მთავარი რედაქტორისაგან!

მოგესალმებით!

ჩვენ დავბრუნდით!

დავბრუნდით ახალი იდეებით, სურვილებითა და ემოციებით!

დავიბადეთ საქართველოს ერთ-ერთ ულამაზეს ქალაქ ზუგდიდში, ფეხი ავიდგით, წამოვიზარდეთ და აჰა, ახლა უკვე მთელს საქართველოში გავიფანტეთ, რათა მადლიანი ქართული სიტყვა ქართველი მკითხველის გულამდე მივიტანოთ და იქ დავიდოთ ბინა. ჩვენი მიზანია რომ თქვენ, იგრძნოთ ის დადებითი მუხტი და ემოცია, რაც გასდევს ჟურნალის თითოეულ გვერდს და ერთად გავიკვლიოთ გზა შემეცნებისაკენ... ქვეყნის მომავალი ჩვენსავე ხელშია, ყველამ ჩვენი საქმე ვაკეთოთ და ამით თითო აგურს დავდებთ ქვეყნის მომავლის მშენებლობაში...

სათქმელი ბევრი გვაქვს ფართო საზოგადოებისთვის, მოგვისმენთ?...

ვქმნით რა პატარპატარა სამყაროებს შემეცნებისა და არ ვშორდებით რეალობას, ჩვენი ქვეყნის ცხოვრების რიტმს... მთავარი პრიორიტეტი კი შემეცნებისა და აზროვნების გაფართოებაა, ჟურნალში ნახავთ უამრავ საინტერესო და სახალისო ისტორიებს, გაეცნობით ბევრ უცნობ დეტალს; ცნობილი ადამიანები ზოგჯერ უჩვეულო ამპულაშიც ვემოგვევლინებიან, ვერ ნახავთ მასში პოლიტიკურ განცხადებებსა და გამოსვლებს. კულტურა, ლიტერატურა, სპორტი მსოფლიოში მიმდინარე საინტერესო, უჩვეულო ამბები, უცნობი კულტურული შტრიხები, ჩვენი ქვეყნის ძველი თუ ახალი ტრადიციები, აი, რას გთავაზობთ ჩვენ...

გაქვთ სურვილი საკუთარი სიტყვა თქვათ?.. შემოგვიერთდით! „პრემიერი'' მზადაა თქვენს მისაღებად და მოსასმენად!

ლელა მირცხულავა

ხომ გაგიგიათ: ყველა ლამაზი დღე ქალთა დღეაო, ასეც არის... ლამაზი ქალი კი თითქმის ყოველთვის სიყვარულთან, სათნოებასთან, პოეზიასთან, ხელოვნებასთან, სიცოცხლის საწყისთან ასოცირდება... ჩვენ გავესაუბრეთ ყველასათვის ნაცნობ და საყვარელ ქალბატონებს, რათა მათ ჩვენთან ერთად მიელოცათ „პრემიერის'' მკითხველისათვის ეს სიხარულითა და სილამაზით სავსე დღესასწაული...

მომღერალი ნანი ბრეგვაძე - პირველ რიგში ჯანმრთელობას ვუსურვებ ქალბატონებს, რადგან ეს აუცილებელია, შემდეგ ყველა სიკეთეს და კეთილშობილებას, გამძლეობას, სილამაზეს, სულიერებას, შინაგან სილამაზეს, და რაც მთავარია, წყნარ ცხოვრებას, დამშვიდებულ და გაძლიერებულ საქართველოს.

მსახიობი მედეა ჩახავა - პირველ რიგში ამ გადმოსახედიდან მე ვარ დედა, მსახიობი, ბებია, დიდი ბებია, მოქალაქე, რომელსაც ძალიან უყვარს ადამიანი, აფასებს და მასზეა დამოკიდებული. ამჯერად მინდა მივმართო ქალს, დედებს, ახალგაზრდა დედებს, - შვილზე დიდი ბედნიერება არ არსებობს. ამ ბედნიერებისა და სიტკბოს გაგებას ყველა ქალს ვუსურვებ. ყველა ქალს ვუსურვებ იყოს ბედნიერი დედა და ჰყავდეს ბევრი შვილი, აგრეთვე წარმატებული იყოს იმ საქმეში, რომელსაც მოეკიდება. მამაკაცის ყურადღება და სითბო არ მოკლებოდეს ქართველ ქალს და მშვიდი ცხოვრება.

მსახიობი ლეილა აბაშიძე - მინდა ქართველ ქალებს ჯანმრთელობა, ბედნიერება, გამძლეობა და მოთმინება ვუსურვო, სჯეროდეთ მომავლის. ქართველი ქალი ყოველთვის იყო ბურჯი საკუთარი ქვეყნისა და მინდა შემდგომშიც ასე იყოს.

მსახიობი ნანა ფაჩუაშვილი - ბევრი ლამაზი სურვილი მაქვს ქალბატონების მისამართით და მათთვის ყოველივე საუკეთესო მემეტება, რადგან ბევრი რამ გადაიტანეს და ახლაც მხრებით მიაქვთ ამ ქვეყნის ჭირ-ვარამი. მოთმინებას, გამძლეობას, ნათელ მომავალს, სიმშვიდეს ვუსურვებ ქალებს. მიმაჩნია, რომ ქართველი ქალი კარგი დედაა, კარგი მეუღლეა, კარგი მოქალაქეა და ის ყოველივე საუკეთესოს ღირსია. მინდა რომ ამის შესახებ არა მარტო ქალთა დღესასწაულებზე გაიხსენონ.

ტელეწამყვანი ჯულიეტა ვაშაყმაძე - ვულოცავ ყველას გაზაფხულის დადგომას! ბუნებისათვის სიცოცხლის საწყისს, ჩვენთვის - იმედისა და რწმენის მომცემ დღეებს!.. განსაკუთრებით ვულოცავ გაზაფხულს ჩვენს მანდილოსნებს, უპირველეს ყოვლისა, ვუსურვებ მშვიდობას, ჯანმრთელობას, სიყვარულს, მრავალშვილიანობას და, რაც მთავარია, ბედნიერ დედობას.

რეჟისორი მედეა კუჭუხუძე - გულით ვულოცავ ქალებს გაზაფხულის შემობრძანებას და ვუსურვებ ქალურობის და ქართველობის შენარჩუნებას.

ხელოვებათმცოდნე, პროფესორი ნადეჟდა შიუტაშვილი - ქართველ ქალბატონებს ჯანმრთელობას ვუსურვებ. მინდა, რომ ქართველმა ქალმა სამშობლოს მოსიყვარულე შვილები გაზარდოს და ჩვენს ქვეყანაში მშვიდობა დამყარდეს. მინდა რომ ქართველ ქალს ყოველთვის ახსოვდეს, რომ ის ქალია და დედაა. ჩვენი წინაპარი ქალბატონები ამაყები იყვნენ და კარგი იქნება, თუ თანამედროვე ქალბატონები ამ სიამაყეს (კარგი გაგებით) დაიბრუნებენ.

პროფესორი ლილი იოსელიანი - ჩვენ, ქართველმა ქალებმა, და საერთოდ, ყველამ ერთად უნდა გავუძლოთ ამ მძიმე ცხოვრებას. მინდა იყოს სიმშვიდე საქართველოში, არ იყოს ცილისწამება და ერთმანეთის შეურაცხყოფა. უნდა აღვასრულოთ ღვთის ნება და გავერთიანდეთ. ჯანმრთელობას, სითბოს, სიყვარულს და გაძლებას ვუსურვებ ქალბატონებს. მათ ყველგან და ყოველთვის მშვიდობის მედროშეთა როლი უნდა ითამაშონ, რათა მომავალი თაობების მაგალითად იქცნენ.

პროფესორი თეთნულდი გონიტაშვილი - ღვთის სიყვარულს ქართველი ქალი მიეყვანოს ამ ურთულეს ჟამს რწმენასთან, რომ საქართველო გაბრწყინდება და ქართველ დედებსაც აუხდებათ ეს ნატვრა. მინდა ჩვენი შვილების მომავალი დაფუძნებული იყოს ღვთის სიყვარულზე, სათნოებასა და კაცთმოყვარეობაზე და ყველა ქალი ბედნიერი იყოს.

იავნანა ეს ის სიმღერაა, რომელსაც მუსიკალური ნიჭის მიუხედავად, ყველა ქალი მღერის. იავნანას მღერის სურვილი დედობასთან ერთად მოდის და სასწაულების მოხდენაც შეუძლია. ხომ გახსოვთ „იავნანამ, რა ჰქმნა?“

თამრიკო ჭოხონელიძემაც იავნანა პირველად შვილებისთვის იმღერა და ისე, რომ ამ სიმღერით დედის სიმბოლოდ იქცა.

იავნანას შეიძლება ბევრი მომღერალი დედა მღეროდეს, მაგრამ საჯაროდ ვერ შეძლოს მისი მღერა, გვითხარით, როდის გაჩნდა იდეა, რომ იავანანით წარმდგარიყავით მსმენელის წინაშე?

ჩემს ცხოვრებაში იყო პერიოდი, როდესაც სცენაზე არ ვჩანდი. ეს ის პერიოდი იყო, როდესაც ჩემი შვილები გაჩნდნენ. მარიამსა და კონსტანტინეს შორის ასაკობრივი სხვაობა მხოლოდ ერთი წელია. ამის გამო მუსიკალურ შემოქმედებაში დიდი პაუზა მქონდა. სწორედ, იმ პერიოდში ნანა ჯანელიძე იღებდა ფილმს „იავნანამ რა ჰქნა?!“ დამირეკა და მითხრა, ძალიან გვინდა, რომ ეს სიმღერა შენ შეასრულოო; გამიკვირდა იმიტომ რომ, ვიფიქრე ვიღას ვახსოვარ-მეთქი?! მან კი, მითხრა რომ მეც და ბატონმა ჯანო კახიძემაც არჩევანი შენზე შევაჩერეთო. ეს იყო ძალიან რთული მისია, საპასუხისმგებლო და ამასთანავე დიდი პატივიც. წარმოიდგინეთ, მე ვარ მუსიკათმცოდნე - ფოლკლორისტი, რომელმაც ძალიან კარგად ვიცი რას ნიშნავს აკვნის ნანა, რომლისთვისაც თითონვე მომისმენია ექსპედიციებში საქართველოს სხვადასხვა კუთხეებში ყოფნისას და მაშინ იმდენად საოცრებათა სამყაროში ვხვდებოდი, როდესაც ვუსმენდი დედას, რომელიც მღეროდა აკვნის ნანას, ვფიქრობდი, რომ მე ძალიან გამიჭირდებოდა ამის შესრულება. მიუხედავად იმისა რომ მე უკვე დედა ვიყავი და სხვადასხვა ნანებს ვუმღეროდი ჩემ შვილებს, შემოთავაზებული იავნანა ნამღერი არ მქონდა. ამ სიმღერის შესრულებისას მინდოდა რომ ვყოფილიყავი ძალიან წრფელი. გასათავისებელი მქონდა, რომ ახალი იავნანა ჩემთან ერთად უნდა დაბადებულიყო და ჩემი უნდა ყოფილიყო. ორი თვის განმავლობაში სადილს ვაკეთებდი, ბავშვებს ვუვლიდი, თუ რაიმე სხვა საოჯახო საქმეებს ვაკეთებდი, სულ ვღიღინებდი და არ მომწონდა ჩემი ნამღერი. თითქოს, ჩემ ნამღერს არც სითბო ჰქონდა და სიტკბოც აკლდა. ერთ დღეს, როდესაც ჩემ შვილებს ეძინათ, საძინებელში შევედი და ორივეს ფეხებთან მივუცუცქდი, დავიწყე ამ სიმღერის ჩუმად მღერა. მივხვდი, რომ ხმის პოზიცია და ვიბრაცია სწორი იყო. მაშინვე დავურეკე ნანა ჯანელიძეს და ვუთხარი, რომ მე უკვე მზად ვიყავი იავნანის შესასრულებლად. მეორე დღესვე წავედი ჯანო კახიძესთან სიმღერის ჩასაწერად, მინდა გითხრათ, რომ რასაც თქვენ ისმენთ ეს არის ერთი მცდელობით ჩაწერილი; როდესაც დავამთავრე ჩაწერა, ბატონ ჯანოს ვთხოვე, რომ კიდევ ერთხელ ვცდიდი, რადგან მივხვდი, რომ უკეთესად ჩავწერდი მეორე ჯერზე, მაგრამ ბატონმა ჯანომ მკითხა - ცოცხალი ხარ, ამდენი ენერგიის დახარჯვის შემდეგო? ეს იყო ერთი ამოსუნთქვით ნამღერი და მეტი აღარ ღირსო.

თუმცა, ეს არ იყო, თქვენთვის პირველი იავნანა...

დიახ, მანამდე ბასტი-ბუბუსთვის მქონდა ნამღერი „ვარსკვლავებს ეძინება“, ესეც დასაძინებელი სიმღერა იყო. ეს არის ჩემთვის ძალიან დიდი პატივი და ნდობა. და როდესაც მეუბნებიან, რომ იავნანათი შენ ყველა დედის სათქმელი თქვიო, აი, აქ არის ჩემი გამარჯვება.

ქალბატონო თამარ, თქვენი რეპერტუარი გამოკვეთილად ქართულია, ცნობილია, რომ დიდი დაკვირვებით ირგებთ ახალ სიმღერებს. რისი მიხედვით არჩევთ რეპერტუარს, არის თუ არა მასში თქვენი ხასიათი გათვალისწინებული?

ჩემი რეპერტუარი ძალიან მწირია, რადგან ყველა სიმღერაში ჩემ სათქმელს ვერ ვპოულობ. განსაკუთრებით, თანამედროვე სიმღერებში. ჩემთვის სიმღერაში ამოსავალი წერტილი ყოველთვის არის მელოდია და სიმღერებსაც მელოდიიდან გამომდინარე ვარჩევ. ის არის სარკე, თუ რისი თქმა უნდა კომპოზიტორს. ტექსტშიც ვეძებ ჩემ მარცვალს, ჩემ სათქმელს. პოეტი ტექსტს დაწერს, კომპოზიტორი მელოდიას, მაგრამ როდესაც შენ ამ ყველაფრის შემსრულებელი ხარ და შენ უნდა გადაწყვიტო ამ სიმღერაში რისი თქმა გინდა; მაშინ იქნება სიმღერა საინტერესო, როდესაც ამ ყველაფრის შენებურ ინტერპრეტაციას მოახდენ. აგრეთვე, ძალიან დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ იმას, რამდენად ჰარმონიულად არის სიმღერა მდიდარი. ასეთ კომპოზიტორად პირველ რიგში, რეზო ლაღიძეს მივიჩნევ. შესაბამისად, ჩემს რეპერტუარში მრავლად არის რეზო ლაღიძის შემოქმედება. აგრეთვე, ძალიან დიდ პატივს ვცემ ბიძინა კვერნაძეს, მარიკა კვალიაშვილს, ილონა გურგულიას, რომელიც მიმაჩნია, რომ ასევე ძალიან ახლოს არის ჩემთან, სულხან ცინცაძეს და ბევრ სხვას; არ მინდა რომელიმე გამომრჩეს.

საქმისადმი პროფესიული მიდგომა და გარკვეული წუნიაობაც, ხშირ შემთხვევაში მიუწვდომელს ხდის მომღერალს, თქვენ თუ გქონიათ შემოთავაზებები, რომელსაც პრინციპულად არ ეთანხმებით?

ძალიან ბევრი და ბევრი გამინაწყენებია კიდეც. ზუსტად იმიტომ, რომ იქ ვერ ვნახე ჩემი სათქმელი. თქვენ არ იცით, კვირაში რამდენი ადამიანი მოდის, რომლებსაც უარით ვისტუმრებ. მთავაზობენ ისეთ სიმღერებს, რომლებიც 16 წლის ასკში დაწერეს. როდესაც შეყვარებულები იყვნენ. მე ეს არ მაინტერესებს, რადგან ვთვლი, რომ პრიმიტიულია.

თუ მომხდარა პირიქით, როდესაც თქვენ მოგწონებიათ მელოდია და შეგითავაზებიათ კომპოზიტორისთვის, რომ შეასრულებდით იმ სიმღერას?

არ იფიქროთ, თითქოს ამპარტავანი ვიყო. მსგავსი რამ არ ყოფილა. თუმცა, რომ დამჭირდეს შესაძლებელია ასეც მოვიქცე.

მიუხედავად იმისა, რომ ესტრადაზე უკვე დიდი ხანია არაფერი ხდება, მაინც საინტერესო იქნება, თქვენი აზრის მოსმენა, იმ თანამედროვე სასიმღერო ტენდენციებსა და შემსრულებლებზე, რომლებიც ძირითადად, მუსიკალური ტელეკომპანიების ეკრანზე ჩანან?

სამწუხაროდ, გულნატკენი ვარ ახალგაზრდა თაობის მომღერლებზე, მაგრამ ეს მათი კი არა მათი მშობლების ბრალია. ისინი ტრადიციებს მოწყვიტეს, ანუ ლაპარაკი მაქვს იმაზე, რომ თუ საკუთარ ტრადიციას კარგად არ იცნობ, მყარ საფუძველზე არ დგახარ. დღეს საქართველოში ძალიან ბევრი კოპირებული ჰიუსტონები, მერაია ქერები და ელტონ ჯონები არიან. ახალგაზრდა თაობის უბედურება იმაშია, რომ ისინი არ იღებენ შენიშვნას. და თუ შენ მას რაიმე უთხარი, აუცილებლად მტრის აზრად მიიჩნევენ. მაშინ, როდესაც შენ გაქვს ჩაკრულო, ხასანბეგურა, ლილეო და მრავალი სხვა, სირცხვილია, სხვის ხალხურ ესტრადაზე აღმოცენებული სიმღერა იმღერო და ბრმად ენდო მას, მაშინ, როდესაც უცხოეთში ქართული ხალხური სიმღერების შემსწავლელი კლუბები იქმნება. მე მაქვს იმის იმედი, რომ ჩვენ უცხოეთს იმაში მივბაძავთ, თუ როგორ უყვართ მათ საქართველო და ქართული კულტურა.

თქვენი გოგონაც მღერის, რამდენად ემთხვევა თქვენი მუსიკალური გემოვნება ერთმანეთს?

მინდა გითხართ, რომ ჩვენი გემოვნება ემთხვევა ერთმანეთს, რადგან იგი ჩემი გაზრდილია. მარიამმა ძალიან კარგად იცის ხალხური სიმღერის, კლასიკური მუსიკის ფასი. მას კარგი გემოვნება ჩამოუყალიბდა. შემიძლია გითხრათ, ზუსტად ვიცი, დღეს მარიამი რომელ სიმღერას დაიწუნებს და რომელს აირჩევს. ყველაზე დიდი პატივი, რაც მარიამს ერგო, ეს არის პატრიარქის დიდი ნდობა, რომელმაც მისი ულამაზესი საგალობელი, „კირილეისიონი“ ანდო მარიამს, რომელსაც იგი სამების გუნდთან ერთად, ყოველ კვირას გალობს. ეს მართლა უფლის საჩუქარია.

რაიმე სიახლეს ხომ არ უნდა ველოდეთ თქვენგან ან მარიამისგან? სამომავლო გეგმებზე რას გვეტყვით?

სამომავლო გეგმები ყოველთვის შვილებს უკავშირდება. მალე მარიამს იტალიაში მოუწევს გამგზავრება მუსიკალური განათლების გასაღრმავებლად. ასევე ძალიან საინტერესო გეგმები აქვს კონსტანტინეს. რამდენიმე დღის წინ, მე დავესწარი მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის კინო-მსახიობთა თეატრში სპეკტაკლს ,,ჩვენი პატარა ქალაქი'', რომელიც ეხლა აღადგინეს. მე ვიყავი ძალიან ამაყი და ეს იყო დიდი პატივი კოკოსთვის, რომელიც მას ერგო. ის იდგა ისეთი მსახიობების გვერდით, როგორიც არის ზურა ყიფშიძე, ნინელი ჭანკვეტაძე და მთელი შესანიშნავი დასი. მაქვს ჩემი გეგმებიც. სტუდიას, რომელიც ჩამოვაყალიბეთ აქვს ძალიან სერიოზული მიზნები. ჩვენ ვზრდით პატარა ბავშვებს, რომლებიც ხვალ იმ ხალხის მსმენელი იქნება, რომელიც დღეს მღერის. ისინი უგემოვნო მომღერლებს ტაშს აღარ დაუკრავენ. პირადად მე კი მაქვს რეზო ლაღიძის პროექტი ჩაფიქრებული, რომელიც არის ძალიან სერიოზული. იმ მელოდიებზე, რომლებიც ჯერ-ჯერობით არ არის ამოტივტივებული და ფართო საზოგადოება მას არ იცნობს, მოხდება ტექსტების დაწერა და ახალი სიმღერები შეიქმნება.

ნინო კახიძე

ინტერვიუ სოხუმის კ. გამსახურდიას სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრის მმართველთან დიმიტრი ჯაიანთან

- ბატონო დიმიტრი, საკმაოდ გახმაურებული და წარმატებული სპექტაკლის „ზღვა, რომელიც შორია“ შემდეგ, დღეს რაზე მუშაობს სოხუმის დრამატული თეატრი?

21-22 იანვარს თბილისის სანდრო ახმეტელის სახელობის თეატრში წარმოვადგინეთ პრემიერა კ. გამსახურდიას ნოველების მიხედვით შექმნილი სპექტაკლისა „ეწერში მდგარი თხმელა“. მარტიდან კი ამ სპექტაკლს უკვე კ. მარჯანიშვილის თეატრში ვუჩვენებთ მაყურებელს. ძალიან საინტერესო სპექტაკლი გამოგვივიდა. რეჟისურა თემურ ჩხეიძის ასპირანტის, გიორგი თავაძისაა. ეს არის ახალი სპექტაკლი, რომელიც ჩვენმა დასმა გააკეთა „ზღვა, რომელიც შორია“-ს შემდეგ.

- საყოველთაოდ ცნობილია, რომ სოხუმის თეატრს შენობა არ გააჩნია...

დიახ, ვართ შეყუჟულები ორ ოთახში, მაგრამ ამისთვისაც ძალიან დიდ მადლობას მოვახსენებთ ბატონ გიგა ლორთქიფანიძეს და მთლიანად თეატრალურ საზოგადოებას, აქ ყოფნის შესაძლებლობა რომ გვაქვს. რაც შეეხება თეატრის შენობის საკითხს, ადრე რუსთაველის თეატრს ვიყავით თავშეფარებულნი. იქიდან „სამეფო უბნის თეატრში“ გადავინაცვლეთ. ახლა დახმარების ხელი გამოგვიწოდა „თავისუფალმა თეატრმა“ და ბატონმა ავთო ვარსიმაშვილმა. იქ უნდა ვითამაშოთ ორი სპექტაკლი: „ზღვა, რომელიც შორია“ და „ირმის უკანასკნელი ბღავილი“, რომელიც, ასევე გახმაურებული სპექტაკლია.

