შეხვედრა ეტგარ კერეტთან.
ეტგარ კერეტის მოთხრობების კრებულის, „ნებროთმა გარეკა“ ქართული გამოცემის
პრეზენტაცია.
7 ნოემბერი. არტ-კაფე „ქარავანი“

ჩვენება კანის კინოფესტივალის „ოქროს კამერის“ პრიზიორი ფილმის „მედუზა“.
რეჟისორი: ეტგარ კერეტი და შირა ჯეფერი; სცენარის ავტორი: შირა ჯეფერი
8 ნოემბერი, კინოთეატრი „ამირანი“

დასცხე დოლს, რომ ხსოვნა დარჩეს:

6 ნოემბერს 18.00 საათზე თბილისის გოეთეს ინსტიტუტი გიუნტერ გრასის 80 წლისთავს აღნიშნავს. სტუმრებისთვის მომზადებულია მცირე გამოფენაც - გიუნტერ გრასის ტექსტები და ნახატები, „Uber Lesen und Zeichnen“.

1945 წლის შემდეგ გიუნტერ გრასი თავის ქვეყანასა თუ მის საზღვრებს გარეთ გერმანული ლიტერატურის ყველაზე თვალსაჩინო წარმომადგენლადაა მიჩნეული. მისი ლიტერატურული ნაწარმოებები მრავალგზის დაჯილდოვდა, მისი პოლიტიკური მრწამსი საყოველთაოდაა ცნობილი. 2007 წლის ოქტომბერში გიუნტერ გრასი 80 წლისა გახდა.

„როცა თომას მანის ან ჰაინრიხ მანის ბიოგრაფიას ჩავხედავ ხოლმე, მიხარია, რომ ემიგრაციას გადავურჩი. ეს ჩემი მიზანია - ჩემი ლიტერატურა იმას ვამსახურო, რომ ის, რაც მაშინ გერმანიაში მოხდა, აღარასოდეს განმეორდეს. ამიტომაა, რომ ხანდახან ხმას ვიღებ ხოლმე.“

ამ სიტყვებით მიმართა გიუნტერ გრასმა მისი 75-ე დაბადების დღის აღსანიშნავად ლიუბეკში, გიუნტერ გრასის სახლის გახსნის წინ ზეიმზე შეკრებილ საზოგადოებას, და ასე ახსნა, თუ რარიგად ხედავს თავის პოლიტიკურ როლს - გამფრთხილებლისა.

მოქანდაკე და მწერალი: ორ ხელოვნებას შორის

გიუნტერ გრასი დაიბადა 1927 წლის 16 ოქტომბერს დანცინგში, ერთ უბრალო ოჯახში. 15 წლისა სამხედრო მოსამსახურე გახდა. ომის დასრულების შემდეგ 1947 წელს, ის დიუსელდორფში გადავიდა საცხოვრებლად, სადაც ქვის მთლელად მუშაობდა. 1948 წლიდან მან ჯერ დიუსელდორფის ხელოვნების აკადემიაში ჩააბარა, შემდეგ კი ბერლინის სახვითი ხელოვნების უმაღლეს სასწავლებელში განაგრძო გრაფიკისა და ქანდაკების სწავლა.

გიუნტერ გრასს არასოდეს დაუნებებია თავი ქანდაკების, გრაფიკისა და ფერწერისთვის, მიუხედავად იმისა, რომ, მისივე თქმით, მის სახვით ხელოვნებას მუდამ „ლიტერატურული წარმატების ქარი მართავდა“. გრაფიკული ნამუშევრები მრავალგზის განაპირობებდა ან თან ახლდა მის ტექსტებს: „გამუდმებით ვხატავ, და როცა არ ვხატავ, ვწერ ან კონცენტრირებულად არაფერს ვაკეთებ. და ხატვის დროსაც წინადადებები ეწყობა, რომლებიც სხვა ქაღალდზეა აღბეჭდილი“.

თუნუქის დოლი: საუკუნის რომანი

1956 წელს გრასის პირველი ლექსების კრებული გამოქვეყნდა. ორი წლის შემდეგ დიდი ლიტერატურული გარღვევა მოხდა: „თუნუქის დოლის“ ხელნაწერის საჯარო კითხვისთვის მან Gruppe 47-ის ჯილდო მიიღო (Gruppe 47, ჯგუფი 47 მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გერმანიაში ერთერთი ყველაზე გავლენიანი ლიტერატურული დაჯგუფება იყო; სახელი დაარსების წლის მიხედვით დაერქვა - 1947. ამ ჯგუფის წევრები, სხვებთან ერთად, იყვნენ ჰანს ვერნერ რიხტერი, ილზე აიხინგერი, ინგებორგ ბახმანი, პაულ ცელანი, ერიხ ფრიდი, ერიხ კესტნერი, ალექსანდერ ქლუგე და ალფრედ ანდერში, ასევე კულტურის კრიტიკოსები იოახიმ კაიზერი და მარსელ რაიხ-რანიცკი.) ეს არის პატარა ბიჭის, ოსკარ მაცერათის ამბავი, რომელიც მოზრდილთა სამყაროს წინააღმდეგ პროტესტის ნიშნად გადაწყვეტს, აღარასოდეს გაიზარდოს.

„თუნუქის დოლის“ წყალობით გრასი დიდი ეპიკოსების რიცხვს მიაკუთვნეს. ეს შთამბეჭდავი რომანი ქმედითი და პროვოკაციული ენით საუკუნეების მიჯნიდან ომის შემდგომ ხანამდე გერმანიის ისტორიის სულისშემძვრელ და მართალ სურათს წარმოადგენს.

„თუნუქის დოლი“, რომლის ფოლკერ შლიონდორფისეულმა ეკრანიზაციამ 1980 წელს საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმისთვის „ოსკარი“ დაიმსახურა, „დანცინგური ტრილოგიის“ პირველი ნაწილია. მას მიეკუთვნება ასევე ნოველა „კატა და თაგვი“ (1961) და რომანი „ასწლეული“ (1963), და ამ ტრილოგიით გრასმა არამარტო თხრობის დიდოსტატის, არამედ ვნებიანი პოლიტიკური მორალისტის სახელიც მოიხვეჭა.

როგორც ოსკარი: დასცხე დოლს გერმანიის სოციალ-დემოკრატიული პარტიისთვის

დღეს გიუნტერ გრასი, ალბათ, ყველაზე სახელმოხვეჭილი თანამედროვე გერმანელი მწერალია. მისი ნაწარმოებებიცა და პოლიტიკური გამონათქვამებიც მუდმივი მსჯელობის საგანია. თავისი დროის სადავო მემატიანე, ის 60-იან წლებში განსაკუთრებული მდგომარეობის კანონების წინააღმდეგ ილაშქრებდა და ოდერ-ნაისეს საზღვრის აღიარებისთვის იღვწოდა. მისი მრავალი იმჟამინდელი ტექსტი ინტელექტუალთა პასუხისმგებლობას ეძღვნება - მაგალითად, დრამა „პლებეები ამბოხებას ლამობენ“ (1966) ან რომანი „ადგილობრივი ანესთეზია“ (1969).

გიუნტერ გრასი რესპუბლიკის მცირერიცხოვან პარტიულ მწერალთა რიცხვს მიეკუთვნება. 60-70-იან წლებში ის არჩევნების დროს ვილი ბრანდტის კონკურენტი იყო; ეს აღწერილია მოთხრობაში „ლოკოკინის დღიური“ (1972). 1982 წელს გრასი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი გახდა.

80-იან წლებში ის გარემოს დაცვისა და სამშვიდობო მოძრაობაში ჩაერთო, რაც აისახა მის რომანში „ვირთაგვა“ (1986). გარდატეხის წლებში (1989-დან, როცა დასავლეთ და აღმოსავლეთ გერმანის შორის კედელი დაეცა და გერმანია კვლავ გაერთიანდა) მან „ნაჩქარევი ერთობის“ წინააღმდეგ გაილაშქრა. მისი მოთხრობა „თარსი“ (1992) აღწერს, როგორ რთულად შეეგუენ გერმანელები აღმოსავლელ მეზობელს.

ერთი წლის შემდეგ მან დევნილებთან მიმართებაში გატარებული პოლიტიკის წინააღმდეგ პროტესტის ნიშნად პარტიის რიგები დატოვა. მიუხედავად ამისა, ის 1998 წელს ბუნდესტაგის არჩევნების დროს გერჰარდ შრიოდერის თანამებრძოლი იყო და დღესაც სოციალ-დემოკრატიული პარტიის პოლიტიკური ხაზის მიმდევარია.

დავიწყების წინააღმდეგ: ისტორია ისტორიებში

მისი ბოლო რომანი, „ვრცელი ველი“, რომელიც 1995 წელს გამოქვეყნდა, დღემდე კრიტიკოსთა მსჯელობის საგანია. მოქმედება ბერლინში ვითარდება, კედლის აღმართვიდან კვლავ გაერთიანებამდე, და 1948 წლიდან დღევანდელ დღემდე გერმანიის ისტორიის პანორამას წარმოადგენს. მისი ამოსავალი წერტილი პროტაგონისტი ფონტია, ფონტანესის სტილიზებული ანტიპოდი.

ოთხი წლის შემდეგ გრასმა კვლავ ახლებურად გააცოცხლა ისტორია. 100 ამბავში მან ავტობიოგრაფიის და გამოგონილი ამბების შერევით შექმნა მე-20 საუკუნის ხატი, რომელსაც „ჩემი საუკუნე“ უწოდა.

იმავე წელს, 1999-ში, გრასმა ლიტერატურის დარგში ნობელის პრემია მიიღო, იმისთვის, რომ „შავი იუმორით გამსჭვალულ იგავებში ისტორიის მივიწყებული სახე დახატა“. ფაქტობრივად, გრასის შემოქმედება არის მწერლობა დავიწყებისა და ბრალის წინააღმდეგ. ეს მის ბოლოჟამინდელ ნაწარმოებებშიც ვლინდება: ნოველა „კიბოს ნაბიჯით“ (2002) 1945 წლის იანვარში დევნილთა გემის, „ვილჰელმ გუსტლოფის“ დაძირვისა და აღმოსავლეთიდან გერმანელთა განდევნის შესახებ მოგვითხრობს.

მჭიდრო სიმბიოზი: ხელოვნება და პოლიტიკა

2006 წლის ზაფხულში, ავტობიოგრაფიული „ხახვის გაფცქვნისას“ გამოქვეყნებამდე ცოტა ხნით ადრე, ეროვნული თუ საერთაშორისო პრესა გაოგნებითა და რისხით შეხვდა გრასის დაგვიანებულ აღიარებას, რომ 17 წლისა ის შშ-ის წევრი იყო. კომენტარების უმრავლესობა დაფუძნებული იყო მწარე იმედგაცრუებაზე, რომ ის, ვისაც მთელი სიცოცხლის განმავლობაში ბადალი არ ჰყავდა მიჩქმალვისა და დავიწყების წინააღმდეგ ბრძოლაში და ამრიგად ზნეობის ხატად იყო წარმოჩენილი, ათწლეულები დუმდა და საკუთარ შეცდომას არ აღიარებდა.

როგორც ჩანს, გრასს მტრული გამოსვლები გულზე მოხვდა და მან ბრძანა, რომ ეს „ცხვრების მოსამართლეთა“ და „ლინჩის წესით გასამართლების“ „განადგურების მცდელობა“ იყო. ლექსების კრებულში „სულელური აგვისტო“ (2007) მან თავისი განცდები ლექსებით, ლითოგრაფიებითა და ნახატებით გადმოსცა.

მე-80 იუბილის აღსანიშნავად ჰანზეს ქალაქი ლიუბეკი ნობელის პრემიის ლაურეატის პატივსაცემად გიუნტერ გრასის სახლში ორ ახალ გამოფენას მართავს. იხსნება ქანდაკებების ბაღი, რომელიც ამ სახლს მეზობლად მდგომ ვილი ბრანდტის სახლთან აკავშირებს. და არამარტო ეს გახლავთ დასტური იმისა, რომ გრასთან მომავალშიც გვერდიგვერდ აღმოვაჩენთ პოლიტიკას და კულტურას.

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

რთველი-2007 და ქართული კულტურული ტრაგედია

ავტორი: მალხაზ ხარბედია

ხელისუფლებამ, ოპოზიციამ და მასმედიამ უკვე გააკეთა თავის საქმე, მათ უკვე კარგად დაგვანახეს თუ რა დამოკიდებულება აქვთ ვენახისადმი და როგორ ესმით ღვინო. ახლა ჯერი მეღვინეებზეა, წესით, ახლა მათ უნდა უკვდავყონ წლევანდელი სამარცხვინო რთველი და კარგი იქნება, თუკი ეტიკეტზე თარიღთან ერთად, რაიმე ტექსტსაც მიაწერენ, სადაც ერთ აბზაცში იქნება მოთხრობილი ქართული ვაზის წლევანდელი თავგადასავალი, ტექსტს, რომელიც მომავალი რამდენიმე წლის მანძილზე შეგვახსენებს, რომ 2007 წელს ვენახები გაიჩეხა, რომ გლეხი სრულიად მარტო დარჩა, რომ ვაზი პოლიტიკური სპეკულაციის საგნად იქცა, რომ მევენახეობა დასაცინი საქმიანობა გახდა.

იყო დრო, როცა ღვინოს გამარჯვების აღსანიშნავად უშვებდნენ ან რაიმე განსაკუთრებული თარიღის პატივსაცემად. თავის დროზე ბარონმა ფილიპ დე როტშილდმა, 1945 წელს მოწეული მოსავლიდან დაწურული თავისი ღვინის, „შატო მუტონ როტშილდის“ ეტიკეტზე დიდი V (Victoire-გამარჯვება) დაახატვინა და ამით აღნიშნა ფაშიზმის დამარცხება და წელი, რომელიც გადამწყვეტი აღმოჩნდა ევროპისთვის. სხვებიც იყვნენ, რაიმე საიუბილეო ან საამაყო ფაქტი რომ უკვდავყვეს სპეციალური ღვინით და ათწლეულების მანძილზე შეახსენებდნენ მომხმარებელს ამ მოვლენას თავიანთი გამძლე, დიდი პოტენციალის მქონე ღვინით. საქართველოში დღეს არაფერი გვაქვს საამაყო, პირიქით, ჩვენთან კულტურული ტრაგედიების ხანა დგას და 2007 წელი „უმნიშვნელოვანესი“ იყო ამ მხრივ. საქართველოში სწორედ ეს ტრაგედიები უნდა უკვდავყოთ წლევანდელი მდარე ხარისხის, სუსტი, უპოტენციო ღვინით (2007-ში კარგი ღვინოებიც დაიწურება, მაგრამ ახლა მათზე არაა საუბარი), რომელიც სამუდამოდ ჩაგვიბეჭდავს მეხსიერებაში წლევანდელ დამარცხებასა და საერთო გულგრილობას.

რთველი 2007-მა ბევრი რამ შეცვალა კახელი გლეხის ცნობიერებაში. მგონი, გლეხი საბოლოოდ დარწმუნდა, რომ ქართული პოლიტიკა სათოფეზე არ უნდა მიაკარო ვაზს და ღვინოს და რომ მათ ერთხელ და სამუდამოდ უნდა ჩამოართვა ვენახზე საუბრის უფლება.

წელს ლამის ყველამ გამოიყენა რთველის თემა, ხელისუფლებამ, სხვა პოლიტიკურმა ძალებმა, მასმედიამ და ბევრმა კარგადაც იხეირა ამ პრომლემის გარშემო ატეხილი უმიზნო პოლემიკით. დაზარალდა მხოლოდ გლეხი, რთველის შემდეგ ბევრი მათგანი უფსკრულის პირას დადგა, უფსკრულისა, რომელიც წლევანდელი უსარგებლო მოსავლითაა ამოვსებული.

როგორც ჩანს, უკვე დადგა დრო ღვინოზე საუბრისას მკვეთრად გავმიჯნოთ ერთმანეთისგან მევენახე და მეღვინე, ყოველ შემთხვევაში, დღევანდელი ვითარება ნამდვილად გვაიძულებს ამას. დღეს მეღვინეს უკვე სულ სხვა მოთხოვნები აქვს მევენახისადმი, ყველა გლეხი კი სამწუხაროდ ვერ აკმაყოფილებს გარკვეულ ნორმებს. არადა, იდეალურ პირობებში ეს ორი რგოლი ძალზე შეთანხმებულად უნდა მოქმედებდეს და კანონთან ერთად, სწორედ ისინი უნდა არეგულირებდნენ მოსავლის ზუსტ რაოდენობასა და ყურძნის ხარისხს.

რუსული ემბარგოსა და 2005 წლიდან მორჩენილი დიდი რაოდენობით ღვინომასალების გამო, ბოლო ორი წელია, მოზრდილი კომპანიები მხოლოდ სიმბოლურად მონაწილეობენ რთველში, გლეხისგან მცირე რაოდენობით ყურძენს შეიძენენ, თანაც მათ უკვე თავიანთი ვენახებიდან მოწეული მოსავალი აკმაყოფილებთ, ახალგაზრდა ვაზიდან მოკრეფილი ყურძენი, რომელმაც თითქმის მთლიანად გადაფარა ის რაოდენობა, რომელსაც გლეხი ავსებდა.

წელს ყველაზე ცხადად გამოჩნდა გაუცხოება ყურძნის მყიდველსა და გამყიდველს შორის და მიუხედავად მთავრობის ოპტიმისტური განცხადებებისა, ნათელია, რომ რთველი-2007 ამ გაუცხოების სიმბოლოდ იქცა.

წლევანდელ რთველზე ბლომად იყო ასეთი სიმბოლური აქტები, ვენახის გაჩეხვით დაწყებული, მოსავლის გადაყრით დამთავრებული. თუმცა კი ყველაფერი ძალიან მშვიდად დაიწყო, გაკრიალებული პროპაგანდისტული ვიდეო რგოლებით და მთავრობის ოპტიმისტური განცხადებებით.

სიტუაცია დაიძაბა, როცა გაირკვა, რომ ყურძენს ყველგან იაფად იბარებდნენ, თანაც, რა უცნაურიც არ უნდა იყოს, როგორც წესი, საფერავისა და რქაწითელის ფასებში თითქმის არ იყო სხვაობა. თავდაპირველად, ილუზია მქონდა, რომ უფრო ძვირი ეღირებოდა ე.წ. მიკროზონებში მოწეული ყურძენი და რქაწითელისა და საფერავის ფასებს შორის განსხვავებას იქ მაინც ვნახავდი, მაგრამ მას შემდეგ, რაც კახეთის საუკეთესო აპელასიონებში დავესწარი რთველს (მუკუზანი, წინანდალი, კონდოლი, ქინძმარაული), საპირისპიროში დავრწმუნდი. გარდა ამისა, კომპანიების კუთვნილი ვენახების გარდა, თითქმის ყველგან გაურკვეველი იყო მოსავლის მომავალი და ყველგან გლეხი ერთსა და იმავეს ჩიოდა. წარმოიდგინეთ, საუკეთესო ტერუარებზე ხდებოდა ასეთი ამბავი და რა ბედი ეწეოდა ნაკლებად სახელოვან ადგილებში მოწეულ ყურძენს.

ასევე ჩემი თვალით ვნახე უზარმაზარი რიგები და ღამისთევები 10-ზე მეტ ღვინის ქარხანაში (მანავიდან დაწყებული - შილდაით დამთავრებული), გზაზე დაღვრილი პირველი გამონაწური, მოლოდინში გაფუჭებული ყურძენი, დამჭკნარი საფერავის ვენახები, ბევრი ცრემლი და კიდე უფრო მეტი გინება და წყევლა-კრულვიანი მოკითხვები. ზემოხსენებული ფასი (40-50 თეთრი) ზოგჯერ ჩხუბითა და დიდი გაწევ-გამოწევის შემდეგ დგინდებოდა და რა თქმა უნდა, ვერანაირად ასახავდა რეალობას, იგი უფრო თვითღირებულება იყო, მაგრამ ერთი რამ შეიძლება ითქვას: უხარისხო ყურძენი წელს შარშანდელზე მეტი იყო, ამას უხვმოსავლიანობაც დაერთო და მთლიანობაში ისეთი სურათი შეიქმნა, თითქოს მხოლოდ იაფფასიანი ყურძენი მოსულიყოს კახეთში. სწორედ ამის გამოა, რომ დღესაც ყველას ჰგონია, თითქოს კახეთში მხოლოდ 20 თეთრად იბარებდნენ ყურძენს.

ზევით უკვე გაიჟღერა სოფლის მეურნეობის სამინისტროს განცხადებამ, რომ ყურძნის ფასის დადგენაში სახელმწიფო არ/ვერ ჩაერეოდა, თუმცა ლამის ერთადერთ გამოსავლად მათ „ვაზისა და ღვინის“ შესახებ კანონში ცვლილებების შეტანა დასახეს, რომლის მიხედვითაც, საბრენდე სპირტის დამზადება და შემდგომ მისი რეალიზება შედარებით გამარტივებული წესებით მოხდებოდა, მინისტრის მოადგილემ ისიც კი აღნიშნა, „ადრე საბრენდე სპირტის დამზადება გარკვეული დაძველების შემდეგ იყო ნებადართული, პროცედურების გამარტივებით კი, ბიზნესში ახალი მეწარმეები ჩაერევიან, რაც თავის მხრივ, ეკონომიკურად მომგებიანი იქნება“-ო.

შესაძლოა ეკონომიკურად ეს მომგებიანიც იყოს, მაგრამ ქართული ბრენდისთვის ეს ნამდვილად წამგებიანი იქნება. შეუძლებელია ბრენდების შემთხვევაში ე.წ. „პროცედურების გამარტივებამ“ შედეგი მოგვცეს, რადგან დაძველების გარეშე ღვინის სპირტს არც ფასი ექნება და ხარისხზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტია. ასეთმა გადაწყვეტილებამ ვერც ფრანგებს უშველა შარშან, როცა ბოჟოლეს ღვინო გაუსაღებელი დარჩა (იგი სახელგანთქმულმა „ბოჟოლე ნუვოს“ ფესტივალმაც ვერ გაყიდა) და იძულებულნი გახდნენ, 8 მილიონნახევარი ლიტრი ღვინიდან სპირტი გამოეხადათ (მკითხველს შევახსენებ, რომ გამეს ჯიშიდან დაწურული ბოჟოლე შედარებით დაბალი ღირსების ღვინოდ მიიჩნევა და სულ რამდენიმე თვეს ინახება). ცხადია, ამან ვერანაირად ვერ უშველა საქმეს, იმიტომ, რომ არც ერთი სპირტის სახდელის მფლობელმა 35 ევროცენტზე მეტი არ გადაუხადა მეღვინეს ლიტრში, მაშინ, როცა წინა წელს ნეგოციანტი მისგან 1.80 ევროდ ყიდულობდა ლიტრ ღვინოს. ალბათ, ასეთივე პრობლემები შეიქმნება ჩვენთანაც, მნიშვნელობა არა აქვს, ღვინომასალის შეძენაზე იქნება საუბარი თუ უშუალოდ ყურძენზე, სამაგიეროდ შიდა ბაზარი შესაძლოა უხარისხო სპირტებით გაივსოს. ამისთვის სახელმწიფომ 5 მილიონიანი კრედიტიც კი გასცა სამ კომპანიაზე, არადა, ევროკავშირი ყოველწლიურად 500 მილიონ ევროზე მეტს ხარჯავს გაუსაღებელი ღვინის გადამუშავებაში, სასურველ შედეგს მაინც ვერ მიაღწია და ერთადერთ გამოსავლად ვენახების გაჩეხვაღა დარჩა.

ჩვენ ბოჟოლეს მასშტაბის პრობლემა არ გვიდგას, რქაწითელიდან და საფერავიდანაც გაცილებით გამძლე და დიდი პოტენციალის მქონე ღვინო იწურება, ვიდრე გამედან, მაგრამ ამის მიუხედავად, გამოსავალი, რატომღაც, მაინც არ ჩანს.

მით უმეტეს, გამოსავალი არაა უწამლი ვაზის გაშენება, ბოლო დროს რამდენჯერმე ჩამოვარდა ამაზე სიტყვა, თუმცა თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ამ იდეის განხორციელება კიდევ უფრო მეტ ზიანს მოუტანს ქართულ მეღვინეობას. ეს ჯიშები, ვაქირულა და შანიძე, ძალზე უხმოსავლიანია და არც განსაკუთრებული შრომა სჭირდება. მართალია, გლეხი მოგებული დარჩება, როცა ფაქტობრივად უშრომლად კილოში 20 თეთრს გადაუხდიან, სამაგიეროდ ბაზარი გაივსება უხარისხო, არაფრისმთქმელი, იაფფასიანი ღვინით, რომელსაც საქართველო კი არა, მთელი დსთ ვერ აითვისებს. თანაც არც ისაა გამორიცხული, რომ ამ ჯიშებმა აპელასიონის ღვინოებშიც შეაღწიოს (მით უმეტეს, რომ ზოგიერთი მეწარმე დღესაც ხშირად ურევს ხოლმე ვთქვათ, დედოფლისწყაროს საფერავს „მუკუზანში“, საგარეჯოს რქაწითელს კიდევ - „წინანდალში“).

წელს ძალზე სუსტად გამოჩნდა მასმედიის როლიც. ტელევიზიები, რომლებსაც რევოლუციების მოწყობა ეხერხებათ, ვერაფრით დაეხმარნენ კახელ გლეხებს, რადგან როცა გაირკვა, რომ რთველი აშკარად სერიოზული პრობლემებისა და ექსცესების ფონზე ჩაივლიდა (და რომ ვერც ხელისუფლება და ვერც ოპოზიცია ვერაფრით უშველიდა ვითარებას), იმის ნაცვლად, რომ ჟურნალისტები საქმეზე გადასულიყვნენ, მოემზადებინათ სპეციალური თოქ-შოუები, ჩაეწერათ ექსპერტები და ცხადად ეჩვენებინათ სექტორში არსებული რეალური პრობლემები, ისინი პოლიტიკური რთველის ფერხულში ჩაებნენ და მიკროფონს ხან ოპოზიციისკენ იშვერდნენ, ხან ხელისუფლებისკენ (მოკლედ, პოლიტიკოსებს შეატოვეს გლეხი). მთელი ამ დღეების მანძილზე წარმოუდგენელი რამ ხდებოდა საქართველოს ტელევიზიით, თითქმის ყველამ გამოთქვა აზრი წლევანდელი რთველის და პრობლემის დაძლევის შესახებ, გარდა პროფესიონალებისა. ეკრანზე არ გამოჩენილა არც ერთი მეცნიერი, ექსპერტი, მეღვინე...

