვავს, სადაც ღმერთი ყველასათვის დიჯეია. თვლიან, რომ განსაკუთრებულობა ზოგჯერ პოზაა და გარეგნობა ყოველთვის არ გამოხატავს ადამიანს, მაგრამ თუ მათი გარეგნობა ყურადღებას იქცევს, არ ადარდებთ, ცოტათი შეიძლება მოსწონთ კიდეც. თუმცა ეს ყველაფერი - „ჩვენი ექსპრესისგან“ თავისუფალ დროს.

„ჩვენ ექსპრესს“ კი ძალიან ბევრი დრო და ენერგია მიაქვს, ჩვეულებრივი სამსახურია. ეთერში გადიან თუ არა, საქმე არ იკლებს - ბლოგი მუდმივად ახლდება. ვინც ჯერ „პირველ არხზე“ და მერე „იმედზე“ უყურებდა ახალგაზრდულ გადაცემას, ბლოგზეც შედის. თან აზერბაიჯანელი და სომეხი ახალგაზრდა კოლეგები მათ სიუჟეტებს ელოდებიან. და არა მარტო სიუჟეტებს, მინი დოკუმენტურ დრამებსაც. ამიტომ ხშირად პერსონაჟებისთვის პროტოტიპების მოძებნა უჭირთ. „სულ ჩემს თავს წარმოვიდგენ, ჩემი გმირის ადგილას. ხშირად თვითონ ვთამაშობ ჩემსავე ფილმში, მაგრამ ზოგჯერ ძალიან მინდა ოპერატორს გვერდით ვედგე და ნამდვილი რეჟისორივით ჩავიხედო ხოლმე კამერაში, გავასწორო კადრი, გავცე მითითებები,“ - ნენსი შეყვარებულია და მისი ახალი ჩანაფიქრი მარტოსულ და წარმოსახვით ბიჭზე შეყვარებულ გოგოზეა. ჟურნალისტურ ტერმინებში ვერ ერკვევა, ზუსტად არ იცის, რა ჰქვია იმას, რასაც იღებს, არც უსწავლია არასდროს, მაგრამ ეს დაახლოებით იმას ჰგავს, ვიდეო-დღიური რომ გადაიღო და სხვებს აჩვენო. შეიძლება ის, რასაც გადაიღებ, მოდური არ იყოს და იქნებ კარგიც არ გამოვიდეს, მაგრამ ამას უკვე აღარ აქვს მნიშვნელობა. გადაღება პარასკევის ტრადიციულ კრებაზე დაუმტკიცეს. ყოველ პარასკევს იკრიბება „ჩვენი ექსპრესი“ და ასე ერთობლივად და ხალისიანად იგეგმება მომავალი სამუშაო კვირა. ბევრგან არა, მაგრამ სადაც მიმუშავია, საქმისადმი ასეთი აზარტული მიდგომა არსად მინახავს. შემშურდა. კრება რომ გახურდა, მერე კიდევ უფრო შემშურდა, იმიტომ, რომ იდეები არ დაეცალათ - ერთმანეთს არ აცდიდნენ, გზადაგზა კიდევ ახალი რაღაცები ურტყამდათ ტვინში და მოკლედ, იყო შემოქმედებითი წვა.

„ჩვენს ექსპრესში“ თვითმმართველობაა - ყველა თავის იდეის პატრონია, არავინ არაა უფროსი და ყველა ერთმანეთს უსმენს. თვითონ არიან იდეის ავტორებიც, თემის აქტუალობისა და მნიშვნელობის შემფასებლებიც, სიუჟეტების სცენარებსაც თვითონ წერენ, ტექსტებსაც თვითონ ამზადებენ, მონტაჟსაც თვითონ უძღვებიან, გადაცემასაც ამზადებენ საეთეროდ, მაგრამ არც ერთმა არ იცის, რა პროფესიას აირჩევს მომავალში. აი, ელფი პიარზე აბარებს, ზოგი - სად, ზოგი - სად, მაგრამ წარმოდგენა არ აქვთ, ისევ ჟურნალისტობა მოუნდებათ თუ არა. ერთმანეთს მომავალ ჩინოვნიკებად ვერ ხედავენ და ფიქრობენ, რომ გაუმართლათ „ჩვენი ექსპრესი“ რომ აქვთ - როგორც ალტერნატიული ფასეულობების გავრცელების და თვითგამოხატვის საშუალება.

აპრილის ბოლოს „ჩვენი ექსპრესის“ ორი წევრი პარიზში წავა და იქ სატელევიზიო პროექტში მიიღებს მონაწილეობას, თან კიბერ ავტობუსით იმოგზაურებს. თუმცა მანამდე პრობლემაა - ბლოგისთვის მოგზაურობის შესახებ სჭირდებათ ძალიან საინტერესო იდეები. ჰოდა, ყველას, ვისაც ასეთი იდეები გაქვთ, მიუხედავად სქესისა, ეთნიკური, რელიგიური თუ კულტურული კუთვნილებისა, შეგიძლიათ მიაკითხოთ TeenTV-ს შემოქმედებით ჯგუფს. ერთადერთი პირობაა - თინეიჯერი უნდა იყოთ... ალბათ, როცა გადაცემას „ჩვენს ექსპრესს“ არქმევდნენ, იმ ვიწრო წრეს გულისხმობდნენ, რომელშიც ტრიალებენ. წრე ვიწროა, მაგრამ არა ჩაკეტილი. აქ ფიქრობენ და ამბობენ: „თუ შეამჩნიე, რომ უმრავლესობის მხარეს ხარ, ეს იმის ნიშანია, რომ დროა, შეიცვალო.“

ისტორია

ავტორი: სალომე კიკალეიშვილი
ფოტო: დავით მესხი

მემედ აბაშიძის გამზირზე, გაზეთ „ბათუმელების“ რედაქციაში, სამსართულიანი შენობის მეორე სართულზე ვარ. პატარა, მაგრამ ძალიან შეკრული რედაქციაა. ვიცი, ცოტა ცუდ დროს მომიწია მისვლა, გაზეთი ხვალ ღამით მიდის სტამბაში და ჩემთვის არავის სცალია, არავის. ამიტომ მთავარ რედაქტორს ეთერ თურაძეს თავიდანვე შევუთანხმდი, - ზოგჯერ შეგაწუხებ-თქო, - და ძირითადად რედაქციაში დავბოდიალობ. „ბათუმელები“ ერთადერთი რეგიონული გამოცემაა, რომელმაც ჯერ კიდევ 2001 წლიდან, ასლან აბაშიძის ბატონობის დროს, აჭარელი საზოგადოებისთვის დახურულ თემებზე დაუფარავად დაიწყო საუბარი. იმ დროს, როდესაც აჭარაში სიტყვის თავისუფლების ჩანასახიც კი არ არსებობდა, ჟურნალისტებმა ეთერ თურაძემ და მზია ამაღლობელმა ერთადერთი მიზნით გამოუშვეს გაზეთის პირველი ნომერი - ხმამაღლა ეთქვათ ის, რაზეც არც ერთი ადგილობრივი მედიასაშუალება არ საუბრობდა - სტატიები ძირითადად საგამოძიებო და გაუხმაურებელ თემებს ეხებოდა. თურქეთში გაყიდული ხე-ტყის მასალით სამი გამოცემისთვის საჭირო თანხა შეგროვდა, პატარა ბინა მინირედაქციად გადაკეთდა და „სადამდეც შევძლებთ იქამდე ვაკეთოთ“ გაზეთი თვეში ერთხელ ჯიხურის დახლებზე იდებოდა. ფინანსური პრობლემების თუ თანამშრომლებზე განხორციელებული ფიზიკური ზეწოლის პერიოდში, როდესაც გაზეთის დახურვა-არდახურვის საკითხიც ხშირად დამდგარა, რედაქციაში ხუმრობდნენ, - გაზეთს „გამოდის, როცა გამოდის“ ხომ არ დავაწეროთო. აბაშიძის პერიოდში საკმაოდ უჭირდათ გრანტების მოპოვება, ხოლო ადგილობრივი ბიზნესმენებიდან, ძალიანაც რომ სდომოდათ, ვერც ვერავინ გაბედავდა ამ საქმეში ფულის ჩადებას. მთავარი რედაქტორი ეთერი, რომელიც ციხის მონიტორინგის ჯგუფის წევრი იყო, საგამოძიებო სტატიებს ხშირად აქვეყნებდა „ბათუმელების“ ფურცლებზე. მასზე ბევრი არაფერი ვიცი. პატარა ტანის, გამხდარი და მგონი, ცოტა ფერმკრთალიცაა. როგორც ვიცი, „ბათუმელებამდე“ ქართულს ასწავლიდა რუსულ სკოლაში და გაზეთებისთვისაც წერდა თავის საყვარელ თემაზე - კრიმინალზე. ისიც ვიცი, რომ ერთხელ სამუშაო მაგიდაზე პატარ-პატარა ფერადი ფურცლები გააკრა წარწერით, „არ უნდა ვიჩხუბო“, და რომ არ დავიწყებოდა, წამდაუწუმ ამ წარწერას დაჰყურებდა. როგორც ჟურნალისტს ბევრი რამ აქვს გამოვლილი. დაშინების და ფიზიკური შეურაცხყოფების შესახებ თავად არაფერი მოუყოლია. მოკლედ მითხრა, - სამუშაო პროცესში ბევრი რამ შეიძლება მოხდეს. ვიღაც ხელს მოგიქნევს, ვიღაც - სადღაც წაგიყვანს; ჩვენი გაზეთი ყოველთვის ცდილობდა, საზოგადოებისთვის დაფარული თემები მიეწოდებინა, მათზე საჯაროდ ესაუბრა. ჰოდა, როცა ამ დახურულ ინფორმაციას ეხები, გინდა არ გინდა, ისტორიებში ეხვევიო. აბაშიძის დროინდელი „თავგადასავლების“ მოყოლა, მგონი, უსასრულოდ შეუძლიათ, თუმცა უემოციოდ ყვებიან-თქო, ამას ვერ გეტყვით. თავის დროზე ერთ-ერთ ასეთ თემას გაზეთის გაჩერებაც მოჰყვა. ერთხელ, ყავის დასალევად სანაპიროზე გასულს თავს უცხო მამაკაცები დაადგნენ, რომელიღაც მორიგი სტატიისთვის „ჭკუა ასწავლეს“, რის შემდეგაც, ტვინის შერყევის დიაგნოზით, ეთერი 3 თვე იწვა საავადმყოფოში. ამ ფაქტზე აღძრული სასამართლო პროცესი კი მხოლოდ იმით დამთავრდა, რომ გაზეთს რეგისტრაცია შეუჩერეს. ეს იყო და ეს. რედაქციის დარბევა ჟურნალისტებისთვის ლამის ყოველდღიურობის შემადგენელი ნაწილი იყო. ოფისიდან გასულმა არასდროს იცოდი, სად ამოყოფდი თავს - პოლიციაში თუ საავადმყოფოში.

მზია ამაღლობელი

მიუხედავად უამრავი დაბრკოლებისა თუ ზეწოლისა, გაზეთი დღესაც გამოდის და, თამამად შეიძლება ითქვას, დღეს „ბათუმელები“ არა მხოლოდ რეგიონულ, არამედ ცენტრალურ პრესასაც უწევს კონკურენციას. გაზეთს ან მის ინტერნეტ ვერსიას თუ გადახედავ, მიხვდები, რომ აქ ყოველთვის ცდილობენ, „არაპოპულარული“ თემები სიღრმიდან ზედაპირზე ამოატივტივონ, ყურადღება გაამახვილონ; დაიცვან თითოეული ადამიანის უფლება; არ შემოიფარგლონ მხოლოდ პოლიტიკური ციებ-ცხელების თუ პოზიცია-ოპოზიციის „ჭორაობის“ გაშუქებით, არამედ მის მიღმა მიმდინარე მოვლენებსაც ადევნონ თვალი: ეკოლოგიური, რელიგიური, უმცირესობათა პრობლემები გამოიტანონ სააშკარაოზე. თავისი შინაარსის გამო, „ბათუმელები“ არასდროს ყოფილა მმართველი ხელისუფლებისათვის სასურველი გაზეთი და ამიტომ, რომ არა დროდადრო მიღებული გრანტი თუ უცხოელი დონორების დახმარება, დიდი ხნის წინ გაქრებოდა მედიასივრციდან. ყველაზე საინტერესო კი ისაა, რომ თუ გაზეთს აბაშიძის ბატონობის დროს ფინანსურად არავინ ეხმარებოდა, რედაქცია დღესაც მსგავსი პრობლემის წინაშე დგას. „ჩვენი ფინანსებით მხოლოდ სახელფასო ფონდის გაცემას თუ ვახერხებთ. იშვიათად მიღებული გრანტები რომ არა, ვერც ამ ოფისს და აპარატურას შევიძენდით. ყოფილა შემთხვევები, როდესაც ფინანსური დახმარებისთვის თუ სპონსორობის შეთავაზებით ბიზნესმენებისთვის მიგვიმართავს, პასუხად კი მიგვიღია: იცით რა, ძალიან მინდა დაგეხმაროთ, მაგრამ ჩემმა სახელმა რომ აქ გაიჟღეროს, მერე პრობლემები შემექმნება და... უკაცრავად, არა, არ მინდაო. ეტყობა, ბიზნეს-წრეები დღესაც გარკვეული ზეწოლის ქვეშ არიან...“ - მითხრა მზიამ და თან მონიტორში სესხების ასაღები გრძელი სიის ფურცელი გახსნა. მზია ამაღლობელი გაზეთის დამფუძნებელია. შევატყვე, რომ პასუხების გაცემა დეტალურად და ემოციურად უყვარს. „ბათუმელებამდე“ პედაგოგიურ ინსტიტუტში ლექციებს კითხულობდა და დროდადრო ადგილობრივი გაზეთისთვის წერდა. მოკლედ, საკმაოდ წყნარ და მშვიდ ცხოვრებას ეწეოდა, ახლა კი ყოველ ორ წუთში მიმეორებს, - მთავარია ნერვები, ნერვები შეინარჩუნოო! პერიოდულად ოთახში მოსალოცად შემოსულ ადამიანებს უღიმის - გაზეთმა ახლახან პრესის თავისუფლების დაცვისათვის საერთაშორისო ჯილდო დაიმსახურა. როგორც თავად ამოვიკითხე, შეფასების მთავარი კრიტერიუმი ასეთი იყო: „მედიასაშუალება, რომელიც განაგრძობს მუშაობას ზეწოლისა და ფინანსური სიძნელეების მიუხედავად. არ ეშინია ცენზურის და არ მიმართავს თვითცენზურას.“ მზიას მაგიდასთან „ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის“ მიერ გაცემული სიგელი ჰკიდია - „გაზეთ „ბათუმელებს“ მედიაორგანიზაციების საქმიანობაში ინფორმაციის თავისუფლების დამკვიდრების ხელშეწყობისათვის.“

- „იცი, იცი ვინ დარეკა? მიხვდი ხომ? - უცებ აჟიტირებულად წამოხტა ეთერი, - საწინააღმდეგო მასალები მაქვსო, ხომ გახსოვს? იმ თემაზე...; ჯერ დოკუმენტები მოიტანოს და მერე ილაპარაკოს, ისე არ გვინდა, - ჩაილაპარაკა მზიამ. ეთერი ანთებული თვალებით გავარდა ოთახიდან, ეტყობა ახალი ამბავი კიდევ ვიღაცას უნდა გაუზიაროს. „უცნაურია ეს ხალხი, - განაგრძობს მზია და თან თვალს არ მაცილებს, - როდესაც პასუხი გჭირდება, გეუბნებიან - ვიცი, მაგრამ ჯერ არ გეტყვი. აი, მოვა დრო და... სულ მაინტერესებს, რას ელოდებიან? 2004 წლის მერე ცვლილებების მოლოდინში ვიყავით, მართალი გითხრა... მგონი, ერთი ჩაენაცვლა მეორეს და მეტი არაფერი.“

ეთერ თურაძე

ზედა სართულზე ამოსასვლელ კიბეებთან ჟურნალისტების ოთახია. ხუთი კომპიუტერი ერთმანეთის გვერდით დგას. ლელა, ემზარი, ნანა და სტაჟიორი გოგონა თავდახრილები უსხედან კლავიატურას და გამალებით კრეფენ მასალას. არავის ვიცნობ, მაგრამ მათი სტატიები იმდენჯერ წამიკითხვს გაზეთის ინტერნეტ ვერსიაში, რომ მგონია, დიდი ხნის ნაცნობებთან შევბოდიალდი. ლელა ახლახან დაბრუნდა კარალეთიდან, ემზარი - განათლების სისტემაზე წერს. მალე ინტერვიუზე მივდივარო, - როგორც კი წამოცდა, ხელი ავწიე, - მეც გამოგყვები-თქო. სტაჟიორმა გოგონამ ერთი გამიღიმა და ბუზღუნით, „მაინც არ იღებენ ყურმილს და რა აზრი აქვს“, კიდევ ერთხელ აკრიფა რაღაც ნომერი. ხომ იცით, ნებისმიერ ოფისში ყველაზე საინტერესო ადგილი პატარა მოსაწევი ოთახებია, სადაც უამრავი ამბის მოსმენა და ხალხის ახლოს გაცნობა შეიძლება. ლოგიკურია, რომ ჩვენც იგივე გავაკეთეთ და მწეველები თუ არამწევლები ერთად შევეყარეთ დერეფნის ბოლოს, პატარა ოთახში.

- რითი განსხვავდება დღევანდელობისგან ასლანის დრო? - დაიწყო ერთერთმა, - მხოლოდ იმით, რომ საზოგადოებისთვის ნებისმიერი ინფორმაცია კიდევ უფრო ჩაკეტილია და დღეს ფიზიკურად არავინ გისწორდება.

- კარგი რა, რომ ამბობ, - ფიზიკურად არ გეხებიანო, - აბა, ნათიას შემთხვევა რა იყო? საუბარში მეორე ჟურნალისტი ჩაერთო, - რისთვის დააკავეს? მარტო იმიტომ, რომ თავის საქმეს აკეთებდა და ფოტოაპარატით გადაიღო ერთ-ერთი მაღალჩინოსანის დაკავების ფაქტი?! ხელები გადაუგრიხეს და საკანში ჩააგდეს. პატარა გოგოა, ჩვენი ჟურნალისტია, იცი, რა შეშინებული დადიოდა? მე მაგალითად სულ პრობლემები მაქვს, როცა ბათუმში მთავრობის რომელიმე წარმომადგენლის გადაღება მინდა. „გაიწიე, თორემ ციხეში ჩაგაგდებ“, „გინდა დაგარტყა?“ - გემუქრება პოლიცია.

აქ კანონი კი არ არის მთავარი, არამედ პოლიცია, რომელიც თვლის, რომ თვითონ არის კანონი. ერთ-ერთი სასამართლო პროცესი, რომელიც ჩვენმა რედაქციამ წამოიწყო, იმით დამთავრდა, რომ მოსამართლემ ჩუმად გვითხრა ბოლოს, - მთავარია, არ შეგეშინდეთო.

ამ გაზეთში ჟურნალისტები თავადვე არიან ფოტოგრაფები, ამიტომ სათითაოდ შეუძლიათ მოგიყვნენ, თუ როგორ უჭირთ მასალაზე მუშაობა: ფოტოაპარატის დანახვისას სამართალდამცავების რეაგირების თუ ელემენტარული ინფორმაციის, კონტაქტების მოძიების დროს. მაგრამ იმაზე ყველა ერთხმად შეთანხმდა, რომ განსაკუთრებით რთულია ხმის ჩამწერი აპარატის და სიტყვა ჟურნალისტის ხსენებაზე ხალხის ალაპარაკება. „რაც უნდა გაღიზიანებული და უკმაყოფილოები იყვნენ, თუნდაც საპროტესტო აქციაზე იდგნენ, ჟურნალისტის ხსენებაზე ყველა გარბის,“ - მეუბნება ნანა, თან ცოტა განერვიულებულია, ეტყობა. სტატიას წერს ბაზრის გამყიდველებზე, რომელთაც გადასახადი გაუზარდეს. როგორც კი კომენტარის ჩაწერაზე მისულა საქმე, ყველას ერთად ამოუხვნეშია, - ოო, არა, შენი ჭირიმე, არა. ისე, შენ გეტყვი, მაგრამ ჩემს სახელს და გვარს თუ დაწერ, მაშინ არ მინდა, ფოტოც არ გადამიღოო! ბოლოს გაბრაზებით დააყოლა, - როდემდე ვწერო სტატიაში X და Y რესპონდენტები? ნუ იქნებიან მთავრობით უკმაყოფილოები, როგორებიც არიან, ხელისუფლებასაც ისეთს იმსახურებენო. სანამ სამყაროზე განერვიულებული ნანა სიგარეტს ეწეოდა, დრო ვიხელთე და პატარა ექსპერიმენტი ჩავატარე. გარეთ გავყევი ლელას, რომელიც გამოკითხვას ატარებდა - რამდენად იცის, ან უნდა იცოდეს მოსახლეობამ, თუ რამდენია აჭარის ბიუჯეტი; სად, რა და როგორ ნაწილდება და ა.შ და ა.შ. მოკლედ, დიდი პოლიტიკური არაფერი ერია ამ ამბავში. გვერდით ვედექი და ვაკვირდებოდი, როგორ გაურბოდა ხალხი ჟურნალისტ გოგონას, - არა, არ მინდა, მეჩქარება. „აი, ხომ ხედავ, სულ ასეა, - დააყოლა ლელამ და ქუჩაში, გაზეთის დისტრიბუტორი ბიჭები გამოიყვანა, - ვითომ გამვლელები ხართ, თქვენ ჩაგწერთო. მართლა ბევრი ვიფიქრე, ცოტა გამიკვირდა კიდეც, - რა უნდა სჭირდეს ამ ხალხს ასეთი, ან იქნებ ხდება რამე, რაც არ ვიცი-თქო... მახსოვს, ამ თემაზე ჟურნალისტ ნესტან ცეცხლაძესაც ველაპარაკე - ეს ალბათ იმის ბრალია, რომ ხალხს ძალიან უჭირს იმ რეჟიმის გავლენიდან გამოსვლა; მგონი, ჯერ კიდევ შეშინებულები არიან. არავინ საუბრობს ხმამაღლა პრობლემებზე, ჩაკეტილები არიანო. მგონი, მართლაც ასეა.