- კულტურის ახალმა მინისტრმა ნიკა რურუამ, ამ თანამდებობაზე მისი წარდგენისას, ბრიფინგზე განაცხადა, რომ საქართველოს თავდაცვის ხაზი ამჟამად კულტურაზე გადისო. თქვენ რას იტყვით ამის შესახებ?

ბატონი ნიკა ჯერჯერობით ახალი კაცია და ბევრსაც ვერ მოვთხოვთ. საბედნიეროდ, ჩვენი დასი ისეთ ფორმაშია, რომ სადაც არ უნდა წავიდეთ, ყველგან გრან-პრით გვაჯილდოებენ. აი, მაგალითად, 2007 წელს ჩვენ საერთაშორისო ფესტივალზე ვიყავით უკრაინაში, საიდანაც გრან-პრი ჩამოვიტანეთ და, აგრეთვე, მე მომენიჭა მეორე პრიზი მამაკაცის როლისათვის სპექტაკლში „ზღვა, რომელიც შორია“.

- პირადად მე ყოველთვის მაინტერესებდა, თქვენ როგორ დათანხმდით როლზე, რომელიც სპექლტაკლში ითამაშეთ?

ერთხელ მკითხეს, რას შეცვლიდიო შენს ცხოვრებაში? ჩემი ასაკის გარდასახედიდან, შევცვლიდი ერთ რამეს: აფხაზებთან ჩემს ურთიერთობას. დღეს მე მათთან არ ვიქნებოდი ისეთი რადიკალური, როგორიც ადრე ვიყავი. სწორედ ამიტომ დავთანხმდი ამ როლს. მე დღესაც მყავს მეგობარი აფხაზები, მაგრამ შეიძლებოდა უფრო მეტიც მყოლოდა.

- ბატონო დიმა, დევნილები თუ დადიან სოხუმის თეატრის სპექტაკლებზე?

რა თქმა უნდა, დადიან. მეკითხებიან ხოლმე, თქვენთან სულ ანშლაგიაო და შემოსავალი მაინც ცოტა რატომ გაქვთო? არც ერთ დევნილს შეურაცხყოფას არ ვაყენებ, მაგრამ როცა ჩემთან დევნილი მოდის და მეუბნება, რომ სპექტაკლზე დასწრება უნდა, მაგრამ ფული არ აქვს. შენ გენაცვალე-მეთქი, მოდი და ვინც გინდა მოიყვანე-თქო. მე არავის უკან არ ვუშვებ, ვისაც სპექტაკლის ნახვა უნდა, მაგრამ ბილეთის ფული არ აქვს.

შარშან ცნობილი გახდა, თუ არ ვცდები, რომ თეატრალურ უნივერსიტეტში უნდა შექმნილიყო ჯგუფი, სადაც აფხაზეთელები ისწავლიდნენ და ისინი იქნებოდნენ სოხუმის თეატრის მომავალი. რა მდგომარეობაა ამ მხრივ,მოდიან თუ არა ახალი კადრები?

კი, რა თქმა უნდა, მოდიან. ახლახანს ორი ახალგაზრდა მივიღე. მათგან ერთი სოხუმელია, თეატრალური უნივერსიტეტში გოგი ქავთარაძის კურსდამთავრებულია. მოგეხსენებათ, ბატონი გოგი 10 წელი მოღვაწეობდა სოხუმში ჩვენს თეატრში და ეს იყო მისი მოღვაწეობის ოქროს ხანა. ეს იყო გენიალური, საოცარი პერიოდი. ჩვენ გვინდოდა ჩვენი ჯგუფი გაგვეკეთებინა თეატრალურში, მაგრამ რაღაც გაუგებრობა მოხდა.

- და რა მდგომარეობაშია დღეს თეატრი?

საბედნიეროდ, თვითონ თეატრი კარგ ფორმაში, თორემ სურათი უმძიმესია. რამოდენიმე დღის წინ ბატონმა გიგამ ნახა ჩვენი ახალი სპექტაკლი და მითხრა, მიხარიაო, თუ რა დონეზე გყავს ეს თეატრიო. მე ვუპასუხე, მე რა შუაში ვარ, თვითონ თეატრია ასე ძლიერი-თქო. არ დაგიმალავთ და მიხარია, ასეთ რამეს რომ მეუბნებიან. სანქტ-პეტერბურგში გამგზავრებამდე, რეპეტიციაზე, „პრაგონს“ რომ ვეძახით თეატრალები, თემურ ჩხეიძე დაგვესწრო. რაღაც შენიშვნები მოგვცა. გახარებული იყო დასის ამ დონის ხილვით. თეატრს, რომელსაც შენობა აქვს, მაგრამ თეატრი არ არის, ჩვენ კი შენობა არ გვაქვს, მაგრამ თეატრი ვართ. აი, ეს არის ბედნიერება. კი, მე მესმის და ყოველთვის ვამბობ კიდევაც, რომ სოხუმის თეატრს მნიშვნელობა მარტო სოხუმში აქვს, თორემ თბილისში ძალიან ბევრი კარგი თეატრია. თუმცა, ზოგიერთი დასახურია, მაგრამ ეს ჩემი პირადი აზრია. მე და ჩემი დასი ვაპირებთ სოხუმში დაბრუნებას და ამით ვამართლებთ ჩვენს აქ ყოფნას: ჩვენ იქ რომ ჩავალთ, იმავე დღეს უნდა შეგვეძლოს სეზონის გახსნა. სოხუმის თეატრი სოხუმში მარტო თეატრი არ ყოფილა. ყველა ქალაქში და ყველა რესპუბლიკაში უნივერსიტეტი იყო საზოგადოების მამოძრავებელი ძალა. სოხუმში კი ასე არ იყო. არ ეწყინოთ ჩვენს სოხუმის უნივერსიტეტელებს, რომელნიც მე ძალიან მიყვარს და ვაფასებ. ჩვენთან ეროვნულობის ბურჯი თეატრი იყო. იქ იკრიბებოდა ეროვნული მოძრაობა. მოკლედ, ყველაფერი კ. გამსახურდიას თეატრში ხდებოდა.

- დასასრულს,ბატონო დიმა, თქვენი ემოციები სოხუმთან დაკავშირებით.

ყოველთვის სოხუმის სანაპირო მესიზმრება. სიზმარშივე შევიგრძნობ იმ იოდნარევ სურნელს, იქ რომ ტრიალებდა, რაღაც თავისებურს, რომელიც ძალიან უყვარდა ჩემს უფროს მეგობარს კოტე მახარაძეს. იგი ხშირად სტურობდა ჩემთან სოხუმში. მას ძალიან უყვარდა სოხუმი და ბევრს უყვარდა ეს ქალაქი. ძალიან მწყდება გული, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დავკარგეთ ომის დღეებში და, განსაკუთრებით, დევნილობის წლებში. მაგალითად, ბახა ბექაური სოხუმის კოლორიტი იყო. ნაღდი სოხუმელი კაცი იყო გიზო სირაძე, აი, აქვე მიკიდია კედელზე მისი სურათი. საოცრად ნიჭიერი პიროვნება და ჩემი უახლოესი მეგობარი იყო. სოხუმი ყოველთვის სოხუმი იყო. სოხუმი „კუკურ-ჩაიცაა“. რუსთავში გარდაიცვალა ცხონებული.

საოცარი ნოსტალგია აქვს ამ ქალაქს. რაღაც სხვანაირი.

კახა კვაშილავა

საქართველოს გამაერთიანებლის და ბაგრატიონთა დინასტიის ერთ-ერთი უბრწყინვალესი წარმომადგენლის, წმიდა მეფე დავით IV აღმაშენებლის ხსენების დღეს, 8 თებერვალს, 5 საათზე თბილისის წმიდა სამების საკათედრო ტაძარში ჯვრისწერა გაიმართა. თუმცა ეს არ იყო რიგითი ჯვრისწერა. ხალხმა ტაძარში მისვლა შუადღიდან დაიწყო, რათა საუკეთესო ადგილი დაეკავა და საკუთარი თვალით ეხილა ნეფე-დედოფალი. არა, ჯვარს არ იწერდნენ არც პოლიტიკოსები, მსახიობები ან საზოგადოებისათვის სხვა ცნობილი პირები თუ მათი ნათესავები. ნეფე-დედოფალი ჯერ კიდევ სულ რამოდენიმე ხნის წინ იქ მისული ხალხის აბსოლუტური უმრავლესობისათვის სრულიად უცნობი ადამიანები იყვნენ. იმ დღეს ტაძარში ჯვარს იწერდნენ ბაგრატიონთა ოჯახის მერვე თაობის წარმომადგენლები: მადრიდში დაბადებული ბაგრატიონ-მუხრანელთა წარმომადგენელი დავით ბაგრატიონ-ზორნოზა და ერეკლე II-ს პირდაპირი შთამომავალი ანა ბაგრატიონ-გრუზინსკი.

2008 წელს, მამის გიორგი ირაკლის ძე ბაგრატიონ-მუხრანელის გარდაცვალების შემდეგ, 32 წლის დავითი სათავეში ჩაუდგა ქართულ სამეფო სახლს. ის კი მამასთან ერთად საქართველოში 2003 წელს ჩამოვიდა და მალევე მიიღო მოქალაქეობა. დავითის ორი უმცროსი ძმა და ერთი და ესპანეთში ცხოვრობენ.

ნეფეს თეთრი მუხლამდე ჩოხა ეცვა წელზე შემორტყმული ხმლით, ფეხზე შავი მაღალყელიანი ტყავის ჩექმა ეცვა. ანა ბრწყინავდა თავის გრძელ კაბაში. 200 წლის შემდეგ ეს აღმოსავლეთში პირველი ქორწინება იყო, რომელმაც საქართველოში ბაგრატიონთა ოჯახის ორი შტო დინასტიის კანონებით ერთმანეთს დაუკავშირა. ეს ქორწინება ასევე ასრულებს ოჯახებს შორის შესაძლო კონფლიქტს ტახტთან დაკავშირებით, რადგან როგორც დავითი, ასევე ანა, ლეგიტიმური მემკვიდრეები არიან.

საინფორმაციო სააგენტო „ფაქტის“ ცნობით: „მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა, რომ სამეფო გვარის წარმომადგენლები ბედს ერთმანეთს უკავშირებდნენ და მათი მომავალი შვილი ტახტის შესაძლო მემკვიდრე ხდებოდა, ბაგრატიონთა სამეფო ოჯახში განხეთქილება მოხდა. მარიამ ბაგრატიონ-მუხრანელი დავით ბაგრატიონ-მუხრანელს დაუპირისპირდა და განაცხადა, რომ ბაგრატიონ-მუხრანელთა ოჯახი დავით ბაგრატიონს ზორნოზას, ქართული სამეფო ოჯახის მეთაურად არ ცნობს. უფრო მეტიც, მარიამ ბაგრატიონი ამტკიცებს, რომ ის ქართული სამეფო ოჯახის წევრიც არაა, შესაბამისად, მარიამ ბაგრატიონის ლოგიკით, დავით ბაგრატიონი არც საქართველოს სამეფო ტახტის მემკვიდრე შეიძლება იყოს.

ქალბატონი მარიამი განმარტავს, რომ დავით ბაგრატიონის მამა ხორხე ბაგრატიონ პასკვინიც, სამეფო ოჯახიდან მათი მამის მეფე ირაკლის მიერ განდევნილი და მოკვეთილი იყო. ამრიგად, მისი მტკიცებით, საქართველოში კონსტიტუციური მონარქიის აღდგენის შემთხვევაში, საქართველოს შესაძლოა, თვითმარქვია მეფე ჰყავდეს.

მარიამ ბაგრატიონის განცხადებას მონარქისტული მოძრაობა „სამეფო გვირგვინის“ მეურვე, ია ბაგრატიონ-მუხრანელი გამოეხმაურა და აღნიშნა, რომ მარიამ ბაგრატიონს სამეფო ტახტის მემკვიდრეობაზე პრეტენზიის გამოთქმის არანაირი უფლება არ აქვს, რადგან ის და მისი ძმა, ბაგრატი, მათ მამას - ირაკლის მეორე ქორწინებიდან ჰყავს. სამეფო სახლის ხელმძღვანელი კი გიორგი ბგრატიონ-მუხრანელი იყო, რომელიც მეფე ირაკლის პირველი ქორწინებიდან ჰყავდა. გიორგი ბაგრატიონის გარდაცვალების შემდეგ მისი შვილი, დავითი სამეფო სახლის ხელმძღვანელი გახდა“.

ტაძარში მისულ წყვილს ათასობით ადამიანი დახვდა. ხალხს სანთლები აენთო და სიყვარულით შესცქეროდა ნეფე-დედოფალს. ძნელია თქვა, რა იყო ეს, რას ელოდა იქ მისული ხალხი: ზღაპარს ცოცხალი პრინცებისა და პრინცესების მონაწილეობით თუ ეს იყო საკუთარი სამშობლოს წარსულში ჩახედვის მცდელობა? გვირგვინოსანი წყვილის ტაძარში შესვლის კი წინ მოულოდნელად ტაშმა იგრიალა. არა მგონია, რომ ეს ორგანიზატორების მიერ ყოფილიყო გათვალისწინებული. არა, ეს აშკარად ქართველი კაცის გულში ჩაბუდებული და იქიდან მოულოდნელად, იმ წუთას, ვულკანივით ამოფრქვეული სიყვარულის გამოხატულება იყო.

დავითისა და ანას ჯვრისწერა საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის კურთხევით შედგა. თუმცა მოულოდნელი ავადმყოფობის გამო, მას სამკურნალოდ გერმანიაში გამგზავრება მოუწია. ამიტომ ბაგრატიონ ნეფე-დედოფალს ჯვარი მიტროპოლიტებმა გერასიმემ, თეოდორემ და ყოვლადწმინდა სამების წინამძღვარმა მამა ილიამ დასწერეს.

ამ ცერემონიაზე დასასწრებად სხვადასხვა სამეფო დინასტიების (მოქმედი და არამოქმედი) წარმომადგენლები ჩამოვიდნენ. თბილისში ჩამოსვლა ვერ მოახერხა ესპანეთის მეფე ხუან-კარლოსმა, რომელიც ნათესავად ერგება დავით ბაგრატიონ-მუხრანელს. მან წყვილს მისალოცი წერილი გამოუგზავნა. სამების ტაძარში ქართული ბომონდის წარმომადგენლები, ბიზნესმენები და ოპოზიციური პოლიტიკოსებიც ჩანდნენ.

კახა კვაშილავა

საუკუნოვანი „ერისიონი“ ტრადიციებზე დაყრდნობით საზოგადოებას მუდმივად განახლებულ პროგრამას სთავაზობს.

ანსამბლმა იანვრის ბოლოს ოპერისა და ბალეტის თეატრში მისულ მაყურებელს განახლებული „ქართული ლეგენდა“ წარუდგინა, რომელმაც ერთნაირი მოწონება დაიმსახურა ქართველ და უცხოელ სპეციალისტებსა და მნახველებს შორის.

ანსამბლ „ერისიონის“ სამხატვრო ხელმძღვანელი ახალ პროგრამასა და ზოგადად, ფოლკლორში არსებულ პრობლემებზე გვესაუბრა:

- 2009 წლის 26-29 იანვარს ანსამბლი „ერისიონი“ თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრის სცენაზე განახლებული პროგრამით წარსდგა. თქვენ, როგორც დიდი ისტორიის მქონე აკადემიური ანსამბლის ხელმძღვანელი, ახალ პროგრამაში რას გამოარჩევთ ყველაზე მეტად?

ხელოვნებაში ასეა: რაც დგას, ის მკვდარია. ამიტომ ყოველთვის უნდა იზრუნო სიახლის შეტანასა და დამკვიდრებაზე. თუმცა ხაზგასასმელია, რომ ეს სიახლე ძველისა და ტრადიციული შენარჩუნებას, მომავლისკენ სვლას უნდა ემსახურებოდეს. სიახლე ხომ კარგად გახსენებული ძველია? ფოლკლორში ახალს ვერაფერს შემოვიტანთ, ყოველ შემთხვევაში იმაზე მეტს, რაც აქამდე შეინარჩუნეს და შემოგვინახეს ჩვენმა წინაპრებმა, მათ ხომ ათასწლეულების ქარ-ცეცხლს გამოატარეს ჩვენი ეროვნული საგანძური და ამ საუნჯეს ისე უნდა გავუფრთხილდეთ, როგორც ცეცხლზე შედგმულ რძეს. ზოგადად, სიახლის შემოტანა და მისი დამკვიდრება საჭიროებს ძალიან ღრმა ცოდნას, დიდ გამოცდილებას, პრაქტიკას და ცოტა თეორიას. ფოლკლორი თავიდან ბოლომდე არის პრაქტიკა, ხელოვანის თვითგამოხატვა. თემას გადავუხვევ და ერთ რამეს აღვნიშნავ: ძალიან ბევრი იბნევა, როცა მსჯელობა ფოლკლორში ავტორის ფენომენს ეხება: ავტორი მუსიკალურ ტექსტსაც ჰყავს და, რა თქმა უნდა, ლიტერატურულსაც. ჩვენს მიერ შესრულებული სიმღერები საუკუნეების წინაა შექმნილი. იმდენად, რამდენადაც ფოლკლორი ზეპირსიტყვიერია, ყველა შემსრულებელი რაღაცას ამატებდა ან აკლებდა ტექსტს. დროთა განმავლობაში ამა თუ იმ ფოკლორული ნიმუშის დახვეწა და საბოლოო ფორმის ჩამოყალიბება ამგვარად ხდება. ბუნებრივია, რომ ორასი წლის წინ ნამღერი დღეს სხვაგვარად სრულდება. შეიძლება, რომ საუკუნეების წინ ნამღერი უკეთესიც კი იყო, მაგრამ ფაქტია, რომ დღევანდელობამდე ასეთი სახით მოაღწია. ეს ეხება როგორც მუსიკალურ ნაწარმოებს, ასევე ლექსს, საცეკვაო მუსიკას და ა.შ. ამიტომაც ავტორის ცნების გაგება ძნელი გახდა მათთვის, ვინც არ არის ჩახედული ფოლკლორში.

„ერისიონი“ ხალხური ცეკვისა და სიმღერის სახელმწიფო აკადემიური ანსამბლია, რომელიც დაყრდნობილია დიდებულ ეროვნულ ფოლკლორზე, სცენაზე საკუთარი რეპერტუარითა და პროგრამით გამოდის და მუდმივად რჩება პირველწყაროს ერთგული. თუმცა მინდა აღვნიშნო, რომ ფოლკლორი და ჩვენი ანსამბლი განსხვავდება ერთმანეთისაგან, ხალხური შემოქმედების ფენომენი გაცილებით მრავლისდამტევი და დიდია, ვიდრე ერთი ან თუნდაც ათი ანსამბლის შემოქმედება.

- „ერისიონი“ მუდმივად ცდილობს, რომ ქართველი თუ უცხოელი მაყურებლების წინაშე განახლებული სახით წარსდგეს. ადვილი წარმოსადგენია, ეს რა მასშტაბის ძალისხმევას და შრომას მოითხოვს. ამ ფაქტორების გარდა, როგორ ახერხებთ ერთდროულად ტრადიციებისა და სიახლის ერთგულები იყოთ?

- ერთ საღამოს იმაზე ვფიქრობდი, თუ რამდენი კომპონენტის გათვალისწინებაა საჭირო სიმღერის კარგად დასამუშავებლად და შესასრულებლად? გონებაში ჩემთვის ჩამოვთვალე კომპონენტები და 30-მდე რომ ავედი, ჩამეძინა. 30 ძალიან ცოტა ციფრია, უბრალოდ ფიქრსა და ჩამოთვლაში გართულს ამ ციფრზე ჩამეძინა, ალბათ დედამიწის ზურგზე ბოლომდე არავინ იცის ზუსტი ციფრი.

ეს რაც შეეხება ერთ სიმღერას. თქვენ წარმოიდგინეთ, ისეთ პროგრამას, რომელიც „ერისიონს“ აქვს, რამდენი ფიქრი, დახვეწა და მუშაობა სჭირდება. „ქართულ ლეგენდას“ ხომ ანალოგი არ აქვს მსოფლიოში და ის დიდი ხანია გასცდა საქართველოს ფარგლებს. გემოვნება, ცალკე აღებული, დიდი ნიჭია და ის ყველა საქმეში ერთნაირადაა საჭირო - გნებავთ ლექსის წაკითხვასა და თუნდაც მიწის დამუშავებაში. გემოვნება ხელოვნებაში უპირველესი რამაა. „გემოვნებაზე არ დაობენ“, - ამ ფრაზის განუწყვეტელი გამეორება ადამიანებს იმისთვის სჭირდებათ, რომ გაამართლონ თავიანთი დაბალი გემოვნება, არაპროფესიონალიზმი და არასაკმარისი ცოდნა.

20-25 წელია იმაზე ვფიქრობ, რასაც ახლა „ერისიონი“ აკეთებს. ალბათ გაგიკვირდებათ, მაგრამ მართლაც ასეა. სასაცილო კი არა, საწყენიც არის, როცა ადამიანები ამბობენ, რომ ხვალ, ზეგ, თუნდა ერთი ან სამი წლის მერე ამას დავდგამ, განვახორციელებ. არავინ იცის, ხელოვანი როდის მივა იმ მდგომარეობამდე, როცა სრულად შეძლებს ნაფიქრის განხორციელებას. ისედაც, ხელოვნებაში მწვერვალი არავის დაუპყრია, ის ჰორიზონტივითაა - რაც უფრო უახლოვდები, მით უფრო გშორდება, ეს დაუსრულებელი პროცესია.

ხელოვნებაში სასიცოცხლოდ აუცილებელია საქმისადმი ერთგულება და ხშირ შემთხვევაში თავდადებაც კი. გადახვევა და სხვა მიმართულებით წასვლა არავითარ შემთხვევაში არ მოიტანს სასიკეთო შედეგს, მთავარი ის კი არ არის დღეს ან ხვალ საღამოს კონცერტზე რით მოხიბლავ მაყურებელს, უმნიშვნელოვანესია მომავალზე ფიქრი. ამასთან, თუ ოდესმე კმაყოფილი დარჩი საკუთარი ნამუშევრით, ჩათვალე, რომ საქმე დაღუპულია.