პირველმა ესტაფეტა, რა თქმა უნდა, რუსთავი 2-მა აიღო, როცა პოლიტიკოსების ბრალდება ტელეკომპანია „იმედის“ მიმართ კარგი სადღეგრძელოსავით აიტაცა და თავიანთი კოლეგები „სპექტაკლის დადგმაში“ დაადანაშაულა. ეს ყველაფერი ოქრუაშვილის დაკავების შემდეგ მოხდა და საეჭვოდ დაემთხვა ორ ტელეკომპანიას შორის საინფორმაციო ომის დაწყებას. ამ დროიდან მოყოლებული, ორი კვირის მანძილზე (სანამ ყველაფერ ამას 12 ოქტომბერს ინგა გრიგოლიას „რეაქცია“ არ „დააგვირგვინებდა“), რთველთან და მევენახეობასთან დაკავშირებული პრობლემები მხოლოდ ერთ თემას დაუკავშირდა, დადგა თუ არა იმედმა „გაკაჭვის სპექტაკლი“ და გადაუხადა თუ არა ბადრი პატარკაციშვილმა ავთო ყალაბეგაშვილს ფული. მთელი ამ ორი კვირის მანძილზე სხვა არც არაფერი მოგვისმენია რთველის შესახებ, არც ერთი საქმიანი წინადადება. კახელი გლეხის ძახილი ტელეკომპანიების კინკლაობამ ჩაახშო და ამ დროის განმავლობაში მხოლოდ ორი მართალი სიუჟეტი გავიდა ტელევიზიების ეთერში („დროების“ ჟურნალისტის, დაჩი გრძელიშვილის მიერ მომზადებული და რუსთავი 2-ზე, „ბიზნეს კურიერში“, თენგიზ გოგოტიშვილის სიუჟეტი კი, როგორც „არასაკმარისად ოპტიმისტური“, ვერ გავიდა რუსთავი 2-ის ეთერში), რომელიც პირდაპირ სვამდა საკითხს, ხელისუფლების, ოპოზიციისა და სხვა „დაინტერესებული პირების“ გვერდის ავლით.

მთელი თვე ტყუილად ველოდი, ტყუილად მქონდა იმედი, რომ ერთ-ერთი არხი მაინც მიუძღვნიდა რთველის პრობლემას სპეციალურ გადაცემას, ერთ-ერთ არხზე მაინც ვნახავდი ღამის ეთერში მოწვეულ სტუმრებს, რომლებიც ქართულ მევენახეობაში შექმნილ პრობლემებზე ისაუბრებდნენ. ამდაგვარი რამ მხოლოდ 12 ოქტომბერს მოხდა და უნდა ვაღიარო, რომ იმდღევანდელ „რეაქციას“ ცოტა რამ ჰქონდა საერთო რთველთან. გადაცემიდან ნათელი გახდა, რომ მასმედიას მხოლოდ საკუთარი თავი აინტერესებს, მხოლოდ თავისი სახელი აღელვებს და მხოლოდ რაღაცის გაშუქება-არგაშუქებაზე დაჰყავს პრობლემა, იმაზე კი ნაკლებად საუბრობენ, თუ რატომ მიიღო გლეხმა ეს გადაწყვეტილება. ყოველ შემთხვევაში, თვითონ ჟურნალისტები სიტყვას არ ამბობენ ამის გამო, მიდიან და პოლიტიკოსებს ეკითხებიან აზრს, რადგან საქართველოში ხომ მხოლოდ პოლიტიკოსებს მოეკითხებათ ჭკუა.

იმავე პოლიტიკოსების იდეა იყო ორი წლის წინადნელი კოლექტიური საწნახელიც, მდაბიური ფერხული, რამაც კიდევ ერთხელ შელახა ქართული ღვინის ისედაც ამღვრეული სახელი. როგორც ამბობენ ასეთ რამეს წელსაც აპირებენ, იმასაც დაგვპირდნენ, რომ „საწნახელები“ ქალაქის ყველა უბანში დაიდგმება და რომ ვაკე თავის წილ „ვალინკებს“ მიიღებს, მთაწმინდა კი თავისას. და რაც მთავარია, ორი დღის მანძილზე თბილისი ბრძოლის ველს დაემსგავსება, სადაც კვლავ გაიგონებთ საზარელ სიტყვებს: „წამო, ვიკიშკაოთ“.

ავტორი: დავით ჩიხლაძე

კლოუნადა - ნუთუ შეიძლება ეს იყოს თეატრის მომავალი? რობერტ სტურუამ ერთ თავის უახლეს ტელე-ინტერვიუში განაცხადა, „თეატრში ამბავი დაიკარგაო“. გულისხმობდა, რომ დასავლეთში, კერძოდ ინგლისში ისეთი თეატრები აღმოაჩინა, ჩვენ რომ მხატვრობაში პაბლო პიკასოს, სალვადორ დალის, კაზიმირ მალევიჩს ან ჯეფ კუნსს ვუკავშირებთ. ჩვენ უკვე ვიცით, რომ მთელი თანამედროვე მხატვრობა და მისი მოწინავე წარმომადგენლები გადაეჩვივნენ ჩვენთვის გასაგები ცხოვრებისეული საგნების და ფიგურების ხატვას. მაგრამ, აი, თეატრში თუ მსგავსი რამ შეგვხვდა, ამის გაგება ყველას გვიჭირს.

ამის რამდენიმე მიზეზი არსებობს. პირველი, დასავლეთთან ლამის უკვე მთლიანად ინტეგრირებულ საქართველოში არათუ ექსპერიმენტული თეატრი არსებობს, არამედ მასზე წარმოდგენაც კი არა გვაქვს. მეორე - თანამედროვე თეატრის ერთ-ერთი გაგრძელება კლოუნადაა, მით უმეტეს, ისეთი თეატრისთვის, რომლისთვისაც მიმდინარე სოციალური და იდეოლოგიური მსოფლიო კონტექსტი უცხო არ არის და მხოლოდ ზღაპრების ლამაზი დადგმებით არ შემოიფარგლება. ამის დასტური კი, თუნდაც ნიუ-იორკში არსებული პოსტმოდერნული და ავანგარდული თეატრების ნახევარი მაინცაა. კლოუნადა სიცილ-სიცილში მიგვანიშნებს, რომ ჩვენ არა მხოლოდ დაგვაგვიანდა, არამედ, ახლა უკვე შეგნებულადაც ვაგვიანებთ - ამბავი ხომ თეატრში დიდი ხანია დამთავრდა (ეს დაახლოებით მაშინ მოხდა, როდესაც ალან რობ-გრიემ, ფილიპ სოლერსმა და ნატალი საროტმა ე.წ. ფრანგული „ახალი რომანი“ შექმნეს, სადაც ამბის თხრობა კონტექსტის აღწერამ შეცვალა). ეს დაახლოებით გასული საუკუნის შუა პერიოდს ემთხვევა. მას შემდეგ „ამბავი“ „ახალი ამბების“ ანუ მასმედიის იმიჯებითაც მოგვევლინა და აქ შეიძლება ენდი უერჰოლის ან მარშალ მაკლუენის გავლენაც ვეძებოთ.

ნიუ-იორკში (ქალაქში, რომელმაც უკვე დიდი ხანია შეცვალა მოდერნისტული პარიზის არტისტული მონოპოლია) რამდენიმე ასეული თეატრია და ამიტომაც ამერიკის აღმოსავლეთ სანაპირო, დასავლეთის ანუ ჰოლივუდის კინო-იმპერიისგან განსხვავებით, თეატრალურ ფაბრიკად მიიჩნევა. ამ კუნძულზე, მანჰეტენზე მუშაობენ რიჩარდ ფორმანი, რობერტ ვილსონი, ჯუდით მალინა და სხვები და აქ შექმნილ ყოველ სიახლეს არა მხოლოდ მოდა, არამედ თეატრის ნამდვილი და დაძაბული დისკურსი ქმნის.

საქართველოში, მიუხედავად იმისა, რომ არტი ანუ ვიზუალური ხელოვნება დიდი ხანია, ასე თუ ისე, საერთაშორისო კონვერტირებას ექვემდებარება - თეატრი სრულიად ანტიკვარული სალონის ანტურაჟში გახვეული დარჩა. დრამატურგიაში ვერ დავასახელებთ იმის მაგალითს, რაც შეიძლება ეკვივალენტური იყოს ჩვენი არტის ნიმუშებისა, დრამატურგიის ენა იგივეა, რაც 100 წლის წინ იყო, ანუ სხვა სიტყვებით, ის უკვე დიდი ხანია მკვდარია. თანაც, ჩვენი თეატრი საკუთარ დედანად სწორედ დრამატურგიას მიიჩნევს და თეატრის ენას სულაც არ სწავლობს.

მიუხედავად იმისა, რომ რობერტ სტურუამ, მიხეილ თუმანიშვილმა, თემურ ჩხეიძემ, უფრო ადრე კი კოტე მარჯანიშვილმა, სანდრო ახმეტელმა, თუნდაც, ვახტანგ გარიკმა (თუმცა კი მისი იდეალი დრამატურგი და მსახიობი იყო, ვიდრე რეჟისორი) სხვადასხვა თეატრალური პლასტების წინ წამოწევაზე და მათთან თეორიულ მიდგომაზე გააკეთეს აქცენტი, მათი ეს ბრწყინვალე და მრავალფეროვანი სამუშაო მაინც ვეღარ იქნება გარანტი თეატრის დაზღვევისა დღევანდელი ლამაზი (ხშირად კი - ულამაზო) და მკვდარი დეკორატიულობისგან. მაგალითად, საინტერესო ძიებები ჰქონდა მარჯანიშვილის თეატრის რეჟისორ მედეა კუჭუხიძეს 80-იან წლებში; საერთოდ მარჯანიშვილის თეატრში, ისევე როგორც სხვა მაშინდელ თეატრებში, იყო ისეთი ფორმალური ძიებებიც, რაც მათ დასავლეთის კულტურასთან აახლოებდა, დღეს კი ეს სიახლოვე მხოლოდ ლოზუნგებში და დევიზებში დარჩა. თეატრი კი ლოზუნგებით არ იქმნება. ჩვენში ახალი პრობლემა გაჩნდა - ლოზუნგი. ლოზუნგი აზროვნების სანაცვლოდ; სახე სახელის სანაცვლოდ, ანუ პაროდია, მოკლედ რომ ვთქვათ, თითქმის ყველაფერზე.

მარჯანიშვილის და რუსთაველის თეატრებს წელს სიახლე აქვთ - მათ ექსპერიმენტული სცენა გახსნეს, რომელთაც ჯერ თითქოს არანაირი სამუშაო პროგრამა არ გააჩნიათ, ყოველ შემთხვევაში, ეს საჯაროდ ცნობილი არ გამხდარა. შეიძლება, იქ რამის დადგმას აპირებენ (ისე ხომ სცენას არც დაარქმევდნენ), დარწმუნებული ვართ, მართლაც დიდია სიახლის სურვილი, რადგან ეს ადამიანური მოთხოვნილებაა, სტაგნაციას რომ ებრძვის და ისიც გვესმის, რომ გლობალიზაციას, პოლიტიკურის გარდა, რაღაც კულტუროლოგიური სიახლეებიც მოაქვს, მაგრამ, რის დადგმას, რაზე მუშაობას გეგმავენ და როგორ, ეს ჯერ არ ვიცით. გარდა სახელმწიფო თეატრებისა, ბოლო დროს მომრავლდა კერძო, მცირე მოცულობის თეატრები, სადაც შედარებითი შემოქმედებითი თავისუფლება უკვე გარანტირებულიცაა, მაგრამ აქაც იგივე სადადგმო მექანიზმები, ესთეტიკური ორიენტირები და თვით მსახიობების კონტინგენტი ფიგურირებს, რაც არა სისტემის, არამედ შინაარსის - თვით ჩვენი თეატრალური სააზროვნო სივრცის გარკვეული სახის ფორმალისტურ კრიზისზე მიანიშნებს.

ნიუ-იორკში შარშან ვნახე ერთი მცირე თეატრის, „დაშლადი ჟირაფის“ (Collapsible Giraffe) სპექტაკლი - მსახიობები და რეჟისორი ჯერ აუდიტორიის წინაშე წარსდგნენ კლოუნების თუ ბურლესკის სექსუალური სასაცილო დედოფლების და პაჟების კოსტუმებით და მაკიაჟით; ისინი ბევრს და ისტერიულად იცინოდნენ 5 წუთის განმავლობაში, შემდეგ კი სხვადასხვა მხარეს მიიმალნენ კულისებში და მაშინვე გაჩნდნენ დიდ დარბაზში მიმოფანტულ სხვადასხვა ტელეეკრანებზე. ელექტრონული მუსიკის რიტმების ფონზე მათი პორტრეტები და სიცილი უკვე უხმო იყო, ეს 1 საათი გრძელდებოდა თითქოს და მერე იფიქრებდი, იცინოდნენ? ტიროდნენ? ექსტაზი იყო? სექსუალური ემოციები? თუ რა? გლობალიზაცია, იქნებ - ადამიანის სხეულის, ემოციის, სახის, თეატრის გლობალიზაცია.

მიხაილ ბარიშნიკოვი ზურგზე მიმაგრებული 8 მილიმეტრიანი მოძველებული კინოპროექტორით ცეკვავდა და საკუთარი სხვა ცეკვის პროექციებს აფენდა კედლებზე ტრიშა ბრაუნის კონცერტზე „ჯოის თეატრში“ მერევე ავენიუზე; სტივ პაქსტონი დადიოდა - მოვიდა ქუჩიდან, ავიდა სცენაზე და აღწერდა სიარულის მექანიზმს და საკუთარი ფეხის კუნთების მოქმედებებს მიკროფონში. მერე ქუჩაშივე გაბრუნდა და მისი ხმა უკვე იქიდან გვესმოდა.

ეს ყველაფერი ქორეოგრაფიული თეატრის კორიფეებს შეეხება. თუმცა, კლოუნადას, ბურლესკის თუ ვოდევილის გარდა ჯუდით მალინას და დღევანდელი „ლივინგ თეატრის“ ლიბანის სასჯელაღსრულების კოლონიაში მოწყობილი პოლიტიკური თეატრიც ხომ არსებობს, და ვინ იცის, იქნებ ეს ყველაფერი ოდესმე ჩვენც შეგვეხოს.

ანა კორძაია-სამადაშვილი
ფოტო იური ლობოდინი

თამარაშენი არის სოფელი შიდა ქართლის რეგიონში, ცხინვალიდან დაახლოებით ნახევარი კილომეტრის დაშორებით მდებარე. ის განლაგებულია დიდი ლიახვის ხეობაში. თამარაშენი - ამაზე სახელწოდებაც მიუთითებს - თამარ მეფეს დაუარსებია. შემდგომში ის სამაჩაბლოს ნაწილი იყო, ხოლო როცა საქართველო საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკა გახდა, 1990 წლამდე, სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის შემადგენლობაში შედიოდა.

სოფლის ერთ-ერთი ღირსშესანიშნაობა იყო ივანე მაჩაბლის სახლმუზეუმი, რომელიც 1997 წლის 23 ივლისს დაბომბეს.

თუკი ინტერნეტის საძიებელში „თამარაშენს“ მიუთითებთ, სულ ცუდ ინფორმაციას მიიღებთ. თითქმის ყოველ გვერდზე საუბარია ქართულ-ოსურ კონფლიქტზე, დაბომბვაზე, სამმხრივ ბლოკპოსტებზე, დახოცილებზე, დაჭრილებზე, ღალატზე. აი, რამდენიმე სათაური: „სროლასაც ეჩვევი“, „სამხრეთ ოსეთში ქართული ძეგლი ააფეთქეს“, „მშობლებს ეშინიათ“ - ცხადია, ეშინიათ, მაგრამ ყველაფრის მიუხედავად, თამარაშენი, ჩუმი, დამალული ტრაგედია, კვლავ არსებობს, აქ ერთგული, თავდადებული, თავისი სახლის და მიწის მოყვარული, შრომისმოყვარე ხალხი ცხოვრობს, და კვლავ ჩნდებიან ბავშვები, კვლავ კითხულობენ ივანე მაჩაბლის მიერ თარგმნილ შექსპირს და გოგოებს და ბიჭებს ერთმანეთი კვლავ უყვარდებათ.

მეგობარმა მომითხრო, რომ ერთხელ, ზამთარში, ღამით მოუწია თამარაშენიდან წამოსვლა. როცა სერპანტინზე მანქანით მიდიოდა, უკან მოჰყვებოდა „ვილისი“, რომელშიც ჯარისკაცები ისხდნენ. ამ გზაზე ერთი ძალიან ცუდი აღმართია და სწორედ იქ უზარმაზარი ჯიპი ყინულზე ასრიალდა და დაცურება დაიწყო. და აი, ჯარისკაცმა, რომელიც საჭესთან იჯდა, გაუგონარი საქციელი ჩაიდინა: მან რამდენიმე წამში იმგვარად დააყენა თავისი მანქანა, რომ მოცურებული მას შესკდომოდა - ეგებ გადაჩეხვას გადარჩენილიყო. ჩემმა მეგობარმა რაღაც სასწაულით მოახერხა მისთვის გვერდის ავლა და უფსკრულის პირას გაჩერება. თამარაშენელებიც ამ ჯარისკაცს ჰგვანან: ბევრი, ბევრი წელია, ჩუმად, ერთგულად, პათეტიკის გარეშე დგებიან იქ, სადაც საფრთხე გვემუქრება, და ყოველ დარტყმას უდრტვინველად უძლებენ.

მე კი თამარაშენში ჩასვლამდე ის, რასაც ტელევიზიით გადმოსცემდნენ ან პრესა წერდა, შორს, უჩემოდ განვითარებულ, რაღაცნაირად განყენებულ მოვლენებად მიმაჩნდა, რის გამოც დღეს ძალიან მრცხვენია.

დამოუკიდებლად თამარაშენში ნამდვილად ვერ მოვხვდებოდი - სხვა თუ არაფერი, არ ვიცოდი და არც ახლა ვიცი, გასეირნება რამდენად ნებადართულია. გარდა ამისა, ვიცი, რომ გზა, რომელზეც ჯარისკაცები დგანან, მგზავრს კარგს არაფერს უქადის. ამიტომ ძალიან მადლობელი ვარ მამუკა ხერხეულიძისა - მან ერთი მოგზაურობით ჩემთვის კიდევ უფრო მშვენიერი გახადა ის, რასაც სამშობლოს ვეძახი.

წერილი რედაქტორს თამარაშენიდან

...ჰოდა, იმას მოგახსენებდი, შორენა ჩემო, რომ მამუკამ თქვა, ხვალ თამარაშენში მივდივარ და თუ გინდა, წამოდიო, და მინდოდა და წავედით, სამი მამულიშვილი: მამუკა, თაზო და მე. სხვებიც ბევრნი იყვნენ, მაგრამ თავიანთ გზაზე.

ერთი კი ვიფიქრე, მაინც საზღვარია და ვინმეს რამე რომ მოებლანდოს და ცეცხლი გაგვიხსნას, რაღა ვქნა-მეთქი, მაგრამ მერე მისტიკაში გადავვარდი და გადავწყვიტე, რომ თუ ცოდვა მეშვიდე თაობაზე გადადის, მადლი ხომ მთლად მეასეზე უნდა გადავიდეს, და პაპაჩემი ნიკოლოზი ხომ ოსეთში ოსურად ქადაგებდა და ხალხს ნათლავდა, და რაღა იქ უნდა წამომწეოდა ტყვია და უბედურება? მერე ისიც ვიფიქრე, რომ მამუკა ნამდვილად არ მერჩის და ჩემი არგახარება რომ უნდოდეს, სხვა თუ არაფერი, ამხელა გზაზე წასვლა დაეზარებამეთქი... მოკლედ, წავედით.

მე ხომ ნახევრად ქართლელი ვარ და თაზოს მთელი ებრაელი სანათესაოც იქიდანაა, მაგრამ ლოკალპატრიოტიზმი აშკარად ორივეს ჩამკვდარი გვაქვს, რადგან გზადვე შევთანხმდით, რომ ქართლი ლამაზი კია, მაგრამ არ მოგვწონს. მეტისმეტად ბრტყელია. ცოტა ხანში გაირკვა, რომ არაფერი გვინახავს და არც არა გაგვეგება რა.

რომ გადავუხვიეთ და უკვე ჩემთვის უცნობ გზას დავადექით - მანამდე ტყვიავს არ გავცილებივარ - აღარაფერი აღარ იყო ბრტყელი. ავუყევით სერპანტინს და იქ დაიწყო ამბავი, რომელსაც ლექსიკური მარაგის სიმწირის გამო კუსტურიცას ფილმად მოვიხსენიებ. წესით ასეთ ადგილებს რა ჰქვია, არ ვიცი.

წარმოიდგინე: გზა, მწვანეში ჩაფლული, და გზაზე ორი ძაღლი, მწყობრი ნაბიჯით მომავალი, რაღაცნაირად საქმიანი გამომეტყველებით. გითხრა, ლამაზები იყვნენ-თქო, ტყუილი იქნება. მამუკას ვკითხე, ეს კოიოტები რას დასუნსულებენ-მეთქი, დასახლებული ადგილი იქ არაა და არა მგონია, მესაზღვრეები ამ ფინიების იმედად მდგარიყვნენ სამშობლოს სადარაჯოზე. მამუკამ ამიხსნა, რომ ეს ძაღლები ძალიან სერიოზული საზოგადოებაა. განსაკუთრებული ყნოსვა აქვთ თუ დაგეშილები არიან, არ ვიცი, ყოველ შემთხვევაში, დამალულ ნაღმებს აგნებენ და მერე ერთი ძაღლი ნაღმს ყარაულობს, რომ ზედ არავინ დააბიჯოს, მეორე კი ხალხთან გარბის და ატყობინებს, რომ იქ საშინელებაა დამალული. ჰოო... ძაღლების მიმართ დიდი პატივისცემა ვიგრძენი, მაგრამ გადავწყვიტე, რომ მანქანიდან გადასვლა და ტყეში შესეირნება მაინც არ იყო აუცილებელი.

იმავე აღმართს რომ მივუყვებოდით, კიდევ ერთმა ამბავმა გამკრა გულში უშნოდ: ბუჩქნარში და ტყის პირას, საკმაოდ ახლო-ახლო, იდგნენ სამხედროები, ახალგაზრდა კაცები. რაღა დაგიმალო და ფრიად შთამბეჭდავი სანახავები იყვნენ; რა ვქნა, პაციფისტური შემართების მიუხედავად, ფორმიანი, თან იარაღიანი მამაკაცების მიმართ ვერა ვარ გულგრილი. ვაჰ, რას ვახარებ ძია ზიგის მიმდევრებს! მაგრამ ასე, ჩირგვებში რომ იდგნენ, არ მეამა და ვიკითხე, ეს რას ნიშნავს-მეთქი.

მამუკამ კვლავ წარბშეუხრელად მომიგო, რომ აქ სასაზღვრო ზოლის კონტროლი რთული საქმეა, იმიტომ რომ კაცმა არ იცის, ოსეთი სად მთავრდება და საქართველო სად იწყება, - ეგ მეც ვერ გავიგე და ვერც ვერასოდეს გავიგებ, - და ამიტომ შესაძლებელია, რომ ვინმემ რამე უვარგისობა განიზრახოს. ამიტომ დგანან ჯარისკაცებიო. ალბათ ითვლება, რომ დამამშვიდა, მაგრამ მე ერთიათად არ მეამა. ჯერ მარტო ამდენი ჯანმრთელი კაცი რატომ უნდა იდგეს აქ, ზაფხულში კიდევ რა უშავს და ზამთარში? თან სულ გაფაციცებული, სულ კონცენტრირებული, მხოლოდ იმის გამო, რომ ვიღაცას ავადმყოფური იდეები აწუხებს, და ამ კაცების გოგოები რომ სულელებივით სხედან სადღაც მარტოკები, ესეც საკმაოდ გასაბრაზებელია.

კაი. ავედით, ავედით და უნაგირზე მოვექეცით. კლასიკური უნაგირია, შუაში გზა გადის, იქით-აქეთ ორი ჟანდარმივით ბორცვია. ერთზე ქართული საგუშაგოა, მეორეზე - რუსების. რუსულ საგუშაგოზე ვიღაცა ფოტოკამერიანი დგას, ობიექტივი ბრჭყვიალებს და იმით მივხვდი, და გამვლელ-გამომვლელს სურათს უღებს. რუსი ჯარისკაცების ცოდვით დავიწვი: ვისაც არ ეზარება, ყველა ენას უყოფს და სხვა უზრდელობებსაც აჩვენებს, ქართველებს კი რა, პრინციპში, სახლში არიან.

მერე იწყება დაღმართი და სოფელი ჩნდება. შორიდან რომ შეხედავ, აზრადაც არ მოგივა, რომ აქ ომი იყო და აგერ უკვე თექვსმეტი წელია, სულ რაღაცა ხდება, როგორც წესი, კარგი არაფერი. ეს ყოფილა თამარაშენი.

ამ ქვეყანაში ხომ თუ რამე რამედ ვარგა, ყველაფერს თამარის სახელი ჰქვია: ხიდს, კოშკს, ციხეს, რა ვიცი... თან როდის რა აშენდა ან გაკეთდა, არავინ დაგიდევს, თუ კარგია, თამარისაა. მამუკამ თქვა, ეს იმიტომ, რომ თამარის მერე სახელმწიფო არ გვღირსებიაო. ეს უფრო კარგი ვერსიაა, მე ერის ფანტაზიის ნაკლებობას ვაბრალებდი. ასევე ორნაირად შეიძლება განიხილოს კაცმა ისიც, რომ სულ საშინელი, ბრუტალური თქმულებები და ამბები გვაქვს. დამამშვიდებელი ვარიანტი: იმიტომ, რომ ცხოვრება გვქონდა ასეთი; ცუდი ვარიანტი: იმიტომ, რომ ასეთები ვართ.

მაგალითად, სასიყვარულო ისტორია თუ მთლად თამარაშენიდან არა, იქვე, სიახლოვიდან: ძველ დროში ადათი ყოფილა ასეთი, რომ ქალს, რომელსაც მამაკაცი ცოლად ითხოვდა, თავისი მომავალი ოჯახის ყველა წევრისთვის თითო წყვილი ლამაზი წინდა უნდა მოექსოვა. მშვენიერი ადათია, არა? არაფერიც. თურმე ერთხელ ერთი ასული მეუღლის ოჯახისთვის წინდების ქსოვას შეუდგა. ქსოვდა და ქსოვდა, უამრავი მოქსოვა, იმიტომ, რომ იმ ოჯახს უამრავი შვილი ჰყოლია, და იმ შვილებს ცოლები და ქმრები ჰყოლიათ და შვილებიც. მოკლედ, ქალს იმდენხანს მოუწია ქსოვა, რომ გათხოვება ვერ მოასწრო, ავად გახდა - ქსოვისგან არა, რაღაცა შეეყარა, - და მიწას წინდებიანად მიაბარეს. კარგია ვითომ ეს ამბავი?

მართალია, თავად თამარაშენში როცა ჩავედი, პასუხად კითხვაზე, იქმნება თუ არა სადღეისოდ ქართულ-ოსური ოჯახები, იქაურმა ქალბატონმა თანაგრძნობით გადმომხედა და მომიგო, აბა, როდის ყოფილა, სიყვარული საზღვარს დაებრკოლებინოსო. მოკლედ და ადამიანურად, პოლიტიკური წიაღსვლებისა და ტრაგიზმის გარეშე. საერთოდ, მე ასეთი სიცოცხლით სავსე და ფსიქიკურად დალაგებული ხალხი მგონი არც შემხვდრია, მე კი ენდოკრინოლოგს უნდა ვეჩვენო. სულ მეტირებოდა.

