ВИОЛЕТТА АВЕТИСЯН
ДОКТОРАНТКА ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА ИЛЬИ
ЛЕКТОР ФАКУЛЬТЕТА НАУКИ И ИСКУССТВА ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА ИЛЬИ

Нашедший сокровище часто теряет в нём себя.¹

Тема клада, сокровищ, „лёгких денег“, неожиданного богатства интересовала человечество во все времена. Ещё в 195-191 гг. до н. э. первый римский комедиограф Тит Макций Плавт написал пьесу „Клад“, сюжет которой построен на том, что главный герой находит горшочек с золотом.

Эта тема так же раскрыта в фольклоре многих народов мира. Но особенно она проявилась в эпоху ослабления феодализма и зарождения капитализма.

Блеск „золотого идола“ затронул гений Бальзака, что привело к написанию им бессмертных произведений под названием „Человеческая комедия“. В своих книгах Бальзак показывает с каким разъярением нападают друг на друга люди жаждующие завладеть золотом. Жёлтая демоническая сила золота вдохнула волчью выдержку и беспощадность в героев Джека Лондона [1, 75].² Жажда денег убила искусство художника Чарткова в повести Гоголя „Портрет“. Желание лёгкой наживы довело до сумашествия героя „Пиковой дамы“ Пушкина, и т. д.

Эта тема так же находит своё отражение в американской и грузинской литературе XX века.

Джон Стейнбек (1902-1968 гг.) и Демна Шенгелая (1896-1980 гг.) - два известных писателя одной эпохи. Большинство своих книг они написали в первой половине XX века. Произведения обоих писателей относятся к критическому реализму, утвердившемуся в американской и грузинской литературе в начале прошлого столетия.

Огромное влияние на Стейнбека оказала роскошная природа его родного края - Калифорнии, писатель воспел её почти во всех своих произведениях; взаимодействие природы и человека - один из главных лейтмотивов всех его книг, даже более того - это тема его творчества [4, 6]. Тоже самое можно сказать про Шенгелая, действия большей части произведений которого развёртывается в Западной Грузии, а именно в Колхиде, где родился сам автор.

Оба писателя показывают в своём творчестве не только взаимодействие природы и человека, но и взаимодействие общества и человека. Но между этими писателями есть одно радикальное различие; Д. Шенгелая, как и его герой, жил в социалистической стране, тогда как Дж. Стейнбек жил в капиталистической Америке, и рассказывал он в своих книгах о судьбе человека в капиталистическом обществе. Несмотря на вышеуказанный факт, между повестью Стейнбека „Жемчужина“ (1945 г.) и повестью вышеуказанный факт, между повестью Стейнбека „Жемчужина“ (1945 г.) и повестью--Шенгелая „Клад“ (1958 г.) существует очевидное сходство, которое стирает границы между творчеством, на первый взгляд, двух абсолютно разных писателей.

Действие „Жемчужины“ происходит на протяжении трёх-четырёх дней, а в повести „Клад“ рассказывается о двух неделях из жизни главных героев. Но специфические особенности фабулы каждого из этих произведений, вместе со свойсвенным ей в определённой степени элементом условности, отнюдь не лишают её широты художественного обобщения, не заглушают её остросовременного звучания [2, 54]. В обеих повестях, с психологическим давлением, изложена большая человеческая трагедия.

Сюжеты книг строятся на том, что главный герой; у Стейнбека - искатель жемчуга Кино, а у Шенгелая - это крестьянин Саулия, находит огромную жемчужину, или как во втором случае - клад. И в одной, и в другой повести неожиданная находка воспринимается героями как шанс разбогатеть, а точнее - выбраться из бедной, суетной жизни.

Как же удивительно схожа жизнь Кино и Саулии!

Оба героя встают с восходом солнца, и идут один на море - ловить жемчуг, а другой на поле - копать землю. У обоих есть любимые жёны; у Кино - Хуана, а у Саулии - Фунду. Эти женщины, так же, как и их мужья трудятся непокладая рук, потому что иначе никак нельзя,- иначе их семьям не выжить. Они живут в хижинах- землянках,- одни в дощатой, другие в тростниковой. В их хижинах очагом служит костёр, который женщины разжигают на земле для того, чтобы приготовить кукурузные лепёшки и фасоль.

У Кино, в отличие от Саулии, есть „Песнь семьи“, которую он слышит, когда смотрит на свою жену Хуану и маленького сына Койотито. Эта „Песнь“ помогает ему жить и бороться с бедностью, которая повсюду преследует его семью.

Герой Шенгелая - Саулия тоже слышит „Песнь“, но это „Песнь“ его народа. Зов „Одойа“, который повторяют люди работающие на полях, ободряет их, даёт им почувствовать единство трудящегося народа. Но „труд вообще утратил для него цену, потерял всякий смысл“ [5, 49] как только он находит золото. Коллективизм теряет для Саулии всякое значение. Люди, которые совсем недавно были для него друзьями, которых связывало общее дело - труд и любовь к родной земле, теперь воспринимаются им как враги: „Саулия никому на свете не мог довериться, даже Фунду! Какие там друзья, когда даже любимая жена кажется ему врагом“ [там же, 42]. Страх охватывает его, надевает на него оковы и делает его бессильным. Саулия, подобно герою повести „Жемчужина“ - Кино, чтобы защититься „от всяких посягательств“, постепенно „заковывал себя в броню - один против всего мира“ [3, 637]. Вслед за страхом приходит гнев, вызванный обидой за свою „несложившуюся“ жизнь. Саулия теряет связь с землёй,- он теряет опору, и в итоге летит в бездну недоверия, страха, гнева и безумия. В этот момент наступает глубокий психологический кризис главного героя „Клада“. Всё, что, совсем недавно, было для него родным и любимым постепенно отдаляется от него и становится теперь препятствием для счастливого существования. Радость и надежда на светлое будущее исчезают у Саулии бесследно, а на их место приходит понимание безвыходности положения, в котором он находится: „Господи, за что такую адскую муку ты мне послал!“ [5, 31], - кричит в отчаянии Саулия. Это состояние в итоге доводит героя повести „Клад“ до избиения своей беременной жены, что впоследствии становится причиной её смерти.

Герой Шенгелая найдя клад, замыкается в себе и постепенно сходит с ума, потому что он изначально знал, что не сможет распоряжаться найденным кладом по собственной воле. Саулия не мог потратить золото на покупку земли, что являлось самым ценным и желанным для крестьянина; у него не было права „стать владельцем поместья“ [5, 30]. Герой Шенгелая не мог пойти против устоев социалистического строя, частью которого он являлся. По закону Саулия должен был сдать найденный клад государству.

Герой Стейнбека же, поймав „жемчужину - самую большую в мире“ [3, 632], не скрывает своей радости от окружающих его людей. Кино открыто радовался желанной жемчужине. Он видел в ней светлое будущее своей семьи. Кино представлял, что после продажи жемчужины, у него появятся деньги и у него будет возможность обвенчаться с женой, купить себе и жене с сыном одежду, и наконец самым желанным и важным для него было - отдать сына в школу, когда тот подрастёт. Кино мечтал о том, чтобы его сын научился читать и рассказал своим родителям о том, что написано в книгах: „он выучит цифры, и тогда мы станем свободными людьми, потому что он будет всё знать, а от него и мы всё узнаем“ [3, 635], - говорит Кино.

Кино рассказывал о своих планах во всеуслышание, потому что, как мы считаем, многие годы пренебрежительного отношения к его народу (порабощённому чужеземцами) и к его семье заставлют его не скрывать своё счастье, а наоборот сказать на весь мир, что он со своей семьёй станет полноправным членом общества, и впредь они не будут жить как отшельники и изгои этого общества. Людям живущим в городе, которые говорят и мыслят только на языке денег придётся принять семью Кино в свой богатый и алчный мир из „кирпичных и каменных домов“ [там же, 623].

И Джон Стейнбек и Демна Шенгелая показывают в своих повестях героинь, которые, несмотря ни на что, поддерживают своих мужей.

Героиня Стейнбека подвергается избиению мужем, когда она хочет избавиться от жемчужины - выкинуть её обратно в море, потому что Хуана понимает, что эта жемчужина подвергает опасности всю её семью. Но, несмотря на побои, она не перестаёт поддерживать своего мужа, наоборот Хуана всеми силами борется за будущее, а впоследствии за жизнь своей семьи. Хуана, вместе с Кино, мужественно принимает удары судьбы; из-за жемчужины её муж убивает человека, они лишаются крова (их хижина, в результате поджога, сгорает до тла), затем они обращаются в бегство, и в итоге их маленького сына убивают преследовавшие их люди.

Героиня повести Шенгелая - Фунду, увидя золото, которое нашёл Саулия, пытается уговорить его сдать клад. Она не видит в этом золоте никакого смысла и тем более - счастья, потому что место труженика на поле,- таковой являлась идеология социалистического общества.

Фунду, так же, как и Хуана терпит побои, когда хочет защитить свою семью от опасности. В итоге малыша Хуаны - Койотито безжалостно подстреливают, как детёныша койота, а героиня Шенгелая умирает, будучи беременной, в результате побоев, нанесённых ей мужем.

Надо отметить, что оба писателя увенчали находки своих героев - смертью. Саулия убивает змею, которая выползает из кувшина с золотыми монетами, а Кино отделяет жемчужину „от умирающего моллюска“ [там же, 631],- это явилось вестником смерти для героев обоих произведений.

Повестью „Жемчужина“ Стейнбек даёт понять, что человек живущий в капиталистическом обществе, подобен „маленькой рыбёшке“ [3, 640], которая рискует быть съедена большимы хищными рыбами. А в повести Шенгелая „Клад“ описываетсякак „в поднебесье вольно парил ястреб, блестя серо-стальными крыльями. Он кружил над деревней, до смерти пугая наседок“ [5, 17], эта цитата может послужить точным определением судьбы „простого“ человека жившего в социалистическом обществе.

В данных произведениях Джон Стейнбек и Демна Шенгелая с огромной силой подчёркивают обречённость „маленького“ человека идущего против устоев общества. Кино и Саулия не желают смиряться с бедностью, в которой они живут. Этот протест становится навязчивой идеей, когда они находят жемчужину или клад. Оба героя пытаются бороться за своё будущее. Но попытка восстания против канонов и устоев общества, в результате становится „восстанием“ лишь против себя и своей семьи.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. ქართველიშვილი ე., დემნა შენგელაიას „განძი“//მნათობი. - 1960 იანვარი. - № 1. - გვ. 75-79.

2. Мулярчик А. С., Творчество Джона Стейнбека, М.: Изд.-во Московского унив.- та, 1963.

3. Стейнбек Дж., Квартал Тортилья-Флэт, Гроздья гнева, Жемчужина / Пер. С англ. М.: Художественная литература, 1977.

4. Фёдоров А. А., Джон Стейнбек, М.: Высшая школа, 1965.

5. Шенгелая Д., Клад /Авториз. пер. с груз. М.: Художественная литература, 1966.

რეზიუმე
დემნა შენგელაიას „განძი“-ს მარგალიტის ბრწყინვა
ვიოლეტა ავეტისიანი

ნაშრომის მიზანია დემნა შენგელაიას „განძი“-ს და ჯონ სტეინბეკის „მარგალიტი“-ს მსგავსების გამოკვლევა. სტატიაში წარმოდგენილია ამ მოთხრობების შედარებით-შეპირისპირებითი ანალიზი.

ზემოაღნიშნული ნაწარმოებების მაგალითზე განსაზღვრულია „განძი“-ს კონცეფტი XX საუკუნის ქართულ და ამერიკულ ლიტერატურაში. შესწავლილია ადამიანის ბედი სოციალისტურ და კაპიტალისტურ საზოგადოებაში.

SUMMARY
PEARL SHINE OF DEMNA SHENGELAIA'S “BURIED TREASURE”
VIOLETA AVETISIAN

The main objective of the work is to study the similarities between Demna Shengelaia's „Buried Treasure“ and John Steinbeck's „The Pearl“ The article presents a comparative analysis of these stories.

The work deals with the concept of `buried treasure' in the 20th century American and Georgian literature. It also deals with man's destiny in the socialist and the capitalist society.

РЕЗЮМЕ
ЖЕМЧУЖНЫЙ БЛЕСК „КЛАДА“ ДЕМНЫ ШЕНГЕЛАЯ
ВИОЛЕТТА АВЕТИСЯН

Целью данной работы является исследование сходств между повестью Демны Шенгелая „Клад“ и повестью Джона Стейнбека „Жемчужина“. В статье представлен сравнительно-сопоставительный анализ данных произведений. На примере вышеуказанных книг определён концепт „клада“ в грузинской и американской литературе XX века. Изучена судьба человека в социалистическом и капиталистическом обществе.

____________________

1 См.: http://wisdomstore.ru/theme/sokrovische-klad/ (Последний визит, 22.04.2011)

2 Перевод автора данной статьи - В. А.

ВИОЛЕТТА АВЕТИСЯН
ДОКТОРАНТКА ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА ИЛЬИ
ЛЕКТОР ФАКУЛЬТЕТА НАУКИ И ИСКУССТВА
ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА ИЛЬИ

В первой половине XX века, параллельно с формированием русской эмиграции в России, в Грузии зародилась грузинская эмиграция. Возникновению первой волны русской и грузинской эмиграции послужили Первая мировая война (1914-1918 гг.) и Октябрьская революция, произошедшая в России в 1917 году. Эти события определили судьбу многих людей, живших на территории этих двух государств. Вынужденные переселенцы, бежавшие от режима и преследования пришедших в те времена к власти большевиков-коммунистов, искали убежище в Европе, Китае или США. Новое правительство не щадило никого, кто противился власти коммунистической партии, заставив многих покинуть родные края. В числе эмигрантов были представители науки, искусства, литературы. Они покинули свою родину забрав с собой лишь воспоминания, которые оставались с ними в течение всех последующих лет их пребывания на чужбине. Среди эмигрировавших заграницу были такие писатели, как Григол Робакидзе и Владимир Набоков.

Оба писателя являются литературными мифами нашего времени. Их книги находились под запретом и стали доступны читателю только после распада Советского Союза.

Несмотря на то, что Г. Робакидзе и В. Набоков относятся к разным культурам, между ними есть много общего. Начнём с того, что оба писателя родились во второй половине XX века.

Григол Робакидзе родился 28 октября 1880 года в деревне Свири (Западная Грузия). Его родители были простыми людьми. Отец - Тите Гиоргиевич Робакидзе был пономарём, а затем причетником. Мать - Кетеван Михайловна Бочоришвили была крестьянкой, которая, несмотря на сложное социальное положение её семьи, вырастила и воспитала четырёх детей, - Григола Робакидзе и его трёх сестёр [1, 16].

До недавнего времени было известно, что Робакидзе родился в 1884 году 1 ноября. В 1955 году, в письме близкому другу немецкому писателю Хансу Хасо фон Вельтхайму, Робакидзе пишет: „В 1927 и 1931 годах, в своём загранпаспорте, я уменьшил свой возраст на четыре года (в действительности я родился по старому стилю 15 октября, т.е. по новому стилю - 28 октября 1880 года)“ [1, 7].¹ В этом письме Робакидзе говорит, что причиной смены даты рождения стало то, что он выглядел моложе своих лет. Будучи уже в возрасте, он жалел о том, что когда то, поменяв дату своего рождения, он ввёл в заблуждение и себя и других людей. Писатель хотел обратиться в паспортный стол, надеясь исправить это недоразумение, но не знал выполнят ли его просьбу о смене ложной даты рождения на верную. Как следует извышеуказанного письма, этот вопрос вводил Робакидзе в депрессию, потому что его мучала совесть.

Владимир Набоков тоже сменил дату рождения. Родился он 22 апреля 1899 года в Санкт-Петербурге. Этой дате он предпочёл 23 апреля, связанное в его сознании с днём рождения и днём смерти Шекспира. Поэтому праздновал Набоков свой день рождения на сутки позже.

Детство Г. Робакидзе и В. Набокова, повлияло на их мировоззрение и определило суть творчества обоих писателей.

Нам мало известно о детстве Робакидзе, но как рассказывал о себе писатель, в своих автобиографических записях, в детстве он был „тихим, замкнутым, одиноким, почти меланхоличным“ [ 1, 17] мальчиком. Робакидзе запомнил на всю жизнь один эпизод из его детства. Однажды летом, когда ему было пять лет, в жаркий полуденный час он спал под дубовым деревом. Внезапно он проснулся от того, что почувствовал как что-то шевелилось у него на груди. Сняв рубашку, Робакидзе увидел у себя на теле двух маленьких ящериц. Они показались ему очень красивыми и он поспешил показать их своей матери. Но увидев ящериц, „она чуть не сошла с ума“. После этого случая „ящерица, дуб и солнце“ стали для будущего писателя олицетворением мифа². Робакидзе говорил: „Мифический реализм“ - вот формула, участь моего творчества“³, а также: „Символ, миф, вечное бытие - это огонь, которым я живу“⁴ [тамже, 87].⁵

Набоков родился в семье Владимира Дмитриевича Набокова - успешного юриста и писателя и Елены Ивановны Рукавишниковой - происходившей из семьи сибирских золотопромышленников. Отец В. Набокова был одним из лидеров кадетской6 партии, долгое время редактировал либеральную газету „Речь“, а в 1917 году был членом Временного правительства [9, 3]. У Набокова было счастливое детство, типичное для социального класса, к которому он относился. Путешествия, много игр и частные уроки русского, английского и французского были для юного Набокова привычной частью его жизни. Рано пробудившийся интерес к литературе перешёл в первые поэтические опыты, в которых обнаружилось сильное влияние модного тогда символизма [там же]. С детством писателя связан тот особый взгляд на мир, который ощущаешь, когда знакомишься с набоковской прозой. Он то сюжетным изгибом, то клочком пейзажа входит в его произведения. В памяти главного героя „Машеньки“ оживают „жаркое встречное небо“ и „верхушки лип, круто прохваченные жёлтым солнцем“. А „плебейского“ происхождения юноша из рассказа „Круг“ будет не то с завистью, не то с негодованием смотреть на барский (набоковский ) дом, отражающийся „чёрными громадами в воде“. В учебном заведении, которое посещает герой романа „Защита Лужина“ угадываются черты Тенишевского училища, в котором Набоков учился с 1911 по 1916 годы [12, 400]. Герой Набокова находится в поисках потерянного (утраченного) рая; того рая, который олицетворяет его родину, но не всю Россию, а именно,- великолепный петербургский дом и имение в Выре, неподалёку от города, и ещё белую детскую матроску, берёзовую рощу и первую любовь. Писатель собирает эти осколки прошлого воедино, придаёт форму, располагает в идеально-гармоническом порядке [7, 8]. В 1914 году безоблачное детство писателя потревожило начало Первой--мировой войны. С 1917 прежняя жизнь стала рушиться неудержимо. После революции Набоковы оказались в Крыму, затем, с апреля 1919 года для будущего писателя началась пожизненная пора эмиграции. Набоков учится в Англии в Кембриджском университете, а после его окончания поселяется в Берлине.

Для Робакидзе же, предвестием будущей эмиграции являлась его ищущая натура. Когда Робакидзе было 21 год он сказал: „Взволнованный жизнью, я не могу оставаться на одном и том же месте, я хочу оставаться то здесь, то там“ [1, 20].⁷ Главной причиной такого состояния являлось его желания найти успокоение своей „взволнованной душе“. Но дороги, в которых Робакидзе искал покой, всё больше приводили его к размышлениям о смысле человеческой жизни. И чем больше он об этом думал, тем более „страшной и противной казалась ему эта жизнь“ [там же].

Писать и читать Робакидзе научился в своей родной деревне, где проучился два года, пока его, в возрасте шести лет, не перевели в Кутаиский духовный семинарий. Он был способным учеником и имел очень хорошую память. После окончания семинария (1901 г.) Робакидзе уезжает в Россию и поступает в Юрьевский университет (ныне Тартуский университет, Эстония) на юридический факультет. Меньше чем через год будущий писатель уезжает в Германию. В городе Лайпциг он проучился в университете (1902-1906 гг.) на философском факультете, а после окончания учёбы, не сдав заключительных экзаменов, он уезжает и оттуда. Побывав полтора года в Париже, в 1908 году Робакидзе возвращается в Грузию. Он становится важной фигурой среди молодых грузинских символистов. Позже, в 1915 году, Робакидзе основал и возглавил „Голубые рога“,- новую группу символистов поэтов и писателей. В 1910 году, после рассмотрения официального прошения Робакидзе о его восстановлении на юридическом факультете Юрьевского университета, он получает право продолжить учёбу. В 1913 году он решает закончить учёбу в Казанском университете. Через некоторое время его документы переводят с Юрьевского университета в Казанский университет, но развязавшаяся к этому времени Первая мировая война вынуждает Г. Робакидзе вернуться в Грузию [там же, 19-23].

Во время Первой мировой войны Робакидзе занимается журналистской деятельностью. Писатель печатается в грузинских газетах под псевдонимом - Гиви Голенди, а в русских газетах под псевдонимом - Григол Робакидзе-кавказец [1, 42]. Позже, находясь долгие годы в эмиграции, в то время, когда писателем уже созданны его значимые произведения, Робакидзе издаёт несколько статей в европейских журналах под псевдонимом - Авалон Кардвэл (Avallon Cardwell). В 1952 году он пишет в письмах своим друзьям: „Я выбрал себе имя Avallon Cardwell. Для меня оно имеет особое значение. „Авалон“ - это мифический „белый остров“ <…>, откуда и происходит моя духовная сущность. “Cardwell” звучит так же, как и „картвели“ („qarTveli“ - грузин), коротко - „картвел“ [там же, 15].⁸

Если Григол Робакидзе берёт себе мифологический псевдоним в поздние годы творчества, Владимир Набоков творит под псевдонимом „Сирин“⁹ первые 20 лет своей литературной деятельности, когда он пишет произведения на русском языке. За эти 20 лет писатель опубликовал восемь романов, множество рассказов, поэм, пьес, несколько переводов, и дюжину шахматных задач и кроссвордов.

Стоит отметить, что перу Робакидзе принадлежит стих под названием „Песнь Сирены“, который являлся любимым стихотворением автора [1, 38].

Оба писателя в разные годы занимались преподавательской деятельностью.

В первые годы эмиграции, когда Набоков жил в Берлине, он зарабатывал на жизнь уроками английского и французского. Позднее, эмигрировав в США, он читал в университетах лекции¹⁰ по русской и мировой литературе.

В 1915-1918-х годах Робакидзе преподавал на высших женских курсах в Тбилиси, затем, в 1919 году он читал курс лекций по немецкому романтизму в Бакинском университете, а в 1920-1921-х годах - в университете Тбилиси.

Интересно, что у обоих писателей была несчастная первая любовь.

В молодости Григол Робакидзе был влюблён и собирался жениться на девушке, родители которой были против этого брака. Дабы разлучить молодых, родители девушки солгали Робакидзе, оповестив его о смерти их дочери. Это нанесло будущему писателю огромную душевную травму. Свои переживания он передал в одном из своих писем¹¹ [3, 23].

В 1922 году Набоков заключил помолвку со Светланой Зиверт; помолвку расторгнули родители невесты в начале 1923 года, поскольку Набоков не смог найти постоянную работу. Образ Светланы отразился в некоторых женских героинях писателя [11, 41].

Удивительно схожи имена героинь данных писателей.

В 1926 году Робакидзе издаёт один из своих первых романов под названием „Меги, грузинская девушка“. В том же году выходит в свет первый роман Набокова „Машенька“. Перу Робакидзе принадлежит драма „Ламара“. Это произведение принесло писателю славу; постановка драмы шла на сцене театра „Руставели“ и понравилась самому Сталину. Набокова же прославил скандально-известный роман „Лолита“. Первая работа Робакидзе - это мистериа-драма „Лонда“ (1919 г.), а последний роман Набокова, который он писал в последние годы жизни, и, который был опубликован сыном писателя сравнительно недавно, называется - „Лаура“.

Примечателен тот факт, что и Григол Робакидзе и Владимир Набоков в совершенстве владели тремя языками.

Робакидзе знал грузинский, русский и немецкий. Его творчество, как и творчество Набокова, можно поделить на два периода; первый период писатель писал на грузинском и русском, а после эмиграции в Германию, затем в Швейцарию, Робакидзе создавал свои произведения на немецком. Многие немецкие литературные деятели, прочитав произведения Робакидзе, не переставали удивляться и восхищаться тому, как писатель чувствовал немецкий язык [3, 15]. Но в своём письме чехскому картвелологу Яромиру Едличке, Робакидзе говорит: „Я сначало пишу на грузинском, а затем перевожу. И, так как я сам перевожу свои работы, я считаю перевод равным оригиналу“ [2].¹²

Набоков с детства в совершенстве владел русским, английским и французским. Первый период творчества, когда писатель жил в Германии, он писал книги на русском языке. В 1940 году, когда Набоков эмигрировал в Америку, он навсегда отказался от русского языка и стал создавать свои произведения на английском. Годы спустя писатель часто жаловался на то, какой мукой стало для него, в начале 1940-х годов, отречение от родного языка. В послесловии к английскому изданию „Лолиты“ Набоков писал: „Личная моя трагедия - которая не может и не должна кого-либо касаться - это то, что мне пришлось отказаться от природной речи, от моего ничем не стеснённого, богатого, бесконечно послушного мне русского слога ради второстепенного сорта английского языка“ [8, 583 ]. Свои переживания В. Набоков передаёт в стихотворении „Нежнейший из языков“ (1941 г.):

„...Так находи фатальные слова
и приручай их к воле и дерзанью,
подхватит их народная молва,
как римского сенатора признанье.
Ты отлетел, мы разъединены,
нежнейший моя язык, моя утрата,
и губы обрабатывать должны язык иной,
для сердца грубоватый“ [6].

Набоков, как-то, признался одному из переводчиков его текстов, что сам он не берётся переводить свои книги, отчасти чтобы избежать искушения переписать их заново. Потом уже, отшлифовав английский текст, писатель требовал, чтобы именно им пользовались для перевода его произведений на другие языки [8, 577]. А приблизительно в 1935 году, когда Набоков был занят переводом романа „Отчаяние“ на английский язык, он пишет в своём письме Зинаиде Шаховской: „Ужасная вещь - переводить самого себя, перебирая собственные внутренности и примеривая их, как перчатки“ [11, 22].

Как уже было сказано, эмиграция определила судьбу обоих писателей.

Недовольство положением сложившимся в Грузии, шаг за шагом, привело Григола Робакидзе к будущему изгнанию. Участвуя в национально-освободительном движении в 1919 году он получает дипломатический пост, и принимает участие в Парижской Мирной Конференции в качестве секретаря делегации Демократической Республики Грузия. После того как в 1921 году войска Советской России взяли под контроль Грузию, Робакидзе оставался в стране, но был известен своими антисоветскими настроениями [5]. Десять лет, которые писатель провёл на родине (1921-1931 гг.), были временем правления больщевицко-коммунистической партии. Людям, несогласным с идеологией и режимом правления большевиков, приходилось выбирать между тюрьмой и абсолютной бедностью.

В 1931 году Робакидзе пришлось ехать в Германию по двум причинам; в связи с лечением его жены и по поводу переговоров о гастролях театра Руставели с постановкой его драмы „Ламара“ на немецкой сцене. Эта поездка стала переломным моментом в жизни писателя. Поехав в Германию и наладив там свои дела, Робакидзе собирался вернуться в Грузию, но был предупреждён своими доброжелателями о том, что по прибытию на родину будет арестован, поэтому он решил остаться в Германии [4, 23-24]. После окончания Второй мировой войны, Робакидзе никак нельзя было оставаться в Германии. Он знал, что его арестуют; ведь никто не простил бы ему побега с Советского Союза, авторства книг про Гитлера и Муссолини, а также критику сталинского режима, описанную писателем в романе „Замученная душа“. В 1945 году 23 апреля Григол Робакидзе, со своей женой - Еленой Фиалкиной и падчерицой - Еленой Погореловой, был переведён через германо-швейцарскую границу с помощью неизвестного нам грузина, имя которого писатель нигде не упоминает. Последвухлетнего пребывания в лагерях беженцев, под статусом „интеллектуального эмигранта“, Робакидзе с женой поселился в Женеве [1, 181-182 ].

Будучи уже долгие годы в эмиграции, в начале Второй мировой войны, Владимир Набоков был вынужден спасать свою жену Веру Слоним и сына Дмитрия от преследований нацистов. Жена писателя была по происхождению еврейкой. Поэтому в 1937 году Набоковы уезжают во Францию. А в 1940 году они бегут от наступающих немецких войск и таким образом оказываются в Америке. В 1960 году Набоков с семьёй вернулся в Европу и прожил до конца своей жизни (1977 год) в Швейцарии в городе Монтрё.

Следует отметить, что оба писателя прожили около 15 лет в Берлине; Робакидзе с 1931 по 1945 год [там же, 171], берлинская же пора жизни Набокова - 1922-1937 гг. [9, 8]. А последние 17 лет своей жизни писатели провели в Швейцарии.

17 лет (1945-1962 гг.), которые Григол Робакидзе прожил в Швейцарии, на первый взгляд, кажутся мирными,- ведь писателю удалось избежать ареста, а возможно и расстрела. Но, с другой стороны, если судить о душевном состоянии писателя,- это было очень напряжённое и мучительное для него время [1, 221]. К концу жизни Робакидзе всё чаще беспокоили мысли и воспоминания о Грузии. Он скучал по своей родине. Иногда, сидя на балконе дома, слушая как течёт река, ему казалось, что до него доносился шум Риони или Куры. В этот момент он понимал, что той реке, шум которой до него доносился, не хватает мощи Риони и плавности Куры. Даже солнце, которое освещало его дом в Женеве, казалось ему не таким ярким и тёплым как солнце освещающее Грузию [там же, 228].

Ностальгия по невозвратному - по Родине - это чувство, каким бы приглушённым и неотчётливым оно не становилось, не оставило и Владимира Набокова до самого конца [10, 329]. Будучи в эмиграции Набоков чувствовал, что всё, что окружало его „не имело само по себе никакого значения, существуя только для того, чтобы обрамлять и подпирать“ его „невыносимую ностальгию“ [7, 44]. Набокова мучила мысль о том, что он многое „пропустил в России“. Писатель говорил: „Сколько бы я успел рассовать по всем карманам души и увезти с собой, кабы предвидел разлуку“ [там же, 45].

Робакидзе, как бы спасаясь от реальности, искал убежище и забвение в мифе, а Набоков искал спасение своему герою в дороге, то сажая его в поезд, то в автомобиль. Даже шахматы служили его герою („Защита Лужина“) своеобразным способом найти, разработать правильный ход или путь по которому стоит идти, т. е. - жить.

В 1947 году, в своём письме близким, Робакидзе сказал: „Я не вмешиваюсь в политику и никогда не вмешивался. Я лишь писатель, и не определяю своё творчество ни „левостью“, ни „правостью“ - у реки есть и третий берег, невидимый и более чуткий“ [4, 26].¹³ Это высказывание можно считать точным определением не только творчества, но и судьбы Григола Робакидзе и Владимира Набокова.

Бесспорно общим для обоих писателей является,- печаль потому что невозможно вернуться и тоска по тому, чего невозможно вернуть. Как следствие этого, они создают в своём сознании мифический берег, будь то „третий берег“, о котором говорит Робакидзе или другие берега¹⁴, о которых упоминает Набоков.

Писатели-эмигранты - это „волна <…> которая вышла из родных берегов“ [7,29] и навсегда осталась на „третьем берегу“.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. ბაქრაძე ა., კარდუ ანუ გრიგოლ რობაქიძის ცხოვრება და ღვაწლი, თბ.: ლომისი, 1999.

2. გაზ. „თბილისი“ , 1988, 3 ნოემბერი.

3. გრიგოლ რობაქიძე/ავტორ-შემდგენელი მაია ჯალიაშვილი, თბ.: საქართველოს მაცნე, 2009.

4. რობაქიძე გრიგოლ, ჩემთვის სიმართლე ყველაფერია... : კრებული, თბ.: ჯეკ-სერვისი, 1996.

5. http://en.wikipedia.org/wiki/Grigol-Robakidze (Last visit - February 19, 2011) 11. NOJ/НОЖ: Nabokov Online Journal, Vol. IV/2010//http://etc.dal.ca/noj/articles/volume4//13-Filimonov.pdf (Last visit - February 27, 2011)

6. Анастасьев Н. А., Феномен Набокова, М.: Советский писатель, 1992.

7. Бойд Б., Владимир Набоков: Американские годы: Биография/Пер. с англ. М.: Независимая газета, СПб.: Симпозиум, 2004.

8. Ерофеев В., Русская проза Владимира Набокова//В. Набоков, Собр. соч. В четырёх томах, Т. 1, М.: Правда, 1990.

9. Зверев А. М., Набоков, М.: Мол. гвардия, 2004.

10. Шаховская З. А., В поисках Набокова. Отражения, М.: Книга, 1991.

111. Энциклопедия для детей, Т. 9, Русская литература, Ч. 2, XX век, М.: Аванта+, 2004.

რეზიუმე
გრიგოლ რობაქიძის და ვლადიმირ ნაბოკოვის მესამე ნაპირი
ვიოლეტა ავეტისიანი

სტატიაში წარმოდგენილია გრიგოლ რობაქიძის და ვლადიმირ ნაბოკოვის ბიოგრაფიების შედარებით-შეპირისპირებითი ანალიზი. ნაშრომში განხილულია ემიგრაციის მნიშვნელობა ამ ემიგრანტი-მწერლების ცხოვრებაში, და განსაზღვრულია მისი გავლენა მათ შემოქმედებაზე.

SUMMARY
THE THIRD SHORE OF GRIGOL ROBAKIDZE AND VLADIMIR NABOKOV
VIOLETA AVETISIAN

The article presents a comparative analysis of Grigol Robakidze's and Vladimir Nabokov's biographies. The work deals with the meaning of emigration in these emigrant writers' lives, and also determines its influence on their literature.

РЕЗЮМЕ
ТРЕТИЙ БЕРЕГ ГРИГОЛА РОБАКИДЗЕ И ВЛАДИМИРА НАБОКОВА
ВИОЛЕТТА АВЕТИСЯН

В данной статье представлен сравнительно-сопоставительный анализ биографий Григола Робакидзе и Владимира Набокова. В работе рассмотрено значение эмиграции в жизни данных писателей-эмигрантов, а также определено её влияние на их творчество.

____________________

1. Перевод автора данной статьи - В. А.2 Курсив мой - В. А. (Последующие курсивы выполнены мною)

3. См.: публикацию Г. Робакидзе „გულნადები”.

4. См.: письмо Г. Робакидзе „სათავენი ჩემი შემოქმედებისა” («Истоки моего творчества»).

5. Перевод мой - В. А.

6. Кадеты (конституционные демократы) - партия, которая выступала за ограничение царской власти конституцией и парламентом. После Октябрьской революции была запрещена

7. Перевод мой - В. А.

8. Перевод мой - В. А.

9. Сирена - (в греческой мифологии) морское существо, полуптица-полуженщина (в некоторых источниках полурыба-полуженщина) имеющая райский голос [Википедия].

10. См.: Набоков В., Лекции по русской литературе (М., 1996) Набоков В., Лекции по зарубежной литературе (М., 1998)

11. См.: сборник (посвящённый Г. Робакидзе) „თეთრ სიამაყეს აქანდაკებ შენი დიდებით” (Тб., 2003)

12. Перевод мой - В. А.

13. Перевод мой - В. А.

14. Имеется в виду автобиография В. Набокова «Другие берега».

ინგა ქონიაშვილი
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ლინგვო-კულტუროლოგიის
მიმართულების დოქტორანტი

პოლისემიური სიტყვების გადატანა ერთი ენიდან მეორეზე ფუნქციურად ადეკვატური შესაბამისობით ყოველთვის წარმოადგენდა პრობლემას მთარგმნელებისა და მეცნიერებისათვის. ეს მართლაც რთული საქმეა იმათთვისაც კი, რომლებიც თავისუფლად ფლობენ არა მარტო წყარო ენას და ერკვევიან კროს-კულტურული ცოდნის ნიუანსებში სოციალურ-ისტორიულ კონტექსტში. მხატვრული ტექსტი უხვად იყენებს ენობრივი ერთეულის პოლისემიურ პოტენციალს ერთიანი მთლიანი კონცეპტუალური სისტემის შესაქმნელად, სადაც სიტყვის მრავალხმიანობა, ჰეტეროგენურობა ანუ სხვადასხვა მნიშვნელობის ერთდროული რეალიზება, შემოქმედებითად ამდიდრებს ორივე ტექსტს, როგორც ორიგინალში, ისე თარგმანში.

განსაკუთრებულ ინფორმატიულ დატვირთვას იძენს სიტყვა ძველ ჰაგიოგრაფიულ ტექსტში, სადაც ავტორის მიზანს წარმოადგენს არა თვითგამოხატვა, არამედ, ღვთაებრივი სიტყვის გადმოცემა. მოცემულ შემთხვევაში ავტორი ზღუდავს რა საკუთარ ხელწერას, ბიბლიიდან უკვე ყველასათვის ცნობილ და შორეული წყაროებიდან მომდინარე მხატვრული სახეებით მეტყველებს. ამ დროს სიტყვა კონცეპტი გასაოცარი კონდენსირებული ფორმით არის წარმოდგენილი.

პოლისემიური სიტყვების კონცეპტუალური შესწავლა გვეხმარება გლობალური ცოდნის დადგენაში და კროს-კულტურული მემკვიდრეობის ათვისებაში. თავის მხრივ, ეს პირდაპირი გამოწვევაა ქცევისა და უნარების პოზიტიური გარდაქმნისაკენ. სხვადასხვა კულტურისათვის განმასხვავებელი ნიშნები ჰაგიოგრაფიული ტექსტების თარგმნისას მკითხველს ან მთარგმნელს რეალობის შემეცნების ახალ გზას უხსნის.

ასეთი სიტყვები ავლენენ თვითმარეგულირებელ, თვითმმართავ ძალას, კონცეპტუალური სისტემის შესაქმნელად. სიტყვა,რომელიც რეალური სამყაროს მოდელს წარმოადგენს,ხდება ცენტრი ერთი მთლიანი სისტემისა. უფრო მეტიც, ყოველი ასეთი კონცეპტი ქმნის თავის ცენტრს, და ყოველი ცენტრი განუმეორებელი და უნიკალურია, რომელიც პირდაპირ მიმართებაშია სემანტიკური პირამიდის უმაღლეს წერტილთან. იმის მიხედვით თუ როგორია ეს ურთიერთობა და მიმართება, განისაზღვრება აღნიშნული სიტყვის ვარგისიანობა და ფუნქციური ადეკვატურობა თარგმნილ ტექსტში.

სიტყვების თვითმაორგანიზებელი ძალა არის ის არსებითი პრინციპი თარგმნის პროცესში, რომელიც ჰაგიოგრაფიულ ტექსტს სრულყოფილ მთლიანს წარმოადგენს. უცხო ენაზე ზოგჯერ არაადეკვატური სიტყვა თარგმნილ ტექსტში ნაწილობრივ კარგავს ორიგინალის კონცეპტს, ანუმრავალ მნიშვნელობათა ერთდროულ რეალიზაციას. შესაბამისად, ორიგინალის კულტურული ტრადიცია შეცდომით გადადის ახალ ენაზე და ვერ ეხმიანება ავტორისეულ სიტყვას.

ჩვენს მიერ მოყვანილი პოსტულატების საილუსტრაციოდ წარმოვადგენთ მე-5 საუკუნის ქართული ჰაგიოგრაფიული ძეგლის, იაკობ ცურტაველის „შუშანიკის წამების“, ორ ინგლისურენოვან თარგმანს, რომელთაგან ერთი ეკუთვნის ინგლისელ მთარგმნელს, ელიზაბეტ ფულერს, ხოლო მეორექართველ მთარგმნელს, ჯუმბერ ჩოლობარგიას. ამ უკანასკნელმა შეეცადა რა მაქსიმალურად შეენარჩუნებინა შუშანიკის ეპოქის დამახასიათებელი თავისებურებები, ჩვენი აზრით, სწორი მიგნება გააკეთა, რომ გამოიყენა მეფე ჯეიმს I-ს ბიბლიის ენა, რათა შეძლებისდაგვარად დაეცვა ორი სხვადასხვა ეპოქისათვის დამახასიათებელი ენობრივი და სტილისტური მსგავსება და ამით განესაზღვრა „შუშანიკის წამების“, როგორც ქართული ჰაგიოგრაფიული ძეგლის, ადეკვატური გაგება ინგლისურენოვანი მკითხველისათვის.

ასე რომ, ქართველ მთარგმნელს მოუწია ტექსტის ლიტერატურულისტორიული ინტერპრეტაცია. თარგმანი, როგორც კომუნიკაციის მეორადი აქტი, ტექსტში უნდა ინარჩუნებდეს ინვარიანტულ ინფორმაციას იმ დროის რეციპიენტის-ენის აღმქმელის უცილობელი გათვალისწინებით ზომიერებისა და შესაბამისობის დაცვით და ტექსტისადმი ახალი კონცეპტუალური მიდგომის პერსპექტივით.ამ ყველაფრის წინაპირობა კი სიტყვის კონცეპტუალური სიღრმისეული გაგებით იქმნება.