ჩვენი ახლანდელი პროგრამით ქართველები და უცხოელები ერთნაირად აღფრთოვანებულები არიან და მქუხარე ტაშს გვიკრავენ, მაგრამ „ერისიონი“ ამაზე ვერ გაჩერდება. ერთობლივი რეპეტიციების დროს გამუდმებით ვფიქრობ ამა თუ იმ ნომერზე, ეს ფიქრი დამყვება ყველგან. ვცდილობ, მომდევნო რეპეტიციაზე ნაფიქრს ხორცი შევასხა, ზოგჯერ კარგ შედეგს ვიღებ, ზოგჯერ - არა. ეს დაუსრულებელი პროცესია, რადგან ჩვენი ფოკლორი უზარმაზარი და ამოუწურავია. ძალიან ბევრი ადამიანისა და თაობის ნააზრევია მასში ჩაქსოვილი.

ხელოვანმა შეიძლება ხალხური სიმღერა ახალი ნაწარმოების შექმნის წყაროდ გამოიყენოს და გენიალური რამ შექმნას, როგორც ამას ზაქარია ფალიაშვილი აკეთებდა, თუმცა რაც არ უნდა ბევრი ვიფიქროთ, პირველსაწყისს, იდეას რომელიმე ფოლკლორული ქმნილებისა ბოლომდე მაინც ვერ ჩავწვდებით.

- XX საუკუნის ბოლოს UNESCO-მ ხალხური მრავალხმიანობის სამშობლოდ საქართველო აღიარა. აღმოჩნდა, რომ კორსიკელებისა და მალტელების სამხმიანი სიმღერებისგან განსხვავებით, ქართულ პოლიფონიას გაცილებით ძველი ფესვები აქვს. თქვენი აზრით, ყველაზე მეტად რომელი კუთხის სიმღერებში ჩანს ქართული მრავალხმიანობის მწვერვალი?

- რა თქმა უნდა, გურულ სიმღერებში ყველაზე მეტად იგრძნობა ქართული პოლიფონიის სიდიადე. თქვენს მიერ ნახსენებ კორსიკასა და მალტაში უბრალო სამხმოვანება აქვთ, რომელიც არც თუ ისე გამორჩეულია ფოლკლორული თვალსაზრისით.

ითვლება, რომ სტრავინსკი XX საუკუნის ერთ-ერთი დიდი კომპოზიტორია. ამ სახელმოხვეჭილმა შემოქმედმა 1963 თუ 1964 წელს მოისმინა გურული „კრიმანჭული“, რის შემდეგაც უთქვამს: მე რომ ადრეულ ასაკში მომესმინა ქართული ხალხური სიმღერის (გურული ხალხური სიმღერა) ჩანაწერი, ჩემი შემოქმედებითი გზა სხვა მიმართულებით წარიმართებოდაო.

როცა ვამბობ, რომ გურული სიმღერა მსოფლიო მუსიკალური აზროვნების შედევრია, მიკერძოებული ნამდვილად არ ვარ. ეს ფაქტია, რომელიც აღიარებულია. მუსიკალური აზროვნება რომ არა, გურული სიმღერა გაუგებარი იქნებოდა: თითქმის ყველა ხმა თავისთვის გარბის, პარალელური სვლები, ტერციები არ არსებობს, თითოეული ხმა სადღაც არის გაბნეული, მაგრამ ზუსტად ამ მოჩვენებით ქაოსშია ნამდვილი პოლიფონია და ერთიანობა, ბოლოს კი გვირგვინდება უნისონით. სხვათა შორის, ქართველები უნისონს სიმღერიდან ცხოვრებაშიც თუ გადმოვიტანთ და ერთად დავდგებით, ნადვილად წაგვადგება. ანსამბლშიც უნისონია მთავარი.

ისე, ცნობისთვის, „ჩაკრულო“ გაგზავნეს კოსმოსში, რაც ქართული სიმღერის გენიალურობის გარდა ამერიკელი ფოლკლორისტის ალან ლომაქსის დამსახურებაცაა. ეს ადამიანი იმდენად მოიხიბლა „ჩაკრულოთი“, რომ ილია ზაქაიძისა და როსტომ საგინაშვილის სოლისტობით მოსკოვში ჩაწერილი ფირი წაიღო ამერიკაში. სხვათა შორის, ამერიკაში მცხოვრებმა ჩვენმა ყოფილმა თანამშრომელმა NASA-ს არქივიდან ზუსტად ის ჩანაწერი ამოიღო და გამოგვიგზავნა, რომელიც ლომაქსმა წაიღო.

ზოგადად, ჩემთვის ყველა ქართული სიმღერა უპირატესია. დამერწმუნეთ, რომ ლადო ასათიანზე უკეთესად ვერ გამოვხატავ ქართული ფოლკლორის სიყვარულს: „მე ვენაცვალე იმ გურულ მაყარს, კრიმანჭულის დროს ცას რომ ახედავს და კახურ ამბორს, შლეგსა და მაგარს, შემოდგომაზე ქვევრს რომ გახეთქავს“.

- „ქართული ლეგენდის“ კონცერტები რომ იმართებოდა მსოფლიოს სხვადასხვა სცენაზე, საქართველოში იმაზე ალაპარაკდნენ, რომ „ერისიონი“ თანამედროვე ელემენტების შეტანით პირველსახეს უკარგავდა მუსიკალურ თუ ქორეოგრაფიულ ნაწარმოებებს...

- ქართველებზე ნიჭიერი ხალხი იშვიათია მთელს მსოფლიოში, მაგრამ სიახლის მიღების გვეშინია ხოლმე. თან ერთი ლექსი მახსენდება: „ერთი ჭირი გვჭირს ქართველთა, გინდა დიდსა და მცირეთა - ჩამოსახდებიან, იტყვიან, უჩემოდ ვით იმღერეთა?“ აი, ამგვარი აზროვნება გვზღუდავს - სადაც ჩვენ არ ვართ, იქ თურმე არაფერი ვარგა. ახალი საუკუნე ახალი საუკუნეა, ის არ გვეკითხება, როგორი იყოს - როგორღაც უნდა მიუსადაგო შენი ტრადიციები და აზროვნება მის მოთხვნილებებს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, უბრალოდ გაითელები. ჩვენი ფოლკლორი ჩვენი მოსავლელია. ერთი რამ ვერ გამიგია, დღეს თუ ყველას ჩოხები არ გვაცვია, ამით რა, ჩვენს ქართველობას დააკლდა რამე? სულ სხვაა სცენის მომენტი: ერთი და იმავე ანსამბლმა „მრავალაჟამიერი“ ჯერ ჩოხაში ჩაცმულმა და მერე ევროპულად გამოწყობილმა რომ იმღეროს, ხომ მოგეჩვენება, რომ მეორე შემთხვევაში სიმღერა ცუდად იმღერეს. ფოლკლორს ხომ ისედაც ბევრი რამ აკლდება სცენაზე წარმოდგენით? მთავარია, ფორმა და შინაარსი დაუხლოვო ერთმანეთს: ბას-გიტარა იმიტომ არის ჩვენს პროგრამაში, რომ ორკესტრი კონცერტზე აუცილებელია. სამწუხაროდ, არ გვქონდა იმის დრო და შესაძლებლობა, რომ სრულყოფილი ფოლკლორული ორკესტრი შეგვექმნა: მტერს ხან საიდან და ხან საიდან შემოვუვლიდით, ხან ხეზე გვეძინა, ხანაც კლდეებს ვაფარებდით თავს და რა თქმა უნდა, როიალს და ვიოლინოს ვერ შევქმნიდით. მიუხედავად იმისა, რომ გარმონი ჩვენი არაა, მთის სიმღერებმა ხომ ძალიან კარგად შეიგუა? იმავეს ვერ ვიტყვი აჭარულ ფოლკლორზე. მთელი ძალისხმევა უნდა დავხარჯოთ იმაზე, რომ შევქმნათ ქართული ხალხური სიმღერის ჟღერადობაზე მორგებული ორკესტრი, გადამეტებული დოლი და გარმონი უკვე ბრახუნსა და სხვა უსიამოვნო ჟღერადობაში გადადის. მართალია, ჩვენი ხალხური ორკესტრი მწირია, მაგრამ ვმუშაობთ იმაზე, რომ სრულვყოთ და გავამდიდროთ. ხელოვნებაში რევოლუციას რა უნდა, ხელოვნებაში ევოლუციაა, ევოლუციის გზა კი ხან 20 წელი, ხან ორი საუკუნე, ორი ათასი წელი გრძელდება, ხან სულაც არ შედგება.

„ქართულ ლეგენდაში“, რაც მთავარია, მელოდიებისთვის ხელი არავის აქვს ნახლები, ის ისეთივე პირვანდელი სახითაა წარმოდგენილი, როგორიც მანამდე იყო. თუ სიმღერის მელოდიას შეცვლი, იცვლება ცეკვაც, ხასიათიც, რაც ყოვლად მიუღებელია. გრიგოლ რობაქიძეს აქვს ნათქვამი, რომ არაფერში არ ჩანს ისე კარგად ქართველი კაცის ბუნება, როგორც სიმღერაშიო. ეს თუ შეცვალე, საქმე გათავებულია.

- ბატონო ჯემალ, დამეთანხმებით ალბათ, რომ ადამიანი სულ უფრო დამოკიდებული ხდება ტექნიკის განვითარებაზე, თავს ქალაქში უფრო კომპფორტულად გრძნობს, ამასობაში კი ქართული სოფელი ცარიელდება. ეს ყოველივე რეალურ საფრთხეს არ წარმოადგენს ფოლკლორის განვითარებისთვის?

- რა თქმა უნდა, ეს საფრთხე კი არა, გარკვეულწილად დანაშაულიც კი არის. მაშინ, როცა სოფლიდან ქალაქში ჩამოდიხარ, ეუფლები პროფესიას, ხდები საზოგადოების წევრი, იცვამ ფრაკს და თავი ინტელექტუალად მოგაქვს, არ უნდა დაგავიწყდეს, რომ იქ, შინ, სოფელში დედა გელოდება - ალეგორიულად ასე შემიძლია გითხრათ ჩვენი დამოკიდებულება ფოლკლორისადმი. მთელი მსოფლიო გვეუბნება, რომ უნიკალური საგანძური გვაქვს. ტრაბახად არ ჩამოგვართვათ და მთელი მსოფლიო ტაშს გვიკრავდა, გაოცებულები გვეკითხებოდნენ, ეს რა მასშტაბის ფოლკლორიაო. ზოგიერთმა მოსაზრებაც კი გამოთქვა, რომ ჩვენი ფოლკლორი კოსმიური წარმოშობისაა. და ამის მოფრთხილებას სხვისგან უნდა ვსწავლობდეთ? უაზრობაა იმის მოწოდება, რომ ფოლკლორის გარდა არაფერი შევიყვაროთ: ვერდის ოპერას, კლასიკას და თუნდაც თანამედოვე ესტრადას თავ-თავისი ადგილი აქვს, მაგრამ საწყისი, პირველწყარო, საფუძველი ჩვენი აზროვნებისა არ უნდა დავივიწყოთ.

მალხაზ ჭკადუა

თბილისში არსებობს ქუჩა და სახლი, სადაც სამყარო სხვაგვარად ჩანს. ფიქრის გორაზე დიდი ხნის წინათ, მიხეილ ჭიაურელმა თურმე პირველად აკოცა ვერიკო ანჯაფარიძეს და უთხრა: „ჩემი ხელით აგიშენებ ამ ადგილას სახლსო!“

მართლაც, მიხეილ ჭიაურელმა თავისი ხელით ააშენა სახლი, რომელიც მუზების თავშესაფრად იქცა. აქ ხშირად იკრიბებოდნენ მომღერლები, მოისმენდით გემოვნებიან მუსიკას, ნახავდით ემიგრაციაში მყოფ რუს მსახიობებსა და რეჟისორებს, რომლებიც გათენებამდე საუბრობდნენ ხელოვნებასა და კულტურაზე. სწორედ აქ, მუზების გარემოცვაში, საკუთარ სახლში, 1937 წლის 21 მაისს სამყაროს სოფიკო ჭიაურელი მოევლინა.

პატარას დაბადებიდან 30 დღის განმავლობაში სახელი არ ჰქონდა შერჩეული. მისი დაბადების დღე 21 მაისს, წმინდა ელენეს ხსენების დგეს არის და მისთვის ელენეს დარქმევა სურდათ, თუმცა ის მეუღლის გადაწყვეტილებას დაელოდა. იმ დროისათვის საბჭოთა კავშირის სახალხო არტისტი და სტალინის საყვარელი რეჟისორი თბილისში არ იმყოფებოდა. 30 დღის შემდეგ, ჩვილს მამამ ქუდში ხელი ჩააყოფინა, ფურცელზე ორი სახელი ეწერა. იმ დღიდან ის სოფიკო გახდა. იგი ბავშვობიდან არაჩვეულებრივი გამჭრიახობით, ნიჭიერებითა და დამოუკიდებლობისადმი ლტოლვით გამოირჩეოდა. 4 წლის ასაკში, როდესაც ის საბავშვო ბაღში მიიყვანეს, პირველივე დღეს გაუჩინარდა, დამოუკიდებლად დაბრუნდა სახლში და მკაცრად განაცხადა: „არასდროს წავალ ბაღში!“ იმ დღიდან მას ბაღში არასოდეს უვლია.

თელავში მარჯანიშვილის თეატრი სპექტაკლს „მზის დაბნელება საქართველოში“ უჩვენებდა. კულისებში მდგარი პატარა გოგონა ყველასათვის მოულოდნელად სცენაზე აღმოჩნდა. კულისებიდან ხმა მოესმა იცეკვე სოფიკო! იცეკვეო! გოგონა არ დაიბნა და იცეკვა. ეს იყო მისი პირველი გამოსვლა!

მისი პირველი სპექტაკლის „ბაფთიანი გოგონას“ შემდეგ ბევრი რამ დაიწერა! ამბობდნენ ახალგაზრდა მსახიობი არავის არ ჰგავს, ის ძალიან მომხიბვლელი და პლასტიკურია!

თავისი პირველი კინო-როლი სოფიკო ჭიაურელმა სტუდენტობის დროს 1956 წელს ითამაშა რეზო ჩხეიძის ფილმში „ჩვენი ეზო“, ამ ფილმმა მოსკოვის საერთაშორისო კინოფესტივალზე ოქროს მედალი მიიღო. მას მოჰყვა ფილმები, რომელმაც მსახიობს აღიარება და უამრავი ჯილდო მოუტანა: მრეცხავი ვარდო გ. შენგელიას ფილმიდან „ვერის უბნის მელოდიები“ (1937წ.); ფუფალა თ. აბულაძის „ნატვრის ხე“ (1965წ.); ტასია მ. ჭიაურელის „რაც გინანახავს, ვეღარ ნახავ“; სერგო ფარაჯანოვის „სურამის ციხე“ (1986წ) და სხვა.

სერგო ფარაჯანოვი სოფიკოს თავის მუზად თვლიდა, სოფიკოს საგრიმიოროში ყოველ დღე წერილებს აკრვდა. წერილებში ერთი და იგივე ფრაზები იყო დაწერილი „უშენოდ ფილმს არ გადავიღებ!“

მისთვის არ არსებობდა დიდი და მცირე როლები, მთელი თავისი სიცოცხლის მანძილზე აღიარებული მსახიობი იყო.

ორი ქორწინება და ორივე სიყვარულით!

ნატო ვაჩნაძის ტრაგიკული დაღუპვის შემდეგ, მისი ახლო მეგობარი ვერიკო ანჯაფარიძე ნატოს შვილებზე ზრუნავდა. ასე დაახლოვდნენ სოფიკო და მისი პირველი სიყვარული გიორგი შენგელაია.

1955 წელს ისინი დაქორწინდნენ. 1958 წელს დაიბადა პირველი ვაჟიშვილი ნიკოლოზი, 1963 წელს კი ალექსანდრე.

გავა წლები და მარჯანიშვილის თეატრში ვერიკო ანჯაფარიძე „ურიელა აკოსთას“ აღდგენას დაიწყებს. სწორედ ამ სპექტაკლიდან იწყება კოტე მახარაძისა და სოფიკო ჭიაურელის სიყვარულის ისტორია, ამ სიყვარულზე მთელი თბილისი საუბრობდა.

ლეგენდა მარადიულ სიყვარულზე მათ რეალობაში გაცოცხლდა, კოტე მახარაძისა და სოფიკო ჭიაურელის სიყვარულს დრომ ვერაფერი დააკლო. სწორედ მათი ერთად ცხოვრების წლებში შეიქმნა ,,თეატრი მსხვილი ხედვით“, ერთი მსახიობის ხედვით როგორც მას თავად სოფიკო უწოდებდა და მუზეუმი.

ცხოვრებაში უმთავრეს როლად დედობა მიაჩდა, მუდამ შრომასა და ფუსფუსში იყო, სულ დროის სწრაფ წარმავლობას განიცდიდა. მეტის მოსწრება უნდოდა, აი რას ამბობს მასზე და მის პიროვნულ თვისებებზე ქალბატონი დალი, რომელიც სოფიკოს სახლ-მუზეუმის ხელმძრვანელია. „35 წელი მაქვს გატარებული სოფიკო ჭიაურელთან. ის ჩემთვის ძალიან ახლობელი ადამიანი იყო. სანდომიანი, საოცარი სიძლიერით აღსავსე, ენერგიული, მუდამ მოფუსფუსე, იდეალური დედა. ხასიათის სიძლიერე მთელი ცხოვრების მანძილზე თან გაჰყვა. ხალისიანი, ყურადღებიანი ყველა საქმისადმი, მოხდენილი, აურა მის გარშემო დადებით მუხტს ატარებდა. შვილები და შვილიშვილები იყო მისთვის მთავარი სიცოცხლის არსი უკანასკნელ წლამდე. ნიკუშას მეუღლეს ეკა ჭიჭინაძეს, განსაკუთრებულად ექცეოდა შედეგმაც არ დააყოვნა. სოფიკოს ავადმყოფობის დღეებში ოჯახი იღწვოდა საყვარელი ადამიანისათვის შეძლებისდაგვარად სიცოცხლე გაეხანგრძლივებინა.

თავისი უშაულობითა და სტუმართმოყვარეობით ის ხიბლავდა ყველას, მუზეუმში თუ თეატრში მოსულ ადამიანს ქართულად უმასპინძლდებოდა, იყო არაჩვეულებრივი მზარეული.

მახსოვს, ერთ დღეს მის სახეზე ცრემლი დავინახე. შეშფოთებულმა მივმართე ქალბატონო სოფიკო რა ხდება ნუთუ თქვენ ტირით? მან აღშფოთება ვერ დამალა. ხედავთ რა მოხდა ბესლანში? როგორ გაწირეს პატარები. ეს მითხრა თუ არა კარებში მანქანა გაჩერდა. კარისკაცი შემოვიდა. „ქალბატონო სოფიკო რუსეთის ტელევიზიის ჟურნალისტები არიან მოსული ინტერვიუ უნდათ თქვენგან“. უცებ სახეზე ცრემლი შეიმშრალა, წელში გაიმართა და მკაცრად თქვა მოვიდნენ! მოვიდნენ! როგორ შეიძლება ასეთი უბედურება ხდებოდეს!“

„სოფიკო ჩემი ცხოვრების ტკივილია!

მე ის ძალიან მიყვარდა და მენატრება, ყოველდღე სანამ მუზეუმში მოვალ ჯერ მის საფლავზე ავდივარ, ჩუმად ვესაუბრები და მას ესმის ჩემი!

სოფიკო ჭიაურელი მიუხედავად მისი ავადმყოფობისა, არავის უნახავს უმწეო ის ძლიერი იყო და ასევე ძლიერად დაამახსოვრდა ყველას“.

სოფიკოსთან მისულ ყველა მსურველს შთაბეჭდილების წიგნში შეეძლო საკუთარი განცდის დაფიქსირება. ბოლო წერილი ნანი ბრეგვაძის აღმოჩნდა.

„ჩემო სოფიკო!

დღევანდელი დღე განსაკუთრებული იყო ჩემთვის. შენ როგორც გჩვევია აფრქვევ სცენიდან დიდ ნიჭს, სიღრმესა და ჭკუას.

სულ სხვა იყო ეს სპექტაკლი თავის ჩანაფიქრით. ძალიან, ძალიან მიყვარხარ უდიდესი პიროვნება ხარ და გენიოსი!“

შენი ნანი ბრეგვაძე 23 ოქტომბერი 2007 ქ.თბილისი

გაზაფხულს უჩვეულო სურნელი და ცხოვრების ხალისი მოაქვს თან... მაგრამ სევდიანი სილამაზეც ხომ არსებობს მიუწვდომელი?... ეს სოფიკოა, დიდი მსახიობი, ღირსეული პიროვნება, უდიდესი სულის ტკივილი თითოეული ქართველის ცნობიერებაში, რადგანაც მისთანანი ქმნიან მთელ ეპოქას... სოფიკო ჭიაურელი მართლაც განუმეორებელი სახეა ქართული თეატრისა თუ კინოს ფირებსა და ჩვენს გულებში სამუდამოდ აღბეჭდილი.

ნანა შონია

ოთარ ჭილაძის ერთ-ერთ რომანს რეფრენად გასდევს გენიალური სიტყვები, რომელიც თითქოს განსაზღვრავს ადამიანის როლს და მნიშვნელობას საზოგადოებაში და საერთოდ სამყაროში: „ყველა თავისას სჭედავს კიდობანს“... ანუ ადამიანი თვითონ არის თავისი ბედისა და მომავლის შემქმნელი და განმსაზღვრელი და „ხელი გაანძრიე და გეშველებას“ პრინციპი, როგორც ყოველთვის, დღესაც ყველაზე აქტუალურია...

XXI საუკუნის ახალგაზრდა თაობის „სტანდარტები“ ჩარჩოებში არ ჯდება, რას ნიშნავს იყო წარმატებული, ჯანსაღი ამბიციებით და მებრძოლი სულის მქონე ადამიანი ამ საზოგადოებაში, ფიქრისა და განსჯის საკითხია ისევ და სანამ სხვები ფიქრობენ, ლიდერები მიიკვლევენ გზას „ახალი ცხოვრებისკენ“... მაგრამ გაუკვალო გზა სხვას, მისცე განვითარებისა და რეალიზების საშუალება ეს უფრო დიდი ნიჭი და კეთილი ადამიანების სულიერი გამოხატულებაა... საქართველოს ერთ-ერთ პატარა, მაგრამ ულამაზეს ქალაქ ზუგდიდში ყველა იცნობს ზვიად სიჭინავას, როგორც მეცენატს, იგი საფეხბურთო კლუბ „ბაიას“ პრეზიდენტია და მისი საქმეები, მის ბუნებაზე ყველაზე მეტად მეტყველებენ...