- მომყვები ინტერვიუზე? - გამომძახა ემზარმა. ვაი, სულ დამავიწყდა! ცოტა ვაგვიანებდით და ამიტომ სწრაფი ნაბიჯით გავუყევით აბაშიძის გამზირს. როგორც კი თეატრის შენობასთან შევუხვიეთ, ორივემ ერთად დავინახეთ ნინო ჩხეიძის ცუდად დაბეჭდილი უზარმაზარი ფოტო, წარწერით - „საქართველოს ყველაზე რეიტინგული მომღერალი“. დაღვრემილი სახეებით რაღაც ჩავიბურტყუნეთ და არ ვიცი რატომ, უცებ ის ანონიმური წერილი გამახსენდა, რომელიც გამოსვლის წინ ერთ-ერთმა ჟურნალისტმა მიხსენა. წერილის მოკლე შინაარსი ასეთი იყო: „მაგ თქვენ თანამშრომელს პირში გაზეთ გაჩრილს იპოვით მკვდარს, და რედაქტორსაც ზედ მივაყოლებთ.“ უი, ეგ ამბავი არ იცოდი, მე მეხებოდაო, - ღიმილით მითხრა ემზარმა. ახსოვს, რომ იმ პერიოდში „კუდის“ ერთ-ერთ თანამშრომელზე დაწერა სტატია, რომელიც გოგონას გაუპატიურების გამო ჯერ ციხეში ჩასვეს, შემდეგ კი მალევე გამოუშვეს, რატომღაც! მაგრამ ყველაფერი ამით არ დამთავრებულა. ამბავს ერთი უსიამოვნო ფაქტიც მოჰყვა. ემზარის სტატია ჯერ გამოქვეყნებული არ იყო, რომ რედაქციაში ხმა გავრცელდა: შემოთავაზებაა, თუ სტატიას გავაჩერებთ, მაშინ ერთ-ერთი ჩვენი თანამშრომლის ქმარს - რომელიც სასჯელს იხდიდა, ციხიდან გამოუშვებენო. მთავარი რედაქტორი რთული არჩევანის წინაშე დადგა, თვითონ მითხრა, - ის ერთი კვირა, ნამდვილი ჯოჯოხეთი იყო ჩემთვის. გამოსავალს ვეძებდი. ერთი მხრივ, იყო ეს ქალი, რომელსაც კარგად ვიცნობდი, მის ქმარს, პატარა შვილს და, მეორე მხრივ - გაზეთი, რეპუტაცია... დარწმუნებული ვიყავი, რომ თუ აქ დავხრიდით თავს, მერე უარესი იქნებოდა. ისიც ვიცოდი, რომ ეს მანიპულაცია იყო და არავის გამოუშვებდნენ. ბოლოს, როდესაც უკვე ახლობელიც მოვიდა და უკვე სხვა ფორმებით სცადა შევეჩერებინე, აი, მაშინ კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, სტატია უნდა გამომექვეყნებინა.“ რა ფორმებზე იყო ლაპარაკი, ეს ეთერს არ დაუკონკრეტებია და საერთოდ, არ უნდოდა ამ თემაზე საუბარი, ეტყობოდა. ამის შემდეგ ის თანამშრომელი სამსახურიდან წავიდა. „ისეთი შეგრძნება მქონდა, თითქოს რაღაც საშინელება ჩავიდინე,“ - მითხრა მან ბოლოს.

„აი, აქ უნდა შევიდეთ, - ფიქრებიდან გამომაფხიზლა ემზარმა და შუშებში ჩასმულ ვეებერთელა შენობაზე მიმითითა. აქ აჭარის სამინისტროებია განთავსებული: სოფლის მეურნეობის, ჯანმრთელობის, განათლებისა და ეკონომიკის. პატარა ფანჯრიდან საშვი მოგვაწოდა უცნაურმა ქალმა, რომელიც ცალი ხელით საბუთებს იძლეოდა და მეორეთი - სპირალიან გამათბობელზე, დანაზე წამოცმულ თონის პურის ნატეხს ათბობდა. ერთ-ერთ მინისტრთან შევედით. კარგად ვიქცეოდი, სკამზე მორიდებულად ვიჯექი და დაღლილ მინისტრს ვაკვირდებოდი. ზედ ლეპტოპზე, თეთრი ფერის ღილაკი ედო, აი ისეთი, კარებთან რომ ჰკიდია ხოლმე და თითს წამდაუწუმ აჭერდა, - ტინ-ტინ - „იმას უთხარი შემოვიდეს“, - ტინ-ტინ - „ამას უთხარი ჟურნალისტებს აუხსნას, რა ხდება“... მოკლედ ბევრი სამუშაო ჰქონდა, ეტყობოდა. არ ვიცი, რატომ არ ვკითხე, - მართალია, რომ აჭარის სამინისტროები ლამის ფიქტიურად არსებობს, იმიტომ, რომ ნებისმიერი საკითხი თბილისში წყდება - ისიც, თუ სად განთავსდება ესა თუ ის ძეგლი, სად რა შეიღებება; და საერთოდ, იღებს თუ არა აჭარის გამგეობა რაიმე გადაწყვეტილებას დამოუკიდებლად-თქო? გაზეთში მითხრეს, - ხალხი იმედგაცრუებულია, ვერ გაიგეს, რა საჭირო იყო ავტონომიის დატოვება, თუ ნებისმიერი სირთულის საკითხი თბილისში უნდა გადაწყდესო. აი, თუნდაც, მეთევზეს, რომელმაც თევზჭერაზე უნდა აიღოს უფლება, ეუბნებიან, - წადი თბილისში, მაგის უფლებას იქ მოგცემენო.

აჭარის სტიქიურად საშიშ ზონაში 30 ათასი ადამიანი დღემდე ცხოვრობს. ამ ადგილებში წვიმის დროს არავინაა დაზღვეული, რომ მიწა არ ჩამოიშლება, ან ზღვა არ წალეკავს მათ სახლებს. ამ ზაფხულსაც წვიმას რამდენიმე ადამიანი შეეწირა - ერთი ოჯახის წევრები იყვნენ. ერთ-ერთ საჯარო მოხელეს უთქვამს, - ვისაც ეს დაზარალებულები ეხება, სულ იმას გაიძახიან, - აუუ, მაგათი ჭიჭყინის თავი სად გვაქვს, ვერ შევხვდებითო. „ბევრ ჩემს ნაცნობ მოხელეს უთქვამს, მთავრობაში რომ მოხვდები, იქ არავინ გისმენსო, - მიყვება ეთერი. ასლანის კლანი საშინელება იყო, 2004 წელი განსაკუთრებით სასტიკი იყო ჩვენთვის. თუმცა იმ წელს ბევრი რამის შეცვლას ველოდით, მაგრამ ფაქტია, დემოკრატიის ხარისხი დიდად არ გაუმჯობესებულა. აი, თუნდაც აჭარის ტელევიზია განვიხილოთ, როგორც დემოკრატიის ნიშა. აბაშიძის დროს ეს არხი ხელისუფლების მუდმივ პიარს ეწეოდა და მან თავად აქცია აბაშიძე იმ პიროვნებად, როგორიც ის ჩვენ გვახსოვს, ლამის ცით მოვლენილად გამოჰყავდათ. ახლა სადაც ხართ გაჩერებული, იქ ჩართეთ ტელევიზორი და ნახეთ, რა ხდება. მართალია, ცით მოვლენაზე არ არის ლაპარაკი, მაგრამ მთელი მსოფლიო რომ კრიზისმა შეჭამა და ბათუმი მაინც შენდება და მშვენდება, ამას დღეში რამდენჯერმე მოისმენთ. აჭარის მედიაში იგივე სიტუაციაა, რაც, ზოგადად, სხვა რეგიონებში. თავისუფლება, მგონი, საერთოდ აღარ არის. ის, ვისთვისაც სიტყვის თავისუფლება მნიშვნელოვანია, ჩვენ დღეშია: უჭირს ინფორმაციის მოპოვება, საზოგადოების გავლენიანი ნაწილისგან ცინიკურ დამოკიდებულებას გრძნობს, ფინანსურად უჭირს. ჟურნალისტიკაში მუშაობისას ერთს მივხვდი, თავში იმდენი უარყოფითი ინფორმაცია დამიგროვდა, მოვლენებიც ისე ვითარდება, რომ მგონი... არა, პესიმისტი არ ვარ, უფრო რეალისტი ვარ და ამიტომ ზოგჯერ ვფიქრობ, ხომ არ სჯობს ინდივიდუალურ გადარჩენაზე დავიწყოთ ფიქრი? იმაზეც მიოცნებია, ნეტა ნაკლებად ვიყო ინფორმირებული, მაშინ ხომ მსუბუქად ვიცხოვრებდი, დამაინტერესებდა შოპინგი, დასვენება, კურორტები... ან პედაგოგად ხომ არ ჯობდა დავრჩენილიყავი? დარწმუნებული ვარ, მედიაზე მეტად საზოგადოების განვითარებაში წვლილის შეტანა განათლებას შეუძლია, იმიტომ, რომ ეს საზოგადოება, რომელიც საბჭოთა ცნობიერებაზეა დაფუძნებული, სკოლამ უნდა შეცვალოს. მოქალაქეების საზოგადოებრივი აქტივობა არ უნდა იყოს ნულის ტოლი. რევოლუციური ტალღებიც ხომ ამიტომ ჩნდება. როდესაც საკუთარ ნაჭუჭში ხარ გამოკეტილი და ირგვლივ მიმდინარე არც ერთ პროცესში არ იღებ მონაწილეობას, იბოღმები, უკმაყოფილებით ივსები და უცებ გინდება, ერთბაშად გადმოანთხიო შენში დაგროვილი ნეგატივი.“

ბოლოს უკვე ძალიან დაღლილი მეჩვენა, ნელა მესაუბრებოდა და დროდადრო სახეზე ხელებს იფარებდა. არადა, კიდევ რამდენი აქვს დღეს სამუშაო... - იყოს, ხვალ, კიდევ შემოგივლით-თქო, - ვუთხარი და ოთახიდან გამოვედი. რედაქცია დაცარიელებული დამხვდა - ყველანი წასულიყვნენ. ბნელოდა. ზამთრის მიუხედავად, გარეთ სასიამოვნოდ თბილოდა, რაღაცნაირად, ბათუმურად. ვიცი, რომ ეთერი კიდევ დიდხანს იჯდება თავის ოთახში, ღამით კი სახლში წავა, სადაც 80 წელს მიტანებული მშობლები ელოდებიან. როგორც თავად მითხრა, ბათუმის ერთ-ერთ ყველაზე არაელიტურ დასახლებაში ცხოვრობს - ჭაობში. სახლში კი ისევ იგივეს მოისმენს, - „ხომ იცი, სანამ არ მოხვალ, ვერ დავიძინებთ... რამდენჯერ გითხრათ, დაანებე თავი მაგ შენ საქმეს, მაინც ვერაფერს გამოასწორებ, მოდი სახლში.“ „სიმართლე რომ ვთქვა, ძალიან დავიღალე: ყოველდღიური სტრესით, დაძაბულობით. უკვე ფიზიკურადაც მიჭირს - ხომ ხედავ, როგორი გამხდარი და გაუბედურებული ვარ. თუ ვიყვირებ, მერე ცუდად ვხდები. თანაც, ამ ბოლო დროს სულ უფრო ხშირად მგონია, რომ არაფერი იცვლება, სულ ერთ წრეზე დავდივართ, სულ...

ფოტოპროექტი

ავტორი და ფოტოგრაფი: დავით მესხი
ტექსტი: სალომე კიკალეიშვილი

ზამთარში, 3-4 დღით მაინც რომ არ ჩავიდე ბათუმში, ასე მგონია, ამით რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი აკლდება ჩემს ცხოვრებას. ეს ქალაქი ხომ ყველაზე მეტად სწორედ ამ დროს მიყვარს. თითქმის დაცარიელებული ქუჩები, კანტი-კუნტად, აქა-იქ მიმოფანტული, ჩახუტებული წყვილები სანაპიროზე... ზაფხულთან შედარებით, ცხოვრება თითქოს ნელდება და მშვიდ, წყნარ რიტმში მიედინება. არც ხმაურია, არც ამინდის გაუარესება გიშლის ნერვებს. მოკლედ, ბათუმში ზამთარში უნდა წახვიდე და ამღვრეული ზღვის პირას განტვირთვის დღეები მოიწყო.

მაგრამ, რა ხდება მაშინ, თუ ახალგაზრდა ხარ და ბათუმში ცხოვრობ? რას აკეთებ? სად დადიხარ? სად ერთობი? ამ კითხვებით დათო მესხი და მე ბათუმელ ახალგაზრდებთან 3 დღე და ღამე დავეხეტებოდით. ჩვენს გმირებს ხან სახელოსნოებში ვხვდებოდით, ხან რადიოში, კაფეში, ქუჩაში, ხანაც მეგობრებთან სახლებში...

ნატალია სალუქვაძე

ფოტოგრაფია ყოველთვის მაინტერესებდა. „ურბან კლუბშიც“ მქონდა გამოფენები. მოყვარულის დონეზე მუსიკაშიც ვცდილობ, რაღაცები ვაკეთო. ჰოდა, შეიძლება, ირაკლისთან ერთად რადიოში დავიწყო მუშაობა, პროექტი გვაქვს. თუმცა ახლა სულ სხვა ამბები გველოდება წინ და... ჯერჯერობით ვისვენებ.

ადრე ფობია მჭირდა. 9 წელი თბილისში ვცხოვრობდი, მანამდე გერმანიაში ვსწავლობდი, ჰოდა, უკან ჩამოსვლის პერსპექტივა როდესაც ჩნდებოდა, ეგრევე მეწყებოდა - „ააა, არ მინდააა“... ახლა ასე არ ვარ. ცხოვრება არ შეცვლილა, უბრალოდ მივხვდი, რომ მთავარი შენი სულიერი მდგომარეობაა. როცა კარგად ხარ, არ აქვს მნიშვნელობა, სად ხარ. მაგრამ ისიც ვიცი, თუ განვითარება გინდა, აქ არ უნდა დარჩე. იცი, რა ცუდია, როდესაც გრძნობ შენს პოტენციალს და ვერაფერს აკეთებ. ბანკში თუ დავიწყებ მუშაობას, მაშინ კიდევ ჰო.

ჩემი მეგობრებიდან თითქმის ყველა წასულია. აქ რა უნდა აკეთო? ზიხარ სახლში, მაქსიმუმ წახვიდე 2-3 კაფეში მეგობრებთან ერთად. ნორმალური კლუბიც არ არის. კინოთეატრში ფილმები კი ისე ნელა იცვლებაა... რატომ? იმიტომ, რომ ხალხი არ დადის. აზრი არა აქვს რამის კეთებას, აქ ენერგიის გაცვლა არ ხდება, ეს კი მართლა საშინელებაა.

ირაკლი შონია

რა ხდება? არაფერი განსაკუთრებული. ბათუმში ვცხოვრობ, სარეჟისორო მაქვს დამთავრებული. უკვე დიდი ხანია, რაც მუსიკას ვაკეთებ. წამყვან ლეიბლებს ვუკავშირდები და ჩემი „ტრეკების“ დემოებს ვუგზავნი. თუ მოეწონათ, ვყიდი. ჯერჯერობით გერმანიის ორ სერიოზულ ლეიბლზე ვარ გასული, ახლა იტალიურ ლეიბლზე გამოვა რამდენიმე „ტრეკი“ და... ანტონ კუბიკოვთან ერთად ვოკალ სესიის ჩაწერას ვაპირებ, იმედი მაქვს, კომპაქტზეც გამოვა. თუ ასე მოხდა, მაგარი იქნება, ჩათვალე, რომ წინ ვარ, თან ძალიან!

კვირაში 3-ჯერ რადიოში მივდივარ, დისკ-ჟოკეი ვარ და მუსიკას ვუშვებ. მარტიდან კი ჩემი გადაცემის გაკეთება მინდა, პირობითად „როკ საათი“ ერქმევა. არა, მარტო როკი არა, სხვა მუსიკაც იქნება. 5 წლის წინ მე და ჩემს მეგობარს ბენდიც გვქონდა - „პორნოგრაფი“. ცოტა ხანი იარსება და დაიშალა.

როგორ გითხრა... ბათუმი პერფორმანსის საშუალებას არ იძლევა. ყველა თავისთვის არის ჩაკეტილი, მასშტაბური არაფერი ხდება. თითქოს სულ ინფორმაციულ ვაკუუმში ხარ. ვინც კი რამეს აკეთებდა, შემოქმედებას ვგულისხმობ, ყველა სადღაც წავიდა. პუბლიკა არ ჰყავს ამ ქალაქს. ნებისმიერ გამოფენაზე, აქციაზე თუ კონცერტზე ერთი და იგივე სახეები დადიან, ადამიანების ერთი ჯგუფი. გადაბარგება? არა, ამ ეტაპზე ჩემთვის ექსპერიმენტი, შემოქმედებითი პროცესი უფრო საინტერესოა, ამიტომ ჯერ არ ვაპირებ.

რას შევცვლიდი ბათუმში? - შენ ვერაფერს შეცვლი, ყველა თავისით უნდა შეიცვალოს. ვინც რამეს აკეთებს, გარეთ უნდა გამოვიდეს, არ უნდა ჩაიკეტოს. თავისუფალი გარემო უნდა შეიქმნას. მგონი, ასეა...

ირაკლი ძნელაძე

ფოტოგრაფია ყველაზე საყვარელი საქმეა. როდესაც პეტერბურგში, სამხატვრო აკადემიაში ვსწავლობდი, ამ საქმით პირველად მაშინ დავინტერესდი. მერე უკვე აქ ჟურნალისტიკა დავამთავრე, მაგრამ დღეს ფოტოებზე ვარ გადართული. განათლების სამინისტროს პროექტში გავიმარჯვე, აპრილში 3-თვიანი სტაჟირებით ესპანეთში მივდივარ. ჰო, აბა რა, როგორც ფოტოგრაფი. ბათუმი? იმდენად მკვდარია ეს ქალაქი, რომ ზოგჯერ ვაფხიზლებ ხოლმე, იცი როგორ? შევკრებ ჩემს მეგობრებს, ბლომად ვართ ხოლმე, 15 კაცი მაინც. ყველას ვურიგებ მუსიკალურ ინსტრუმენტებს, გამოვდივართ ქუჩაში და ძაალიან ვხმაურობთ. ხალხი ალბათ ფიქრობს, - ეს გიჟები ვინ არიანო, - მაგრამ, იქნებ თავად არიან გიჟები? ვინ იცის?

ბათუმი ზამთრის დროს მიყვარს, როცა არც ერთი ჩამოსული ადამიანი არ არის. საშინელებაა ზაფხული, მაგ დროს ბულვარში საერთოდ არ გავდივარ, არტსაღამოებს ვატარებ სახლში. გარეთ რა მინდა? „ტარაბუას“ ტიპი ნამდვილად არ ვარ. იცი რა... პრობლემა თავად ხალხშია. როდესაც ჩამოვედი, ყური გახვრეტილი მქონდა. ვერ გაიგეს, მეჩხუბებოდნენ. მოვიხსენი და მერე მიმიღეს. ვერ უგებენ სხვანაირად ჩაცმულ ადამიანს, არ ესმით... ჩაკეტილი სივრცეა და იმიტომ. ამ ხალხის გამოფხიზლება, მათი დაინტერესებაა საჭიროა. უნდა გაცოცხლდეს ქალაქი. ბათუმელი თუ ხარ, იცი, რა უნდა ქნა? უნდა იცხოვრო ევროპაში და თვეში ერთხელ ჩამოხვიდე ხოლმე სტუმრად, რომ ეს ჭუჭყი არ დაინახო. ზომბირებულია ყველა. არაფერი აინტერესებთ. ორი კინო იყო და ერთი დაიკეტა, - ხალხი არ დადისო. თითების თეატრი იყო და ისიც დაიკეტა; იქ ახლა დაბადების დღის ცენტრია - „სიმპსონები“.

ნინო ცაგარეიშვილი

ბათუმში, უნივერსიტეტში ვსწავლობ, მენეჯერეკონომისტის ფაკულტეტზე. მანამდე თბილისში ვიყავი, სკოლაც იქ დავამთავრე. როგორ არა, ცოტა გამიჭირდა უკან ჩამოსვლა, რაღაც უაზროდ ვარ აქ. ყოველ დღე ერთი და იგივე ხდება, ლექციებზე ფეხით მივდივარ. კი, ნორმალური სწავლებაა. მერე სახლში ვბრუნდები და მეგობრებს ველოდები. ბევრი მათგანი უკვე მუშაობს. შეიძლება მანამდე სალონშიც წავიდე... რა ვიცი. მერე გავალთ გარეთ, ან ვინმესთან ავალთ და ჯოკერს ვითამაშებთ. კაფეები? კარგი არც ერთი არ არის, „პრივეტ იზ ბატუმა“ იყო და ისიც ნელ-ნელა გაფუჭდა. კინოში ფილმები ლამის წელიწადში ერთხელ იცვლება და მეც ყოველთვის მივდივარ.

ლევან კაკაბაძე

სარეჟისოროზე ვსწავლობდი. მოგატყუებ, რომ გითხრა, იქ რამე მასწავლეს-მეთქი. 2 წელი სახლიდან არ გამოვსულვარ, ვიჯექი და 24 საათი ფილმებს ვუყურებდი, მგონი, ყველაფერი ვნახე, ჩვენი ინსტიტუტის მთელი ვიდეოთეკა ზეპირად ვიცი. მახსოვს, პირველად ფოტო ორ ძმას გადავუღე, ზურგით მიდიოდნენ და უცებ გამახსენდა, რომ მე და ჩემს ძმას ეს მომენტი არასდროს გვქონია. ის 2 წლით ჩემზე უმცროსია, მეზღვაურია. აბა, აქ რა გინდა სხვა? თუ ბიჭი ხარ და ცხოვრობ ბათუმში, ან მეზღვაური გამოხვალ ან ჰა, ჰა, ეკონომიური უნდა დაამთავრო და ბანკში მოხვდე. არავის უსწავლებია ჩემთვის ფოტოს გადაღება. პირველად ფირებს რომ ვამჟღავნებდი, მიფუჭდებოდა. მერე ინტერნეტით ვისწავლე რა და როგორ... ინტერნეტით მოხდა კავშირების დამყარებაც. გამოფენები მქონდა გლაზგოში, იტალიაში, ატლანტაში... სხვადასხვა ჟურნალთან ვთანამშრომლობ, მაგალითად Look-ის ესტონურ გამოცემასთან. რამდენჯერმე მიმიწვიეს და ჟურნალისთვის ესტონეთის ოპოზიციური პარტიის ლიდერი, ყოფილი პრემიერი და სხვა ცნობილი სახეები გადავიღე. ჰო, შეკვეთები იყო. ყველაზე მაგარი მაინც “Il Fotografo” იყო, რომლის cover story ვიყავი. მართალია, ჩემი ინგლისურის გამო, ჟურნალისტმა რაღაცები არასწორედ დაწერა, მაგრამ მაინც.

