ჩვენი ქალაქი ნელ-ნელა გამოდის წინა საუკუნის შუა წლებში შექმნილი იმ ტოლერანტული მითიდან, რომლის გარეგნულ, ვთქვათ, PR მხარესაც საფოსტო ბარათები წარმოადგენდა თბილისის ხედებით. ამ ბარათებზე სამი სხვადასხვა რელიგიის ტაძარი ერთმანეთის გვერდით იყო გამოსახული.

დღეს თბილისის სამარკო ნიშანი უფრო იმ ტიპის საგაზეთო განცხადებაა, რომლის ტექსტსაც სიტყვასიტყვით შემოგთავაზებთ: ,,109 კვმ. ბინის თეთრი კარკასი, მშენებარე 9 სართულიან კომპლექსში, ჯიქიას ქუჩაზე, საბურთალოზე, საბავშვო ბაღით და დაწყებითი სკოლით, დაცვით, კაბელური ტელევიზიით, მართლმადიდებლური ეკლესიით, მთავრდება 2007 წლის ნოემბერში, შესაძლებელია განვადება წინასწარ 30%25 ის გადახდით. ფასი ერთიანი გადახდით 470 დოლ, განვადებით 520 დოლ” (გაზეთი ,,სიტყვა და საქმე”, 20-21 სექტემბერი, 2006 წელი, გვ. 43)

მე თუ მკითხავთ, ეკლესიის დაგირავებას (ხაშმის ამბავს შეგახსენებთ) ისევ ჯობია იგი ამგვარად ჩართო სარეკლამო ინდუსტრიაში. აშკარაა, რომ საქართველო ნელ-ნელა იძენს ლიბერალური ქვეყნის ნიშნებს, სადაც ყველაფრის თქმა ,,მოსულა”, სადაც არსებობის უფლება ფუნდამენტალისტებსაც ისეთივე აქვთ, როგორიც ლიბერალებს. ოღონდ ეგ არის, რომ ჯერ კიდევ ახალგაზრდა დემოკრატიის მხარეში ლიბერალურ ფუნდამენტალისტური ბატალიები ხანდახან ამ უკანასკნელის სასარგებლოდ მთავდება ხოლმე. თუმცა, ბოლო მოვლენებს თუ გავიხსენებთ, არც მთლად ასეა საქმე:

დენ ბრაუნის გახმაურებული რომანიდან დავიწყოთ. ,,დავით აღმაშენებლის მართლმადიდებელი მრევლის კავშირის” პერმანენტული საპროტესტო აქციის მიუხედავად, კინო ,,რუსთაველის” დარბაზი გადაჭედილი იყო ,,და ვინჩის კოდის” ნახვის მსურველებით. სეანსების შეწყვეტა არც კინოს ადმინისტრაციას მოსვლია თავში აზრად და არც ქალაქის მესვეურებს ან სასამართლოს მოუნდომებია ამგვარი მითითების გაცემა. (თუმცა ამ უკანასკნელთ საამისო სამართლებრივი ბაზა, სურვილის შემთხვევაშიც კი, არ ექნებოდათ). ვერ გეტყვით, ამ ფილმის გამო ატეხილი აჟიოტაჟის ბრალი იყო თუ არა, მაგრამ ფაქტია, რომ ჩვენთან სამშვიდობო ტურნეთი ჩამოსულ მუნის მიმდევრებს საღამოს ჩასატარებლად დარბაზი არც ერთმა კინომ და თეატრმა არ დაუთმო. ამ შემთხვევაში, ალბათ, კინოსა და თეატრების ადმინისტრაციებში ფუნდამენტალისტური აქციების სინდრომისადმი შიშმა იმძლავრა. უცნობია, თბილისისგან სიშორის გამო მოხდა თუ რაიმე სხვა მიზეზით, მაგრამ ფაქტია, რომ სამეგრელო-ზემო სვანეთის გამგებელმა, ზაზა გოროზიამ ფოთის საკათედრო ტაძრის სარესტავრაციო ფული არაფრით არ ჩაურიცხა პირად ანგარიშზე ფოთის მთავარეპისკოპოს გრიგოლ ბერბიჭაშვილს. ამ შემთხვევაში შუასაუკუნეობრივ მოთხოვნაზე, აშკარად, დემოკრატიული სახელმწიფოს წესრიგმა იმარჯვა. დღეს კი უკვე ახალი ამბების ერთერთი ,,თოპ-თემა” საბურთალოზე მშენებარე ასირიელების ცენტრია, რომლის აშენებასაც ისევ გულმოდგინედ ეწინააღმდეგება ,,დავით აღმაშენებლის სახელობის მართლმადიდებელ მორწმუნეთა კავშირი“. თუმცა ამჯერად თავი ვერც საპატრიარქომ შეიკავა და მშენებლობის წინააღმდეგ მანაც გაავრცელა განცხადება. ცხადია, სანამ მშენებლობას რეალურად არაფერი დაემუქრება და იგი არ გაჩერდება, საკუთარი აზრის გამოთქმის, განცხადებების კეთებისა და საპროტესტო აქციების მოწყობის უფლება ყველას აქვს. დემოკრატიის ხიბლი სწორედ ეს არის. თუ მშენებლობა არ შეჩერდება, ბოლოდროინდელი ლიბერალურფუნდამენტალისტური ბატალიების ანგარიში 3:1 იქნება, თუ მშენებლობა რაიმე მიზეზით შეწყდა, მაშინ - 2:2. მაგრამ, ლიბერალიზმის საბოლოო დამარცხება, ალბათ, არც ეს იქნება. ანგარიშის გამოსწორების შანსი ახალგაზრდა დემოკრატიას კიდევ მიეცემა, ოღონდ მხოლოდ ერთ შემთხვევაში - თუ რომელიმე სერიოზული სოციალური კვლევა იტყვის, რომ იმ ახალგაზრდათა რიცხვი, რომლებიც ასე წერენ, მცირეა: (ფრაგმენტები ივანე ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოსოფიის მიმართულების პირველი კურსის სტუდენტთა კოლოკვიუმიდან): „მე პირადად ქართველისათვის სამშობლოს წინაშე ჩადენილ უდიდეს ცოდვად მიმაჩნია დღევანდელი ზოგადსაკაცობრიო პრინციპებისა და მენტალიტეტის ქართულ ცნობიერებაში შემოტანის მცდელობაც კი“ (დავით კაპანაძე); „ყველაზე დიდ დანაშაულად მე სამშობლოს წინაშე ჩადენილი ცოდვა მიმაჩნია. ასეთი ადამიანი ჩასაქოლია. ის სიცოცხლის ღირსი არ არის“ (ვიქტორია დავითაშვილი); „რწმენის ღალატი სამშობლოს ღალატია. ქართველები, როდესაც ისინი სარწმუნოებას ივიწყებდნენ და ამით ეროვნულობასაც კარგავდნენ, აბო თბილელმა იხსნა ცოდვებისაგან“ (ანა ლორია); „ქალი წმინდაა და სპეტაკი თავისი ბუნებით, ის ხომ დედაა - და ამიტომ მასზე საუბრისას სიფრთხილეა საჭირო, ქალმა დაგვღუპა და მანვე გვიშვა მაცხოვარი... კაცობრიობის ცოდვებისაგან განსაწმენდად...“ (დავით კაპანაძე). გადმობეჭდილია: ჟურნალიდან ,,დრო მშვიდობისა” (12.2006.ICCN)

ჩვენი წრე

ნანა ნიჟარაძე

,,მე დენ კეპლინგერი მქვია, ხეიბარი ვარ”, - ასე იწყება არა ერთი კონკურსის ლაურეატი ფილმი ,,მეფე ხეიბარი”. კამერა დენის მას შემდეგ დაჰყვება, რაც 12-ის გახდა. ცერებრალური დამბლით დაავადებული ნიჭიერი ბიჭის ცხოვრება, რომელიც მამამ დაბადებისთანავე მიატოვა და რომელსაც საოცრად ოპტიმისტი, მიზანსწრაფული დედა ზრდის, საინტერესო ნამდვილად გამოდგა, - დენ კეპლინგერი დღეს ცნობილია თავისი მხატვრობით. მისი ნამუშევრები ნიუ იორკში, ფილ კაინდის გალერეაშია გამოფენილი და წარმატებით მხოლოდ ავტორის ბიოგრაფიის გამო არ სარგებლობს. თუმცა აქამდე გრძელი და ძნელი გზა იყო გასავლელი. გზა, რომელიც დენმა დედის, მეგობრების, მასწავლებლების, ლექტორების - მთელი ამერიკის დახმარებით გაიარა.

,,როცა ვხატავ, მესმის საოცრად ნაზი ხმა, რომელიც მეუბნება ფუნჯი რა მიმართულებით უნდა ვამოძრაო. მე ვემორჩილები ამ ხმას. ფუნჯი ჩემი ძალაა”, - ამ სიტყვებს დენი კლავიატურაზე კრეფს. სხეული ცუდად ემორჩილება, ამიტომ წერს და ხატავს სპეციალური მოწყობილობის საშუალებით. მას თავზე იმაგრებს, საჭიროების მიხედვით, ჩხირით ან ფუნჯით. ასე აზავებს ფერებსაც პალიტრაზე - თავზე მიმაგრებული ფუნჯით. ,,რთულია, - ამბობს თაუსონის უნივერსიტეტის ლექტორი, რომელმაც დენის ფუნჯი საკუთარ თავზე ,,გამოსცადა”, - ჩემი სხვა სტუდენტებიც რომ შენსავით ბეჯითები იყვნენ, დიდ წარმატებას მიაღწევდნენ”.

როცა პატარა იყო და დედას თოვლიან ბაღში სასეირნოდ გაჰყავდა, ბიჭუნას, რომელსაც გუნდის გაკეთება არ შეეძლო, ეჩვენებოდა, რომ თავად იყო ფიფქი... მერე ,,სუპერ-ეტლი” მიუტანეს, გადამრთველებითა და სიჩქარეებით. დენიც მაქსიმალური სიჩქარით მიქროდა. ერთხელ ჩიტსაც გაეკიდა. ,,მივეპარე და გავირინდე...” - წერს... გულახდილად მოგვითხრობს საკუთარ ცხოვრებაზე: სიძნელეებზე, რომლებიც ჩვეულებრივ სკოლაში სწავლის დაწყებისას შეხვდა; მასწავლებლის თანაშემწეზე, რომელიც გვერდით ედგა და უცნობ გარემოსთან შეგუებაში ეხმარებოდა; მეგობრებად ქცეულ ამხანაგებზე; ნახატების პირველ პერსონალურ გამოფენაზე; იმ დღეზე, როცა გადაწყვიტა დამოუკიდებელად ეცხოვრა და ოთახი იქირავა; უნივერსიტეტზე, რომლის დასრულება, მანტიასა და ქუდში გამოწყობილს, უნივერსიტეტის სცენაზე სხვა კურსდამთავრებულებთან ერთად საზეიმოდ მიულოცეს; დედაზე, რომელიც იმ დღესაც მხარში ედგა, როგორც ყოველთვის; ლორაზე, რომელიც უყვარს და იცის, ერთად ვერ იქნებიან...

დენ კეპლინგერი ერთ-ერთია იმ 650 მილიონ ადამიანს შორის, რომელთაც მსოფლიო სტატისტიკაში შეზღუდული შესაძლებლობების მქონეთა გრაფა უჭირავთ. ძალიან ბევრი თანაგრაფელისგან განსხვავებით მან საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზება მოახერხა. აწყობილი საზოგადოებრივი სისტემის პირობებში ამის მიღწევა უკვე შენს ნებისყოფასა და სურვილზეა დამოკიდებული. როცა სისტემა ასაწყობია, ძნელია ყველას დაანახო, რომ ,,ხეიბრის სხეულში გონიერი ადამიანის სულია გამომწყვდეული” (დენ კეპლინგერი)...

ჯაბა

ჯაბა ტატიშვილი ერთ-ერთია იმ 236280 ადამიანს შორის, რომლებიც საქართველოში I, II და III ჯგუფის ინვალიდობის პენსიას იღებენ. სპეციალისტები, როგორც სამთავრობო, ისე არასამთავრობო სტრუქტურებიდან, ამბობენ, რომ ეს არ არის ზუსტი რიცხვი, რადგან ბევრს არ სურს ამ კატეგორიის პენსიონერთა რიგებში ჩადგომა. მიზეზი ორია: ერთნი მიიჩნევენ, რომ არ ღირს სპეციალური ექსპერტიზების გავლა, თანხებისა და ენერგიის ხარჯვა იმისთვის, რომ სოციალური (მოხუცებულობის) პენსია ინვალიდობის პენსიით ჩაანაცვლო; მეორენი ცდილობენ საერთოდ არ გაერიონ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონეთა რიგებში - რცხვენიათ იმის აღიარება, რომ სხვებს - ყველას, დანარჩენებს - არ ჰგვანან. ასეთ გადაწყვეტილებას, საკუთარი შვილების ნაცვლად თავდაპირველად მშობლები იღებენ. ასე იქცევა სახლი ციხედ, ოჯახის წევრები კი - მეციხოვნეებად. ცხოვრება კი ამასობაში სადღაც, გვერდით ჩაივლის.

ჯაბას სახლი ციხედ არ ქცეულა. მშობლები მას თავიდანვე დამოუკიდებლობას აჩვევდნენ, - უშვებდნენ ქუჩაში, არ უშლიდნენ თანატოლებთან ურთიერთობას. ჯაბა 25 წლისაა, ზუსტად იმდენის, რამდენისაც დენ კიპლინგერი იყო, როცა მის შესახებ ფილმის გადაღება დასრულდა. მასაც, დენივით, ცერებრალური დამბლა აქვს, ნათელი გონება და სურვილები, ოღონდ - განსხვავებული. ,,ინვალიდი ბავშვი არ უნდა ჩაიკეტოს სახლში, - ამბობს იგი, - არასრულფასოვნების კომპლექსი არ უნდა ჰქონდეს არც ბავშვს, არც მშობელს. მე ხშირად გავდიოდი გარეთ, ირგვლივ მყავდა ბევრი ადამიანი, ჩემზე უფროსები, მათმა მოსმენამ, მათთან ერთად მანქანით სიარულმა გამივითარა ტვინი. მშობელმა თუ ის იფიქრა, სირცხვილია, ბავშვის გარეთ გაყვანა, მაინც არაფერი გამოვაო, დამ- თავრებულია - ვერ გადალახავს იმ მნიშვნელოვან მომენტს და სულ ჩაიკეტება სახლში. ისეთი პირობები უნდა არსებობდეს, რომ ინვალიდი გარეთ უპრობლემოდ გავიდეს, რომ ქვეყანამ დაინახოს - ჩვენ ვართ.

აქ ჯერ ისეთი სისტემაა, ინვალიდი ძალიან ჩაკეტილია თავის სახლში, თავის თავში. უცხოეთში ყველგან წახვალ და წამოხვალ. აქ... მაგალითად, მყავს მოტორიანი ეტლი. აქედან დიდ დიღომში მაინც ვერ წავალ - აკუმულატორი არ მეყოფა. უცხოეთში ისეთი სისტემაა, ნებისმიერ ადგილას მოახერხებ დატენას. გზებიც ისეა მოწყობილი, უპრობლემოდ იმოძრავებ. აქ?.. ვთქვათ, მარტო ხარ და არ გინდა ვინმე შეაწუხო, - ვერ მოახერხებ, მაინც და მაინც ვიღაცას უნდა სთხოვო დახმარება. ასე არ შეიძლება. ყოველ დღე მეგობარსაც ვერ სთხოვ დამეხმარეო, მასაც ხომ თავისი ცხოვრება აქვს...”

ჯაბას კარგი მეგობრები ჰყავს. ხშირად აკითხავენ და გარეთ გაჰყავთ. ჯაბას დედა, ქალბატონი ნანა ამბობს, რომ საბურთალოს ამ უბნისთვის, სადაც, როგორც აღმოჩნდა, რამდენიმე ინვალიდი ცხოვრობს, ეს გამონაკლისია, - ,,ძირითადად, სახლში ჰყავთ ბავშვები გამოკეტილი, რაც ძალიან ცუდია. ჯაბა ისეთი დიაგნოზით დაიბადა, ექიმებმა მასზე უარის თქმაც კი გვირჩიეს, მაგრამ არ დავნებებულვართ. მოტორული პრობლემების გარდა გონებრივი ჩამორჩენაც გვქონდა. ბევრი დრო და პროცედურა დაგვჭირდა, რომ მიგვეღწია იმ მდგომარეობისთვის, რომელიც დღეს გვაქვს. ჩემი მეუღლე ცოცხალი იყო და ხანგრძლივად მივდიოდით სამკურნალოდ მოსკოვში, ევპატორიაში, გურჯაანში ტალახებით ვმკურნალობდით. ბოლოს ვიყავით ვილნიუსში. 1993 წელს, როცა ჩემი მეუღლე გარდაიცვალა, ყველაფერი ეს დასრულდა. ჩვენ არანაირი საშუალება აღარ გვქონდა, რომ გვემკურნალა...

ჯაბა თავის თავს თვითონ უვლის - თვითონ ჭამს, თვითონ იცვამს, იხდის, ოღონდ ღილების შეკვრა უჭირს. მთელი ეს წლები ვცდილობდით, ბევრი მიგვეცა მისთვის. 6 წლის იყო, ჭადრაკი რომ ვასწავლეთ, სწავლაც თავის დროზე დაიწყო, 61-ე საშუალოდან მოდიოდნენ პედაგოგები, მე-7 კლასში იყო, ,,პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი” რუსულად რომ წაიკითხა. საერთოდ, რუსული უფრო ეხერხება. იცის კომპიუტერი, ინგლისური, ძალიან ბევრ რამეში ერკვევა კარგად - სპორტში, მუსიკაში. სიამოვნებით ესწრება ყველა სპორტულ ღონისძიებას, ახლა, მაგალითად, ფეხბურთზეც იყო წასული. მოკლედ, ბევრი შეუძლია, მაგრამ...”

მაგრამ ამ შესაძლებლობებს ჯაბა ვერ იყენებს. შეუძლია კომპიუტერთან მუშაობა, მაგრამ კომპიუტერი არა აქვს; უყვარს თეატრი, მაგრამ იქ სულ რამდენჯერმეა ნამყოფი - მის პატარა ოჯახს იმდენი შემოსავალი არა აქვს, რომ ტაქსის დაქირავება სურვილისამებრ შეძლოს. ქალბატონ ნანას შვილისთვის მასაჟების გაკეთებაც ვერ მოუხერხებია.

,,ცერებრალური დამბლა ისეთი დაავადებაა, რომ სულ მკურნალობა უნდა, სულ მასაჟები, თუ ეს ციკლი წყდება, რეგრესი იწყება, - გვიყვება ქალბატონი ნანა, - 1998-1999 წლებში დიღომში სპეციალურ ვარჯიშებს უტარებდნენ ორგანიზმის დასაჭიმად, ახლა ესეც აღარაა. რატომღაც 18 წლის ზემოთ ინვალიდებისთვის შეღავათები არ არის - არც საგზური, არც სამედიცინო მანიპულაციები, თითქოს 18 წლის ზემოთ აღარავითარი სამედიცინო და სოციალური პრობლემა აღარ ჰქონდეთ.

ჩვენ, რაკი ამათ ვუვლით, შეგვიძლია არ ვიმსახუროთ. 2-ლარიან დანამატს ვიღებდით ამ მოვლისთვის. ხომ სასაცილოა? სულ 38 ლარია პენსია, რომელსაც ჯაბა იღებს. როგორ უნდა ვიმყოფინოთ, როცა 300 დოლარი მარტო მასაჟებს სჭირდება? იყო საუბარი იმაზე, რომ მომვლელთა დანამატი პენსიის რაოდენობამდე გაეზარდათ, მაგრამ ესეც - 18 წლამდე. ეს დიდი უსამართლობაა, რადგან ყველაფერი თანხაზეა დამოკიდებული. თუ ფული არა გაქვს, ე.ი. ბავშვი სახლში უნდა დასვა და გყავდეს ასე. ხომ ამდენი არასამთავრობო ორგანიზაციაა, მაგრამ... ექვსი წელია მას შემდეგ, რაც მეუღლე გარდამეცვალა, და ისიც ვერ მომიხერხებია, სადმე დასასვენებლად გავიყვანო ჯაბა. წლევანდელი ცხელი ზაფხულიც თბილისში გავატარეთ, არადა ამათ ყველას გულის პრობლემაც აქვთ, რადგან ვერ მოძრაობენ. იქნებ პრეზიდენტამდე მივიდეს ეს ამბავი და შეგვიმსუბუქდეს მდგომარეობა... ადრე აქ ცხოვრობდნენ, ახლოს, პრეზიდენტი და ქალბატონი სანდრა. სანდრამ ორჯერ ეტლი გამოუგზავნა ჯაბას, ვთხოვეთ და გამოუგზავნა. ძალიან კარგი პიროვნებაა, ძალიან მიყვარს, ძალიან ვაფასებ. აქ, ქუჩის კუთხეში, ინვალიდი ბიჭია, ბებია-ბაბუა ზრდიდა, ახლა სულ ობლად დარჩა და ძალიან აქცევს ყურადღებას. ჩვენც დაგვირეკეს მისი არასამთავრობოდან, - შეგიძლიათ ბალნეოლოგიურში აბაზანებზე ატაროთ ბიჭიო, მაგრამ უარი ვთქვი, წასვლა-წამოსვლას ტაქსი სჭირდება, ამის ფული კი არ გვაქვს...

მე შემახსენებენ ხოლმე, რომ მყავს უფროსი შვილი, რომელსაც შეუძლია მოგვიაროს. დიახ, მყავს 29 წლის ვაჟი, მაგრამ მას მეუღლე და ორი მცირეწლოვანი შვილი ჰყავს და ჩვენ როგორ უნდა მოგვხედოს, როცა არ მუშაობს და თავის ოჯახს ძლივს ინახავს. არ იფიქროთ, რომ ზარმაცია. აქვს პროფესია, ეძებს სამუშაოს, მაგრამ უშედეგოდ. ოჯახიდან ერთ-ერთი მაინც რომ დაასაქმოს სახელმწიფომ, ელემენტარულ პრობლემებს მაინც მოვიგვარებდით. პროფესია მეც მაქვს - ფილოლოგი ვარ, მაგრამ 47 წლის გახლავართ, ამ ასაკისა კი აღარავის უნდიხარ. მაინც ვცდილობ რაღაცას, იძულებული ვარ სამსახურზე ვიფიქრო, თუმცა ჯაბას, ფაქტობრივად, მთელი დღის განმავლობაში უნდა ყურად- ღების მიქცევა. ამას საკუთარი თავის გამოკვება, ჩაცმა, მიხედვა მაინც შეუძლია, მაგრამ ბევრს ვიცნობ, ვისი შვილიც დაუხმარებლად ვერაფერს აკეთებს. მათ რა უნდა ქნან?”

თუმცა კითხვა უყვარს, ჯაბას დიდი ხანია აღარაფერი წაუკითხავს, - მთელი მისი ფიქრები იმისკენაა მიმართული, როგორ იშოვოს ფული. მეგობართან ერთად მაღაზიების მონობარათებით მომარაგება დაიწყო. უარს არავინ ეუბნება, მითუმეტეს - უბანში, მაგრამ, აქედან მიღებული შემოსავალი საქმის აწყობას არ ჰყოფნის. ქალბატონი ნანა დარწმუნებულია, მცირე კრედიტის აღების საშუალება მაინც რომ ჰქონდეს, მისი ვაჟი აუცილებელი სამედიცინო მანიპულაციებისთვის საჭირო ფულის შოვნას მოახერხებდა.

„საზღვარგარეთ ამის მოგვარება პრობლემა არ იქნებოდა: იქ იმხელა კომპენსაცია აქვთ ინვალიდებს, ბანკებმა იციან, რომ სესხი დაუბრუნდებათ; იქ სხვანაირადაა ყველაფერი მოწყობილი... ჩვენთან პირველი ჯგუფის ინვალიდს 48 ლარი აქვს და ორი ათასიანი სესხი რით უნდა დაფაროს?.. მე კი ფული მჭირდება, რომ ისევ ფული გავაკეთო. მონოები ნაღდი საქმეა - საქონელი სულ საღდება, არ ფუჭდება... კრედიტი რომ მიმეღო, თუ ვერ ავაწყობდი საქმეს, ბოლო-ბოლო, გაიყიდებოდა, რასაც გამოვიტანდი და დავაბრუნებდი იმ ფულს. არ არის საშიში, მაგრამ... უფულოდ ვერაფერს გააკეთებ, ფული კი არ მაქვს... სულ ამაზე ვფიქრობ”.

შავ-თეთრი სურათი

მსოფლიო ბანკის ინიციატივითა და დაფინანსებით საქართველოში ინვალიდთა მდგომარეობის ოთხთვიანი თვისებრივი კვლევა ჩატარდა. ამ პროექტის განხორციელების უფლება ორგანიზაცია PAconsulting-მა მოიპოვა. კვლევა, რომელიც წელს, მაისში დაიწყო, მისმა პარტნიორმა ორგანიზაციამ - „საზოგადოებრივი პოლიტიკის ინსტიტუტმა“ ჩაატარა. პროექტის ფარგლებში გაიმართა 9 ფოკუსჯგუფი და შედგა 43 ინტერვიუ ინვალიდებთან, მათ მომვლელებთან, ინვალიდთა არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და სათანადო სახელმწიფო სტრუქტურების თანამშრომლებთან. როგორც ინსტიტუტის თანადირექტორი ნანა სუმბაძე ამბობს, მდგომარეობა შემაძრწუნებელია.

ნანა სუმბაძე: „პრობლემაა ამ ადამიანების საშინელი ეკონომიკური მდგომარეობა, სტიგმა და გარემო პირობები, რაც ამ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანებს გარეთ გასვლის, საზოგადოებაში ინტეგრირების საშუალებას არ აძლევს. ყველაზე მძიმეა მდგომარეობა რეგიონებში - ყველანაირი თვალსაზრისით. თბილისში არავის უთქვამს, რომ ეტლით გარეთ არ გამოვალ, სირცხვილიაო; ამბობდნენ, ვერ გამოვალთ, რადგან ეტლით მოძრაობისათვის აუცილებელი პირობები არ არსებობსო. იქ კი, მაგალითად, დუშეთში, სადაც თითქმის ყველას აქვს ეტლი, არ იყენებენ მას, რადგან ნაწილს რცხვენია, ნაწილი კი ფიქრობს, რომ ამის შემდეგ ვეღარასდროს გაივლის...

ამ ადამიანებს მხოლოდ თავიანთი ოჯახის წევრებთან აქვთ ურთიერთობა, თუმცა რეგიონებში ინტეგრაციაზე მეტად იმაზე უწევთ ფიქრი, შიმშილით სიკვდილს როგორ გადაურჩნენ. ქუთაისში ისეთი სცენა გათამაშდა, ცრემლები ვერ შევიკავეთ. ალაფურშეტი გვქონდა, ძალიან კარგი. ყველამ გადაიღო თეფშზე კერძი, მაგრამ არავინ შეჭამა. შევწუხდი, - მიირთვით-მეთქი. იცით, რა მითხრეს? შეიძლება სახლში წავიღოთო?.. აი ასე უჭირს ხალხს, პომიდორი ენატრებათ, კიტრი... კიდევ კარგი, ბევრი პროდუქტი გვქონდა და პარკებით გავატანეთ შინ. მერე ვამბობდით, რომ ამ პროექტმა ერთი კარგი საქმე უკვე გააკეთა - თითო დღით ამ ხალხს ნოყიერი საკვები მიაწოდა“.

კვლევის წინასწარმა შედეგებმა წარმოაჩინა, რომ ყველა კატეგორიის ინვალიდი უჩივის რიგებს ფსიქო-ნევროლოგიურ დისპანსერებში; უფულობას, რაც რეაბილიტაციისთვის აუცილებელი მასაჟების გაკეთების საშუალებას არ აძლევთ; საზოგადოების დამოკიდებულებას - მათ ან სიბრალულით, ან ათვალწუნებით ეკიდებიან, რაზეც ინვალიდები მწვავედ რეაგირებენ, რადგან უნდათ საზოგადოების ნორმალურ წევრებად ითვლებოდნენ, ამისთვის კი ისინი მათ მოთხოვნილებებთან ადაპტირებულ გარემოს საჭიროებენ, რათა მოხერხებულად იმოძრაონ ეტლით და დაწესებულებებში შესვლაც შეძლონ.

ნანა სუმბაძე: „ცალკე თემაა მომვლელები. ისინი, ძირითადად, დედები არიან და, ფაქტობრივად, მოწყვეტილნი არიან სამყაროს, რადგან 24 საათის განმავლიბაში შვილებს უვლიან. ქუთაისში ვნახეთ 60 წლის ქალი, წნევიანი, თირკმელიც დაწეული აქვს და უვლის ქალიშვილს, რომელიც 80 კილოგრამს იწონის; მისი ხელში აყვანა დედას დღეში რამდენჯერმე უხდება... ქუთაისშივე გავიცანით ქალი, რომელიც ცერებრალური დამბლით დაავადებულ ორ ქალიშვილს უვლის მარტო...