ბიოგრაფიული შტრიხები: - დავიბადე 1966 წლს, სსრკ-ში, სტავროპოლის მხარეში კჩაო ადიღე-ხაბლსკის რაიონის სოფელ სპარტაში.

პირველი პატიმრობა დედის წიაღში მოვიხადე, ცხრა თვეში გავთავისუფლდი... გათავისუფლებისას 4 კილოგრამსა და 200 გრამს ვიწონიდი, რის გამოც სპარტაში ქართველი მეფის (თავადის) მეტსახელი დავიმსახურე. შემდგომ ეტაპზე გადამიყვანეს საქართველოს სსრ-ში, რათა გარკვეული ვადა ჰესის საბავშვო ბაღში მომეხადა.

იქიდან 7 წლის ასაკში გავთავისუფლდი და მე-4 საშუალო სკოლაში აღმოვჩნდი. ცუდი ყოფაქცევის გამო არაერთხელ გადამიყვანეს შამგონის სკოლა-ინტერნატში და, მიუხედავად ამისა, სწავლის სრული კურსი დავასრულე ჩემთვის ძვირფას ზუგდიდის №4 საშუალო სკოლაში.

კარგი ყოფაქცევის გამო გამამწესეს სსრკ-ს შეიარაღებულ ძალებში.

იქიდან დაბრუნების შემდეგ გავემგზავრე უკრაინაში თავისუფალი ადამიანის პროფესიის დასაუფლებლად.

გარკვეული განათლების მიღების შემდეგ გადავწყვიტე მომეხიბლა სსრკ-ს დედაქალაქი - ქალაქი მოსკოვი.

1989 წელს ჩავეწერე ქ. მოსკოვში.

1991-1993 წლებში დავბრუნდი ახალ საქართველოში, ხოლო 1994 წელს გადავწყვიტე უკვე ახალი რუსეთი დამელაშქრა.

1995 წელს გავხდი მოსკოვის დუროვის კლოუნადის თეატრის დირექტორი.

მოვიარე რა გასტროლებით მთელი მსოფლიო, გადავწყვიტე დამესვენა.

2006 წლის ნოემბერში გავხდი ფინანსური დირექტორი კომპანიისა, სადაც დღემდე ვმუშაობ.

აი, პრინციპში ესაა ჩემი მოსაწყენი ცხოვრების მოკლე ისტორია.

როგორი როლი ითამაშა თქვენს ცხოვრებაში ბავშვობის წლებში დასახულმა მიზნებმა და სურვილებმა?

- იცით, ბავშვობაში, ისევე როგორც ბავშვების უმრავლესობა, მეც კოსმონავტობაზე, ექიმობაზე, მფრინავობაზე, მილიციონერობასა და კანონიერ ქურდობაზე ვოცნებობდი, ანუ ყოველივე იმაზე, რაზეც მაშინ ჩემი თაობის ბავშვები ოცნებობდნენ, ამდენად ბავშვურმა ოცნებებმა ჩემს ცხოვრებაში არავითარი როლი არ ითამაშეს.

როდის და რატომ გადაწყვიტეთ საქართველოდან წასვლა?

- საქართველო ჩემს გულში არასოდეს დამიტოვებია. უბრალოდ სხვაგან გადავედი საცხოვრებლად, რადგან მაშინ ერთი საერთო ქვეყანა - საბჭოთა კავშირი არსებობდა.

რას გამოარჩევთ თქვენი თვისებებიდან, რამ განაპირობა ამ თვისებების ჩამოყალიბება?

- საკუთარ თავზე საუბრისას ღირსებების გამორჩევა არაკორექტული და ულამაზოა. მოდი, ამის შესახებ სხვებმა განსაჯონ. მე ისეთი ვარ, როგორიც ვარ და სხვანაირი ვერ ვიქნები.

როგორ დაიწყეთ კარიერა? რა სირთულეებთან მოგიწიათ გამკლავება?

- ყველაფერი უფლის ნებით ხდება. სწორედ მან ააგო და აგებს დღემდე ჩემს კარიერას. ღმერთი მეხმარებოდა ყველა პრობლემის გადაჭრაში.

რას გვეტყვით კლუბ „ბაიაზე“? საიდან დაიწყო კლუბის შექმნის ისტორია და რა გეგმები გაქვთ მის განვითარებასთან დაკავშირებით? - „ბაია“ შესანიშნავი კლუბია თავისი ამბიციებითა და პრობლემებით. მაპატიეთ, მაგრამ თუ შეიძლება თავს შევიკავებ ამ კითხვაზე პასუხისაგან. მოდი, „საქმემან ჩვენმან წარმოგვაჩინოს” - ვინ ვართ, საიდან მოვდივართ და რას ვისახავთ მიზნად...

თქვენი აზრით რაში მდგომარეობს ადამიანის წარმატების საიდუმლო?

- ფორტუნაში (თუკი ის ადამიანს სწყალობს, წარმატებაც გარანტირებულია).

რა მიაგჩნიათ ყველაზე მნიშვნელოვნად ცხოვრებაში?

- არა მგონია ეს იმაზე კარგად განისაზღვროს, ვიდრე ნოდარ დუმბაძეს აქვს განსაზღვრული თავის „თეთრ ბაირაღებში“.

დროშა, გერბი, ჰიმნი და თავისუფლება.

და როცა თითოეული ჩვენგანი კარგად ჩაწვდება ამ სიტყვების არსს, ჩვენც ვერავინ დაგვძლევს.

როგორი დამოკიდებულება გაქვთ სამშობლოს მიმართ და როგორ გრძნობთ თავს სამშობლოდან შორს?

- როგორია დედის დამოკიდებულება მამისადმი?..

როგორ ვგრძნობ თავს უცხოეთში?.. გამოგიტყდებით და გული გამუდმებით შინისკენ, სახლისკენ მექაჩება...

მომავალის გეგმები

- ვიცხოვრო, თუკი ამის ნებას ღმერთი დამრთავს...

აპირებთ თუ არა საქართველოში დაბრუნებას?

- კი, ვაპირებ და თან ძალიან მალე. მინდა გამოვადგე ჩემს მშობლიურ ქალაქს, ჩემს ქვეყანას. რაც არ უნდა ტრივიალურად და ბანალურად ჟღერდეს, ეს ფაქტია. მე მართლაც უზომოდ მიყვარს ზუგდიდი.

გმადლობთ საინტერესო საუბრისთვის.

სამყარო ერთი უზარმაზარი წრებრუნვაა, მივდივართ და მოვდივართ, ჩვენი საქმეები კი რჩება და სიკეთე არასოდეს იკარგება…

ლელა მირცხულავა

უკვე ოცდაოთხი წლისაა, თუმცა მაინც ყოველთვის ტირის, როცა „კეთილი“ თოვლის გუნდა დნება და წვიმის წვეთად იქცევა. ეს სცენა ზურას საყვარელი მულტფილმიდან არის. ბავშვობიდან მოყოლებული, როგორც კი „გუდა გუდა“ დნებოდა და გოგონასთან თამაშს ვეღარ აგრძელებდა, ზურაც ტირილს იწყებდა.

„მერე წვიმად რომ მოდის, წვიმის წვეთებად მოსვლა აღარ მამშვიდებს ხოლმე. მე მინდა რომ ისევ თოვლის გუნდა იყოს. დღემდე სიამოვნებით ვუყურებ, თუმცა მაინც ვნერვიულობ“.

თოვლის გუნდას გაუჩინარება ერთადერთი მიზეზი არ ყოფილა, რატომაც გადაწყვიტა ზურა მარხვაშვილმა მულტიპლიკატორი გამხდარიყო. თავიდანვე, „მოძრავ“ ნახატებს ხატავდა. მისი ცხენები, ლომები, ბიჭები იხვები - ყველა გარბიან, ან ხტებიან სადღაც, ან ყვირიან, ან თამაშობენ. „ერთ ადგილას რომ მდგარიყო“, ისეთ პერსონაჟები არ გამოსდიოდა.

„როგორც ტელევიზორში მულტფილმები, ჩემი ნახატებიც ისეთები მინდოდა ყოფილიყო, ამოძრავებულიყვნენ და თავიანთი ამბავი ჰქონოდათ. არ ვიცი, ადრე როგორ გამომდიოდა... ალბათ მულტფილმის ერთ კადრს ვატევდი ნახატში, თუმცა მინდოდა მთელი მულტფილმი ჩამეტია.”

ხატვა რომ დაიწყო 2 წლის იყო. მალევე, მოძრავ ნახატებს პერსონაჟების სიუხვე მოჰყვა. თოთოეულ პერსონაჟს - თავისი თავგადასავალი. ერთ ნახატზე ერთდროულად რამოდენიმე გმირი უნდა დაეხატა. მერე მათი ამბები ერთმანეთს უკავშირდებოდა თავისი პერსონაჟების გაცოცხლება და მათი მართლა ამოძრავება კი, მას შემდეგ გადაწყვიტა, რაც უფროსმა მხატვრებმა უთხრეს, შენს ნახატებში მომავალი მულტფილმების ავტორი დავინახეთო. 2003 წელს საგარეჯოში გამართულ გამოფენას გივი ყანდარელი და შოთა ციციშვილი ესწრებოდნენ. „მათ მირჩიეს და მეც გადავწყვიტე მულტიპლიკატორულზე ჩამებარებინა“, იხსენებს ზურა.

„ბავშვობიდან მოყოლებული, ვისაც შევხვდები, ყველაში ჩემს მომავალ ან უკვე ყოფილ პერსონაჟს ვხედავ. მოგვიანებით მათ ჩემს ანიმაციებში ან ნახატებში ვიყენებ“. ასე, რომ მისმა ნაცნობებმა საკუთარი თავი შესაძლოა ბავშვებისთვის შექმნილ ანიმაციებშიც იპოვონ. ზურა ახლა საბავშვო საიტისთვის მუშაობს და მის დამაარსებელთან ერთად, ისეთ ანიმაციურ ისტორიებს ქმნის, რომ ბავშვები ჩაითრიონ და შემეცნებითი ვიქტორინები თამაშით მოაგებინონ.

ახლა თავგადასავლების მოყვარული ნახევარქათამას ისტორიას ხატავს, რომელსაც ამოხეთქილი ვულკანისთვის ფოტოს გადაღება სურს. თუმცა პატარა ნახევარქათამას ვულკანი მოუსწრებს და იქიდან თავის დაღწევა უჭირს. ნახევარქათამას ისტორიის დასრულებაში ბავშვებმა უნდა შეიტანონ წვლილი. თუ დასმულ კითხვებს სწორად უპასუხებენ, ნახევარქათამა გადარჩება.

თავგადასავლებს სტუდიის ხელმძღვანელი ვახტანგ ჯინჯიხაძე და ზურა ერთად იგონებენ. მერე გადასაწყვეტია, თითოეული კადრი რომელი კუთხიდან დახატონ. ერთი თამაშისთვის დახატვას, რომელიც დაახლოებით ორ წუთიანი ანიმაციისგან შედგება, ორი დღე სჭირდება. ხატვა უკვე ზურას საქმეა. შემდეგ, ნახატების სპეციალური პროგრამით ამოძრავების და კომიქსების გახმოვანების დრო დგება. ვახტანგი ამბობს, რომ დეტალებზე ზოგჯერ, კამათობენ, თუმცა ზურას ხედვას ენდობა. „ზურას, რომ შევხვდი გამიმართლა. ძალიან კარგი ფანტაზიის უნარი აქვს. ერთმანეთს ვავსებთ ხოლმე იდეებით“.

თავიდან ანიმაციური თამაშების გაკეთება მხოლოდ ენთუზიაზმით დაიწყეს. 2007 წელს არც დაფინანსება ჰქონდათ. ეგონათ, მათ საიტს არავინ იცნობდა, თუმცა წლის ბოლოს საუკეთესო ქართული საბავშვო ვებ-გვერდისათვის პრიზი აიღეს.

სხვების მითითებები, აზრები, და დაწესებულ ჩარჩოებში მოქცევა არასოდეს მოსწონდა. მულტიპლიკაცია კი, ამ ჩარჩოებიდან თავის დაღწევის კარგი საშუალება აღმოჩნდა. ამიტომაც გრძნობს თავს კომფორტულად ამ სფეროში - მხოლოდ თვითონ როგორც უნდა, ისე რომ ხატავს და კანონებს არ მისდევს. სამხატვრო აკადემიაში ჩრდილების და ფერწერული ტონების შერჩევას ასწავლიდნენ. ფერწერულ ნამუშევარს უამრავი ტონი სჭირდება. გარდა ამისა, ადამიანის ანატომიის, ნახატებში სიმძიმის და ფორმის სიმრგვალის გათვალისწინებას სთხოვდნენ. იქაურ ლექციებზე სიარულს მალე უკლო.

„არასოდეს ასე არ დამიხატავს ნახატი. მე არ მიყვარდა ბევრი ტონებით ხატვა. აკადემიაშიც არ ვხატავდი იქ რასაც მასწავლიდნენ. კლასიკური ფიგურის ხატვა არ მსიამოვნებდა. მაინც ჩემს ანიმაციებს ვხატავდი“, - პატარა იყო, ხატვის მასწავლებელმა რომ უთხრა, ნატურიდან გადახატვისას ჩრდილი რომელ მხარეს უნდა გაეკეთებინა. ამაზე „ნერვები აეშალა“. „რას მასწავლიან, ამას ხომ მე თვითონაც ვხედავ, დებილი ხომ არ ვარო“ და იმის მერე გაკვეთილზე აღარ მისულა. „სახლში ვიჯექი და ჩემთვის მარტო ვხატავდი-ხოლმე“.

ძირითადად მარტო მუშაობა უყვარს. თუმცა, მისი მეგობარი, თეატრის რეჟისორი ზაზა კავთუაშვილი ის ადამიანი აღმოჩნდა, ვისთან მუშაობის დროსაც დისკომფორტი არ შექმნია, ზაზას მიაჩნია, რომ ზურა მულტიპლიკაციაში ისევე ნიჭიერია, როგორც ბევრ სხვა სფეროში. „ჩემს სპექტაკლებს ხორავას თეატრში, ისეთი დეკორაციები გაუკეთა, ისეთი რთული ნამუშევარი იყო, მერე სხვებმაც გამოიყენეს თავისი სპექტაკლებისათვის“, იხსენებს ზაზა, როგორ ახერხებს არ ვიცი, იმიტომ, რომ რასაც აკეთებს ყველაფერს ძალიან დიდი შრომა სჭირდება.

ზაზამ ხუმრობით ზურას „რაკურსა“ დაარქვა. „მულტფილმებს იცი როგორ ხედავს? წარმოუდგენელი რაკურსებით. აღქმის და მერე ამის გადმოცემის საოცარი უნარი აქვს. მაგრამ საქმე იმაშია, რომ მარტო ანიმაციებს არ აკეთებს ასე. მისი მრავალმხრივობით ყოველთვის გაოგნებული ვარ. იცი, როგორ ვარ ხოლმე, რამეს რომ კარგად აკეთებს? უკვე იმის მეშინია, რომ თავი არ დაანებოს. მაგრამ ზურას კიდევ ერთი მიზეზი აქვს იმისათვის, რატომაც თავს ყველაზე კომფორტულად გრძნობს მულტიპლიკაციაში და მისთვის თავის დანებებას არ აპირებს. მულტფილმები, ანიმაციები, კომიქსები და ზღაპრების გაფორმება მისთვის ბავშვობაში დარჩენის კარგი საშუალებაა. ბავშვების სამყაროში კი, თავს ყოველთვის ყველაზე კარგად გრძნობდა.

„მულტფილმები გვახსენებენ, როგორები ვიყავით, რატომ ვტიროდით ან რაზე ვიცინოდით ბავშვობაში“, ამბობს ზურა, „ყველაზე კეთილი სამყაროა, ჩემი საქმე კი მეხმარება, იქ დავბრუნდე და რამდენ ხანსაც მინდა იმდენ ხანს დავრჩე“.

„ეს ბავშვური მდგომარეობა თვითონ მოსწონს და იმიტომ არის ხოლმე ეგეთი“, ამბობს ზაზა, რომელიც ზურას ბავშვობიდან იცნობს. „ინდივიდუალური ტიპია, ჭკვიანია, და როცა სჭირდება, გაიზრდება ხოლმე. აი ასეთია და ჩემი აზრით, არასოდეს შეიცვლება“.

ზურას სახლში, ბავშვობისას ბალიშებზე დახატული ფიგურები არ შემორჩა. თუმცა ახლა მისი ნახატები კედლებზეა გაკრული. ბავშვობის დროინდელი პერიოდის ნახატებში ლომები და გძელი, შუბლზე ჩამოყრილთმიანი ბიჭის პორტრეტები ჭარბობს. ეს ბიჭი თვითონ არის.

რუსუდან ფანოზიშვილი

ეს ის ადგილია, სადაც უთუოდ მიხვდები, რომ ქართველი ხარ. თუ სოფელში გაიზარდე, გაიხსენებ შენს სახლს და ეზოს. შენი სიცელქით დარღვეულ ხის ღობეს, მეზობლის სახლისკენ გატკეპნილ ბილიკს, კაკლის ხის ძირას, უბრალოდ მილურსმულ ხის სკამს - საჭორაო ადგილს. ხოლო, თუ თბილისში გაიზარდე, მაგრამ სოფელი გაქვს, წარმოუდგენელია აქ მოსული არ შენატროდე ბებიის თბილ პურს და ტკბილ ალერსს.

ეს მუზეუმი ერთადერთია მთელ კავკასიის რეგიონში. გარდა იმისა რომ, ქვეყნის კულტურულ მემკვიდრეობაზე წერა ჟურნალისტის მოვალეობაა. არ დაგიმალავთ და, სწორედ მუზეუმის პირველობამ გადამაწყვეტინა კონკრეტულად მასზე შემეჩერებინა ჩემი და თქვენი ყურადღებაც.

ქართველები პატარა ერი ვართ, მაგრამ უხვი და ფასდაუდებელი კულტურული საგანძური, რომ გაგვაჩნია, ეს ყველამ კარგად ვიცით. აბა, დავფიქრდეთ, თბილისში სხვადასხვა თემატიკის მუზეუმებზე რომ აღარაფერი ვთქვათ (ეროვნული მუზეუმი, რომელიც აერთიანებს - ისტორიის, ხელოვნების და სხვა მუზეუმებს) საქართველოს თითქმის ყველა კუთხეს, თავისი მუზეუმი აქვს (სიღნაღის, გურჯაანის, ვანის, დმანისის, ახალციხის, სვანეთის ხელნაწერების მუზეუმი და სხვა, რომელნიც ასევე ეროვნული მუზეუმის შემადგენლობაშია). ამით კი, მნახველს უსიტყვოდ ესაუბრება თავის კულტურულ მემკვიდრეობასა თუ წარსულსა და მომავალზე.

გამოგიტყდებით, ნანახი არ მაქვს, მაგრამ, მსმენია, რომ მაგალითად, სვანეთის მუზეუმში ინახება ისეთი უნიკალური ნივთები, როგორიცაა ჭედური ხელოვნების სხვა და სხვა ნიმუშები, ადიშის ოთხთავი და მათი ნახვის სურვილი დიდია.

გასული წლის ზაფხული იყო. ივლისი. ცხელოდა. ჩემმა მეუღლემ კუს ტბისკენ გასეირნება შემომთავაზა „დროებით, მაინც მოვცილდეთ აქაურ სიცხის ბუღსო“. დავთანხმდი.

იმ დღეს იქ აღარ ავსულვართ. კუს ტბამდე არ მისულებმა მარცხნივ გადავუხვიეთ და პატარა საქართველოში სასეირნოდ გავეშურეთ. ბავშვობის შემდეგ აქ არ ვიყავი ნამყოფი და ჩემი ყველა ემოცია სულ ახალი და გულწრფელი იყო. ვიწრო ასფალტის გზა მიგვიძღვებოდა 50 ჰექტარში მოქცეული საქართველოს თითქმის ყველა კუთხისთვის დამახასიათებელ სახლებისკენ და იქაური ხუროთმოძღვრებისა და ყოფის შესახებ, უსიტყვოდ გველაპარაკებოდა.

სამცხე-ჯავახეთი, გურია, სამეგრელო, იმერეთი, რაჭა- ლეჩხუმი, აფხაზეთი, აჭარა, სვანეთი, ქართლი, კახეთი - ამ კუთხეებისთვის დამახასიათებელი სახლების, პატარა და კოხტა ეზოებში შესვლისას, სურვილიც კი გამიჩნდა ჩვენებურად, ძველებურად დამეძახა - მასპინძელოოო!... და სახლიდან მკლავებაკაპიწებული დიასახლისი გამომგებებოდა. სახლები მოწყენილად იმზირებოდნენ.

მახსოვს, გურული ოდა-სახლის აივანზე რომ ავედი ფიცრების ჭრიალმა შემაშინა, არ ჩატყდეს-მეთქი. შემდეგ გავიგე, რომ მუზეუმში არსებული, დაახლოებით 70 ექსპონატ-ნაგებობიდან მეტ-ნაკლებად ყველა სარესტავრაციო იყო. ამჟამად, საქართველოს ეროვნული მუზეუმისა და იუნესკოს პროექტის ფარგლებში აიკომოსი, თურმე ხუთი ექსპონატის რესტავრაციას ახორციელებს. აგრეთვე, დასასრულს უახლოვდება აფხაზური სახლის რესტავრაცია, რაც ნორვეგიელი პარტნიორების მხარდაჭერითა და იუნესკოს და აიკომოსის ექსპერტებთან კონსულტაციით, ეროვნული მუზეუმის სპეციალისტების მიერ კეთდება. მუშაობა მიმდინარეობს ოთხ ახალ სარესტავრაციო პროექტზე (გურიის სამზად სახლზე, მირვეთის სახლზე აჭარიდან, გორაბერიჟოულის სახლზე გურიიდან). ისევ ნორვეგიელი პარტნიორების დახმარებით შეიქმნა ხის მასალის ბანკი და აშენდა სპეციალური საშრობი, სადაც მასალა ინახება. მათივე მხარდაჭერით და საერთაშორისო ექსპერტებთან თანამშრომლობით შემუშავდა ექსპონატ-ნაგებობების გადაუდებელი რეაბილიტაციის პროგრამა, რომელიც ამჟამად ხორციელდება. აგრეთვე, დასრულებულია სადურგლო და სარესტავრაციო სახელოსნოების მშენებლობაც.