ი. ცურტაველის „წამება წმიდისა შუშანიკისი დედოფლისაჲ“-ს თარგმანში (მთარგმნელი ჯუმბერ ჩოლობარგია) ასეთ სიტყვა-კონცეპტად წარმოგვიდგა სიტყვა “Holy”- წმიდა, რომელიც მრავალმნიშვნელიანობით ერთდროულად რეალიზდება მრავალსახა ინფორმაციის დიფერენციაციით ტექსტში. მის მიერ შესრულებული თარგმანის სათაურშიც სწორედ სიტყვა holy-ა გამოყენებული: “THE MARTYRDOM OF THE HOLY QUEEN SHUSHANIK”. [3]. ინგლისელ ელიზაბეტ ფულერთან ასეთი სიტყვა-კონცეპტი გახლავთ სიტყვა “Blessed”, რასაც მის მიერ თარგმნილი ძეგლის სათაურშივე ვხვდებით “THE MARTYRDOM OF THE BLESSED QUEEN SHUSHANIK”. [4].

ქართულ ვერსიაში შუშანიკ დედოფალი მოხსენიებულია როგორც „წმიდა შუშანიკი“, „ნეტარი იგი შუშანიკი“,რაც ჩოლობარგიას ინგლისურ ვარიანტში მონაცვლეობით გადმოტანილია როგორც saintly, holy და blessed. ე.ფულერთან კი ნაწარმოების ბოლო პარაგრაფების გარდა შუშანიკი მოხსენიებულია როგორც `blessed'.

სულხან-საბა ორბელიანის განმარტებითი ლექსიკონის მიხედვით სიტყვა „ნეტარი“ განმარტებულია როგორც „ნეტარებაქმნილი“. [1, 591].

„ნეტარეულქმნილი“ B განუმარტავია E [იქვე].

„ნეტარეული“ - ნეტარებით მყოფი. [იქვე].

„ნეტარება“ (ნეტარი CD) ესე (+ ნეტარება BCD) არს ყო(ვ)ელთა კეთილთა შესაკრებელი, რომლისა არცა ერთი მოკლებულ(ი) იყოს, ხოლო უბადრუკება წინაუკუმო, - (ყოველთა ZABD) ვნებათა განსაცდელი ZABCD ნ. მნეტარებელნი. [იქვე].

აღნიშნული სიტყვების ინგლისური ადეკვატების შეპირისპირებითი სემანტიკური ანალიზი ასეთნაირად წარმოჩინდება:

სამივე ტერმინს, Saintly, Holy, Blessed-s, გააჩნია სტილისტური მარკერი - ეკლესიური, რელიგიური ნიშნით. Blessed და Saintly-ს საერთო კომპონენტია Holy ანუ „წმიდა”, „წმიდათა წმიდა“, მაშინ როცა Holy თავად გულისხმობს ორივე მათგანს და გააჩნია კიდევ დამატებითი კომპონენტები, თუმცა არც თუ ისე კონტრასტული. Holy იმავდროულად ნიშნავს სულიერს, წმინდანს, მოშიშს, უცოდველს, ღვთაებრივს, სრულქმნილს. სემანტიკური მნიშვნელობების თვალსაზრისით Holy გაცილებით სრულყოფილ,მრავალსახა ინფორმაციის მატარებლად წარმოგვიდგება, ვიდრე Saintly და Blessed, თუმცა მათი მონაცვლეობით გამოყენება ტექსტში ფრიად გამართლებული, შესაფერისი და სათანადოა, რაც ვფიქრობთ, რომ განპირობებულია შუშანიკის ღვაწლის ეტაპობრივი გადმოცემით ტემპორალური პრიორიტეტის სისტემით. თვალსაჩინოებისთვის მოვიყვანთ შემდეგ პასაჟებს ძეგლის დედნიდან-ი. ცურტაველი „წამება წმიდისა შუშანიკისი დედოფლისაჲ“ [3] და თარგმანის ორივე ვერსიიდან:

1. „ვითარცა ესმა ნეტარსა შუშანიკს, დავარდა იგი ქუეყანასა ზედა და თავსა დამართ სცემდა და ცრემლითა მწარითა იტყოდა“ [3, 48].

“When the blessed Shushanik heard these words she fell down on her face beating her head against the ground and lamenting with bitter tears.” (J.Cholobargia) [3, 49].

“And when the blessed Shushanik heard this ,she fell to the ground, beating her head against the earth, and weeping bitterly she said.” (E. Fuller) [4, 192].

2. „ხოლო წმიდამან მან ცნა ზაკუვითი იგი ზრახვაჲ მისი და მოიზღუდა თავი მისი მტკიცედ.“ [3, 59].

“But the saintly perceived his craftiness and girded herself with strength.” (J.Cholobargia) [3, 56].

But she guessed his false intentions and stood her distance from him.' (E. Fuller) [4, 196].

როგორც ვხედავთ მე-2 მაგალითში ინგლისელმა მთარგმნელმა საერთოდ არ თარგმნა „წმიდამან“ და მხოლოდ პირის ნაცვალსახელით შემოიფარგლა.

3. „მაშინ წმიდამან შუშანიკ რქუა მათ: „კაცნო ბრძენნო, თქუენ კეთილად იტყჳთ გარნა ნუ დაგიჯერებიეს, თუმცა მე მისა ცოლადღა ვიყავ. მეგონა მე, ვითარმე იგი ჩემდა მოვაქციო და ღმერთი ჭეშმარიტი აღიაროს, და აწ მე მაიძულებთ ამას ყოფად! ნუ იყოფინ ესე ჩემდა!“ [3, 63].

„Then the holy queen answered them saying: `O wise men, ye have well said,nevertheless, think not that I was nothing but a spouse to him. I verily thought that I could turn him to my faith and make him embrace the True God. And now ye constrain me to behave in this wise? God forbid that I should do so. ` „ (J.Cholobargia) [3, 62-64].

„…but the blessed Shushanik told them: 'Wise people, you speak most kindly, but do not believe that I could have remained his wife. I thought I could redeem him and make him believe in the True God, but you are trying to achieve the contrary, and it will not be!' “(E. Fuller) [4, 198].

ინგლისელი მთარგმნელი უპირატესობას ანიჭებს სიტყვა “blessed”-ს. ვფიქრობთ, იგი შუშანიკის მიწიერი ბუნებიდან გამომდინარე თავს იკავებს აღნიშნული სიტყვის სინონიმური ადეკვატების გამოყენებისაგან. გარდა ამისა, შესაძლოა სურდეს შუშანიკი წარმოგვიდგინოს როგორც ღვთისაგან კურთხეული, ღვთის რჩეული,რომელსაც წილად ხვდა ქრისტიანობისათვის თავდადების პატივი. შუშანიკის მოწამებრივი ცხოვრების შედგომისთანავე მთარგმნელი აგრძნობინებს მკითხველს რომ იგი წმინდა საქმეს ემსახურება და იშველიებს blessed-ის სინონიმს Saintly-ს.

4. „ხოლო წმიდამან შუშანიკ ჰრქუა ეპისკოპოსსა:'ვითარ მეტყჳ მე დაჯერებად ჩემდა, რამეთუ მან ღმერთი უვარ ყო?!' ” [3, 65].

'Then the saintly Shushanik asked the bishop: `Why woldest thou force me to believe, when he has denied Christ?' (E. Fuller) [4, 198].

`Then the saintly Shushanik spake unto the bishop saying: `Why constrainest thou me when he hath forsaken God.' (J. Cholobargia) [3, 64].

ასევე ე.ფულერი მკითხველის მეტი დარწმუნებისთვისა და ჩანაფიქრის გამოხატვის ფორმის მეტი ექსპრესიულობისათვის ჯოჯოკთან საუბარში, როდესაც იგი დედოფალს სასახლეში დაბრუნებას სთხოვს, შუშანიკ დედოფალს აგვიწერს როგორც `the blessed saint Shushanik.'

5. „და ვითარცა ფრიად აურვებდეს მას, აღდგა წმიდაჲ და ნეტარი შუშანიკ და თანა წარიტანა ევანგელჱ თჳსი და ტირილით ესრეთ იტყოდა: 'უფალო, ღმერთო, შენ უწყი, ვითარმედ მე გულითად სიკუდილდ მივალ.“[3, 67].

'And since they were troubling her exceedingly, the blessed saint Shushanik rose and took up her Bible and said weeping: 'Oh, Lord God, Thou knowest that I go with a ready heart to my death.' ` (E. Fuller) [4, 199].

`And as she was sore pressed the saintly and blessed Shushanik arose and took up her Gospel and said weeping: `O Lord God thou wottest that I draw nigh unto my death with a true heart.' ` ( J. Cholobargia) [3, 63].

ელიზაბეტ ფულერს სიტყვა 'blessed' მთლიანად დაახლოებით 55-ჯერ აქვს გამოყენებული და აქედან მხოლოდ ჩვენს მიერ ხაზგასმულ პასაჟებშია სხვა სინონიმთან ერთად ან მარტო სინონიმით წარმოდგენილი. ასე მაგალითად, როდესაც ჯოჯიკი გაიგებს რომ შუშანიკის მდგომარეობა მძიმეა და ოჯახით და მთელი ამალით ეახლება მას, ე. ფულერი ასე აგვიწერს ამ სცენას:

6. „და ვითარცა ესმა ჯოჯიკს, ვითარმედ მიახლებული არს ნეტარი დედოფალი წმიდაჲ შუშანიკ სიკუდილდ, წარვიდა და თანა წარიყვანნა ცოლი და შვილი და მონა-მჴევალნი მისნი. და მოვიდა ციხედ ხილვად სანატრელისა შუშანიკ მარტჳლისა.“ [3, 117].

`When Jojik heard that the blessed and saintly Queen Shushanik was near death, he went and took with him his wife and children and his slaves, male and female. And he went to the castle to see the blessed martyr Shushanik.' (E. Fuller) [4, 216].

ჯ. ჩოლობარგიასთან ვკითხულობთ:

`And when Jojik heard that the days of the blessed and holy Queen Shushanik drew nigh that she should die, he went and took with him his wife and children, his servants and handmaids. And he went to the castle to see the blessed martyr Shushanik.'(J. Cholobargia) [3, 116].

ჩვენ უკვე ვისაუბრეთ ქართველი მთარგმნელის მიერ სიტყვა „ნეტარი”-ს ინგლისური ადეკვატების მონაცვლეობით გამოყენებაზე. ინგლისელ მთარგმნელს რაც შეეხება, ვფიქრობთ, მას გამოყენებული აქვს blessed and saintly Queen Shushanik დედოფლის მოწამეობრივი სიწმინდის აღსანიშნავად და the blessed martyr Shushanik, როგორც ქრისტესთვის მოწამე კურთხეული შუშანიკის აღსანიშნავად. ორივე ფრაზაში დომინანტია სიტყვა `blessed.'

ამის შემდეგ ე.ფულერი კიდევ ორგან მოიხსენიებს დედოფალ შუშანიკს როგორც 'the saintly Shushanik.'

7. „მაშინ ჰრქუა წმიდამან შუშანიკ: 'განვისაჯნეთ მე და ვარსქენ პიტიახში მუნ, სადა იგი არა არს თუალღებაჲ.“. [3, 123].

„And the saintly Sushanik said: `I and the Pitiakhsh Varsken shall be judged there where there is no dissimulation before the Judge of judges and King of Kings where male and female are equal, where he and I alike shalt render accounts before our Lord Jesus Christ.“(E. Fuller) [4, 218].

8. „ხოლო წმიდამან შუშანიკ ჰრქუა: 'ღმერთმან მოგიტევენინ, რომელ რაჲ იგი ჰყავთ“ [3, 125].

`Whereupon the saintly Shushanik said:' God will forgive you whatever sins you have.' ( E. Fuller) [4, 219].

ელიზაბეტ ფულერს „სამგზის სანატრელი” დედოფალთან მიმართებაში თარგმნილი აქვს როგორც “thrice blessed Shushanik” (E. fuller) [4, 216] ხოლო ჯ. ჩოლობარგიას როგორც `the saintly Shushanik.' ორივე განსაზღვრება შუშანიკისთვის კორეფერენტულია. ფრაზა `thrice blessed' -ის კოგნიტიური მნიშვნელობის მოცულობას განაპირობებს თუნდაც შინაარსობრივად დატვირთული ცნება „წამებული“-ს მოცულობა. რაც შეეხება სიტყვა 'saintly'- ს, იგიც ამ ცნების ექსტენსიონალს ქმნის.

„სანატრელი შუშანიკ მარტჳლი“ორივე მთარგმნელს, ქართველსაც და ინგლისელსაც, გადმოტანილი აქვთ როგორც 'the blessed martyr Shushanik'

„და მივიდა ციხედ ხილვად სანატრელისა შუშანიკ მარტჳლისა.“ [3, 117].

`And he went to the castle to see the blessed martyr Shushanik.'(J.Cholobargia) [3, 116].

`And he went to the castle to see the blessed martyr Shushanik.' (E. Fuller) [4, 21].

განხილული მაგალითების ფონზე რეფერენციის პრობლემა ფრეგეს სამკუთხედის მიხედვით შეიძლება ასე წარმოვიდგინოთ:

ცნება Martyr-სა და სიტყვებს Holy, Saintly, Blessed და Saint-ს შორის მიმართება ანუ რეფერენცია კონვერსიულია, ხოლო თავად აღმნიშვნელებს შორის დამოკიდებულება კი კორეფერენტული, ანუ წინამდებარე ლიტერატურულ ძეგლში ზემოხსენებული სიტყვები კორეფერენტული გამონათქვამებია რადგან ისინი ერთსა და იმავე რეალიას, Martyr-ს აღნიშნავენ. ამას გარდა, ხდება რა დენოტატის, Queen და Shushanik-ის შეფასება, ამ აღმნიშვნელ სიტყვებში ჩანს დენოტატისადმი მოლაპარაკის ემოციური დამოკიდებულება ანუ, ამ შემთხვევაში წმინდა ინტელექტუალურ, შემეცნებით მნიშვნელობას ემატება სუბიექტური მნიშვნელობა. ჩვენს მიერ განსახილველ ნაწარმოებში ი.ცურტაველის დამოკიდებულება დედოფლისადმი „ნეტარი“, „წმიდაჲ,“ „სანატრელი,“ თარგმანებში შესაბამისად გადმოტანილია როგორც holy, saintly, blessed და saint. ამდენად, სახეზეა ქართველი და ინგლისელი მთარგმნელების მხრიდან ავტორისეული დამოკიდებულების იდენტიფიკაცია ზემოაღნიშნული სიტყვებით („აღმნიშვნელებით“), რომლებშიც იმავდროულად არის ემოციურ-შეფასებითი კომპონენტიც.

შემდეგი სიტყვა-კონცეპტი რომელიც ასევე მთავარი გასაღებია მთელი ტექსტისათვის არის „მოწამე“ და მისი დერივატივები „წამებული“ და „წამება“, რომელიც დიდ პრობლემას უქმნის მთარგმნელებს, რომლებიც უგულებელყოფენ აღნიშნული სიტყვის მრავალმნიშვნელიანობას, როგორიცაა ძველი, არქაული ლექსიკური ვარიანტი, „დაამოწმა“ და არა მისი თანამედროვე ვარიანტი „წამება“, „ტანჯვა.“

ამ მოსაზრების დასადასტურებლად მოვიშველიებთ საღვთო წერილს (იოანეს სახარება 1.32):

„მოწმობდა იოანე და ამბობდა: მე ვიხილე ციდან მტრედივით გარდმოსული სული და დარჩა მასზე.“

შუშანიკიც თავისი ერთგულებით მოწმეა ქრისტეს გზის ჭეშმარიტებისა და სწორედ ეს იგულისხმება მის მოწამეობრიობაში. ამ ჭეშმარიტებისთვის დაითმინა მან ხორციელი გვემა უკეთურთაგან ამქვეყნად, რათა ზეციური სასუფეველი მოეპოვა შემდგომ მარადისობაში გარდასულს.

ამდენად, ვფიქრობთ, რომ ჰაგიოგრაფიული ძეგლის სათაურში „წამება წმიდისა შუშანიკისი დედოფლისაჲ“ ქართული სიტყვა „წამება“ გულისხმობს არამხოლოდ ფიზიკურ გვემას, არამედ, ჩვენს მიერ ზემომოყვანილ განმარტებასაც. რაც შეეხება ძეგლის ინგლისურ ვერსიებს, ორივე მთარგმნელს „წამება“ თარგმნილი აქვს როგორც 'Martyrdom', ხოლო „მოწამე“ და „წამებული“ როგორც `Martyr'. მოვიყვანთ სიტყვა `Martyr'-ის განსაზღვრებას: Martyr-n.,v.-

1. a person who suffers very much or is killed because of their religious or political beliefs.

2. (usually disapproving) a person who tries to get sympathy from other people by telling them how much he or she is suffering.

3. _~ to sth. A person who suffers very much because of an illness, problem or situation. [5, 942].

როგორც ვხედავთ, პირველ ინგლისურ განმარტებაში აღწერილია ადამიანის ფიზიკური გვემა ერთ-ერთი მნიშვნელობით რელიგიური და პოლიტიკური მრწამსის გამო, მაგრამ იგი არ გულისხმობს იმას, რასაც ქართული სიტყვა „მოწამე“ ანუ როგორც „მოწმე“ ქრისტეს გზის ჭეშმარიტებისა. თუ ამ გაგებით სიტყვა 'Witness' იქნებოდა გამოყენებული, ვფიქრობთ, არც ეს იქნებოდა სწორი გადაწყვეტილება. საილუსტრაციოდ მოვიყვანთ ინგლისური სიტყვა `Witness'-ის განმარტებასაც:

Witness-

1. A person who sees sth happen and is able to describe it to other people, a perspn who gives evidence in a court of law.

2. Witness-in court; Witness-of signature.

3. Witness -of religious beliefs, evidence of a person's strong religious beliefs, that they show by what they say and do in public. [5, 1754].

ნათელია, რომ სიტყვა `Witness' მხოლოდ მოწმედ ყოფნას გულისხმობს და არ ნიშნავს ფიზიკურ გვემას, როგორც სიტყვა `Martyr'. ამით იმის თქმა გვინდა, რომ 'Martyr' და `Witness' ერთ სემანტიკურ ველში ვერ იარსებებს, როგორც ეს ქართული სიტყვა „მოწამე“-ს შემთხვევაშია. ვფიქრობთ, სწორედ ამ თვალსაზრისით შეაჩერეს მთარგმნელებმა არჩევანი სიტყვა `Martyr'-ზე. ვინაიდან იგი ერთადერთი სიტყვაა, რომელიც შეესაბამება ძეგლში აღწერილიწმინდანის ფიზიკურ ტანჯვას, მეტადრე ქართულ დედანშიც ი. ცურტაველს შუშანიკი მოხსენიებული ჰყავს როგორც „შუშანიკ მარტჳლი.“ თუმცა დავძენთ, რომ იგი მხოლოდ ნაწილობრივ გამოხატავს ქართული სიტყვის შინაარსს და ვერ გადმოსცემს სულზე მზრუნველი წმინდანის მზაობას იმ ხორციელი ტკივილის ასატანად, რასაც ქართული სიტყვა „მოწამე” ასე სიღრმისეულად მოიცავს.

ამიტომ მიგვაჩნია, რომ `Martyr' და `Martyrdom' მთარგმნელების ერთადერთი სწორი მიგნებაა, ვიდრე დავუშვათ, ყოფილიყო სიტყვა 'Witness', რაც სრულ გაუგებრობას გამოიწვევდა ინგლისურენოვან მკითხველში.სწორედ ამ თვალსაზრისით წარმოვადგინეთ რეფერენციის პრობლემა ასეთი სახით. რეფერენტულობის თვალსაზრისით საყურადღებოა ის პასაჟიც სადაც შუშანიკის სანახავად მისული ჯოჯიკი დედოფალს ასე მიმართავს:

„სძალო და მჴევალო ქრისტჱსო, ითხოვე ღმრთისაგან, რაჲთა მომიტევნეს მე მრავალი შეცოდებანი ჩემნი.“ [3, 121].

ინგლისელ მთარგმნელთან ვკითხულობთ: `Oh thou bride and handmaiden of Christ, beseech the Lord that He forgive me the multitude of my sins.' (E. Fuller) [4, 216].

ქართველ მთარგმნელთან ვკითხულობთ: 'Give me a blessing ,and my wife thy handmaiden.' [3, 122].

შუშანიკის ღვაწლს და მოწამებრიობას ხაზს უსვამს ი. ცურტაველი როდესაც აღწერს მის სანახავად მისულ „ზეპურ დედათ და აზნაურთა და უაზნოთა სოფლისა ქართლისასა“ „ეგრეთვე, რომელნი იგი გულისმოდგინებით მონაწილე ყოფილ იყვნეს შრომათა მათ სანატრელობით, ვითარცა ახოვანსა მხნესა მიჰვედრიდეს ქრისტესა.“ [3, 129].

ჯ. ჩოლობარგიას თარგმანში ვკითხულობთ:

'...and those who with all readiness of mind had been partakers of her devoted labours and they commended her to Christ as an intrepid and dauntless one.'(J. Cholobargia) [3, 218]. ე.ფულერთან ვკითხულობთ:

'…and those who with a ready heart shared in her holy works, and they committed her to Christ as a valiant and courageous martyr.(E. Fuller) [4, 226].

ჩვენს მიერ მოყვანილ მაგალითებში ჩანს ი. ცურტაველის, როგორც ავტორის და როგორც ერთ-ერთი პერსონაჟის, ოსტატობა, წარმოაჩინოს შუშანიკი როგორც ქრისტიანობის ერთგული მსახური.ეს აბზაცები ყველაზე მეტად ეხმიანება ნაწარმოების სათაურში „წამება წმიდისა შუშანიკისი დედოფლისჲ“-ს სიტყვა „წამება“-ს. ყველაზე მეტად აქ ჩანს ამ სიტყვის ჰეტეროგენურობა. რაც შეეხება თარგმანებს, მათში ჩანს ორივე მთარგმნელის ძალისხმევა, უჩვენოს მკითხველს სწორედ შუშანიკის „წმიდათა წმიდა ღვაწლი” და სავსებით ნათლად, სინონიმთა გამოყენებით აღწევენ შუშანიკის ბუნების, მრწამსისა და მოქმედების სრულყოფილად აღწერას, რაც ამართლებს შუშანიკის მიერ ამქვეყნიური ტანჯვის დათმენას.

როგორც ვხედავთ, ნაწარმოების ფაბულის ფონზე შუშანიკის ფიზიკური ტანჯვის მატებასთან ერთად იმავე ხარისხში ძლიერდება მისი სულიერი სიმტკიცე და შესაბამისად სიტყვა „ნეტარიც” იკრებს სწორედ იმ სემანტიკურ მნიშვნელობებს, რომელთაც აერთიანებს მისი ინგლისური ადეკვატი Hოლყ და ეს ბირთვი ხდება პირდაპირპროპორციული შუშანიკის ღვაწლის, რწმენისა და გაუტეხლობისა. იგი წარმოადგენს იმ ინტენსიას რომლის ექსტენსიონალიცყველაზე ფართოა და რომლისთვისაც Blessed, Saintly და Saint იმპლიკაციონალის ნიშნებია.

გამომდინარე აქედან ვფიქრობთ, რომ თარგმნისას სიტყვა `martydom'-ის შემდეგ, Holy-ს გამოყენება სიტყვა „წმიდაჲ“ -ს აღსანიშნავად სათაურში 'The Martyrdom of the Holy Queen Shushanik' [3] ქართველი მთარგმნელის მიერ ცალსახად უპირატესია მისი კონცეპტუალური სიღრმისეული გაგებით, ვიდრე ფულერის მიერ თარგმნილი 'The Martyrdom of the Blessed Queen Shushanik' [4], რამეთუ იკითხება კომპლექსურად არამარტო ლინეარულ ჰორიზონტალურ დონეზე, არამედ ერთდროულად ვერტიკალურზედაც, ანუ პარადიგმატულ და სინტაგმატურ დონეებზე დიმენსიონალურად.

როგორც ვხედავთ, სწორედ ფუნქციურ-სემანტიკური ადეკვატის მისადაგება განსაზღვრავს თანაშემოქმედების, თანაშეგრძნებებისა და თანაარსებობის მოწესრიგებულ სისტემას.

მაშასადამე, კოგნიტური სიტყვა კონცეპტი შეიძლება მივიჩნიოთ როგორც გასაღები გლობალური ცოდნისა და ცნობიერებისათვის. ეს ერთგვარად, ორმაგი გამოწვევაა, რომელიც გულისხმობს არამარტო ქცევის შეცვლას, არამედ, მორალური ზნეობის მოქცევას. ამგვარად, როცა საქმე ეხება კულტურის განმასხვავებელი მნიშვნელობების თარგმნას, ჰაგიოგრაფიულ ტექსტში მკითხველს საშუალება ეძლევა შეიმეცნოს ისტორიული რეალობა აწმყოს კუთხიდან. ეს კი ახალი კულტურის ჩამოყალიბების პარადიგმაა.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. სულხან-საბა ორბელიანი, ლექსიკონი ქართული, გამომცემლობა „მერანი“; ტ. I, თბ., 1991;

2. ლალი ჯოხაძე, მხატვრული ტექსტი როგორც სტილისტურ კონცეპტუალური სისტემა, თბ., 2008;

3. ცურტაველი იაკობ, წამება წმიდისა შუშანიკისი დედოფლისაჲ, თბ., 2006;

4. ცურტაველი იაკობ, შუშანიკის წამება, გამომცემლობა Printed in the USSR, „ხელოვნება“ თბ., 1983

5. Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English, Oxford University Press, 7^th edition;

6. ვაარდი, ნაიდა, Jan de Waard, Eugene A. Nida; FROM ONE LANGUAGE TO ANOTHER, Functional Equivalence in Bible Translating, THOMAS NELSON PUBLISHERS ,Nashville. Camden. New York.

7. თამაზ გამყრელიძე, ზაზა კიკნაძე, ინგა შადური, ნანა შენგელია, თეორიული ენათმეცნიერების კურსი, თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა, თბ., 2003.

რეზიუმე
ქართულ სიტყვა-კონცეპტთა ეკვივალენტური შესაბამისობის პრობლემა
ი. ცურტაველის „შუშანიკის წამების“ ორ პარალელურ
ინგლისურენოვან თარგმანში
ინგა ქონიაშვილი

წინამდებარე სტატია „ქართულ სიტყვა-კონცეპტთა ეკვივალენტური შესაბამისობის პრობლემა ი. ცურტაველის „შუშანიკის წამების“ ორ პარალელურ ინგლისურენოვან თარგმანში“ წარმოადგენს მცდელობას ქართული პოლისემიური სიტყვების ეკვივალენტების წარმოჩინებისა ნაწარმოების თარგმანის ორ ინგლისურ ვარიანტში სიტყვათა პარადიგმებისა და სინტაქსური ფუნქციების საზღვრებში.

სტატია ასევე ეხება რეფერენციის პრობლემას ცნებებსა და დენოტატებს შორის, დეკოდირების პროცესს და ამ პროცესისათვის დამახასიათებელი შესაძლო უზუსტობებისა და არასიღრმისეული გაგების მიზეზებს.

სტატიაში თანმიმდევრობითაა ასახული როგორ ხდება ორივე მთარგმნელთან, ქართველ ჯ. ჩოლობარგიასთან და ინგლისელ ე. ფულერთან ინფორმაციის ლინგვო-სტილისტური გადამუშავება და როგორ წარმოიშობა და ყალიბდება კოგნიტური სიტყვა-კონცეპტი, რაც განაპირობებს „შუშანიკის წამების“, როგორც ჰაგიოგრაფიული ძეგლის, ადეკვატურ გაგებას ინგლისურენოვანი მკითხველისათვის.

SUMMARY
FUNCTIONAL ADEQUACY OF GEORGIAN CONCEPT WORDS ON THE BASIS
OF TWO ENGLISH VERSIONS OF „THE MARTYRDOM OF THE HOLY QUEEN
SHUSHANIK“ BY JACOB TSURTAVELI
INGA KONIASHVILI

The present article is the attempt to represent the equivalents of the Georgian polysemic words within the frames of paradigms and syntactical function on the basis of two English versions of Georgian hagiographic text, of the V century AD, „The Martyrdom of the Holy Queen Shushanik“ by Jacob Tsurtaveli.

The article deals with the problem of reference between the notions and subjects, the process of decoding and the reasons for possible simultaneous misconceptions or misunderstandings.

Also, the article shows the sequence of the emergence and formation of a concept word through the linguistic-stylistic studies of the information by both translators: J. Cholobargia and E. Fuller, that in its turn guarantees the correct perception of the hagiographic text for the English-speaking recipient.

РЕЗЮМЕ
„ГРУЗИНСКОЕ СЛОВО-ПРОБЛЕМА ЭКВИВАЛЕНТНОЙ
СООТВЕТСТВЕННОСТИ КОНЦЕПТОВ В ДВУХ ПАРАЛЕЛЬНЫХ
АНГЛОЯЗЫЧНЫХ ПЕРЕВОДАХ „МУКИ ШУШАНИК“, АВТОР И. ЦУРТАВЕЛИ“
ИНГА КОНИАШВИЛИ

Данная статья „Грузинское слово- проблема эквивалентной соответственности концептов в двух паралельных англоязычных переводах „Муки Шушаник“, автор И. Цуртавели“ - предстсавляет собой попытку выявления эквивалентности полисемических грузинских слов в рамках парадигмов двух английских вариантов слов и синтаксических функций.

Статья также касается проблем референций между смыслами денотатов, процесса декодирования и характерного для этого процесса причин возможных неверностей и неусугубленного понятия.

В статье последовально описано, как происходит лингвостилитстическая разработка информации у обоих переводчиков, у грузина Дж. Чолобаргия и англичанина Е. Фулера, и то, как производится и обосновывается когнитивное слово - концепт, что обусловливает адекватное понятие „Мук Шушаник“ англоязычным читателем, как агеографического памятника.

თამარ ხეცურიანი
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის დოქტორანტი

„შემთხვევა“ არ არის გამონაკლისი შერვუდ ანდერსონის ნოველისტიკაში, უფრო სწორედ, რიგ სხვა ნაწარმოებებთან ერთად, ის შეიძლება განვიხილოთ, როგორც მორიგი არგუმენტი იმ თვალსაზრისისა, რომ მინიშნება სიუჟეტის განშტოებითი განვითარების შესაძლებლობაზე შეიძლება ამოვიცნოთ ანდერსონის თითქმის ყველა ნოველაში. ჩვენი აზრით, ასეთი ფაქტი მიგვითითებს არა მხოლოდ მწერლის აღუსრულებელი მოთხრობების დაგეგმვაზე, არამედ მათი თემატური დიაპაზონიდან გამომდინარე, მწერლის სურვილზე შეექმნა ეპიკური მასშტაბის ფსიქოლოგიური რომანი, ტიპაჟის ჭრელი და მდიდარი გალერეით. Aამ მოთხრობაში მსგავს მინიშნებად გვეგულება ნაწარმოების ლამის პირველივე აბზაცში ამოტივტივებული ფრაზა: „Alice's step-father was a carriage painter, and given to drink. His story is an odd one. It will be worth telling some day.'“ [Anderson.1981:83] მეორე მსგავს ფრაზად მიგვაჩნია კონტექსტისათვის აბსოლუტურად დამახასიათებელი და „უწყინარი ფრაზა“, რომელსაც თანსდევს ყოფითი განსჯა, ფილოსოფიისათვის დამახასიათებელი დაკვირვება, რასაც მერე ვხვდებით ჯერ ფოლკნერთან, ხოლო შემდეგ კი კოლდუელთან და სტაინბეკთან: `In the dry goods store weeks ran into months and months into years as Alice waited and dreamed of her lover's return. [Anderson.1981:85]

„Adventure“ - ისეთი სათაურია, რომლის თარგმნას შეესაბამება არა ლექსიკური ასლი და სემანტიკური სიზუსტის დაცვა, არამედ ნოველის შინაარსით გათვალისწინებული აზრის გადმოტანა, და ამიტომ: „თავგადასავალი“ არ ივარგებს, ვინაიდან ქართულ კონტექსტში ეს სიტყვა გულისხმობს არა მხოლოდ უფრო ვრცელ და გაბმულ ამბავს, არამედ რამდენიმე შემთხვევის მონაცვლეობასაც. არ გამოდგება არც „ფათერაკი“ და არც „ამბავი“ პირველი, იმიტომ, რომ ფათერაკი აუცილებლად გულისხმობს რაიმე საფრთხილო და საშიში ამბისაგან თავის დაღწევას, ხოლო მეორე - უფრო ვრცელი და რამდენიმე მოვლენით სავსე გმირის ისტორიას. ამრიგად, რჩება „შემთხვევა“, რომლის არჩევანს აქვს ორმაგი გამართლება: პირველი - ფორმით არის ნაკარნახევი, რადგან სათაური ადვილად უკავშირდება ნოველის უკანასკნელ ეპიზოდს, თან ისეთს, რომელიც ადასტურებს პროტაგონისტის სულიერი დრამის კულმინაციას - ხოლო ეს სცენა არის ნოველის ის დეტალი, რომელიც განაპირობებს ამბის ემოციურ კონტრასტს და ტონალობას, და რომელზეც ააგო ანდერსონმა მთლიანად ტექსტი. მეორე მიზეზი ამ არჩევანისა არის ის, რომ სათაურის ეს ქართული ვერსია უფრო უკეთ გადმოგვცემს ნაწარმოების ქვეტექსტის ერთ-ერთ მოტივს, კერძოდ იმას, რაზეც მწერალი მიანიშნებს დამამთავრებელ ფრაზაში, რომ: many people must live and die alone [Anderson.1981:89]; ამიტომ ელისის თავს გადამხდარი უნდა იყოს გაგებული, როგორც მორიგი „შემთხვევა“.

დავიწყებული და მიტოვებული სატრფოს თუ გულის სწორის ამბავი ისეთივე ძველია, როგორც საერთოდ ლიტერატურა, და ისეთივე ბანალურია და ტრივიალური, როგორც ადამიანის ყოფის თუ ცხოვრების წესის ამსახველი სხვა დეტალები.

აქედან გამომდინარე, ანდერსონს უნდა ეგულებოდეს ისეთი ნიუანსი, რომელიც თავიდანვე გასაგებ და ადვილად ამოსაცნობ ფაბულას გამოსადეგს გახდის თხრობისათვის და ნოველის ასაგებად. როგორც ეს ხშირად ხდება მის პროზაში, საამისოდ ანდერსონი იყენებს მთავარი პერსონაჟის ნევროზით შეცვლილ ფსიქოლოგიას.

მოთხრობის ერთ-ერთ მთავარ თემას წარმოადგენს დადგენა იმ იდეალის თუ მიზნისა, რის გარეშეც სიცოცხლე იქცევა ჩვეულებრივ არსებობად. ეს თემა სიყვარულია, ოღონდ წარმოდგენას ამ გრძნობის მნიშვნელობის და ადგილის შესახება ადამიანის სულიერ ცხოვრებაში, ანდერსონი იძლევა იმ ნეგატიური შედეგის ჩვენებით, რაც მოსდევს მარცხს ამ გრძნობის რეალიზაციაში.

მოვლენის წონადობის იდეური შეფასება არაპირდაპირი გზით, ანუ იმ ვითარებით, რისი მომსწრეც ხდება გარემო მისი აღუსრულებლობის ან უქონლობის შემთხვევაში - ეს გზა, როგორც ლიტერატურული ხერხი პოპულარული გახდა XX საუკუნეში, და უნდა ვიფიქროთ, რომ ამავე ლოგიკით ჩამოყალიბდა სიახლე ტიპაჟის ახალ თვისობრივ კაზუსზე: ლიტერატურული მოდა დრამატული კოლიზიის აღქმის ინტენსიფიკაციაზე „ანტიგმირის“ საშუალებით.

ამ მოთხრობაში ამოიცნობა ათამდე მომენტი, რითაც ვასაბუთებთ „მთავარ თემად“ მოხსენიებული ნაწაროების იდეას და ლაიტმოტივს.

ამის პირველი მაგალითია: „The outer crust of her life, all of her natural diffidence and reserve, was torn away she gave herself over to the emotions of love.“ [Anderson.1981:83] - საიდანაც ჩანს, რომ ანდერსონისთვის სიცოცხლის გული, არსი და გამართლება - სიყვარულია, ხოლო ყველაფერი დანარჩენი კი მხოლოდ გარსია, ნაჭუჭი, შექმნილი სხვებთან ურთიერთობაში, და სხვებთან ურთიერთობისათვის, რაც ისეთივე ზერელე, არაარსებითი და დავიწყებას მისაცემი, როგორც ნაჭუჭი.

შემდეგ ნახსენები: `the wonder and beauty' არის სწორედ ის არსებითი ელემენტი კაცის სიცოცხლის, რომლის განცდა ანდერსონს მიაჩნდა თავისი ცხოვრების და შემოქმედების უმთავრეს მიზნად, ამ ელემენტების განცდა, და მათი სამსახურის სურვილმა აიძულა წარმატებული ბიზნესმენი, რომ მიეტოვებინა თავისი კარიერა, და ძალა ეცადა სულ სხვა ბილიკზე. რაც შეეხება მოთხრობის გმირებს, ისინი თითქოს ერთად განიცდიან ურთიერთსიყვარულის ძალას, და მომდევნო ფრაზა, რომ `...…anything that could happen in the future could blot out the wonder and beauty of the thing that had happened.' [Anderson.1981:84] - თითქოს ორივეზე ვრცელდება, მაგრამ ელისისთვის ეს მართლაც აღმოჩნდა მისი შემდგომი ცხოვრების განმსაზღვრელი განცდა, ხოლო მისი სატრფოსთვის - მხოლოდ ეპიზოდი, რომლის ემოციურ- შინაარსობრივმა მნიშვნელობამ ვერ გადასწონა დიდი ქალაქის ყოფის, ცხოვრების წესის და ცდუნებების სიმრავლე.

მომდევნო თემა თავისთავად მნიშვნელოვანია იმის გამო, რომ წარმოადგენს საკუთრივ ამერიკული ლიტერატურული ტრადიციის „მესამე თაობის“ პროდუქტს: პირველად უნდა ვაღიაროთ პურიტანული ლიტერატურის პირველი ტალღის, ქრონიკების და მატიანეთა შემდგენელთა ზნეობრივი კოდის ყოფითი რეალიზაცია და „გამოყენებითი პრეცედენტები“; მეორედ უნდა მივიჩნიოთ ამ მოვლენის ევოლუციური სპირალის ხვეული XIX საუკუნისეულ ეტაპზე, რისი განსახიერებაა ნათენიელ ჰოთორნის პროზა, ხოლო ანდერსონი ამ შემთხვევაში სწორედ მესამე თაობას თუ ტიპს განასახიერებს.

ეს თემა ეხება ერთგულებას, რომელიც სამწერლო სცენაზე კაზუსად იყო წარმოდგენილი ჯერ კიდევ პენელოპეს „ხანიდან“, როგორც „წესის დამამტკიცებელი გამონაკლისი“, და ასეთივე რომანტიკული და ოდნავ სევდიანი, სენტიმენტალური შარავანდედით განიხილებოდა გასული საუკუნის ლიტერატურაში, განსაკუთრებით კი პროზის ორ ტიპში: ერთი იყო ურბანიზაციის თემაზე აგებული სოციალური რომანი, ხოლო მეორე - ომის თემაზე აგებული რომანები.

ელისის მაგალითზე ჩვენ ვეცნობით არა მხოლოდ ერთგულების ფაქტს და მის ტრანსფორმაციას ნევროზის კლინიკურ ფორმაში, არამედ მეორე, გაცილებით უფრო საგულისხმო მომენტს, სადაც ჩანს უკვე ავტორის ფარული, მაგრამ მაინც თითქმის პუბლიცისტური მიმართვა მკითხველისადმი, ვინაიდან წინა პლანზე გამოდის უკვე ერთგულებისადმი დამოკიდებულების საკითხი, და რაკი მკითხველს თავისთავად აქვს მინიჭებული მსაჯულის როლი, ამიტომ მანვე უნდა განსაჯოს ამ საკითხის ავ-კარგიანობა, მისი „პლიუსები და მინუსები“ გმირთან დაკავშირებით, და აგრეთვე ისიც, იტანს თუ არა მისი ღირებულება გამოცდას „ეპოქალურ კონტექსტში“, ჩაითვლება ის მარადიულ ფასეულობად, თუ ანაქრონიზმად უნდა ვაღიაროთ თანადროულ ყოფასა და ატმოსფეროში? `Alice did not blame Ned Currie for what had happened in the moonlight in the field, but felt that she could never marry another man.' [Anderson.1981:84] რასაკვირველია, ასეთი განწყობა უკვე „ათავსებს” ელისს პერსონაჟთა კონკრეტული შესაბამისი ტიპის კატეგორიაში: „To her the thought of giving to another what she felt could belong only to Ned seemed monstrous… “I am his wife and shall remain his wife whether he comes back or not~ [Anderson 1981:85] - ამ ფრაზაში ჩანს პრინციპული კონტრასტი იმ ფსიქოლოგიურ ტიპაჟთან, რომელიც გაავრცელა ამერიკულ ნოველისტიკაში ფიცჯერალდმა და ჰემინგუეიმ, და ამ საკითხის ყოფითი-ზნეობრივი მხარე მეორეხარისხოვანია, რადგან წინა პლანზე გამოდის ფაქტი, რომელიც შეიძლება გავიგოთ, როგორც არჩევანი ცხოვრების ორ გეზს შორის: ან როგორც უარის თქმა საკუთარ თავზე, რასაც აგრეთვე აქვს ორი ახსნა - ერთი, როგორც საკუთარ პიროვნებაზე უარის თქმა - ვგულისხმობთ მის სახეს, სანამ ნედს შეხვდებოდა და სასიყვარულო რომანში გაეხვეოდა, ანუ პიროვნების სიკვდილი; ანდა როგორც საკუთარი პიროვნების აღიარება, მხოლოდ როგორც ნედის სატრფოსი, რაც აგრეთვე ნიშნავს ძველზე უარის თქმას, ანუ სიყვარულით ბედნიერებანაგემი ელისი მხოლოდ ასეთად მიიჩნევს ცოცხლად თავის თავს.