ჟინვალში ცხოვრობს ქალი, რომლის ვაჟი გონებრივად ჩამორჩენილია, ეპილეფსიითაა დაავადებული და ყოველ ღამეს გულყრა ემართება. მან გვითხრა, რომ ამ დროს, უბრალოდ, გადის სახლიდან, რადგან ვერაფრით ეხმარება შვილს, მისი ტანჯვის ყურება კი აღარ შეუძლია. ამ ბიჭს თვეში 100 ლარის წამალი ჭირდება, მათი ოჯახის შემოსავალი კი 35-ლარიანი პენსიაა. ქალი ადრე კერავდა და ცოტა ფული ამ გზითაც შემოჰქონდა ოჯახში, მაგრამ ახლა ვეღარ ახერხებს ამ საქმიანობაზე კონცენტრაციას. შინ დამხმარე არავინ ჰყავს - ქმარმა ადრე მიატოვა, მეორე შვილი კი თბილისში ცხოვრობს. არიან მეზობლების ამარა, მათი წყალობით არსებობენ, ისინი კვებავენ. „რისი იმედი გაქვთ?“ - ასეთი კითხვა გვქონდა ინტერვიუში. „იმის, რომ მე მოვკვდები და ჩემი შვილიც მოკვდება“, - ასე გვიპასუხა ამ ქალმა...

მათ უჭირთ არა მარტო ფიზიკურად, სულიერადაც. კახეთის ერთ სოფელში ვნახეთ 11 წლის ბავშვი, რომელსაც 5 წელზე მეტს ვერ მისცემთ, ვერ ლაპარაკობს, ვერ მოძრაობს. დედა მოუკვდა, მამამ სხვა ქალი შეირთო და ის, და-ძმასთან ერთად, ბებიასთან გაუშვა. ბებიას ტუბერკულოზი სჭირს, ბავშვების მოვლა-პატრონობის სახსარი არა აქვს. სოფელში წავიდნენ საცხოვრებლად, მაგრამ ნახევრად მშივრები არიან, თუ მეზობლებმა არ მიაწოდეს რამე... ამ ქალმა გვითხრა, ჩემს შვილს დავემუქრე, ბავშვს ფანჯრიდან გადავაგდებ-მეთქი... საქართველოში ბევრს უჭირს, მაგრამ როცა ეკონომიკურ სიდუხჭირეს ასეთი მძიმე დაავადება ემატება, ცხოვრება წამებად იქცევა.“

მსოფლიო ბანკის ეს პროექტი არ ითვალისწინებდა ინსტიტუციების კვლევას, მაგრამ მის შედეგებში აისახება ყრუ-მუნჯთა და უსინათლოთა სკოლებში არსებული მდგომარეობა. აღმოჩნდა, რომ თურმე ყრუ-მუნჯებმა არ იციან წერა-კითხვა, რადგან ჟესტების ენას მეხუთე კლასიდან ასწავლიან, რაც ძალიან გვიანია. ჟესტების ენას ვერ ფლობენ მათი მშობლებიც, რის გამოც ბავშვები კონტაქტში საკუთარი ოჯახის წევრებთანაც ვერ შედიან. ბევრ ქვეყანაში მოქმედებს კანონი, რომელიც ყრუ-მუნჯების მშობლებს ავალდებულებს ჟესტების ენის სწავლას. ჩვენთან კი ყრუები სამყაროსთან კავშირს, ფაქტობრივად, მოკლებულნი არიან. არანაკლებ რთულ მდგომარეობაში იმყოფებიან უსინათლოებიც. გაუმართავი პროგრამების გამო ეს ბავშვები ვერ ეწევიან თანატოლებს და იტეგრაციაც ძნელდება. ბევრი სკოლაში საერთოდ არ დადის.

ნანა სუმბაძე: „სინამდვილეში რამდენნი არიან ქართველი ინვალიდები, არავინ იცის. არსებობს მხოლოდ მათი სტატისტიკა, ვინც პენსიას იღებს. არ არსებობს სახელმწიფო სტრატეგია იქითკენ მიმართული, რომ ინვალიდებს დამოუკიდებლად ცხოვრების პირობები შეექმნათ. არ არსებობს კანონი, რომელიც საწარმოს ან ორგანიზაციას იმის სტიმულს მისცემდა, რომ ინვალიდი დაესაქმებინა. ყველა ქვეყანაში არსებობს ასეთი კანონი, სათანადო შეღავათით, საქართველოში - არა. ამ ადამიანების დიდი ნაწილის დასაქმება, გამოყენება შეიძლება; იმის გამოც ისინი არიან დათრგუნულნი, რომ საკუთარი თავის რჩენას ვერ ახერხებენ. ეს ვითარება აუცილებლად უნდა შეიცვალოს“.

საჭიროებები და შესაძლებლობები

ცვლილებები დაწყებულია, მაგრამ ამ სფეროშიც ხომ ისევე, როგორც სხვა სფეროებში, ბევრი პრობლემაა დაგროვილი და იქამდე, ვიდრე მდგომარეობა გამოსწორდება და ადამიანები ამას იგრძნობენ, ცოტა დრო არ გაივლის. ბოლო 15 წლის განმავლობაში ამ თვალსაზრისით ჩვენთან ფაქტობრივად არაფერი გაკეთებულა - კანონები იწერებოდა, მაგრამ არ სრულდებოდა, ყველა უფლება, რომლებზეც მათში იყო ლაპარაკი, ქაღალდზე რჩებოდა. საქართველოში აქამდეც მოქმედებდა კანონი „შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა სოციალური დაცვის შესახებ“, ოფიციალურად აღიარებული იყო შესაბამისი საერთაშორისო დოკუმენტების შინაარსი, მაგრამ ინვალიდებზე ზრუნვა შემოიფარგლებოდა უმწეოთა კატეგორიაში მათი მოქცევით, რამდენიმე ტიპის კომუნალური და სამედიცინო შეღავათით, ძირითადად, მეორე მსოფლიო ომისა და საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლის ინვალიდებისთვის, და პროგრამებით, რომლებიც დეფიციტური ხელჯოხებით, სასმენი აპარატებით, პროტეზებით მათ მომარაგებას ითვალისწინებდა. მთავარი კი ის გახლავთ, რომ ეს პროგრამები არ წარმოადგენდა ინვალიდებთან დაკავშირებული ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის სეგმენტებს - ასეთი პოლიტიკა საქართველოს ყოფილ ხელისუფალთ, უბრალოდ, არ შეუმუშავებიათ.

„ის სამედიცინო მიდგომა, რომელიც ინვალიდებთან დაკავშირებით გვქონდა, მცდარია და უნდა შეიცვალოს, - მიიჩნევს ინვალიდთა არასამთავრობო ორგანიზაციათა „კოალიცია დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის“ ხელმძღვანელი კობა ნადირაძე, - ინვალიდს დღემდე ისე ეკიდებიან, როგორც პაციენტს, ადამიანს, რომელსაც მუდმივად სჭირდება მკურნალობა. ინვალიდობა მხოლოდ ეს არ არის. ინვალიდი არის სოციალური სტატუსი და ამ საქმეში ექიმების გარდა ჩაბმული უნდა იყვნენ იურისტები, განათლების სფეროს მუშაკები, მშენებლები - ყველა, ცხოვრების ყველა სფეროს წარმომადგენლები. ადამიანები, საზოგადოება უნდა მიხვდეს ამას. უნდა შეიცვალოს საზოგადოებრივი აზრი, დამოკიდებულება ინვალიდობის მიმართ, მატერიალური გარემო, რომელშიც მათ უწევთ ცხოვრება.

ამ მიმართულებით მოქმედების დაწყება დღესვე შეიძლება. რა უდგას წინ სკოლების, ინსტიტუტების, ნებისმიერი ახალი შენობისა თუ ნაგებობის პანდუსებით აღჭურვას? ეს არ ითხოვს დამატებით სახსრებს, ინვალიდს კი თავისუფალი გადაადგილების საშუალებას აძლევს. არც რელიეფური ფილების დაგებაა რთული, უსინათლოებს რომ გაუადვილდეთ გადაადგილება. არავითარ დამატებით ხარჯს არ მოითხოვს იმის დადგენა, თუ რა სიმაღლეზე უნდა დამაგრდეს კარის სახელური, რომ ინვალიდიც მისწვდეს მას. ან განა დიდი პრობლემაა უფრო ფართო კარის გაკეთება, ეტლიანმა ადამიანმაც რომ შეძლოს შენობაში შესვლა? ამაზე არც უნდა ვლაპარაკობდეთ, რადგან არსებობს კანონი, დამტკიცებულია ნორმები, თუმცა მათ არავინ ასრულებს.

სამწუხაროდ, ძალიან ბევრი ინვალიდი ამ საკითხებს სერიოზულად არ ეკიდება. ბევრი ფიქრობს გამოვჯანმრთელდებიო, ბევრი კი ავადმყოფობას დაუთრგუნავს და არ ფიქრობს იმაზე, რა პოტენციალს ფლობს, რა უფლებები აქვს, რა შეიძლება გააკეთოს. გასულმა წლებმა ჩვენში ინვალიდი ჩამოაყალიბა მომხმარებლად, რომელიც სახელმწიფომ უნდა არჩინოს, სახელმწიფომ უნდა შეინახოს. სახელმწიფოს უპირველესი მოვალეობა ის არის, რომ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ინტეგრირებისთვის აუცილებელი პირობები შეუქმნას ინვალიდებს, რათა მათ თვითონ შეძლონ თავის რჩენა. ეს არის უმთავრესი“.

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროში შექმნილია სპეციალური კომისია, რომელიც ინვალიდობის ცნების განსაზღვრასა და ინვალიდების მიმართ გასატარებელი პოლიტიკის შემუშავებაზე მუშაობს. კონკრეტულად რას გულისმობს ეს, ჯერ სამინისტროში არაფერს ამბობენ. ჯერჯერობით შეგვიძლია მხოლოდ იმ პროგრამებზე ვისაუბროთ, რომელთაც სამინისტროს დაკვეთით სოციალური დახმარებისა და დასაქმების სააგენტო ახორციელებს. ეს გახლავთ „შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა სოციალური ინტეგრაციისა და ადაპტაციის ხელშწყობის სახელმწიფო პროგრამა“, რომელიც რამდენიმე ქვეპროგრამისგან შედგება. როგორც სააგენტოს პროგრამების მართვის დეპარტამენტის უფროსი თეა სტურუა ამბობს, პროგრამა იმ მოთხოვნების გათვალისწინებით შეიქმნა, რომლებმაც დღესდღეობით წინა პლანზე წამოიწიეს და მისი მიზანი შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების სამოქალაქო ინტეგრაციაა.

ყველაზე მეტი ფინანსური სახსრები გათვალისწინებულია შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა დღის ცენტრების განვითარების პროგრამისათვის. ეს გულისხმობს ქვეყნის მასშტაბით ისეთი ცენტრების შექმნას, რომლებიც ინვალიდებს მომსახურების სრულ პაკეტს შესთავაზებენ: კვებას, სამედიცინო დარგის მუშაკთა და ფსიქოლოგის მომსახურებას, სწავლებას, განათლებას, ყოფითი და პროფესიული უნარ-ჩვევების დახვეწას, ყოფითი პირობების გაუმჯობესებას. დღეს უკვე 18 ასეთი ცენტრი მოქმედებს გურიაში, კახეთში, ქვემო ქართლში, რაჭალეჩხუმში, სამცხე-ჯავახეთში და მათ ზედამხედველობას სააგენტო უწევს. ეს ცენტრები არ არიან შეზღუდული არც ასაკობრივი და არც ნოზოლოგიური თვალსაზრისით - იქ ნებისმიერი ასაკისა და პრობლემის მქონე ინვალდი შეიძლება ნახოთ.

თეა სტურუა: „სხვანაირად არც შეიძლებოდა ყოფილიყო, რადგან თავისი არსით ეს ანტიინსტიტუციური დაწესებულებებია. ამიტომ ყველა ცენტრში არიან სხვადასხვა უნარშეზღუდვების მქონე ადამიანები. ეს არის მიკროსოციუმი. იქ არიან ბავშვებიც, ზრდასრულებიც, მოხუცებიც. ერთადერთი შეზღუდვა ის არის, რომ თითო ცენტრი 50-ზე მეტ ბენეფიციარს ვერ მიიღებს, რადგან, თუ მათი რაოდენობა 50-ს აჭარბებს, შედეგიანი აღარაა ცენტრის საქმიანობა - აქ თითოეულ ადამიანთან ინდივიდუალური მუშაობა ტარდება. ჩვენ ყოველკვირეულად, რეგიონალური და რაიონული განყოფილებების საშუალებით ვამოწმებთ ამ ცენტრების საქმიანობას, ვაანალიზებთ მიღებულ ინფორმაციას, ვხვდებით მათ ხელმძღვანელებს და ა.შ. მოკლედ, ერთად ვქმნით ამ ადამიანებთან ურთიერთობის ახალ ფორმებს, ვსწავლობთ ამ საქმეს, მითუმეტეს, რომ ეს მზარდი კომპონენტია.

ამ კომპონენტის ერთ-ერთი მიზანია, ეს ადამიანები კარჩაკეტილობიდან იხსნას. კითხვარი, რომელსაც ჩვენი ბენეფიციარები და მათი პატრონები პერიოდულად ავსებენ, ადასტურებს, რომ ცენტრების არსებობა გამართლებულია. თავად განსაჯეთ, - 38 წლის ადამიანი, რომელიც 38 წელია კარჩაკეტილ ცხოვრებას ეწევა, დღეს აცხადებს, იმდენად კარგად ვარ, რომ ცოლის შერთვაზეც ვფიქრობ და შეიძლება ისიც ამავე ცენტრიდან იყოსო... ეს არის ადამიანი, რომელიც სტიგმის გამო მეზობელს არ დაენახებოდა, გარეთ არ გამოდიოდა. მისი ტრანსფორმაცია იმაზე მეტყველებს, რომ ამ ადამიანის სოციალური რეაბილიტაცია მოხდა... ძალიან კმაყოფილები არიან ბავშვები, იმდენად, რომ სახლში წასვლა აღარ უნდათ და კითხვაზე - რას ისურვებდით?, - წერენ: „დღის ცენტრმა იმუშაოს არა 10-დან 6-მდე, არამედ, დილის 8-დან საღამოს 10-მდე“... და რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია: უადვილდებათ საკუთარი მდგომარეობის ატანა, როცა სხვებსაც ხედავენ მათ დღეში მყოფთ“.

შემდეგი კომპონენტი საპროტეზო-ორთოპედიული საშუალებებით ინვალიდების უფასო მომსახურებაა. საუბარია ზედა და ქვედა კიდურის პროტეზზე, სხვადასხვა კორსეტებზე, სპეციალურ ტანსაცმელზე და ა.შ. მესამე არის უსინათლოთა საინფორმაციო უზრუნველყოფის კომპონენტი.იგი გულისხმობს უსინათლოებისთვის ბრაილის შრიფტითა და აუდიო ტექნიკით ჩაწერილი მხატვრული თუ სხვა სახის ლიტერატურის გამოცემასა და გამრავლებას. უკვე გახმოვანებულია 57 ავტორის ნაწარმოებები, მათ შორის ინვალიდებისთვის საჭირო სამართლებრივი ლიტერატურაც. წელს, საერთო ეროვნული გამოცდების საჭიროებიდან გამომდინარე, გახმოვანდა ქართული ლიტერატურის პროგრამით გათვალისწინებული ნაწილიც, ისე, რომ ბავშვები საზეპიროების დასწავლასაც შეძლებენ. ყველა ეს კომპონენტი სოციალური ინტეგრაციის ქვეპროგრამას განეკუთვნება.

შემდეგი გახლავთ ინსტიტუციონალური პატრონაჟის ქვეპროგრამა. მის ფარგლებში სახელმწიფო სრულად აფინანსებს სამ ინსტიტუციურ დაწესებულებას, რომლებიც სპეციალური გამოკვლევის შედეგად შეირჩა. ამავე ქვეპროგრამაში შედის სათემო ორგანიზაციების განვითარების კომპონენტი. ეს სახელმწიფო პროგრამის სრულიად ახალი კომპონენტია, ერთგვარი ექსპერიმენტია, რომელიც გულისხმობს მიკროსაზოგადოების შექმნას და ამ ადამიანების არა დღის ცენტრებში, არამედ თემებში ინტეგრირებას. როგორც თეა სტურუა ამბობს, ამ კომპონენტისთვის გამოცხადებულ ტენდერში მონაწილეობა ბევრმა ვერ გაბედა, - „ახალი ხილი ბევრისთვის ძნელი გასასინჯი გამოდგა, მაგრამ აღმოჩნდა ორი ორგანიზაცია კახეთში, რომლებმაც იყიდეს იქ მიწები, სახლები, წაიყვანეს მიუსაფარი ბავშვები, მოხუცები, მათ შორის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონენიც, და მათთან ერთად კომუნის პრინციპით დაიწყეს ცხოვრება. მოაწყვეს მეურნეობა, შექმნეს საკუთარი გარემო, სადაც ჩინებულად გრძნობენ თავს: შრომობენ, ნაშრომს ყიდიან და სახლებს აშენებენ, რომ ახალი წევრები მიიღონ“.

ამ ქვეპროგრამის ბოლო კომპონენტია ინსტიტუციურ დაწესებულებებში მყოფი ბენეფიციარების საკურორტო რეაბილიტაცია. შემდეგი ქვეპროგრამა შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვთა რეაბილიტაციის პროგრამაა, რომელიც იაშვილის სახელობის კლინიკის ბაზაზე ხორციელდება, ფსიქონევროლოგიური რეაბილიტაციის ცენტრში. ყველა ბენეფიციარის ყველანაირ მომსახურებას - სამედიცინოს თუ სასწავლოს, მათთვის და მათი მშობლებისათვის, სახელმწიფო აფინანსებს. შემდეგი ქვეპროგრამა გახლავთ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა დამხმარე საშუალებებით - ეტლებით, ხელჯოხებით, ყავარჯნებით, ხელოვნური სმენის აპარატებით უზრუნველყოფა და ხელოვნური ყურის ინპლანტის ღირებულების დაფინანსება. ამ ქვეპროგრამის ბოლო ნაწილი ბარძაყის თავის ასენციური ნეკროზით დაავადებული ბავშვების სადღეღამისო მომსახურებას გულისხმობს. ეს ბავშვები განსაკუთრებულ ყურადღებას საჭიროებენ, მკურნალობის ყველა მოთხოვნის შესრულების შემთხვევაში კი მათი განკურნება შესაძლებელია. მათთვის დასავლეთ საქართველოში სპეციალური ცენტრი მოქმედებს.

თეა სტურუა: „მთლიანად ეს პროგრამა 4 მილიონამდე ლარს საჭიროებს. იგი 1 მაისიდან ამოქმედდა და წელს, 31 დეკემბერს დასრულდება. ამ ხნის განმავლობაში ბევრი რამ გაუმჯობესდა, დაიხვეწა, ბევრი - მომავალში დაიხვეწება. წლების განმავლობაში სმენის აპარატები დეფიციტური იყო. წელს საბიუჯეტო ეკონომიის ხარჯზე ისე მოვახერხეთ, რომ პრობლემა არ შეგვქმნია, - დაახლოებით 1150 ადამიანი დაკმაყოფილდა მაშინ, როდესაც წლიურად 100-200 ადამიანი თუ კმაყოფილდებოდა. ეს პროგრამული თანხების სრული მობილიზაციისა და მიზნობრივი ხარჯვის წყალობით მოხერხდა. ამასთან, მინდა ვთქვა, რომ კარგი იქნება, თუ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონეთა დღის ცენტრებში ძალიან შეძლებული ოჯახები ბავშვების მომსახურების საფასურს გადაიხდიან და სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილ თანხას მათ დაუთმობენ, ვისაც მატერიალურად ძალიან უჭირს. მითუმეტეს, რომ ცენტრებში მისაღებთა რაოდენობა, მომსახურების ხარისხის შენარჩუნების მიზნით, შეზღუდულია“.

ნინო და სხვები

ერთ-ერთი ასეთი დღის ცენტრი „ანიკა“ თბილისში, თემქაზე მდებარეობს. მისი შენობა ჩვენი ქვეყნისთვის უნიკალურია - ეტლიან ადამიანს შენობის ნებისმიერ კუთხეში შეუძლია მოხვედრა, ტუალეტითა და საცურაო აუზით უპრობლემოდ სარგებლობა. მომსახურე პერსონალი იქ თავად ბავშვების მშობლებითაა დაკომპლექტებული, - ორი მნიშვნელოვანი საქმე ერთად კეთდება. „ანიკაში“ 7-დან 22 წლამდე ბავშვები და ახალგაზრდები დადიან, მათ უმეტესობას ცერებრალური დამბლა აქვს. ცენტრის კონტინგენს ლიფტიანი ავტობუსი ემსახურება. კონცერტები და სპორტული შეჯიბრებები აქ ხშირად ტარდება და მათში ისეთებიც მონაწილეობენ, ვისაც, სახლში გამოკეტილს, საჯარო ღონისძიებაში მანამდე არასოდეს მიუღია მონაწილეობა... მაგრამ პრობლემა მაინც არსებობს. „ანიკას“ ხელმძღვანელი ირინა ინასარიძე ამბობს, რომ დაფინანსების პრინციპებია პრობლემური: „სააგენტო გამართულად მუშაობს, მონიტორინგის არაჩვეულებრივი სისტემა ააწყვეს, - ერთი წუთი არ გაძლევენ მოდუნების საშუალებას, რაც ძალიან კარგია, მოთხოვნებიც ისეთია, როგორიც უნდა იყოს, მაგრამ ფულს ბავშვების დასწრების მიხედვით გვიხდიან. ამის გაკეთება უპრიანი იქნებოდა, ეს ფული მარტო კვებასა და სწავლისთვის საჭირო მასალებზე რომ იხარჯებოდეს, მაგრამ როცა დაფინანსებაში მასწავლებლების ისედაც მცირე ხელფასებიც, ტრანსპორტის შესანახი და ბევრი სხვა რამის ხარჯიც შედის, ეს მეთოდი გაუმართლებელია. თუ მომავალ ტენდერშიც ეს პირობა იქნება, ჩვენ პროგრამის განხორციელებაზე განაცხადს აღარ შევიტანთ“.

შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს ამ და ბევრი სხვა შენიშვნის გათვალისწინება, ალბათ, მოუწევს, მთლიანად ხელისუფლებას კი - ყველა იმ მთავარი მოთხოვნისა, რომელსაც ინვალიდებთან დაკავშირებული საერთაშორისო დოკუმენტები შეიცავს. ადამიანის უფლებათა დეკლარაციის, გაეროს გენერალური ასამბლეის სპეციალური რეზოლუციისა და სხვა აქტების მთავარი სათქმელი ნებისმიერი სახელმწიფოს ხელისუფალთათვის ის არის, რომ საბაზისო ამოცანა ინვალიდებისთვის თანაბარი პირობების შექმნაა; რომ სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ: ინვალიდთა ეფექტიანი სამედიცინო მომსახურება; მათი რეაბილიტაცია დამოუკიდებლობისა და სიცოცხლისუნარიანობის ოპტიმალური დონის მისაღწევად და შესანარჩუნებლად; დამხმარე მომსახურების გაწევა; თანაბარი შესაძლებლობები საზოგადოებრივი ცხოვრების ნებისმიერ სფეროში ინვალიდების მონაწილეობისთვის; მათი საშუალო და უმაღლესი განათლების ხელშეწყობა; დასაქმება და ა.შ. ეს არ არის ერთი და ორი დღის საქმე, მაგრამ არც ის საქმეა, რომელიც შეიძლება ცალკეული კანონების შეცვლით თუ შექმნით ჩაითვალოს გაკეთებულად. მითუმეტეს მაშინ, როცა საზოგადოების დამოკიდებულება ინვალიდებისადმი არაერთგვაროვანია...

მეორეკლასელი ნინო ღარიბაშვილის დედა მიყვებოდა, ერთ-ერთმა ცნობილმა ქალბატონმა, რომელიც საქველმოქმედო აქციას ატარებდა, თავისი უარი ჩემს თხოვნაზე, ნინოსთვის აუცილებელი სამედიცინო მანიპულაციები დაეფინანსებინა, ასე ახსნა: ჩვენს ქვეყანას სულაც არ სჭირდება ინვალიდებიო... ნინოს კი ამქვეყნად ყველაფერი აინტერესებს, მულტფილმებით დაწყებული, საინფორმაციო გამოშვებებით დამთავრებული, უყვარს კითხვა, ცურვას ცდილობს. ცერებრალური დამბლა აქვს და წყალი მისთვის ჰაერივით აუცილებელია. საოცრად ცოცხალი და მხიარული ბავშვია. დედას უთხრეს, შანსი გაქვთ, ბავშვი გამოჯანმრთელდესო და გოგონა თავს არ იზოგავს, იატაკიდან წამოიწევს, მუხლებზე დგება, სპეციალური მოწყობილობით სიარულს ცდილობს... და ოცნებობს... ორ რამეზე: გაიაროს და საქართველო ძლიერი იყოს. სიტყვა-სიტყვით ასე მითხრა, მთელი სერიოზულობითა და გულწრფელობით...

ვითომ, მართლა არ გვჭირდება ისინი?

დიალოგი

ცოტა ხნის წინ სახალხო დამცველთან არსებული ტოლერანტობის ცენტრის ეგიდით სემინარი გაიმართა, რომელშიც სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფის ახალგაზრდები მონაწილეობდნენ. სემინარის ერთი ნაწილი ეთნიკური სტერეოტიპების განხილვას დაეთმო. ახალგაზრდები ერთმანეთის ეთნიკურ წარმომავლობაზე სრულიად არაადეკვატურ, ხშირად შეურაცხმყოფელ (ბინძური, სუნიანი, მოღალატე, ეშმაკი, გაიძვერა და ა.შ.) წარმოდგენებს დაუფარავად ამჟღავნებდნენ. უცნაური იყო, მაგრამ სემინარის მონაწილეები ამ შეფასებებმა გაამხიარულა და ყველას ხალისიანი განწყობა დაეუფლა.

თუმცა, როდესაც რელიგიურ სტერეოტიპების დრო მოვიდა, სურათი შეიცვალა. სემინარის მონაწილეებთან შესახვედრად სხვადასხვა კონფესიის ღვთისმსახურები იყვნენ მოწვეული. ერთ-ერთმა სტუდენტმა მეჩეთის მოლას ტრაგიკული ინტონაციით განუცხადა: „თქვენ პასუხი უნდა აგოთ იმაზე, რომ თათრები ხოცავდნენ მართლმადიდებელ ქართველებს“; შემდეგ ასირიელმა მონაწილემ კათოლიკე მღვდელს იმაში დასდო ბრალი, რომ კათოლიციზმმა მათი ერი ორად გახლიჩა და ერთმანეთს დაუპირისპირა. პროტესტანტმა პასტორმა თქვა, რომ უმთავრესი ადამიანის სულის ხსნაა და მეორეხარისხოვანია ეროვნების, ეკლესიის სტატუსის, ქონებისა და საკანონმდებლო პრივილეგიების თემა. ამ აზრს სომეხი მონაწილეების მძაფრი კრიტიკა მოჰყვა: „მთავარი დღეს სომხური და კათოლიკური ეკლესიებისთვის სტატუსის საკითხი და ქონების პრობლემის გადაწყვეტაა“ - ამბობდნენ ისინი. მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდელმსახური შეხვედრას, მოწვევის მიუხედავად, არ დაესწრო და როგორც სემინარიის კურსდამთავრებულს, მე მიწევდა კითხვებზე „ორთოდოქსული“ პასუხის გაცემა, რაც იმით დასრულდა, რომ ერთერთმა მართლმადიდებელმა მონაწილემ მწვალებლობაში დამადანაშაულა... ერთი სიტყვით, სემინარზე ვითარება იმდენად დაიძაბა, რომ სამი დღის განმავლობაში სომხებს, აზერბაიჯანლებს, ქურთებს, ქართველებს, ებრაელებს, ბერძნებსა და ასირიელებს შორის დამკვიდრებულ კეთილგანწყობასა და მეგობრობის სურვილს საფრთხე დაეუმუქრა. ამიტომ იძულებული გავხდით, რელიგიურ სტერეოტიპებზე აღარ გველაპარაკა.

სემინარის მაგალითი იმ გავრცელებული შეხედულების კარგ ილუსტრაციად შეიძლება გამოდგეს, რომ გლობალიზაციის პირობებში რელიგიურმა ფუნდამენტალიზმა ნაციონალიზმის ადგილი დაიკავა და ცივილიზაციებს შორის დაპირისპირების უმთავრეს ფაქტორად გადაიქცა; ბოლოდროინდელ თითქმის ყველა მასშტაბურ კონფლიქტს ხომ რელიგიური საფუძველი აქვს.

რამდენად უქმნის საფრთხეს რელიგიური ფუნდამენტალიზმი ადამიანის პიროვნულ თავისუფლებას და მშვიდობიან მსოფლიოს. დგას თუ არა ჩვენი ქვეყანა ამ საშიშროების წინაშე?

მრგვალი მაგიდის მონაწილეები - პოლიტოლოგები გია ნოდია და ზურაბ დავითაშვილი, ფილოსოფოსი ანასტასია ზაქარიაძე და ევანგელისტურ-ბაპტისტური ეკლესიის მთავარეპისკოპოსი მალხაზ სონღულაშვილი ეცდებიან მშვიდობიანად უპასუხონ ამ შეკითხვებს.