ისიც მახსოვს, რომ ჩვენნაირად დაინტერესებული ადამიანები კანტი-კუნტად დაიარებოდნენ მუზეუმის მთა-გორიან გზებზე. რატომ ასე ცოტა-მეთქი გავიფიქრე და გადავწყიტე, რომ ამ პატარა სავანის პრობლემები გამეგო და, როგორც ერთხელ, ყველასათვის საყვარელმა მსახიობმა გივი ბერიკაშვილმა ბრძანა, ჩემს წყაროსთან, ანუ თქვენთვის გამეზიარებინა.

მუზეუმის ადმინისტრაციულ მენეჯერს, დავით ჟვანიას თებერვლის ცივ დღეს მივაკითხე. დღის 2 საათზე შეხვედრაზე შევთანხმდით. ჟურნალისტური პუნქტუალობით, 5 წუთით ადრე დავუკაკუნე, ასევე ხით ნაგები სახლის, ძველ, სავარაუდოდ წიფლის ხისგან გაკეთებულ კარზე. „ჩვენ ორზე შევთანხმდით, ხომ? - იყო მომენტალური კითხვა, როგორც კი, ბატონი დავითი ვიკითხე. დიახ - ვუპასუხე. მე ვარ, დავითი, მაშინ 5 წუთი კიდევ მაქვს დრო“ - სხარტად მიპასუხა ახალგაზრდა კაცმა.

კარები ცივად გამოვიხურე და ფიქრით შეპყრობილი, რომ ახი იყო ჩემზე, ხუთი წუთი კიდევ მომეცადა, იქვე აივანზე მიმაგრებულ გაყინულ ფიცრულ სკამზე ჩამოვჯექი და ჩემი განწყობის მიუხედავად, ბატონ დავითს დროის მენეჯმენტის შეგრძნება მაშინვე დავუფასე.

ბატონი დავითის ძველებური ავეჯით მოწყობილ ოთახში, ზუსტად 2 საათზე ვიყავი და შესვლისთანავე, ოთახშიც ციოდა. „დღეს რასაც ხედავთ მუზეუმის ტერიტორიაზე თანამშრომლების დიდი მონდომებით შემოინახა და გადმოდვეცა. აქაური თანამშრომლები რა პირობებშიც მუშაობდნენ უშუქობაში და უგაზობაში. ომების და უკანონობის წლებში მე მიმაჩნია, რომ გმირობა აქვთ მისაღები“, - მითხრა მუზეუმის ხელმძღვანელმა.

საქართველო მშვენიერია, ისევე როგორც კუს ტბის ასახვევში ქართული ეთნოგრაფიული სკოლის ფუძემდებლის - გიორგი ჩიტაიას სახელობის, პატარა საქართველო, „მუზეუმი ღია ცის ქვეშ“, მაგრამ მიხედვა და პატრონობა ყველაფერს უნდა. როგორც, მუზეუმის ტექნიკურმა მენეჯერმა გია თოდუამ მითხრა: „ ყველას უნდა შესტკიოდეს გული ეროვნულ საგანძურზე. პატარა საქართველოს მოვლით უნდა ვისწავლით დიდი საქართველოს მოვლა., მაგრამ ასე არ არის. წითელზე მანქანა, რომ გაივლის, ყველა წუხს, მოძრაობა რატომ დაარღვიაო? ასეა აქაც. ვისაც უნარი შესწევს, რომ იფიქროს სხვაზე, მხოლოდ იმას შესტკივა გული“. და გამიმხილა, რომ საჭიროების შემთხვევაში, თანამშრომლებს, ზოგჯერ სახლებიდანაც მოაქვთ საჭირო ნივთები.

ეთნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ 43 წელია რაც არსებობს, როგორც ბატონმა დავითმა მითხრა, მისი მშენებლობა საბჭოთა პერიოდში ათი წელი მიმდინარეობდა და მუზეუმი, რეალურად, 1976 წელს გაიხსნა. მისივე თქმით, აკადემიკოსი გიორგი ჩიტაია თურმე, თვითონვე იღებდა მშენებლობაში მონაწილეობას. „ეს მუზეუმი, საერთოდ რომ არ არსებობდეს, გიორგი ჩიტაიას, მაინც დიდი დამსახურება ექნებოდა ქართული ეთნოგრაფიის განვითარებაში. ის არის ქართული ეთნოგრაფიის ფუძემდებელი...

დავით ჟვანია, პროფესიით არქეოლოგია და მუზეუმს უკვე, 2 წელიწადზე მეტია, რაც ხელმძღვანელობს. მას ხმაურიანი, გაცოცხლებული მუზეუმის ხილვა უნდა.

მუზეუმი ღია ცის ქვეშ, საქართველოს მატერიალური და სულიერი მემკვიდრეობის ძეგლთა საცავის გარდა, საგანმანათლებლო-სამეცნიერო დაწესებულებაც არის. ბავშვებთან ერთად ყველა დაინტერესებულ პირს შეუძლია გაეცნოს სხვადასხვა ქართულ ტრადიციულ საქმიანობებს. მუზეუმში არსებობს სამეთუნეო ქურა, სადაც ხდება კერამიკის წარმოება ასევე, სამჭედლო. რაც ყველაზე საიტერესო აღმოჩნდა, მუშაობის პროცესში ყველას შეუძლია მონაწილეობის მიღება. „ეს არის მუზეუმი, რომელსაც შეუძლია ფართო წარმოდგენა შეუქმნას ადამიანს ჩვენი ხალხის ყოფისა და ცხოვრების შესახებ. ეს არის ის კერა, სადაც ჩვენ შვილებს შეგვიძლია ვაჩვენოთ რით მოგვქონდა თავი საუკუნეების მანძილზე“, მითხრა ეროვნული მუზეუმის თანამშრომელმა, ეთნოგრაფმა ელდარ ნადირაძემ.

მნიშვნელობის მიუხედავად, მუზეუმს დღეს სერიოზული პრობლემები აქვს. „ძალიან მინდა, სიცოცხლე დუღდეს. საგანმანათლებლო ცენტრი სრული დატვირთვით მუშაობდეს. მუზეუმში დამთვარიელებელი, რომ მოდიოდეს, ამისთვის, თავად მუზეუმმავე უნდა იზრუნოს. ჩვენ კი, ინფრასტრუქტურული პრობლემები ჯერ კიდევ ვერ გადავჭერით“,- აღნიშნა ბატონმა დავითმა. თურმე ჰოლანდიელი პარტნიორების მხარდაჭერით წყლის ჭაბურღილი უკვე გაკეთებულია და ნორვეგიელი პარტნიორების მხარდაჭერით მალე განხორციელდება წყალგაყვანილობის პროექტი, რომელიც უკვე მომზადებულია. შესაძლოა, ამ საქმეში თბილისის მერიაც ჩაერთოს. ბუნებრივია, დავინტერესდი, თუ როდისთვის იგეგმებოდა სამუშაოების დაწყება, „დაძრულია ეს საქმე“,- იყო პასუხი.

გამომდინარე იქიდან, რომ ეთნოგრაფიული მუზეუმი სახელმწიფო დაწესებულებაა, ბუნებრივია, მას სახელმწიფო ინახავს. ხოლო იქ, სადაც მის დაფინანსებას ვერ წვდება, მუზეუმს დონორი ორგანიზაციები ეხმარებიან.

თბილისის მერიის დახმარებით 2008 წელს დასუფთავდა მუზეუმის ტერიტორია. „მცენარეების შარშანდელი ფიტოსანიტარული (მცენარეთა ჯანმრთელობის მდგომარეობა) მდგომარეობით კმაყოფილი ვარ. მერიის შესაბამისი სამსახური რომ არ დაგვხმარებოდა, ძალიან ცუდი სიტუაცია იყო. ასევე, მერია გვეხმარებოდა ერთჯერადი ღონისძიებების მოწყობაშიც. მაგალითად შარშან მათი და სხვათა მხარდაჭერით მოვაწყვეთ თუშეთის და გაზაფხულის დღეები“, - მითხრა ბატონმა დავითმა.

რაც შეეხება რესტავრაციას, მუზეუმს ნორვეგიელი პარტნიორები „მაიჰაუგენის“ მუზეუმიდან ეხმარებიან. მათი ფინანსური მხარდაჭერით, მუზეუმის ტერიტორიაზე ჩატარდა არაერთი გადაუდებელი სარესტავრაციო სამუშაო. მაგალითად, აფხაზეთის სახლის.

„სარესტავრაციო სამუშაოები ყოველდღიური საქმეა და დაკავშირებულია დიდ ხარჯებთან“,- მითხრა ბატონმა დავითმა.

არსებული პრობლემების მიუხედავად, მუზეუმის ხელმძღვანელობა შესაშური მონდომებით განაგრძობს მის სრულყოფასა და დამთვალიერებლის მოზიდვაზე ზრუნვას. მართალია, ბატონი დავითი მუზეუმში განსაკუთრებულ მნახველთა რაოდენობას არ ელის, რასაც მსოფლიო ტენდენციით ხსნის, მაგრამ გახალისებული მუზეუმი უნდა. „გლობალურია, ის პრობლემა, რომ მსოფლიოში მუზეუმებში ხალხი ნაკლებად დადის“,- მითხრა მან.

ეკონომიკური კრიზისი მუზეუმის განვითარებასაც შეეხო. აგვისტოს მოვლენებმა მუშაობის ტემპი შეასუსტა, თუმცა მუშაობა გრძელდება. მას, თითქმის დამთავრებული აქვს პროექტი, რომლის მიხედვითაც, მუზეუმს უნდა ჰქონდეს ახალი შემოსასვლელი, დღემდე მუზეუმში არ არსებული საექსპოზიციო კუთხე, სადაც მოეწყობა სხვა და სხვა გამოფენები. ასევე, საინტერპრეტაციო კუთხე, რომლის საშუალებითაც მუზეუმის დამთვარიელებელი მარტივად გაერკვევა, მუზეუმის ტერიტორიაზე როგორ და საით გადაადგილდეს. მუზეუმს ასევე, ექნება სუვენირების მაღაზია და კაფეც. როგორც, ბატონმა დავითმა მითხრა, კრიზისი, რომ არ დამთხვეოდა, ეს პროექტი განხორციელებას უკვე დაიწყებდა.

არანაკლებ მნიშვნელოვანია ის პროექტი, რომელიც ნორვეგიის მუზეუმის „მაიჰაუგენის“ ფარგლებში გაკეთდება. ეს არის ხელოსნობის განვითარების პროგრამა, რომელიც პირდაპირ კავშირშია მუზეუმის საგანმანათლებლო ფუნქციასთან. ამ პროგრამის საშუალებით მოხდება ტრადიციული ტექნოლოგიების შენახვა. როგორც მუზეუმის ხელმძღვანელმა მითხრა, პროგრამის საშუალებით, რომელშიც გაზაფხილზე შვედი პარტნიორები ჩაერთვებიან მნახველს საშუალება ექნება, თვითონ მიიღოს კონკრეტულ საქმიანობაში მონაწილეობა. „მაგალითად, დამთვალიერებელს საშუალება უნდა მივცეთ, რომ თვითონ იხილოს, როგორ იტკეპნება ბანი“,- მითხრა ბატონმა დავითმა.

მუზეუმი უახლოეს მომავალში დამთვალიერებელს ქართული ბაღის ხილვასაც პირდება. ეს პროექტი მუზეუმის შესაძლებლობის ფარგლებში ხორციელდება. ესთეტურ სიამოვნებასთან ერთად ბაღი საგანმანათლებლო ფუნქციასაც შეითავსებს. როგორც ბატონმა დავითმა მითხრა, ბაღი თემატურად იქნება დაყოფილი - სამკურნალო, საღებ-დასაფერ ფლორის და სხვა უბნებად, სადაც წარმოდგენილი იქნება ყვავილთა მრავალფეროვნება. „ხომ, გსმენიათ ჰოლანდიური ბაღის, ფრანგული ბაღის ფენომენის შესახებ? ჩვენს მუზეუმში ქართული ბაღ-წალკოტი გვინდა გავაშენოთ“.

საინტერესო სიახლე იყო ის ფაქტი, რომ, ნორვეგიელების მხარდაჭერით მუზეუმის ტერიტორიაზე აშენდება ძველი თბილისისთვის დამახასიათებელი ქულბაქები (სახელოსნო-მაღაზიები), სადაც მოხდება ტრადიციული პროდუქციის წარმოება და პროექტის მიხედვით, ეს ნივთები სუვენირების მაღაზიაში გაიყიდება. „წითელი წკაპუნები, ხომ გახსოვს, სადაც იყიდებოდა?“ მკითხა ბატონმა დავითმა. კი, ნამდვილად მახსოვს და ალბათ, ბევრისთვის ბავშვობის ოცნების ასრულებაც კი იქნება ძველ თბილისურ სახელოსნოში წითელი წკაპუნების მოზომვა. როგორც ბატონმა დავითმა მოთხრა, პროექტს დონორიც ჰყავს და მასთან კრიზისიც არაფერ შუაშია.

მისი ოთახიდან 3-სთვის გამოვედი. სიცივეს დიდად აღარ შევუწუხებივარ. ერთი წამით თვალი მუზეუმის ტერიტორიას გადავავლე და ბატონი დავითის მოყოლილი, ჩენს წარმოსახვაში გავაცოცხლე. ძალიან მიმზიდველი იყო. არადა, ერთი შეხედვით, მუზეუმი ისევ მოწყენილად გამოიყურებოდა.

ქეთევან აფციაური

პოეტი - რობერტ მესხი ასაკი - 35

პროფესია - პოეტი. ალბათ იტყვით, არ არსებობს ასეთი პროფესია, პოეტების და პოეზიის ქვეყანაში ამ სიტყვას ყველა ვერ ირგებს, იწერება ბევრი, მაგრამ დროს ვერ უძლებს და წლებთან ერთად იკარგება, ასეც არის და ასეც უნდა იყოს, გაფრენილ ქარაშოტს ვერ დაედევნები თუ სულში ნაკვალევი არ დატოვა... ლექსს მკითხველამდე განცდა, ემოცია, იდუმალება, შეუცნობი გრძნობები, სიხარული, ტკივილი, სევდა, სულის იდუმალი ჩურჩული მოაქვს, ღამის სიჩუმეში ზღვის ტალღების ხმაურის მაგვარი გრძნობები გეხლება გულში, გრძნობ, რომ სწორედ იგივეს განიცდი რაც ამ სტროფებშია დატეული, შენი სულის საიდუმლო შეუტყვია თითქოს პოეტს... ასე ფიქრობთ თქვენც? - თავად პოეტსაც ვკითხოთ:

განცდა: გულის ნიჟარიდან მოდის...

გრძნობები: მძაფრი და ზღვის წყალივით მლაშე

გულწრფელობა: მჭირს ასეთი „სენიც”...

პოეზია: მუზის პასეანსივითაა

ნიჟარები: მძივებივით ავისხი ყელზე

ახალგაზრდა პოეტი: დარჩა ზღვისპირა ქალაქში

დაბრუნება: იმედია, იმედი არ დამასწრებს გარდაცვალებას.

სურვილი: მინდა დედის საფლავთან მდგარი მაგნოლია ქვიშიან ნაპირზე გადავრგო.

თითქოს ყველაფერი მეორდება და სამყარო ერთი უსაშველო წრებრუნვაა, ეგ გრძნობებიც არ იცვლება, მაგრამ არ ხუნდება... პოეზია სარკეა სულისა, უბრალოდ, უნდა შეძლო შენი გულის ფეთქვამდე მიყვანა და შეგრძნობა... გულწრფელია პოეტი მკითხველთანაც და საკუთარ თავთანაც და ეს იმდენად გულში ჩამწვდომია, რომ არ შეიძლება მისი ლექსების ზედაპირულად და გულგრილად კითხვა.

რობერტ მესხის პოეზია ამაყად ჩადგება ოცდამეერთე საუკუნის ქართველი პოეტების შემოქმედების მწკრივში და „პრემიერი''-ს მკითხველიც არაერთხელ დარწმუნდება ამაში.

ლელა მირცხულავა

№№№

ილუზიაა მოვა აპრილი
ღვინით გამივსებს თიხის ფიალებს,
და შუქურასთან, პონტოს ნაპირას,
ზღვისფერ ენძელებს ააწკრიალებს.
ამჟამად მხოლოდ შენზე მინდობილს
დამიკრავს ქარი შეშლილ ბეთხოვენს,
გამოვეთხოვე უამინდობას,
დამღლელ ლოდინსაც გამოვეთხოვე...
თანდათან ვატან ღრუბლის ოხშივარს
ყველა ტკივილს და ყველა მეტასტაზს,
შენ შედი ახლა ისლის ქოხში და
მე გავფრინდები მაღლა დედასთან...

მეწამულ ქარვად

ძლივს გაქრა ალი...
დაჩეხილი ჩვენი ფიჭვები
არ ანათებენ,
შედედებული სისხლის მსგავსად
გადმოსდით ცრემლი.
ორივე თვალით შევეყინე მერქნის რელიეფს...
დიდი ხნის მერე
იპოვნიან ბიოლოგები
იშვიათ ქარვას, იშვიათი მინარევებით-
შენ რომ მაჩუქე
იმ ლექსებით,
გულის ჯიბეში.

სიყვარულის ინექცია

ტალღა უნდა იყოს
სწრაფი
და მჩქეფარე,
სიცოცხლესავით,
- ან პირიქით...

სიცოცხლე უნდა იყოს
ლაღი,
მენთოლიანი,
მაჭარივით,-
ანდა პირიქით...

მაჭარი უნდა იყოს
ცელქი,
მათრობელა,
მაისის წვიმასავით,
- ანდა პირიქით...

წვიმა უნდა იყოს
მირაჟი,
გამჭვირვალე,
ბროლივით,
- ანდა პირიქით...

ბროლი უნდა იყოს
თხელი,
გათოშილი,
თითქმის სიკვდილივით,
- ანდა პირიქით...

სიკვდილი უნდა იყოს
მლაშე,
უცაბედი,
ცუდი სიზმარივით,
- ანდა პირიქით...

სიზმარი უნდა იყოს
ბურუსი,
აუხსნელი,
ქალივით,
- ანდა პირიქით...

ქალი უნდა იყოს
ლამაზი,
მზისფერი,
ყვავილივით,
- ანდა პირიქით...

ყვავილი უნდა იყოს
გაშლილი,
ანუ ღია,
გულივით,
- ანდა პირიქით...

შეიყვანეთ სიყვარულის ინექცია?..
-დიახ,ახლახან...
-გაიმეორეთ!

ეკლესიები

ყოველი მხრიდან გაანათეთ ეკლესიები
დიდი და მძლავრი პროჟექტორებით,
რომ მტკვარში,
როგორც საქართველოს იორდანეში,
მთელი თბილისი აირეკლოს
ლურჯი მონასტრით,
ძველი მეტეხით,
ქაშუეთით
და ანჩისხატით...
ყველა ქართველი აირეკლოს,-
სულში მზით და ხელში სანთლებით.

უძილობის სეზონი

შენ რომ დასახლდი
ის კუნძული
სინამდვილეში ცისფერი ვეშაპის ზურგია
ქოლგით და წვიმიანი მარტოობით,
რომლითაც გაძრცვული ტყეები
ზამთრის დეფილეზე გამოდიან.

ახლა უძილობის სეზონია...
ცივა
და ლექსებში გათოშილი მეთოვლიები სახლდებიან.
ოდესღაც პონტ-მარის ხიდზე
კელაპტრებით ხელში
მე და შენ ერთმანეთი გვიყვარდა.

მას შემდეგ ფოფოდიების საღამოზე დავდივარ,
ჩალის ცხენების დოღზე,
ინტერნეტ-სივრცეში ნერვიულ კურსორს დავაცეცებ,
შენს გვერდებს ვპოულობ,
თოვლის ზეწარივით ცარიელს...

მისი ადრეული მოთხრობები ზღვისპირა ქალაქში დარჩა. იმ მოთხრობებში არ წიოდნენ ტყვიები, არ ფეთქდებოდნენ ყუმბარები, არ ითხრებოდა სანგრები... თბილისში დაწერილ ნაწარმოებებში ალმოდებული ქალაქი აირეკლა, ნაცნობ-მეგობრების, მეზობლების, ქალაქის კოლორიტების სახეები გაცოცხლდა. „კოლორიტები” - სწორედ ასე ერქვა ახალგაზრდა სოხუმელი მწერლის გელა ჩქვანავას მოთხრობათა პირველ კრებულს, რომელიც 2004 წელს გამომცემლობა „დიოგენეში” დაისტამბა.

თუმცა მანამდე იყო პირველი და დღეს უკვე საკმაოდ პრესტიჟული ლიტერატურული კონკურსი „პენ-მარათონი”, რომელშიც სოხუმელმა მწერალმა გაიმარჯვა... ამ გამარჯვებას საყოველთაო აღიარება მოჰყვა. მისი სითბოთი და სიყვარულით გაჯერებული მოთხრობები რუსულ ენაზე ითარგმნა. შედეგად ისინი წაიკითხეს აფხაზეთში, ასევე მოსკოვში, სანკტ-პეტერბურგსა და რუსეთის სხვა ქალაქებში. რუსეთის პრესტიჟულმა ლიტერატურულმა ჟურნალმა „Дружба народов” (№4, 2007) სრულად გამოაქვეყნა გელა ჩქვანავას რომანი „ტორეადორები”, რომელიც თბილისში 2005 წელს გამოიცა და რისთვისაც ავტორს კიდევ ერთი ლიტერატურული პრემია - „საბა” მიეკუთვნა.

ჩვენი საუბარი ოჯახურ გარემოში, სოხუმში გამოცემული დასურათებული ალბომის - „აფხაზეთის” და აკვარეუმში გაყურსული ნიჟარების ფონზე წარიმართა, ამდენად ლოგიკური იყო ჩემ მიერ დასმული პირველი (თითქოს ბანალური) კითხვა - „საიდან მოდიხართ?”

- მოვდივარ სიტყვიდან, როგორც ყველა და ყველაფერი. სიტყვა საუკეთესოა იმათ შორის, რაც კი ადამიანს გამოუგონია. ვიტყოდი, რომ მისი შექმნით ადამიანმა საკუთარ თავსაც კი აჯობა. იქნებ, იმ სიტყვებიდანაც მოვდივარ, რომლითაც მამაჩემმა დედაჩემს აუხსნა პირველად სიყვარული. ასე მგონია, მე ჩემს თავში ორივე მშობელს დავატარებ და ამით ბედნიერი ვარ. პოეტი რომ ვიყო, ყველაფერ ამაზე ლექსს დავწერდი.

- როდის დაინტერესდით ლიტერატურით და რა პერიოდს განეკუთვნება თქვენი პირველი ნაწერები?