მისი მსჯელობის ეს მონაკვეთი უშუალოდ უკავშირდება ელისის ტრანსფორმაციის თანმდევ ასპექტებს: When at night she went upstairs into her own room she knelt on the floor to pray and in her prayers whispered things she wanted to say to her lover.' [Anderson.1981:85] ამ მონაკვეთში ჩანს პრინციპული სხვაობა რწმენის ჩვეულებრივ გამოვლენასთან, ვინაიდან საეკლესიო სტანდარტიდან გამომდინარე - თუნდაც ეს სტანდარტი იყოს ისეთი ცალმხრივი, თან ზოგჯერ ვოლუნტარისტულიც, როგორც ამას უშვებდა პურიტანული დოგმა, მაინც, ნებისმიერ შემთხვევაში, ელისის ლოცვა მიმართული გამოდის სიყვარულის განმასახიერებელი ღმერთებისკენ - აქ უნდა გამოვიყენოთ ძველი ლიტერატურული ტერმინოლოგიიდან ამოღებული, სიყვარულის მბრძანებელი ღმერთები: ან კლასიკური ეროსი, ანდა პროვანსალური ლიტერატურის ამორი, რომელსაც იხსენიებს დანტე თავისი „ახალი ცხოვრების“ სიზმარში. ცხადია, რომ ორივე შემთხვევაში, ელისის ასეთი პარტია-მონოლოგი მკრეხელობაა, მაგრამ ფაქტია, რომ ავტორი შეგნებულად მიდის ასეთ ნაბიჯზე და მხარს უჭერს ელისს, რადგან მისთვის ამოსავალ წერტილად მაინც რჩება ელისის გულწრფელობის ტრაგიზმი და განწირულობა, და ერთადერთ შემამსუბუქებელ გარემოებად ანდერსონი მხოლოდ სიმართლის ასახვას მიიჩნევს.

ამ განწყობას მოსდევს ელისის „კამერული და პერსონალური რელიგიის“ მეორე საფეხური, სადაც აშკარადა ჩანს ელისის სურვილი, რომ შეძლებისდაგვარად, რეალურს მიამგვანოს თავისი შინაგანი სამყარო, რისთვისაც მას სჭირდება რაიმე მატერიალური საგნების წარმოსახვითი გადატანა საკუთარი მუნჯი ოცნების სამყაროში (აქვე გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საგანთა საკრალიზაციის მაგვარი იდეა, რწმენის რუდიმენტალური სურვილის დასაკმაყოფილებლად, გამოყენებული აქვს თითქმის მსგავს სცენაში უილიამ გოლდინგს, რომანში ,,პინჩერ მარტინი“ ): `She became attached to inanimate objects, and because it was her own, could not bear to to have anyone touch the furniture of her room.' [Anderson.1981:85] ელისის ამ მანერას ემატება ახალი თვისება:

The trick of saving money, begun for a purpose… became a fixed habit, and when she needed new clothes she did not get them… dreaming impossible dreams of saving money enough so that the interest would support both herself and her future husband. [Anderson.1981:85]

ამ მონაკვეთში ჩანს ფროიდისტული მოტივი, რომლის თანახმად ფული და მისი დაგროვების სურვილი (ისევე როგორც სხვადასხვა მონეტების ანდა საფოსტო მარკების კოლექციონერობა) ერთგვარად ასოცირდება სასიყვარულო და სექსუალურ ენერგიასთან, და ყველა შემთხვევაში, ზემოხსენებულ დეტალებთან ერთად უკვე იძლევა მკვეთრ სიგნალს ელისის სულიერი ტანჯვის ფარულ და თანმიმდევრულ შედეგზე, მისი ფსიქიკის ტრანსფორმაციაზე.

პრაქტიკულად, ამ ეტაპზე უკვე შეიძლება ელისის სულიერი ტრანსფორმაციის პირველი ეტაპის შედეგების გააზრება. ყოფით-სიუჟეტურ პლანში, სატრფოსაგან დავიწყებული და მიტოვებული შეყვარებულის სენტიმენტალურ სქემას, ანდერსონი ანვითარებს არა კლასიკური „კარმენ - დონ ხოზე“-ს მოდელის მიხედვით, არამედ მისი თანადროული მოდური ფსიქოანალიზის შესაბამისად, და გვიხატავს სულიერად დათრგუნული პიროვნების საკუთარი თავის შიგნით მიმართულ ემოციურ რეაქციას. სხვა საკითხია, რას აჩვენებს და რაში გარდაისახება ეს ემოციური რეაქცია. როგორც უკვე ვახსენეთ, ლოცვის მისეული ფორმალური ტრანსფორმაცია წარმოაჩენს ელისის დრამის რეალურ დაძაბულობას. ამ დაძაბულობის „სიდიდის მაჩვენებელზე“ მეტყველებს მასში განვითარებული ჯერ საკუთარი გრძნობის აპოლოგია (she knelt on the floor to pray and and in her prayers whispered things she wanted to say to her lover), Semdeg sagnebis fetiSizacia (`She became attached to inanimate objects, and because it was her own, could not bear to have anyone touch the furniture of her room'). ეს ორი სტადია ფაქტიურად დროის ერთ სიბრტყეში წარმოგვიდგენს ნევროზით „მატერიალიზირებული“ სულიერი ევოლუციის ეტაპებს (რომელთა პარალელად მოვიხსენიეთ გოლდინგის „პინჩერ მარტინი“).

და ბოლოს, რელიგიური თვითშეგნების ეს ხანმოკლე რეტროსპექტივა დამაჯერებლად და თან მოხერხებულად წარმოგვიდგინა, როგორც ფსიქოლოგიური ტიპაჟის სავსებით რეალური და ამავე დროს, ტრადიციული ლიტერატურული ინტერპრეტაციის ნაყოფი. ჩვენ ვგულისხმობთ ელისის გააქტიურებას ეკლესიის მრევლში და იმ წრეს და იმ პირების გაცნობას, რაც ამას მოჰყვა. ელისის რწმენის დეკლარირების თუ ღვთისმოსავობის მომენტი ანდერსონს ახსნილი აქვს, როგორც უკიდურესად რაციონალური, პრაქტიკული მომენტი: 'she… became a member of the Winesburg Methodist Church. Alice joined the church because she had become frightened by the loneliness of her position in life.' [Anderson.1981:86] ასეთი ახსნის საფუძველზე შეიძლება დავასკვნათ, რომ ელისის რწმენის დეკლარირების საფუძველი არის მისი შიში შეუცნობელი გარემოს მიმართ, და ამ გრძნობაში უნდა ვიგულისხმოთ აგრეთვე წარმავალობის და საკუთარი თავის უმნიშვნელობის შეგნება; შესაბამისად, ელისი უუნაროა თავისსავე თავში იპოვოს ამ შიშის გამაბათილებელი ძალა და უნარი; რაც შეეხება ამ სავარაუდო ძალა-უნარის სპეციფიკას - ინტელექტუალური არის ის, თუ თვით ინდივიდის ბუნებრივი სიცოცხლისუნარიანობის მაჩვენებელია - ამაზე ანდერსონს პასუხი არა აქვს.

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, ელისის ხანმოკლე ემოციური გადართვა სხვა ობიექტზე, რაც უშედეგოდ სრულდება, აღიქმება, როგორც ვითარების ლოგიკური განვითარება, რომელსაც აქვს თავისი ფსიქოლოგიური გამართლება, კონკრეტულად მონაწილეთა მხრიდან, და აგრეთვე პურიტანული ლიტერატურის ტრადიციიდან, რომლის მაგალითად მოგვყავს ნაწყვეტი სემუელ სიუელის დღიურიდან („The Diary of Samuel Sewall“), რომლის პასაჟები თავისთავად ქმნიან თითქმის დასრულებული ნოველის მოდელს. დინჯი, პურიტანული მანერით წარმართული თხრობის დაძაბულობა იგრძნობა დღიურში აღბეჭდილი ვიზიტების თარიღებით და დიალოგის ლაკონურობით, ხოლო შედეგად ვიღებთ სურათს იმ სასიყვარულო დრამისა, რაც აუცილებლად უნდა მომხდარიყო, ვინაიდან სანდომიანი გარეგნობის ქვრივის სურვილი, მაინც ვერა ცვლის ავტორის ნატურას და პიროვნულ თვისებებს, რომელთა შორის ანგარიში და მომჭირნეობა არიან წამყვანი გრძნობები:

Oct. 24, 1720. I.. stop'd at Madam Winthrop's… I told her .. I was come to enquire whether she could find in her heart to leave that House and Neighbourhood, and go and dwell with me at the Southend; I think she said softly, Not yet… She commended the book I gave her, Dr. Preston, the Church Marriage; quoted him saying `twas inconvenient keeping out of a Fashion commonly used. I said the Time and Tide did circumscribe my Visit. She gave me a Dram of Black-Cherry Brandy, and gave me a Lump of the Sugar that was in it. She wish'd me a good Journy…

Nov. 2, 1720. Midweek, went again… Gave her about Ѕ pound of Sugar Almonds, cost 3s per Pound. Carried them on Monday. She seem'd pleas'd with them, ask'd what they cost Spake of giving her a Hundred pounds per anum if I dy'd before her. Ask'd her what sum she would give me, if she should dy first?... She said she heard as if I had given all to my Children by Deeds of Gift…when I seem'd to excuse pressing this, she seem'd to think twas best to speak of it; a long winter was coming on… I ask'd Madam what fashioned Neck-lace I should present her with, She said, None at all…Ask'd her what she would give me; She said she could not Change her Condition…Quoted Apostle Paul affirming that a single Life was better than a Married.. I said , you are the fitter to make me a Wife…

Nov.7, 1720. …I only read the 130th and 143rd Psalm. Twas on the Account of my Courtship. I went to madam Winthrop.. I excus'd my Coming so late (near Eight)… Gave her the remnant of my Almonds; She did not eat of them as before; but laid them away; I said I came to enquire whether she had alter'd her minf since Friday, or remained of the same mind still. She said, Thereabouts. I told her I loved her, and was so fond as to think that she loved me: She said had a great respect for me…She gave me a Glass of Wine.. I think I repeated again that I would go home and.. I would endeavour to contain myself, and not go on to solicit her to do that which she could not Consent to. Took leave of her. As came down the steps she bid me have a Care. Treated me Courteously. Told her she had enter'd the 4th year of her Widowhood… I did not bid her draw off her Glove as sometimes I have done. Her Dress was not so clean as sometimes it had been..

Nov. 9, 1720. Dine at Bror Stoddard's: were so kind as to enquire of me if they should invite M'm Winthrop; I answer'd No... Sister Stoddard…sent her servant home with me with a Lantern. Madam Winthrop's Shutters were open as I pass'd by. (Sewall 1962:56-62)

შესადარებლად, ვნახოთ როგორ აღწერს მსგავს ვითარებას ანდერსონი:

When Will Hurley, a middle-aged man who clerked in a drug store and who also belonged to the church, offered to walk home with her she did not protest. Of course I will not let him make a practice of being with me, but if he comes to see me once in a long time there can be no harm in that,“ she told herself, still determined in her loyalty to Ned Currie. [Anderson.1981:87]

ის მოტივი, რითაც ანდერსონი ხსნის ელისის საქციელს, სავსებით მიესადაგება პურიტანი ავტორის მიერ ასახულ ვითარებას:

Without realizing what was happening, Alice was trying feebly at first, but with growing determination, to get a new hold upon life. Beside the drug clerk she walked in silence, but sometimes in the darkness as they went stolidly along she put out her hand and touched softly the folds of his coat. When he left her at the gate before her mother's house she did not go indoors, but stood for a moment by the door. She wanted to call to the drug clerk, to ask him to sit with her in the darkness on the porch before the house, but was afraid he would not understand. “It is not him that I want,” she told herself: „I want to avoid being so much alone.“[ Anderson. 1981:87]

ელისის თავს გადამხდარი ეს „სასიყვარულო“ ფსიქოლოგიური პერიპეტია, რაც ზემოთ აღვწერეთ, ანდერსონმა დაასაბუთა ერთი ეპიზოდით, როდესაც გაზაფხულის ბუნების სურათის მაცქერალი ელისი, ძალაუნებურად დაფიქრდება განვლილ დროზე, მოვლენათა ციკლურობაზე და თავის ბედზე:

In the wooded places are many little cloistered nooks, quiet places where lovers go to sit on Sunday afternoons… Finding a little sheltered place from which she could see the town and a long stretch of the fields, she sat down. Fear of age and ineffectuality took possession of her. ..With a shiver of dread, she realized that for her the beauty and freshness of youth had passed.[ Anderson.1981:86]

ამ განწყობას მოსდევს სცენა, რომელიც ავტორს გამოყენებული აქვს, როგორც ელისის რელიგიურობისკენ ბიძგის მიმცემი გარდამავალი ნაბიჯი: `Sadness swept over her. Dropping to her knees, she tried to pray, but instead of prayers words of protest came to her lips. „..I will never find happiness. Why do I tell myself lies?“ she cried, and an odd sense of relief came with this, her first bold attempt to face the fear that had become a part of her everyday life.'[Anderson.1981:86]

როგორც ეს ხშირად მომხდარა ბევრი მწერლის მაგალითზე, ანდერსონი აგრეთვე იშველიებს იმ სამწერლო ტექნიკას, რომელსაც იცნობენ dues ex machine-ის სახელით, ანუ „მანქანებით მოვლენილი ღმერთის“ ხერხს თუ მეთოდს, და გმირის პრინციპულ ფსიქოლოგიურ ცვლილებას, იგი დასაბუთების გარეშე, პირდაპირ, როგორც მომხდარ ფაქტს წარმოადგენს და მკითხველის წინაშე უკვე ნერვული თუ ფსიქოპატური აფეთქების ზღვარზე დამდგარი ელისი წარმოგვიდგება. ჩვენი შენიშვნა ეხება სწორედ ამ აღუწერელ ტრანსფორმაციას; რაც შეეხება ელისის აფეთქებას, ეს ეტაპი სავსებით დამაჯერებლად არის აღწერილი, როგორც ამას აღწერენ ფსიქოზის კლინიკური შემთხვევების ისტორიაში. ფინალური სცენის მომზადების ეტაპზე, ანდერსონი ძალზე დამაჯერებლად განაცალკევებს ელისის ძველ სიყვარულს - საერთოდ, სიყვარულისკენ ლტოლვისაგან, და ამ აღუსრულებელი გრძნობის მოძალება ჯერ ჩანს მისი განწყობის მზარდ ეტაპებზე:

Her mind became intensely active… Her imagination, like a child awakened from long sleep, played about the room. Deep within her there was something that would not be cheated by phantasies and that demanded some definite answer from life. [Anderson.1981:87]

ელისი უკვე თვითონ „ქმნის“ თავისი სიყვარულის ობიექტს:

.. .she arranged a blanket so that in the darkness it looked like a form lying between the sheets and, kneeling beside the bed, she caressed it, whispering words over and over, like a refrain. „Why doesn't something happen? Why am I left alone?“… Her desire had grown vague. She did not want Ned Currie or any other man. She wanted to be loved, to have something answer the call that was growing louder and louder within her.[ Anderson.1981:88])

მომდევნი სცენა ელისის წუთიერი გადარევის თავისთავად არ არის ორიგინალური, ვინაიდან მასში მეორდება „წვიმის გამანაყოფიერებელი უნარის“ მოტივი, რაც საკმაოდ გავრცელებული თემა იყო პოეზიაშიც და პროზაშიც. მაგრამ ჩვენ მაინც გვინდა გამოვყოთ ამ მოტივის ერთი ნიუანსი, სადაც ანდერსონი საინტერესოდ აკავშირებს ელისის განცდის თანმდევ ელემენტებს იმ დეტალებთან, სადაც იგრძნობა არა ქრისტიანული, არამედ პაგანისტური ხედვა რწმენისა, და მასთან დაკავშირებული ფაქტების და რიტუალების; კერძოდ, მსგავსება ჩანს ბაქჰის ორგიების მონაწილე ქალების ქცევასა და ნიშნებში:... some creative and wonderful effect on her body. Not for years she felt so full of youth and courage. She wanted to leap and run, to cry out, to find some other lonely human and embrace him.[Anderson. 1981:88] - ყველა ეს გამოყოფილი სიტყვა მთლიანად შეესატყვისება მენადების საქციელს.

მიუხედავად იმ დეტალების, რომლებიც ჩვენ გამოვყავით როგორც არაორიგინალური, ანდერსონის ნიჭის უდავო მაჩვენებელია საფინალო სცენა, როდესაც იგი ფარსად აქცევს გმირის დრამას მოულოდნელი შეხვედრით - მამაკაცის ნაცვლად, ვიღაც ბებერ გამვლელთან, ვინც შინისკენ მიეხეტება. ეს პერსონაჟი უფრო პაროდიად წარმოგვიდგება, ნაცვლად კაცისა, რომლის სიყრუვე სულმთლად ფარსად აქცევს ქუჩაში ღამით, წვიმაში გამოვარდნილი შიშველი ელისის განცდას, და ქალის დაძახილს პასუხობს „რაო, რა თქვი?“ - `What? What say?'[Anderson.1981:88]

ამრიგად, ნაწარმოების ფინალის ეპიკური ჟღერადობა, ერთად გვახსენებს ტოლსტოის და ჰემინგუეის:...turning her face to the wall, began trying to force herself to face bravely the fact that many people must live and die alone… [Anderson.1981:89]

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. Anderson,Sherwood. Selected Short Stories. Moscow: Progress Publishers, 1981, pp.82-89

2. Sewall Samuel. `The Diary of Samuel Sewall', The American Tradition of Literature, vol. 1, New York: Norton & Company. Inc. 1962 , pp. 56-62

რეზიუმე
WONDER AND BEAUTY: შერვუდ ანდერსონის მხატვრული მიზნები
ტრადიციასა და ექსპერიმენტში
თამარ ხეცურიანი

ნაშრომში განხილულია შერვუდ ანდერსონის ნოველა „შემთხვევა.“ ასევე მოცემულია აღნიშნული ნოველის რამდენიმე ნაწყვეტის შედარებით შეპირისპირებითი ანალიზი პურიტანული ლიტერატურის ტრადიციასთან, რომელიც წარმოდგენილია ფრაგმენტით სემუელ სიუელის „დღიურიდან“.

SUMMARY
WONDER AND BEAUTY: SHERWOOD ANDERSON'S ARTISTIC GOALS
IN TRADITION AND EXPERIMENT
TAMAR KHETSURIANI

The work deals with Sherwood Anderson's short story `Adventure' some pieces of which are compared with the tradition of Puritan literature presented by the fragment of Samuel Sewall's `The Diary of Samuel Sewall'.

РЕЗЮМЕ
WONDER AND BEAUTY: ХУДОЖЕСТВЕННЫЕ ЦЕЛИ ШЕРВУДА АНДЕРСОНА
В ТРАДИЦИИ И ЭКСПЕРИМЕНТЕ
ТАМАРА ХЕЦУРИАНИ

В работе анализируется новелла Шервуда Андерсона „Приключение“ . Рассмотрен фрагмент из „Дневника“ Сэмюэла Сьюолла. Представлен сравнительно-сопоставительный анализ данных произведений.

SOPHIKO PETELAVA
PhD STUDENT OF BUSINESS-INGENERING FACULTY OF
TECHNICAL UNIVERSITY OF GEORGIA

The art of translation has had a very long history. It is almost as old as written literature. Translation is the communication of the meaning of a source-language text by means of an equivalent target-language text.

The term "translation" can be generally defined as the action of interpretation of the meaning of a text, and production of an equivalent text that communicates the same message in another language. Translation is the use of different languages that people communicate with each other and bridge bonds, is to use one language into another language expressed by the ideological content of accurate and complete representation of the language activities. Legal English professional-specific, meaning Inheritance, grammar, passive, stylistic characteristics of a formal nature, the accuracy in the translation to be maintained, refined and the principles of normative language.

The word translation derives from the Latin translatio (which itself comes from trans and fero, together meaning „to carry across“ or „to bring across“). The term translation itself has several meanings: it can refer to the general subject field, the product (the text that has been translated) or the process (the act of producing the translation, otherwise known as translating). The process if translation between two different written languages involves the translator changing or original written text (the source text) in the original verbal language (the source language or SL) into a written text (the target text) in a different verbal language (the target language). This type corresponds to „interlingual translation“ and is one of the three categories of translation described by the Czech structuralist Roman Jakobson. Jakobson's categories are as follows:

Intralingual translation would occur, for example, when we rephrase an expression or text in the same language to explain or clarify something we might have said or written. Intersemiotic translation would occur if a written text were translated, for example, into music, film or painting. It's interlingual translation which is the traditional, although by no means exclusive, focus of translation studies. (Introducing Translation Studies by Jeremy Munday).

The ideal translation will be accurate as to meaning and natural as to the receptor language forms used. An intended audience who is unfamiliar with the source text will readily understand it. The success of a translation is measured by how closely it measures up to these ideals. The ideal translation should be…

Translation is a process based on the theory that it is possible to abstract the meaning of a text from its forms and reproduce that meaning with the very different forms of a second language. Translation consists of studying the lexicon, grammatical structure, communication situation, and cultural context of the source language text, analyzing it in order to determine its meaning, and then reconstructing this same meaning using the lexicon and grammatical structure which are appropriate in the receptor language and its cultural context.

In the long history of translation, such notions as accuracy and correctness have played an important role in assessing the quality of a translation. Depending on what is understood by translation, these notions have been given different significance. Despite much research over the past 50 years, translation studies has not developed into a homogeneous discipline and there is no agreement on its central concepts. Different approaches exist side by side, each of which focuses on specific aspects, looks at the product or the process of translation from a specific angle, and uses or avoids specific terminology. One of the concepts that has been used differently within translation studies and whose value has been both asserted strongly and called into question, is the concept of norms. Both Gideon Toury and Theo Hermans have contributed substantially to this debate and to the development of the concept of norms in and for translation studies. In translation studies, the debate about norms has shifted from linguistic norms to translational norms (cf. Schдffner, in press), mainly thanks to the influential work by Toury and Hermans.

According to most translation theorists, the specific approaches to text translation tend to be similar. On the one hand, it is necessary to use one or more translating approaches or models. On the other, there is always a way of approaching an SL text, whether the translator chooses the author-centered traditional model, the text-centered structuralistic model or the cognitive reader-centered model. Depending on their training, translators will adopt one model or another, but many will tend to tend to an eclectic integration of the three approaches.

To a great extent, the quality of translation will depend on the quality of the translator, i.e. on her/his knowledge, skills, training, cultural background, expertise, and even mood! Newmark (1995b) distinguishes some essential characteristics that any good translator should have:

Translation studies is an interdiscipline containing elements of social science and the humanities, dealing with the systematic study of the theory, the description and the application of translation, interpreting or both these activities.

As an interdisciplinary discipline, translation studies borrows much from the different fields of study that support translation. These include comparative literature, computer science, history, linguistics, philology, philosophy, semiotics, terminology, and so forth. Note that occasionally in English, writers will use the term translatology to refer to translation studies. However, the term translation studies has become implanted in English, whereas in French, it is la traductologie that is used.

The first step in the process of translating a source language text is to find suitable equivalents in the target language. The term 'equivalence' is actually a key term in translation and it has been defined variously by different scholars. Any 'good' or 'accurate' translation presupposes an 'exact' or 'correct' equivalence being rendered at linguistic, extra linguistic and paralinguistic levels in the target language.

The linguistic approach to translation theory focusing on the key issues of meaning, equivalence and shift began to emerge around 50 years ago. This branch of linguistics, known as structural linguistics, features the work of Roman Jakobson, Eugene Nida, Newmark, Koller, Vinay, Darbelnet, Catford and van Leuven-Zwart. It wasn't long however, before some theorists began to realize that language wasn't just about structure - it was also about the way language is used in a given social context. This side of the linguistic approach is termed functional linguistics (Berghout lecture 7/9/05), with the work of Katharina Reiss, Justa Holz-Mänttäri, Vermeer, Nord, Halliday, Julianne House, Mona Baker, Hatim and Mason figuring prominently. For Jakobson, meaning and equivalence are linked to the interlingual form of translation, which “involves two equivalent messages in two different codes” (1959/2000: p.114). He considers Saussure's ideas of the arbitrariness of the signifier (name) for the signified (object or concept) and how this equivalence can be transferred between different languages, for example the concept of a fence may be completely different to someone living in the suburbs or a prison inmate. He expands on Saussure's work in that he considers that concepts may be transferred by rewording, without, however, attaining full equivalence. His theory is linked to grammatical and lexical differences between languages, as well as to the field of semantics.

The study of proper principle of translation is termed as translation theory. This theory, based on a solid foundation on understanding of how languages work, translation theory recognizes that different languages encode meaning in differing forms, yet guides translators to find appropriate ways of preserving meaning, while using the most appropriate forms of each language. Translation theory includes principles for translating figurative language, dealing with lexical mismatches, rhetorical questions, inclusion of cohesion markers, and many other topics crucial to good translation.

Basically there are two competing theories of translation. In one, the predominant purpose is to express as exactly as possible the full force and meaning of every word and turn of phrase in the original, and in the other the predominant purpose is to produce a result that does not read like a translation at all, but rather moves in its new dress with the same ease as in its native rendering. In the hands of a good translator neither of these two approaches can ever be entirely ignored.

Every translation activity has one or more specific purposes and whichever they may be, the main aim of translation is to serve as a cross-cultural bilingual communication vehicle among peoples. In the past few decades, this activity has developed because of rising international trade, increased migration, globalization, the recognition of linguistic minorities, and the expansion of the mass media and technology. For this reason, the translator plays an important role as a bilingual or multi-lingual cross-cultural transmitter of culture and truths by attempting to interpret concepts and speech in a variety of texts as faithfully and accurately as possible.

When we talk about translation, it's important to refer to the concepts of Metaphrase and Paraphrase. So what are they?

Metaphrase is a translation term referring to literal translation, i.e., "word by word and line by line" translation. In everyday usage, metaphrase means literalism; however, metaphrase is also the translation of poetry into prose. Unlike „paraphrase,“ which has an ordinary use in literature theory, the term „metaphrase“ is only used in translation theory. The concept of metaphrase — of „word-for-word translation“ — is an imperfect concept, because a given word in a given language often carries more than one meaning; and because a similar given meaning may often be represented in a given language by more than one word. Nevertheless, „metaphrase“ and „paraphrase“ may be useful as ideal concepts that mark the extremes in the spectrum of possible approaches to translation.

A paraphrase typically explains or clarifies the text that is being paraphrased. It does not need to accompany a direct quotation, but when this is so, the paraphrase typically serves to put the source's statement into perspective or to clarify the context in which it appeared. Paraphrase may attempt to preserve the essential meaning of the material being paraphrased. Thus, the (intentional or otherwise) reinterpretation of a source to infer a meaning that is not explicitly evident in the source itself qualifies as „original research,“ and not as paraphrase.

Unlike a metaphrase, which represents a „formal equivalent“ of the source, a paraphrase represents a „dynamic equivalent“ thereof. While a metaphrase attempts to translate a text literally, a paraphrase conveys the essential thought expressed in a source text — if necessary, at the expense of literality. Translation studies is an interdiscipline containing elements of social science and the humanities, dealing with the systematic study of the theory, the description and the application of translation, interpreting or both these activities.

What about translator? In practice, there is considerable variation in the types of translations produced by translators. Some translators work only in two languages and are competent in both. Others work from their first language to their second language, and still others from their second language to their first language. The translator's role as a bridge for „carrying across“ values between cultures has been discussed at least since Terence, (Publius Terentius Afer (195/185-159 BC), better known in English as Terence, was a playwright of the Roman Republic, of Berber descent) the 2nd-century-BCE Roman adapter of Greek comedies. The translator's role is, however, by no means a passive, mechanical one, and so has also been compared to that of an artist. The main ground seems to be the concept of parallel creation found in critics such as Cicero (Marcus Tullius Cicero, born on January 3, 106 BC and was murdered on December 7, 43 BC, was a Roman philosopher, statesman, lawyer, political theorist, and Roman constitutionalist.).

Among translators, it is generally accepted that the best translations are produced by persons who are translating from their second language into their native language, as it is rare for someone who has learned a second language to have total fluency in that language. Moreover, a fully competent translator is not only bilingual but bicultural (Biculturalism in sociology involves two originally distinct cultures in some form of co-existence).

In the translation industry, it is considered 'standard procedure' to translate only from an individual's second language, into their native language; never the other way around. For example, a native Spanish speaker should always translate English documents into Spanish; however, this fundamental rule is often ignored by amateur translators, and surprisingly, is often accepted without question by translation buyers."

Translation, like any other young scientific discipline, requires its own metalanguage or subject matter related Terminology which the discipline uses to describe, define and explain its own concepts, objectives and methodologies.

Translation theory shares a number of concerns with what is commonly called communication theory. Perhaps the most important observation which the communication theorists have produced for translators is the recognition that every act of communication has three dimensions: Speaker (or author), Message, and Audience. The more we can know about the original author, the actual message produced by that author, and the original audience, the better acquainted we will be with that particular act of communication. In conclusion, proper and accurate knowledge of translation theory is very important for good translation.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. Translation: theory and practice, tension and interdependence. Larson, Mildred L., editor. 1991.

2. Theories of Translation by Rainer Schulte, John Biguenet.

3. The Translator's Invisibility: A History of Translation (Translation Studies) by Lawrence Venuti.

4. Introducing Translation Studies. Theories and applications by Jeremy Munday. Second Edition.

5. Roman Jakobson “On Linguistic Aspects of Translation.” 1959.

6. Translation Studies Reader. (2nd Edition). L. Venuti. New York: Routledge, 2000.

რეზიუმე
თარგმნის ხარისხი და მისი კატეგორიები
სოფიკო ფეტელავა

აღნიშნული ნაშრომი განიხილავს თარგმნის ხარისხსა და მის კატეგორიებს ნებისმიერ ენაში. მასში წარმოდგენილია ჩეხი სტრუქტურალისტის რომან იაკობსონის მიერ განხილული თარგმნის სამი კატეგორია, რომელთა ღრმა და ფუნდამენტალური ცოდნა აუცილებელია სრულყოფილი თარგმანის მისაღწევად.

SUMMARY
QUALITI OF TRANSLATION AND ITS CATEGORIES
SOPHIKO PETELAVA

The paper discusses quality of translation and its categories in any languages. There are represented three categories of translation described by the Czech structuralist Roman Jakobson. Their deep and fundamental knowledge is very necessary for achievement of good translation.

РЕЗЮМЕ
КАЧЕСТВО ПЕРЕВОДА ЕГО КАТЕГОРИИ
СОФИКО ПЕТЕЛАВА

Данная научная работа рассматривает качество перевода и его категории в разных языках. В ней представлены и рассмотренны категории перевода чешского структуралиста Романа Якобсона, глубокое и фундаментальное знание которых необходимы для достижения совершенства и качества перевода.

TAMAR ASLANISHVILI
DOCTORATE STUDENT OF TELAVI STATE UNIVERSITY
ON THE SPECIALTY OF ENGLISH LANGUAGE TEACHING METHODOLOGY

Nowadays people are paying more attention and time to foreign language learning than ever. This is stipulated from the international meaning of this language and - correspondingly - from the essentiality of learning it. Starting from kindergarten finishing by higher education institutions learning English language is becoming more intensive. Adult language learners admitted to university normally possess some knowledge of certain vocabulary and grammar. In spite of it, reality shows, that adults, who are admitted to higher education institutions are unable of speaking English. It may be caused by several factors. One of them is that they are not in real foreign language environment, second is, that they haven't got the appropriate language level and the third and very important is that there exists a psychological barrier, which creates a huge gap between language knowledge and its realization.

We think that our research sphere - how to overcome the psychological barrier in foreign language speaking - is interesting not only for language learning methodology, but also from just a practical point of view. What is the novelty of our research and can foreign language teaching methodology gain as result of this research? For answering this question we studied many sources. It appeared that in these sources there are discussed many problems dealing with teaching speaking but the ways offered for solving the problem are not quite satisfactory. The aim of our research is finding the ways for solving one of the major problems - how to remove the psychological stress - in the process of teaching speaking. It will help students to overcome the difficulties in speaking a foreign language.

Experience has shown us that the students who are admitted to Telavi State University have the appropriate level of knowledge which is essential to get the high education. They have individual learning styles, intellect, specific knowledge; they work hard, etc. They have also some knowledge of foreign language, which is obvious in making the written exercises and tests, but as soon as the time comes to use the knowledge gained in schools in oral communication, we meet a great obstacle - this obstacle is the psychological barrier, which exists almost in every person in different doses. In the learning process it is essential to find the ways, which will help students to have good relationships with foreigners as well as English language speaking auditory. Very many researches are carried to state the reasons of the psychological barriers and ways of solving them in the English language learning process.

To make foreign language learning efficient the teacher should realize how motivated the students are in language learning, why they study the foreign language and for what purposes they need to study it.

Lack of motivation is the big “disease” almost for all students. It's difficult to increase the intrinsic motivation. It is almost impossible. But we can control the extrinsic motivation. I want to mention the case of Telavi State University and its international relations. After the implementation of the international project the students' extrinsic motivation dramatically increased. They have the desire to study English to go abroad, see European life and get acquainted with the foreign higher education. After the fulfillment of these projects the students' extrinsic motivation increased in proportion.

In the point of view of Archil Alkhazishvili (2009; p.20), the human behavior has several bases, one is the inner demands and the other is the suitable conditions to satisfy this demand. The author gives us the sample of violin and violinist. If the person has a desire to play the violin, if he/she doesn't hold the violin in the hand, then his/her desire may be transferred into a vague aspiration. Unfortunately, the most of our students have the „same“ desire to study English.

Besides the subjective and objective factors, Alkhazishvili (2009; p.21.) underlines the instrumental skills. He gives us one more example: If the human has the desire to drive a car, he/she has all objective conditions (a car, free time), but can't drive, i.e. if the human wants to satisfy the demands, he/she/should posses the subsequent skills. This sample is directly linked with the foreign language speaking. One thing is the students' desire to speak, another thing is that she/he should posses the specific base: vocabulary and elementary grammatical knowledge, etc. After it the student should have the skill to connect all these and communicate with the partner.

Scott Thornbury (2006) states the question: „When do we say the person speaks the language fluently?“(p.6). According to his ideas, we may evaluate the level of fluency according to the following criteria: speech speed, pausing, frequency of pausing, place of pausing, and pause filler words. Even the professional speaker needs to add specific pauses in his/her speech. What is more important, it's not whether the speaker made a pause, but the frequency of pauses and where the speaker made them (did he/she break the sentence in the middle, after each word or in the process of choosing the key words). According to Thurnbury's ideas, it is very important what pause fillers (well, mmm, OK) are used by the foreign language speaking person.

I took into consideration all the above mentioned in my mini experiment. I held my experiment with the freshman year students of two faculties of I. Gogebashvili Telavi State University. The control and the experimental group were on the same, pre-intermediate, level of English skills. I trusted the data of Unified National Admission Exams and I didn't ask the students to do a placement test. But in the duration of the experiment I realized that a placement test would be essential before starting the experiment. Though the general ability level was the almost adequate to the score which was gained by the students at the Unified National Admission Exams, but the issue I was interested in (communicative competence) was not reflected in them. I took the experimental group from the faculty of humanities and the control group from the faculty of social sciences, business and law. In our language center we teach a General English Course to freshman and sophomore students. We had only one pre-intermediate level group at the faculty of humanities. That's why I have chosen the same level of students' group from the faculty of social sciences, business and law. The number of lectures was 4 hours in a week, and the text book was „Enterprise 3“. The students from the experimental and control group filled in the same questionnaire. I was interested in their ideas, thoughts and feelings towards learning in general and also the methods which were used during the lectures. There was a question among others: What do you feel while speaking a foreign language? 29 students were questioned. The 29 possible ideas were distributed among the 4 answers.

a) „I'm afraid of making mistakes and my classmates laughing at me“ - this answer was chosen by 15 students, which represents 50%25. The answer b) „I feel I have lack of vocabulary”, was chosen by 11, and it was 37%25.The answer c) “I am weak in grammar” was chosen by 1 student or 3%25, and the answer d) „other……“, was chosen by 3 student or 10%25.

This fear and the following it negative emotion cause psychological stress. And the research of psychological stress became the main aim of our research.

During the mini-experiment teaching in the control group was carried out only on the basis of “Enterprise 3”. However, I want to mention the variety of exercises of „Enterprise“. There are exercises for development of all skills. Communicative exercises are offered in almost all units, so the control group also had a possibility to do the communicative activities.

Besides the exercises existing in the textbook the students form the experimental group did a variety of communicative exercises (from thematic and activity type of view). These exercises were held in small groups. I gave the students the freedom in distributing the roles during the group work activities. Only a volunteer was the presenter. I didn't correct the students' mistakes immediately. I also made pleasant surprises to the quickest group. The students guessed that they weren't blamed for mistakes and they weren't be laughed at. It is noteworthy that the time dedicated to development of speaking skills in the control and experimental group was the same (at the expense of less useful tasks from the textbook which were not used). At the end of the semester the students, who were speaking on the native language or the worse, didn't speak at all, tried to be active and get the surprises and awards from me. When I again held the questionnaire with the experimental and control group at the end of semester, I saw that the indicator of psychological stress was reduced both groups, however, in the experimental group the reduction was more substantial than in the control group.

Table 1. Pre-experimental questionnaire results

Table 1. Post-experimental questionnaire results

The mini experiment showed me, that it's worth to carry out a long-term experiment dealing with the issue. If after fulfillment of my research the psychological stress in the process of communication reduces in the University students, than this will give me the chance to think that my research as well as my time spent on this research had real results.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. ალხაზიშვილი, ა. (2009). უცხოური ენების სწავლება - თეორია და პრაქტიკა. თბილისი: უნივერსალი.

2. Thornbury, S. (2006). How to teach speaking. Malaysia: Pearson Education Limited.

რეზიუმე
ფსიქოლოგიური სირთულეები უცხო ენაზე საუბრისას
თამარ ასლანიშვილი

უმაღლეს სასწავლებელში მოსული სტუდენტების დიდი რაოდენობა ინგლისური ენის ცოდნის გარკვეულ დონეზე იმყოფებიან, მაგრამ, როგორც კი ინგლისურად საუბრის აუცილებლობის წინაშე დგებიან, მაშინვე დიდ წინააღმდეგობას ვაწყდებით. ეს წინააღმდეგობა მთელ რიგ ფაქტორებთან ერთად ფსიქოლოგიური ბარიერიცაა, რომელის დაძლევის გარეშეც ჩვენი უნივერსიტეტის სტუდენტები ვერ ისაუბრებენ უცხო ენაზე. სტატიაში სწორედ ფსიქოლოგიური ბარიერის გადალახვის გზებია ნაჩვენები, რომელიც თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჩატარებული მინი ექსპერიმნტის ჩატარების შედეგადაა დანახული.

SUMMARY
PSYCHOLOGICAL DIFFICULTIES
IN FOREIGN LANGUAGE SPEAKING
TAMAR ASLANISHVILI

Most of the students who are admitted to Higher Educational Institutions have the appropriate level of foreign language but as soon as the time comes to use the knowledge gained in schools in oral communication, we meet a great obstacleit is the psychological barrier, which exists almost in every person in different doses. Without overcoming this obstacle our university students will not have the opportunity to speak English. In the article is shown the ways, which is seen after the mini experiment carried out at Telavi State University.

РЕЗЮМЕ
ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ТРУДНОСТИ ВО ВРЕМЯ БЕСЕДЫ НА РУССКОМ ЯЗЫКЕ
ТАМАР АСЛАНИШВИЛИ

Большинство студентов поступающих в Высшие учебные заведения, находятся на определённом уровне с знанием иностранного языка, но в момент беседы сталкиваются с трудностями речи. Эти сопротивления тот самый психологический барьер,без преодоления которого студенты не смогут общатся на иностранном языке. В статье показаны те самые пути преодоления психологического барьера, результаты которого показаны во время проведения мини-эксперимента в Телавском государственном университете .

NANA SHEITNISHVILI
DOCTORAL CANDIDATE AT THE FACULTY OF HUMANITIES, DEPARTMENT OF EDUCATION SCIENCES, FIELD-DAF (GERMAN AS A FOREIGN LANGUAGE)
IVANE JAVAKHISHVILI TBILISI STATE UNIVERSITY

In the process of intercultural communication individuals employ different systems of symbols, that is, they use different codes of linguistic, paralinguistic and /or nonverbal character. This is especially true of foreign nationals in overseas countries. „If he/she (a foreigner) makes linguistic errors, it irritates the listener… while his nonverbal behaviour and body language add to the negative effect. Therefore, we may think that the interlocutor is a rude and arrogant person.“ (Heid 1997:54). This example shows that the nonverbal behaviour can be just as misunderstood as the verbal one.

What exactly is nonverbal communication? To what extent is it important for a teacher of German language and therefore for teaching foreign language classes? What role does it have in the process of intercultural communication?