ერთმა ქალბატონმა თქვა, ნესტან-დარეჯანის წერილს წავიკითხავო. წიგნი ისე, სილამაზისთვის ეჭირა, თორემ სულ ზეპირად იცოდა. არადა, დედაჩემი რომ მიყვებოდა, პაპა ნიკოლოზის დედამ მთელი „ვეფხისტყაოსანი“ ზეპირად იცოდა და პატარა როცა ვიყავი, პაპას სახლში, ფლავში, საღამოობით ხალხი ამ უსინათლო მოხუცის გარშემო „ვეფხისტყაოსნის“ მოსასმენად იკრიბებოდაო, „კატო ძალო, კატო ძალო, მერე რა იყო, თქვიო“, სულ ვფიქრობდი, იმისთვის მეუბნება, რომ შემრცხვეს და მეც ვისწავლო-მეთქი რამე. თურმე, სად ვარ. თან ეს ქალბატონი თავისთვის კი არ ბუტბუტებდა გაზეპირებულს, სერიოზულად კითხულობდა, გრძნობით, და დავიწყე ტირილი და აღარ მოვრჩი, სირცხვილი და თავისმოჭრა, ვინმე იფიქრებდა, „ვეფხისტყაოსანი“ არ წაუკითხავს და მიჯნურები ეცოდებაო.

საერთოდ, ცოტა არაადექვატურად ვიქცეოდი. ერთ ქალბატონს ვკითხე - ვინ მეკითხებოდა? თამარაშენიდან ბევრი იყო-მეთქი ლტოლვილი? ქალმა გაოცებით შემომხედა, მერე კი გადაწყვიტა, რომ აზრი ვერ დავალაგე და მიპასუხა, კი, ცხინვალში ვისაც სახლები დაეწვათ, ნაწილი აქ დასახლდაო.

ამ სოფლიდან არ მიდიან. როგორი წასასვლელია! მე ხომ ბუნების მშვენიერებების აღწერა არ გამომდის, მაგრამ დამიჯერე, იქაურობა ისეთი ლამაზია, თვალს ვერ მოწყვეტ. წყაროსთან ბარემ ათჯერ ჩავედი, რომ ლიახვისთვის მეყურებინა. სულ იქ ჩამოჯდომაც არ ვარგოდა - იქვე კაცები რაღაცას აშენებდნენ და გასაგრილებლად წყალთან მიდიოდნენ, ჩემი კი ერიდებოდათ.

ისე, მთელ სოფელში სულ რაღაცას აშენებენ, სულ რაღაცას ალაგებენ. აღმოსავლეთ საქართველსთვის მოულოდნელად ლამაზი, მოვლილი ეზოები აქვთ, ქუჩაში ბამბაზიისხალათიანი, ლამაზისეულივით ქალი ერთიც არ დამინახავს, ბავშვები კი დარბიან, მაგრამ გიჟებივით არ ღრიალებენ. საჭმელი ისეთია, ერთი კვირა რომ დამტოვო, ცენტნერი დავბრუნდები. სახარჯინი! ეს რა ყოფილა! დიდი ხაჭაპურივითაა, ოღონდ შიგ ყველის გარდა ისპანახის ან ჭარხლის ფოთლებიცაა და არაჟანიც. მომაკვდინებელია. თაზომ მითხრა, რომ ფიჩინიც ძალიან გემრიელია, დიდი ხინკალივითაა, რაღაცა შუალედური სტადია ხინკალსა და კუბდარს შორის, მაგრამ მე ის არ მიჭამია, არ ვიცი. სამაგიეროდ, დავლიე წითელი ღვინო, იმ ყურძენს ლომიაური ჰქვია და უგემრიელესია, და მამუკა კი ამტკიცებს, თამარაშენის ღვინო მსუბუქია და არ ათრობსო, მაგრამ აბა, რა გითხრა...

სულ აღარ მიკვირს, რომ ივანე მაჩაბელი ასე წერდა და მიხეილ ჯავახიშვილი მაინცდამაინც თამარაშენში ჩავიდა ქართულის სასწავლელად. ისე ლაპარაკობენ, სირცხვილით დაიწვები და ხმას ვერ ამოიღებ. მოკლედ, ყველაფერი თითქოს კარგადაა, და ზუსტად ამ ძალიან კარგობის გამო იყო ის დღე კუსტურიცული და მაღალი დონის ჰორორფილმი.

აი, ნახე: მაჩაბლების დაბომბილი სასახლის წინ ვიჯექი მორზე, უშველებელ გერმანულ ნაგაზს თავს ვაჩვენებდი, რომ მისი სულაც არ მეშინია, და მამუკამ მითხრა, აი, იქ რომ გავერანებული შენობაა, ყოფილი საფეიქრო ფაბრიკა, იქიდან ისროდნენო. ცხადია, გავხედე და ვათვალიერე, და მოვიდა ქალბატონი და მითხრა, მაინცდამაინც დაჟინებით ნუ უცქერ, იქ რამდენიმე ფანატიკოსი სნაიპერი ზის და შეიძლება გულმოსულებმა გესროლონო. ვაი, დედა! მერე ჯარისკაცს ვკითხე, - ხომ გეუბნები, აშკარად არ ვარ მათ მიმართ გულგრილი, მით უმეტეს, ესენი კარგი ჩაცმულ-დახურულები არიან და რემბოობანასაც არ თამაშობენ, თან საეჭვოდ კარგი გარეგნობის ბიჭები არიან ყველანი, ეტყობა, რაღაც განსაკუთრებული შენაერთია; ჰოდა, გავიპრანჭე და ვკითხე, რაღად ხართ-მეთქი აქ, ხომ აღარ ისვრიან-მეთქი. კიო, ბიჭმა მითხრა, დღისით აღარ ისვრიანო. ე.ი. ღამით ისვრიან.

ჰოდა, ვისხედით მე და თაზო, მაჩაბლების კარ-მიდამოსთან, მორებზე, დანგრეული ფაბრიკისკენ ზურგშექცეულები - იქით რაღა გამახედებდა! და ვერაფერსაც ვერ ვფიქრობდით.

ეგეთები ჩემი საფიქრალი არაა. ანკი, რაში გაინტერესებს ჩემი თეორიები საზღვრების, ეროვნებების, ომებისა და მსგავსების შესახებ. მით უმეტეს, რომ ეს ამბავი მალე მორჩება და აღარავის ეხსომება, რომ ოდესღაც რაღაც დებილური პასპორტები არსებობდა და შიგ ეროვნება ეწერა.

უკან რომ ვბრუნდებოდით, საძაგელმა თაზომ მითხრა, ისე, ვინმეს რომ მოეტაცე და ჟურნალისთვის გამოსასყიდი რომ მოეთხოვათ, მაგარი სარეკლამო აქცია გამოუვიდოდათ სეპარატისტებსო. არ მესიამოვნა. სულაც არ იყო კარგი ხუმრობა.

ისე, შორენა, ხომ გამომისყიდდით?

ავტორი: ქეთი სადღობელაშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე, პირადი არქივი

მოგესალმებით, ბატონო და ჩვენი შეთანხმების საფუძველზე გიგზავნით რობერტ სტურუასთან საუბრების სტენოგრაფიულ ჩანაწერს, შესაძლოა, ის ამ ფრაგმენტულ საუბრებში რაღაცას მალავს, ან პირიქით, შეგნებულ ავანტურაზე მიდის, რას გაუგებ?! ნახეთ, რა გამოგადგებათ, იქნებ, ისტორიისთვის ერთი ფრაზაც კი სასარგებლო აღმოჩნდეს.

პატივისცემით ქ.ს.

თეატრის ფოიეში

- „ვეფხისტყაოსნის“ პრემიერა არ შედგა. საზოგადოების რისხვის შეგეშინდათ თუ ეს მხოლოდ ავანტურული ექსპერიმენტი იყო?

- ისე რა. სხვათა შორის, ძალიან გამიხარდა, როცა ჩვენი ინტერვიუს მერე „ვეფხისტყაოსნის“ ახალი გამოცემები, სხვადასხვა ვარაუდები და კვლევები დაიბეჭდა, ხალხმა დაიწყო მისი კითხვა, ბავშვებმა დაასურათეს „ვეფხისტყაოსნის“ საკუთარი ვერსიები, ბევრი ნიჭიერი და უნიჭო სტატია დაიწერა ლიტმცოდნეების მიერ, მსახიობებს ისიც კი ვუთხარი, ერთი ნაწილი ჩვენი მისიისა უკვე შევასრულეთ-მეთქი.

- ამბობდით, ტექსტში სულ დაშიფრულ ადგილებს ვეჯახებიო. ახლა მაინც თუ მიაგენით იმ კოდს, რომელიც შიფრს გახსნის?

- პირიქით, ყველაფერი დავივიწყე. კარგია, როცა რაღაცას ივიწყებ და მერე სხვა თვალით უბრუნდები. პრინციპული ადგილები დარჩება, მაგრამ საბოლოოდ რა იქნება, ეგ არავინ იცის.

(ვიღაც გაივლის ფოიეში და სტურუას აჩვენებს ტრაფარეტს, რომელსაც აწერია „დაკრძალვა კალიფორნიაში“ (სპექტაკლი იყო ასეთი) და ეკითხება: ეს შენი ხელია? სტურუა - ჩემია, на мою могилу поставишь это - იბარებს).

- მეჩვენება, რომ „ვეფხისტყაოსანზე“ საუბარს გაურბიხართ, ბევრი ამბობს, სტურუას საზოგადოების შეეშინდა და ამიტომ გააჩერა სპექტაკლიო.

- შეეშინდათ ჩემს ახლობლებს, ნათესავებს, შვილებსა და შვილიშვილებს, ჩემთვის ტყავი არ გაეძროთ, თორემ მე არაფრის შემშინებია.

- არადა, თქვენი ერთი ფრაზა შიშის შესახებ იმდაგვარ კონტექსტში ატრიალეს ტელევიზიით, რომ თქვენზე შეშინებული კაცი ამ ქვეყანაში არ მოიძებნებოდა.

- არ მითქვამს, მე მეშინია-მეთქი, ვთქვი - შევატყვე, ხალხს როგორ ეშინია და ამის გამო ვშიშობ-მეთქი, თანაც ისეთ ქვეყანაში ცხოვრებაზე იყო ლაპარაკი, სადაც არ ვიცით, ხვალ რა გველის.

- არის ისეთი ქვეყანა, სადაც იციან, რა ელით?

- როგორ არ არის. ყველა ის ქვეყანა, სადაც კანონი მეფობს.

(ფოიეში ერთ-ერთ მსახიობს ეძახის - შენი ინტერვიუ მომეწონა. მსახიობი - რა ვიცი, გლეხურად დაწერეს. მე - ვინ არიან გლეხები, ჟურნალისტები? სტურუა - ნუ, ახლა, არ არიან? ამასწინათ, პრესკონფერენციაზე რაღაც მკითხეს და ცნობილი რეჟისორების გვარები ჩამოვუთვალე, მერე ვკითხე, თუ იცით, ვინ არიან ეს რეჟისორები-მეთქი, მთელი დარბაზი გაისუსა, ერთმაც კი ვერ მიპასუხა).

- ხშირად ამბობთ, რომ ხელოვნებას არაფრის შეცვლა შეუძლია და თეატრი ვერ ცვლის ადამიანს. თუ ასეა, გამოდის, რომ მხოლოდ საკუთარი სიამოვნებისთვის დგამთ სპექტაკლებს.

- პრინციპში ასეა. ცვლილებები, რაც ხდება ამა თუ იმ სპექტაკლის შემდეგ მნიშვნელოვანია, მაგრამ ძალიან ამბიციური უნდა იყო, რომ ეს ცვლილება შენს სპექტაკლს მიაწერო. ახმეტელმა თავისი ხელოვნებით, რასაკვირველია, შეცვალა ადამიანების დამოკიდებულება, სულიერ სფეროში უხილავი ცვლილებები შეიტანა, მაგრამ ძალიან თვითდაჯერებული დეგენერატი უნდა ვიყო, რომ ვთქვა: ჩემმა სპექტაკლმა შეცვალა სამყარო.

- სამყარო არა, მაგრამ თუნდაც ორი საათი ხომ შეცვალა მაყურებლის ცხოვრებაში, ბოლოს და ბოლოს ადამიანი ხომ ასეთი საათებისგან, დღეებისა და წამებისგან შედგება.

(არ მისმენს, ფოიეში ვიღაცას ეძახის).

- გეზარებათ ლაპარაკი?

- არა, არ ვიყავი ამისთვის მომზადებული, ლაპარაკს კი არ ვგულისხმობ, განწყობას. გუშინ მთელი ღამე ვუსმენდი პროკოფიევის ოპერას, გამაგიჟა. ადამიანის შეცვლაზე ვამბობდით, ხო? ვთქვათ, ნივთი, რომელსაც ნებისმიერი ხელოსანი ქმნის, ისიც კი ცვლის სამყაროს. თუ რაღაც ახალს წარმოადგენს, სკამიც კი იკავებს პატარა ადგილს ამ სამყაროში, ფიზიკას თუ გავითვალისწინებთ, მთელი ველები იცვლება ამ სკამის გარშემო.

- იმ პრინციპით, რომ წერტილსაც შეუძლია სივრცის შეცვლა?

- თავისთავად. ეს ძალიან კარგად ჩანს კომპიუტერში, როდესაც წერტილს ჩასვამ მზა წინადადებაში და ბლა-ლა-ლა, წავა ხოლმე მთელი ტექსტი. კარგი სპექტაკლი, რა თქმა უნდა, ცვლის დამოკიდებულებას, თუნდაც პროფესიულ სფეროში, რაღაცა ეტაპი თითქოს გადაიფურცლება, მერეც, იცვლებიან პროფესიონალები, ძველები ისე ვეღარ მუშაობენ, როგორც ადრე, თვითონ თეატრიც იცვლება. ბუნებრივია, რომ მაყურებლის აღქმაც იცვლება თეატრის მიმართ, ცხოვრებასაც სხვაგვარად უყურებენ, მართალია, სადღაც, მაინც ილექება ეს ყველაფერი, მაგრამ როცა ვამბობ, რომ ხელოვნება ვერ ცვლის სამყაროს, ვგულისხმობ იმას, რომ ბოროტი კაცი მაინც ბოროტად რჩება, კეთილი კი - კეთილად. ხელოვნებამ უსათუოდ სიკეთე უნდა გაამაგროს, მაგრამ ვიცით, რომ ჩვენამდე იყო შექმნილი გენიალური შედევრები, რომელთაც კაცობრიობა არ შეუცვლია. უბრალოდ, ამ შედევრებმა გაგვიღრმავა რეალობის აღქმა, მეტი არაფერი.

- ხუთიოდე წლის წინ ამბობდით, ფილოსოფიური სიღრმეები უფრო მაინტერესებს და ვფიქრობ, მაყურებელსაც ცხოვრების სხვაგვარი, ფილოსოფიური აღქმა სჭირდებაო. რა ჰქენით, დაიწყეთ ფილოსოფიურ სიღრმეებში მაყურებლის შეტყუება თუ დრომ შეგიშალათ ხელი.

- ერთია შენი ჩანაფიქრი, მეორეა მაყურებლამდე მისი მიტანა. დავუშვათ, მიხვედი იმ აზრამდე, რომ სამყარო არის რეალობა. პლატონი ამბობს, რომ ჩვენ სადღაც, გამოქვაბულში ვართ მიჯაჭვულები და ვუყურებთ კედელს, რომელზედაც იმ ადამიანთა ჩრდილები მოსჩანს, გარეთ რომ მოძრაობენ, საგნებს ვერ ვხედავთ, ვხედავთ მხოლოდ მათ ანარეკლს, იმის უფლებაც არ გვაქვს, უკან მივიხედოთ, რადგან მიჯაჭვულები ვართ, რეალობა წარმოადგენს პროექციას, ჩვენი აღქმის შედეგს, დავუშვათ, ამ აზრს ვეთანხმები და მინდა სცენაზე გადავიტანო, მაგრამ სიუჟეტის ტყვეობაში ხარ, ამიტომაც ცდილობ გმირების მოქმედება ახსნა ყოფითი მოტივაციით. ხშირად მინახავს, როცა პიესას გიყვებიან ძალიან უბრალოდ, ერთი რეჟისორი იყო თეატრში, რომელიც იდეალურად ყვებოდა პიესას, მაგრამ როცა მის სპექტაკლს ვუყურებდით, არაფერი მსგავსი იქ არ იყო. იდეის გადატანა უკვე დამოკიდებულია რეჟისორზე, მსახიობებზე, როგორ გადაიტან ამ იდეას აბა, რაზეც ახლა ვლაპარაკობ?

- ანუ თქვენს წარმოდგენილ რეალობას მარტო ვერ გაქაჩავთ.

- რა თქმა უნდა, შენ სათანადო ფორმები უნდა მოძებნო თეატრში, მაგრამ შესრულება ხომ უნდა ყველაფერ ამას. რაც ახლა ხდება მსოფლიო თეატრებში, საშინლად არ მომწონს, იმიტომ, რომ ცდილობენ რაღაც მეტაფიზიკურ სფეროში გადაიტანონ ცხოვრება, ძირითადად გერმანულმა თეატრმა დაიწყო ეს პროცესი და ცდილობს დაგვიმტკიცოს, რომ ბოროტება და ძალადობა არის მუდმივი კატეგორია ყველა სფეროში, ამას კარგად, თანმიმდევრულად ამტკიცებენ და ყველა თეატრს დაედო ასეთი პოსტფროიდისტული იდეის დაღი.

- ლოგიკურია, რომ გერმანიაში ხდება ასეთი რამ, ჰიტლერგადატანილ სამყაროში. თქვენ არ ფიქრობთ, რომ მუდმივი კატეგორიაა ბოროტება?

- ვფიქრობ, მაგრამ, სიკეთეც ასევე მუდმივი კატეგორია მგონია. საინტერესო ისაა, რომ ჩვენ გერმანელებზე არანაკლებ საშინელ პირობებში ვცხოვრობდით, კომუნიზმიც ფაშიზმი იყო, შეიძლება უფრო მძაფრიც კი, იმიტომ რომ აქ გაუგონარი ფარისევლობა მეფობდა, ფაშისტები უფრო პატიოსნები იყვნენ იმ მხრივ, რომ რასაც ფიქრობდნენ, იმას ამბობდნენ, დავუშვათ, ებრაელების საკითხი. ისინი პირდაპირ ამბობდნენ, რომ ეს ერი უნდა განადგურდეს, კომუნისტები ამას არ ამბობდნენ, მაგრამ ასევე პრინციპულად ანადგურებდნენ ხალხებს. ნიუ იორკში ვდგამ პროკოფიევის ოპერას „Повесть о настоящем человеке“, რომელიც ითვლება ძალიან სუსტ ოპერად, რომ მითხრეს დადგიო, გულს შემომეყარა. დაწერილია მას შემდეგ, რაც სტალინმა და ჟდანოვმა გამოიძახეს შოსტაკოვიჩი და პროკოფიევი და ასწავლეს როგორ უნდა წერონ, სტალინი „სამაგალითო“ მელოდიებსაც კი უმღეროდა, თითქოს დედა უტირეს, დათრგუნეს, ყველა აგინებდა პრესაში და უეცრად პროკოფიევმა დაწერა ეს ოპერა, მოვისმინე და მომეჩვენა, რომ შეიძლება ეს უფრო დიდი ბუნტია წყობის მიმართ, ვიდრე დავუშვათ, შოსტაკოვიჩის პირდაპირი, ტრაგიკულ-გროტესკული აღქმა იმდროინდელი რეალობისა, სადაც სევდა კი არა, უფრო გამოუვალი მდგომარეობის შეგრძნებაა, ამავე დროს ისეთ კოსმიურ ძალას გრძნობ ამ გროტესკულ მუსიკაში, რომ გაწვება და განადგურებს. პროკოფიევთან თითქოს ისეთი მელოდიებია, რომელიც ძალიან გავს 30-იანი წლების ფილმებს, სადაც ცელიკოვსკაია და ლიუბოვ არლოვა მღეროდნენ, მაგრამ ისე უცნაურად აქვს გაკეთებული ეს ყველაფერი პროკოფიევს, ხვდები, რომ ეს პაროდიაა, ამ სიტკბოში თითქოს იხრჩობი, მაგრამ ამავე დროს, გრძნობ, როგორ გშველის ეს მუსიკა იმაში, რომ იცხოვრო, თითქოს გეუბნება - ნუ, იყოს ასე, რა. გაგვაგიჟონ ამათმა, ჩვენ ხომ უნდა გავაგრძელოთ ცხოვრება, ხომ უნდა ვთესოთ, ამ სისხლიან პერიოდში ვიღაც ხომ უნდა გვიყვარდეს, გავმრავლდეთ, ამ დროს კი ხალხი იხოცებოდა ციმბირში. ჩვენც არ ვცხოვრობდით კარგად, ძირითადად სულ პურზე დავდიოდი და დღემდე მახსოვს, როგორი პური იყო ომის შემდეგ.

- პურის და ნავთის რიგები შეგეხოთ?

- როგორ არა. ბაბუაჩემის ძმა ყოველთვის მთავრობაში იყო და ეგონათ, რომ არაფერი გვიჭირდა, არადა, ის, როგორც პრინციპული კომუნისტი არასოდეს დაგვხმარებია, მახსოვს, ერთხელ გამოგვიგზავნა ტომარა კარტოფილი და ყოველ 7 ნოემბერსა და 1 მაისს აწყობდა საგვარეულო წვეულებას, სადაც ყველა სტურუას ეძახდა. მახსოვს, პატარები გამორჩეულად ვემზადებოდით ამ დღისთვის და სტუმრობისას იმდენს ვჭამდით, რომ როცა ტორტი შემოჰქონდათ, კუჭი უკვე გადავსებული გვქონდა, ორ კოვზ ტორტს თუღა შევჭამდი და ამის გამო მწარედ ვტიროდი. მერე სულ ვფიქრობდი - რატომ არ გვიხვევდნენ ამ ტორტს. გაატანე რა, ბავშვს ტორტის ნაჭერი, ახლა ვბრაზდები ამაზე.

- გურმანი ბავშვობიდან იყავით?

-არააა, ახლაც არა ვარ დიდი მჭამელი, ძირითადად ღვინო მასუქებს. ბევრი ფიქრობდა, რომ ჩვენი ოჯახი კარგად ცხოვრობდა. მამაჩემი მხატვარ-მონუმენტალისტი იყო და პირველი დიდი შეკვეთა ჭიათურის თეატრისგან მიიღო, პლაფონის მოხატვა დაავალეს, ფული წინასწარ არ მისცეს, ამიტომ ვალებში ყიდულობდა ტემპერის საღებავებს, რომელსაც რენესანსის ტექნოლოგიით კვერცხის გულს ურევდა, ჩვენ კი ცილის ერბოკვერცხს გვაჭმევდნენ, დღემდე მახსოვს ეს გაუთავებელი, საშინელი ცილის ერბოკვერცხი. მაშინ ძალიან დიდ ფულს იძლეოდნენ მონუმენტურ ჟანრში, როცა პანოს მოხატვა დაასრულა, ჭიათურიდან დაურეკეს - ჩამოდი, ფული წაიღეო. სწორედ ის პერიოდი იყო, როცა ფული იცვლებოდა, მამა მიხვდა, რომ დიდ თანხას მისცემდნენ მაშინ, როცა ფულის გამოცვლამდე ორი დღე დარჩებოდა, შეგეძლო ეს ფული შეგეტანა ბანკში და 20 000-დან გამოგეტანა მხოლოდ 2000, დანარჩენი იკარგებოდა. მოკლედ, მისცეს უზარმაზარი თანხა, ზის მამაჩემი ჭიათურა-შორაპნის მატარებელში, ზამთრის პერიოდია, პატარა დათოვლილი სოფელი დაინახა და „სტოპკრანით“ გააჩერა მატარებელი, ატყდა ერთი ჩოჩქოლი, მამაჩემმა ხალხს უთხრა: ძალიან დიდი ფული მაქვს, თუ თანახმა ხართ, აი, იქ, სოფელი რომ მოსჩანს, ბიჭები წავიდნენ, პურმარილი შეუკვეთონ, დავსხდეთ აქ და ვიქეიფოთ, ფულს მე ვიხდიო. ეტყობა, იმ დღეს იმერლებიც ცუდ ხასიათზე იყვენენ და ყველა დათანხმდა, ლიანდაგის გასწვრივ რაღაც ფიცრები დადეს, კოცონები დაანთეს, შემოვარდნენ იმერელი გლეხები, უცბად გააწყვეს სუფრა და გაჩაღდა ქეიფი. ამ დროს შორაპანში პანიკაა - მატარებელი არ ჩამოვიდა, იფიქრეს, რაღაც მოხდა ისეთ სტრატეგიულად მნიშვნელოვან ობიექტზე, როგორიც ჭიათურის მარგანეცის წარმოება იყო, შეშინებულმა სადგურის უფროსმა ალბათ, წარმოიდგინა, როგორ დახვრეტდნენ და გამოაგზავნა დრეზინა, იცი, რომელ ფილმშია დრეზინა? „путевка Жизнь“. მოვიდა ეს დრეზინა და ხედავენ ფანტასმაგორიულ სურათს - ზემოიმერეთის შესანიშნავ პეიზაჟზე ზის მთელი მატარებლის „სასტავი“ და ქეიფობს, ჩამოსვეს დრეზინის ხალხი და ჩართეს ქეიფში. შორაპანსა და ზესტაფონში უკვე ფიქრობენ, რომ საშინელი კატასტროფა მოხდა და გამოაგზავნეს სასწრაფოს ვაგონი ექიმებითა და სანიტრებით, თან ახლავთ სადგურის უფროსი, ჩავიდნენ და ნახეს - ყველაფერი რიგზეა, გახარებულები დასხდნენ და იქეიფეს. მახსოვს, მამაჩემი რომ ჩამოვიდა დილით, 30 მანეთი მოიტანა იმ ფულიდან.

- ბოლო დროს ძალიან ხშირად ლაპარაკობთ მამაზე, გინდათ მისნაირი იყოთ?

- რაღაცაში ვგავარ, მაგრამ ის ჯერ ერთი, ლამაზი მამაკაცი და არაჩვეულებრივი ქართველი იყო, ყველა ჩემს მეგობართან მეგობრობდა. მერეც, ქალები გიჟდებოდნენ მასზე, მაგრამ მთლად ლამაზ ქალებთან არ ჰქონდა ურთიერთობა ჩემი სიმამრისგან განსხვავებით, რომელსაც სულ რომანი ჰქონდა ლამაზ ქალებთან. მამაჩემის ქალებზე ცოტას ვეჭვიანობდი, მაგრამ როცა მივხვდი, რაშიც იყო საქმე, მერე უკვე ვამაყობდი კიდეც.

- და რაში იყო საქმე?

