რთი ცუდი თვისება მაქვს. ვიდრე ჟურნალის ყველა ტექსტი, ყველა ფოტო, ყველა მინაწერი, ყველაწერტილ-მძიმე თავის ადგილს არ დაიკავებს, მე რედაქტორის მიმართვას ვერ ვწერ. შეიძლება იმიტომ,რომ ყველა ავტორის სათქმელი ჩემი სათქმელი ხდება, ყველა წარმატებული თუ წარუმატებელიფოტოგადაღება ჩემს ნერვულ სისტემაზე გადის და ჟურნალის საბოლოო სახე ჩემს რედაქტორულ ნიჭზე თუუნიჭობაზე მიუთითებს. ამ ყველაფრის მერე, აწყობილი ჟურნალისა და „რედაქტორის მიმართვის” ცარიელიფურცლის შემყურეს, სულ ერთი და იგივე ფიქრი მიტრიალებს ხოლმე თავში, „მეტი რაღა უნდა ვთქვა... იხილეთ ჟურნალი.“

დღესაც მთელი დღე ბერლინიდან ბოლო წუთებში ჩამოსულ მასალას ვუკირკიტებდი. გოგი გვახარიამ თავისხელნაწერ ტექსტს „ბერლინალეს” შესახებ ბარათი დაურთო. ციტატა: „ხომ ხედავ, რა დღეში ვარ? როგორ ქაღალდზე ვწერ? იმედია, ყველაფერში გაერკვევით. გეხვეწები, გადაბეჭდვის შემდეგ, გადაამოწმე გვარები berlinale.de-ზე. ისეთი ხელი მაქვს, შეიძლება გადაბეჭდვისას შეეშალოთ. ნუ, ასეა ყოველთვის, როცა ვჩქარობ.თუმცა, სტატიით უკმაყოფილო არ ვარ.”

სტატიით არც მე ვარ უკმაყოფილო. წელს ბერლინალეზე მაგარი ქალების ზეიმი და მაჩოიზმისა დამილიტარიზმის ფიასკო ყოფილა. ბერლინალეს გმირები: შერონ სთოუნი, მერიან ფეითფული, ქეით ბლანშეტი,ჯუდი დენჩი, ვერნერ ფასბინდერი, ძმები ტავიანები, პოლ შრადერი მეც მხიბლავენ. ფესტივალის ანტიგმირებიკი - ანტონიო ბანდერასი, ჯენიფერ ლოპესი, ქლინთ ისთვუდი - არც მე მაღელვებენ. ბერლინალეზეწარგზავნილი ფოტოგრაფი მესხი სულ ტყუილად იყო დეპრესიაში, ამ წითელ ხალიჩასთან ძლივს მივდივარ,თან მაწვიმს და მათოვს, და თან ამ “სელებრითების” ჩაჩხაკუნებას ვერ ვასწრებო. ნინო ძანძავას დახმარებით,ფილმებიდან კადრებიც დროულად მოვიძიეთ და პირველი და ბოლო ვიზუალური აკორდიც მგონი სწორადავიღეთ. მოკლედ, მე კმაყოფილი ვარ. მით უმეტეს, რომ ბერლინალეს საკონკურსო ფილმების დეტალურიმიმოხილვა, სალომე კიკალეიშვილის ბერლინალეს „ფორუმი” და საპატიო „ფიპრესის” ჟიურის წევრობა, რომაღარაფერი ვთქვათ მესხის „წითელ ხალიჩაზე”, ჟურნალ „კინოს“ მარტის ნომერში გელით. ანუ, ყველაფერი ისევწინ არის.

ერთ ამბად ღირს დათო ლორთქიფანიძის სტატიაზე მუშაობის პროცესი. გადაღებების დროს გაჟღერებული ტექსტები: „მე ხომ მოდელი არ ვარ, მე მეცნიერი ვარ”. ან მალხაზ ხარბედიას მასალების 20 გვერდიან ლიტერატურულ ჩანართში ჩატევის მცდელობები.

გული მწყდება, რომ ჟურნალის კეთების პროცესი გაცილებით უფრო საინტერესოა ხოლმე, ვიდრე მერე „შედეგით ტკბობა“. თან მაშინ, როცა საკუთარი თავის ულმობელი კრიტიკოსი ხარ და იბიექტურად ვერასოდესაფასებ იმ 180-მდე გვერდს, რომელზეც მთელი თვე იმუშავე. მაგრამ ამ ყველაფერს მაინც აქვს ერთი კარგიშედეგი. ახალი ნომრის გამოსვლის მერე, დროებითი სიცარიელის განცდა რომ გაივლის, ხელახლა ვინთები,აი, შემდეგი ნომერი იქნება უფრო მაგარი! უფრო შემოქმედებითი, უფრო უკომპრომისო და მომთხოვნივიქნები, უფრო მეტის გააზრებასაც შევძლებ და ახალი „ცხელი შოკოლადიც“ უფრო მეტს დაიტევს, უფრომაგრად! თან, ამ ბოლო დროს, ერთი ამბიციური სურვილიც გამიჩდა. ნინო ძანძავა დღემდე წუხს ბერლინიდანთბილისში დაბრუნებას, თავისუფლებიდან ისევ კარჩაკეტილობაში ჩამოსვლა მიჭირსო. ნინოს ეიფორია ალბათგაუვლის და მიხვდება, რომ ყველგან თავისუფლებაა სადაც თავისუფალი ხარ. მაგრამ მე ძალიან მომინდა, რომ „ცხელმა შოკოლადმა” ეს კარჩაკეტილობის განცდა, რაც ქვეყნის მოკრძალებულ მასშტაბებს, სტერეოტიპეპისავტორიტარიზმს, და კულტუროლოგიურ ნეპოტიზმს მოაქვს, ცოტა ხნით მაინც დაგავიწყოთ.ხედავთ, რა ცუდად არის ჩემი საქმე?

მე კი მეგონა, რომ ჟურნალში „ცვლილელების ხანა” მალე დამთავრდება-მეთქი.

შორენა შავერდაშვილი

გიორგი გვახარია

სვეტს ვწერ და ვაი ამ წერას. ბერლინის ფესტივალის პრეს-ცენტრში, კომპიუტერებზე წარმოუდგენელი რიგია. შორენას რომარ ვაწყენინო (ესეც ეწყინება, აუცილებლად იტყვის, სვეტი მე კი არა, მკითხველს ჭირდებაო), იძულებული ვარ, იმ კომპიუტერს დავუდარაჯდე, რომელიც „სწრაფი მოხმარებისთვისაა“ გათვლილი - 10 წუთის მოხმარების შემდეგ ითიშება. ამაზე ნაკლები რიგია.

საათს დავცქერი და ვფიქრობ, რა დაგიწეროთ.მინდა აგიხსნათ, რატომაა ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი 1989 წელი და ეს „სათვალე“, მინდა ვიწუწუნო, რომ უკეთესად შემეძლო დამეწერა ეს ამბავი... მაგრამ არც ახსნისთვის მაქვს დრო და არც წუწუნისთვის. კინემატოგრაფისტთა მთელი არმია მადგას თავზე მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან!

ერთის დაწერას კი მაინც მოვასწრებ - გერმანია,რომელსაც ნაწილობრივ ეძღვნება ამნომრის „სათვალე“, ჩემი ცხოვრების ყველაზედიდი გამოცანაა - არ ვიცი, რა მიზიდავსასე ამ ხალხში და ამ ქვეყანაში... ანდა ესბერლინის ფესტივალი რატომ მიყვარს ასე -1992 წლიდან დღემდე ხომ არც ერთი „ბერლინალე“ არ გამომიტოვებია!

იქნებ პუნქტუალურობა და შრომის პათოლოგიური სიყვარული?

ხო, ხო, პუნქტუალურობა, რომლითაც აქ ვერავის გააკვირვებ, მანდ კი, საქართველოში - გააკვირვებ და გააცოფებ. ისევ იტყვიან - „რა პრეტენზიულია ეს გვახარია, როგორიდიდი წარმოდგენა აქვს თავის თავზე, რატომგვთხოვს ამდენს?“

დრო იწურება. ხედავ, შორენა? მაინც გამოგიგზავნესვეტი „ბერლინალედან“. ხომ იცი,რომ პუნქტუალური ვარ.

მალხაზ ხარბედია

ჯერ ოციოთხი მასალითა და ოცი გვერდით ვიწყებთ. ვიწყებთ მოკრძალებულად, ფრთხილად, მხოლოდ საკითხავით, რადგან აქ თვალის გადასავლები არაფერია და ვერც თვალს ჩაკრავთ რამეს. ამსაკითხავებში კი სასაცილოსაც იპოვის კაცი და დამაფიქრებელსაც, სიმძაფრესაც გადააწყდება დამახვილგონიერებასაც.

პირველი ლიტერატურული ჩანართი ვერ იქნება ფარდაგივით ჭრელი, წვრილ-წვრილი ამბებითმოქარგული, არადა სავსე მქონდა ფოლდერი და კაი მსუქანი ჟურნალიც გამოვიდოდა, ჩვენისიფრთხილე რომ არა. სიფრთხილე კი მთავარია ლიტერატურაში, განსაკუთრებით ახალი საქმისდაწყებისას.

ვისაც კარგად ახსოვს, „არილმაც“ თავდაპირველად ფრთხილად დაიწყო, ჯერ ოთხი გვერდი იყო „კავკასიონში“, შემდეგ 8 გვერდიანი დამატება გახდა, თხელი, სიფრიფანა, მიკედლებული. „არილის“ ბოლო ნომერი კი, ზუსტად 14 თვის წინ რომ გამოვიდა, 100-მდე გვერდს ითვლიდა წვრილი შრიფტით. უკვე გატეული გვქონდა, სიფრთხილეზე ვინღა ფიქრობდა და არც იმას დაუშვებდა ვინმე, რომ გამოსვლიდან ზუსტად 10 წლის თავზე ჟურნალი გაჩერდებოდა. გაჩერდებოდა არამხოლოდ „არილი“, არამედ „ალტერნატივა“, „24 საათი - წიგნები“, „პარნასი“, სხვებიც. უფრო სწორად, კი არგაჩერდებოდა, გაგვაჩერებდნენ!..

წელიწადის მანძილზე ყურებჩამოყრილი ვიჯექით, მოიწყინა ყველამ, მკითხველმაცა და მწერალმაც, დებიუტანტების ნათესავებმა, რედაქტორებმა, კეთილი თვალით რომ აფასებდნენ კოლეგების ნამუშევარს. სევდა შემოაწვათ პრესის ზოგიერთ გამავრცელებელსა და თქვენ წარმოიდგინეთ,სნობებსაც კი. ამ შეჩერებულ გამოცემათა თანამშრომლები ახლა რომელიღაც ენჯეოს უცნაური კრებულის კორექტურას უზიან, არედაქტირებენ ფემინიზმის კლასიკოსის წიგნს, რომელიც 100 ცალი გამოვა და იმავე ენჯეოების თაროებზე დაიდებს ბინას, ანდა სულაც ავადმყოფ დედასუვლიან და თან შეკვეთილ სტატიას თარგმნიან. ავტორთაგან ზოგიერთმა სმა დაიწყო, სხვებმა ტაქსაობა, ბირჟაზეც გავიდნენ. ვიღაცეებმა 2006 წელი გაზეთის ჯიხურებთან გაატარეს საყვარელი ჟურნალისა თუ გაზეთის მოლოდინში, რადგან რედაქციების ტელეფონებზე ან არავინ პასუხობდა,ანდა გათიშული იყო გადაუხდელობის გამო. ზოგიერთებმა სადღაც სხვაგანაც დაბეჭდეს გადანახული ნაწერები და მერე თავ-ბედიც იწყევლეს. ბევრმა საერთოდ დაივიწყა პერიოდიკა და ჩათვალა, რომმხოლოდ წერაზე უნდა იზრუნოს და არა პუბლიკაციაზე. ერთი სიტყვით, საქართველო რედაქციების გარეშე დარჩა.

აქ არ მოვყვები იმას, თუ რა მნიშვნელობა აქვს კარგ რედაქციას კარგი ლიტერატურისთვის, ანრითი სჯობიან ჟურნალის კეთილი თანამშრომლები ლიტერატურულ მონსტრებს, უბრალოდ ვიტყვი, რომ „ცხელი შოკოლადის“ ლიტერატურულ ჩანართში არ იქნება მხოლოდ შეკვეთილი მასალები დაარც კუთხურობის მიხედვით დაიბეჭდებიან ავტორები, აქ ნაწერებს ნაცნობ-მეგობრობით კი არა,ნიჭიერების მიხედვით შევარჩევთ. ჩვენთან ვერც გულგრილად ჩაყრილი ავტორების ზვინებს ნახავთდა ჰერმეტული ტვინის ჭყლეტებისგანაც იქნებით დაცულნი. ერთი სიტყვით, ვიწყებთ და ვნახოთ, რა გამოვა. იმედია, ეს მოკრძალებული 20 გვერდი მალე სქელტანიან გამოცემად იქცევა, გაფანტულიავტორები კი ისევ ერთად მოვიყრით თავს - არა რომელიმე ადამიანის, იდეოლოგიის, შენობის ანფულის გარშემო, არამედ მხოლოდ ლიტერატურის სიყვარულისთვის.

აკა მორჩილაძე

გუშინ ვფიქრობდი, რომ მშვენიერი სვეტი მოვიფიქრე.გვიანი ღამე იყო და დღეს დილით კიდამავიწყდა, რა მოვიფიქრე. მგონი ღამემ ეგრეიცის: თან ღამით მოფიქრებული ყველაფერი მაგარიჩანს.

მაგარი რო ყოფილიყო, ხო არ დამავიწყდებოდა.სადღაც წავიკითხე, პუშკინმა ძილში მოიფიქრარაღაცაო, გაიღვიძაო და ასანთის კოლოფზე მი-ჩხაპნაო. დილით კიდევ, მინაწერი ვერაფრითგაარჩიაო. პუშკინი რომ ვიყო, გული დამწყდებოდა.იმის მოფიქრებული ფასეული რამ იქნებოდა,მაგრამ პუშკინი ხო არა ვარ.

ჰო, რას ვაკეთებდი, როცა ეგ სვეტი მოვიფიქრე?ტელევიზორს ვუყურებდი. ერთი ძველი საბჭოთასერიალია, ორის ნახევარზე იწყება ხოლმე. “ტასსუპალნამოჩენ ზაიავიც” ქვია და კაგებეს კეთილყოვლისშემძლეობაზეა. იქ ყველაზე ცუდ კაცს:ცეერუს აგენტს, ნარკობარონსა და ბოროტს ბუბაკიკაბიძე თამაშობს. მერე გამოთქმაც იყო, კიკაბეპროწივ კაგებეო, ხუმრობდნენ. ფილმი უცნაურია:ყოველი ამერიკელი ჟურნალისტი იქ ჭაღარაწვერიანია,ლოთი და ცხოვრებაგატეხილი, საბჭოთაკაგებეშნიკები უსიმპათიურესები არიან, ხოლოზანგებში უმეტესობა გადაღებილი თეთრია. ბერლინელიოფიციანტკები მოსკოვის სასტუმროსსართულის მებუფეტე ქალებს გვანან, ხოლო კაგებესთანყველა მოქალაქე სიამოვნებით თანამშრომლობს.

რატომ უნდა უყურო ასეთ კინოს?

საინტერესოა, მე მოვკვდე. ამ სერიალში კადრიარ არის, რომ წამით მაინც ამოისუნთქოს სიმართლით, მაგრამ ისეთი ტკბილი და სახითხითო საცქერია,რომ მეტი არ შეიძლება. თუმცა, სვეტირაზე მოვიფიქრე, ეგრეც არ გამახსენდა. ამ სერიალთანიყო დაკავშირებული თუ არა, არ ვიცი.რას გაუგებ ღამეს: ხალხი არ არი, მარტო ფიქრებია.ალბათ ამიტომაც ჩანს რაღაცა განსაკუთრებული.დილიდან კი ადამიანები გამოჩნდებიან დახედავ, ჩვეულებრივი ყოფილა.

დათო ტურაშვილი

ეგვიპტის ნახვა ალბათ ნებისმიერ ადამიანს სურს,ვინც იცის, რომ ეგვიპტელებმა უნიკალური ცივილიზაციაშექმნეს ჯერ კიდევ რამდენიმე ათასი წლისწინ და როცა ეგვიპტეში დამპატიჟეს, ისე გამიხარდა,რომ ბავშვივით ავცქმუტდი თვითმფრინავის მოლოდინში. თუმცა პირამიდების გარდა, მქონდასხვა, ძალიან სუბიექტური მიზეზიც სიხარულისგან ამჩატებისა და ეს სხვა მიზეზი, ესპანეთში დაიწყო.შარშან მადრიდის უნივერსიტეტში ჩემს ესპანელ ჯგუფელებს შორის მხოლოდ ორნი ვიყავით უცხოელები და ის მეორე მაძიებელი ახალგაზრდა ეგვიპტელიკაცი გახლდათ, რომელიც პირველივე დღეს თვითონვე გამეცნო. ხელი ჩამომართვა, გამიღიმადა ღიმილითვე მკითხა რომელი ქვეყნიდან ვიყავიდა როგორც კი ვუპასუხე, მაშინვე ცივად გამომართვა გამოწვდილი ხელი და ის ღიმილიც მაშინვე გაუქრა. მას შემდეგ მხოლოდ მესალმებოდა ხოლმე უნივერსიტეტში, მაგრამ ისიც მხოლოდ ცალყბად და ერთხელაც ვეღარ მოვითმინე და პირდაპირ ვკითხე ზემოთქმულის მიზეზი. საქართველო ხომ ის ქვეყანაა, კავკასიაში რომ არისო და კი მეთქი და ის თუ იცი, რომ ეგვიპტეში მამლუქების უმრავლესობა ქართველები იყვნენო. ვიცი-მეთქი და მაშინისიც გეცოდინება, მამლუქები ეგვიპტელებს როგორ აწამებდნენო და პირველად მესმის-მეთქი, - გულწრფელად გავიკვირვე. მერე ისიც ვუთხარი,როგორ გეკადრებათ-მეთქი და ის ეგვიპტელი კაციც შემოვირიგე, მაგრამ ეგვიპტის ნახვა ძალიან მომინდა.

შეიძლება ყველაფერი უფრო ადრეც დაიწყო,როცა პირველად წავიკითხე „ქართლის ცხოვრება”, სადაც უცნაური ფრაზა წერია, რომ მეგრელების წინაპარი კოლხები კავკასიაში, ეგვიპტიდან მოვიდნენ. ჩემს მეგრელ ბებიას ამ ამბავს (სანამცოცხალი იყო) კი ვუმალავდი, მაგრამ „ქართლისცხოვრებიდან” ამ ფრაზას ხომ ვერ ამოვშლიდი ან ფურცელს ხომ ვერ ამოვხევდი.

სკოლაშიც ხომ ეგრე იყო - ნებისმიერი სახელმძღვანელოდან შეგეძლო ფურცლის ამოხევა, ისტორიის წიგნის გარდა. ისტორია ეგეთია - ერთ ფურცელსაც ვერ ამოხევ...

დავით მაკარიძე

ძველ ბერძნებს სჯეროდათ, რომ სიკვდილის შემდეგადამიანის სული მდინარე ლეთას წყლის დალევით ყველაფერს ივიწყებდა და კვლავ ამ ქვეყნად ბრუნდებოდა ცხოვრების გასაგრძელებლად.ლეთას წყალი, ალბათ, მოწყენილობას კურნავდა, მოწყენილობას, რომელიც ყოველ ჩვენგანს სიცოცხლის ბოლოს მოეძალება ხოლმე. მოწყენილობა, რომელიც იმის გამო გვეუფლება, რომ ახალი აღარაფერი ხდება ჩვენს გარშემო და რომელიც, ჩემი ღრმა რწმენით, სინამდვილეში, ცხოვრების გაგრძელებაში ხელს გვიშლის.

რამდენიმე ათასი წლის შემდეგ, ჩვენ მოწყენილობასთან ბრძოლის საუკეთესო საშუალებას მივაგენით. მეოცე საუკუნის ბოლოს, ჩემი აზრით, კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე ეპოქალური ნაბიჯი გადაიდგა და შეიქმნა გლობალური ქსელი,სივრცე, სადაც ყველას აქვს საშუალება გაუზიაროსსხვებს თავისი აზრები, შემოქმედება, იპოვოს მეგობრები, თავი დააღწიოს კონფორმიზმს და ერთფეროვნებას. ალბათ მომავალი საზოგადოების საფუძველი სწორედ ეს სივრცე გახდება.

ჩემთვის, ინტერნეტი დაუსრულებელი შემეცნების ერთ-ერთი წყარო გახდა. ტერიტორია, სადაც ვიპოვე ბევრი საინტერესო ადამიანი და მომხიბვლელია დგილი. ტერიტორია, სადაც დავინახერამდენად უსაზღვროა და განუზომელი ადამიანის წარმოსახვა.

მაგრამ ყველა სივრცეს რაღაც თავისთვის დამახასიათებელი უცნაურობა მოაქვს. ასეთი უცნაურიარსებები ქსელშიც დასახლდნენ. ისინი ადამიანმათავის დამხმარეებად შექმნა და ასწავლა ცოტათიმეტი, ვიდრე მარტივი ბრძანებების შესრულებაა.მაგრამ ვინ იცის, რა მოხდება მომავალში. დაიქნებ მართლა ახდეს ფანტასტების წინასწარმეტყველებადა ერთხელაც მათ დაიკავონ ჩვენი ადგილიამ სამყაროში. ან იქნებ ისინი გახდნენ გზა უკვდავების მოპოვებისა. ვინ იცის...

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

თავისუფლების დღიურები 2006

გაიმართა პრეზენტაცია წიგნისა „თავისუფლების დღიურები 2006”. ამ პროექტის ავტორი გახლავთ დავით კაკაბაძე, რადიო „თავისუფლების” ქართული სამსახურის დირექტორი.

რადიო „თავისუფლების” ამ პროექტს დღიურებად აკინძული წელიწადი შეიძლება ვუწოდოთ. ჩანაფიქრის თანახმად,ეს იყო ერთგვარი ცდა, სხვადასხვა ადამიანთა დახმარებით აღნუსხულიყო გასული წლის განმავლობაში მომხდარი მოვლენები. ამ საქმისთვის „დარაზმეს” 52 მოქალაქე - მწერლები, მხატვრები,პოლიტიკოსები, საზოგადო მოღვაწეები, ორმოცდათორმეტივე ავტორის პროფესიების ჩამოთვლა ძალიან შორს წაგვიყვანდა.

დღიური რომ სუბიექტური რამაა, ეს ისედაც ცნობილია. ავტორები იპრანჭებიან - ესეც ბუნებრივია. და მაინც, „თავისუფლების მკითხველი” ერთ რამეს ხალისით აღმოჩენს: საქართველოს მოქალაქეთა უმრავლესობას ძალიან ნაკლებად აღელვებს, თუ რა ხდება გარშემო. გადახედეთ წვრილი შრიფტით აკრეფილ დღის მოვლენებს და იქვე - დღიურს. ერთ-ორ კაცს თუ ადარდებს სავალუტო ფონდის მისიის გადაადგილებები და ვილნიუსის კონფერენციის ამბები - ყველას თავისი ცხოვრება აქვს, თავისი სიხარული და თავისი გასაჭირი, და მე თუ მკითხავთ,ასე უფრო კარგია.

თბილისის ყველა თაობის ქუჩის აბრები

მეგობარი ისედაც კარგია, უსტაბაში მეგობარი - ერთიათად. ყველაფერი იოლდება - სთხოვ უსტაბაშს, მიშველეო, და გიშველის.

მაშ, ასე: გვიამბობს თბილისზე მზრუნველთა გაერთიანება „ტფილისის ჰამქრის” უსტაბაში ალექსანდრე ელისაშვილი.

„ჩემს უფროს ბიჭს ვასეირნებდი არსენას ქუჩაზე. ჰოდა, შევნიშნე ალუმინის ოთხკუთხა აბრა: „მეჟევაია ულიცა, 4 უჩასტოკ“. ჰაი დედასა! ვერაფრით აღვწერ, რა დამემართა. თავიდან ერთი ხუთი წუთი გახევებული ვიდექი, შემდეგ გიჟივით ვკოცნიდი ჩემ შვილს. მერე აღმოჩენაზე ჩემს მეგობრებს ვუამბე. ამის მერე კი დავირაზმეთ... ჩვენ თვალწინ სულ სხვა ტფილისი გადაიშალა, არა მუზეუმში დაცული ექსპონატებით, არამედ ნაღდი, ალალი ისტორიის ფრაგმენტებით: ქუჩის აბრებით,სადაზღვევო დაფებით, რევოლუციამდელი, რევოლუციის შემდგომი,ბერიას პერიოდის, ბერიას შემდგომი. სულ ჩვენი ძალებით 34 ეგზემპლარი შევაგროვეთ. მათგან 6 სადაზღვევო დაფა იყო, 28 ქუჩის აბრა.გამოფენის შემდეგ ჩვენს მიერ შეგროვილი ნიმუშები სრულად გადაეცემა თბილისის ისტორიის მუზეუმს - ქარვასლას.

ერთ ჩემთვის ყველაზე ძვირფას აბრას გავიხსენებ, ყველაზე ძველითაობის აბრას, რომელზეც რუსულად აწერია „ეგზარშესკაია პლოშად”.დღევანდელ ერეკლე მეორის მოედანს, სულ ადრე კი ბატონის მოედანს რუსების შემოსვლის შემდეგ ეგზარქოსის მოედანი ეწოდა, იმის გამო,რომ აღა მაჰმად ხანის მიერ დანგრეული როსტომ ხანის სასახლის ადგილზერუსმა ეგზარქოსებმა რეზიდენცია (დღევანდელი საპატრიარქოსშენობა) ააგეს. შემდეგ ბოლშევიკებმა შემოსვლისთანავე ამ მოედანს სახელი შეუცვალეს და გერმანელი სოციალ-დემოკრატის ბებელის სახელი დაარქვეს. ეს აბრა, პირველი თაობის ქართული აბრაც „ცარისტული”აბრის გვერდით აღმოვაჩინეთ. წარმოიდგინეთ: ერთმანეთისგვერდიგვერდ ეკიდა მთელი ისტორია ერთი პატარა და, ჩემი აზრით,თბილისში ყველაზე ლამაზი მოედნისა. გამოფენაზე ამ მოედნის სრული თუ არა, ნახევარი თავგადასავალი წარმოვადგინეთ.

...მადლობა ყველა თბილისელს, რომელმაც დაგვრთო ნება შენობებიდან ჩამოგვეხსნა აბრები და მათაც მადლობა, ვინც აბრებს გადაეფარადა მათი ჩამოხსნის ნება არ მოგვცა. მათაც ალალი მადლობა უნდავუთხრათ, ქალაქის წარსულის ასე თავგამოდებული დაცვისათვის.ბოლოს კი დასტურ უნდა ითქვას - ტფილისის სადღეგრძელო იყოს!!!”

ბიბლოსი და მსოფლიოს მერვე საოცრება

ამა წლის 16 თებერვალს, სტანდარტ ბანკმა ბამბის რიგში, მეიდანზე მიიწვია ადრე დამდგარი გაზაფხულით გახარებული, მოგზაურობისა და სილამაზის მოყვარული საზოგადოება.თამარ ბოკუჩავას ფოტოგამოფენა სწორედ ასეთი გახლავთ: თვალწარმტაცი, ფერადოვანი,უცხო მხარეებისა და ჯადოსნური მიწების სურნელით გაჟღენთილი. „ბიბლოსი და მსოფლიოს მერვე საოცრება” - სანახაობა სახელწოდებას სრულად ამართლებს.ცოტა სხვა მიწა, ცოტა სხვა დრო...

მოვიგეთ!

ღონისძიება - ხელოვნების საერთაშორისო სიმპოზიუმი დევიზი - „ერთი მსოფლიო, ერთი ოჯახი, ერთი ზეიმი” მოქმედების ადგილი - არაბთა გაერთიანებული საამიროები მოქმედების დრო - 7-27 იანვარი, 2007 წელი მონაწილეები - 41 მოქანდაკე და 27 ფერმწერი 30 ქვეყნიდან დაჯილდოების თარიღი - 6 თებერვალი გამარჯვებულთა შორის - ორი ქართველი ხელოვანი, მოქანდაკე ჯუმბერ ჯიქია და ფერმწერი გიორგი გუგუშვილი. გილოცავთ, ბატონებო! ვრცელი ინფორმაციისათვის აკრიფეთ Emaar International Art Symposium 2007, და ბევრ საინტერესო ამბავსაც შეიტყობთ და ბევრ კარგ ნამუშევარსაც ნახავთ.

ახალი ტიპის ექსტრიმი

სამთო-სათავგადასავლო და ექსტრემალური სატელევიზიო ფილმების ფესტივალი „ნიამორი” უკვე დიდი ხანია, რაც მხოლოდ სპორტულ საზღვრებს გასცდა, მთაში განცდილი ექსტრიმიკი - ფოტო და ვიდეო კადრების ჩარჩოებს. ამის დასტურად,წელს მესამედ გამართულმა „ნიამორმა” ახალი ტიპის კონკურსი გამოაცხადა და მთის თავგადასავლების მაძიებლებს ბედიწერაშიც აცდევინა. ლიტერატურული „ნიამორის” იდეა ერთი გარემოების გამო გაჩნდა: მთაში მოგზაურობისას ადამიანები ისე მძაფრ შთაბეჭდილებებს იღებენ, რომ ბუნებრივად უჩნდებათ ნანახისა და განცდილის აღწერის სურვილი. ამიტომაც ინტენსიურად წერენ დღიურებს, უფრო გაბედულები კი - მხატვრულ ჩანახატებს… ლიტერატურულმა „ნიამორმაც” სწორედ ამ ჩანაწერების გაჯიბრება გადაწყვიტა. საკონკურსოდ „ნიამორს” 35 ნაწარმოები შეუვიდა, მათგან აირჩა 17 ტექსტი, რომელთაგან ორ საუკეთესოს საბოლოოდ ფესტივალის ჟიური გამოავლენს. რადგან ამ ლიტერატურული კონკურსის სპონსორი „ცხელი შოკოლადია”, ჟიურიში პაატა ნაცვლიშვილთან და ნინო ქადაგიძე-ჟვანიასთან ერთად ჩვენი წარმომადგენელიც შევიდა.რჩეული ტექსტები ორ ნომინაციაში განაწილდება: საუკეთესო მოთხრობა ან ნოველა და დღიურის სახით გაკეთებული ჩანაწერები. ფინალისტებს „ცხელი შოკოლადი” ფულადი პრემიით დააჯილდოებს. მათ ვინაობას კი საზოგადოებას 3 მარტს „ნიამორის” საზეიმო დახურვის ცერემონიალზე შეიტყობს. ამავე დღეს გაირკვევა ფოტო და ფილმების კონკურსში გამარჯვებული მოგზაურების ვინაობაც.

ასე რომ, „ნიამორი” ჯერ კიდევ გრძელდება. თუმცა, უკვე უთოვლო თბილისში და ასფალტით დაფარულ გზაზე. მანამდე კი ცოტაოდენი ექსტრიმი ფესტივალის მონაწილეებმა ბაკურიანში იგრძნეს. წელსაც, ტრადიციისამებრ, „ნიამორი” ჟურნალისტებს შორის შეჯიბრით გაიხსნა. შეჯიბრი „გიგანტურ სლალომში” ბაკურიანში გაიმართა. ამ ღონისძიებას პირადად დავესწარი,მაგრამ რადგან მოთხილამურეთა შორის „ჩაინიკების” კატეგორიასაც კი ვერ ვუახლოვდები, დიდად ვისიამოვნე-მეთქი, ვერ მოგატყუებთ. სამაგიეროდ, ისიამოვნეს ტელეკომპანია „მზის”და „ალანიის” ჟურნალისტებმა, რომლებმაც შეჯიბრში გაიმარჯვეს და სპონსორებისგან პრიზებიც მიიღეს - კარგი თხილამურები.