არა, როცა ვიღებ, იმ მომენტში არაფერზე ვფიქრობ. მაყურებელი ვარ, რომელიც კამერას და ადამიანს აკავშირებს. ყველაფრით ვიღებ: ციფრულით, პოლაროიდით, ფართოკუთხიანით. აი, ზურგები, ხომ გახსოვს, ეგ სერია? ეგ სულ ფართოკუთხიანით არის გადაღებული. ზურგიდან ყველა უფრო ლამაზია, საინტერესოა. ინტრიგაცაა ის, რომ თვითონ არ ვიცი, ვის ვიღებ, არ მაინტერესებს სახე. ახლა ჩემი 19 ფოტო ორწლიანი კონტრაქტით უცხოური კომპანიისთვის მაქვს გადაცემული და ეგ არის ჩემი შემოსავალი. სულ ერთი წელი ვიმუშავე აქ ერთ კომპანიაში „აიტიშნიკად“, ისიც იმიტომ, რომ დედაჩემისთვის დამემტკიცებინა - შემიძლია, მაგრამ არ მინდა! რაც მაინტერესებდა, იმას ყოველთვის ჩემით ვსწავლობდი. მარტომ მივაღწიე ყველაფერს.

მგონი, აქ პატარა ქალაქის სინდრომია, რაღაც ჩაკეტილი წრეებია შექმნილი და ყველა იმ თავის სივრცეში ტრიალებს. ბათუმი? მიყვარს, მაგრამ არ მინდა აქ ცხოვრება, საერთოდ საქართველოში არ მინდა.

მეგი კობალაძე

2003-ში თბილისში სამსახიობო დავამთავრე. უკან დავბრუნდი და ახლა ბათუმის თეატრში ვარ. კიდევ კარგი, სამუშაო მაქვს, სპექტაკლებში ვარ დაკავებული. ცოტა ხნის წინ ერთ თურქულ ფილმშიც ვითამაშე, მგონი, თბილისის ფესტივალზეც იყო ნაჩვენები, „შემოდგომა“ ხომ არ გინახავს? თუ სამუშაო მაქვს, მთელი დღეები თეატრში ვარ, ზოგჯერ ღამის 3-4 საათამდე. ყველაზე მეტად იცი, რა ადგილი მიყვარს აქ? თეატრის აივანი; ზემოთ მტრედები ცხოვრობენ და როცა ხალხი არ არის, ავდივარ ხოლმე.

რთულია, იყო ახალგაზრდა და ცხოვრობდე ბათუმში. ამ ქალაქში ცხოვრების ტემპი დავარდნილია. საღამოს სადმე რომ მოგინდეს წასვლა, ვერსად გახვალ, არ იმართება კონცერტები, გამოფენები... მეგობრებთან თუ ახვალ. გვინდოდა, გაგვეკეთებინა კაფე, სადაც გაიმართებოდა საღამოები, ხელოვანი ხალხი შეიკრიბებოდა, ერთმანეთს გავუზიარებდით სათქმელს, იდეებს, შემოქმედებას... მაგრამ ახალგაზრდებისთვის არანაირი ხელშეწყობა არ არის, ჩვენი ფინანსებით ვერაფერს ვაკეთებთ, დაფინანსებით კი არავინ გვაფინანსებს, არ აინტერესებთ და იმიტომ. ზოგჯერ, ჩემს მეგობართან ავდივართ და ფილმებს ვუყურებთ, მერე განხილვებს ვაწყობთ, ჰო, ჩვენ თვითონ. უკვე სერიოზულად ვფიქრობთ სადმე წასვლაზე. გული მწყდება.

არჩილ ტოტოჩავა

აღმოსავლეთმცოდნეობა მაქვს დამთავრებული, მაგრამ ახლა არ ვმუშაობ. ადრე აღმასრულებელ ხელისუფლებაში ჩვეულებრივი ჩინოვნიკი ვიყავი. იქაც იმიტომ აღმოვჩნდი, რომ აბაშიძის მმართველობით უკმაყოფილო, საპროტესტო მოძრაობას შევუერთდი და...

ჩემთვის სულ ვწერ რაღაცებს, მაგრამ არსად ვაქვეყნებ, მეგობრებს თუ ვაჩვენებ. სამაგიეროდ, ბევრი ჰობი მაქვს. მაგალითად, როცა მოწყენილი ვარ, სახლიდან გავდივარ და ავტოსტოპით მივყვები გამვლელ მანქანებს. რა ვიცი, სადამდეც წავალ, წავალ. იცი, რა საინტერესოა? ასე მოვიარე მთელი კახეთი, ვიყავი ქუთაისში, როცა თბილისში მაქვს საქმე, ყოველთვის ასე მივდივარ. თავისუფალი დრო როცა მაქვს? ახლა სულ თავისუფალი დრო მაქვს. ტელევიზორს ვუყურებ, მუსიკას ვუსმენ, მეგობრებთან დავდივარ. პატარა ფართებს ვაწყობთ ხოლმე ჩემთან სახლში. ადრე, ჯერ კიდევ აბაშიძის დროს დავიწყეთ მე და ჩემმა მეგობრებმა გადაცმული ფართების მოწყობა. ყოველ შაბათკვირას გამოვეწყობოდით ხოლმე ნაირ-ნაირ კოსტუმებში და დავდიოდით ქუჩაში, თან თუ ზამთარი იყო და ციოდა, არაყს ვსვამდით, მთელ ქალაქს ვაღვიძებდით. ტანზე ზეწარი მქონდა შემოხვეული, თავზე ტოტები მედო და ერთ დიდ ტოტზე ვიყავი გადამჯდარი, ვითომ ცოცხი იყო. ზოგჯერ გვიმათხოვრია კიდეც, გიტარით გავსულვართ გარეთ. ყოველ შემთხვევაში, კლუბებში სიარულს ეს ჯობდა. თუმცა, მეც ისე ვამბობ, გეგონება აქ დიდი არჩევანი გვქონდეს.

აქ არ ჩქეფს სიცოცხლე, არაფერი ხდება. მეე? მე ყოველთვის თავისუფალი ვარ, ბათუმში ვიქნები თუ ომალოში; დღევანდელი დღით ვცხოვრობ, ასე საკუთარ თავს უფრო ვინარჩუნებ.

მოსწავლეები

14 წლის ვარ, თამუნა - 15-ის. ერთ სკოლაში ვსწავლობთ, მე-9 კლასში. 4 თვეა, რაც აქ დავიწყეთ სიარული და უკვე აჭარის ჩემპიონატზე I და II ადგილები ავიღეთ.

თავისუფალი დრო თითქმის არ გვაქვს, სკოლის მერე აქ მოვდივართ და ვვარჯიშობთ. ჩემები წინააღმდეგები იყვნენ, - ფარიკაობა ქალის საქმე არ არისო, მაგრამ... არა, ეგრე რომ ვფიქრობდე, აქ არ ვიქნებოდი.

ბექა ბოლქვაძე

ნახე მუზეუმში გამოფენილი ჩემი ტილოები? ჰოო, დეპრესიულია, ყოველ შემთხვევაში, ყვავილებს ნამდვილად ვერ იპოვი ზედ. ზაფხულში მწვანე კონცხზე, ნანგრევებში მქონდა ჩამოკიდებული, ერთდღიანი აქცია იყო, მუსიკით... საკმაოდ შთამბეჭდავი გამოვიდა. ტილოების ცენტრში ადამიანია, რომელიც თითქოს იტანჯება, ცდილობს, სადღაც გააღწიოს... ერთი პიროვნების სერიაა, შეიძლება ავტოპორტრეტიც იყოს. აქ? აქ გამოფენები ძირითადად ერთდღიანია. ეს ხომ პატარა ქალაქია - ვინც მოვა, ის პირველივე დღეს მოვა და მორჩა.

ბათუმი სეზონური ქალაქია, ზამთარში კი განსაკუთრებით ჩაკეტილია. იშვიათად ხდება რაიმე საინტერესო. ამიტომ ვცდილობ, სწორედ ამ დროს გავაკეთო ხოლმე გამოფენა. ერთი დღე მაინც იყოს სასიამოვნო. სამხატვრო ტექნიკუმი აქ დავამთავრე, ხოლო სწავლა თბილისის აკადემიაში გავაგრძელე. კარგი იყო, მაშინ მივხვდი, რომ სტუდენტობა აუცილებლად საკუთარი ქალაქის გარეთ უნდა გაატარო. ექსპერიმენტს ატარებ, როგორ იქნები მარტო, რას იზამ... ახლა ისევ აქ ვარ და ტექნიკუმში ხატვას და ფერწერას ვასწავლი, აბიტურიენტებს ვამზადებ. რას ვაკეთებ? ძირითადად ვუსმენ და ვხატავ, ვხატავ და ვუსმენ, ისევ ვუსმენ და ვხატავ. ვცდილობ, ვიყო იქ, სადაც ნაკლები ხალხია, საღამოობით ძველ ბათუმში და სანაპიროზე ვსეირნობ. მოკლედ - არაფერი განსაკუთრებული. ზაფხულის ბათუმი? ოო, არაა... მაგ დროს ყოველთვის სადმე გავდივარ, აქ ისეთი ხმაურია!

პირველკურსელები

მე მქვია მინდია. ეს არის გელა, ოთარი, დავითი, შორენა და ისევ მინდია. საზღვაო აკადემიაში პირველ კურსზე ვართ. ახლა ინგლისურის გაკვეთილი გვქონდა და გარეთ გამოგვიყვანეს, - ჟურნალიდან არიან მოსულებიო. გაკვეთილზე? არა, ალბათ აღარ შევალთ.

რატომ გვინდა ვიყოთ მეზღვაურები? კარგი მომავალი გექნება, სამუშაოს იშოვი. ან გემზე წავალთ ან აქვე, პორტში ვიმუშავებთ. პირადად მე, თუ გემზე წავედი, ფულიც მექნება და ქვეყნებსაც ვნახავ. რაა? რომანტიკული? არაა, რა რომანტიკა, რომ განახათ, რამდენ საგანს ვსწავლობთ...

და კიდევ, მეზღვაურობა ბათუმში ყველაზე პრესტიჟული საქმეა. რა არჩევანი გაქვს აქ? ან ეკონომიურზე უნდა ჩააბარო ან აქ მოხვიდე. მორჩა, მეტი არაფერი. ბათუმში, ბიჭების 80%25 აქ აბარებს.

- კი, გოგოებიც არიან სასწავლებელში, უბრალოდ ჩემს ჯგუფში მე ერთი გოგო ვარ და 19 ბიჭია. არა, არ მაბრაზებენ, ჩემი ძმაც ამ ჯგუფშია. ადრე მუსიკალურზე მინდოდა ჩამებარებინა, მაგრამ მაშინ თბილისში უნდა გადავსულიყავი, ეს კი ვერ მოვახერხე. ჰოდა, აქ მოვხვდი. ძნელია აქ, სამუშაოს თუ ნახავ, ესე იგი, გაგიმართლა. ზოგს რაიონებში უწევს წასვლა, რომ იქ მაინც იპოვოს რაიმე, თუ არადა, უმუშევარი რჩება.

ისტორია

ავტორი: კრისტინა ფრილენდი

ინგლისურიდან თარგმნა დავით ახალაძემ
(Financial Times, 2009 წლის 30 იანვარი)

2007 წლის 17 აგვისტოს ლონგ-აილენდზე, ჯორჯ სოროსის საუთჰემპტონის რეზიდენციაში ლანჩზე შეიკრიბა უოლ-სტრიტის 21 განსაკუთრებით გავლენიანი ინვესტორი. ამ შეხვედრამდე დაახლოებით ერთი კვირით ადრე დაკრედიტების მოსალოდნელ შეზღუდვათა პირველი სიმპტომები გამოვლინდა - ფრანგულმა ბანკმა Baribas-მა თავისი სამი ფონდიდან თანხების გატანა შეაჩერა, ამის პასუხად კი, მსოფლიოს ბანკების ურთიერთდაკრედიტების შესანარჩუნებლად ცენტრალურმა ბანკებმა სავალუტო ბაზრებზე დიდი რაოდენობით ლიკვიდური აქტივები შეიტანეს.

დახუთული საღამო იყო და სტუმრები ზოლიან ქორჭილას, ხილის სალათსა და ნამცხვრებს მიირთმევდნენ, მაგრამ სუფრაზე ერთობ საქმიანი, უფრო მეტიც, ფორმალური ატმოსფერო სუფევდა. ვახშამს ესწრებოდნენ: ფინანსური რისკების დაზღვევის ფონდის თიგერ Management-ის დამფუძნებელი ჯულიან რობერტსონი; PaineWebber-ის ყოფილი გენერალური დირექტორი, ამჟამად კი Lightyear Capital-ის ხელმძღვანელი, დონალდ მერონი; ჰეჯ-ფონდ Kynikos Associates-ის პრეზიდენტი ჯეიმს ჩანოსი და Pequot Capital-ის მთავარი საინვესტიციო სტრატეგი და Benchmark Lunch-ის ყოველწლიური შეკრების საორგანიზაციო კომიტეტის წევრი ბაირონ უინი.

საუბრის მონაწილეებს მხოლოდ ერთი საკითხი აინტერესებდათ: იწყებოდა თუ არა რეცესია? ამ კითხვაზე პასუხი დღეს ყველამ ვიცით, მაგრამ იმ საღამოს აზრი ორად გაიყო. ლანჩის შემდეგ დაწერილ მემორანდუმში სოროსის ძველი მეგობარი უინი წერს: „უმრავლესობა თვლიდა, რომ ეკონომიკური ზრდის შენელებისა და ბაზრის კორექციის ფაზაში ვიმყოფებოდით, მაგრამ რეცესიის ნიშნები ან ბაზრის დაღმასვლის ტენდენციები არ შეინიშნებოდა“. ამ მოსაზრებას მხოლოდ ორი ადამიანი არ იზიარებდა და მათგან ერთი სწორედ ჯორჯ სოროსი იყო. მას სადილის ბოლოსთვის უკვე ეჭვი აღარ ეპარებოდა, რომ იწყებოდა მსოფლიო ფინანსური კრიზისი, რომელსაც იგი წლების მანძილზე გვიწინასწარმეტყველებდა.

ამ დასკვნის გაკეთების შემდეგ ის დაუყოვნებლივ შეუდგა მოქმედებას. ხსენებულ შეხვედრამდე ექვსი წლით ადრე, ჰეჯ-ფონდ Quantum Funds-იდან სტენ დრაკენმილერის წასვლის შემდეგ სოროსმა ორგანიზაციას „საქველმოქმედო ფონდი“ უწოდა, მისი საქმიანობა „ნაკლებად აგრესიული“ გახადა და სახსრების დიდი ნაწილი გარე მენეჯერებს გადასცა განსაკარგავად. მაგრამ ახლა იგი მიხვდა, რომ კვლავ უნდა ჩართულიყო თამაშში. „არ მინდოდა გულხელდაკრეფილს მეცქირა, როგორ ნიავდებოდა ჩემი ქონება,“ - განაცხადა მან ამ ზამთარს მანჰეტენის ოფისში გამართულ ორსაათიან კონფერენციაზე. „ამიტომაც დავბრუნდი და გავხსენი მაკროანგარიში, რომ კომპანიის სავარაუდო რისკები დამეზღვია.“

სოროსმა სინანული გამოთქვა იმასთან დაკავშირებით, რომ Quantum-ის საქმიანობისგან, ფაქტობრივად, განზე დგომის პერიოდში მას არ ჰქონდა დეტალური ინფორმაცია მის მფლობელობაში არსებული კონკრეტული კომპანიების შესახებ და, შესაბამისად, არ შეეძლო მათ შორის არჩევანის გაკეთება. გარდა ამისა, როგორც სოროსი ამბობს, მან არაფერი იცოდა ბოლო დროს შემოღებულ მაკროინსტრუმენტების უმრავლესობაზე. მიუხედავად ამისა, 2007 წელს, Quantum-მა 32%25-იან უკუგებას მიაღწია და იმხანად 77 წლის ჰეჯ-ფონდების მენეჯერთა შორის, ანაზღაურების სიდიდის მიხედვით, მეორე ადგილი დაიკავა. 2008 წელს კი (მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ყველაზე მეტი და ყველაზე ფართომასშტაბიანი გაკოტრებების პერიოდში, როცა ყოველი სამი ჰეჯ-ფონდიდან ორმა იზარალა), მისმა უკუგებამ თითქმის 10%25 შეადგინა.

REUTERS

სოროსის მთავარი მიზანი, რა თქმა უნდა, საკუთარ კეთილდღეობაზე ზრუნვა იყო, მაგრამ ამასთანავე, დროის სწორად შერჩევის უნარისა და ფინანსური შორსმჭვრეტელობის წყალობით, მან, როგორც მოაზროვნემ, არაერთხელ დაიმსახურა საზოგადოების ინტერესი. თუმცა 2008 წელს სოროსის მიმართ საზოგადოების ყურადღებამ მაინც განსაკუთრებული მასშტაბები შეიძინა. მაისსა და ივნისში (მწერლობის დაწყებიდან ოცი წლის შემდეგ) შეერთებულ შტატებსა და დიდ ბრიტანეთში ბესტსელერად იქცა მისი მეცხრე წიგნი „საფინანსო ბაზრების ახალი მოდელი“ (The New Paradigm for Financial Markets). ოქტომბერში იგი ფინანსურ კრიზისთან დაკავშირებით ჩვენებების მისაცემად მიიწვიეს შეერთებული შტატების კონგრესში. ნოემბერში კი ბარაკ ობამამ - რომლის საარჩევნო კამპანიასაც იგი დიდი ხნის განმავლობაში აფინანსებდა - დაამარცხა მაკეინი.

„ცხოვრების მიწურულს მან მიაღწია იმ აღიარებას, რისკენაც ყოველთვის მიისწრაფვოდა, - თქვა უინმა, - იგი არ უჩივის ჯანმრთელობას, მისმა კანდიდატმა გაიმარჯვა, მისი ბიზნესი მყარ ფუნდამენტზე დგას, ყველაფერი მის სასარგებლოდ მიდის.“

REUTERS

* * *

დღეს 2008 წლისა და უფრო ადრეულ კრიზისებს ხშირად ადარებენ ერთმანეთს, მაგრამ არც ერთი ეს პარალელი არ მოიცავს იმ ისტორიულ პერიოდს, რომელთანაც ასოცირდება დღევანდელობა ჯორჯ სოროსისთვის. მას უკანასკნელი მოვლენები 1944 წელს ახსენებს, როცა იგი, 13 წლის ებრაელი ბიჭუნა, ოკუპირებულ ბუდაპეშტში ნაცისტებს ემალებოდა.

REUTERS

არასტაბილურ ვითარებაში მოქმედების ანი და ბანი სოროსს მამამ - ტივადარმა - ასწავლა. პირველი მსოფლიო ომის დროს იგი რუსებთან ტყვედ ჩავარდა და თავი ციმბირში ამოჰყო. მაგრამ მალევე გაიქცა, გადაიარა ბოლშევიკური რევოლუციით შეზანზარებული რუსეთის მთელი ტერიტორია და შინ დაბრუნდა. ამ გადასახლებამ მას სრულად ჩაუხშო ყმაწვილური ამბიციები და „მხოლოდ სიცოცხლით ტკბობის სურვილის“ ამარა დატოვა. მაგრამ ამის მიუხედავად, 1944 წლის 19 მარტს, როცა გერმანელები უნგრეთში შეიჭრნენ, 50 წლის ჭარმაგი ტივადარი კვლავ აქტიურად ამოქმედდა და ოჯახის (და სხვათა) გადასარჩენად ყალბი პირადობის მოწმობების დამზადებას შეუდგა.

ოკუპაციის პერიოდში ჯორჯი, მამის აზრით, ჯერ კიდევ ბავშვი იყო და მშობლების მზრუნველობა ესაჭიროებოდა. ჯორჯს კი, მიუხედავად იმისა, რომ დედ-მამისგან მოშორებით, გამოგონილი სახელით უწევდა ცხოვრება, კარს მომდგარი საფრთხე კიდევაც ახალისებდა. „ეს ჩემთვის ენით აუწერელი თავგადასავალი იყო, - წერს იგი, - თითქოს „დაკარგული კიდობნის მაძიებლებში“ მეცხოვროს.“ სწორედ მსგავსი გრძნობები დაეუფლა სოროსს მას შემდეგ, რაც უკანასკნელმა ფინანსურმა კრიზისმა ძალა მოიკრიბა. „მგონი, ახლაც იგივე მემართება. ზუსტად ისეთივე გრძნობები მეუფლება,“ - მითხრა მან.

ეს სტიმული, ნაწილობრივ, ინტელექტუალურიც იყო. 1944 წლის გამოცდილება საფუძვლად დაედო სოროსის კონცეპტუალურ სისტემას, რომლის სრულყოფასაც მან ცხოვრების მთელი მომდევნო პერიოდი მოანდომა და რომელიც, მისი რწმენით, განსაკუთრებით სასარგებლოა 2008 წლის კრიზისის პირობებში. მისი ძირითადი იდეაა „უკუქცევითობა“, რომელსაც იგი განსაზღვრავს, როგორც „შეხედულებებსა და საქმის რეალურ ვითარებას შორის ორმხრივი უკუკავშირის უწყვეტ ციკლს: ადამიანები გადაწყვეტილებებს იღებენ, რეალურ ვითარებაზე კი არა, სიტუაციის მათეულ აღქმასა თუ ინტერპრეტაციაზე დაყრდნობით. ასეთი გადაწყვეტილებები, თავის მხრივ, ზემოქმედებას ახდენს სიტუაციაზე, ხოლო სიტუაციის შეცვლით იცვლება თვით სიტუაციის აღქმა და ინტერპრეტაცია.“

თავისთავად, იდეა გულისხმობს მსოფლიოს შესახებ წარმოდგენების ხშირ გადამოწმებასა და ცვლილებათა კატაკლიზმური მომენტების (როცა მოვლენების ჩვენეული აღქმა და თავად მოვლენები განსაკუთრებით ინტენსიურად ურთიერთქმედებენ) დაფიქსირება-გამოყენებას. საგულისხმოა, რომ ეს ეწინააღმდეგება ეკონომიკურ სკოლებში უკანასკნელი ათწლეულების მანძილზე გაბატონებულ რაციონალური ვარაუდის კონცეფციას. ეს კონცეფცია გულისხმობს, რომ ეკონომიკის სფეროს ყველა მოთამაშე (სახლის მყიდველი კერძო პირებით დაწყებული და იპოთეკური კრედიტების მყიდველი ბანკირებით დამთავრებული) რაციონალური სუბიექტია, რომ ყოველი მათგანი თავისთვის საუკეთესო არჩევანს აკეთებს და რომ თავისუფალი ბაზარი ეფექტური მექანიზმია მიწოდება-მოთხოვნის დასაბალანსებლად, სწორი ფასების დასაწესებლად და საერთო წონასწორობის შესანარჩუნებლად.