Nonverbal communication/nonverbal behaviour includes: gestures, facial expressions, eye contact, posture, body language (which is by some communication researchers considered to be synonymous with nonverbal communication, but actually it is just one of the components of nonverbal communication); extraverbal units - such as Time, space, proxemics (organization of communication in space and among people), social variables - e.g. such as age, sex, professional and social status; paraverbal (paralinguistic agents) such as stress, pause and pitch; and verbal means, such as voice, intonation, accent and articulation. These verbal and non verbal components are indispensable parts of the process of communication as any kind of communication provides certain information depending on nonverbal communication and its interpretation (Rosenbusch / Schober (2004). Thus, it can be concluded that communication takes place at four levels: verbal (word and words), paraverbal (emotional tone of a speaker, pitch, laughter, timbre, etc.), non verbal (facial expressions, gestures, posture, etc.)

and extraverbal (Time, place, context, etc.) Nonverbal means of communication can be divided into three categories: a) emblems, expressed by verbal means, e.g., index finger on the mouth means „keep quite“. Most emblems are culturally specific and therefore are researchable, b) illustrators are body movements, which accompany and complement verbal means of communication; c) regulators control the communication process, give the speaker a signal to either stop or continue speaking or change the speed of the speech.(Oksaar 1988:33).

Herein, I would like to present three most frequently used gestures: finger ring (combination of thumb and forefinger forming a ring), the V- sign and the thumb up.

The finger ring has been in use since Antique epoch. The vase discovered in Ancient Greece pictures an orator using this gesture while trying to convince his audience with his speech (Muller 1998:40).

It should be noted that, the aforementioned gesture, as many other gestures, has different meaning in different countries: Europe and North America: OK, „metaphorical representation of precision and accuracy“ (Mueller, 1998); Mediterranean, Russia, Brazil, Georgia, Turley: sexual offence, sultry; Tunisia, France, Belgium: zero, no value; Japan: money, coins (Pease 2006:118).

V-sign generally stands for „Victory“. It was first used by a Belgian lawyer Victor De Lavelaye in a radio broadcast as a symbol of propaganda campaign. Winston Churchill made it popular worldwide as an emblem of any kind of victory, be it military, political, sport or personal (Pease 2006:120).

Meanings of V-sign:
United Kingdom, Australia, new Zealand, Malta: sexual offence;
USA: two;
Georgia: two, sign of victory;
Germany: sign of victory;
France: peace;
In Ancient Rome: Julius Caesar orders five jars of beer.

Thumb up gesture means:
Europe, Germany: one, excellent;
Australia, Greece: insult, obscenity;
Georgia: very good.

As already mentioned, nonverbal means of communication are of culturally specific character. Lack of knowledge of individual nonverbal components often leads to misunderstandings in intercultural communication. In given situation many people experience so called cultural shock. For instance, we, Georgians do not express our gratitude to the teacher by knocking on the desk at the end of the class. However, such expression of gratitude is absolutely natural for German students. In Georgia, women do not shake hands when they meet. They just say hello, or provided, they are close friends exchange kisses on cheeks. Therefore, when one of my lecturers at the University of Jena gave me her hand as a sign of greeting, I hesitated for a few seconds before accepting this gesture as a signal of friendship. One more thing that took me by surprise in Germany was counting. While counting Germans use raised thumb to indicate „one“. Then they use forefinger, as it is shown on the pictures below.

We, Georgians use forefinger for „one“, as it is illustrated on the pictures below.

In foreign language classes nonverbal communication/behavior is regarded as an additional feature of education. Storch (2001:320) distinguishes between the following functions of nonverbal communication: 1) general interactive: eye contact, gestures, facial expressions and other body movement play main role in starting, maintaining and terminating interpersonal communication. For instance, the teacher looks at the student, makes a step towards him/her, bends towards him/her etc.; 2) activation: attracting attention with energetic movements, e.g. vivid gestures, varied facial expressions, changing position in classroom space, but avoiding noise and disruption; 3) understanding and expressing opinions: target use of elements of nonverbal behaviour to complement and stimulate verbal statements; 4) semantic function: replacing verbal communication with body language, e.g. welcoming movements; 5) regulation of the teaching process, i.e. the mode of nonverbal communication can be very effective for teacher to interact with students in the classroom and to ensure discipline there.

Errors

Gestures: beckoning a student with an index finger
Mimicry: frowning
Proxemics: a quick, frowning look around the classroom, shrugging shoulders and looking through the window

Correct

Gestures: attracting a student's attention by waving an arm
Mimicry: smiling and friendly face
Proxemics: a quick look around the classroom, making a step towards students

German language teachers' interest in the issues of nonverbal communication is significant in two ways: on the one hand, they are interested as teachers in general and on the other hand, the knowledge of above mentioned issues assists them in communication with overseas partners.

The significance of body language was already recognized in ancient rhetoric, in the time of Aristotle. Already in 18th, 19th and 20th centuries nonverbal communication was strongly supported in the writings of Darwin, Hall and Birdwhistell. Despite the fact that nonverbal communication is at the core of interest of such fields of study as psychology, anthropology, sociology, communications and others, it is considerably disregarded in teaching German as a foreign language both in Germany and Georgia.

However, it does not mean that it is completely neglected in the textbooks. The illustrations of nonverbal behaviour usually appear in textbooks as complementary means to grammatical and contextual references. Nevertheless, it should be emphasized, that there is no uniform methodological approach to the issue. Therefore, bringing components of nonverbal communication (trainings, games and exercises) and consideration of various cultural parameters is significant to ensure successful teaching and learning process that complies with modern standards of higher education.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. Apeltauer, E. (2004): „Nonverbale Aspekte interkultureller Kommunikation.“ In: Rosenbusch, H./Schober, O. (Hg.) (2004): Körpersprache und Pädagogik. Baltmannsweiler.

2. Heyd, G. (1997): Aufbauwissen für den Fremdsprachenunterricht (DaF). Tьbingen.

3. Mьller, C. (1998): Redebegleitende Gesten. Kulturgeschichte - Theorie - Sprachvergleich. Berlin.

4. Oksaar, E. (1988): Kulturemtheorie. Ein Beitrag zur Sprachverwendungsforschung. Berichte aus den Sitzungen der Jungius-Gesellschaft der Wissenschaften e.V. vorgelegt in der Sitzung vom 17. Januar 1986. Gцttingen.

5. Pease, A. & B. (2006): Die kalte Schulter und der warme Hдndedruck. Berlin.

6. Rosenbusch, H./Schober, O. (2004): Kцrpersprache und Pдdagogik. Baltmansweiler.

7. Storch, G. (2001): Deutsch als Fremdsprache: Eine Didaktik: theoretische Grundlagen

und praktische Unterrichtsgestaltung. München: Fink.

რეზიუმე
არავერბალური კომუნიკაციის ძირითადი ასპექტები საერთაშორისო კულტურულ ურთიერთობებსა და გერმანულის, როგორც უცხოური ენის სწავლების პროცესში
ნანა შეითნიშვილი

სტატიის მიზანია არავერბალური კომუნიკაციის როლის განსაზღვრა საერთაშორისო კულტურული კომუნიკაციისა და გერმანულის, როგორც უცხოური ენის სწავლების პროცესში. არავერბალური კომუნიკაციის არასწორ აღქმასა და გაგებას უცხოელ კოლეგებთან ურთიერთობისას ხშირად გაუგებრობამდე და მცდარ სტერეოტიპებამდე მივყავართ. აქედან გამომდინარე, ვფიქრობ, უცხო ენის სწავლების ერთ-ერთ მთავარ ამოცანად უნდა იქცეს ინტერკულტურული კომპეტენციების ასპექტების ირგვლივ ცოდნის გადაცემა, როგორიცაა მაგალითად, არავერბალური კომუნიკაცია.

SUMMARY
MAIN ASPECTS OF NONVERBAL COMMUNICATION IN INTERCULTUREL RELATIONS AND IN THE PROCESS OF TEACHING GERMAN, AS A FOREIGN LANGUAGE
NANA SHEITNISHVILI

The aim of the article is to determine the role of nonverbal communication in the process of intercultural communication as well as in teaching German as a foreign language. Erroneous perception of nonverbal bahaviour can often lead to misunderstandings and formation of wrong stereotypes while communicating with foreigner colleagues. Thereby, I believe that one of the main objectives of a foreign language teaching should be transfer of knowledge about aspects of intercultural competences, such as e.g. nonverbal communication.

РЕЗЮМЕ
ОСНОВНЫЕ АСПЕКТЫ НЕВЕРБАЛЬНОЙ КОММУНИКАЦИИ В МЕЖДУНАРОДНЫХ КУЛЬТУРНЫХ ВЗАИМООТНОШЕНИЯХ И НЕМЕЦКОГО, КАК ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА В ПРОЦЕССЕ ОБУЧЕНИЯ
НАНА ШЕИТНИШВИЛИ

Цель статьи является определение роли невербальной коммуникации в международных культурных взоимоотношениях и немецкого, как иностранного языка в процессе обучения. При взаимоотношениях с иностранными коллегами, неправильные восприятие и понятие невербальной коммуникации, часто привозит к недоумениям и ложных стереотипам. Исходя из этого, думаю, одной из главных задач изучения иностранного языка должна стать передача знаний вокруг аспектов интеркультурных компетенций, каковой, например, является невербальная коммуникация.

NANA BLUASHVILI
DOCTOR OF PEDAGOGICAL SCIENCES ASSOCIATED-PROFESSOR OF CAUCASIAN ACADEMIC CENTRE ASSOCIATED-PROFESSOR OF I.GOGEBASHVILI TELAVI STATE UNIVERSITY

Why is this topic important for us? Good tests work for us, Tests underlie decision making, Writing Objective Items, Guidelines and pitfalls, Editing Objective Items, Identifying and solving problems. EFL teachers most investigate writing assessment of EFL (English as a Foreign Language) learners at a school and University levels in Georgia and the potential effectiveness of computer-based portfolio assessment for those learners. Authors have been concerned about the current pedagogical practices of writing assessment for EFL learners in Georgia and become aware of the significance of examining the assessment practices and developing alternative assessment tools. Authors, in particular, look into the application of technology into the development of portfolio assessment; the use of electronic portfolio is examined as a potential assessment tool to evaluate authentic performance of writing of the college students. Most teachers spend a considerable amount of classroom time on assessment, giving and checking tests, and 'going over' the tests Of all classroom activities, testing is possibly the activity that pupils and teachers take most seriously with their students. Alternative assessment procedures are less formal than traditional testing and have valuable wash back effects according to the literature, they have some drawbacks which make them difficult to be used. Using these kinds of procedures is very time consuming for both learners and teachers. (Vygotsky, L(1962) Thought and Language. Cambridge, MA:MIT Press). The cultural factors and educational backgrounds of the learners may result in some problems in use of this assessment. Moreover, it is hard to measure the outcomes without using some standardized test. EFL programs often use a combination of commercially available and program-developed assessment instruments to evaluate literacy and language proficiency. (Christine Coombe. (2011), Cornerstones Case Study” (conference materials), Dubai Men's College). Assessments are objective and subjective. Let's demonstrate both of them: 1.Objective (short answer, closed response, mostly recognition, limited production, difficult to write well, quick and easy to grade, reliable, workload “up front”), 2.Subjective(long answer, open response, emphasis on production, relatively easy to write, difficult to grade, time-consuming, inter-rater reliability, not as reliable, workload post test. How teachers test their students? We'd like to suggest the cases how teachers assess their students. These ways are different. They are the following: e.g. They wanted to keep it simple, No time to construct an integrated skills test, so they decided to base grades solely on a reading test, Mrs. Wright hinted to one class that an article from yesterday's front page of the newspaper might be the focus of the exam, Task: „Read this newspaper article and answer the questions,“ The focus of the article „Hydro-electric Turbines“ was not from any of their unit themes, Ss received 10 MCQs focusing on local information only because main idea Qs take more time to construct, Most Qs had 4 response options but some Qs only had 3, Ms Wright enlarged the article by 50%25 so her Ss could read it better, Test was administered to Ms. Wright's classes on Monday morning and to Mr. Knott's classes the following Wednesday, Ms. Wright gave one class period; Mr. Knott allowed Ss two class periods to complete the test, Mr. Knott translated some of the difficult words in Spanish for his Spanish-speaking Ss, He let all his Ss use dictionaries to look up unknown words, During the test, a student noticed that there was no answer for Question 3 so Mr. Knott did not count that item, No one in Mrs. Wright's class noticed, Neither told their Ss when to expect their grades, Both were busy, so they graded their own Ss papers over several days during the next week, Ss got their tests back 10 days later, The teachers impressionistically thought it was a good exam because almost all Ss got As, To achieve a better curve for one of her classes, Mrs. Wright added 5 pts. to some Ss' papers, Mrs. Wright entered grades in her grade book but didn't annotate or analyze them, Mr. Knott realized he gave the papers to Ss before entering the grades. He asked for them back after Ss had them for 2 days, At the end of semester, there were too many A's so the administrator asked them to `review' their marks, Ss thought the exam was worth 25%25 of the final grade, it was then downgraded to 15%25, Next year they plan to reuse the same test but will switch to T/F questions). It's also interesting to demonstrate the following Guiding principles: Validity, Reliability, Practicality, Wash back, Authenticity, Transparency, Security. Teachers must maintain physical control over a traditional classroom, instructors must cultivate a social environment that is much more fluid. Since students and instructors interact so differently in the classroom, it makes sense that traditional assessment tools would be different as well. There is room for traditional assessment techniques in the classrooms. However, multiple choice, true/false, and other such assessment measures should only be a small fraction of the way you measure students. For example, any diagrams that you use in teaching a course become automatic candidates for a test question. You may remove numbers, words, or captions, upload it to your testing program and ask questions about it. This strategy automatically puts the question you are asking in context for the student and allows him/her the comfort of seeing a familiar object. A similar type of online assessment can be done with videos. Science demonstrations are common in my chemistry classroom. When it comes to test time, “I like to play a video of a demonstration”, (or an alternative from YouTube) and follow it with multiple choice or true/false questions. This type of assessment helps visual and aural learners connect with the material. You could easily incorporate video assessment into almost any subject matter if you play a clip from a film and then ask follow-up questions. School Candy-Some traditional teachers do not have access to teaching/learning tools. (Huerta-Macias (1995) -The article:”Alternative assessment”). For these teachers, we'd like to introduce www.schoolcandy.net.Whatever traditional or new assessment tools you choose for assessment, consider the learning styles of your students. Vary the way you measure what they are learning and communicate with them in their "language." This will make the whole learning/testing process much more productive and enjoyable for all.

There has been an increasing interest in the use of assessment procedures that are completely different from conventional methods of assessment. More reliable forms of assessment, such as: portfolios, interviews, journals, project works, and self- or peerassessment have become more and more common in the second and foreign language classrooms. These alternative forms of testing or assessment are more student-centered as they involve students in their learning, so that they can control their own language learning. Furthermore, these kinds of assessment--called alternative assessment--can help teachers to get enough information for developing their instructional plans and practices. Differences which exist between the traditional and alternative forms of assessment Old forms; New forms; Focus on language, Focus on communication, Teacher-centered, Learner-centered, Isolated skills, Integrated skills, Emphasis on product, Emphasis on process, One answer, One-way correctness Open-ended, multiple solutions, Tests that test, Tests that teach.

It is important to review some studies which have conducted on examining these new forms of assessment, and express their findings and their researchers' beliefs about the usefulness of these kinds of testing in EFL/ESL classrooms. (Mercer, M.(2005) „Adding variety to word Recognition Exercises“, English Teaching Forum, v. 43,#.2). Before 1990's our testing and assessment were based on behaviorist views of cognition and improvement, but after 1990's it was suggested that some alternative ways of testing are needed to evaluate a person's performance. Studies have revealed that innovative individuals do not have unique mental sections, but they use what they have in more well-organized and flexible ways. Such individuals are enormously thoughtful about their activities, their use of time, and the quality of their products. Thus, a need for a new assessment process was needed to test the learners.

Alternative assessment tools include a variety of instruments that can be modified in varying situations. According to the literature, these instruments include, for example, the use of checklists of student behavior, products, journals, reading logs, videos of role plays, audio tapes of discussion, self-evaluation questionnaires, work samples, and teacher observations or anecdotal records.

Huerta-Macias In her article claimed that although traditional forms of assessment can provide somehow suitable measures of students' performance, they often fail to give information about what the students can do in their foreign language. Because of this, a new method of assessment has been suggested in recent years which is called alternative assessment, authentic assessment, or informal assessment. The focus of this new method is on assessing learners' ability to use language holistically in real-life situations and is usually carried out constantly over a period of time.

EFL learners' assessment is difficult for adult EFL educators. Finding a means that can measure learner achievements and program success to institutions, display improvement in English proficiency and literacy skills to learners, and clarify for the educators themselves what has been learned and what has not is not an easy task. Dissatisfaction with accessible tools has been widespread, and many teachers can not find some methods to evaluate learner gains in a way that helps teaching and learning. Today, it seems that using a combination of available and program- developed alternative assessment instruments can be helpful for assessment. (Rivera, C.(2006) „Classroom Techniques“, English Teaching Forum,v.44,# 2). Alternative assessment is a flexible way to gather enough information about learners and evaluate what has been taught in class. "Learner portfolios,"-- collections of individual work-- are common examples of alternative assessment. Portfolios can include such items as reports on books read, notes from learner/teacher interviews, learners' reflections on their progress, writing samples, data from performance-based assessments, and scores on commercially available tests. The following assumptions about portfolio assessment: 1.Portfolios are systematic, purposeful, and meaningful collections of students' works in one or more subject areas. 2.Students of any age or grade level can learn not only to select pieces to be placed into their portfolios but can also learn to establish criteria for their selections. 3.Portfolio collections may include input by teachers, parents, peers, and school administrators. 4.In all cases, portfolios should reflect the actual day-to-day learning activities of students. 5.Portfolios should be ongoing so that they show the students' efforts, progress, and achievements over a period of time. 6. Portfolios may contain several compartments, or subfolders. 7.Selected works in portfolios may be in a variety of media and may be multidimensional." 8. About the benefits of the portfolio: portfolios are a striking alternative to more traditional assessment approaches for teaching children. Benefits of portfolio as follows: 9. It complements such developmentally appropriate curriculum and instruction as Whole language, hands-on approaches.10.It also allows them to assess children's individual learning styles.11. It enhances their ability to communicate with parents about children's learning.13.It helps to fulfill professional requirements of school and community accountability.

Student evaluation is most authentic and reasonable when it is based upon the ideas, processes, and products. The criteria of judgment and the expected results should be determined for the students clearly at first. Both the teacher and student are responsible for each student's success. Thus, the social studies classroom becomes a model of the real world in which social and public responsibility and participation is an ongoing process, uninterrupted by time-outs for the strangeness of formal testing.

On authentic assessment and writing assessment due to the role of writing in people's academic, social, and personal lives, the improvement of students' ability to write is a main concern in every society. Since educators can use writing to assess students' higher-order thinking skills--such as the ability to make reasonable connections, to compare and contrast solutions to problems, and to sufficiently support arguments and conclusions--authentic assessment seems to provide excellent criteria for teaching and evaluating writing. For example, a writing assessment assignment can be:1.totally open-ended, where the student is asked to construct an essay either requiring or not requiring certain background knowledge;

2. limited to specific components of the writing process, such as planning, outlining, or even revising; 3.used for short answers which may be either a part of planning or an abbreviated check for a basic understanding of key points. Writing assessment, portfolio assessment, and classroom assessment were shown to be suitable approaches to the type of authentic assessment called for within the profession. (Cameron, L.(2003) „Challenges for ELT from the expansion in teaching children“ ELT journal 57(2):105-112). One of the advantages of alternative assessment is that it gives enough opportunities for the learners to discover that they can complete the tasks successfully. Language programs that focus on alternative assessment are apt to help the learners to evaluate what they learn both in and outside of the language class in a real life situation.

One of the alternative ways of assessment which is used as alternative to normreferenced tests a is performance assessment. Teachers can use performance assessment to get a much richer and more comprehensive picture of what students know and can do. Performance assessments are those "testing methods that require students to create an answer or product that demonstrates their knowledge and skills" which can have different forms, such as conducting experiments, writing extended essay, and doing mathematical computations. Performance assessment is a continuum of assessment formats ranging from the simplest student-constructed answers to comprehensive expressions or collections of work over time. By choosing good assessment tasks, sharing the scoring criteria with students, motivating students to do the tasks, and understand their performances, teachers can direct instruction to its appropriate destination with performance assessment. Although performance assessment is very useful for both teachers and students it has some disadvantages in terms of the concept of fairness. Although consistency to assure fairness in performance assessment increases the ease of administration it decreases the task's meaningfulness and creates some biases.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. Cameron, L.(2003) „Challenges for ELT from the expansion in teaching children“ ELT journal 57(2):105-112

2. Christine Coombe .(2011),Cornerstones Case Study” (conference materials), Dubai Men's College;

3. Huerta-Macias (1995) -The article: „Alternative assessment“

4. Mercer, M.(2005) „ Adding variety to word Recognition Exercises“, English Teaching Forum, v. 43,#.2

5. Rivera, C.(2006) „Classroom Techniques“, English Teaching Forum,v.44,# 2

6. Vygotsky, L. (1962) Thought and Language. Cambridge, MA:MIT Press

SUMMARY
ALTERNATIVE TOOLS TO ASSESS AND MEASURE LEARNING
NANA BLUASHVILI

The article: „Alternative tools to assess and measure learning“, deals with the problem of searching the alternative assessment tools, which include a variety of instruments that can be modified in varying situations. Suggested, these alternative forms of testing or assessment are more student-centered as they involve students in their learning, so that they can control their own language learning. Furthermore, these kinds of assessment--called alternative assessment--can help teachers to get enough information for developing their instructional plans and practices. Focus on language testing there are suggested the following ways of assessing: Focus on communication, Teacher-centered, Learner-centered, Isolated skills, Integrated skills, Emphasis on product, Emphasis on process, One answer, one-way correctness, Open-ended, multiple solutions, Tests that test, Tests that teach.

რეზიუმე
სწავლის შეფასებისა და გაზომვის ალტერნატიული საშუალებები
ნანა ბლუაშვილი

სტატიაში: „სწავლის შეფასებისა და გაზომვის ალტერნატიული საშუალებები” ნაჩვენებია ის საშუალებები, რომლებიც ხელს უწყობს უცხო ენის შემსწავლელს წარმატების მიღწევაში. სტატიაში განხილულია უცხო ენის სწავლის შეფასების გზები, კონკრეტული მაგალითების დემონსტრირებით. გამოკვეთილია შეფასების სისტემის დადებითი და უარყოფითი მხარეები. ნაჩვენებია ალტერნატიული შეფასებისა და ცოდნის გაზომვის საშუალებები. ესენია: „კომუნიკაციაზე ფოკუსი, მასწავლებელზე ორიენტირებული შეფასება, მოსწავლეზე ორიენტირებული შეფასება, ერთი პასუხი, ღია ტიპის შეკითხვა, დახურული ტიპის შეკითხვა, ტესტი ტესტისათვის, ტესტი სწავლების ხარისხის დასადგენად და სხვა.

РЕЗЮМЕ
АЛЪТЕРНАТИВНЫЕ СРЕДСТВО О ЦЕНКИ И ИЗМЕРЕНИЯ - “УЧИТЪСЯ”
НАНА БЛУАШВИЛИ

В статье “Альтернативные средства оценки и измерения -„учиться“, показаны те средства, которые помогают изучающему иностранный язык достичь успехов. В статье рассмотрены пути оценки учиться иностранному языку, посредством конкретных примеров показаны положительные и отрицательные стороны системы оценки. Показаны средства альтернативной оценки и измерения уровня знаний. Это: „фокусирование на коммуникации, оценка, ориентированная на учителя, один ответ, вопрос открытого типа, вопрос закрытого типа, тест для теста, тест для установления качества учиться и другие.

ნათია ესაძე
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის
ბიზნეს-ინჟინერინგის ფაკულტეტის მაგისტრანტი

თამარ კაპანაძე
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის
ბიზნეს-ინჟინერინგის ფაკულტეტის მაგისტრანტი

საზოგადოებას განვითარების ყველა ახალ ეტაპზე სხვადასხვა დონისა და რაგვარობის პრიორიტეტების დასახვა და შესრულება უწევს. ამ მიზანს, როგორც წესი, დრო და სოციუმის მზაობა განსაზღვრავს, რაც თავის მხრივ კონკრეტულ სფეროში მოღვაწე ადამიანებისაგან სწრაფ ქმედებას და აზროვნების ახალ ეტაპზე გადასვლას მოითხოვს. სულ რაღაც ათიოდე წლის წინ ხელისუფლებისა და კერძო სტრუქტურებისათვის ნაკლებმნიშვნელოვან საკითხს წარმოადგენდა ინფორმაციის გავრცელება-გამოქვეყნება. ეს განპირობებული იყო საზოგადოებრივი აზრის მოუმწიფებლობით. ახლა, სახელმწიფო პოლიტიკის ნორმალიზაციისა და დემოკრატიზაციის პირობებში, აღნიშნული პრობლემა დღის წესრიგში დადგა და დაიწყო მუშაობა მის მოსაგვარებლად, რამაც განაპირობა სათანადო სპეციალობის არსებობის მოთხოვნილება. საზოგადოება, განვითარებადი დემოკრატიითა და ცივილიზირებული კომუნიკაციებით, ბადებს ახალ სოციალურ საქმიანობას - საზოგადოებრივ ურთიერთობებს ანუ Public Rrelations (PR), თუმცა მისი ნიშნები ძველ რომშიც კი მოიპოვება. ძვ.წ. I საუკუნეში 12 ტომიანი ნაშრომის ავტორი, რომაელი რიტორი კვინტილიანი ორატორული ხელოვნების შესახებ წერდა, რომ ამა თუ იმ მოვლენაზე შეიძლება იმსჯელო, თუ მასზე არის შემდეგი 7 კითხვის პასუხი: quis, quid ubi, quibus, auxillis, cur, quomodo, quando? (ვინ? რა გააკეთა? სად? რა საშუალებებით? რატომ? როგორ? როდის?).

ჩვენს თანამედროვეობაში მრავალი მეთოდის ერთად გამოყენებას PR უწოდეს. ერთი კონკრეტული განსაზღვრება, თუ რა არის საქმიანობა „Public Relations“ არ არსებობს. მიუხედავად ამისა, უკანასკნელი 60 წლის განმავლობაში არსებულ მრავალ განმარტებას შორის საუკეთესოდ აღიარებულია 1978 წლის 2 აგვისტოს ქ. მეხიკოში მიცემული შეფასება: PR არის ხელოვნება და მეცნიერება ტენდენციების ანალიზის, მოვლენების წინასწარმეტყველება, რეკომენდაციების შემუშავება მმართველებისთვის და სამოქმედო პროგრამების განხორციელება ორგანიზაციებისა და საზოგადოების ინტერესების გათვალისწინებით.

სემ ბლეკი PR-სადმი მიძღვნილ წიგნში წარმოგვიდგენს მის მოკლე და ყოვლისმომცველ განმარტებას: PR არის მეცნიერება და ხელოვნება ურთიერთ გაგებაზე დაყრდნობით ჰარმონიის მიღწევისა, დაფუძნებული სრულ ინფორმირებულობასა და ჭეშმარიტებაზე. PR მუდამ მიმართულია მოსახლეობის ყველაზე ფართო ფენებზე, მათ ინტერესებზე. PR - ისთვის დამახასიათებელია ღიაობა, საზოგადოებისა და მომხმარებლისათვის სრულიად უტყუარი ინფორმაციის მიწოდება. ამდენად, PR-ის მიზანია ორმხრივი კავშირის დამყარება საერთო შეხედულებებისა და ინტერესების გამოსავლენად, რაც დაფუძნებული იქნება სიმართლეზე, ცოდნასა და სრულ ინფორმირებაზე.

PR საქმიანობას ახორციელებს საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში, სახელმწიფო თუ კერძო სტუქტურებში, დიდ კომპანიებსა და ფირმებში. საქმიანობის სფეროს გათვალისწინებით PR -ის წინაშე არსებული ამოცანების გადასაწყვეტად გამოიყენება განსხვავებული საშუალებები. ესენი შეიძლება იყოს განსხვავებული და ნაწილობრივ მოულოდნელიც, ორიგინალური, რამდენადაც თვითონ ამოცანები და PR-ის ფუნქციები საკმაოდ ფართოა და ასევე არც ისე იშვიათად არასტანდარტულები. ამიტომ PR სპეციალისტის არსენალში შეიძლება შედიოდეს ყოველივე, რაც საბოლოო ჯამში არ აღემატება იურიდიულ, ეთიკურ ნორმებს და იძლევა დადგენილ შედეგს. ამიტომ, სრულებითაც კანონიერად მიეკუთვნება PR მეცნიერებას და ხელოვნებას, სადაც არის გამომუშავებული მეთოდები და შემოქმედებითი ნამუშევრები, როცა უბრალო სიტყვების, ბგერების და ფერების გამოყენებისას შეიძლება შეიქმნას უნიკალური ქმნილებები.

ოჯახში ან მცირე საზოგადოებაში არ არის სერიოზული დაბრკოლება ურთიერთობისა და აზრთა თავისუფალი გაცვლისთვის, მაგრამ აქაც კი სრულებით მოსალოდნელია ურთიერთშეუთანხმებლობა. მითუმეტეს საზოგადოებრივ ან კომერციულ ცხოვრებაში „ოჯახის წევრები“ დაშორებულნი არიან ერთი მეორისაგან, რადგან პირადი კონტაქტის არქონა ძლიერ ართულებს თანამშრომლობისა და ურთიერთგაგების მიღწევას. PR სპეციალისტები კი ურთიერთგაგების დასამყარებლად კავშირისა და დარწმუნების თანამედროვე მეთოდებსა და ხერხებს იყენებენ. ეს მეთოდები და ხერხები არ არის მოკლებული მეცნიერულ საფუძვლებს და ბაზისად სოციოლოგიას, ფსიქოლოგიას, ფილოსოფიასა და სხვა ფუნდამენტალურ მეცნიერებებს იყენებს. PR პრაქტიკის განხორციელებისას სპეციალისტები გამოყოფენ მეტნაკლებად უპირატესობის მქონე საშუალებებს. მათ მიეკუთვნება: მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები, რეკლამა, გამოფენა, საზოგადო გამოსვლები და სხვა წარმომადგენლობითი ღონისძიებები.

მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებთან (მის) მუშაობა „ფაბლიქ რილეიშენზის” ამოცანათა რეალიზაციის ყველაზე მთავარი ნაწილია. თუ ჟურნალისტი მოქმედებიდან, ფაქტებიდან მიდის სიტუაციისაკენ, PR მიდის სიტყვიდან საქმისკენ. ჟურნალისტები მოქმედებენ მხოლოდ ხალხის, საზოგადოების სიტყვის ძალით, ხოლო PR იყენებს საზოგადოებაზე ზემოქმედების ყველა შესაძლო სახეს, მასობრივი ინფორმაციის სხვადასხვა საშუალებებს, არაკონტროლირებად არხს. მედია საშუალებების მოღვაწეობა ახდენს უდიდეს ზეგავლენას საზოგადოების ცხოვრებაზე, აღიბეჭდება ამ საზოგადოების ყველა წევრის სოციალურ - ფსოქოლოგიურ ზნე-ჩვეულებაზე, რადგან ნებისმიერი ახალი ინფორმაცია, რომელიც მოედინება მასობრივი საშუალებების არხებით, შესაბამისად შეიცავს გარკვეულ პოლიტიკურ ორიენტაციას და იმ ღირებულებით მაჩვენებლებს, რომლებიც აღიბეჭდება ადამიანთა ცნობიერე ბაში. მედიის სწორი გამოყენების შედეგად შეგვიძლია მივიღოთ სერიოზული მმართველობითი უპირატესობა საზოგადოების მდგომარეობასა და განვითარების პროცესებზე. როგორი საზოგადოებაც არსებობს მისი მსგავსია მასობრივი ინფორმაციის სისტემაც, რომელსაც შეუძლია ხელი შეუწყოს პროგრესირებას ან საერთოდ რეგრესის გზით წაიყვანოს მიმდინარე პროცესები. მასობრივი ინფორმაციის სისტემის არქიტექტონიკა თავიდან ბოლომდე საზოგადოებრივ - სოციალურ ნიადაგზეა აღმოცენებული. ისინი, შეიძლება ითქვას, ურთიერთკონსტრუირებად სუბიექტებს წარმოადგენენ და ერთმანეთის ხასიათის განმსაზღვრელ ფაქტორებადაც ყალიბდებიან. მასმედია საზოგადოების ინტერესთა თარგზე უნდა იყოს მოჭრილი, სხვაგვარად შეუძლებელიცაა. იგი წარმოადგენს სოციუმში არსებული ავ-კარგიანობის გამჟღერებელ მძლავრ ტრიბუნას. ამავდროულად მის -ს შესწევს ძალა თავად განაპირობოს შემდგომში საზოგადოების ინტერესი და აქედან გამომდინარე დაკვეთაც. სწორედ ამ უკანასკნელ ქმედებაში ერთვებიან აქტიურად PR სპეციალისტები, ქმნიან სიახლეს, რომელიც იქნება ერთდროულად აქტუალურიც და მნიშვნელოვანიც ტელემაყურებლების, რადიომსმენელებისა და მკითხველთა უმრავლესობისათვის. PR ტექნოლოგიების გამოყენებისას უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება აუდიტორიას, რომელზე ზემოქმედებაც მიზნად აქვთ PR-ის სპეციალისტებს. აუცილებელია აუდიტორიის, როგორც სოციალური ინსტიტუტის შესწავლა, ეთიკურ - მორალური ღირებულებების გამოვლენა - ანალიზი და მხოლოდ შემდგომ ამისა, შემუშავება იმ მეთოდებისა და ხერხების, რომლებიც აუდიტორიის აზრის ფორმირებისთვისაა საჭირო.

ამდენად, PR ამოცანების განსახორციელებლად საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების უდიდესი შესაძლებლობების მქონე მასმედია უმნიშვნელოვანეს როლს თამაშობს. მიჩნეულია, რომ PR-ის მთელი სამუშაოს 80%25 მოდის პუბლიკაციებსა და ჟურნალისტებთან მუშაობაზე. სწორედაც, რომ მასმედიისა და PR სპეციალისტის კოორდინირებულ მუშაობაზეა დამოკიდებული მათ მიერ ჩატარებული პროცესების წარმატება. მასმედია გამოდის PR პროგრამების უმრავლესობის მყარ საფუძვლად. PR სამსახურის ყოველდღიურ მოღვაწეობაში მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები ხშირად ძირითად ობიექტად გვევლინება. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ურთიერთობა მასმედიასთან წარმოადგენს PR-ის ერთ-ერთ და არა ერთადერთ აუცილებელ შემადგენელ ნაწილს.

მის და მათთან მუშაობის თავისებურებების კარგი ცოდნა PR სპეციალისტის საქმიანობის აუცილებელი წინაპირობაა. აღსანიშნავია, რომ PR მექანიზმის უკეთ ამუშავებას ხელს უწყობს PR სპეციცალისტის რეპუტეცია, გამოცდილება და კულტურა (ეთიკა, ეტიკეტი ...). PR-სტი ან ადამიანი, რომელიც პასუხისმგებელია მის - თან ურთიერთობაზე სავალდებულო არ არის იყოს ჟურნალისტი. დიდ ბრიტანეთში არსებული ერთ-ერთი დიდი გაზეთის რედაქტორის აზრით, პრესასთან ურთიერთობაზე პასუხისმგებელი პიროვნება ვალდებულია ახალი ამბების მოწოდებაზე, ხოლო ჟურნალისტი - მასალის მომზადებაზე, ანუ PR-სტი ქმნის ახალ ამბავს, ხოლო ჟურნალისტი ახალ ამბავს, როგორც საინფორმაციო პროდუქტს, გადასცემს საზოგადოებას. ყველა PR-სტი, ამვდროულად ვალდებულია ჰქონდეს მასმედიასთან უწყვეტი ურთიერთობა, ეცადოს დაამყაროს და შეინარჩუნოს კეთილსასურველი კავშირები, ნდობა და პატივისცემა.

მის-თან ურთიერთობისას გასათვალისწინებელია ორი აუცილებელი ფაქტორი: ინფორმაციის გაცემა-გამოქვეყნებისთვის შესაფერისი მომენტის შერჩევა და მიზნობრივი აუდიტორიის განსაზღვრა. ჩვენი პოტენციური მომხმარებელი მინდობილია ჟურნალისტებზე, რომლებიც სანდო პირებად მიიჩნევიან, ისინი იმუშავებენ მომხმარებელთათვის სათანადო რეკომენდაციებს. ჩვენი მომხმარებლის არჩევანი გარკვეულწილად განპირობებულია ჟურნალისტთა აზრებით. ამ წინადადების აუცილებლობაში დღეს ვინმე ჯერალდ რატნერიც კი დაგვეთანხმება, რომელიც გახლავთ ამერიკელი ბიზნესმენი. მან საკუთარ თავზე იწვნია პრესის მიერ მიზანმიმართულად დაშვებული შეცდომები. მას ჰქონდა საიუველირო მაღაზიათა ქსელი. ამ პიროვნების ბიზნესმა დაგეგმილი პრესკონფერენციის შემდეგ სრული ფიასკო განიცადა, რომელსაც ვითომ დადებითი გავლენა უნდა ჰქონოდა მის საქმიანობაზე. ჯერალდმა თავის გამოსვლაში, რამდენადაც გასაკვირი არ უნდა იყოს ამერიკული იუმორისთვის, სამკაულები შეაფასა, ისევე ძვირფასად და გამძლედ, როგორც სენდვიჩი. ბიზნესმენმა გონივრულად ვერ გათვალა საკუთარი გზავნილის აზრი, რომელიც ჟურნალისტების მიერ იყო აღებული და გავრცელებული პრესის ყველა საშუალებით. სენდვიჩი იაფასიანი და არაჯანსაღი საკვებია, ამიტომ დიდი შეცდომა იყო მისი შედარება ძვირფასეულობასთან. ავტორმა ეს შედარება კარგ ხუმრობად ჩათვალა, თუმცა როგორც აღმოჩნდა, მხოლოდ თვითონ თვლიდა ასე. პრესამ ამ შემთხვევას საშინელი კორესპონდენცია მიუძღვნა და ჯერალდ რატნერი დღესაც კი თავს აღწევს ბიზნესის ჩავარდნით გამოწვეულ ვალებს.

ეს არ არის მაგალითი მხოლოდ იმისა, თუ როგორი გავლენიანები არიან ჟურნალისტები და ასევე მიგვანიშნებს, რომ უბრალოდ ცუდი პუბლიკაციები არ არსებობს, ჩვენ გვაწვდიან სხვაგვარად, სხვა შინაარსს სძენენ. ამდენად, თუ ჩვენ წარმოვადგენთ პრეს-ღონისძიებებს სწორად, მივიღებთ დადებითად განწყობილ აუდიტორიას, რომელიც ბევრად ეფექტური და ფასეულია, ვიდრე ძვირადღირებული რეკლამა. PR პროგრამებში აუცილებელია გამოვიყენოთ მასობრივი ინფორმაციის სხვადასხვა საშუალებები და მოვახდინოთ მათი მოქმედების კოორდინირება. ეს გულისხმობს შინაარსობრივ შეთანხმებას და რიგი შესაძლებლობების გამოყენებას ბეჭდვითი პუბლიკაციების, რადიო გადაცემების, ტელევიზიისა და ა.შ.

ამრიგად, სტატიაში შევეცადეთ წარმოგვედგინა PR-სა და მასმედიის ურთიერთმიმართება თანამედროვე სოციალურ-პოლიტიკურ ვითარებაში. PR და ჟურნალისტიკის განვითარება გვევლინება მედია ურთიერთობების (Media Relations) ჩამოყალიბების ძირითად საფუძვლად. სწორედ მოღვაწეობის ეს სფერო (MR) აღმოჩნდა შემაერთებელ მყარ ხიდად საზოგადოებასთან ურთიერთობისათვის.

აღიარებულია, რომ დღესდღეისობით MR-ის, როგორც PR-ის შემადგენელი საქმიანობის გარეშე შეუძლებელია პოლიტიკის წარმართვა, ნებისმიერი ბიზნესის წამოწყება და ა.შ. პროექტების რეალიზება ანუ ნებისმიერი იდეა იწყება საზოგადოების ინფორმირებით. ჟურნალისტიკის განხილვით ფართო ისტორიულ, საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ, კულტურულ კონტექსტში, ჩვენ ვრწმუნდებით მის საზოგადოებაზე ზეგავლენისა და მასობრივი აზროვნების ფორმირების უდიდეს შესაძლებლობებში.