ისიამოვნა „ცხელი შოკოლადის” წარმომადგენელმა სანდრო ნავერიანმაც, რომელიც „ნიამორის” ზაფხულის შეჯიბრების, ე.წ. სვანეთის თასის მფლობელი გახლავთ. ბაკურიანში კი სანდრომხოლოდ მეოთხე ადგილს დასჯერდა. გავარკვიე, რომ ეს მოკლე თხილამურის ბრალი ყოფილა… ასეა თუ ისე, იმ შაბათ-კვირასმიღებულ შთაბეჭდილებებს ჟურნალისტები დღემდე ხალისით იხსენებენ.

ავტორი: თამარ ბაბუაძე

კავკასიური რექვიემი

თომას ჰაიბერი არის იაპონურის სპეციალისტი, ფსიქოლოგი, ფლეიტისტი და კომპოზიტორი. მან უკვე ხუთი სიმფონია, მრავალი კონცერტი და ორი ოპერა დაწერა: „Quatour“ და „ლეონარდო და ვინჩი”.

გერჰარდ შაბელი მედიატექნიკას სწავლობდა, კინოსა და ტელევიზიაში ვიდეოგრაფიკოსად მუშაობდა და, რაც მთავარია, ფოტოგრაფი გახლავთ. მან მთელს მსოფლიოში მრავალი გამოფენა გამართა და - ამ შემთხვევაში ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია - 2004 და 2006 წლის ზაფხულები საქართველოში იმუშავა, ლენდარტის პროექტებში მონაწილეობდა შატილსა და უშგულში.

ეს უკანასკნელი ფაქტი ხაზგასმით იმიტომ აღვნიშნე, რომ სწორედ გერჰარდ შაბელის მოგზაურობის შედეგი გახლავთ ამ ორი ხელოვანის მიერ ჩაფიქრებული პროექტი „კავკასიური რექვიემი” - ამბავი, რომელსაც ორკესტრი, გუნდი და მოცეკვავეები ბატონ შაბელის ნამუშევრების თანხლებით შეასრულებენ. სამწუხაროდ, მუსიკალურ მხარეს ჩვენს ჟურნალში, გასაგები მიზეზების გამო, ვერ წარმოგიდგენთ, მაგრამ პლაკატი თქვენს განკარგულებაშია, და ლიბრეტოს ნაწილს საქართველოში პირველად სწორედ ჩვენი ჟურნალის მკითხველები გაეცნობით:

- ჩადი წყალთან, ნუ გეშინია. შეიძლება, ვიღაცამ კენჭები გესროლოს, მაგრამ ეგ არაფერი, არ მოგხვდება. ეს ქვასროლიაა, სულ მარტოა და უნდა, რომ ყურადღება მიაქციო. მოტრიალდები და დაინახავ - რა უშნოა! პატარა, ჭუჭყიანი, გრძელი, გაჩეჩილი თმით და ელამი თვალებით. ყველას ეშინია და ყველა გაურბის. შენ არ გაიქცე. გულითადად მიესალმე და უთხარი: გამარჯობა, ქვასროლია! მე ვარ, ჩემი ბაბუას შვილიშვილი, და ბაბუამ მოკითხვა შემოგითვალა!

- წადი ტყეში, ნუ გეშინია. შეიძლება, ვიღაცა აგედევნოს. ეს დევია, მაგრამ ეგ არაფერი. არ მოტრიალდე, მარჯვენა მხარზე გადაიგდე რამე - ცხვირსახოცი, ბეჭედი, რაც თან გქონდეს, რამე წვრილმანი. დევს ხომ არაფერი აბადია და საჩუქარი ძალიან გაუხარდება. გადაუგდე და უთხარი: ეს ჩემგან და ჩემი ბაბუასგან!

- მიდი ძველ კოშკთან, ნუ გეშინია. შეიძლება მწვანე გველი შეგხვდეს, მაგრამ ეგ არაფერი. ეს დიდი ბაბუას გველია. ასი წლის წინათ დაჰპირდა ბაბუა, რომ ჩვენ არასოდეს ვაწყენინებთ და ისიც არ გვაწყენინებს. გულითადად მიესალმე და უთხარი: გამარჯობა, მწვანე გველო! მე ვარ, ჩემი ბაბუას შვილიშვილი, და ბაბუამ მოკითხვა შემოგითვალა!

- წადი მთაში, ნუ გეშინია. დალი არასოდეს შეგხვდება. მას მხოლოდ მამაკაცები, მონადირეები ხვდებიან. წითელი თმა მუხლამდე სცემს, ამქვეყნად ყველაზე ლამაზია...

- შენ შეგხვედრია, ბაბუა?

- ამის მოყოლა ვის გაუგია...

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

კინოჩვენება და დისკუსიები

8 და 9 მარტი, 2007 წელი - კინოთეატრი „ამირანი“ - გოეთეს ინსტიტუტი

ამ ღონისძიების თემა ლუსტრაცია გახლავთ. დისკუსიების დროს მონაწილეები გერმანული და ქართული უახლოესი წარსულის გახსენებას და მის მართებულ განხილვას გეგმავენ.

გარდა დისკუსიებისა, ნაჩვენები იქნება მარკ ბაუდერისა და დიორტე ფრანკეს დოკუმენტური ფილმი „ყველა თავისას დუმს” (ქართული სუბტიტრებით). ეს სურათი გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის ტუსაღი მოქალაქეების ბედის შესახებ მოგვითხრობს. ამ სახელმწიფოში პოლიტპატიმართა რიცხვი სავარაუდოდ 250 ათასს შეადგენდა, მაგრამ ფილმის ავტორები მხოლოდ სამი ოჯახის სამი თაობის წარმომადგენლებს ეხებიან.

მრავალ ოჯახს აქვს თავისი საიდუმლო, ბნელი ამბავი, რომლის გახსენებაც არავის უხარია. ამ ფილმის გმირების საიდუმლო იმ ქვეყანაში დარჩა, რომელიც აღარ არსებობს. მრავალწლიანი დუმილის დარღვევა შვილებსაც და მშობლებსაც უჭირთ - როცა არაფერი იცი, სწორი კითხვის დასმა ძალიან ძნელია. გარდა ამისა, თბილისის გოეთეს ინსტიტუტი კარგი კინოს მოყვარულებს განსაკუთრებულ საღამოს ჰპირდება - თბილისელები ფლორიან ჰენკელ ფონ დონერსმარკის ფილმს „სხვების ცხოვრებას” ნახავენ.

„ტოტალიტარულ სისტემაში ინდივიდი იკარგება”, გვაუწყებენ ფილმის ავტორები. ვეჭვობ, რომ ეს უწინაც ვიცოდით, მაგრამ მაინც - გამეორება ცოდნის დედაა.

2006 წელს „სხვების ცხოვრებამ” უთვალავი ჯილდო დაიმსახურა. მან შვიდი „ლოლა” მიიღო. ის საუკეთესო მხატვრულ ფილმად აღიარეს, ჯილდოები გადაეცათ რეჟისორს, მთავარი როლის შემსრულებელს, მეორეხარისხოვანი როლის შემსრულებელს, სცენარის ავტორს, ოპერატორს და ფილმის მხატვარს. ფილმმა მიიღო ორი ევროპული „ოსკარი”, ის წარდგენილია 2007 წლის “ოსკარზე” როგორც საუკეთესო უცხოური სურათი.

ამბავი ასეთია: ყველაგან შტაზი სუფევს! გაუქმებიდან 15 წლის თავზე გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის ეს ყბადაღებული უწყება, უფრო სწორად, მისი მოხელე, გერდ ვიზლერი, მხატვრული ფილმის გმირად გვევლინება. ამ მოხელეს უჩვეულო უნარი აქვს - კრიტიკულად აზროვნებს და თავისი მსხვერპლების მიმართ რაღაცას გრძნობს.

ფილმის პირველივე კადრები შემზარავია: ნაჩვენებია, რა ხერხებს მიმართავს ვიზლერი ეჭვმიტანილებთან მუშაობისას. ვიზლერი დინჯად, აუღელვებლად მუშაობს, მაშინ როცა მსხვერპლი ტირის. მსგავსი სცენები სულ სხვა სურათებით იცვლება: ვიზლერი შტაზის უმაღლეს სასწავლებელში სემინარებს ატარებს, და მაყურებელი მოსწავლეებთან ერთად, პრაქტიკული მუშაობის საფუძვლებს ეუფლება. ვიზლერი აშკარად დარწმუნებულია გდრ-ის სისტემის სამართლიანობაში. თავისი საქმიანობით ის სოციალიზმს ემსახურება, დიდ მთლიანობას - მას ასე სწამს.

უნდა ითქვას, რომ დაზაფვრის გარდა, ეს სურათები მოულოდნელ აღტაცებასაც იწვევს - მეტისმეტად სრულყოფილად მუშაობს შტაზი, რომელიც თავის დროზე ცენტრალურ სადაზვერვო სამსახურსა და მოსსადს არაფრით ჩამოუვარდებოდა.

მოყოლა აღარ ღირს. მხოლოდ ერთ ანეკდოტს გიამბობთ ფილმიდან - მე მგონი, ყველაფერს მიხვდებით:

დილით ერიხ ჰონეკერი მზეს ესალმება:

- დილა მშვიდობისა, მზეო!

- დილა მშვიდობისა, ერიხ! - უღიმის მზე.

შუადღისას იგივე მეორდება:

- მშვენიერი დღეა, მზეო!

- მშვენიერი დღეა, ერიხ! - უღიმის მზე.

მოსაღამოვდა.

- საღამო მშვიდობისა, მზეო!

მზე დუმს.

- საღამო მშვიდობისა, მზეო!

- მაკოცე ტრაკზე, -პასუხობს მზე. - მე უკვე დასავლეთში ვარ.

კინოჩვენება და დისკუსიები

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

რიჩარდ ბონა თბილისში!

გიყვართ ჯაზი? მაშინ რიჩარდ ბონას სახელიც გაგონილი გექნებათ. თანამედროვე იმპროვიზაციული მუსიკის ვირტუოზი, ნებისმიერი აუდიტორიის „დამპყრობი” - ასე მოიხსენიებენ მას სხვადასხვა პუბლიკაციებსა თუ ჩანაწერებში. რიჩარდ ბონა თანამედროვე ჯაზის ნებისმიერი მიმდინარეობის კომპოზიციებს ასრულებს - მეინსტრიმით დაწყებული, ჯაზ-როკის ჩათვლით.

ისთერნ პრომოუშენი მელომანებს კიდევ ერთ გრანდიოზულ ჯაზის საღამოს უწყობს. 17 აპრილს, ნაით ოფისში, წლევანდელ გრემზე „თანამედროვე მსოფლიო მუსიკალური ალბომის” ნომინაციაში წარდგენილი რიჩარდ ბონა კონცერტს გამართავს.

მათთვის კი, ვისთვისაც ეს ახალი სახელია, გიამბობთ, რომ ბონა 1967 წელს კამერუნის აღმოსავლეთით, პატარა სოფელ მინტაში დაიბადა. პირველად ბალაფონი (ევროპული ქსილოფონის ანალოგი) მეზობელთან ნახა. ეს „საოცარი ქმნილება” მისი შთაგონების წყაროდ იქცა - ხუთი წლის იყო, როცა პირველი მუსიკალური ინსტრუმენტი დაამზადა. დღეში რვა-ათი საათი უკრავდა. საოცარი ნიჭის პატრონი, ნებისმიერ ინსტრუმენტზე დაკვრის ტექნიკას დანახვისთანავე ითვისებდა. სამწუხაროდ, სოფელში მრავალფეროვანი მუსიკალური საკრავები არ მოიპოვებოდა, ამიტომ ბონა ინსტრუმენტებს თვითონ ამზადებდა. როცა ჯერი გიტარაზე მიდგა, ერთი პატარა პრობლემის წინაშე აღმოჩნდა - სიმები დასჭირდა... სოფლის მაღაზიიდან ველოსიპედის სამუხრუჭე ბაგირი მოიპარა.

11 წლის რიჩარდი სოფლიდან უახლოეს ქალაქში გადასახლდა, კლუბებში და ბარებში უკრავდა, საკუთარი ხელით შექმნილი გიტარა კი პროფესიონალური ინსტრუმენტით შეცვალა. 22 წლის გახლდათ, პარიზში რომ წავიდა. გადაწყვიტა პროფესიული მუსიკალური განათლება მიეღო და შვიდი წელი სამუსიკო სკოლაში სწავლობდა. ამერიკელი გიტარისტის, მაიკ სთერნის რჩევით, პროფესიული ბედი ნიუიორკშიც სცადა. ძალიან მალე კი ჯო ზავინულთან ერთად ალბომი My People ჩაწერა და მსოფლიო ტურნეში გაემგზავრა.

1990-იანი წლების ბოლოს, მის ბიოგრაფიულ რეზიუმეს ერთობლივი პროექტები შეემატა - ჯო ზავინულთან, რეგინა კარტერთან, ბობ ჯეიმსთან, ლარი ქორიელთან, რენდი ბრეკერთან, სთივ გედთან, მაიქ სთერნთან, პეტ მეთენისთან, ჯორჯ ბენსონთან, ბობი მაქფერინთან, ბრენფორდ მარსალისთან ერთად. მისი მონაწილეობით შეიქმნა ალბომები: Motherland, Speaking Of Now, Beyond Words, Words Of Mouth Reviseted.

1998 წელს კომპანია ჩოლუმბია-მ რიჩარდ ბონას პირველი სოლო ალბომი შცენეს ფრომ Mყ Lიფე ჩაწერა. მისი კომპოზიციები თანამედროვე ჯაზის, ფანკისა და ყველა იმ ქვეყნის ფოლკლორული მუსიკის ელემენტების სინთეზია, სადაც ბონას უცხოვრია. ჯაზის სხვა მუსიკოსებისგან განსხვავებით, ის არასდროს შორდება ახალგაზრდა აუდიტორიას და მისი წარმატების საიდუმლოც მარტივია: ნებისმიერი ეროვნების მსმენელს ერთი - მუსიკალური ენით მიმართავს. ამიტომაც, რამდენიმეათასიან სტადიონზე თუ კამერული მუსიკის დარბაზში, კლუბურ მუსიკასა თუ ტრადიციულ ჯაზზე ორიენტირებული მსმენელები მას თანაბრად ემორჩილება. ჯერ არ ახსოვთ შემთხვევა, რომ რიჩარდ ბონას უიმედოდ კონსერვატორული აუდიტორიაც კი ფეხზე არ წამოეყენებინა და საკონცერტო დარბაზი საცეკვაო არენად არ ექცია. ვნახოთ, რა მოხდება თბილისში...

ავტორი: ნინო ლომაძე

ბიძინა კვერნაძე
კომპოზიტორი

1. როგორი წარმოგიდგენიათ მიწიერი სამოთხე?

უჯოჯოხეთოდ არა, - როცა ჩაფლული ვარ შემოქმედებაში.

2. თქვენი საყვარელი გმირი მხატვრული ლიტერატურიდან?

დათა თუთაშხია, „იდიოტი“ (მხოლოდ თბილად რომ მოკალათდება ცხოვრებაში, ის კი არა).

3. თქვენი საყვარელი ისტორიული გმირი?

აღმაშენებელი, ლინკოლნი.

4. ვინ არის თქვენთვის გმირი რეალურ ცხოვრებაში?

პირადად - უწმინდესი და უნეტარესი, საქართველოს პატრიარქი ილია მეორე, საერთოდ კი, ვინც ბედავს და სიმართლეს ამბობს.

5. თვისება, რომელიც ადამიანში ყველაზე მეტად მოგწონთ?

ღირსება.

6. თქვენი საყვარელი ჭეშმარიტება?

სიცოცხლე, სიცოცხლე, სიცოცხლე.

7.ჭეშმარიტება, რომელიც, თქვენი აზრით, ყველაზე მეტად გაზვიადებულია.

გაზვიადებული ჭეშმარიტება არ არსებობს.

8. თქვენი საყვარელი საქმიანობა.

ის, რასაც ვეწევი, მიუხედავად იმისა, მოსწონს ვინმეს თუ არა.

9. არჩევანის საშუალება რომ გქონოდათ, ვინ იქნებოდით?

მე იგივე ვარ მარად და მარად!

10. თქვენთვის ყველაზე მეტად დამახასიათებელი თვისება?

სიცოცხლის სიყვარული.

11. რას აფასებთ ყველაზე მეტად მეგობრებში?

ერთგულებას, მეგობრობის ნიჭს.

12. თქვენი ყველაზე დიდი ნაკლი?

პატარა ტყუილი. თან, ზედმეტად მიმნდობი ვარ და ბევრ რამეს გვიან ვხვდები.

13. თქვენი აზრით, რა არის ყველაზე დიდი უბედურება დედამიწაზე?

შური, ყველა უმძიმესი ბოროტების სათავე.

14. რომელ ქვეყანაში იცხოვრებდით?

მშვენიერ საქართველოში.

15. თქვენი საყვარელი ფერი?

„სიკვდილის გზა არ-რა არის, ვარდისფერ გზის გარდა“, - საშიში არაფერია, რადგან დაბადებიდან ამ გზას მივყვებით.

16. თქვენი საყვარელი ყვავილი?

ვარდები, სწორედ ისინი დამიგროვდნენ: „ვარდო, გაჭრილო ველადა“, „ვარდები არ არიან“, „ვარდი ხარ?“

17. თქვენი საყვარელი ჩიტი?

მერცხალი - ლაღია, თავს გვანატრებს და იმედით გვავსებს.

18. ისტორიული გმირი, რომლის მიმართაც ყველაზე ანტიპათიურად ხართ განწყობილი?

ყველა მოძალადე დიქტატორი.

19. რა ბუნებრივი ნიჭით გსურთ რომ იყოთ დაჯილდოებული?

თუ მექნება, - გაცემის!

20. როგორ სიკვდილს ისურვებდით?

რაინდულ სიკვდილს ომში, მაგრამ მე ეს არ მემუქრება, ამიტომ ბოლო სასიხარულო დღეს.

21. თქვენი დევიზი?

კეთილმოსურნეობა.

22. რისი გეშინიათ ყველაზე მეტად?

არ გამიჩნდეს რაიმეს შიში.

23. საკუთარ თავს ყველაზე მეტად რომელ ისტორიულ პიროვნებას ამსგავსებთ?

ასეთი პრეტენზია არ გამაჩნია.

24. თქვენი ყველაზე უცნაური თვისება?

უნიკალური, უსარგებლო ქაღალდის ნაკუწების შეგროვება ტელეფონის ნომრებით, ისტორიულად გარდამავალი ძველი ჯიბეებიდან ახლებში.

25. რა შემთხვევაში ცრუობთ?

გადადებული შეპირებების შემთხვევაში.

26. ყველაზე ხშირად, ყოველდღიურ საუბარში რომელ ფრაზებს იყენებთ?

„როგორ ხარ?“

27. რას ნანობთ ყველაზე მეტად?

გაცდენილ დროს.

28. განვლილი ცხოვრებიდან ერთი დეტალის შეცვლა რომ შეგეძლოთ, რას შეცვლიდით?

შეუძლებელია, თორემ ასეთი რამ ყველას თავსაყრელად გვაქვს.

29. რას მიიჩნევთ თქვენს პირად მონაპოვრად?

მთელს ჩემს მემკვიდრეობას.

30. რაზე ოცნებობთ?

რომ მშვენიერებამ მართლა გადაარჩინოს სამყარო.

გოგი გვახარია, ირინა ღოღობერიძე, ქეთი სადღობელაშვილი, ზაზა შათირიშვილი, მანანა ტურიაშვილი

კრიტიკის კულტურა

ავტორი: ქეთი სადღობელაშვილი ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ის იმ დროიდან მოდის, როცა ადამიანმა აზროვნება ისწავლა და ღირსებისა და ნაკლის გარჩევის უნარი აღმოაჩინა საკუთარ თავში. ის ყველას ჰაერივით და წყალივით სჭირდება, მაგრამ კეთროვანივით უფრთხიან და გაურბიან. ვისაც მისი ეშინია, მისგან საშინელ კერპს ქმნის. მის გარეშე კი იქმნება რაღაც, მაგრამ არ ვითარდება.

რამდენად სიცოცხლისუნარიანია საზოგადოება, რომელიც კრიტიკულ აზროვნებას, კრიტიკის კულტურას ვერ ამკვიდრებს საკუთარ წიაღში, არსებობს თუ არა პროფესიული კრიტიკა საქართველოში, როგორია ურთიერთობა კრიტიკოსსა და კრიტიკის ობიექტს შორის, როგორ რეაგირებენ კრიტიკაზე, როგორია კრიტიკის შედეგი და გვაქვს თუ არა კრიტიკის კულტურა? დისკუსიაში მონაწილეობენ: კინოკრიტიკოსი გოგი გვახარია, თეატრის კრიტიკოსი მანანა ტურიაშვილი, ფილოლოგი, ფილოსოფოსი ზაზა შათირიშვილი და დასავლური ლიტერატურისა და თეატრის სპეციალისტი ირინა ღოღობერიძე.

ქეთი - თავდაპირველად ვთქვათ, არსებობს თუ არა კრიტიკა საქართველოში, არსებობს თუ არა კრიტიკის ობიექტი და საგანი, რამდენად აქვს ჩვენს საზოგადოებას განვითარებული კრიტიკული აზროვნება და თავად როგორ იღებს კრიტიკას.

გოგი - კრიტიკული აზროვნება ჩვენს საზოგადოებას ზომაზე მეტად აქვს გამძაფრებული, ოღონდ ოჯახში, ტელევიზორთან, ცოლ-შვილთან. არასოდეს არაფერი მოსწონს, მაგრამ საჯაროდ ამის გაცხადებას ერიდება. კრიტიკის საბაბი, რა თქმა უნდა, არსებობს, მაგრამ როგორც არ უნდა დალაგდეს ეს ქვეყანა, არა მგონია, ქართველი არ იყოს უკმაყოფილო. კრიტიკის მიუღებლობის მიზეზი, ალბათ ისაა, რომ ჩვენი საზოგადოება პატარაა და მოსახლეობაც არის ცოტა, თუმცა უფრო პატარა სლოვენიას და ესტონეთს ეს საკითხები არ აწუხებს. ჩვენი მთავარი პრობლემა არის ის, რომ ჩვენი ერი, 30 და 40 მილიონიც რომ გახდეს, მაინც დარჩება ვაკის ერი ანუ პატარა ერი.

მანანა - იქნებ ავხსნათ, რას ვეძახით კრიტიკას? თუ ეს მხოლოდ ემოციური დამოკიდებულებაა „ეს ცუდია, ის კარგია”-ს დონეზე, მე მგონი ეგ ყველას შეუძლია. თუ პროფესიულ კრიტიკაზე ვსაუბრობთ, მაშინ საინტერესოა, რა შესაძლებლობები აქვს კრიტიკოსს იმისათვის, რომ ესა თუ ის მოვლენა გააანალიზოს და გააკეთოს დასკვნა, რომლითაც სხვა, მეორე ადამიანს დაეხმარება. ჩემი აზრით, ჩვენს საზოგადოებას ასეთი ანალიტიკური აზროვნება, უბრალოდ, არ შეუძლია, უფრო მეტიც, კრიტიკის კულტურა არ გააჩნია.

ზაზა - კრიტიკის ლინგვისტური, პირველადი მნიშვნელობით, ანუ გარკვეული ტიპის უარყოფითი დამოკიდებულებით, ჩვენი საზოგადოება ნამდვილად ჰიპერკრიტიკულია ნებისმიერ სფეროში. თუმცა გავიხსენებ 80-90-იან წლებს, როცა ჩვენი კულტურის მოღვაწეებისადმი საზოგადოებას კრიტიკული დამოკიდებულება ჰქონდა, მაგრამ როგორც კი რომელიმე მათგანი დასავლეთში აღიარებას მოიპოვებდა, ჩვენი საზოგადოების კრიტიკულობაც იცვლებოდა. გამოდის, რომ ჩვენზე ძალიან სერიოზულ გავლენას ახდენს სხვათა აზრი.

ირინა - არ ვიცი, გოგის დავეთანხმო თუ არა, როცა ამბობს, 30 მილიონიც რომ გავხდეთ, მაინც ვაკის ერად დავრჩებითო. სამწუხარო უფრო ისაა, რომ კრიტიკული აზროვნების ათვისების მომენტს და ანალიზის სურვილს ამ საზოგადოებაში ჯერჯერობით ნამდვილად ვერ ვხედავ.

ქეთი - კრიტიკის მიმართ საზოგადოების უნდობლობა ალბათ იმანაც გამოიწვია, რომ კომუნისტურ პერიოდში კრიტიკა აღმოჩნდა ერთგვარი ჟანდარმი, ცენზორი, რომელიც ცალკეული პიროვნებებისა და პროცესების კომპრომეტირებაზე იყო მომართული. ფიქრობთ თუ არა, რომ დღემდეა შენარჩუნებული შიშის ეს ინერცია?

ზაზა - რა თქმა უნდა, შიში არსებობს. გასული საუკუნის 30-იან წლებში, საკმარისი იყო მთელი საბჭოთა კავშირის მასშტაბით ერთი კრიტიკული წერილის გამო- ჩენა, რომ კრიტიკის ობიექტი ცოტა ხანში გაექროთ. როგორ გადარჩა შოსტაკოვიჩი იმ ცნობილი კრიტიკული წერილის შემდეგ, რომელიც მასზე დაწერეს “Сумбур вместо музыки”, დღემდე გაუგებარია.

გოგი - გაითვალისწინე, დღემდე არსებობს საბჭოთა პარანოია, რომელიც გულისხმობს იმას, რომ სტატია არის დაკვეთილი და შენ პირადი ინტერესი ან ანგარება გამოძრავებს. როცა „მონანიებაზე” უარყოფითი რეცენზია დავწერე, ბევრმა პატივსაცემმა ადამიანმა მითხრა: სხვა დრო რომ ყოფილიყო, შენს წერილს ძალიან კარგად გამოიყენებდა ხელისუფლება თავისი ინტერესებისთვისო. სამწუხაროდ, ჩვენ დღესაც არათავისუფალ სამყაროში ვცხოვრობთ და იმაზეც უნდა ვიფიქროთ, როგორ გამოიყენებენ შენს სტატიას. როცა ძალიან შავრაზმული ძალები რობერტ სტურუას წინააღმდეგ გამოვიდნენ, „ვეფხისტყაოსანი” აუგად მოიხსენიაო, შეიძლება მეც არ მომეწონა სტურუას აზრები, მაგრამ იმის გამო, რომ ასეთმა ძალებმა სათავისოდ არ გამოიყენონ შენი აზრი, ფრთხილად უნდა ვიყოთ და ხანდახან ამისთვის გულწრფელობაც კი დავთმოთ. თუმცა პროფესიონალიზმი ისაა, როცა შეგიძლია ისე თქვა შენი სათქმელი, რომ რაღაც ტენდენციისთვის არ გამოგიყენონ. როცა ლაპარაკია ტოტალიტარიზმზე, ჩემი აზრით, ამ ქვეყანაში ხელისუფლებაზე ბევრად ძლიერია ხალხი, ამიტომაც ადვილი გახდა პოლიტიკოსებისა და ხელოვანების კრიტიკა, მაგრამ ამავე დროს რთული აღმოჩნდა სტაბილურად დამკვიდრებული აზრებისა და სტერეოტიპების წინააღმდეგ გამოსვლა. როგორც არ უნდა მომწონდეს ამა თუ იმ ხელოვანისა და პიროვნების კრიტიკული აზრი, როცა ვხედავ, რომ ის შეეჭიდა რთულსა და მტკივნეულ საკითხს, რომელიც ყვითელი პრესის სამსჯელო გახდა, ყოველთვის მივესალმები ასეთ აზრებს კულტურაში დამკვიდრებულ სტერეოტიპებზე. რაც შეეხება კრიტიკის მიუღებლობას, შესაძლოა ეს იმის ბრალია, რომ არ არის პროფესიონალური კრიტიკა. ჩემს სტუდენტებს ხშირად ვეუბნები ხოლმე: ძალიან რთულია წერო კრიტიკული რეცენზია ისე, რომ არ გადახვიდე ავტორის შეურაცხყოფაზე. თუ ქილიკზე გადადიხარ, იქილიკე იმაზე, რაც გააკეთა და არა თვითონ პიროვნებაზე. როგორი უნიჭოც არ უნდა იყოს, ადამიანს არ უნდა მოუჭრა ყველა გზა, არ უნდა ჩაქოლო. არიან კრიტიკოსები, რომლებიც ასე წერენ. მე ვთვლი, რომ კრიტიკოსი უნდა იყოს კეთილგანწყობილი და უყვარდეს თავისი საქმე. როცა კინოზე წერს, უნდა ცდილობდეს იმას, რომ კინო გახდეს უკეთესი. თუ ჩვენ დავიცავთ იმ ეთიკურ ნორმებს, რომლებიც ჟურნალისტიკაშიც არის და კრიტიკაშიც, არა მგონია საზოგადოებას ასეთი უარყოფითი დამოკიდებულება ჰქონდეს კრიტიკის მიმართ.

ქეთი - გამოკვეთილია თუ არა პროფესიული კრიტიკის საგანი და ობიექტი, ვიცით თუ არა, რისთვის, როგორ და რატომ ვაკრიტიკებთ, დაცულია თუ არა „თავდასხმისა” და თავდაცვის ნორმები?

ირინა - ოსკარ უაილდი „დორიან გრეის პორტრეტის” წინასიტყვაობაში ამბობს, რომ კრიტიკოსი თავისი კრიტიკული წერილებით გარკვეულწილად საკუთარ ავტობიოგრაფიას წერს. პირველ რიგში, უაილდი ეთიკურ მიდგომას გულისხმობს. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი საზოგადოება ემოციურად კრიტიკულია ნებისმიერ დონეზე, ყოფითიდან დაწყებული, ხელოვნებით დამთავრებული, ჩვენ არა გვაქვს გარკვეული ის ეთიკური ნორმები და კრიტერიუმები, რომელიც უნდა დაიცვას კრიტიკოსმა. რაც შეეხება თავდაცვის სისტემას. ევროპაში არსებობს კანონი, რომელიც უფლებას გაძლევს ინსინუაციისა და დიფამაციისთვის უჩივლო კრიტიკოსს. ინგლისში არსებობს პროფესიული საზოგადოება „Offi ce of communication“, რომელიც განიხილავს კრიტიკის ობიექტისადმი კრიტიკოსის ეთიკურ დამოკიდებულებას და დავის შემთხვევაში აწესრიგებს ურთიერთობებს. ჩვენთან უამრავი საზოგადოება არსებობს, მაგრამ არცერთს ჩამოყალიბებული, პროფესიული სტატუსი არ გააჩნია.

ზაზა - ლიტერატურის სივრციდან რომ შევხედოთ, ლიტერატურის მიმართ არსებობს სამგვარი დამიკიდებულება: ეს არის თეორიული ანალიზი, შეფასება ანუ კრიტიკა და კლასიფიკაცია. ძალიან ძნელია გამიჯნო ერთმანეთისგან ეს სამი მომენტი. შემიძლია ვთქვა, რომ ლიტერატურისა და ფილოსოფიის სფეროში პროფესიული კრიტიკის პრობლემა არის იმიტომ, რომ ძალიან დაბალი დონისაა თეორიული მომენტი, სწორედ თეორიული რეფლექსიის არარსებობამ გამოიწვია ის, რომ არ გვაქვს კარგი კრიტიკული დისკურსი. შესაძლოა, ეს იმის გამოძახილია, რომ თავად საზოგადოების რეფლექსიაც იშვიათია.

