№№
რიგზე

განსახილველი საგანი

დადგენილება

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

კომისიის პრეზიდიუმის არჩევა.

ცნობა კომისიის საჭიროებისათვის ბიბლიოთეკის არსებობისა.

კომისიის ოქმების შედგენა სტენოგრაფიით.

ბინის კითხვა.

დრო კომისიის სხდომებისა.

ქვორუმი.

საპარლამენტო კომისიის მუშაობის შესახებ მოხსენება.

საკონსტიტუციო კანონპროექტები.

საკანონმდებლო წინადადება შეუთავსებლობის შესახებ.

თავმჯდომარე

მდივანი

პირველ სხდომას ხსნის კომისიის უხუცესი წევრი გ.გვაზავა 12 ს. 30 წ., რომელიც წინადადებით მიმართავს კომისიის წევრთ აირჩიონ კომისიის მუდმივი თავმჯდომარე.

თავმჯდომარეთ ერთხმად იქნა არჩეული რ. არსენიძე, რომლის წინადადებითაც კომისია ირჩევს თავმჯდომარის თანაშემწესა და მდივანს. თავმჯდომარის თანაშემწედ არჩეულ იქნა ს. ჯაფარიძე, ხოლო მდივნად გ. ფაღავა.

პ. საყვარელიძე ცნობისათვის მოახსენებს კომისიას, რომ ყოფილ პარლამენტის საკონსტიტუციო კომისიის განკარგულებაში მცირე ბიბლიოთეკა იყო და ამ ბიბლიოთეკით სარგებლობა დამფუძნებელ კრების საკონსტიტუციო კომისიის წევრთ შეუძლიანთ.

კომისიის წევრთა შორის იბადება კითხვა ოქმების სტენოგრაფიით მწერავ პირის დაქირავების შესახებ. ამ კითხვის გამო მცირე აზრთა გაცვლა გამოცვლის შემდეგ კომისია ადგენს: კითხვის საბოლოოდ გადაწყვეტა გადაიდოს იმ დრომდე, სანამ იგი სავსებით გაშუქდებოდეს და გამოირკვევოდეს.

აღიძრა კითხვა კომისიისათვის მუდმივ ბინის მიჩენისა.

ჩიხლაძის წინადადებით კომისია ადგენს: რომ ბინის კითხვის გამორკვევა შეთანხმებით გადაწყდეს დამფუძნებელ კრების პრეზიდიუმთან ერთად.

კომისიამ გადაწსყვიტა იკრიფებოდეს კვირაში ორჯერ: ოთხშაბათობით - საღამოს 7-10 საათ. და შაბათობით - დილის 12-1/2 3 საათ.

ქვორუმის რაოდენობა კომისიამ 5 წევრით განსაზღვრა, იმ პირობით კი, რომ ამ 5 წევრთა შორის უნდა იქნეს თავმჯდომარე, ან მისი მოადგილე.

კომისია უკამათოდ ადგენს, რომ მოხსენება პარლამენტის საკონსტიტუციო კომისიის მუშაობის შესახებ გადაიდოს სხვა დროისათვის, ხოლო ისე, რომ კომისიის ყოველ წევრს წინასწარ გასაცნობად მიეცეს ერთი ცალი დაბეჭდილი მოხსენებისა.

მოხსენება დაევალა ს. ჯაფარიძეს.

ამასთანავე ერთად კომისიამ გადასწყვიტა, რათა საერთოდ ყოველი საკონსტიტუციო ხასიათის კანონპროექტი იმდენ ეკზემპლიარად დაიბეჭდოს, რომ კომისიის ყოველ წევრს საშვალება ექნეს გაეცნოს კონსტიტუციის პროექტს.

რ. არსენიძის წინადადებით კომისია ადგენს, რომ კანონპროექტი გადაეცეს სპ. კედიას, რომელსაც დაევალა მისი შემუშავება და განხილვა და კომისიის წინაშე მოხსენება შაბათის სხდომაზე.