ჩვენი აზრით, PR ტექნოლოგიებს, ისევე როგორც მასმედიას, განვითარების უდიდესი პერსპექტივა აქვს. იგი უკვე წარმოადგენს ხალხზე ზემოქმედე ბის ძლიერ საშუალებას და ამავდროულად გააჩნია საზღვარდაუდებელი პოტენციალი სამომავლოდ მასის აზროვნების სტიმულირების მთავარ იარაღად და მმართველი ოფიციოზის (და არა მარტო) ერთ-ერთ მთავარ დასაყრდენ ძალად იქცეს.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. ვ. ჭიაურელი, ს. ლომინაძე, რ. სრელკოვა - საზოგადოებრივი ურთიერთობების ძირითადი პრინციპები

2. ი. ბარნეტი, მ. ბრაუნი - მეგზური მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებთან მუშაობისათვის

3. Н. Пальгунов. Заметки об информации. C. М., 1967

4. Jim R. Macnamara - The impact of PR on the Media

5. Don R. Pamber - MassMediaLaw

რეზიუმე
მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების როლი პაბლიქ რილეიშენის საქმიანობაში
ნათია ესაძე, თამარ კაპანაძე

ეს სტატია წარმოადგენს PR-ის და მის ურთიერთგავლენის და თანამშრომლობის ზოგად მიმოხილვას. ის, რაც სპეციალისტების მიერ რამოდენიმე წლის წინ თეორიული შესწავლის ობიექტი იყო, ახლა არა თუ პრაქტიკაში გამოიყენება, არამედ ერთმნიშვნელოვნად აქტუალურია და საზოგადოებრივი დაკვეთის სუბიექტს წარმოადგენს. სწორედ ამ კონტექსტში შეგვიძლია მოვიხსენიოთ Public Relations - საზოგადოებრივი ურთიერთობები. ჩვენი აზრით, მისი ამოცანა სწორად დასმული აქცენტებით საზოგადოების, ანუ გარკვეული ზოგადი მახასიათებლების ქვეშ გაერთიანებული თვითმყოფადი ერთეულების აზროვნების კონკრეტულ ერთიან მოდელზე გადაყვანაა, ამის მიხედვით მასმედია PR-ის შემადგენელ ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ნაწილად უნდა მოვიაზროთ. სამყაროში მიმდინარე მოვლენათა აღქმა კი მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია ამ მოვლენათა ინტერპრეტაციაზე მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში.

SUMMARY
THE ROLE OF MASS MEDIA COMMUNICATIONS IN PUBLIC RELATIONS
NATIA ESADZE, TAMAR KAPANADZE

This article represents the common review of the cooperation and influence in Mass Media and Public Relations. Nowadays it's very important, actual and the point of social order to study PR, which was only the point of theoretical study of specialists several years ago. Exactly, we can consider PR in this context. To our point of view, the aim of PR is to conduct society's thoughts with its concrete model, with the correctly raised questions. So, the perception of current phenomenon in the world much depends on the interpretation of these appearances in the Mass Media. According to this, we consider mass Media as one of the most important part of PR.

РЕЗЮМЕ
РОЛЬ СРЕДСТВ МАССОВОЙ ИНФОРМАЦИИ В „PR“ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
НАТИA ЕСАДЗЕ, ТАМАР КАПАНАДЗЕ

Эта статья представляет собой некоторые взгляды нaвзаимодействия и сотрудничества PR и средств массовой информации. То, что несколько лет назад, для специ- алистов являлось объектом теоретических изучений,сейчас не только используется в практике, но однозначно актуально и представляет субъективный заказ общества. Именно в этом констекте мы можем упамянуть PR. С нашей точки зрения, его задачей является правильно поставленными акцентами, перенести на единую, конкретную модель, общественные мышления. Восприятия, в мире текущих событий значительной частью зависят, от интерпритаций этих же событий в средствах массовой информации. В связи с этим, мы должны воспринять МасcМедию значительной частью PR.

ნუცა გუმბერიძე
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ბიზნეს-ინჟინერინგის ფაკულტეტის მაგისტრანტი

ჟანეტა კილასონია
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ბიზნეს-ინჟინერინგის ფაკულტეტის მაგისტრანტი

მარკეტინგი ახალი დარგია, რომელიც შემოიჭრა და განსაკუთრებული ადგილი დაიკავა ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში. ვაცნობიერებთ ამას თუ არა, ყოველი ჩვენგანი ყოველდღე მარკეტინგის საქმიანობის შედეგებს პირისპირ ხვდება, იქნება ეს ქუჩაში სეირნობისას შენიშნული ბილბორდი თუ მაღაზიების ვიტრინებში გამოფენილი ტანსაცმელი, სახლში ტელევიზორის ყურების დროს მოსმენილი ახალი ამბები თუ ნანახი რეკლამა. დღევანდელი მარკეტინგი მთლიანად დაფუძნებულია მომგებიანი ურთიერთობის აგებაზე მომხმარებელთან. იგი იწყება მომხმარებელთა მოთხოვნილებებისა და სურვილების გაგებით, იმ მიზნობრივი ბაზრის შერჩევით, იმ ფასეულობების შექმნით, რომლის საშუალებით კომპანია შეძლებს მიზნობრივი მომხმარებლის მოზიდვას, შენარჩუნებასა და მათი რაოდენობის ზრდას. მარკეტინგი არის მომხმარებლისათვის ფასეულობის შექმნის ხელოვნება და მეცნიერება.

პიარი, როგორც სოციალური მეცნიერება და მეცნიერულ - გამოყენებითი დისციპლინა წარმოადგენს მართვის ნებისმიერი სისტემის უმთავრეს ელემენტს. დაინტერესებულ პიროვნებასა და დარწმუნების ფაქტორზე დაყრდნობით, პიარს ძალუძს მოსახლეობის ფართო მასების მხარდაჭერის მოპოვება. პიარი საზოგადოებრივ ინტერესებს ემსახურება, აქცენტს აკეთებს საერთო საქმესა და საერთო ინტერესებზე. იგი ხელს უწყობს ურთიერთგაგებას, კონსესუსის მიღწევას და ეფუძნება მორალური პასუხისმგებლობის პრინციპებს.

პიარი და მარკეტინგი ორი ერთმანეთისგან განსხვავებული დისციპლინაა, რომელთა არ არსებობა ორგანიზაციების მიზნებს ვერ შეასრულებდა. PR -სა და მარკეტინგს შორის თვისობრივი სხვაობისა, უნდა აღინიშნოს, რომ მათ შორის არის მრავალი შეხების წერტილი და კავშირი.

მოდით ვნახოთ თუ რა საერთო აქვს პიარსა და მარკეტინგს და რაში განსხვავდებიან ისინი ერთმანეთისგან.

მარკეტოლოგებს თუ შევეკითხებით პიარი არის თუ არა მარკეტინგის ნაწილი, ისინი გვიპასუხებენ: „რა თქმა უნდა ეს ასეა”. ხოლო პიარისტებს გაეღიმებათ და იტყვიან: „პირიქით, მარკეტინგია პიარის შემადგენელი ნაწილი”.

აზრთა სხვადასხვაობაა იმის შესახებ, თუ რა მიმართება აქვს პიარს მარკეტინგთან. პიარლიტერატურაში ვხვდებით ხუთ სხვადასხვა ვარიანტს:

- პიარი და მარკეტინგი ორი ერთმანეთისგან განსხვავებული დისციპლინაა.

- პიარსა და მარკეტინგს აქვთ საერთო მიმართულებები.

- მარკეტინგი პიარის შემადგენელი ნაწილია.

- პიარი მარკეტინგის შემადგენელი ნაწილია.

- მარკეტინგი და პიარი ერთიდაიგივეა.

მოდით, განვსაზღვროთ თითოეული მათგანი:

მარკეტინგი, როგორც თეორიული დისციპლინა და პრაქტიკული საქმიანობა, წარმოიშვა ამერიკის შეერთებულ შტატებში XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში. მისი წარმოშობა განაპირობა საქონლის გასაღების სფეროში არსებულმა პრობლემებმა, რომელთა გადაჭრაც იმ დროს არსებული ტრადიციული მეთოდებით შეუძლებელი იყო. მარკეტინგი ინგლისური წარმოშობის სიტყვაა (MARKET - ბაზარი) და პირდაპირი გაგებით საბაზრო საქმიანობას ნიშნავს. ზოგჯერ მარკეტინგს გასაღებასთან აიგივებენ, თუმცა იგი მარკეტინგის ყველაზე მნიშვნელოვან ელემენტსაც კი არ წარმოადგენს. მარკეტინგი იწყება ყიდვა - გაყიდვის აქტამდე დიდი ხნით ადრე და ამ აქტის შემდეგაც დიდხანს გრძელდება. საქონლის გასაღება დიდ პრობლემებთან იქნება დაკავშირებული თუ ფირმის მარკეტინგულმა სამსახურმა სათანადოდ არ იმუშავა ისეთ პრობლემებზე, როგორიცაა: მომხმარებელთა მოთხოვნილებების შესწავლა, ამ მოთხოვნილებათა შესაბამისი სხვადასხვა საქონლისა და მომსახურების შემუშავება, წარმოება და მათზე სათანადო ფასების დაწესება, გასაღების და სტიმულირების მეთოდების გამოყენება.

მიუხედავად იმისა, რომ მარკეტინგის საქმიანობის არსი და დანიშნულება ბევრისთვის შეიძლება სავსებით ნათელია, ამ ტერმინის ზუსტად განსაზღვრა საკმაოდ რთულია. ამერიკის მარკეტინგის ასოციაციამ (AMA) თითქმის მთელი წელი დაუთმო ამ საკითხს და მარკეტინგის ზუსტი განსაზღვრების ჩამოყალიბებამდე განიხილა 25 დეფინიცია. ამერიკის მარკეტინგის ასოციაციის განმარტებით:

„მარკეტინგი არის იდეის, საქონლისა და მომსახურების კონცეფციის შემუშავების, ფასწარმოქმნის, სტიმულირებისა და განაწილების დაგეგმვისა და განხორციელების პროცესი, რომელიც ურთიერთგაცვლის საშუალებით უზრუნველყოფს ინდივიდუალური და ორგანიზაციული მიზნების დაკმაყოფილებას”.

პიარი კი - ეს არის კომპანიის რეპუტაციის მართვა. მარკეტინგი ქმნის ბაზარს კომპანიის პროდუქციისათვის ან მისი მომსახურებისათვის, ხოლო პიარი უზრუნველყოფს კეთილსასურველი გარემოს შექმნას, რომელშიც კომპანია თავად მუშაობს.

მარკეტინგის მსგავსად პიარსაც უამრავი განმარტება აქვს. Public Relation - პიარი არის მმართველობის ფუნქცია, რომელიც ხელს უწყობს დამყარდეს ურთიერთსასარგებლო ჰარმონიული კავშირი, ურთიერთგაგება და კეთილმოსურნეობა საზოგადოებასა და ორგანიზაციას შორის, რაზეც არის დამოკიდებული კომპანიის წარმატება და წარუმატებლობა. ამრიგად პიარის მიზანია შექმნას გარე და შიდა სოციალურ - ფსიქოლოგიური გარემო, ორგანიზაციის წარმატებისათვის.

როგორც მარკეტინგი ისე პიარიც ამერიკის შეერთებულ შტატებში წარმოიშვა XIX საუკუნეში.

პიარი არსებობის მანძილზე მიღებული გამოცდილებებით საშუალებას იძლევა საჭიროების შემთხვევაში სწორი გადაწყვეტილება მივიღოთ. პიარის მიზნობრივი ორიენტაცია საზოგადოებრივი აზრის შეცვლაა, რომელიც თავის მხრივ გამოიწვევს გარკვეულ ცვლილებებს ქცევაშიც. ამიტომ მის განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებენ ობიექტები, რომელთაც შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ მასობრივ ცნობიერებაზე.

პიარის ძირითადი მიზანი მდგომარეობს ორმხრივი ურთიერთობების დამყარებაში, რაც საერთო წარმოდგენებისა და ინტერესების გამოვლენასა და ურთიერთგაგების მიღწევაში გამოიხატება. იმისათვის, რომ საზოგადოების ინფორმირება მოხდეს, საჭიროა არსებობდეს როგორც ინფორმაციის გამცემი, ისე ამ ინფორმაციის მიმღებიც, რომელსაც გარკვეული რეაქცია ექნება. ყოველივე კი დაფუძნებულია სიმართლეზე, ცოდნასა და სრულ ინფორმირებაზე.

მარკეტინგის ეპოქა იწყება 50 - იანი წლებიდან, როცა კომპანიებმა დაიწყეს მარკეტინგის გამოყენება თანამედროვე ფორმით. თუ წინათ წარმატების მისაღწევად კომპანიები მათ მიერ წარმოებულ პროდუქტს თავს ახვევდნენ მომხმარებლებს, ახლა მათ უკვე დაიწყეს ზრუნვა მომხმარებელთა კონკრეტული მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად. მარკეტინგის კონცეფცია გაჩნდა 60 - იან წლებში, როცა ბიზნესმენებმა წინა პლანზე წამოსწიეს კლიენტის საჭიროებები და მოთხოვნილებები, რომელთა დაკმაყოფილებაც გრძელვადიანი რენტაბელობის საშუალებას იძლეოდა. ეს კონცეფცია ვითარდება და ფართოვდება დღესაც, თუმცა ჯერ კიდევ არ მიუღია საერთო აღიარება. ბევრი კომპანია დღესაც მისდევს გასაღების კონცეფციას, ხოლო ბევრი კი ისევ აღიარებს სასაქონლო კონცეფციას.

მარკეტინგის მთავარ ობიექტს ბაზარი წარმოადგენს. სტრატეგიული დაგეგმვა გულისხმობს კომპანიის საბაზრო შესაძლებლობის გამოკვლევას, რესურსების განაწილებას და კომპანიის საქმიანობის საბაზრო და ფინანსური რეზულტატების პროგნოზირებას.

თანამედროვე მარკეტინგული კონცეფციები აღიარებენ, რომ კომპანიის მიზანი, რომელიც მუშაობს ბაზარზე, არის ის, რომ მაქსიმალურად დააკმაყოფილონ მომხმარებელთა მოთხოვნები, მაგრამ ამასთანავე არ მიაყენონ ზიანი საზოგადოებას, რომლის წინაშეც კომპანიას აქვს აღებული სოციალური პასუხისმგებლობა. ეს გამოიხატება პროდუქციის ხარისხის კონტროლში, ეკოლოგიური უსაფრთხოების დაცვაში და იმ სოციალური ღონისძიებების ორგანიზებაში, რომელსაც წარმართავს კომპანია. ასეთი ტიპის ღონისძიებების ჩატარება და ორგანიზება კი პიარის ერთ - ერთი ძირითადი ფუნქციაა.

როდესაც კომპანია იღებს გადაწყვეტილებას, თუ როგორ დააკმაყოფილოს მომხმარებელთა საჭიროებები, მარკეტინგის მენეჯერები ამუშავებენ მარკეტინგის სტრუქტურას, ანუ მარკეტინგულ კომპლექსს, რომელიც წარმოადგენს ოთხი მთავარი ელემენტის ერთობლიობას. ეს ელემენტებია: Product - პროდუქტი (რა ვაწარმოოთ), Price - ფასი (რა ფასად გავყიდოთ), Place - ადგილი (სად და ვის მივყიდოთ), Promotion - სტიმულირება (სად და როგორ გავუკეთოთ რეკლამა).

მარკეტინგის მენეჯერები ამ კომპონენტებისაგან ქმნიან თავისებურ „ნარევს“ (MIX), რომელიც ცნობილია „4P“ -ს სახელით. ახლახანს ერთ - ერთმა გამოჩენილმა მარკეტინგის თეორეტიკოსმა, ფილიპ კოტლერმა, პროფესიონალებს შესთავაზა მეხუთე „P“ - PR შემოღება, რათა მარკეტინგის გაგება უფრო გაფართოვდეს. კოტლერმა გამოყო 10 ძირითადი სამიზნე აუდიტორია. მისი აზრით, მათთან მუშაობის პერიოდზე, სადაც გამოყენებული იქნება პიარ ტექნოლოგიები, დამოკიდებულია კომპანიის ბედი. ეს სამიზნე აუდიტორიებია: მომწოდებლები, დისტრიბუტორები, საბოლოო მომხმარებლები, თანამშრომლები, ფინანსური კომპანიები, სამთავრობო სტრუქტურები, მასმედია, პარტნიორები, კონკურენტები, საზოგადოება.

მთელი მარკეტინგული საქმიანობა მჭიდროდ არის დაკავშირებული პიართან. 1980-იან წლებში ფართოდ გავრცელდა ორმაგი განმარტება - მარკეტინგი - პიარი, რომელიც გამოიყენებოდა მხოლოდ იმისათვის, რომ ხაზი გაესვათ პიარის როლისთვის, რომ ის მარკეტინგის შემადგენელი ნაწილია და არა ერთი და იგივე. სინამდვილეში იმ აქტიურობას, რომელსაც მარკეტინგი ამჟღავნებს, არავითარი საერთო არ აქვს პიართან. მარკეტინგს აქვს საქონლის წინ წაწევის ელემენტები, პრეს-შუამავლობა, ფაბლისიტები (პროპაგანდისტები), ბაზრობები, საზოგადოებაში გამოჩენა და ა.შ.

თუ საქმე პროექტთან ან მომსახურებასთან გვაქვს, შესაძლებელია ვთქვათ, რომ პიარი მარკეტინგის შემადგენელი ნაწილია, რომელიც აქტუალურ როლს ასრულებს მარკეტინგული პრობლემების მოგვარებაში. საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურების შექმნით შესაძლებელია საწარმოში გადაიჭრას მნიშვნელოვანი პრობლემები, დაკავშირებული საქონლის ასორტიმენტთან და ხარისხთან. იგი ახდენს პროდუქციის გასაღების სტიმულირებას, ქმნის ნორმალურ ფსიქოლოგიურ კლიმატს. პიარი და მარკეტინგი ერთმანეთს ავსებს, მაგრამ პიარი მოიცავს მიზნების ბევრად უფრო ვრცელ სპექტრს. პიარი გულისხმობს მუშაობას ადამიანთა მრავალ ჯგუფთან, რომლებიც არ არიან კომპანიის უშუალო მომხმარებლები. მისი მუშაობა არა მხოლოდ გარე, არამედ ორგანიზაციის შიგა საზოგადოებაზეც ვრცელდება. პიარი აგროვებს ინფირმაციას არა მარტო საქონლის შესახებ, არამედ იმ ცნობებსაც, რომელიც ეხება ორგანიზაციის საქმიანობის ყველა საკვანძო ასპექტს. მისი ამოცანაა არა მხოლოდ სიტუაციური, არამედ სტრატეგიული იმიჯის ფორმირება, არა მხოლოდ საქონლისა, არამედ მწარმოებლისაც. მარკეტინგის მიზნები მუდამ ეკონომიკური ინტერესებიდან გამომდინარეობს, რაც პროდუქციის გასაღებას, მოგების ზრდას გულისხმობს. პიარის მიზანი კი ადაიანთა ნდობის მოპოვებაა პროდუქციის, მთელი ორგანიზაციის წინ წაწევით.

PR-ს შეუძლია გადამწყვეტი როლი ითამაშოს მარკეტინგული სტრატეგიების წარმატებაში. სირთულეები წარმოიშობა ცრუ წარმოდგენისა და უმეცრების გამო. ყველას, ვინც მარკეტინგთან არის დაკავშირებული, უნდა ჰქონდეს ზოგადი წარმოდგენა მაინც სხვა დისციპლინებზე, რათა მიაღწიოს წარმატებას. თუ მარკეტოლოგები ეთანხმებიან იმას, რომ PR დაკავებულია რეპუტაციით, ისინი სწრაფად მივლენ იმ დასკვნამდე, რომ მას ამოცანების უფრო ფართო დიაპაზონი აქვს, ვიდრე მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში უბრალო გაშუქებას. სწორად შედგენილ PR -გეგმას შეუძლია შეცვალოს მიზნობრივი აუდიტორიის პოზიცია, გახადოს თქვენი საქონელი ან მომსახურება უფრო მიმზიდველი, ვიდრე კონკურენტების.მას ასეთი სახით შეაქვს თავისი წვლილი საქონლის დაწინაურებაში. ამას გარდა, იგი აუმჯობესებს ორგანიზაციის საერთო პოზიციას ბაზარზე და შეიძლება გავლენა იქონიოს აქციების ფასებზე.

პიარის სპეციალისტი სემ ბლეკი აღნიშნავს, რომ პიარი ეს მიმართულებითი ფუნქციაა, რომელიც აფასებს საზოგადოებრივ აზრს, განსაზღვრავს ცალკეულ ან ორგანიზაციის პოლიტიკას საზოგადოების ინტერესებზე დაყრდნობით, გეგმავს და ასრულებს მოქმედების ამა თუ იმ პროგრამას, რათა მიაღწიოს საზოგადოების მხრიდან გაგებას და აღიარებას.

პიარი ეხმარება ორგანიზაციებს და მასთან დაკავშირებულ საზოგადოებას ურთიერთგაგების ატმოსფეროს შექმნაში, რასაც კომუნიკაციის ხაზით აღწევს. ამისათვის იგი იყენებს მასმედიას(ტელეგადაცემები, რადიო, გაზეთები, ჟურნალები, ინტერნეტი). იგი არის ინფორმაციის გავრცელების საშუალება ფართო ასპექტში. მას ისმენს მრავალმილიონიანი აუდიტორია, პიარი ანალიზს უკეთებს აუდიტორიის რეაქციას და ახდენს შესაბამის რეაქციას ამ გადაცემებზე.

ტრადიციულად მარკეტინგში პიარი ასრულებს მხარდამჭერ როლს და არა წამყვანს. მაგრამ საზღვარგარეთული ფირმები ბოლო ათი წლის განმავლობაში უფრო და უფრო ხშირად იყენებენ პიარს, როგორც სტრატეგიისა და წინ წაწევის შემადგენელ ნაწილს. ფირმები პიარს იყენებენ როგორც კომუნიკაციურ ინსტრუმენტს, რომელსაც გააჩნია უფრო მეტი ეფექტი, ვიდრე რეკლამასა და მარკეტინგს.

პიარისთვის განსაკუთრებულ მნიშვნელობას წარმოადგენს მომხმარებელთა მოთხოვნილების და სურვილების კვლევა, ორგანიზაციასა და მომხმარებელს შორის ურთიერთხელსაყრელი და სტაბილური კავშირების დამყარება, გავლენის ზრდა საქონლის გასაღებაზე. პიარის ამოცანას წარმოადგენს მყიდველის ქცევაზე ზემოქმედება, მასთან ურთიერთობის, კომუნიკაციის დამყარების გზით. ამისათვის პიარისტი მომხმარებლის ძირითად მოტივაციას უნდა იცნობდეს, რომელიც მოქმედებს გადაწყვეტილების მიღებაზე. ძირითადი განმსაზღვრელი ფაქტორებია: ეკონომიკური, კულტურული, სოციალური ცხოვრების წესი და მსოფლმხედველობა; გამოყოფენ აგრეთვე პირადული ხასიათის ფაქტორებს - დასაქმებას, ასაკს, პიროვნების ტიპსა და ტემპერამენტს. კლიენტების ფსიქოლოგიური მოტივაციები ეყრდნობა აღქმის თავისებურებას, მის მრწამსს, დამოკიდებულებას, სხვების მოწონებისა და აზრის ორიენტაციას.

კარგი რეპუტაცია კომპანიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფასეულობაა. უახლოესმა გამოკვლევებმა აჩვენეს, რომ კომპანიები, რომლებიც საზოგადოებაში სარგებლობენ მაღალი რეპუტაციით, დიდ უპირატესობას ფლობენ უფრო ნაკლებად „პატივსაცემ” ფირმებთან შედარებით. მომხმარებლები უფრო ხშირად ამჯობინებენ შეიძინონ ახალი საქონელი იმ კომპანიებისაგან, რომელსაც ისინი ეთაყვანებიან. ინვერსტორები “კარგ” ფირმებში 50%25-ით მეტ ინვესტიციებს ახორციელებენ, ვიდრე „ცუდ” ფირმებში. კომპანიებს, რომლებიც მასობრივი ინფორმაციების საშუალებების მხრიდან მაღალ შეფასებას იღებენ, სამჯერ მეტი შანსი აქვთ თავისთან მიიზიდონ დიდი ტალანტისა და ნიჭის მქონე პროფესიონალი მუშაკები.

პიარის სამსახური არ მოუწოდებს მყიდველებს შეიძინონ ესა თუ ის საქონელი, იგი უხსნის ამ საქონლის გამოყენების წესებს, უჩვენებს მის როლს ჯანმრთელობის დაცვაში, შრომის უსაფრთხოებასა და შრომის პირობების შემსუბუქებაში, გარე სამყაროს გაჭუჭყიანებისაგან დაცვაში და ა.შ

პიარი ცდილობს ფირმის მიმართ კეთილსასურველი აზრის ჩამოყალიბებას და მის ორგანიზებას. ამ საქმიანობის ამოსავალი იდეაა ის, რომ მწარმოებელი პროდუქციას ყიდის არა მოგების მისაღებად, არამედ საზოგადოების ინტერესებისათვის. სასურველი საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებისათვის შეიძლება გამოყენებული იქნეს შემდეგი საშუალებები: პრეს-კომფერენციები, არაკომერციული სტატიები და ტელეფილმები, სხვადასხვა საზოგადოებრივი და საქველმოქმედო საქმიანობა, სხვადასხვა სახის საიუბილეო ღონისძიება, არასარეკლამო საფირმო ჟურნალების (ბიულეტენების) და საფირმო პროსპექტების გამოშვება.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. Marketing / An introduction - Gary Armstrong, Philip Kotler

2. Marketing Management - Philip Kotler

3. ბიზნესი - რევაზ ვაჩნაძე, გიორგი თურქია, პაატა ლომსაძე

4. მარკეტინგის საფუძვლები - რ. ჯავახიშვილი, ნ. ოქრუაშვილი, ნ.ხარაზიშვილი

5. www.sparksprmarketing.com

6. www.aboutpublicrelations.net

რეზიუმე
პიარი მარკეტინგის შემადგენელი ნაწილია თუ პირიქით?!
ნუცა გუმბერიძე, ჟანეტა კილასონია

იმისთვის, რომ ნათლად დავინახოთ მარკეტინგსა და პიარს შორის განსხვავება საჭიროა განვსაზღვროთ მათი მიზნები.

მაკეტინგული საქმიანობის მიზანი რაც შეიძლება მეტი პროდუქტის გაყიდვა და მეტი შემოსავლის და მოგების მიღებაა.

პიარის საქმიანობის მიზანი კი არის კომპანიისა და გარშემო მყოფ საზოგადოებას შორის პოზიტიური ურთიერთობის შექმნა და განვითარება. ცხადია, ეს ორი ერთმანეთს ეხმარება. თუ საზოგადოებასთან კარგი ურთიერთობა ჩამოყალიბდება ეს მარკეტინგულ მიზნებს წაადგება, ხოლო თუ გაყიდული პროდუქტის ხარისხიც მაღალია და მომხმარებელიც კმაყოფილი, ცხადია ეს პიარის მიზნების მიღწევას აადვილებს. აქედან გამომდინარე, პიარი შეიძლება ჩაითვალოს მარკეტინგის ნაწილად, როდესაც საქმე პროდუქტს ეხება, ამ დროს მთავარი და წამყვანი მარკეტინგია, პიარი კი მასზეა დამოკიდებული.

საქართველოში პიარი ახალი თემაა და ხშირად სამსახურში მარკეტოლოგი ასრულებს პიარისტის ფუნქციებსაც, რაც არ არის მიზანშეწონილი. აუცილებელია ორგანიზაციას ჰქონდეს ცალკე როგორც მარკეტინგის ისე პიარის განყოფილება და რა თქმა უნდა მიზნის მიღწევა უფრო გაადვილდება

SUMMARY
IS PR THE PART OF MARKETING OR MARKETING IS THE PART OF PR?!
NUTSA GUMBERIDZE, ZHANETA KILASONIA

In order to see clearly difference between PR and marketing is necessary to determine thair goals.

The goal of marketing activity is to sell more products and receive more profit and the goal of PR activity is to develope positive relations between company and public.

It`s clear that Marketing and PR help each other. If the relationship between the company and public forms succesfully, it will be useful for Marketing aims. Though if the quality of the sales is high and the customer is setisfied, it will make easier to reach PR goals. When we speak about the product - PR is the part of Marketing, because Marketing is primary and PR is depended on it.

PR is a new theme in Georgia and often Marketing manager performs PR specialists' functions, which is not advisable. Each company must have separately PR and Marketing department to reach their goals easily.

РЕЗЮМЕ
ПР ДЕИСТВИТЕЛЪНО ЧАСТЬ МАРКЕТИНГА ИЛИ НАОБОРОТ?!
НУЦА ГУМБЕРИДЗЕ, ЖАНЕТА КИЛАСОНИЯ

Для того, чтобы ясно увидить разницу между Mаркетингам и ПР-ом нужно определить ихние цели.

Цель Маркетингской деятельности является продавать продукты как можно в больших количествах для получения большой прибилъи.

А цель ПР-деятельности является создания и развития позитивных взаимоотношений между компанием и окружающим обществом.

Естествунно они друг другу помогают. Если с обществом сложились хорошые отношения это наруку для цельей Маркетинга, а если качество продукта высокое и потребытель доволен, то этим облегчается достижения цельей ПР. Исходя из этого, ПР можно считать частью маркетинга, когда дело затрагивает продукт, Маркетинг считается главным и ведушим а ПР от него зависит.

В Грузии новая тема ПР и на работе часто Маркетолог исполняет функции ПР-ста, что не целесообразно. Объязательно у организации должен бить отдельно служба ПР и отдельно служба Маркетинга, и цельи достигатся будут более свободно.

KAKHABER GORDADZE
MASTER OF BUSINESS ADMINISTRATION

Georgia is in the process of building a strong civil society, including the proliferation of Non-Governmental Organizations (NGOs)¹. These NGOs have the potential to fill the gaps that the government cannot fill. However, NGOs suffer multiple constraints when it comes to developing adequate programming to resolve these issues. Currently, local NGOs in Georgia lack sustainable income streams and are mostly reliant on foreign donors. In general, they see grant funding as their only potential income source and therefore live „grant to grant.“ As a result, NGOs often develop programming according to the latest grant opportunity and not what may be most relevant to their local communities or what may best utilize their skill sets or expertise. Furthermore, NGOs engage less with local stakeholders (the public, local government, local businesses, etc.) who could serve as viable partners or funding resources. Smaller NGOs, located in areas where the problems are more critical, attempt to apply to international donors, but because of poor program design skills, lack of experience or matching funds, they are rarely competitive.

Many NGOs are unaware of funding opportunities in their local communities and are unable to develop holistic strategies that would take advantage of these opportunities. Specifically, they may be unaware of how income-generating activities could increase their self-sufficiency and help them to better engage beneficiary populations. Compounding this lack of self-sufficiency is a lack of management skills, knowledge and expertise. The lack of project design and management expertise can lead to wasted funds and missed opportunities to serve more beneficiaries.

Certainly, the NGO sector in developed countries also faced these challenges. However, through research and experience, they have come up with innovative concepts which have helped them to become more self-efficient. An example pertinent to the to Georgian reality, is the Asset-Based Community Development (ABCD), which, as described by the ABCD Institute at Northwestern University Chicago, Illinois, “is a large and growing movement that considers local assets as the primary building blocks of sustainable community development. Building on the skills of local residents, the power of local associations, and the supportive functions of local institutions, asset-based community development draws upon existing community strengths to build stronger, more sustainable communities for the future.”² This approach has been attempted, with great results, all over the world. It has helped resourcedeficient communities realize an abundance of untapped local resources and has decreased reliance on government and foreign donors.

One of the concepts closely connected to this approach is social entrepreneurship, recently recognized in Georgia for its potential to make local NGOs more self-sufficient. These innovative business projects for achieving social purposes are not new for non-profit organizations in the United States or Europe where they have been effective. There are different definitions of a social enterprise. Some of the examples, which clearly present the idea, are:

„A social enterprise is a business with primarily social objectives whose surpluses are principally reinvested for that purpose in the business or in the community, rather than being driven by the need to maximise profit for shareholders and owners“.³

„Social enterprises are social mission driven organizations which apply market-based strategies to achieve a social purpose. The movement includes both non-profits that use business models to pursue their mission and for-profits whose primary purposes are social“.⁴

Hence, social entrepreneurship refers to business ventures run by non-profits, whether they are charities, associations, or foundations. These businesses sell goods or provide services and the profit gained from the business is returned to a social purpose - to achieve the organization's mission, rather than maximising profits to shareholders.

What are the benefits of social enterprise and why it is a good solution for NGOs in Georgia. These benefits are directly connected to the above mentioned major challenges of the NGOs, because social entrepreneurship:

Since 2009 several organizations and donor agencies have started to promote the development of social enterprises in Georgia. These organizations and their main work in this field are:

One example of a successful social enterprise is the Press Club project by the Journal „Batumelebi“ in Batumi, Achara Autonomous Republic, Georgia. The Press Club, operated as a cafe, is devoted to holding events to share ideas, regular and consistent debates, and discussions on sundry topics. The cafe hosts exhibitions, book presentations, literary evenings, movie nights and discussions, and public lectures. Thee cafe serves beverages, lunches, and light snacks and the income from the cafe is used to further the objectives of the. Press Club and Batumalebi . The cafe has been in operation since November, 2010 and has become an important gathering place for the public, generating approximately 14000 Georgian Lari a month which is reinvested to further the mission of the NGO.

This year CARE International in the Caucasus started supporting Community-Based Organizations (CBOs) alongside Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline communities to start social enterprises. The project is supported by BP5 Exploration and its partners. By creating such enterprises, CBO's will take a step towards becoming self-sustaining organizations and support the local community. By the beginning of 2012, ten functioning social enterprises will be established. The most popular idea for these enterprises is the Agricultural Service, which rents agricultural equipment, such as tractors, to local farmers. The benefits for the community include 1) local farmers have better access to the agro-machinery 2) generated income goes back to the community to solve infrastructure, social and other problems and 3) community members learn business and management skills. CARE International in the Caucasus initiated the social enterprise component based on CARE's successful experience in other developing countries.

The legal from of a social enterprise is a bit challenging. In most countries social enterprises are not defined as separate legal entities and, as mentioned above, most work in the framework of non-profit organizations, without changing their legal form. However, there are other options in different countries, especially in those where legislation is stricter with regard to non-profits running a business.

Georgian legislation does not define the term “social enterprise” and accordingly there are no special regulations in this field. Although, as in other countries, a non-profit organization is allowed to run for-profit activities, gained profit must be used for the achievement of the organization's goals. It is prohibited to distribute the profit among founders, members, donors and management team6. Essentially, this regulation by the

Georgian Civil Code is relevant to the core idea of the social enterprise. Georgian legislation allows a legal entity to be the founder of another legal entity. This principle means that non-profit organizations can found enterprises in the framework of forprofit (commercial) organizations. According to Georgian Law on Entrepreneurship there are five business structures which are legal entities permitted by Georgian legislation:

It is up to the organization to choose which legal form matches best to its business activity. The previous Tax Code of Georgia, made the organization pay taxes for dividends, thus putting an organization running an enterprise in a discriminative or dual taxation regime.

However, the new Tax Code, which went into force on January 1st of 2011, changed this approach and currently dividends paid to resident companies are not subject to withholding taxation and are not further included in taxable income7.

Although Georgian legislation does not directly regulate social enterprises, but relevant regulations about non-profit and for-profit organizations and entrepreneurship allow NGOs in Georgia to implement a social enterprise concept. However, in order to further develop and stimulate social entrepreneurship in the country it is recommended that special tax regulations for social enterprises be implemented. This will enable them to become eligible for certain tax exemptions and simplified accounting rules and tax exemptions.

Social entrepreneurship is an efficient way to increase the self-sufficiency and financial sustainability of NGOs in Georgia. This will enhance their ability to be proactive to advance and serve the needs of their communities rather than react to perceived needs by international donors.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. Civil Code of Georgia; 26.07.1997

2. Georgian Law on Entrepreneurship; 28.10.1994

3. Tax Code of Georgia;17.09.2010

4. http://www.abcdinstitute.org

5. http://www.businesslink.gov.uk

6. http://www.sepc.lt

7. http://www.epfound.ge

8. http://www.csrdg.ge

9. http://www.cse.ge

10. http://www.britishcouncil.org

11.http://www.civilin.org

12. http://www.care-caucasus.org.ge

13. http://www.mof.gov.ge

14. http://www.parliament.ge

15. Personal interview, Consultant to Nonprofits, Ruta S. Casabianca

16. Personal interview, United States Peace Corps Volunteer in Georgia'07, Business and

Social Entrepreneurship, Kelly M. Uphoff

17. Personal Interview, Business and Social Entrepreneurship Consultant, Craig Schwinck

რეზიუმე
სოციალური მეწარმეობა: მდგრადი განვითარების პერსპექტივა საზოგადოებრივი ორგანიზაიებისთვის საქართველოში
კახაბერ გორდაძე

სტატიაში საუბარია სოციალურ მეწარმეობაზე, როგორც საქართველოში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ეფექნიანობისა და ფინანსური მდგრადობის გაზრდის საშუალებაზე. განხილულია განვითარებული ქვეყნების გამოცდილება, მათი გამოყენების შესაძლებლობა ქართულ რეალობაში და შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზა ამ სფეროში.

SUMMARY
SUSTAINABLE PRACTICES FOR NON-GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS IN
GEORGIA: A SOCIAL ENTERPRISE APPROACH
KAKHABER GORDADZE

This article presents social entrepreneurship as an efficient way to increase selfsufficiency and financial sustainability of non-governmental organizations in Georgia. It discusses how the experience of developed countries can be used in Georgian reality and relevant legislative base in the field.

РЕЗЮМЕ
СОЦИАЛЬНОЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО: ПЕРСПЕКТИВА
УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВЕННЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ В ГРУЗИИ
КАХАБЕР ГОРДАДЗЕ

В статье рассматривается вопрос о социальном предпринимательстве, как о средстве повышения эффективности и устойчивого финансового развития общественных организаций в Грузии. В работе, также, обсуждается передовой опытразвитых государств, и возможности применения его в местных реалиях с учетом соответствующей законодательной базы.

__________________

1. According to the Civil Code of Georgia legal form of NGOs is defined as “Non-profit (non-commercial) legal entity”.

2. http://www.abcdinstitute.org; 11.03.2011

3. http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/layer?topicId=1077475650; 11.03.2011

4 http://www.sepc.lt/en/se; 11.03.2011

5. British Petroleum

6. Civil Code of Georgia, Article 25-5, approved on June 26, 1997

7. Tax Code of Georgia, Chapter XVIII, Article 130-2; 17.09.2010 (effective since January 1, 2011)

მარინე ხიზანიშვილი
ფიზიკა-მათემატიკის აკადემიური დოქტორი
ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის
ასოცირებული პროფესორი
საქართველოს დავით აღმაშენებლის სახელობის უნივერსიტეტის სოციალურ და
ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ასოცირებული პროფესორი

საქართველოში, ისევე როგორც მთელ მსოფლიოში, დიდი სისწრაფით იზრდება ინტერნეტის მომხმარებელთა რაოდენობა. ამის მიზეზი, უდავოდ ქვეყნის ეკონომიკური წინსვლა და მსოფლიო ტექნოლოგიური მიღწევებია. მიმდინარეობს ე.წ. ფართოზოლოვანი ინტერნეტის დანერგვა. ასევე აქტიურად ვითარდება და ინერგება Wi-Fi, ADSL ტექნოლოგიები. ამ ფაქტორებმა, ისევე, როგორც პერსონალური კომპიუტერების, ნოუთბუქების, სმარტფონების, მობილური ტელეფონების გავრცელებამ, საშუალება მისცა საქართველოს მოქალაქეთა დიდ უმრავლესობას, გამხდარიყო ინტერნეტის აქტიური მომხმარებელი. ინტერნეტთან წვდომის მასიურობამ ქსელი ახალ საინფორმაციო და საკომუნიკაციო სივრცედ გადააქცია. ეს თვისობრივად ახალი სივრცეა, რომელსაც მომხმარებლები, ანალიტიკოსები, და იდეოლოგები WEB2.0-ს უწოდებენ.

WEB2.0 არის ახალი კონცეფცია და ხედვა თანამედროვე სერვისებისადმი. მას არ გააჩნია მკვეთრი საზღვრები, იგი წარმოადგენს წესების და ამოცანის პრაქტიკულ გადაწყვეტილებათა სიმრავლეს. ამ ტექნოლოგიების განვითარება ხდება მომხმარებლის გამოცდილების და შეხედულებების საფუძველზე, რაც ხდის მას ინტერაქტიულს და მომხმარებელს აძლევს აზრის თვითგამოხატვის საშუალებას. WEB2.0 პროექტების მთელი შინაარსი იქმნება თვით მომხმარებლის მიერ. ამოღებულია ყველა ელემენტი, რომელიც დიზაინერების და პროგრამისტების ჩარევას მოითხოვს. ასე რომ, მისი ინტერფეისი არის სადა, უბრალო და მარტივად აღსაქმელი ნებისმიერი მომხმარებლისათვის.

WEB2.0 ტექნოლოგიისთვის დამახასიათებელია:

ამრიგად, WEB2.0 არის ახალი სტანდარტი და ახალი ტიპის ფორმატი. ეს არის ახალი ეტაპი ინტერნეტის ევოლუციის პროცესში.

პირველი კომპანია, რომელმაც ყველა კომპონენტი გამოიყენა თავის საქმიანობაში, არის Google.

Google-ს პოპულარული სერვისებია:

ახალგაზრდა თაობის ინტერნეტ-მომხმარებლებზე კომუნიკაციის ამ ახალი ფორმების გავლენის კვლევა და შესწავლა მოგვცემს საშუალებას, ვიმსჯელოთ კომუნიკაციის ამ ფორმების განვითარებაზე მომავალში.