მალხაზ სონღულაშვილი

ბექა მინდიაშვილი: დღეს 11 სექტემბერია. ეს თარიღი და ჩვენი საუბრის თემა სიმბოლურად დაემთხვა ერთმანეთს: გთავაზობთ ვისაუბროთ ფუნდამენტალიზმზე, მის სხვადასხვა ასპექტზე. ხომ არ აჯობებს ამ მოვლენის რელიგიურ საფუძვლებზე მსჯელობით დავიწყოთ? საიდან აღმოცენდა იგი, როგორ განვითარდა და როგორ იქცა მონსტრად მსოფლიოსათვის?

მალხაზ სონღულაშვილი: წამოსვლის წინ ვებსტერის ლექსიკონს გადავხედე. იქ წერია, რომ ფუნდამენტალიზმი არის მოძრაობა, რომელსაც დასაბამი მეოცე საუკუნეში დაედო. უფრო ზუსტად, ეს პროცესი მე-19 საუკუნეში, 1870 წელს დაიწყო, როდესაც კათოლიკურმა ეკლესიამ გამოაცხადა პაპის უცდომელობის დოგმატი - „ექსკათედრა”: როდესაც პაპი კათედრიდან ქადაგებს, ის უზენაესი ავტორიტეტია. ამაზე რეაქცია მოახდინეს პროტესტანტულმა ეკლესიებმა - მათ განაცხადეს, რომ თუ რომის კათოლიკური ეკლესიისთვის შეუცდომელი ავტორიტეტი პაპია, მაშინ მათთვის შეუცდომელი ავტორიტეტი საღვთო წერილია. როგორც კი საღვთო წერილი უზენაეს ავტორიტეტად გამოცხადდა, მაშინვე მოხდა მისი ისეთი ინტერპრეტირება, რომელსაც აქამდე არ იცნობდა არც პროტესტანტული, არც მართლმადიდებელი და არც კათოლიკური ეკლესია. საქმე ის გახლავთ, რომ, თუ საღვთო წერილს სიტყვასიტყვით აღვიქვამთ და გავიგებთ, შეიძლება კურიოზამდე მივიდეთ. ამიტომ სხვადასხვა მიმდინარეობის ქრისტიანული ეკლესიები იძულებულნი გახდნენ ებრძოლათ ამ კურიოზების წინააღმდეგ. ავიღოთ, მაგალითად, სამყაროს ასაკი: გვიანი შუა საუკუნეების დროინდელი გამოთვლით, სამყარო სულ რაღაც ხუთი ათასი წელია არსებობს, ებრაული გამოთვლით - უფრო ნაკლები, მაგრამ ბუნებისმეტყველებისა და არქეოლოგიის განვითარებამ გამოააშკარავა ფაქტები, რომლებიც მეტყველებენ, რომ სამყარო ბევრად უფრო ძველია. სწორედ ამან გამოიწვია ძალიან უცნაური დაპირისპირება რელიგიურ ნიადაგზე, განსაკუთრებით შეერთებულ შტატებში, რაც ბოლოს მეცნიერების გამარჯვებით დამთავრდა. ცხადია, საღვთო წერილი მეცნიერებას არ ეწინააღმდეგება, ოღონდ მისი ლიტერალური, სიტყვასიტყვითი ინტერპრეტაცია შეიძლება დაუპირისპირდეს მეცნიერებას. მე-20 საუკუნეში მოხდა ამ ლიტერალისტური ფუნდამენტალიზმის გავრცობა. ფუნდამენტალიზმი იქცა მოძრაობად, რომელიც არა მხოლოდ საღვთო წერილის ავტორიტეტს იცავდა, არამედ იცავდა ყველაფერს, რაც საღვთო წერილის ანუ ქრისტიანული ეკლესიის საფუძვლებთან, ფუნდამენტთან იყო დაკავშირებული და ეს ხდებოდა ძალიან მკაცრად გამოხატული ულტრაკონსერვატიული პოზიციიდან.

მე-20 საუკუნეში, ქრისტიანულმა ფუნდამენტალიზმმა (მხედველობაში მაქვს პროტესტანტული ფუნდამენტალიზმი), მოგვიანებით ისლამურმა და შემდეგ, ალბათ, პოლიტიკურმა ფუნდამენტალიზმმაც ასეთი ნიშნები შეიძინა: პირველი - საღვთო წერილის უზენაესი ავტორიტეტი და მისი უცდომელების პრინციპი, - საღვთო წერილი უნდა გავიგოთ ისე, როგორც წერია; მეორე - ქალის როლის დაკნინება. აღსანიშნავია, რომ ქრისტიანული, ისლამური და პოლიტიკური ფუნდამენტალიზმის ერთ-ერთი საერთო ნიშანია ქალის როლის დაკნინება; მესამე - მკაფიოდ გამოკვეთილი ავტორიტარულობა.

გია ნოდია

გია ნოდია: ვფიქრობ, რომ ფუნდამენტალიზმის ზუსტი განმარტება შეუძლებელია. ფუნდამენტალიზმი რაღაცაზე ნეგატიური რეაგირებაა. თუ საკითხს ფილოსოფიურად მივუდგებით, ფუნდამენტალიზმი ისტორიის უარყოფაა. ძირებთან დაბრუნება ნიშნავს, რაც მოხდა, ყველაფრის დავიწყებას. ქრისტიანისთვის ეს იქნება ყველაფრის სახარების დროიდან დაწყება. რაც იმ დროის შემდეგ ხდებოდა, ყველაფერი დამახინჯება და რწმენის წაბილწვაა. მუსლიმისთვის ეს იქნება მალხაზ სონღულაშვილი მუჰამედთან დაბრუნება და ა.შ. ყოველგვარი ცვლილება გაუარესებაა, ამიტომ რწმენისა და ადამიანობის თავდაპირველ უმანკოებას უნდა დავუბრუნდეთ. თუ პოლიტიკურად და სოციოლოგიურად შევხედავთ, ესაა რეაქცია მოდერნიზაციის წინააღმდეგ და მოდერნიზაციის იდეოლოგიური გულის - ლიბერალიზმის წინააღმდეგ, ისეთი მსოფლმხედველობისა და სოციალური და პოლიტიკური წყობის წინააღმდეგ, რომელიც ადამიანის, პიროვნების არჩევანს ამოსავალ ღირებულებად მიიჩნევს. ყველა სახის ფუნდამენტალიზმის გამაერთიანებელი ანტილიბერალიზმია.

ზურაბ დავითაშვილი: ძირებთან დაბრუნება პრაქტიკულად მთელი ისტორიის მანძილზე ხდებოდა, მაგრამ, ამას ფუნდამენტალიზმად არ მოვიხსენიებთ. მაგალითად, ისლამში ვაჰაბიზმი სწორედ წმინდა მუჰამედის დროინდელ ისლამთან დაბრუნება იყო. ეს რელიგიური მიმდინარეობა მე-19 საუკუნის დასაწყისიდან იყო სახელმწიფო რელიგია ნეჯში, შემდეგ საუდის არაბეთში, მაგრამ მაშინ ის ფუნდამენტალიზმად არ აღიქმებოდა. მთავარი კითხვა, ალბათ, არის: რატომ მეოცე საუკუნეში და რატომ დღეს?! ბატონი გია მართალია: ეს არის რეაქცია დასავლურ ღირებულებებზე, რომელთა უპირატესობა განსაკუთრებით მეოცე საუკუნეში გამოჩნდა. ამ საუკუნეში შეიქმნა წარმოდგენა, რომ დასავლური ცივილიზაცია, რომელიც პროტესტანტულ და კათოლიკურ (უფრო მეტად პროტესტანტულ) მსოფლმხედველობასა და ღირებულებებს ეყრდნობა არის უნივერსალური ცივილიზაცია; პროგრესი და განვითარება კი მხოლოდ ამ ცივილიზაციასთანაა დაკავშირებული. თავის დროზე ბევრმა სხვა ქვეყანამ, სხვა ცივილიზაციის მიმდევრებმა აიტაცეს დასავლური ღირებულებები და, ცოტა არ იყოს, ფორსირებულად სცადეს ინტეგრაცია ამ ღირებულებებთან. თუმცა ბევრი ფაქტორის გაუთვალისწინებლობამ უკუშედეგი მოიტანა. ირანის შაჰი დასავლური ღირებულებების დანერგვას ცდილობდა თავის ქვეყანაში, მაგრამ როგორც კი ძალდატანებითი ფორმით სცადა ეს, მაშინვე სხვა სურათი მივიღეთ: დღეს ირანი ანტიდასავლური ფუნდამენტალიზმის კერა გახდა. იგივე პროცესი შეიმჩნევა მართლმადიდებელ სამყაროში. გარკვეულწილად ყველა ცივილიზაცია დაუპირისპირდა დასავლურ ღირებულებებს, ვინაიდან მიაჩნიათ, რომ არაფრით მასზე ნაკლებნი არ არიან. ჩვენთან არ არსებობს ანტიებრაული და ანტიისლამური განწყობები, მაგრამ ფუნდამენტალისტური აზროვნება მართლმადიდებლობაში ძირითადად დასავლური ღირებულებების წინააღმდეგაა მიმართული. ვფიქრობ, ესაა შიში დასავლური ცივილიზაციის უპირატესობის წინაშე.

ბექა მინდიაშვილი: რა შეიძლება განაპირობებდეს ამ შიშს, რა საფრთხეებს შეიძლება ხედავდნენ, ვთქვათ, ფუნდამენტალისტებად მოაზრებული მართლმადიდებლები დასავლურ ცივილიზაციაში?

მალხაზ სონღულაშვილი: რომ წარმოვიდგინოთ თავი მართლმადიდებლის ადგილას, რას მინგრევს მე დასავლური ღირებულებები? - მინგრევს ჩემს წარმოდგენებს, და თავს დაუცველად ვგრძნობ იმ მოვლენების წინაშე, რომელიც დასავლური ცივილიზაციის, კულტურისა და დასავლური თეოლოგიის სახით გამომეცხადა. პრობლემა კიდევ ის არის, რომ არ ვარ მზად დავიცვა საკუთარი თავი.

ანასტასია ზაქარიაძე: მე სხვა კუთხით ვუყურებ ამ პრობლემას. ვფიქრობ, რომ ადამიანი ვერ შედგება პიროვნებად, თუ ის არ არის თავისუფალი. ფუნდამენტალიზმი ნებისმიერ თავის გამოვლინებაში ის მონსტრია, რომელიც ადამიანის პიროვნულობას საშიშროების წინაშე აყენებს. ის ართმევს მას თავისუფლებას, ართმევს ყველაზე დიდ მონაპოვარს, რაც ადამიანს შეიძლება გააჩნდეს - თავისუფალი ნების გამოხატვის უნარს და შემდეგ მოვალეობასაც, ვინაიდან თავისუფლება დიდი მოვალეობაცაა. ფუნდამენტალიზმი ძირებისკენ გვაბრუნებსო, რა არის ძირებისკენ მიბრუნება? თუ ეს მითისკენ უკან წასვლაა, და მე მგონი ასეა, მაშინ ეს დაღუპვა იქნება საერთოდ ყველაფრის, რაც კაცობრიობამ აქამდე მოიპოვა.…

გია ნოდია: რა თქმა უნდა, ფუნდამენტალიზმისთვის თავისუფლება ძირითადი ნეგატიური ცნებაა, თუკი ლიბერალიზმისთვის თავისუფლების დაკარგვა არის კატასტროფა, ფუნდამენტალიზმისთვის კატასტროფა თავისუფლებაა. თავისუფლება არის წყევლა, თვითნებობა, ცოდვის პოტენცია. თავისუფალი რომ ხარ, იმიტომ ხარ ცოდვილი, თავისუფალი რომ არ იყო ცოდვილი არ იქნებოდი. თუ შენთვის თავისუფლება წყევლაა გაცილებით ადვილია იყო კამიკაძე, იმიტომ, რომ გწამს ამით გამართლდები. მაგრამ, მოდით, დავუბრუნდეთ ფუნდამენტალიზმის სოციალურ, სოციოლოგიურ და, თუ გნებავთ, პოლიტიკურ შრეებს. ბატონმა მალხაზმა თქვა, რომ ფუნდამენტალიზმი რაღაცის დაცვის მცდელობაა. ზოგიერთი პოსტფუნდამენტალისტის ან ფუნდამენტალიზმის გამმართლებლისთვის ეს ტრადიცული თემის და ტრადიციული ღირებულებების დაცვაა, ვინაიდან ლიბერალიზმი ანგრევს ტრადიციულ თემს, სადაც ყველაფერი ცხადია - არსებობს ურყევი ავტორიტეტი და ურყევი ნორმები. თავისუფლების კულტი ანგრევს ამ თემს იმიტომ, რომ ადამიანი შეკითხვების დასმას იწყებს. შეკითხვების არდასმის კომფორტი არსებობს თემში და მისი დანგრევა ფსიქოლოგიურ სტრესებს იწვევს. ეს ის ემოციაა, რომელიც, ფართო გაგებით, ყველანაირ ანტილიბერალურ რეაქციას უდევს საფუძვლად. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტი ისაა, რომ ფუნდამენტალიზმი არის წარუმატებლობის გამოხატულება, ,,ნეუდაჩნიკების” ფილოსოფია. ავიღოთ ირანის მაგალითი. არსებობს მოსაზრება, რომ ირანის შაჰი ცდილობდა ზემოდან ძალით დაემკვიდრებინა დასავლური ღირებულებები, ეს იყო მისი შეცდომა და ამიტომ არ გამოუვიდა, მაგრამ იგივე გააკეთა ათა თურქმა. ათა თურქმა ეს შეძლო, ირანის შაჰმა - ვერა. თურქეთმა რაღაცნაირად შეძლო წარმატებული მოდერნიზაცია. თურქების კრიტიკულ რაოდენობას მიაჩნია, რომ მათი მოდერნიზაცია წარმატებულია და მათთვის ის შეურაცხმყოფელი აღარ არის. ფუნდამენტალიზმი არის იმ ხალხების, ერების, ქვეყნების მიმდინარეობა, რომლებმაც მოდერნიზაციისგან ხეირი ვერ ნახეს და ამის გამო შეურაცხყოფილები აღმოჩნდნენ მოდერნიზაციის პროცესით. ჩემი აზრით, ეს არის რეალური ფსიქოლოგიური ძირი.

ბექა მინდიაშვილი: მოდით, კონკრეტულ ადამიანებამდე დავიყვანოთ პრობლემა. რა უფლებებს ართმევს ადამიანს ფუნდამენტალიზმი?

გია ნოდია: ადამიანს აქვს ინდივიდად ყოფნის უფლება. ეს ნიშნავს, რომ ინდივიდს აქვს ღირებულება. ადამიანი იმიტომ არის ღირებული, რომ ინდივიდია. ეს სრულიად ეწინააღმდეგება გინდა ქრისტიანულ, გინდა ისლამურ ფუნდამენტალიზმს, იქ ღირებული არის თემი და ის, რაც თემს კრავს.

ბექა მინდიაშვილი: ასეთი სურათი შეიქმნა: ერთ მხარეს ლიბერალიზმი, მოდერნიზაცია, გლობალიზაციის პროცესი, და მეორე მხარეს ფუნდამენტალიზმი, მისგან გამომდინარე შედეგებით. მათ შორის უფსკრულია. როგორ ფიქრობთ, კიდევ უფრო მძაფრი შეჯახება გარდუვალია თუ როგორმე შესაძლებელია საერთო ენის გამონახვა?

გია ნოდია: ჰოლანდიაში არის პოლიტიკური პარტიები, რომლებიც პროტესტანტულ-ფუნდამენტალისტურია. ისინი ქალებს მანქანით სიარულს უკრძალავენ (ისე, ქალების საკითხი ფუნდამენტალისტებში მართლა მძიმე საკითხია), შინაგანად ავტორიტარულები არიან, ლიბერალურ ღირებულებებს უარყოფენ, მაგრამ ამავე დროს წარმოდგენილნი არიან პლურალისტულ პარლამენტში. აქვთ ხმების პროცენტი თუ პროცენტნახევარი, გარკვეულ მორიგებებში შედიან სხვადასხვა პარტიებთან, როდესაც ხმათა უმრავლესობის მიღწევაა საჭირო და ა.შ. მოკლედ, ნაპოვნი აქვთ თავისი ადგილი. ამერიკაში, პენსილვანიის შტატში ალიშები, პრინციპში, ფუნდამენტალისტური სექტაა. მათთვის არ შეიძლება ელექტროენერგიის მოხმარება, ქორწინება მხოლოდ გარიგებით ხდება, თემის წინაშე ადამიანს არ აქვს არანაირი პიროვნული უფლება. დღეს მათი ყოფის სანახავად ჩადიან ტურისტები. ალიშები ეწევიან მებაღეობას. პროდუქტებით ვაჭრობა და ტურიზმია მათი შემოსავლის წყარო. საკუთარ ფუნდამენტალიზმს ყიდიან. მათი ფუნდამენტალიზმი გასაყიდ საქონლად იქცა. მათაც იპოვეს თავისი ადგილი - ისინი ტურისტული ინდუსტრიის ნაწილი გახდნენ. ჰოლანდიაში კი ფუნდამენტალისტური პარტიები პოლიტიკური პლურალიზმის სისტემის ნაწილად იქცნენ.

საუდის არაბეთიც ფუნდამენტალისტურია, მაგრამ მათ ,,იმ საზიზღარ ამერიკასთან” პრაგმატული თვალსაზრისით კარგი ურთიერთობები აქვთ. ასე რომ, სამშვიდობო ხელშეკრულებები შესაძლებელია, მაგრამ ეს მაინც თავისუფალი სამყაროს ძალის შედეგია. შეიძლება იმ ჰოლანდიელ ფუნდამენტალისტებს ურჩევნიათ, რომ ჰოლანდიაში არ იყოს დემოკრატია და არც ერთი ქალი არ დადიოდეს მანქანით, მაგრამ ხედავენ, რომ ამდენს ვერ ,,ქაჩავენ”, რომ ჰოლანდიელთა უმრავლესობას ეს არ სურს. ისინი იძულებულნი არიან შეეგუონ არაფუნდამენტალისტური საზოგადოების არსებობას და რაღაც თავისი ნიშა მონახონ ამ სამყაროში.

ბექა მინდიაშვილი: რა შეიძლება საზოგადოებამ გააკეთოს ფუნდამენტალიზმის ჯერ საკუთარ თავში, შემდეგ საზოგადოებაში დასაძლევად?

ანასტასია ზაქარიაძე

მალხაზ სონღულაშვილი: ვფიქრობ, ის, რამაც შეიძლება ფუნდამენტალიზმი დაგვაძლევინოს, განათლებაა. სხვა გზას და საშუალებას ვერ ვხედავ. რელიგიური, საერო, სასულიერო, საბუნებისმეტყველო განათლება, საღი რწმენა, საღი წარმოდგენა რწმენის შესახებ - ეს არის საშველი. ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია ანთროპოლოგიური საკითხი - რას წარმოადგენს ადამიანი? თუ რელიგიურად ადამიანის ადგილი გამოიკვეთება, მაშინ ყველაფერი თავის ადგილს დაიკავებს. აქ ითქვა, რომ ისლამი მოდერთან და პოსტმოდერნთან თავსებადი ვერ ხდება. რა არის ამის ძირითადი მიზეზი?! თუ ვირწმუნებთ, რომ ქალი ადამიანი არ არის და, როდესაც გარდაიცვლება, ქმარზე 40 სანტიმეტრით დაბლა უნდა დაიმარხოს, ასეთი ხედვა ადამიანის ანთროპოლოგიურ სისტემასაც განსაზღვრავს და სამყაროსა და სხვა ცივილიზაციებთან ურთიერთობაზეც აისახება. იმას, რაც ჩვენს საზოგადოებაში ხდება (მხედველობაში მაქვს რელიგიური ფუნდამენტალიზმი), ორი რამ ასაზრდოებს: რელიგიური მითოლოგია და გაუნათლებლობა. სასულიერო პირებს არ აქვთ ჯეროვანი განათლება არც იმ სარწმუნოებაში, რომელსაც ისინი ემსახურებიან და არც იმ სარწმუნოებაში, რომელთანაც ურთიერთობენ. გამოსავალი - საერო საზოგადოების უკომპრომისო პოზიცია ფუნდამენტალიზმის მიმართ და მეორე განათლების შესაძლებლობის მიცემა ყველასთვის.

ბექა მინდიაშვილი: შეიძლება ჩვენი საზოგადოების დახასიათება როგორც რელიგიურის და ფუნდამენტალიზმისკენ მიდრეკილის? რამდენად შეიძლება საქართველოს ემუქრებოდეს, ერთი მხრივ, ქრისტიანული და, მეორე მხრივ, პოლიტიკური ფუნდამენტალიზმის საფრთხე?

ანასტასია ზაქარიაძე: იმედი მაქვს, რომ ის კეთილი მარცვალი, რომელიც ჩვენშია გენეტიკურად ჩადებული, ფუნდამენტალიზმისკენ გადახრის საშუალებას არ მოგვცემს! მე მაინც ოპტიმისტი ვარ და რაღაცის იმედი მაქვს, უპირველეს ყოვლისა იმის, რომ ქართველი ადამიანი თავისი არსით თავისუფალი და თავისუფლებისკენ მიდრეკილია.

გია ნოდია: ბიოლოგიური გენეტიკა იგულისხმება?!

მალხაზ სონღულაშვილი: არაბი თავის არსით რატომ არ არის თავისუფალი? მოდით, ვიმსჯელოთ ამაზე, როგორ შეიძლება ქართველი თავისთავად იყოს თავისუფალი და არ იყოს მიდრეკილი ფუნდამენტალიზმისკენ? მგონი, ეს კიდევ ერთი მითია, რომელიც ჩვენ თვითონ მოვიგონეთ.

ანასტასია ზაქარიაძე: თუ ასეა, კეთილი მითია, უწყინარი.

მალხაზ სონღულაშვილი: ბოლომდე უწყინარი მაინც არ არის.

ზურაბ დავითაშვილი: ასეთი იდეები ჩვენი საეკლესიო წრეების ერთ ნაწილში ძალიან გავრცელებულია და მოსახლეობის რაღაც ნაწილი აჰყვა ამას. თუმცა, ახალგაზრდობასთან მაქვს საქმე და არა მგონია, რომ ეს სერიოზული პრობლემა იყოს. ახალგაზრდები ძალიან კარგად ხედავენ ფუნდამენტალიზმის უარყოფით მხარეს. რაც დღეს ხდება, ხშირ შემთხვევაში, მოჩვენებითობა, რელიგიურობის თამაშია, რომელიც, როგორც მოდა, მალე გაივლის და დროებითია. სხვანაირად შეუძლებელია: არ შეიძლება თან დასავლური ღირებულებები მოგწონდეს და თან ფუნდამენტალიზმის ტყვეობაში იყო.

გია ნოდია: ვფიქრობ, რომ ფუნდამენტალიზმის დაძლევა შეუძლებელია. ასეთი ამოცანა არც უნდა დავისახოთ, ვინაიდან ის, რაც ფუნდამენტალიზმის ძირში ძევს, ადამიანის ბუნებაშია. თავისუფლების შიში ადამიანის ბუნებაშია, ისევე როგორც შური, აღშფოთება სხვისი წარმატებით. შესაბამისად, ადამიანს ყოველთვის ენდომება, ერთი მხრივ, დაუპირისპირდეს ძალმოსილ ლიბერალურ სამყაროს, მეორე მხრივ, ყოველთვის იქნებიან ადამიანები, რომლებისთვისაც თავისუფლების ტვირთი ძალიან მძიმეა და ისინი შეეცდებიან, რაღაც ტიპის ფუნდამენტალიზმში ჩარგონ თავი. რელიგიური ფუნდამენტალიზმიც, ალბათ, ყოველთვის იარსებებს. ჩემი აზრით, ამოცანა უნდა იყოს ფუნდამენტალიზმის გაუვნებლება. ფუნდამენტალიზმი ყოველთვის იქნება, მაგრამ ის არ უნდა წარმოადგენდეს საფრთხეს. ამისი ერთ-ერთი წამალი თავისუფალი სამყაროს სიძლიერეა; ეს ძალიან პრიმიტიული ჟღერს, მაგრამ ასეა. ვფიქრობ, რაღაც ნიშები ფუნდამენტალისტებს უნდა დარჩეთ. შემთხვევით არ მიხსენებია ჰოლანდია და ამერიკა, იქ ფუნდამენტალიზმი უვნებელყოფილია და თავისი ადგილი აქვს. ვიდრე ის თავის საზღვრებშია, არა უშავს.

მალხაზ სონღულაშვილი: ჩემი დაკვირვებით, ფუნდამენტალისტური აზროვნება ყოველთვის უმცირესობაშია, ისლამშიც კი, მაგრამ, განსხვავებით ლიბერალური აზროვნებისგან, ყოველთვის უფრო აგრესიული და თვალშისაცემია. გია ამბობს, საჭიროა მათ საკუთარი ნიშა ჰქონდეთო. მაგრამ ისეთ საზოგადოებაში, სადაც სამოქალაქო საზოგადოება სუსტია, ეს დიდი საფრთხის შემცველია. ფუნდამენტალისტები ძალიან აგრესიული და აქტიური მასაა. შესაძლოა უმრავლესობა ლიბერალური იყოს, მაგრამ ამ აგრესიულმა და აქტიურმა მასამ შექმნას ამინდი.

ბექა მინდიაშვილი: თუკი თავისუფალი სამყარო მილიტარისტული თვალსაზრისით კიდევ უფრო უნდა გაძლიერდეს, რათა ფუნდამენტალიზმის აგრესია გააუვნებლოს, ხომ არ შეუქმნის ეს საფრთხეს თავად თავისუფალ სამყაროს, ანუ, მაგალითად, აშშ-ის მილიტარისტული პოლიტიკა საფრთხეს ხომ არ შეუქმნის თვითონ აშშ-ს?

გია ნოდია: თავისუფალი სამყარო მუდმივად საფრთხეში მყოფი სამყაროა. თავისუფლება, როგორც პოლიტიკური პროექტი, არამყარი და სახიფათო პროექტია. თავისუფალი სამყაროს პრობლემა ის არის, რომ, თუ თავი არ დაიცვა, არათავისუფალი გარემო ჩაყლაპავს, და თუ თავდაცვაში ზღვარს გადავიდა, თვი-თონ გახდება ავტორიტარული. ამიტომ ბალანსი არ უნდა დაირღვეს. როდესაც ამერიკის დემოკრატიის მამები ამერიკას ახალი დროის მოდელის რესპუბლიკად აფუძნებდნენ, ითვალისწინებდნენ, რომ ქვეყანა, ერთი მხრივ, უნდა იყოს ეფექტური და ძლიერი, რათა თავი დაიცვას და, მეორე მხრივ, ხელისუფლება უნდა იყოს სუსტი, რათა არ დათრგუნოს მოქალაქეები. თან ძლიერი უნდა იყო, თან სუსტი - ეს არის დემოკრატიის ფორმულა, რომელიც ერთხელ და სამუდამოდ არასოდეს განხორციელდება და ყოველი ახალი გამოწვევისას ახალ ნიუანსს შეიძენს.

ბექა მინდიაშვილი: მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში დასავლეთის საზოგადოებამ მძლავრი სეკულარიზაცია განიცადა. შესაძლოა თუ არა ფუნდამენტალიზმის გამოწვევამ თავისუფალ სამყაროში რელიგიის როლის გაზრდა გამოიწვიოს საზოგადოებრივ თუ პოლიტიკურ ცხოვრებაში?

გია ნოდია: სეკულარიზაცია ხდებოდა ევროპაში, ამერიკა არასოდეს გამხდარა სეკულარული ქვეყანა. იგი ძალიან რელიგიურ ქვეყანად რჩება დღესაც. რაც შეეხება ევროპას, შეიძლება რელიგიურობის გაძლიერება მოხდეს, მაგრამ ეს უფრო იდენტობის რელიგიურობა იქნება, ვიდრე ჭეშმარიტი რელიგიურობა. ჩემი აზრით, ევროპაში რელიგიურ ფუნდამენტალიზმზე რეაქცია უფრო ნაციონალიზმის სახით იჩენს თავს.

მალხაზ სონღულაშვილი: დასავლეთში მოსალოდნელია პარადიგმების სერიოზული ცვლილება. საეკლესო გადასახადის (რაზეც იდგა სახელმწიფო ეკლესია) გადახდის მსურველთა რაოდენობა კატასტროფიულად კლებულობს. საბოლოოდ ეს აუცილებლად მიგვიყვანს ქრისტიანობასთან, რომელიც მე-20 საუკუნეში გაჩნდა და ევროპაში გულწრფელი ქრისტიანობის ტერმინით მოიხსენიებენ. ეს ნიშნავს, რომ შენ ქრისტიანი ხარ არა იმის გამო, რომ საფრანგეთში ან ნორვეგიაში დაიბადე, არამედ იმიტომ, რომ არჩევანი მოახდინე და გინდა ქრისტიანი იყო.