- რაინდი კაცი იყო და ქალს ეპყრობოდა, როგორც ქალს, მისთვის სილამაზე არ იყო მნიშვნელოვანი, გიჟი გადარეული დონ-ჟუანი კი არ იყო, ენაგადმოგდებულები რომ დასდევენ ქალებს. მერე ერთი საყვარელი გაიჩინა და აი, აქ ცოტა, დედაჩემის გამო გვქონდა კონფლიქტი, გარდატეხის ასაკში ვიყავი და დედაჩემის მხარე დავიჭირე, ახლა ვნანობ, იმიტომ, რომ ჩვენს შორის შეიძლება უხილავი, მაგრამ მაინც განხეთქილება მოხდა, თითქოს რაღაც გაფუჭდა და ამის გამო სიყვარული დავაკელი, ეხლაც კი, ამის გამო სულ დანაშაულის გრძნობა მაქვს ხოლმე. მახსოვს, ღამე მოვიდოდა მთვრალი და დედა ეჩხუბებოდა, ერთხელაც გამოვედი და ვუთხარი - წადი რა, იმ ქალთან-მეთქი, დედაჩემი მეცა, შენი საქმე არ არისო.

რობერტ სტურუა, გიტი შრადე, გურამ საღარაძე, ტანია ბუხბინდერი

Untiteld 1 - 3 foto - Gogi Xarabadze, Robiko, Lika Chavchavadze.

რობერტ სტურუა, ლაშა თაბუკაშვილი, ნანუკა ხუსკივაძე

- იგივე ურთიერთობა გაქვთ შვილებთან?

- იცი, როგორ არის? ოჯახში ყალიბდება რაღაც კანონები, რომელსაც ოჯახის წევრები ვერ ანგრევენ. თანაც, რომ დავაკვირდი, ჩემი ცოლი ჰგავს დედაჩემს, ჩემი შვილების ცოლები გვანან ჩემს ცოლს და დედაჩემს, მოქცევა ოჯახში არის ისეთი, როგორც იქცეოდა მამაჩემი, სხვა ოჯახებს რომ ვაკვირდები, იქ სხვანაირი პრინციპია, ვთქვათ, შემონახულია ტრადიციული სადილობები, ყველა ოჯახი რაღაცნაირად ინახავს თავის წესებს, ჩვენთან დედაჩემი უმზადებდა საუზმეს მამაჩემს, მე თავად ვიკეთებ ხოლმე, ჩემი შვილებიც, იმიტომ რომ ჩემი ცოლი მძინარაა, ადრე ვერ იღვიძებს. რა ვთქვა კიდევ?

რობერტ სტურუა მამასთან ერთად

- ვიცი, რომ შეყვარებული ქალების მთელი არმია დაგყვებათ ხოლმე, თქვენი მსახიობი ქალებიც ყველაზე ეჭვიანობენ.

- ერთი წუთით.

(ფოიეში ვიღაცას ელაპარაკება ტელევიზიით გასულ სიუჟეტზე - ცილინდრს ვეძებდი მაგისთვის, იქ კი ტექსტი ისე გამოიყვანეს, თითქოს ინგლისში სულ ბაზარში დავდივარ).

სკოლის შეყვარებულმა ნინამ ამასწინათ მაგარი ფოტო მომიტანა. ნინა მაშინ შემიყვარდა, ვაჟთა მე-9-ში რომ ვსწავლობდი, ლევანდოვსკაიას გიმნაზიაში. ბოლო ორი წელი შეგვაერთეს გოგოებთან, მანამდე სულ ბიჭები ვიყავით. მიშა თუმანიშვილმა და ოთარ იოსელიანმაც ეგ სკოლა დაამთავრეს, ძალიან მაგარი პედაგოგები მყავდა, მეფისდროინდელები, როცა რომის ისტორიას გავდიოდით, ისტორიის მასწავლებელმა მაშინ პირველად, მხატვრულად წამაკითხა „კორიოლანოსის“ დედის ეპიზოდი, როცა დედა ეხვეწება შვილს რომ დაბრუნდეს და არ უღალატოს რომს. მერე ოთარ იოსელიანმა დრამწრე შექმნა, მაგრამ არ მიმიღო.

- რატომ?

- ნუ, უნიჭობის გამო. მოგვიანებით, ნაცნობობით მათამაშა სერგეი მიხალკოვის პიესაში „снежок“. ამერიკელ თეთრკანიანებთან სწავლობს ერთი შავი ბიჭი, რომელსაც დაცინვით დაარქვეს სნეჟოკი, რაღაც რასისტული თემა იყო და ვთამაშობდი სნეჟოკის მეგობარ ზანგს. ეტყობა, სხვა ბავშვები ვერ დაითანხმეს შავად შეღებვაზე, მაშინ რა საღებავი იყო, „პრობკას“ ვწვამდით და იმას ვისვამდით სახეზე.

(ტელეფონი „აფეთქდა“ - წავედი, წავედი, ინგლისელი მელოდება, 12 საათზე უნდა შევხვედროდი, უკვე პირველის ნახევარია).

20 დღის შემდეგ

- არსებობს თეორია ქართველების არტისტულ ბუნებასა და რეჟისორულ ნიჭზე. როგორც რეჟისორს, რამდენად მოგწონთ პოლიტიკოსების მიერ დადგმული „სპექტაკლები“, ექვემდებარება თუ არა ისინი რაიმე იდეას, კომპოზიციას, ამბის თხრობას, სიმართლეს?

- ეს უნიჭო დადგმები, რომლებიც განკუთვნილია კრეტინებისათვის, ყველაზე ძალიან მიშლის ნერვებს. ისინი ისე გვეპყრობიან, როგორც თავიანთ კოლეგებს. ყველაზე საშინელია ცინიზმი იმ ხალხის მიმართ, რომელიც ძალაუფლების მაღალ საფეხურზე არ იმყოფება. ისინი ფიქრობენ, რომ ჩვენ ყველაფერს ვჭამთ და ეს სპექტაკლები მოგვწონს, რადგან ჰგონიათ, რომ მათი სპექტაკლები ბუნებრივია და თავისთავად, ვითომ სპონტანურად არის დაბადებული.

მე, მაგალითად, ყველასგან, ვინც აპირებს პრეზიდენტობას ან პარლამენტის წევრობას და ვისი არჩევაც ჩვენზეა დამოკიდებული, მოვითხოვ, უსათუოდ მოგვიტანონ ჯანმრთელობის ცნობა ციურიხის ზიგმუნდ ფროიდის ფსიქიატრიული კლინიკიდან, რადგან ძალიან ბევრ ფსიქიურად დაავადებულს ვხედავთ ჩვენს მთავრობაში და მეორე - ნიუ ორლეანში არის ნარკოლოგიური ცენტრი, საიდანაც ასევე უნდა მოგვიტანონ ცნობა. ეს ორი მოთხოვნა აუცილებლად უნდა შეიტანონ არჩევნების პუნქტში.

- რომელიმე ნორმალური ქვეყნის მთავრობებსა და ხელისუფლებაში თუ მიაქვთ ასეთი ცნობები?

-აუცილებლად, თუმცა, პრინციპში იქ არც სჭირდებათ, ჟურნალისტი გაიგებს, რომ ისინი გატაცებული არიან ნარკოტიკით და დამთავრდა.

(ტელეფონს პასუხობს -ბატონოოო? მე მიხეილი არ მქვია. სტურუას რობერტი ქვია, როცა ჩემს სახელს ისწავლით, მერე დამირეკეთ!

- თიშავს.

- ა, ბატონო, ჟურნალისტი იყო, მითხრა, ბატონო მიხეილო.

- იქნებ სხვაგან მოხვდა?

- არა, კაცო, ჩემთან რეკავდა.

- ხომ ხედავთ, რაზე ლაპარაკობდით და რა მოხდა, ტელეპათიაა)

- თქვენი სპექტაკლები ხშირად გარკვეულ წინასწარმეტყველებასა და პროგნოზს შეიცავდა, ბევრი ადრინდელი სპექტაკლი დღესაც ისეთივე თანამედროვეა ამ პოლიტიკური სიტუაციისათვის, როგორც მაშინ იყო.

- როცა „ჯარისკაცი და პრეზიდენტი“ დავდგით, რომელმაც არასასიამოვნო ურთიერთობა გამოიწვია მთავრობასთან, მაშინაც ბევრი რამე ვიწინასწარმეტყველეთ, არადა, ჯერ კიდევ იმედიანები ვიყავით და პრეზიდენტის სექსუალური ვნებებიც ზოგისთვის ძალიან რომანტიკული ჩანდა.

- ამ ყველაფერს რომ ამბობთ, არ ფიქრობთ, რა შეიძლება მოხდეს?

- არაააა!!!! მთავრდება ზღვარი, როცა ყველაფერი უნდა თქვა, რასაც ფიქრობ.

რა არის იცი? როცა ამერიკაში პირველად ჩავედი (იმ პერიოდში მოკლეს რობერტ კენედი), საკმაოდ მაღალ წრეში აღმოვჩნდი, პოლიტიკისა და პოლიტიკოსების მიმართ ამერიკელი ინტელექტუალების დამოკიდებულება ჩემთვის იყო დამანგრეველი, არც აინტერესებდათ, რადგან იქ კანონი მოქმედებს, თანაც, იციან, რომ ვინც პოლიტიკაში მოდის, მათგან ყველაფერია მოსალოდნელი, რადგან პოლიტიკას ძალაუფლების იარაღად იყენებენ. XX საუკუნეში საქართველო სულ სამი წელი იყო დამოუკიდებელი, რაც ბრძოლით არ მოუპოვებია, 24 წელს კი იყო აჯანყება, მაგრამ, როდესაც კრემლში გყავს სტალინი, ქართველი კაცი და იცი, რომ ვერ აჯობებ...

- ქართველ კაცს რატომ უსვამთ ხაზს?

- იმიტომ რომ, როცა ინტერვენციის მუზეუმს ვხედავ, ვფიქრობ, ვინ შემოვიდნენ აქ ინტერვენტები? სტალინის დიდი მოთხოვნით ლენინთან საუბრის შემდეგ ორჯონიკიძე, რა თქმა უნდა.

- ანუ ფიქრობთ, რომ ქართველში განუზომელი ძალაუფლების დოზა ძალიან მაღალია?

- არა. უბრალოდ, ქართველი კაცი ფეხებზე იკიდებს თავის სამშობლოს, როცა საქმე ეხება მის პირად პოლიტიკურ მიზნებს და ეს აშკარად ჩანს ისეთ ფიგურებში, როგორიც იყო ორჯონიკიძე და სტალინი. ის ტერორი, რომელიც აქ განახორციელეს, რუსეთისგან განსხვავებით, ერთით მეტი იყო. გავოცდი, როცა მარკესთან, „მარტოობის ას წელში“ წავიკითხე, როგორ ხვრეტდნენ ხალხს ღამით, პირდაპირ ვაგონებში, მერე მატარებლები მიჰქონდათ და ზღვაში ყრიდნენ. მეორე დღეს კი, როცა იღვიძებენ, მარკესი აკეთებს ასეთ მეტაფორას - მიუხედავად იმისა, რომ ქალაქის სამი მეოთხედი გაქრა, არავინ არ ახსენებს ამ ღამეს. ჯეფერსონი ამბობს, რომ თავისუფლება და დამოუკიდებლობა ეს არის ხე, რომელიც ჩვენი სისხლით უნდა მოვრწყათო. ამერიკამ გაიარა ეს გზა, დემოკრატია იქაც არ იყო მიღწეული იოლი გზებით, იქ ბრძოლა დღესაც მიდის. აგერ, რუსეთის მიტროპოლიტი გამოდის ევროპარლამენტში - მისი სიტყვა კრახია ევროპული ლიბერალიზმის - და ევროპას სთავაზობს პუტინის რუსეთის მოდელს.

(საფერფლე სად გვაქვს? ბოთლის სახურავში აფერფლებს.)

- ცოტა ხნის წინ თქვენს მიმართ ხელისუფლებას მკვეთრად აგრესიული დამოკიდებულება ჰქონდა, ამბობდნენ, რომ სტურუას თეატრიდან აგდებენ. თქვენც - ნეტა გამაგდებდნენო, მაგრამ დარჩით თეატრში.

- ასეთი დამოკიდებულება ჩემთვის უცხო არ არის, ველოდებოდი კიდეც ასეთ რეაქციას. არ მეგონა, თუ ესენი უკანონო ქვეყანას აშენებდნენ, თანაც, ძირითადად იურისტები ხო? ესენი ცოტა მოკომუნისტო ხალხია. იდეებს არ უნდა აჰყვე, ცხოვრება არის ცოცხალი პროცესი და შენ, პირველ რიგში ადამიანად უნდა დარჩე. ჩვენ კენედი იმიტომ მოგვწონდა, რომ ადამიანი იყო, მასაც არანაკლები სექსუალური ინტერესები ჰქონდა და ვიცით ხო, მისი რომანების შესახებ...

- რა არის ეს სექსუალური ინტერესები ბოლოს და ბოლოს? ჰქონდეს, თუკი სხვა რამეები მოწესრიგებული აქვს.

- არ უნდა ჰქონდეს, იმიტომ რომ შენ უკვე შანტაჟის ობიექტი ხდები, ვიღაცა გადაიღებს ფოტოებს და მორჩა.

- დათრგუნული სექსუალურობა უფრო ცუდი არაა? ადამიანი ამ შემთხვევაში უფრო აგრესიული არ ხდება?

- კი, მაგრამ, როცა პირველი პირი ხარ, კანონი შენგან მოითხოვს თითქმის ქრისტიანულ მორალს. შენ შენი ქვეყნით უნდა იყო დაკავებული და კანონით, კანონს უნდა დაემორჩილო.

- ასე ჩვენს ისტორიაში, მეფეებსაც ჰყავდათ ხარჭები და უკანონო შვილებსაც კი აჩენდნენ.

- ჩვენი ისტორია არის მითების და ლეგენდების კრებული, რომელიც დაწერილია რომანტიული პოზიციით, წმინდანი მეფეები და კმაყოფილი ხალხი, რომელიც ამ მეფეებს ბელადად, ღმერთის დანიშნულებად თვლის. ისევ იმას ვუბრუნდები, ადამიანური რომ იყოს ეს ვნებები, რაღაცნაირად გავიგებდი და ვაპატიებდი, მაგრამ როცა შენი ცხოვრება არასექსუალურია, და როცა პირველი კაცი ხდები, მაშინ იყენებ ბოროტად შენს პოსტს, აქ არის ტრაგედია.

- ეს დაახლოებით იმას ჰგავს, ფეოდალურ საქართველოში თავადები რომ პირველი ღამის უფლებით სარგებლობდნენ.

- უნდა გითხრა, რომ ის კანონი იყო და ვერაფერს ვერ იტყოდი.

- ფეოდალურია დღესაც საქართველო, დიდ განსხვავებას ვერ ვხედავ.

„ვეფხისტყაოსანს“ თუ მიუდგებით ამ კუთხით? მოდით, გულწრფელად მითხარით, იცით, რა გინდათ ამ ნაწარმოებისგან?

- ვიცი, მაგრამ ჩემთვის. გარდა იმისა, რომ იდეურ მხარეში ვაპირებ კარგად გარკვევას, თუ რას ფიქრობდა თვითონ რუსთაველი, მინდა გავაკეთო სუფთა მხატვრული პოზიციიდან - რას ნიშნავს პოემის გასცენიურება, ლექსის გადაქცევა სცენურ მოქმედებად. ეს ამოცანა ჩემთვის უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ის სამყარო, რომელიც დაგვიტოვა მგოსანმა, რომლის სახელი მატიანეში არსად არის ნახსენები.

- პრინციპში, მაგას აქვს მნიშვნელობა? შედევრები დარჩენილა უცნობი ავტორებისგან.

- ეს არ იყო უბრალოდ ავტორი.

(მმართველი შემოდის და არკვევს გრიშკოცევის სპექტაკლზე შედის თუ არა. ლოჟაში შევალ ჩუმადო-ეუბნება)

ყველაზე სამწუხარო ჩვენს ისტორიაში კიდევ ის არის, რომ მემატიანეებისა ბრმად გვჯერა, მართალია, ისტორიკოსები ამბობენ, ვცდილობთ ჩვენი მატიანე სხვა ინფორმაციასაც შევადაროთო, მაგრამ ერთადერთი „სხვა ინფორმაცია“ სომხების მატიანე რჩება, რას დაწერს სომეხი ჩვენზე, ეგ არავინ იცის, რადგან ის ქიშპი და პირველობის სურვილი კავკასიაში სომეხს ყოველთვის ჰქონდა.

- ახლა ქსენოფობიას დაგაბრალებენ.

- რატომ კაცო, ეს ხომ არ არის დამალული. ჩვენ ისედაც ყველაფერს ვმალავთ, პოლიტკორექტულობა, რომელიც ასე მოდაშია ამ ბოლო დროს, აიძულებს ადამიანს იყოს ფარისეველი, არ თქვას სიმართლე. როცა ადამიანი და კაცობრიობა ავადაა, აუცილებელია დაასახელო დაავადება, გაერკვე რა გჭირს, რომ განიკურნო. პოლიტკორექტულობის შიშით ჩვენ რატომღაც ვმალავთ დაავადებას და პრობლემები და კონფლიქტები გადაგვაქვს სხვაგან, ვითომ არა ვართ ავად და ისეთ წამლებს ვიღებთ, რომლებიც ტკივილს გვიყუჩებს, მაგრამ მიზეზებს ვერ სპობს. თუნდაც, აიღოს კაცობრიობამ და შეხედოს იმ რელიგიურ კონფრონტაციას, რაც სამყაროშია, პრაქტიკულად, რელიგიურ ომებში ვართ ჩართული, უბრალოდ, არ ვამბობთ ამას.

- როგორ უნდა გადასუფთავდეს ჩვენი ისტორიის ზედაპირი, რომ მართლა გამოჩნდეს ის, რაც ნამდვილად ჩვენია, ცუდი, კარგი, არ აქვს მნიშვნელობა.

- ამისთვის, ჯერ ერთი, უქარქაშო ხმლები უნდა დავივიწყოთ. რასაკვირველია, სასიამოვნოა ქართველი კაცისთვის, იფიქრო, რომ შენი ქვეყანა წყვეტდა მსოფლიო პრობლემებს, შენ იყავი ნაწილი მსოფლიო პოლიტიკის, რაც მორიგი მითი მგონია...

- და რჩეული ერი?!

- მაინც მეჩვენება, რომ რჩეული ერი ვართ. წარმოვიდგინოთ რაღაც ყუთი, სადაც სხვა ერების შენაძენი ინახება, ჩვენ შეგვიძლია ამ ყუთში ჩავდოთ მხოლოდ და მხოლოდ პოეზიის, ხელოვნების, ცხოვრებისადმი სიყვარულის გამოცდილება და არა დავუშვათ სხვა რამ, თუნდაც ინტელექტუალური, რადგან ფილოსოფოსები ჯერ კიდევ გვაკლია, სამწუხაროდ, იმ პერიოდში, როცა ევროპა ერკვეოდა და ქმნიდა ახალ, კარტეზიანულ ფილოსოფიას, რომელმაც რევოლუცია მოახდინა აზროვნებაში, ჩვენ სახელმწიფო არ გვქონდა. თუმცა, ის მომენტი, რომ ჩვენ ყველანი ფილოსოფოსები ვართ, არის. გლეხიც ცდილობს გაერკვეს ცხოვრებაში, ინტელიგენტიც, მხატვარიც და უბრალო მუშაც, არ არსებობს ვარიანტი, რომ მათ რაღაც არ წაიფილოსოფოსონ, თუნდაც ყოფითი პოზიციიდან.

- ავანტურა, ერთგვარი სოციალური პროვოკაცია საზოგადოების აღელვებისთვის, თუნდაც აღშფოთებისთვის გჭირდებათ?

- დიახ. თეატრი ისეთი რამ არის, სადაც ავანტურა აუცილებელია, პრობლემას რომ მიაქციოს მაყურებელმა ყურადღება, გამოიწვიო უმაღლესი ემოცია, ამისათვის სკანდალები თეატრში აუცილებელია. დარწმუნებული ვარ, როცა შექსპირი დგამდა თავის პიესებს, ისეთი მაყურებელი ესწრებოდა, რომელსაც სკანდალები უყვარდა, თეატრში რომ მიდიხარ, თუ ნახე რაღაც ისეთი, დავუშვათ, ჩეხოვი...

- რომელიც არ გიყვართ?

- ძალიან მიყვარს, მაგრამ მგონია, რომ ჩეხოვს ვერ დადგამენ კიდევ 100 წელი. ჩეხოვის ორი პიესა დავდგი და მივხვდი, რომ ისეთ პრობლემებს ეხება და ისეთ სფეროში ეძებს არსს, სადაც მაყურებელი ვერ შედის. ჩვენ ვხედავთ ადამიანის ყოფას, ისტორიას, დავუშვათ, როგორ გაყიდეს ალუბლის ბაღი. თითქოს, უბრალოდ ალუბლის ბაღზეა ლაპარაკი, მაგრამ სინამდვილეში ეს არის გაყიდვა და განადგურება იმ საოცარი რუსეთის, რომელიც ეს ესაა იწყებდა ამოსვლას. ასეთი ფინალი მქონდა, რომ იქ სხვები კი არ ჩეხავდნენ ალუბლის ბაღს, არამედ თვითონ გმირები. რანევსკაია პირველი იღებდა ნაჯახს და ჩეხავდა - თუ ჩვენ არა, არც თქვენ! თითქოს ადამიანი გთავაზობს კარგ რაღაცას - ამოვძირკვოთ ხეები, ავაშენოთ პატარა სახლები, მოვიყვანოთ „დაჩნიკები“, რომლებიც ფულს გადაიხდიან და ჩვენც ვიცხოვრებთ, მაგრამ მისთვის ეს კატასტროფაა, რადგან არ შეუძლია მოსპოს ის სილამაზე, რომელსაც წინაპრები სათუთად ზრდიდნენ, ეს კონფლიქტია ყოფისა და შინაგანი მდგომარეობისა. ანდა „სამი და“, როცა ოჯახში შემოდის რძალი და ნელ-ნელა გაასახლებს სამ დას, ვერასოდეს წარმომედგინა ეს დიდ ტრაგედიად, სანამ თვითონ არ შემეხო მსგავსი სიტუაცია ოჯახში, როცა ადგილი უნდა დავუთმო შვილს, რძალს, შვილიშვილებს, ეს არის ძალიან ტრაგიკული მდგომარეობა.

- და მტკივნეულად აღიქვით ადგილის დათმობის პროცესი?

- არა, ნუ, უნდა დაუთმო, ცხოვრება ასეა მოწყობილი.

- თეატრში ადგილის დათმობაც მტკივნეულია?

- არა, თეატრს კარგი ისა აქვს, რომ გბეზრდება. ცხოვრებაში მოდის სიბერე და ურთიერთობები უფრო წყნარდება, ვნებები ქრება, გინდა, რომ აქედან გახვიდე, დაჯდე, იკითხო, იყო სადღაც, ზღვასთან.

- ახლა ამ განწყობაზე ხართ?

- ეს ყოველთვის მქონდა. ოთხჯერ მაქვს განცხადება დაწერილი წასვლაზე, ერთხელ გამაჩერა თუმანიშვილმა, მეორედ დორიან კიტიამ, მერე სერგო ზაქარიაძემ და ახლა, რამდენიმე ხნის წინ მსახიობებმა გაიგეს, რომ წასვლას ვაპირებდი და დიდი თხოვნებით მოვიდნენ. შეიძლება ეს აქტი იყო, გამეგო, რამდენად ვჭირდები მათ.

- და ჭირდებით?

- მთლად დიდი ილუზიები არ მაქვს, რომ ძალიან ვჭირდები. ცხოვრება ისეთი შესანიშნავი პროცესია, თაობა თაობას ცვლის და ახალს აღარ სჭირდება სხვა თაობის წარმომადგენელი.

- უცხოეთის დადგმებთან დაკავშირებით ერთხელ მითხარით, ხელიდან ხელში გადავდივარ, როგორც უწესო ქალიო.

- დიახ!

- უცხოეთის დადგმები თქვენი სურვილია და ისევ უმტკიცებთ საკუთარ თავს რაიმეს თუ ფინანსური უზრუნველყოფისთვის გჭირდებათ.

- ფინანსური მდგომარეობა უცხოეთის დადგმების დროს ერთ-ერთი განმსაზღვრელი ფაქტორია.

- „ახალტურეთ“ ხოლმე იქაურ დადგმებს?

- არა, მაგრამ ხშირად მიხდება კომპრომისზე წასვლა. ახლახანს ისრაელში დავდგი „მეფე ლირი“, ჩემი შეხედულება თეატრისადმი უცხოა მათთვის, რადგან სპექტაკლებს ისე დგამენ, როგორც ტელესერიალებს, პატარა ნაციონალისტური მომენტიც იყო, ისინი ვერ იტანენ...

(ფრთხილად შემოდის ზალიკო ჩიქობავა. - ნუ გეშინია კაცო, შემოდი, დაიწყო უკვე? - 3 წუთში დაიწყება. - ხვალ, 10 საათზე მოდი. - ხვალაც რომ ვერ გაიღვიძოთ ადრე? - არა, რეპეტიციისთვის ხომ უნდა მოვემზადო)

შენ მკითხე, „ვხალტურობ“ თუ არა, ვერ „ვხალტურობ“, გესმის? ჯერ ერთი, იმის ნახევარი მომცეს, რაც მეკუთვნოდა, ეს რომ გაეგო ჩემს ინგლისელ პროდუსერს, გაგიჟდებოდა. იცი, როგორ ვაჭრობენ? მე კიდევ, ფულზე ვაჭრობა არ შემიძლია. არადა, იმხელა ენერგია დავხარჯე, ჩემი ცხოვრების ნახევარი წაიღო ამ სპექტაკლმა.

- წეღან, ასაკიო, ვნებები ქრებაო. ერთხელ, მსახიობისა და რეჟისორის ურთიერთობა სექსუალურ აქტს შეადარეთ, რომელშიც ორივე მხარე თანაბრად უნდა იყოს ჩართული და თანაბარ სიამოვნებასაც უნდა იღებდესო. როცა ლიბიდო ქრება, მაშინ რაღას ემსგავსება მსახიობის და რეჟისორის ურთიერთობა? ისევე როგორც ცხოვრების პარტნიორთან, ურთიერთობა უკვე სხვა სიბრტყეში გადადის?

- რამდენიმე წლის წინ ერთმა ცნობილმა დონ-ჟუანმა, ჩემზე უფროსმა, მითხრა: რობიკო, ნუ ღელავ ამ პერიოდზე, იმიტომ რომ მერე გამოცდილება მოდისო. ვნება არ ჩაგიქრება, უბრალოდ, ამ ვნების დაკმაყოფილების პრობლემა დადგება და მამაკაცებს აქვთ მილიონი შესაძლებლობა იმისათვის, რომ ქალს ასიამოვნონო.

- მანდ ხო უკვე თამაში შემოდის.

- ნუ, თეატრში თამაში რა პრობლემაა. ჩვენ ხომ აქ ისედაც ვთამაშობთ.

- სხვათა შორის, თქვენს მსახიობებს შეუძლიათ თქვან თქვენზე, რომ შეგიძლიათ მათ გული ატკინოთ, მაგრამ თუ სხვა იტყვის იგივეს, არ სიამოვნებთ.