გასული წლინახევრის მანძილზე რაციონალური ვარაუდის თეორია მარცხს მარცხზე განიცდიდა: მისი მზე საბოლოოდ 2008 წლის 23 ოქტომბერს ჩაესვენა, როცა ფედერალური სარეზერვო სისტემის ყოფილმა თავმჯდომარემ ალან გრინსპენმა კონგრესს განუცხადა, რომ თურმე „ერთიან მოდელს ნაკლოვანებები ჰქონია“. სოროსის მტკიცებით, არსებული კრიზისის უმთავრესი მიზეზი გრინსპენისა და ძმათა მისთა „საბაზრო ფუნდამენტალიზმი“, განსაკუთრებით კი, „ფინანსური ბაზრის თვითკორექტირებადობაში“ მათი დარწმუნებულობა გახდა. სწორედ ამან აურია თავგზა საბაზრო პოლიტიკის შემოქმედთ და სწორედ ეს იქცა „სხვადასხვა ხელოვნური ინსტრუმენტისა თუ შეფასების მეთოდის“ ინტელექტუალურ ბაზისად, რითაც საგრძნობლად დააჩქარა მოსალოდნელი კრიზისი.

სოროსი დღევანდელ მდგომარეობაში უკუქცევითობის თვალსაჩინო ნიმუშს ხედავს. ბაზარი ობიექტურ „ჭეშმარიტებას“ არ ასახავდა. პირიქით, სრულიად ახალი რეალობა წარმოშვა ბაზარზე დამკვიდრებულმა რწმენამ, რომ სახლებზე ფასი მუდმივად მოიმატებდა და რომ სუბსტანდარტულ იპოთეკაზე დაფუძნებული გაურკვეველი ფინანსური ინსტრუმენტები რეიტინგივით სანდო იქნებოდა. საბოლოო ჯამში, ეს „საპნის ბუშტი“ გასკდა, რასაც შედეგად 2007 წლის საკრედიტო შეზღუდვები და 2008 წლის რეცესია და ფინანსური კრიზისი მოჰყვა.

არასტაბილურ ვითარებაში სოროსი ყოველთვის კარგად გრძნობდა თავს როგორც ინვესტორი და როგორც თეორეტიკოსი. თუმცა იგი, გარკვეულწილად, ყოველთვის ემიჯნებოდა ბიზნეს-სამყაროს. სოროსი იხსენებს, როგორ „მარტოსულად გრძნობდა თავს“, როცა 1947 წელს ინგლისში ჩავიდა ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში სასწავლებლად. მოგვიანებით, უბრალო ბროკერიდან ერთ-ერთი უწარმატებულესი ჰეჯ-ფონდის მმართველამდე თავისი კარიერული წინსვლის მანძილზე, იგი, როგორც უოლსტრიტზე, ასევე სამეცნიერო წრეებშიც, ყოველთვის „უცნაური“ ადამიანის რეპუტაციით სარგებლობდა. სოროსს ხშირად ახასიათებენ, როგორც „მომხიბლავ მამაკაცს“, მაგრამ განსაკუთრებული სულიერი სიახლოვე ამ შავგვრემან, ორჯერ განქორწინებულ მილიარდერს თითქმის არავისთან ჰქონია. „ინდოეთსა თუ პაკისტანთან დაკავშირებით აუცილებლად ვკითხავდი აზრს, - თქვა უინმა, - მაგრამ ჯორჯთან ოჯახის პრობლემებზე საუბარი თავში არასოდეს მომსვლია.“

სახელმწიფო მდივნის ყოფილი მოადგილე, ამჟამად ბრუკინგსის ინსტიტუტის პრეზიდენტი, სტროუბ ტელბოტი ამბობს: „სოროსს თავი ყოველთვის განზე უჭირავს. მან კარგად იცის, რომ მისთვის ნებისმიერი კარი ღიაა, მათ შორის - ოვალური კაბინეტისაც, სადაც ერთი-ორჯერ მას მეც შევხვედრივარ. მაგრამ ძალაუფლების მქონე ადამიანებთან დამეგობრება მისი თვითმიზანი არ არის.“

სწორედ ამ არაკომუნიკაბელურობითა და ცრურწმენებთან შეურიგებლობით აიხსნება ის, რომ მსოფლიო მასშტაბის წარმატებების მიუხედავად, სოროსი საზოგადოებაში ყოველთვის არაერთგვაროვანი რეპუტაციით სარგებლობდა. მისმა სპეკულაციურმა თამაშებმა, რომელთა მსხვერპლიც ხშირად სხვადასხვა ქვეყნის ეროვნული ვალუტები ხდებოდა, მის წინააღმდეგ მსოფლიოს არაერთი პოლიტიკური ლიდერი აამხედრა. გარდა ამისა, იგი კრიტიკის ქარცეცხლში გაატარეს და მესიის კომპლექსით შეპყრობილობაში დაადანაშაულეს, თავისი ამბიციური ფონდი „ღია საზოგადოების“ გამოც. სოროსი იძულებული გახდა, არ გაეხმაურებინა ობამასადმი თავისი მხარდაჭერა, რადგან ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მას ისეთ ტარტაროზად წარმოაჩენდნენ, რომ ამ ასოციაციებს დემოკრატების კანდიდატისთვის შეიძლებოდა სერიოზული ზიანი მიეყენებინა. ყველაზე უფრო მტკივნეული კი მისთვის ალბათ ის იყო, რომ საზოგადოებაში, განსაკუთრებით კი აკადემიურ წრეებში - ეკონომიკასა და ფილოსოფიაში მის სამეცნიერო წიაღსვლებს ხშირად დიდი სკეპტიციზმით ხვდებოდნენ.

ერთადერთი ადგილი, სადაც სოროსი უმალვე გახდა უაღრესად დაფასებული და შინაური, ბერლინის კედლის დაცემისდროინდელი საბჭოთა კავშირი და მისი სატელიტი ქვეყნები იყო. მან სხვა ნებისმიერ უცხოელზე სწრაფად და სრულად გამოიყენა ამ ქვეყნებში მიმდინარე სისტემური გარდაქმნები და მაშინვე მოიპოვა გავლენა და პატივისცემა. დღეს კი, როცა დასავლეთი საუკუნის შოკს განიცდის, სოროსისთვის საკითხი ასე დგას - ახლა მაინც თუ იპოვის ეს არქიუცხოკაცი თავის თავს იმ საზოგადოებაში, რომელშიც იგი ბოლო ორმოცდაათი წლის განმავლობაში ცხოვრობდა.

* * *

სოროსის, როგორც ინვესტორის, ყველაზე უფრო სახელგანთქმული (თუ სამარცხვინო) სპეკულაცია იყო 1992 წელს სტერლინგის წინააღმდეგ გალაშქრება. ამ ფსონმა მას მოუტანა $ 1 მლრდ-ზე მეტი და ბრიტანულ პრესაში „ინგლისის ცენტრალური ბანკის ძირის გამომთხრელის“ სახელი. სწორედ ეს კომბინაცია გვიჩვენებს თვალნათლივ სოროსის იმ უნიკალურ ტალანტს, რომელმაც (რაშიც მისი ყოფილი და ახლანდელი მენეჯერებიც დამეთანხმებიან) უმთავრესი როლი ითამაშა მის საინვესტიციო წარმატებებში.

თუმცა სინამდვილეში ეს ცნობილი ინვესტიცია სოროსის იდეა სულაც არ ყოფილა. როგორც იგი თავად აცხადებს, ეს გეგმა ეკუთვნის დრაკენმილერს, რომელიც იმხანად Quantum-ს ხელმძღვანელობდა. მაგრამ როცა დრაკენმილერმა ორ თუ სამდღიანი თათბირის შემდეგ თავისი მოსაზრებები სოროსს გააცნო, სოროსმა პროტეჟეს უფრო აგრესიულად მოქმედება ურჩია. დრაკენმილერმა წილი გაზარდა (მოგვიანებით, სოროსის მიერ მიცემული ინტერვიუების თანახმად, Quantum-მა და რამდენიმე მისმა მონათესავე ფონდმა ამ საქმეში, დაახლოებით, $10 მლრდ. ჩადო), სოროსმა კი დიდი ფული და რეპუტაცია მოიპოვა.

დრაკენმილერის თქმით, ზემოთ მოყვანილ საუბარში ნათლად ჩანს სოროსის არაჩვეულებრივი ფინანსური ნიჭი: „მას ბალანსის დაცვის უნიკალური უნარი აქვს. იგი მოქმედებს, როცა საჭიროდ თვლის, მაგრამ ამავდროულად უკან დახევაც შეუძლია. ის თავის არც ერთ წამოწყებაზე არ არის ემოციურად მიჯაჭვული. ჩემი აზრით, ეს არაჩვეულებრივი თვისებაა ჩვენს დარგში.“

ამ მოსაზრებას ჩანოსიც ეთანხმება: „სოროსს აქვს ერთი თვისება, რომელსაც ყოველთვის ვებრძოდი და რომელიც ამავდროულად აღმაფრთოვანებდა კიდეც. ესაა - გრძელი პოზიციიდან მოკლე პოზიციაზე გადასვლის (შორტინგის) უნარი. ახალი ფაქტორების შესაბამისად გეზის კარდინალურად შეცვლა ემოციურად ძნელი გადასაწყვეტია.“

თუმცა თვითკონტროლის რაიმე განსაკუთრებული უნარის ქონას სოროსი უარყოფს. „ტყუილია, - მითხრა მან ღიმილით, - მე ძალიან ემოციური ვარ, ზოგჯერ ისეთივე ჭირვეულიც კი, როგორიც ბაზარია. ასე რომ, წმინდა წყლის მანიაკალური დეპრესია მჭირს“. (სოროსის ამ ცვალებად ხასიათს განაპირობებს მისი ფსიქოსომატური სნეულებები (განსაკუთრებით ზურგის ტკივილი), რომელთაც იგი საიმედო საინვესტიციო მოკარნახეებად მიიჩნევს).

სოროსი თავის წარმატებას მიაწერს საკუთარ ფილოსოფიურ თვალსაზრისს ადამიანის ცოდნის პირობითი ბუნების შესახებ: „ვფიქრობ, ეს კონცეპტუალური სისტემა (რომელიც მკაფიოდ გვიჩვენებს არასწორი წარმოდგენების უარყოფით ზემოქმედებას) მაიძულებს, კრიტიკულად მოვეკიდო საკუთარ გადაწყვეტილებებს. ...როცა იცი, რომ შეიძლება ცდებოდე, უფრო ადვილად გამოასწორებ საკუთარ შეცდომას.“

სოროსის საინვესტიციო წარმატებების მეორე გასაღები რევოლუციური ფონის ძიებაშია. იგი ელის „არა აყვავების, არამედ კარდინარული ცვლილებების პერიოდს,“ - ამბობს Washington Post-ის კორესპონდენტი სებასტიან მალაბი. მალაბის ჰეჯ-ფონდების თემაზე არაერთი სტატია აქვს დაწერილი: მას გაშუქებული აქვს Quantum-ის სავალუტო ოპერაციასთან (ფუნტის შორტინგთან); „პლაზას“ შეთანხმებასთან (იენასთან მიმართებაში დოლარის კურსის დაცემასთან); და 1973 წლის არაბეთ-ისრაელის ომთან (თავდაცვის მრეწველობის დარგში მომუშავე კომპანიათა აქციებზე ფასების მკვეთრ ზრდასთან) დაკავშირებით სოროსის მიერ გაკეთებული ფსონები. უკუქცევითობა იმას კი არ გვასწავლის, როგორ მოვიქცეთ ვითარების შესაცვლელად, არამედ იმას, რომ უნდა ვეძებოთ და ჩვენს სასიკეთოდ მოვაქციოთ ცვლილებები,“ - ამბობს მალაბი, - ეს მართლაც ახლოა ჭკუასთან.“

ზოგიერთი ექსპერტი აცხადებს, რომ ბაზრის პროგნოზირებაში სოროსს მისი საერთაშორისო კონტაქტების ფართო ქსელი უწყობდა ხელს. მაგრამ ამგვარი მომგებიანი პოზიცია მას მსოფლიოს მხოლოდ ერთ ნაწილში ჰქონდა - ყოფილ საბჭოთა ბლოკში და სწორედ აქ განიცადა მან თავისი უდიდესი მარცხი. სოროსი ინტენსიურად იყო ჩართული რუსეთსა და ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკათა უმრავლესობაში მიმდინარე პოლიტიკურ და ეკონომიკურ გარდაქმნათა პროცესებში. 1997 წლის ივნისში მოქალაქეებისთვის სახელფასო დავალიანებების გადასახდელად მან მოკლევადიანი სესხი მისცა რუსეთის მთავრობას.

სოროსის ფინანსური მარცხი ორმა მცდარმა შეხედულებამ განაპირობა: იგი ფიქრობდა, რომ რუსეთს რეფორმების განხორციელება სურდა და აქ მას თავისიანად მიიღებდნენ. მან ოლიგარქების კონსორციუმთან ერთად $ 980-მლნიანი ინვესტიცია ჩადო რუსულ სატელეფონო კომპანია Связьинвест-ში და მისი აქციების 25%25 შეიძინა. სოროსს ეს გარიგება „ყაჩაღური კაპიტალიზმიდან ნამდვილ კაპიტალიზმზე“ გადასვლის დასაწყისი ეგონა. სინამდვილეში პრივატიზაცია სახელმწიფოს ძარცვიდან ურთიერთძარცვაზე გადასვლის დასაწყისი აღმოჩნდა. სოროსი, როგორც უცხო კაცი, აშკარად დაზარალდა. „ასე თავგზააბნეული არასოდეს ვყოფილვარ, - ამბობდა იგი, - ასეთი მუშაობით ისინი ჭეშმარიტ კმაყოფილებას განიცდიან. ეს ჩემს საინვესტიციო კარიერაში ყველაზე დიდი შეცდომა იყო. საკუთარმა იმედებმა ამირია გზა-კვალი.“ თავის უკანასკნელ წიგნში იგი რუსეთს ერთადერთ, ფრჩხილებში მოთავსებულ წინადადებაში ახსენებს: „/რუსეთზე საუბარს არ ვაპირებ, რადგან იქ ფულს აღარასოდეს დავაბანდებ/.“

* * *

დეკემბრის სუსხიანი ღამით სოროსი მანჰეტენიდან გრინვიჩში (კონექტიკუტი) Bruce Museum-ში გაემგზავრა, სადაც მას ფართო საზოგადოებასთან Scholar Rescue Fund-ის თაობაზე უნდა ესაუბრა. ამ პროგრამამ (რომელსაც ნაწილობრივ თავადაც აფინანსებდა) 2002 წლის შემდეგ 40 ქვეყნიდან დევნილ 266 მეცნიერს მისცა თავშესაფარი. სიტყვით გამოსვლის შემდეგ (რომელშიც იგი, რა თქმა უნდა, მსოფლიო ფინანსურ კრიზისსაც შეეხო) სოროსი საღამოს დამფინანსებელი იურიდიული ფირმის დამფუძნებელ პარტნიორ სტენლი ბერგმანს გამოელაპარაკა:

„თამაში თუ გიყვართ?“

„დიახ,“ - მიუგო ბერგმანმა.

სოროსს მეტოქეობის ჟინი მოეძალა. სწორედ ამ იმპულსის გამოა იგი თხილამურებით სრიალის, ჩოგბურთისა და ჭადრაკის თავგადაკლული მოტრფიალე.

„რამდენი წლის ბრძანდებით?“ - ჰკითხა მან ბერგმანს. „სამოცდათხუთმეტის.“

„მე კი სამოცდათვრამეტის ვარ, - თქვა სოროსმა, - მაგრამ რა საჭიროა ჯანმრთელობა, თუ ფული არ მოაქვს?“

უინის თქმით, სოროსი აზარტული მოთამაშეა: „ჯორჯს უყვარს დროდადრო თავისი მხნეობის დემონსტრირება“. სწორედ ამის გამო სძულს მას მხოლოდ ქონების მოხვეჭისთვის ცხოვრება. ეს ზეშთაგონება მას 1981 წელს, ერთ-ერთი ფინანსური ოპერაციის ჩატარებისას გარდმოევლინა. „მეგონა, გული გამისკდებოდა, - მითხრა მან, - მაგრამ დროზე მივხვდი, რომ თუ მოგების ძიება გადამიყოლებდა, აშკარად წაგებული დავრჩებოდი.“

გამოსავალი სოროსმა ქველმოქმედებაში იპოვა. „ისეთი რამ უნდა გააკეთო, რასაც სამყაროსთვის რაიმე მნიშვნელობა ექნება - სწორედ ესაა ის სიმდიდრე, რომლისთვისაც მართლა ღირს თავის გაწირვა, - თქვა მან, - ფონდმა საშუალება მომცა, ჩემს თავს გავქცეოდი და საკუთარი პერსონის გარდა, მეტ-ნაკლებად, სხვებითაც დავინტერესებულიყავი.“ სიმდიდრემ სოროსის ქველმოქმედებას უპრეცედენტო გასაქანი მისცა: ადამიანის უფლებათა დამცველი აქტივისტის, არიე ნეიერის (იგი 1993 წლიდან მართავდა ფონდ „ღია საზოგადოებას“) თქმით, 2008 წელს სოროსის ფონდის ბიუჯეტი $550 მლნ-ს შეადგენდა და წელს $600 მლნ-მდე უნდა გაიზარდოს. საკუთარი გამოთვლების თანახმად, სოროსმა თავისი ფონდის საშუალებით საქველმოქმედო მიზნებზე, საერთო ჯამში, $5 მლრდ-ზე მეტი დახარჯა.

„მსოფლიოს შესაცვლელად XX საუკუნის მეორე ნახევარში არც ერთ ფილანტროპს არ გაუშლია უფრო სტრატეგიულად თავისი რესურსები,“ - მითხრა ბარაკ ობამას მიერ ახლად დანიშნულმა ნაციონალური ეკონომიკური საბჭოს ხელმძღვანელმა ლარი სამერსმა. გავლენის თვალსაზრისით, ტელბოტი სოროსს დამოუკიდებელ სახელმწიფოს ადარებს. როგორც იგი ამბობს, - „90-იან წლებში, როცა გავიგებდი, რომ ჯორჯ სოროსს ჩემთან ლაპარაკი სურდა, მზად ვიყავი, ყველაფერი მიმეტოვებინა და მთელი დრო მისთვის დამეთმო - თითქოს სახელმწიფოს მეთაური ყოფილიყოს. გადაჭარბებული არ იქნება, თუ ვიტყვი, რომ ის საბჭოთა იმპერიის ყოფილ კოლონიებში შეერთებული შტატების ხელისუფლებაზე მეტ ფულს დებდა, ასე რომ, იმსახურებდა კიდეც ასეთ ყურადღებას.“

ფონდ „ღია საზოგადოების“ მესვეურთა თქმით, სოროსის ფილანტროპულ და ინვესტორულ საქმიანობას შორის დიდი მსგავსება არსებობს: მან იცის, როდის უნდა ჩავიდეს დიდ, ორიგინალურ ფსონს და არ აშინებს წარუმატებელ საქმეზე უარის თქმა. რუსეთისა და უკრაინის მკვლევარ ანდერს ესლანდის (რომელსაც სოროსთან ერთად არაერთ პროექტზე უმუშავია) აზრით, სოროსის საქველმოქმედო მოღვაწეობას „მეტწილად, სავალუტო ბაზრის ცვალებადობა განსაზღვრავს, რადგან მას კარგად ესმის, რომ ნებისმიერი იდეა ხუთ წელიწადში შეიძლება მცდარი აღმოჩნდეს. ნებისმიერი არაჩვეულებრივი პროექტის წარმოქმნისთანავე იგი მისი დახურვის თარიღზე იწყებს ფიქრს.“

შეერთებული შტატების ფარგლებს მიღმა სოროსს, უკვე დიდი ხანია, სახელი გაუტეხა თავისმა ამბიციებმა და იმ ფაქტმა, რომ მისი სახსრების მოხმარება შორს სცდება ისეთ გავრცელებულ ქველმოქმედებას, როგორიცაა - საავადმყოფოების, უნივერსიტეტების, მუზეუმების, ან თუნდაც, აფრიკის ღარიბი ქვეყნების მხარდაჭერა. 2004 წელს კრემლმა ის ნარინჯისფერი რევოლუციის სულის ჩამდგმელად გამოაცხადა. რუსეთში მას ფონდის ოფისები დაურბიეს, ხოლო ავტორიტარულ უზბეკეთში, უბრალოდ, დაუხურეს.

როგორც აღმოჩნდა, ამერიკაც შეიძლება იყოს მგრძნობიარე იმ პლუტოკრატთა მიმართ, ვინც თავის ქონებას სადავო სოციალური საკითხების გადაწყვეტას ახმარს. უკანასკნელ წლებში სოროსის ფონდი შეერთებულ შტატებშიც გააქტიურდა და დღის წესრიგში დააყენა ისეთი სათუთი საკითხი, როგორიცაა ნარკოტიკების ლეგალიზაცია. სოროსი განსაკუთრებით უმცროსი ჯორჯ ბუშის პრეზიდენტობის დროს გააქტიურდა, როცა (მისი აზრით) ღია საზოგადოებას, რომელსაც იგი საზღვარგარეთ, რეპრესიულ რეჟიმებში ავითარებდა, მის საკუთარ სახლში დაემუქრა საფრთხე.

ზოგი მისი თავხედობით აღტაცებულია. დაუმორჩილებელი ხასიათით ცნობილმა პოლ ვოლკერმა - რომელიც ჯიმი კარტერისა და რონალდ რეიგანის პრეზიდენტობის დროს ფედერალურ სარეზერვო სისტემას ხელმძღვანელობდა - თქვა: „ნარკოტიკების თემა ნათლად გვიჩვენებს, რომ სოროსი ყოველთვის არ იზიარებს საყოველთაოდ მიღებულ თვალსაზრისს. ჩემი აზრით, ნარკომანიასთან ბრძოლის პოლიტიკა გადახედვას საჭიროებს და იგი იყო ერთ-ერთი პირველი, ვინც ეს საჯაროდ განაცხადა.“

სიმდიდრე სოროსს მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს დამოუკიდებელი აზრის გამოთქმაში: „მხოლოდ ფულის წყალობით შევძელი ბუშთან სახალხოდ დაპირისპირება, - თქვა მან, - ამის საშუალება ჩემმა მდგომარეობამ მომცა.“ მაგრამ ამასთან ერთად იგი დარწმუნებულია, რომ სწორედ ქონებამ და ამ ქონებიდან თავისთავად გამომდინარე საზოგადოებრივმა ნდობამ აქცია იგი ისეთ კონსერვატორ ექსპერტთა კრიტიკის სამიზნედ, როგორებიც არიან Fox-ის პოლიტიკური კომენტატორი ბილ ო'ნილი და უკიდურესი შეხედულებების მქონე პამფლეტისტი ლინდონ ლა რუში. „თუ გავითვალისწინებთ იმ გადამეტებულ პატივს, რომელსაც ამერიკაში ფულის მკეთებელ ადამიანებს მიაგებენ, აუცილებლად უნდა მომხდარიყო ჩემი გადემონება,“ - ამბობს იგი. კრიტიკოსთა შეტევა ისეთი ნაყოფიერი გამოდგა, რომ გასულ წელს, როცა ობამას მატარებელმა სიჩქარე აკრიფა და მას, ქვეყნის მოსახლეობის უმრავლესობასთან ერთად, ხმაურით შეახტნენ ამერიკელი ფინანსისტებიც, პრეზიდენტობის კანდიდატის მძიმეწონიანთა უოლ-სტრიტელმა სპონსორმა ჩრდილში დარჩენა ამჯობინა. „ობამა ცდილობს, გამაერთიანებელი იყოს, - თქვა სოროსმა, - მე კი, ჩემი რეპუტაციის გამო, მხოლოდ ადამიანთა დაშორიშორება შემიძლია. ჩემი მხარდაჭერის აფიშირება მას არაფერში წაადგებოდა.“

* * *

2008 წლის 5 ნოემბერს, დაახლოებით ღამის პირველ საათზე სოროსს მეხუთე ავენიუზე მდებარე თავის ელეგანტურ აპარტამენტებში წვეულება ჰქონდა გამართული. მის ხელმარცხნივ იორდანიის დედოფალი ნური, ხოლო ხელმარჯვნივ - New America Foundation-ის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი, სტივ კლემონსი ისხდნენ. სოროსის საღამოთა უმრავლესობის მსგავსად, მიღებას მრავალი ცნობილი ხელოვანი და სახელმწიფო მოღვაწე ესწრებოდა. მათ შორის იყვნენ: ჰაიტის პრემიერმინისტრი (და სოროსის ფონდის ჰაიტის ოფისის ყოფილი ხელმძღვანელი) მიშელ პიერ-ლუი; მსოფლიო ბანკის ყოფილი თავკაცი ჯეიმს ვოლფენსონი; პოლ ვოლკერი; ჰიპ-ჰოპის ახალგაზრდა პრომოუტერი კვაზი ასარი და სხვ.