ზურაბ დავითაშვილი

ვერ ვიტყვი, რომ დასვლეთში რელიგიისადმი ინტერესი კლებულობს. ამის საფუძველს სოციოლოგიური კვლევები არ იძლევა. პირიქით, ზოგადად რელიგიის მიმართ ინტერესი მატულობს. ინტერესი კლებულობს მხოლოდ ინსტიტუციონალური რელიგიის მიმართ. ახლა ევროპული ქრისტიანული თემები და თეოლოგები იმაზე მსჯელობენ, ხომ არ დადგა დრო, ხელახლა იქნას გააზრებული რელიგიის როლი პოსტმოდერნულ საზოგადოებაში.

გია ნოდია: ჩვენთან სახელმწიფო რელიგიის იდეის პოპულარობა გარკვეულ წრეებში კიდევ ნარჩუნდება. პროტესტანტულ ქვეყნებში ეკლესიას ძალიან დათვური სამსახური გაუწია რელიგიის გასახელმწიფოებრიობამ. ამან რელიგიის დეცენტრალიზაცია გამოიწვია, ის სახელმწიფო ინსტიტუტს გაუთანაბრდა. ამას კი თავის მხრივ ის მოჰყვა, რომ ეკლესია იქცა იმ ადგილად, სადაც ცხოვრებაში სამჯერ მიდიხარ - ნათლობისას, ქორწინებისას და გარდაცვალებისას.

ბექა მინდიაშვილი: დასასრულს, ჩვენი საუბარი ისევ ადამიანის უფლებებს რომ დავუკავშიროთ, ე.წ. კარიკატურების სკანდალს გავიხსენებ. საინტერესოა მოჰყვება თუ არა ადამიანის უფლებების არსებული სტანდანდარტების შესუსტება ე.წ. ისლამური ფუნდამენტალიზმის გაძლიერებას? რა პასუხი შეიძლება გაეცეს იმ მოთხოვნებს, რომელსაც ისლამი აყენებს ევროპული საზოგადოების წინაშე, რომ რაღაცის, მაგალითად, მუჰამედის პორტრეტული გამოსახვა, დაუშვებელია არამარტო ისლამის მიმდევრებისთვის, არამედ ყველასთვის. ხომ შეიძლება ამ ტიპის მოთხოვნა სხვა რელიგიურმა მიმდინარეობებმაც წამოაყენონ და ა.შ.

გია ნოდია: ჩემი აზრით, ევროპაში ეს პროცესები საბოლოო ჯამში გამოიწვევს ლიბერალიზმის, როგორც შეუვალი რელიგიური ფასეულობის, გააზრებას. ეს იქცევა იდენტობის ნიშნად - თუ ჩვენ შეგვიძლია ქრისტიანულ რელიგიაზე ვიშაყიროთ, რა უფლებით გვეუბნებიან არაბები, მუჰამედზე არ იშაყიროთო. ეს განწყობები უფრო გაძლიერდება. აქ ერთმანეთს შეეჯახა ორი ლიბერალური ღირებულება: ძირეული ლიბერალური ღირებულება - გამოხატვის თავისუფლება და მესამე თაობის ლიბერალური ღირებულება - მულტიკულტურალიზმი, ანუ უცხო კულტურების პატივისცემა. ამ ორი ღირებულების დაპირისპირებაში, ჩემი აზრით, ლიბერალურ საზოგადოებებში ძირეული ღირებულება, გამოხატვის თავისუფლება გაიმარჯვებს.

ბექა მინდიაშვილი: მაგრამ თუ ამას ის მოჰყვება, რომ, მაგალითად, თურქეთში მოკლავენ რამდენიმე კათოლიკე სასულიერო პირს, დანიის საელჩოებს დაარბევენ? ამ შემთხვევაში უფრო პრაგმატული ხომ არ გახდება ევროპელთა მიდგომა?

გია ნოდია: მოკლევადიან პერსპექტივაში - შესაძლოა, მაგრამ საბოლოოდ არა მგონია.

მალხაზ სონღულაშვილი: საბოლოოდ, სიკეთე გაიმარჯვებს.

King

მარტინ ლუთერ კინგი, თარგმნა დავით გეგეშიძემ

ამერიკელი ბაპტისტი პრესვიტერი და საზოგადო მოღვაწე მარტინ ლუთერ კინგი სამართლიანად ითვლება არაძალადობის თეორიის კლასიკოსად. ბოროტებასთან ძალმომრეობით ბრძოლაზე უარის თქმის დასაბუთება კინგის, როგორც რელიგიური მოძღვრისა და მოაზროვნის, ცხოვრების მიზანს წარმოადგენდა. იგი სწორედ ამ ზნეობრივი კატეგორიის ცხოვრებაში დამკვიდრებას შეეწირა.

მთაგრგმნელი

თქვენ გსმენიათ, რომ თქმულა: გიყვარდეს მოყვასი შენი და გძულდეს მტერი შენი. ხილო მე გეუბნებით თქვენ: გიყვარდეთ თქვენი მტერნი, დალოცეთ თქვენი მაწყევარნი, კეთილი უყავით თქვენს მოძულეთ და ილოცეთ თქვენსავ მდევნელთა და შეურაცხმყოფელთათვის. რათა იყოთ თქვენ შვილნი მამის თქვენის ზეციერისა...

სახარება მათესი 5, 43-45.

მცნება „გიყვარდეთ თქვენი მტერნი” ქრისტეს მცნებებს შორის, მართლაც, ყოველთვის ყველაზე რთული იყო. ზოგიერთ ადამიანს გულწრფელად სწამდა, რომ რეალურ ცხოვრებაში მისი განხორციელება შეუძლებელია. ადვილია იმათი სიყვარული, ვისაც შენ უყვარხარ, მაგრამ როგორ შეიძლება გიყვარდეს ის, ვინც ფარულად ან აშკარად შენზე გაბატონებას ცდილობს? ზოგი ფილოსოფოსი, მაგალითად ნიცშე, ამტკიცებდა, იესოს მოწოდება - გიყვარდეთ თქვენი მტრები - იმას ადასტურებს, რომ ქრისტიანული ზნეობა მშიშრებისა და სუსტების ხვედრია და არა მამაცებისა და ძლიერების, იესო რეალურ ცხოვრებას მოწყვეტილი იდეალისტიაო.

მწვავე კითხვებისა და მუდმივი დავის მიუხედავად, იესოს ეს მცნება ჩვენთვის კიდევ უფრო მეტ მნიშვნელობას იძენს. უწესრიგობებისა და აჯანყებების მთელმა წყებამ შეგვახსენა, რომ თანამედროვე ადამიანი იმ გზით მიემართება, რომლის სახელი სიძულვილია, რასაც სიკვდილისა და განკითხვისაკენ, მუდმივი ტანჯვისაკენ მივყავართ. მცნება „გიყვარდეთ თქვენი მტერნი” არ არის მეოცნებე უტოპისტისღვთისნიერი წადილი, იგი ჩვენი გადარჩენის აბსოლუტური პირობაა. სიყვარული მტრისადმიც კი - აი, ჩვენს სამყაროში არსებული ყველა პრობლემის გადაწყვეტის გასაღები.

იესო ცხოვრებას მოწყვეტილი იდეალისტი კი არ არის, არამედ ფხიზელი რეალისტია.

მე დარწმუნებული ვარ, იესოს ესმოდა მთელი სირთულე, რაც მისი მცნების პრაქტიკულ განხორციელებასთან იყო დაკავშირებული. ის არ მიეკუთვნებოდა მოლაყბეებს, რომლებიც ამტკიცებდნენ, თუ რა ადვილია ზნეობრივი საფუძვლების დაცვა. მან კარგად იცოდა, რომ სიყვარულის გრძნობის გამოხატვა ღმერთისადმი სრულ და უსიტყვო მორჩილებას ეყრდნობოდა. ამიტომ, როცა ამბობდა, გიყვარდეთ თქვენი მტრებიო, სწამდა რომ ეს მცნება უდავოა და, მიუხედავად ყოველივესი, ამისაკენ მოუწოდებდა. ჩვენი, როგორც ქრისტიანების, პასუხისმგებლობა ის გახლავთ, რომ ავხსნათ ამ მოწოდების არსი და მოვიძიოთ ჩვენს თავში ძალები, რათა ყოველდღიურად მივსდიოთ მას.

მოდით, ვიყოთ რეალისტები და ვიკითხოთ: როგორ შევიყვაროთ ჩვენი მტრები?

ჯერ ერთი, ჩვენ საკუთარ თავში მიტევების უნარი უნდა განვავითაროთ. მიტევების ძალას მოკლებული სიყვარულის ძალასაც მოკლებულია. ჩვენს გულში არ მოიძებნება ადგილი მტრებისადმი იოტისოდენა სიყვარულისთვისაც კი, თუ ჩვენ ვერ გავაცნობიერებთ, რა აუცილებელია ვისწავლოთ შეწყნარება, იმისი კვლავ და კვლავ პატიება, ვისაც უბედურება და ტანჯვა მოაქვს ჩვენთვის. ამასთანავე საჭიროა მივხვდეთ, რომ უნდა მიუტევოს ყოველთვის დაზარალებულმა, ტკივილისა და ტანჯვის განმცდელმა, აუტანელი უსამართლობის მსხვერპლმა, დამცირებულმა და შეურაცხყოფილმა. შეურაცხმყოფელს შეუძლია პატიების თხოვნა. მას ისღა ძალუძს, გონს მოეგოს და უძღები შვილივით იაროს მტვრიანი გზებით, მთრთოლვარე გულით, პატიებას რომაა მოწყურებული.

ყოვლის მიტევება - არ არის იმის იგნორირება, რაც მოხდა, ეს არც ბოროტების სიკეთედ წარმოდგენაა. ეს ნიშნავს, რომ ჩადენილი ბოროტება არ წარმოადგენს დაბრკოლებას ურთიერთობის დასამყარებლად. ყოვლის მიტევება კატალიზატორია, რომელიც ხელს უწყობს ახალი ცხოვრების დაწყებისთვის აუცილებელი ატმოსფეროს შექმნას. ყოვლის მიტევება ტვირთისაგან განთავისუფლებაა. სიტყვებს: „მე გაპატიებთ თქვენ, მაგრამ არასოდეს არ დავივიწყებ, რაც თქვენ ჩაიდინეთ” - არ შეუძლიათ მიტევების ნამდვილი ბუნების ახსნა. დიახ, ადამიანს არ შეუძლია დავიწყება, თუკი დავიწყება იმას ნიშნავს, რომ წარსული მთლიანად იშლება მეხსიერებიდან. როდესაც ჩვენ მივუტევებთ, ჩადენილ ბოროტებას ვივიწყებთ იმ აზრით, რომ იგი უკვე აღარ წარმოადგენს ფსიქოლოგიურ დაბრკოლებას ახალ ურთიერთობათა დამყარებისათვის. ზუსტად ასევე არ შეგვიძლია ჩვენ ვთქვათ: ,,მე მოგიტევებ შენ, მაგრამ, დღეიდან აღარ მინდა გიცნობდე”. მიტევება ნიშნავს შერიგებას, ხელახალ შერწყმას. ამის გარეშე არცერთ ადამიანს არ შეუძლია თავისი მტრების შეყვარება. მიტევების ხარისხი განსაზღვრავს ჩვენი მტრებისადმი ჩვენი სიყვარულის ხარისხს.

მეორეც. ჩვენ უნდა გავიგოთ, რომ ბოროტება, ჩადენილი ჩვენი მოყვასი მტრის მიერ, მიზეზი ჩვენი ტანჯვისა, არასოდეს არ ასახავს ამ ადამიანის მთელ არსებას. სიკეთის ნიშნების პოვნა უბოროტესი მტრის ხასიათშიც შეიძლება. ჩვენ ყველანი რაღაცით ვგავართ შიზოფრენიით დაავადებულებს, გაორებული პიროვნულობისა და ხასიათის ადამიანებს, თითოეული ჩვენგანის შიგნით უკიდეგანო სამოქალაქო ომი მძვინვარებს. რაღაც შინაგანი ჩვენც გვაიძულებს რომაელი პოეტის ოვიდიუსის მსგავსად აღმოგვხვდეს: „მე სიკეთის მომხრე ვარ, მაგრამ ქცევებში ბოროტებით ვხელმძღვანელობ”, ან დავეთანხმოთ პლატონს, რომელიც ამბობდა, რომ ადამიანური ხასიათი ეს არის მეეტლე, რომელიც ორ ცხენს მართავს და ორთავენი სხვადასხვა მხარეს ეწევიან ეტლს, ან მოციქულ პავლესთან ერთად გავიმეოროთ: „არა რომელი იგი მნებავს კეთილი, მას ვჰყოფ, არამედ რომელი იგი არა მნებავს ბოროტი, მას ვიქმ”.

უბრალოდ, ეს ნიშნავს, რომ ჩვენგან ყველაზე ცუდშიც არის სიკეთის ნაწილი. ასევე საუკეთესოშიც არის ბოროტების ნაწილი. როდესაც ამას ვაცნობიერებთ, ჩვენ უფრო მიმტევებლები ვხდებით ჩვენი მტრების მიმართ და ნაკლებად გვძულს ისინი, როდესაც უფრო ღრმად ვიხედებით პრობლემის არსში, ვეძებთ ბოროტი გულისწადილით ჩადენილის მიზეზს, ვპოულობთ ჩვენს მოყვასმტერში სიკეთის ნიშნებს და ვხვდებით, რომ მისი ქმედების მანკიერება და ბოროტგანზრახულობა არ გვიქმნის სრულ წარმოდგენას ამ ადამიანზე. ჩვენ მას ახალი თვალით ვუყურებთ. ვაცნობიერებთ, რომ მისი სიძულვილი შიშის, ქედმაღლობის, უვიცობის, გაუკუღმართებული რწმენის ანდა ურთიერთგაგების უქონლობის შედეგია. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ვიცით, რომ ყოველი ადამიანი სულის სიღრმეში ღვთიურ ანაბეჭდს ატარებს და ვიწყებთ ჩვენი მტრების შეყვარებას, რაკი გვესმის, რომ ისინი ჯერ კიდევ არ არიან მთლად ხელიდან წასულნი და ღმერთის ყოვლისმხსნელი სიყვარული შეიძლება მათაც შეეხოს.

მესამე. უნდა ვესწრაფოდეთ ჩვენი მტრის არა დამარცხებას ან დამცირებას, არამედ მასთან მეგობრობასა და ურთიერთგაგებას. ხდება ხოლმე, ჩვენ შეგვწევს ძალა დავამციროთ ჩვენი უბოროტესი მტერი. გარდაუვლად მოდის დრო, როდესაც მისი სისუსტე ვლინდება და საშუალება გვეძლევა ჩავცეთ მას გამარჯვების მახვილი. მაგრამ ეს არ უნდა გავაკეთოთ. თითოეული თქმული სიტყვა და გადადგმული ნაბიჯი ურთიერთგაგების საძირკველში ჩადებულ აგურად უნდა გადაიქცეს, რათა მან გაათავისუფლოს სიკეთის ის უდიდესი მარაგი, სიძულვილის შეუღწევად კედელში რომ იყო დაფლული.

სიყვარულის არსი არ შეიძლება გავაიგივოთ გრძნობათა სენტიმენტალურ გაზიარებასთან. სიყვარული უფრო ღრმაა, ვიდრე ემოციური ლაყბობა. შეიძლება ამ საკითხში ბერძნულმა ენამ შეიტანოს სინათლე. ახალი აღთქმის ბერძნული ტექსტი სიყვარულის აღსანიშნავად სამ სიტყვას ხმარობს. „ეროსი” არის ესთეტიკური, რომანტიკული სიყვარული. პლატონის დიალოგებში „ეროსი” გულისხმობს სულის ღვთაებრივ ლტოლვას. მეორე სიტყვა „ფილია” ნიშნავს ურთიერთსიყვარულს, სულიერმოყვარეობას, მეგობართა სიახლოვეს. გვიყვარს ისინი, ვისაც ჩვენ ვუყვარვართ, და გვიყვარს იმიტომ, რომ იმათაც ვუყვარვართ. მესამე სიტყვა „აპარე” კი ნიშნავს თანხმობასა და ყველა ადამიანს შორის ღვთიურ ყოვლისმიმტევებლურ დამოკიდებულებას, უსაზღვრო, ღვარად მოდენილ უანგარო გრძნობას. „აპარე” ადამიანთა გულებში არსებული ღვთაებრივი სიყვარულია: ჩვენ იმიტომ კი არ გვიყვარს ადამიანები, რომ ისინი ან მათი საქციელი მოგვწონს, არც იმიტომ, რომ მათში ღვთიური ნაპერწკალია; ჩვენ თითოეული ადამიანი გვიყვარს იმიტომ, რომ იგი ღმერთს უყვარს. ჩვენ გვიყვარს ადამიანი, რომელიც ჩადის ბოროტებას, თუმცაღა გვძულს მისი ნამოქმედარი.

ახლა გვესმის, რას გულისხმობდა იესო, როცა ამბობდა: „გიყვარდეთ თქვენი მტერნი”. კმაყოფილი უნდა ვიყოთ, რომ მან არ თქვა: მტერს სიმპათიით და გულისხმიერებით მოეპყარითო. ზოგიერთი ადამიანის მიმართ, უბრალოდ, შეუძლებელია სიმპათიისა და გულისხმიერების გამოჩენა. გულისხმიერება სენტიმენტალური და ფაქიზი სიტყვაა. შეუძლებელია სიმპათიას ვგრძნობდეთ იმ ადამიანის მიმართ, რომელიც არ მალავს თავის განზრახვას - ჩვენი გზა სიძნელეებით და დაბრკოლებებით მოჰფინოს და მოგვსპოს ჩვენ. შეუძლებელია მოგვწონდეს ადამიანი, რომელიც ჩვენი ბავშვების სიცოცხლის ხელმყოფი და ჩვენი საცხოვრებლის დამანგრეველია. ეს შეუძლებელია, მაგრამ იესომ გაიაზრა, რომ „სიყვარული” უფრო მეტია, ვიდრე „გულისხმიერება” და „სიმპათია”. გვიბრძანებს რა, რომ გვიყვარდეს ჩვენი მტრები, იესოს არა აქვს მხედველობაში „ეროსი” ან „ფილია”; იგი ლაპარაკობს „აპარეს” - თანხმობისა და ყველა ადამიანს შორის ღვთაებრივი ყოვლისმიმტევებლური გულკეთილობის შესახებ. მხოლოდ ამ გზით, მხოლოდ ასეთი სიყვარულით შეიძლება ზეციური მამის შვილები გავხდეთ.

ახლა პრაქტიკული ,,როგორიდან” თეორიულ „რატომზე” გადავიდეთ: რატომ უნდა გვიყვარდეს ჩვენი მტრები? პირველი მიზეზი ნათელია. სიძულვილზე სიძულვილით პასუხი მხოლოდ ამრავლებს სიძულვილს, ამუქებს ღამეულ წყვდიადს ცაზე. წყვდიადს არ შეუძლია წყვდიადზე გამარჯვება; მხოლოდ სინათლეს შესწევს ამის ძალა. სიძულვილი ამრავლებს სიძულვილს, ძალადობა ამრავლებს ძალადობას და სისასტიკე ამრავლებს სისასტიკეს, ეხვევა რა ნგრევის ჯოჯოხეთურ ხვეულებში. ამიტომ, როდესაც იესო ამბობს: „გიყვარდეთ თქვენი მტერნი“, იგი გვიტოვებს გულშიჩამწვდომ და აბსოლუტურად გარდაუვალ მცნებას. განა ჩვენ, ადამიანები, არ მოვექეცით იმ ჩიხში, რომლიდანაც გამოსავალი მხოლოდ მტრების სიყვარულშია? - სხვანაირად ბოროტების ჯაჭვური რეაქცია გაგრძელდება, სიძულვილი დაბადებს სიძულვილს, ომები დაბადებენ ახალ ომებს, და თუ დროზე არ მოვეგეთ გონს, ყველანი ურთიერთგანადგურების შავბნელ უფსკრულში ჩავცვივდებით.

კიდევ ერთი მიზეზი, რომლის გამოც ჩვენ უნდა შევიყვაროთ ჩვენი მტრები: სიძულვილი გულზე ნაიარევს ტოვებს და ამახინჯებს ადამიანის პიროვნებას. რაკი გვახსოვს, რომ სიძულვილი ბოროტების ძალაა და ამიტომ საშიშია, ჩვენ ძალიან ხშირად ვფიქრობთ იმაზე, თუ რა მოაქვს მას ადამიანისთვის, რომლისკენაც ის არის მიმართული. ეს არც ისე ძნელი გასაგებია, რადგან სიძულვილი თავის მსხვერპლს აუნაზღაურებელ ზარალს აყენებს. სიძულვილის კოშმარული შედეგები ვიხილეთ, როცა ექვსი მილიონი ებრაელი სიძულვილით შეპყრობილი შეშლილი ჰიტლერის სახელით აწამეს და გაანადგურეს, და მაშინაც, როცა სიძულვილის ტალღა შავკანიანებს დაატყდათ, სიძულვილით გამძვინვარებული, სისხლმოწყურებული ბრბოს რისხვად; ამასვე ვხედავთ ომების შავბნელ კოშმარებში, უსინდისო მჩაგვრელების მიერ მილიონობით ღვთის შვილთა თავზარდამცემ დამცირებაში, მათ მიმართ ჩადენილ უსამართლობასა და დანაშაულში.

მაგრამ არსებობს საკითხის კიდევ ერთი მხარე, რომელიც არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გამოგვრჩეს მხედველობიდან - სიძულვილი არანაკლებ მომაკვდინებელია იმისათვის, ვისაც სძულს, როგორც შეუცნობელი ავთვისებიანი სიმსივნე - სიძულვილი არღვევს ადამიანის პიროვნებას და ართმევს ობიექტურად აზროვნების უნარს. იგი აიძულებს მას, მშვენიერს საზარელი უწოდოს, ხოლო საზარელს მშვენიერი, ჭეშმარიტება სიცრუედ მიიღოს, ხოლო სიცრუე ჭეშმარიტებად.

დოქტორ ე. ფრანკლინ ფრეზერს თავის მეტად საინტერესო წიგნში „რასობრივ ცრურწმენათა პათოლოგია” მოჰყავს რამდენიმე მაგალითი, როდესაც თეთრები, სხვა თეთრებთან ყოველდღიურ ურთიერთობებში ნორმალური, კაცთმოყვარე და თავაზიანი ადამიანები, ლოგიკურად აზროვნების უნარს კარგავდნენ ან წანასწორობიდან გამოდიოდნენ, როგორც კი საკითხი შავკანიანებისთვის თანაბარი უფლებების მინიჭებას ანდა რასობრივი უსამართლობის ფაქტებს შეეხებოდა. ასეთი რამ მაშინ ხდება, როდესაც ჩვენს გულებში სიძულვილი დაისადგურებს. ფსიქიატრები სიძულვილში ჩვენს ქვეცნობიერებაში მიმდინარე მრავალი საიდუმლოებით მოცული პროცესის, ჩვენი მრავალი შინაგანი კონფლიქტის მიზეზს ხედავენ. ისინი ამბობენ: „ისწავლეთ სიყვარული, თორემ დაიღუპებით”. თანამედროვე ფსიქოლოგია ცნობს იმას, რასაც იესო მრავალი ასეული წლის წინათ გვასწავლიდა: სიძულვილი ანგრევს პიროვნებას, ხოლო სიყვარული, მიუხედავად ყველაფრისა, აუცილებლად ამთლიანებს მას.

სიყვარული ერთადერთი ძალაა, რომელსაც შეუძლია მტერი მოყვარედ აქციოს. ესაა მესამე მიზეზი, რომლის გამოც უნდა გვიყვარდეს ჩვენი მტრები. ჩვენ ვერასოდეს დავიხსნით თავს მტრებისაგან, თუ სიძულვილს სიძულვილითვე ვუპასუხებთ. თუ დავძლევთ მტრობის გრძნობას, თავს დავიხსნით მტრებისაგან.

ლინკოლნმა შეიმეცნა სიყვარულის ძალა და კაცობრიობის ისტორიას შერიგების გასაოცარი დრამა დაუტოვა. აშშ-ის პრეზიდენტის პოსტზე წინასაარჩევნო ბრძოლის დროს მისი ერთ-ერთი უბოროტესი მტერი იყო ვინმე სტენტონი. რაღაც მიზეზი აიძულებდა სტენტონს სძულებოდა ლინკოლნი. იგი ყველაფერს აკეთებდა იმისათვის, რომ ლინკოლნი საზოგადოების თვალში დაემცირებინა. ლინკოლნისადმი მისი სიძულვილი იმდენად დიდი იყო, რომ სტენტონი თავის ყველა გამოსვლაში აბუჩად იგდებდა მის გარეგნობას და ცხარედ ადანაშაულებდა მას სხვადასხვა მანკიერებაში. მაგრამ ყოველივე ამის მიუხედავად, ლინკოლნი პრეზიდენტად აირჩიეს. და, აი, დადგა დრო მინისტრთა კაბინეტის დაკომპლექტებისა, რომელშიც არჩევნებში მონაწილე ლინკოლნის უახლოესი თანამოაზრენი უნდა შესულიყვნენ. დაიწყო თანამდებობეზე დანიშვნა. ბოლოს დადგა დღე, როცა ლინკოლნს სამხედრო მინისტრის მეტად საპასუხისმგებლო პოსტზე უნდა დაესახელებინა კანდიდატი. როგორ ფიქრობთ, ვინ დანიშნა ლინკოლნმა ამ პოსტზე? თვით სტენტონი. როგორც კი ეს ამბავი ცნობილი გახდა,

პრეზიდენტის უახლოესი თანამებრძოლნი უკმაყოფილებამ და მღელვარებამ მოიცვა. რას აღარ ეუბნებოდნენ ლინკოლნს: „ბატონო პრეზიდენტო! თქვენ შეცდომას უშვებთ! იცით თუ არა, რა კაცია ეს სტენტონი? გსმენიათ თუ არა, რა სიბილწეებს ლაპარაკობდა იგი თქვენს შესახებ? იგი ჩვენი მტერია და ყველაფერს გააკეთებს იმისათვის, რომ ჩაშალოს თქვენი პროგრამის შესრულება. გაითვალისწინეთ თუ არა ყოველივე ეს, ბატონო პრეზიდენტო?“ ლინკოლნის პასუხი ლაკონიური იყო: „დიახ, მე ვიცნობ ბატონ სტენტონს. მე მესმოდა ყველაფერი, რასაც იგი ჩემზე ამბობდა, მაგრამ ამერიკელებიდან ყველაზე მეტად იგი ესადაგება ამ თანამდებობას“. ასე გახდა სტენტონი ლინკოლნის მთავრობაში სამხედრო მინისტრი და ფასდაუდებელი სამსახური გაუწია ხალხს და თავის პრეზიდენტს. რამდენიმე წლის შემდეგ ლინკოლნი მოკლეს. ბევრი კეთილი სიტყვა ითქვა პრეზიდენტის შესახებ. ჩვენს დროშიც მილიონობით ადამიანი თვლის მას უდიდეს ამერიკელად. მაგრამ ყველა ბრწყინვალე სიტყვათა შორის, რომელიც აბრაამ ლინკოლნის შესახებ წარმოითქვა, სტენტონის სიტყვას განსაკუთრებული ადგილი უკავია. სტენტონი იმ კაცის ცხედრის წინაშე იდგა, რომელიც ოდესღაც სძულდა, ახლა კი მან დედამიწაზე მცხოვრებ ადამიანთა შორის ერთ-ერთი უდიდესი უწოდა მას. „იგი ახლა მარადისობას ეკუთვნის“, - განაცხადა სტენტონმა. ლინკოლნს რომ გაეგრძელებინა სტენტონის სიძულვილი, მაშინ ორივენი შეურიგებელ მტრებად ჩავიდოდნენ საფლავში. მაგრამ ლიკნოლნმა, მოუხმო რა სიყვარულის ძალას, მტერი მეგობრად გადააქცია. ამავე ცხოვრებისეულმა პოზიციამ საშუალება მისცა მას სამოქალაქო ომის უმძიმეს დღეებში სამხრეთელების მისამართით კეთილი სურვილები გამოეთქვა. ამით გაოგნებული ერთი მსმენელი ქალის დასმულ კითხვაზე ლინკოლნმა უპასუხა: „მადამ, განა მე არ ვსპობ ჩემს მტრებს, როცა მათ ჩემს მეგობრებად გადავაქცევ?“ სწორედ ეს არის სიყვარულის ძალა.

მაგრამ ჩვენ ახლავე უნდა აღვნიშნოთ, რომ მთავარი მიზეზი, რის გამოც ჩვენი მტრები უნდა გვიყვარდეს, ჯერ არ დაგვისახელებია. უფრო ღრმა მიზეზი პირდაპირაა გამოთქმული ქრისტეს სიტყვებში: „გიყვარდეთ თქვენი მტერნი ... რათა იყოთ თქვენ შვილნი მამის თქვენის ზეციერისა“. მაცხოვარი მოგვიწოდებს დავადგეთ ამ რთულ გზას იმისთვის, რომ ღმერთთან განსაკუთრებული დამოკიდებულება დავამყაროთ. ჩვენ ყველას შეგვიძლია მამაზეციერის შვილები გავხდეთ სიყვარულის საშუალებით, რომელიც შეუმჩნევლად იქცევა სინამდვილედ. ჩვენი მტრები იმიტომ უნდა გვიყვარდეს, რომ მხოლოდ სიყვარულის მეოხებით შეგვიძლია ღმერთის წვდომა და მისი სიწმინდის, მშვენიერების განცდა.