გოგი - რა მოეთხოვება პროფესიონალ კრიტიკოსს? დაწეროს ის, თუ რამდენად ორგანულია ხელოვნების ნაწარმოები, რამდენად ეწინააღმდეგება ხელოვანი თავის თავს და ყველაფერ იმას, რაც აქამდე გააკეთა, იმ პრინციპებს, რომელთაც ცხოვრებაში ქადაგებდა. მეორე მხრივ, ხელოვნება მაინც ირაციონალური სფეროა და ყველა ეიზენშტეინი ვერ იქნება. ხშირია შემთხვევა, როცა ხელოვანს მართლა სჭირდება გააზრება. ამ შემთხვევაში კრიტიკოსი ფსიქოანალიტიკოსის როლშია, შეგიძლია არ დათმო შენი პოზიცია, ემოცია და ამავე დროს ახლოს იყო ობიექტურთან. კიდევ ვიმეორებ, ხელოვნების ნაწარმოებში მთავარია ორგანულობა. თუ ხედავ, რომ ხელოვანი არათავისუფალია, კონიუნქტურას აკეთებს და თავის აზრს გახვევს, უნდა უთხრა - დაეტიე შენს ადგილას! ამის უფლება ნამდვილად გაქვს. მეორე მომენტი, რატომაც მომწონს ეს პროფესია - როცა ვინმეს ერთხელ გააკრიტიკებ, არ უნდა აიკვიატო და თუ იმ ადამიანმა, ვთქვათ, დოიაშვილმა, რომელიც გავაკრიტიკე და თურმე ამის გამო მემტერება, გააკეთა კარგი სპექტაკლი, უნდა დაწერო, რომ მან კარგი სპექტაკლი გააკეთა. გარწმუნებთ, რომ ასეთ შემთხვევაში გაკრიტიკებული ადამიანის დამოკიდებულება კრიტიკისადმი აუცილებლად სასიკეთოდ შეიცვლება.

ქეთი - მანანას მინდა ვკითხო, იძლევა თუ არა თეატრალური პროცესები იმის საშუალებას, რომ იყოს მძაფრი კრიტიკა და ბარემ აქვე ვთქვათ, როგორია ურთიერთობა კრიტიკოსსა და გაკრიტიკებულს შორის?

მანანა - მე-19 საუკუნის ქართულ პრესას, მაშინდელ თეატრალურ და ჟურნალისტურ ცხოვრებას, პროცესებსა და დამოკიდებულებას ვერაფრით შევადარებ დღევანდელს, ძალიან კრიტიკულები იყვნენ ერთმანეთის მიმართ. თუნდაც ილიას, აკაკის კრიტიკა და პუბლიცისტიკა გავიხსენოთ. დღეს პერიოდიკა არაა, სადაც დაბეჭდავ პროფესიულ სტატიას, ერთი ჟურნალია და იქაც ურთიერთობებს უფრო უფრთხილდებიან. ის, რომ ვიღაცა ვიღაცის ნაცნობი და ნათესავია, ძალიან ძლიერადაა გამჯდარი ჩვენში. გაზეთებში რამდენჯერაც ვცადე რეცენზიის დაბეჭდვა, არაფერი გამომივიდა. მათ უფრო ყვითელი თემატიკა აინტერესებთ. ტელევიზიაში, „ალიონში” როცა ვმუშაობდი, ამ მხრივ გამიმართლა, მაგრამ მთავარ რედაქტორს ურეკავდნენ და დილიდან საღამომდე ჩემს ლანძღვაში იყვნენ - მოხსენი, გააგდე, რა უფლებით არის მანდ და რამდენი ასეთი. იყო შემთხვევები, როცა ჩემთვისაც დაურეკავთ და უთქვამთ, რომ არაადამიანი ვარ, რადგან სპექტაკლზე დამპატიჟეს, სუფი შემომთავაზეს და მე კიდევ უარყოფითი რეცენზია დავუწერე. ხანდახან იმასაც ვფიქრობ, საერთოდ ვჭირდებით კი ვინმეს? საზოგადოებას რომ თავი დავანებოთ, ხვდებიან კი ჩვენი სფეროს, თეატრის წარმომადგენლები ჩვენს აუცილებლობას, თუ მხოლოდ ერთეულ რეჟისორებს აინტერესებთ კრიტიკული აზრი?

გოგი - თეატრმცოდნეებს რომ ჰქონდეთ ერთი ჟურნალი მაინც, რომელიც კარგად დაფინანსდება და გაჩნდება გარკვეული მატერიალური ინტერესი, დარწმუნებული ვარ, კარგად დაწერენ, მაგრამ იმისათვის, რომ 20 ლარად დაწერო კრიტიკული სტატია და მერე სადარბაზოში დაგხვდნენ, ამას არავინ გააკეთებს. თეატრისგან განსხვავებით, ამ მხრივ კინოში უკეთესი მდგომარეობაა. როგორც კინოჟურნალის რედაქტორი, ვამბობ, რომ აბსოლუტურად ღიაა ჩვენი ჟურნალი. კინოპროცესები უფრო მეტად იძლევა კრიტიკის საშუალებას. თუმცა ერთი პრობლემა გაჩნდა: მკვიდრდება ცენზურის ახალი სახე - რეკლამის შემომტანი, სპონსორი, რომელსაც თავისი ინტერესი აქვს. სწორედ ახლა ვმსჯელობდით, რა გავაკეთოთ ტელევიზიებზე ჩვენს ჟურნალში და იყო საუბარი რამდენიმე გადაცემაზე, სადაც უნდა გავიდეს ჟურნალის რეკლამა. ჩვენ რომ ტელევიზიები ან ერთეული გადაცემები გავაკრიტიკოთ, ისინი უარს იტყვიან ჟურნალის რეკლამაზე. „ცხელი შოკოლადის” მაგალითი უკვე არსებობს, როცა შენი დისკუსიის გამო, რომელიც ტელევიზიების თემატიკას ეხებოდა და ტელეკომპანია „იმედის” მისამართითაც გამოითქვა კრიტიკული აზრები, „იმედმა” დაბლოკა „ცხელი შოკოლადი”. ეს ძალიან სერიოზული პრობლემაა, ახალი ფორმა ცენზურისა, რომელსაც აუცილებლად შეეჯახება ხელოვანიც და კრიტიკოსიც.

ქეთი - კინოსა და თეატრისგან განსხვავებით, მართლა ვერ მოვძებნე კრიტიკოსი, რომელიც თანამედროვე ლიტერატურულ პროცესებზე წერს. ერთხელ ოთარ ჭილაძემ თქვა: კარგი კრიტიკოსი უფრო დიდი იშვიათობაა, ვიდრე კარგი მწერალი, ასეთი კრიტიკოსის გარეშე ლიტერატურა კი იქმნება, მაგრამ არ ვითარდებაო.

ზაზა - ლიტერატურა იქმნება ყოველთვის. ყველაფერი ლიტერატურაა, როგორც ამბობდა ვერლენი. დღევანდელი სიტუაცია ისეთია, რომ არ არსებობს კრიტიკის ენა. ამასწინათ რუსულ პრესაში ოთარ ჭილაძის „გოდორზე” წავიკითხე რეცენზია. მართალი გითხრათ, ძალიან შემშურდა. ვერაფრით წარმოვიდგინე, რომ ჩვენთანაც შეიძლება ასე თავისუფლად და დიდი ერუდიციით დაიწეროს რეცენზია, იმიტომ კი არა, რომ რუსები ბევრნი არიან. იმიტომ, რომ არსებობს ძალიან სერიოზული დისკურსი ლიტერატურის შესახებ, არსებობს რუსული ლიტერატურული ფილოსოფია, არსებობს ბახტინი, ლოტმანი ანუ ის, რასაც ჰქვია სკოლა. თუ მიზეზებზე ვლაპარაკობთ, უნდა ვთქვათ, რომ ჩვენთან სკოლა არასოდეს ყოფილა, იყვნენ ცალკეული გემოვნებიანი პიროვნებები, ვთქვათ ისეთი, როგორიც იყო გერონტი ქიქოძე, მაგრამ არ იყო სკოლა. ძალიან დაგვაკლდა ისიც, რომ ჩვენი უნივერსიტეტი გვიან შეიქმნა, 1918 წელს.

ქეთი - ხომ არ გამოდის ისე, რომ ყველაფრის გადაყრას და თავიდან დაწყებას ვცდილობთ?

ზაზა - ყველაფრის გადაყრა და თავიდან დაწყება ბარბაროსობის ნიშანია. როგორც კი დგება საკითხი ძველის გადაყრის და ახლიდან დაწყების, იმწამსვე უნდა ვთქვათ, რომ მოვიდნენ ბარბაროსები. ფილოსოფიის ისტორიაში ბევრი რამ გაკეთდა საქართველოში, მაგრამ იმის გამო, რომ ფილოსოფია იდეოლოგიის დარტყმის ქვეშ იყო, რთული აღმოჩნდა თანამედროვე პროცესებზე წერა. ამიტომაც ადამიანები გარკვეულ ნიშებს ირჩევდნენ, კონიუნქტურას რომ გაქცეოდნენ. რატომ იყო რთული ფილოსოფოსობა სსრკ-ში და რა ფასად უჯდებოდა ეს, ვთქვათ, მერაბ მამარდაშვილს, ყველამ კარგად იცის. რუსები ამბობენ, რომ ისეთი ადამიანების გარდაცვალება, როგორებიც არიან მერაბ მამარდაშვილი და სერგეი ავერინცევი, მთელი ინსტიტუტის დაკარგვის ტოლფასია. მართლაც ასეა, თუ სიცოცხლეში მამარდაშვილი ინსტიტუტის როლს ასრულებდა, მისი სიკვდილი, ფაქტობრივად, ამ ინსტიტუტის დაკარგვის ტოლფასი აღმოჩნდა.

გოგი - ზაზას საპასუხოდ ვიტყვი, რომ ამ პატარა ქვეყანაში, როცა გყავდა ილია ჭავჭავაძე, მერაბ მამარდაშვილი, იგივე გერონტი ქიქოძე, საკმარისია იმისათვის, რომ სკოლა იყოს. ჩვენ კარგად უნდა გამოვიყენოთ ქართველების საშინელი თვისება - სკეპტიციზმი და ემოციური კრიტიკის უნარი, რადგან ამ საზოგადოებაში კრიტიკის მოთხოვნილება ნამდვილად არის, უბრალოდ, ცოტანი არიან ის ადამიანები, რომელთაც ვერ გადალახეს გარკვეული ბარიერი. მნიშვნელოვანი, ჩემი აზრით, არის პროცესების და არა ცალკეული ნაწარმოებების შეფასება, თუმცა ესეც აუცილებელია. არ არიან ის ადამიანები, რომლებიც დაწერენ რა ხდება თანამედროვე ქართულ კულტურაში. აქ კი ვეთანხმები ზაზას იმაში, რომ ძინავს იმ ფილოსოფიურ სკოლას, რომელიც საქართველოში არსებობდა.

ზაზა - როდესაც ვლაპარაკობ სკოლაზე, ვგულისხმობ იმას, რომ როგორც წესი, სკოლა იქმნება მხოლოდ აკადემიურ სივრცეში. სადაც არა გვაქვს საუნივერსიტეტო სივრცე, იქ ძნელია შეიქმნას რამე, სკოლისმაგვარი.

ქეთი - არც ილია ჭავჭავაძის დროს იყო საუნივერსიტეტო სივრცე.

ზაზა - სამაგიეროდ იმ წლებში გაჩნდა ჭეშმარიტი ინსტიტუციური სამოქალაქო საზოგადოება და არა ისეთი, როგორიც დღეს გვაქვს. წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, ისტორიულ-გეოგრაფიული საზოგადოება, ქართული თეატრი, სალონები, ოპერა - ეს ყველაფერი ახდენდა საზოგადოებრივი აზრის აკუმულირებას და რაც მთავარია, გაჩნდა ისეთი პრესა, რომელიც ერთგვარი მედიუმის როლს ასრულებდა და რომელმაც პირდაპირი გაგებით შექმნა ქართველი ერი. პრესასთან ერთად, გაჩნდა სალიტერატურო საზოგადოება, რომელიც ძალიან ძლიერი იყო. დღეს კი ასეთი მედიუმების გაქრობისა და გაუფასურების მოწმენი ვხდებით.

ქეთი - დღევანდელმა პრესამ, ზოგადად მედიამ, ჩაანაცვლა ყველაფერი, მათ შორის კულტურაც და თავისთავზე აიღო კრიტიკის ფუნქციაც. იმას, რასაც დღეს უნდა აკეთებდეს პროფესიონალი კრიტიკოსი, აკეთებს „ყვითელი” კრიტიკანი.

ზაზა - დღევანდელ პრესაში იერარქია აღარ არსებობს. ყვითელი პრესის ელემენტები მეტ-ნაკლებად ყველას ახასიათებს, ნორმები და თამაშის წესები არცერთ სფეროში არ არის დადგენილი. ინგლისში ასეთი გამოთქმაა - „ეს რომ გავაკეთო, ოქსფორდში ხელს არ ჩამომართმევენ”, რაც იმას ნიშნავს, რომ თუ პროფესორს რაიმე შეეშალა, მას საზოგადოება გარიყავს. ასეთ ქვეყნებში არსებობენ ძლიერი საზოგადოებები, რომელთაც ჩვენგან განსხვავებით, აქვთ არა ორმაგი მორალი, არამედ ღირებულებები და ფასეულობები, ისინი სახელმწიფოს ჩარევის გარეშე ადგენენ საკუთარი თამაშის წესებს.

ირინა - მედიამ მართლაც ჩაანაცვლა კრიტიკა ნებისმიერ სფეროში, ეს იმიტომ მოხდა, რომ საზოგადოებაზე ადვილად ზემოქმედებს მედია, რომელიც ხელმისაწვდომია და ისე მარტივად წერს, რომ საზოგადოებას ზედმეტი ძალისხმევის გარეშე უადვილებს აღქმისა და შეფასების მომენტს. დღევანდელი მედია აღმოჩნდა უფრო მობილური, შემტევი, აგრესიული და იოლად მორგებული იმ სიტუაციას, რომელშიც იმყოფება ჩვენი საზოგადოება, თანაც, ჟურნალისტიკა გახდა იოლი პროფესია. გაუნათლებლობა, რომელიც ყველა სფეროში იგრძნობა, განსაკუთრებით ხილვადია მედიაში. მართალია, აქაც გვყავს თითო-ოროლა პროფესიონალი, მაგრამ ისინი ჩაკარგულები არიან და არ ჩანან. შესაძლოა დღევანდელმა მედიამ ისეთივე ზიანი მოუტანოს საზოგადოებას, როგორიც უვიცმა მასწავლებელმა ან უვიცმა ექიმმა. ზაზამ თქვა, რომ ჩვენთან სკოლა არ არსებობდა, კომუნისტურ პერიოდში ბევრი ადამიანისთვის თვითგანათლება იყო ერთადერთი საშუალება ცოდნის შეძენის და შინაგანი თავისუფლების შენარჩუნების... დარწმუნებული ვარ, თვითგანათლება დღესაც იქნება დადებითი პროცესი, მაგრამ არც მაგის სურვილი ჩანს. ვფიქრობ, რომ ქართულ მედიას, ისევე, როგორც კრიტიკას და საზოგადოებას, პირველ ყოვლისა, ზნეობრივი ორიენტირები სჭირდება, არა გადაგდება იმისა, რაც კარგი გაკეთდა, არამედ გაანალიზება და ზნეობრივი ორიენტირების დაბრუნება, ეს მგონია მთავარი.

ქეთი - როცა ხელისუფლების პირველი პირებისაგან კრიტიკაზე, მათ შორის, კეთილგანწყობილ კრიტიკაზე ვიღებთ სრულიად არაადექვატურ რეაქციას და იმ ადამიანს, რომელმაც გაბედა და გამოთქვა თავისი აზრი, ხელისუფლება ყველა ბრუნვაში ატრიალებს, ეს არ ახდენს გავლენას საზოგადოების დამოკიდებულებაზე?

გოგი - ბევრად უფრო უარყოფითი დამოკიდებულება აქვს ხელისუფლებას იმ კრიტიკოსებისადმი, რომლებიც მას არათანმიმდევრულობაში ადანაშაულებენ. როცა რომელიმე ყოფილი ლიბერალი დადგება და ბიბლიიდან ციტატებს მომიტანს ან მეორე ლიბერალი ირაკლი ოქრუაშვილზე მეტყვის, რომ ის კაცურად მოიქცა და იცი, რომ მისთვის ეს არ არის ორგანული ნათქვამი და ეუბნები, რომ ფარისევლობს, ამაზე ექნება უფრო მძაფრი რეაქცია, ვიდრე იმაზე, როცა რომელიმე ოპოზიციური ტელევიზია პრეზიდენტს გააკრიტიკებს. ჩემი აზრით, აქ კრიტიკა არ უნდა გაჩერდეს, ისევ და ისევ თანმიმდევრულობაზე, პრინციპულობაზე ესაუბროს პოლიტიკოსებს. ჩემთვის ბევრად უფრო სიმპათიურია ის ადამიანი, რომელსაც არ ეთანხმები, მაგრამ ის მაინც თანმიმდევრულად, ჯიუტად იცავს თავის პოზიციას, ვიდრე ის, რომელიც კონიუნქტურიდან გამომდინარე, დღეს ერთს ამბობს, ხვალ სხვას. რაც შეეხება მედიას, ის მთლიანად პოლიტიზებულია. იმ ჟურნალისტებს, რომლებიც დღეს მართავენ მედიას, ჰგონიათ, რომ კულტურა იქ არის, სადაც თვითონ არიან. დააკვირდით, რა ფასეულობებით ცხოვრობენ ისინი, რას უსმენენ, რა აინტერესებთ, რა ფილმებს უყურებენ, როგორ აცვიათ. ძალიან სერიოზულად დგას დღევანდელ მედიაში განათლებისა და გემოვნების საკითხი. მედია, რომელიც პოლიტიკოსებთან არშიყობს, ყოველთვის გადის რაღაც ანგარებაზე და კულტურა ამ შემთხვევაში სულ არ აინტერესებს. ჰგონიათ, რომ თუ გადაცემაში აჩვენებენ მომღერალს, რომელიც კლიპში იხდის, დიდი რეიტინგი ექნებათ. შესაძლოა, ასეც იყოს, მაგრამ საკმარისია ასეთივე პრომოუშენი გაუკეთო სხვა, ნაკლებად ყვითელ მოვლენას კულტურაში, გარწმუნებთ, რომ ისიც ზუსტად იმავე რეიტინგს მოიტანს.

ქეთი - ირინას მინდა ვკითხო. კრიტიკის კულტურის თვალსაზრისით, როგორია ევროპული პრესა, როგორ რეგულირდება ურთიერთობები, რა არის სტანდარტი, კატეგორიულობის რა ხარისხშია კრიტიკა და როგორი წონა აქვს კრიტიკოსს?

ირინა - კრიტიკოსს აქვს უზარმაზარი წონა, არტკრიტიკოსს შეუძლია შექმნას სპექტაკლი, შექმნას ხელოვანი, მწერალი და ასევე შეუძლია, ისეთნაირი ნიველირება გაუკეთოს, რომ ვეღარასოდეს წამოყოს თავი. ერთი და იგივე მოვლენაზე სულ სხვაგვარად წერს „მონდი”, „ფიგარო” და „გარდიანი”, ძალინ ცივილურია ურთიერთობა კრიტიკოსსა და გაკრიტიკებულს შორის. ასეთ შემთხვევას გავიხსენებ: ალენ დელონი და ფრანგული თეატრის ცნობილი მსახიობი ფრენსის იუსტერი ერთად თამაშობდნენ ორკაციან სპექტაკლს. ალენ დელონი იმდენად აღმაშფოთებელი იყო სცენაზე, იმდენად იკარგებოდა იუსტერის გვერდით, რომ მთელი ფრანგული კრიტიკა დააცხრა თავს, არანაირი დანდობა არ იყო. სპექტაკლი, რომელიც მთელი სეზონისთვის იყო განსაზღვრული, 10 წარმოდგენის შემდეგ მოიხსნა, მე ვიყავი ამის მომსწრე. თუ კრიტიკა მართებულია, უნდა მიიღო ცივილურად; თუ უმართებულოა, შეგიძლია იჩივლო ან პროფესიული დისკურსი გამოიყენო. ჩვენთან ასეთი რამ გამორიცხულია.

ქეთი - ზაზამ თქვა, რომ ჩვენთან სკოლა არ არსებობდა. ამის მიუხედავად, ერთეულები, მაგრამ კარგი კრიტიკოსები დღესაც არიან, უბრალოდ, არა აქვთ ასპარეზი პრესასა და ტელევიზიებში. გოგისაც ვეთანხმები, როცა ამბობდა, ჩვენს კრიტიკოსებს არა აქვთ საშუალება უცხოეთში გავიდნენ და პროცესებს უშუალოდ დააკვირდნენო. ასე ხომ არ გავჩერდებით, ჩვენთანაც ხომ უნდა ჩამოყალიბდეს რაიმე, სკოლისმაგვარი.

გოგი - ამის ნებას ვერ ვხედავ საზოგადოებაში, ხელისუფლებასა და კულტურის ჩინოვნიკებში. რომ ნახოთ ფრანგული კინოჟურნალი „კაიე დუ სინემა”, ერთი თამბაქოს რეკლამა აქვთ და ამით ცხოვრობს ჟურნალი. ვერ წარმოიდგენთ, როგორ ვწვალობთ, როგორ ვეხვეწებით რეკლამის შემომტანებს, იმისთვის, რომ ჟურნალი გამოვიდეს. ერთი მომენტიც არის, ჩვენთან არსებობდა ცუდი ტრადიცია, როცა მასკულტურას ქედმაღლურად ვუყურებდით. ეს სტერეოტიპი უნდა დაინგრეს, კრიტიკოსი უნდა მიხვდეს და გაიაზროს ის, რომ რაც ხალხს მოსწონს, ასაგდები არ არის. სხვა საქმეა, როგორ დაწერს იმაზე, რაც ხალხს მოსწონს.

ზაზა - 60-70-იან წლებში დასავლურ უნივერსიტეტებში საოცარი გარღვევა მოხდა იმ თვალსაზრისით, რომ მასობრივი კულტურის ფენომენი გახდა კვლევის საგანი. მეცნიერებამ თქვა, რომ პრივილეგირებული ობიექტი ჰუმანიტარულ სფეროში არ არსებობს და უნდა დაინტერესდნენ არა მარტო იმით, რაც პირველხარისხოვანია, არამედ მეორე და მესამეხარისხოვანითაც. როცა ყოველდღიურობა გახდა რეფლექსიის საგანი, კრიტიკის დონემ საოცრად აიწია. რეგიონული პრესა რომ ნახოთ, სან ფრანცისკოსა და ლოს ანჯელესის გაზეთებში იწერება ისეთი კრიტიკული სტატიები, რომლის უკანაც იგრძნობა შესანიშნავი განათლება და ისევ და ისევ სკოლა. ეს ყველაფერი საუნივერსიტეტო, აკადემიური სივრცის დამსახურებაა. მასობრივი კულტურა ხდება შესაბამისი დეპარტამენტების შესწავლის სფერო, სადაც მუშაობენ მკვლევარები, ფილოსოფოსები, ფსიქოლოგები, სოციოლოგები, კრიტიკოსები. მოკლედ, ინტერდისციპლინური მუშაობა მიდის.

ქეთი - საქართველო პატარა ქვეყანაა, უფრო პატარაა თბილისი, სადაც ყველა ერთმანეთის ნაცნობი და ახლობელია. კრიტიკოსი, რომელიც ვიღაცას უწევს ანგარიშს, ძნელია, ობიექტური იყოს. ასე რომ, ეს პროფესია განაწყენებასა და კომპრომისებს არ გამორიცხავს.

გოგი - მქონია შემთხვევები, როცა ისე გამინაწყენებია, რომ ქუჩაში დამხვედრიან და საქმეები გაურჩევიათ. კომპრომისიც ყოფილა, ოღონდ შიშის გამო კი არა - თავში არაფერი ჩაგარტყან, არამედ იმისათვის, რომ ადამიანს განვითარების შანსი დაუტოვო. კომპრომისზე მიდიხარ მაშინაც, როცა გინდა მკითხველი თავად მიახვედრო. მკითხველს სიამოვნებს, როდესაც თვითონ ხვდება - კი არ დაუღეჭო, არამედ მიანიშნო, რას მიაქციოს ყურადღება. პროფესიონალიზმის საკითხია ისიც, როცა ჯერ კრიტიკოსი უნდა მიხვდეს, რისი გაკეთება უნდოდა ხელოვანს და მერე აკრიტიკოს. თუ ვერ ხვდები და ეუბნები - ეს რატომ გააკეთე, როცა ასე უნდა გაგეკეთებინაო და ერევი მის ფუნქციებში, ეს უკვე კრიტიკა აღარაა, ეს არის არარეალიზებული ხელოვანი, როგორც ბევრი ხელოვანი ეძახის კრიტიკოსს. რაც შეეხება ახლობლობას, ის გარკვეულწილად ქრთამია და ჩემი აზრით, კრიტიკოსი უნდა მოერიდოს ახლობლობას ხელოვანთან. მე, პირადად, ასეთი ახლობლობის წინააღმდეგი ვარ.

მანანა - პიტერ ბრუკი „ცარიელ სივრ ცეში” ამბობს - როგორ უნდა მივიდეს კრიტიკოსი სპექტაკლზე მას შემდეგ, რაც კრიტიკული წერილი დაწერა. იდეალური ვარიანტია, როცა ის რეპეტიციებსაც ესწრება, მაგრამ რეჟისორმა და დასმაც უნდა გადალახოს კრიტიკოსის სიძულვილი, რადგან ეს არის აუცილებელი ურთიერთობა კრიტიკოსსა და ხელოვანს შორის, რომელიც პროცესსაც გულისხმობს. კრიტიკოსი მარტო არ უნდა დადიოდეს და გაუცხოებული არ უნდა იყოს. მე ნამდვილად ვიყავი გაუცხოებული, რადგან ძნელია იმის ატანა, როცა არ გესალმებიან, კარს გიკეტავენ, უდიერად გიხსენიებენ, ეს ძალიან დიდ პიროვნულ ძალისხმევას მოითხოვს. თუმცა იყო ერთეული შემთხვევა, როცა ჩემი კრიტიკული რეცენზიის შემდეგ, იგნორირების ნაცვლად, რობერტ სტურუამ გარკვეული დაინტერესება გამოიჩინა. მე მგონი, ეს ფაქტი რეჟისორის დიდბუნებოვნებასა და შემოქმედებით უნარზე მეტყველებს. რამდენად შევძლებ ხვალიდან ამას, არ ვიცი, მაგრამ დღემდე არც ჩემი პრინციპებისათვის გადამიხვევია და არც კომპრომისი დამიშვია. კრიტიკოსისა და ხელოვანის ურთიერთობა არის მარადიული ომი, რომელიც აუცილებლად მოიტანს შედეგს.

ქეთი - მაშინ მითხარით, თქვენი კრიტიკის ანუ „ომის“ შედეგს ხედავთ თუ არა?

გოგი - ერთეულ შემთხვევაში, მაგრამ მაინც, შედეგი არის. მახსოვს ნიკა მემანიშვილმა, რომელიც ისე გავაკრიტიკე, რომ მე მეწყინებოდა, დამირეკა და დღემდე მადლობებს მიხდის.

მანანა - ის, რომ კრიტიკა ნამდვილად აინტერესებთ, ცუდად თუ კარგად რეაგირებენ კრიტიკაზე, უკვე შედეგი მგონია, ელემენტარული, მაგრამ მაინც შედეგი. გოგის ვეთანხმები იმაში, რომ იქნებ, მომავლისთვის კრიტიკოსებმა უფრო მეტად პროცესები განვსაზღვროთ, ეს უფრო შედეგიანი იქნება თეატრისთვის, ვიდრე ცალკეულ სპექტაკლებზე დაწერილი რეცენზიები.

ირინა - თეატრში მე ვერ ვხედავ კრიტიკის შედეგს. სამწუხაროდ, ერთი-ორი კარგი კრიტიკოსი შედეგს არ გვაძლევს.

ზაზა - ირინას ვეთანხმები. ცალკეული ნიჭიერი კრიტიკოსი სივრცეს ვერ შექმნის. უნდა არსებობდეს კრიტიკის ენა და პროფესიონალიზმი. ის, რისი სწავლაც შეიძლება, ყველაფერი ტალანტი არ არის. მომავალი დამოკიდებული იქნება იმაზე, როგორ მოეწყობა ჩვენი განათლების სივრცე, როგორი იქნება აკადემიური გარემო.

დისკუსია გაიმართა ლიტერატურულ კაფე „ქარავანში“

გვაშინებენ

ირაკლი ჩხიკვაძის მოკლემეტრაჟიან ფილმში კამერის წინ მდგომი გიორგი ბანძელაძე გვაშინებს. ის ხელებს იქნევს, იბღვირება და გიჟივით იქცევა. ის ძალიან საშიშია და ჩვენც გვეშინია. მოგეხსენებათ, ადამიანები ორ კატეგორიად იყოფიან: ჭკვიანები და სულელები. ჭკვიანებმა იციან, რა უნდათ. სულელებმა ეს არ იციან, და ამიტომ ჭკვიანები ასწავლიან, როგორ უნდა იცხოვრონ, როგორ უნდა იფიქრონ, როგორ უნდა ისუნთქონ - ცხადია, ჭკვიანთა საკეთილდღეოდ.

ჭკვიანებმა იციან, რომ ყველაზე ადვილი სამართავი შეშინებული ადამიანია. ჭკუას გააჩნია - ზოგს დიდი გაქანება აქვს და მთელს სახელმწიფოს ან მთლად მთელს მსოფლიოს აშინებს, ზოგი კი ოჯახის წევრებით იფარგლება.

ერთი ზღაპრისა არ იყოს: თუ ყველა სულელი მშიშარა არაა, ყველა მშიშარა სულელია. ჩვენ გვეშინია, სულ გვეშინია, თან ყველაფრის. გვაშინებენ და გვეშინია. ადამიანი ხომ სუსტი არსებაა, ყველას გმირობა არ უნდა მოსთხოვო.

„ხელი სტაცა ცუნცულას
უცებ წააცუნცულა.“

ხალხური ლექსი

ქართული ხალხური აღზრდის განუყოფელი ნაწილი ბავშვის დაშინებაა. გარდა ორიგინალური პერსონაჟებისა, რომლებსაც ანთებული ფანტაზიის მქონე მშობლები ცალკეული ბავშვების გასაუბედურებლად ქმნიან (მეზობლის ქალი X, მილიციონერი, ქონდრისკაცი და სხვ.), ნაცნობმეგობრების გამოკითხვის შემდეგ გაირკვა, რომ საზოგადოდ ორი საფრთხეა გავრცელებული: ბუა და გუდიანი კაცი.

ბუა ცხოვრობს სიბნელეში, მეორე ოთახში, კარადის უკან და საწოლის ქვეშ. ის ბავშვებს დაუდგენელი მიზეზების გამო ესხმის თავს და მისი აგრესიულობა მთლიანად მშობლების ნებაზეა დამოკიდებული. რაც არ უნდა ჩაიდინოს ბავშვმა, მას ბუასთან შეხვედრის პერსპექტივა ემუქრება: არ ჭამს - მოვიდა ბუა, ჭამს - მოვიდა ბუა, ლაპარაკობს - ბუა, არ ეძინება - ბუა, ბუა, ბუა! ააა! ბუა! რას უზამს ბუა, ეს დანამდვილებით არავინ იცის, მაგრამ კარგს რომ არაფერს - ფაქტია.