- ეს იცი რა არის? მამას მე ვაგინებ, მაგრამ სხვებმა რომ შეაგინონ, მე ავტეხავ ბაზარს!

- იცით, რა მიკვირს? „ჯარისკაცზე და პრეზიდენტზე“ რომ ატყდა ერთი ამბავი, „მტრის ნიღაბზე“ რატომ არ ჰქონდათ იგივე რეაქცია, ეს სპექტაკლი ხომ გაცილებით მეტად გამოხატავს ჩვენი საზოგადოების შინაგან მდგომარეობას.

- თეატრთმცოდნეებიც კი ვერ ახერხებენ აზრის გამოტანას სპექტაკლებიდან.

- სად გვყავს თეატრთმცოდნეები?

- ეგ დაწერე, ძალიან გთხოვ. საერთოდ კი, კარგი თეატთრმცოდნეც ისეთივე იშვიათობაა, როგორც კარგი რეჟისორი და კარგი მსახიობი.

- ყვარყვარეს აღდგენაზე არ გიფიქრიათ?

- არა. მგონია, რომ არ შეიძლება ამის გაკეთება თეატრში.

- „კავკასიური“ რომ აღადგინეთ?

- „კავკასიური“ განსაკუთრებული ისტორიაა, მე თვითონაც გაკვირვებული ვუყურებ ხოლმე. აი, ახლა ვარსიმაშვილმა დაწერა - „კავკასიურს“ ვდგამ, რადგან სტურუამ არასწორად დადგაო.

- სულ ვფიქრობ ხოლმე, როგორ დააკომპლექსეთ შემდგომი თაობები, რამდენიმე მათგანი არა მარტო ხელწერაში, მეტყველებასა და ქცევის მანერაში გბაძავთ, ფრაზეოლოგიაც კი თქვენგანა აქვს აღებული, თანაც ამბობენ, რომ დადგმის საშუალებას არ აძლევთ.

- სხვათა შორის, ყველას მივეცი დადგმის უფლება, ვინმე მითხარი, ვისაც აქ არა აქვს დადგმული ერთი სპექტაკლი მაინც.

(ცხრის ოცი წუთია უკვე, წავედი, წავედი, ხვალ 10-ზე)

ბუფეტში

- ისევ გასტრონომიულ ფონზე ვისაუბროთ?

- რითია ეგ ცუდი?

- გუშინდელი ჩანაწერი მოვისმინე და მომეჩვენა, რომ არცერთი აზრი არაა დამთავრებული.

- რად გინდა დასკვნების გამოტანა, თხრობაში დასკვნები ისედაც გამოტანილია.

- წერტილი რომ არ არის?

- როგორ არ არის, როცა შენ მეკითხები, შეკითხვაშია უკვე პასუხი და რაღა პასუხში არ იქნება პასუხი, არ გინდა ახსნა, ხალხისთვის ნუ წერ.

- აბა ვისთვის ვწერო?

- შენთვის!

- მსახობებისგან მოითხოვთ, რომ იყვნენ ხელოვანები, ამ სიტყვის ფართო გაგებით.

- მსახიობი რთული არსებაა, პრინციპში ის ცხოვრებაშიც განაგრძობს თამაშს, მაგრამ მაყურებელი ცდება, როცა გეუბნება, რომ მხოლოდ პრიმიტული და კაპრიზული არსებაა ადამიანი, რომელიც სცენიდან რაღაცას უყვება. ჯერ ერთი მაყურებელს შურს მსახიობის, იმიტომ რომ მან შეძლო ის, რაც ვერ შეძლო მაყურებელმა, რომელიც მსახიობობაზე ოცნებობდა, ამიტომაც ყოველთვის რჩება მსახიობის მიმართ კარგი შურის გრძნობა ან ზიზღი, რომ დაამციროს და ამით შენიღბოს თავისი სისუსტე. მსახიობს, რომელსაც ლიტერატურულ ნაწარმოებთან აქვს ურთიერთობა, მარტო შექსპირის ტექსტები რომ ილაპარაკოს, თუნდაც ცუდად, ისიც უკვე საკმარისად ცვლის, სიტყვებს ხომ მაგიური ძალა აქვთ. მსახიობის ურთიერთობა სამყაროსთან სხვანაირია, მას ხშირად რცხვენია შენთან ილაპარაკოს ამაზე, ინტელექტუალურად გამოხატოს თავი.

(მოაქვთ კერძები, აუჰჰ-თვალები უფართოვდება. - შენ არ გინდა ჭამა? - დილით ვერ ვჭამ. - მართლა? ტყემალიიი!)

- ადამიანები, რომლებიც თავიანთი სისუსტის დასაფარად სხვებს ამცირებენ, თქვენზეც წერენ ისეთებს, რომ ვიღაცამ თქვას: ნახე, რა მაგარია, სტურუასაც კი გადაუარა.

- ხომ შეიძლება წარმოვიდგინოთ, რომ ისინი მართალს წერენ. პიროვნული ზიზღი და შური თუ ამოძრავებთ, ეგ სხვა საქმეა, მაგრამ ასეთ შემთხვევაში მათ ნაწერს კოლეგების მეტი არავინ კითხულობს, ამიტომ ძალიან სიმპათიით ვუყურებ ჩემს მტრებს.

- ადრე თავი მოგწონდათ იმით, კარგი მატყუარა ვარო.

- სულ ასე მატყუარა რომ ვიყო, ხომ დავიღუპები. აგერ თემურ ნინუა, ჩვენი მხატვარია და იცის, რომ ერთხელ ერთი უნდა დახატოს, მეორეჯერ სხვა.

- ანუ, ერთხელ სხვანაირად უნდა მოიტყუოთ, მეორეჯერ სხვანაირად.

- დანიელი ფილოსოფოსი კირკეგორი თვლის, რომ ცხოვრება არ შეიძლება აშენდეს ერთ იდეაზე (სიტყვები ლუკმასთან ერთად იყლაპება), ის ამბობს, რომ ადამიანს არა აქვს საყრდენი, ამიტომ დღეს ასეთი ვარ, ხვალ ისეთი.

- რელიგიას თვლიან ხოლმე ერთ-ერთ საყრდენად.

(უცბად, ჯიბიდან ყვითელი მისაკრავი ქაღალდის გაცრეცილ ფურცელს იღებს)

- რამდენიმე წლის წინ მსოფლიოს სხვადასხვა ეროვნების ბავშვებს თხოვეს წერილი მიეწერათ ღმერთისათვის, პასუხები შეკრიბეს და ცალკე წიგნად გამოსცეს, ეს წიგნი ისრაელში ვნახე და ყველაზე მეტად ქართველი ბავშვების წერილები მომეწონა, რადგან ძალიან გულწრფელი იყო. ნახე! - „ღმერთო, როგორ მაბრაზებ, როცა დედა ტირის.“- ვლადიმერი, 12 წლის. „ღმერთო, თუ ყველა ქართველი მოკვდება, საქართველოც მოკვდება, ნუ იზამ ამას“ - შოთა, 8 წლის. „მთავრობისკენ ხარ თუ ჩვენსკენ?“- კოტე, 8 წლის. „როცა დედამიწაზე ომია, არდადეგებზე ხარ?“- ადა, 8 წლის. „სად გინახავს, რომ ქართველს ვინმესთვის რამე ეთხოვოს, აქეთ გვთხოვე, კარგი ღმერთისთვის არაფერი დაგვენანება“- საშა, 10 წლის. „შეგიძლია, ჩემზე აღარ იზრუნო, თავს მიხედე“ - ლექსო, 9 წლის.

- თქვენში რაც არის, ამაში ღვთის ხელი არ ურევია?

- დავუშვათ ურევია, მერე? იცი, რაში მჭირდება ღმერთი, ჩემთვის ის უფრო დაკავშირებულია ზნეობასთან, ვიდრე თხოვნებთან - მომცეს ნიჭი, გამიგრძელოს ცხოვრება და ა.შ

- თქვენს გარშემო აღფრთოვანებულ-შეყვარებული ადამიანების გარემოცვა მოგწონთ?

- მეზიზღება.

- რა ვიცი, სულ ასეთ გარემოში ხართ და...

- თამაშობენ.

- წარსული გამძიმებთ თუ გიზიდავთ?

- ვივიწყებ, არ მახსოვს. სულ არის ახლა და ხვალ.

- ისეთი რამეებია, რაც არ გსიამოვნებთ?

- არა, არა, მეზიზღება, ბოლო 15 წელი მითუმეტეს.

- „კავკასიურის“ მსგავსი სპექტაკლი და მისგან გამოწვეული ემოცია კიდევ შეიძლება განმეორდეს?

- არ ვიცი და ვერც იმას ვიტყვი, მთავარი სპექტაკლი წინ არის-მეთქი, თეატრში პროგნოზირებადი არაფერია.

- ყველაზე საყვარელი საჩუქარი - წიგნი და ვისკი?

- წიგნი რჩება, ვისკის აღარ ვსვამ, ექიმებმა ამიკრძალეს. ღვინოს ვსვამ, როგორც ნაკლებად მავნეს.

- ხატვას რატომ არ გაყევით?

- (თავში ხელს ირტყამს) დეგენერატი რომ ვარ.

- მსახიობები ამბობენ, რომ დამოკიდებული პროფესია აქვთ. რეჟისურა არ არის დამოკიდებული პროფესია? იქაც ხომ თქვენი ჩანაფიქრი ვიღაცამ უნდა შეასრულოს, მსახიობის, მხატვრის, კომპოზიტორის საშუალებით გადასცეთ მაყურებელს ის, რაც გინდათ.

- არჩევანი?! შენ ირჩევ მთავარს, პიესას შენ ირჩევ და მერე რაც მოყვება, ეს უკვე შედეგია ამ არჩევანის, ასე, მხატვარიც დამოკიდებულია და მწერალიც.

- კი მაგრამ, ისინი მარტო არიან თავიანთ ხელოვნებაში, ირჩევენ კიდეც და ასრულებენ კიდეც, სხვა არ სჭირდებათ იმისათვის, რომ ჩანაფიქრი განახორციელონ.

- ჰოდა, ვინც ჩემს ჩანაფიქრს კარგად ასრულებს, იმას ვეძახი ჩემს მსახიობს.

- მარტო დარჩენის არ მეშინიაო, ერთხელ თქვით, ახლაც ასეა?

- არის მომენტები, როცა მარტო ვარ ხოლმე და ძალიანაც კარგად ვგრძნობ თავს. როცა ინფარქტი მქონდა, სიკვდილის შიში ვერ ვიგრძენი, არადა, ხშირად ლაპარაკობენ იმ საშინელ შიშზე, რომელიც თურმე ასეთ დროს ეუფლება ადამიანს. როცა სხვა დაავადება მქონდა, ღამე ვერ ვიძინებდი, მეშინოდა, რომ რაღაც დამემართებოდა, ინფარქტის შემდეგ მძინავს ისე კარგად, როგორც არასდროს, სულ არ ვფიქრობ ამაზე.

- მუსიკა?

- არგენტინაში სულ ჩართული მქონდა კლასიკური მუსიკის არხი და სამი თვის მანძილზე ვუსმენდი, ორი საათი იყო კლასიკური ჯაზის პროგრამაც. დამებადა აზრი, რომ ბახისა და მოცარტის შემდეგ მუსიკა გახდა მელოდიებისა და ხალხური სიმღერების კარგი არანჟირება კომპოზიტორების მიერ და მხოლოდ XX საუკუნეში კვლავ დაიბადა მუსიკა, რომელიც გველაპარაკება თავისი ენით, ანუ უფრო აბსტრაქტული და რთული ენით, როგორც კი მელოდია იპარება კლასიკურ მუსიკაში ჩემთვის ის პრიმიტიული ხდება. რასაკვირველია, ასეთი მუსიკაც მოქმედებს გრძნობებსა და ემოციებზე, მაგრამ ჩემთვის მუსიკა სხვა რამეა, უფრო უკეთ რომ ავხსნა... მოგისმენია გურული ღიღინი? ერთხელ, ჯანომ მომასმენინა ანზორ ერქომაიშვილის მიერ სოფელში ჩაწერილი, 4 გურული ბებრის ღიღინი, რაღაც საოცრება იყო. მრცხვენია, რომ იაპონელებმა და ჩინელებმა დადგეს ბრწყინვალე სპექტაკლი ჩვენს ხალხურ სიმღერებზე, უფრო სწორედ, ჩანაწერებზე ისეთ რიტუალს ასრულებენ, რომ ქართული სიმღერა აღმოჩნდა მაგიური ძალის. ჩვენ ვერ ვამჩნევთ, თორემ ქართულ სიმღერაში არის უზარმაზარი მისტიკა, სამყაროს საიდუმლო, მეც მინდოდა დადგმა, მაგრამ გადავიფიქრე, ძალიან დიდი დრო სჭირდება ამას.

- მაქსიმალისტი თუ ხართ, ან ეს ან ის?

- არა, როგორც მაო ძე დუნი ამბობს: пусть цветут все цветы.

- ანდერძის დაწერაზე არ გიფიქრიათ? თუნდაც ფრანსუა ვიიონის სტილში.

- კარნახით დაწერა შექსპირმა ასეთი ცინიკური ანდერძი, ძალიან გრძელი, თავისი ხელმოწერით. სულ 4 ხელმოწერა აქვს შექსპირს და თუ ოთხივე ხელმოწერას დააკვირდები, იფიქრებ, რომ მას წერა არ შეუძლია. ანდერძში კი ასეთი რამეები წერია: ჩემს დისშვილს ვუტოვებ ჩაიდანს, გატეხილი ცხვირით, და ეგეთები. საოცრებაა. მე ჯერ არ ვაპირებ ანდერძის დატოვებას.

- ვითომ სხვაზე და გარედან: ვინ არის რობერტ სტურუა?

- (პაუზა) დავფიქრდები (ისევ პაუზა). სულ მაქვს შეგრძნება, რომ ძალიან ოსტატურად ვატყუებ ყველას, მაგრამ მეშინია იმ მომენტის, როცა ვიღაც მომეპარება, ამ ნიღაბს ჩამომხსნის და აღმოჩნდება, რომ იქ არაფერი არ არის.

- ესეც პოზა ხომ არ არის?

- ნუ, არის რაღაცა პოზა, რასაკვირველია. ლაპარაკიც ხომ ბოლოს და ბოლოს პოზაა, ანდა, რატომ წერენ ლექსებს, რომანებს.

- რომ გითხრან, ვეღარ გვატყუებო.

- სწორედ მაგის მეშინია.

- თუ სხვები არ ფიქრობენ, რომ ნიღბის იქით არაფერია?

- მე ხომ ნამდვილად ვიცი, რომ არაფერი არ არის.

(გულიანი სიცილი)

ავტორი: თამარ ბაბუაძე
ფოტო: დავით მესხი

„ჩვენთან ოჯახზე, პირად განცდებზე, ვინმე ახლობლის ან საკუთარ ავადმყოფობაზე ვერ ილაპარაკებ. სამსახურში ეს ყველაფერი მეორეხარისხოვანი უნდა იყოს. ავად გახდომა არც თავის გასამართლებლად გამოგადგება. ჩემს ბოსს უნდა, რომ მე სამსახურით ბედნიერი და აღფრთოვანებული მნახოს. მე ყველას უნდა ვაჩვენო, რომ სამსახურია ჩემთვის პრიორიტეტი. საქმე უნდა იყოს ცენტრალური ღერძი, რომლის გარშემოც უნდა იტრიალოს ჩემმა პირადმა ცხოვრებამ და ოჯახმა და არა პირიქით“.

„როცა ახალ კარიერას ვიწყებდი, ერთმა ცნობილმა და გავლენიანმა საქმოსანმა მითხრა: ნიუ იორკში ორგვარი ადამიანები ცხოვრობენ. ერთნი, რომლებიც არსებობენ და მეორენი, რომლებიც ცხოვრობენ. სამსახურიც იმის მიხედვით უნდა აირჩიო, შენ სად გინდა ყოფნა. ყოყმანის გარეშე მიპასუხე, რომელი გინდა იყო. ვუთხარი, რომ, რა თქმა უნდა, არსებობას ცხოვრება მირჩევნია! ჰოდა, მაშინ, კარიერასაც აქ უნდა მიხედო! - მირჩია მან.“

„აქ ასეა: ბიზნესს იმიტომ აკეთებენ, რომ მერე მაგრად გაერთონ და პირიქით - გართობის დროსაც კი ბიზნესს აკეთებენ“.

სიტყვაზე უნდა მენდოთ, რომ ეს ფრაზები ქუჩური სიბრძნიდანაა აღებული. უფრო სწორედ, ქუჩური არა; ერთი ქუჩის სიბრძნიდან, რომელიც მთელ მსოფლიოში იმდენად პოპულარული ქუჩაა, რომ ხშირად მას სრულ სახელს აღარც ეძახიან; სიტყვა „ქუჩას“ უბრალოდ ასომთავრულით წერენ და მას გულისხმობენ. ეს ქუჩა უოლ სტრიტია, ანუ იგივე - სტრიტი.

როცა პირველ კლასში ძინა ჩემი მეგობარი გახდა, ცოტათი მორცხვი იყო და ბევრს არ ლაპარაკობდა, მაგრამ ეტყობოდა, უბრალო, გულღია, გახსნილი და მიზანდასახული გოგო იყო. ძინა ასეთი რომ ყოფილიყო, მამა აკეთებდა ბევრს. ის ძინას ხუმრობით ეუბნებოდა, შენ საქართველოს პირველი პრეზიდენტი ქალი უნდა იყოო. და როცა რამდენიმე წლის წინ ნინო ბურჯანაძემ ეს პოსტი დროებით ჩაიბარა, ძინა უკვე შორს იყო, მაგრამ ძველი ხუმრობა მამა-შვილს კარგად ახსოვდა, ამიტომ ძინამ თბილისში დარეკა და მამამისს უთხრა, დამასწრესო...

თუმცა, ხუმრობა იქეთ იყოს და მთავარია მონდომება და იმის გააზრება, რომ მამას მართლა სჯერა შენი დიდი მომავლის. ეს როგორც ჩანს, სხვანაირი ძალით გავსებს. ჰოდა, ძინა ისეთი მიზანდასახული, მოტივირებული, ამბიციური და ულევი ენერგიის მქონე აღმოჩნდა, რომ რაც მოინდომა, იმას მაინც მიაღწია.

ძინა დღეს უოლ სტრიტელია. თუ არ ვცდები პირველი ქართველი ბროკერია სტრიტზე. და ნამდვილად არ შევცდები, თუ გეტყვით - იშვიათი ქალი გამონაკლისი მამაკაცებით დომინირებულ ბიზნესში.

ის დღეს პროფესიონალი ბროკერია. მყიფე მორალური კოდექსით და დიდი მოთხოვნებით. უსაზღვრო თვითრწმენით და „მანოლო ბლაჰნიკის“ მაღალი ქუსლებით. აგრესიითა და „გეწყინა? ცივი წყალი დალიე“-ს ტონით. საქმოსნური სტანდარტული ღიმილით და ზომიერად გათვლილი, მახვილგონივრული იუმორით. „არაფერია გადაულახავი“-ს ამბიციით და „კიდევ მეტი მინდა“-ს სურვილით.

მოკლედ, უოლ სტრიტის გიგანტური მანქანის ბერკეტებს ძინა უკვე თვალდახუჭული ფლობს. ყოველ დღე, დილის რვიდან საღამოს ექვსამდე, მონიტორზე კომპიუტერული სისტემის გრაფებში მილიონობით ციფრს ითვლის, ბაზრის ფაქტორებს აჯამებს, გადაწყვეტილებებს იღებს და თავის უმსხვილეს კლიენტებს კიდევ უფრო ამსხვილებს. ის ინსაიდერია და წინ ძალიან სწრაფად მიიწევს.

თქვენი ეროვნება: ნიუ იორკელი

წარმატების მიღწევაში ორი რამ განსაკუთრებულად დაეხმარა.

პირველი ის, რომ ძინა ამერიკულ კულტურას თითქმის უპრობლემოდ გაუშინაურდა. სტანდარტული ამერიკული ღირებულებებიც მისთვის ახლობელი და მისაღები გახდა (ეს თავიდანვე მოხდა, როცა მეთერთმეტე კლასელი ძინა 1995 წელს გაცვლითი პროგრამით შტატებში პირველად წავიდა და იქ სკოლის ბოლო კლასი დაამთავრა. ერთი წლის შემდეგ თბილისში დროებით დაბრუნებული უკვე ჩვენგან აბსოლუტურად განსხვავებულად აზროვნებდა).

და მეორე - ნიუ იორკში ფეხის დადგმისთანავე გაიაზრა, რომ წინსვლის ყველაზე მეტ შანსს სწორედ ეს ქალაქი მისცემდა (2000 წლამდე, ანუ ნიუ იორკში გადასვლამდე ძინა აიდაჰოს შტატის უნივერსიტეტში სახელმწიფო მართვის საფუძვლებს სწავლობდა).

ასე გახდა დღეს მისი გაგების, პიროვნების, ფასეულობების და რაღაც დოზით ეროვნების განმსაზღვრელიც კი - ნიუ იორკი.

„საიდან ხარო, როცა მეკითხებიან, ყოველთვის ვპასუხობ, რომ მსოფლიოს შვილი ვარ. ეროვნებით ქართველი ვარ, ჩემი ქალაქი ნიუ იორკია და ძალიან ბევრი რამ ვისწავლე ამერიკის ჩრდილო-დასავლეთშიც, კერძოდ აიდაჰოში... გამოდის, უკვე აღარც ნამდვილი ქართველი ვარ და ჯერ არც ნამდვილი ამერიკელი. რაღაც შერეული კულტურის გამოვდივარ. ასეთი შერეული წარსულის ადამიანები კი ყველაზე ბლომად ნიუ იორკში ცხოვრობენ. ამიტომ, აქ ყველაზე კომფორტულად ვგრძნობ თავს. ჩემი არავის უკვირს. ნიუ იორკი ჩემი ქალაქია“.

სასიამოვნოა, დაიანა!

ძინას ნამდვილი სახელი დიანაა. ასე მამამ დაარქვა - ეუბნებოდა, ნადირობის ქალღმერთის გამოო. თუმცა, როგორც არ უნდა ყოფილიყო, ძინა თავის მითოლოგიურ სახელს ვერ იტანდა. ალბათ, იმიტომაც, რომ ამ უცხო სახელს სკოლაშიც ვერ შეეგუენ. თუმცა, ხომ გითხარით, ძინა გახსნილი და პირდაპირი ბავშვი იყო-მეთქი, ჰოდა, სხვების აზრს ყურადღებას არ აქცევდა და კლასში ყოველ დღე ახალ-ახალი მოთხოვნებით ცხადდებოდა - ასე მქვია, ასე დამიძახეთო. ძირითადად, ძინას დაძახებას ითხოვდა. იმდენჯერ და ისე დაჟინებით ითხოვა, რომ კონსერვატორულად განწყობილ მასწავლებლებსაც შეაგნებინა.

თუმცა, ყოველ სახელს აქვს თავისი დანიშნულება და სახელი „დიანა“-ს დატვირთვასაც ძინამ 1995 წელს მიაგნო - როცა პირველად წავიდა ამერიკაში. „დიანა აქ ბევრს ჰქვია და რახან პოპულარული სახელია, ამიტომ ამერიკულ კულტურაში ჩაჯდომა გამიიოლდა. გამოდის, საბოლოო ჯამში, მამაჩემის შერჩეულმა სახელმა გაამართლა“. ნამდვილად ასეა. კითხვაზე - „რა გქვიათ?“ მომხიბვლელი ღიმილით წარმოთქმული პასუხი - „მე დაიანა ვარ“, ბოსებს და კლიენტებს მის მიმართ ნდობით და შინაურულად განაწყობს. ძინას უცხოობას არც აქცენტი გასცემს. უკვე დიდი ხანია, მის ინგლისურს ნიუ იორკული აქცენტი გასდევს...

6:45 AM

მთელი ხუთი წლის განმავლობაში, როცა უოლ სტრიტზე საბანკო ნაწილში მუშაობდა, მაღვიძარა 5:45-ზე რეკავდა. 7:30-ზე უკვე შუა მანჰეტენზე ერთ-ერთი ცათამბჯენის მე-15 სართულზე, დილის თათბირზე იჯდა. ახლა, რაც გაყიდვების სექტორში გადავიდა და ბროკერი გახდა, 6:45-ზე დგება, იცვამს წინა საღამოს ამინდის პროგნოზის მიხედვით შერჩეულ ტანსაცმელს, 7:15-ზე უკვე ავტობუსში ზის და რვა საათის დადგომამდე ოფისშია.

სტრიტზე ვაჭრობა 9:30-ზე იწყება. რასაც ბროკერები მანამდე აკეთებენ, დილის მოთელვა შეიძლება დავარქვათ. ოფისში შესვლამდე ისინი აუცილებლად ყიდულობენ „ფაინენშლ თაიმსს“ ან „უოლ სტრიტ ჯორნალს“ - ეს ორი გაზეთი სტრიტის ბიბლიად ითვლება და იმიტომ. უოლ სტრიტელებსაც, ამ გაზეთში თავჩარგულებს, ყველგან ნახავთ - მეტროებში, ავტობუსებზე, გაჩერებებზე და „სთარბაქსში“ დილის ყავის მირთმევისას.

თუმცა, გაზეთიც რომ არ ეჭიროს ხელში, ნიუ იორკელ საქმოსანს მანჰეტენზე ჩაცმულობითაც იცნობ. სტრიტზე ხომ მკაცრად ჩამოყალიბებული ჩაცმის კოდექსი არსებობს. თუ იქაური ხარ, ტანსაცმელზეც უნდა გეტყობოდეს: ბევრ ბანკში აკრძალულია ჯინსი, მამაკაცებს აცვიათ ერთ ფერში გადაწყვეტილი ფეხსაცმელი და ქამარი, ქალებს - მაღალი ქუსლები და პიჯაკები. თუმცა, თუ ძალიან მაგარი ბროკერი ხარ, შეგიძლია საკუთარ თავს ამ წესების დარღვევის უფლებაც მისცე და სამსახურში ბეისბოლის მაისურით და შორტით გამოცხადდე. ერთი ასეთი მაგარი ბროკერი, რომელიც სტრიტის ჩაცმის კანონებს არღვევს, ძინასთანაც მუშაობს. თუმცა, თვითონ ძინას გაცილებით უფრო მოსწონს, როცა კორპორატიულად აცვია:

„ჯინსის ჩაცმის უფლება ახალ სამსახურში მაქვს, მაგრამ ისე ვარ მიჩვეული კორპორატიული ჩაცმის მკაცრ წესებს, რომ ჯინსს მაინც ვერ ვიცვამ. მომწონს ასე ჩაცმა იმიტომ, რომ ჩემს სტატუსს უსვამს ხაზს, უფრო სერიოზულს მხდის სამსახურთან დამოკიდებულებაში. და რადგან კორპორატიული ამერიკა მთლიანად ბიზნესსა და ფულზეა აგებული, ამიტომ რა გასაკვირია, რომ ჩვენთან დიდი მნიშვნელობა აქვს დიზაინერის ვინაობასაც. შენი სამოსის ავტორი აუცილებლად ვინმე ცნობილი დიზაინერი უნდა იყოს“.