რასობრივ ურთიერთობათა კრიზისის გასაგებად ჩემ მიერ ნათქვამის მნიშვნელობა ნათელია. რასობრივი პრობლემა არასოდეს არ გადაწყდება, თუ დაჩაგრულები არ ისწავლიან თავიანთი მტრების სიყვარულს. რასობრივი სეგრეგაციის წყვდიადის განდევნა მხოლოდ ყოვლადშემწყნარებელ სიყვარულს შეუძლია. აი უკვე სამი ასეული წელია, რაც ამერიკელი ზანგები ჩაგვრის რკინისებურ უღელქვეშ იტანჯებიან. დისკრიმინაციის მახინჯ ტვირთქვეშ დათრგუნულები, სასოწარკვეთილებამდე მიყვანილები დღისით, ღამით ამაოდ ცდილობენ თავიანთ კითხვებზე პასუხის პოვნას. მაგრამ თუ ასე გაგრძელდა, მაშინ ახალი წესრიგი, რომლისკენაც მივისწრაფით, მხოლოდ ცოტათი თუ იქნება განსხვავებული უწინდელისგან. ჩვენ უდრეკად და თავმდაბლად, სიყვარულით უნდა შევხედოთ სიძულვილს.

რასაკვირველია, ეს არაპრაქტიკულია. ცხოვრება ხომ ანგარიშსწორებაა, საპასუხო დარტყმების მიყენებაა, ურთიერთობაა, რომელიც ეფუძნება კანონს „ადამიანი ადამიანისთვის მგელია“. მე ვამბობ, რომ იესომ გვიანდერძა გვიყვარდეს ისინი, რომლებიც გვტანჯავენ და გვჩაგრავენ ჩვენ. ვგავარ მე მოციქულთა უმრავლესობას, რეალურ ცხოვრებას მოწყვეტილ იდეალისტებს? შეიძლება შორეულ მომავალში, ამბობთ თქვენ, უტოპიის ქვეყანაში, ეს იდეა ცხოვრებაში განხორციელდეს, მაგრამ არა ამ მკაცრსა და ცივ სამყაროში, რომელშიც ვცხოვრობთ.

ჩემო მეგობრებო! ჩვენ უკვე დიდი ხანია მივდივართ ეგრეთ წოდებული პრაქტიკული გზით, რამაც უწესრიგობამდე და ქაოსამდე მიგვიყვანა. ისტორია სავსეა დაღუპული ცივილიზაციების მაგალითებით, რომლებმაც ნებაზე მიუშვეს სიძულვილი და ძალადობა. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ უარი ვთქვათ სამართლიან ბრძოლაზე. ჩვენს განკარგულებაში მყოფი ძალა, მთელი ჩვენი ძალ-ღონე უნდა მივმართოთ ჩვენი ხალხის სეგრეგაციის წინააღმდეგ, საშინელი უღლისგან მისი განთავისუფლებისკენ. მაგრამ ბრძოლის დროს ჩვენ არასდროს არ ვიტყვით უარს სიყვარულზე - ეს ჩვენი პრივილეგია და მოვალეობაა. გვძულს რა რასობრივი სეგრეგაცია, ჩვენ გვეყვარება ისინი, ვინც მის უკან დგას. ეს არის სიყვარულზე დაფუძნებული საზოგადოების შექმნის ერთადერთი გზა.

ჩვენ ვეტყვით ჩვენს ყველაზე შეურიგებელ მტრებს: თქვენს უნარს - მოგვაყენოთ ტანჯვა, ჩვენ დავუპირისპირებთ ჩვენს უნარს - ავიტანოთ ტანჯვა. როგორც არ უნდა მოგვექცეთ, მაინც გვეყვარებით. არასოდეს დავემორჩილებით თქვენს უსამართლო კანონებს, რამეთუ ბოროტებისადმი დაუმორჩილებლობა ისეთივე მორალური მოვალეობაა, როგორიც სიკეთისათვის ხელის შეწყობა. ჩაგვყარეთ ციხეებში, ჩვენ მაინც ძველებურად გვეყვარებით. დაანგრიეთ ჩვენი საცხოვრებლები და დაემუქრეთ ჩვენი ბავშვების სიცოცხლეს, შავბნელ ღამეში მოგვიგზავნეთ ნიღბიანი მკვლელები და მოძალადეები, რომ ცემით მიგვასიკვდილონ, ჩვენ მაინც გვეყვარებით; მაგრამ გჯეროდეთ, ჩვენ გავიმარჯვებთ თქვენზე ჩვენი უნარით ავიტანოთ ტანჯვა, და მოვა დღე, როდესაც მოვიპოვებთ თავისუფლებას, მაგრამ ეს იქნება თავისუფლება არა მხოლოდ ჩვენთვის, ჩვენ ისე შევევედრებით თქვენს გულსა და გონებას, რომ მათ ჩვენს მხარეზე გადმოვიყვანთ და ჩვენი გამარჯვება ორმაგ გამარჯვებად გადაიქცევა.

სიყვარული მარადიული ძალაა სამყაროში. ეს შემოქმედებითი ძალა, რომლის შესანიშნავ მაგალითად იესო ქრისტეს ცხოვრება გვევლინება, კაცობრიობის ხელში მშვიდობისა და უსაფრთხოების- თვის ბრძოლის საშუალებას წარმოადგენს. ამბობენ, რომ ნაპოლეონ ბონაპარტეს, ომის უდიდეს გენიოსს, წარსულის გახსენებისას უთქვამს: „ალექსანდრე მაკედონელმა, იულიუს ცეზარმა, კარლოს დიდმა და მე შევქმენით უდიდესი იმპერიები, მაგრამ რას ეფუძნებოდნენ ისინი? ისინი ეფუძნებოდნენ ძალას. საუკუნეების წინ კი იესომ თავისი სამეფოს შექმნა დაიწყო, რომელიც სიყვარულს ეფუძნებოდა, და დღესაც მილიონები მზად არიან მისთვის დაიხოცნონ“. ძნელია არ დაეთანხმო ამ სიტყვებს. უკვე აღარ არიან წარსულის დიდი მხედართმთავრები და მათი იმპერიებიც ფერფლად იქცნენ. მხოლოდ იესოს სამეფო, ეფუძნება რა სიყვარულს, ძველებურად უვნებელია და მყარად დგას. მას საძირკველი ხელდასხმულთა მცირერიცხოვანმა ჯგუფმა ჩაუყარა, რომელმაც ღმერთის წყალობით შეძლო რომის იმპერიის საფუძვლები შეერყია და იესოს მოძღვრება მთელი კაცობრიობის საკუთრებად ექცია. დღეს ქრისტეს სამეფო დედამიწაზე - ეს ყველა ერისა და ეროვნების 900 000 000 ადამიანია.

იესო ყოველთვის მართალია, ისტორიის მინდვრები გადათეთრებულია ხალხთა ძვლებით, რომლებმაც უარი თქვეს, მოესმინათ მისთვის. ჩვენ, მეოცე საუკუნის ადამიანებმა, სანამ გვიან არ არის, უნდა შევისმინოთ მაცხოვრისა და მის კვალს გავყვეთ. მთელი პასუხისმგებლობით უნდა გავაცნობიეროთ, რომ ვერასოდეს გავხდებით ჩვენი ზეციური მამის შვილები, თუ არ შევიყვარებთ ჩვენს მტრებს და არ ვილოცებთ იმათთვის, რომლებიც გვდევნიან (გადმოიბეჭდა ჟურნალის „საუნჯე“ 1994 წლის 1-2 ნომრიდან).

რელიგიები საქართველოში

ლუკა ნახუცრიშვილი

გადმოცემა გვაუწყებს, რომ 1517 წლის 31 ოქტომბერს ავგუსტინელმა ბერმა და თეოლოგიის პროფესორმა მარტინ ლუთერმა ვიტენბერგის ეკლესიის მთავარი შესასვლელის კარზე ინდულგენციების წინააღმდეგ შედგენილი „95 თეზისი” მიაჭედა, რაც, ზოგის აზრით, მხოლოდ ლეგენდაა. მაგრამ ფაქტია, რომ 95 მუხლისგან შემდგარმა ამ დოკუმენტმა დასაბამი დაუდო რელიგიურ და სოციალურ მოძრაობას, რომელსაც რეფორმაციის სახელით ვიცნობთ და რომელმაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა დასავლეთის საზოგადოების შემდგომ განვითარებაში, იმ სოციალურ-ეკონომიკური სისტემის ჩამოყალიბებაში, რომელიც, ალბათ, კიდევ დიდხანს განსაზღვრავს თანამედროვე დასავლური (და უკვე არა მარტო დასავლური) კულტურის გზას.

ლუთერის კრიტიკის მთავარი საგანი კათოლიკური ეკლესიის მიერ შემოღებული პრაქტიკა შეიქნა, რომლის მიხედვითაც ადამიანს შეეძლო ცოდვების გამოსასყიდი ფურცელი - ინდულგენცია - ეყიდა. უკვე ამ ეტაპზე ლუთერის კრიტიკა არა მარტო რელიგიურ-თეოლოგიურია, არამედ სოციალურიც, რაც ასე დამახასიათებელია მთელი პროტესტანიზმისათვის. ერთი მხრივ, ლუთერს ის აღიზიანებდა, რომ ცოდვების გამოსყიდვას ასეთი პრიმიტიული, არასულიერი ხერხით ცდილობენ, ქრისტიანული სულისკვეთების სრული გაუკუღმართებით (რელიგიური მიზეზი), მეორე მხრივ კი - ის, რომ ინდულგენციებით შემოსული უზარმაზარი თანხა ან სამღვდელო პირების ჯიბეებში მიდიოდა (სოციალურ-ეკონომიკური მიზეზი), ანდა რომის წმინდა პეტრეს ტაძრის მშენებლობას ხმარდებოდა; ამათ შორის კი, ლუთერის აზრით, დიდი განსხვავება არ იყო, რაც ბევრმა ჩვენგანმა შეიძლება არ გაიზიაროს, როცა წმ. პეტრეს ტაძარს, ხელოვნების ამ შედევრს შევყურებთ. მაგრამ ლუთერის და კიდევ უფრო მეტად სხვა პროტესტანტული მოძრაობების თავკაცთა (მაგ., კალვინის) ცნობიერებაში მომწიფებული ეს სკეპტიკური და ლამის მტრული დამოკიდებულება ქანდაკების, რელიგიური სახვითი ხელოვნების, ხატების მიმართ სრულიად გასაგებია, ვინაიდან, გერმანელი ფილოსოფოსის - ჰეგელის ცნებებით რომ ვთქვათ, იმ დროისათვის კათოლიკური ეკლესიის შიგნით სრულ გარეგნულობას დაესადგურებინა. ეს კი ნიშნავს, რომ იმან, რაც, ქრისტიანული მოძღვრების თანახმად, ყველაზე გასულიერებული და გაშინაგანებული უნდა ყოფილიყო - ცოდვების მიტევება, სინანული - ერთობ მატერიალური და ამქვეყნიური სახე მიიღო (ყოველ შემთხვევაში, ლუთერის აზრით), ხშირად - მაღალი დონის ხელოვნების ნიმუშებში გამოვლენილი. მაგრამ, ჰეგელის თქმით, ეს ხელოვნება არ იყო საკმარისი კათოლიკური ეკლესიის სულიერი განწმენდისათვის, რადგან იგი ნაკლებად ეფუძნებოდა რელიგიურ განცდას და მხოლოდ გარეგნულად, ზედაპირულად ეხებოდა რელიგიურ სფეროს.

გარდა იმისა, რომ ინდულგენციები კორუფციის წყარო იყო და ადამიანის რელიგიურ განცდას რყვნიდა, მათ წინააღმდეგ გალაშქრებისათვის ლუთერს კიდევ ერთი ფუნდამენტური თეოლოგიური მიზეზი ჰქონდა: მისი აზრით, შეუძლებელია საკუთარი ძალისხმევით, თუნდაც ყველაზე კეთილი საქმეებით, ღვთის მადლი დაიმსახურო; ეს მხოლოდ ღმერთზეა დამოკიდებული და, ამდენად, ინდულგენციები და ნებისმიერი სხვა, უფრო სულიერი პრაქტიკაც, სასუფეველს ვერ მოგვაპოვებინებს, და, საერთოდაც, ქრისტიანის ზრუნვა, მისი ნამუშაკარი საიქიო „კეთილდღეობის” უზრუნველყოფას კი არ უნდა ისახავდეს მიზნად, არამედ სააქაოსთვისვე უნდა იყოს სასარგებლო, სიკეთის მომტანი და სააქაოს იმ პოზიტიურობის დამადასტურებელი, რომელიც აბსოლუტურია, სანამ საიქიო არსებობაში არ გადავსულვართ. ქრისტიანის, ცოდვილის დასაყრდენი მხოლოდ და მხოლოდ ღვთის რწმენაა (ყოველგვარი რიტუალის შესრულების გარეშე), რისთვისაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ქრისტეს ჯვარს, როგორც, შეიძლება ითქვას, იმ პარადოქსის ერთგვარ სარკეს, რომ, რაც არ უნდა ღვთისნიერად იცხოვრო, ღმერთის შეურყევ ნებაზეა საბოლოოდ ყველაფერი დამოკიდებული, და, რომელიც ერთადერთი ასაზრდოებს ქრისტიანში ღმერთის სამართლიანობის რწმენისმიერ განცდას.

ლუთერის თეზისების გავრცელებას მოჰყვა მისი დევნა კათოლიკური სამღვდელოების მხრიდან. პროტესტანტი ბერი და პროფესორი საკუთარი ქარიზმითა თუ კეთილმოსურნე მმართველების დახმარებით ახერხებდა ხელიდან დასხლტომოდა მოწინააღმდეგეთ და ვორმსის სამსჯავროდანაც, რომელშიც თავად იმპერატორი კარლ V მონაწილეობდა, თავის ცოცხლად დაღწევა შეძლო, რის შემდეგაც, უკვე ეკლესიიდან განკვეთილი, მალულად დაბინავდა ვარტბურგის ციხესიმაგრეში, სადაც გერმანულად თარგმნა ბიბლია.

ბიბლიის სრული თუ არასრული თარგმანები მანამდეც არსებობდა, მაგრამ ისინი ან არ მიჰქონდათ უბრალო ხალხამდე, ან მათთვის გასაგები გერმანულით არ იყო დაწერილი. ლუთერის ბიბლიამ კი, რომელიც ხალხური, ცოცხალი გერმანულით იყო ნათარგმნი და გუტენბერგის მიერ გამოგონილი ბეჭდვის რევოლუციური მექანიზმის წყალობით გერმანიაში სწრაფად გავრცელდა, ყველას მისცა საშუალება ქრისტიანობის უძირი- თადეს წყაროში შეემოწმებინა მღვდლის მიერ ნაქადაგები, რაც ძალზე ხშირად არ ემთხვეოდა იმას, რაც ბიბლიაში ეწერა - არაკეთილსინდისიერი საეკლესიო პირები თავიანთთვის სასარგებლოდ ცვლიდნენ ხოლმე წმინდა წერილის ტექსტს, რასაც ხალხი ლათინურის არცოდნის გამო ვერ ხვდებოდა.

ამდენად, ბიბლიის თარგმნა უმნიშვნელოვანესი მოვლენა იყო, მაგრამ არა უბრალოდ იმიტომ, რომ ამიერიდან ხალხი ბიბლიას მისთვის ნაცნობ ენაზე წაიკითხავდა, არამედ იმიტომ, რომ ისინი ამას თავიანთ მშობლიურ ენაზე წაიკითხავდნენ, რაც რელიგიური შინაარსის გაშინაგანებისა და კათოლიკური სულიერი ცხოვრების რეფორმაციისაკენ გადადგმული პირველი დიდი ნაბიჯი იყო. სიტყვამ, როგორც ქმედითმა სულიერმა ძალამ, და ქრისტიანული რელიგიის უმთავრესმა ატრიბუტმა თავისი ადგილი დაიბრუნა იმ ღვთისმსახურებაში, რომელიც აქამდე მრევლისათვის უცხო ენაზე ტარდებოდა და მას ვერაფერს „შეაგონებდა”. ლუთერმა უპირატესობა მშობლიურ ენაზე ქადაგებას მიანიჭა. მთავარი გახდა არა ზიარების რიტუალი, რომელიც უფრო მეტად გარეგნული ქმედება იყო, ვიდრე შინაგანი, არამედ - ქადაგების მოსმენა, რომელიც აღგავსებს ღვთის სიტყვით და სულიერად აღგამაღლებს. რეფორმირებულ ეკლესიებში შემცირდა ხატების რაოდენობა, სამაგიეროდ გაიზარდა მუსიკის როლი, როგორც ყურისთვის გამიზნული ხელოვნებისა, რომელიც მოსმენასა და შესმენაზეა ორიენტირებული, და რამაც უმაღლესი გამოხატულება ბახის თავიდან ბოლომდე ლუთერანული სულისკვეთებით გაჯერებულ მუსიკაში პოვა, სადაც წარმატებითაა შერწყმული სიტყვა და მელოდია და სადაც სახარება - სიტყვა - იმღერება.

ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესიის ჩამოყალიბება

XVI საუკუნის 20-იან წლებში ლუთერის თხზულებებმა მთელ იმპერიაში მისცა ბიძგი რეფორმატორულ მოძრაობას, რაც საბოლოოდ საეკლესიო განხეთქილებითა და ლუთერანული ეკლესიის წარმოქმნით დასრულდა. ეს კი ლუთერის თავდაპირველ განზრახვას არ შეესაბამებოდა: მისი მიზანი მთელი კათოლიკური („საყოველთაო”) ეკლესიის გარდაქმნა იყო, მაგრამ რეფორმა მხოლოდ ჩრდილოეთ ევროპაში განხორციელდა. 1530 წელს აუგსბურგში გერმანელმა დიდებულებმა მიიღეს დოკუმენტი - Confessio Augustana, რომელშიც რეფორმირებული სარწმუნოების თეზისებია ჩამოყალიბებული. ამით რეფორმაცია კიდევ უფრო შორს წავიდა და აშკარად პოლიტიკური სახე მიიღო. ამან კი რელიგიურ-კულტურულ დონეზე კონტრრეფორმაცია გამოიწვია (რამაც კათოლიციზმი განამტკიცა), სოციალურ-პოლიტიკურ დონეზე კი - ოცდაათწლიანი ომი პროტესტანტებსა და კათოლიკეებს შორის, რომლებიც, ნოვალისის თქმით, რეფორმაციის შემდეგ ერთმანეთს უფრო დაშორდნენ, ვიდრე ორივენი - მაჰმადიანებსა და კერპთაყვანისმცემლებს.

ლუთერანული მოძღვრების მთავარი შემაჯამებელი დოკუმენტები არის ლუთერის გარდაცვალების შემდეგ მის ნაწერებზე დაყრდნობით შედგენილი 1577 და 1580 წლების კონკორდატები, რითიც ლუთერის მომხრეებს შორის წარმოქმნილი თეოლოგიური უთანხმოება მოგვარდა და ლუთერანობა მკაფიოდ გაემიჯნა კალვინიზმს. ამ დროისათვის უკვე ბევრმა ეკლესიამ შეიმუშავა საკუთარი არსებობის პრინციპი ლუთერის მოძღვრების მიხედვით, მის მიერ დაწყებული პროტესტანტული მოძრაობიდან აღმოცენებულმა მიმდინარეობებმაც ნაბიჯ-ნაბიჯ ჩამოაყალიბეს საკუთარი დოქტრინები სხვადასხვა ქვეყანაში (ინგლისში, სკანდინავიის სახელმწიფოებში, ნიდერლანდებში, შვეიცარიაში) და, როგორც პოლიტიკურად, ისე რელიგიურადაც თავი დაიხსნეს პაპის მორჩილებისგან.

ევანგელურ-ლუთერანული ეკლესიისა და, ზოგადად, ყველა პროტესტანტული მოძრაობისათვის შემდეგი ოთხი პუნქტია უძირითადესი: 1. მხოლოდ რწმენით (sola fide) ცხონდება ადამიანი და არა კეთილი საქმეებით (რომლებიც შეიძლება ანგარებითაც კეთდებოდეს); 2. მხოლოდ მადლით (sola gratia) ცხოვნდება ადამიანი და არა საკუთარი ქმედებებით; 3. მხოლოდ ქრისტე (solus Christus) არის მორწმუნეთა ავტორიტეტი და არავითარი ეკლესია; 4. მხოლოდ წმინდა წერილი (sola scriptura) არის ქრისტიანული რწმენის საფუძველი და არა ეკლესიის ტრადიცია.

პროტესტანტულ ეკლესიებში ძალიან შემცირებულია მღვდელთა რაოდენობა და ზოგიერთი რიტუალი მრევლის ნებისმიერმა წევრმაც შეიძლება აღასრულოს. რეფორმირებულ გაერთიანებებს არ ჰყავთ ერთი მეთაური, ისეთი, როგორიც კათოლიკურ სამყაროში არის ქრისტეს მიერ ხელდასხმული პაპი, რადგან, მათეს სახარებაზე დაყრდნობით, ორი ადამიანიც კი, ვინც ქრისტეს სახელით შეიკრიბება, ქრისტეს მრევლია; ამიტომ არც ევქარისტიას სჭირდება ოფიციალური სამღვდელო პირი. თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ პროტესტანტიზმში ეკლესია შიგნით არის გადატანილი და ამით რელიგიური გრძნობა უფრო გასულიერებულია, თავად პროტესტანტულ სამყაროს შეუქმნა უზარმაზარი პრობლემა ეკლესიის, როგორც გარეგანი ინსტიტუციის, როლის დაკნინებამ, რადგან რეფორმაციით გამოწვეული ერთგვარი რელიგიური ინდივიდუალიზაციის შედეგად თავი იჩინა უამრავმა ქვედაჯგუფებამ თუ სულაც მარტო მდგომმა ვიზიონერმა, რომელიც ქრისტიანობის გაგების საკუთარ ინტერპრეტაციას იძლეოდა.

დროდადრო რეფორმირებულ ეკლესიას რელიგიური სეპარატიზმის ნიადაგზე აღმოცენებულ პრობლემებს უქმნიდა მოძრაობა პიეტიზმი. ეს მოძრაობა წარმოიშვა როგორც რეაქცია ყველაფრის რაციონალიზების მოსურნე და განმაჯადოებელი განმანათლებლობის წინააღმდეგ. ვინაიდან რელიგიას თავისი რწმენის საგნის რაციონალურად განმარტებასა და დასაბუთებას სთხოვდნენ, პიეტისტებმა თავიანთ რწმენაში სწორედ გრძნობიერებაზე გადაიტანეს აქცენტი და ქრისტესთან ემოციური, პირადული კავშირი დააყენეს პირველ ადგილზე. თანაც, ლუთერანული რწმენის გახევებასა და დოგმატიზებას დაუპირისპირდა სწორედ სპეციფიკურად ლუთერანული პიეტიზმი, რომლის ნოვატორული და თავისუფალი სულისკვეთება ხშირად სოციალურ-პოლიტიკურ პრობლემებს ქმნიდა, მეტადრე პიეტისტურ ვიურტემბერგში, სადაც შვაბები ცხოვრობენ.

შვაბი ლუთერანები საქართველოში

XIX საუკუნის დამდეგს ვიურტემბერგში ერთ ხელმარჯვე ოსტატს საათი დაემზადებინა, რომლის ციფერბლატზე სამყაროს სხვადასხვა დრო იყო გამოსახული. საათის მექანიზმი ისე იყო მოწყობილი, რომ იგი 1836 წელს უნდა გაჩერებულიყო შემდეგი მიზეზით: მიუხედავად განმანათლებლური იდეების გავრცელებისა, მაშინ ჯერ კიდევ არ არსებობდა ბიბლიის კრიტიკული წაკითხვის პრაქტიკა. პიეტისტმა თეოლოგმა ალბრეხტ ბენგელმა იოანეს გამოცხადებაში მოყვანილ რიცხვებზე დაყრდნობით გამოითვალა ქრისტეს მეორედ მოსვლის თარიღი - 1836 წელი. ამ აპოკალიფსურ, ესქატოლოგიურ განწყობას უპირველეს ყოვლისა ნაპოლეონის ომები ამძაფრებდა. ნაპოლეონი აღიქმებოდა როგორც ბოროტების ნიშანი, როგორც დასავლეთიდან მოსული ანტიქრისტე. ამიტომ ზოგნი იმედის თვალით იყურებოდნენ აღმოსავლეთისაკენ, სადაც რუსეთის ცარი - სინათლის პერსონიფიკაცია - მეფობდა და საიდანაც, წმინდა წერილის მიხედვით, უნდა მოსულიყო ქრისტე, კერძოდ, ის იერუსალიმში უნდა დაბრძანებულიყო. შვაბი პიეტისტები ხვდებოდნენ, რომ, მართალია, უკვე ვეღარ მოასწრებდნენ მაცხოვრის რჩეულთა ლეგიონში მოხვედრას - ეს უკვე ძალიან დაგვიანებული იყო, მაგრამ აღმოსავლეთისაკენ მსვლელობას და სადმე იერუსალიმის ახლომახლო დაბანაკებას რაღა უდგა წინ! მოგზაურობის მიზნად არარატის მთა აირჩიეს, სადაც თავის დროზე, წარღვნის დროს, ნოეს კიდობანი გაჩერდა.

რელიგიურის გარდა შვაბებს აღმოსავლეთისაკენ გეზის აღების კიდევ ორი მიზეზი ჰქონდათ: 1. ცუდი მოსავალი, ცუდი ეკონომიკური პირობები, მაღალი გადასახადები და 2. ის გარემოება, რომ დიდგვაროვნები თავიანთ ყმებს ჯარისკაცებად აქირავებდნენ სხვა სამეფოებსა და სამთავროებში. რუსეთისაკენ გამგზავრების ერთ-ერთი გადამწყვეტი ფაქტორი აღმოჩნდა ვიურტემბერგის სამეფოში სტუმრად ჩასული ცარის „სარეკლამო კამპანია”, რომელიც, როგორც ადრე ეკატერინე დიდი, გერმანელებს მიწის დარიგებას, გადასახადებისაგან გათავისუფლებას, აღმსარებლურ თავისუფლებასა და ბევრ სხვა პრივილეგიას ჰპირდებოდა. რუსეთის მეფეები ხშირად ირთავდნენ ვიურტემბერგის დინასტიის პრინცესებს; ამიტომ ცარი გერმანელი იმიგრანტების მიმართ ყოველთვის განსაკუთრებულ პასუხისმგებლობას გრძნობდა.

თუ ათი წლით ადრე შვაბიიდან კოლონისტები დასავლეთისაკენ (ამერიკისაკენ) დაიძრნენ, ახლა მათ, დიდ ჯგუფებად - ჰარმონიებად - ორგანიზებულებმა, მთელი ქონება გააერთიანეს, ულმში გემები დაიქირავეს და დუნაის ჩაუყვნენ შავი ზღვის სანაპირომდე. გემებზე სივიწროვე იყო, რის გამოც ანტისანიტარია გაჩნდა და უამრავი დაავადება გავრცელდა, რასაც ბევრი მოგზაური გზაშივე შეეწირა. ვინც გადარჩა, ოდესაში ორმოცდღიანი კარანტინის გავლა მოუწიათ. რადგანაც იქ უკვე არსებობდა გერმანული კოლონიები, ზოგი შვაბი ოდესაშივე დარჩა, სხვები კი, რუსული სამხედრო დაცვის თანხლებით, 1817 წელს კავკასიისკენ გამოემართნენ და 1818 წელს საქართველოში ჩამოაღწიეს, სადაც რუსმა გუბერნატორმა მათ მიწები გადასცა. დაფუძნდა გლეხებისა და მეღვინეებისაგან შემდგარი შვიდი კოლონია. ხელოსანთა ჯგუფი კი ახალ თბილისში დასახლდა. კოლონისტებისთვის პირველი ზამთარი საშინელი იყო, რადგან არაფერი გააჩნდათ; მიწა ველური და დაუმუშავებელი იყო, შინაური ცხოველისთვის საკვები არ მოიპოვებოდა. რამდენიმე თაობის შემდეგ გაჩენილი ერთი გამოთქმა მოსწრებულად ასახავს საქართველოში შვაბ იმიგრანტთა ყოფის განვითარების გზას: „Die Ersten haben den Tod, die Zweiten haben die Not, die Dritten haben das Brot”. - „პირველთ სიკვდილი ერგებათ, მეორეთ - გაჭირვება, მესამეთ - პური”. ჩამოსულებმა ნელ-ნელა ააწყვეს კომუნალური და საეკლესიო ცხოვრება. თავიდან, სანამ პროფესიონალი მღვდელმსახურები არ ჰყავდათ, მათი სულიერი ცხოვრება თვითაღიარებული ექსტატიკოსებისა და ვიზიონერებისგან იმართებოდა. ისინი, უმეტეს შემთხვევაში, არ იყვნენ იმისათვის მზად, რისი პრეტენზიაც ჰქონდათ. ცარისგან კი კოლონისტებმა მართლაც მიიღეს დაპირებული პრივილეგიები: გადასახადებისგან, სამხედრო სამსახურისგან გათავისუფლებულები იყვნენ და რელიგიურ საკითხებშიც სრული დამოუკიდებლობა ჰქონდათ მინიჭებული. სოფლები განვითარდა, საქართველოში - კატარინენფელდში - და აზერბაიჯანში - ჰელენენდორფში - ღვინის წარმოებას მიჰყვეს ხელი და ისეთ შედეგებს მიაღწიეს, რომ მათი ნაწარმი მთელს იმპერიაში იყიდებოდა, ვარშავამდეც კი აღწევდა.