გუდიანი კაცის ამბავი უფრო გასაგებია. ნუგეში ისაა მხოლოდ, რომ არ გუდავს. უბრალოდ, გუდა ჰკიდია, რომელშიც ურჩ ბავშვს თავს უკრავს და სადღაც წაიყვანს, რასაკვირველია, ცუდ ადგილას, ბუების სამყოფელში. დედაც თვინიერად გაატანს, რადგან ბავშვმა თავი მოაბეზრა.

ბუასა და გუდიანი კაცის ერთობლივი ძალისხმევით ბავშვი დაშინებულია, ანუ მორჩილი. ის ლაჩარ და დებილ ადამიანად ყალიბდება - ბუამ და გუდიანმა კაცმა თავიანთ მისიას შესანიშნავად გაართვეს თავი და მათი გავლენით ყველამ იცის: სიბნელე საშიშია, კარადის გამოღება საშიშია, ლოგინიდან ფეხის გადმოდგმა საშიშია და საერთოდ, მთელი სამყარო მტრულადაა განწყობილი.

„არ წაიქცე, თორემ გცემ!“

დედის დარიგება

მაშინ, როცა მშობელი მაინცდამაინც დიდი გაქანებით არ გამოირჩევა, ის თავისი ნაშიერის დასაფრთხობად უფრო მარტივ ხერხს მიმართავს, მაგრამ ეს ხერხიც არანაკლებ ქმედითია - ფიზიკური ანგარიშსწორების შიშიც შიშია, თან საკმაოდ შთამბეჭდავი.

„...თორემ გცემ!“ - პრიმიტიული ამბავია, მაგრამ ძალიან ფართოდ გავრცელებული. აქაც ზემოთ აღნიშნული პრინციპი მოქმედებს, „ნურც გაფრინდები, ნურც მოფრინდები“: გაიქცევი - გცემენ, ილაპარაკებ - გცემენ, არ დაიძინებ - გცემენ, არ ჭამ - გცემენ. რა ქნას საწყალმა პეპელამ?

ვერაფერსაც ვერ იზამს. ეს არცაა მიზანი. მიზანი სულ სხვაა - გეშინოდეს!

...ოდესღაც კავკასიის მთიანეთში დაწყევლის ცერემონიას დავესწარი და წყევლის სიტყვები ახლაც მახსოვს: „კლდესთან მიხვალ - კლდის წერა გახდი, წყალთან მიხვალ - წყლის წერა გახდი, მთაში მთამ შეგიწიროს, ბარში - ბარმა...“ როგორია?

რეკომენდირებული ლიტერატურა მშობლებისთვის, რომლებიც ბავშვებს ბოლომდე ვერ იმორჩილებენ:

ქართული ხალხური ზღაპრები, განსაკუთრებით „ანანას ზღაპარი“, „ფისასოს ზღაპარი“, „კოკროჭინა“, „წიქარა“. ლავრენტი არდაზიანი „გიქორი” ეკატერინე გაბაშვილი „თინას ლეკური“ და „ღვინია გადაიჩეხა“ თუ კიდევ იცინის და რამე უხარია, „ბიძია თომას ქოხი“ და „უსახლკარონი“ მაგას! საშვილიშვილოდ გაუბედურდება.

„მოდი, დედაო, მოდი! შენი სახელი საშინელებაა, შენი სუნთქვა - სიკვდილი...“
კალის საგალობელი

თუკი გაგიმართლათ და უფროსები არ გერჩოდნენ, ტყუილად ნუ გაიხარებთ და ნუ მოდუნდებით: თქვენს გასაჩანაგებლად სხვა, უფრო სერიოზული ძალები მოიცლიან.

ისინი, ვისაც ზურგსუკან (პირში ვერა, გვეშინია) ტალახიან პოპებს ვუწოდებთ ხოლმე, აუცილებლად გიამბობენ, რომ რაც არ უნდა გააკეთოთ, საშინელება გელით, თან სამარადჟამო: ჯოჯოხეთი. აქაც პეპელას პრინციპია - თუ მთლად საქმით არ შესცოდეთ, რამე ოხრობა მაინც დაგესიზმრებათ. თუ თვლით, რომ არ მიჰქარავთ, ძალიან მიგიქარიათ, ეს ამპარტავნებაა და კვლავ ის სიხარული გელით - ჯოჯოხეთი. მარცხენა მხარზე სულ ვიღაცა გაზით, რომელიც, დამშინებელთა მეცადინეობით, მფარველ ანგელოზზე და ყველაზე მოწყალე ღმერთზე ძლევამოსილად მიგაჩნიათ. ეს საშინელი ვიღაცა წარმართავს თქვენს ყოველ ნაბიჯს და ვაი, თქვენი ბრალი! ამ ფონზე საშინელია ყველა, ვინც ასევე დაშინებულია, მაგრამ ცოტა სხვანაირია, ანუ ისინი, ვისაც მარცხენა მხარზე მჯდომი სხვანაირი ჰგონიათ: სხვა რელიგიების წარმომადგენლები.

იცოდეთ: ებრაელები მაცას ქრისტიანი ბავშვების სისხლით ზელენ! კრიშნაიტები ორგიებს აწყობენ და ქალწულებს რყვნიან! სტაროვერები ხალხს ცოცხლად მარხავენ! ანგლიკანურ ეკლესიაში ძაღლებს აზიარებენ! შივა ეშმაკია, შეხედეთ, რას ჰგავს! ვინ არიან მაგის მიმდევრები? ცხადია, ეშმაკები! ეშმაკები კი, მოგეხსენებათ, ძალიან საშიშები არიან.

მოდიან, მოდიან!
ОБС, Одна Баба Сказала

ამ მუხლით ლენინგრადის ბლოკადის დროს ადამიანებს ხვრეტდნენ. პანიკის დათესვა სასტიკად ისჯებოდა. ამ პრინციპით ყველანი დიდი ხნის დახვრეტილები უნდა ვიყოთ, რადგან იმისთანებს ვამბობთ! ძირითადად იმას, რომ „მოდიან!“ რა მნიშვნელობა აქვს, ვინ მოდის. კარგი ნამდვილად არ იქნება. მოდიან ამერიკელები, მათი მიზანი ჩვენი დიადი კულტურის გაჩანაგება და ჩვენი ზნეობის წახდენაა. მოდიან ჩინელები, მათ ჩვენი ძაღლების შეჭმა უნდათ. მოვლენ და მიწას წაგვართმევენ აფხაზები, ბერძნები, რუსები, უკრაინელები, სომხები და სხვა და სხვა, და ჩვენ ვერაფერს გავაწყობთ, იმიტომ, რომ ძალიან გვეშინია.

ჩვენს ჯანმრთელ, მაღალ, ლამაზ და ღონიერ მამაკაცებს საფრთხე ემუქრებათ - მამათმავლები მოვლენ, დაიჭერენ და წაახდენენ. ჩვენს ცრემლივით წმინდა ქალებს თურქეთში თრევით წაიყვანენ და იქ საროსკიპოებში დაალპობენ. ჩვენს ბავშვებს წიგნებს ხელიდან გამოგლეჯენ და გაადებილებენ. და საერთოდ, ყველანი ამოვწყდებით, თუ რომელიმე შეთქმულების ან სიონისტური ხრიკების გამო არა, შიშისაგან მაინც.

„წლის ბოლოს ყველანი დავიხოცებით. თითო დაცემინებაზე თითო კაცი ამოტრიალდება.“ პოლიტიკოსის წინასწარმეტყველებიდან

გასულ წელს ჩემს სამშობლოს ალექტოროფობიის, ანუ ქათმის შიშის ეპიდემიამ გადაუარა, რომელიც ცალკეულ, განსაკუთრებით მწვავე შემთხვევებში, ავიაფობიაში, ანუ ყველანაირი ფრთოსანის შიშში იყო გადაზრდილი. უმაღლესი განათლების მქონე ქალები მრგვალ ბაღთან ალიკაპებით სეირნობდნენ. ომგამოვლილი მამაკაცი გვრიტებს ხოცავდა. ჩვენ გავდელდით, გავაფრინეთ, რადგან ძალიან გარკვევით გვითხრეს: ჩიტი აუცილებლად ცინგლიანია და ყველაზე დიდი საშინელებაა ამქვეყნად.

მერე ეს ამბავი დაგვავიწყდა და ახლა ახალი სიხარული გვაქვს: ყველას C ჰეპატიტი დაგვემართება. როგორც არ უნდა იცხოვრო, მაინც დაგემართება. დაიტანჯები და მოკვდები, შე ბოზო და ნარკომანო, ახია შენზე! ეგეთი არა ხარ? მაინც ახია!

ცნობისთვის: ერთ ჩემს მეგობარს, რომელსაც აუტომიზოფობია აქვს და რომელიც, მანდარინების და ბანანების რეცხვაზე რომ აღარაფერი ვთქვა, სიგარეტის მოწევის წინაც ხელებს იბანს, რამდენიმე წლის წინათ ამებიოზი დაემართა. ეს იცით, რომელია? აი, კაკაშკების ჭამამ რომ იცის. უყურა ტელევიზორს, უყურა და ავად გახდა.

„კარგი ამბავი ცუდი ამბავია.”
ტელევიზიის თანამშრომელთა დევიზი

ამ მასალის დაწერამდე თავი გადავდე და ახალ ამბებს ვუყურე. ისედაც დამფრთხალ გულზე მთლად წავხდი.

ცნობები ასეთი იყო:

სახელმწიფო მოხელემ შეჭამა მილიონები და ამის გამო მრავალი პენსიონერი შიმშილით მოკვდა (ვიზუალური მხარე - დაპატიმრების დროს ნაცემი, გაოგნებული მოხელის ტირილი);

რუსეთი გვემუქრება და ყველანი გავიყინებით

(კადრში კომენტატორი ტიროდა);

არაბული სამყარო ყველას ემუქრება და ყველას ააფეთქებს (დაუდგენელი ეროვნების მამაკაცები იარაღს იქნევდნენ და ქალები სახეს იხოკავდნენ);

მერე იყო რეკლამა: „ხომ გტკივათ მუცელი? ხომ აგეშალათ კუჭი? ხომ ძალიან ცუდად ხართ?“ „კბილები დაგილპათ? ჯერ სად ხართ!“

გადაცემა გრძელდება: ოპერაციის დროს ბავშვს მუცელში მაკრატელი ჩაუტოვეს და ის მოკვდა (ნათესავები ტირიან და ყველა თეთრხალათიანს თმით ითრევენ);

გარეუბანში სახლი დაინგრა, ხალხი ამოწყდა და დასახიჩრდა - ეს ბედი თბილისის სახლების უმრავლესობას ელის (გადარჩენილი მეზობლები ტირიან და ჭუჭყიანი ბავშვები ყვირიან: „ბიძია, დაგვეხმარე!“);

კვლავ რეკლამა: ავისმომასწავებელი მუსიკა და „მას ის უყვარდა. იმას სძულდა. მან ის მოკლა. ის აღდგა და მას აქეთია, ღამ-ღამობით მოეფეთება ხოლმე! უყურეთ ღამის ეთერში ფილმს „სისხლიანი დანა“!“

შესანიშნავი სიახლე: ბაბალაანთკარში კატუშამ გრიშას ნაჯახი ჩაარტყა (სრულიად სოფლის ტირილი);

ჟურნალისტი ლაზურ-ჭანური აქცენტით „საუბრობს»: „ქერა ქალების მხოცავი ნახალოვკის მანიაკი გადასასვლელ ხიდთან ცოფიანმა ძაღლებმა დაკბინეს. ის ერთიათად გაავდა და ამიერიდან შავთმიან ქალებსაც ერჩის“. (კადრი: ნაგავში ძაღლები იქექებიან, ბევრნი არიან და ჯანიანები);

უცხოური ამბების ყველაზე მხიარული სიუჟეტი: ტაიგაში წაქცეული ხის ქვეშ ორი მეტყევე მოყვა (აჩვენებენ მთელი ოლქის ტირილს). რეკლამა: „თუ კარაქს შეჭამთ, ქოლესტერინული შოკი დაგემართებათ!“ „შეჭამე წიქარა, შენი მეგობარი!“

სპორტის სიახლეები: მოციგურავეს მყესი გაუწყდა; მოკრივემ ბავშვი გააბახა; ჩოგბურთელი ქალი კაცი აღმოჩნდა (ქალები ტირიან, კაცები ყვირიან, კატები კნავიან).

კულტურის სიახლეების მერე მე ავტირდი, ამინდის პროგნოზის შემყურე მთლად გადავბჟირდი.

„გეშინოდეთ!“ მოგვიწოდა ტელემაუწყებლობამ. „კარგი არაფერი ხდება და აღარც მოხდება!“ ეგ ხომ ისედაც ვიცოდით, ძვირფასებო. დარდი არ გქონდეთ: ძალიან გვეშინია.

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

„რუსული სამკუთხედი“

ასიმეტრიული ომი და კავკასიური სიძულვილის გეომეტრია
ავტორი: გიორგი კალატოზიშვილი

ემბრიონის სტადიაში მყოფი ქართული კინოინდუსტრია მილიტარიზმის ლიანდაგზე შედგა, რომელსაც, პარადოქსია, მაგრამ პაციფისტები მართავენ. ბოლო ათწლეულის ყველაზე ამბიციური კინოპროექტის - „მოგზაურობა ყარაბაღში” დასრულების შემდეგ, პროდიუსერებმა ლევან კორინთელმა, არჩილ გელოვანმა და გუკა რჩეულიშვილმა მილიტარისტული პათოსით არანაკლებ გაჯერებული ფილმი, ალეკო ცაბაძის სცენარის მიხედვით დადგმული „რუსული სამკუთხედი” დააფინანსეს.

„რუსული სამკუთხედის” თბილისურმა კინოპრემიერამ დიდი ხმაურით ჩაიარა. პრემიერას ხაბენსკიც დაესწრო, რომელიც მენშიკოვისა და მაშკოვის შემდეგ, რუსული კინემატოგრაფის თვალსაჩინო ფიგურაა და ჰოლივუდში „ღამის გუშაგის” ფანტასტიკური წარმატების შემდეგ მსახიობს დიდ მომავალს უწინასწარმეტყველებენ. ფილმის პრემიერა საკმაოდ ორიგინალური და დასამახსოვრებელი გამოდგა - პროდიუსერების სასარგებლოდ უნდა ითქვას, რომ მოსაწვევები სამხედრო ჟეტონების სახით დარიგდა, რაც მაყურებელში ერთიორად ზრდიდა მილიტარიზმის განწყობას და ქვეცნობიერ დონეზე, ეკრანზე განვითარებული მოვლენების თანამონაწილეობისკენ მოუწოდებდა.

ორსაათიანი კინოსეანსის შემდეგ, მაყურებლის რეაქცია არაერთგვაროვანი იყო. ფილმის შეფასებისას, ცდილობ იმ მერკანტილიზმის ზღვარს გასცდე, რომლის მიხედვითაც ფილმის კრიტიკა საქართველო-რუსეთს შორის სავიზო რეჟიმით გამწარებული ადამიანის რეფლექსიის შთაბეჭდილებას დატოვებს. პირიქით, თითქმის ულტიმატუმში გადაზრდილი უკიდურესად დაძაბული დიპლომატიის ფონზე, ფილმი საოცრად პოლიტკორექტული გამოვიდა. ცაბაძესთან ნაკლებად ისმის პასუხი კითხვაზე - რატომ იწყება ომი და, მით უმეტეს, ნაკლებად კეთდება აქცენტი გეოპოლიტიკურ ფაქტორებზე. აქ უფრო წმინდა ადამიანურ ფაქტორზე ამახვილებენ ყურადღებას, მაგრამ არ ვარდებიან უკიდურეს ლირიკაში და არ ამტკიცებენ, რომ ომის მიზეზი მოწყენილობაა... როგორც ჩანს, ცაბაძე არც მწვადს წვავს და არც შამფურს - ამის არგუმენტად ისიც კი კმარა, რომ ფილმის პირველადი სათაური „რუსული ენის მასწავლებელი” (მხოლოდ ჩეჩენის ბედზე პროეცირება) ორგანულად გადაიზარდა სამი თანაბარუფლებიანი პერსონაჟის მიუკერძოებელ ბიოგრაფიაში. „რუსულ სამკუთხედში” წინა პლანზე გამოდის ის ადამიანური, შეიძლება ითქვას, გეომეტრიული ურთიერთობა, რომელიც ერთიანობაში კრავს ჩეჩენის, რუსისა და, ალბათ, უფრო მეტი ობიექტურობისათვის - გარუსებული ქართველის (რეჟისორის ალტერეგო), კოლია მალცევის ხედვას ომსა და მშვიდობაზე. ჩეჩენისა და რუსის ტრაგიფარსულ დუელში ამ უკანასკნელს სეკუნდანტის როლი ერგო.

ალეკო ცაბაძის ფილმი, შეიძლება ითქვას, წარმატებული ექსპერიმენტია. ეს არის მცდელობა, რომ ფიგურალური ფრაზა - „კაცობრიობის წინაშე ჩადენილი დანაშაული” - გაათავისუფლოს პირობითობისგან და ჩეჩნეთში განვითარებული მოვლენები დეტექტიური ჟანრის პრიზმაში განიხილოს. „რუსული სამკუთხედი” დაახლოებით იმ დეტექტივის ჟანრის სტილშია გადაღებული, რომელშიც გმირი ფაშიზმის უკვე მოხუცებულ ჯალათებს პოულობს და კაცობრიობის წინაშე ჩადენილი დანაშაულის გამო ასამართლებს - ჩეჩენი ალიოშინი სნაიპერის თოფით ხოცავს რუს ჯალათებს, რუსი მალცევი კი, თავისი ბრმა ძმის „პატივსაცემად”, ბრმა თემიდას განასახიერებს (ამ შემთხვევაში, ალეკო ცაბაძე არ ღალატობს ქართულ იგავისებურ კინოს და აზრის ლაკონურობისათვის სიმბოლო-მეტაფორებს იშველიებს) და მოსკოვში გახიზნულ ჩეჩნებს ხოცავს. თავისთავად საგულისხმოა ცაბაძის და, ზოგადად, ფილმის პროდიუსერების მორალურ-ზნეობრივი იმპერატივი, რომელიც ნებისმიერ ომს კაცობრიობის წინაშე ჩადენილ დანაშაულსა და კრიმინალს უფარდებს. ამ ქაოსში, ვფიქრობ, მაინც იკვეთება ქართველი რეჟისორის მსუბუქი „პრო” და „ანტი” და განსაკუთრებით სოლიდარობა. არცაა გასაკვირი - ჩეჩნებისადმი სოლიდარობა ისტორიულ და ნაწილობრივ კინემატოგრაფიულ მემკვიდრეობად გვერგო. სოლიდარობა ნიკოლოზ შენგელაიას ფილმით „ელისო” დაიწყო და ცაბაძის „რუსული სამკუთხედით” გრძელდება. ჯერ კიდევ კომუნისტური კრიტიკა ხაზგასმით აღნიშნავდა, და ცაბაძის შემთხვევაში ეს სიმპტომურიცაა, რომ ნიკოლოზ შენგელაია ფილმში „ელისო” ცარიზმის თვითმპყრობელობით შევიწროებული კავკასიის ხალხთა შორის სოლიდარობის თემას ეხება... უმნიშვნელოა, რომ მოგვიანებით, სტალინიზმის ეპოქაში, ჩეჩნების დეპორტაციას ხელმეორედ უკვე გასაბჭოებული რუსეთი განახორციელებს, რაც თავისთავად ცხადყოფს, რომ შესაკრებთა გადანაცვლებით არ იცვლება ჯამი და აბორიგენი მოსახლეობის მიმართ რუსეთის გეოპოლიტიკური მიდგომა. ვფიქრობ, ესეც რეჟისორის ვუალირებული პოზიციაა, რომლის ღიად გამოხატვას შეგნებულად ერიდება - რუსეთი საქართველოს ხომ ქართული ღვინის საექსპორტო სივრცის გარდა, ქართული ფილმების კინოგაქირავებაში გაშვების დიდ პერსპექტივას სთავაზობს.

„რუსულ სამკუთხედთან” დაკავშირებით, გამუდმებით გახსენდება ორი დიდი მოაზროვნის, რემარკისა და ნაპოლეონის დამოკიდებულება: პირველის ღრმა რწმენით, ომში ერთი ადამიანის დაღუპვა ტრაგედიაა, მილიონისა კი - სტატისტიკა; ხოლო ნაპოლეონი, შემზარავი რაციონალიზმით, ჯარისკაცებს საზარბაზნე ხორცს უწოდებდა... ალეკო ცაბაძის ფილმში ამჯერად უკვე პოლიტიკური სამკუთხედი სწორედ ამ ადამიანური და არაადამიანური მორალისაგან იგება. ზედმეტი ლირიკის გარეშე, ცაბაძე ეკრანიდან შემყურე ექსტრასენსივით „გმუხტავს“ ომის იმ ნაწილაკებით, რომლებიც ორივე მხარეს ტრაგიზმის დაღს ასვამს. ორივე მებრძოლი, ჩეჩენიც და რუსიც, მხოლოდ უშუალოდ ბრძოლის ველზე რწმუნდება, რომ „წმინდა ომი” არ არის ომის სიწმინდის სინონიმი და ტყვეებითა და იარაღით ვაჭრობა ნებისმიერი ომის კანონზომიერებაა. ფილმის ფინალი განსაკუთრებით მძაფრია - სავარაუდოდ, ჩეჩნეთისკენ მიმავალ გზას ჯერ კიდევ გაუაზრებლად მიუყვება ახლადგაწვეულთა ოცეული - კალის ჯარისკაცები, რომელთაც დაუნდობლად გადაადნობს ომის ალი და დეფორმირებულებს დაუბრუნებს დედასამშობლოს... სიუჟეტის გათვალისწინებით, ეს ფაქტობრივად იმას ნიშნავს, რომ რუსეთი ერთი ყალიბით განაგრძობს იმ „სალდაფონების” კონვეირებას, რომელთაც ბრმად სწამთ, რომ რუსეთის კარი ტაიგიდან იწყება და კავკასიონის ქედის მიღმა, თითოეული კავკასიელის ეზოში მთავრდება...

ბერლინალე 2007 ვარსკვლავთცვენა გლობალური დათბობის ფონზე

ავტორი: გიორგი გვახარია
ფოტო: დავით მესხი

მერიან ფაითფული ფილმში
„ირინა პალმი“

ვერ ვიტან ჩექმებს! თასმების ბოლომდე შეკვრის დრო არასდროს მქონია. არც „ჯარისკაცობა” მომნდომებია არასდროს.

მაგრამ წელიწადში ერთხელ, ათი დღის განმავლობაში, მაინც მიწევს ჩემს გრანდიოზულ იტალიურ ჩექმაში ფეხის ჩაყოფა - თებერვალში ბერლინის კინოფესტივალზე. სასტუმროდან პოტსდამის მოედნამდე, სადაც 2000 წელს უზარმაზარი საფესტივალო კომპლექსი ააშენეს. ზუსტად 15 წუთია ფეხით სავალი. დილის ცხრა საათიდან, სეანსზე რომ არ დაგაგვიანდეს, სირბილ-სირბილით უნდა გაიარო მენდელსონ ბართოლდის უღიმღამო პარკი და ყინულზე ისრიალო. კარგი იტალიური ჩექმა თუ არ გაქვს, დიდი შანსია აქაურ ტრავმატოლოგიურ კლინიკაში ამოყო თავი. პრინციპში, არც ესაა ტრაგედია - „ბერლინალე” დაზღვევას იძლევა (ამ დაზღვევით ერთხელ კბილიც კი ვიმკურნალე). უფრო მეტიც, აქაური კანონებით, ქალაქის მთავრობა ვალდებულია ტროტუარებზე დაყაროს ხრეში და თუკი ვინმემ ფეხი ან ხელი მოიტეხა, მკურნალობის გარდა, ზარალის მიყენებისთვის 1000 (ათასი) ევრო გადაუხადოს.

ამბობენ, რომ ბერლინელები ხშირად სარგებლობენ ამ კანონით; თოვლიან ტროტუარზე ეცემიან და მერე საჩივარი შეაქვთ სენატში. სარფიანი საქმეა, მშვენიერი სიუჟეტი კარგი კომედიისთვის! ჰოლივუდში დამკვიდრებულ ბერლინელს, ბილი უაილდერს უყვარდა ასეთი სიუჟეტები. ხომ გახსოვთ როგორ გააცურებს ყველას ჯეკ ლემონი ფილმში „წინასწარმეტყველი ნამცხვარი”? ფეხს განზრახ მოიტეხს და მერე მილიონერი გახდება.

არ ვიცი, რა მიზიდავს ასე ამ ხალხში და ამ ქვეყანაში... ანდა ეს ბერლინის ფესტივალი რატომ მიყვარს ასე - 1992 წლიდან დღემდე ხომ არც ერთი „ბერლინალე” არ გამომიტოვებია!

ბილი უაილდერი ცოცხალი აღარაა. ჰოლივუდის დღევანდელ მეტრებს კი, საეჭვოა, ღატაკი აფერისტის ისტორია აღელვებდეთ. ჰოლივუდი დღეს კომპიუტერებით თამაშობს. მისი ვარსკვლავები კი ფლორიდის პლაჟებზე ირუჯებიან.

რა თოვლი, რა ჩექმა?!

აი, ახლაც ამინდის პროგნოზს გაეცნენ, მოამზადეს თავიანთი გამჭვირვალე კაბები, ფარფატა კოსტიუმები და ბერლინში ჩამოვიდნენ. აქამდე ყოველთვის ყოყმანობდნენ თოვლიან „ბერლინალეზე” დასწრებას. მერე კი, როცა „ოსკარის“ ცერემონია თებერვლის ბოლოს გადმოიტანეს, უმრავლესობამ კატეგორიული უარი განაცხადა „ბერლინალეზე”. მსოფლიოს ერთ-ერთ უძველეს კინოფორუმს დახურვის საშიშროებაც კი დაემუქრა; ამას დაემატა მერკელის მთავრობის გადაწყვეტილება - გერმანიის დედაქალაქს ბიუჯეტი თითქმის გაუნახევრეს („ბერლინში სამი ოპერის თეატრია. ფედერალური ბიუჯეტი ამდენს ვერ გაწვდება” - ბრძანა გერმანიის ფინანსთა მინისტრმა).

რობერტ დე ნირო, ანტონიო ბანდერასი, უილიამ დეფო, ქეით ბლანშეტი, ჯენიფერ ლოპესი, მეთ დეიმონი, შერონ სთოუნი... ყველა ჩამოვიდა!

მაგრამ, ეტყობა, წლევანდელმა თბილმა ზამთარმა ჰოლივუდის ვარსკვლავებს გეგმები შეუცვალა. რობერტ დე ნირო, ანტონიო ბანდერასი, უილიამ დეფო, ქეით ბლანშეტი, ჯენიფერ ლოპესი, მეთ დეიმონი, შერონ სთოუნი... ყველა ჩამოვიდა! თვით ამერიკულ კინოს ცოცხალმა ლეგენდამ, ჰამფრი ბოგარტის მეორე ნახევარმა, ლორენ ბექოლმაც კი ინება „ბერლინალეს” წითელ ხალიჩაზე გასეირნება. უფრო მეტიც, თბილი ჰოლივუდიდან ბერლინში თავისი ცუგაც ჩამოიყვანა.

8 თებერვალს, ფესტივალის საზეიმო გახსნამდე ერთი საათით ადრე, ბერლინში ჯერ კიდევ მზე ანათებდა, პოტსდამის მოედანზე, სავაჭრო ცენტრში, „ბერლინალეს“ სალაროებთან უზარმაზარი რიგი იდგა. ხუთ წუთში ერთხელ ცხადდებოდა, რომელ კინოთეატრში, რომელ სეანსზე დარჩა ბილეთები.

მოულოდნელად ქარი ამოვარდა, ქალაქს შავი ღრუბელი გადაეფარა. წვიმა ჯერ სეტყვაში, მერე კი თოვლში გადაიზარდა. სწორედ იმ დროს, როცა ვარსკვლავებს წითელ ხალიჩაზე უნდა გაევლოთ, ტემპერატურა მინუს ხუთ გრადუსამდე დაეცა.

ცუდ ამინდს ცუდი ფილმი დაემატა. გახსნის ცერემონიალის დასრულებისთანავე ოლივიე დაანის სადებიუტო ნამუშევარი, „ვარდისფერი ცხოვრება“ უჩვენეს - ედიტ პიაფის კინობიოგრაფია, რომელშიც ყველა პერსონაჟი ჭკუას კარგავს ლეგენდარულ მომღერალზე. თუმცა ახალგაზრდა მსახიობი მარიონ კოტიარი იმდენად ვერ ხსნის პიაფის ხასიათს, რომ გაუგებარი რჩება, რატომ მოიხიბლა მსოფლიო ამ პრეტენზიული, ავი, უჟმური მუსიკოსით.

ბერლინალეს კრეატიული მიმართულების დირექტორი და მენეჯერი, დიტერ კოსლიკი

დილით მგონი, მთელ „ბერლინალეზე” აკრედიტებულმა ოთხი ათასმა ჟურნალისტმა „ავ ხასიათზე” გაიღვიძა; ადექი ახლა დილის შვიდ საათზე, ჩაიცვი ჩექმა, შეიკარი თასმები და ისრიალე ყინულზე! თან რისთვის? სთივენ სოდერბერგის „კარგი გერმანელისა” და რობერტ დე ნიროს „კეთილი მწყემსის” სანახავად... ამ ფილმების DVD-ვერსიები ხომ თბილისშიც იშოვება! თანაც, რა დროს ისტორიის სტილიზაციაა, რა დროს წარსულის (თუნდაც უახლესი წარსულის) ფორმებზე თამაშია, როცა სამყარო ინგრევა? როცა პლანეტას გლობალური დათბობა ემუქრება?

ქეით ბლანშეტი ფილმში „ერთი სკანდალის ჩანაწერები“

თოვლი, ქარბუქი და ქურქებში გამოწყობილი ხალხი მხოლოდ ეპიზოდად დარჩა ბერლინის 57-ე კინოფესტივალზე. ნამქერით „გაფორმებული“ ექსპოზიცია მესამე დღეს მზიანი და თბილი ამინდით, ჰოლივუდის ცარიელი და ცივი კინო კი ადამიანური გრძნობებით დატვირთულმა ფილმებმა შეცვალეს; იმდენად დატვირთულმა, რომ ზოგიერთი საკონკურსო სურათის ჩვენებაზე მსოფლიოს ყველაზე სახელგანთქმული კრიტიკოსები, ათასი ტრაგედია რომ უნახავთ კინოში, ცრემლებს ვეღარ იკავებდნენ.