- ერთხელ, ბაბუაჩემის ბიძაშვილი, ბაგრატ ჩქვანავა თავისებური ინტერპრეტაციით მომიყვა ბიბლიურ ლეგენდას იმის შესახებ, თუ რატომ აქვს მერცხალს კუდი „ჩაჭრილი”. მაშინ ჯერ კიდევ წერა-კითხვა არ ვიცოდი, მაგრამ რატომღაც გამიჩნდა სურვილი ამაზე დამეწერა. საინტერესო პერსონაჟად მეჩვენა გველი, რომელმაც სიკეთე კი ქნა (გახვრეტილი ნოეს კიდობანი თავისი კუდით ამოქოლა და ამით ყველანი გადაარჩინა), მაგრამ ამ ქველმა საქციელმა თვითონვე გააკვირვა და მერცხალს, რომელიც მის გარშემო მადლიერების გამოსახატავად და გასამხნევებლად დაფრინავდა, საკბენად პირი წაატანა (კუდზე მოუხვდა, „ჩაუჭრა” და თვითონაც „ჩაიჭრა” ამით). ადამიანებიც ხომ ეგეთები ვართ, ხშირად „ვიჭრებით” ხოლმე.

ჩემი პირველი მოთხრობა (თუ არ ვცდები, რვა წლის ვიყავი) კი საფოსტო ყუთზე იყო, რომელიც ჩვენი ეზოს ჭიშკარზე ეკიდა სოხუმში და რომელშიც ფოსტალიონი ყოველ დილით გაზეთებს ყრიდა, ყუთის სახურავს კი ხმამაღლა დაახეთქებდა, რომ პრესის მოსვლა გაგვეგო. იმ გაზეთების სუნი ახლაც მახსოვს. ისიც მახსოვს, როგორ მინდოდა, ჩემთვის ფოსტალიონს წერილი მოეტანა. მაგრამ როგორ მომიტანდა, როცა არავინ მწერდა. იქიდან მოყოლებული დღესაც სულ წერილების მოლოდინში ვარ, მიუხედვად იმისა, რომ მათი წერა ჭირის დღესავით მეზარება.

- თქვენს მოთხრობებში მოქმედება (სიუჟეტი) ვითარდება ქალაქში, რომელსაც დღეს ჩვენთვის, ჩვენი თაობისთვის (და არა მარტო ჩვენი თაობისთვის) “მოგონებების ქალაქი” ჰქვია. რა არის თქვენთვის სოხუმი?

- მე ახლაც სოხუმში ვარ.

ჩვენ (ორივე მხარემ) ჩვენს ქალაქს ვუღალატეთ, ომი შევბედეთ, სისხლით მოვურწყეთ ქუჩები ქალაქს და მან ეს არ გვაპატია. ისე ვუყვარდით, რომ არ გვაპატია, როგორც ქალი არ აპატიებს ღალატს მამაკაცს, რომელიც თავზე მეტადაც უყვარს.

როგორ შეიძლება ომი დაუწყო საკუთარ ქალაქს. როგორ შეიძლება სასიკვდილოდ გაიმეტო შენი თანაქალაქელი, რომელიც შენი ნაწილია - შენი ქალაქის, შენი ბავშვობის; დენიკინი თურმე თავის თავდადებულ ოფიცრებსა და ჯარისკაცებს გმირობას არ ანიჭებდა - ის, ვინც თავისი ჯურის ხალხს ხოცავს არ შეიძლება გმირი იყოსო. ჩემთვის სოხუმი ყველაზე გულწრფელი და ყველაზე ამაყი ქალაქია. ჩვენზე ნაწყენი ქალაქი, რომელსაც ვესიზმრებით, ჩვენზე ფიქრობს და ჩვენზე წუხს. სოხუმელებიც ხომ სხვანაირები ვართ. ეს იმიტომ, რომ ქალაქი „გვყავდა” სხვანაირი. ადამიანისთვის მის ქალაქს მამის ოდნავ ნაღვლიანი თვალები აქვს და დედის ბედნიერი ღიმილი. სოხუმის წითელსახურავიანი ტაქსები მესიზმრება ხშირად და კიდევ ნახევარლიტრიან მინის ქილებში ჩადებული მანეთიანები. სოხუმში ხომ ბუნებრივი აირი არ იყო, ჰოდა, გაზის ბალონებს მანქანებით არიგებდნენ. თუ სახლში არ იყვნენ, ჩვენი ქუჩელები გაზის ცარიელ ბალონებს ჭიშკრის გარეთ დადგამდნენ, გაზის ბალონების ჩამომრიგებლისთვის კი ფეხის ქირას, მანეთიანს, ან ხურდა ფულს ბალონზე დადებულ პლასტმასის თავსახურავიან მინის ქილაში ჩადებდნენ, რომ ვინიცობაა, წვიმა წამოსულიყო, არ დასველებულიყო. არ მაგონდება თუნდაც ერთი შემთხვევა, რომ ის ფული ვინმეს აეწაპნოს. და ასეთი რამ ნამდვილად ხდებოდა და სულ რაღაც ოცდაათი წლის წინათ.

ადამიანი გაიზარდაო, უფრო კეთილი გახდაო... არა მგონია, ყოველ შემთხვევაში ოცდაათი წლის წინათ გზაზე დადებულ ფულს არ იღებდა.

- თითქმის ყოველთვის მარინისტის ფუნჯის ფერებში ცოცხლდება და იხატება ზღვა თქვენს ნაწერებში. სად იწყება იგი და სად მთავრდება? რა მოაქვს, როცა მოდის და რას ტოვებს?

- ზღვა მონანიე კაცობრიობის ცრემლებია. ამიტომაც არის ის სინანულის ცრემლებივით ამაღლებული და საოცარი. ზღვა კეთილი ფერიაა. როგორც ქარი ძერწავს ღრუბლებიდან ათასგვარ ფიგურებს, ისე ათასგვარი განწყობის ტალღებს ქმნის ზღვაც. ზოგიერთი ტალღა ბალერინასავით ფეხის წვერებზე შემდგარი ცეკვავს, ზოგიერთი „კლასიკობანას” მოთამაშე ბავშვივით ასკინკილათი მოხტის, ზოგიც ბებრული სიდინჯით მოირწევა, ან ლამაზი ქალივით მოგოგმანებს, მოკეკლუცობს, დელფინივით მოკუნტრუშებს, ვეშაპივით მძიმედ მოდის. ნაპირთან შეხებისას ყველა მათგანი სხვადასხვა ხმას გამოსცემს. ცისარტყელას შვიდი ფერი აქვს, ზღვას ცხრა ტალღა. ცისარტყელას შვიდი ფერიდან, მათი ერთმანეთთან შერევით, მხატვარს უამრავი სხვა ფერისა და ტონალობის მიღება შეუძლია. ზღვა კი იმ ცხრა ტალღიდან თვითონვე ქმნის უამრავ „ტონალობას” და ამ საქმეში ფანტაზიის უნარი არ ღალატობს. ზღვა ტალღებს კი არ აგორებს კამათლებივით და არც ნაპირს ლოკავს, უბრალოდ შენკენ მოდის, ყოველთვის, ყოველ წამს. როცა მისგან შორსა ხარ და მერე უბრუნდები, ხვდები, რომ შენ კი არ მიხვედი მასთან, ის მოვიდა შენთან - მოაღწია როგორც იქნა. მან კი არ აგილოკა ფეხები ლეკვივით, ეს შენ ემთხვიე მას. ჰოდა, მერე სულ ცდილობ, ბევრი არ ადევნინო, სულ მასთან იყო, ფიქრით, გონებით...

ხშირად უნდა დარჩე მასთან მარტო, ისევე, როგორც საკუთარ თავთან, რათა უკეთ გაიგო, ვინ ხარ შენ. ზღვა წვიმასავითაა - მისი შრიალის ენა საერთაშორისოა. ზღვა სასწაულია, იმიტომ რომ კეთილსა და ბოროტ კაცსაც ერთნაირად ამშვიდებს, ერთნაირად ეფერება, ერთნაირად „უგორებს კოჭებს”, მისი სუნთქვა მათ სუნთქვად იქცევა. ზღვა სუნთქვას გასწავლის, ღრმას. ის, ვისაც ზღვა უყვარს, ზღვასავით სუნთქავს, ჰაერის „დაგემოვნებით”, სიცოცხლის წყურვილით. ის, ვისაც ზღვა უყვარს, არ შეიძელება ბოროტი იყოს.

ჩეხოვი ერთგან იგონებს, ჩემთვის უცნობი ბავშვის ნაწერი გენიალური ფრაზით იწყებოდაო; ეს ფრაზა იყო „море смеялось”. ტრივიალურად გაიჟღერებს, მაგრამ მაინც ვიტყვი, ზღვა ყველაზე საინტერესო წიგნია.

- მწერალი, ნამდვილი მწერალი, ვერასოდეს წყდება თავის თავის ფესვებს, თავის ოდაბადეს, რომრლიც მისთვის სამყაროს აღქმის, მთელი თვალსაწიერის ქვაკუთხედია. თბილისში მოპოვებული წარმატება მოთხრობა „თუნთიამ” და კრებულმა „კოლორიტებმა” განაპირობა. რა იყო ამ აღიარების გასაღები? როგორ ფიქრობთ, რა კრიტერიუმებს (თუკი ასეთი რამ საერთოდ არსებობს) უნდა აკმაყოფილებდეს თანამედროვე მწერალი?

- აღიარება, მე ვფიქრობ, ჩემი მოთხრობების „გულწრფელობამ” განაპირობა, თუ შეიძლება ასე ითქვას. მაშინ ამას ვერ ვაცნობიერებდი, ახლა კი ვხვდები რა მოსწონს მკითხველს პირველ რიგში პროზაიკოსში: ის, რომ ავტორს უარყოფითი გმირები გულწრფელად ეცოდება, უთანაგრძნობს მას და უყვარს კიდეც ისინი. არ შეიძლება შენს გმირს დასცინო. უნდა ესაუბრო, როგორც თანაბარი თანაბარს. არ შეიძლება ავტორი თავის გმირებზე ბევრად უფრო ჭკვიანი იყოს, ეს მისთვის კატასტროფა იქნება. არ არსებობს ბუნებაში აბსოლუტურად ბოროტი და აბსოლუტურად კეთილი კაცი. ეს ხომ მარტივი ჭეშმარიტებაა. ჰოდა, ამ ჭეშმარიტებით უნდა იხელმძღვანელო. თუ მწერალს საკუთარი თავი ყველაზე უკეთესი გონია, ეს იმას ნიშნავს, რომ მასში შემოქმედმა კვდომა დაიწყო.

- როგორ შეაფასებთ თანამედროვე ქართულ ლიტერატურას? რომელ ავტორებს გამოარჩევდით მასში?

- გასაოცრად ნიჭიერი თაობა მოდის და ჩვენ ნამდვილად შეგვიძლია ამით ვიამაყოთ. ბევრს მუშაობენ საკუთარ თავზე, ბევრს კითხულობენ. სიახლის სურვილი არ ასვენებთ და ეს ძალიან კარგია. მანერულებიც არიან, მაგრამ ეს გადაუვლით ასაკთან ერთად. ეტყობათ, რომ განთავისუფლდებიან ამ სენისაგან. უბრალოებასა და გულწრფელობაშია ჭეშმარიტება. უბრალოებასა და გულწრფელობაშია ახალი ფორმაცა და ნოვაციაც. იმასაც კი ვფიქრობ, ჭკვიანი კაცი, ვისაც ეს ხელეწიფება, ჩვენი ნიჭიერი ახალგაზრდების შემოქმედების „ექსპორტს“ მოახდენდა, უცხოეთს გააცნობდა (ნამდვილად, რომ არ შევრცხვებოდით) და ამით არა მარტო ლიტერატურის, ქვეყნის ისტორიაშიც ჩაეწერებოდა.

თანამედროვე ავტორებიდან ძალიან ბევრნი არიან ისეთები, ვისაც სიამოცნებით ვკითხულონ, ვისგანაც ვსწავლობ: ბესო ხვედელიძე, პაატა ბერიკაშვილი, არჩილ ქიქოძე და სხვები. სამწუხაროდ ინგლისური არ ვიცი. ვკითხულობ რუსულ თანამედროვე პროზას. რუსები, ჩემის აზრით, უფრო შრომისმოყვარეები არიან. ახალგაზრდები ცდილობენ (და გამოსდით კიდეც), საკუთარი სტილი შეიმუშაონ. განსხვავებული ტექნიკა აქვთ - ერთი მეორეს არ ჰგავს. ყველაფერი ეს ძალიან დიდი შრომის შედეგად მიიღწევა. აი, ჩვენთან კი ძალიან ბევრი, ორიგინალობას გამოდევნებული ახალგაზრდა პროზაიკოსი, სწორედ რომ იმ შაბლონების ტყვეობაში აღმოჩნდება, რომელსაც გაურბის. შეუძლებელია ორიგინალური იყოს თინეიჯერი, რომელსაც დახეული ჯინსი აცვია და აბურდული თმები აქვს. გაიხედავ და ასეთები იმდენნი არიან, ვერც დაითვლი და ყველა ერთმანეთს გავს, თითქოს უნიფორმა ჩააცვესო. აი მოწესრიგებულებს შორის კი განსხვავებულ ტიპაჟებს შეხვდები, გარეგნობით, ჩაცმის სტილით და კიდევ ათასი რამით. ასეა მწერლობაშიც.

როცა საქმე ორიგინალობას ეხება, ფრთხილად უნდა იყო, რადგან აქ ყველაზე უფრო ამართლებს „უდიადესიდან სასაცილომდე მხოლოდ ერთი ნაბიჯის“ პრინციპი. ჩვენთან ახლა ნიჰილიზმია მოდაში და სარკაზმიც. არც ერთ მათგანზე დაყრდნობით ნამდვილს ვერაფერს შექმნი. მე თუ მკითხავთ, ერთიცა და მეორეც დიდი „გოიმობაა“. ეს სენი სხვა ერებმა დიდი ხანია მოინელეს, ჩვენ კი ჯერ ვერა. ახლა ლიტერატურა ისე სწრაფად ვითარდება, ძალიან დიდი ძალისხმევა სჭირდება მწერალს, დროს არ ჩამორჩეს, არ გაიცვითოს, არ მოძველდეს. თუმცა, თუ ის ნიჭიერია არ გაუჭირდება. ნამდვილი მწერალი კარგი მკითხველიცაა - კითხვის მოთხოვნილება მისი განუყოფელი ნაწილია. ნამდვილი მწერალი თითქმის ყოველთვის მოკრძალებულია. აქ საქმე მარტივადაა: როცა ის ღირებულ ტექსტს ქმნის, მთლიანად იხარჯება და არავითარი სურვილი და ენერგია არ რჩება იმისთვის, რომ ილაყბოს, სხვებს ასწავლოს ჭკუა. დღეს ბევრ ლიტერატორს სხვების ჭკუის სწავლებისთვის მიუყვია ხელი. კი არ გირჩევს, პირდაპირ ჭკუას გასწავლის. ასე ის იქცევა, ვინც ეს ჭკუა თავისთვის ვერ მოიხმარა. ამასთან დაკავშირებით ყოველთვის ერთი დიდი მწერლის სიტყვები მაგონდება: „ნურასოდეს დაუჯერებ სხვის რჩევას, მათ შორის ამასაც!“ სხვა ვერაფერს გასწავლი, თუ შენით ვერ მიხვდი, შენით ვერ გაიაზრე რაში ხარ სუსტი და რა უნდა განავითარო და დახვეწო შენში. ეს მტკივნეული პროცესია, მაგრამ აუცილებელი იმისთვის, რომ მწერალი ნამდვილ მწერლად ჩამოყალიბდეს.

- თქვენი აზრით, რამდენად შორია აფხაზეთამდე?

- სოხუმამდე ახა შორია. ალბათ ასე შორს ჯერ არ ყოფილა. გული მტკივა, მაგრამ თავის მოტყუებას ისევ ის აჯობებს, სიმართლეს გაუსწორო თვალი. რა ვიცი, კიდევ რა ვთქვა ამ თემაზე. ალბათ ვერაფერს ვიტყვი. თუმცა, როგორ არა - იმედითა ვარ. უიმედობისთვის არც თავი მემეტება და არც სხვები.

- გმადლობთ საინტერსო საუბრისათვის. წარმატებებს გისურვებთ და იმედების გამართლებას!...

რობერტ მესხი

როცა ადამიანმა გვერდით მდგომი უამრავი თანამოაზრე დაინახა, როცა თანამედროვე დარბაზი სანთლის შუქის ასე თბილი განათების ანაბარა დარჩა, როცა ტექნიკური საშუალებები საწერი მაგიდის ძველებურმა გარნიტურებმა და ჩუქურთმიან-ორნამენტიანმა სასანთლეებმა შეცვალა, როცა თანამედროვე ევროპულ ფერადოვნებას XIX-XX საუკუნეების ოდნავ ბზინვარებაშეპარული ლურჯ-შინდისფერი შეენაცვლა, როცა ადამიანმა გვერდით მდგომის სითბო იგრძნო, როცა ამ სწრაფ საუკუნეში გვერდზე გაატარა აჩქარებული დრო და ფიქრისთვის მოცლილმა თავი საკუთარ მუჭს დააყრდნო, როცა ხელახლა მიაყურადა სიტყვის ძალას, ეპისტოლეს ძალას, თბილი ურთიერთობის ძალას, და, რაც მთავარია, სიყვარულის ძალას, რაღაც დიდმნიშვნელოვანის დაკარგვის სინანული იგრძნო...

სავარაუდო იყო, რომ გამკიცხველიც ბევრი ეყოლებოდა ამ საქმეს. შესაძლოა, ვაშავებდეთ კიდევაც სხვის პირად ცხოვრებაში ასე თამამად შეჭრით, არაფერს ვუტოვებდეთ, არაფერს ვარჩენდეთ საიდუმლოს, ინტიმურს, პირადულს, შინაგანს... მაგრამ არსებობს არცთუ უსაფუძვლო კონტრარგუმენტებიც - თურმე როგორ მონატრებია თანამედროვე საზოგადოებას ნაწერში შემონახული, უკვე ხელოვნების ნიმუშადქცეული ძველი საყოფაცხოვრებო გარემო, ის მიმართვები, ის ურთიერთობები... დარბაზში ხავერდოვანი ხმით კითხულობდნენ ცნობილი ადამიანების სასიყვარულო მიმოწერას და არაფერი იყო ამაში საუხერხულო, უხამური... სხვათა პირადი წერილების კითხვა, რასაკვირველია, აკრძალულია, მაგრამ ეს ის წერილები იყო, რომლებიც თურმე ასე სჭირდებოდა დარბაზს, რომელმაც მალევე იგრძნო რაღაც კათარზისისმაგვარი...

19 თებერვალს თი-ბი-სი ბანკის საგამოფენო დარბაზში ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში დაცული ცნობილი საზოგადო მოღვაწეების პირადი სასიყვარულო მიმოწერა გამოიფინა. გამოფენა სახელწოდებით „სიყვარულის ბარათები“ „ქართული სიყვარულის“ კონტურების წარმოჩენის მცდელობა იყო. სიყვარული, რასაკვირველია, უნივერსალური კატეგორიაა, მაგრამ ყველა ქვეყანაში თავისებურად უყვართ. უფრო მეტიც, თავისებურად უყვარს ყველა ადამიანს. უწყვეტი, ერთიანი და ძლიერი, მაგრამ ათასსახოვანი და ათასგვარია აზროვნების ეს ხაზი მსოფლიო ცნობიერებაში.

თავისებურად უყვართ ქართველებს და ეს გამოცდილება, თუნდაც ყველაზე ინტიმური, ყველაზე შინაგანი, ღრმა არა თუ ღირს პუბლიკაციისთვის, დამალვა ერთგვარი დანაშაულიც კი იქნებოდა.

ილია ჭავჭავაძისა და ოლღა გურამიშვილის, ივანე ჯავახიშვილისა და ანასტასია ჯამბაკურ-ორბელიანის, კონსტანტინე გამსახურდიასა და რებეკა ვაშაძის, იური და სოფიო მარების, დიმიტრი ხოშტარიასა და ანასტასია ერისთავის, სერგი გორგაძისა და თამარ ეგაძის, ასევე XVIII საუკუნის უცნობი ავტორების პირად მიმოწერას დრომ, ყველაზე ანგარისგასაწევმა ფაქტორმა, მოხსნა გრიფი სახელწოდებით „პირადი, საიდუმლო“. საჯარო გახადა ემოციური ერთიერთობის ასე დახვეწილი კულტურა და მხოლოდ ფოლიანტების საკუთრებად არ დატოვა.

ამ პირად სასიყვარულო ბარათებში ამ პიროვნებების პორტრეტებისთვის უნიკალურ შტრიხებსაც ვპოულობთ. პირადი გრძნობების გამოხატვის ტაქტი და უნარი პიროვნების შეფასების ერთგვარი „საჯილდაო ქვაცაა“. ეს ის სფეროა, სადაც ადამიანი განტვირთულია მანევრულობისაგან, საზოგადოებრივი დაკვეთისაგან, სულისშემხუთავი ეტიკეტისგან და თითქოს პირველქმნილი სახით ჩანს. ეს წერილები იმის მაგალითია, გარეცენზურის მიუხედავად, რა მოკრძალება, მოწესრიგებულობა, წონასწორობა, ზღვარგადაულახაობა ახასიათებთ ჩვენს წინაპრებს ყველაზე ზღვარდაუდებელ სასიყვარულო ურთიერთობებშიც კი. ეს წერილები ძლიერი ექსპრესიული, ამავე დროს, მართალი და ჯანსაღი ემოციის წყაროა.

ხელნაწერთა ეროვნულმა ცენტრმა გრძნობები და მოვალეობები ერთმანეთისგან რომ გაემიჯნა, ერთგვარ ექსპერიმენტსაც მიმართა: გამოსაფენად შეარჩია შეყვარებულობის და ქორწინებიდან თითქმის ათი წლის შემდეგ ერთმანეთისთვის მიწერილი წერილები. საიტერესო ის იყო, რომ საყოფაცხოვრებო სფერო, რომელიც თანდათან მეტად და მეტად იჭრებოდა მათ ცხოვრებაში, მხოლოდ სიფაქიზეს, სინაზეს და ოჯახის სიმყარის შეგრძნებას ანიჭებს ამ წერილებს.

ფრაგმენტებს ძეგლებადქცეულ ამ ეპისტოლეებიდან მკითხველს იმ იმედით ვთავაზობთ, რომ ბევრ სასურველსა და ნოსტალგიურს იპოვის მათში.

ილიას წერილები ოლღასადმი

1863 წელი...