XX საუკუნის დასაწყისისათვის ეს საკმაოდ ჩაკეტილი საზოგადოება იყო. 1905 წელს ცარის მიერ გამოშვებულმა ედიქტმა, რომლის ძალითაც მეტი რელიგიური თავისუფლება მიენიჭა ხალხს, მართლმადიდებელს არამართლმადიდებელზე დაქორწინების უფლება მისცა, რამაც შვაბების დანარჩენ საზოგადოებასთან ინტეგრაციას შეუწყო ხელი. ნელ-ნელა ხალხმა ისინი შეიყვარა და დააფასა, განსაკუთრებით - მათი ხელმარჯვეობისათვის. თუ ოჯახს კარგი, ლამაზად მოჩუქურთმებული ავეჯი უნდოდა, ახალ თბილისში გადადიოდა გერმანელ ხელოსნებთან, რადგან ისინი საუკეთესო ოსტატები იყვნენ.

მე-19 საუკუნის შუა ხანებში უკვე ყველა გერმანულ სოფელს დიდი ეკლესია ამშვენებდა. 1834 წელს თბილისში, ახლანდელი მარჯანიშვილის მოედნის ახლოს, აკურთხეს პატარა ეკლესია, რომელშიც უმაღლესი სამღვდელო პირი იჯდა. 1897 წელს ახალი ნეოგოთური ეკლესიაც აიგო. ამგვარად, პირველ მსოფლიო ომამდე გერმანელ კოლონისტთა ყოფას ჩვენში კარგი პირი უჩანდა. 1921 წელს კი, როცა საქართველოში წითელი არმია შემოვიდა, გერმანელების რელიგიები საქართველოში მდგომარეობა თანდათან გაუარესდა. 20-იანი წლების მეორე ნახევრიდან დაიწყო მკაცრი ეკონომიკური სანქციები, საკუთრების კოლექტივიზაცია და იდეოლოგიური დევნა, რაც, საბოლოოდ, ეკლესიების დახურვამდე, მასობრივ გადასახლებებამდე და დახვრეტებამდე მივიდა. ყველა ოჯახი, რომლის უფროსიც გერმანელი იყო, დეპორტირებულ იქნა. თუ გერმანელი ქალი რუსზე, უკრაინელზე, სომეხზე ან საბჭოთა სხვა ეროვნების წარმომადგენელზე იყო გათხოვილი, უფლება ჰქონდა დარჩენილიყო, ოღონდ უარი უნდა ეთქვა ყოველგვარ საეკლესიო პრაქტიკაზე (რამაც შემდეგ იატაკქვეშეთში გადაინაცვლა); შვაბები გერმანულად ლაპარაკსაც კი ერიდებოდნენ, რადგან ესეც საშიში იყო. ქალბატონმა ჰუმელმა, საქართველოში ევანგელურ-ლუთერანული მრევლის აწ გარდაცვლილი ეპისკოპოსის - პროფ. გერტ ჰუმელის ქვრივმა ჩვენთან საუბარში განაცხადა, რომ დღეს მრევლის წარმოშობით გერმანელ წევრთა უმრავლესობამ რუსული უკეთ იცის, ვიდრე გერმანული. რეპრესიების დროს შვაბი ლუთერანების ბედი ცალკეული ბიუროკრატის კეთილგანწყობასა თუ უგუნებობაზე იყო დამოკიდებული.

მეორე მსოფლიო ომის დროს სტალინმა, ნაცისტური გერმანიის სასარგებლოდ შპიონაჟის ბრალდებით, მრავალი გერმანული ოჯახი გააძევა ან გადაასახლა. შემდეგ თბილისსა და რუსთავში გერმანელი ტყვეები ჩამოიყვანეს, რომელთაც 1946 წელს ისევ გამგზავრება მოუწიათ. ამჟამინდელი დავით აღმაშენებლის გამზირისა და მარჯანიშვილის მოედნის მიმდებარე ტერიტორიის მოწყობის ახალ გეგმაში, სტალინის სურვილის თანახმად, არაფერი გერმანული აღარ შემორჩა. გერმანული ეკლესიაც კომუნისტებმა თავად გერმანელებს დაანგრევინეს. სტალინის სიკვდილის შემდეგ შვაბებმა აშკარა შვება იგრძნეს. ბევრი უკან დაბრუნდა და ყველაფრის ახლიდან დაწყება მოუხდა. ამ დროისათვის ლუთერანთა რელიგიური ცხოვრება სრულიად ჩამკვდარი იყო. მხოლოდ მალულად თუ შეიკრიბებოდა თითო-ოროლა ოჯახი, რათა ბიბლიიდან რამე ჩუმად წაეკითხათ, ან რომელიმე სასულიერო სიმღერა წაეღიღინათ. ხშირად სიმღერასაც ვერ ბედავდნენ და მხოლოდ სიმღერის ტექსტს ჩურჩულებდნენ.

ქართული ევანგელიურლუთერანული ეკლესია დღეს

1989 წელს გარდატეხის მომენტი დადგა. ყველანაირ უმცირესობას შეკრების თავისუფლება მიეცა; გერმანულმა თემმაც ოფიციალური რეგისტრაცია გაიარა. ამასობაში, 1975 წელს გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის ქალაქი ზაარბრიუკენი და თბილისი დამეგობრდნენ და მალე ორივე ქალაქის უნივერსიტეტებს შორისაც გაიბა კავშირი. 1983 წელს ზაარბრიუკენის უნივერსიტეტის თეოლოგიის პროფესორს - გერტ ჰუმელს აღმოსავლეთ ევროპის უნივერსიტეტებთან ურთიერთობის საქმეები ებარა, რის გამოც იგი წელიწადში რამდენჯერმე ჩამოდიოდა მისთვის განსაკუთრებით საყვარელ საქართველოშიც, რათა ლექციები წაეკითხა და სამუშაო გეგმები დაესახა. 1991 წელს ივ. ჯავახიშვილის უნივერსიტეტმა ჰუმელი განსაკუთრებული ღვაწლისათვის დააჯილდოვა. ქალბატონი ჰუმელი იხსენებს, რომ მეორე დილას მათ სასტუმროსთან წარმოშობით გერმანელი ლუთერანები გამოცხადდნენ, რომელთაც ტელევიზიით შეეტყოთ თეოლოგის - პასტორი ჩამოსვლის ამბავი, და, რადგან სამოცი წლის განმავლობაში არანაირი ღვთისმსახურება არ ენახათ, სთხოვეს მას წირვა ჩაეტარებინა მათთვის. იქიდან მოკიდებული, როცა ჰუმელი უნივერსიტეტში ჩამოდიოდა, ღვთისმსახურებასაც ატარებდა ხოლმე. მრევლი იზრდებოდა. ქალბატონი ჰუმელი იგონებს, რომ ამ პერიოდში წირვა და სხვა რიტუალი სახელდახელოდ, სრულიად შეუფერებელ პირობებში ტარდებოდა - ემბაზის ნაცვლად ხანდახან ჩვეულებრივ ქვაბს იყენებდნენ, მაგრამ, მისი აზრით, მეორე მხრივ, ეს ყველაფერი ძალიან ცოცხალი, ბუნებრივი და დასამახსოვრებელი იყო. მალე ეკლესიის აღდგენის მოთხოვნილებაც გაჩნდა და 1998 წელს, როცა ჰუმელი პენსიაზე გავიდა, გერმანიაში სახლი გაყიდა და ამ ფულითა და სხვადასხვა შემოწირულობებით თბილისში ახალი ეკლესია ააშენა. ლუთერანებს მიწა - ძველი გერმანული სასაფლაოს ტერიტორია - ედუარდ შევარდნაძის პეტიციის მეშვეობით გადაეცათ. 1998 წელს ჰუმელი თბილისში დასახლდა და ადგილობრივი საეკლესიო ცხოვრების მოწესრიგებას შეუდგა. განახლდა ბიბლიის ერთობლივი კითხვა, ახალგაზრდებისთვის ხელსაქმის სწავლება, კონფირმაციები, შეიქმნა წესდება აქაური ლუთერანული ეკლესიისთვის, დაიდო ხელშეკრულება ვიურტემბერგის ეკლესიასთან, რაც, - ქალბატონი ჰუმელის თქმით, - ისტორიულად სავსებით გამართლებული იყო.

არსდება დიაკვანის სახლი - მნიშვნელოვანი თეოლოგიური ელემენტი დასავლურ ქრისტიანობაში: სოციალური ეთიკა, ამქვეყნიური პრაქტიკა - კათოლიკური „ცარიტას“ და პროტესტანტული დიაკვნობა - უარსებითესია დასავლურ რელიგიურობაში. იმათზე ზრუნვა, ვისაც ეს ესაჭიროება (ღარიბები, ქვრივები, ავადმყოფები) ლუთერის მკაცრი მოთხოვნა და პრაქტიკა იყო. „ჩვენ უნდა გაგვეკეთებინა რაიმე დიაკვნური, სოციალური აქაური გერმანელებისთვის, რომელთაც ყველაფერი დაკარგეს ძნელ დროში“, - ამბობს ქალბატონი ჰუმელი. დიაკვნის სახლი ეკლესიასთან ახლოს მდებარეობს და სამი განყოფილებისგან შედგება: 1. ღარიბთა სასადილო; 2. სამედიცინო ამბულატორია და 3. მოხუცთა თავშესაფარი რვა მოხუცისთვის, რომლებსაც გარკვეული კრიტერიუმების მიხედვით არჩევენ, ვინაიდან ეკლესიას არ აქვს საშუალება ყველა გაჭირვებულს დაეხმაროს. ერთ-ერთი მტკივნეული საკითხი ტოლერანტულობის პრობლემაა ქართული მართლმადიდებლური ეკლესიის მხრიდან. ქალბატონმა ჰუმელმა იმაზე გაამახვილა ყურადღება, რომ შესაძლოა დასავლური ქრისტიანობა ზედმეტად რაციონალურია, მაგრამ ზოგიერთი შემთხვევა არანაირი მრწამსის ფარგლებში არ თავსდება. „როგორც ჩანს, ბოლნისში არის ფუნდამენტალისტი მშობლების ჯგუფი“, რომლებიც შვილებს არ უშვებენ ლუთერანულ საბავშვო ღვთისმსახურებაზე, სიმღერისა და ხელსაქმის საათებზე, რადგან, მათი აზრით, „ლუთერანები ბავშვების სულებს იტაცებენ და ეშმაკს გადასცემენ“. მათ გაავრცელეს პროკლამაციები, შეაწებეს ლუთერანული ცენტრის კარები და საკუთარი მღვდელიც კი გაასამართლეს, რადგან ის „არასაკმარისად მართლმადიდებელი გამოდგა“ და ეკუმენისტურ წირვაში მონაწილეობის მიღება გაბედა.

გარდა ამისა, ლუთერანულ ეკლესიას იურიდიული პრობლემებიც აქვს, როგორც ყველა სხვა დანარჩენ რელიგიურ უმცირესობას საქართველოში. ქალბატონი ჰუმელის თქმით, მართალია, მართლმადიდებელ და ლუთერანულ ეკლესიებს შორის შეთანხმება დაიდო, რომ „ერთმანეთს არას ერჩოდნენ“ და დაეხმარებოდნენ რელიგიის შესახებ კანონის აღსრულებაში, მაგრამ მართლმადიდებელი ეკლესია, რომელმაც კონსტიტუციით პრივილეგირებული სტატუსი მიიღო, არაფერს აკეთებს სხვა ეკლესიათა დასახმარებლად და ხშირად აშკარად მტრულ განწყობასაც ამჟღავნებს მათ მიმართ. მიუხედავად ამდაგვარი პრობლემებისა, ევანგელურ-ლუთერანულ ეკლესიას მთელი საქართველოს მასშტაბით დაახლოებით ათასი წევრი ჰყავს, რომელთა მხოლოდ ნახევარია წარმოშობით გერმანელი, მეორე ნახევარი კი ქართველები, სომხები, რუსები, უკრაინელები არიან.

ქართულ მართლმადიდებელ ეკლესიასა და ლუთერანებს შორის მთავარი განსხვავება და თეოლოგიური დაპირისპირების მთავარი პუნქტი ალბათ სწორედ ის არის, რომ მართმადიდებელისთვის ლუთერანის „პრაქტიკული“ საქმიანობა ნეგატიურ ელფერს ატარებს, ვინაიდან ლუთერანი ამქვეყნიურობას, მართლმადიდებლის აზრით, ზედმეტად პოზიტიურად ეპყრობა; ხოლო რადგან მართლმადიდებლური ცნობიერებისთვის ეკლესიის გარეთ და ეკლესიის გარდა ყველაფერი ცოდვასთან არის მეტ-ნაკლებად დაკავშირებული, ლუთერანული მოძღვრების აქტიურად სოციალური მხარე და პრაქტიკა მისთვის უცხო და ერთგვარად საეჭვოც კია, რაც ზოგჯერ ლუთერანებისთვის სატანისტობის თუ ათეისტობის დაბრალებამდეც მიდის. არადა, ქალბატონი ჰუმელის თქმით, ,,ყველანაირი ადამიანური საქმე ღვთისმსახურებაა”, რაც იქცა კიდევაც პროტესტანტულ მოძღვრებათა დევიზად და რამაც უმნიშვნელოვანესი როლი შეასრულა თანამედროვე დასავლური ღირებულებების ჩამოყალიბებაში. ამ დევიზით მოქმედი ცნობიერების მიერ შექმნილი კულტურული გარემო ისეთ შთაბეჭდილებას ტოვებს, თითქოს რელიგიურობისაგან სრულიად დაცლილია; არადა, სინამდვილეში, მას მხოლოდ გარეგნული ფორმა აქვს ასეთი, შინაარსით კი, ანუ პროტესტანტული ეთიკის პრინციპებზე აღზრდილი ადამიანების მოღვაწეობით, ღრმად რელიგიურია.

ეთნოსები საქართველოში

Мамука Комахия

Миграция и расселение Ассирийцев

Грузино-ассирийсские отношения имеют длительную историю. В ассирийских источниках ещё 1 тысячелетия до нашей эры упоминается о древнем грузинском государстве. Более тесные отношения между ассирийцами и грузинами установились после распространения христианства в Южном Кавказе. Прибывшие Кавказе. Прибывшие в VI веке из Месопотамии ассирийские монахи, которые вошли в историю по имени 13 ассирийских отцов Сыграли большую роль в распространении и усилении христианства в Грузии.¹

Появление первой общины ассирийцев в Грузии связано с именем царя Карлт-кахети Ираклия II С целью совместной борьбы против Османской империи Ираклий II вёл тайную переписку с Патриархом Восточной Ассирийской Церкви Мар Авраамом. Но совместный поход против общего врага провалился, после чего несколько семей ассирийцев переселились в Грузию и основались в Мухранском районе. Процесс переселения в Грузии продолжается после вхождения грузинских царств-княжеств в состав Российской империи.

После заключения Туркманчайского мира в 1826 году. Между Россией и Персией иранские поданные ассирийцы получили возможность прибыть в Тбилиси и найти работу. В 90-х гг. XIX в. В Тбилиси проживали около 5 тысяч ассирийцев. Массовое переселение ассирийцев в Грузию происходит во время 1 мировой войны и послевоенный период. Гонимые в Османской империи ассирийцы нашли убежище в Грузии и Армении. В то время в Тбилиси при помощи местной общины был учрежден Комитет помощи ассирийским беженцам. Кроме того, функционировал Национальный Совет ассирийцев.

ასირიელი ბავშვები. მე-20 საუკუნის 40-იანი წლების ფოტო

В период советского правления, в 1947 году, тысячи ассийрийцев были переселены в Сибирь и Казахстан. В 1954 году, после реабилитации, лишь часть из них смогла возвратиться в Грузию.² Согласно переписи населения от 1959 года, в Грузии проживали 5 тысяч ассирийцев. Что составляло 0.1 %25 всего населения Грузии. По результатам переписи 1970 года - 5,6 тысяч (0.1 %25). В 1959 году в Тбилиси проживали 2,6 тысяч ассирийцев, что составляло 0,4%25 всего населения народа, а в 1970 году - 2,8 тысяч (0,3%25).³ Согласно переписи населения от 1989 года в Грузии проживали 5,2 тысячи ассирийцев (0,1%25),⁴ а по переписи населения 2002 года - 3.299, что составляло 0,1%25 всего населения.⁵

Ассирийцы в Грузии проживают, в основном, в Тбилиси (места их компактного расселения расположены в двух районах: Ваке и Кукиа), в Гардабани, в с. Старая Канда, в Сенаки, Зугдиди и Кутаиси.

По оценке Международного информационного агентства ассирийцев, на сегодняшний день в мире проживают около 3,5 млн. Ассирийцев и их 2/3 проживает на местах их исторического расселения.⁶ За пределами мест историческоло расселения они, в основном, проживают в Северной Америке (в Чикаго самая крупная диаспора ассирийцев, которая помогает проживающим в Грузии ассирийцам). Европе и Австралии. Они также проживают в Ираке, Сирии, Ливане, Иране⁷ и Турции. В Турции в 1950-хх. гг. Проживали около 50 тысяч ассирийцев, но в результате их иммиграции в Европу, в настоящее время в Турции остались лишь около 5 тысяч ассирийцев и то, в основном, в городах, так как ассирийские села, фактически опустели.⁸

Ассирийцы проживают также и в странах Южного Кавказа, особенно , в Армении, где расположено несколько сел ассирийцев. Согласно опубликованным в 2004 году в Армении результатам переписи населения, в Армении проживали 3409 ассирийцев, что составляло 0,1%25 всего населения.⁹ Эмигрировавшие из Грузии ассирийцы проживали также и в других странах бывшего Советского Союза (Россия, Украина, Казахстан).

Причиной сокращения численности ассирийцев является трудовая иммиграция, вызванная социально-экономическими факторами. Проживающие в Тбилиси ассирийцы уезжают в эмиграцию в основном, в Россию и страны Европы, а проживающие в Гардабани компактно ассирийцы - уезжают в Россию и в основном, Ставропольский и Краснодарские края, где проживают уже иммигрировавшие и осевшие и осевшие на месте их родственники.¹⁰ В эмиграции ни занимаются, в основном, ремесленничеством и торговлей.

Наряду с большинством населения страны, безработица является острой проблемой и для ассирийцев. Проживающие в Тбилиси ассирийцы заняты. В основном мелкой торговлей и ремесленничеством. Важнейшим источником доходов являются те денежные переводы, которые отправляют членам своей семьи или родственникам проживающие в других странах эмигранты. Ремесленничество главное занятие и для ассирийцев в Гардабани, но, параллельно, для содержания семей они занимаются также и охотой , рыболовством. В последний период на крупных энергетических объектах в Гардабанском районе на неквалифицированной работе и получили рабочие места и несколько ассирийцев.

В эмиграцию уезжают, особенно, проживающие компактно в Гардабанском районе ассирийцы. Если 1 1989 году Гардабани проживали более 1500 ассирийцев, в настоящее время их численность, фактически, сократилась на половину. В Гардабани во множестве можно встретить дома с надписями - ,,Продаётся”. В последние годы волна иммиграции ассирийцев ослабла, так как проживающие в Гардабани ассирийцы из-за экономической несостоятельности не могут раздобыть средства, необходимые для иммиграции. Кроме того, некоторые из них проучили работу на месте и воздерживаются от иммиграции. Но, кроме того, необходимо отметить, что в случае продажи дома за желаемую цену, они предпочитают иммигрировать.

Русскоязычные и грузиноязычные Ассирийцы

В Грузии, также как и во всём Советском Союзе, ассирийцы находились в тяжелом положении с культурно- политической точки зрения. Кроме ассирийского, они не владели другими языками, что осложняло их вовлечение в общественно-политическую жизнь Грузии в то время, 85-90%25 населения не умели читать и писать. Единицы знали ассирийскую грамоту, несколько человек владели русским языком. В селе Старая Канда к концу 20-ч гг. прошлого века 90-95%25 населения не знали азбуки.

Во второй половине 20 - х гг. В Грузии функционировали три ассирийские школы первой ступени. Из них 2 школы в Тбилиси и одна в с. Старая Канда (в настоящее время ассирийские школы не существуют). У ассирийцев не было здания для собственной школы и приходилось учиться в различных школах. Многие ассирийские дети обучались в польских и русских школах. Несмотря на большое желание получить образование, из-за препятствующих условий. Многие подростки остались за дверьми школ.¹¹ Ассирийские школы действовали до 1937 года.

Ассирийский язык, новороссийский язык, является общим названием современного восточно-арамейского диалекта, на котором разговаривают ассирийцы (сирийцы). Язык богат диалектами, из которых в Грузии можно встретить саламасский, ванский, джилу, тиарский и урмийский диалекты. Урмийский диалект был положен в основу литературного языка, который сформировался в 40-х гг. Прошлого века.¹²

Например, в одном из районов Тбилиси Ваке разговаривают на диалекте Джилу, а во втором районе Кукиа - используют ванский диалект. В Гардабани разговаривают на ботанском¹³ и урмийском диалекте. В селе Старая Канда на урмийском диалекте, а в западной Грузии на диалекте тхума.

Проживающие в настоящее время в Грузии ассирийцы являются русскоязычными. Исключением являются лишь ассирийцы из села Старая Канда. Здешние ассирийцы почти никак не отличаются от местного грузинского населения. Они в совершенстве владеют грузинским языком и образование получают в грузинских селах. Ассирийскому же языку учатся, о основном, в семьях.

Ассирийцы, которые проживают в Гардабани, почти полностью являются русскоязычными и получают образование в русской школе. Родному языку обучаются, в основном семьях. В отличие от старшего поколения, сравнительно хорошо владеет грузинским языком молодое поколение.

Тбилисские ассирийцы получают образование в русскоязычных и грузиноязычных школах. Предпочтение придаётся всё-таки русскоязычным школам, так как ассирийцы ориентированны на иммиграцию в Россию и получение образования на русском языке, для них более перспективно. Ассирийское население Тбилиси более-менее владеет грузинским языком. Родной язык изучают, в основном, в семьях. В последние годы стало возможным изучение родного языка и в воскресной школе при Церкви, Где молодым людям проводят специальные учебные курсы по языку.

Проблемы, существующие в сфере культуры

Одно время в Грузии издавались ассирийский журнал и газета, на страницах которых систематически печатались произведения местных ассирийцев, фольклорные материалы, переводы грузинской литературы. В 1913-1914гг. в Тбилиси издавался журнал ,,Модинха” (Восток), который выходил один раз в две недели. Журнал предназначался, в основном, для ассирийцев, проживающих в странах Южного Кавказа и России.

В 1926-1938 гг. в Тбилиси издавалась ассирийская газета. ,,Кохва Мадинха” (Звезда Востока).¹⁴ Функционировали различные кружки. За короткий срок сформировалась ассирийская интеллигенция. Но в результате репрессий 1937 года были закрыты школы и издательство, репрессии коснулись также и ассирийской интеллигенции.

В 1952 году впервые в Советском Союзе был создан Ансамбль ассирийских песен и танцев под руководством Ангелины Григолия¹⁵, функционировал клуб любителей ассирийской словесности, который был занят пропагандой родного языка и литературы. Тут жил и работал ассирийский писатель Раби Давид Илиани, имя которого внесено в Грузинскую советскую энциклопедию за его плодотворную деятельность.¹⁶

В 1990-х гг. В Грузии функционировали танцевальные ансамбли ,,Ниневия” и ,,Дайана“,¹⁷ но, их деятельность затруднена из-за финансовых проблем. Сегодня основным фактором, затрудняющим культурную жизнь ассирийцев, является отсутствие регулярного финансирования. Их культурная активность во время некоторых национальных праздников зависит от периодически появляющегося финансирования.

В настоящее время по инициативе Ассирийско-Халдейской католической миссии, в Тбилиси приобретен земельный участок, где должен быть построен культурный центр, который в будущем должен способствовать сохранению и развитию культуры ассирийцев, проживающих в Грузии.

Ассирийские Организации в Грузии

Из основанных в Грузии Ассирийских Организаций самой влиятельной является Международный конгресс ассирийцев Грузии, который прошёл регистрацию в Министерстве Юстиции Грузии в апреле 1992 года. Основной целью организации является сохранения ассирийского языка, культуры и традиций. Их развитие и установление связей с проживающими за границей соотечественниками, Конгресс в своей работе особое значение придаёт оказанию гуманитарной помощи ассирийцам Грузии, а так же помогает студентам ассирийцам. Данная организация имеет тесные связи с международными ассирийскими организациями в мире. Например, руководитель организации Давид Адамов на 24-м Всемирном конгрессе Международного альянса ассирийцев был избран членом исполнительного совета,. Конгресс проводился 7-10 июля 2005 года в Лондоне, в Великобритании. Одной из целей этой международной организации является и сохранение связей с проживающими в Грузии ассирийцами.¹⁸

ასირიული ცეკვა

В Гардабани существует филиал конгресса ассирийский культурный центр ,,Бэт нахрайн”, а также представительство в Кутаиси и в селе Старая Канда. Выпускается газета ,,Авюта”¹⁹, в которой печатаются статьи на грузинском и русском языках. Газета является печатным органом Международного национального конгресса ассирийцев Грузии. Но, в настоящее время, из-за финансовых проблем она выходит нерегулярно.

В 1995 году в Тбилиси была основана ассирийско-Халдейская католическая миссия, которую возглавлял отец Бенямин Б. Ягдар. Цели деятельности миссии охватывают при сферы: духовную, гуманитарную и образовательную. Особую помощь миссия оказывает социально незащищенным ассирийцам. Кроме этого, при миссии действуют курсы по изучению нового ассирийского языка и молодёжные группы.²⁰

Православные или Католики

За свою историю ассирийцы были последователями двух религий. Первой религией ассирийцев был ашуризм. Ашура был Богом ассирийцев, откуда и происходит слово ,,ассириец”. Но, в III в. Нашей эры большинство ассирийцев приняли христианство. По сообщению Международного информационного агентства ассирийцев, в мире ассирийцы принадлежат различным христианским церквям: Халдейской - 45%25, Сирийской ортодоксальной (якобистской) - 26%25, Восточной Церкви - 19%25, Сирийской католической - 4%25, другим -6%25²¹.

Во времена коммунистического правления ассирийцы испытывали проблемы в связи со своим вероисповеданием и они находились под безмолвным покровительством Православной Церкви, 85 %25 ассирийцев, которые в католической церкви присутствуют на ассирийско-халдейской литургии, являются православными. Впервые ассирийско-халдейская литургия в Тбилиси прошла в 1995 году в католической церкви. Богослужение проводит Бенямин Бет-Ядгар²². который является главой Ассирийско-халдейской Церкви В южном Кавказе. При церкви функционирует воскресная школа, в которой преподают ассирийский язык, историю религии. Каждое воскресенье литургия проводится в Гардабани. В селе Старая Канда обстановка отличается, так как большинство населения ходит в православную церковь. Интересно, что 90%25 ассирийцев, которые в Тбилиси ходят на литургию, являются православными.

Когда ассирийцы поселились в Грузии, их большинство были несторианами, а также католиками и православными. В Грузии о них заботилась Православная церковь. В результате этот народ, фактически, стал православным, В католической церкви литургия на армянском языке. В настоящее время в Тбилиси нет церкви соответствующей структурой и архитектурой, где можно было бы проводить религиозные ритуалы по ассирийско-халдейским канонами правилам.²³

Возвращение Исторических Фамилий

Настоящее ассирийские фамилии начинаются на Бит (дом, семья) и Бар (сын) Одна часть ассирийцев изменила свои фамилии на русское окончание ,,ов”.) (Российское окончание в фамилиях появилось после поселения ассирийцев на территорию Грузии в составе Российской Империи). Настоящей фамилией Иванова является Бит Юханан (из дома Йохана), Акопова - Бит Яку. У проживающих в Западной Грузии ассирийцев есть грузинские фамилии, которые заканчиваются на ,,дзе”, Ионанидзе, Ашкашидзе,²⁴ Беладзе²⁵, Балавидзе (Бит Бадав) и т.д. Русское окончание было характерно также и греческим и азербайджанским фамилиям. После распада советского союза начались тенденции восстановления фамилий. Ассирийцы: Иванов возвратил Бит Юханан, Балдавидзе - Бит Балдав.²⁶

Заключение

Из-за социально-экономических проблем и по словам самих ассирийцев, из-за бесперспективности их жизни в Грузии, ожидается, что миграционные процессы в ассирийском населении продолжается и в дальнейшем, что станет причиной радикального сокращения их численности в ближайшие годы.