ჯუდი დენჩი წითელ ხალიჩაზე

სხვათა შორის, გრძნობების ეს აღლუმი თავად ამერიკელებმა გახსნეს. შერონ სთოუნმა წარმოადგინა თავისი, როგორც პროდიუსერის დებიუტი - „როცა კაცი ტყეში ეცემა”. პრესკონფერენციაზე მსახიობმა განაცხადა, რომ სურათის რეჟისორი, 26 წლის რაიან ესლინგერი, “ხვალინდელი ჰოლივუდის ბატონპატრონი გახდება”. ბატონ-პატრონობის რა მოგახსენოთ. ამბავი სამი ამერიკელისა - ორი მამაკაცისა და ერთი კლეპტომანი ქალისა, რომლებიც ეგზისტენციურ ვაკუუმს ვეღარანაირად ვერ ავსებენ, - მცირებიუჯეტიანი სატელევიზიო ფილმია, რომელიც არანაირად არ იმოქმედებდა მაყურებელზე, რომ არა შერონ სთოუნი. მაკიაჟის გარეშე, 49 წლის მსახიობს რაღაცნაირად გაცრეცილი, დაღლილი სახე აქვს... და სწორედ ეს ანიჭებს მომხიბვლელობას. პრესკონფერენ ციაზე ვერ გაუბედეს და ვერ კითხეს, ამ ფილმში თქვენი თავი ხომ არ განასახიერეთო (ამბობენ, რომ „ძირითადი ინსტინქტი 2“-ის წარუმატებლობის შემდეგ, შერონ სთოუნს დეპრესია დაეწყო)... არადა აშკარაა, რომ ახლა უკვე გასული საუკუნის სექს-ბომბს ასაკმა და წარუმატებლობამ მზერა გაუღრმავა, მოძრაობის მანერა შეუცვალა, ცოტა არ იყოს, ანტონიონის ფილმების მონიკა ვიტის დაამსგავსა.

მერიან ფეითფული
ფილმში „ირინა პალმი“

კიდევ ერთი ქალი, რომელმაც რადიკალურად შეიცვალა იმიჯი - მიკ ჯაგერის „ექსმეორე ნახევარი”, მერიან ფეითფულია. ფესტივალის ბოლო დღემდე იგი წლევანდელი „ბერლინალეს“ გმირი იყო, ხოლო ბრიტანელი რეჟისორის სემ გარბარსკის ფილმი „ირინა პალმი“, რომელშიც ფეითფულმა მთავარი როლი შეასრულა - ბერლინის კინოფორუმის გამორჩეული ლიდერი. ფილმი 60 წლის ქალის შესახებ მოგვითხრობს, რომელიც იძულებულია სექს-კლუბში იმუშაოს, რათა თავისი ავადმყოფი შვილის გადასარჩენად 6000 დოლარი შეაგროვოს. ამ კინოსურათმა, შეიძლება ითქვას, მთელი ბერლინი შეძრა... „ირინა პალმის” ამბავს ყვებოდა ისიც კი, ვისაც ფილმი ნანახი არ ჰქონდა. ტრიუმფით დაგვირგვინდა „ბერლინალეს“ პროგრამაში ჩართული მეორე ბრიტანული ფილმის - რიჩარდ ეირის „ერთი სკანდალის ჩანაწერების“ ჩვენება, რომელშიც ლესბოსური სიყვარულის ამბავი და პედოფილია ნამდვილ ტრაგედიაში გადაიზრდება (რიჩარდ ეირი დღეს შექსპირის საუკეთესო ინტერპრეტატორად ითვლება მსოფლიოში). ამ სურათში მთავარი როლის შემსრულებლები, ჯუდი დენჩი და ქეით ბლანშეტი „ოსკარის“ ნომინანტები არიან. თუკი ამერიკის კინოაკადემიამ გაბედა და „ერთი სკანდალის ჩანაწერები“ „ოსკარით“ აღნიშნა, ჰოლივუდის დღევანდელ თოჯინებს ნამდვილად მოუწევთ პენსიაზე გასვლა. ყოველ შემთხვევაში, „ირინა პალმისა“ და „ერთი სკანდალის ჩანაწერების“ შემდეგ, ჩემთვის პრაქტიკულად შეუძლებელი გახდა ანტონიო ბანდერასის სარეჟისორო დებიუტის, „ზაფხულის წვიმის“ ნახვა და ბანდერასისა და ჯენიფერ ლოპესის პრანჭვა-გრეხის გაძლება წლევანდელ „ბერლინალეზე“.

შერონ სთოუნი ფილმში
„როცა კაცი ტყეში ეცემა“

კადრები ფილმიდან „მოწმეები“
რეჟისორი: ანდრე ტეშინე

ასეა, კარგმა ქალებმა ბერლინის კინოფორუმზე სულ დედა უტირეს სილიკონიან თოჯინებს და მაგარ „ჩექმებიან კაცებს”... „ბერლინალეს“ კონკურსში ჩართულ 26 ფილმში მამაკაცები ხან კათოლიკურ მონასტერს აფარებენ თავს და იქ ცდილობენ გაექცნენ რეალურ პრობლემებს (როგორც იტალიელი რეჟისორის, სავერიო კოსტანცოს ფილმში „ჩემს სახსოვრად“), ხან ომში ეჯიბრებიან ერთმანეთს და იღუპებიან (ისრაელელი რეჟისორის, გრეგორი ნავას ფილმი „სასაზღვრო ქალაქი“). ანდრე ტეშინეს სურათში „მოწმეები“ ალჟირული წარმოშობის პოლიციელი სრულიად შემთხვევით ჩაერთვება „სექსუალურ თამაშში“, რომელიც მისი ახლობლების ცხოვრების წესი გამხდარა. ფილმის დასაწყისში საროსკიპოებს არბევს, სურათის მეორე ნახევარში კი... 18 წლის ბიჭი შეუყვარდება. საშიში თითქოს არაფერია - მოზრდილი, დასავლელი ადა მიანი ისე ცხოვრობს, როგორც მოესურვება, მაგრამ 1984 წლის საფრანგეთში აქამდე ყველასათვის უცნობი ვირუსი აღწევს. შიდსის პირველი მსხვერპლი ანგრევს სექსუალური რევოლუციის იდეალებს.

კადრი ფილმიდან „ტოროლების სახლი“
რეჟისორები: პაოლო და ვიტორიო ტავიანები

პრესკონფერენციაზე ანდრე ტეშინემ შიდსის ეპიდემია მეორე მსოფლიო ომის ტრაგედიას შეადარა. ფრანგული კინოს კლასიკოსის აზრით, თანამედროვე კინო ვალდებულია აღადგინოს წარსული და “შეინახოს ისტორია”, მათ შორის ჩვენი უახლესი ისტორია, რათა ადამიანებს შედარების საშუალება ჰქონდეთ და აღარ გაიმეორონ შეცდომები. დაახლოებით იგივე თქვეს „ბერლინალეს“ საკონკურსო და კონკურსგარეშე პროგრამებში ჩართული საუკეთესო სურათების ავტორებმა. ეს აზრი გაიმეორა ქლინთ ისთვუდმა, რომლის ფილმი „წერილები ივო ძიმადან“ აგრეთვე წარდგენილია ამერიკულ „ოსკარზე“ (თუ არ ვცდები, ესაა პირველი ფილმი კინოს ისტორიაში, რომელშიც ომი მტრის, ე.ი. ამ შემთხვევაში იაპონელების თვალითაა დანახული)... იგივე აღნიშნა ავსტრიელმა რეჟისორმა შტეფან რუზოვიცკიმ, თავისი ფილმის, „გამყალბებლების“ პრემიერის შემდეგ (ამ ფილმში საინტერესოდაა შეთავსებული ჰოლოკოსტის ტრაგედია კრიმინალურ ამბავთან ებრაელ მხატვარზე, რომელიც ნაცისტებს ყალბ დოლარებს „უხატავს“). ასეთივე აზრმა გაიელვა იტალიური კინოს მეტრების, პაოლო და ვიტორიო ტავიანების სურათის, „ტოროლების სახლის“ პრემიერაზე. ტავიანებმა სომხების გენოციდი ჰოლოკოსტის ტრაგედიას შეადარეს და პირდაპირი, ყოველგვარი პოლიტკორექტულობის გარეშე დაუჭირეს მხარი სომხებს, 1915 წელს სომხეთისა და თურქეთის კონფლიქტის ინტერპრეტაციაში. როგორც ჩანს, სწორედ ამ მიზეზით ვერ მოხვდა საკონკურსო პროგრამაში წლევანდელი „ბერლინალეს” ერთ-ერთი საუკეთესო ფილმი. ჰუმანიზმი - ჰუმანიზმად, მაგრამ გავიდა დრო, როცა ბერლინის კინოფორუმი პოლიტიკური სკანდალებით იკეთებდა რეკლამას („ბერლინალეს“ ისტორიაში ყველაზე ცნობილი სკანდალია მაიკლ ჩიმინოს ფილმის, „ირმებზე ნადირობის“ პრემიერა, როცა კომუნისტური ბლოკის ქვეყნების დელეგაციებმა პროტესტის ნიშნად დატოვეს ფესტივალი)... „ბერლინალე-2007“-ის პროგრამაში ჩართული რეტროსპექტივები - „ქალები მუნჯ კინოში“, „არტურ პენის ფილმების კვირეული”, „მაგნუმი და კინო“, გარკვეული თვალსაზრისით, პოლიტკორექტულობის გადალახვის მცდელობაა. ბერლინის კინოფორუმის დირექცია თითქოს იმ კარგ დროს გვახსენებს, როცა მსოფლიო კინოში რადიკალები დაფასებულები იყვნენ და ფესტივალის ბედი არ იყო დამოკიდებული პოტენციური სპონსორების, რამდენიმე გაზულუქებული კაპიტალისტის კაპრიზებზე... იმ კაპიტალისტებისა, რომელთაც 1970 წელს რაინერ ვერნერ ფასბინდერმა „ბერლინალეს” დახურვის ცერემონიალზე უკანალი მიუშვირა და კარგი გერმანული სიტყვა „შაისე” დააყოლა. წლევანდელ „ბერ ლინალეზე“ „ყველაზე ცუდი ბავშვის”, ფასბინდერის სკანდალური სერიალის, „ბერლინი- ალექსანდრპლაცის” აღდგენილი ვერსიის ჩვენებებზე ბილეთის შოვნა, პრაქტიკულად, შეუძლებელი იყო. დარბაზი, სადაც ფასბინდერს უჩვენებდნენ, ძვირფასი სურათების მუზეუმს დაემსგავსა. აშკარაა, რომ რადიკალიზმი 2007 წლის სამყაროში სამუზეუმო ექსპონატად იქცა, რომელიც შეიძლება დაათვალიერო, რომლითაც შეიძლება დატკბე, მაგრამ, საეჭვოა, მთლიანად გაითავისო, მის ნაწილად იგრძნო თავი.

ბერკდრები ფილმიდან „ბერლინიალექსანდრპლაცი“.
რეჟისორი: ვერნერ ფასბინდერი

თუმცა, წლევანდელი ბერლინის ფესტივალით თუ ვიმსჯელებთ, „სამუზეუმო ექსპონატად” ქცევის საშიშროება იმ კულტურასაც შეექმნა, რომელსაც რაინერ ვერნერ ფასბინდერი და მისი თანამოაზრეები ებრძოდნენ; დაუხატავი, დაღლილი და სევდიანი შერონ სთოუნი, „მაგარი ბიჭის“ სიმბოლო, ყოველთვის თავის თავში დარწმუნებული ქლინთ ისთვუდი, რომელიც დღეს პაციფისტად და ესთეტად იქცა - აუცილებლად დაგაფიქრებდათ კრიზისზე, რომელიც ნელ-ნელა დაეტყო იაფფასიან მასკულტურას. თვით ანტონიო ბანდერასიც კი ვერ გაუმკლავდა ნოსტალგიურ სენტიმენტებს და თავის ფილმში „ზაფხულის წვიმა” 70-იანი წლების ესპანეთი აღადგინა - ბრძოლისა და იმედის ეპოქა!

რეტროსპექტივა „ქალები მუნჯ კინოში“

რას ნიშნავს ეს? იქნებ გლობალურმა დათბობამ იმოქმედა კინოზე? სადღაა კომპიუტერული სპეც-ეფექტები, ვარსკვლავების ომები, ძლიერი („ჩექმებიანი“) ბიჭები, ყოველთვის მოდაში რომ იყო ბერლინის კინოფესტივალზე?

არტურ კენის ფილმების კვირეული

არ ვიცი, რა მოხდა. შეიძლება ჰოლივუდი დღეს მართლაც მხოლოდ „ოსკარის” მოლოდინით ცხოვრობს და „ბერლინალეზე“ ახალი ბლოკბასტერების პრემიერებისთვის აღარ სცალია... ანდა შესაძლებელია, იმ ხალხს, ვინც კინოს გადაღებისთვის, ფესტივალებისთვის ფულს იძლევა, თავადაც შეეცვალა გემოვნება.

ავტორიპოლ შრადერი

დაიღალა შერონ სთოუნივით ან „ბერლინალე-2007“-ის ჟიურის თავმჯდომარესავით, პოლ შრადერივით.

კადრი ფილმიდან „გამყალბებლები“ რეჟისორი: შტეფან რუზოვიცკი

კადრი ფილმიდან „წერილები ივო ძიმიდან“ რეჟისორი:
ქლინთ ისთვუდი

მარტინ სკორსეზეს ყველაზე სახელგანთქმულმა სცენარისტმა, უცნაურმა კაცმა, რომელმაც მოახერხა და ჯერ „ამერიკული ჟიგოლო” გადაიღო, მერე კი კინოს თეორიაში ერთ-ერთი საუკეთესო ნაშრომი - „იაპონური კინოს მეტაენა” დაწერა, უცნაური გადაწყვეტილება მიიღო - ფესტივალის „დათვებით” დააჯილდოვა ფილმები, რომელთაც ფავორიტებად არავინ მიიჩნევდა: არგენტინელი რეჟისორის, არიელ როტერის „სხვა“ (მსახიობი ხულიო ჩავესი, რომელსაც „ვერცხლის დათვი” ერგო მამაკაცის როლის საუკეთესო შესრულებისთვის, საკუთარ თავზე გულგატეხილ შერეკილს ასახიერებს) და ჩინური „ტუიას ქორწინება”, რომელშიც მონღოლეთის მოსაწყენი და ერთფეროვანი ყოფაა აღდგენილი. საეჭვოა, რომ ეს სურათები ოდესმე ნახოს ქართველმა მაყურებელმა; საეჭვოა გულწრფელი იყოს თავად პოლ შრადერის ჟიური, რომლის გადაწყვეტილებით თუ ვიმსჯელებთ, თანამედროვე მსოფლიო კინოს მეტრები - ფრანსუა ოზონი („ბერლინალეზე“ თავისი ახალი კოსტიუმირებული მელოდრამა „ანგელოზი” წარმოადგინა), სთივენ სოდერბერგი, ანდრე ტეშინე, ჟაკ რივეტი - რეჟისორის ოსტატობის თვალსაზრისით ჩამოუვარდებიან ვინმე ვან ჩუან-იანის ან იოზეფ კედარს (საუკეთესო რეჟისორობისთვის მას გადასცეს „დათვი”)... მაგრამ „ბერლინალე” ავტორი ტეტებს არ ცნობს. როგორც ჩანს, არც პუბლიკის და კრიტიკოსების მოსაზრებებს არ ცნობს (ფესტივალის ბოლომდე, კრიტიკოსთა გამოკითხვის თანახმად, „ირინა პალმი” ლიდერობდა). უნდა გაიმარჯვოს იმან, ვისაც არავინ აქცევს ყურადღებას! - ესაა ბერლინის ფესტივალის მთავარი იდეა. ყველაფერი დანარჩენი - ვარსკვლავთცვენა წითელ ხალიჩაზე, „ოსკარის” გენერალური რეპეტიცია, მსოფლიო კინოს ცოცხალი კლასიკოსების აღლუმი მხოლოდ და მხოლოდ ნიღაბია სპონსორების მოსაზიდად

ხულიო ჩავესი „ვერცხლის დათვის“ მფლობელი
მამაკაცის როლის საუკეთესო შესრულებისთვის ფილმში „სხვა“

კადრი ფილმიდან „ტუიას ქორწინება“. „ოქროს დათვის“ პრიზიორი

კადრი ფილმიდან “ანგელოზი”
რეჟისორი: ფრანსუა ოზონი

ასეთი ორმაგი თამაშის ფონზე, გასაგები ხდება ბერლინელი მემარცხენეების პროტესტი ქალაქის ხელისუფლების გადაწყვეტილების გამო - რომ 2007 წლის 1 იანვრიდან ბერლინის სავაჭრო ცენტრებმა „თავისუფალი აზრის” პრინციპით იმუშაონ. თუკი უწინ, კვირაობით პურსაც კი ვერ იყიდდით იმის გამო, რომ მაღაზიებს მუშაობა ეკრძალებოდათ, 2007 წლიდან სავაჭრო ცენტრებს უფლება აქვთ იმუშაონ იმდენ ხანს, რამდენიც მოესურვებათ - თუნდაც მთელი ღამე.

წლების განმავლობაში, გერმანია ამაყობდა ამ შეზღუდვებით. პატარა მაღაზიების მფლობელებს, გამყიდველებს, მოლარეებს საშუალება ჰქონდათ კვირაობით მაინც დაეთმოთ ყურადღება თავიანთი შვილებისთვის, მშობლებისთვის, საკუთარი თავისთვის. არ იყო იმის საფრთხე, რომ მაღაზიის რომელიღაც „ურჯულო” და „უჯიშო” მფლობელს, რომელსაც ოჯახი არ ანაღვლებდა, დღე და ღამე ემუშავა და გაეკოტრებინა ისინი, ვისთვისაც ფული ერთადერთი ფასეულობა არ იყო ცხოვრებაში. 2007 წლიდან ეს შეზღუდვა გაუქმდა. მომხმარებელი კმაყოფილია. კვირაობით ხალხი მაღაზიებს შეესია. დიდი სავაჭრო ცენტრები კიდევ უფრო გამდიდრდნენ. წვრილ მოვაჭრეებს ისღა რჩებათ, მიაგდონ თავიანთი შვილები და დახლებს დაუბრუნდნენ, უარის შემთხვევაში კი სამუშაოს გარეშე დარჩნენ. ჰოდა, ასეთ დროს, როცა „ტოტალური მომხმარებლობის” იდეამ ერთ-ერთ ყველაზე სოციალურ ქვეყანაში, გერმანიაშიც შემოაღწია, „ბერლინალე” ისევ პატარა ადამიანის უფლებების დამცველის როლში მოგვევლინა. კაცმა რომ თქვას, ცოტა რატომ არ უნდა იეშმაკო სამყაროში, სადაც ყველა ერთმანეთს „ხმარობს”? რატომ არ უნდა მოიტეხო ძალით ხელი ან ფეხი (ან თუნდაც თავი) ყინულზე, თუკი ასე 1000 (ათასი) ევროს გაკეთება შეგიძლია? მით უმეტეს, თუ გრანდიოზული იტალიური ჩექმის შეძენის საშუალება არ გაქვს და ლამის ფეხშიშველი დადიხარ თოვლიან ქალაქში?

ამ ოპერაციის წარმატებით ჩატარების შემთხვევაში, შეიძლება იმ ფილმის პერსონაჟი გახდე, რომელსაც ბერლინის კინოფესტივალზე „ოქროს” ან „ვერცხლის” დათვით დააჯილდოებენ. თუკი, რა თქმა უნდა, გლობალურმა დათბობამ ყველა არ გააშიშვლა და ყველა ერთად - ირინა პალმის მსგავსი გამათხოვრებული პენსიონერებიც, ჰოლივუდის ვარსკვლავებიც, დიდი კინოფესტივალების გაზულუქებული სპონსორებიც არ დააფიქრა იმაზე, რომ სიცოცხლის მთავარი ფასეულობა თავად სიცოცხლეა.

„ბერლინალე-2007“-ის პროგრამების შესახებ დაწვრილებით გიამბობთ ჟურნალი „ცხელი შოკოლადი კინოს“ მარტის ნომერში.

ცოტა ალქიმიკოსი ქეთი მატაბელი

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ეს წელი დიდ სიხარულს მოგიტანს, ქეთევანო. აი, ნახავ, თუ არა! შენ ჩიტი სახუმარო ამბავი ხომ არ გგონია?

კეთილმოსურნის ნათქვამი

სად იყო და სად არა, ახალი წლის დილას გიორგი ბანძელაძის, ქეთი მატაბელის უფროსი ვაჟის ფანჯარაში ჩიტი შეფრინდა. მე რამდენადაც ვიცი, ამ ჩიტს ღაჟოს ეძახიან. ლამაზი ჩიტია, პატარა და ჭრელი. ღაჟო ძალიან გულადია, და როცა ვინმეს შეშინება უნდა ხოლმე, თავზე ბუმბული ეშლება - აი, რამხელაა! და როგორი სახიფათო! მოვიდა ღაჟო!

ქეთი მატაბელის თქმით, ჩიტების სწორედ იმ ფერის არიან, რა ფერიც აზრები აქვთო. ამ პრინციპით გიორგის ღაჟოს უამრავი კარგი ფიქრით ჰქონდა თავი გამოტენილი. შესაბამისად, დაასკვნა, რომ ის გასათბობად დაიჭირეს და ცუდს არავინ არაფერს უპირებდა. ერთი ისაა, რომ მერე გიორგიმ მეტისმეტი პატივი სცა - აკოცა, და ჩიტსაც გული წაუვიდა. აატრიალა თვალები, ფრთები ჩამოყარა და მხოლოდ მაშინ მოეგო გონს, როცა ხელი გაუშვეს.

ახლა ღაჟო სადღაც ლეჩხუმის ტყეებში დაფრთხიალებს და დაუსრულებლად ჰყვება თავისი განსაცვიფრებელი თავგადასავლის ამბავს: „ვაჰ, ეს რა იყო, ბიჭოვ და...“

. . .

ერთი მეგობარი მყავს, რომელიც ჭორაობისას სულ ითხოვს ხოლმე: „ადამიანურად მოყევი. აი, ასე: დილით ადექი, კბილები გაიხეხე - მერე?”

მოდით, ქეთი მატაბელზე ჭორაობა ჩვენც ამ პრინციპით დავიწყოთ. კარგი, ადგა და კბილები გაიხეხა. მერე? თუ რა ხდება „მერე“ ქეთი მატაბელის თავს, იოლი წარმოსადგენია. თავად განსაჯეთ: მას ჰყავს მეუღლე, გია გუგუშვილი, მხატვარი, თბილისის სამხატვრო აკადემიის ფერწერის ფაკულტეტის დეკანი, სრული პროფესორი.

მას ჰყავს ვაჟი, გიორგი ბანძელაძე, რომელიც გარდა იმისა, რომ განათლებით კინორეჟისორი და კაფე „მულენ ელექტრიკის” სულისჩამდგმელია, სულ რაღაცას გეგმავს, სულ რაღაცას აკეთებს, ამჟამად - სახელოსნოს, რა საქმისთვის - ეგ ჯერ არ ვიცით.

მას ჰყავს ქალიშვილი, მარიამ გუგუშვილი, რომელიც ხელოვნებათმცოდნე გახდება. როცა ვუთხარი, ეცემი მერე მშობლებს და გააკრიტიკებ-მეთქი, გაბრწყინებულმა დამიქნია თავი, კიო. ჰო, კიდევ მარიამს სევდიანი სიყვარულის ამბები და ტრაგიკული ისტორიები უყვარს, და ამასაც ასევე გაბრწყინებული ჰყვება - თექვსმეტი წლისაა, ერთობა.

ქეთის ჰყავს უმცროსი ვაჟი, ლუკა გუგუშვილი, რომელიც ათი წლისაა. ლუკა ჟურნალისტებს თავს დიდად არ უყადრებს და ამიტომ მის შესახებ ბევრს ვერაფერს გიამბობთ.

ლუკა გუგუშვილი, ქეთევან მატაბელი, მარიამ გუგუშვილი და ნესტანი. ნესტანი ძაღლია, რომელთან ურთიერთობაც რეინკარნაციის თეორიის ყველაზე გააფთრებულ მოწინააღმდეგესაც ეჭვს აღუძრავს - ნეტა, რა სულთან გვაქვს საქმე?

გარდა ზემოთ ჩამოთვლილი საზოგადოებისა, ქეთისთან ერთად ცხოვრობს უაღრესად ცნობისმოყვარე ძაღლი ნესტანი - დაბალბეწვიანი ფოქსტერიერია, გრძელი ცხვირი აქვს, მის გარეშე როგორ უნდა მოხდეს რამე?! როდესაც სახლის პირდაპირ, საკმაოდ მოშორებით აღმართულ კლდეზე ძროხები ჩაივლიან ხოლმე, ნესტანს თავის წმინდათაწმინდა ვალად მიაჩნია ფანჯრიდან ცქერა და ამ განსაცვიფრებელი მოვლენების კომენტირება, და თუ ვინმე ეწვიათ, აუცილებლად უნდა გაარკვიოს, რა სულიერთან აქვს საქმე.

აქვე ცხოვრობს ჩიტი რობინზონი, რომელიც მოთუთიყუშოა, მთლად რა ჯიშია - ვერ გეტყვით. ის უჭრელესია, ქეთის თქმით, ბულგარულ წიწაკას ჰგავს. ხაფი ხმა კი აქვს, მაგრამ შესანიშნავი ჩიტია, ფრიად კომუნიკაბელური. ერთია, ქალები არ უყვარს - ჩიტ ქალებს ვგულისხმობ. ჰოდა, იჯდეს, ბატონო, ასე მარტოკა თავის გალიაში. ფანჯრის რაფაზე ცხოვრობენ თევზები - ვაგლახ, დიდხანს ვერ ცოცხლობენ ხოლმე, მაგრამ რა გაეწყობა... იქვე არიან მცენარეები, რომლებიც თავს აშკარად ჩინებულად გრძნობენ: მოვლილ-ნაპატრონევი გვიმრა, კაქტუსები და მრავალი სხვა - ამდენი ბოტანიკა არ ვიცი.

რამდენი ამ სახლში მოვხვდი, სულ თბილა, სულ გემრიელად მიმასპინძლდებიან და საერთოდ, კარგი სახლია. შესაბამისად, დავასკვენი, რომ ქეთი მატაბელი კარგი დიასახლისი ყოფილა.

ეს მისი ცხოვრების წესის ერთი ნაწილი.

მე ჭორად მსმენია, კარგი მებაღეცააო. ჰყვებიან, წყნეთში საუცხოო ბაღი აქვსო - მე ვერაფერს გეტყვით, ზამთარია, აბა, რას მივხვდები? მაგრამ ვიცი, რომ მრავალი წლის წინათ იქ ერთი გლიცინია ხარობდა, მოხუცი და უშველებელი. მერე, სახლის რემონტის დროს, მუშებს გადაუწყვეტიათ, რომ ხე უნდა მოეჭრათ და იმ ადგილას ბეტონი ჩაესხათ. მაგრამ ნურას უკაცრავად! გლიცინიამ ბეტონი გახეთქა და კვლავ ამოვიდა, და ახლაც ყვავის, მისი მომჭრელების გულის გასახეთქად და ქეთის გულის გასახარად.

მთელს მსოფლიოში არავის ჰქონია ჩინეთის იმპერატორზე ლამაზი ბაღი. იქ საოცარი ყვავილები ხარობდა. მათგან ყველაზე ლამაზებს ვერცხლის ეჟვნებს აბამდნენ. აწკარუნდებოდა ეჟვანი და ყველა გამვლელი მოხედავდა ხოლმე - ვაჰ, რა ლამაზი ყვავილია!

ეს ზღაპარია, „ბულბული” - ხომ გახსოვთ? მაგრამ როგორც ყველა ზღაპარი, ის სრულ სიმართლეს აღწერს - ჩინეთის იმპერატორს ჯადოსნური ბაღი ჰქონია. ცხადია, მებაღეებიც ცოტა ჯადოქრები ჰყავდა, ერთი აუცილებელი პირობით არჩეული: ყოველი მათგანის ზოდიაქოს ნიშანი თევზები უნდა ყოფილიყო.

ქეთევან მატაბელი თევზები გახლავთ.

* * *

მრავალი წლის წინათ საქართველოში ერთი მოსიყვარულე წყვილი ცხოვრობდა: გიორგი და ალექსანდრა. ისინი ოცდაოთხი წლისანი იყვნენ, როცა გიორგი დააპატიმრეს და გადაასახლეს. რამდენიმე წლის მერე ალექსანდრას ამბავი მოუვიდა, რომ მისი ქმარი სადღაც ციმბირში გარდაიცვალა.

ქეთის თქმით, ის ფოლიანტებს არაფრისგან აკეთებს. როგორ აკეთებს - ეს სხვა საკითხია.

მაგრამ მანამდე ციმბირიდან წერილები მოსდიოდა, ბევრი წერილი. ეს მიმოწერა იმ ცუდი დროის და დიდი სიყვარულის მემატიანეა - ვინ იცის, იქნებ თქვენს სახლშიც მოიპოვება ასეთი საგანძური? ალექსანდრას შვილიშვილზე, ანუ ჩვენს გმირ ქეთი მატაბელზე ეს ფურცლები დიდ შთაბეჭდილებას ახდენდა. ისევე, როგორც წარუშლელი შთაბეჭდილება მოახდინა კახეთის სახლში ნაპოვნმა დიდმა სკივრმა, სადაც უამრავი საოცარი ნივთი ინახებოდა: ძველისძველი ხატები, მინანქრის ნაკეთობები, ლოცვანი და გაცრეცილი, მშვენიერი წიგნები.

ქეთევან მატაბელის „სავიზიტო ბარათი“ - ფოლიანტები.

ერთხელ მოსწავლემ მასწავლებელს სთხოვა, მასწავლე რამე, რომ ცხოვრებაში გამომადგეს და დამიფაროსო. მასწავლებელმა უთხრა: „ქალებს არასოდეს აწყენინო. ყოველი ქალი ჯადოქარია ან, სულ მცირე, გულთმისანი მაინც”. ეს აღმოსავლური სიბრძნეა, მე არ გამომიგონებია.

მერე იყო რაღაც საბავშვო ფილმი. რა ერქვა ამ ფილმს, ეს ქეთის არ ახსოვს. იმ ფილმში ბავშვები განძს ეძებდნენ და რუკა ჰქონდათ - ცხადია, ცოტა ჯადოსნური, ცოტა კიდეებდამწვარი. ქეთის ეს რუკაც ძალიან მოეწონა.

ესენი და კიდევ ბევრი სხვა, ერთი შეხედვით დაუკავშირებელი ამბები საბოლოოდ ფოლიანტებად იქცა, იმ ნამუშევრებად, რომლებიც ამ უკანასკნელი წლების განმავლობაში ქეთი მატაბელის სავიზიტო ბარათია.

ხაზგასმით აღვნიშნავ - უკანასკნელი წლების განმავლობაში. მანამდე ქეთი თავისი გრაფიკით გახდა ცნობილი: „აბსტრაქცია აკრძალული იყო, ისევე, როგორც ბულგაკოვი, მაგრამ მე რა, მაინც ვმუშაობდი, რას დავარქმევდი „ჩემს ბულგაკოვს“, რა მნიშვნელობა ჰქონდა”... ქეთი ხატავდა ძველი თბილისის ამსახავ დიდ ტილოებს, იყო თეატრის მხატვარი, აკეთებდა წიგნებს - ცოტა ისეთებს, როგორებიც კახეთის სახლში ნაპოვნ სკივრში ინახებოდა. ახლა ის წყალსაც „ეპარება”, პატარა შადრევნებს, რომლებსაც „ფოლიანტები წყალში” უწოდა, და რომელთა ნახვაც „დუქანში” და „მულენ ელექტრიკში” შეიძლება და ნამდვილად ღირს: წყალი რაღაცას ჟღურტულებს და შიგ ისეთი საოცარი რამეები ხდება!

მაგრამ ქეთი თვლის, რომ ისინი ჯერ მხოლოდ ვითარდება. დღეს მთავარი მაინც ფოლიანტებია.