ინტერნეტში არსებული საკომუნიკაციო ფორმების სიმრავლიდან პირობითად შეიძლება გამოვყოთ შემდეგი ჯგუფები:

ინტენეტ-ენციკლოპედია - „ვიკიპედიის“ (ka.wikipedia.org) განმარტებით:

ბლოგი ჩვეულებრივ წარმოადგენს ერთი ან რამდენიმე ადამიანის მიერ წარმოებულს ვებ-საიტს, რეგულარული ჩანაწერებით, რომლებიც აღწერენ სხვადასხვა მოვლენებს ან/და შეიცავენ გრაფიკულ-ვიდეო-აუდიო მასალას. ჩანაწერები, როგორც წესი, განლაგებულია უკუქრონოლოგიურად. ბლოგების უმეტესობა შეიცავს კომენტარს ან ახალ ამბავს კონკრეტული თემის შესახებ, ზოგჯერ კი წარმოადგენს ონლაინ დღიურს. ტიპიური ბლოგი აერთიანებს ტექსტს, გამოსახულებას, ბლოგების, ვებ-საიტების ლინკებს და სხვა თემასთან დაკავშირებულ მედიას. მკითხველების მიერ კომენტარების დატოვების საშუალება ინტერაქტიული ფორმატით ბევრი ბლოგის მნიშვნელოვანი ნაწილია. ბლოგების უმეტესობა ძირითადად ტექსტურია, თუმცა ზოგიერთი ფოკუსირებულია ხელოვნებაზე (artblog), ფოტოგრაფიაზე (photoblog), ვიდეო მასალაზე (vlog), მუსიკაზე (MP3 blog), აუდიო მასალაზე (podcasting).

ბლოგოსფერო (blogosphere) — აღნიშნავს ყველა ბლოგის ერთობლიობას, როგორც სოციალურ ქსელს. მსოფლიოში ათობით მილიონი ბლოგი არსებობს, რომლებიც მჭიდროდ არიან დაკავშირებული ერთმანეთთან. ბლოგოსფეროს ცნება ხაზს უსვამს ძირითად განსხვავებას ბლოგებსა და ჩვეულებრივ ვებ-გვერდებს შორის: ერთმანეთთან დაკავშირებული ბლოგები ქმნიან დინამიურ მსოფლიო საინფორმაციო გარსს.

ინტერნეტ-ჟურნალისტიკა ბლოგოსფეროს კონტექსტში - XXI საუკუნის დასაწყისიდან ვითარდება და სულ უფრო მეტ პოპულარობას იძენს ბლოგოსფერო. საზოგადოებაში, პრესაში და სამეცნიერო წრეებში დაისვა კითხვა, ხომ არ გაუწევს სერიოზულ კონკურენციას ბლოგოსფერო ე.წ. ტრადიციულ მასობრივ კომუნიკაციის საშუალებებს. ახლა უკვე ნათელია, რომ პროფესიონალური ჟურნალისტიკა და ბლოგოსფერო (რომელსაც ხანდახან „სამოყვარულო“ ჟურნალისტიკას უწოდებენ) ავსებენ ერთმანეთს, რადგან ერთი მათგანის უპირატესობა ავსებს მეორის ნაკლს და პირიქით.

სოციალური ქსელი ინტერნეტში - ეს არის ვებ-საიტი, რომელიც მომხმარებელს საშუალებას აძლევს მიუთითოს ინფორმაცია საკუთარ თავზე (სახელი, გვარი, დაბადების თარიღი, სკოლა, საყვარელი საქმიანობა და სხვ.), რის მიხედვითაც მას მოძებნიან ქსელის სხვა მომხმარებლები. სოციალური ქსელების ერთ-ერთი დამახასიათებელი თავისებურებაა „მეგობრებისა“ და „ჯგუფების“ სისტემა. არსებობს ასევე სოციალური ქსელები, რომლებიც ორიენტირებულია არა საერთო ინტერესის მქონე ადამიანების, არამედ თავად ამ ინტერესის ობიექტების - მუსიკის, წიგნების ძიებაზე. (www.maycontainmusic.com, www.yibster.com, www.librarything.com)

სოციალური ქსელების განვითარების ტენდენციები

სოციალური ქსელებისთვის, ისევე როგორც ნებისმიერი პროექტისთვის, დამახასიათებელია სასიცოცხლო ეტაპის ციკლური განვითარება - ზრდა, სტაბილიზაცია, ვარდნა. ეს ტენდენცია შენარჩუნებულია იმიტომაც, რომ ხდება ძველი საიტების ჩანაცვლება ახლით. აუდიტორია ირჩევს ახალახალ რესურსს და ეს მუდმივად იწვევს ძველი ლიდერების ახლით ჩანაცვლებას. განვითარების ეს ტენდენცია საქართველოშიც თვალნათლივ ჩანს: ახლახანს ძალიან რეიტინგული რუსული სოციალური ქსელი odnoklassniki.ru აქტიურად კარგავს მომხმარებლებს და მას ახალი რესურსები ენაცვლებიან.

ქართული ორიგინალური პროდუქტის შექმნის მცდელობა

ქართულ ინტერნეტ-სივრცეში რამდენიმე სოციალური ქსელი გაჩნდა - www.nacnobi.com, www.face.ge, მართალია ისინი დღესდღეობით ვერ უწევენ კონკურენციას მსოფლიო ლიდერს სოციალურ ქსელებში www.facebook.com-ს, მაგრამ მისასალმებელია, რომ ქართულ ინტერნეტ-სივრცეში ამ ნიშნის ათვისება უკვე დაიწყო.

სერვისების მუდმივი განვითარება

ყველა სოციალური ქსელის მთავარი იდეა - საზოგადოებრივი ჯგუფების შექმნა მოითხოვს მუდმივად ახალახალი სერვისების დამატებას და ინტერნეტ-მომხმარებლებისთვის მათ შეთავაზებას.

ახალი სერვისების შექმნა, პირველ რიგში, ემსახურება ამ ქსელის ფარგლებში კავშირების შენარჩუნებასა და გამყარებას, მეორე მხრივ კი, ახალი მომხმარებლების მოზიდვას და შესაბამისად მონაცემთა ბაზების ზრდას.

ბლოგოსფეროს განვითარების ტენდენციები

ბლოგოსფეროს, როგორც მასობრივი სამოყვარულო ჟურნალისტიკის მნიშვნელობა ძლიერდება. ბლოგების, როგორც ინფორმაციის წყაროს მთავარი უპირატესობა იმაში მდგომარეობს, რომ ისინი აყალიბებენ გარკვეულ საზოგადოებრივ აზრს. ახალი ამბები ხშირად მათში უფრ სწრაფად ჩნდება, ვიდრე ოფიციალურ წყაროებში.

გარდა ამისა, ბლოგი არის ძალიან მარტივი და ეფექტური გზა იმისთვის, რომ წარუდგინო თავი საზოგადოებას. ამის ნათელ მაგალითად გამოდგება ცნობილი ადამიანების - პილიტიკოსების, შოუ-ბიზნესის წარმომადგენლებისა და ჟურნალისტების ბლოგები.

მსხვილი მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებები ბლოგოსფეროში

მსხვილი მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებები აწარმოებენ საკუთარ ბლოგებს, (http://www.1tv.ge/Blogs.aspx?LangID=1, http://www.presa.ge/new/?m=blogs) რითიც საშუალებას აძლევენ საკუთარ აუდიტორიას განიხილონ ესა თუ ის თემები ბლოგოსფეროში და დატოვონ კომენტარები. ამის მთავარი მიზანი საკუთარ მომხმარებლებთან პირდაპირი უკუკავშირის დამყარება და PR-ია.

დადგენილია, რომ ამჟამად ბლოგების მომხმარებელთა (მკითხველთა) რაოდენობა თითქმის გაუტოლდა დარეგისტრირებული საიტების მომხმარებელთა რაოდენობას. ფორმალურად ბლოგები წარმოადგენენ მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს, თუ გადავხედავთ ისეთ კრიტერიუმებს, როგორებიცაა

- ინფორმაციის მოწოდების ოპერატიულობა,

- ამა თუ იმ მოვლენის უშუალო მონაწილეების მონათხრობი,

- ანალიზის მცდელობა,

- ინფორმაციის შეგროვება და საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებაზე ზეგავლენის მცდელობა.

ეს დაახლოებით იგივე ფუნქციებია, რაც გააჩნია რადიოს, ტელევიზიასა და პრესას. მაგრამ აღნიშნული ამოცანა რთული განსახორციელებელია, რადგან ინტერნეტის განსხვავებული სტრუქტურის გამო რეგისტრაციის თანამედროვე მექანიზმები და სამართლებრივ ჩარჩოებში ბლოგების მოქცევა შეუსრულებელ ამოცანად რჩება. თუმცა, ზოგიერთ ქვეყანაში ბლოგოსფეროზე განსაზღვრული იურიდიული კონტროლის (ცენზურის) დამყარების მცდელობა ნამდვილად არსებობს.

ბლოგოსფეროს განვითარების ტემპების შენელება, ბლოგოსფეროს მომხმარებელთა გადადინება სოციალურ ქსელებში

მკვლევარები მიიჩნევენ, რომ ბლოგერების უმრავლესობა თანდათანობით არჩევენ წერონ არა ბლოგებზე, არამედ სოციალურ ქსელებში. ამის ერთერთი მიზეზი, უდავოდ, სოციალური ქსელების პოპულარობის ზრდაა. თუკი 2007-08 წლებში ბლოგების რაოდეობა საშუალოდ წელიწადში 74%25-ით იზრდებოდა, ამჟამად ეს რიცხვი 23%25-ს უტოლდება.

აქტიური ბლოგერების (რომელთაც საკუთარ ბლოგზე ხუთზე მეტი ჩანაწერი აქვთ და სამ თვეში ერთხელ მაინც ანახლებენ) რაოდენობის კლების ტენდენცია ჯერ კიდევ 2007 წლიდან შეიმჩნევა. უნდა ვივარაუდოთ, რომ მომხმარებელთა გარკვეული რაოდენობა ბლოგებიდან სოციალურ ქსელებზე გადავიდა. ანუ, ბლოგების პოპულარობის ვარდნა გამოიწვია სოციალური ქსელების ბუმმა, რამაც ხელი შეუწყო ზოგადად ბლოგოსფეროს პოპულარობის დაცემას.

სოციალური ქსელებისა და ბლოგების, როგორც მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებების გამოყენების კვლევა სტუდენტებში.

კვლევა შედგება სამი ნაწილისგან:

- ბლოგოსფეროში კომუნიკაციის დონის შეფასების კითხვარი;

- სოციალურ ქსელებში კომუნიკაციის დონის შეფასების კითხვარი;

- ტესტი ინტერნეტ-დამოკიდებულებაზე;

გამოკითხვაში მონაწილეობდნენ ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, საქართველოს დავით აღმაშენებლის სახელობის უნივერსიტეტის და კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის სტუდენტები. (სულ 80 გამოკითხული)

ინტერნეტ-დამოკიდებულებაზე ჩატარებული ტესტის ანალიზი:

გამოკითხულთა 19,4%25 ინტერნეტში ატარებს დღეში 1 საათზე ნაკლებს, 1 წელზე ნაკლები მუშაობის გამოცდილება აქვს, ჩვეულებრივი ინტერნეტ- მომხმარებელია, რომელსაც თვითკონტროლის უნარი აქვს (სუსტი დამოკიდებულება).

გამოკითხულთა 59,3%25 ინტერნეტში ატარებს დღეში 5 საათამდე, 3 წლამდე მუშაობის გამოცდილება აქვს, ჩვეულებრივი ინტერნეტ-მომხმარებელია, რომელსაც თვითკონტროლის უნარი აქვს (საშუალო დამოკიდებულება).

გამოკითხულთა 21,3%25 ინტერნეტში ატარებს დღეში 5 საათზე მეტს, 3 წელზე მეტი მუშაობის გამოცდილება აქვს, შეიძლება ვივარაუდოთ პრობლემების არსებობა ინტერნეტდამოკიდებულებაში (ძლიერი დამოკიდებულება).

1-ლი კატეგორია - გამოკითხულთა 19,4%25

სოციალურ ქსელებთან დამოკიდებულება:

სოციალური ქსელების აქტიური წევრები არიან, დარეგისტრირებული არიან ძირითადად facebook.com-ზე. მეგობრების საშუალო რაოდენობა 50-მდეა. ქსელში დადებული ინფორმაცია სიმართლეს შეესაბამება. მათთვის სოციალური ქსელი არ წარმოადგენს ინფორმაციის წყაროს, არ აქვეყნებენ მასალებს, თვლიან, რომ სოციალური ქსელი არ იწვევს დამოკიდებულებას. სოციალური ქსელის უარყოფით მხარედ მიაჩნიათ ემოციის არქონა და თემების სიმარტივე. დადებით მხარედ მიაჩნიათ ჯგუფურად ურთიერთობის საშუალება.

ბლოგოსფეროსთან დამოკიდებულება:

არ აქვთ საკუთარი ბლოგები, იშვიათად კითხულობენ სხვისას.

მე-2 კატეგორია - გამოკითხულთა 59,3%25

სოციალურ ქსელებთან დამოკიდებულება:

სოციალური ქსელების აქტიური წევრები არიან, დარეგისტრირებული არიან ძირითადად facebook.com-ზე მეგობრების საშუალო რაოდენობა 50-ზე მეტია. ქსელში დადებული ინფორმაცია სიმართლეს შეესაბამება. აქტიურად აქვეყნებენ მასალებს, თვლიან, რომ სოციალური ქსელი არ იწვევს დამოკიდებულებას. სოციალური ქსელის უარყოფით მხარედ მიაჩნიათ ვიზუალური კონტაქტისა და ემოციის არქონა. დადებით მხარედ მიაჩნიათ - ურთიერთობის სიმარტივე და ჯგუფურად ურთიერთობის საშუალება.

ბლოგოსფეროსთან დამოკიდებულება:

პერიოდულად კითხულობენ სხვის ბლოგებს, მხოლოდ მცირე მათგანი აწარმოებს თავისას და აახლებს ძალიან იშვიათად. პოპულარული ბლოგ-სერვერები: blogger.com, wordpress.com. ბლოგები მათთვის არ წარმოადგენს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებას, არ ენდობიან მათში გამოქვეყნებულ ინფორმაციას. საკუთარი ბლოგის წარმოება მათთვის მხოლოდ გართობის ფუნქციას ატარებს. ბლოგოსფეროს მიიჩნევენ სასარგებლოდ პირადი განვითარებისთვის.

მე-3 კატეგორია - გამოკითხულთა 21,3%25

სოციალურ ქსელებთან დამოკიდებულება:

სოციალური ქსელების აქტიური წევრები არიან, მეგობრების საშუალო რაოდენობა 50-ზე მეტია. ქსელში დადებული ინფორმაცია სიმართლეს შეესაბამება. აქტიურად აქვეყნებენ მასალებს. სოციალური ქსელის უარყოფით მხარედ მიაჩნიათ ვიზუალური კონტაქტის არქონა და ცრუ ინფორმაციის გავრცელების შესაძლებლობა. დადებით მხარედ მიაჩნიათ - ურთიერთობის სიმარტივე და ჯგუფურად ურთიერთობის საშუალება.

ბლოგოსფეროსთან დამოკიდებულება: პერიოდულად დიდი ინტერესით კითხულობენ სხვის ბლოგებს, ტოვებენ საკუთარ კომენტარებს, შედიან პოლემიკაში ავტორთან. ბლოგები ხელს უწყობენ მათ პირად და პროფესიულ განვითარებას. პოპულარული ბლოგ- სერვერები: blogger.com, wordpress.com

დასკვნა

გრძელვადიან პერსპექტივაში მოსალოდნელია ბლოგოსფეროს თანდათანობითი ინტეგრაცია სოციალურ ქსელებთან და ახალი ინტერნეტპროდუქტის შექმნა. მოხდება სამოყვარულო ინტერნეტ-ჟურნალისტიკის ცენტრის გადატანა ამ ახალ პროდუქტში და ყველა ქსელური კომუნიკაციის ფორმის სინთეზი.

კვლევის შედეგების ანალიზისას იკვეთება სტუდენტების მიერ სოციალური ქსელებისა და ბლოგების, როგორც მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებების გამოყენების ორმხრივი ბუნება. ერთი მხრივ, ინტერნეტის აქტიური აუდიტორიის - სტუდენტების მიერ სოციალური ქსელებისა და ბლოგოსფეროს, როგორც საკომუნიკაციო გარემოს ათვისების მზარდი მოთხოვნილება საკუთარი ფსიქოლოგიური მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად, მეორე მხრივ, პიროვნებაზე იმ ახლი ტექნოლოგიის გავლენა, რომელსაც უკვე სთავაზობს მომხმარებელს WEB2.0 არქიტექტურა.

WEB3.0 ტექნოლოგიის შექმნის პროცესი შეიძლება წარმოვიდგინოთ ცალკეული პიროვნების ქსელში ყოველდღიური ინტეგრაციის შესაძლებლობით, საკუთარი ვირტუალური მიკროსამყაროს შექმნით, სადაც პიროვნება შეძლებს საკუთარი ფსიქოლოგიური მოთხოვნილებების ამა თუ იმ ფორმით დაკმაყოფილებას. პიროვნებაზე ზეგავლენა მიიღებს უფრო ფუნდამენტურ და სიღრმისეულ ხასიათს. აღნიშნული მოვლენის ყველა წინაპირობა უკვე ახლა იკვეთება ახალგაზრდული აუდიტორიის კვლევის ანალიზისას.

ამ საკომუნიკაციო არეებში ნელნელა ჩნდებიან მსხვილი მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებები და სახელმწიფო სტრუქტურები. მათი მიზანია უახლეს საკომუნიკაციო და საინფორმაციო არეებში ინტეგრირება. სახელმწიფოს მიზანია - მოაქციოს ეს საკომუნიკაციო არეები სამართლებრივ ჩარჩოში, იმდენად, რამდენადაც უკვე ახლა სოციალურ ქსელებსა და ბლოგოსფეროს გააჩნიათ საზოგადოებრივ ცნობიერებაზე ონლაინ ზემოქმედების უნარი.

მომავალი დამოკიდებულია იმაზე, ვინ და როგორ გამოიყენებს ამ მძლავრ ინსტრუმენტს.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. Foust, James C., „Online Journalism: Principles and Practices of News for the Web”, Bowling Green State University, Holcomb Hathaway, Publishers Scottsdale, Arizona, 2007;

2. http://ka.wikipedia.org

3. http://moodle.science.tsu.ge/file.php/202/soc-qselebi.pdf

4. http://www.navigator.ge

5. http://www.blogger.com

6. http://www.wordpress.com

7. http://www.presa.ge

8. http://www.1tv.ge

რეზიუმე
ბლოგოსფეროსა და სოციალური ქსელების განვითარება საქართველოში
მარინე ხიზანიშვილი

ნაშრომის მიზანია საქართველოში სოციალური ქსელებისა და ბლოგოსფეროს განვითარების მიმდინარე დონის შესწავლა, ქართველი სტუდენტების მიერ სოციალური ქსელებისა და ბლოგების, როგორც მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებების გამოყენების თავისებურებების კვლევა და სოციალური ქსელებისა და ბლოგოსფეროს შემდგომი განვითარების პროგნოზირება. კვლევა ჩატარდა ივ. ჯავახიშვილის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, დავით აღმაშენებლის სახელობის უნივერსიტეტის და კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის სტუდენტებში. კვლევის შედეგების ანალიზისას გამოიკვეთა სტუდენტების მიერ სოციალური ქსელებისა და ბლოგოსფეროს, როგორც საკომუნიკაციო გარემოს ათვისების მზარდი მოთხოვნილება, ასევე პიროვნებაზე იმ ახლი ტექნოლოგიის გავლენა, რომელსაც უკვე სთავაზობს მომხმარებელს WEB2.0 არქიტექტურა.

РЕЗЮМЕ
РАЗВИТИЕ БЛОГОСФЕРЫ И СОЦИАЛЬНЫХ СЕТЕЙ В ГРУЗИИ
МАРИНЕ ХИЗАНИШВИЛИ

Целью работы является изучение современного уровня развития социальных сетей и блогосферы в Грузии, исследование особенностей использования грузинскими студентами социальных сетей и блогов, как средств массовой коммуникации и прогнозирование дальнейшего развития блогосферы. Исследования проходили среди студентов Тбилисского государственного университета им. Ив. Джавахишвили, университета им. Давида Агмашенебели и Кавказского международного университета. При анализе результатов исследования выявилась ростущая потребность студентов освоения социальных сетей и блогосферы, как коммуникационной среды, а также воздействие на личность новых технологии, которую предлагает своим клиентам WEB2.0 архитектура.

SUMMARY
THE DEVELOPMENT OF BLOGOSPHERE AND
SOCIAL NETWORKS IN GEORGIA
MARINE KHIZANISHVILI

The purpose of this work is to study the development level of social networks and blogosphere in Georgia, to study the usage of social networks and blogs as a ways of communication by Georgian students and the prediction of their further development. A survey was made with the students of Iv. Javakhishvili Tbilisi State University, Davit Aghmashenebeli University and the Caucasus International University. During the analysis of the survey an increasing need for the blogoshpere and social networks as the ways of communiacation was revealed, also the influence of the WEB2.0 technologies per person.

ვალერი მოდებაძე
სოციალურ მეცნიერებათა დოქტორი
ამერიკულ-ჰუმანიტარული უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი
საქართველოს უნივერსიტეტის ასისტენტ-პროფესორი

ერთიანი კავკასიის იდეა დღეისათვის ბევრს უტოპიად ეჩვენება, რომელსაც არანაირი განხორციელების პერსპექტივა არ გააჩნია, მაგრამ თუ ჩვენს ისტორიას თვალს გადავავლებთ დავრწმუნდებით, რომ ეს იდეა მითი არ არის და რომ მას არსებობის უფლება ნამდვილად აქვს. კავკასიის გაერთიანება ჯერ-ჯერობით შეუძლებელია, მაგრამ არ უნდა დავივიწყოთ ის, რომ ქართველი ხალხი არაერთხელ ყოფილა ერთიანი კავკასიის იდეის სულისჩამდგმელი. გავიხსენოთ თუნდაც „ოქროს ხანა,“ როდესაც საქართველოს სახელმწიფოს შემადგენლობაში არა მარტო ქართული პროვინციები, არამედ თითქმის მთელი სამხრეთ კავკასია შედიოდა. გარდა ამისა ჩრდილოეთ კავკასია საქართველოს გავლენის სფეროდ ითვლებოდა და იქ ქართული დამწერლობა და ადათ წესები ნელ-ნელა ფეხს იკიდებდა. თუმცა საქართველოს სახელმწიფოს დაკნინებასთან ერთად, ერთიანი კავკასიის იდეაც თანდათანობით გაქრა და დავიწყებას მიეცა. კავკასიაში თათარმონღოლების გამოჩენამ სიტუაცია რადიკალურად შეცვალა და კავკასიის ერთიანობის იდეაც სამუდამოდ დაასამარა. მაჰმადიანობის გავრცელებამ ჩრდილოეთ კავკასიაში კიდევ უფრო გაართულა მდგომარეობა და ჩრდილოეთ კავკასიელებსა და ქართველებს შორის არსებული მყარი ალიანსიც გაქრა. მონღოლების გამოჩენამდე მართლმადიდებლური ქრისტიანობა დიდი პოპულარობით სარგებლობდა ჩვენს მეზობლებში და ფართოდ იყო გავრცელებული ჩრდილოეთ კავკასიაში. ქრისტიანობა იყო ერთ-ერთი ყველაზე დიდი დამაკავშირებელი ხიდი ჩვენსა და ჩრდოლოეთ კავკასიელებს შორის და დიდი წვლილი შეჰქონდა ჩვენსა და ჩრდილოეთ კავკასიელ ხალხს შორის მეგობრობაში. ასევე საერთო ადათ-წესები და ქართული დამწერლობა ამ კავშირს კიდევ უფრო მყარს ხდიდა.

პოლიტიკური სიტუაცია რადიკალურად შეიცვალა კავკასიაში მას შემდეგ, რაც თემურლენგმა ცეცხლითა და მახვილით დაიწყო კავკასიის იძულებითი გამაჰმადიანება. მან მიწასთან გაასწორა ჩრდილოეთ კავკასიაში არსებული ქრისტიანული ტაძრები, მოსახლეობას კი მაჰმადიანობა მიაღებია. გამაჰმადიანების შემდეგ ჩატყდა ის ხიდი, რომელიც ჩვენ ჩრდილოეთ კავკასიელებთან გვაკავშირებდა. დროთა განმავლობაში ისინი უკვე ჩვენს მოკავშირეებად კი აღარ მოიაზრებოდნენ, არამედ პირიქით ჩვენს მოსისხლე მტრებად ითვლებოდნენ. საუკუნეობრივი მეგობრობა საუკუნეობრივმა მტრობამ შეცვალა. ამის დამადასტურებელი საბუთი მრავლად არის საქართველოს ისტორიაში. გავიხსენოთ თუნდაც ლეკიანობა, რომელმაც უდიდესი ზიანი საქართველოში და მან ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებაც მკვეთრად შეაფერხა. ლეკიანობის გამო ქართული სამეფო სამთავროები მოსახლეობისაგან ნელ-ნელა იცლებოდა და იფიტებოდა. საქართველოს მოსისხლე მტრები მიზანმიმართულად იყენებდნენ ლეკებს და ჩრდილოეთ კავლასიელებს საქართველოს გასანადგურებლად. ისინი ხომ საუკუნეების განმავლობაში იყვნენ ხან ოსმალეთის იმპერიის, ხან კიდევ ირანის დაქირავებული ავაზაკები, რომლებიც საქართველოს ძარცვით ირჩენდნენ თავს.

თუ დღევანდელ მდგომარეობას დავააკვრდებით დავრწმუნდებოთ რომ მსგავსი ფაქტები დღესაც არის და ჩრდოლოეთ კავკასიელები დღესაც აქტიურად გამოიყენებიან ქართული სახელმწიფოს წინააღმდეგ ბრძოლაში. ოღონდ თუ ადრე ამ ფუნქციას ლეკები ასრულებდნენ, ახლა ოსები და აფხაზები ართმევეენ ამ დავალებას თავს. ასევე უნდა გვახსოვდეს ჩრდილოეთ კავკასიელი დაქირავებული მეომრების მონაწილეობა აფხაზეთის კონფლიქტში. რუსეთმა ჩრდილოეთ კავკასიელი „ბოევიკები“ კარგად გამოიყენა საქართველოს სახელმწიფოს წინააღმდეგ მიმართულ ბრძოლაში. მიუხედავად ამ პრობლემებისა, სიტუაცია მაინც ჩვენს სასარგებლოდ იცვლება და თუ გონივრულად მოვიქცევით, შეგვიძლია ჩრდილოეთ კავკასიელები ისევ ჩვენ მოკავშირეებად ვაქციოთ.

ისტორიიდან ცნობილია, რომ რუსებსა და ჩრდილოეთ კავკასიელებს შორის ურთიერთობა ყოველთვის დიდი ანტაგონიზმით გამოირჩეოდა. მას შემდეგ რაც რუსეთის იმპერიამ დაიწყო სამხრეთის მიმართულებით ექსპანსია, გაიზარდა დაპირისპირება რუსეთსა და ჩრიდილოეთ კავკასიელებს შორის. XVI საუკუნის II ნახევარში გაჩნდა რუსული ახალშენები და ციხე-სიმაგრეები კავკასიაში, მაგრამ რუსეთმა აქ ფეხი მტკიცედ მხოლოდ XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში მოიკიდა. ამ პერიოდში იქმნება ქალაქები კიზლარი, მოზდოკი, ვლადიკავკაზი. (ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, 1980) რუსეთმა დაიწყო კავკასიის თანდათანობით ათვისება და იქ კაზაკების ჩასახლება, რამაც ჩრდოლოეთ კავკასიელების დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია. კავკასიის დაპყრობა და ათვისება ძალზედ რთული პროცესი იყო და რუსეთს ყოველთვის დიდი მსხვერპლის ფასად უჯდებოდა მთიელების დამოჩირელება. 1785 წელს ყაბარდოსა და ჩეჩნეთში რუსეთის დამპყრობლური პოლიტიკის წინააღმდეგ დაიწყო სახალხო მოძრაობა, რომელსაც შეიხ მანსური ედგა სათავეში. ამ აჯანყებამ მეზობელ ოლქებშიც გადაინაცვლა და საკმაოდ დიდი მასშტაბი მიიღო.

ცარიზმის კოლონიზატორული პოლიტიკის მიზანი იყო ადგილობრივი მოსახლეობის რუსიფიკაცია და მათი ასიმილაცია. ეს პოლიტიკა აქტიურად ტარდებოდა სხვადასხვა დაწესებულებების მეშვეობით (კავკასიის სასწავლო ოკრუგი, სტატისტიკური კომიტეტი, საცენზურო კომიტეტი და სხვა), რომლებიც მიზნად ისახავდნენ კავკასიელი ხალხების გარუსებას, მათი ტრადიციებისა და ეროვნული თვითმყოფადობის განადგურებას. კავკასიის თავისუფლებისმოყვარე ერები ვერასოდეს ვერ ეგუობოდნენ რუსეთის დამპყრობლურ პოლიტიკას, რასაც შედეგად მოჰყვა კავკასიის ომები (1817- 1864). ანტიკოლონიურმა მოძრაობამ განსაკუთრებით ფართო ხასიათი მიიღო ჩეჩნეთსა და დაღესტანში, სადაც 1820-30-იან წლებში შეიქმნა თეოკრატიული სახელმწიფო - იმამატი. ეს სახელმწიფო მედგარ წინააღმდეგობას უწევდა რუსებს და აქტიურად იბრძოდა ცარიზმის კოლონიური ჩაგვრის წინააღმდეგ. რუსების მიერ ინტენსიურად ხდებოდა კავკასიის ბუნებრივი სიმდიდრისა და რესურსების ძარცვა, ადგილობრივი მოსახლების კოლონიური ექსპლუატაცია, რაც იწვევდა ხშირ აჯანყებებსა და ომებს კავკასიაში. (ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, 1980) ჩრდოლოეთ კავკასიაში განხორციელებულმა არაერთმა გენოციდმა (მაგ. ჩერქეზების, ჩეჩნების, უბიხების, აფხაზების გენოციდი) და მუჰაჯირობამ სამუდამო კვალი დატოვა ჩრდილოეთ კაკვასიელების მეხსიერებაში და საბოლოოდ ჩამოყალიბდა რუსის როგორც მტრის იმიჯი. ეს მტრის ხატი რა თქმა უნდა დარჩა ჩრდილოეთ კავკასიელის მეხსიერებაში და როგორც კი დიდი იმპერია (საბჭოთა კავშირი) დაიშალა, მაშნვე ისევ ამოტივტივდა. საბჭოთა კავშირის დაშლას თან სდევდა ეთნოკონფლიქტები და ომები ჩრდილოეთ კავკასიაში. დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლა დაიწყო ჩეჩნეთში, რამაც საგრძნობლად დაძაბა სიტუაცია მთელს ჩრდილოეთ კავკასიაში. მას შემდეგ რუსეთი დაუნდობლად ებრძვის კავკასიელებს და მას ძალიან დიდი მსხვერპლის ფასად უჯდება ჩრდილოეთ კავკასიის შენარჩუნება. ჩრდილოეთ კავკასიის თავისუფლებისმოყვარე ერები ალბათ ვერასოდეს შეეგუებიან რუსული უღლის ქვეშ ყოფნას და ეროვნულგანმანთავისუფლებელი ბრძოლაც დაუსრულებლად გაგრძელდება.

დღეისათვის კავკასიელი ერები მხოლოდ საერთო მტრის არსებობამ შეიძლება გააერთიანოს. როგორც პოლიტოლოგი სოსო ცინცაძე აცხადებს „ჩრდილო-კავკასიელ ხალხებთან გვაერთიანებს ერთი დიდი ისტორიული წარსული, რომელსაც ჰქვია რუსეთის კოლონიური პოლიტიკა“ (აბულაშვილი, 2010) მიუხედავად ამისა ერთიანი „კავკასიური სახლის“ შექმნა საკმაოდ რთულია, თუ გავითვალისწინებთ კავკასიის ეთნიკურ, რელიგიურ და კულტურულ მრავალფეროვნებას. ამას ემატება ეთნოკონფლიქტები და ანტაგონიზმი კავკასიელ ერებს შორის. ოსები და ინგუშები, სომხები და აზერბაიჯანელები ალბათ არასოდეს არ მოისურვებენ ერთად ცხოვრებას. კავკასია ყოველთვის იყო ეთნიკურად ჭრელი რეგიონი, რაც რა თქმა უნდა ყოველთვის ართულებდა ერთიანი კავკასიის იდეის განხორციელებას. ამას ემატება ისიც, რომ რუსეთის ხელისუფლება ჩრდილოეთ კავკასიას რუსეთის ფედერაციის განუყოფელ ნაწილად განიხილავს და არ დაუშვებს ერთიანი კავკასიის იდეას. რუსეთს ყოველთვის აშფოთებდა კავკასიის გაერთიანება და ცეცხლითა და მახვილით უპირისპირდებოდა ამ იდეის განხორციელების ნებისმიერ მცდელობას. გავიხსენოთ თუნდაც საქართველოს პირველი პრეზიდენტის, ზვიად გამსაურდიასა და ჩეჩნეთის პრეზიდენტის, ჯოხარ დუდაევის ლიკვიდაცია, რომლებიც დაინტერესებული იყვნენ საერთო „კავკასიური სახლის“ შექმნით. (ინტერპრესნიუსი, 2010) რუსეთი რა თქმა უნდა არ დაუშვებს ამ იდეის განხცორციელებას, მაგრამ სანამდე ეყოფა რუსეთს ძალა, რომ ასეთი დიდი მსხვერპლის ფასად შეინარჩუნოს ჩრდილოეთ კავკასია? რუსი მეცნიერი ანდრეი ილარიონოვი თვლის, რომ ამჟამად რუსეთის ფედერაცია იმპერიის დაშლისთვის დამახასიათებელ მესამე სტადიას განიცდის. მისი აზრით ეს პროცესი დაიწყო 2002 წელს და მის შესაკავებლად რუსეთის ხელისუფლებამ გადაწყვიტა ჩრდილოეთ კავკასიაში არსებული ტერიტორიულ-ადმინისტრაციული ერთეულების გაერთიანება, რამაც ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხების დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია (ამერიკის ხმა, 2011) მოგეხსენებათ რომ რუსეთი ეთნიკურად ჭრელი სახელმწიფოა, უფრო სწორად ის მულტინაციონალური იმპერიაა, რომელიც აუცილებლად დაშლისათვის იქნება განწირული, თუ იგივე პროცესები, რაც ახლა კავკასიაში ხდება, მის სხვა რეგიონებშიც დაიწყო. რუსეთის ხელისუფლება ამ შემთხვევაში დომინოს პრინციპს თავიდან ვერ აიცილებს და დაიშლება. ასევე გასათვალისწინებელია რუსეთის მოსახლეობის უკმაყოფილება პუტინის დიქტატორული რეჟიმის მიმართ. რუსეთის მოსახლეობას უკვე „ყელში ამოუვიდა“ პუტინის დიქტატურა და თუ ის პროცესები რაც არაბულ ქვეყნებში ხდება რუსეთშიც განმეორდა, გარდაუვალი იქნება მისი რეჟიმის დამხობა. თუ რუსეთში დაიწყო დემოკრატიზაციის პროცესი და დემოკრატიული რეფორმების გატარება, მაშინ რუსეთის აგრესიული პოლიტიკაც მისი მეზობლების მიმართ შეიცვლება. ამ შემთხვევაში რუსეთს აუცილებალდ მოუწევს იმპერიალისტური ამბიციების მოთოკვა.

რუსი პოლიტოლოგების ერთი ნაწილი უკვე თვლის, რომ რუსეთმა საერთოდ უარი უნდა თქვას ჩრდილოეთ კავკასიაზე და საკუთარ პრობლემებს მიხედოს. რუსეთის დასუსტების ან დაშლის შემთხვევაში უფრო რეალური გახდება კავკასიელი ხალხების გაერთიანების იდეა, მაგრამ ამავე დროს საჭიროა ვიყოთ რეასლისტები და უნდა ვაღიაროთ, რომ რუსეთის დაშლა უახლოეს მომავალში არ მოხდება და კავკასიელი ხალხების პოლიტიკურ ერთიანობაზე საუბარიც ჯერ-ჯერობით ნაადრევია. ერთიანი კავკასიის იდეა რა თქმა უნდა განხორციელებადია, მაგრამ ის ამავე დროს ბევრ რისკებთანაა დაკავშირებული. ჩვენ უნდა შევეცადოთ რომ ამ იდეის განხორციელებამ არ გამოიწვიოს მეზობელი სახელმწიფოების, განსაკუთრებით რუსეთის გაღიზიანება. მან ეს პროცესი თავის საშინაო საქმეებში ჩარევად არ უნდა აღიქვას. ამიტომაც ამ ეტაპზე უნდა შემოვიფარგლოთ ჩრდილოეთ კავკასიელ ხალხებთან მხოლოდ კულტურული, საგანმანათლებლო, ეკონომიკური და სამოქალაქო ურთიერთობების დამყარებით. თუ არ განმტკიცდება კავკასიელ ხალხებს შორის კულტურული ურთიერთობები, მაშინ ერთიან კავკასიაზე საუბარი ყოველთვის იქნება მხოლოდ პიარი, პროპაგანდა და მისი განხორციელებაც ვერასოდეს მოხდება.

ყველასათვის ცნობილია თუ რა დიდი წვლილი მიუძღვით ქართველ მეცნიერებს ჩრდილოეთ კავკასიელი ერებისა და მათ მიერ შექმნილი კულტურის კვლევის საქმეში. მაშინ როდესაც რუსეთი ასიმილატორულ პოლიტიკას ატარებდა ჩრდილოეთ კავკასიაში, ქართველი მეცნიერები დაუღალავად შრომობდნენ და იბრძოდნენ ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხების ენების თვითმყოფადობის შენარჩუნებისათვის. ქართული ინტელიგენცია ყოველთვის ზრუნავდა კავკასიური კულტურის განვითარებისათვის და გადამწყვეტ როლს თამაშობდა კავკასიელი ხალხების ეროვნული იდენტობის შენარჩუნების საქმეში. გავიხსენოთ თუნდაც აკადემიკოსი გიორგი ახვლედიანი, რომელმაც ფასდაუდებელი წვლილი შეიტანა ოსური ენის შესწავლასა და განვითარებაში. ასევე აღსანიშნავია ის ფაქტი რომ ოსური ინტელიგენციის მნიშვნელოვანი ნაწილი მზადდებოდა და განათლებას იღებდა ქართულ უმაღლეს სასწავლებლებში და საქართველოს სამეცნიერო დაწესებულებებში. (თოთაძე, 2006, გვ.101) ოსებსა და ქართველებს შორის კულტურული ურთიერთობები საუკუნეებს ითვლის. ჯერ კიდევ XVIII საუკუნეში ქართული ინტელიგენცია დაუღალავად იღწვოდა ქართველებსა და ოსებს შორის კულტურული ურთიერთობების განმტკიცებაში და დიდი წვლილი შეჰქონდა ოსეთის მოსახლეობაში განათლების გავრცელების საქმეში. სწორედ ქართველი მისიონერების დამსახურება იყო 1764 წელს სკოლის დაარსება ქალაქ მოზდოკში, რომელიც პირველი სკოლა იყო არა მხოლოდ ოსეთში, არამედ ასევე მთელ ჩრდილოეთ კავკასიაში. ამ სკოლაში აღიზარდა ოსური ინტელიგგენციის მნიშვნელოვანი ნაწილი. (თოთაძე, 2006) კავკასიაში მცხოვრები ეთნიკური ჯგუფების მიმართ ქართველი ხალხი ყოველთვის იჩენდა დიდ ყურადღებას და დიდი წვლილი შეჰქონდა მათი კულტურის განვითარებაში. საქართველოში მხცოვრებ ყველა ეროვნულ უმცირესობას და მათ შრის ოსებსაც, ყოველთვის ჰქონდათ შესაძლებლობა რომ შეენარჩუნებინათ თავიანთი ეროვნული იდენტობა. მაშინ როდესაც ჩრდილოეთ კავკასიაში რუსეთი ცეცხლითა და მახვილით ცდილობდა იქ მცხოვრები ერების ასიმილაციას, ჩრდილოეთ კავკასიაში ასრებულ ავტონომიურ რესპუბლიკებში კრძალავდა ეროვნული სკოლების დაარსებას, საქართველოში მცხოვრებ ყველა ეროვნულ უმცირესობას საკუთარი სასწავლებლები და საგანმანათლებლო დაწესებულებები გააჩნდათ. საქართველოში 98 ოსური სკოლა ფუნქციონირებდა და ოსებს ყველანაირი პირობა ჰქონდათ შექმნილი თავიანთი კულტურის განვითარებისათვის. ამასთანავე აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ისინი სრულად იყვნენ ინტეგრირებულები ქართულ საზოგადოებაში და ბევრი მათგანი საკუთარ თავს ქართველი ერის ნაწილად აღიქვამდა.

როდესაც ქართველ მეცნიერებზე ვსაუბრობთ არ შეიძლება არ აღვნიშნოთ ქეთევან ლომთათიძის წვლილი აფხაზურ-ადიღური ენების გრამატიკის, სტრუქტურისა და ისტორიის შესწავლაში. მან საფუძველი ჩაუყარა აფხაზური ენისა და მისი დიალექტების ისტორიულ-შედარებითი მეთოდით შესწავლას. ზემოთ მოყვანილი მაგალითებიდან ჩანს თუ რა დიდი როლი შეუძლიათ ითამაშონ ჩვენმა მეცნიერებმა ქართველი და ჩრდლოეთ კავკალიესიელი ხალხების დაახლოების საქმეში.