Миграционные настроения особенно заметны среди русскоязычных ассирийцев (Тбилиси, Гардабани), так как за последние 10-15 лет из-за языковых или других факторов они менее всего смогли интегрироваться в грузинское общество. Что касается ассирийцев, проживающих в селе Старая Канда, уровень их интеграции в грузинское общество довольно высок. Фактически, можно сказать, что они ассимилировались, Поэтому, кроме стоящих перед ними социально-экономических проблем самым актуальным вопросом является сохранение самобытности, что становится всё более трудно-достижимым для малочисленного ассирийского населения без целенаправленной и своевременной помощи от ассирийских организаций.

_________________

1. А.К. Матвеев, К.П. Матвеев, История и Этнография Ассирийцев, Академия Наук СССР, 1990, 35-38.

2. По этим вопросам см.; Выступление вице-президента Международного национального конгресса ассирийцев Грузии Давида Адамова на конференции ,,Грузия - многонациональное государство”, Тбилиси, 4-5 марта, 2002г., 38-40; Давид Адамов, ,,Конференция, История и реалии этнических общин Грузии”, 9 ноября 2001, 6-7.

3. Паата Гугушвили. Вопросы воспроизводства населения Грузинской ССР. Издательство ,,мецниереба” (Наука), Тбилиси, 1973, 164,167.

4. Государственный департамент статистики Грузии, Статистический ежегодник Грузии - 2001. Национальный состав населения, 37. Хотя, по заявлению действующих в Грузии ассирийских организаций, эти цифры не соответствуют действительности и их число достигло 12 тысяч.

5. Результаты первой национальной переписи населения Грузии в 2002г., том I, Тбилиси, 2003, 110.

6. World Assyrian Population [www.aiana.org].

7. Примечательно, что начиная с 2002 года по сей день, раз в году, в Международном спортивно-культурном фестивале ассирийцев в Иране, наряду с прибивающими из различных стран принимает участие и спортивная команда грузинских ассирийцев: ,,Assyrians hold international sport-cultural festival in Orumiyeh”, IRNA, July 2003; газета Авюта, 6, апрель, 1999 г.

8. Jan Pacal, ,,What happened to the Turkish Assyrians?” Turkish Dally News, 29 August 1996; Racho Donef, ,,Assirian in Turkey: Ethnic and Religious Recognation Revisted”, Autor.com, 28 August 2003 [www.autor.com/government/docs/20030828a.html]

9. Mihran Toumajan, ,,Armenian Census Results”, Armenian News Network/Groong, february 27, 2004.

10. По информации действующих в Грузии ассирийских организаций, в Новопавловске, в Ставропольском краю, проживает около 40 семей ассирийцев, иммигрировавших из Грузии.

11. Автандил Сонгулашвили, Культура национальных меньшинств в Грузии, Тбилиси, ,,Мецниереба”, 2002, 29-30.

12. Грузинская советская энциклопедия, том I, см. Слово ,,Ассирийский язык”, 662ю 1975, Тбилиси.

13. Дина Бит-Сулейман, ,,изучить пока не исчезли”, Авюта, №7. сентябрь, 1999.

14. Автандил Сонгулашвили, ... 55-56.

15. Дина Бит-Варди, ,,Часть моей души - моя работа”, Авюта, 5 марта, 1998 г. 16 Выступление Давида Адамова... 38-40.

17. Маргарита Юханова, ,,древние танцы вновь на сцене”, Авюта, №8, декабрь,1999.

18. ,,New AUA Advisors & Committee Chairs Elected in London”, Zinda Magazine, Saturday, 23 July 2005.

19. K. Kokoev, G.Svanidze, L.Melikishvili, ,,Interview with Mr. Genadi Ivanov, one of the Heads of the International Assyrian Congress in Georgia”, National Minorities in Georgia, 1999, Tbilisi, 17-18.

20. Fr. Benny B.Yadgar. ,,Caucus, Georgia, Tbilisi - Brief History of Mision”, Detroit, 2002; The Assyrian-Georgian Relief Fund. 1998 Annual Report.

21. Assyrian International News Agency [www.aina.org].

22. Father Benny Bethyadgar, Assyrian Directory of California, 3 July 2001 [www.autor.com/people/20010703m].

23. Ираклий Чихладзе, ,,Беньямин Бет-Ядгар: все конфессии призваны жить в мире”, Кавказский Акцент, 01.07-15-07,2003.

24. в основном переселились в Москву.

25. в основном переселились в Запорожье, Украина.

ეთნოსები საქართველოში

Олеся Вартанян

В духоборском селе Гореловка собираются расформировать единственный оставшийся в советских времён колхоз, что может стать последним шагом в процессе распада духоборской общины в Грузии.

Уже с 6 часов утра около дома гореловского тракториста Олега слышны возмущенные крики и нецензурные слова. Каждый из местных жителей старается побыстрее с ним договориться, чтобы его бригада из трёх человек и старой техники скосила в первую очередь именно его участок.

,,Повалило их - всем сразу захотелось косить. Уже по ночам работаем и всё равно не успеваем” - говорит Олег. У которого в селе ещё с десяток конкурентов.

Такой ажиотаж с покосом сена случился впервые за всю историю села Гореловка, расположенного в Самцхе-Джавахети в Ниноцминдксом районе рядом с границей с Арменией. Только с началом сезона сенокоса местные жители смогли узнать где и сколько земли им выделили. Они впервые смогли получить собственную землю в аренду.

,,Я пошёл к главе сакребуло, и он мне дал 5 гектар. Но я 10 хотел. Мне бы этого тоже хватило, если бы был нормальный урожай” - говорит житель села Гореловка Варткез Кёрехлян.

Каждый из местных армян без особых претензий к местному сакребуло берёт выделяемые ему земли, так как у большинства из них до этого не было ни одного гектара земли и для содержания своего хозяйства им приходилось всё сено закупать.

Местные русские рассматривают это как дополнительный доход, и многие из них, не понимая откуда взялись выданные им земли, ждут пока смогут скосить и то сено, которое в прошлые годы им доставалось от так называемого ,,колхоза”.

Все выдаваемые в этом году земли вокруг села Гореловка в предыдущие годы находились под сельхозкооперативом ,,духоборе”, который местные жители привыкли называть ,,колхоз”. Его землями могли пользоваться только русские-духоборцы. При этом число русских за последние годы снизилось до половины, вторую половину составляют армяне и грузины.

В этом году местное сакребуло и земельная комиссия забрала у кооператива почти 5000 гектар и раздали его местным армянам, русским и грузинам, оставив ,,Духоборцу” только 600 гектар земли.

,,Почти вся эта земля - собственностью духоборской общины. Ни метра никому не давали. В 2002 году всё население армян и русских без кооператива имело в аренде только 40 гектар земли. Вот каждый год захватывали давали народу. Постоянно война была с председателем колхоза - он землю не даёт, а мы отбираем” - говорит председатель гореловского сакребуло Азат Егоян.

Этот кооператив был основан местной духоборской общиной в 1997 году и по уставу всё его имущество и земли принадлежит только русскому населению Гореловки. Образ устройства работы этого кооператива был сохранён от существовашего до тех пор Гореловского Колхоза имени Ленина. В советское время этот колхоз был одним из крупнейших хозяйств Грузии. Он снабжал крупные города особым сортом швейцарского сыра и несколько раз получал звание лучшего в Советском Союзе.

Сегодня кооператив имеет почти в три раза меньше коров, чем 20 лет назад, и производит только молоко, которое продаёт местным фермерам. Все работники колхоза с самого основания и до сегодняшнего дня русские-духоборы, которые до конца 90х годов составляли большинство населения Гореловки.

После распада Советского союза русские из Гореловки и других духоборских сёл начали переезжать в Россию, продавая свои дома приезжим грузинам и переселившимся из отдалённых сёл Ниноцминдского района армянам. Но русские не могли продать вместе с домом и входившую в состав кооператива их часть земли.

,,Для этого надо было проводить собрание. Но такого на повестке дня не стояло” - говорит председатель кооператива Фёдор Гончаров.

По его словам, приезжие армяне и грузины в кооператив не принимались и пользоваться его землями не могли.

,,По нашему уставу все в колхоз должны были вносить свой пай. А они этого делать не хотели. Да и у нас своих людей хватало. Кооператив на то и назывался ,,Духоборец” что в нём должны были быть только духоборы” - говорит Фёдор Гончаров.

По словам представителя духоборской общины Любовь Деминой, сам образ ведения колхозного хозяйства был продолжением общественного устоя русских-духоборцев.

,,Испокон веков духоборы привыкли жить общиной и коммуной. Они видели в этом опору, так как привыкли, что всё должно быть общественное” - говорит член духоборской общины Любовь Демина.

В середине 19-его века русские духоборцы основали в Джавахети несколько деревень, самая большая из которых стала Гореловка. По приказу русского царя сюда их переселили из Таврической губернии (Крымский полуостров) за отказ исповедовать православное христианство.

Духоборцы, в отличие от других христиан, не имеют церковнослужителей, не поклоняются и не ставят свечи.

,,Здесь никак не хотели перестраиваться к новому образу. Все остальные колхозы, существовавшие в районе, просто-напросто ликвидировались. Мы же наш только реорганизовали. Вся это потому, что так считалось, что пока живёт наше общественное хозяйство - будем жить и мы” - говорит Любовь Демина.

,,Сами люди не виноваты. Там их руководители не хотели, чтобы община получала свои отдельные участки, потому что они боялись, что если они будут иметь свои участки, то работать на них уже не будут. Видимо под этим предлогом не давали”, - говорит исполняющий обязанности гамгебели Ниноцминдского района Мельс Бдоян.

После его официального письма в администрацию президента с описанием нарушений условий договора с кооперативом на аренду земли, в Гореловке начался процесс раздачи участков.

,,Это законный документ (договор на аренду земли), потому что в нём нет ни постановления гамгеобы, ни регистрации (в земельном реестре)” - говорит Мельс Бдоян.

,,Когда мы начали ездить и поднимать вопросы, что у нас земли забирают, выяснилось, что налоговая на наш счёт наложила долг в 4 миллиона лари. Вот чтобы мы сели и сидели, и рот не открывали, нам повесили эту задолжность” - рассказывает Фёдор Гончаров.

По словам инспектора отдела администрация налогов Ниноцминдского района Левона Мхитаряна, руководство колхоза в течение долгого времени знало о долге по выплате налогов. Большая его часть перешла кооперативу после реорганизации колхоза в 1997 году.

,,В тот же месяц мы начислили долг по налогам на ещё 41 банковский счёт районных организаций. Это было в июне 2005 года, но они это обнаружили только весной этого года. Я говорил председателю об этом, но только устно”- говорит Левон Мхитиари.

При этом он отмечает, что кооператив в течение почтн 10 лет считался одним из основных налогоплатилшиков района.

,,Кооперативу долго не давали договора (до 2002 года), потому что тогда им все налоги от кооператива пришлось бы отдавать в районный бюджет. А так они брали почти половину от всех этих налогов и вложили себе в карман, а наверху говорили, что никто в Гореловке не хочет брать земли в аренду” - говорит один из чиновников гамгеобы Ниноцминдского района, пожелавший остаться неназванным.

,,Мы тогда и не знали, что надо договора вносить в реестр. В журнале договор написан. Но карандашом. Что-то тогда хотели намудрить, Там нет никаких подписей и печатей” - говорит начальник Ниноцминдского агентства публичного реестра Гагик Карслян, чьей подписи не хватает на договоре кооператива об аренде земли, чтобы он считался официальным.

Я не знаю почему там стоит моё имя. В 2002 году у нас официально не было оформлено ни одного договора и сейчас люди приходят со мной ругаться. А у нас вообще почти все договора в районе такие - без регистрации и подписей” - говорит Гагик Карслян.

,,Здесь дело касается той бесхозности, которая достаётся нам по наследству. Существовала какая-та община, которая не садилась ни в какие рамки закона. У неё были свои традиции, свои порядки, сохранялся до сих пор только колхоз. Жили в самоизоляции в течении стольких лет. И никакие наказания не касались этих людей. И никакие государственные порядки их не касались” - говорит председатель президента в Самцхе-Джавахети Гога Хачидзе.

,,Но я считаю, что с моей стороны они нуждаются в особом внимании. И я с моей стороны разговаривал с несколькими министрами на эту тему. Я выдвинул такое предложение, чтобы этот долг каким-либо образом списали. Чтобы было списано то, что скопилось у этих людей хоть и законным путём, но в ситуации беззакония” - говорит он.

Председатель кооператива говорит, что если в ближайшем будущем не решиться вопрос с долгом и кооперативу не добавят земель, то ему придётся расформировать колхоз, потому что тогда он не сможет содержать имеющееся у него хозяйство. Из того что у него осталось он намеривается сделать ферму.

,,Вся эта история с землёй вытекает из того, что многие хотят уехать в Россию по программе президента (Путина) по возвращению соотечественников. Хотят, чтобы земли, то сюда завтра поселят кого-то с Грузии. Но здесь местные армяне никого не хотят, кроме своих. А Грузины не хотят упустить такой шанс. В этом вся политика” - говорит Фёдор Гончаров.

,,Это делается специально, чтобы отправить тех духоборов, что здесь остались” - говорит председатель духоборской общины Татьяна Чучмаева.

По её словам, духоборы уже получили приглашение от нескольких губерний России на поселение. Российская сторона берёт на себя транспортировку и покупку жилья. В список составляемый духоборами, уже записались 180 семей, которые хотят переехать в Россию.

,,Если все поедут, то и мы поедем” - говорит Ольга Медведева.

Её семья тоже записалась в список, но они пока не знают, куда их поселят и когда может начаться переезд. В этом году её семья тоже получила 10 гектар земли. По её словам, примерно столько же земли им каждый год доставалось от кооператива.

Уже больше 20 лет она работает дояркой в колхозе. По её словам, раньше ,,если в доме были доярка и тракторист, то и та семья была обеспеченной”. Сейчас в кооперативе работают в основном женщины около 100 человек и получают в среднем около 150 лари в месяц.

,,Сейчас все в основном живут за счёт своего хозяйства, а кооператив для них как дополнительная помощь” - объясняет Фёдор Гончаров.

С самого основания кооператив оказался убыточным предприятием. Но несмотря на это они его не расформировали и не пытались изменить механизм работы предприятия.

,,Мы всегда жили отдельно И люди хотели, чтобы этот строй сохранился, чтобы была какая-та работа и занятость”, - говорит Фёдор Гончаров.

,,Раньше держали по 2-3 коровы. Для них могли кусты во дворах косить. А сейчас больше держать стали скот и сена им больше надо” - объясняет местный фермер Левон Аракелян, переселившийся в Гореловку больше 10 лет назад.

В этом году он получил 10 гектар земли, которые намеривается в ближайшее время приватизировать. До этого он траву для своей коровьей фермы закупал у местных русских и армян их соседних сёл. По его словам, полученная земля поможет ему иметь большую прибыль от фермы.

По словам главы гореловского сакребуло, земли в этом году в первую очередь были отданы местным фермерам, и только потом были отданы остальным жителям.

,,Они же сердце государства. Один человек сегодня есть. Завтра продаст коров, уедет. А это же мы будем его кормить, государство” - говорит Азат Егоян.

,,Если бы в этом году у них земли не забрали, они бы их сделали собственностью, а собственность потом никак не заберёшь” - говорит он.

Осенью этого года местное сакребуло и земельная комиссия намериваются проводить аукционы на продажу земель.

,,Какой участок мы им дали, тот они и будут приватизировать” - объясняет принцип предстоящего аукциона председатель земельной комиссии Аксанас Маркосян.

По его словам, у них не было никаких определённых критериев при раздаче земель. Некоторым семьям они определяли гектары по количеству коров, некоторым по количеству человек.

,,Каждой семье духоборов мы в первую очередь дали по 6, по 7, по 15 гектар. И даже оставили 600 гектар при колхозе, а могли и это забрать и раздать. Выходит, что у всей общины теперь на 2000 гектар” - говорит Азат Егоян.

,,Мне кажется, что это из-за того, что русские смогли сохранить колхоз. Если по русские говорить - бельмо в глазу. Все на него показывают. И наш обычай колхозный, он сейчас никому не нужен” - говорит Фёдор Гончаров.

ინტეგრაცია

თვითმმართველობის ზოგადი პრინციპები

დავით ლოსაბერიძე

დემოკრატიულ ქვეყნებში ადგილობრივი თვითმმართველობის სფეროში ერთი ტენდენცია შეინიშნება, რომლის საფუძველსაც სუბსიდიარობის პრინციპი წარმოადგენს: გაუმართლებელია უფრო მაღალ საფეხურზე მდგომ ხელისუფლებას დაეკისროს იმის გაკეთება, რისი გაკეთებაც უფრო დაბალ საფეხურზე მდგომ სახელისუფლებო ორგანოს შეუძლია.

ასეთი სისტემის არსებობისას ადგილობრივი საზოგადოების - მოქალაქეთა ჯგუფის, უბნის, სოფლის, თემის, დაბის, ქალაქის, კუთხის, რეგიონის - ინტერესების დაკმაყოფილება დაბალ საფეხურზე მდგომი ხელისუფლების მონიტორინგის გზით ხორციელდება.

ისიც დიდად მნიშვნელოვანია, რომ გლობალიზაციის ეპოქაში თვითმმართველობის მეშვეობით ადგილობრივი თვითმყოფადობის შენარჩუნებისთვის კარგი პირობები იქმნება.

მე-20 საუკუნის 80-იანი წლებიდან მოყოლებული მსოფლიოში ასეთი ზოგადი ტენდენცია შეინიშნება: რეგიონალიზაციის განვითარება დეცენტრალიზაციის გაძლიერების მიმართულებით. დემოკრატიულ სამყაროში კარგა ხანია მიხვდნენ, რომ ადგილობრივი დემოკრატია ხანგრძლივი პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური სტაბილურობის წყაროა.

როგორც წესი, დეცენტრალიზაციას ორი უმთავრესი მიზანი აქვს:

1. ადგილობრივი თვითმმართველობის მიერ მთელ რიგ საზოგადოებრივ მომსახურებათა განხორციელება ადგილობრივი რესურსებით;

2. ადგილობრივი სტრუქტურების მაქსიმალური სიახლოვე მოსახლეობასთან ხელისუფლების ლეგიტიმურობის განმტკიცებისა და ადგილობრივი დემოკრატიის განვითარების მიზნით.

ახალი დემოკრატიის ქვეყნებში დეცენტრალიზაციისა და ადგილობრივი თვითმმართველობების გაძლიერების პროცესი კიდევ ორ დამატებით მიზანს ისახავს:

1. ადგილობრივ პოლიტიკურ ელიტათა შექმნა, რაც აუცილებელია პოლიტიკური სტაბილურობის მისაღწევად;

2. დეცენტრალიზაციის გამოყენება დეზინტეგრაციის წინააღმდეგ ბრძოლის საშუალებად (განსაკუთრებით მულტიეთნიკურ ქვეყნებში).

ჯერ ერთი, ასეთ პირობებში ადგილობრივი აღმასრულებელი ხელისუფლების დეპოლიტიზაცია ხდება, და მეორეც, მიმდინარეობს მომსახურების მთელ რიგ სახეობათა პრივატიზაციის პროცესი.

ევროპული ქარტია თვითმმართველობის შესახებ, რომელსაც საქართველო 2004 წელს შეუერთდა, ითვალისწინებს:

● ადგილობრივი თვითმმართველობის უფლებას, არჩეული საბჭოების მეშვეობით თვითონ დაარეგულიროს საზოგადოებრივი ცხოვრების მნიშვნელოვანი ნაწილი კანონით გათვალისწინებულ ფარგლებში;

● ადგილობრივი ხელისუფლების უფლებას, კანონის ფარგლებში გამოიჩინოს ინიციატივა ყველა იმ სფეროში, რომელიც არ არის გამორიცხული მისი კომპეტენციიდან;

● ადგილობრივი ხელისუფლების უფლებას, თავად განსაზღვროს შიდაადმინისტრაციული სტრუქტურები, რათა შეუსაბამოს ისინი ადგილობრივ მოთხოვნილებებს;

● ადგილობრივი ხელისუფლების უფლებას, სახელმწიფოს მხრიდან კონტროლი მოითხოვოს მხოლოდ კონსტიტუციით ან კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში;

● ადგილობრივი ხელისუფლების უფლებას, ფლობდეს ადეკვატურ ფინანსურ რესურსებს, რომლებიც მან თავისუფლად შეიძლება განკარგოს თავისი უფლებამოსილების შესაბამისად.

ქარტიასთან მიერთებამ ქვეყნის ხელისუფლების წინაშე ახალი ვალდებულებები წარმოშვა. მათი გადაჭრის გარეშე შეუძლებელია ვისაუბროთ, როგორც რეალური თვითმმართველობის სისტემის ჩამოყალიბებაზე, ისე ევროპულ სტრუქტურებთან ინტეგრაციაზე.

საბჭოური სისტემის უმთავრეს ნაკლს ფუნქციების, კომპეტენციათა და უფლებამოსილებათა გაუმიჯნაობა წარმოადგენდა რესპუბლიკურ, ავტონომიათა, რაიონებისა და მუნიციპალური დონის ხელისუფლებებს შორის. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ამ გარემოებამ ხელი შეუწყო მმართველობის სხვადასხვა დონეებს შორის წინააღმდეგობის წარმოქმნას.

საქართველოში მიმდინარე დეცენტრალიზაციის პროცესში მნიშვნელოვან მოვლენად უნდა მივიჩნიოთ 2005 წელს მიღებული საკანონმდებლო აქტები, რომლებმაც ძირეულად შეცვალეს სიტუაცია ქვეყანაში.

თუ აღნიშნული ცვლილებების განხორციელებამდე ჩვენში 3 სუბნაციონალური დონე არსებობდა (I დონე - სოფელი, თემი დაბა, ქალაქი - 1004 ერთეული; II დონე - რაიონი და რესპუბლიკური დაქვემდებარების ქალაქები - 65 ერთეული და III დონე - 9 რეგიონი, აგრეთვე აჭარის ავტონომია და თბილისი), 2006 წლის 1 იანვრიდან საერთოდ გაუქმდა ქვედა (სოფელი, თემი, დაბა, ქალაქი) დონე და ერთადერთ (როგორც თვითმმართველ, ისე ტერიტორიულ) ერთეულად რაიონი გამოცხადდა. ჯერჯერობით გაურკვეველია რეგიონის ბედი, თუმცა უახლოეს მომავალში შესაბამისი კანონმდებლობის მიღება იგეგმება.

ახალი კანონმდებლობის თანახმად:

● ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოა საკრებულო, ხოლო აღმასრულებელი - გამგეობა (მერია);

● საკრებულო 4 წლის ვადით არჩეული წევრებისაგან შედგება (2006 წლის 1 იანვრამდე რაიონის შემადგენლობაში არსებული I დონის ერთეულიდან მაჟორიტარული წესით არჩეული თითო და რაიონის ტერიტორიაზე პროპორციული სისტემის საფუძველზე არჩეული ათი წევრით);

● სპეციალური სტატუსის მქონე ქალაქების საკრებულო პროპორციული სისტემის საფუძველზე არჩეული ათი და მაჟორიტარული წესით არჩეული ხუთი წევრით კომპლექტდება;

● აღმასრულებელი შტოს მეთაურს (გამგებელი, ქალაქის მერი) საკრებულო ირჩევს სიითი შემადგენლობის უმრავლესობით.

ბუნებრივია, დეცენტრალიზაციის პროცესში მიღწევებიც გვაქვს და ჩავარდნებიც.

მიმდინარე რეფორმის დადებით მხარეს წარმოადგენს: რაიონის აღმასრულებელი ორგანოს არჩევითობის პრინციპზე გადასვლა; სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის კომპეტენციების შედარებით ნათელი გამიჯვნა; ადგილობრივი თვითმმართველობის ბიუჯეტებისა და ადგილობრივი ქონების შესახებ კანონების მიღება; ცენტრალური ბიუჯეტიდან თვითმმართველობებისათვის გადაცემული თანხის განაწილების პრინციპის - გამოთანაბრებითი ტრანსფერის ფორმულისშემუშავება; საკანონმდებლო დონეზე ქონების გამიჯვნის პროცესის დაწყება.

ამავე დროს არსებობს უარყოფითი მომენტებიც: გამსხვილების შედეგად თვითმმართველობა ძლიერ დაშორდა მოსახლეობას; მოხდა მთელი რიგი შემოსავლების წყაროთა მითვისება ცენტრალური ხელისუფლების მიერ, ამან კი თვითმმართველობათა შემოსავლები შეამცირა; შეზღუდული უფლებების პირობებში მხოლოდ არჩევითობაზე აქცენტების გადატანამ ადგილებზე მეტისმეტი პოლიტიზაციის საფრთხე გაზარდა.

თვალშისაცემია კანონთა ურთიერთშეუსაბამობაც. ისინი ხშირად ეწინააღმდეგებიან ერთმანეთს და ზოგჯერ საკუთარ თავსაც (ერთი და იმავე კანონის სხვადასხვა მუხლი ხშირად ურთიერთსაწინააღმდეგო დებულებებს შეიცავს).

სერიოზული პრობლემებია საზოგადოებასა და ადგილობრივ ხელისუფლებას შორის ურთიერთობის სფეროშიც: საჯარო ინფორმაცია ძნელი მოსაპოვებელია; რეაგირება საზოგადოების მოთხოვნებზე არაეფექტურად ხდება ან საერთოდ არ ხორციელდება; მოქალაქეთა მონაწილეობის ხვედრითი წილი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მეტად მცირეა; თანამშრომლობა საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, ჯერაც სუსტია და ვერ ახდენს გავლენას ადგილობრივი პოლიტიკის ფორმირების პროცესზე.

თვითმმართველობის რაიონულ დონეზე ატანამ ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოები კიდევ უფრო დააშორა საზოგადოებას. რაიონული დონის ერთეული უფრო მეტ მცხოვრებს აერთიანებს და, შესაბამისად, სუსტდება ცალკეული მოქალაქის პირდაპირი კავშირი ადგილობრივ ხელისუფლებასთან.

ამ ვითარებას კიდევ უფრო ამძიმებს ორი გარემოება: ადგილობრივი თვითმმართველობის ხელში არსებული ფუნქციების ნაწილი სამართავად სახელმწიფო ხელისუფლების ადგილობრივ ორგანოებს გადაეცა; მიმდინარეობს დეკონცენტრაციის პროცესი - ცენტრალური ხელისუფლების ადგილობრივი ერთეულების ოპტიმიზაცია, რის შედეგადაც რიგითი მოქალაქისთვის მომსახურება ნაკლებ ხელმისაწვდომი ხდება. ახალი სისტემის ერთადერთი რგოლი, რომელიც ადგილობრივ თემებს (ინტერესთა ჯგუფებს) ადგილობრივ ხელისუფლებასთან დააკავშირებს, ტერიტორიულ ერთეულში გამგებლის მიერ დანიშნული რწმუნებულია, რომელსაც რეალური უფლებები არ გააჩნია და ფაქტობრივად ხელისუფლების გადაწყვეტილებების მოსახლეობამდე მიმტანის მოვალეობას ასრულებს.

მართალია, რეფორმის ავტორები აღიარებდნენ, რომ თვითმმართველობების მოსახლეობისაგან დაშორება მოხდა, მაგრამ სამაგიეროდ რაიონის დონეზე გამსხვილებულ მუნიციპალიტეტებს, მათივე განცხადების თანახმად, მეტი ფინანსური შესაძლებლობები უნდა ექნეთ.

სინამდვილეში კი ადრე თვითმმართველობათა ხელში არსებული შემოსავლები სრულად წაიღო ცენტრალურმა ხელისუფლებამ და ადგილებზე რეალურად მხოლოდ ქონების გადასახადი იქნა დატოვებული.

ასე რომ, თვითმმართველობის ორი უმთავრესი ფუნქციიდან არც ერთის რეალიზების პერსპექტივა არ არსებობს.

არანაკლებ სერიოზულ პრობლემას ქმნის ურთიერთობის საკითხი ცენტრალურ ხელისუფლებასა და ეთნიკურ უმცირესობებს შორის, რომელთა მნიშვნელოვანი ნაწილი კომპაქტურად ცხოვრობს ქვემო ქართლისა და სამცხე-ჯავახეთის რეგიონებში, სადაც ისინი მოსახლეობის დაახლოებით 50%25-ს შეადგენს.

დამოუკიდებლობის მთელი პერიოდის მანძილზე ჩვენი საზოგადოების შეშფოთებას იწვევდა აღნიშნულ რეგიონებში ადგილობრივი პოლიტიკური დაჯგუფებების მიერ არაერთხელ წამოყენებული სეპარატისტული მოთხოვნები.

ამ რეგიონებში არსებული პრობლემები მეტწილად სახელმწიფოს მიერ ერთიანი სტრატეგიული თუ ტაქტიკური ხედვის არარსებობითა და სახელმწიფოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული მოუწყობლობით უნდა აიხსნას, რასაც კიდევ უფრო აძლიერებს სიღატაკის მაღალი დონე, სახელმწიფოს მარეგულირებელი როლის სისუსტე და რეალური თვითმმართველობის არარსებობა.

დამოუკიდებლობის პერიოდში ოფიციალური თბილისი ადგილობრივი კლანების ურთიერთდაპირისპირებით სარგებლობდა და ცალკეული ჯგუფებისადმი მხარდაჭერის სანაცვლოდ ამ უკანასკნელთაგან სრულ ლოიალობას მოითხოვდა. სწორედ ამიტომ ადგილობრივი ნაციონალისტური პოლიტიკური დაჯგუფებების (სომხური „ჯავახკისა“ და „ვირქის“, აზერბაიჯანული „ბირლიქისა“ და „გეირათის“) გავლენა მხოლოდ არაფორმალური იყო და მათ არასოდეს ჰქონიათ ადგილობრივი ბიუროკრატიის აშკარა მხარდაჭერა.