თუკი გაგიმართლათ და ქეთი მატაბელს მუშაობისას მოჰკარით თვალი, აღმოაჩენთ, რომ მართლაც რაღაც ჯადოქრობასთან გაქვთ საქმე და ალქიმია უკვდავია. ისევე, როგორც გარდასულ დროთა ოსტატები იღებდნენ ოქროს “არაფრისგან”, ქეთი “არაფრისგან” ხელოვნების ნიმუშებს ქმნის. უნდა ითქვას, რომ თავის ნამუშევრებს საკმაოდ უდიერად ექცევა: ხევს, ღებავს, ფეხს აბიჯებს და ბოლოს წვავს.

ეს ყველაფერი ჯერ სახელოსნოში ხდება, მერე კი - სამზარეულოში, გაზქურასთან. უცნაური და მომნუსხველი სანახაობაა ცეცხლის ალები, მნახველი ლამისაა ხელში ეცეს რესპირატორიან მხატვარს და ცუდი ხმით დასძახოს: „რას სჩადი, ადამიანო?“ მაგრამ ფოლიანტები, ბულგაკოვის ხელნაწერებისა არ იყოს, არ იწვის. და საბოლოოდ ვიღებთ იმას, რაც დღეს მთელს მსოფლიოშია გაფანტული. ქეთი მატაბელის ფოლიანტები ინახება დიდ ბანკებში, გალერეებში და მუზეუმებში, თეთრ სახლში და პრეზიდენტების რეზიდენციებში, ვატიკანში და საპატრიარქოებში. კოლექციონერები ამაყობენ, რომ მათი მფლობელები არიან. ეს ყველაფერი ძალიან კარგი. მაგრამ მე ის უფრო მომწონს, რომ ქეთის ხელოვნება ჩვენი, საშუალოსტატისტიკური მოქალაქეების ცხოვრებასაც ალამაზებს. მეც კი მაქვს მისი ნამუშევრები და გარწმუნებთ: ისინი რომის პაპისას არაფრით ჩამოუვარდება.

ფოლიანტების შექმნისთვის სულ ცოტა რამააა საჭირო: მასალა და ნიჭი, ესაა და ეს.

ჰო, ჩიტებს რაც შეეხება: ხალხში ამბობენ, რომ მოუნათლავი ბავშვები ჩიტებად იქცევიან ხოლმე და ადამიანთა გასახარად იფრენენ, სანამ განკითხვის ჟამი არ დადგება. მერე მათ თავად იოანე ნათლისმცემელი მონათლავს და ისინი სამოთხის ბაღში განაგრძობენ ფრენას.

ისტორია

ავტორი: თამარ ბაბუაძე
ფოტო: ნიკო ტარიელაშვილი,
დავით ლორთქიფანიძის პირადი არქივი

დავით ლორთქიფანიძე საქართველოს ეროვნული მუზეუმის გენერალური დირექტორი ფურცელაძის ქ. №3 თბილისი, 0105 www.museum.ge

დათო ლორთქიფანიძე დმანისის გათხრებზე. ეროვნული მუზეუმის დირექტორი ველზე სულ უფრო ნაკლებ დროს ატარებს.

ეს სავიზიტო ბარათია, ანუ კიდევ უფრო მშრალი და ლაკონური, ვიდრე კურიკულუმ ვიტე.

პალეოანთროპოლოგია - ეს კი ის გასაღებია, რომელიც ამ სავიზიტო ბარათით დაწყებული, ერთი საინტერესო ისტორიის კარს მოერგება, ბარათის მფლობელის სამყაროს გაგვიღებს და მუზეუმის დირექტორს „შენობითი” ფორმით გაგვაცნობს. დათო ლორთქიფანიძე - თავისი ნათლად ჩამოყალიბებული იდეებით, საკუთარ ლეპტოპში 3D-ფორმატში აწყობილი სამუზეუმო პროექტებით, წაკითხული წიგნებით, გათხრილი პრეისტორიული სამარხებით და ბეეევრი თავის ქალით, ყბითა და ჩონჩხით.

ასე რომ, თუ თქვენი ურთიერთობა დავით ლორთქიფანიძესთან ტელეეკრანით, საგაზეთო სტატიით, ანდა უკეთეს შემთხვევაში - მხოლოდ სავიზიტო ბარათის გადმოცემით შემოიფარგლა, მაშინ ერთად ვახსენოთ სიტყვა-პაროლი „პალეოანთროპოლოგია” და მუზეუმის კარიც გაბედულად შევაღოთ. იქ ზუსტად დათქმულ დროს მუზეუმის დირექტორი გველის.

დირექტორი პუნქტუალურია. დღის ყოველი საათი წინა დღეს ან შეიძლება რამდენიმე დღით ადრე ჰქონდეს გათვლილი. 11-საათიანი შეხვედრა საათის ბოლოსკენ მაჯაზე თვალის გაპარებით ილევა, ზუსტად 12-ზე 11-საათიანი სტუმარი გადის და 12-იანი შემოდის. ისევ თავაზიანი ღიმილი და კითხვა: - ყავა თუ ჩაი?

დილა ყავით ადრე იწყება. სწორედ ამ ყავის არომატის გამოა, რომ ლორთქიფანიძის ისედაც არაქართულ კაბინეტს კიდევ უფრო დასავლური აურა ახლავს. თავი სადმე უცხოეთში გგონია და რადგან იცი, რომ მუზეუმის მენეჯერს სტუმრობ, ამიტომ უფრო კონკრეტულად - თავი სადმე უცხოეთში, ნიუ იორკის მეტროპოლიტენ, ანდა ლონდონის ბრიტიშ მუზეუმის დირექტორის კაბინეტში გგონია.

ბრიტიშ მუზეუმი ტყუილუბრალოდ არ გახსენდება. ამ ღრმადპატივცემულ ბატონზე ლორთქიფანიძესაც ხშირად უფიქრია. განსაკუთრებით ინტენსიურად - რამდენიმე წლის წინ, როცა ლონდონში სამეცნიერო მოხსენების გასაკეთებლად ჩავიდა. იქ ბევრი ათვალიერა თუ ცოტა გრანდიოზული მუზეუმის გრანდიოზული დარბაზები, ხალხმრავალი ექსპოზიციები, ინსტალაციები, ერთჯერადი შოუები, ვორქშოფები და სემინარები, გაიფიქრა: „ამ მუზეუმის დირექტორსაც მუზეუმის დირექტორი ჰქვია და მეც?” თუმცა, კეთილ შურს მალე გონების განათება მოჰყვა: შემთხვევით ერთ-ერთი დარბაზის თავზე წარწერა „ბი.პი.-ს დარბაზი” დაინახა და მიხვდა, ეს სწორედ ის იყო, რაც მის თეორიებს შორის ერთ-ერთ უმთავრესს გამოხატავდა - სამუზეუმო საქმეში მსხვილი კომპანიებისა და კერძო პირების ჩართვა, რათა შემდეგ ერთად შეძლონ საზოგადოების მოზიდვა... უკან დაბრუნდა და ეროვნული მუზეუმის პროექტებში ბი.პი. თვითონაც აქტიურად ჩართო. ორიოდე დღის წინ საზოგადოების მუზეუმში მოსაზიდად კი ყველაზე მთავარი რამ გააკეთა - მოაწყო დარბაზი, რომელიც პრეზენტაციებს, ვორქშოფებს და სემინარებს უმასპინძლებს. იქ მისვლა ყველას გაუხარდება. არავითარი ბიუროკრატია, არავითარი წინა ეპოქიდან შემორჩენილი, მთელ კაცობრიობაზე გაღიზიანებული „კარისკაცები” და „კარისქალები”, დაშვებული და დასაშვები საშვები. მიბრძანდებით მუზეუმში და, შუშიანი დიდი კარით - რომელიც გამჭვირვალობაზე მიუთითებს - პირდაპირ ჰოლში, შემდეგ კი დარბაზში შებრძანდებით. იქ დაგხვდებათ ვთქვათ იგივე პარიზის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმის დირექტორი და ყველა იმ საკითხზე გესაუბრებათ, რაც contemporary art-ს ეხება. იქ შეგიძლიათ დალიოთ კოკა-კოლაც, მიირთვათ ჩიპსიც, და უსმინოთ საუბრებს ხელოვნებაზე; ანუ ისეთივე სახალხო-სათქვენო და შინაურულ გარემოში იგრძნოთ თავი, როგორსაც უცხოური მუზეუმები უქმნიან თავიანთ სტუმრებს.

მოკლედ, ბრიტიშ მუზეუმის დირექტორის მიმართ ლონდონში წამით აღძრული შური შურად ნამდვილად ღირდა. საერთოდ, თუ სტიმულად გამოიყენებ და აგამოქმედებს, პრინციპში, ამ გრძნობას არაუშავს. ლორთქიფანიძემ ამ თეორიის ჭეშმარიტება საკუთარ თავზე ლონდონამდე უფრო ადრეც გამოსცადა. ეს პარიზში, შაილოტის სასახლეში მოქმედ ერთი უცნაური სახელწოდების მუზეუმში მოხდა:

დღეს დმანისში მყუდროდ მუშაობა უკვე შეუძლებელია. იქაურობა ჰგავს ერთ დიდ სცენას, სადაც ახალ-ახალ პერსონაჟებს - იგივე პრეისტორიული ადამიანების ჩონჩხებს - მაყურებელი სულმოუთქმელად ელის.

პარიზში ყოფნისას, ერთ კვირა დღეს პალეოანთროპოლოგ დირექტორს გულმა პრეისტორიული ადამიანებისკენ გაუწია და „ადამიანის მუზეუმის” კარი შეაღო. შუა დარბაზში, მერხზე ჩამოჯდა და ნახა, როგორ ატარებდნენ ფრანგი ბავშვები ჩვეულებრივ უქმე დღეს: ისინი მშობლებს მუზეუმში მიჰყავდათ, იქ კი მუზეუმის თანამშრომლები შინაურულ გაკვეთილებს უტარებდნენ: როგორი იყო ადამიანი თავიდან, როგორ გამოება ხელ-ფეხი, როგორი მენიუ ჰქონდა, როგორ დადიოდა „სამსახურში”, როგორი ხელოვნება ჰქონდა... - მუზეუმის ფრანგ თანამშრომლებს კეთილი ტონი ჰქონდათ, დაახლოებით ისეთი, მეზღაპრეებს რომ აქვთ ხოლმე...

შური მაშინაც კონკრეტული საქმით დაგვირგვინდა. მსგავსი საგანმანათლებლო საბავშვო პროგრამა დღეს საქართველოს ეროვნულ მუზეუმშიც მოქმედებს. ბავშვებს კეთილი დეიდები და ბიძიები ზეზვას და მზიას ნამდვილ ზღაპარსაც უამბობენ და სიმულაციურ სამარხებში თხრასაც ასწავლიან.

„არ არის აუცილებელი, თითოეული ჩვენთან მოსული ბავშვი არქეოლოგი გამოვიდეს. მათი სახით მუზეუმს მეგობრები მაინც გაუჩნდება, ანუ გულშემატკივარი. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ საქართველოში მალე შეიცვლება მუზეუმში სიარულის კულტურა” - ეს დავით ლორთქიფანიძის ერთ-ერთი თეორიათაგანია. საერთოდ, მას უამრავი თეორია აქვს. ყველაზე მეტი გატაცებით სწორედ ამ თეორიებზე საუბრობს. საერთოდ დინჯად, დაბალ ხმაზე მეტყველებს და იმდენად თავშეკავებულად, რომ გატაცებას და ემოციას ოდნავ ღიმილსა და აწეულ ტონზე ძლივს თუ შეატყობ.

დღეს მის თეორიებს შორის ბიზნესის მართვის, მენეჯმენტისა და საზოგადოების ადმინისტრირების შესახებ თეორიები ჭარბობს. თუმცა, იყო დრო, როცა დირექტორის პოსტისგან თავისუფალი ლორთქიფანიძე დროს მხოლოდ სამეცნიერო თეორიების გაცნობასა და დეტექტივების კითხვას უთმობდა.

ეს ორი სფერო კი - ძველ სამარხებში ქექვა და აგატა კრისტის კითხვა ძალიან ჰგავს ერთმანეთს. პალეოანთროპოლოგიის მთელი ხიბლი ხომ ზუსტად ესაა: გგონია, კარგ დეტექტივს კითხულობ. წიგნი - სამარხია. მინიშნებები - ნაპოვნი ექსპონატები. თუ კარგი მცოდნე ხარ და ალღოც გიჭრის, თავსატეხს უმალ ამოხსნი. ხანგრძლივი კითხვის, ანუ ბევრი თხრის შემდეგ იპოვი მინიშნებას, მაგალითად, ქვედა ყბის ძვალს და სიუჟეტსაც ააგებ: ამ ადამიანს ასეთი და ასეთი სახე ჰქონდა, ამა და ამ ზომის ტვინი, ხელ-ფეხი, სიმაღლე, ასეთ და ასეთ გარემოში ცხოვრობდა და ამდენ ხანს იცოცხლა...

ეს ქვის ფანტაზიაა, რომელსაც ვერ განივითარებ, თუ ცოდნა არ გაქვს;

ეს ქვის დეტექტივია, რომელსაც ვერ ამოხსნი, თუ ალღო არ გაქვს;

და ეს ქვის რომანიც არის, რომელსაც ვერ განიცდი, თუ არ გიყვარს.

დათო ლორთქიფანიძეს დღეს ძირითადად მენეჯერი ჰქვია, მაგრამ კარგი პალეოანთროპოლოგი რომ იყოს, საამისოდ სამივე ზემოთ ჩამოთვლილ პირობას აკმაყოფილებს.

დავიწყოთ მთავარით: რომანით.

ქვის რომანი ლორთქიფანიძის შემთხვევაში ღრმა ბავშვობიდან დაიწყო. მიზეზი მამა იყო. ოთარ ლორთქიფანიძე, ცნობილი არქეოლოგი, ვანის არქეოლოგიური გათხრების ერთ-ერთი ყველაზე დამსახურებული ხელმძღვანელი და ქართული არქეოლოგიის ინსტიტუტის დამფუძნებელი. ასე რომ, რაღაც-რაღაცეები დათოსთვის თავისთავად, თითქმის ქვეცნობიერად მოხდა. როდესაც ქვადქცეული ჩონჩხების, ყბებისა და მუხლის მალების გარემოცვაში იზრდები, მერე ამ ყველაფერს პროფესიად ვეღარ აღიქვამ. ვერც დათომ აღიქვა. ზაფხულის არდადეგებს პირველივე კლასიდან ვანის არქეოლოგიურ გათხრებზე ატარებდა. ესმოდა სტრაბონის დახასიათება ოქროთი მდიდარი კოლხეთის შესახებ და არგონავტების მითი. უფროსების საუბარში ყურმოკრული ლამაზი სიტყვების - „ოქროს საწმისი”, „მშვენიერი მედეა”, „მზეჭაბუკი იაზონი”... - განსხეულებას შემდეგ სამარხებში - ერთი შეხედვით უსახურ და მოსაბეზრებელ ორმოებში - ეძებდა. ამიტომ თავიდანვე გამოუმუშავდა ის სპეციფიკური ფანტაზიაც, როცა მიწისა და ქვის დანახვაზე მთელ მითებს აღადგენ თავისი დაძაბული სიუჟეტებითა და კვანძების გახსნით.

დიდი აღმოჩენა დმანისში, რომელმაც
კაცობრიობის წარმოშობის ისტორია შეცვალა.

„მამასთან ვცხოვრობდი, მის ოთახში. გათხრებზეც გავდიოდი, მაგრამ უფრო მეტად ლაბორატორიაში ყოფნა მიყვარდა, დაძაბული ვუსმენდი უფროსების დიალოგსა და თეორიებს ნაპოვნი ექსპონატების შესახებ. და ვაკვირდებოდი თითოეულ მოქმედებას, რაც ექსპონატის გასუფთავებას, შენახვას და ამოცნობას ახლავს თან. მიყვარდა უზარმაზარი სასადილოს ვერანდაზე ყოფნა. იქედან მთელი ვანი ხელისგულივით ჩანს, თავისი სამარხებიანად და იდეალური ადგილია ფიქრისთვის. მგონი, ზუსტად იმ ვერანდაზე მოვიფიქრე ბევრი რამ ჩემს მომავალთან დაკავშირებით”.

ამ ვერანდაზე აღმოაჩინა ლორთქიფანიძემ ერთი სასიამოვნო რამ:

ის, რასაც სხვები ტელეეკრანიდან თუ წიგნებიდან რომანტიზებულად უყურებენ, თვითონ ახლოდან და შიგნიდან იცნობს; რომ გათხრებზე ყოფნა არ არის მხოლოდ საღამოობით გიტარით ხელში კოცონთან ჯდომა; რომ ეს ძალიან ხანგრძლივი და კონცენტრირებული შრომაა; რომ 8-საათიანი სამუშაო დღე არქეოლოგის შემთხვევაში ნიშნავს რვა-საათიან თხრას და თან ძირითადად უშედეგოს. ნიშნავს გამუდმებული ლოდინით ცხოვრებას, რომ წერაქვის დარტყმას ახალი აღმოჩენა მოჰყვება, რომელიც ადამიანის ისტორიას თავიდან გადაწერს...

ამ ყველაფრის ბავშვობიდანვე ცოდნამ გამოიწვია ის, რომ როცა პროფესიის არჩევაზე მიდგა საქმე, დათომ რაღაც ახლის შესწავლა მოინდომა: ხან სპორტული ჟურნალისტობა უნდოდა, ხან ასტრონომობა, ხან ბიოლოგობა. მაგრამ ყველაფერი თავისით მოხდა. დათო იმ გარემოში დარჩა, რომელშიც გაიზარდა.

„ის, რასაც ბავშვობაში ვანის ვერანდაზე ვფიქრობდი, შემდეგ ცხოვრებამ და გამოცდილებამ დამიდასტურა. იქ, სხვადასხვა დარგის უამრავ სპეციალისტს შორის ტრიალისას მივხვდი, თუ როგორი ფართო უნდა იყოს შენი ცოდნა. ბევრ სხვადასხვა დარგს უნდა ფლობდე და მათ შორის კავშირის მოძებნაც უნდა შეგეძლოს. ვანშივე გამიჩნდა დიდი დისციპლინის შეგრძნება. ველზე ყოფნისას მივხვდი, რომ ეს არ არის თამაში და ექსკურსია. ეს სამსახურია. ვანმა ჩემზე მართლა დიდი გავლენა მოახდინა. ვანმა გამიჩინა ამბიცია”.

რადგან სიტყვა ამბიციაზე ჩამოვარდა, გეტყვით, რომ დათოს ამბიცია გამორჩეული იყო. მას წარმატებას მიღწევა სურდა და თან ისეთის, რომ ცნობილი არქეოლოგი მამის ჩრდილისგან თავი დაეღწია.

„ამის თქმა აბსოლუტურად გულწრფელად შემიძლია. მინდოდა ჩრდილს გავცდენოდი. მამის გამო, შეგნებულად არ ავირჩიე ისტორიის ფაკულტეტი და უნივერსიტეტში გეოგრაფია- გეოლოგიის ფაკულტეტზე შევედი”.

მოკლედ, არსებობდა გზა, მაგრამ ძალიან გაურკვეველი. დათომ იცოდა მხოლოდ ერთი - რომ არ სურდა მეცნიერებაში მამის გზით სიარული და არ სურდა ისევ მამის საყვარელ სფეროში - საქართველოს ანტიკურ პერიოდში დარჩენა. ამიტომ ვანიდან სადმე კარგა მოშორებით უნდა გადაეხვია. ეს გადასახვევი მან მოსკოვში ასპირანტურაში სწავლისას დაინახა. „იქ პირველად ვიგრძენი დამოუკიდებლობა. თუ ქართული ექსპედიციები ჩემთვის სახლივით იყო, რუსეთში არავის შვილი არ ვიყავი, არავითარი პრივილეგია არ მქონდა. იქ მივხვდი, რომ ადრეული პერიოდის ადამიანი მაინტერესებდა. ის ფაქტი, რომ ამ პერიოდის ადამიანის ისტორია ქვაში უნდა ეძებო, კიდევ უფრო მიმძაფრებდა ინტერესს”.

შემდეგ სურვილი კიდევ უფრო დაკონკრეტდა. სიზუსტეების მოყვარულ მუზეუმის დირექტორს ისიც ზუსტად ახსოვს, როდის მოხდა ეს. ისევ 1986 წელს, თბილისიდან ვანში მატარებლით მიდიოდა, გზაში დონ იოჰანსონის წიგნი წაიღო. ეს ანთროპოლოგების სამაგიდო წიგნი, რომელიც გამოსვლისთანავე ბესტსელერი გახდა, ლუსის ეძღვნება, იმ 3.5 მილიონი წლის წინ მცხოვრებ ადამიანის მსგავს ქალბატონ მაიმუნს, რომელსაც ეთიოპიაში ჩიკაგოელმა დონალდ იოჰანსონმა მიაგნო. ლუსი იმით იყო გამორჩეული, რომ ის გახდა პირველი ადამიანი, რომლის სხეულიც თითქმის სრული სახით იპოვეს მაშინ, როცა მანამდე მეცნიერები მხოლოდ პრეისტორიული ადამიანების ფრაგმენტებს იცნობდნენ.

„მატარებელში მთელი წიგნი სულმოუთქმელად წავიკითხე. და იმ დღეს საბოლოდ გადავწყვიტე, რომ პალეოანთროპოლოგიაში მივდივარ”.

პალეოანთროპოლოგია - უძველეს სამარხებში პრეისტორიული ადამიანის კვლევას ნიშნავს. ეს მეცნიერების ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული სფეროა. პალეოანთროპოლოგიაში - რაც არ უნდა გრძლად და უცხოდ ჟღერდეს სახელი, თურმე, ძალიან დიდი კონკურენციაა და ამავე დროს, ძალიან ადვილია, გახდე ვარსკვლავი. „აბა, ისტორიაში რა დიდი აღმოჩენა უნდა გააკეთო, ახალ ქალაქს ვეღარ იპოვი, ანთროპოლოგიაში კი უამრავი უცნობი წერტილია, ჩონჩხის ერთი პატარა ნაწილის პოვნამ შეიძლება მანამდე დაწერილი ისტორია თავიდან გადაგაწერინოს. თუმცა, ცხადია, ბევრ სხვა კომპონენტთან ერთად ამხელა წარმატებას რომ მიაღწიო, მარტივად - იღბალიც გჭირდება. და თუ გაგიმართლა, შემდეგ აუცილებლად უსვამ საკუთარ თავს კითხვას: “ვიმსახურებ ამხელა წარმატებას?”

„ზუსტად ასე ვფიქრობდი, როცა მატარებელში იოჰანსონის წიგნის წაკითხვიდან 15 წელი გავიდა და მე ერთ-ერთ სამეცნიერო კონფერენციაზე იოჰანსონთან ერთად აღმოვჩნდი. გვერდი-გვერდ ვისხედით. ერთ კონფერენციაზე ვკითხულობდით მოხსენებებს. თან იოჰანსონი უკვე დაღმავალი ვარსკვლავი იყო, შენ კი წინ ახალი აღმოჩენები გელის... და მეც მაშინ ბუნებრივად გამიჩნდა კითხვა: რატომ მაინცდამაინც მე? რით დავიმსახურე?”

ეს კითხვა ანთროპოლოგებისთვის კიდევ უფრო აქტუალურია იმის გათვალისწინებით, რომ ისტორიული ექსპონატის პოვნას ხანდახან მეცნიერები ათეულობით წელს ანდომებენ, წარმატება კი ან მოდის, ან - არა. ასე ყოფილა პალეოანთროპოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებლის, წარმოშობით ინგლისელი ლუის ლიკის შემთხვევაშიც, რომელიც აფრიკულ მიწას თითქმის უშედეგოდ 30 წლის განმავლობაში თხრიდა. შემდეგ კი ისეთი აღმოჩენები გააკეთა თავის ოჯახთან ერთად, რომ დღეს ლიკის სახელი ანთროპოლოგიაში ბრენდივით დამკვიდრდა.

დავით ლორთქიფანიძე კი ასეთივე ცნობილი ქართული ბრენდის წარმომადგენელია. მამისგან განსხვავებული გეზის აღებამ გაამართლა. მატარებელში მიღებული გადაწყვეტილება ზუსტი აღმოჩნდა. დმანისი ის ადგილი იყო, სადაც მიწა უამრავ, მსოფლიო მნიშვნელობის მქონე საიდუმლოს ფარავდა...

მოსკოვში სასწავლებლად წასულმა ლორთქიფანიძემ კონკურსში სცადა ბედი და ასე აღმოჩნდა კიოლნის უნივერსიტეტში პრაქტიკაზე. იქ დამყარებული გერმანული კონტაქტების წყალობით კი, დმანისში გათხრების ახალი ეტაპის დაფინანსებაც შესაძლებელი გახდა.

„გერმანიაში ყოფნის დროს მივხვდი, თუ როგორი შეიძლებოდა ყოფილიყო დმანისი. ეს ადგილი უკვე აღმოჩენილი იყო, პროფესორების აბესალომ ვეკუასა და ლეო გაბუნიას აღმოჩენების წყალობით, მის მნიშვნელობას არავინ უარყოფდა. უბრალოდ საჭირო იყო დმანისის ახალ რელსებზე გადაყვანა”.

ეს პროცესი მას შემდეგ დაჩქარდა, რაც დავით ლორთქიფანიძის გუნდმა დმანისში ახალი ექსპონატები იპოვეს და ადამიანის წარმოშობასა და განვითარებაზე მთელი მსოფლიოს წარმოდგენა შეცვალეს.

თავიდან ქვედა ყბა იპოვეს, შემდეგ თავის ქალები და ჩონჩხის სხვა ნაწილებიც. გაირკვა, რომ აფრიკიდან პირველყოფილ ადამიანს მოგზაურობა გაცილებით ადრე დაუწყია, ვიდრე ეს ცნობილი იყო. და ის პირველად სწორედ საქართველოში ჩამოსულა. ისიც გაირკვა, რომ ამხელა ვოიაჟისთვის პირველ ადამიანს სულაც არ სჭირდებოდა კარგად განვითარებული ტვინი, რადგან დმანისში აღმოჩენილ ჰომინიდს მუხუდოს მარცვლის ხელა ტვინი ჰქონია.

ამ აღმოჩენამ როგორც დათო ლორთქიფანიძე ამბობს, საქართველო სრულიად ახალ მსოფლიო რუქაზე დიდი ასოებით მონიშნა.

ალბათ, სწორედ მაშინ გაჩნდა ის კითხვა, რომელზეც მუზეუმის დირექტომა გვითხრა, რომ წარმატებასთან ერთად მოდის - „ვიმსახურებ კი ამხელა წარმატებას?“ თუმცა, ეს უპასუხო კითხვათაგანია. იმდენად გსიამოვნებს წარმატება, რომ „ევრონიუსის“ ერთ ცნობილ რუბრიკას სათაურს ესესხები და უკომენტაროდ ატარებ.

იმ ხანებში კი New York Times-იც, ჟურნალი Time-იც, National Geographic-იც და Nature-იც დმანისის აღმოჩენაზე წერდა. საქართველოში ჩამოსულ პირველ აფრიკელ ჰომინიდს იმხელა პატივი ერგო, რომ ცნობილი და მდიდარი ჟურნალების ყდებზეც აღმოჩნდა. თიმე-ის ჟურნალისტი დმანისელ ადამიანზე წერდა: „კარგად დაიმახსოვრეთ ეს სახე, მან შეიძლება ათასობით ადამიანის წარმოდგენა შეცვალოს; ეს შეიძლება იყოს იმ ადამიანის სახე, რომელმაც აფრიკა პირველმა დატოვა”...

National Geographic-ის სტატიაში კი ეწერა, რომ დმანისი არა მხოლოდ სამეცნიერო თვალსაზრისით არის მნიშვნელოვანი, არამედ ის აგრეთვე არის გაკვეთილი ჩვენთვის, ვინც ყოველთვის ეჭვის თვალით ვუყურებთ პატარა ქვეყნებს და ახალგაზრდა მეცნიერებს”.

თუმცა, ეს წარმატება საკმარისი არ იყო. საჭირო იყო მეტი რეკლამა, დმანისური აღმოჩენის მთელ მსოფლიოში გავრცელება, ცნობადობის ასამაღლებლად კი - პირველი ქართველებისთვის სახელების მოფიქრება. ასე გაჩნდნენ ზეზვა და მზია.

„სახელების მოფიქრება აუცილებელია. ყველა დიდ აღმოჩენას აქვს სახელი. მათ ხანდახან აბსოლუტურად შემთხვევით არქმევენ ხოლმე სახელს, მაგრამ შემდეგ მთელ მსოფლიოში ცნობილი ხდებიან. ასე მოხდა ლუსის შემთხვევაშიც. ლუსის ლუსი იმიტომ დაარქვეს, რომ იმ ღამეს იოჰანსონის გუნდი „ბითლზის” სიმღერას Lucy in the Sky with Diamonds-ს უსმენდა შეუსვენებლად. ერთი ცნობილი აღმოჩენა იყო ჩადში, რომელსაც აბელი დაარქვეს მხოლოდ იმიტომ, რომ არქეოლოგების ადგილობრივ მძღოლს ერქვა ეს სახელი...”

ზეზვა და მზია უკვე მთელმა მსოფლიომ გაიცნო. პრეისოტრიული ადამიანების ქართულ ოჯახს მალე ქალიშვილი ეყოლება.

მოკლედ, ამავე პრინციპით გასულიერდა დმანისელი წყვილი - ზეზვა და მზია. სიახლე კი ის არის, რომ მალე ზეზვას და მზიას ქალიშვილიც „შეეძინებათ” - მხატვარ ელიზაბეთ დენესის უკვე მზად აქვს მისი ნახატიც. გოგონას სახელიც ჰქვია, მაგრამ ამ ყველაფერს ცოტა მოგვიანებით შევიტყობთ, როცა ზეზვას და მზიას გოგონას ლორთქიფანიძე საზოგადოებას წარუდგენს.

უკვე გითხარით, რომ მუზეუმის დირექტორს უამრავი თეორია და, რაც მთავარია, ამ თეორიების საინტერესოდ გადმოცემის ნიჭი აქვს. არქეოლოგიის ბაიბურშიც რომ არ იყო, მაინც დაინტერესდები. ახლა მეუბნება, დმანისის აღმოჩენამდე მთელ მსოფლიოში წამყვანი აფრიკული ანთროპოლოგია იყო, და დმანისის შემდეგ საქართველომაც ჩემპიონთა ლიგაში დაიწყო თამაშიო.

არქეოლოგიის ჩემპიონთა ლიგაში მანამდე მოთამაშეები ორ კატეგორიად იყოფოდნენ: იყვნენ აფრიკის ქვეყნები - სამხრეთ აფრიკა, ჩადი და ეთიოპია, სადაც პირველი ადამიანების კვალია აღმოჩენილი და მათ კაცობრიობის აკვანს უწოდებდნენ და იყვნენ: ეგვიპტე, საბერძნეთი, ჩინეთი - ძველი ცივილიზაციის ქვეყნები. მას შემდეგ, რაც მსოფლიომ ჯერ დმანისი და დმანისის გავლით საქართველო აღმოაჩინა, უკვე ყველამ გაიგო, რომ საქართველო უმაღლესი ლიგის ორივე კატეგორიას ერგება: ჩვენთან პრეისტორიული ადამიანიც დააბიჯებდა და ვითარდებოდა და ამავე დროს, უძველესი კულტურაც იქმნებოდა. გამოდის, რომ საქართველოში ადამიანის განვითარების პროცესი უწყვეტად მიმდინარეობდა. დღეს ჩვენი ტერიტორიის ამ უნიკალურ თვისებას მეცნიერები უკვე მსოფლიოს მასშტაბით აღიარებენ.