„შენი სულისა ოლიკო! თუმცა დაგპირდი, რომ ხვალ წერილს არ მოგწერ, მეთქი, მაგრამ ვერ მომითმენია, შე გიჟო! რაზედ გამაგიჟე პატიოსანი, დარბაისელი რექტორი. მე ვინა და შუაღამისას ქალთან წიგნების წერა: ამაზედ არი ნათქვამი გლეხური ანდაზა: „ნუ შეხვალ, ნუ იბანებო, ნუ გამოხვალ და ნუ თრთიო“.

1874 წელი...

„ჩემო კარგო და სანახავად სანატრელო ოლიკო! ამ უკანასკნელს დროს ძალიან გამოინადირე შენს ქმარზედ. მას წინად მომწერე, რომ მე ვითომც გაზილა უფრო მახსოვდეს, ვიდრე შენ. ახლა მწერ, შენაო ჩემს წიგნებს არა კითხულობო, ამიტომაც არც ერთზედ პასუხს არა მწერო. არ ვიცი, ამგვარი საყვედურები საიდან და როგორ დავიმსახურე. შენ რომ იცოდე, რა რიგად მაწუხებს ხოლმე ამისთანა საყვედურები, შემირიგდებოდი და არ მომწერდი... ამას იმიტომ კი არ გწერ, რომ გაწყენინო ან მე შენზედ ძალიანა ვჯავრობდე, მე მარტო იმის თქმა მინდოდა, რომ ალერსი მიჭირდა ამ ჩემს მდგმოიარობაში და არა საყვედური. მერე საყვედური იმისთანა, რომელსაც არა რაიმე საფუძველი არა აქვს. დაიცა, მოვალ მანდ და ყველაფერში გავსწორდებით, ჩემო კუკლუშკი!“

1873 წელი...

„ჩვენი ბანკის საქმისა ვერა შევიტყვე რა, გარდა იმისა, რომ გლავნი უპრავლენიეს ჩვენი პროექტი დაუბრუნებიაო. რაღაცას ცუღლუტობენ დიდნი და პატარანი. მე ვერ გამიგია როდის უნდა დაბოლოვდეს ჩვენი საქმე. გლახის ნაამბობი იბეჭდებოდა და ჯერ კი არ დაბეჭდილა. ისიც ბანკის საქმედ გახდა, აღარა თავდება. აგრე ორ წყალ შუა რო ვარ დარჩენილი, გული არაფერზე მიმდის, კალამი ხელში ვერ ამიღია რომ დავწერო რამე. თავი გამოყრუებული მაქვს ასე, რომ ერთი ხეირიანი და რიგიანი აზრი არ მომდის. ნეტავი ან შენ იყო აქ, ან მე ვიყო მანდ!”

ივანეს წერილები ანასტასიასადმი

1909 წელი

„ჩემო მშვენიერო, ჩემო კეთილო, ჩემო ლამაზო ანგელოზო, სტაზიაჯან! დღეს მესამე წერილი მივიღე შენგან. ჩემო იმედო, დაგიკოცნი ხელებს, რომ შენი წერილებით დამამშვიდე და ნათელასი და შენი ამბავი შემატყობინე. ჩემო გვრიტო, იმედი მაქვს, რომ შემდეგაც გაანებივრებ შენს ვანოს და ყოველთვის, როცა დრო გექნება, თქვენი აზრით გამახარებ. თითოეული შენი წერილი არ შემიძლიან, რომ რამდენჯერმე არ გადავიკითხო ხოლმე. მინდა, რომ შეუწყვეტლივ მიმდინარეობდეს იგი და შენი ალერსიანი ხმა ჩემს ყურს ატკბობდეს. სულ თქვენს საგონებელში ვარ, სულ თქვენზე ვფიქრობ და ვოცნებობ იმ ნეტარ დღეზე, როცა თქვენ, ჩემო სიხარულო, აქ, ჩემთან მეყოლებით“.

...მე ძალიან მოხარული ვარ რომ სკრიპკას უკრავ. იცი, ჩემი მერცხალო, ნუ დაანებებ მუსიკას თავს ნურც როდის, თუ ისე დაანებე, მაშინ შენც სხვებს დაემსგავსები, რომელნიც უკრავენ, უკრავენ და ბოლოს მიატოვებენ ხოლმე. მე ხომ არ გეუბნები, კონცერტები გამართე მეთქი, არა, მე მინდა მხოლოდ, რომ ამ მშვენიერ ხელოვნებას თავი არ დაანებო... მე ვერ შევძელი მუსიკის დამთავრება. მე ბედნერი ვარ, რომ შენ ჩემი თვალის ჩინი ჩემი საყვარელი სტაზია ამ ზეციურ ხელოვნებას ემსახურება. თითქოს მე ვემსახურებოდე, იმიტომ რომ მე და შენ განუყრელნი ვართ, ერთს არსებას წარმოვადგენთ, ძლიერი სიყვარული და გულითადი მეგობრობა გვაერთებს ჩვენ, მე ბედნიერი ვარ, როცა შენ უკრავ ხოლმე, იმიტომ რომ რასაც არ უნდა უკრავდე შენ მე ვიცი, რომ სიყვარული, ჩვენი მხურვალე სიყვარული მოიმკის ხოლმე“.

1915 წელი, პეტერბურგი...

„ერთი კვირა წერილის მოუსვლელობა, რასაკვირველია, არაფერია, სხვები, როგორც ვხედავ, ახალჯვარდაწერილი ცოლ-ქმარნიც კი ერთიერთმანეთს ორ კვირაში ერთხელ უგზავნიან წერილებს! მაგრამ, რა ვქნა, ჩემო გულის სატრფოვ, რომ ჩვენ ასე განებივრებული ვართ და ათი წლის სიყვარულის მიუხედავად, ტრფობის ალით არის მოცული წინანდებურად ჩვენი არსება.

სტაზიაჯან, იმედი მაქვს, რომ შენი მშვენიერი ვიოლინო ტფილისში ჩამოიტანე და თანდათან მის დაკვრას განაახლებ ჩემ გულისთვის მაინც. შენ ხომ კარგად იცი, რა ბედნიერი ვიქნები, რომ ეს ჩემი ნატვრა განახორციელო“.

ანასტასია ჯამბაკურ-ორბელიანის წერილი ივანე ჯავახიშვილისადმი

1916 წელი, ქუთაისი...

„ბავშვები გახარებულები არიან საჩუქრებით და ტკბილეულობით. ჩვენ სამივენი მაგრად ვეხვევით ჩვენ საყვარელ მამიკოს და უდიდეს მადლლობას ვუგზავნით ამ წერილით, ოღონდ, როცა შენ ისევ ჩვენთან იქნები, მაშინ მხურვალეთ დაგკოცნით, ისე როგორც გვიყვარხარ სამთავეს. ჩემო ვანიკო, დაუფასებელო ჩემო! შენმა წერილებმა ხო გამაგიჟა, ოხ, რა კარგია, როცა შეიძლება ასე თავისუფლად ადამიანმა გამოთქვას თავის გულის გრძნობა, არ შეიკავოს, ვანიკო, ჩემო კარგო, ჩემო ლამაზო, მაგრამ ეს მხოლოდ შენ იცი ასეთი სიყვარულის გამოთქმა. მე კი საძაგელმა, არა, მე ხომ მშიშარა ვარ“.

კონსტანტინე გამსახურდიას წერილი რებეკა ვაშაძისადმი

ბერლინი...

„ასე ხდება ყველგან, საცა სიყვარული ადნობს ინდივიდუალობის უკარებ ყინულს, განა მე გეუბნები, გინდა თუ არა ჩემი სამშობლო (სულიერი სამშობლო იგულისხმება). შენად გაიხადე მეთქი?! არა, ეგ უსტყვოდ უნდა მომხდარიყო.

შენ უნდა დაამსხვრიო ყველა კერპები, თუკი ასეთები შენ გყავს და ჩემ ღმერთზე უნდა ილოცო - სამაგიეროდ მიიღე ჩემგან უსპეტაკესი სიყვარული, სამაგიეროდ მიიღე ჩემგან ყველაფერი. მე ხომ შენი ერთი გაცინება მირჩევნია ყველა მათ. მაგრამ დამიჯერე, თუ ჩვენ ერთ ტაძარში არ ვილოცეთ, გული დაიფერფლება. ყოველი ჩვენგანი სულიერი მარტოობით იქნება მოცული. და უკეთუ ეს ასე არ მომხდარა, ეს იმის მომასწავლებელია, რომ მე შენს თვალში ფრიად მცირე ღირსებათა მატარებელი ვყოფილვარ.

ღმერთო, რა ვქნა, ისე დავწერე, რომ ეგონება ადამიანს, ეგ თავნება ქმარი უკვეთავს ცოლს „თავის მოდაზე“ იაროს. ოჰ, რევა, თუ მე გიყვარდე, უსიტყვოდ გაიგე ჩემი ტკივილი, ჩემო სულო, გლახად არ მიიღო. გაფიცებ ჩვენ უანგარო წმინდა სიყვარულს, გაიგე ის, რაც ჩემს გულს აწუხებს. აკი შენ ჩემი გესმოდა, ჩემო. როგორ დავიჯერო, გოგო, რომ ჩემი წყლულით შენ არ იყო დაკოდილი, რომ ჩემი ცოდვები შენც არ გწვავდეს მაგ გამხდარ ლოყებს...“

P. S. დამეთანხმებით, ბედნიერია ერი, რომელსაც ასე შეყვარება შეუძლია..., რომელსაც სხვისი წერილით გაკეთილშობილების უნარი შესწევს... რომელიც თითქმის ფოლკლორად აქცევს ასეთ სასიყვარულო საგებს... კალამს და ფურცელს მონატრებული გვერდზე ატარებს აჩქარებულ დროს და საკუთარი ფიქრის მიყურადებას იწყებს...

ესმა მანიამ

Stop Russia - ამ ფორმით გამოხატა მთელმა საქართველომ თავისი დამოკიდებულება რუსეთ - საქართველოს ომისა და ზოგადად, აგვისტოს მოვლენების მიმართ. თუმცა, ეს ორი სიტყვა ვერც შინაარსით იტევდა მომხდარის შედეგების შეფასებას და ვერც ქართველების მდიდარ ტრადიციას გამოხატავდა. ამ ტრადიციის შესაბამისად, ქართველები სპეციალურ იმპროვიზაციულ სანახაობას მართავდნენ, რომ მსგავს სიტუაციებში გადმოეცათ უცხოელი დამპყრობლების სისასტიკე და ეჩვენებინათ ქართველი ხალხის დამპყრობლებთან ბრძოლის სცენები. გამართულ სანახაობას ყეენობა ერქვა.

ყეენობა ქართული ხალხური თეატრის ერთ-ერთი სახეობაა და ქართული პროფესიული თეატრის წინამორბედია. მისი დიდი ტრადიციული მნიშვნელობის მიუხედავად, დღეს ყეენობა სრული ფორმით შემორჩენილი არაა, თუმცა მსგავსი სანახაობები ჯერ კიდევ იმართება კახეთში, მესხეთსა და სვანეთში.

თეატრმცოდნე ნიკა წულუკიძე შემდეგნაირად აღწერს ყეენობის დღესასწაულს: „ყეენობა ნახევრად იმპროვიზირებული მასშტაბური სანახაობაა. მისი სიუჟეტი ბერიკაობისგან განსხვავებით, წინასწარაა შედგენილი. აქ მტრის ხატს ყეენი წარმოადგენდა, მას აბრძოლებდნენ ქართველთა მთავარსარდალთან, და რა თქმა უნდა, ქართველი იმარჯვებდა“.

თავდაპირველად, ყეენობა საკულტო ცერემონიალი იყო და წარმართულ ელემენტებს შეიცავდა. შემდეგ ის საერო სანახაობად იქცა, ხოლო 19 საუკუნის მეორე ნახევრიდან ყეენობა გამოხატავდა ქართველების ბრძოლას მეფის რუსეთის წინააღმდეგ. ამიტომ ყეენობა საქართველოში ცარიზმის გაბატონებისთანავე აიკრძალა.

ყეენობისთვის მზადება დიდმარხვის ორშაბათს იწყებოდა. ამ დღეს შავ ორშაბათს უწოდებდნენ. სოფელი ირჩევდა ყეენს და მის ამალას, რომელსაც შეადგენდა ყეენი(მეფე), დედოფალი, ვეზირი, მოსამართლე, ხუმარა, მტრის ჯარისკაცები, ქართველთა მეთაური - სარდალი და სხვა. ყეენის მორთულობას დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა. მას ქაღალდისგან გაკეთებული და წითლად შეღებილი ნიღაბი ეკეთა, ზოგჯერ კი სახეს შავად იღებავდა და ხელოვნურ წვერ-ულვაშს იკეთებდა. ყეენს ცხვრის ტყავ-კაბა ეცვა.

სანახაობას თავისი სიუჟეტი ჰქონდა. ყეენი სოფელს ბეგარას სთხოვდა. მისთვის თითოეულ მოსახლეს უნდა მიეცა ნატურალური პროდუქტი: არაყი, ღვინო, ხაჭაპური, ერბო, ყველი, ქადა. ვინც უარს იტყოდა, მას ატყვევებდნენ და ჯარიმად ორმაგ ბეგარას სთხოვდნენ. შემდეგ მდინარის პირას ჭიდაობა იმართებოდა. ყეენის ფიტულს თივაზე უკუღმა სვამდნენ და ცეცხლს უკიდებდნენ, მერე მდინარეში აგდებდნენ და საბოლოოდ, ქართველების გამარჯვებით მთავრდებოდა სანახაობა.

ყეენობა და ბერიკაობა ისეთი ქართული ტრადიციაა, რომელიც ყოველთვის ერთად მოიხსენება. ყეენობა ბერიკაობის საფუძველზე ჩამოყალიბებული დღესასწაულია. ისინი განაყოფიერების და მიწათმოქმედების კულტის სადიდებლად იმართებოდა. თუმცა, ბერიკაობა ხალხური სანახაობიდან დროთა განმავლობაში ნიღბების საიმპროვიზაციო თეატრად ჩამოყალიბდა, რომელშიც ბერიკები დგამდნენ სპექტაკლებს თაობიდან თაობისთვის გადმოცემულ სიუჟეტზე დაყრდნობით.

ბერიკაობა გაზაფხულის დამდეგს იწყებოდა და მისი ხანგრძლივობა ყველიერის კვირას უკავშირდებოდა. მასში 40-დან 100-მდე ბერიკა მონაწილეობდა, მონაწილეები, მხოლოდ კაცები იყვნენ და ქალის როლსაც, ქალად გადაცმული მამაკაცი ასრულებდა.

ცხვრის, თხის და ხარის ტყავებში გამოწყობილი ბერიკები ნიღბებად ცხოველების რქებს, ფრინველების ფრთებს, ნახშირს, სიმინდს, გოგრას და სხვადასხვა პროდუქტებს იყენებდნენ. ბერიკების ტრადიციული ნიღბები - მეფის, კეკელას, მაჭანკალის, გლეხის, თავადის, ექიმის, მოსამართლის, თათრის, ასევე თხის, ტახის, დათვის და სხვა ცხოველების ნიღბები იყო. მთავარი ბერიკა, რომელსაც თამადას უწოდებდნენ წელზე ქამარს ატარებდა. ქამარი ძვლის ან ხის ფალოსით იყო გაფორმებული, თუმცა განსაკუთრებული დატვირთვა არ ჰქონდა.

ბერიკები ზურნას და დაირის მუსიკის თანხლებით სოფელს დაივლიდნენ და მასპინძელს სურსათ-სანოვაგეს სთხოვდნენ. დახმარების თხოვნა ბერიკაობის ტრადიციის ის ელემენტია რომელიც ყველა სხვა ტრადიციაზე უფრო ხშირად, მაგრამ დიდი სახეცვლილებით გვხვდება. ქუჩაში საკმარისია 5 წუთით ფეხით გაისეირნო და მთხოვნელების გამასპინძლებას ვერ აუხვალ. თუმცა ამ შემთხვევაში, ისინი არც მუსიკას გთავაზობენ და არც გაზაფხულს ელოდებიან. ამის ერთ-ერთი მიზეზი შეიძლება ისიც იყოს, რომ ბერიკაობის ტრადიცია საზოგადოების გარკვეული ნაწილისთვის სრულიად უცნობია.

მე-11 კლასის მოსწავლე ლექსო ბითაძე დაუფიქრებლად მპასუხობს, რომ ბერიკაობის ტრადიცია მისთვის უცნობია. თუმცა ჩემი დიდი თხოვნით და მისი დაძაბული ფიქრის შედეგად, ლექსომ ყურმოკრული ამბავი გაიხსენა: „მგონი სადღაც გამიგია რომ ეს რაღაც ძველი ქართული ტრადიციაა, მაგრამ რას ნიშნავს ზუსტად არვიცი”

დღეს ბერიკაობის მნიშვნელობის გასაგებად ან ქართული თეატრის ისტორიის წაკითხვა მოგიწევს ან უკეთეს შემთხვევაში, ადიგენის რაიონის სოფელ უდეში მოგზაურობა, სადაც ეს ტრადიცია ჯერ კიდევ ცოცხლობს. რაც შეეხება ქალაქის ქუჩებში მათ არსებობას, თბილისში მათი ნახვა ხშირად არა, თუმცა შესაძლებელია.

„მანქანით მოძრაობისას დიდ გადასასვლელებთან, ლაგუნა ვერესთან, ვეფხისა და მოყმეს ძეგლთან რამდენჯერმე მინახავს ბერიკები“,- ამბობს თეატრმცოდნე ნიკა წულუკიძე „ისინი ფანჯრებს გიწმენდენ და სამაგიეროდ ფულს გთხოვენ. ისინი უბრალოდ ხალხია, ვისაც ფულის შოვნა უნდათ და ამისთვის მხატვრულ ხერხს იყენებენ“. პროფესიულ თეატრში კი, ნიკა, მხოლოდ ერთ სპეკტაკლს იხსენებს, სადაც ბერიკაობის ტრადიცია ძველი ფორმით იყო წარმოდგენილი: „მარჯანიშვილის თეატრში იყო რეზო მირცხულავას სპექტაკლი ბერიკაობა, ამ სპექტაკლში თამაშობდნენ სოფიკო ჭიაურელი, ლაშა კვიტაიშვილი,…სხვა არაფერი მაგონდება“.

ბერიკაობის და ყეენობის მსგავსი იმპროვიზირებული სანახაობები მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანას აქვს. თუმცა, ქვეყნების დამოკიდებულება საკუთარი ტრადიციის მიმართ სრულიად განსხვავებულია.

- „საზღვარგარეთ ვინმეს რამე რომ აქვს, უზომოდ უფრთხილდებიან, ლამაზად ფუთავენ, წიგნებს უშვებენ და ტურისტებს აჩვენებენ თუ რა ჰქონდათ, ჩვენ ამისთანა სანახაობა გვქონდა და ამას უფრო მოფრთხილება და პოპულარიზაცია სჭირდება,“ - ასე გამოხატავს საკუთარ დამოკიდებულებას თეატრმცოდნე ნიკა წულუკიძე ბერიკაობის ტრადიციის მიმართ და მის ნაკლებ აქტუალობას იმ ფაქტით ხსნის, რომ დღევანდელ თანამედროვე თეატრში სხვა ხერხები გამოიყენება, თუმცა ფიქრობს რომ ბერიკაობის, როგორც უძველესი ტრადიციის შენარჩუნება აუცილებელია, „თუნდაც ეს მოხდეს სცენაზე, მცირე დოზით, მაგრამ არ დაიკარგოს,'' რადგანაც ამას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ისტორიული და ეროვნული სულის განტკიცებისთვის.

მარიამ სუთიძე

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის VIII კორპუსი. მესამე სართული. ნახევრად განათებული დერეფნის ბოლოს მომღიმარი სახით უნივერსიტეტის კიბერნეტიკის კათედრის თანამშრომელი მელოდება. ოთახში ერთმანეთზე სხდადასხვა ზომის ყუთებია დალაგებული, დათარიღება 1993 წლიდან იწყება. კედლებზე მსოფლიოს ფიზიკური და პოლიტიკური რუკებია ჩამოკიდებული, შესანიშნავად მოხაზული მარშრუტებითა და სხვადასხვა აღნიშვნებით...

ოთახის კუთხეში მოლბერტსაც ნახავთ, აქა-იქ დასრულებული სურათებიც გხვდებათ თვალში...

ქართული ხუთჯვრიანი დროშის ფონზე კი საქართველოს ერთიანობის დასაცავად დაღუპული მებრძოლების მოკლე ბიოგრაფიებია მოცემული ფოტოებთან ერთად.

თვალს ვუსწორებ მოსაუბრეს და მოგზაურიც ათწლიანი პილიგრიმობის ისტორიის მოყოლას იწყებს...

3333 დღე დედამიწის გარშემო.

გავლილი ქვეყნებისა და დამოუკიდებელი ტერიტორიების რაოდენობა 234.

გავლილი დისტანცია ველოსიპედით 270 ათას კილომეტრამდე.

სხვადასხვა სახელმწიფოს საზღვრის 4000-ჯერ გადაკვეთა.

ეს ჯუმბერ ლეჟავას მოგზაურობათა სტატისტიკაა...

და მაინც საიდან დაიწყო ყველაფერი?

„1986 წელს 46 წლის ასაკში შინაგანი ორგანოების განგრენით დავსნეულდი. ღვიძლი დაზიანებული მქონდა, სისხლი - მოწამლული. ორი ოპერაცია გადავიტანე, მედიკოსებს გადარჩენის იმედი გადაწურული ჰქონდათ. მაგრამ როდესაც მოვედი გონს, პირველი რაც გავიფიქრე ის იყო, რომ თავი უნდა გადამერჩინა. დავიწყე საკუთარი თავის ფსიქოლოგიური მომზადება. სპეციალობით კიბერნეტიკოსი ვარ და ჩვენს პროფესიაში, როგორც სხვებში, ყველაფერი ლოგიკას ეფუძნება. ჩემი იმდროინდელი ლოგიკით კი, სიცოცხლე უნდა გამეგრძელებინა და საკუთარი თავისთვის სიკვდილის უფლება არ მიმეცა. ფსიქოლოგიური მომზადების შემდეგ დავიწყე იდეის განხორციელება ჩემებური გზით: უარი ვთქვი მკურნალობისას დიეტის დაცვაზე, წოლით რეჟიმზე, პირიქით, ფეხებს ფიზიკურ დატვირთვას ვაძლევდი. მართალია, ბევრჯერ უგონოდაც ვეცემოდი, მაგრამ საბოლოო ჯამში ბუნების წინააღმდეგ წასვლამ და ჩემი ხასიათის გამოკვეთილმა შტრიხმა - სიჯიუტემ შედეგი გამოიღო: რამდენიმეთვიანი ინტენსიური ვარჯიშების შემდეგ საბოლოოდ გამოვჯანმრთელდი“.