ჩრდილოეთ კავკასიასთან უვიზო რეჟიმის დაწესება კავკასიის გაერთიანებისკენ გადადგმული ერთ-ერთი პოზიტიური ნაბიჯია. ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხებისათვის საქართველო სულ უფრო და უფრო მიმზიდველი სახელმწიფო ხდება და რაც უფრო მეტად გავნითარდება ჩვენი ქვეყანა, მით უფრო გაიზრდება დაინტერესება საქართველოს მიმართ. თუ საქართველო გახდება ეკონომიკურად და პოლიტიკურად სტაბილური ქვეყანა და დააჩქარებს დემოკრატიული რეფორმების გატარებას, მაშინ რუსეთის ხელისუფლების მიერ შევიწროებული კავკასიელი ბიზნესმენები გადმოვლენ საქართველოში და დაიწყებენ ინვესტიციების განხოციელებას ჩვენს ქვეყანაში. ჩვენ უნდა შევეცადოთ რომ გავხდეთ რაც შეიძლება მიმზიდველი ქვეყანა ჩვენი მეზობლებისათვის და გავზარდოთ ეკონომიკური ურთიერთობები კავკასიელ ერებთან, მაგრამ კავკასიელ ხალხებს შორის ურთიერთობების განსამტკიცებლად სხვა ზომების გატარებაც აუცილებელი იქნება.

უპირველეს ყოვლისა უნდა აღდგეს კულტურული ურთიერთობები საქართველოსა და ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკებს შორის. ჩრდლიოეთ კავკასლიებისათვის საქართველო ისევ უნდა გახდეს საგანმანათლებლო ცენტრი. უნდა შეიქმნას სპეციალური გაცვლითი პროგრამები, რომელიშიც აქტიურად იქნებიან ჩართული ჩრდილოეთ კავკასიელი ახალგაზრდები. საქართველო ყოველთვის დიდ როლს თამაშობდა ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხების ინტელიგენციის ფორმირებაში და მან ეს ისტორიული როლი კვლავ უდნა დაიბრუნოს. საქართველოში აღზრდილი და გაწვრთნილი ინტელიგენცია კი ყოველთვის დადებითად იქნება განწყობილი ქართული სახელმწიფოს მიმართ და დიდ წვლილს შეიტანს ჩვენსა და კავკასიელ ერებს შორის ურთიერთობების განმტკიცებაში. უნდა შეიქმნას სპეციალური სტიპენდიები და საგანმანათლებლო პროგრამები ჩრდილოეთ კავკასიელი ახალგაზრდებისათვის, რომლის წყალობითაც მათ საშუალება მიეცემათ, რომ გაეცნონ ქართულ კულტურას, იტსორიას და ადათ-წესებს. სასურველია ასევე შემოღებულ იქნას სპეციალური კვოტების სისტემა ჩრდილოეთ კავკასიელი სტუდენტებისათვის ქართულ უნივერისტეტებში.

ყველა მეზობელი სახელმწიფო ცდილობს უფრო დიდი პოლიტიკური გაერთიანების ჩამოყალიბებას და ამ მიზნების მისაღწევად კონკრეტულ ნაბიჯებსაც დგამს. თურქეთის კავკასიის რეგიონში გააქტიურება გამოწვეულია მისი სურვილით გაზარდოს თავისი გავლენა ყოფილი ოსმალეთის იმპერიის სივრცეში. ხშირად თურქეთის ახალ რეგიონულ პოლიტიკას „ნეოოსმანიზმის“ სახელით მოიხსენიებენ. „ნეოოსმანიზმის“ მიზანია, რომ თურქეთი გახდეს რეგიონალური სუპერსახელმწიფო. (თაşპინარ, 2008) სომხეთიც აქტიურად ცდილობს „დიდი სომხეთის“ შექმნას და ამ მიზნის მისაღწევად ძალას არ ზოგავს. რუსეთი საუკუნეების განმავლობაში ახორციელებდა იმპერიალისტურ პოლიტიკას და მეზობელი სახელმწიფოების მიწების ხარჯზე ახდენდა თავისი იმპერიის საზღვრების გაფართოებას. თუ არსებოს „დიდი თურქეთის,“ „დიდი სომხეთის“ და „დიდი რუსეთის“ შექმნის იდეა, რატომ არ უნდა არსებობდეს „ერთიანი კავკასიის“ იდეა? აუცილებელია, რომ საქართველოსაც გააჩნდეს უფრო დიდი პოლიტიკური გაერთიანების შექმნის სურვილი. ამასთანავე გასათვალისწინებელია ის, რომ ქართველი ხალხი ყველთვის იყო კავკასიის გამაერთანებელი და ერთიანი კავკასიის იდეის სულისჩამდგმელი და ეს ისტორიული ფუნქცია ჩვენ კვლავ უნდა დავიბრუნოთ. ქართველი ხალხი მტერთან საბრძოლველად ხშირად იყენებდა ჩრდილოეთ კავკასიელებს. გავიხსენოთ თუნდაც დავით აღმაშენებლის მიერ გატარებული სამხედრო რეფორმა. მან ქართული ჯარის გასაძლიერებლად გამოიყენა ჩრდილოეთ კავკასიელი ტომები და სწორი პოლიტიკის წყალობით საქართველო ახლო აღმოსავლეთის უძლიერეს სახელმწიფოდ აქცია. დარწმუნებული ვარ ქართველი ხალხი კვლავ შეძლებს საკუთარი ისტორიული როლის დაბრუნებას და კავკასიელ ერებს კვლავ გამოიყენებს საკუთარი პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. ია აბულაშვილი, ერთიანი კავკასია - კარგი იდეა თუ რეალობის წინაპირობა? 2010 წელი. available from World Wide Web: http://www.resonancedaily.com/index.php?id-rub=2&id-artc=4015

2. ამერიკის ხმა, კრიზისი ჩრდილოეთ კავკასიაში: არსებობს თუ არა გამოსავალი? 2010 წელი. available from World Wide Web:
http://www.voanews.com/georgian/news/caucasus-crisis-116414039.html

3. ინტერპრესნიუსი, რამაზ საყვარელიძე - თუ რუსეთი არ დარწმუნდა, რომ ერთიანი კავკასიის იდეა მის წინააღმდეგ არ არის მიმართული, კონფრონტაციის მიზეზს ყოველთვის მოძებნის. 2010 წელი. available from World Wide Web: http://www.polity.ge/oppinion/expert/2265-2010-09-24-08-01- 58.html

4. ანზორ თოთაძე (2006), ოსები საქართველოში: მითი და რეალობა, თბილისი.

5. Neo-Ottomanism and Kemalist foreign policy, Today's Zaman, available from World Wide Web: http://www.todayszaman.com/columnists-153882-neo-ottomanism-andkemalist-foreign-policy.html

6. ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტომი 5, თბილისი, 1980.

რეზიუმე
ერთიანი კავკასია: განუხორციელებელი იდეა თუ ხვალინდელი რეალობა?
ვალერი მოდებაძე

ერთიანი კავკასიის შექმნის იდეა დღეისათვის ბევრს უტოპიად ეჩვენება, მაგრამ ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ ის ფაქტი, რომ ამ იდეას ღრმა ისტორიული ფესვები გააჩნია. ამ იდეის განხორციელება ახლო მომავალში პრაქტიკულად შეუძლებელია. კავკასია გეოპოლიტიკურად ძალზედ მნიშვნელოვანი რეგიონია რუსეთისათვის, ამიტომაც ის ამ გეგმის განხრციელებას ყოველთვის შეეწინააღმდეგება. ამ მომენტისათვის ერთადერთი გამოსავალია მჭიდრო ეკონომიკური და კულტურული ურთიერთობების დამყარება ჩრდილოეთ კავკასიის ქვეყნებთან.

SUMMARY
UNITED CAUCASUS: UNREALIZABLE IDEA OR TOMORROW'S REALITY?
VALERI MODEBADZE

United Caucasus might seem an utopian idea, but we have to take into account that this idea has a strong historical basis. It will be practically impossible to realize it in the near future. The Caucasus region is so important to Russia that it will always oppose any attempts to realize this plan. At this moment, the only possibility is to establish strong economic and cultural relations with the North Caucasian countries.

РЕЗЮМЕ
ЕДИНЫЙ КАВКАЗ: НЕРЕАЛИЗУЕМАЯ ИДЕЯ ИЛИ ЗАВТРАШНАЯ РЕАЛЬНОСТЬ?
ВАЛЕРИ МОДЕБАДЗЕ

Идея об объединении Кавказа кажется утопичной, однако мы должны учитывать тот факт что эта идея имеет глубокие исторические корни. Осуществление этого будет практически невозможный в ближайшем будущем. Кавказ геополитический важный регион для России и поэтому она всегда будет препятствовать осуществлению этой идеи. В этот момент единственный способ исправить положение - это установить тесние економические и культурные связи с странами северного Кавказа.

ვაჟა ბელთაძე
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ბიზნეს-ინჟინერინგის ფაკულტეტის დოქტორანტი

სისხლის სამართლის პროცესის პრინციპებიდან უცხოეთის მრავალი ქვეყნის სამართალწარმოებაში და სამართალშემოქმედებაში განსაკუთრებით გამოიყენება დისკრეციის, კანონიერების და მიზანშეწონილების პრინციპები. მათგან, დისკრეციის პრინციპი ახალია საქართველოს სსს კოდექსში, კანონიერების პრინციპი გათვალისწინებულია ამავე კოდექსში და მის წინამორბედშიც, ხოლო მიზანშეწონილების პრინციპი ამ კოდექსებიდან არცერთში არ გვხვდება. უცხოეთის იმ ქვეყნებში, სადაც მიზანშეწონილების პრინციპს იყენებენ, იგი მიჩნეულია ერთ-ერთ საბაზო პრინციპად და სისხლისსამართლებრივი დევნაც დიდი ხარისხითაა აგებული მასზე. ამიტომ ვთვლით, რომ ეს პრინციპი უნდა განმტკიცდეს საქართველოს სსს კოდექსის ცალკეულ მუხლებში.

დადგენილია, რომ კანონმდებლობის რეალიზაციის პრაქტიკაში სისხლის სამართლის საპროცესო კანონის სხვადასხვა ფორმის ან სამართლის ნორმების დაკონკრეტებას, ყოველთვის მივყავართ საპროცესო სამართლის ახალი ნორმების შექმნასთან, რომელთაგან ზოგიერთს კანონიერებასთან შესაძლოა არავითარი საერთო არ ჰქონდეს. ეს პრაქტიკა მოწმობს კანონმდებლობის რეალიზაციის სფეროში ვოლუნტარიზმის მოვლენებზე - ისეთ მოვლენებზე, რომლებიც ხასიათდებიან თვითნებური, სუბიექტური გადაწყვეტილებებით, უგულებელყოფენ ობიექტურად არსებულ პირობებსა და კანონზომიერებებს და ხასიათდებიან დისკრეციონიზმის ცნებით. ვ.ა.მიხაილოვის განმარტებით დისკრეციონიზმი¹ აღნიშნავს ისეთ მოვლენას, რომლის დროსაც სამართალგამოყენების პირობების შექმნისათვის სამართლის ნორმების დაზუსტების საბაბით, ან განმარტების საბაბით, ან ორგანიზაციელი ღონისძიებების მიღების საბაბით იქმნება სამართლის ახალი ნორმები. დისკრეციონიზმის საფუძველში დევს მიზანშეწონილების კანონიერებაზე გადამეტების კონცეფცია. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, წარმოიშობა საკითხი სამართლის მოცულობის შემცირების შესაძლებლობებზე ისე, რომ მივიღოთ კანონქვემდებარე ნორმატიული სამართლებრივი აქტები.

დისკრეციონიზმი არის ერთ-ერთი ფაქტორი, რომელიც წარმოშობს კანონის დარღვევას და იგი ახასიათებს კანონიერების კრიზისს. იურიდიულ ლიტერატურაში ფართოდ გამოიყენება ცნებები: „დისკრეცია“, „დისკრეციული“, „დისკრეციული პრაქტიკა“, „დისკრეციული ძალაუფლება“, „დისკრეციული სამართალი“. ლათინურიდან თარგმანი „დისკრეცია“ აღნიშნავს თანამდებობის პირის ან სახელმწიფო ორგანოს მიერ რაიმე საკითხის გადაწყვეტას შეხედულებისამებრ. სიტყვა „დისკრეციული“ აღნიშნავს თავისი შეხედულებისამებრ ქმედებას. „დისკრეციული პრაქტიკის“ ცნებით ახასიათებენ სახელმწიფო ორგანოების და თანამდებობის პირების ქმედებებს, რომელიც გულისხმობს სისხლის სამართლის საპროცესო საქმიანობას და მთლიანად დანაშაულთან ბრძოლის სფეროში ამ ორგანოების და თანამდებობის პირების შეხედულებით საქმიანობას. ცნებებით „დისკრეციული ძალაუფლება“, „დისკრეციული სამართალი“ აღინიშნება აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოებზე, ადმინისტრაციებზე, მოსამართლეებზე, პროკურორებზე, გამომძიებლებზე და სხვა თანამდებობის პირებზე ძალაუფლების მინიჭება გარემოებებზე დამოკიდებულებით გადაწყვეტილების მიღებისათვის, როგორც კანონის ჩარჩოში, ისე კანონის ჩარჩოს გარეთ.

„დისკრეციული ძალაუფლების“, „დისკრეციული სამართლის“ თეორია ფართოდ გავრცელებულია უცხოეთის მრავალი ქვეყნის კონსტიტუციურ, ადმინისტრაციულ და სისხლის სამართალში. მის საფუძველში ჩადებულია კანონიერებაზე გადამეტების მიზანშეწონილება ჩვეულებრივ, განსაკუთრებულ ან საგანგებო სიტუაციებში, როცა დასახული მიზნის მისაღწევად შეიძლება ვიმოქმედოთ ნებისმიერი საშუალებით. დისკრეციული პრაქტიკა არის დემოკრატიის და კანონიერების კრიზისის ერთ-ერთი გამოვლენა. კერძოდ, დისკრეციული ძალაუფლება ფართოდ გამოიყენება პოლიციური ორგანოების მიერ რეგლამენტაციის სფეროში. თუმცა საქმიანობის მოცემული სახე ფორმალურად არის კანონქვემდებარე, ვინაიდან სინამდვილეში პოლიციას გააჩნია სამოქმედო ნორმატიული აქტების გამოცემისათვის ფართო არეალი. ეს იმით აიხსნება, რომ კანონი, როგორც წესი, საზოგადოდ არეგულირებს პოლიციური საქმიანობის საკითხებს, ზოგიერთ შემთხვევაში კი პოლიციას უფლებას აძლევს გამოსცეს ნორმატიული დადგენილებები. პოლიციის საუწყებო აქტები, აგრეთვე ინდივიდუალური ადმინისტრაციული აქტები, რომელთა მიღება შედის პოლიციის ცენტრალური ორგანოების კომპეტენციაში, ნებას აძლევს მას გაატაროს პრაქტიკულ საქმიანობაში მოქნილი პოლიტიკა. მაგალითად, უცხოელთა შემოსვლის რეგლამენტაცია, ქვეყნიდან გასახლება და დეპორტაცია, ამა თუ იმ უცხოური გამოცემების გამოქვეყნებაზე ნების დართვა ან აკრძალვა და სხვა.

თანამედროვე ინგლისურ სიტყვას „დისკრეცია“ და მისგან ნაწარმოებ სიტყვებს აქვთ იგივე მნიშვნელობები, რაც ლათინურ ენაში. ფრანგულ ენაში ეს სიტყვა გამოიყენება მნიშვნელობებით: „შეუზღუდავი“, „ნებისმიერი“. რუსულ ენაზე ეს სიტყვა და შესაბამისი ცნებები გამოიყენება ანალოგიური შინაარსით. ჩვენი აზრით, ქართულ ენაზე იგივე მნიშვნელობისაა შესატყვისი სიტყვა „დისკრეციული“, ანუ გადაწყვეტილება საკუთარი შეხედულებით, შეუზღუდავი გადაწყვეტილება, რომლის მიღება შეუძლია თანამდებობის პირს ან სახელმწიფო ორგანოს, მათ შორის საკანონმდებლო ორგანოს, მთავრობას და სხვა ადმინისტრაციულ ორგანოებს, სამართალწარმოების ორგანოებს, პროკურორებს, გამომძიებლებს, მოსამართლეებს და სხვას. შეუზღუდავი დისკრეცია აშკარად შეიცავს სუბიექტივიზმის საფრთხეს საზოგადოებისათვის მოსალოდნელი საფრთხის ხარისხისა და ჩადენილი ქმედების მცირე მნიშვნელობის გამო. ამიტომ მეცნიერთა დიდი ნაწილის აზრით უმჯობესია, დისკრეციის საფუძვლები განსაზღვროს კანონმა, რომელმაც ზუსტად უნდა დაადგინოს დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენების საფუძვლები და ამით მნიშვნელოვნად შეზღუდოს ან თითქმის გამორიცხოს სუბიექტივიზმი².

დისკრეციონიზმის ფორმები და გამოვლინებანი მრავალმხრივია, როგორც სამართლებრივ-ნორმატიულ აქტებში, ისე სამართლისგამოყენების და სამართლებრივი სისტემის მართვის პრაქტიკაში. დისკრეციონიზმი დამახასიათებელია საკანონმდებლო და აღმასრულებელი, აგრეთვე სასამართლო ხელისუფლებისათვის, სამართალდამცავი ორგანოებისა და კანონების შემსრულებელი რიგითებისათვის, მათ შორის პროკურორებისათვის, გამომძიებლებისათვის, მოსამართლეებისათვის და ოპერატიულ - სამძებრო სამსახურის თანამშრომლებისათვის.

საქართველოს ახალ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში გამოძიების შეწყვეტასთან ერთად გათვალისწინებულია სისხლისსამართლებრივი დევნის შეწყვეტაც (მუხლი 105,106). შეცვლილია, აგრეთვე, სხვა ინსტიტუტებიც, რომლებიც უშუალოდაა დაკავშირებული გასაანალიზებელ ნორმებთან. ამიტომ საპაექრო ხდება შემდეგი ცნებების ერთმანეთთან თანაფარდობის საკითხი: „სისხლისსამართლებრივი „„ბრალდება“, „სისხლისსამართლებივი დევნის შეწყვეტა“ და „გამოძიების შეწყვეტა“. გარდა ამისა, საქართველოში თანამედროვე გარდაქმნების სტრატეგიის არჩევისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს უცხოური ქვეყნების კანონმდებლობათა განვითარების ტენდენციები. გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ იმ ქვეყნებში, სადაც მოქმედებს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსები, ისინიც შინაარსობრივად უკიდურესად განსხვავდებიან. იგივე შეეხება უცხოური ქვეყნების სისხლის სამართლის პროცესის საყოველთაოდ აღიარებულ „სტანდარტულ პრინციპებს“, მათი შინაარსი ყოველთვის ერთნაირად არ განისაზღვრება³. ამიტომ თითოეულ ასეთ პრინციპში ხშირად სხვადასხვა რამ მოიაზრება.

ამავე დროს, მიუხედავად იმისა, რომ უცხოეთის მრავალი ქვეყნის სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობა არის დახვეწილი და სტაბილური, ისინი მაინც განიცდიან მნიშვნელოვან ცვლილებებს⁴. ცვლილებები მოიცავენ იმ მიმართულებებს, რომ მათ შეძლონ დანაშაულობათა თანამედ-როვე ტენდენციების ასახვა, წინასასამართლო წარმოების გამარტივება და რაციონალიზება.

განვიხილოთ საზღვარგარეთის სამართლებრივ სისტემაში დღეისათვის ყველაზე გავრცელებული სისხლისსამართლებრივი დევნის ალტერნატივები⁵, რომლებიც გამოიყენება ზემოაღნიშნული საკითხების გადასაწყვეტად. ინგლისი მიეკუთვნება იმ ქვეყნებს, სადაც მოქმედებს სიხლისსამართლებრივი დევნის მიზანშეწონილების პრინციპი. ამ პრინციპის მოქმედებისას ორგანოს, რომელიც უფლებამოსილია სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრისათვის, უფლება ეძლევა ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში გადაწყვიტოს, სისხლისსამარ თლებრივი დევნის აღძვრა მისთვის მოხერხებულია, მართებულია და მიზან-შეწონილი, თუ მიაჩნია მას, რომ უფრო კარგი იქნება მისგან თავის შეკავება⁶.

სისხლისსამართლებრივ დევნასთან დაკავშირებით რიგი სახელმწიფოების, კერძოდ, გერმანიის და საფრანგეთის - როგორც კონტინენტალური სამართლებრივი სისტემის წარმომადგენლებს, აშშ-ის და დიდი ბრიტანეთის, როგორც ანგლოსაქსონური სამართლებრივი სისტემის წარმომადგენლებს, კანონმდებლობათა ანალიზი აჩვენებს, რომ ერთი მხრივ არსებობს საკვანძო ინსტიტუციების განსაზღვრული გაერთიანება, რომლებიც ერთნაირად არეგულირებენ სისხლისსამართლებრივ დევნას სასამართლოს წინა სტადიებზე, მეორე მხრივ კი ზოგიერთ ინსტიტუციებს შორის არსებობს არსებითი განსხვავებანი. თანამედროვე უცხოურ სისხლის სამართლის პროცესში მიზანშეწონილების და დისკრეციის პრინციპები არის უფრო მნიშვნელოვნად გავრცელებული, ვიდრე კანონიერების პრინციპი. ჯერ კიდევ 1826 წელს საფრანგეთის საკასაციო სასამართლომ, სისხლის სამართლის გამოძიების ნაპოლეონისეული 1808 წლის კოდექსის 47-ე მუხლის ინტერპრეტირებით აღნიშნა, რომ პროკურორმა, რომელიც იღებს გადაწყვეტილებას აღძრას ან არ აღძრას საჯარო სარჩელი, ფლობს დისკრეციულ უფლებამოსილებას დატოვოს დანაშაულებრივი საქმე შედეგის გარეშე მხოლოდ ერთ შემთხვევაში - სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზანშეუწონლობის საფუძველზე⁷. აქედან დაწყებული ეს მიდგომა შევიდა საფრანგეთის სამართალწარმოების განუყოფელ მახასიათებელთა რიცხვში. აქ ერთადერთი სახელმწიფო ორგანო, რომელიც უფლებამოსილია აღძრას სისხლისსამართლებრივი დევნა, არის პროკურატურა. საფრანგეთის სისხლის საპროცესო სამართალი ტრადიციულად ხელმძღვანელობს არა „კანონიერების“, არამედ სისხლისსამართლებრივი დევნის „მიზანშეწონილების“ პრინციპით⁸. უნდა აღინიშნოს, რომ საფრანგეთის 1808 წლის სისხლის სამართლის გამოძიების კოდექსი (C.I.C) გახდა დასავლეთ ევროპის ქვეყნებისათვის (იტალია, გერმანია, ესპანეთი, პორტუგალია, შვეიცარია, ნიდერლანდები,...) საკანონმდებლო მოდელი. ბელგიაში და ლუქსემბურგში ის იყო ოფიციალურად მიღებული, როგორც საკანონმდებლო აქტი და ძალაშია დღემდე⁹.

სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრის მიზანშეწონილებაზეა აგებული აგრეთვე სისხლის სამართალწარმოება ქვეყნებში: ბელგიაში, ნიდერლანდებში, ლუქსემბურგში, შვეიცარიაში, ისლანდიაში, დანიაში, ნორვეგიაში, იაპონიაში და სხვა მრავალ ქვეყანაში. იურიდიულ-ტექნიკური თვალსაზრისით სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზანშეწონილების პრინციპი ამა თუ იმ ფორმით ზოგჯერ უშუალოდ ჩამოყალიბებულია კანონში (საფრანგეთი, იაპონია, ნიდერლანდები). ზოგიერთი ქვეყნის სისხლის სამართლის კანონმდებლობით იგი შეიძლება გამომდინარეობდეს მრავალწლიანი სამართალგამოყენების პრაქტიკიდან, რომელიც ისეა დახვეწილი და არავისგანაა საკამათო, რომ კანონში სპეციალური ცვლილებების შეტანა დიდი ხნის განმავლობაში არ მოითხოვება (ასე იყო ბელგიაში ახლო წარსულამდე). ახლა კი ბელგიის სისხლის სამართლის დევნის კოდექსი პირდაპირ მიუთითებს, რომ პროკურორს შეუძლია შეაფასოს სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზანშეწონილება. იქ მიზანშეწონილების პრინციპის საპროცესო გამოყენების ერთადერთი განსაკუთრებულობა იმაში მდგომარეობს, რომ ახალი კანონით პროკურორი ვალდებულია თავისი გადაწყვეტილების მოტივირება გააკეთოს სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრაზე უარის შემთხვევაში ან დაკავშირებულია სისხლის სამართლის პროცესის წინასასამართლო კონცეფციაზე, რომლისთვისაც ტრადიციულად უცხოა ნებისმიერი ლეგალიზება (ინგლისი, აშშ და სხვა)¹⁰.

ფრანგული სისხლის სამართლის პროცესი ტრადიციულად უარყოფს საჯარო სარჩელის აღძვრის ეტაპზე ნებისმიერ ლეგალიზებას, როგორც სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზანშეწონილების პრინციპის თავისებურ სიმბოლოს. პროკურორი, რომლის მოწოდებაა გადაწყვიტოს საჯარო სარჩელის აღძვრა (საფრანგეთში იგივე სისხლისსამართლებრივი დევნა), უფლება აქვს თავისი შეხედულებისამებრ საკუთარი ნება-სურვილით ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში შეაფასოს სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზანშეწონილების არსებობა ან არარსებობა. საფრანგეთში ან აღიარებდნენ ერთადერთ შესაძლო რეაქციას პირის სისხლისსამართლებრივი დევნის დანაშაულზე, ან საერთოდ უარს ამბობდნენ დანაშაულის ნებისმიერ რეაქციაზე, როცა არ არსებობდა „საზოგადოებრივი ინტერესი“. ინგლისში და საფრანგეთში პოლიციური დევნის დასრულების რამდენიმე ვარიანტია შესაძლებელი: უარი სისხლისსამართლებრივ დევნაზე, რომელსაც თან არ ახლავს არავითარი პირობა, ფორმალური და ოფიციალური გაფრთხილების სახით; მედიაცია - ამ შემთხვევაში კონცეფცია სისხლისსამართლებრივი დევნის წარმოების დამთავრებაზე მთლიანად გამომდინარეობს საზოგადოებრიობის დახმარებით დაზარალებულის და სისხლისსამართლებრივ დევნას დაქვემდებარებული პირის შერიგებისაკენ მისწრაფებით, იმ პირობით, რომ ამ უკანასკნელმა გამოასწოროს მის მიერ მიყენებული ზარალი.

გერმანიაში კანონიერების პრინციპის თანახმად, პროკურატურა ვალდებულია მიიღოს ზომები სისხლის სამართლის წესით დევნილ ყველა ქმედებათა მიმართ, თუ არსებობს საკმარისი ფაქტობრივი საფუძველი. თუმცა, როგორც გერმანიის საპროცესო ლიტერატურაშია აღიარებული, მრავალრიცხოვანი გამონაკლისი იწვევს ამ პრინციპის დარღვევას და პრაქტიკულად მოქმედებს არა კანონიერების, არამედ მიზანშეწოლილების პრინციპი¹¹. მიზანშეწონილების საწყისები უფრო მეტად ავითარებს კანონიერების საწყისებს და იგი ხდება დომინანტური მოდელი იმ საკითხის გადასაწყვეტად, აქვს თუ არა ბრალმდებელ მხარეს უფლება, თავისი დისკრეციული შეხედულებისაგან გამომდინარე, თავი შეიკავოს სისხლისსამართლებრივი დევნისაგან. მიზანშეწონილების პრინციპს მივყავართ „მრავალვარიანტული სისტემის“ წარმოშობასთან, როცა მიზანშეწონილების მოტივებით განსაზღვრული გარემოებების არსებობისას, როგორც სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრაზე უარის შემთხვევაში, ისე სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრისას, იქნება ერთნაირად კანონიერი (არა ურთიერთგამომრიცხავი): „მოსამართლის თანხმობისას, რომელიც კომპეტენტურია გადაწყვიტოს საკითხი სამართალში მიცემაზე“; უარი თქვას ბრალდებულის სისხლისსამართლებრივ დევნაზე, თუ დევნა არაა გამოწვეული „საჯარო ინტერესებით“.

ქართული სისხლის სამართლის სფეროში კომპრომისების და გარიგებების სიტუაციები უნდა წარმოადგენდეს აგრეთვე დისკუსიის საგანს, მით უმეტეს, რომ იგივე სიტუაციებთან დაკავშირებით გერმანული სისხლის სამართლის სფეროში დიდი ხანია მიმდინარეობს დისკუსიები. ისეთი სიტუაციების არაერთმნიშვნელოვნობა, როცა ფაქტობრივი გარიგებები სასამართლომდე ხდება ყოველდღიური მოვლენა, ხოლო მართლმსაჯულების ასეთ არაეფექტურ ინსტრუმენტებზე არცერთი სიტყვა არ ითქმება, გერმანიის იუსტიციის მინისტრი იძულებული გახდა გამოსულიყო ორიგინალური წინადადებით: კანონმდებლობა გამაგრდეს მოლაპარაკებების და გარიგებების შესაძლებლობებით სასამართლო გადაწყვეტილების მიღებამდე. მისი ლოგიკა გასაგებია და ახსნადი - მსგავსი გარიგებები წარმოადგენს ძალიან მოქმედ და ეფექტურ ინსტრუმენტს გერმანული სისხლის სამართლის სფეროში მართლმსაჯულების ფუნქციონირებისათვის. ეს იმითაც აიხსნება, რომ საბოლოო ჯამში თვით საზოგადოების ინტერესებშია, დამნაშავეები რაც შეიძლება ჩქარა იყვნენ მსჯავრდებულნი და დაისაჯონ დამსახურებულად, ხოლო იურიდიული სისტემა ფუნქციონირებდეს გაჭიანურებისა და წყვეტის გარეშე. ამავე დროს გერმანიაში სასამართლოს სხდომამდე მოლაპარაკებები გახდა პრაქტიკული სისხლის სამართლის იუსტიციის განუყოფელი ნაწილი.

გერმანული კანონმდებლობით საბრალდებო საქმის წარმოება გამარტივებული წესით ატარებს სახელწოდებას „ბრძანება დასჯაზე“. იგი ხორციელდება საუბნო სასამართლოს მიერ მცირემნიშვნელოვან დანაშაულზე (სისხლის სამართლის სამართალდარღვევაზე), რომლისთვისაც დასჯა არ აღემატება სამი თვით თავისუფლების აღკვეთას. არსებული მოკვლევის მონაცემების საფუძველზე პროკურორი ან პოლიცია მიმართავს საუბნო სასამართლოს დასჯაზე ბრძანების პროექტით. მოსამართლე ბრალდებულის გარეშე წერილობით წარმოადგენს მის მიერ მიღებულ ერთ-ერთ გადაწყვეტილებას შემდეგიდან: საკმარისი მტკიცებულებების არარსებობით უარი ითქვას შუამდგომლობაზე; დანიშნავს სასამრთლო გარჩევას ან დაუყოვნებლივ გამოსცემს ბრძანებას დასჯაზე. ამრიგად, „ბრძანება დასჯაზე“ წესი უახლოვდება ადმინისტრაციული სასჯელის დადებას. ამასთან ბრალდებულს უფლება ეძლევა დაეთანხმოს ან არ დაეთანხმოს შეჯიბრებითი პროცესის დაწყების ბრძანებას, რომელიც გაათანაბრებს ბრალმდებელს და ბრალდებულს.

აშშ-ში სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრის საკითხის გადაწყვეტისას პროკურორი, როგორც წესი, ხელმძღვანელობს ორი მომენტით: დამამტკიცებელი ბაზის არსებობით ან მისი მიღების პერსპექტივით, რომელიც საკმარისი იქნება ბრალდებულისათვის ბრალის წაყენებისათვის; როგორ პასუხობს სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებაზე მიზანშეწონილების ინტერესებს ჩადენილი დანაშაულის და მისი ჩამდენი პირის საზოგადოებრივი საშიშროების ხარისხის გათვალისწინება. სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრაზე უარი შეიძლება დასაბუთებული იქნეს აგრეთვე საზოგადოებრივი ინტერესებისათვის ზარალის მიყენების და მატერიალური დანახარჯების შემთხვევაში მისი არამიზანშეწონილების მითითებით. პროკურორის დისკრე ციული უფლებამოსილება გულისხმობს აგრეთვე მის აღჭურვას იურიდიული შესაძლებლობით შეწყვიტოს დაწყებული სისხლისსამართლებრივი დევნა სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ ეტაპზე. ასეთი უფლებამოსილება რეგლამენტირებულია საპროცესო ნორმებით, რომლებსაც შეიცავს ამერიკული სისხლის სამართლის საპროცესო სამართლის ისეთი წყაროები, როგორებიცაა ფედერალური სტატუტი (კანონთა კრებული) და შტატის სტატუტი, აგრეთვე სასამართლოს პრეცენდენტები.

გავატაროთ გარკვეული ანალოგია აშშ-ის საოლქო ატორნეის დისკრეციულ უფლებამოსილებასა და საქართველოს საპროცესო სამართალს შორის სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრაზე ან შეწყვეტაზე. ქართული და ამერიკული სისხლის სამართლის პროცესის საჯარო, კერძო და დისკრეციული საწყისების შედარებაზე საფუძველს გვაძლევს კითხვა: ღირს კი ქართული კანონშემოქმედების სვლა იმ მიმართულებით, რომ დისკრეციული უფლებამოსილება გაეზარდოს პროკურორს და საგამოძიებო ორგანოს? ცხადია, რომ რომელიმე რწმუნებულ თანამდებობის პირს აუცილებელია მიენიჭოს უფლებამოსილება სისხლის სამართლის აღძვრის საკითხთან დაკავშირებით. ამასთან, ისეთივე ფართო, როგორი დისკრეციული უფლებამოსილება აქვს ამერიკული ოლქის ატორნეის, არ შეიძლება საქართველოში ჰქონდეს რომელიმე ერთ პირს - ვთქვათ პროკურორს. საქართველოში თანამდებობის პირის დისკრეციული უფლებამოსილება სისხლისსამართლებრივი დევნის საკითხთან დაკავშირებით უნდა შეიზღუდოს კანონში განსაზღვრული კონკრეტული პირობით. ეს პირობა უნდა გამომდინარეობდეს სისხლის სამართლის რეპრესიული ზომების ეკონომიის ობიექტური აუცილებლობიდან და წარმოადგენდეს ისეთ სამხილთა ერთობლიობის მიღების შეუძლებლობის აშკარა სიცხადეს, რომელიც საკმარისი იქნება გამამტყუნებელი განაჩენის დადგენისათვის.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე საჭიროდ ვთვლით, რომ საზღვარგარეთის იურიდიული მეცნიერების ანალოგიურად, ქართულ იუროდიულ მეცნიერებაში სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელებისათვის პროკურატურის საქმიანობის ერთ-ერთი ძირითადი პრინციპი უნდა იყოს მიზანშეწონილების პრინციპი, რომლითაც პირს ან ორგანოს, რომელიც უფლებამოსილია სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრაზე, ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში ენიჭება უფლება გადაწყვიტოს, მიიჩნევს თუ არა იგი მოხერხებულად, მართებულად და მიზანშეწონილად აღძრას სისხლისსამართლებრივი დევნა, თუ თვლის უფრო მოხერხებულად მისგან თავის შეკავებას. ამასთან მიზანშეწონილების პრინციპზე დაყრდნობით დისკრეციის პრინციპის წარმატებული გამოყენებისათვის ერთ-ერთი საკვანძო ფაქტორია პროკურორის, თანამდებობის პირის მიერ დისკრეციული უფლებამოსილების სწორი განსაზღვრა. მაგალითად, ფრანგი პროკურორი, რომელიც სისხლისსამარ- თლებრივი დევნის სტადიაზე ხელმძღვანელობს მიზანშეწონილების პრინციპით და იცავს სსს კოდექსის მე-40 მუხლს, მასში ნათქვამია, რომ „რესპუბლიკის პროკურორი იღებს საჩივრებს, დასმენებს და აფასებს, თუ რა გადაწყვეტილება უნდა იქნეს მიღებული მათზე“. ამის შესაბამისად მას ამ სტადიაზე აქვს გადაწყვეტილების ხუთი ვარიანტი: ა) უარი სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრაზე; ბ) პირობითი უარი სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრაზე (თუ პროკურორი უფლებამოსილია გადაწყვიტოს სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზანშეწონილების საკითხი, მაშინ მას შეუძლია დაუქვემდებაროს მოცემული გადაწყვეტილება სისხლის სამართლის პასუხის გებაში მისაცემი პირის მიერ პროკურორის გარკვეული მოთხოვნების (პირობების) შესრულებას ან შეუსრულებლობას. თუ პირობები შესრულდება, მაშინ სისხლისსამართლებრივი დევნა არ აღიძვრება და პირიქით); გ) სისხლისსამართლებრივი მედიაცია; დ) სისხლისსამართლებრივი „ჯარიმა შეთანხმებით“; ე) სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრა¹². ხოლო საქართველოს პროკურორი ახალი კანონმდებლობით ვალდებულია დაიწყოს ან არ დაიწყოს სისხლისსამართლებრივი დევნა¹³. განსხვავება იმაშია, რომ ეს პროკურორები სარგებლობენ განსხვავებული კანონებით, როცა ერთ შემთხვევაში დანაშაულის ნიშნების აღმოჩენისას პროკურორს აქვს უფლება აღძრას სისხლისსამართლებრივი დევნა ან უარი თქვას მასზე, რომელიც ექვემდებარება „საჯარო ინტერესების“ დადგენილ კრიტერიუმებს, ხოლო მეორე შემთხვევაში ასეთი უფლება არ არსებობს, არის მხოლოდ სისხლისსამართლებრივი დევნის აღძვრის ვალდებულება.

ჩვენი მიზნებისათვის მიზანშეწონილების პრინციპი ასე შეიძლება განვსაზღვროთ: სისხლისსამართლებრივი დევნის საპროცესო საქმიანობაში კანონის გათვალისწინებით ყოველი კონკრეტული ამოცანის ეფექტური გადაწყვე-ტისათვის და მიზნის მიღწევისათვის, არჩეული იქნეს ოპტიმალური გადაწყვეტილება. ასე განსაზღვრული მიზანშეწონილობის პრინციპის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ სისხლის სამართლის ყოველ კონკრეტულ საქმეში შესაბამისი თანამდებობის პირები აწარმოებენ საქმეს კანონით დადგენილ ჩარჩოში და ღებულობენ ოპტიმალურ გადაწყვეტილებებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზნის ყველაზე ეფექტურ მიღწევას (შედეგი დააკმაყოფილებს ყველა მხარეს).

სისხლისსამართლებრივი დევნის დისკრეციის პრინციპი საქართველოს სისხლის სამართლის ახალ საპროცესო კოდექსში ასე განვსაზღვროთ: მისი შესაბამისი ანუ დისკრეციული გადაწყვეტილება მიმართული უნდა იყოს სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზნის ეფექტურ მიღწევაზე. ამიტომ, დისკრეციული გადაწყვეტილება გამაგრებული უნდა იყოს მიზანშეწონილების პრინციპით, ანუ დისკრეციის პრინციპი უნდა იყოს განსაზღვრული ოპტიმალური გადაწყვეტილების მიღებით ან მიზნის ეფექტური მიღწევით.

რეზიუმე
დისკრეციონიზმი და დისკრეციის პრინციპი
სისხლისსამართლებრივ დევნაში
ვაჟა ბელთაძე

განხილულია საქართველოს ახალ სსს კოდექსში სისხლისსამართლებრივი დევნის დისკრეციის პრობლემა. დისკრეცია გამომდინარეობს დისკრეციონიზმის არსებობიდან და ამიტომ შესწავლილია დისკრეციონიზმის გამომწვევი მიზეზები. შესწავლილია დისკრეციული უფლებამოსილების დადებითი და უარყოფითი მხარეები. მოყვანილია ამ მიმართულებით აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთის, გერმანიის და საფრანგეთის სამართლებრივ სისტემაში გავრცელებული სისხლისსამართლებრივი დევნის ინსტიტუციები - მიზანშეწონილების და დისკრეციის პრინციპები. განსაზღვრულია მიზანშეწონილების და დისკრეციის პრინციპები და გამოთქმულია მოსაზრება, რომ დისკრეციის პრინციპი გამაგრებული უნდა იყოს მიზანშეწონილების პრინციპით საქართველოს სსს კოდექსში.

SUMMARY
DISCRETIONISM AND DISCRETION PRINCIPLE
IN THE CRIMINAL PROSECUTION
VAZHA BELTADZE

The problem of discretion of criminal prosecution is discussed in the new Georgian procedural code. Discretion comes from the existence of discretionism and therefore its causing reasons are studied. Positive and Negative aspects of discretive authority are studied. The most expended instititions of criminal prosecution of the USA, Great Britain, Germany and France are given as an example - principles of appropriateness and discretion. Principles of appropriateness and discretion are defined and it is said that the discretion principle must be strengthened by the principle of appropriateness in Georgian criminal procedural code.