მასპინძელმა ესპრესო მიირთვა და ორიოდ წუთის შემდეგ შემორჩენილ სტუმრებს ბოლო სადღეგრძელო შესთავაზა. იმ საღამოს სოროსი ტრიუმფატორულ ხასიათზე იყო - და სათანადო მიზეზიც ჰქონდა. მისი წინასწარმეტყველება გამართლდა და ობამამ გაიმარჯვა. სოროსის ყოველგნითმსუფევი კონსილიერე, მაიკლ ვაჩონი კვლავაც ინახავს 2004 წლის თებერვალში მისი უფროსის ჩიკაგოში მოგზაურობის გეგმას. ამ შელახული დოკუმენტის ზედა მარჯვენა კუთხეში ვაჩონის ხელითაა მიწერილი: „ჩვენი ბარაკი“. იმხანად ჯერ კიდევ სენატორობის კანდიდატმა, ბარაკ ობამამ შეხვედრის თხოვნით რამდენჯერმე დაურეკა სოროსს, და მანაც, გადატვირთული გრაფიკის გამო, დილის შვიდ საათზე, საუზმობისას მიიღო იგი.

სოროსისთვის შეხვედრა „ერთობ შთამბეჭდავი“ გამოდგა. ობამას ბიოგრაფიის წაკითხვის შემდეგ კი იგი საბოლოოდ დარწმუნდა, რომ „ეს კაცი რაღაცას წარმოადგენს“. რამდენიმე თვის შემდეგ სოროსი ზემო ისტსაიდის რეზიდენციაში ობამას ფანდრაიზერს შეხვდა და მისი საარჩევნო კამპანია, იმხანად კანონით დაშვებული მაქსიმალური თანხით -$80,000 დოლარით დააფინანსა.

ობამა ბევრ ადამიანზე ახდენდა კარგ შთაბეჭდილებას, მაგრამ როგორც კი საპრეზიდენტო ბრძოლაში ჰილარი კლინტონი ჩაება, ცივმა გონებამ და ლოიალურობამ ავტორიტეტული ნიუიორკელი დემოკრატები (განსაკუთრებით უფროსი თაობის უოლ-სტრიტელები) მაშინვე საკუთარი სენატორის ბანაკში ჩაამწკრივა. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ხელმძღვანელი, დომინიკ შტრაუს-კანი იხსენებს: „2006 წელს, სოროსი პირველი იყო, ვინც მითხრა, რომ ობამას უჭერდა მხარს და მართალიც გამოდგა.“ 2007 წლის 16 იანვარს, იმ დღეს, როცა ობამამ საპრეზიდენტო კვლევითი კომიტეტი ჩამოაყალიბა, სოროსმა შენატანი გააკეთა მის კამპანიაში და ოფიციალურად შესთავაზა მხარდაჭერა. მანამდე კი ჰილარი კლინტონს დაურეკა და საქმის კურსში ჩააყენა ამ ნაბიჯის შესახებ. „მაშინ, ბოლო ტურში ველი თქვენს თანადგომას,“ - უთხრა ჰილარიმ.

სწორი არჩევანი სოროსმა უმაგალითო ალღოს წყალობით გააკეთა. ცხოვრების მანძილზე იგი ყოველთვის გრძნობდა რადიკალური ცვლილებების მოახლოებას. „მივხვდი, რომ დადგა ერთფეროვნების დარღვევის მომენტი, რადგან ამერიკა ძალიან დაშორდა თავის საფუძვლებს,“ - თქვა მან. ერთი სიტყვით, სოროსი ბაზარზეც და პოლიტიკაშიც იღბლიანი მოთამაშე გამოდგა: მისმა პოლიტიკურმა არჩევანმა (ობამას მხარდაჭერამ, ერაყის ომისა თუ „ტერორთან ომის“ წინააღმდეგ გალაშქრებებმა და ა.შ.) გაამართლა.

სოროსისთვის ეპოქის სულისკვეთების სწორად განჭვრეტის კიდევ ერთი დადებითი შედეგი ისაა, რომ საჯარო პოლიტიკისა და, განსაკუთრებით, ფინანსური კრიზისის საკითხებთან დაკავშირებით გამოთქმულ მის მოსაზრებებს დღეს უკვე სერიოზულად ეკიდებიან. როცა ნოემბერში იგი ჰეჯფონდების ოთხ სხვა მაღალანაზღაურებიან მენეჯერთან ერთად კონგრესის კომისიას ჩვენებებს აძლევდა, მას პატივისცემით და, მეტიც, მოწიწებით შესცქეროდნენ. მილიარდერი საქმოსნების მიმართ ასეთი დამოკიდებულება კი დღეს არც ისე ხშირია. სოროსს ჯერ პალტოც არ ჰქონდა გახდილი, რომ დემოკრატი კონგრესვუმენი კეროლაინ მელოუნი შეეგება. „საუკეთესო კაბინეტი დაუთმეთ, - უთხრა მან კონგრესის საშტატო თანამშრომელს, რომელიც სოროსისთვის მოსაცდელ ადგილს ეძებდა. - მან ჩემს ოლქში ბევრი საშური საქმე გააკეთა და ბევრ კარგ ადამიანსაც დაეხმარა.“ მოსმენის შემდეგ მელოუნმა სოროსს მისსავე წიგნზე წარწერის გაკეთება სთხოვა.

* * *

კაპიტოლიუმის ბორცვზე გლობალური პოლიტიკის შემოქმედთა წინაშე გამოსვლას სოროსისთვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა. მაგრამ მისთვის ფულსა და პოლიტიკურ თუ სოციალურ მიღწევებზე უფრო ფასეული ინტელექტუალური მემკვიდრეობის დატოვებაა. იგი უკუქცევითობის კონცეფციას თავის „უმთავრეს გატაცებას“ უწოდებს. სოროსი ყველაზე მეტად გულგატეხილი სწორედ თავისი ფინანსური წარმატებების ზენიტში იყო, როცა საზოგადოებამ სერიოზულად არ მიიღო მისი ნაშრომები. მან თავისი წიგნის ერთ-ერთ თავს „არშემდგარი ფილოსოფოსის ბიოგრაფია“ უწოდა; ვენის უნივერსიტეტში კი ჩაატარა ლექცია სახელით „არშემდგარი ფილოსოფოსის მეორე ცდა“. ახალგაზრდობაში იგი მეცნიერობაზე ოცნებობდა, მაგრამ საამისოდ მისი „განათლება საკმარისი არ აღმოჩნდა“.

სოროსი წერს, რომ მისი პირველი წიგნი - „ფინანსების ალქიმია“ - კრიტიკოსებმა „წარმატებული სპეკულანტის ხუშტურად“ მონათლეს. ეს თვალსაზრისი ზოგიერთ წრეში ახლაც დომინირებს. ნობელის პრემიის ლაურეატმა, ეკონომისტმა პოლ კრუგანმა სოროსს თავისი უკანასკნელი წიგნის ნახევარი თავი მიუძღვნა, სადაც „ყველა დროის უდიდეს სპეკულანტად“ მოიხსენია. კრუგანს ძლიერ აოცებს სოროსის ინტელექტუალური „ამბიციები“ და გესლიანად შენიშნავს, რომ მას „სურს, მსოფლიო მის ფილოსოფიურ მოსაზრებებს ისეთივე სერიოზულობით მოეკიდოს, როგორც მის ფინანსურ გამჭრიახობას.“

სოროსის აკადემიური რესპექტაბელურობის წინაშე აღმართული მეორე დაბრკოლება მის მიერვე აღიარებული მათემატიკის „ფობიაა“: „მე მესმის მათემატიკის არსი, მაგრამ მათემატიკური სიმბოლოები მაშინებს, რადგან მათში ადვილად შეიძლება დაკარგვა.“ მართალია, ამ შიშს ფინანსურ სამყაროში მისი წარმატებისთვის ხელი არ შეუშლია, მაგრამ ეკონომისტთა შორის ნდობა კი სერიოზულად შეულახა. „აკადემიურ წრეებში იგი საკუთარი იდეების მათემატიკურ ენაზე გამოხატვის უუნარობით იტანჯება,“ - ამბობს ნობელის პრემიის ლაურეატი, ეკონომისტი ჯო სტიგლიცი. მაგრამ, მისი აზრით, ფინანსური კრიზისის გამო, სოროსის შრომები მეცნიერთა შორისაც სულ უფრო აქტუალური ხდება: „ჩემი აზრით, ეს თეორეტიკოსები ამჯერად მეტი გულისყურით მოეკიდნენ მის იდეებს და მათში შთაგონების ახალი წყაროც დაინახეს.“

ლარი სამერსის თვალსაზრისით, „უკუქცევითობის თეორია სწორია და მნიშვნელოვანი. ის უშუალოდ ეხება საზოგადოებრივ მეცნიერებებში დამკვიდრებულ აზროვნებას. თანაც ჯერ არავის შეუმუშავებია ფილოსოფიური კონცეფცია ჯორჯივით ეფექტურად - ჯერ უნდა გამდიდრდე და ქვეყნის გამოსწორებაზე მერე უნდა იზრუნო.“ პოლ ვოლკერიც იმავე დასკვნამდე მიდის: „ჩემი აზრით, სოროსს არსის წვდომის არაჩვეულებრივი ნიჭი აქვს. თუმცა, უკეთესი იქნებოდა, უფრო გასაგებად შეძლებოდა თავისი თვალსაზრისის გადმოცემა.“ მისი თქმით, სოროსი „წარმოსახვის დიდი უნარის მქონე თამამი მოაზროვნეა... მას რამდენიმე ბრწყინვალე მოსაზრება აქვს ბაზრის ფუნქციისა და დისფუნქციის თაობაზე.“

ყოველივე ეს, სხვა არაფერია, თუ არა - საყოველთაო აღიარება. წერის დაწყებიდან ორი ათწლეულის შემდეგ სოროსმა მკვეთრი ნახტომი გააკეთა და, როგორც მოაზროვნემ, საყოველთაო ინტერესი დაიმსახურა. ახლა იგი თავს „ვერშემდგარ ფილოსოფოსად“ აღარ მიიჩნევს. სოროსის აზრით, სწორედ ესაა მისი უდიდესი მიღწევა.

„ეს იმით აიხსნება, რომ მოკვდავები ვართ და უკვდავება გვწადია, - თქვა მან, - ამიტომაც ცდილობს ადამიანი, შექმნას რაიმე, რაც მის შემდეგ დარჩება. ისტორია გვიჩვენებს, რომ ფული და ქონება მარადიული არაა. უკვდავებას წამით მხოლოდ იმ შემთხვევაში ეზიარები, თუკი ისეთ მხატვრულ ან ფილოსოფიურ ქმნილებას დატოვებ, რომელიც დროის გამოცდას გაუძლებს.“

ჟურნალისტური გამოძიება

სტუდია „მონიტორის“ ჟურნალისტური გამოძიება
ავტორი: ნინო ზურიაშვილი
ილუსტრაცია: კახა დოლიძე

ნინო ზურიაშვილის ჟურნალისტური გამოძიება ეხება 11 ტელევიზიის ისტორიას, რომელთა თავდაპირველ მფლობელებსაც ვარდების რევოლუციის შემდეგ ხელისუფლებასთან დაახლოებული პირები ენაცვლებოდნენ. ტელევიზიებმა, რომლებმაც მფლობელის შეცვლაზე უარი განაცხადეს, ლიცენზია დაკარგეს.

„ჩვენი, ხელისუფლების საქმე არ არის ჟურნალისტთა კორპუსში ჩარევა, პირიქით, საქართველოს ხელისუფლება დაინტერესებულია, იყოს მეტი არხი და გადაცემა. საქართველოს პრესა და მედია რომ არა, რევოლუცია არ მოხდებოდა. მედია რომ არა, საქართველო ვერ განვითარდებოდა; თქვენი წესიერება და პატიოსნება რომ არა, ჩვენ ვიქნებოდით ჩვეულებრივი ჭაობი. ჭაობში დებატები არ ხდება - მარტო ბაყაყები ყიყინებენ; მაგრამ ჭაობი არ ვითარდება, ის ერთ ადგილზე დგას.“

საქართველოს პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი

შარშან საერთაშორისო ორგანიზაციამ, „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“, გამოაქვეყნა პრესის თავისუფლების მსოფლიო რეიტინგი, რომელშიც ბოლო 5 წლის განმავლობაში საქართველომ 54 პუნქტით უკან დაიხია. ქართული მედია ნაბიჯ-ნაბიჯ არათავისუფალი მედიის მქონე ქვეყნების სიას მიუახლოვდა მეორე ავტორიტეტული საერთაშორისო ორგანიზაციის „ფრიდომ ჰაუსის“ ანგარიშებითაც. უკან დახევის პროცესი ვარდების რევოლუციის შემდეგ დაიწყო და მედიის თითქმის ყველა საშუალება მოიცვა. ამ გამოძიებაში ჩვენ მოგიყვებით მხოლოდ იმ 12 ტელევიზიის ისტორიას, რომლებიც ნაციონალური ან თბილისის მასშტაბით მაუწყებლობდნენ. ტელევიზიების მფლობელები დღეს აცხადებენ, რომ მათ საკუთრება ხელისუფლებასთან დაახლოებულმა პირებმა ძალადობის, შანტაჟის და მოტყუების გზით დაათმობინეს. მათი ნაწილი, წლებია, სამართლებრივი გზით ცდილობს შელახული უფლებების აღდგენას, მაგრამ სასამართლო პროცესებს ბოლო არ უჩანს.

სამაუწყებლო კომპანია „რუსთავი 2“

2003 წლის ნოემბრის საპროტესტო აქციების ინტენსიური გაშუქება და მიტინგების პირდაპირ ეთერში გადაცემა ვარდების რევოლუციით დამთავრდა. საზოგადოებამ ჩათვალა, რომ „რუსთავი 2“ ამ პროცესებში თავად იყო მხარე და არა მედია. „გამარჯვებული ხალხის ტელევიზიის“ მფლობელები მალევე მიხვდნენ, რომ ხელისუფლება მათგან დღითი დღე უფრო მეტს მოითხოვს და წნეხს აძლიერებს, ყველაზე პოპულარული ტელევიზია კი მაყურებლის ნდობას ნელ-ნელა კარგავს. „რუსთავი 2“-ის მფლობელებმა იფიქრეს, რომ ტელევიზიის გადარჩენის შანსი მის საზოგადოებრივ მაუწყებლად გარდაქმნა იქნებოდა.

„რუსთავი 2“-ის მაშინდელი გენერალური დირექტორი ეროსი კიწმარიშვილი აცხადებს, რომ პრეზიდენტმა სააკაშვილმა ის სამთავრობო რეზიდენციაში მიიპატიჟა, სადაც მას პრეზიდენტთან ერთად ბიზნესმენი ბიძინა ივანიშვილი დახვდა. ივანიშვილი მზად იყო, „რუსთავი 2“-ის მფლობელებისგან გამოესყიდა საკონტროლო პაკეტი, რომელიც შემდგომ საჩუქრად უნდა გადაეცა სამოქალაქო საზოგადოების აქტიური წევრებისთვის და ჟურნალისტებისთვის. ივანიშვილი ამავე დროს ფარავდა „რუსთავი 2“-ის ბიუჯეტის დეფიციტს, ხურავდა „მეცხრე არხს“ და მის კუთვნილ ტექნიკას და სიხშირეებს „რუსთავი 2“-ს გადასცემდა.

ივანიშვილს ერთადერთი მოთხოვნა ჰქონდა: გარიგებაში მისი მონაწილეობა საიდუმლო უნდა ყოფილიყო. ამ გარიგების შესახებ მხოლოდ სამმა მხარემ იცოდა: სააკაშვილმა, კიწმარიშვილმა და თავად ივანიშვილმა. მოლაპარაკება დასასრულს უახლოვდებოდა, როდესაც, ეროსი კიწმარიშვილის თქმით, „ბიძინა ივანიშვილი მოლაპარაკებიდან გაქრა“. „რუსთავი 2“-ს „მეცხრე არხის“ ტექნიკა გადაეცა, მაგრამ წილის გამოსყიდვა ჩაიშალა. მიზეზი, „რუსთავი 2“-ის დამფუძნებელმა, როგორც ამბობს, მოგვიანებით შეიტყო: ივანიშვილის მთავარი პირობა დაირღვა. საიდუმლო გარიგების შესახებ ინფორმაცია ბადრი პატარკაციშვილთან მოხვდა, რომელმაც ამის შესახებ ივანიშვილს შეატყობინა. დღეს კიწმარიშვილი მიიჩნევს, რომ სააკაშვილმა თავად ჩაშალა ეს გარიგება, რადგან მას ეს სქემა ხელს აღარ აძლევდა.

ვარდების რევოლუციიდან რამდენიმე თვეში, მას შემდეგ, რაც ეროსი კიწმარიშვილი მთავრობის უმაღლეს ეშელონებს დაუმეგობრდა, თანდათან დაუპირისპირდა თავის უახლოეს მეგობრებს და დიდი ხნის ბიზნესპარტნიორებს. ამით ხელისუფლებას მნიშვნელოვნად გაუადვილდა ტელევიზიაში მფლობელთა ჩანაცვლების პროცესის განხორციელება.

მაშინ ქართული პრესა წერდა, რომ მთავრობამ ეროსი კიწმარიშვილის ფირმა „ჯორჯიან ტრანზიტს“ ექსკლუზიურად შესთავაზა შუამავლობა როგორც რკინიგზასა და გადამზიდავ ფირმებს შორის, ასევე, ბათუმის ნავთობტერმინალსა და გადამზიდავებს შორის (ასეთი საშუამავლო ფირმის წლიური შემოსავალი დაახლოებით 15 მილიონ დოლარზე მეტია), რის სანაცვლოდაც, ის „რუსთავი 2“-ის გაყიდვაზე დაითანხმა.

იმ მომენტისთვის ჯარჯი აქიმიძესთან და დავით დვალთან გამართული მოლაპარაკება წილის დათმობასთან დაკავშირებით უშედეგოდ მთავრდებოდა. ეროსი კიწმარიშვილმა ტელეკომპანიის გაკოტრების პროცესი წამოიწყო, რაც პარტნიორებზე ზემოქმედების მექანიზმი აღმოჩნდა. რატომ და რის სანაცვლოდ დათანხმდა ერთი მესამედის მფლობელი პარტნიორი გაკოტრების სქემის გამოყენებას მთავრობას, აქიმიძის და დვალის აზრით, ეს როგორც სამართლებრივი ისე ზნეობრივი განსჯის საგანია.

2004 წლის 8 ივნისს „რუსთავი 2“-ის დირექტორმა ეროსი კიწმარიშვილმა ტელეკომპანიის გაკოტრების საქმის დაწყების თხოვნით სასამართლოს მიმართა. სასამართლომ 11 ივნისს გაკოტრების საქმის წარმოება გახსნილად გამოაცხადა. ეს გადაწყვეტილება (რომლის შესახებაც არაფერი იცოდნენ ტელეკომპანიის საკონტროლო პაკეტის მფლობელებმა ჯარჯი აქიმიძემ და დავით დვალმა) კიწმარიშვილმა იმავე დღეს საკუთარი ტელევიზიის პირდაპირ ეთერში გამოაცხადა.

გაკოტრების საფუძველი იყო კომპანიის მხრიდან სახელმწიფოსა და კომერციული ბანკების მიმართ 9 მილიონი დავალიანება.

„რუსთავი 2“-ის ყოფილი მფლობელი ჯარჯი აქიმიძე აცხადებს, რომ „გაკოტრებამდე ორი თვით ადრე ეს ვალი არ არსებობდა.“ დღეს ეროსი კიწმარიშვილიც ადასტურებს, რომ ვალების „გაბერვა“ მას გაკოტრების საქმის დასაწყებად დასჭირდა. კანონის მიხედვით, გაკოტრების დაწყების შემდეგ კომპანიის მფლობელები გადაწყვეტილების მიღების უფლებას კარგავენ. ამ შემთხვევაშიც, „რუსთავი 2“-ის მფლობელები ვეღარ ჩაერეოდნენ კომპანიის მართვაში და არსებობდა საფრთხე, რომ დაკარგავდნენ არა მხოლოდ ტელევიზიას, არამედ ქონებასაც, რომლითაც ტელევიზიის კრედიტები იყო უზრუნველყოფილი. ეს ქონება იყო „რუსთავი 2“-ის მფლობელთა საცხოვრებელი სახლები და მათი საერთო ბიზნესი - ინტერნეტ პროვაიდერი „ჯორჯია ონლაინი“.

„ჩემი განცხადების მომენტიდან მათი მდგომარეობა იყო ძალიან მძიმე. პრაქტიკულად, კეთილ ნებაზე იყო დამოკიდებული, და ეს კეთილი ნება ხელისუფლების ხელში იყო. მათ ეს გადაწყვეტილება ძალიან მძიმე დღეში აყენებდა. თუ ხელისუფლებას მოუნდებოდა, ისინი დაკარგავდნენ ყველაფერს,“ - აცხადებს დღეს კიწმარიშვილი.