ასე რომ, შეიძლება ითქვას, ცნობილი დიზაინერების პირველი კლიენტი, ჰოლივუდისა და შოუბიზნესის შემდეგ, უოლ სტრიტია. აქ ყოველთვის ზეპირად იციან ახალი კოლექციები, „შანელის“ პიჯაკიან ბროკერს მოწიწებით ექცევიან და ხშირად საუბრის გასაბმელად, „რა კარგი ამინდია, არა?“-ს ნაცვლად ერთმანეთს ეუბნებიან: „მომწონს შენი ჩანთა, ვინ არის?“

„პირველად ეს უცნაური კითხვა საპირფარეშოში ხელის დაბანისას დამისვა თანამშრომელმა. გამიკვირდა და დაბნეულმა ვუპასუხე. თავიდან ვფიქრობდი, რომ სხვის ტანსაცმელზე ყურადღების აშკარად გამახვილება არ იყო კარგი საქციელი, მაგრამ თანდათან მივეჩვიე, ჩვენთან ყველა სვამს ამ კითხვას. თუ უკვე იცი, ვინც არის დიზაინის ავტორი, მაშინ პირდაპირ ეუბნები: „მომწონს შენი ჯიმი ჩუები...“

მოკლედ ასე, ეს ჯიმი ჩუებიანი და მანოლოებიანი ფეხები დილაადრიან გამომწვევად მიიჩქარიან ოფისში - ვაჭრობის დაწყებამდე, ინფორმაციის მოგროვება, კლიენტებთან გადარეკვა, ახალი ამბების გადაკითხვა რომ მოასწრონ (ძინას თავისი უფროსი ეუბნება: შენ, როგორც ბროკერს, ფულს გიხდიან იმაში, რომ ფლობდე ინფორმაციას. აბსოლუტურად ყველა სახის ინფორმაციას: რომელი ბანკი რას ყიდის, რას აფასებს, სხვას რა განაცხადები აქვს, ვინ უძღვება საქმეს, ვინ დაითხოვეს და ვინ დააწინაურეს. ეს ინფორმაცია ნებისმიერი ხერხით უნდა მოიპოვო, ანდა სულაც - მოიპარო!).

ზუსტად 9:30-ზე ძინა იწყებს ვაჭრობას. როგორც თვითონ ამიხსნა, უოლ სტრიტზე უამრავი ტიპის პროდუქტი იყიდება. ამ პროდუქტებს თავიანთი სიმბოლოები და სავაჭრო ნიშები აქვს და მათი მდგომარეობა ბაზარზე ყოველდღიურად იცვლება. ძინას ოფისში უოლ სტრიტზე თითქმის ყველაზე რთული პროდუქტით - ინდექს დერივატივებით ვაჭრობენ (ეს ყველაფერი დიდი მცდელობის მიუხედავად ჩემთვის დღემდე ჩინურივით რჩება, მაგრამ ოდნავ ქვევით მაინც შევეცდები აგიხსნათ).

ამ ოფისში ემსახურებიან მხოლოდ ბანკებს, ამიტომ შეკვეთებსაც მსხვილ-მსხვილს იღებენ. როცა ესა თუ ის ბანკი გადაწყვეტს გაყიდოს ან იყიდოს ოფციები (იგივე სამომავლო კონტრაქტები), ძინასნაირ ბროკერს მიმართავენ, ბაზარზე არსებული განაცხადები და შემოთავაზებები რომ მოიძიოს და წარმოადგინოს. ამიტომ ძინასთვის აუცილებელია, რაც შეიძლება მეტ ბანკში იცნობდეს საჭირო ადამიანს, ყველა არსებულ ინფორმაციას და ცვლილებას დაუყოვნებლივ რომ ფლობდეს. შემდეგ იწყება ვაჭრობა - შემოთავაზებულ ფასზე რამდენიმე ბანკი ვაჭრობს და ძინას ვალია, თავის კლიენტ ბანკს ყველაზე კარგ ფასში გააყიდინოს ან შეაძენინოს ოფციები.

ასეა, უოლ სტრიტზე ტერმინოლოგიით გადატვირთული ინგლისური ენაც კი სხვანაირად ისმის, რაც სტრიტის ავტონომიურობას კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს. სტრიტელების ინგლისურს თავისი სლენგიც აქვს და რომ არ აგიხსნან, ვერასდროს მიხვდები, რომ „გრძელი მოკლეს წინააღმდეგ“ „გაყიდვა ყიდვის წინააღმდეგ“-ს ნიშნავს. ვერც იმას მიხვდები, რომ ხარი უოლ სტრიტზე ოპტიმისტ ინვესტორს ნიშნავს, რომელიც დარწმუნებულია, რომ საფონდო აქციების ფასები გაიზრდება, დათვი კი - პესიმისტ ინვესტორს, რომელსაც ამის არ სჯერა. კიდევ უფრო რომ დავაკონკრეტოთ, აი, რა ხდება:

„საფონდო ბირჟაზე ფულს ორი გზით აკეთებენ: ყიდიან (სტრიტის სლენგზე ეს ასე ითქმება „go short“) და ყიდულობენ („go long“)“. გადაწყვეტილებას ეკონომიკური პროგნოზებიდან გამომდინარე იღებენ. ხარ-ინვესტორს, რომელსაც სჯერა, რომ ვთქვათ, ამერიკის ავტობაზარს საქმე კარგად წაუვა და დიდ მოგებას ნახავს, მიდის და „ჯენერალ მოტორსის“ აქციებს არსებულ ფასად ყიდულობს, შემდეგ იცდის, როდის გაიზრდება ფასი ამ აქციებზე, და ბოლოს, როცა მოგება დააკმაყოფილებს, მათ ისევ ჰყიდის და რომელიმე სხვა სექტორზე ერთვება“.

თუმცა, ეს საფონდო ბირჟის აქციებია. ძინა კი ამბობს, რომ მისი პროდუქტი სულ სხვაა.

„ვიცი, რთული გასაგებია, მაგრამ შევეცდები ავხსნა, რას ვაკეთებ პირადად მე. აი, მაგალითად, გუშინ, „მერილ ლინჩმა“ გამოთქვა ინტერესი, რომ სურდა გრძელვადიანი ოფციები შეეძინა, მე გავარკვიე სხვა ბანკებთან ფასები ამ პროდუქტზე. მოძიებული ინფორმაცია წარვუდგინე „მერილ ლინჩს“ და ცოტაოდენი ვაჭრობის შემდეგ „მერილ ლინჩს“ სასურველი პროდუქტი საკმაოდ მისაღებ ფასში ვაყიდინე. ხელფასს საკომისიოებით ვიღებ. ასე რომ, რაც უფრო დიდია შეკვეთა, მით უფრო იზრდება ჩემი ხელფასიც. გამიმართლა იმაში, რომ ინსტიტუციონალურ განყოფილებაში ვმუშაობ, ანუ შეკვეთებს მხოლოდ ბანკებისგან ვიღებ. ამიტომ თითო შეკვეთა მინიმუმ 25 მილიონიანია. უფრო ხშირად კი ჩვენს ფირმაში 100-300 მილიონიან შეკვეთებზე ვმუშაობთ“.

თქვენ ალბათ გაინტერესებთ, დამღლელია თუ არა მთელი დღის განმავლობაში ამდენი ციფრის დაანგარიშება, ამდენ პროცენტზე ლაპარაკი, ფასზე ამდენი ვაჭრობა, კლიენტის გაბრაზება და მისი აგრესიული შეტევის მოგერიება, მერე მისი დაწყნარება, საქმის გამოსწორება, ახალი საქმის დაწყება და ეს მაშინ, როცა გარეთ, მანჰეტენზე, სუფთა ჰაერზე, სიცოცხლე დუღს?

ჯერ ერთი, ამ საქმეს თავისი გამართლება აქვს და ოდნავ ქვე“ ვით ამაზეც მოგახსენებთ, და მერე მეორეც: ძინას აბსოლუტურად გულწრფელად მოსწონს ის, რასაც აკეთებს - ანუ, უოლ სტრიტული წესის თანახმად, მუშაობის დროსაც ერთობა. ის უკვე სტრიტის ენაზე ლაპარაკობს და სტრიტის ფილოსოფიით ხელმძღვანელობს. ოფისიდან გამოსვლამდე მისთვის სიცოცხლე თავისი კომპიუტერის მონიტორზე და ტელეფონის ყურმილში დუღს - თავისი განცდებით, ეჭვებით, ინტრიგებით, მოლოდინით, მოგებით და გამარჯვებით. ოფისიდან გამოსვლის შემდეგ კი უოლ სტრიტული ურთიერთობები ტეტ-ა-ტეტ გრძელდება. ძინას და დანარჩენ ბროკერებს კომპანია კლიენტებთან ურთიერთობების გაღრმავებას სპეციალურად ავალდებულებს და ამისთვის სპეციალურ თანხასაც აძლევს. ამიტომ ექვსი საათის შემდეგ, ძინა და სხვა ბროკერები კლიენტებს რომელიმე ძვირფას რესტორანში ან კლუბში პატიჟებენ და ინფორმაციას ბიზნესის შესახებ ახლა უკვე არაფორმალურ სიტუაციებში ცვლიან. ამ შეხვედრებზე ორივე მხარე დიდ იმედებს ამყარებს. ბროკერის ვალია, საკუთარ ფირმას მსხვილი კლიენტი შეუნარჩუნოს, ამიტომ ის ხანდახან გემრიელი და მდიდრული ვახშმითაც უნდა ასიამოვნოს და ინფორმაციითაც უნდა მოამარაგოს სხვა ბანკების ბიზნესების შესახებ.

„ნიუ იორკში ძალიან პოპულარულია ერთი რეალითი შოუ „უოლ სტრიტის მეომრები“. ვგიჟდები ერთ ფრაზაზე, რომელიც ამ შოუს რეკლამაში მესმის ხოლმე. ნახე, რას ამბობენ: უოლ სტრიტს ორი მხარე აქვს, გაყიდვების მხარე და შესყიდვების მხარე. განსხვავება მათ შორის ისაა, რომ შესყიდვების ტრეიდერი ასწრებს გაყიდვების ტრეიდერს, პირველი აგინებს მას დედას და ყურმილს უკიდებს. გაყიდვების ტრეიდერი კი იძულებულია დაკიდოს ყურმილი და საპასუხოდ მხოლოდ მერე შეიგინოს. ამ დასკვნაში, რა თქმა უნდა, მოსაზრებები ცოტა უტრირებულია, მაგრამ სიმართლესთან ნამდვილად ახლოსაა. და რადგან მე გაყიდვების მხარეს ვმუშაობ, ამიტომ მეც ხშირად მიკივიან და მეჩხუბებიან ტელეფონში. ჩემი ვალია სიმშვიდე შევინარჩუნო, მაგრამ გასარტყამად მეორე ლოყა არ შევუშვირო; უნდა ვეცადო პრობლემა საღამოს, მაინც, ჭიქა მარტინის თანხლებით უმტკივნელოდ და ღიმილით გადავჭრა“.

უოლ სტრიტი გარედან

ახლა კი ნამდვილი შინაურია, მაგრამ იყო დრო, როცა ძინამ უოლ სტრიტი გარედან დაინახა და შეაფასა. მისი მაშინდელი და ახლანდელი შეფასებები ძალიან განსხვავდება ერთმანეთისგან, მაგრამ მაშინაც და ახლაც გულწრფელად აღიარებს, რომ უოლ სტრიტზე მატერიალური დოვლათის პერსპექტივამ და ამ დოვლათით უდარდელი ნიუ იორკული ცხოვრების ყიდვის სურვილმა მიიზიდა. აიდაჰოში - რაც ნიუ იორკისთვის დიდი პროვინციაა - უნივერსიტეტდამთავრებულ ქართველ გოგოს მისცეს შანსი და მან ეს შანსი გამოიყენა.

„ნიუ იორკში ცხოვრებაზე არასდროს ვოცნებობდი. მაგრამ სწავლის დამთავრების შემდეგ ცხოვრების შეცვლა მომინდა, ისეთ ადგილას გადაბარგება, სადაც ყოველდღიურობა უფრო სავსე და ხმაურიანია, ვიდრე აიდაჰოში. მალე გავიგე, რომ ნიუ იორკში ყველაზე დიდი ქართული სათვისტომო იყო, მე კი ისე მენატრებოდა ყველაფერი ქართული, რომ, ალბათ, ნიუ იორკზე არჩევანი, პირველ რიგში, ამიტომ შევაჩერე. მანქანაში ჩავტენეთ ყველაფერი, რაც ჩაეტეოდა და მოვაწყვეთ ხუთდღიანი მოგზაურობა ნიუ იორკამდე. თავიდან მეგობარმა შეგვიფარა ბრუკლინში. მახსოვს, დღის შუქზე რომ ვნახე ქალაქი, ძალიან არ მომეწონა, ჭუჭყიანი იყო და ცივი, თითქოს, სხვების, უცხოების ქალაქი იყო. ბრუკლინში ყოველი ფეხის ნაბიჯზე გაგონილმა რუსულმა ლაპარაკმა საერთოდ გამაგიჟა...“

ამდენი ეროვნების ხალხმა, ამდენი განსხვავებული წარსულის მქონე ადამიანმა, ქუჩაში შეფეთებულმა ამდენნაირმა კულტურამ, აიდაჰოს ერთფეროვან სურათს შეჩვეულ ძინას თვალები აუჭრელა. მაგრამ გონს მალე მოეგო:

„მე ხომ დიდი მიზნები მქონდა და მათი განხორციელება მინდოდა! (და ბარემ აქვე გეტყვი, რომ სწორედ ამაში ვხედავ ამერიკის ხიბლს - აქ უამრავი ქვეყნიდან ჩამოსული ადამიანი ცხოვრობს, მაგრამ ყველას აქვს შანსი, საკუთარ მიზანს ბოლომდე მიჰყვეს. აუყვეს კიბეს და საკუთარი არჩევანის მიხედვით, წარმატების რაღაც დონეს მიაღწიოს)... მოკლედ, უახლოეს კვირა დღეს ვიყიდე „ნიუ იორკ თაიმსი“, შევედი საჯარო ბიბლიოთეკაში და გაზეთში ნანახ რამდენიმე განცხადებაზე საკუთარი რეზიუმე გავაგზავნე. ერთერთი კომპანიიდან ორშაბათსვე დამირეკეს. ამ დროს ქუჩაში ვიყავი. ნიუ იორკის ხმაური ჯერ კიდევ ისე უცხოდ მიგუგუნებდა ყურებში, რომ ლაპარაკისას ერთიანად დავიძაბე, ძლივს გავიგე, რას მეუბნებოდნენ ტელეფონში. უკვე სამშაბათ დილას კი მეცვა ჩემი ოფიციალური შეხვედრებისთვის განკუთვნილი პიჯაკი, ვიჯექი მეტროში და კორპორაცია „სანრაიზ სექიურითიზ“ ოფისში მივდიოდი მანჰეტენზე. სულ ოდნავ ავნერვიულდი, როცა მივხვდი, მათი ოფისი ლექსინგტონის ავენიუსა და 57-ე ქუჩის კუთხეში მდებარე უზარმაზარ შენობაში იყო განთავსებული, მაგრამ გასაუბრებაზე უკვე წყნარად და თავდაჯერებულად შევედი. წინასწარ დავარწმუნე საკუთარი თავი, რომ შუაგული ამერიკიდან ჩამოსულსა და ახალ კოლეჯდამთავრებულს უხეშ ნიუ იორკელებზე სასიამოვნო შთაბეჭდილება უნდა მომეხდინა. ასეც მოხდა. ოთხშაბათს უკვე პირველი სამუშაო დღე მქონდა“.

ასე დაიწყო მუშაობა საინვესტიციო საბანკო კომპანიაში. მაგრამ ეს ჯერ კიდევ არ იყო უოლ სტრიტი, ეს მხოლოდ გაუთვითცნობიერებლად მის გარშემო ტრიალი იყო. ძინას მაშინ ჯერ კიდევ არ ჰქონდა გადაწყვეტილი, ნიუ იორკში სწავლა გაეგრძელებინა, თუ ჯერ მხოლოდ კარიერით შემოფარგლულიყო და სწავლა სამომავლოდ გადაედო. ერთ დღეს, ერთ ფრანგულ კომპანიაში სამწლიანი მუშაობის შემდეგ, საჭირო გახდა გადაწყვეტილების სასწრაფოდ მიღება.

„მოულოდნელად გავიგე, რომ ჩემს განყოფილებაში ორი კომპანიის შეერთების გამო, ადგილებს ამცირებდნენ. უსამსახუროდ ვრჩებოდი. მაგრამ, კიდევ კარგი, სახელით ვიცნობდი ბანკის ხუთასივე თანამშრომელს, მათ შორის ევროპული ფონდების საბროკერო დეპარტამენტის უფროსსაც. ჰოდა, დავნიშნე შეხვედრა ენტონი უესტთან, რომელიც სტრიტზე დღესაც ძალიან გავლენიანი ტიპია და რჩევა ვკითხე. ყველაფერი დაწვრილებით გამომკითხა, საიდან ვიყავი, მშობლები ვინ იყვნენ, რატომ მოვხვდი ნიუ იორკში, რა მომწონს და არ მომწონს ამ ქალაქში, რა მინდა, ვაკეთო ცხოვრებაში... კარგა ხანს მისმინა და ბოლოს მითხრა: „ნიუ იორკში ორგვარი ადამიანები ცხოვრობენ. ერთნი, რომლებიც მხოლოდ არსებობენ და მეორენი, რომლებიც ნამდვილი ცხოვრებით ცხოვრობენ. გააჩნია, შენ სად გინდა ყოფნა“. მე ვუთხარი, რომ, რა თქმა უნდა, სავსე ცხოვრება მერჩივნა. მაშინ, უოლ სტრიტზე კარიერას უნდა მიხედოო, მიპასუხა.

გადაწყვეტილება ამ საუბრის შემდეგ მივიღე. მალევე ვიპოვე ვაკანსია ერთ ფრანგულ კომპანიაში - „ქალიონ სექიურითიზ“, მაგრამ დამიწუნეს, ფინანსური გამოცდილებით სჭირდებოდათ ვინმე. მე კი არ დავნებდი. დავურეკე ამ კომპანიის ადამიანური რესურსების დეპარტამენტის უფროსს და ვთხოვე, კომპანიის ხელმძღვანელს შემახვედრე-მეთქი. ვიცი, რომ ეს ის სამსახურია, რომელსაც თავს იოლად გავართმევ, ვიცი, რომ შევძლებ და ამაში მასაც დავარწმუნებ, თუ თუნდაც 2 წუთით პირადად შევხვდები-მეთქი. შეხვედრა მართლა მომიწყვეს, შევედი თუ არა ოფისში და დავინახე ჩემი მომავალი უფროსი, მივხვდი, ყველაფერი ჩემს სასარგებლოდ ჩაივლიდა. მართლაც კარგი შთაბეჭდილება მოვახდინე. სამსახურში მეორე დღესვე დამიბარა“.

პირველი სამუშაო დღე სავაჭრო სართულზე შოკი იყო. „ვერ ვხვდებოდი, როგორ ახერხებდნენ მუშაობას ამ ხმაურში, ცალკე ტელევიზორი ღრიალებდა, ცალკე ტელეფონების ზარი ისმოდა, ვიღაც ჩხუბობდა, ვიღაც ხმამაღლა კამათობდა. ოღონდ არა ერთმანეთთან - ყველა ცალ-ცალკე გიჟდებოდა... ჩინურივით ჩამესმოდა მათი ენაც, თითქოს ინგლისურად სიტყვა არ ვიცოდი. მეგონა, ვერც ტელეფონის ზარს ვუპასუხებდი, აბა, ამ ხმაურში რა უნდა გავიგო-მეთქი. მერე როცა პირველად დავჯექი კომპიუტერთან და ჩვენი ფინანსური სისტემის „bloomerg“-ის გრაფები და საფონდო აქციების სიმბოლოები დავინახე, თვალები ამიჭრელდა, თან მონიტორები ისე იდგა, რომ ყველას შეეძლო ჩემს ეკრანზე ციფრების წაკითხვა. პირველად მაშინ შევყოყმანდი - იქნებ, ტყუილუბრალოდ ვარწმუნებდი იმ კაცს, რომ ამ საქმის გამკეთებელი ვიყავი?

თუმცა, ძინამ შეძლო, სხვებისთვის არაფერი ეგრძნობინებინა და სირთულეებს დამოუკიდებლად გამკლავებოდა.

„მივხვდი, თუ მორცხვობას გავაგრძელებდი, არაფერი გამოვიდოდა. უოლ სტრიტზე ყველა მაგარი ინდივიდუალისტი და პირდაპირია, ყველა საკუთარ ინტერესებს იცავს. შენთვის, ახალბედა დილერისთვის, არავის სცალია. არავინ გამოგელაპარაკება და დაგიყვავებს, თუ სხვისგან რამის სწავლა გინდა, ინიციატივა შენით უნდა გამოიჩინო იმიტომ, რომ ყველას უამრავი საქმე აქვს. თუმცა, სანამ ამას მივხვდებოდი, უამრავი შეცდომა დავუშვი, კითხვის დასმა მერიდებოდა და აბა, რა იქნებოდა. ერთ დღეს კი ასეთი რამ მოხდა: ჩემმა უფროსმა, რომლის გუნებაგანწყობასაც ვერაფერი გავუგე - ერთ წუთს გვეხუმრებოდა, მეორე წუთს - ილანძღებოდა, ბროკერების დარბაზში სამასამდე თანამშრომლის თვალწინ მიყვირა. ვერ ავიტანე, ენა შევუბრუნე და ყვირილითვე ვუპასუხე. მთელი დარბაზი გაშრა. ასეთი რამ მისთვის თურმე არავის გაუბედავს. როცა ჩემს მაგიდასთან დავბრუნდი, გარშემო კომპიუტერებიდან ყველა მწერდა, რომ ეს არ უნდა გამეკეთებინა, რომ ახლა აუცილებლად დამითხოვენ. მაგრამ პირიქით მოხდა, უფროსს იმ ინციდენტის მერე უფრო მოვეწონე და დღემდე ჩემი კარგი მეგობარია“.

„ქალიონის“ ოფისში ძინა ნამდვილ კორპორატიულ ტიპად ჩამოყალიბდა. პირველად, იქ დაემორჩილა უოლ სტრიტის ჩაცმის კოდექსს. ისწავლა, რომ სამსახურში სამსახური უნდა გააღმერთოს, რომ მუშაობის დროს ყველაფერი დანარჩენი მის ცხოვრებაში მეორეხარისხოვანი უნდა იყოს. რომ ავად გახდომა სამუშაოს არ შესრულებისთვის საკმარისი საბუთი არ არის, რომ პირიქით, ეს სისუსტედ ითვლება. ისწავლა ადამიანების ამოცნობა ხელის ჩამორთმევის დროს - თუ ხელს ვინმე რბილად ართმევს, ესე იგი, თევზივით კაცთან აქვს საქმე, თუ ძლიერად - ესე იგი, ძლიერი პიროვნებაა. ხელის ჩამორთმევაში თვითონაც ბევრი ივარჯიშა, რადგან უოლ სტრიტზე არავის სურს, პირველივე შეხვედრაზე ვიღაცას აფიქრებინოს, რომ სუსტი და ადვილად დასაყოლიებელია. შთაბეჭდილება, რომელიც პირველივე ჯერზე უნდა მოახდინო, დაუვიწყარი უნდა იყოს, ახლად გაცნობილ ადამიანს უნდა აფიქრებინო, რომ შენ ძლიერი პიროვნება ხარ.

ძინამ ისწავლა სტრიტის სპეციფიკური იუმორიც და მიხვდა, რომ ხშირ შემთხვევაში უოლ სტრიტზე რომ გაძლო, იუმორის გრძნობა არ უნდა დაკარგო.

„ერთ დღეს, დილის თათბირზე დამაგვიანდა. ოფისში 7:30-ზე უნდა ვყოფილყავი, არადა, საცობში გავიჭედე და 15 წუთით დამაგვიანდა. პირდაპირ რომ დამეწყო თავის მართლება, დიდ საცობში მოვყევი და ამიტომაც დამაგვიანდა-მეთქი, უფროსი უკმაყოფილო დარჩებოდა, საყვედურს მივიღებდი იმიტომ, რომ საცობი თავის გასამართლებელი საბუთი არ არის. ამიტომ შევედი დარბაზში, თანამშრომლებს გავუღიმე და შუადღე მშვიდობისა-მეთქი, მივესალმე. ყველამ გაიცინა. დაძაბულობაც მოიხსნა“.

გაკვეთილი №1: უოლ სტრიტზე სულ უნდა უფრთხოდე ინტრიგებს. ბროკერი, რომელიც შენს გვერდით ზის შეიძლება პირში გიღიმის, არადა შენი მტერია. ასეთებს ყურადღება არ უნდა მიაქციო. თუ საჭირო გახდა, სამაგიერო უნდა გადაუხადო და მისი გაფუჭებული საქმეც მშვიდად გამოასწორო.

„ანუ, ყველაფერი ზუსტად ისეა, როგორც დონალდ ტრამპმა თქვა ერთხელ, პირადულ ამბად არაფერი მიიღო, ეს მხოლოდ ბიზნესია. და აი, ერთ დღეს, მირეკავს ჩემი კლიენტი და მეუბნება, მისმინე, დაიანა, რატომ ლაპარაკობს სტრიტზე ყველა, რომ შენ, თურმე, დადიხარ და ხმებს ავრცელებ, თითქოს, ჩვენ 100 მილიონიანი შეკვეთა მოგეცითო. ცხადია, აბსურდი იყო. მსგავსი არაფერი გამიკეთებია. მივხვდი, რომელიღაც სხვა ბროკერის ხელი ერია. ამიტომ იმ ტიპს არც დავფიქრებულვარ, ისე შევუტიე: თქვენ თვითონ მომისმინეთ და მიპასუხეთ, რატომ ლაპარაკობს ერთი ჩემი ნაცნობი ბროკერი ყველასთან, რომ თქვენ 500 მილიონიანი შეკვეთის გაკეთებას აპირებთ, თქვენ ხომ ჩემი კლიენტი ხართ, რატომ ვიგებ ამას სხვისგან-მეთქი? რისკზე წავედი. მსგავსი არაფერი მქონდა გაგებული, ფაქტობრივად, მოვატყუე, თავი რომ დამეცვა, მაგრამ რამდენიმე დღეში გაირკვა, რომ ჩემი ტყუილი სიმართლე იყო. იმ ტიპმა მართლა გააკეთა 500 მილიონიანი ფსონი. ამიტომ დავურეკე და კიდევ უფრო განაწყენებული ტონით ვუსაყვედურე. მან ბოდიში მომიხადა და შეცდომის გამოსასწორებლად მართლა ძალიან დიდი შეკვეთა მომცა. მერე კი ერთმანეთს რესტორანშიც შევხვდით და ბევრი ვიცინეთ უოლ სტრიტის ამ თვისებაზე - ჭორებზე და ინტრიგებზე“.