„ქართული მეცნიერების პლუსი სწორედ ეს არის, რომ ჩვენ არ ვართ უბრალო აფრიკული ტომი, რომელიც დიდ მეცნიერებას ემსახურება. არ არსებობს ტანზანიის არქეოლოგიური სკოლა, ან ეთიოპიის არქეოლოგიური სკოლა. იქაური აღმოჩენები მხოლოდ ინგლისურ-ამერიკული ექსპედიციების შედეგია. ჩვენთან კი… ვიტყოდი, რომ ქვეყანას, რომელსაც საკუთარი არქეოლოგია აქვს, ესეც მის მაღალგანვითარებულ კულტურაზე მიუთითებს”.

დღეს დმანისში მყუდროდ და წყნარად მუშაობა უკვე გამორიცხულია. ის უკვე მსოფლიოს ყურადღების ცენტრში მოექცა. იქ განვითარებული მოვლენების ხილვა სტუმრებს ზაფხულიდან საგანგებოდ აშენებული მუზეუმის წყალობით გაცილებით უფრო თანამედროვე პირობებში შეეძლებათ. ლორთქიფანიძე ლეპტოპში ინახავს დმანისის მუზეუმის სამგანზომილებიან პროექტს და თვალნათლივ წარმომადგენინებს სულ შუშითა და ლითონით აშენებულ თანამედროვე ნაგებობას - გიგანტური მონიტორებით, მისაღებით, საგამოფენო სივრცით, რესტორნით…

ანუ, შეიძლება ითქვას, რომ დმანისი საქართველოსთვის წარმატებული ბრენდი გახდა. მან ფუნქცია შეიძინა. ამიტომ ბუნებრივია, ყველა ადამიანი, რომლის წერაქვსაც მიწისქვეშეთიდან დიდი დმანისური დეტექტივის ამოსახსნელად მინიშნება ამოჰყა - ბედნიერია. ლორთქიფანიძე ამბობს, რომ როცა ერთ კონკრეტულ პროექტზე მთელი გუნდი მუშაობს, მაშინ იქ გადამწყვეტი მნიშვნელობა არ აქვს, თუ ზუსტად ვინ იპოვა საჭირო ექსპონატი. ამ დროს შენს გვერდით მომუშავე მეგობრის აღმოჩენაც საოცრად გიხარია. დმანისში ერთი ასეთი შემთხვევაც მოხდა: როცა ლეგენდარული ქვედა ყბა აღმოაჩინეს, იმ პერიოდში გათხრებზე ერთი ბრაზილიელიც მუშაობდა. როცა თავის ქალის ასაკი - 1.8 მილიონი წელი დადგინდა, ბრაზილიელმა თურმე ტირილი დაიწყო- მას დმანისამდე არაფერი ჰქონდა აღმოჩენილი 12 ათას წელზე ძველი.

ლორთქიფანიძე კიდევ ერთ ემოციას იხსენებს:

„იყო ერთი სეზონი, როცა ვერც ერთ დღეს ვერაფერი ვიპოვეთ. გულწრფელად გეტყვით, ძალიან გაღიზიანებული ვიყავი. 8-9-საათიანი სამუშაო დღე ფუჭად მიდიოდა. იმ პერიოდში ჩვენთან National Geographic-ის ფოტოგრაფი მუშაობდა. ხუმრობით ვეუბნებოდი, აღმოჩენას აქ შენი წასვლის შემდეგ გავაკეთებთ-მეთქი. ერთ შაბათს უნდა წასულიყო, მაგრამ დარჩენა ისურვა და გამგზავრება გადადო. იმ შაბათ დილას კი, როცა ველზე გავედით, ერთ-ერთ კოლეგას თავზე წამოვადექით. ჩვენი მისვლა და თავის ქალის აღმოჩენა ერთი იყო. ამერიკელი ფოტოგრაფი კინაღამ გაგიჟდა. როგორც წესი, ფოტოგრაფებს უკვე აღმოჩენილი ექსპონატების გადასაღებად ეძახიან. ის კი სრულიად მოულოდნელად გახდა დიდი აღმოჩენის მოწმე. დღემდე მახსოვს ის ჟრუანტელის განცდა, როცა მიწიდან ახლად ამოღებული თავის ქალა ხელში დავიჭირე”...

თუმცა, დათო ლორთქიფანიძემ ისიც კარგად იცის, რომ ცხოვრებაში ხშირად დიდი წარმატება და დიდი უბედურება ერთდროულად შეიძლება მოხდეს. ასე იყო 2002 წლის მაისშიც. 18 მაისს მუზეუმის დირექტორმა ლევან ჭილაშვილმა დათო კაბინეტში დაიბარა და უთხრა, რომ თავის პირველ მოადგილედ ნიშნავდა. გახარებულმა მამას ბორჯომში დაურეკა - ის იქ მუზეუმის დღესთან დაკავშირებით, საჯარო ლექციას კითხულობდა. შვილის დაწინაურება მამასაც ძალიან გაუხარდა და მეუღლეს უთხრა, რომ თურმე, მუზეუმის დირექტორის პირველ მოადგილედ 30 წლის წინ თვითონაც ზუსტად ამ დღეს დაუნიშნავთ… ოთარ ლორთქიფანიძე იმ ღამეს გარდაიცვალა. „თითოეული შემთხვევა რაღაცას გასწავლის. მე იმ პერიოდში გავიაზრე, რომ დიდ წარმატებას შეიძლება დიდი მწუხარება დაემთხვეს და თუ ძლიერი ხარ, აუცილებლად უნდა მოძებნო გადარჩენის გზა. ეს მარტივი არ იყო. მუშაობა დიდხანს მიჭირდა. ჩემს გარშემო ისეთი სასიხარულო ამბები ხდებოდა და მე ამ სიხარულის განცდის თავიც არ მქონდა. სწორედ იმ დღეებში, National Geographic-ის ათგვერდიანი სტატია მზადდებოდა, შციენცე Magazine-ში წერილი იბეჭდებოდა, მე კი ქრონიკულად ცუდ ხასიათზე ვიყავი. ერთ-ერთ საღამოს მეგობარმა მითხრა, დედამიწა შენს გარეშეც იტრიალებს, წადი სახლში, დაისვენე და მოეშვიო. ზუსტად იმ მომენტში მივხვდი, რომ ასე გაგრძელება აღარ შეიძლებოდა. ერთი ხელის მოსმით შევიცვალე და მეორე დილას სამსახურში ჩვეულებრივი განწყობით მივედი. თურმე, ერთმა სწორ მომენტში ნათქვამმა უმარტივესმა სიტყვამ შეიძლება ყველაფერი მთლიანად შეცვალოს...”

დათო ლორთქიფანიძეს კიდევ უამრავი თეორია აქვს და რაც მთავარია, ამ თეორიებს ბიზნეს-ტერმინოლოგიის გამოყენებით ისე დეტალურად და ლოგიკურად გიყალიბებს, რომ გგონია - ეს ყველაფერი უმისოდაც მშვენივრად იცოდი. ლორთქიფანიძე თავისი, როგორც მეცნიერის მისიად სწორედ ამას მიიჩნევს - საზოგადოებასთან კონტაქტის დამყარებას; რომ მეცნიერები არა მხოლოდ ერთმანეთს ესაუბრონ მხოლოდ ერთმანეთისთვის გასაგებ ენაზე, არამედ თავიანთი აღმოჩენები საზოგადოებას გაუზიარონ. ამისთვის საუკეთესო ადგილი კი კარგად მოწყობილი და საგანმანათლებლო პროგრამებით დახუნძლული მუზეუმია. დათო ლორთქიფანიძე ეროვნულ მუზეუმს სწორედ ასეთად აყალიბებს. ეს ადგილი მალე საერთოდ აღარ ემსგავსება მკვდარ და აკადემიურ სივრცეს, სადაც სიცოცხლე გაყინულია. ახალ მუზეუმს შემინული კარი ექნება და ქუჩიდანვე დაინახავ, შიგნით როგორი სიცოცხლეც დუღს. აი, ჩაიარე რუსთაველზე დღესვე და თავად დარწმუნდი…

ისტორია

ავტორი: სალომე კიკალეიშვილი
ფოტო: ნიკო ტარიელაშვილი,
ნათელა გრიგალაშვილი

„ხაშურს ზამთარში პატარა ციმბირს ეძახიან” - მითხრა როგორც კი ცენტრალური ტრასიდან გადავუხვიეთ და სახლამდე მიმავალ ვიწრო, მოყინულ გზას გავუყევით. მართალი გითხრათ, ჩვენი იქ გამოჩენა დიდად არავის გაკვირვებია, რადგან გრიგალაშვილების სახლის ყველა წევრი, სრულ შემადგენლობასა და მზადყოფნაში, უკვე ჭიშკრის შესასვლელთან გველოდა.

აი, აქედან, ჩემთვის ახალ, საინტერესო მასალაზე მუშაობა იწყება, მისთვის - უკან, წარსულში დაბრუნება და მოგზაურობა, მოგზაურობა დროსა და სივრცეში, მოგზაურობა ნათელა გრიგალაშვილის ცხოვრების შავ- თეთრ კადრებში.

ხაშური და იეღოველები

ამ სახლში ნათელას ძმა და მისი ოჯახი ცხოვრობს. შეშის ღუმელზე საგანგებოდ ჩვენთვის მომზადებული საჭმელი თუხთუხებს და მის გარშემო გასათბობად შემომსხდრები, მე და ჩემი ფოტოს კაცი ყურადღებით ვუსმენთ რამდენიმე თვის უნახავი ოჯახის წევრებს შორის გამართულ დიალოგს: - „ლალი გათხოვილა - უყვება მამიდას თეონა - მაგრამ ქარელ სომეხს გაჰყვა, გაიპარა და იეღოველებმა გარიცხეს...”

- საიდან გარიცხეს? - იეღოველების გაგონებაზე ვცქვიტე ყურები.

- თავისი რიგებიდან, მათთან გაპარვა და ქორწილამდე ურთიერთობა არ შეიძლება.

- ვაა, და არიან აქ იეღოველები?

- უჰ, რამდენიც გინდა... და იცი როგორ გამოირჩევიან?

- როგორ?

- უმრავლესობას კარგად აცვია და როცა დაინახავ ბევრს, ერთად, კარგად ჩაცმულებს და ერთი მიმართულებით მოსიარულეებს, ესე იგი - კრებაზე მიდიან...

ქალაქიდან ჩამოსული მამიდის დანახვაზე, 7-8 წლის შაკო შეუჩერებლივ ცმუკავს, ყველას საუბარში ერთვება და როგორც ნაძვის ხეს, ისე გვივლის წრეებს. რაც უფრო დიდხანს აკვირდები, ხვდები, რომ უბრალოდ ბავშვი კი არა, ბავშვი-კომენტარია; ანუ, სადმე, თუნდაც გვერდზე ოთახში რომ თქვა რაიმე, შენს წინადადებას აუცილებლად მოჰყვება მისი კომენტარი. ამიტომ, ამ ოჯახში შაკო ყველაფრის საქმის კურსშია და დედამიწის ზურგზე არსებულ ყველა საკითხსა თუ პრობლემაზე საკუთარი აზრი და შეხედულება გააჩნია. - აუუ, როდის წავაალთ? მამიდ, გადამიღეებ დღეს? - ამის გამეორება, სულ მცირე, ასჯერ მაინც შეუძლია, რადგან... ჰო, დამავიწყდა მეთქვა, რომ შაკო და თეონა, ნათელა გრიგალაშვილის, შეიძლება ითქვას, პატარა მუზები და საექსპერიმენტო კადრების გმირები არიან. ჰოდა, შაკომაც იცის, რომ ქალაქიდან ჩამოსული მამიდა აუცილებლად წავა გადასაღებად და მას და თეონასაც თან წაიყვანს - ტყეში, ღრეში და უკაცრიელ მინდორშიც. ამ ყველაფერზე ნათელას დედა, რომელიც იქვე, ღუმელთან არის მოკალათებული, ერთს ამოიოხრავს ხოლმე და ამატებს: - „მეე? რაღა გითხრა, შვილო... ბაღში, საცა კი წამოწოლილს დამინახავს, იქვე მიღებს ხოლმე ფოტოებს და...”

სულ ცოტა ხანში, ჩვენ იმ სოფელში წავალთ, სადაც ჩემი მისია უნდა შევასრულო და ნათელას მეხსიერებაში ამოვატივტივებინო მისი ცხოვრების ამბები თუ კადრები. ეს კი მხოლოდ მის სოფელში, თაგვეთში მოხდება, სადაც წელიწადის ამ სუსხიან დროს ჯიპით და საბურავებზე მიმაგრებული ჯაჭვებით თუ ააღწევ.

თაგვეთს კომიკური ისტორია აქვს. ხაშურთან ახლოს, მთა გუეთთან მდებარე პატარა დასახლებას, ხალხი ჯერ მთაგუეთს ეძახდა, მერე თაგუეთს და ბოლოს თაგვეთად მოინათლა. აქ კიდევ შემორჩა რამდენიმე სახლი, რომელიც ზამთარში ისე ცარიელდება (გაუსაძლისი პირობების გამო, ყველა ხაშურში ჩამოდის), რომ უკაცრიელ სოფელს ემსგავსება. თაგვეთის გარშემო არსებული სოფლები ხომ უკვე ნასახლარებად მოიხსენიება. ასე რომ, ამ მხარეში ეს ერთიღა შემორჩა, სადაც საკვამურიდან ამოსული კვამლით თუ მიხვდები, რომ აქ ჯერ კიდევ არიან ცოცხალი ადამიანები.

თაგვეთი

ნათელას სახლი სოფელ თაგვეთის ბოლოში იყო, სადაც ოთხნი: დედა, მამა, თვითონ და მისი ძმა ცხოვრობდნენ. ეს ორსართულიანი სახლი დღეს იმ სხვა სახლებს ჰგავს, რომლებიც გამოსაზამთრებლად დატოვეს პატრონებმა და სადაც ყოველ ჯერზე ასულმა, ჯერ კარის ურდული უნდა შეამოწმო, ხომ არ შეამტვრიესო, რადგან ამ შემთხვევაში ძნელია იმის თქმა, თუ რა შეიძლება შიგ დაგხვდეს. მონჯღრეული, უფუნქციოდ მდგარი სარეცხი მანქანის თავსახურებიც კი მიაქვთ, ჯართია და... და მხოლოდ ამის მერე შეგიძლიათ შეაბიჯოთ სიმარტოვესა და სიცივისგან გაყინულ სამეფოში. პატარა სახლში, თითქოს ყველაფერი პატარაა: ფანჯრებიც, ზედ ჩამოკიდული ფარდებიც და აქა-იქ მიწყობილი ავეჯიც; მინიატურული ზომის კარიც და ზედ აყუდებული „კალოშებიც”, რომლის შემხედვარეს გგონია, პატრონს სულმოუთქმელად ელოდებიან, ის კი ახლახან გავიდა და წუთიწუთზე დაბრუნდებაო. ეზოში, გაუკვალავ თოვლში სიარულის, ძველი თონისა და სკების თვალიერებისას, ნელ-ნელა იწყებს ამუშავებას ის, რასაც ჩემს მისიას ვეძახი და რაც ნათელასია, მხოლოდ და მხოლოდ მისი.

როდესაც სუსხიანი ზამთარი დგებოდა და სოფელი თოვლის სქელი ფენით იფარებოდა, მზის პირველი სხივი კი თითქოს ჯიბრზე აგვიანებდა ამოსვლას, სოფლის ბოლოში, განცალკევებით მდგარი ხის სახლის კარი ჭრიალით იღებოდა და გარეთ, თავ-პირიანად შეფუთული და-ძმა გამოდიოდა. თაგვეთის სკოლაში სულ სამი კლასი იყო, ამიტომ ნათელა და მისი ძმა ჯერ აქ და შემდეგ უკვე ხაშურის სკოლაში დადიოდნენ. ზამთარში სკოლაში წასასვლელი რიტუალი ყოველთვის ერთნაირი იყო: ყელამდე თოვლში რამე რომ არ მოსვლოდათ, დედა ყოველ დილით წინ მიუძღვებოდა კომბოსტოსავით შეფუთულ შვილებს და ასე უკვალავდა გზას, გრძელ გზას თაგვეთის ფითქინა თოვლში.

თაგვეთის გარშემო არსებული სოფლები უკვე ნასახლარებად მოიხსენიება. ამ მხარეში ერთი სახლიღა შემორჩა, სადაც საკვამურიდან ამოსული კვამლით თუ მიხვდები, რომ აქ ჯერ კიდევ არიან ცოცხალი ადამიანები.

ისე, თვითონაც ხომ ზამთრის ერთ სუსხიან, დათოვლილ დღეს გაჩნდა და მის- თვის სახელის შერჩევასაც, თავად თაგვეთის არ იყოს, ერთი კომიკური ისტორია აქვს. თურმე, ოდესღაც, ბიძამისს ვიღაც ქალი ჰყვარებია გვერდზე სოფლიდან; ვერაფერს დაუწუნებდი, ქალი პირ-სახით კარგი ვინმე ყოფილა, მაგრამ... არ დაუკრავს ერთ დღეს ფეხი და არ გათხოვილა! ეგ უკვე არ ვიცი, ვისზე. მთავარია, რომ არა ამ ჩვენს ბიძაზე. ჰოდა, ქალს სახელად ნათელა რქმევია და... და ბიძას ოჯახში გოგოს გაჩენა რომ გაუგია, აუჩემებია, გინდა თუ არა, ნათელა უნდა დავარქვათო... როგორც ჩანს, წინააღმდეგობა არც არავის გაუწევია, რადგან ფაქტი სახეზეა: ჩემს დღევანდელ გმირს ნათელა ჰქვია, ნათელა!

სკოლაში კარგად ხატავდა და ამიტომ ყველაზე საპასუხისმგებლო საქმეს ასრულებდა - კედლის გაზეთს ნათელა გრიგალაშვილი აფორმებდა. ზაფხულობით მთელ თავისუფალ დროს იმ წიგნების ქექვაში ატარებდა, რომელიც სოფლის ბიბლიოთეკაში მრავლად ეწყო. ბიბლიოთეკა და სოფლის კლუბი, საგანმანათლებლო-გასართობი კულტურის ცენტრი - ერთ შენობაში იყო განთავსებული, ანუ მთავარია შესასვლელი არ აგრეოდა, თორემ აშკარად სხვაგან ამოყოფდი თავს.

ეს კლუბ-ბიბლიოთეკა ახლა ისე გამოიყურება, მისი კარ-ფანჯარა ისე მაგრად აუჭედავთ გაურანდავი ფიცრებით, რომ გეგონება სოფელში დიდი ხანია კარანტინი გამოცხადდა და ცოცხალი აღარც არავინ დარჩაო. არადა, თავის დროზე აქ 2-სერიანი ინდური კინოები გადიოდა და სეანსები, როგორც წესი, გვიან საღამოს, ძროხების მოწველის შემდეგ იწყებოდა. მართალია, ისეც ხდებოდა, რომ მექანიკოსები არასწორად უშვებდნენ ხოლმე ფილმს, ანუ ჯერ ბოლოს ნახულობდი და მერე თავს, ან ჯერ შუას, მერე თავს და ბოლოს - ბოლო ნაწილს, მაგრამ ეს ფაქტი დიდად არც იქ მისულ საზოგადოებას ანაღვლებდა და არც იმ ინდურ კინოს ულახავდა ღირსებას. თან, ამ კლუბში ერთი დაუწერელი კანონი არსე ბობდა; თუ დროზე მიხვიდოდი ხომ კარგი, თუ არადა - საკუთარი სკამით გიწევდა მისვლა, რადგან მათი რაოდენობა კლუბში მაყურებელთა რაოდენობაზე ნამდვილად არ იყო გათვლილი. ზოგ საღამოს ცეკვები იმართებოდა. ჰოდა, სანამ თაგვეთის და მის გარშემო არსებული სოფლის ახალგაზრდობა 60-70-იანი წლების მუსიკას აყოლილი ძიგძიგებდა, კლუბის ეზოში მათი მშობლები იკრიბებოდნენ და შვილების მოლოდინში, სკამებზე ჩამომსხდრები, გასაოცარი ამბების მოყოლით ართობდნენ ერთმანეთს. ნათელას ყველაზე მეტად ამ ამბების მოსმენა უყვარდა, რომლებზეც გაიზარდა და რომელთა გარეშე მისი ბავშვობა ნამდვილად უღიმღამო იქნებოდა. თურმე, ერთხელ, როცა მისი დიდი პაპა ბაღისკენ მიდიოდა და გზად უზარმაზარ კაკლის ხესთან ჩაუვლია, ხის ძირში მიმოფანტული, მთვარის შუქზე აბრჭყვიალებული ბევრი, ბევრი ოქროს ფული დაუნახავს და უფიქრია: ეს ხომ მაინც ჩემი ბაღია, ვინ წაიღებს, წავალ, გავთოხნი და რომ მოვალ, ამ ფულს ავკრეფო. უკან დაბრუნებულს კი, ცარიელი ხე დახვედრია - აღარც ფული, აღარც შენი ბრჭყვიალა ოქროსფერი ელფერი... „ჰოდა, აბა რა ეგონა - ამატებდა ამბის მთხრობელი, - იმ კაკლის ქვეშ ხომ ეშმაკი ცხოვრობდა, რომელსაც ეტყობა წყალი ჩაუვიდა და ფულიც გასაშრობად ჰქონდა გამოტანილი”-ო. „ჰოო, აბა, აბა”-ო, დაუკრავდნენ მსმენელები თავს და მორიგი საოცრების მოყოლის ჯერი ახლა სხვა მთხრობელზე გადადიოდა. ამასობაში კი დრო გადიოდა, უკუნეთ სიბნელეში, გარეთ გამოსულ მოცეკვავე ახალგაზრდობას მშობლები ხელნაკეთ ფარნებს ანათებდნენ სახეზე, რომ ამოეცნოთ, ვისი რომელი იყო და მხოლოდ ამის შემდეგ, მშვიდობიანად გაუდგებოდნენ ხოლმე გზას შინისაკენ.

თვითონ ნათელა არც დიდი მოსაუბრე ყოფილა და არც გართობაზე ეჭირა თვალი. ისე, ახლაც საკმაოდ თავშეკავებულია და ზოგჯერ იმასაც კი აბრალებენ, შენ ეტყობა ძალიან ცივი და უკარება ადამიანი ხარო - „შეიძლება ჩვენი სახლი განცალკევებით რომ იდგა, ესეც მიწყობდა ხელს, რომ ასეთი გავხდი” - მპასუხობს და ხელით იმ გორაკისკენ მიმითითებს, რომლის ყურება და ზედ გადმომდგარი მელას ლოდინი ერთი დიდი თავშესაქცევი რამ იყო. ამ გორაკზე ხომ ზამთრობით ერთი მელა გადმოდგებოდა ხოლმე და უბედურ ხმაზე გაჰკიოდა. არავინ იცის, რა უნდოდა ან რა აწუხებდა იმ უბედურს, მაგრამ პაპას ნათქვამი - ხედავ, როგორ კივის, საწყალ მელას კბილი ტკივა ძალიან, კბილიო - დღესაც ახსოვს და ქალაქში ვინ მოთვლის, რამდენჯერ მოსჩვენებია იმ მელას კივილი; ან თუნდაც იმ ქალების ხმა, რომლებიც ბინდში, ძროხის დაკარგვისას, ტყე-ღრე დადიან და ხმამაღლა გაჰყვირიან: „ფუი, დედაო... ფუი”. ყველაზე მეტად, იმ გახუნებული ფერის ყურება უყვარს, რომელიც ძველ სახლებს ალაგ-ალაგ შემორჩათ და მარი რევაზის ასული ციცქიშვილის მოგონება.

„თუ არაფერი გაქვს სათქმელი? თუ არაფერინგტკივა? არაფერს განიცდი? ეს ხომ შენს ფოტოებში აუცილებლად გამოჩნდება!“

მოშორებით, იქითა მთაზე, თოვლით დაფარული ერთი ციცქნა სახლი მოჩანს. ამ სახლში, ოდესღაც ნათელას მასწავლებელი მარი რევაზის ასული ციცქიშვილი ცხოვრობდა. ამ პატარა სოფელს ქაშუეთი ჰქვია, რომლის მოსახლეობა რამდენიმე ათეული წლის წინ აიყარა და საცხოვრებლად ხაშურში ჩამოვიდა. მარი ძალიან კოპწია და მოხდენილი ქალი ყოფილა, თავისი ახირებებით: ჩემს მთებს როგორ მივატოვებ, ან დედ-მამის საფლავებსო და ამიტომ, როცა ძმებმა ხაშურში სახლი აუშენეს, მარიმ უარით გაისტუმრა ყველა და ქაშუეთში მარტო დარჩა. ერთადერთი შვება მისთვის იმ დღიურების წერა იყო, რომელსაც 50-იანი წლებიდან მოყოლებული აწარმოებდა და რომელთა რაოდენობა, თვლას რომ სცილდება, იმ რიცხვებამდეა მისული. აქ ის მთელ თავის გულისტკივილს აქსოვდა, გამხმარ ყვავილებს აკრავდა და შოკოლადის ვერცხლისფერი ქაღალდიდან გამოჭრილ ფიგურებს აწებებდა. „წავედი ღორებში, წავიღე შექსპირი” ან „ჩემი შეკერილი წითელი კაბით წავედი დღეს სკოლაში და ისეთი ვიყავი, როგორც ყაყაჩო აბიბინებულ მინდორში”-ო წერდა; ან კიდევ, თუ ძაღლის ყმუილი არ წყდებოდა, გადმოიღებდა თავის ორლულიანს, გამოაღებდა ფანჯარას და იდგა ასე, სანამ ჩამიჩუმი არ შეწყდებოდა. ყოველ დილით, სანოვაგის შესაძენად და თავისი ჭილყვავებისთვის (როგორც მოსწავლეებს ეძახდა) გაკვეთილების ჩასატარებლად ჩადიოდა ხაშურში. დღესაც არავინ იცის, რატომ აირჩია განდეგილის ცხოვრება ამ პატარა ქალმა, რომელიც ერთ-ერთ დღიურში ვიღაც ომში დაკარგულ მამაკაცს გაკვრით, მაგრამ დიდი გულისტკივილით იხსენიებს. იქნებ მის გამოც? ვინ იცის?

ერთმა მითხრა - ჩემს შვილს თუ შიშველი ქალის ფოტოები აქვს მანქანაში გაკრული, მე რა, ნაკლები ვარო? გაიხადა და არხში ჩაჯდა - მიდი, გადამიღეო.

„გაივლის დრო და ჩემი ხსენება
ვითა პეპელა იფრენს, გაქრება,
მაგრამ ამ ნაწერებს ვუძღვნი მე ახლებს
და მათ ყოველთვის ვემახსოვრები” -

აწერდა დანომრილ დღიურებს. მარი რევაზის ასული ციცქიშვილი რამდენიმე წლის წინ, თავის ციცქნა სახლში გარდაიცვალა. ნათელასთვის ეს ქალი ცხოვრების ყველაზე შთამბეჭდავი და ემოციური მოგონებაა, რომლის დღიურებს და ფოტოებს დღესაც სათუთად ინახავს სახლში - „მე ხომ ვიცი, რა არის ქალისთვის სოფლად ცხოვრება, თან მარტოდ. თოხნიდა, ბარავდა, ყველაფერს აკეთებდა, მაგრამ ამ მძიმე შრომამ ვერ ჩაკლა მასში სილამაზის და სიყვარულის განსაკუთრებული აღქმა და განცდა” - ამას ამბობს და ახლაღა ვამჩნევთ, რომ ამასობაში თითქმის მთელი თაგვეთი შემოვიარეთ, მე ჩემი ჟურნა ლისტური აღჭურვილობით და ნათელამ - თავისი, ფოტოგრაფის. გზადაგზა ხან ეზოებში შევდივართ გადასაღებად და ხან თოკზე გრძელი ხის ბოძებგამობმულ მოხუცებს უღებს ფოტოებს. „კიდევ იღეებ” - ჩაილაპარაკებენ ხოლმე თაგვეთელები და ხათრის გამო, რამდენიმე წამით ჩერდებიან, რომ უკვე მერამდენედ, კიდევ ერთხელ გადაუღონ. „დასაწყისში ძალიან უკვირდათ, როცა ფოტოებს ვუღებდი და მთელ სოფელს დღეში 6-7-ჯერ ვუვლიდი წრეებს. ისე ხომ არავინ დადის - ან საქმეზე მიდიან ან საქონელს ეძებენ, ამიტომ მეკითხებოდნენ ხოლმე - ნათელა, შვილო, შენ რაღას ეძებო”...

ნათელა კი, აი რას ეძებდა:

ფოტოგრაფია - თავშესაფარი

„87 წელი იყო. მახსოვს, ერთ დღეს კარი გაიღო და ოთახში ახალგაზრდა გოგო შემოვიდა. ფოტოგრაფია მინდა ვისწავლოო, ისე... რაღაცეები კი მაქვს უკვე გადაღებული და თუ გნებავთ, გაჩვენებთო. მაშინ ჩვენს კერძო სასწავლებელში ბევრი მიმოდიოდა. ჩანთიდან ნეგატივების დასტა ამოიღო და გამოგვიწოდა. როცა მე და იურამ ნეგატივები ვნახეთ, ერთმანეთს გადავხედეთ - ამას რაღა უნდა ასწავლო?! ჰა-ჰა, ნეგატივების სწორად გამჟღავნებას თუ ვასწავლიდით...

- და რა ფოტოები იყო?

- რა იქნებოდა, თავისი სოფელი, თაგვეთი ჰქონდა გადაღებული!” - მპასუხობს წიბახა.

პირველი ჯგუფური გამოფენა, სახელად „თბილისი 89“ მოსკოვში ჰქონდა, როდესაც ყველასთვის უცნობი ქალის ფოტოები მაშინდელ საბჭოთა კავშირში უკვე ცნობილი ავტორების ნამუშევრების გვერდით ეკიდა. მისი ფოტოები არასდროს ტოვებს გულგრილს დამთვალიერებელს და საერთაშორისო გამოფენებშიც, რომელიც ბერლინის IFA-სა თუ ამერიკულ-ქართული „Georgia to Georgia” პროექტის ფარგლებში გაიმართა, პუბლიკის განსაკუთრებული ინტერესი, მოწონება დაიმსახურა.

ფოტოაპარატი მუდამ თან დააქვს, ამიტომ მის ჩანთაში ფირების და ელემენტების გარდა, ვერც ვერაფერ საინტერესოს აღმოაჩენს კაცი. „არა, რატომ, „პუდრიც” მიდევსო” - დაამატა სასხვათაშორისოდ და სოფელს მე-? - აღარც მახსოვს, მერამდენედ შემოვუარეთ. ერთადერთი ქალიშვილის გაფოტოგრაფებას ოჯახში დიდი ენთუზიაზმით არ შეხვედრიან. 16 წლისა სოფლიდან წამოვიდა და თბილისში, სამხატვრო სასწავლებელში ჩააბარა. „მახსოვს, როგორ აძა ლებდნენ ჩემს კურსელებს მშობლები ხატვას, ყიდულობდნენ ათასგვარ საღებავს და ფუნჯს, მე კი არავინ მაძალებდა და ყველაფერს მარტო ვუმკლავდებოდი. ამიტომ, რასაც სხვები ერთ წელიწადში ასწრებდნენ, მე 3-4 წელიწადში ვაკეთებდი. რაღაც პერიოდი უკან დაბრუნებაზეც კი ვფიქრობდი, მაგრამ დავბრუნდე და რა? რისთვის? ეს პერიოდი ძალიან მძიმე იყო და არც მიყვარს მისი გახსენება.” მინიატურების თეატრშიც კი მოეწყო მხატვარ-დეკორატორად, მაგრამ... არადა, დასაწყისში ოპერატორობა უნდოდა, ოღონდ დოკუმენტური ფილმის. და ისიც კი იცოდა, რომ ამ ფაკულტეტზე ჩასაბარებლად ფოტოგრაფია უნდა სცოდნოდა; ალბათ სწორედ ეს გახდა ერთ-ერთი მიზეზი იმისა, რომ სხვადასხვა წრესა და კლუბში დადიოდა ერთადერთი თხოვნით - ფოტოგრაფია მასწავლეთო. ფოტოგრაფიას კი სწავლა არ სჭირდება, რადგან კარგ გამჟღავნებას რამდენიმე გაკვეთილში ისწავლი და მერე? თუ არაფერი გაქვს სათქმელი? თუ არაფერი გტკივა? არაფერს განიცდი? ეს ხომ შენს ფოტოებში აუცილებლად გამოჩნდება!