РЕЗЮМЕ
ДИСКРЕЦИОНИЗМ И ДИСКРЕЦИОННЫЙ ПРИНЦИП
В УГОЛОВНОМ ПРЕСЛЕДОВАНИИ
ВАЖА БЕЛТАДЗЕ

Рассмотрена проблема дискреции уголовного преследования в новом Грузинском уголовно-процессуальном кодексе. Дискреция вытекает из существования дискреционизма и поэтому изучены причины вызова дискреционизма. Изучены положительные и отрыцательные стороны дискреционного полномочия. Приведены по этому направлению распространенные в правовых системах США, Великобритании, Германии и Франции институции уголовного преследования - принципы целесообразности и дискреции. Определены эти принципы и выражено соображение о том, что дискреционный принцип должен быть укрепленный принципом целесообразности в Грузинском уголовно-процессуальном кодексе.

___________________

1. Мыхайлов В.А. Уголовно-процессуальные меры пересечения в судопроизводстве Российской Федераций. М.: 1997, cтр. 157.

2. მეფარიშვილი გ., ჩხეიძე ია. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო ახალი კოდექსი: რეფორმა თუ კონტრრეფორმა? საინფორმაციო ანალიტიკური სააგენტო „საქინფორმი“, 2010 წლის 17 ნოემბერი.

3. გუცენკო კ.ფ., გოლოვკო ლ.ვ., ფილკიმონოვი. დასავლეთის სახელმწიფოთა სისხლის სამართლის პროცესი. თბილისი, 2007, გვ. 30.

4. გუცენკო კ.ფ., გოლოვკო ლ.ვ., ფილკიმონოვი. დასავლეთის სახელმწიფოთა სისხლის სამართლის პროცესი. თბილისი, 2007, გვ. 23.

5. Головко Л.В. Альтернативы уголовному преследованию в современном праве. Санкт-Петербург. Юридический центр Пресс, 2002.

6. Головко Л.В. Альтернативы уголовному преследованию в современном праве. Санкт- Петербург. Юридический центр Пресс, 2002, стр. 53.

7. Головко Л.В. Альтернативы уголовному преследованию в современном праве. Санкт- Петербург. Юридический центр Пресс, 2002, стр. 32.

8. გუცენკო კ.ფ., გოლოვკო ლ.ვ., ფილკიმონოვი. დასავლეთის სახელმწიფოთა სისხლის სამართლის პროცესი. თბილისი, 2007, გვ. 411.

9. Головко Л.В. Дознание и предварительное следствие в уголовном процессе Франции. М.: Фирма „СПАРК“, 1995, стр. 7.

10. Головко Л.В. Альтернативы уголовному преследованию в современном праве. Санкт- Петербург. Юридический центр Пресс, 2002, стр. 33.

11. გუცენკო კ.ფ., გოლოვკო ლ.ვ., ფილკიმონოვი. დასავლეთის სახელმწიფოთა სისხლის სამართლის პროცესი. თბილისი, 2007, გვ. 503.

12. გუცენკო კ.ფ., გოლოვკო ლ.ვ., ფილკიმონოვი. დასავლეთის სახელმწიფოთა სისხლის სამართლის პროცესი. თბილისი, 2007, გვ. 412-415.

13. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი. 2011 წლის 1 მარტის მდგომარეობით. თბილისი, 2011, მუხლები 166,167.

გივი აბაშიძე
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის
ბიზნეს-ინჟინერინგის ფაკულტეტის დოქტორანტი

პროკურატურა არის ორგანო, რომელსაც განსაკუთრებული წვლილი შეაქვს კანონის უზენაესობის დაცვაში. პროკურატურის ორგანოებმა უნდა გამოიყენონ ყველა შესაძლებლობა მოქალაქეთა უფლებების დაცვისათვის, მათ შორის, დანაშაულებრივი ხელყოფისაგან. ამიტომ, სისხლისსამართლებრივი დევნა პროკურატურის ერთ-ერთი პრიორიტეტული ფუნქციაა. სისხლისსამართლებრივი დევნის რეალიზაცია საშუალებას აძლევს პროკურორს დაიცვას საზოგადოება იმ დანაშაულებრივი ქმედებისაგან, რომელიც გათვალისწინებულია საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობით.

პროკურორს სისხლის სამართლის საპროცესო სუბიექტებს შორის უჭირავს განსაკუთრებული ადგილი და გააჩნია ფართო უფლებამოსილება, ამასთან, გარკვეული ვალდებულებები, რათა განახორციელოს სისხლისსამართლებრივი დევნა სახელმწიფოს სახელით.

სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების სისტემაში პროკურორის როლი არსებითია. პროკურორის თითოეული გადაწყვეტილება გავლენას ახდენს არა მარტო ბრალდებულსა და სისხლის სამართლის პროცესის სხვა მონაწილეებზე, არამედ სრულიად საზოგადოებაზე. სწორედ ამიტომ არის მნიშვნელოვანი, რომ პროკურორის ნებისმიერი გადაწყვეტილება იყოს დასაბუთებელი, სამართლიანი და ასახავდეს სახელმწიფოსა და საზოგადოების ინტერესებს.

პროკურორის მიერ პროფესიული საქმიანობის შესრულებისას, განსაკუთრებულ როლს თამაშობს მისი დამოუკიდებლობა, მიუკერძოებლობა და სამართლიანობა. ეს პრინციპები დაცულია მაშინ, როცა თითოეულ გადაწყვეტილებას საფუძვლად უდევს საქმის სრულყოფილი და გონივრული გამოძიება, რომელიც უზრუნველყოფილია პროკურორის პროფესიული შესაძლებლობებისა და უნარჩვევების მაღალი ხარისხით.

პროკურორი გამოძიების სტადიაზე სისხლისსამართლებრივი დევნის ფუნქციის რეალიზაციას ახდენს როგორც არაპირდაპირ, მითითების, თანხმობის მიცემის ან გარკვეული სახის საგამოძიებო მოქმედებაში მონაწილეობით, ასევე საქმეზე უშუალოდ გამოძიების ჩატარებით. პროკურორმა უნდა უზრუნველყოს გამოძიებისა და დევნის პროცესის სწორად მართვა, დროულად უნდა განსაზღვროს, თუ რომელ საქმეზე უნდა იქნეს განსაკუთრებული ყურადღება გამახვილებული და რომელზე უნდა შეწყდეს გამოძიება ან/და სისხლისსამართლებრივი დევნა პირის მიმართ.

რა თქმა უნდა, პროკურორი სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელების დროს მოქმედებს მისი საპროცესო უფლებამოსილების ფარგლებში, მაგრამ პროკურორის გადაწყვეტილების თავისუფლება არ უნდა შეიზღუდოს იმგვარად, რომ საფრთხე შეექმნას სისხლისსამართლებრივი სისტემის მოქნილო ბასა და ეფექტურობას, ყოველი კონკრეტული საქმისადმი ინდივიდუალურ მიდგომასა და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას.

ვსაუბრობთ რა სისხლისსამართლებრივი დევნის როლზე სამართლებრივ სახელმწიფოში, არ შეიძლება არ დავეთანხმოთ იმ ავტორთა მოსაზრებას, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ „სისხლისსამართლებრივი დევნა, რომელიც ხორციელდება კანონით დადგენილ საპროცესო ჩარჩოებში, აშიშვლებს ადამიანს საზოგადოების წინაშე, უკარგავს ყველა ზოგადსაკაცობრიო სიკეთეს“.¹

სისხლისსამართლებრივი დევნისა და მასში პროკურორის საპროცესო საქმიანობის როლი პიროვნების, მისი უფლებების და თავისუფლებების, სახელმწიფოს და საზოგადოების ინტერესების დაცვის საქმეში, რომლებიც აღმოჩნდებიან ხოლმე დანაშაულებრივი ხელყოფის ობიექტები, ძალიან დიდია. სისხლისსამართლებრივი დევნის სამართლებრივი მნიშვნელობა და პროკურორის როლი მის განხორციელებაში, ერთხელ კიდევ მიგვანიშნებს პროკურორის საპროცესო უფლებების, მისი საქმიანობის სამართლებრივი ბაზის შემდგომ სრულყოფაზე, საპროცესო გარანტიების გაძლიერებაზე, კანონიერების, სამართლიანობის, ობიექტურობის დაცვასა და მათი საქმიანობის ეფექტურობაზე.

აღნიშნულ საკითხებს აქვს არა მარტო მეცნიერული ინტერესი, არამედ ის უკიდურესად მნიშვნელოვანია სისხლის სამართალწარმოების პრაქტიკული ამოცანების გადაწყვეტის დროს.

განსაკუთრებულია პროკურორის როლი სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელებაში. სწორედ პროკურორი ახდენს ორგანიზებას და უშუალოდ წარმართავს სისხლისსამართლებრივი დევნის საქმიანობას, სწორედ პროკურორმა უნდა დაადგინოს, რომ სისხლისსამართლებრივი დევნა მიმდინარეობს მართებულად, რომ დანაშაული ნამდვილად სახეზეა და არსებობს საკმარისი მტკიცებულებები კონკრეტული პირის მიმართ ბრალდების წარსადგენად. იგი გამოდის ამ საქმიანობის ორგანიზატორი და ხელმძღვანელი.

პროკურორი სისხლისსამართლებრივი დევნას ახორციელებს სახელმწიფოს სახელით. ის ყოველთვის გამოდის საჯარო ინტერესებიდან.

როგორც აღინიშნა, პროკურორი გვევლინება სისხლისსამართლებრივი დევნის სუბიექტად. წინასასამართლო სტადიაზე, მისი უაღრესად მნიშვნელოვანი საპროცესო როლის მიუხედავად, ის არ შეიძლება იყოს მხარეებს შორის არბიტრის როლში იმ ურთიერთობებში, რაც წარმოიშობა გამოძიების წარმოების დროს².

პროკურორის როლი სისხლის სამართალწარმოების საქმეში ორმაგია, რადგან, ჯერ ერთი, ის თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში სახელმწიფოს სახელით ახორციელებს სისხლისსამართლებრივ დევნას და მეორეც, სისხლისსამართლებრივი დევნის უზრუნველსაყოფად ახორციელებს გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანელობას.

სისხლისსამართლებრივ დევნას აქვს ერთი უმთავრესი ამოცანა - საფუძვლიანი და კანონიერი ბრალდება კონკრეტული პირისა, რომელმაც დანაშაული ჩაიდინა. სისხლისსამართლებრივი დევნის ნებისმიერ სტადიაზე დგას პროკურორი, რომელიც გამოდის, როგორც სახელმწიფო ბრალმდებელი. „პროკურორს არ შეიძლება პრეტენზია ჰქონდეს სხვა ფუნქციის შესრულებაზე. კონკრეტულად, ის უნდა იყოს საჯარო დევნის ორგანო. სწორედ ამ ფუნქციას უნდა ასრულებდეს როგორც გამოძიების, ისე სასამართლოს სტადიაზე. ის ვალდებულია კანონის მიხედვით ჩაატაროს სისხლისსამართლებრივი დევნა“.³

გამოძიების სტადიაზე, პროკურორის საქმიანობა სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელებისას, უნდა შეფასდეს კანონიერების უზრუნველყოფის ჭრილში. ახორციელებს რა სისხლისსამართლებრივ დევნას, პროკურორმა უნდა გამოავლინოს და აღკვეთოს კანონის დარღვევა. სწორედ ამაში უნდა გამოვლინდეს მისი, როგორც სისხლისსამართლებრივი დევნის ორგანიზატორის, როლი.⁴

საქართველოს სსს კოდექსით გათვალისწინებულია მთელი რიგი ნორმები, რომლებიც ხაზს უსვამს პროკურორის როლს სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელების საქმეში, ეხება პროკურორის უფლებას სისხლისსამართლებრივი დევნის არდაწყების და შეწყვეტის დროს.

სსს კოდექსის 105-ე მუხლი პროკურორს უფლებას აძლევს შეწყვიტოს სისხლისსამართლებრივი დევნა სხვადასხვა გარემოებათა გამო, მათ შორის, მის მიერ ბრალდებაზე უარის თქმის, დანაშაულზე ნებაყოფლობით ხელის აღების, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით ზოგიერთი მუხლის შენიშვნებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში, ქმედითი მონანიების, ვითარების შეცვლის გამო და სხვა.

როგორც წესი, იმ პირების უფლებების და კანონიერი ინტერესების დაცვა, რომლებიც მონაწილეობენ სისხლის სამართალწარმოებაში, წარმოადგენს სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანას, ისევე, როგორც სისხლისსამართლებრივი დევნა. ეს ამოცანები დგას პროკურატურის წინაშე და პროკურორს აქვს საკმარისი უფლებამოსილება მათი შესრულების უზრუნველსაყოფად. სისხლისსამართლებრივი დევნის პროცესში პროკურორს შეუძლია სრულყოფილად დაიცვას პიროვნების უფლებები, რაც მიუთითებს მის როლზე სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელების საქმეში.

საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2010 წლის 8 ოქტომბრის ბრძანება „სისხლის სამართლის პოლიტიკის სახელმწიფო პრინციპების ზოგადი ნაწილის დამტკიცების შესახებ“ განსაზღვრავს იმ ძირითად მიმართულებებს და სახელმძღვანელო პრინციპებს, რომლის მიხედვით პროკურატურის ორგანოებმა სისხლის სამართლის პოლიტიკის შესაბამისად უნდა შეასრულოს სახელმწიფოებრივი ფუნქცია მაღალი ხარისხის სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელების დროს და ამ მეტად მნიშვნელოვან საპროცესო ფუნქციაში პროკურორის როლის უზრუნველყოფის საქმეში.

სისხლის სამართალწარმოების მეტად მნიშვნელოვან, გამოძიების სტადიაზე სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელების საქმეში პროკურორის განსაკუთრებულ როლზე აშკარად მეტყველებს ის გარემოებაც, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობით პირდაპირ არის განსაზღვრული, რომ პროკურატურა სისხლისსამართლებრივი დევნის ორგანოა, რომელსაც გააჩნია ფართო უფლებამოსილება. ამ ფუნქციის შესრულების უზრუნველსაყოფად კი ის ახორციელებს გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანელობას. ამასთან, პროკურორი თავის უფლებამოსილებებს ახორციელებს სახელმწიფოს სახელით.

პროკურორის როლი სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელების საქმეში, უნდა განვიხილოთ გამოძიების სტადიაზე მისთვის მინიჭებული იმ ფართო უფლებამოსილებით, რომელიც განსაზღვრულია სსს კოდექსის 33-ე მუხლში.

ამასთან, სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობით დადგენილია მთელი რიგი ნორმები, რომლებიც ითხოვს ცალკეულ საგამოძიებო მოქმედებათა შესრულების დროს პროკურორის თანხმობას, ასევე, სასამართლოს წინაშე შუამდგომლობას აღკვეთის ღონისძიების შერჩევის, ჩხრეკისა და სხვა იძულებითი სახის ღონისძიებების გამოყენების დროს და სხვა.

ამდენად, სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების სისტემაში პროკურორის როლი მნიშვნელოვანია. პროკურორს თავისი საპროცესო უფლებამოსილებიდან გამომდინარე, განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელებაში, რომელიც მოქმედებს რა საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე, სისხლისსამართლებრივ დევნას ახორციელებს სახელმწიფოს სახელით.

პროკურორის საქმიანობა გამოძიების სტადიაზე სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელების კუთხით უნდა შეფასდეს, როგორც კანონიერების დაცვის მნიშვნელოვანი გარანტია.

ლიტერატურა
Literature
Литература

1. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი.თბილისი. 2010

2. სისხლის სამართლის პროცესი. კერძო ნაწილი, თბილისი, 2008 წელი

3. ი. გაბისონია. პროკურატურის სტატუსი საზღვარგარეთ და საქართველოში. ქ. თბილისი. 1999 წ

4. Володина Л. М. Механизм обеспечение прав личности в российском уголовном = процессе. Дис.канд. юрид. наук. Екатеринбург. 1999 г.

5. Петрухин И. Л. Судебная власть и расследование преступлений. Государство и право. 1993 г. №7.

6. Соловьев А. Б . Токарева М. К. К вопросу о статусе прокурора в досудебных стадиях уголовного процесса по УПК РФ. Уголовное право. 2002 г. №3.

რეზიუმე
პროკურორის როლი სისხლისსამართლებრივი დევნის
ფუნქციის განხორციელებაში
გივი აბაშიძე

წარმოდგენილ სტატიაში განხილულია პროკურორის საპროცესო საქმიანობის როლი სისხლისსამართლებრივი დევნის, როგორც პროკურატურის ერთ-ერთი პრიორიტეტული ფუნქციის განხორციელების საქმეში. გადმოცემულია სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელებაში პროკურორის საქმიანობის მნიშვნელობა, რომელიც საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე სისხლისსამართლებრივი დევნას ახორციელებს რა სახელმწიფოს სახელი, უშუალოდ წარმართავს სისხლისსამართლებრივი დევნის საქმიანობას, გამოდის ამ საქმიანობის ხელმძღვანელი.

SUMMARY
THE ROLE OF THE PUBLIC PROSECUTOR IN REALIZATION OF FUNCTION
CRIMINALLY-LEGAL PROSECUTIONS
GIVI ABASHIDZE

In presented article is considered the role of remedial activity of the public prosecutor in business of realization of criminally-legal prosecution, as one of priority functions of the public prosecutor.

It is transferred a value of activity of the public prosecutor in realization of criminallylegal prosecution, when proceeding from interests of publicity, carrying out criminally-legal prosecution on behalf of the state directly directs activity on criminally-legal prosecution and acts as the head of this activity.

РЕЗЮМЕ
РОЛЬ ПРОКУРОРА В ОСУЩЕСТВЛЕНИИ ФУНКЦИИ УГОЛОВНО- ПРАВОВОГО ПРЕСЛЕДОВАНИЯ
ГИВИ АБАШИДЗЕ

В представленной статье рассмотрена роль процессуальной деятельности прокурора в деле осуществления уголовно-правового преследования, как одного из приоритетных функций прокурора. Передано значение деятельности прокурора в осуществлении уголовно-правового преследования, когда исходя из интересов гласности, осуществляя уголовно-правовое преследование от имени государства, непосредственно направляет деятельность по уголовно-правовому преследованию и выступает руководителем этой деятельности.

________________

1. Володина Л. М. Механизм обеспечение прав личности в российском уголовном процессе. Дис.канд. юрид. наук. Екатеринбург. 1999 г. стр. 1.

2. აღნიშნულ საკითხზე ვრცლად იხილეთ: Масленикова Л. Н. Судебный контроль за законностью процессуальной деятельности органов дознания и предварительного следствия. М. 1994; Колоколов Н. А. Судебный контроль на стадии предварительного расследования. Курск, 2000 г; Ковтун Н. Н. Судебный контроль в уголовном судопроизводстве России: понятие, сущность, формы: Дис.канд. юрид. наук. Н. Новгород, 2002 г.

3. Петрухин И. Л. Судебная власть и расследование преступлений. Государство и право. 1993 г. №7. стр. 82.

4. Соловьев А. Б . Токарева М. К. К вопросу о статусе прокурора в досудебных стадиях уголовного процесса по УПК РФ. Уголовное право. 2002 г. №3. стр. 86.

დავით ბოსტანაშვილი
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის არქიტექტურის, ურბანისტიკისა და დიზაინის ფაკულტეტის ასისტენტ-პროფესორი

ზოგადი სემიოტიკის* - როგორც ფილოსოფიური დისკურსის - ცენტრალური თემა არის მნიშვნელობა, მისი წარმოქმნა და ცვალებადობა - სემიოზისი; ამჯერად, ჩვენ ყურადღებას მივაპყრობთ იმ ცნებას, რომელიც სემიოლოგიურ ლანდშაფტში 60-იანი წლებისთვის გაბატონდა - კომუნიკაცია. კომუნიკაციურ მოდელში მნიშვნელობა (მისი წარმოქმნა, გაორმაგება, მრავალმნიშვნელიანობა და გაფანტვა) უფრო ფართე კონტექსტშია მოთავსებული, სადაც ნიშნების გარდა ჩართულნი არიან სხვა მონაწილენი (ადრესატი, ადრესანტი, კოდი, შეტყობინება, არხი).

ჩვენი თემა ეხება კულტურის არტეფაქტს კომუნიკაციის ჩარჩოში, რომლის მუშაობის დანახვაც შეგვიძლია ლინგვისტური ანალიზის განზოგადების მეშვეობით, გადავიდეთ იმ კომუნიკაციურ სქემაზე, სადაც ერთ-ერთ მონაწილედ ჩართულია კულტურის (ხელოვნების, არქიტექტურის) ობიექტი.

ყველაზე ხშირად, ინტერესის საგანს წარმოადგენს შეტყობინების წყარო, ის ცნობიერება, რომელიც კომუნიცირებს არქიტექტურის მეშვეობით. თუმცა, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ არქიტექტურული ინფორმაციის წყარო არის არა ცნობიერება (ავტორის იდეა), არამედ თავად კოდები და ქვეკოდები, რომლებიც შეტყობინებებს განაპირობებენ. რა ხდება, როდესაც კულტურის საგანი შეტყობინებად წარმოსდგება?

ჩნდება შეტყობინების ორგვარი გაგება: 1) შეტყობინება, როგორც მნიშვნელი ფორმა, არსებობს თავისთავად, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ იგი არავინ მიიღო, ან მისი ადრესატი არ ფლობს მისი გაშიფრვის კოდს, თუმცა მას ამოიცნობს ფორმად, რომელიც რაღაცას უნდა ნიშნავდეს 2) შეტყობინება, როგორც აღმნიშვნელთა სისტემა - იმგვარი მნიშვნელი ფორმაა, რომელსაც ადრესატმა რომელიმე კოდის საფუძველზე მიანიჭა მნიშვნელობა. ამ სქემაში საინტერესო არის ის, რომ შეტყობინება, როგორც ცარიელი ფორმა, რომელსაც სხვადახვა მნიშვნელობები მიენიჭება, თავად გადაიქცევა ინფორმაციის, ახალი შეტყობინებების წყაროდ. ეს დაკვირვება მნიშვნელოვანია, რამდენადაც იგი აღარ გულისხმობს ფილოლოგიურ, ანალიტიკურ საქმიანობას (წყაროს კოდების ძიებას), არამედ მნიშვნელობათა სიმრავლის, წაკითხვის მრავალგვარი კოდების თანაარსებობის დანახვას, რის გამოც თავად შეტყობინება, როგორც ცარიელი ფორმა-წყარო ივსება სხვადასხვა მნიშვნელობებით და „საბოლოო არჩევანი დამოკიდებულია ადრესატზე“ [1, 92]. ამგვარი გადასვლა დაგვეხმარება შემდეგ შემთხვევაში: ბუნებრივი ლანდშაფტი გეოლოგიური და ბიოლოგიური პროცესების შედეგად ყალიბდება, ამდენად მის ინფორმაციურ წყაროზე საუბარი ზედმეტია; მისი „წყარო-კოდი“ სემიოლოგიის გარეთაა, მაგრამ ეს ფაქტი არ უშლის ხელს იმას, რომ იგი აღიქმებოდეს მნიშვნელ ფორმად, რომელსაც მნახველი გარკვეული კოდების გავლენით რაღაც მნიშვნელობებს მიანიჭებს, ამგვარად ისეთი არასემიოტიკური საწყისის მქონე მოვლენაც, კი, როგორიც არის ბუნებრივი ლანდშაფტი, შეიძლება განიხილებოდეს მნიშვნელ ფორმად, შეტყობინებად. ასევე იმ შემთხვევაშიც, როდესაც რაიმე ნაშენი წმინდა უტილიტარული, სამშენებლო „კანონების“ შედეგია, ეს არ უშლის იმას ხელს, რომ იგი გადაიქცეს მნიშვნელობათა წყაროდ.

ამგვარად, უმბერტო ეკოს დაკვირვებით სახეზეა ორი სახის ინფორმაცია: პირველი - ეს არის წყაროს ინფორმაცია, რომელიც ასახავს მის სტატისტიკურ თანაბარალბათობას (კოდი განსაზღვრავს მის კორექციას); მეორე სახის ინფორმაციას (რომლის წყარო თავად შეტყობინებაა) ეკო უწოდებს სემიოლოგიურ ინფორმაციას, რომელიც გულისხმობს შესაძლო წაკითხვების მთელ სპექტრს.

ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ არქიტექტურა ყოველთვის წარმოდგება მნიშვნელ ფორმად. აქ სახეზეა არა ორი ცნობიერების კომუნიკაცია, არამედ ადრესანტი (შეტყობინების წყარო) არის არქიტექტურული ტექსტი (ნაშენი), ხოლო ადრესატი მისი მკითხველი (ტრადიციული გაგებით მომხმარებელი). ამ კომუნიკაციის პროცესში ჩვენ გვაინტერესებს არა (ხუროთმოძღვრის) ცნობიერება, არამედ ის მარკები, ნიშნები (სივრცითი), რომლებიც აგრძელებენ მუშაობას ყოველგვარი ცნობიერების (მკითხველის) დაუსწრებლობის შემთხვევაშიც.

რას გვატყობინებს არქიტექტურა? პასუხის გასაცემად შეგვიძლია დავიწყოთ თავად ტერმინების - „შეტყობინება“ და „კომუნიკაცია“ - გაფართოება და ამისთვის მოვიყვანოთ შეტყობინების ფუნქციათა ექვსი სახეობა რომან იაკობსონის მიხედვით [1, 98], [3]:

იმ პროცესში, რომელიც მიმდინარეობს ინფორმაციის გადამცემსა და მიმღებს შორის, მონაწილეობენ შემდეგი ფაქტორები: კონტექსტი, კონტაქტი (იგივე არხი), კოდი და შეტყობინება. თითოეულ მათგანს აქვს საკუთარი ფუნქცია და იმისდა მიხედვით, თუ რაზეა ორიენტირებული კომუნიკაცია, ვღებულობთ შეტყობინების ექვს ტიპს.

1. რეფერენციული შეტყობინება ორიენტირებულია კონტექსტზე და მისი ფუნქციაა ინფორმაციის გაზიარება, რაღაცის - სინამდვილის თუ კულტურული ფაქტის - აღნიშვნა. თავად დასახელებიდან სჩანს, რომ ამ სახის შეტყობინებას უნდა ჰქონდეს რეფერენტი. რეფერენტული შეტყობინებებია: „წვიმს“; „სემიოტიკა კულტურის მოვლენებს განიხილავს, როგორც კომუნიკაციის ფენომენებს“.

2. ექსპრესიული (ემოციური) შეტყობინება ორიენტირებულია წყაროზე (ადრესანტზე) და მისი ფუნქციაა გრძნობის, დამოკიდებულების გამოხატვა. მაგალითისთვის: ”დალახვროს ეშმაკმა, ისევ წვიმს! ”.

3. კონატიური (ბრძანებითი) შეტყობინება ორიენტირებულია ადრესატზე და მისი ფუნქციაა გავლენა მოახდინოს (ქცევაზე). მაგ.: „დაიცადე სანამ წვიმა შეწყდება“..

4. ფატიკური შეტყობინება ორიენტირებულია კონტაქტზე (არხზე) და მისი ფუნქციაა სოციალური კავშირის, კონტაქტის დამყარება და შენარჩუნება. მას აღმოვაჩენთ ეტიკეტის, მისალმების ფორმულებში და მისი მიზანია თავად კომუნიკაციის ფაქტის დადასტურება. მაგ.: „წვიმს, არა?“

5. მეტალინგვისტური შეტყობინება ორიენტირებულია კოდზე და მისი ფუნქციაა რეფერირება გააკეთოს თავად კომუნიკაციის ხასიათზე (ჟანრზე). მაგ.: „ეს ამინდის პროგნოზია“ - მისი რეფერენტი არის თავად წინადადების ჟანრი და ისეთი შეტყობინება, რომლის საგანი სხვა შეტყობინებაა. მაგ.: „შეტყობინება 'როგორ ხარ?' ფატიკური ფუნქციის შეტყობინებაა“.

6. პოეტური (ესთეტიკური) შეტყობინება ორიენტირებულია თავად შეტყობინებაზე და მისი ფუნქციაა თავად ტექსტური ხასიათის წინწამოწევა. ეს შეტყობინება იმგვარადაა აგებული, რომ თავად შეიძლება იყოს არაერთმნიშვნელოვანი და საკუთარ თავზე მიმართული; იგი ცდილობს ადრესატს ყურადღება მიაქცევინოს საკუთარ აგებულებაზე.

ამ სქემის შემუშავებისას იაკობსონს მხედველობაში ჰქონდა ორ ადამიანს შორის მიმდინარე სიტყვიერი კომუნიკაცია, სადაც ერთ შეტყობინებაში ყველა ეს ფუნქცია შეიძლება განხორციელდეს და ამასთან ერთ-ერთი იქნება დომინანტური. ჩვენს შემთხვევაში კი, როგორც აღვნიშნეთ, სემიოლოგიური ინფორმაციის წყარო თავად არქიტექტურული (ან, ზოგადად ხელოვნების) ობიექტია, ხოლო ადრესატი - მისი მკითხველი. ამის გამო გარკვეული ძალისხმევა მოგვიწევს, რომ ამ ექვსი ფუნქციის მოდელად წარმოვადგინოთ არქიტექტურული კომუნიკაცია. ჩვენი თემის ინტერესს, ამჯერად, კონატიური და ექსპრესიული ფუნქციები წარმოადგენენ, რომელთა მშევეობით შგვიძლია განვიხილოთ არქიტექტურის რიტორიკა და იდეოლოგია. სანამ მათ განხილვაზე გადავალთ მოკლედ დავახასიათოთ შეტყობინების რეფერენტული ფუნქცია.

რეფერენტული (არქიტექტურული) შეტყობინების ანალოგიად უნდა მოვიყვანოთ მოდელი, სადაც არქიტექტურის აღსანიშნები გარკვეული კომუნიკაციური ფუნქციებია; მნიშვნელი ფორმები, რომელთა რეფერენტებად შეგვიძლია მოვიაზროთ კონსტრუქციული, ფუნქციონალური, დეკორატიული და „სიმბოლური“ შესაძლებლობების აღნიშვნა. მოკლედ რომ შევაჯამოთ, არქიტექტურის დენოტაციურ-კონოტაციური შეტყობინება შეგვიძლია განვიხილოთ რეფერენციულ ფუნქციად. სემიოლოგიური თვალსაზრისით ამგვარი შეტყობინება კოდის მიერ გათვალისწინებულ წესებს მიჰყვება, იგი მოსალოდნელია, ერთმნიშვნელოვანია - ნაკლებად ინფორმატიულია. ინფორმატიულობა მცირდება შესაძლებლობებიდან არჩევანის რაოდენობის შემცირებისას - კოდის შემზღუდავი, მომაწესრიგებელი „მუშაობის“ შედეგად და პირიქით, იმ შემთხვევაში, როდესაც ალბათობებს ნაკლები შეზღუდვა აქვთ, სემიოტიკაში ჭარბ ინფორმატიულობაზე საუბრობენ; ეს უკანასკნელი შემთხვევა ხმაურთან დგას ახლოს. ამგვარად, იმ შემთხვევაში, როდესაც ნაშენი (და მისი ნაწილები) გარკვეულ შესაძლებლობებს აღნიშნავენ, ფუნქციებზე რეფერირებენ, ჩვენ ნიშანთა სამყაროს ვტოვებთ, რამდენადაც ნიშანი უკვე დახარჯულია; რეფერენციული შეტყობინების ნიშანმა ამოწურა თავისი თავი, როდესაც ადრესატმა უკვე მოახდინა მასზე რეაგირება (არქიტექტურულ გარემოზე).

რიტორიკა და იდეოლოგია

ექსპრესიული ფუნქცია, რომელსაც ადრესანტის (ადამიანის) გრძნობების გამოხატვის ფუნქცია აქვს, სემიოლოგიურ ცდებში პირდაპირი სახით არ გამოგვადგება. უფრო საინტერესო სჩანს კონატიური (ბრძანებითი) შეტყობინება არქიტექტურასთან მიმართებაში, რამდენადაც არქიტექტურა გვაიძულებს ვიცხოვროთ მისი დადგენილი წესებით. უმბერტო ეკო ექსპრესიულ და კონატიურ შეტყობინებებს აერთიანებს ისეთი სახის შეტყობინებაში, რომელიც ადრესატში არა უბრალოდ იწვევს „ემოციას“, არამედ აქეზებს მას; ასეთ შეტყობინებას იგი უწოდებს წამქეზებელ, დამარწმუნებელ შეტყობინებას (il messagio persuasive). ამგვარი ფუნქციის შემოტანით ჩვენ შემოვიტანთ რიტორიკის ცნებას და განვიხილავთ არქიტექტურულ რიტორიკას** და მასკომუნიკაციას.

უკვე ნაცნობი და რაღაც ახალი - ამ ორ „პოლუსს“ შორის მოძრაობს რიტორიკა; ერთის მხრივ იმისთვის, რომ რაღაცაში დაგვარწმუნოს იგი უნდა დაეყრდნოს უკვე ათვისებულ მოლოდინთა სისტემებს, კოდებს და ამ კოდის გარდაქმნის შემთხვევაში იგი ინფორმატიული ხდება. მეორეს მხრივ არსებობს ისეთი რიტორიკა, რომელიც კარგად ნაცნობი ფორმულების საცავია, მხოლოდ იმისთვისაა, რომ ადრესატში უკვე აპრობირებული ემოცია გამოიწვიოს. ამისთვის რიტორიკას გააჩნია რიტორიკული კოდების, ხერხების მთელი საცავი: 1. კარგად გამოცდილი, აპრობირებული სტილისტური ხერხები, რომლებიც აღნიშნავენ „მხარტვრულობას“. კიტჩის ხელოვნება სწორედ ამგვარი სტილისტური ნიშნებით დამაგრებულ მნიშვნელობების მქონე სინტაგმებს ემყარება. 2. მყარი იკონოლოგიური მნიშვნელობის მქონე სინტაგმები. მაგალითისთვის მართკუთხედზე მოთავსებული სამკუთხედის მეშვეობით გადმოიცემა „სახლობის“ მნიშვნელობა. 3. მდგრადი კონოტაციები, რომლებიც კონკრეტული ემოციური აზრით არიან დატვირთულნი. სიტყვათა მთელი სიმრავლე სწორედ ამგვარი მდგრადი კონოტაციებით გამოირჩევა: „მამული“, „ღირსება“. არქიტექტურულ მაგალითად გამოდგება ბუხარი, ფლეთილი ქვა, არქიტექტურული ძეგლები საამაყო წარსულიდან. მიმდინარე პროცესის მაგალითზე ვაკვირდებით შუშის მასალისთვის ამგვარი მდგრადი კონოტაციის მინიჭების მცდელობებს. შეგვიძლია მოვიყვანოთ არქიტექტურული მაგალითები (დუბაი, აბუ-დაბი), როდესაც გარეგნულად ინფორმატიული, მხოლოდ უკვე ნაცნობის (ცნობილის) დადასტურებაა. ამ შემთხვევაში არქიტექტურა დარწმუნების ახალი ტაქტიკაა და იგი გარკვეულ პროპაგანდად ყალიბდება.

პოსტმოდერნული არქიტექტურიდან გაგვახსენდება ისტორიული ფორმების ციტირების ტექნიკა, რომელიც ერთი შეხედვით ზემოთ ჩამოთვლილ რიტორიკულ ფორმულებს მიჰყვება. ამის პარალელურად იგივე პერიოდის არქიტექტურაში გვხვდება ისეთი მაგალითები, როდესაც „ისტორიული ფორმები“ აღარ ემორჩილებიან მათ წარმომშობ (საწყის, კლასიკურ) არქიტექტურულ კოდებს; ამით ისინი გარკვეულად ეჭვქვეშ აყენებენ ადრესატთა მოლოდინთა სისტემას და მეტად ინფორმატიულნი (ახლის „მთქმელნი“) ხდებიან. ამრიგად ისტორიული ციტატის არსებობა არ არის იმის საკმარისი მიზეზი, რომ ამ არქიტექტურას რეტროგრადული და კიტჩური ეწოდოს. პოსტმოდერნუ ლი არქიტექტურის დასაწყისი არა იმდენად ისტორიზმის (ჩარლზ ჯენკსის მიხედვით), რამდენადაც არქიტექტურის კომუნიკაციური შესაძლებლობების გააზრება და ახალი შესაძლებლობების აღმოჩენაა (კოდების გარდაქმნა, მოლოდინთა გაწბილება...)

თავად მოდერნისტული უტოპიის სტილისტური ხერხები და მდგრადი კონოტაციები იმდენად კარგად აპრობირებული და ათვისებულია, რომ მათი გამოყენების შემთხვევაში სახეზე გვექნება ახლის შექმნის ილუზია კარგად ნაცნობი (მოდერნისტული) რიტორიკული ფორმულების გამოყენებით. რა თქმა უნდა მოდერნისტული არქიტექტურის რიტორიკა, თავის დროზე ახალ, აქამდე დაუხარჯავ რიტორიკულ ტროპებს იყენებდა, მაგრამ გარკვეული პერიოდის შემდეგ ნებისმიერი ახლებური, ცოცხალი მეტაფორა „მკვდარი“ რიტორიკული ფორმულების საცავს უერთდება, იქცევა რა ან ბანალობად, ან როგორც ვახსენეთ ისეთ მდგრად „ფასეულობად“, რომელიც ხელახალი გამოყენების შემთხვევაში კიტჩად შეიძლება გადაიქცეს. სწორედ აქ დგება სიახლის საკითხი, რომელზეც სემიოტიკური პასუხის გასაცემად უნდა განვსაზღვროთ იდეოლოგიის ცნება (როგორც ეს გაიგება სემიოლოგიაში).

კოდების და ლექსიკოდების სამყარო რიტორიკის სამყაროა, რამდენადაც იგი წარმოადგენს „კოდიფიცირებული კომუნიკაციური ხერხების ერთობლიობას“ [1, 136]; მის გარეთ არსებულ სივრცეს იდეოლოგიის სივრცე შეგვიძლია ვუწოდოთ - ამ ცნებით აღვნიშნავთ „ყველაფერს, რასაც ადრესატი იცნობს და იმ სოციალურ ჯგუფს, რომელსაც იგი ეკუთვნის, მისი ფსიქოლოგიური მოლოდინების სისტემას, მთელ მის ინტელექტუალურ უნარებს, ცხოვრებისეულ გამოცდილებას, ზნეობრივ პრინციპებს“ [1, 137]. გავიხსენოთ რ. ბარტის დაკვირვება, რომ სწორედ კონოტაციების მეშვეობით აღწევს გარე სამყარო ნიშანთა სისტემაში და მთლიანი კონოტაცია (ერთი ინდივიდის, ან საერთოდ მოცემული კულტურის კონოტაციურ აღსანიშნთა ჯამი) სხვა არაფერია, თუ არა იდეოლოგია [2, 131]. ცოდნა, აზრები და სურვილები - იდეოლოგიის სივრცე - კომუნიკაციის დროს მოცემულნი არიან პირობითი ნიშნების სისტემის სახით; ცოდნის სივრცის ნიშანთა სისტემად ტრანსფორმაციისას სემიოლოგიას შეუძლია ისაუბროს ამ იდეოლოგიაზე, რამდენადაც იდეოლოგია სემიოტიკურ პროცესში გვევლინება კოდებად, ქვეკოდებად და ლექსიკოდებად: „ნიშანთა სამყაროში კოდები წარმოადგენენ მოლოდინთა ნაკრებს. ცოდნის სამყაროში ამგვარივე ნაკრებია იდეოლოგია. ნიშანთა სამყაროში შეტყობინების ინფორმატიულობა დამოკიდებულია მოლოდინთა ნაკრებში რაღაცის (და)რღვევაზე. ცოდნის სამყაროში ასევე ირღვევა მოლოდინთა კრებული და ამ შემთხვევაში საუბრობენ მიღწევებსა და აღმოჩენებზე“ [1, 139].

როდესაც ვხვდებით ისეთ ნაშენს, რომელიც გარეგნულად არაორდინალური და ინფორმატიული შეტყობინებაა და აიძულებს ადრესატს (მნახველს) თავს ძალა დაატანოს მის საინტერპრეტაციოდ, ეს ყოველთვის არ ნიშნავს იმას, რომ ამით მისი იდეოლოგიურ მოლოდინთა სისტემა ირღვევა. „ფანტასტიკური არქიტექტურის“რუბრიკაში შევხვდებით „თავდაყირა“ მდგომ შენობებს (მათი ფასადი „გადმოტრიალებულია“), მაგრამ „ამგვარი თამაშის მიღმა ისეთი ფუნდამენტური არაფერი დგას, რაც გვაიძულებდა სამყაროს ჩვენეული ხედვა გადაგვეფასებინა“ [1, 140]. რამდენად შეუძლია არქიტექტურას იდეოლოგიაში, სამყაროს ხედვაში ფუნდამენტური გადალაგება გამოიწვიოს და არის თუ არა ეს მისი ამოცანა? უმბერტო ეკოს აზრით ეს ასე არ არის. როდესაც ეკო არქიტექტურის საკუთარ კოდებს ეძებს, იგი ასკვნის, რომ თუ არქიტექ ტურა ხელს არ უწყობს სოციო-კულტურული განმსაზღვრელების დაძლევას, გადალახვას, მაშინ არქიტექტურა არ არის ისტორიის და საზოგადოების გარდაქმნის ხერხი, არამედ, იმ ნორმების ერთობლიობაა, რომელთა მეშვეობით საზოგადოება იმას იღებს, რაც მას უნდა რომ მიიღოს არქიტექტურისგან. აქედან გამომდინარე, არქიტექტურა მხოლოდ და მხოლოდ მომსახურების სფეროა, და არა ხელოვნება, რადგან ხელოვნების განმასხვავებელი ნიშანი ისაა, რომ ის საზოგადოებას იმას სთავაზობს, რასაც მისგან არ ელიან.