უოლ სტრიტზე მყიფე მორალური კანონები არსებობსო, კიდევ უფრო აკონკრეტებს ძინა. საზღვრის გადალახვა სინდისსა და უსინდისობას შორის ძალიან იოლი და მაცდუნებელია. გარშემო ყველა ყველაფერზე წამსვლელია. და რახან ყველა ასეთია, თვალი და გონებაც ეჩვევა და გგონია, რომ ეს ცუდი საქციელი არ არის.

„ამიტომ როცა უოლ სტრიტზე მუშაობ, სულ ფხიზლად უნდა იყო. შინაგანი ცენზურა უნდა აამუშაო. საკუთარ თავთან უნდა გაარკვიო, რისი გამკეთებელი ხარ, რა დოზით ხარ ამორალური და რისი გაკეთების უფლებას არ მისცემ თავს. მე ასე ვიქცევი. ვიცი, რომ სტრიტზე ძალიან შევიცვალე. საქართველოში, მზრუნველ და დაცულ ოჯახში გაზრდილი, აქ სულ სხვა ადამიანი გავხდი - აგრესიული, გასქელებული კანით, ზედმიწევნით პრაგმატული, მომთხოვნი, ამბიციური, პრეტენზიული, მაშინ როცა იყო დრო, საყვარელი, სასიამოვნო და თავაზიანი გოგო ვიყავი. ახლა კი, როცა თუნდაც, რესტორანში შევდივარ და რაღაც არ მომწონს, უხეში ტონით მოვითხოვ უკეთეს სერვისს იმიტომ, რომ ვიცი, ეს მე, უბრალოდ, მეკუთვნის და უნდა მივიღო... თუმცა, არის რაღაცეები, რასაც არასდროს გავაკეთებ. სტრიტზე მუშაობის მიუხედავად, შინაგანად ახლაც ძალიან სამართლიანი ვარ. საშინლად მტკივნეულად ვრეაგირებ ნებისმიერ უსამართლობაზე. ამიტომ, თუ არ იმსახურებს, არავის ვვნებ“.

მდედრობითი სქესი უოლ სტრიტზე

„უოლ სტრიტი ძალიან ჩაკეტილი და კონსერვატორული სივრცეა. ყველა ერთმანეთს იცნობს. ამით თბილისს მაგონებს. ვინ ვის იცნობს, ეს ჩვენთანაც ყველაზე საყვარელი საჭორაო თემაა. ქუჩაში ან კლუბში ვინმე სტრიტელს რომ შევხვდები, ეგრევე ნაცნობების გამოჩხრეკას ვიწყებთ... ხანდახან იმდენ ნაცნობს ვიპოვი ხოლმე, ჩემთვის, გულში მიკვირს - როგორ გამითავისებია ეს ქალაქი...

ძინა ამბობს, რომ უოლ სტრიტი თბილისს კიდევ ერთი რამით ჰგავს, რახან ყველა ყველას იცნობს, ამიტომ ერთმანეთსაც ნაცნობობით ქაჩავენ. „სტრიტზე უცხო ადამიანები არ უყვართ. ამიტომ შიგნით შეღწევა ძალიან ძნელია. ვაკანსიების დროს, ჯერ ნაცნობების კანდიდატურებს იხილავენ და მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში - უცხოების.

„ქალიონიდან“ მე ყველა მიცნობს. შესაბამისად, ყველამ, ვისაც „ქალიონში“ ნაცნობი ჰყავს, იცის ჩემი სახელი. ამ ახალ სამსახურში „ქალიონის გოგოსაც“ კი მეძახიან... მაგრამ ის, რომ ყველა გიცნობს, პასუხისმგებლობის გრძნობას მიმძაფრებს. კარგი რეპუტაციის შენარჩუნებას ყოველთვის ფხიზლად ვცდილობ. საკუთარი თავის რეპრეზენტაცია ყოველთვის ორიგინალურად უნდა შევძლო - კიდევ უფრო მეტმა რომ გამიცნოს და დამიმახსოვროს“.

თუმცა, ძინას დამახსოვრება კარგი რეპუტაციის გარეშეც ადვილია. ის კოსტუმიანი და ჰალსტუხიანი ბროკერების დიდ კასტაში იშვიათი ქალი გამონაკლისია. თან, ახალგაზრდა, სასიამოვნო გარეგნობის, ენერგიული და მომხიბვლელი ღიმილით.

ძინა ამბობს, რომ ქალისთვის ბროკერობა ძალიან საპასუხისმგებლო საქმეც არის და ძალიან მოსახერხებელიც. „საპასუხისმგებლო იმიტომ, რომ უფრო მეტად უნდა ამტკიცო, რომ ძლიერი და კარგი ბროკერი ხარ - აგრესიულიც, შემტევიც და კლიენტის ინტერესების დამცველიც. უნდა ამტკიცო, იმიტომ, რომ ბროკერად ყველას მამაკაცი წარმოუდგენია, ქალ ბროკერს კი ერთი შეხედვით ყველა სუსტ პროფესიონალად აღიქვამს. ჩვენი პროფესია ხომ ყველაზე მეტად საჭიროებს კაცურ მიმწოლობას და უხეშობას და ამიტომ ქალებსაც ყოველთვის საკუთარი ძლიერების მტკიცება გვიწევს. მაგრამ რაღაც გაგებით, ბროკერობა ქალისთვის უფრო იოლია: უფრო იოლად გიმახსოვრებენ და ურთიერთობაც უფრო მეტად სიამოვნებთ. მეც ვცდილობ, სასიამოვნო მოსაუბრე ვიყო. როცა კლიენტები დასაახლოებლად ნიუ იორკის საუკეთესო ადგილებში დამყავს, ვცდილობ, საინტერესო თემებზე ვესაუბრო, იუმორიც გამოვამჟღავნო, ქალური მომხიბვლელობაც და ჭკუაც. მერე რა, რომ კაცებისთვის საყვარელ თემებზე, მაგალითად სპორტზე, ავტო-რბოლებზე, კრივზე და ბეისბოლზე არ ვუბამ საუბარს, სამაგიეროდ, ველაპარაკები ადამიანურ ურთიერთობებზე, პირად შთაბეჭდილებებზე, ბიზნესზე და ყველაფერი კარგად მიდის ხოლმე.

არ მოგატყუებ და პირდაპირ გეტყვი, ძალიან მეამაყება, როცა მეკითხებიან, რას აკეთებო და რომ ვპასუხობ - ბროკერი ვარმეთქი. როცა იმასაც გებულობენ, თუ რომელი პროდუქტის ბროკერი ვარ, თვითონ უოლ სტრიტელებსაც უკვირთ. თავიდან, როცა ამ სავაჭრო სართულზე დავიწყე მუშაობა, თანამშრომლებს პრაქტიკანტი გოგო ვეგონე. გაოცება ვერ დამალეს, როცა გაიგეს, ბროკერად ვიწყებდი მუშაობას. ჩემი სტატუსი თვითრწმენით მავსებს, როგორც ქალს და ასევე როგორც პროფესიონალსაც. ვგრძნობ ხოლმე, როცა ჩემს სამსახურზე ველაპარაკები, ბევრ მამაკაცს ვაკვირვებ. არ ესმით, ნაზი გარეგნობის მქონე ქალი, როგორ ართმევს ისეთ რთულ საქმეს თავს, როგორიც ჩემია“.

რატომ უოლ სტრიტი

ამერიკული იდეალი self-made ადამიანია. და ეს არის ძინას იდეალიც - ადამიანი, რომელიც ნულიდან იწყებს და დიდ სიმაღლეებს იპყრობს. თავისი ერთი კონკრეტული იდეალიც ჰყავს - ექსპრეზიდენტი ბილ ქლინთონი. მისი პოლიტიკური მრწამსიც მოსწონს და ის ფაქტიც, რომ ქლინთონმა ამდენს მიაღწია: „ქლინთონი და ზოგადად, დემოკრატები ჩემთვის ყველაზე სასურველი ძალაა. მიუხედავად იმისა, რომ მომწონს ჩერჩილის ფრაზა - „იდეალისტი და დემოკრატი ხარ ოცი წლის ასაკში, მაგრამ ჩათვალე, სულელი ხარ, თუ 40 წლისა რესპუბლიკელი არ ხდები“ - მე რესპუბლიკელი არასდროს გავხდები. იმიტომ, რომ დემოკრატების პოლიტიკა მე, როგორც ეთნიკურ უმცირესობას და ემიგრანტს, უფრო მესადაგება, ვიდრე რესპუბლიკელებისა. მიუხედავად იმისა, რომ წლებია აქ ვცხოვრობ, ჩემს წარსულს არასდროს დავივიწყებ და ყოველთვის ვიქნები იმ კლასის ადამიანების დამცველი პოლიტიკურად, რომელსაც მე და ჩემი ოჯახი წარმოვადგენთ. ამ ყველაფრის გათვალისწინებით ქლინთონი ჩემთვის მართლაც იდეალია - მოკრძალებული წარსული მან დიდებულ აწმყოდ აქცია. საშუალო კლასის ოჯახში გაიზარდა და ჰარვარდში როუდსის სტიპენდიის სწავლული გახდა, შემდეგ კი ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი პრეზიდენტი“.

ეს პირადი შეხედულებები ძინამ მწყობრ სისტემაში სწორედ უოლ სტრიტზე მუშაობის პერიოდში მოაქცია. მანამდე მხოლოდ ხვდებოდა, რომ უოლ სტრიტზე სწორედ ეს იდეალი - წინსვლის შანსი იზიდავდა და ასევე ის, რასაც სტრიტი პირველ რიგში გაძლევს - მატერიალური კეთილდღეობა და სტატუსი. „ვუყურებდი 30 წლამდე უოლ სტრიტელებს და გულწრფელად მომწონდა ის უდარდელი ცხოვრების წესი, რასაც ფულით კეთებით აღწევდნენ. იყვნენ ჭკვიანები, ხუთი თითივით იცნობდნენ მთელ ინდუსტრიას, ნიუ იორკის ყველაზე დახურულ და ექსკლუზიურ ადგილებში უპრობლემოდ აღწევდნენ, ცხოვრობდნენ მანჰეტენის საუკეთესო რეზიდენციებში და ჰქონდათ მდიდრული ჰობი - ავტო-რალი, გოლფი, მოგზაურობა...“

მოკლედ, თავიდან სტრიტზე ძინა სწორედ ამ ცხოვრების წესით მოიხიბლა, მაგრამ მაშინვე გაჩნდა შინაგანი წინააღმდეგობა - „რა ამბავია, ამხელა მატერიალიზმი!“ „რატომ უყვართ ასე ფული? და როგორ პირდაპირ გამოხატავენ ამ სიყვარულს!“ „აქ, სტრიტზე თითოეულ ადამიანს შუბლზე იმხელა დოლარის ნიშანი ახატია, რამხელა შემოსავალიც აქვს. რაც უფრო მეტ $$ აკეთებ, მით უფრო პატივსაცემი და დაფასებული ხარ საკუთარ სამსახურშიც და მთელ ინდუსტრიაშიც. თავიდან ეს ყველაფერი მაღიზიანებდა. მაგრამ მერე კითხვა უოლ სტრიტელმა მეგობრებმა ასე დამისვეს: თუ ფინანსურ წინსვლაზე არ ფიქრობ, მაშინ აქ რა გინდა? ამ კითხვას დავუფიქრდი და მივხვდი - თუ უოლ სტრიტზე ვრჩები, მეც ასეთი უნდა ვიყო, წინააღმდეგ შემთხვევაში ჩემი ადგილი აქ არ არის. მას შემდეგ მეც ჩავები კონკურენციაში, მინდა, რომ იმდენად წარმატებული ვიყო ჩემს განყოფილებაში, რომ ყველა პატივისცემით მეპყრობოდეს. არასდროს ვკმაყოფილდები - შეიძლება ეს უკვე სენია, მაგრამ შეიძლება არც არის სენი და პირიქით, დადებითი თვისებაა. ყოველ შემთხვევისთვის, თავს ეჭვებით არ ვიტანჯავ და ხშირად ვიმეორებ ხოლმე, რომ „მიღწეულით ბედნიერი ვარ, მაგრამ ეს დასასრული ჯერ კიდევ არ არის!“

რამდენიმე დაზუსტება

„სამსახურიდან წამოსვლა სირთულის გამო არასდროს მიფიქრია. პირიქით, ყოველთვის ვცდილობ, გავუმკლავდე. თუ ოდესმე თავის დანებება მიფიქრია, ისიც გადაღლის გამო. არ იცი? ბროკერები იმდენ ენერგიას ხარჯავენ, რომ 40 წლამდე პენსიაზე გადიან, ანუ ფულს აგროვებენ და მერე რომელიმე საყვარელ ჰობის მისდევენ. თუ სადმე ნახე 50 წლის ბროკერი, ჩათვალე, არ ვარგა“.

„სად არის ადგილი სულიერებისთვის? იცი, ეგ აქ აბსოლუტურად ინდივიდუალურია. ყველას სახელით ნამდვილად არ ვილაპარაკებ და არ ვიტყვი, რომ სტრიტი სულიერად ამაღლებული ხალხითაა სავსე. ვისთვისაც მნიშვნელოვანია ეს - რელიგია, წიგნების კითხვა, ახლის გაგება, გამოფენაზე წასვლა... - ყველა აკეთებს. ჩემთვის ეს მნიშვნელოვანია. ეს ჩემი ქართული წარსულიდან მომყვება. საზრდოს წიგნებიდან დღემდე ვიღებ ისე, როგორც ჩვენს ბავშვობაში იყო. მაგრამ უკვე აღარ ვეთანხმები მოსაზრებას, რომ ადამიანი, რომელიც მხატვრულ ლიტერატურას არ კითხულობს, სულიერად მწირი, ღარიბი ბუნების და უინტერესოა. მით უმეტეს, რომ აქაც კითხულობენ. ოღონდ ჩვენთან პოპულარული წიგნების თემატიკაა სპეციფიკური. მაგალითად, LIAR'S POKER („მატყუარას პოკერი“) უოლ სტრიტელების საყვარელი წიგნია და გიჟდებიან ეინ რენდზე, რომლის მსოფლმხედველობაც უოლ სტრიტულს ეთანხმება. ეს მწერალი თითქოს ჩვენს იდეალებს ამართლებს, ამიტომ პოპულარულია ფრაზა მისი წიგნიდან: „ფული საზოგადოების ღირსების ბარომეტრია“. მაგრამ, სამაგიეროდ, არ იციან, სხვა დიდი მწერლები. ერთხელ მახსოვს, ლიფტით ჩემს სართულზე ავდიოდი, ჩემი ყოფილი უფროსი დამემგზავრა, ხელში მარკესის ტომი მეჭირა, ყდას დააკვირდა, გვარი დამარცვლით წაიკითხა და მერე მკითხა - ვინ არისო! ცხადია, გავოცდი, მაგრამ ამ შემთხვევის გამო წარმოდგენა მასზე არ შემცვლია. ის კაცი მართლა ძალიან საინტერესო ადამიანია, იმდენად მრავალმხრივი ინტერესები აქვს და იმხელა ცხოვრებისეული გამოცდილება, იმდენად სასიამოვნო მოსაუბრეა, რომ წაკითხული წიგნების რაოდენობით და ხარისხით ვერ შევაფასებ. მე თუ ვკითხულობ, კი, შინაგანად ნამდვილად ვმდიდრდები, მაგრამ ვინც არ კითხულობს, ის ჩემი აზრით შინაგან სიმდიდრეს სხვა წყაროებით ივსებს.“.

რომ არა უოლ სტრიტი

„მე ხომ თავიდან აქ მოხვედრაზე არ ვოცნებობდი. უნივერსიტეტში ისეთი იდეალისტი პროფესორი გვყავდა, ისე მოგვაქცია საკუთარი გავლენის ქვეშ, რომ უფრო ლოგიკური იყო, სწავლა გამეგრძელებინა და დოქტურანტურაში ჩამებარებინა, ანდა გაეროს ჰუმანიტარული პროგრამის ეგიდით მესამე მსოფლიოს რომელიმე ქვეყანაში მემუშავა... მაგრამ ზოგჯერ ცხოვრება რამდენიმე სხვადასხვაგვარ არჩევანს კი არ გაძლევს, არამედ გაძლევს ერთ კონკრეტულ შანსს, რომელიც, ალბათ, უნდა შენიშნო და გამოიყენო. ჩემს შემთხვევაში, ვეცადე, შანსი, რომელიც ცხოვრებამ მომცა, საუკეთესოდ გამომეყენებინა. მგონი, გამიმართლა, ასე რომ მოხდა იმიტომ, რომ მსგავსი შანსები ყველას არ ეძლევა. ამიტომ, ვაფასებ ჩემს ახლანდელ მდგომარეობას და წარმატებისთვის თავს არ ვიზოგავ“.

რა აკლია

„იყო ჩემში თვისებები, რომლებსაც უოლ სტრიტზე ვერაფრით გამოვამჟღავნებდი. ამ თვისებებიდან ზოგი ისე გაქრა, რომ პირად ცხოვრებაშიც აღარ ვიყენებ. უოლ სტრიტიდან კი სახლში, ალბათ, უამრავი თვისება მომყვება - სტრიტი მართლა დომინანტია და იმიტომ. ვიცი, წინათ უფრო გულისხმიერი, თავაზიანი, კეთილი ვიყავი, ახლა ამ კაცურ, აგრესიულ და უხეშ ინდუსტრიაში ამ თვისებებს ხშირად ვეღარ ვავლენ. ხანდახან საქმეში ჩართულს, ისიც მავიწყდება, რომ სინამდვილეში ძალიან ნაზი და დაუცველი ვარ - მომწონს, როცა თავს ასეთად ვგრძნობ. ეს კი უოლ სტრიტზე მისვლის შემდეგ სულ უფრო ნაკლებად ხდება. იქ ხომ ძლიერი და ამბიციური უნდა ვიყო. ამიტომ, თუკი ვინმე მეტყვის, რომ პეპელასავით ჰაეროვნად გამოვიყურები, მიხარია - ესე იგი, იმ დღეს პატარა გოგოსავით ვარ.

კიდევ მაკლია რაღაცეები... პირველ რიგში, ჩემს მშობლებთან და ძმასთან ურთიერთობა. ამ ნათესაურ სითბოს, რაც საქართველოში დამრჩა, ნიუ იორკში ქართველი მეგობრებით ვივსებ. ჩვენ ხომ აქ მშობლების და ქართული ოჯახების გარეშე ვცხოვრობთ, ამიტომ ერთმანეთისთვის ყველაფერი უნდა ვიყოთ. წარსულიც და მოგონებებიც ერთნაირი გვაქვს. ამიტომ, შეიძლება გაგიკვირდეს და რაღაც ქართული ამბები და მოგონებები, რაც მანდ უკვე მოძველდა და დავიწყებას მიეცა, აქ დღევანდელი დღესავით აქტუალურია და მძაფრად გვახსოვს. იმიტომ, რომ ჩვენ საქართველოდან მაშინ წამოვედით, როცა ბევრი რაღაც ხდებოდა და ეს ყველაფერი მეხსიერებაში ძალიან ცოცხლადაა შემონახული. ამ ამბებს ბევრ სხვა კარგ მოგონებასთან ერთად ძალიან ხშირად ვიხსენებთ...

იციან თუ არა ქართველი რომ ვარ? რა თქმა უნდა, ყველა ჩემმა კლიენტმა და თანამშრომელმა იცის. ამას ყოველთვის ღიად ვამბობ და მიხარია, როცა საქართველოზე საუბრით მათ დაინტერესებას იოლად ვახერხებ. ეს ნიუ იორკია. აქ უცხო ქვეყანაში დატოვებული წარსული არავის უკვირს. მაგრამ თემა - საქართველო მაინც ყოველთვის შთამბეჭდავია ხოლმე მათთვის“.

გოგა

გოგა ძინას ქმარია. ისინი ერთად 1997 წლიდან არიან, ანუ უკვე ათი წელია. გოგა აქამდე განზრახ არ ვახსენე - უოლ სტრიტულ ტენდენციას ბრმად მივყევი, ღერძად მეც ეს ინდუსტრია ავიღე და ძინას ოჯახი კი, ამასობაში დამეჩაგრა. მით უმეტეს, რომ სტრიტის სტანდარტი - სამსახურია უმნიშვნელოვანესი - დღე-ღამის 24 საათზე არ ვრცელდება. ეს სამსახურში წარსადგენი პოზიციაა, ისე კი, როგორც თვითონ ამბობს, გოგასთან ურთიერთობა მისთვის გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანია. „ეს უბრალოდ, ურთიერთგაგების ამბავია. გოგას მოსწონს ის, რასაც ვაკეთებ. ამიტომ, თუ სახლში რამე პრობლემით ვბრუნდები, ან დაღლილი ვარ და ვამბობ, სამსახურიდან წამოვალ-მეთქი, გოგა ნამდვილ თერაპიას მიტარებს: ბევრს მელაპარაკება, ათას რაღაცას მიხსნის და ყველაზე შესაფერის დარიგებას მაძლევს. თან ამ დროს აბსოლუტურად გულწრფელია ხოლმე იმიტომ, რომ გოგას უფრო აღმოაჩნდა ის მსოფლმხედველობა, რაც სტრიტზეა გამეფებული და რასაც მე, მხოლოდ გარკვეული დროის შემდეგ შევეგუე“.

თვითონ გოგა მხატვარია, მანჰეტენზე, ერთ-ერთ სტუდიაში დიზაინერად მუშაობს, საკმაოდ წარმატებული დიზაინერია და საქმე თვითონაც თავზესაყრელი აქვს. ამიტომ სამსახურის შემდეგ, ოჯახური განხილვების საგანი ხშირად სამსახური და განვლილი დღე ხდება - თავისი პრობლემებით და მიღწევებით.

„ჩვენ კარგი მეგობრები ვართ. ნიუ იორკში, სადაც ბოლო დროს სულ უფრო მეტად დგება ეჭვქვეშ ოჯახური ფასეულობები, მონოგამიის აუცილებლობა და ერთგულება, ჩვენ ამ ფასეულობებს ვიცავთ და მის დარღვევაზე არც ვფიქრობთ. ამასაც ჩემს ქართულ წარსულს ვუმადლი. ოჯახის პატივისცემა ორივეს, მეც და გოგასაც, საქართველოდან გამოგვყვა მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრების ყველაზე შეგნებული ნაწილი ორივემ აქ გავატარეთ, ფაქტობრივად, ერთად გავიზარდეთ და ერთმანეთი გავზარდეთ, ალბათ, ამიტომ არ ვკარგავთ ერთმანეთთან სიახლოვის შეგრძნებას...“

ოცნება სტრიტის მიღმა

ინდექს დერივატივებით ვაჭრობას ძინა კონტრაქტის გათვალისწინებით სამ წელიწადს აპირებს. შემდეგ ინდუსტრიაში კიდევ ერთი ამდენი დრო დარჩება, მერე კი სტრიტზე კარიერის დამთავრება სურს: „აი, მაშინ დაიწყება ჩემი ოცნების ახდენა. ახლანდელ ფინანსურ მდგომარეობას შეჩვევის შემდეგ შეიძლება ცოტა გამიჭირდეს სხვა საქმის დაწყება, მაგრამ ვიმედოვნებ, იმის საშუალება მექნება, რომ მერე უდარდელად მივყო ხელი ყველაზე საყვარელ საქმეს - უნივერსიტეტს. მოვიპოვებ დოქტორის ხარისხს და რომელიმე უნივერსიტეტში ახალგაზრდებს კონსტიტუციურ სამართალს ვასწავლი. მგონი, რომ კარგი პროფესორი ვიქნები იმიტომ, რომ ჩემი ერთი აიდაჰოელი პროფესორის წყალობით, ვიცი, როგორი უნდა იყოს კარგი პედაგოგი. ამ პროფესორთან დღემდე მაქვს მიმოწერა. მეც მასავით მინდა, სტუდენტებს ვასწავლო, რომ სამყაროს და საკუთარი ცხოვრების შეცვლა შეიძლება, მთავარია ენთუზიაზმი და მონდომება. მართლა ძალიან მომენატრა ის იდეალიზმი, რაც ადამიანს მხოლოდ სტუდენტობის პერიოდში აქვს. მე ეს იდეალიზმი, დიდი ხანია დავკარგე, სტუდენტებთან ურთიერთობით კი იდეალისტურ გარემოსთან აღვადგენ კონტაქტს და იდეალისტ ადამიანებთან მექნება ურთიერთობა... სწავლა ყველგან და ყველაფრით შეიძლება - წიგნებშიც და რეალურ ცხოვრებაშიც, მაგრამ მე ყოველთვის წიგნებით სწავლა მიტაცებდა - ალბათ, ეს არის ჩემი დაფარული იდეალისტური მხარე, რომელსაც დღეს ვერ ვავლენ და რომელსაც თავს რამდენიმე წელიწადში აუცილებლად მივუძღვნი!“

ავტორი: ნინო ლომაძე
ფოტო: ნიკო ტარიელაშვილი
ვიზაჟი: Professional Make-Up Studio
მაიკო ღოლიჯაშვილი

30 სექტემბრიდან 7 ოქტომბრადმე, თბილისის ვანო სარაჯიშვილის სახელობის კონსერვატორია დაარსებიდან 90 წლის თავს აღნიშნავდა. დიდი დარბაზის სცენაზე ერთმანეთს კონსერვატორიის ყოფილი სტუდენტების რამოდენიმე თაობა შეხვდა. უფროსი „კურსდამთავრებულების“ უმეტესობას უჩვენოდაც კარგად იცნობთ, ამიტომაც მომდევნო გვერდებზე შედარებით უცნობ და წარმატებულ მუსიკოსებს წარმოგიდგენთ. ასეთები ცხრაზე გაცილებით მეტნი არიან. უბრალოდ, დახუნძლული საკონცერტო პროგრამისა და კიდევ უფრო გადატვირთული პირადი განრიგების ფონზე ჩვენ სულ ცხრა მათგანს შევხვდით. აი, ისინიც:

მარიკა გულორდავა (სოპრანო)

მარიკა ჯერ თბილისის ვანო სარაჯიშვილის სახელობის სახელმწიფო კონსერვატორიის მეოთხე კურსის სტუდენტია. თუმცა, უკვე რამდენიმე წელია, კონსერვატორიისა (საოპერო სტუდიის) და ოპერისა და ბალეტის თეატრის საოპერო დადგმებში და კონცერტებში აქტიურად მონაწილეობს. გახლავთ საქართველოს მუსიკოს-შემსრულებელთა IV კონკურსის პირველი პრემიის მფლობელი, მსტისლავ როსტროპოვიჩის ფონდის პრიზიორი და პეტრე ჩაიკოვსკის სახელობის საერთაშორისო კონკურსის პრიზიორი.

ერთი თვის წინ, ესპანეთში მონსერატ კაბალეს სახელობის ვოკალისტთა საერთაშორისო კონკურსზე გაემგზავრა. უკან კი პირველი ადგილით და უამრავი ახალი შემოთავაზებით დაბრუნდა.