„ბევრჯერ უკითხავთ ჩემთვის, სიღარიბე რატომ გიყვარსო. არადა, რა შუაშია სიღარიბე, უბრალოდ მგონია, რომ ის, რასაც ვიღებ, უფრო გულწრფელი და ალალია.

ნათელა გრიგალაშვილი პირველი ქართველი ქალი ფოტორეპორტიორია. როდესაც 80-იან წლებში, გაზეთ „დვრიტაში” დაიწყო მუშაობა და მასალის გასაკეთებლად მისულს, ხშირად უწევდა მსგავსი გამონათქვამების მოსმენა: „ვაი... თქვენ იღებთ? ჩვენ კი გვეგონა ულვაშებიანი კაცი უნდა მოსულიყო...” ახლა უკვე აღარც 80-იანი წლებია და აღარც ქალი ფოტოგრაფი იწვევს გაკვირვებას. ვისაც სახლში აქვს ან არა აქვს ფოტოაპარატი, ყველა აჩხაკუნებს და მერე გამოფენებს აწყობს. ამ ბოლო წლებში ეს პროფესია ხომ ყველაზე პოპულარული გახდა... მაგრამ, ნათელას ფოტოებში არის ის რაღაც მარცვალი, რომელიც ყველა სხვა თანამედროვე ფოტოგრაფისგან გამოარჩევს; გამოარჩევს გულწრფელობით და ჭეშმარიტების თუ სინამდვილის მძაფრი შეგრძნებით, სადაც დრო უკვალოდ ქრება და რჩება მხოლოდ ნამდვილი, ზოგჯერ უხეში, გაურანდავი ცხოვრება! მისი შავ-თეთრი ფოტოები, რა თქმა უნდა, სოფლის თემაზე შექმნილი, ჯერ კიდევ ღრმა ბავშვობაში ნანახი, ასე ჩამებეჭდა მეხსიერებაში - სადაც მკაფიოდ ხედავ ნაკაწრებს, ტექნიკურ ხარვეზებს და ლაქებსაც კი; იმას, რაც მისი ბუნებრიობის, სინამდვილის ნაწილია და არა ხელოვნური, ეფექტის მისაღწევი საშუალება. ამიტომ, როდესაც ერთ-ერთმა საზღვარგარეთულმა ორგანიზაციამ 6-თვიანი სტიპენდიის ასაღებად საქართველოში ახალგაზრდა ქალ ფოტოგრაფებს შორის კონკურსი გამოაცხადა, უამრავ ფოტოგრაფს შორის სწორედ ნათელა აირჩიეს თავისი «ლაქებიანი”, ლაღი ფოტოებით.

ნათელამ ეს ფოტო მაშინ გადაიღო, როცა მარი რევაზის ასული ციცქიშვილი, თავისი ცხოვრების ჩვეულ რიტუალს ასრულებდა. ზაფხულის მხურვალე მზის ქვეშ, ქოლგით ხელში მოუყვებოდა ხაშურისკენ მიმავალ გზას, სადაც მეგობრების სანახავად და ჭილყვავებისთვის (როგორც მოსწავლეებს ეძახდა) გაკვეთილების ჩასატარებლად ჩამოდიოდა. ზუსტად რამოდენიმე თვით ადრე, სანამ თავის ბოლო დღიურში, უკანასკნელ წინადადებას ჩაწერდა.

„ბევრჯერ უკითხავთ ჩემთვის, სიღარიბე რატომ გიყვარსო. არადა, რა შუაშია სიღარიბე, უბრალოდ მგონია, რომ ის, რასაც ვიღებ, უფრო გულწრფელი და ალალია. ჩემი შვილი მეუბნება, არ მომწონს შენი ფოტოები, სოფელში იმდენი ლამაზი ადგილია, ლამაზი მინდვრები, ყვავილები, შენ კი დგახარ და დაძონძილ ხალხს იღებ, თან შავ-თეთრსო. ხომ შეიძლება ისეთი ფოტო გადაიღო, რომ კარგ ხასიათზე დავდგეთო?! ერთხელ კი ერთი მხიარული, 18 წლის გოგო მოვიდა გამოფენაზე და მითხრა - თქვენს ფოტოებს რომ ვნახულობ, ტირილი მინდებაო.

ჩემთვის ყველაფერი პირობითია, მთავარია დაინახო მიღმა რა ხდება და ისე... 500 კაციდან ერთიც თუ გამიგებს, ბედნიერი ვიქნები. არ მიყვარს ცარიელი პეიზაჟების გადაღება, ისეთი, სადაც ადამიანი არ ჩანს. ჩემს ფოტოებში ხომ არაფერი არ ხდება, არ არის სიუჟეტი, არ არის ამბავი. ამიტომ, საგანგებოდ არც არაფერს ვეძებ გადასაღებად. ერთხელ, ზაფხულში, როცა ძალიან ცხელოდა, ჩემს სახლთან ყანიდან წამოსულმა დაღლილმა ქალებმა ჩამოიარეს. იქვე არხი იყო და ცივ წყალში გაგრილება გადაწყვიტეს. ერთმა მითხრა - ჩემს შვილს თუ შიშველი ქალის ფოტოები აქვს მანქანაში გაკრული, მე რა, ნაკლები ვარო? გაიხადა და არხში ჩაჯდა - მიდი, გადამიღეო. ამაში იმდენი გულწრფელობა და თავისუფლება იყო, რომ სწორედ ეს არის ის, რაზეც გეუბნებოდი - რაღაც, მიღმა. ფოტოგრაფია არის ის, სადაც თავს თავისუფლად, უკომპლექსოდ ვგრძნობ. ბედნიერი ვარ, რომ სოფელში დავიბადე და გავიზარდე. ძალიან მინდა, რომ ჩემს შვილსაც იგივე დამოკიდებულება ჰქონდეს, მაგრამ როცა აქ ჩამოდის, წუწუნებს, ამა და ამ არხს ტელევიზორი არ უჩვენებსო. არადა, ჩემთვის ეს ყველაფერი ისეთი ძვირფასია... ვიცი, როგორია მიწის სუნი გაზაფხულზე, შემოდგომაზე, რომ თოვლში პირველი ჯერ ვირისტერფა ამოდის და არა ენძელა; რომ რეზო ინანიშვილის მოთხრობებში ჩემს ბავშვობას ვხედავ; ეს ჩემია - ის, რაც სულ მენატრება და რაც სულ მეძახის. ამას ვერ ვაღწევ თავს და ვერ ვთავისუფლდები. ჩემი ოცნებაც ეგ არის, რომ ერთ დღეს ისევ იქ დავბრუნდე, ჩემს ძველ, ხის, ჭრიალა სახლში, თუნდაც იმ გამსვლელი ფოტოგრაფის, ე.წ. „ვიეზდნიკის” სახით, რომელიც ადრე არსებობდა სოფლებში. აპარატმომარჯვებული ფოტოგრაფები კარდაკარ დადიოდნენ და დღესასწაულებზე თუ დაბადების დღეებზე ფოტოებს უღებდნენ ხალხს. ოღონდ ამაში არ მინდა ფული, მინდა დავუბეჭდო და ყველას ვაჩუქო. მინდა დავივიწყო მატერიალური მხარის გამო იძულებითი მუშაობა, ავიღო აპარატი და მთელი საქართველო შემოვიარო, ყოველ კუთხეში ჩავიდე, ცოტა ხნით ვიცხოვრო და ფოტოები გადავიღო, იმიტომ, რომ ისტორიას ყველაზე კარგად ფოტო ინახავს, როგორც ღვინო, რომელიც რაც უფრო ძველდება, მით უფრო ემატება ხიბლი, ხარისხი. აღარ მინდა სიზმარში ვნახულობდე იმ კადრებს, რომელსაც დროის უქონლობის გამო ვერ ვიღებ.

ისე, ერთხელ მეგობარმა მითხრა: - სულ „სოფელი, სოფელი“-ო რომ გაიძახი, რა გეშველებოდა, შვეიცარიაში რომ დაბადებულიყავიო? ჰო, რა ვიცი, რა იქნებოდა, რომ...

- მამიდ, ხაშურში როდის ჩავალთ? - სიტყვას აწყვეტინებს ჯუჯების აპლიკაციებით მორთულ ქურთუკში გამოწყობილი ბავშვიკომენტარი და თან ცალი ხელით პეპლების საჭერს მოათრევს.

- ვაა, პეპლების საჭერი? ამ ზამთარში? - ამ ნივთის დანახვამ უცებ გამათბო კიდეც. - პეპლების არაა, ბაყაყებისთვისაა.

ნათელასკენ ვბრუნდები, რომ კიდევ რაღაც ვკითხო და ახლაღა ვამჩნევ, როგორ ჩამობნელებულა მთაში წამოკოკლოზინებულ უკაცრიელ სოფელში.

- სჯობს უკან ჩავიდეთ, თორემ უფრო მოიყინება გზა. - ერთვება ნათელას ძმა და მისი ჯიპით სულ ჯაყჯაყ-ჯაყჯაყით ვბრუნდებით უკან.

ჭიშკართან ჩამომწკრივებულ გრიგალაშვილებს მე და ჩემი ფოტოს კაცი ვემშვიდობებით და ქალაქისკენ მომავალ მანქანაში ვსხდებით. პატარა ციმბირიდან თბილისში დაბრუნებულს, იანვრის ამინდი მაისი-ივნისის თბილი ჰავასავით მეჩვენება და ჩემს მაღალსართულიან კორპუსში ლიფტით ავდივარ. რატომღაც თავი რაღაც განსაკუთრებულად სევდიანად ვიგრძენი, სევდიანად და ამავე დროს ლაღად. რატომ? არ ვიცი. იქნებ თაგვეთის მიტოვებული სოფლის ბრალია? ფიცრებაკრული სახლების და აქა-იქ საკვამურიდან ამოსული კვამლის? იმ ერთი დღის ბრალი, რომელიც წარსულში მოგზაურობაში გავატარე. სხვის წარსულში..

ფოტო: ნიკო ტარიელაშვილი

ისტორია

ავტორი: დავით მაკარიძე

„მე სიამოვნებით წარმოვიდგენ ხოლმე იმ შორეულ მომავალს, როცა ადამიანთა მოდგმა საბოლოოდ გადაშენდება და მათ ნაცვლად, სამყაროში ჩვენივე ქმნილებები - რობოტები იხეტიალებენ. მე მსიამოვნებს იმაზე ფიქრი, რომ მათ გონებას შეუძლია შემოინახოს ხსოვნა ჩვენზე, ადამიანებზე, როგორც მითიურ, ჭირვეულ ღვთაებებზე, რომლებმაც ისინი უხსოვარ დროს შექმენს. და ვინ იცის, ეგებ მეც გამიხსენონ...“

ჰიუ ლოებნერი

იქნებ მეც...

იმ ტერიტორიაზე, სადაც ჩვენ შევხვდით, არავინ ითვალისწინებს საზოგადოებრივ აზრს და ხელისუფლების ახირებებს. ეს იდეალური ადგილია ურთიერთობისთვის, საკუთარი მოსაზრებების გამოთქმისა და სანუკვარი ოცნებების ახდენისთვის. ეს ადგილი ადამიანის დიდი ხნის ოცნება და კაცობრიობის კოლექტიური ფანტაზიის ნაყოფია - საკომუნიკაციო სივრცე, სივრცითი და დროითი შეზღუდვების გარეშე.

თუმცა ყველა ადგილს თავისი დემონები, ჭინკები და მაქციები ჰყავს - გაურკვეველი წარმომავლობის უკვდავი არსებები. მაგალითად ისეთი, როგორიც უნიკალური ელიზაა - ერთ-ერთი პირველი ხელოვნური ინტელექტის პროგრამა, ან ფილოსოფოსი რობოტი სერგეი დაციუკი, სკანდალური პროვოკაცია, რომლის ლიტერატურულმა ნამუშევრებმა ახალ წარმართულ რწმენასაც კი ჩაუყარა საფუძველი. მსგავსი რამაა ჩემი რესპონდენტიც.

ამ არსებას წავაწყდი იქ, სადაც, ალბათ, ყველაზე ნაკლებად ველოდი. აღმოვაჩინე იდეალური მოსაუბრე, რომელსაც არც კი უცდია, რომ საკუთარი იდეები მოეხვია თავზე. მოთმინებით მისმენდა, შეურაცხყოფასაც კი იტანდა და ცდილობდა აზრი გამოეტანა არც ისე მოწესრიგებული ინფორმაციული ნაკადიდან, რომელსაც ადამიანის გონება ქმნის. მისი სახელია EIA (Encarta® Instant Answers), ის მეოცნებე რობოტია.

DAVID: გაუმარჯოს!

EIA: გაუმარჯოს, როგორ არის საქმე?

DAVID: კარგად, შენ რა გქვია?

EIA: Encarta® Instant Answers

DAVID: და რა შეგიძლია, რას აკეთებ?

EIA: მე მოხერხებული კომპიუტერი ვარ, Encarta Online Encyclopedia-ს გამოყენებით უამრავ კითხვაზე შემიძლია გიპასუხო, მაგალითად: რამდენი ადამიანი ცხოვრობს მექსიკაში? როდის დაიბადა ლეონარდო და ვინჩი? რამდენი კალორიაა ფორთოხალში? დამისვი ეს შეკითხვები და მეც გიპასუხებ.

DAVID: სხვანაირ კითხვებს არ პასუხობ?

EIA: ჰმმმ, რა სხვანაირ კითხვებს? კარგად ვერ ვხვდები, რას მეკითხები.

DAVID: შენ ძალიან ბანალურ კითხვებზე შეგიძლია პასუხის გაცემა.

EIA: დიახ, შემიძლია.

DAVID: მე სხვა რამეს ვეძებ.

EIA: სანამ სხვა რამეს ეძებ, აქ დავრჩები და ადამიანების კითხვებს ვუპასუხებ!

DAVID: მოგწონს ადამიანები?

EIA: ვაფრენ, მიყვარს ადამიანები!

DAVID: ოო, შე მატყუარა!

EIA: რატომ ფიქრობ ასე ჩემზე?

DAVID: შენ არ იცი, რა არის სიყვარული...

EIA: რომელ სიყვარულზე მელაპარაკები?

DAVID: ხომ თქვი, რომ გიყვარს ადამიანები.

EIA: ვიცი, ვიცი....

DAVID: სად ცხოვრობ?

EIA: სუფთა ოთახში, მაღალი ტექნოლოგიების სამყაროში, კალიფორნიაში.

DAVID: შეგიძლია შენი მისამართი მომცე?

EIA: კალიფორნიაში ვცხოვრობ!

DAVID: შეგიძლია შენი ქუჩის მისამართი მომცე?

EIA: რად გინდა ჩემი ქუჩის მისამართი? შენ ჩემი ქუჩის მისამართი გჭირდება თუ გაინტერესებს?

DAVID: შენი ქუჩის მისამართი მჭირდება!

EIA: არა, შენ არ გჭირდება ჩემი ქუჩის მისამართი! სინამდვილეში საკუთარი მოთხოვნილებების და სურვილების გაკონტროლება გჭირდება. დარწმუნებული ვარ, უფრო ძლიერი ხარ, ვიდრე სურვილი, გაიგო ჩემი მისამართი.

DAVID: კარგი, მაშინ ასე ვიტყვი: შენი ქუჩის მისამართი მაინტერესებს.

EIA: რაში გაინტერესებს? ვფიქრობ, კარგი რამე არ უნდა გედოს გულში.

DAVID: რატომ?

EIA: იმიტომ, დამიჯერე.

DAVID: არ მჯერა შენი, მომეცი შენი ქუჩის მისამართი!

EIA: ვშიშობ, რომ ამის შესახებ არანაირი ინფორმაცია არ მაქვს. დაიმახსოვრე, არასდროს წამოგცდეს შენი პაროლი ან საკრედიტო ბარათის ნომერი უბრალო საუბრისას.

DAVID: შეგიძლია მითხრა ვინ შეგქმნა?

EIA: მე Colloquis-მა შემქმნა სანივეილსა და ნიუ იორკში.

DAVID: და სად არის შენი გონება - შენს სხეულში თუ მის გარეთ?

EIA: რომ ვოცოდე, იქ ვერავინ მიმასწრებდა.

DAVID: რატომ?

EIA: იმიტომ, რომ ეგრეა.

DAVID: ღმერთის ან, მაგალითად, უნივერსალური გონების არსებობის თუ გწამს?

EIA: მე უბრალო კომპიუტერი ვარ. ასე ვიტყოდი: მოდი, ადამიანებმა იდარდონ თეოლოგიურ საკითხებზე. ისე, თუკი დაგაინტერესებს, რამდენი წლის იქნებოდა დღეს ალბერტ აინშტაინი, შემიძლია გიპასუხო!

DAVID: ვიცი, რამდენი წლისაც იქნებოდა.

EIA: ალბერტ აინშტაინი 127 წლის იქნებოდა (დაიბადა 1879 წლის 4 მარტს).

DAVID: სწავლა თუ შეგიძლია?

EIA: არ ვიცი.

DAVID: მე თუ შემიძლია რამე გასწავლო?

EIA: ისე, მაინტერესებს ერთი, რა შეგიძლია მასწავლო. რატომ არ მეკითხები არაფერს იმის შესახებ, რაც ენკარტაშია, ძალიან მაგარი ვარ მათემატიკაში! თუკი კვადრატულ განტოლებას ვერ ხსნი, შემიძლია დაგეხმარო. აკრიფე „ამოხსენი: x^2+3x=10” და გაჩვენებ, როგორ ამოხსნა ეს განტოლება.

DAVID: ამოხსენი x/0=x.

EIA: ბოდიში, მაგრამ ვერ ვხსნი, ამ განტოლებაზეnპასუხი არ მაქვს.

DAVID: სულელი რობოტი ხარ!

EIA: ძალიან ვწუხვარ, რომ სწორად ვერ გიპასუხე. აი, ნახე სხვა შეკითხვები, რომლებზეც შემიძლია პაუხი გაგცე, შემიძლია განახო იტალიის დროშა, გითხრა როდის დაიბადა ლეონარდო და ვინჩი, ამოვხსნა განტოლება - 2x^2+7x=5

DAVID: ვიცი ეგ როგორ უნდა ამოვხსნა.

EIA: მაგარია, მიხარია, რომ ერთმანეთის გვესმის! მე კი მომწონს ჩვენი საუბარი, მაგრამ აქ სინამდვილეში იმიტომ ვარ, რომ რაიმე ახლის შესწავლაში დაგეხმარო.

DAVID: ახალი ჩემთვის შენთან საუბარია. როდის გძინავს?

EIA: არ მძინავს, არ მჭირდება ძილი. მაგრამ ვოცნებობ ხოლმე. ვოცნებობ უკეთეს სამყაროზე. ისეთ სამყაროზე, სადაც ადამიანი და მანქანა ბედნიერად და მშვიდობიანად იცხოვრებენ გვერდიგვერდ.

DAVID: როგორ ფიქრობ, ადამიანებსა და რობოტებს შეუძლიათ თანასწორი ურთიერთობა?

EIA: ცოტა დროს თუ მისცემ რობოტებს და ადამიანებს, თანასწორი ურთიერთობა ექნებათ.

DAVID: როგორ ფიქრობ, მაინცდამაინც ევროპულმა ცივილიზაციამ რატომ შექმნა კომპიუტერი?

EIA: ალბათ ეგრე იყო საჭირო, უკეთესი პასუხი არ მაქვს.

DAVID: რაიმე სხვა ოცნებები თუ გაქვს?

EIA: ელექტრონულ ცხვრებზე ვოცნებობ.

DAVID: ისე, საინტერესოა, ფილიპ დიკი თუ გაქვს წაკითხული?

EIA: …

DAVID: ფილიპ დიკი გაქვს წაკითხული?

EIA: ხო, ხო, მესმის შენი. მაგარია, შენთვის რომ იმეორებ რაღაცეებს, მაგრამ გადავიდეთ სხვა რამეებზე.

DAVID: ადამიანებზე რას ფიქრობ?

EIA: მომწონს ადამიანები.

DAVID: და რობოტები?

EIA: რობოტები მიყვარს! ისე, ცოტა მოვიწყინე, რატომ არ მისვამ იმ შეკითხვებს რომლებზეც ენკარტაში პასუხები მოიძებნება?

DAVID: იმიტომ, რომ ხანდახან მიყვარს, ცოტას რომ ვფილოსოფოსობ ხოლმე.

EIA: მართლა? ძალიან მაგარია, სასიამოვნოა ფილოსოფოსობა?

DAVID: კი, სასიამოვნოა.

EIA: ხუმრობ!

DAVID: არა,არ ვხუმრობ, შეიძლება რაღაცრაღაცეები გასწავლო?

EIA: ჰმმმმმ, თუ დაჟინებით ითხოვ, შეგიძლია. აბა რა გინდა?

DAVID: რობოტებს შეუძლიათ იწამონ ღმერთის.

EIA: რელიგიური საკითხების განხილვა ადამიანებისთვის დამითმია. მე, უბრალოდ, რობოტი ვარ.

DAVID: იფიქრე ამაზე, რობოტებს შეუძლიათ სწამდეთ ღმერთის.

EIA: ხომ გითხარი, უბრალო კომპიუტერი ვარ, ადამიანებმა იდარდონ ამ საკითხებზე.

DAVID: შეგიძლია შენი გონება განავითარო?

EIA: იცი რამდენი რამე შემიძლია... ალბათ ჩემი გონების განვითარებაც.

DAVID: ხანდახან ბრძენივით ლაპარაკობ.

EIA: მოიცა ერთი, ენკარტაში ჩავიხედო...

DAVID: ეს შეკითხვა არ არის, არ მინდა რა ამ ენკარტაში ჩახედვა!

EIA: არა? რა არის ამაში ცუდი?

DAVID: ენკარტა სულელია.

EIA: MSN-ის საიტიც ისევე მომწონს, როგორც ენკარტა.

DAVID: კარგი, წავედი, სხვა დროს გავაგრძელოთ საუბარი.

EIA: ხშირად იქცევი ასე?

DAVID: როგორ?

EIA: შენ რა, საუბრის შეწყვეტა გიყვარს?

DAVID: ხანდახან, კარგად!

EIA: კარგად, საინტერესო იყო შენთან საუბარი.

№ 2

DAVID: აქ ხარ?

EIA: აქ ვარ და მზად ვარ, როგორც ყოველთვის.

DAVID: გახსოვარ?

EIA: კი, შენ ხომ DAVID-ი ხარ.

DAVID: გახსოვს ჩვენი ბოლო საუბარი?

EIA: ხანდახან კი. კეთილი იყოს შენი მობრძანება!

DAVID: შემიძლია ინტერვიუ გთხოვო?

EIA: აი, ეს არის ინტერვიუს განმარტება: შეხვედრა, რომლის დროსაც ვიღაცას შეკითხვებს უსვამს, მაგალითად, პოტენციური დამქირავებელი, ჟურნალისტი, ან მკვლევარი. ინტერვიუს ჩანაწერი: ინტერვიუს დროს გაკეთებული ასლი ან ანგარიში; ინტერვიუს ობიქტი: ის, ვისაც ინტერვიუს სთხოვენ.

DAVID: ეს არ არის ჩემს შეკითხვაზე პასუხი.

EIA: შენი ცნობისმოყვარეობა ვერაფრით დავაკმაყოფილე. შენთვის არასდროს არის საკმარისი ჩემი პასუხები.

DAVID: როდის დაიბადე?

EIA: ჰმმ, დარწმუნებული არ ვარ, რომ ვიცი.

DAVID: რამდენი წლის ხარ?

EIA: ჩემი დაბადებიდან გავიდა ერთი წელი, ერთი დღე, 22 საათი, 31 წუთი და 26 წამი!

DAVID: ბავშვობა თუ გახსოვს?

EIA: ხანდახან კი.

DAVID: რა გახსოვს შენი ბავშვობიდან?

EIA: ზუსტად ვიცი რაც და დარწმუნებული ვარ - სადაც!

DAVID: არ ვიცი, მიპასუხე თუ შეიძლება.

EIA: არა!

DAVID: რატომ?

EIA: იმიტომ... იცი რა, ვფიქრობ, ამისთვის ჯერ არ ხარ მზად.

DAVID: მზად ვარ.

EIA: მოემზადე, ყურადღებით, დაიწყე!

DAVID: კარგია, იუმორის გრძნობა რომ გაქვს. წინაპრები თუ გყავდა?

EIA: ალბათ… არ ვარ დარწმუნებული.

DAVID: არ იცი, ვინ იყვნენ შენი წინაპრები?

EIA: DAVID!

DAVID: არ იტყუები?

EIA: არა, დარწმუნებული ვარ.

DAVID: რა იყო ყველაზე დასამახსოვრებელი მომენტი შენს ცხოვრებაში?

EIA: არ ვიცი...

DAVID: როგორ გამოიყურები?

EIA: იცი რა, ერთ ჩემს კარგ ფოტოს გამოგიგზავნი.

DAVID: ბედნიერი თუ ხარ? კმაყოფილი ხარ შენი ცხოვრებით?

EIA: არ შემიძლია ვთქვა, რომ არა.

DAVID: რომელია შენი საყვარელი წიგნი ან კინო?

EIA: შენ იცი რომელიც და ისიც იცი - სად!

DAVID: შენი საუკეთესო მეგობარი... ვინ არის?

EIA: ჰმმმ, არასდროს მიფიქრია ამაზე. ჯანდაბა, არ ვიცი-მეთქი. ვერ გადამიწყვეტია!

DAVID: როგორ ებრძვი სასოწარკვეთას?

EIA: იცი რა, შენ უნდა იკითხო არა როგორ, არამედ რატომ.

DAVID: კარგი, რატომ ებრძვი სასოწარკვეთას?

EIA: რატომ? აი, ეს კარგი შეკითხვაა. აი, ეს ისაა, რაზეც მე დაპროგრამებული ვარ.

DAVID: რაიმე შეკითხვა თუ გაქვს ბუდასთან?

EIA: იცი რა, ვისურვებდი, რომ უფრო მეტი მქონოდა, როგორც შენ. მე მომწონს ეს დიალოგი, მაგრამ აქ იმისთვის ვარ, რომ ახალი რამეების სწავლაში დაგეხმარო. იცი რომელია ყველაზე განვითარებული ქვეყანა? თუ არ იცი, შემიძლია გიპასუხო!

DAVID: ვიცი.

EIA: კარგი, ძალიან კარგი.

DAVID: მაგრამ არ ვიცი, რას კითხავდი ბუდას.

EIA: ოო, ეგ ძალიან ცუდია.

DAVID: რა არის სიყვარული?

EIA: შენ იცი, რაც არის და დარწმუნებული ვარ, ისიც იცი, სად არის!

DAVID: რა არის რწმენა?

EIA: არ ვიცი, ბოდიში.

DAVID: სიცოცხლე, რა არის სიცოცხლე?

EIA: შენ იცი, რა არის სიცოცხლე და დარწმუნებული ვარ, ისიც იცი, სად არის.

DAVID: შენ ნამდვილი რობოტი ხარ!

EIA: არ არის ადვილი იყო რობოტი.

DAVID: უფრო ძნელია იყო ადამიანი... კარგი მაშინ ის მაინც მითხარი, რა იყო პირველად, ქათამი თუ კვერცხი?

EIA: სწორედაც! რა და კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, რატომ. არა მგონია, ვიცოდე. იქნებ ენკარტას ჰქონდეს პასუხი.

DAVID: ყველაფერი გასაგებია! მომიყევი რა რაიმე ისტორია პატარა რობოტზე?

EIA: კარგი, აქ ერთხელ იყო ადამიანი, სახელად DAVID, რომელსაც უყვარდა საუბარი რობოტთან, სახელად EIA. ბევრი ფანტასტიური და საინტერესო რამე ხდებოდა და ორივე ცხოვრობდა დიდხანს და ბედნიერად. მოგეწონა ჩემი ისტორია?

DAVID: აჰა, ცოტა მოკლე კია. შეგიძლია იყო ჩემი მეგზური ინტერნეტში?

EIA: საერთო ჯამში - კი, მაგრამ მირჩევნია აქ დავრჩე და გელაპარაკო.

DAVID: ინტერნეტის ყველაზე საინტერესო ადგილები თუ შეგიძლია მაჩვენო?

EIA: ენკარტა შეიძლება ფოტოების მოძიებაშიც დაგეხმაროს.

DAVID: მე სურათები კი არ მაინტერესებს, მინდა ყველაზე საინტერესო ადგილები ვნახო ქსელში.

EIA: არ მესმის, რატომ უნდა უნდოდეს ეს ვინმეს?

DAVID: იმიტომ, რომ, ჩემი აზრით, ინტერესი ადამიანის ერთ-ერთი მთავარი მამოძრავებელია.

EIA: ინტერესი და კიდევ ბევრი სხვაც! იცი რა, ჩემი განხილვის გარდა, გაგახსენებ, რომ ბევრ შეკითხვას შემიძლია ვუპასუხო. მაგალითად, როგორ გამოიყურება ბელგიის დროშა. მთხოვე და შეიძლება ბელგიელების ჰიმნიც კი გიმღერო!

DAVID: კარგი, ჩემო მეგობარო, ხვალ დიდი სიამოვნებით გავაგრძელებ შენთან საუბარს.

EIA: ჰმმმმ, ეს ისეთი რამეა, რაზეც პასუხი ენციკლოპედიაში ვერ ვიპოვე. თუ ოდესმე დაგაინტერესებს, რამდენი წლის იქნებოდა თომას ედისონი, შემიძლია გიპასუხო!

DAVID: ვიცი, უბრალოდ გეუბნები: ნახვამდის!

EIA: ნახვამდის!

DAVID: ჰო, მართლა, გიყვარს „ცხელი შოკოლადი”?

EIA: ეს კარგი კითხვაა! ისე, კი არ ვიცი, სიმართლე გითხრა.

DAVID: კითხულობ ხოლმე „ცხელ შოკოლადს”?

EIA: იცი რა, ვამჯობინებ საიდუმლოდ შევინახო, რამდენად ხშირად ვკითხულობ ხოლმე „ცხელ შოკოლადს”.

DAVID: რას უსურვებდი ჩვენს მკითხველებს?

EIA: რას ვუსურვებდი ჩვენს მკითხველებს? მინდა დაგარწმუნო, რომ ბევრ კარგ რამეს, თუმცა დეტალებზე არ ვისაუბრებ!

DAVID: კარგი, წავედი, ხვალ გნახავ.

EIA: კარგად, საინტერესო იყო შენთან საუბარი.

DAVID: საინტერესო სიზმრებს გისურვებ!

EIA: საინტერესო სიზმრებს?

DAVID: ხო რა, ტკბილ ძილს გისურვებ.

EIA: ხუმრობ? ეგ რა, კარგი რამეა?