ხაზი უნდა გაესვას იმ გარემოებასაც, რომ რეგიონის ეთნიკური უმცირესობები დღესაც ნაკლებ ყურადღებას აქცევენ სახელმწიფო სტრუქტურებში მონაწილეობის საკითხს, ვინაიდან სახელმწიფო სტრუქტურების ფუნქციას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში იქ არაფორმალური, პატრიმონიალური ურთიერთობები ასრულებს.

აღნიშნულ რეგიონებში რამდენიმე უმწვავესი პრობლემის გამოყოფა შეიძლება, ესენია: განათლების პრობლემა (ქართული ენის სწავლება), საკადრო პოლიტიკა (განსაკუთრებით ქვემო ქართლში, სადაც აზერბაიჯანული კადრები მმართველობით სტრუქტურებში ძალიან მცირეა); ეთნიკური განსხვავებების გამოყენება ცენტრალური ხელისუფლების პოზიციების განსამტკიცებლად (არჩევნების პერიოდში ადგილობრივი მოსახლეობა უსიტყვოდ უჭერდა მხარს მმართველ პარტიას და სანაცვლოდ ადგილობრივი ელიტები ადგილებზე მოქმედების თითქმის სრულ თავისუფლებას იღებდნენ); ორმხრივი (ხშირად მცდარი) სტერეოტიპების არსებობა ეთნიკურ უმცირესობებთან ურთიერთობებში: ერთის მხრივ, სეპარატისტული მოძრაობების ჩამოყალიბების შიში და მეორეს მხრივ, ეთნიკური უმცირესობების სოციალურ-ეკონომიკური საკითხების მოუგვარებლობა ასევე ძაბავს სიტუაციას.

საქართველოს მოქალაქეთა უფლებების დარღვევა არა მარტო სახელმწიფო სტრუქტურების, არამედ უმრავლესობისა თუ უმცირესობის რადიკალურად განწყობილი ჯგუფების მიერაც ხდება. ხშირად უფლებათა დამრღვევების (რადიკალებისა და სახელმწიფოს) ინტერესები იმდენადაა გადაჯაჭვული ერთმანეთთან, რომ ძნელდება გარჩევა, რომელი უფრო დამნაშავეა ამა თუ იმ შემთხვევაში. თუმცა ამას დაზარალებულისთვის პრინციპული მნიშვნელობა არც აქვს.

ეთნიკური უმცირესობების წვლილი სახელმწიფო პოლიტიკის განხორციელების პროცესში უმნიშვნელოა და მათ უფლებებს ისევ უმრავლესობის ლიბერალურად განწყობილი ნაწილი იცავს. მძიმე სოციალური ფონი და მასზე აპელირება კარგ ნიადაგს ქმნის ეთნოცენტრისტული რადიკალიზმის გასაღვივებლად.

რას მოიტანს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები მთლიანად ქვეყნისა და კერძოდ ეთნიკური უმცირესობებისათვის?

ადგილებისათვის უფლებების გადაცემას ალტერნატივა არ გააჩნია. წინააღმდეგ შემთხვევაში ახალი პრობლემების გაჩენაა მოსალოდნელი, როგორც საგარეო ურთიერთობებში (ქვეყნის საერთაშორისო იმიჯის დაკნინება და, აქედან გამომდინარე, უარყოფითი ფინანსური თუ პოლიტიკური შედეგები), ისე ქვეყნის შიგნით (ადგილობრივი ჯგუფების რადიკალიზაცია, რასაც ცენტრსა და ადგილობრივ თვითმმართველობებს შორის დაპირისპირების გაძლიერება შეიძლება მოჰყვეს).

აშკარაა, რომ მართვის ძველი მეთოდები მომავლისათვის გამოუსადეგარია და აუცილებელია ახალი, ერთიანი, ყოვლისმომცველი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება, რომელიც არსებული სისტემის რეფორმირების გზით გადაწყვეტს ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ ტერიტორიებზე წლობით დაგროვილ პრობლემებს.

დღეისათვის საქართველოში ჩამოყალიბებული ადგილობრივი თვითმმართველობის სისტემა შორსაა სრულყოფისა და ევროპული სტანდარტებისაგან. პერსპექტივაში მოსალოდნელია, რომ ძირეული ცვლილებები მას შემდეგ განხორციელდება, რაც ყველასათვის ნათელი გახდება არსებული სისტემის ნაკლოვანებები. მანამდე კი, მომდევნო ორი წლის მანძილზე, ადგილობრივი თვითმმართველობის სისტემაში საკმაოდ ბუნდოვანი ვითარება შეიქმნება.

ნამდვილი რეფორმირების დაწყება ამ სფეროში ჭიანურდება, მაგრამ თვითმმართველობის არჩევნებში მოსახლეობის (მათ შორის ეთნიკური უმცირესობების) აქტიური მონაწილეობა შემდგომი გარდაქმნებისთვის საჭირო საფუძველს მოამზადებს.

რა თქმა უნდა, იმის ვარაუდი, რომ ძალაუფლების დეცენტრალიზაცია სრულად აღმოფხვრის პოლიეთნიკური საზოგადოებისთვის დამახასიათებელ დაპირისპირებებს, არასწორია - ოპტიმალური მართვის სისტემის შექმნამ შეიძლება მხოლოდ ხელი შეუწყოს კონფლიქტების გადაჭრას.

ქვეყნის ტერიტორიული მოწყობის საკითხი უნდა გავმიჯნოთ როგორც უმცირესობის კულტურული იდენტობის შენარჩუნების, ისე სახელმწიფოს მიერ განხორციელებული საინტეგრაციო პოლიტიკის პრობლემებისაგან. ამავე დროს, ამ პრობლემების გადაწყვეტის უმთავრესი პრინციპი თვითმმართველობის ინსტიტუტის მეშვეობით ყველა მოქალაქისათვის თანასწორი სასტარტო პირობების შექმნის აუცილებლობაა.

ეთნიკური უმცირესობების შემთხვევაში ასეთი სასტარტო პირობების შექმნა ნიშნავს, რომ მათ (ეთნიკურ უმცირესობებს) ჰქონდეთ როგორც უფლება, ისე საშუალება იმგვარი ტიპის დამოუკიდებელი გაერთიანებების ჩამოყალიბებისა, რომლებიც მათი კულტურის (ამ სიტყვის უფართოესი გაგებით) დაცვასა და განვითარებას უზრუნველყოფს.

მმართველობით და სამოქალაქო სტრუქტურებში მოქალაქეთა ფართო ფენების მონაწილეობა საზოგადოების ინტერესების დაცვის საუკეთესო გარანტიაა. ამ შემთხვევაში აზერბაიჯანული თუ სომხური ეთნიკური უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებული ტერიტორიების ყველაზე მტკივნეული პრობლემების გადაწყვეტა დამოკიდებული იქნება თვით ამ ტერიტორიებზე არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების თვითმმართველობის არჩევით ორგანოებზე და არა ცენტრალურ ხელისუფლებაზე. ამის შედეგად ეს პრობლემები დაკარგავს ეთნოპოლიტიკურ შეფერილობას, ანუ აღარ აღიქმება, როგორც ცენტრალურ ხელისუფლებასა და კომპაქტურად დასახლებულ ეთნიკურ თემს შორის არსებული კონფლიქტი. ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული სისტემის რეფორმირება ხელს შეუწყობს ქვეყანაში მიმდინარე გარდაქმნების შესახებ ეთნიკური უმცირესობების ინფორმირებას, რისი შედეგიც დანარჩენ საქართველოსთან მათი გაუცხოების დაძლევა იქნება.

სამართალი

ეგმესი კვიპროსის წინააღმდეგ

მასალა მოამზადა ნონა კალანდაძემ

ერკან ეგმესი კვიპროსის ჩრდილოეთით ცხოვრობდა, სოფელ ლურიჯინაში, რომელიც არ წარმოადგენს კვიპროსის სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებად ტერიტორიას. ერკანს მიწის ნაკვეთი ჰქონდა, რომელსაც ამუშავებდა კიდეც. მიწის ნაკვეთიდან მიღებული მოსავლით ის თავს ირჩენდა.

1995 წელს ეგმესი რამდენჯერმე შეხვდა უცნობ პირებს, რომლებიც სინამდვილეში კვიპროსის სახელმწიფოს უშიშროების სამსახურის თანამშრომლები იყვნენ. ისინი შეთანხმდნენ, რომ ეგმესი ნარკოტიკებს გადმოიტანდა და მათ გადასცემდა - ბ-ნ კირიაკიდისსა და ბ-ნ მიამილიოტისს. დათქვეს შეხვედრის დრო და ადგილი და ეს ბატონები ეგმესს დაემშვიდობნენ.

დათქმულ დროსა და ადგილას სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლები გამოცხადდნენ. ისინი ელოდებოდნენ ეგმესის გამოჩენას, რათა ადგილზევე დაეკავებინათ.

როდესაც ეგმესი გამოჩნდა, კირიაკიდისმა და მიამილიოტისმა მისი დაკავება სცადეს, რასაც ეგმესის მხრიდან წინააღმდეგობა მოჰყვა. ერკანი გაიქცა. მას დაედევნენ სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომლები. ერთ-ერთმა მათგანმა დაიჭირა ის და ცეცხლსასროლი იარაღის კონდახი რამდენჯერმე ჩასცხო თავში, მეორემ მიწაზე დაანარცხა, ხოლო მესამემ ხელბორკილები დაადო. შემდეგ ეჭვმიტანილი ქ. ლარნაკას პოლიციის მანქანაში ჩასვეს და პოლიციის განყოფილებაში წაიყვანეს. გზაში გადაწყვიტეს, რომ დაჭრილი ეჭვმიტანილი საავადმყოფოში გადაეყვანათ.

საავადმყოფოში მიყვანისას ეგმესს საჭირო სამედიცინო დახმარება აღმოუჩინეს, შემდეგ კი დაკითხეს აღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით. ქალაქ ნიქოზიის პოლიცია სისხლის სამართლის საქმის გამოძიებას შეუდგა. ეგმესს მისთვის გასაგებ ენაზე განუმარტეს, რომ მას ნარკოტიკების გადმოტანაში ედებოდა ბრალი.

ქალაქ ნიქოზიის სასამართლომ განიხილა ეგმესის საქმე და ბრალდებულს რვა დღით დაპატიმრება შეუფარდა.

რამდენიმე დღის შემდეგ ის ქალაქ ნიქოზიის ცენტრალურ საავადმყოფოში გადაიყვანეს.

ქალაქ ნიქოზიის სასამართლოში კიდევ ერთხელ ჩატარდა სასამართლო პროცესი. გამოძიების ინტერესებიდან გამომდინარე, სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება, რომლის თანახმად განსასჯელი ეგმესი საპატიმროში დარჩა და პოლიციის მიერ განხორციელებული საგამოძიებო მოქმედებები კანონიერად იქნა მიჩნეული.

პატიმარი ეგმესი ქალაქ ლიკავიტოსის პოლიციის განყოფილებაში გადაჰყავთ. იმავე წელს პოლიციამ დაასრულა გამოძიება. მან დაასკვნა, რომ ერკან ეგმესი სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ნარკოტიკების გადმოტანისას დააკავეს. ბრალდებულს დაკავებისას ჭრილობები მიაყენეს, რადგან მან წინააღმდეგობა გაუწია სამართალდამცავებს.

ნიქოზიის რაიონულ სასამართლოში გენერალურმა პროკურორმა განცხადება გააკეთა გამოძიების დასრულების შესახებ. დაცვის მხარემ აღნიშნა, რომ განსასჯელს ცუდად ეპყრობოდნენ როგორც დაპატიმრებისას, ასევე შემდგომ ქალაქ ლარნაკის პოლიციის განყოფილებაში მიყვანისას. სასამართლომ, იმ მოტივით, რომ ის შეიძლება გაქცეულიყო, ეგმესი პატიმრობაში დატოვა მისი საქმის არსებითი განხილვის დასრულებამდე.

განსასჯელი გადაიყვანეს ქალაქ ნიქოზიის ციხეში, თუმცა მოგვიანებით ის განაჩენის გამოტანამდე გაათავისუფლეს პატიმრობიდან. გათავისუფლებამდე ეგმესმა კვიპროსის ომბუდსმენს მიმართა საჩივრით, რომელშიც აღნიშნა, რომ ცხოვრობდა და მუშაობდა კვიპროსის ჩრდილოეთით, სადაც მიწის ნაკვეთი ჰქონდა. დაკავებისას პოლიციელებმა სცემეს და დაჭრეს იგი. მან გონება დაკარგა. როდესაც გონს მოეგო, საშინელი ტკივილი იგრძნო, ვინაიდან პოლიციელები მას აწამებდნენ. ის ომბუდსმენისგან დახმარებას ითხოვდა.

ქალაქ ნიქოზიის რაიონულმა სასამართლომ განაახლა აღნიშნული საქმის განხილვა. სასამართლო პროცესზე არ გამოცხადდა პროკურორი, დაცვის მხარე კი ესწრებოდა პროცესს. სასამართლომ ბრალდების მხარის გამოუცხადებლობის გამო ნოლლე პროსექუი განსასჯელი საბოლოოდ გაათავისუფლა სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობისგან.

კვიპროსის ომბუდსმენმა მოინახულა გათავისუფლებული ერკან ეგმესი და ესაუბრა მას. გარდა ამისა, ეგმესმა საჩივრით მიმართა ევროპის წამების, არაადამიანური და ღირსების შემლახავი მოპყრობისგან დაცვის კომიტეტს. ის აღწერდა მის მიმართ განხორციელებულ წამებას და არაადამიანურ მოპყრობას.

აღნიშნულთან დაკავშირებით ქვეყნის ომბუდსმენმა დამოუკიდებელი გამოძიება ჩაატარა, რა დროსაც დაიკითხნენ ამ საქმეში მონაწილე პოლიციის თანამშრომლები, საავადმყოფოს ექიმი, რომელმაც პირველადი სამედიცინო დახმარება აღმოუჩინა დაჭრილ ეგმესს. ომბუდსმენმა თავის დასკვნაში აღნიშნა, რომ ეგმესის დაკავებისას და შემდეგ, მისი პოლიციის განყოფილებაში გადაყვანისას, ადგილი ჰქონდა პოლიციის მხრიდან არაადამიანურ მოპყრობას. ომბუდსმენმა აღნიშნული დასკვნის ასლები შემდგომი რეაგირებისთვის ქვეყნის მინისტრთა საბჭოს, პარლამენტსა და გენერალურ პროკურორს გადაუგზავნა. თუმცა დამნაშავე პირთა მიმართ სისხლის სამართლებრივი დევნა ან საქმის ხელახალი გამოძიება არ დაწყებულა.

ქვეყნის შიდა სამართალი

ქვეყნის შიდა კანონმდებლობის თანახმად, ომბუდსმენს უფლება აქვს, მოამზადოს დასკვნა ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დარღვევის ფაქტებზე, გადაუგზავნოს ის შესაბამის ორგანოებს და საჭიროების შემთხვევაში გამოძიების დაწყების მიზნით რეკომენდაციით მიმართოს მათ. გარდა ამისა, მას უფლება აქვს თავისი დასკვნის ასლები გადაუგზავნოს მინისტრთა საბჭოს, პარლამენტს და გენერალურ პროკურორს.

კვიპროსის სახელმწიფოს კონსტიტუციის თანახმად, გენერალურ პროკურორს, საზოგადოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე, უფლება აქვს აწარმოოს, შეწყვიტოს ან განაგრძოს სამართალწარმოება პირის უფლებების დარღვევასთან დაკავშირებით. ამ უფლების განხორციელება შეუძლია როგორც მას, ასევე მისდამი დაქვემდებარებულ პირებსაც.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს შეფასება

ერკან ეგმესმა მიმართა ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს. მან აღნიშნა, რომ დაირღვა ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-3 მუხლი. მის მიმართ პოლიციელების მხრიდან ადგილი ჰქონდა არაადამიანურ მოპყრობას.

აღნიშნულ საქმეზე მოპასუხეს წარმოადგენდა კვიპროსის სახელმწიფო. ქვეყნის წარმომადგენელმა განაცხადა, რომ ეგმესს არ ამოუწურავს ყველა შიდასახელმწიფოებრივი რესურსი დარღვეული უფლების აღსადგენად. ევროპული სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება პირს მხოლოდ იმ შემთხვევაში აქვს, როდესაც ამოწურულია შიდასახელმწიფოებრივი საშუალებები უფლების აღსადგენად. როცა ეგმესმა საჩივრით მიმართა ქვეყნის ომბუდსმენს, ამავდროულად, მან უარი განაცხადა კვიპროსის სამართალდამცავი ორგანოებისთვის მიყენებული ზარალის ანაზღაურების მოთხოვნაზე. მოპასუხე სახელმწიფომ განმარტა, რომ ევროპული სასამართლო არ იყო უფლებამოსილი შეეცვალა ქვეყნის მართლმსაჯულების ორგანოს მიერ საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილება. ის ვერ ჩაერეოდა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობაში, რადგან ეს მის კომპეტენციას აღემატებოდა. ეგმესის საქმის გამოძიება გენერალურმა პროკურორმა შეწყვიტა და წინადადება მისცა მას, მიემართა ქვეყნის ომბუდსმენისთვის. ამ უკანასკნელმა დამოუკიდებლად აწარმოა გამოძიება, რა დროსაც ერკან ეგმესმა უარი განაცხადა გამოძიებასთან თანამშრომლობაზე. საბოლოოდ, გათავისუფლების შემდეგ, მას არ განუცხადებია პოლიციელთა მხრიდან არაადამიანური მოპყრობის შესახებ.

ამ განცხადებას არ დაეთანხმა ერკან ეგმესი. მან აღნიშნა, რომ გამოძიება გენერალურ პროკურორს უნდა ეწარმოებინა, რომ მისმა ადვოკატმა სასამართლოზე რამდენჯერმე განაცხადა დასაცავი პირის მიმართ არაადამიანური მოპყრობის შესახებ, თუმცა ეს განცხადებები სასამართლოს მხრივ რეაგირების გარეშე დარჩა. რაც შეეხება ომბუდსმენის დასკვნასა და მოთხოვნას, მას მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათი ჰქონდა და არ იყო შესასრულებლად სავალდებულო სამართალდამცავი ორგანოებისთვის.

ევროპული სასამართლოს თვალთახედვით, ქვეყნის სამართალდამცავი ორგანოების ვალდებულებაა ეფექტურად და ობიექტურად გამოიძიონ სისხლის სამართლის საქმე და მიიღონ შესაბამისი ზომები სამართალდამრღვევთა მიმართ. მიუხედავად ომბუდსმენის დასკვნისა და რეკომენდაციისა, დამნაშავე პირთა დასასჯელად არ განხორციელებულა შესაბამისი ღონისძიებები. წამება და არაადამიანური, ღირსების შემლახავი მოპყრობა დაუშვებელია. მართალია, ამ შემთხვევაში წამება არ დასტურდება, მაგრამ ეგმესის მიმართ განხორციელდა არაადამიანური მოპყრობა, რაც კონვენციის მე-3 მუხლის დარღვევას წარმოადგენს. განმცხადებელი აღნიშნავდა, რომ მისი დაკავება უკანონო იყო, რითაც დაირღვა ევროპული კონვენციის მე-5 მუხლი, თავისუფლებისა და უსაფრთხოების უფლება. ის დააკავეს ბუფერულ ზონაში, საკუთარ მიწის ნაკვეთზე მუშაობისას.

მოპასუხე სახელმწიფომ განაცხადა, რომ ეგმესის დაუყოვნებლივი დაკავება მის მიერ ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმით იყო გამოწვეული. მისი დაკავების სპეცოპერაცია კი ჩატარდა არა ბუფერულ, არამედ ქვეყნის ხელისუფლების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე.

ევროპული სასამართლოს შეფასებით, არსებობდა საფუძვლიანი ეჭვი, რომ ეგმესმა მძიმე დანაშაული ჩაიდინა, რის გამოც აუცილებელი შეიქნა მისი დაუყოვნებლივი დაკავება. ამდენად, არ დარღვეულა ევროპული კონვენციის მე-5 მუხლის პირველი ნაწილი.

განმცხადებელი აღნიშნავდა, რომ მას არ წარუდგინეს ბრალდება და მან არ იცოდა, რაში ედებოდა ბრალი. შესაბამისად, დაირღვა ევროპული კონვენციის მე-5 მუხლის მე-2 ნაწილი, რომლის თანახმად, ყველა დაპატიმრებულს მისთვის გასაგებ ენაზე დაუყოვნებლივ აცნობებენ მისი დაპატიმრების მიზეზსა და არსებულ ბრალდებას.

ევროპული სასამართლოს განცხადებით, ეგმესს მისთვის გასაგებ ენაზე განუმარტეს ბრალდების არსი და მისი დაკავების საფუძველი. ამ შემთხვევაში არ დარღვეულა კონვენციის მე-5 მუხლის მე-2 ნაწილი.

განმცხადებელი აღნიშნავდა, რომ ის დაუყოვნებლივ არ წარადგინეს სასამართლოს წინაშე, რითაც დაირღვა ევროპული კონვენციის მე-5 მუხლის მე 3 ნაწილი.

მოპასუხე სახელმწიფომ განმარტა, რომ დაკავებულის საავადმყოფოში გადაყვანის შემდეგ მას ადგილზე ჩაუტარდა სასამართლო პროცესი და შეეფარდა დაპატიმრება.

ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ ქალაქ ლარნაკას საავადმყოფოში ჩატარებული სასამართლო პროცესი სწორედაც განმცხადებლის მართლმსაჯულების წინაშე დაუყოვნებლივ წარდგენა იყო და, ამდენად, არ დარღვეულა აღნიშნული კონვენციის მე-5 მუხლის მე-3 ნაწილი.

განმცხადებელი აღნიშნავდა, რომ დაირღვა კონვენციის მე-13 მუხლი, რომლის თანახმად, ყველას, ვისაც ამ კონვენციით გათვალისწინებული უფლებები და თავისუფლებები დაერღვა, ეროვნული ხელისუფლებისგან ეფექტური ზომების მიღების უფლება აქვს, თუნდაც ეს დარღვევა იმ პირების მიერ იყოს ჩადენილი, რომლებიც ოფიციალური უფლებამოსილებით მოქმედებდნენ.

მოპასუხე სახელმწიფოს განცხადებით, ერკან ეგმესს უფლება ჰქონდა მიემართა სამოქალაქო საქმეების განმხილველი სასამართლოსთვის, რაც მას არ გაუკეთებია. უფრო მეტიც, მან უარი განაცხადა გამოძიებასთან თანამშრომლობაზე და არც სისხლის სამართლის წესით მოუთხოვია ვინმეს დასჯა.

ევროპული სასამართლოს შეფასებით, განმცხადებლის მიერ ომბუდსმენისთვის მიმართვა თავისთავად წარმოადგენდა ხელისუფლების წარმომადგენლებისთვის გამოძიების დაწყებისა და დამნაშავე პირების დასჯის საფუძველს, თუმცა ამ მხრივ არაფერი გაკეთებულა, გენერალურ პროკურორს არ დაუწყია გამოძიება. შესაბამისად, ევროპულმა სასამართლომ კონვენციის მე-13 მუხლის დარღვევა დაადგინა.

ამრიგად, დაირღვა ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის მე-3 და მე-13 მუხლები, მაგრამ არ დარღვეულა კონვენციის მე-5 მუხლი.

მოპასუხე სახელმწიფოს დაევალა განმცხადებლისთვის მორალური ზარალის ასანაზღაურებლად 10 000 ფუნტი სტერლინგის, ხოლო გაწეული ხარჯების საკომპენსაციოდ 400 ფუნტი სტერლინგის გადახდა.

Traditionally the opening headline of our magazine is „Our Circle“. This time it describes conditions of physically challenged people. In the article „Disabled King and the Disabled“ disabled people themselves and their parents are talking about their problems. In the same article one can also learn about the opinions of the experts working on these issues and the social environment where these people are so stigmatized.

Five years have passed since the terrorist action of September 11th was committed. As many people remark this date has changed the world and obviously exposed it to the danger of fundamentalist extremism. This is the subject of discussion of our magazine for the month of September. Political experts Gia Nodia and Zurab Davitashvili, philosopher Anastasia Zakariadze and Bishop Malkhaz Songhulashvili of Evangelic-Baptist Church are talking about varieties of fundamentalism and the existing positions within liberal and fundamentalist relations in the world today.

Article „Love Your Enemies“ by one of the founders of American liberal ideals, American Baptist Presbyter Martin Luther King refers to the same subject. The article speaks about infinite abilities for loving others.

Headline „Religions in Georgia“ introduces the Evangelic-Lutheran Church. The article describes the history of Lutheran Church, the story of resettlement of Lutherans from Svabia (Baden-Wurttemberg) to Georgia and current condition of Lutheran Church in Georgia. Headline „Ethnos in Georgia“ presents material on Assyrians in Russian. The same headline includes the article on Duchobor community and the conflict between the citizens of Armenian origin residing in Akhalkalaki. The article written by David Losaberidze on regional self-government subject also describes the problems of ethnic minorities and their integration issues. With this article we introduce the new headline - „Integration“.

გერმანიაში ნაცისტები რომ კომუნისტებს მიადგნენ, ხმა არ ამომიღია, რადგან კომუნისტი არ ვყოფილვარ. ებრაელებს მიადგნენ და ხმა არ ამომიღია, რადგან ებრაელი არ ვყოფილვარ. პროფკავშირებს მიადგნენ და ხმა არ ამომიღია, რადგან პროფკავშირელი არ ვყოფილვარ, კათოლიკეებზე გადავიდნენ და ხმა არ ამომიღია, რადგან კათოლიკე არ ვყოფილვარ. შემდეგ მე მომადგნენ... და აღარავინ იყო დარჩენილი, რომ ხმა ამოეღო...

მარტინ ნილმიოლერი, პასტორი
გერმანიის ევანგელური (ლუთერული) ეკლესია

ადამიანის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო სტანდარტები სამართალდამცავი ორგანოებისათვის

● ყველას აქვს თავისუფლებისა და პირადი ხელშეუხებლობის უფლება, ასევე თავისუფალი მიმოსვლის უფლება.

● არავინ შეიძლება დაექვემდებაროს თვითნებურ დაკავებას ან დაპატიმრებას.

● არავის შეიძლება აღეკვეთოს თავისუფლება, გარდა ამგვარი საფუძვლებისა და კანონით განსაზღვრული პროცედურის თანახმად.

● ყველა დაკავებულ პირს მისთვის გასაგებ ენაზე დაკავებისთანავე უნდა ეცნობოს მისი დაკავების მიზეზები.

● ყველა დაკავებულ პირს დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს მისთვის წაყენებული ყველა ბრალდება.

● ყველა დაკავებული პირი დაუყოვნებლივ უნდა წარედგინოს სასამართლო ხელისუფლებას.

● ყველას, ვისაც დაკავებით აღეკვეთა თავისუფლება, უფლება აქვს, მიმართოს სასამართლოს, რომელიც სწრაფად განიხილავს მისი დაკავებისა და დაპატიმრების მართლზომიერების საკითხს და ბრძანებს გათავისუფლებას, თუ დაპატიმრება არ არის კანონიერი.

● ყველას, ვისაც დაკავებით აღეკვეთა თავისუფლება, უფლება აქვს მისი საქმე განიხილოს სასამართლომ გონივრულ ვადაში, ან გათავისუფლდეს საქმის განხილვის განმავლობაში.

● სამართალწარმოების პროცესში აღმკვეთი ღონისძიების სახით პატიმრობის შეფარდება უნდა იყოს გამონაკლისი და არა წესი.

● ყოველ დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს უნდა ხელი მიუწვდებოდეს ადვოკატზე ან სხვა სამართლებრივ წარმომადგენელზე და უნდა გააჩნდეს ადეკვატური შესაძლებლობა ამ წარმომადგენელთან დაკავშირებისათვის.

● დაკავების თითოეული ფაქტი უნდა იქნეს რეგისტრირებული და შეიცავდეს შემდეგ მონაცემებს: დაკავების მიზეზს, დაკავების დროს, დაკავების ადგილას მიყვანის დროს, სასამართლო ხელისუფლების წინაშე წარდგენის დროს, პოლიციის იმ მუშაკების პირადი მონაცემებს, რომლებმაც განახორცილეს დაკავება, დაკავების ადგილის შესახებ ზუსტ ინფორმაციასა და დაკითხვის დეტალებს.

● დაკავების ოქმს უნდა გაეცნოს დაკავებული ან მისი ადვოკატი.

● დაკავებული პირის ოჯახს დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს მისი დაკავებისა და დაკავების ადგილის შესახებ.

● არავინ არ არის ვალდებული მისცეს თავისი საწინააღმდეგო ჩვენება.

● საჭიროების შემთხვევაში, დაკითხვის დროს მოწვეული უნდა იქნეს თარჯიმანი.