ასე რომ, დღეს მსოფლიო ოპერის თეატრებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებს და ამავე დროს, სწავლას განაგრძობს. უახლოეს მომავალში რუსეთსა და იაპონიაში აპირებს გამგზავრებას. იცით, რა უთქვამთ მარიკაზე კაბალეს კონკურსზე დიდ მაესტროებს? მგონი, ოცდამეერთე საუკუნის მარია კალასი აღმოვაჩინეთო.

თემურ ბუხნიკაშვილი (ფაგოტი)

სახელმწიფო კონსერვატორიაში საკრავებიდან ყველაზე მეტად ფაგოტმა მოხიბლა. რა ვიცი, ჟღერადობა აქვს სხვანაირიო, ამბობს. მე კიდევ მგონია, ყველა ინსტრუმენტალისტი ამას გიპასუხებთ. თემური 1997-98 წლებში ორგზის გახდა ვლადიმირ სპივაკოვის სტიპენდიანტი, 1999 წელს კი მუსიკოს-შემსრულებელთა მეორე რესპუბლიკური კონკურსის ლაურეატი. თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიის დამთავრების შემდეგ სწავლა მიუნჰენის მუსიკისა და თეატრის უმაღლეს სასწავლებელში განაგრძო და 2004 წელს მაგისტრის წოდება მოიპოვა. თბილისში სწავლის პერიოდში თბილისის სიმფონიურ ორკესტრში მუშაობდა სოლისტად. 2001 წლიდან კი აქტიურად თანამშრომლობს მიუნჰენის ფილარმონიის ახალგაზრდულ ჯგუფთან. ის ასევე მიუნჰენის კამერული ორკესტრისა და ბაიერის სახელობის ორკესტრის მიწვეული მუსიკოსია.

ალა სიმონიშვილი (სოპრანო)

1990 წელს თბილისის კონსერვატორიას ოზიმოს აკადემიის ერთ-ერთი დირექტორი ვენანციო სორბინი ეწვია. მაესტრომ ვოკალური ფაკულტეტიდან რამდენიმე სტუდენტს მოუსმინა და მათგან ოთხს ოზიმოს აკადემიაში სწავლის გაგრძელება შესთავაზა. ერთ-ერთი ალა სიმონიშვილი გახლდათ. ასე მოხვდა პირველად იტალიაში, ულამაზეს ქალაქ ოზიმოში, სადაც დღემდე ცხოვრობს და აქტიურ საკონცერტო და პედაგოგიურ საქმიანობას ეწევა. ოზიმოს აკადემიის გარდა ასწავლის რენატა ტებალდისა და მარიო დელ მონაკოს სახელობის და გუბიოს აკადემიებში, სადაც ამჟამად სრულიად განსხვავებული სასწავლო პროგრამის, საოპერო ლაბორატორიის ჩამოყალიბებას გეგმავს. სიმღერით კი ყველგან მღერის, ევროპისა და ამერიკის, იაპონიის ცნობილი თეატრების საოპერო დადგმებსა და ფესტივალებზე ოპერის მიწვეული მსახიობია. მის რეპერტუარში ოცდახუთზე მეტი ოპერაა. ბელკანტისტი ვარო, ამბობს. თუმცა, თანამედროვე მუსიკასაც სიამოვნებით მღერის.

თბილისში წელიწადში ორჯერ მაინც ჩამოდის და კონსერვატორიაში ახალგაზრდა კოლეგებისთვის მასტერკლასებს მართავს. სამომავლო გეგმები ჯერ-ჯერობით ისევ იტალიას უკავშირდება, თუმცა თბილისის კონსერვატორიასთან აქტიური თანამშრომლობის გაგრძელებას აპირებს.

ქეთევან ქემოკლიძე (მეცო-სოპრანო)

ცოტა გვიან მივხვდი, სინამდვილეში რა მინდოდაო, მითხრა. ჯერ საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების ბაკალავრიატი, მერე კი მაგისტრატურა დაუმთავრებია. მოგვიანებით, თბილისის ვანო სარაჯიშვილის სახელობის სახელმწიფო კონსერვატორიაში ვოკალზე განაგრძო სწავლა. 2007 წელს ბელვედერის (ვენა) კონკურსზე, ქეთი ლა სკალას სამხატვრო დირექტორს, ლუკა ტარჯეტის შეხვდა და მისი მოთხოვნით მილანის ლა სკალას თეატრთან არსებულ უმაღლეს საოპერო დახელოვნების აკადემიაში უგამოცდოდ ჩაირიცხა.

ქეთევან ქემოკლიძე გახლავთ ტულუზის საერთაშორისო კონკურსის გრანპრის (საფრანგეთი), ბელვედერის (ავსტრია), ვინიასის (ესპანეთი), ობრაზცოვას (რუსეთი) სახელობის საერთაშორისო კონკურსების ფინალისტი და სპეციალური პრიზების მფლობელი.

ლა სკალას სცენაზე მისი დებიუტი მენდელსონის „ზაფხულის ღამის სიზმარში“ შედგა. მერე მოყვა შტრაუსის „სალომე“, „ასკანიო ალბაში“, მასნეს „მანონი“, ბარსელონას ლისეუს თეატრში ვერდის „ოტელოს“, როსინის „სევილიელი დალაქის“ პარტიები. მომავალი სეზონიც უკვე დატვირთული აქვს, ლა სკალას მერე მენჰირის მუსიკალურ ფესტივალზე გაემგზავრება და მალერის ვოკალური ციკლიდან „სიმღერები გარდაცვლილ ბავშვებზე“ იმღერებს.

გიორგი გვანცელაძე (ჰობოი)

გიორგი ჰობოისტია. თბილისის კონსერვატორიის მერე სწავლა მიუნჰენის რიხარდ შტრაუსის სახელობის კონსერვატორიაში და მუსიკისა და თეატრის უმაღლეს სასწავლებელში განაგრძო.

დღესაც გერმანიაში ცხოვრობს და პროფესიულ მოღვაწეობას ძირითადად იქ ეწევა. მუსიკისა და თეატრის უმაღლესი სასწავლებლის შემდეგ მუშაობა ფრანკფურტის ოპერის თეატრში დაიწყო, სოლისტად. ამჟამად ზალცბურგის უნივერსიტეტ „მოცარტეუმში“ ასპირანტურაში აგრძელებს სწავლას. უკვე რამდენიმე ჯილდო აქვს: 2001 ფრანსუა ლელუს სახელობის კონკურსის გამარჯვებულია (საჩუქრად გადაეცა სპეციალური Marigaux ფირმის ინსტრუმენტი); საქართველოს მუსიკოს-შემსრულებელთა III კონკურსის I პრემიის ლაურეატი (ჩასაბერ საკრავებში); საქართველოს პრეზიდენტის, Daad-ის, ვლადიმირ სპივაკოვის, ლიანა ისაკაძის, გია ყანჩელის სახელობის კონკურსების სტიპენდიანტი.

მაია ჩიხრაძე (მეცო-სოპრანო)

მაია ჩიხრაძე თბილისის კონსერვატორიის იმ ოთხ სტუდენტთაგანი გახლავთ, ვინც 1991 წელს ოზიმოს აკადემიის დირექტორის მიწვევით იტალიაში სასწავლებლად გაემგზავრნენ. მაია უკვე აკადემიაში სწავლის პერიოდში აქტიურად ჩაება იქაური ოპერის თეატრის ცხოვრებაში, მონაწილეობდა სხვადასხვა სპექტაკლებსა და კონცერტებში ევროპის თეატრებში, ხშირად გამოდიოდა ფესტივალებსა და კონკურსებზე. მოგვიანებით, კალის საოპერო დახელოვნების და პეზაროს რენატა ტებალდისა და მარიო დელ მონაკოს სახელობის აკადემიებში პედაგოგიური მოღვაწეობაც დაიწყო.

გახლავთ ჯაკომო ლაური ვოლპის სახელობის 27-ე, ტოტი დალ მონტეს სახელობის საერთაშორისო კონკურსების გამარჯვებული, კარმენის როლის საუკეთესო შემსრულებლის კონკურსის პრიზიორი.

თბილისში ერთი წლის წინ დაბრუნდა. თითქოს ბევრი არც უფიქრია, უბრალოდ, ადგა და წამოვიდა. „შეიძლება ბანალურად მოგეჩვენოთ, მაგრამ აქ მართლა საშინელმა ნოსტალგიამ ჩამომიყვანა. რენატა ტებალდისა და მარიო დელ მონაკოს სახელობის აკადემიაში დღემდე ფიქრობენ, რომ დავბრუნდები. აქ უკვე უამრავი მოსწავლე მყავს, საქმეს სერიოზულად მოვეკიდე და ჩემი სამომავლო გეგმებიც თბილისის კონსერვატორიას უკავშირდება. ერთი სიტყვით, ასე გადავწყვიტე - ვრჩები.“

ლევან ცხადაძე (კლარნეტი)

მუსიკოსობა რომ გადაწყვიტა, არქიტექტურულზე სწავლობდა, თანაც მესამე კურსზე. ადგა და კონსერვატორიაში ჩააბარა. სულაც არ წყდება გული, სხვა რამის კეთება ვერც კი წარმომიდგენიაო, ამბობს.

თბილისში ცოტა ხნით დარჩება, მერე ისევ ამსტერდამში გაემგზავრება. იქ პიანისტ მეუღლე, ნინო გვეტაძესთან და პატარა ქალიშვილთან ერთად ცხოვრობს. სწავლობს ამსტერდამის კონსერვატორიაში, ხარმენ დე ბოიეს კლასში და სხვადასხვა ორკესტრებთან ერთად სოლო და კამერული მუსიკის კონცერტებში მონაწილეობს.

ლევან ცხადაძე გახლავთ საქართველოს პრეზიდენტის (2002) და ელიზაბეტ ლეონსკაიას სტიპენდიატი, ასევე ფრანსუა ლოლოს სახ. კონკურსის დიპლომანტი (2003), სადაც სპეციალური პრიზის სახით გადაეცა ცნობილი კლარნეტისტის პოლ მეიერის ინსტრუმენტი.

დაბრუნებას მალე აპირებს, ასე ამბობს, მინდა ჩემი აქ მიღებული ცოდნა და გამოცდილება ჩემს შემდეგ თაობას გადავცეო. „არც ის მინდა, ევროპელ კოლეგებთან ურთიერთობა რომ გავწყვიტო, მინდა მათთან თანამშრომლობა მომავალშიც გავაგრძელო, მოკლედ ვნახოთ.“

ნინო მაჩაიძე (სოპრანო)

დღეს უკვე პროფესიონალი ოპერის მსახიობია, მსოფლიო თეატრებთან რამდენიმე წლით ადრე აფორმებს კონტრაქტებს და საოპერო პარტიებსაც თავად ირჩევს. სტაბილურ სოლისტად მუშაობაზე უარი განაცხადა. ასე ურჩევნია, მსოფლიოს გარშემო იმოგზაურებს და ხან ლონდონის კოვენტ გარდენს ეწვევა, ხანაც ნიუ იორკის მეტროპოლიტენ ოპერას, ან სულაც ისევ მილანის ლა სკალას დაუბრუნდება. ერთი სიტყვით, 2010 წლის ჩათვლით განრიგი უკვე შედგენილდატვირთული აქვს.

თბილისის ვანო სარაჯიშვილის სახელობის სახელმწიფო კონსერვატორიის დამთავრების შემდეგ ოთხი კონკურსის პრიზიორი გახდა: ათენი - 2000, თბილისი; დელფიური თამაშები - 2002, ბრიანსკი - ოქროს მედალი; ბელა ვოჩე - 2003, მოსკოვი, I პრემია; ლეილა გენჯერის კონკურსი - 2006, სტამბული, I პრემია.

2005 წელს, მილანში ლა სკალას თეატრთან არსებულ საოპერო დახელოვნების აკადემიაში ოთხასკაციანი კონკურსი გაიარა და ჩაირიცხა. სწავლის დროს ლა სკალას ოპერაში დონიცეტის „პოლკის ქალიშვილში“ მარიას, მოცარტის „ასკანიო ალბაში“ სილვიას, ვერდის „რიგოლეტოში“ ჯილდას პარტიები შეასრულა.

ამჯერად, თბილისიდან ისევ იტალიას უბრუნდება მილანის ლა სკალას, პიკოლა სკალას, კარლო ფელიჩეს, რეჯიო დე პარმას თეატრებში დონიცეტის, მოცარტის, ბელინის, ვერდის და პუჩინის ოპერებში მთავარ პარტიებს შეასრულებს. მერე მოყვება: ლონდონის კოვენტ გარდენი, მიუნხენის შტატსოპერა, ბარსელონას ლისეუ, ნიუ იორკის მეტროპოლიტენ ოპერა...

ისე, ნინო 24 წლისაა.

სულხან გველესიანი (ბარიტონი)

თბილისის ვანო სარაჯიშვილის სახელობის სახელმწიფო კონსერვატორია 1998 წელს დაამთავრა. გახლავთ 1999 წლის მუსიკოს-შემსრულებელთა რესპუბლიკური კონკურსის დიპლომანტი. 2000 წელს კი - ბიულბულის სახელობის ვოკალისტთა საერთაშორისო კონკურსის ლაურეატი. ისე, კონკურსები და ფესტივალები დიდად არ მიყვარსო, ამბობს. ჩემთვის წარმატების ყველაზე უტყუარი საზომი მაყურებლის რეაქციააო. ამიტომაც, ჯერ-ჯერობით აქტიურად მხოლოდ თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრისა და სახელმწიფო კონსერვატორიის (საოპერო სტუდიის) სცენებზე მოღვაწეობს. შესრულებული აქვს ცამეტი მთავარი პარტია „აიდაში“ - ამონასროს, „რიგოლეტოში“ - რიგოლეტოს, „ტრუბადურში“ - დი ლუნას, „ტრავიატაში“ - ჟორჟ ჟერმონის, „ბალ-მასკარადში“ - რენატოს, „დონ კარლოსში“ - როდრიგო დი პოზას, „დონ პასკუალეში“ - მალატესტას, „აბესალომ და ეთერში“ - მურმანის პარტიები. თბილისის ოპერის თეატრის 2004 -2005 სეზონზე მიენიჭა წლის საუკეთესო მომღერლის სტატუსი.

საერთაშორისო ასპარეზზე გამოჩენასაც ახლო მომავალში გეგმავს. „ახლა ვხვდები, დროა, ქვეყნის საზღვრებს გავცდე და მსოფლიო საოპერო გამოცდილებას უფრო ახლოს გავეცნო. ისე, ძალიან მიჯაჭვული ადამიანი ვარ, მიჭირს ჩემი სივრცის, გარემოს დიდი ხნით დატოვება. თუმცა, როგორ გითხრათ, უკვე მიდის მოლაპარაკებები გერმანიის და ამერიკის თეატრებთან. თუ ეს ჩემს საქმეს დაჭირდება, რა გაეწყობა, მომიწევს წასვლა.“

ავტორი: ნინო ბექიშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე. პირადი არქივი

ჩვენ თუ ქრისტიანობაზე გვაქვს პრეტენზია, გააზრებული უნდა გვქონდეს, რომ ყველა ადამიანი ღვთის სახედ და ხატად არის შექმნილი და მას ასევე უნდა მოვეკიდოთ: სიყვარულით, პატივისცემით, თანაგრძნობით... თუ ვინმე ფიქრობს, რომ თავისი რწმენა სხვის რწმენაზე მეტია, დაე, მან ეს ადამიანისადმი სიყვარულით და პატივისცემით გამოხატოს და არა სიძულვილით, დამცირებითა და ჩაგვრით. ეს ბორკილი უკვე კარგა ხანია კისერს უხეხავს ჩვენს საზოგადოებას.

მთავარეპისკოპოს მალხაზ სონღულაშვილის სამოძღვრო სიტყვიდან

მალხაზ სონღულაშვილი ბაპტისტურ-ევანგელური ეკლესიის მთავარეპისკოპოსია საქართველოში, მაგრამ გრძელი წვერით, იასამნისფერი ანაფორით, ხის კვერთხითა და სანდლებით, ბიბლიურ მღვდელმთავარს უფრო ჩამოჰგავს, ვიდრე პროტესტანტ მღვდელმსახურს. ვეკითხები, რატომ შეიმოსეთ ასე, ბიბლიური, არქაული იერი გაქვთ-მეთქი. ჯერ გულიანად იცინის და მერე მპასუხობს:

- ცხოვრება გაცილებით მრავალფეროვანია, ვიდრე ჩვენი სტერეოტიპები. სანამ ერთმანეთს შეხვდებიან, სანამ სხვადასხვა რელიგიისა და კულტურის ადამიანები ერთმანეთს გაიცნობენ, ყოველთვის ამ დამკვიდრებული სტერეოტიპებით სარგებლობენ. სიმართლე გითხრათ, ეს „ბიბლიური“ იერი მსიამოვნებს კიდეც, იმიტომ, რომ ბევრ ადამიანს სტერეოტიპის დანგრევაში ეხმარება. სხვათა შორის, ორივეგან, ტრადიციული ეკლესიის მხარეს და პროტესტანტული ეკლესიის მხარესაც.

გულღია და კეთილგანწყობილი მასპინძელია. რასაც მკითხავთ, ყველაფერს მოგიყვებითო, ღიმილით მეუბნება. თავიდან კი მთხოვს, ჩემს შესახებ მოვუთხრო ორიოდ სიტყვა. კარგი ჟესტია, ჩანს, აინტერესებს ადამიანი, რომელიც მის წინ ზის და რომელსაც უნდა ესაუბროს. სოფელ დიღომში ვართ, გასული საუკუნის შუა წლებში აშენებულ დიდ სახლში. ოთახში იმდენი საინტერესო და ძვირფასი წიგნია მიმოფანტული, ძირითადად უცხოური გამოცემები, რომ ძალიან მინდა, თავი შევიკავო, მაგრამ თვალები მაინც გამირბის მათკენ. ეს მთავარეპისკოპოსის მშობლიური სახლია, აქ გაიზარდა და დღესაც აქ ცხოვრობს. მეოთხე თაობის ევანგელური მორწმუნეა, მათ ოჯახში რწმენა ყოველთვის ძალიან მნიშვნელოვანი ყოფილა. მამა ღვთისმსახური ჰყავდა - ჯერ დიაკონი, შემდეგ ხუცესი, ბოლოს კი - თბილისის რეგიონის ეპისკოპოსი. 60-იან წლებში დაიბადა, მაშინდელ საბჭოთა კავშირში, მგზნებარე ათეიზმის წლებში. მაშინ მათ ოჯახს სოციალურადაც უჭირდა, ეკონომიკურადაც და თანაც, ეს რელიგიური დევნის დროც იყო. მშობლებს სოფლის საბჭოში იბარებდნენ და თუ რწმენას არ მოიშლიდნენ, შვილების ჩამორთმევით ემუქრებოდნენ.

- რელიგიის პირველ გაკვეთილებს ბებია მიტარებდა - უბირი ქალი, მართალია, კანდელაკი იყო, რელიგიურ ოჯახში გაიზარდა, მაგრამ ისე მოხდა, რომ წერა-კითხვა გვიან ისწავლა, ბიბლიას გატაცებით კითხულობდა, სწავლობდა და სხვებსაც ასწავლიდა. ძალიან მალე ეს ქალი ჩემთვის „ბიბლიის ქალად“ იქცა. ბებია ბიბლიის გმირების ამბების მიყვებოდა, დედაჩემი კი - საერო ზღაპრებს, წიქარას, სიზმარას, წითელქუდას. მაშინ არ მესმოდა, რით განსხვავდებოდნენ, ვთქვათ, წიქარას გმირები ბიბლიური გმირებისაგან. ეს ჩემთვის ერთი სამყაროს ნაწილი იყო, ერთდროულად ვეცნობოდი ორივეს. მოგვიანებით, თავისთავად ცხადია, გავაცნობიერე, რომ ეს სხვადასხვა რამ იყო. აღმოვაჩინე, რომ ის, რასაც ბებია მიყვებოდა, იყო ძალიან ძველი, იყო ძალიან მნიშვნელოვანი არა მარტო ჩემთვის, სხვებისთვისაც. გარდა კანონიკური ბიბლიური ტექსტებისა, წარმოდგენა არა მაქვს საიდან, მაგრამ ბებიამ აპოკრიფული სახარებებიც იცოდა, იესოს ბავშვობის დროინდელი ამბები და გადმოცემები. ამ სამყაროში გავიზარდე. თანაც, ოჯახში ყოველთვის იყო იმაზე საუბარი, რომ ქართული ბიბლია არა გვაქვს, არა გვაქვს ბიბლია თანამედროვე ქართულ ენაზე, ბიბლია, რომელსაც ყველა გაიგებს. მაშინ, ცხადია, არ მესმოდა, რას ნიშნავდა ეს „ბიბლიის არქონა“ და წერა-კითხვა რომ ვისწავლე, გადავწყვიტე, ქართული ბიბლია დამეწერა. ბებიას ვთხოვე სახარება, რომელიც ბევრი კითხვისა და ხმარებისგან ძალიან გაცვეთილი იყო, დავიდე წინ და გადმოწერა დავიწყე. ძალიან მალე მომწყინდა, დიდი ასოებით ძლივს ვწერდი და ვწვალობდი, მაგრამ ბავშვობიდანვე ჩაისახა ჩემში, რომ ბიბლიის არარსებობა იყო ძალიან მნიშვნელოვანი ნაკლი ჩვენს გარემოში, ჩვენს ეკლესიაში, ჩვენს ქვეყანაში. მოგვიანებით, როცა დადგა დრო და საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ბიბლიის სათარგმენლად მიმიწვია, ჩემთვის ეს დიდი პატივი იყო, და იმასაც მივხვდი, რომ ღმერთი მამზადებდა ამისთვის. როცა ძველ ენებს ვსწავლობდი, მაშინ ეს ჰობი იყო, ერთ მშვენიერ დღეს კი აღმოჩნდა, რომ ეს ცოდნა ძალიან მჭირდებოდა.

სკოლა სოფელ დიღომში დავამთავრე, ეს ძალიან ბედნიერი წლები იყო. სკოლის დამთავრების შემდეგ არქეოლოგიურ ექსპედიციაში წავედი ივრის ხეობაში, თიანეთში, 6-7 წლის განმავლობაში ყოველ ზაფხულს დავდიოდი იქ. მუშებად უბრალო მთიელები - ხევსურები, ფშაველები, მთიულები მუშაობდნენ, თიანეთი ხომ ძალიან ჭრელია მოსახლეობის მხრივ. ერთი-ორი ქისტიც იყო, ბევრი რამ ვისწავლე მათგან. როგორც სხვა ქვეყანაში წახვიდე და უცხო კულტურას ეზიარო, დაახლოებით ასეთი მნიშვნელობის იყო ჩემთვის მთის ხალხთან შეხვედრა. ვფიქრობ, რომ ბავშვობისას ბებიასთან ერთად ბიბლიის სწავლამ და მოგვიანებით, მთაში ყოფნამ, ყველაზე მეტად მომამზადა იმისთვის, რომ ვყოფილიყავი იქ, სადაც ვარ. ხშირად ვფიქრობ, ყველაზე ლამაზი წლები თიანეთში მაქვს გატარებული. ეს იყო აღმოჩენების წლები ლინგვისტური, ფოლკლორული, ადამიანური ურთიერთობების თვალსაზრისით. საოცარ ამბებს ყვებოდა ეს უბრალო ხალხი.

უნივერსიტეტში ისტორიის ფაკულტეტზე ჩააბარა, თან ყოველთვის აინტერესებდა ძველი ენები. მაშინ, საბჭოთა კავშირის დროს, ოფიციალურად მხოლოდ ორ ქალაქში შეიძლებოდა ებრაულის სწავლა, თბილისსა და მაშინდელ ლენინგრადში. აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტში ებრაულის კურსებზე შევიდა. ასწავლიდა ნისან ბაბალიკაშვილი, ცნობილი ებრაისტი. მამამისი თბილისის რაბინი გახლდათ, რელიგიური ოჯახიდან იყო. მეუბნება, რომ ამ კაცთან ურთიერთობისას სხვა ასპექტით, სხვა კუთხიდან დაინახა ბიბლიაც და ებრაული სამყაროც. პარალელურად, უნივერსიტეტში ძველ ბერძნულსა და ლათინურს სწავლობდა. ბუნებრივია, მოგვიანებით, ბიბლიის თარგმნისას ესეც გამოადგა. ჯერ კიდევ სტუდენტი, 23 წლისა, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ბიბლიის სათარგმნად მიიწვია, ისეთი ცნობილი მთარგნელების გვერდით, როგორებიც ზურაბ კიკნაძე, ბაჩანა ბრეგვაძე და ჯემალ აჯიაშვილი არიან. თავიდან არც სჯეროდა, რომ მათ გვერდით უნდა ემუშავა.

- ეს რეალობა აღმოჩნდა, დიდი მოწადინებით შევუდექი ამ საქმეს და დღესაც ვაგრძელებ, ბიბლიის თარგმნა ისეთი საქმეა, თუ დაიწყე, მერე მთელი ცხოვრება აგრძელებ, ებრძვი სიტყვებს, ფრაზებს, წინადადებებს. ვიღაცას აქვს ნათქვამი, მთარგმნელი ყველაზე ახლოს ეცნობა ტექსტს და ყველაზე გულდასმით კითხულობსო. საპატრიარქოს მიერ გამოცემულ ბიბლიაში რვა წიგნია ჩემი ნათარგმნი და ამის გარდა, ზურაბ კიკნაძესთან ერთად მთელი ტექსტის რედაქტორიც გახლდით. ასევე, ზურაბ კიკნაძე და მე 2001 წლის გამოცემის რედაქტორებიც ვართ. თარგმანის თეორიაში არსებობს ლიტერატურული და დინამიური თარგმანი. დღეს ევროპასა და მთელ მსოფლიოში საგანგებო ყურადღება ექცევა დინამიურ თარგმანს, რომელიც, გარკვეული თვალსაზრით, ფუნქციური თარგმანია. მისი მთავარი მიზანია არა ფორმის, არამედ შინაარსის გადმოტანა. მომავალი პროექტი, თუ გამჩენმა ინება, სწორედ დინამიური თარგმანი იქნება. ასევე თითქმის დასრულებული მაქვს I საუკუნის ადრექრისტიანული მამათა ცხოვრებისა და აპოკრიფული ტექსტების, მათ შორის „დიდაქეს“ თარგმანი.

მალხაზ სონღულაშვილის გვარი პირველად მაშინ გავიგე, როცა ერთი პატარა წიგნი მომხვდა ხელთ. ეს იყო კლაივ ლუისის „ნარნიას ქრონიკები“, „ლომი, ჯადოქარი და ტანსაცმლის კარადა“. შემოვისხამდი გვერდით შვილებს და ვუკითხავდი. მაშინ ძალიან მადლიერი ვიყავი იმ კაცისა, რომელმაც ეს წიგნი მშვენივრად გადმოაქართულა, თვითონაც ვისიამოვნე, „ნარნია“ მგონი, ერთადერთი წიგნი იყო, რომელიც ჩემს შვილებთან ერთად, მეც პირველად წავიკითხე და თანაც, ძალიან მომეწონა.