ჯარჯი აქიმიძე განმარტავს: „მთავრობას სურდა, რომ მე და დათო დვალს საკონტროლო პაკეტი დაგვეთმო. ეს მოლაპარაკებები მაშინ დასრულდა, როდესაც „რუსთავი 2“-ის გენერალურმა დირექტორმა და 30%25-ით მეწილემ არხი გაკოტრებულად გამოაცხადა. ფაქტობრივად, ამის შემდეგ იძულებულები გავხდით, რომ დაგვეთმო ჩვენი 60 პროცენტი, საკონტროლო პაკეტი და წილი გადაგვეფორმებინა ქიბარ ხალვაშისათვის, რომელიც პირველად გავიცანით ხელშეკრულების გაფორმების დროს ცნობილი ნოტარიუსის გინტურის ბიუროში.“

„რუსთავი 2“-ის ყოფილი დირექტორი გაკოტრების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებას სხვა მიზეზებით ხსნის: 2004 წლის პირველ ივნისამდე ხელისუფლებამ საგადასახადო ამნისტია გამოაცხადა. კომპანიის ყოფილი გენერალური დირექტორი აცხადებს, რომ, სხვების მსგავსად, მასაც შავი ბუღალტერია ჰქონდა. ამნისტიის ვადის ამოწურვამდე საგადასახადო დავალიანების აღიარება და ჩამოწერა კი ბიზნესის გათეთრების შანსს იძლეოდა. კიწმარიშვილი ამბობს, რომ მას ხელისუფლებამ ამ პრობლემის გადაწყვეტის საკუთარი სქემა შესთავაზა. „მე, ზოგადად, ვცდილობდი ბიზნესის ლეგალიზაციას, ადეიშვილმა, ჩუბინიშვილმა და სააკაშვილმა კი ამ ტალღაზე თავისთვის სასარგებლო სქემა შექმნეს,“ - ამბობს ეროსი კიწმარიშვილი.

საქართველოს პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი კიწმარიშვილის სხვადასხვა ბრალდებას „ნიუიორკერისთვის“ მიცემულ ინტერვიუში რამდენიმე სიტყვით პასუხობს: „ეროსისთვის მთავარი ფულია.“

„რუსთავი 2“-ის მფლობელთა თავდაპირველი ჩანაცვლების ქრონოლოგია ასე გამოიყურება: 2004 წლის 11 ივნისს გაკოტრების საქმე დაიწყო. 16 ივნისს 30-30%25-ის მფლობელებმა ჯარჯი აქიმიძემ და დავით დვალმა წილები დათმეს. 25 ივნისს მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის უფროსის საჩივრის საფუძველზე, მოსამართლე მამუკა ნოზაძემ გაკოტრების საქმე შეწყვიტა. 28 ივნისს საკუთარი 30%25 ეროსი კიწმარიშვილმაც გაყიდა და ტელევიზია ახალ პატრონს ჩაბარდა.

ახალი პატრონი მაშინდელი თავდაცვის მინისტრის პირადი მეგობარი ქიბარ ხალვაში იყო. ის ტელევიზიის 90 პროცენტის მფლობელი გახდა. ხალვაში ამ გარიგების დეტალებს ასე იხსენებს: „მე მედია ბიზნესში მოვხვდი, რადგან ხელისუფლება თვლიდა, რომ მედია საჭირო იყო ხელისუფლების გასამყარებლად. ხელისუფლებიდან დამიკავშირდა ხალხი და მკითხეს, ხომ არ მაინტერესებდა და ხომ არ დავკავდებოდი ამ ბიზნესით. განვიხილე ეს წინადადება თავისი მხარეებით, მიმზიდველობით, უარყოფითი ნიშნებით და მივიღე დადებითი გადაწყვეტილება. გაყიდვის მიზეზი არ ვიცი - რა იყო და რატომ გადაწყვიტა ამ ხალხმა ბიზნესის მოშორება, მე წილები შევისყიდე“.

ქიბარ ხალვაში არ აზუსტებს, რა გადაიხადა და ვის გადაუხადა ფული სამაუწყებლო კომპანია „რუსთავი 2“- ის საკონტროლო პაკეტის შეძენაში. ერთადერთი, რასაც მისი ადვოკატები აცხადებენ, ისაა, რომ ხალვაშმა ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ის 30%25-იანი წილი 6 მილიონ დოლარად შეიძინა ეროსი კიწმარიშვილისგან.

ეროსი კიწმარიშვილი დღეს მხოლოდ იმას ამბობს, რომ მას საკუთარი ქონების გაყიდვისათვის ქიბარ ხალვაშისაგან არც ერთი თეთრი არ აუღია, ოფიციალური დოკუმენტების თანახმად კი, მისი 30%25-იანი წილი 50 ათას ლარად გაიყიდა. ის ამბობს, რომ ტელევიზია ნაციონალური მოძრაობის ბიზნესწარმომადგენელზე გადააფორმა. არგუმენტის გასამყარებლად კიწმარიშვილი აცხადებს, რომ ხალვაშზე გადაფორმდა „ახალი ქსელებისთვის“ წართმეული შენობა, რომელშიც დღეს ნაც. მოძრაობის მთავარი ოფისია განთავსებული. ჩვენ გადავამოწმეთ რეესტრის ამონაწერი და ვარდების რევოლუციის შემდეგ შენობის მეპატრონეთა შორის მართლაც ჩნდება ქიბარ ხალვაშის სახელი.

ქიბარ ხალვაში აცხადებს, რომ მას შემდეგ, რაც ის ტელევიზიის მფლობელი გახდა, თავადაც ერეოდა „ნიუსრუმის“ საქმიანობაში და საინფორმაციოს თანამშრომლებს მოუწოდებდა, ხელისუფლების შესახებ მიღებული უარყოფითი ინფორმაცია შეემსუბუქებინათ. ნიშანდობლივია ის ფაქტიც, რომ ქიბარ ხალვაშის ტელევიზიაში გამოჩენის შემდეგ დაიხურა საგამოძიებო ჟურნალისტიკის ერთადერთი გადაცემა „60 წუთი“. დღეს ის ამბობს, რომ ხელისუფლება ხშირად ერეოდა დამოუკიდებელი მედიის საქმიანობაში და ჩარევის კონკრეტულ ფაქტებს იხსენებს: „ერთ-ერთი მაგალითი იყო მოჭიდავეების ცნობილი საქმე, როდესაც მიმდინარეობდა აქცია ქუჩაში. უშუალოდ პრეზიდენტისაგან და პრეზიდენტის ადმინისტრაციისგან, გიგი უგულავასაგან მივიღე შენიშვნა, თუ რატომ ვაჩვენებდით ამ აქციას პირდაპირ ეთერში. მართალია, „რუსთავი 2“-ის რედაქცია ცდილობდა, მძიმე ინფორმაცია შეემსუბუქებინა, მაგრამ ჟურნალისტებს პროფესიული თვისებები არ აძლევდათ იმის უფლებას, რომ ინფორმაცია აბსოლუტურად იგნორირებული ყოფილიყო. ამის გამო, უშუალოდ პრეზიდენტისგან მაქვს მიღებული შენიშვნა, რომ მე მქონდა სამსახურში „ბარდაკი“ და ვიყავი ქვეყნის მტერი.

გიორგი არველაძის მეშვეობით და ყურში ამბის მიტანით - რომ მე არ მექვემდებარებიან და არ მემორჩილებიან - იყო მუდმივი წუწუნი, საჩივარი „რუსთავი 2“-ის საქმიანობასთან დაკავშირებით. პიროვნებების მიმართ გაუჩნდათ მტრობა, მიდიოდა მოსმენა, ჟურნალისტების და ადმინისტრაციის დევნა.

2006 წლის ზაფხულში პრეზიდენტმა მითხრა, რომ უნდა შემეცვალა დირექტორი, რასაც წინააღმდეგობა გავუწიე. ეს 3 თვე გაგრძელდა. იმისათვის, რომ კონფლიქტი ჩამექრო, ტელეკომპანიის გენერალურ დირექტორს ნიკა ტაბატაძეს ვთხოვე, გადამდგარიყო და სამსახურიდან წასულიყო.

დასასვენებლად ვიყავი. დაახლოებით 2006 წლის 15-16 აგვისტოს დამიკავშირდა პრეზიდენტი და მითხრა, რომ ჩემ მიერ მოწყობილი „ვაკჰანალია და ბარდაკი“ უნდა დამელაგებინა და „რუსთავი 2“-ის ჟურნალისტთა კოლექტივი დამერწმუნებინა იმაში, რომ ბოიკოტი არ გამოეცხადებინათ ნიკა ტაბატაძის სამსახურიდან გადაყენების გამო. ამისათვის პირადად გამოგზავნა ერთ-ერთი კომპანიის თვითმფრინავი და თბილისში ჩამოვედი. შევხვდი „რუსთავი 2“-ის კოლექტივს, ვთხოვე, რომ ეს პროცესები გადაგვედო ცოტა ხნით, გადაწყვეტილება ცოტა უფრო გვიან მიგვეღო. ავუხსენი ზედა რგოლს, თუ რა იყო პრობლემა - რომ საერთოდ მუშაობის საშუალება აღარ მოგვეცემოდა. კოლექტივი დავითანხმე და 2 დღის შემდეგ ისევ იმ თვითმფრინავით დამაბრუნეს ჩემი დასვენების ადგილზე.“

თავდაცვის მინისტრის ირაკლი ოქრუაშვილის პოლიტიკიდან წასვლის დღეს ქიბარ ხალვაშმა „რუსთავი 2“-ში თავისი წილი დათმო. ამ მომენტამდე მისი წილები მედიაბიზნესში ასე გამოიყურებოდა: ტელეკომპანია „რუსთავი 2“ - 78%25, ტელეკომპანია „მზე“ - 78%25.

„2006 წლის ნოემბრის მოვლენების დროს, როდესაც ოქრუაშვილმა გამოაცხადა, რომ ეკონომიკის მინისტრობიდან გადადგა, იმავე დღეს პრეზიდენტმა კანცელარიაში თავისთან კაბინეტში სალაპარაკოდ მიმიწვია და მთხოვა, რომ გზად შემევლო არველაძესთან. როდესაც შევუარე, არველაძემ მითხრა: ჩვენ გადავწყვიტეთ, რომ შენ, ბეჟუაშვილი (საუბარია ნაციონალური მოძრაობის წევრზე, პარლამენტარ დავით ბეჟუაშვილზე ავტ.) და ვიღაც პიროვნება იქნებით კომპანიების მფლობელები და ჩვენ ტელეკომპანიების გაერთიანებაში (საუბარია „რუსთავი 2“-ზე, „მზე“-ზე ავტ) შემოვიდოდა მესამე კომპანია - „პირველი სტერეო“. მე ვუთხარი, რომ მათემატიკაში ალბათ ძალიან უჭირდათ, რადგან „პირველი სტერეოს“ შემოერთების შემთხვევაში, წილების გადანაწილება არ იძლეოდა იმის საშუალებას, რომ მე მხოლოდ 45%25 დამრჩენოდა. „პირველი სტერეოს” ღირებულება იმდენი არ იყო, რომ ჩემი წილი 45%25-მდე დაწეულიყო. ავუხსენი, რომ მობეზრებული მქონდა მათგან შენიშვნების მიღება და გიორგი არველაძეს ვუთხარი, რომ მას არავინ ეკითხებოდა, რა მეყიდა და რა გამეყიდა. ეს საქმიანობა მისი თხოვნით არ დამიწყია და არ ვაპირებდი მასთან ურთიერთობის გაგრძელებას. ეს იყო ჩემი ბოლო შეხვედრა არველაძესთან. დაახლოებით საათ-ნახევარში 50 ზარზე მეტი შემოვიდა კანცელარიიდან. როდესაც ბრაზი მოვინელე, გადავწყვიტე, მეპასუხა. მითხრეს, - პრეზიდენტი გელოდებაო. ჩვენი შეხვედრა ღამის 23.30-ზე შედგა. თუ არ ვცდები, პარასკევს. პრეზიდენტმა მითხრა, - ტელევიზია თუ არა, ფინანსთა მინისტრობა ხომ არ გინდაო. ეს ხუმრობა იყო. ამის შემდეგ მკაფიოდ მიმითითეს იმაზე, რომ თუ ტელევიზიის წილს დავთმობდი, ხელშეწყობა მექნებოდა სახელმწიფოს მხრიდან.“

ქიბარ ხალვაშის ბრალდებებზე ასეთ კომენტარს აკეთებს თბილისის მერი გიგი უგულავა: „ჩვენ არ გვაინტერესებს ორი კერძო პირის დავა. რაც შეეხება კიწმარიშვილის და ქიბარ ხალვაშის განცხადებებს იმის შესახებ, რომ ხელისუფლება ერეოდა ტელევიზიების საქმიანობაში რაიმე ფორმით, ეს სიმართლეს არ შეეფერება.“

ქიბარ ხალვაშის წასვლის შედეგ მისი წილის მფლობელი შპს „გეო-ტრანსი“ გახდა. ერთი თვის შემდეგ „რუსთავი 2“-ის 45%25 ნაციონალური მოძრაობის წევრის, პარლამენტარ დავით ბეჟუაშვილის ინდუსტრიულ ჯგუფს ერგო, ხოლო 55%25 ვირჯინიის კუნძულებზე დაფუძნებულ ფირმას - „დელგადო რესურსს“. კიდევ ორი თვის შემდეგ, 2007 წლის 2 თებერვალს „რუსთავი 2“-ის 55%25-ს ამჯერად მარშალის კუნძულებზე დაფუძნებული ფირმა „გეომედია გრუპი“ დაესაკუთრა. ორივე ფირმა ოფშორულ ზონაშია რეგისტრირებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ სამაუწყებლო კომპანიის მფლობელთა ნაწილის რეალური ვინაობა დაფარულია. ბოლო ცვლილება კომპანიის დამფუძნებლებში რამდენიმე თვის წინ შევიდა. დღეს ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ის 30%25 ეკუთვნის კომპანიის დირექტორს და კომპანია „მაგი სტილის“ დამფუძნებელს ირაკლი ჩიქოვანს, 40%25 - „გეომედია გრუპს“ და 30%25 - ბეჟუაშვილის კომპანია „საქართველოს ინდუსტრიულ ჯგუფს“.

ტელეკომპანია „მზე“

ტელეკომპანია „მზე“ 2002 წელს ზურაბ ზედგენიძის, ლევან ყუბანეიშვილის, კახი ბექაურის და ელდარ მდინარაძის მიერ დაფუძნდა. მოგვიანებით ტელევიზიის 15%25 ვანო ჩხარტიშვილმა შეისყიდა. ვანო ჩხარტიშვილი იმ პერიოდში ბადრი პატარკაციშვილის მეგობარი და პარტნიორი იყო. ამასთან პატარკაციშვილი ერეკლე კოდუასთან ფარულ ჩანაწერში თავად აცხადებს, რომ „მზე“ მისი საკუთრება იყო. 2004 წლიდან „მზის“ მეპატრონე პარლამენტარი და ნაცმოძრაობის წევრი დავით ბეჟუაშვილი ხდება. 2005 წლიდან ტელეკომპანიები „მზე“ და „რუსთვი 2“ ერთიანდებიან და „მზის“ საკონტროლო პაკეტის მფლობელი ქიბარ ხალვაშია.

ქიბარ ხალვაში ამ პროცესს ასე იხსენებს: „2005 წელს მე და დავით ბეჟუაშვილმა გავცვალეთ ტელეკომპანიების წილები - მე შევისყიდე „მზის“ 78 პროცენტი და დავთმე „რუსთავი 2“-ის 22 პროცენტი. ამ ტელევიზიების გაერთიანება და საერთო სტრატეგიით მუშაობის გეგმა სახელისუფლებო წრეებიდან მოდიოდა. მიუხედავად იმისა, რომ „რუსთავი 2“ წამგებიანი ბიზნესი იყო და მე აღარ მქონდა სურვილი მეორე ტელევიზიის ტვირთი ამეღო, ეს მაინც მოხდა, რადგან ეს მოთხოვნა და ზეწოლა ხელისუფლებიდან მოდიოდა. წილების გაცვლის მიზეზი კი ის იყო, რომ ბეჟუაშვილი აღარ ითვლებოდა სანდო პარტნიორად სახელმწიფო მშენებლობაში.“

ირაკლი ოქრუაშვილის ეკონომიკის მინისტრობიდან წასვლის შემდეგ ქიბარ ხალვაში ტოვებს წილს. ოფშორული კომპანია „გეომედია გრუპი“ და პარლამენტარ დავით ბეჟუაშვილის კომპანია „საქართველოს ინდუსტრიული ჯგუფი“ ზუსტად ისეთივე პროპორციით იყოფენ წილებს, როგორც „რუსთავი 2“-ში - 55%25 და 45%25.

ტელეკომპანია „პირველი სტერეო“

ტელეკომპანია „პირველი სტერეო“ თავისი არსებობის მანძილზე მხოლოდ გასართობ გადაცემებს უშვებს. თუმცა მას ჰქონდა საერთო საეთერო ლიცენზია, რაც არ გამოუყენებია. მოგვიანებით მარეგულირებელმა კომისიამ კომპანიის ლიცენზიის მოდიფიცირების შედეგად „პირველ სტერეოს“ გასართობი გადაცემების მომზადების უფლება დაუტოვა. ტელეკომპანიის დამფუძნებლებში ცვლილება 2006 წელს მოხდა. დამფუძნებლები იყვნენ: დავით ზილფიმიანი და რამდენიმე ფიზიკური პირი. მფლობელების ცვლილების შემდეგ ტელეკომპანიის 65 პროცენტის მფლობელი „ჯი-აი-ჯი“ ანუ დავით ბეჟუაშვილი გახდა.

ტელეკომპანია „202“

ტელეკომპანია „202“-ის პრობლემები მისი მფლობელების შალვა რამიშვილის და დავით კოხრეიძის დაკავების შემდეგ დაიწყო. ტელეკომპანია „202“ „ტვ-33“ სიხშირეზე მაუწყებლობდა. სიხშირის მფლობელმა ვაჟა კილაძემ წილი გერმანელ ალტენბურგს მიჰყიდა. ალტენბურგმა პროგრამების განახლება გადაწყვიტა. სხვადასხვა სტუდიასთან ერთად გადაცემების პრეზენტაციაც გამართა, თუმცა ორ კვირაში მან სიხშირე გაყიდა. ამის შემდეგ „ტვ 33“-ს სახელი შეეცვალა და გახდა ტელეკომპანია „საქართველო“. ტელევიზიამ მფლობელი რამდენჯერმე შეიცვალა. 2008 წლის 2 თებერვალს „საქართველოს“მფლობელი გიორგი გეგეშიძე გახდა, რომელიც ამავე დროს სარეკლამო კომპანია „მაგი სტილის“ დამფუძნებელია.

ტელეკომპანია „ევრიკა“

ტელეკომპანია „ევრიკა“ კავშირგაბმულობის ყოფილი მინისტრის, ფრიდონ ინჯიას და მისი თანამშრომლის ოთარ ჩხარტიშვილის საკუთრება იყო. დამფუძნებლებში ჩანს ნაირა კვესელავა - ინჯიას მეუღლე, ილია ინჯია - ვაჟი და ოთარ ჩხარტიშვილი. „ევრიკამაც“ სხვა ტელევიზიების ბედი გაიზიარა. ჯერ საერთო ლიცენზია სპეციალიზებულ ლიცენზიად გადაუკეთეს, ხოლო შემდეგ, 2008 წლის 2 თებერვალს (იმავე დღეს, რა დღესაც ტელეკომპანია „საქართველოს“ წილი გადაიფორმა) ტელევიზიის მფლობელებში გიორგი გეგეშიძის გვარი ჩნდება. გეგეშიძის კუთვნილი წილი, როგორც წესი, 51%25-ია. 49%25 ყოფილ მფლობელებს დარჩათ.

ტელეკომპანია „საქართველოს ხმა“

ტელეკომპანია „საქართველოს ხმა“ პროფკავშირების შენობაში იყო განთავსებული. მას შემდეგ, რაც ამ შენობის მერიისთვის დათმობა გადაწყდა, „საქართველოს ხმას“ სხვა შენობაში გადასვლა მოუხდა. მან კომუნიკაციების კომისიას აცნობა, რომ ახალ ოფისში გადასვლასთან დაკავშირებით პრობლემები ჰქონდა და ეთერში გასვლას ვერ ახერხებდა. კომისიამ არ გაიზიარა ტელევიზიის არგუმენტები და აღნიშნა, - ტელევიზიას კანონით გათვალისწინებულ ვადაში (3 თვეში) უნდა მოეგვარებინა დემონტაჟთან დაკავშირებული პრობლემები და ამისთვის ტელევიზია 2 წელი არ უნდა გაეჩერებინაო. თუმცა „საქართველოს ხმის“ დირექტორი აცხადებს, რომ მათ ტელევიზია 6 თვით გააჩერეს. ამასთან, კომისიამ გაუფრთხილებლად გაუუქმა ლიცენზია „საქართველოს ხმას“. დღეს საქმეზე დავა უზენაეს სასამართლოში მიმდინარეობს. წაგების შემთხვევაში, ტელეკომპანიის მესვეურები სტრასბურგში ჩივილს აპირებენ.

ტელეკომპანია „მე-9 არხი“

2004 წლის პირველ აპრილს ტელეკომპანია „მე-9 არხი” დაიხურა. მისი ფაქტობრივი და ერთადერთი მფლობელი ბიზნესმენი ბიძინა ივანიშვილი იყო. 2005 წელს მთელი ტექნიკა „მეცხრე არხიდან“ „რუსთავი 2“-ში გადაიტანეს. ტელევიზია, 4 წელია, არ მუშაობს, თუმცა მას მარეგულირებელმა კომისიამ ლიცენზია არ ჩამოართვა. ჩვენ კითხვით მივმართეთ კომისიას, რაზეც გვიპასუხეს, რომ ტელეკომპანია „მე-9 არხის“ მიმართ არ არის გამოყენებული რაიმე სახის სანქცია. დღეს „მე-9 არხის“ 100%25-იანი მეპატრონე არის ირაკლი ჩიქოვანი - „მაგი სტილის“ დამფუძნებელი და „რუსთავი 2“-ის გენერალური დირექტორი.

ტელეკომპანია „ალანია“

ტელეკომპანია „ალანია“ 2005 წლიდან მაუწყებლობს ეთერში, ოღონდ ისე, რომ მას, როგორც ტელეკომპანიას, არც ორგანიზაციული ფორმა ჰქონია და არც მაუწყებლობის ლიცენზია.

ტელეკომპანია „ალანიას“ ეთერში გაშვებიდან ორი წლის შემდეგ, 2007 წლის 14 დეკემბერს ჟურნალისტმა ეკა ქევანიშვილმა მარეგულირებელი კომისიის თავმჯდომარე გიორგი არველაძეს ჰკითხა, რომელ სიხშირეზე გადიოდა ტელეკომპანია „ალანია“. კომისიის თავმჯდომარემ მას უპასუხა, რომ „კომისიისათვის უცნობია ამგვარი ტელეკომპანიის არსებობა“.