ძალების სრულად აღდგენის შემდეგ 1990-1992 წლებში ჯუმბერ ლეჟავამ მსოფლიო და გინესის რეკოდები დაამყარა ჰორიზონტალური მდგომარეობიდან მკლავებზე აზიდვებში. გაჩნდა იდეაც, დედამიწა ველოსიპედით შემოეარა:

„იდეის ავტორი რატი კიკაჩეიშვილი იყო, რომელიც 19 წლის ასაკში გმირულად შეეწირა საქართველოს ერთიანობისთვის ბრძოლას. მოგზაურობის სამეცნიერო ნაწილის ხელმძღვანელი გახლდათ ბატონი ჟიული შარტავა. მარშრუტის დაწყებიდან ერთ თვეში ბატონი ჟიულიც აფხაზეთში დაიღუპა. რა თქმა უნდა, მის გარეშე მოგზაურობა ყოველნაირი თვალსაზრისით მეტისმეტად გართულდა. ჩემი უახლოესი მეგობრები: თემურ მაისურაძე, ბიჭიკო სულიაშვილი, იუზა ვერულავა, ზურაბ წვერაიძე, ნიკო ჩხაიძე - ეს ის ადამიანები არიან, რომელთა თავდაუზოგავი მხარდაჭერის გარეშე ეს დიდი მოგზაურობა ვერ განხორციელდებოდა. სახელმწიფომ, კერძოდ კი სპორტის დეპარტამენტმა და საგარეო საქმეთა სამინისტრომ დახმარება გამიწიეს, თუმცა ეს, რასაკვირველია, საკმარისი სულაც არ იყო ამხელა მარშრუტისთვის. მეხმარებოდნენ უცხოეთში შეძენილი მეგობრებიც, რომლებიც ჩემი მეგობრები და სპონსორებიც იყვნენ, ამასთან საქართველოს დიდი ქომაგებიც“, - ჯუმბერ ლეჟავას მოგზაურობის მთავარი მიზანიც ხომ შოთა რუსთაველის აფორიზმზე იყო დაფუძნებული: „ვინც მოყვარესა არ ეძებს, იგი თავისა მტერია“.

მშობლიური და შორეული საქართველო

„ადამიანები ძალიან გვანან ერთმანეთს. ბევრჯერ სხვადასხვა სახელმწიფოში ყოფნისას ამა თუ იმ გამვლელში ჩემი რომელიმე მეგობარი შემიცვნია. ადამიანებს ერთნაირად უხარიათ, სწყინთ და სტკივათ აფრიკაში, აზიასა თუ ამერიკაში, სადაც გნებავთ...

ქართველები სიყვარულის გამოხატვის ხარისხითა და ფორმებით გამოვირჩევით, სხვაგვარი დამოკიდებულება გვაქვს მოყვასისა თუ მტრის მიმართ, მგრძნობიარე ხალხი ვართ და ამას ყოველ ნაბიჯზე ვამჩნევ ხოლმე. ბევრი არაჩვეულებრივი ტრადიცია გვაქვს, რაც განსაზღვრავს კიდეც ჩვენს შინაგან სახეს, დამოკიდებულებას გარესამყაროს მიმართ.

მოგზაურობის ათი წლის განმავლობაში საქართველოზე ძალიან მწირად თუ ვგებულობდი ცნობებს. დამეთანხმებით, რომ ძნელია სამშობლოსა და ოჯახის გარეშე ყოფნა, მაგრამ გულს იმით ვიმშვიდებდი, რომ სხვადასხვა შეხვედრებისას მთელს მსოფლიოში ბევრს ვყვებოდი ჩვენს კულტურაზე, უძველეს ისტორიაზე, ხელოვნებაზე, მეცნიერებაზე და რა თქმა უნდა, ჩვენს სპორტულ მიღწევებზე: არ არსებობს ქართველების მსგავსი სხვა მცირერიცხოვანი ერი, რომელსაც ამდენი უმაღლესი მიღწევა ჰქონდეს სპორტის სხვადასხვა სახეობაში - ეს ხომ ქართველი კაცის შინაგანი ბუნებიდან მოდის - სრულყოლებისაკენ სწრაფვიდან, ეს შენაძენი ან თუნდაც გამომუშავებული არ არის, ეს ჩვენს სისხლსა და ხორცშია...“

საზღვრები საზღვარს გარეშე

„მოგზაურობისას ყველაზე ხშირად საზღვრების გადაკვეთა მოგიწევთ: საბაჟოდან საბაჟომდე გავლილი მცირე მანძილი ცვლის ადამიანის ფერს, სახის აგებულებას, ტრადიციებს, ბუნებას, არქიტექტურას. სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის, კერძოდ კი ინდო-ჩინეთის ნახევრაკუნძულის სახელმწიფოებში მოგზაურობისას სხვა მრავალ მიზეზთან ერთად იმანაც დამაბნია, რომ გზის მიმართულებებიც კი სხვადასხვა აქვთ: ვერ ვასწრებდი, შევჩვეოდი გზის მარცხენა მხარეს მოძრაობას, საზღვრის გადაკვეთის შემდეგ მიწევდა მარჯვენა მხარეს გადაადგილება და ა.შ. საინტერესოა ბუნების ცვალებადობა, ტრადიციებისა და ზნე-ჩვეულებების მრავალფეროვნება და უნიკალურობა.

საქართველოს გეოგრაფიული და ფიზიკური განუმეორებლობა იმაში მდგომარეობს, რომ ასეთ პატარა ტერიტორიაზე კომპაქტურადაა წარმოდგენილი რელიეფის თითქმის ყველა სახე: მთა, უდაბნო, ვაკე, დაბლობი, ზღვასა და მდინარეების სიუხვეზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტია?!

საქართველოს პატარა გეოგრაფიულ მოდელად მივიჩნევ კუნძულ როუნიონს ინდოეთის ოკეანეში, მადაგასკარიდან 350 კილომეტრზე. კუნძული ფრანგების მფლობელობაშია და გამოირჩევა ყოველნაირი სიუხვით, ასევე განვითარებული ტურისტული ინფრასტრუქტურით. როუნიონი მდიდარი და პენსიაზე გასული ფრანგების და არა მარტო მათი ნამდვილი სავანეა.

მიუხედავად იმისა, რომ კუნძული სულ 26 კვადრატულ კილომეტრზეა განთავსებული, როუნიონზე არის მთაც, ბარიც, უდაბნოც, სანაპიროც, ჩანჩქერებიც, მდინარეებიც კი.

განგაცვიფრებთ ინდონეზიის კუნძულები. სუმატრა, იავა, ტიმორი... ზოგადად, ცნობილია, რომ ინდონეზია 14 ათას კუნძულს აერთიანებს, მაგრამ ძირითადი დიდი კუნძულების ხილვა ნამდვილად წარუშლელ კვალს ტოვებს მოგზაურის მეხსიერებაში...

„რა თქმა უნდა, მთელი მოგზაურობა საინტერესო, ღირსსახსოვარი, კომიკური და არც თუ იშვიათად სახიფათო შემთხვევებით იყო სავსე:

1994 წლის თებერვალი იყო. გარკვეული საფრთხის არსებობის გამო, იემენში სამხედროებმა მირჩიეს უკან გაბრუნება. მე მათ განვუმარტე, მშვიდობის დესპანი ვარ და თქვენ თუ ერთმანეთში ვერ მორიგებულხართ, რა ჩემი ბრალი-მეთქი? თეთრი პერანგი მივაბი ჯოხზე და გზა განვაგრძე. სამხედროებმა მოწინააღმდეგე მხარის წარმომადგენლები რაციით გააფრთხილეს - მშვიდობის დესპანი მოგზაური მოდის და გაატარეთო. მათაც მშვიდობით მიმიღეს, გამესაუბრნენ და გზა დამილოცეს. სიმბოლურია, რომ ამ შემთხვევიდან რამდენიმე კვირაში იემენი გაერთიანდა...

აფრიკისა და აზიის უდაბნოებსაც ველოსიპედით გავდიოდი და ხშირად ღია ცის ქვეშ მიხდებოდა ღამის გათევა. ერთხელ სინას უდაბნოში დამიღამდა. დილაადრიან შაშხანიანი ბედუინი დამადგა თავზე. გაგონილი მქონდა, ამ მიდამოებში ბედუინები ხალხს იტაცებენ, თუ დროულად გამოსასყიდ თანხას არ მიუტანენ, ტყვეს სიკვდილით სჯიანო. რა მექნა, ბედს დავმორჩილდი და გავყევი. დიდი ძალისხმევა დამჭირდა, რომ მათთვის გამეგებინებინა, ვინ ვიყავი და სად მივდიოდი. ბოლოს პირქვე დავემხე და მკლავებით აზიდვა დავიწყე (ჯუმბერ ლეჟავას ერთი პირველი რეკორდი ასეთია - საათში 5011 აზიდვა. ავტ.). ბედუინები გაკვირვებულები მომჩერებოდნენ, ბოლოს კი გადაიხარხარეს, არაბული ყავით გამიმასპინძლდნენ, შემდეგ ველოსიპედიანად აქლემზე შემსვეს და გამომაცილეს...

ბრაზილიაში ჟურნალისტებმა მიმიწვიეს ფეხბურთის სათამაშოდ. ერთმანეთს ეთამაშებოდნენ ყვითლები და წითლები. მე წითლების გუნდში ჩამრიცხეს. ორი მატჩის ჯამში წითლებმა გავიმარჯვეთ. რამდენიმე გოლი მეც გავიტანე. ჟურნალისტებმა აღნიშნეს ჩემი კარგი თამაში. მათ გაუკვირდათ, როდესაც ავუხსენი, რომ გამოჩენილი ფეხბურთელები მესხი, მეტრეველი, კავაზაშვილი, ჩოხელი, რომლებიც სსრკ-ს ნაკრებში თამაშობდნენ, ქართველები იყვნენ და არა რუსები...

ქალაქ ლოზანაში (შვეიცარია) გულთბილად მიმიღო საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის გენერალურმა მდივანმა ხუან სამარანჩმა და სიდნეის ოლიმპიადაზე მიმიწვია, სადაც სხვადასხვა მიზეზის გამო ვერ ჩავედი...“

ორი შეხვედრა აფრიკამდე

„აზია, ავსტრალია, ოკეანეთი, ამერიკა უკვე მოვლილი მქონდა და აფრიკაში წასასვლელად ვემზადებოდი. ყველას რატომღაც ეგონა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ უზარმაზარი მანძილი და სივრცეები გადავლახე, აფრიკის მონახულებას და იქ მოგზაურობას ვერ მოვახერხებდი. სწორედ ამ დროს ქართული სპორტის დიდმა ქომაგმა და არაჩვეულებრივმა პიროვნებამ ბატონმა კახი ასათიანმა გამიკეთა უდიდესი საჩუქარი - ამერიკაში ჩემს სანახავად ჩემი უმცროსი ქალიშვილი გამოგზავნა, ევროპაში ჩასულს კი პარიზში უფროსი ქალიშვილი დამახვედრა“.

ერთ ოთახში დატეული მსოფლიო

შეხედეთ ამ უზარმაზარ არქივს! ეს ყუთები წლების განმავლობაში გაკეთებული ჩანაწერებითაა სავსე... ეს ნაფიქრალი დღის სინათლეზე გამოსვლას ელოდება. ბევრ სახელმწიფოში შემოუთავაზებიათ, რომ მათი ქვეყნის დროშის ქვეშ მემოგზაურა, მაგრამ ჩემი მოგზაურობა საქართველოს და ჩვენს საერთო მომავალ გამარჯვებებს მივუძღვენი. ამიტომაც ყველა ასეთ შემოთავაზებას უარით ვპასუხობდი.

2007 წელს „ქარვასლაში“ ჩატარებულმა ჩემმა გამოფენამ „ჯუმბერ ლეჟავას მსოფლიო“ დიდი წარმატებით ჩაიარა. მინდოდა, რომ ეს გამოფენა საქართველოს ყველა ქალაქში ენახათ, მაგრამ ეს ჩანაფიქრი უსახსრობის გამო ვერ განხორციელდა. ამ გამოფენაზე ჩემს მიერ აღქმული მსოფლიოს სახე წარმოვადგინე. ამასთან, მომზადებული მაქვს 14 თემის შესაბამისი ფოტომასალები გამოფენებისათვის: მსოფლიოს ბავშვები, მსოფლიოს ქალები, მსოფლიო პოლიციელები, მსოფლიოს ქალაქების არქიტექტურა, მსოფლიოს მდინარეები, მსოფლიოს ხიდები, მსოფლიოს რელიგიები, მსოფლიოს გამოჩენილი ადამიანები და ა.შ. თამამად ვამბობ, რომ ჩემისთანა კოლექცია არავის აქვს: ზოგ სახელმწიფოში გადაღების უფლებაც კი არ მომცეს, მაგრამ აბა, როგორ შემეძლო გვერდით ჩამეარა და არ გადამეღო უნიკალური არქიტექტურული ძეგლები და სიძველეები?“

უთქმელი ბევრი რჩება, არადა, ერთმა საჟურნალო სტატიამაც რამდენი უნდა დაიტიოს?! ვგრძნობ, რომ მოგზაურს ბევრ ვინმესა და რამეზე აქვს გული დაწყვეტილი, არავინ ამბობს იმაზე, რომ ჩინეთიდან ახალი მარშტურით მინდოდა საქართველოში დაბრუნება, თუმცა ეს იდეაც იდეად დარჩა ცოტათი ობიექტური და უფრო მეტად სუბიექტური მიზეზების გამო, - ამბობს „მსოფლიო სპორტსმენი და მოქალაქე” - 1999 წელს UNESCO-მ ჯუმბერ ლეჟავას ასეთი სტატუსი მიანიჭა.

ცალკე თემაა ჯუმბერ ლეჟავა და მისი ველოსიპედები, თავს გადახდენილი ხიფათები და საშიში თავგადასავლები, მოგზაური და მისი მხატვრობა, ხის მხატვრული დამუშავება... თუ ყველაფერი ისე წარიმართა, როგორც ეს საუბრისას მოგზაურმა და ჟურნალისტმა ჩავიფიქრეთ, შეიძლება ჩვენი ჟურნალის მომავალი ნომრიდან ჯუმბერ ლეჟავა თავად მოგიყვეთ მონაკვეთებს იმ პილიგრიმობის ისტორიებიდან, რომელიც არასდროს მთავრდება და სადაც მუდამ დააქვს რუსთაველის „ვეფხისტყაოსანი“, წმიდა გიორგის ხატი, ლოცვანი, ქართული მიწა, გარდაცვილი მეუღლის, ჟიული შარტავასა და რატი კიკაჩეიშვილის ფოტოები.

მალხაზ ჭკადუა

საქართველოს მეოცე ეროვნული ჩემპიონატის საგაზაფხულო სეზონის განახლებამდე, საფეხბურთო კლუბებმა საწვრთნელი ეტაპი სერიოზული მომზადებით გაიარეს. ეროვნულ ჩემპიონატში მოასპარეზე გუნდების უმეტესობამ, ზამთრის შეკრებები ძირითადად ქვეყნის შიგნით გაიარეს, თუ გამონაკლისებს არ ჩავთვლით. უმაღლესი ლიგის გუნდებიდან: თბილისის „დინამოს“, თბილისის „ვიტ-ჯორჯიას“, საფეხბურთო კლუბ „გაგრას“ და „ზესტაფონს” ხვდა წილად, უფრო მეტი მოტივაციით უცხოეთში მომზადებულიყვნენ. აღნიშნულმა გუნდებმა შეკრება თურქეთის ქალაქ ანტალიაში გაიარეს. „დინამო“, „ვიტ-ჯორჯია“ და „ზესტაფონი” ამბიციური გუნდებია და ლიდერობისთვის იბრძვიან, ხოლო საფეხბურთო კლუბი „გაგრა“ ძალების მოკრებას მესამე წრიდან აპირებს. ვინაიდან უმაღლესი ლიგის გუნდებმა, საგაზაფხულო სეზონი თებერვლის დასაწყისში გახსნეს, ტრანსფერების და შემდეგ მომზადების საკითხები შუა ზამთარშივე ჩაამთავრეს. საქართველოს ეროვნული ჩემპიონატის ახალ სეზონს პირველლიგელები მარტში განაახლებენ და უმაღლეს კლუბელთაგან განსხვავებით, მომზადებისთვის დროც საკმაოდ დიდი აქვთ. საფეხბურთო კლუბმა „ბაიამ“ შეკრება, თუ არ ჩავთლით ტექნიკურ და ინდივიდუალურ მომზადებას, ოფიციალურად იანვრის ბოლოს საკუთარ სპორტულ ბაზაზე მოახდინა.

გუნდის მთავარი მწვრთნელის ჰერბერტ ცანკერის გერმანიიდან დაბრუნების შემდეგ, თითოეულმა ფეხბურთელმა ტესტ-ვარჯიშები გაიარა. საგაზაფხულო სეზონის განახლებამდე, ზუგდიდის „ბაიას“ შეკრება ურეკსა და ქობულეთში უნდა გაეგრძელებინა, თუმცა სავარჯიშო ადგილმა, კლუბის მესვეურთა გადაწყვეტილებით მიმართულება შეიცვალა და უმაღლესი ლიგის ოთხი გუნდის მსგავსად, პირველლიგელმა „ბაიამ“ ორკვირიანი შეკრება ანტალიაში გადაწყვიტა და უკვე, თურქული შეკრებაც ნაყოფიერი გამოუვიდა. ხუთი შეხვედრიდან მხოლოდ ერთხელ დათმო პოზიცია. დანარჩენი მატჩები წარმატებით დაასრულა. საკადრო ცვლილებები გუნდში, როგორც ადრე მთავარი მწვრთნელი იუწყებოდა, არ განხორციელებულა და საგაზაფხულო სეზონის კალენდარულ შეხვედრებს უცვლელი შემადგენლობა განაახლებს, თავის გამოჩენის საშუალება მხოლოდ რამდენიმე ახალბედა ფეხბურთელს მიეცემა, რომლებიც მეორე ლიგის გუნდის ძირითად შემადგენლობაში გამოდიან. ანტალიაში ზუგდიდის „ბაია“, კლუბის ხელმძღვანელთა ჩათვლით, ოცდათექვსმეტკაციანი შემადგენლობით გაემგზავრა. ანტალიაში გამგზავრებამდე გუნდის გერმანელმა სპეციალისტმა ერთკვირიან ინტერვალში, ფეხბურთელები ორ ჯგუფად დაჰყო და მძიმე დატვირთვით ავარჯიშა. საფეხბურთო მარათონის ხანგრძლივი შესვენების მიუხედავად, ცანკერი ფეხბურთელთა ინდივიდუალური და ფიზიკური მომზადების მხრივ კმაყოფილია. თურქეთში გამგზავრებამდე ჰერბერტ ცანკერმა ჩვენთან საუბარი, კლუბის პრეზიდენტის ზვიად სიჭინავას მიმართ სამადლობელი სიტყვებით დაიწყო: „მინდა მადლობა გადავუხადო კლუბის პრეზიდენტს იმისთვის, რომ მოგვცა საშუალება შეკრება უცხოეთში სრულფასოვნად გაგვევლო. ჩემს ჩამოსვლამდე ფეხბურთელები ინდვიდუალურად, ჩვენს მიერ შედგენილი პროგრამით ვარჯიშობდნენ და განცვიფრებული დავრჩი მათი მომზადებით. ამ ეტაპზე ფეხბურთელები იდეალურ ფორმაში არიან. ვარჯიშების დაწყებამდე, პროგრამის მიხედვით, თვდაპირველად თითოეული მოთამაშის წონა დავადგინეთ და მხოლოდ ორ ფეხბურთელს ეტყობა პროპორციონალური მომატება, თუმცა ფორმის პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენა მათ არ უნდა გაუჭირდეთ. ორი სირბილის და დამატებით ტექნიკური პროგრამების გარდა, გუნდთან ჩავატარე ტესტირება ლაზერული დანადგარებით, რაც იმის საშუალებას იძლევა, რომ გვქონდეს ერთიანი სასტარტო ბაზისი. რაც შეეხება ტრანსფერების საკითხს, გუნდში ცვლილებები არ განხორციელებულა, თუმცა ყველა ფეხბურთელს, რომლებიც მეორე ლიგაში არიან, დიდი შანსი აქვთ, რომ დაამტკიცონ მზადყოფნა პირველ გუნდში სათამაშოდ. Aმათვისაც ეს შანსი მიეცემა აუცილებლად უნდა გამოიყენონ იგი. Pპირდაპირ შემიძლია გითხრათ, რომ განაცხადში ის ფეხბურთელები მოხვდებიან, რომლებიც გუნდს ქულებს მოუტანს, სხვა შემთხვევას კატეგორიულად გამოვრიცხავ. ამ საკითხში ფეხბურთელს ჩვენგან არავინ დაეხმარება. მხოლოდ მათ შეუძლიათ საკუთარი თავის დახმარება და კარგი თამაშით ძირითად შემადგენლობაში მოხვედრა. ერთია როცა, უმაღლესი ლიგის საგზურისთვის ვიბრძვით, რაც იმიჯისთვის კარგია, მაგრამ მთავარი ამოცანა და მიზანია, შევქმნათ ისეთი საფეხბურთო სკოლა, რომ პატარა ასაკიდან დაწყებული ცხრამეტ წლამდე, უკვე პროფესიონალი ფეხბურთელების აღზრდა შევძლოთ. აქედან გამომდინარე დავწერე ფეხბურთის კონცეფცია და ამას სპორტულ ბაზაზე მომუშავე თითოეულ მწვრთნელს გავაცნობ. ანტალიიდან დაბრუნებისთანავე თითოეულ სპეციალისტთან ამ საკითხზე ინდივიდუალურად მექნება საუბარი. რაც შეეხება ჩვენს ანტალიურ შეკრებას, აქ ძირითადად ორი მიმართულებით ვიმუშავებთ. აქცენტი ტექნიკასა და ტაქტიკაზე გაკეთდება. შეკრების გეგმა არის ასეთი: თოთხმეტი ვარჯიში და ოთხი ამხანაგური თამაში. ასე, რომ ეს ჩვეულებრივი მოგზაურობა ნამდვილად არ იქნება და განაცხადში მყოფ ოცდაშვიდივე ფეხბურთელს საკმაოდ შრომატევადი ვარჯიშების გავლა მოუწევს“.