ამ ტელევიზიას ბევრად უფრო ადრე კარგად იცნობდა საქართველოს პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი, რომელმაც 2007 წლის 23 თებერვალს, არველაძის პასუხამდე 10 თვით ადრე საკრებულოში ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ საღამოობით „ალანიას“ გადაცემებს უყურებს.

„არის ასეთი ტელევიზია „ალანია“. მე ვუყურებ ხოლმე საღამოობით და უყურებს ცხინვალის მოსახლეობის 90%25. ეს ვიცით ყველანაირი გამოკითხვებით; ყველაზე პოპულარულია მუსიკალური შოუ, ჰქვია „მაშა ი გოშა“ და იქ აჩვენებენ მუსიკალურ კლიპებს; საღამოობით მაყურებელი რეკავს, მე მოვისმინე ერთხელ დარეკა ერთმა ცხინვალიდან...“

„ალანია“, როგორც შპს, დაფუძნდა 2007 წლის ივლისში, ანუ პრეზიდენტის განცხადებიდან 7 თვის შემდეგ. ხოლო უფლება მაუწყებლობის შესახებ მან მოიპოვა 2008 წლის 16 მაისს, ანუ მაუწყებლობის დაწყებიდან 3 წლის შემდეგ. 3 წლის მანძილზე „ალანიას“ უყურებდა მთელი საქართველო, ცხინვალის ჩათვლით, მაგრამ ამ კომპანიის არსებობას ვერ ამჩნევდა მარეგულირებელი კომისია. ტელეკომპანია „ალანია“ 2007 წლიდან გაზეთ „ტე-ვე პროგრამაში“ მთელი კვირის პროგრამებსაც აქვეყნებდა, მაგრამ ის მაინც უჩინარი რჩებოდა კომისიის წევრებისთვის.

სტუდია „მონიტორის“ კითხვაზე, ჩაატარა თუ არა მონიტორინგი შესაბამისმა სამსახურმა, მათ გვიპასუხეს, რომ „მონიტორინგის სამსახურის წინაშე არ დასმულა ამოცანა ტელეკომპანია „ალანიას“ სატელევიზიო სიგნალების შემოწმების თაობაზე. აქედან გამომდინარე, არანაირი ინფორმაცია ამის თაობაზე მონაცემთა ბაზაში არ არის დაცული.“

რადიო „უცნობთან“ ინტერვიუში კომუნიკაციების კომისიის იურიდიული დეპარტამენტის უფროსმა კახი ყურაშვილმა „ალანიასთან“ დაკავშირებით განაცხადა: „სტუდია „ალანია“ თავის სამაუწყებლო პროდუქციას კაბელის მეშვეობით ავრცელებდა. საკაბელო ქსელის ოპერატორები არიან „აიეტი“, „გლობალ ერთი“ და მრავალი სხვა. მაგრამ ის არ ითვლებოდა მაუწყებლად. აი, ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი იურიდიული თავისებურება. ჩემთან, როგორც იურიდიული დეპარტამენტის უფროსთან, არც ერთი დოკუმენტი არ არის შემოსული იმასთან დაკავშირებით, რომ ტელეკომპანია „ალანიას“ რაიმე რადიოსიხშირული რესურსი ჰქონდა დაკავებული უკანონოდ.“

საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით (კომუნიკაციების კომისიის განმარტებით), თუ სტუდია საკაბელო ტელევიზიის მეშვეობით ავრცელებს თავის პროგრამებს, მას მაინც სჭირდება ლიცენზია და ამის მაგალითია სტუდია „მაესტრო“.

თუმცა პრეზიდენტმა ჯერ კიდევ 2007 წელს განაცხადა, რომ „ალანიას“ უყურებს ცხინვალის მოსახლეობის 95%25. ეს ვიცით ყველანაირი გამოკითხვებით, დადგეს დიდი ჩამხშობები და ყველაზე ინტენსიურად ახშობენ, მთელ „ალანიას“ ახშობენ და ყველაზე მეტად ახშობენ ამ შოუს „მაშას და გოშას.“ ნიშანდობლივია, რომ ვერც ერთი საკაბელო ტელევიზია ცხინვალის რეგიონს ჯერჯერობით ვერ ფარავს. ამასთან, ჩახშობა შესაძლებელია მხოლოდ საეთერო სიგნალის და არა საკაბელო ტელევიზიის.

ტელეკომპანია „ალანია“ დღეს იმ სიხშირეზე მაუწყებლობს, რომლის გამოყენების უფლებაც ერთ დროს ტელეკომპანია „ობიექტივს“ ჰქონდა.

ტელეკომპანიები „ობიექტივი“ და „იბერია“

ტელეკომპანია „ობიექტივი“ 2001 წელს შეიქმნა, №499-ე ლიცენზია მოიპოვა და 35-ე არხზე დაიწყო მაუწყებლობა. ძირითადად მხატრვულ ფილმებს უშვებდა. მისი 100%25 მეწილე ქეთევან ასათიანი იყო, რომელიც ამერიკის შეერთებულ შტატებში ცხოვრობს. მისი წარმომადგენელი საქართველოში და ტელევიზიის ტექნიკური დირექტორი მიშა აგლაძე ვარდების რევოლუციის შემდეგ, 2004 წელს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაში დაიბარეს და, როგორც თავად აცხადებს, უთხრეს, - შეიძლება პრობლემები შეგექმნას და ლიცენზია გაგიუქმოთო.

მალევე მას ვინმე დავით კაკაურიძე დაუკავშირდა და უთხრა : „მე მსურს თქვენი მეწილე გავხდე, თქვენ ყველა პრობლემა მოგეხსნებათ თუ სანაცვლოდ დაგვითმობთ აქციების 50%25-ს.“

დავით კაკაურიძე პროფესიით სტომატოლოგია. აღმოჩნდა, რომ ის კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის ხელმძღვანელის დიმიტრი ქიტოშვილის კარის მეზობელია.

ხელშეკრულება 2004 წლის 24 სექტემბერს ნოტარიუს გინტურის ოფისში გაფორმდა, რომლის მიხედვითაც, დავით კაკაურიძეს ასათიანი 50 პროცენტს უთმობდა. ტელეკომპანიის საფასურად 10 000 ლარია მითითებული. ხელშეკრულებაში არ არის აღნიშნული, რომ კაკაურიძეს ამ თანხის გადახდა ევალებოდა. ის თანხის გადახდას სიტყვიერად დაჰპირდა მფლობელებს. ორი კვირის შემდეგ მიშა აგლაძეს დავით კაკაურიძე ისევ დაუკავშირდა და კიდევ ერთი პროცენტის დათმობა მოსთხოვა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, პირობის შესრულებაზე უარი განაცხადა. ერთი პროცენტის გადაფორმება მოგვიანებით ისევ ნოტარიუს გინტურთან მოხდა.

(2004 წელს, დავით კაკაურიძეზე კიდევ ერთი - ტელეკომპანია „იბერიის“ 25%25-იც გადაფორმდა. „იბერიას“ მფლობელს, ზაზა ოქუაშვილს ჯერ საქართველოში მოქმედი ყველა ბიზნესი გაუჩერეს და მის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე აღძრეს; შემდეგ კი საპროცესო ხელშეკრულება გაუფორმეს და მილიონების საფასურად გაათავისუფლეს. ტელეკომპანია „იბერიამ“ მაუწყებლობა შეწყვიტა, რის გამოც, კომუნიკაციების კომისიამ მას ლიცენზია ჩამოართვა.)

2007 წლის 18 დეკემბერს „ობიექტივის“ 100%25 წილის ყოფილმა მფლობელმა საქმე სასამართლოში შეიტანა. მიშა აგლაძე ამბობს, რომ კაკაურიძემ კონტრაქტში მითითებული ღირებულება არ გადაიხადა. ქეთევან ასათიანი დავით კაკაურიძისთვის 51 პროცენტის წილის დათმობის ხელშეკრულებების გაუქმებას ითხოვს, როგორც უკანონო და ძალადობრივის. სასამართლო პროცესი ჯერ კიდევ არ დანიშნულა. 2007 წლის სექტემბერში დაიწყო სისხლის სამართლებრივი დევნა თავდაცვის ყოფილი მინისტრის ირაკლი ოქრუაშვილის მიმართ. ამავე საქმეში დიმიტრი ქიტოშვილიც გაასამართლეს - მან აღიარა, რომ წილი გამოსძალა კომპანია „ჯეოსელის“ ერთ-ერთ მესაკუთრეს. ეს მოვლენები ქართულ მასმედიაშიც ცვლელებების მიზეზი ხდება. კაკაურიძემ კუთვნილი 51 პროცენტი 2007 წლის 13 სექტემბერს სასწრაფოდ ვინმე ნოდარ ჭარხალაშვილს აჩუქა.

„ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის“ იურისტი თამარ კორძაია ამბობს, რომ ქონების გადაცემა მოხდა უკანონოდ: „როცა კაკაურიძემ ჭარხალაშვილს ჩუქებით გადასცა თავისი კუთვნილი წილი, მაშინ, მოქმედი წესდების თანახმად, ამისათვის აუცილებელი იყო 60%25 მქონე პარტნიორის გადაწყვეტილება. იმ დროისათვის კაკაურიძე იყო 51%25-იანი წილის მფლობელი, ხოლო ქალბატონი ასათიანი იყო 49%25-იანი წილის მფლობელი. ამიტომ 51%25-იანი წილის მფლობელ კაკაურიძეს საკუთარი წილი არ ჰყოფნიდა გადაწყვეტილების მისაღებად და, მხოლოდ თავისი ნების საფუძველზე, ამ წილს ვერ გადასცემდა ვერავისთვის ჩუქების სახით. შესაბამისად, ეს არ არის კანონიერი გადაწყვეტილება.“

მოგვიანებით კი ჭარხალაშვილმა ის 51 პროცენტი ვინმე კვირიკაშვილს მიჰყიდა. კვირიკაშვილმა კი სახელმწიფოს მიმართა, რომ „ობიექტივის“ ლიცენზია სიხშირის მართვის შესახებ უკან დაებრუნებინა. ამ პერიოდში ჯერ კიდევ მიმდინარეობდა 2004 წელს დაწყებული დავა კაკაურიძესა და ასათიანს შორის წილის უკან დაბრუნების თაობაზე. სარჩელის უზრუნველყოფის მიზნით, ასათიანის წარმომადგენელმა ლიცენზიის დაყადაღება მოითხოვა, მაგრამ სასამართლოსგან უარი მიიღო.

ეს ლიცენზია სახელმწიფომ მოკლე ხანში ტელეკომპანია „ალანიას“ მიაკუთვნა.

კაკაურიძემ - ჭარხალაშვილს, ჭარხალაშვილმა - კვირიკაშვილს, კვირიკაშვილმა - სახელმწიფოს. რატომ დაუბრუნა ძვირად ღირებული ლიცენზია ტელევიზიის მფლობელმა თავისი ნებით სახელმწიფოს?

დღეს 35-ე დეციმეტრულ არხზე, რომლის გამოყენების უფლებაც „ობიექტივს“ ეკუთვნოდა, ტელეკომპანია „ალანია“ მაუწყებლობს, რომლის დამფუძნებელი და 100%25-იანი წილის მფლობელია „რუსთავი 2“-ის ყოფილი ოპერატორი და შინაგან საქმეთა მინისტრის ვანო მერაბიშვილის თანასოფლელი, მამუკა თათოშვილი.

მაშინ, როდესაც ტელეკომპანია „ალანია“ 3 წელიწადს უკანონოდ მოპოვებულ არხზე მაუწყებლობდა, სახელმწიფოსგან ყოველგვარი შეფერხებების გარეშე, ტელეკოპანია „ევროპა“ ჯერ სპეცოპერაციის ობიექტი გახდა, შემდეგ კი ეთერიდან გაქრა, იმის გამო, რომ ორი დღის განმავლობაში კანონის დარღვევით მაუწყებლობდა.

ტელეკომპანია „ევროპა“

ტელეკომპანია ევროპა „ქვემო ქართლის ტელეკომპანიის“ ორად გაყოფის შედეგად წარმოიქმნა და მას თბილისზე მაუწყებლობის ლიცენზია ერგო წილად. „ევროპის“ მთავარი მეწილე მოსკოველი ბიზნესმენი თეიმურაზ შენგელია გახდა.

ტელეკომპანია ხელშეკრულებით „ევრონიუსის“ ინფორმაციებს უშვებდა, უახლოეს მომავალში კი საკუთარი საინფორმაციო გადაცემის გაკეთებასაც გეგმავდა.

2004 წლის 12 აგვისტოს ტელეკომპანია „ევროპამ“ საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას ოფიციალურად შეტყობინა, რომ იმ დღიდან მაუწყებლობას 38-ე არხზე იწყებდა. მეორე დღეს, 13 აგვისტოს კი კომუნიკაციების კომისიამ, რომელსაც დიმიტრი ქიტოშვილი ხელმძღვანელობდა, „ევროპის“ წინააღმდეგ ლიცენზიის შეჩერების თაობაზე საქმე აღძრა. ერთ თვეში საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ ტელეკომპანია „ევროპას“ ლიცენზია გაუუქმა. საფუძველი იყო ის, რომ 18-19 აგვისტოს „ევროპას“ შეწყვეტილი ჰქონდა ლიცენზიით განსაზღვრული საქმიანობა და არ მაუწყებლობდა.

ანძის მფლობელი შპს „საქართველოს ტელერადიოცენტრის“ წერილი ადასტურებს, რომ, ტექნიკური მიზეზის გამო, კომპანიის მხრიდან მაუწყებლობის 2-დღიანი შეჩერება მოხდა და არა საქმიანობის შეწყვეტა. თუმცა კომისიამ ეს წერილი არ გაითვალისწინა. ტელეკომპანია „ევროპამ“ კომისიის გადაწყვეტილების გაუქმების მოთხოვნით სასამართლოს მიმართა.

სასამართლოს პირველმა და მეორე ინსტანციებმა არ დააკმაყოფილეს ტელეკომპანიის სარჩელი და არ გააუქმეს კომისიის გადაწყვეტილება ტელეკომპანიისთვის ლიცენზიის შეწყვეტის შესახებ. უზენაესი სასამართლოს მოსამართლემ ქვედა ინსტანციის გადაწყვეტილება ბათილად ცნო და საქმე ხელახლა განსახილველად პირველ ინსტანციაში დააბრუნა.

სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება ტელეკომპანიას მაუწყებლობის ავტომატურად აღდგენის უფლებას არ აძლევდა, თუმცა ტელეკომპანია „ევროპის“ ხელმძღვანელობამ ჩათვალა, რომ მათ უფლება ჰქონდათ, ეთერში ისევ „ევრონიუსის“ რეტრანსლაცია გაეშვათ და 2005 წლის 28 და 29 ნოემბერს ისინი ეთერში გავიდნენ. კომუნიკაციების კომისიიდან მათ მიაკითხეს და აუხსნეს, რომ უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება მაუწყებლობის განახლების უფლებას არ აძლევდათ და მათაც იმავე დღეს გამორთეს ეთერი. თუმცა პრობლემა ამით არ დამთავრდა.

კომუნიკაციების კომისიის იურისტმა კახი ყურაშვილმა სოდის გამომძიებელს 2005 წლის 30 ნოემბერს შემდეგი ჩვენება მისცა: „ვადასტურებ, რომ შპს „ევროპა“ 2005 წლის 28 ნოემბრიდან არაერთგზის ახორციელებს უკანონო მაუწყებლობას 38-ე არხზე.“ ... „მე, როგორც კომისიის წარმომადგენელმა, ამ სისხლის სამართლის საქმეზე განვიცადე დაახლოებით 50 000 ლარის ოდენობის მნიშვნელოვანი მატერიალური ზიანი.“

რა ზიანზე ლაპარაკობს კახი ყურაშვილი, გაუგებარი რჩება მისი უშუალო განმარტებების შემდეგაც: „ზიანი გამოძიების ორგანომ აითვალა იმ სიხშირის უკანონოდ სარგებლობის ფაქტიდან გამომდინარე, რომელი სიხშირეც იყო დაკავებული ამ ტელეკომპანია „ევროპის“ მიერ უკანონოდ, ულიცენზიოდ და თვითონ ოდენობა განისაზღვრა სალიცენზიო გადასახდელის ოდენობის პირდაპირპროპორციულად; ანუ კონკურსის წესით, ეს ლიცენზია, ეს სიხშირე რომ გაეცა კომისიას, ეს თანხა იქნებოდა მისი ფასი.“

ჩვენ გადავამოწმეთ ტელეკომპანია „ევროპის“ ლეცენზიის ფასი და აღმოჩნდა, რომ სალიცენზიო გადასახადი 10 წლის მანძილზე „ევროპისთვის“ არის 35 000 ლარი, კომპანია ყოველწლიურად 3, 500 ლარს იხდიდა და 50 000 ლარი საიდან დაითვალა გამომძიებლისთვის მიცემულ ჩვენებაში იურისტმა კახი ყურაშვილმა, ცნობილი არ არის.

ამ ჩვენების მიღების შემდეგ სოდ-ს მოქმედების საშუალება მიეცა. ტელეკომპანიის მფლობელთა მიმართ აღიძრა სისხლის სამართლის საქმე, შემდეგ კი ოფისში სპეციალურმა ოპერატიულმა დეპარტამენტმა სპეცოპერაცია ჩაატარა: „დაახლოებით 15 კაცი, სოდ-ის თანამშრომლებს ყველას ფორმები ეცვა, სამს კი სამოქალაქო ტანსაცმელი. დააპატიმრეს ჩვენი დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელი ლოიდ ჯიქურიძე, დაიწყეს ოთახებში სირბილი, დაბლა იდგა ორი დიდი მანქანა და მიდიოდა აპარატურის ამოღება, დაწყებული სახურავიდან: გადამცემები, რეტრანსლიატორები, ყველაფერი. ყველაზე მეტად სამოქალაქო ტანსაცმელში გამოწყობილები აქტიურობდნენ, არჩევდნენ, რა უნდა წაეღოთ. არც ერიდებოდათ, ურეკავდნენ ვიღაცა ალეკოს, - აი, ეს არის, წამოვიღოთ? ჩააწყვეთ, - იტყოდნენ, - და ასე გაიტანეს დაახლოებით 60 ათას დოლარამდე ღირებულების სხვადასხვა აპარატურა,“ - გვითხრა ირაკლი შარაშიძემ.

ტექნიკასთან ერთად წაიღეს ტელეკომპანიის კუთვნილი რამდენიმე ათეული ლიცენზირებული ფილმი. 2006 წლის იანვარში კი ეს ფილმები ტელეკომპანია „ალანიას“ ეთერში ნახა ბატონმა ირაკლიმ. მისივე თქმით, ამოღებული აპარატურაც „ალანიაში“ გადაბარგდა. ტელეკომპანია „ალანიას“ ხელმძღვანელობა უარყოფს ფილმებისა და ტექნიკის მისაკუთრების ფაქტს.

გამოძიების პროცესში ირაკლი შარაშიძე დაკითხვაზე სოდ-ში დაიბარეს და 2004 წელს მის ტელევიზიასაც დაუდგა საკუთრების პრობლემა: „რამდენჯერმე ვიყავი დაკითხვაზე და პირდაპირ დამისვეს სოდ-ში კითხვა. რა ვარიანტია, რომ თქვენი კომპანიის 51%25 გაფორმდეს სხვაზეო. ავუხსენი, რომ გამორიცხულია, რომელიმე ინვესტორმა 25-30 მილიონი ჩადოს საქმეში და 51%25 მისცეს ვიღაც უცნობ პიროვნებას. უარი ვუთხარი, - ეგ გამორიცხულია მეთქი, - და დამანებეს თავი. ეს წინადადება სოდ-ში გამომძიებლებთან ერთად შემომთავაზეს.“

ტელეკომპანიის დირექტორები 25-25 ათასი ლარის გადახდის შემდეგ საპროცესო შეთანხმებით გაათავისუფლეს. თემურ შენგელიაზე, რომელიც მოსკოვში ცხოვრობს, დღემდე ძებნაა გამოცხადებული და, შესაბამისად, საქმე არ შეწყვეტილა. სამოქალაქო საქმე კი ლიცენზიის აღდგენისთვის კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ დღემდე გრძელდება. ტელეკომპანია „ევროპამ“ პირველ და მეორე ინსტანციაში მოუგო პროცესი კომუნიკაციების კომისიას, რომელმაც გადაწყვეტილება უზენაეს სასამართლოში გაასაჩივრა.

ტელეკომპანია „მაესტრო“

7 ნოემბრის შემდეგ სტუდია „მაესტრომ“ რამდენიმე პროექტის დაწყება გადაწყვიტა, მათ შორის „პროფესია ჟურნალისტიც“ იყო.

როგორც სტუდიის ხელმძღვანელი მამუკა ღლონტი ამბობს, ამის შესახებ მან ეროვნული მარეგულირებელი კომისიის თავმჯდომარეს და იურისტებს ჰკითხა: დაარღვევდა თუ არა კანონს ასეთი გადაცემის ეთერში გაშვების შემთხვევაში.

„ამ გადაცემაში ჩვენ ვაჩვენებდით არა მხოლოდ ინტერვიუს, არამედ ჟურნალისტის მთელ ცხოვრებას. ინტერვიუ იყო ჟურნალისტის ცხოვრების შემადგენელი ნაწილი. სწორედ ამ სცენარის შესახებ ვუამბეთ და კომისიამ გვიპასუხა, რომ ეს იყო სადავო საკითხი და ასე უცბად ვერ გადაწყვეტდნენ ამას. გვირჩიეს, - თქვენ გააკეთეთ ეს გადაცემა და თუ რამე დარღვევასთან გვექნება საქმე, ჩვენ დაგიკავშირდებით და გეტყვითო. არც მე ვიყავი წინააღმდეგი, რომ შეგვეწყვიტა გადაცემა, თუ კანონდარღვევასთან გვექნებოდა საქმე.“

გადაცემა 4 ჟურნალისტის ყოველდღიურ ცხოვრებას ეხებოდა. სიუჟეტის დამთავრების შემდეგ ისინი იღებდნენ ინტერვიუებს საზოგადოებისთვის ცნობილი ადამიანებისგან. გადაცემა ეთერში ორ თვეს გადიოდა. ამ ხნის განმავლობაში სტუდია „მაესტროსთვის“ არავის მიუმართავს, რომ კანონს არღვევდა.

„ერთ დღესაც, მოულოდნელად მოგვივიდა ცნობა, რომ ადმინისტრაციული საქმის წარმოება დაიწყო და მოულოდნელად მოგვცეს გაფრთხილება. ჩვენ ეს ამბავი დავუკავშირეთ იმას, რომ ამავდროულად შეტანილი გვქონდა განაცხადი ახალ ლიცენზიაზე. მათ არ სურდათ ახალი ლიცენზიის მოცემა და მოგვცეს გაფრთხილება, რომ შემდეგ ამ ახალ ლიცენზიაზე უარის თქმის საბაბი ჰქონოდათ.“

მამუკა ღლონტმა ახალ ლიცენზიაზე მოთხოვნა კომისიაში დეკემბრის თვეში შეიტანა. კომისიას ამ მოთხოვნის განხილვისთვის ჰქონდა 30-დღიანი ვადა, რომელიც არ დაიცვა და არც პასუხი შეატყობინა „მაესტროს“. 30-დღიანი ვადის დარღვევის შემდეგ, 2008 წლის 20 მარტს „მაესტროს“, გადაცემა „პროფესია ჟურნალისტის“ ეთერში გასვლის გამო, შეეფარდა სანქცია და შემდეგ ეს სანქცია „მაესტროსთვის“ ახალი ლიცენზიის გაცემაზე უარის საფუძველი გახდა. ადვოკატი კომისიას ედავებოდა, - მათ კანონით დადგენილ ვადაში მიეცათ პასუხი „მაესტროსთვის“ ლიცენზიის მიცემაზე, ეს სანქცია ვერ იმოქმედებდა (რადგან არ არსებობდა იმ მომენტისთვის) და შედეგიც განსხვავებული იქნებოდა, ანუ „მაესტრო“ ახალ ლიცენზიას მიიღებდაო.

„მაესტრომ“ მარეგულირებელ კომისიასთან სასამართლო პროცესი წააგო. მამუკა ღლონტი, სასამართლოს პარალელურად, ბრძოლის სხვა მეთოდებსაც იყენებდა. მან რამდენიმე საპროტესტო აქცია მოაწყო, შემდეგ ღია წერილით მიმართა საქართველოს პრეზიდენტს, ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო მდივანს კონდოლიზა რაისს, დააფუძნა ჟურნალისტთა ასოციაცია, გადაიღო კლიპები სიტყვის თავისუფლების თემაზე, შეხვდა საერთაშორისო ორგანიზაციებს. დემოკრატიზაციის ახალი ტალღის ფონზე, მისი მოთხოვნა დაკმაყოფილდა და პოლიტიკური გადაწყვეტილების შედეგად მიღებული ლიცენზია 2008 წლის 3 დეკემბერს ამოქმედდა.

ტელეკომპანია „იმედი“

2007 წლის 7 ნოემბერს დაიწყო სახელისუფლებო გავლენისაგან თავისუფალი ერთ-ერთი ბოლო ტელევიზიის „იმედის“ მესაკუთრეზე შეტევა. იმედი 7 ნოემბრის მოვლენებს პირდაპირ ეთერში აშუქებდა. სპეცსამსახურებმა საღამოს 8 საათისათვის ტელეკომპანია დაარბიეს და მაუწყებლობა გათიშეს.

ჯერ კიდევ ზაფხულში მედიასაშუალებებით გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, „იმედის“ დამფუძნებელსა და მესაკუთრეს ბადრი პატარკაციშვილს ხელისუფლებამ, ტელევიზიის სანაცვლოდ, ერთ მილიარდად შეფასებული საქართველოს რკინიგზა შესთავაზა, თუმცა ამ გარიგებაზე პატარკაციშვილმა უარი თქვა. მისი გარდაცვალების შემდეგ „იმედმა“ მფლობელი მაინც შეიცვალა. ჯერ კიდევ 2008 წლის თებერვლისთვის „იმედის“ დამფუძნებელი იყო სააქციო საზოგადოება „იმედია“. „იმედიას“ 65%25 ეკუთვნოდა სააქციო საზოგადოება GMGG-ის, ხოლო 65%25 - შპს „უნივერსალს“. სს GMGG-ის 70%25-ის მფლობელი გიორგი ჯაოშვილი იყო. გიორგი ჯაოშვილი პროკურატურის წინაშე აღიარებდა, რომ სინამდვილეში ის აქციების ნომინალური მფლობელი იყო, საკუთრება კი ბადრი პატარკაციშვილს ეკუთვნოდა. ბადრი პატარკაციშვილის გარდაცვალების შემდეგ 2008 წლის თებერვალში მან თავისი წილი ჯოზეფ ქეის იგივე სოსო კაკიაშვილს მიჰყიდა. 2008 წლის დეკემბერში მან გადაფორმების დეტალები პრესკონფერენციაზე გაახმაურა:

„ჩვენ წავედით მარჯანიშვილის ქუჩაზე მდებარე სანოტარო ოფისში, სადაც უკვე ყველა დოკუმენტი გამზადებული იყო ხელმოსაწერად. ნოტარიუსის ეზოში იყვნენ დაცვის თანამშრომლები, რომლებიც შენობაში არავის უშვებდნენ. შიგ შენობაში იმყოფებოდნენ შსს-ს და სხვა სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლები. მე მაშინ ვუთხარი, რომ აქციები სასამართლოს მიერ დაყადაღებულია და ეს გარიგება იმთავითვე იქნებოდა ბათილი. ამაზე ნოტარიუსი დამეთანხმა და დაახლოებით 2 საათის შემდეგ მოიტანეს 19 თებერვლით დათარიღებული სასამართლო გადაწყვეტილება კომპანიის აქციებზე ყადაღის მოხსნის თაობაზე. მე განვუცხადე ნოტარიუსს, რომ, კომპანიის წესდების მიხედვით, არ მქონდა აქციების გასხვისების უფლება, ვიდრე სხვა აქციონერები არ დამრთავდნენ ამის ნებას. იქ დამსწრე საზოგადოებამ მიმანიშნა, რომ ეს საკითხი არ წარმოადგენს პრობლემას. მიღებული იქნა გადაწყვეტილება, ერთი აქციის ფასი განსაზღვრულიყო 40 ლარით. საბოლოოდ დოკუმენტში დაფიქსირდა - GMGG-ის 70%25-ის ღირებულება 450 000 ლარი. ამის შემდეგ იძულებული ვიყავი, ხელი მომეწერა აქციების ყიდვაგაყიდვის ხელშეკრულებისთვის.“ პრესკონფერენციის შემდეგ გიორგი ჯაოშვილი რამდენიმე ტელეკამერის თანდასწრებით სახალხო დამცველმა სოზარ სუბარმა სომხეთის საზღვარზე გადააცილა. პრესკონფერეციის დასრულებისას პატარკაციშვილების ადვოკატმა პიტერ გოლდსმიტმა განაცხადა, რომ პატარკაციშვილის ქვრივი ინა გუდავაძე აპირებს, საქართველოს მთავრობას უჩივლოს.

ჯოზეფ ქეის, რომელიც ტელეკომპანია „იმედის“ ფაქტობრივი და იურიდიული მფლობელია, საქართველოში 30 მილიონზე მეტი აქვს დაბანდებული შაქრის და მეტალურგიულ ბიზნესში.

მფლობელთა ჩანაცვლების სქემა

„ვარდების რევოლუციის“ შემდეგ ტელეკომპანიების გადანაწილების პროცესი რამდენიმე ეტაპად განხორციელდა და 2004 წელს არსებული 12 ტელევიზიიდან 11-ს შეეხო. უმრავლესობას მფლობელთა ჩანაცვლების პრობლემა დაუდგა და რამდენიმეს ლიცენზია ჩამოერთვა (პრობლემა არ შექმნია - თუ არ ჩავთვლით 2007 წლის 7 ნოემბრის შეჩერებას - ტელეკომპანია „კავკასიას“). მთავარი მეწილეები არიან - ქიბარ ხალვაში, დავით ბეჟუაშვილი, ოფშორულ ზონაში დარეგისტრირებული კომპანია „გეომედია გრუპი“, და კომპანია „მაგი სტილის“ დამფუძნებლები გოგი გეგეშიძე და ირაკლი ჩიქოვანი. ამ სიიდან ქიბარ ხალვაში ზუსტად იმ დღეს ამოვარდა, როცა ირაკლი ოქრუაშვილი თანამდებობიდან გადადგა. დანარჩენები კი უმრავლესი ტელეკომპანიების საკონტროლო პაკეტებს ფლობენ. „მაგი სტილს“ საქართველოს ხელისუფლებისგან მრავალმილიონიანი სახელმწიფო შეკვეთები აქვს აღებული (მაგალითად, სამხედრო მოსამსახურეთა საცხოვრებელი კომპლექსი კახეთის გზატკეცილზე).

6 ტელეკომპანიის ყოფილი მფლობელი („რუსთავი 2“, „მზე“, „იმედი“, „ობიექტივი“, „ევროპა“, „საქართველოს ხმა“) საკუთარი შელახული უფლებების აღდგენას მართლმსაჯულების ორგანოების დახმარებით ცდილობს.

თუკი წინათ მედიამფლობელები და ჟურნალისტები ერთ მხარეს იყვნენ და ხელისუფლებას აკრიტიკებდნენ, „ვარდების რევოლუციის“ შემდეგ მფლობელები და ხელისუფლება ერთად უპირისპირდებიან ჟურნალისტებს. ტელეკომპანიებში მფლობელთა ცვლილებებს გადაცემების დახურვა მოჰყვა, ბევრმა ჟურნალისტმა ტელევიზია დატოვა, ბევრიც ტელევიზიიდან ტელევიზიაში გადასვლით ინარჩუნებს სამსახურს.

დისკუსია

ავტორი: ნინო ჯაფიაშვილი

მონაწილეები:

ნინო ზურიაშვილი
ჟურნალისტური გამოძიების ავტორი, სტუდია „მონიტორი“

პაატა ვეშაპიძე
რედაქტორი, გაზეთი „24 საათი“

გიორგი ჩხეიძე
იურისტი, სახალხო დამცველის მოადგილე

ბადრი კოპლატაძე
ჟურნალისტიკისა და მედიამენეჯმენტის კავკასიური სკოლის ასისტენტ პროფესორი

ირაკლი ცნობილაძე
ადვოკატი, წარმოადგენს ტელეკომპანია „ევროპის“ მფლობელებს

ამ დისკუსიას რამდენიმე მიზანი ჰქონდა. პირველი - შეგვეფასებინა ნინო ზურიაშვილის ჟურნალისტური გამოძიება. რამდენად მიუკერძოებელი, თანმიმდევრული და დასრულებული მასალაა ის, რასაც სტუდია „მონიტორმა“ მოუყარა თავი. მეორე - გვემსჯელა ამ გამოძიების შედეგებზე და გამოგვეტანა დასკვნები. არის თუ არა კავშირი „ვარდების რევოლუციის“ შემდეგ საერთაშორისო ორგანიზაციების ანგარიშების მიხედვით საქართველოში გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვასა და ელექტრონული მედიის მფლობელების შეცვლას შორის? რატომ არის მნიშვნელოვანი, რომ გამჭვირვალე იყოს მედიაბიზნესის მეწილეთა ვინაობა, მათი კერძო ქონების გასხვისებისა და ყიდვის სქემები? არიან თუ არა დღეს მედიაბაზარზე მონოპოლისტები და ვინ არიან ისინი? აძლევს თუ არა კანონმდებლობა საჯარო მოხელეებს საშუალებას, ფლობდნენ და მართავდნენ მედიაკომპანიებს? რა მექანიზმები არსებობს იმისათვის, რომ მედიამფლობელთა ვინაობა და მათი ცვლილება გამჭვირვალე გახდეს? დისკუსიაში ამ საკითხებზე ვსაუბრობთ.

ნინო ჯაფიაშვილი: თითოეულ თქვენგანს ჰქონდა საშუალება, წაეკითხა მასალა, რომელსაც თავი მოუყარა სტუდია „მონიტორმა“ და ნინო ზურიაშვილმა. როგორ შეაფასებდით ამ გამოძიების ხარისხს? არის თეთრი ლაქები ამ მასალაში?

პაატა ვეშაპიძე: ჩემთვის ამ გამოძიებაში არის თეთრი ლაქები. პირველი ასეთი ლაქა „იმედის“ ისტორიაშია. როდესაც „იმედზე“ ვლაპარაკობთ, თუ გვინდა სურათი სწორად წარმოვადგინოთ, „მეტრომედიას“ პერიოდი არ უნდა გამოვტოვოთ. ეს რატომღაც გამოტოვებულია. თავის დროზე ბადრი პატარკაციშვილი ამბობდა, - „იმედი“ მე არ მეკუთვნის, ის ეკუთვნის „მეტრომედიასო“. ამიტომ „იმედის“ მფლობელობის ისტორიაში ეს ძალიან მნიშვნელოვანი მომენტია. ეს სრულიად ღია ინფორმაცია იყო, მუშაობდა ამერიკელი მენეჯერი თუ გენერალური დირექტორი, შეიძლებოდა მასთან საუბარი, იმის დასადგენად, რა ფორმით იყო „მეტრომედიის“ კუთვნილება „იმედი“. სინამდვილეში აღმოჩნდა, რომ ეს სულაც არ ყოფილა ასე. ჩვენ კი გვეუბნებოდნენ, - „მეტრომედიის“ საკუთრებააო. არ არის ეს მნიშვნელოვანი მომენტი? ვფიქრობ, ძალიან მნიშვნელოვანია, მით უმეტეს, მერდოკის სახელს უკავშირდება.

ახლა რაც შეეხება „მე-9“ არხს. იქაც თეთრი ლაქა დარჩა იმიტომ, რომ “მე-9” არხის დახურვის, კუთვნილების, ტექნიკის გადანაწილების საკითხები ცხადდება ეროსი კიწმარიშვილის ნალაპარაკევიდან. აქაც არსებობდა ხელმისაწვდომი წყაროები ამის გადასამოწმებლად. ეროსი კიწმარიშვილი, მე რაც ვიცი, იმ ამბისგან სრულიად განსხვავებულ რაღაცას ჰყვება, დიამეტრალურად განსხვავებულს. მართლა ითხოვდა ბიძინა ივანიშვილი, რომ საიდუმლოდ დარჩენილიყო „მე-9 არხის“ „რუსთავი 2“-ისთვის მიკუთვნების თუ, არ ვიცი, რა სიტყვა ვიხმარო, საკითხი. მაგრამ ეს ვინმემ კი არ გათქვა, გათქვა თვითონ ეროსი კიწმარიშვილმა. შეიძლებოდა ამ ვერსიის გადამოწმება, ეროსი კიწმარიშვილი შეხვდა ივანიშვილს, და არსებობდა გადამოწმების წყაროები - „ქართუ ჯგუფი“, ანუ ბიძინა ივანიშვილის მხარე, ასევე საბედნიეროდ, ცოცხალი და ჯანმრთელია „მე-9 არხის“ ყოფილი დირექტორი...

ნინო ზურიაშვილი

ნინო ზურიაშვილი: ვინ? ტრიპოლსკი? ვესაუბრე ტრიპოლსკის, რა იცით, რომ არ მისაუბრია... ტრიპოლსკი ამ დროს აღარ მუშაობდა „მეცხრე არხზე“. ეს ვერსია ორ სხვადასხვა წყაროსთან გადავამოწმე: ინვესტორი, ანუ ივანიშვილი, თავად პრეზიდენტმა იშოვა და წარუდგინა „რუსთავი 2“-ის მფლობელს. ამიტომ ეროსიმ კი არ უთხრა სააკაშვილს, არამედ სააკაშვილმა შესთავაზა ეროსის ივანიშვილის მონაწილეობა „რუსთავი 2“-ის გარდაქმნის პროცესში.

პაატა ვეშაპიძე: არ ვიცი, აქ არ ჩანს. ამიტომ ეს თეთრი ლაქები ჩემთვის დარჩა. სურათი საბოლოოდ არ არის ნათელი და შესაძლებელია, ვიღაცას ამანაც გაუჩინოს შეგრძნება, რომ წყაროებიც წინასწარ არის შერჩეული. ჟურნალისტურმა გამოძიებამ დასკვნა უნდა დადოს, ყველაფერი მაქსიმალურად ამოწუროს.

გიორგი ჩხეიძე: მფლობელობის საკითხი რომ გაურკვეველია, ჩემთვის ეს უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ის, რომ ეს ტელეკომპანიები ხელისუფლების ხელში გადავიდა. ამ ჟურნალისტური გამოძიებიდან, შესაძლოა, 100%25-ით ვერ დავასკვნათ, რომ ყველა მედიასაშუალება აპრიორი ხელისუფლების ხელში გადავიდა. მაგრამ ის, რომ მედიასაშუალებათა მფლობელობა გაურკვეველია, ეს ცხადია. ეს არის ჩემთვის ამ გამოძიების შედეგი.

პაატა ვეშაპიძე: ეს ერთი მხარეა, მაგრამ მეორეა ის, თუ როგორ გადადიოდა ეს მედიასაშუალება ერთი ხელიდან მეორეში. ჩემთვის აქ არის თეთრი ლაქები.

ბადრი კოპლატაძე: დიდწილად ვეთანხმები პაატას ჩამონათვალს. მაგრამ მინდა, ზოგადი შეფასება გავაკეთო. მეჩვენება, რომ ეს გამოძიება ცოტა ეკლექტურია. 12 საქმის ერთ გამოძიებაში ჩატევა ძალიან ძნელი საქმეა. ყოველთვის კარგია, როცა გამოძიება კონცენტრირებულია რაღაც კონკრეტულ მიმართულებაზე. თითოეული საქმე თავის მხრივ იმდენ კითხვას ბადებს, წაკითხვის მერე დამრჩა შთაბეჭდილება, რომ ეს მასალა პუბლიცისტიკასთან უფრო ახლოსაა, ვიდრე ჟურნალისტურ გამოძიებასთან. ჩემთვის უფრო გასაგები იქნებოდა ყველაფერი, თუ ერთ საქმეს აიღებდით და უფრო სიღრმისეულად შეისწავლიდით; მით უმეტეს, არის რამდენიმე ფაქტი, რომლებიც ცნობილი იყო. პრინციპში, იმაზე ბევრად შორს არც თქვენ წასულხართ.

ნინო ჯაფიაშვილი: ახალი ვერაფერი ნახეთ ამ მასალაში?

გიორგი ჩხეიძე: ახალი ჩემთვის ეროსის საუბარი იყო. ბოლოს რაც ხდება „რუსთვი 2“-თან დაკავშირებით, ეს ჩემთვის ახალია. ის, რომ „ალანია“ ამდენ ხანს ულიცენზიოდ მაუწყებლობდა, ესეც ახალია. მაგრამ, იმასთან დაკავშირებით, თუ ვის რა ეკუთვნის, 100%25-იანი დოკუმენტაცია მართლაც არ არის.

ბადრი კოპლატაძე: დოკუმენტზე არ არის ლაპარაკი, სიცხადეზეა. შეიძლება დოკუმენტი არ იყოს, მაგრამ უფრო მეტი სიცხადე მივიღოთ. არ ვიცოდი „ობიექტივის“ საქმე, ამიტომ მას ვერ შევაფასებ. მაგრამ იგივე „რუსთავი 2“- თან დაკავშირებით, რაც აქ წერია, ტელევიზორში მაქვს მოსმენილი „ახალგაზრდა იურისტებისგან“, როდესაც გამოითხოვეს ეს დოკუმენტები. ამიტომ ვამბობ, რომ უკეთესი იქნებოდა გამოძიება კონცენტრირებულიყო რაღაც ერთ საქმეზე. შეიძლება ავტორს აქვს თავისი მოსაზრება, რატომ აქვს 12 თუ 14 საქმე და არა - ერთი. ბუნებრივია, აქვს, მაგრამ მე უფრო კომფორტულად ვიგრძნობდი თავს, კონკრეტულად ერთი რომელიმე საქმე თუ იქნებოდა და იმაზე მეტს გავიგებდით.

პაატა ვეშაპიძე: თავისთავად, „რუსთავი 2“ და „პირველი სტერეო“ ძალიან საინტერესო საქმეა, რომელსაც აუცილებლად მიემატება „მე-9 არხი“ და „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ რეფორმის დასაწყისი…

ირაკლი ცნობილაძე

ნინო ჯაფიაშვილი: თუ რატომ აირჩია ნინომ ასეთი დიდი თემა და რატომ შემოიყვანა 12 ტელეკომპანია, შეიძლება აიხსნას იმით, რა დასკვნას აკეთებს ჟურნალისტი, რა მიიღო 12 კომპონენტის გაერთიანებით, რა სურათი დაიხატა ამ 12 საქმის გვერდიგვერდ დადებით.

პაატა ვეშაპიძე: ნინო, შენთვის მთავარი ხომ ის იყო, რომ ირღვევა კანონი. და კანონის ცალსახა მოთხოვნაა, რომ გამჭვირვალე უნდა იყოს მედიამფლობელების ვინაობა საქართველოში, ანუ კანონი იმიტომ დაირღვა, რომ მედიამფლობელობის საკითხი არ არის გამჭვირვალე.

ნინო ზურიაშვილი: ერთია, რომ ირღვევა კანონი და ყველაზე დიდი წილის მფლობელი ოფშორული კომპანია სინამდვილეში ვისია, არ ვიცით, ეს არ არის გამჭვირვალეობა. მეორე - გამოიკვეთა სურათი, რომ ერთი და იგივე ჯგუფები დაეუფლნენ ტელევიზიებს. ეს ტენდენცია მფლობელების კუთხითაც დასტურდება.

როგორც კი დაიწყება აქ გამოთქმული რჩევების გაზიარება, საუბარი ერთი ტელეკომპანიის ისტორიის ღრმა შესწავლაზე, ძველ მფლობელებზე და ა.შ., დაირღვევა ამ გადაცემის მთავარი ღერძი. დაიკარგება საერთო სურათი.

გიორგი ჩხეიძე: ამ გამოძიებიდან მე დავინახე, რატომ არ არის მედია თავისუფალი. მესაკუთრეთა და მფლობელთა შეცვლა ჟურნალისტებზე ზევიდან ზეწოლას აადვილებს. თუმცა, ნინოს არ უნდა ჰქონდეს ამბიცია, რომ ამ კონკრეტული პროდუქტით ამას ამტკიცებს. მაგრამ იმის ერთ-ერთი მიზეზი, რომ პირამიდა ამოტრიალდა, შეიძლება მფლობელების შეცვლაც იყოს. თავისთავად ზეწოლის არსებობა-არარსებობაზე საუბრის საშუალებას გამოძიების დასკვნა, მგონი, არ იძლევა.

ბადრი კოპლატაძე: ერთი თემა მინდა ცალსახად განვმარტო. თავისთავად მედია არის ბიზნესი. მისი მფლობელები იცვლებიან ხან ისე, ხან ასე. ამაში ცუდი თავისთავად არაფერია. პრობლება მაშინ იქმნება, თუ რაიმე კანონდარღვევაა, ეს რაიმე ზეწოლით და ძალის გამოყენებითაა გაკეთებული, ან ფარულად, ან მოსყიდვით...

ნინო ზურიაშვილი: ან გადაბირებით...

გიორგი ჩხეიძე: გადაბირება, მე მგონი, ბიზნესის შემადგენელი ნაწილია.