სხდომა იხურება 1 ს. 30 წ.

№№

განსახილველი საგანი

დადგენილება

1.

2.

3.

4.

5.

6.

თავმჯდომარემ შემოიტანა შემდეგი წინადადებანი:

კომისიის ოქმები წინა სხდომისა მზად იყოს მეორე სხდომისთვის.

ეთხოვოს დამფუძნებელი კრების კანცელარიის გამგეს, რომ საკონსტიტუციო კომისიის საქმის მწარმოებელი გაანთავისუფლოს ყოველივე სხვა საქმისაგან.

ეთხოვოს დამფუძნებელი კრების პრეზიდიუმს, კომისიისთვის დათმობილ იქნეს ცალკე ოთახი.

პ. საყვარელიძემ შემოიტანა წინადადება, რომ კომისიაში სამუშაოდ მოწვეულ იქნენ - დამხმარე წევრებად: გ. ნანეიშვილი, კ. მიქელაძე, რომლებიც წინადაც მუშაობდენ პარლამენტის საკონსტიტუციო კომისიაში და შემუშავებულიც აქვთ რამდენიმე დებულება.

დღიური წესრიგი:

1. შეუთავსებლობის კანონისა.

2. ქვეშევრდომობის კანონის დამატება.

3. იმუნიტეტი წევრთათვის.

4. კონსტიტუციის შესამუშავებელი გეგმის გათვალისწინება.

განსახილველი კანონპროექტი დამფუძნებელ კრების წევრობის და მოხელეობის შეუთავსებლობისა და წევრთა და გასამრჯელოსი/ დიეტისა.

მომხსენებელია სპ. კედია, რომელიც მოახსენებს კომისიას, რომ მას დავალებული ჰქონდა შესწავლა და მოხსენება ხსენებულ დებულებისა, სადაც ორი მთავარი კითხვაა: ერთი წევრობის და მოხელეობის შეუთავსებლობისა, ხოლო მეორე გასამრჯელოსი.

რაც შეეხება პირველ კითხვას - საფუძვლათ უნდა დაედოს ორი მოსაზრება: დამფუძნ. კრების წევრი ყოველ მხრივ თავისუფალ უნდა იყოს მთავრობის გავლენისაგან თუ ნივთიერი მდგომარეობით იგი არ უნდა იყოს დამოკიდებული ვისგანმე.

ყველა კულტურულ სახელმწიფოში მიღებულია ისეთი წესი, რომ საკანონმდებლო ორგანოს წევრი არ უნდა იყოს იმავე დროს სახელმწიფო დაწესებულებების მოხელე.

ეს ქმნის იმის გარანტიას, რომ წევრი ემსახურება სახელმწიფოს ზედგავლენის გარეშე.

რაც შეეხება წევრის გასამრჯელოს, ყველა სახელმწიფოში მიღებულია, რომ საკანონმდებლო ორგანოს წევრებს ეძლეოდეს განსაზღვრული სასყიდელი, დამფუძნებელ კრების წევრებსაც უეჭველად უნდა მიეცეთ განსაზღვრული გასამრჯელო; მხოლოდ იმ პირთ, რომელნიც მსახურებენ ან მთავრობაში, ან თვითმმართველობაში რომელნიც ორივე თანამდებობას ასრულებენ, არ უნდა მიეცეთ ორი სასყიდელი, არამედ მიეცეთ ერთი რომელიმე ადგილიდან.

დამფუძნებელ კრების წევრობა და მთავრობაში და თვითმართველობაში სამსახური ზემოხსენებულის პირობებში მომხსენებელს მისაღებად მიაჩნია.

იმართება ზოგადი მსჯელობა.

ბ. ნათაძე გამოსთქვამს სურვილს, რომ მომხსენებელმა გააცნოს რომელიმე ტექსტი იმ კონსტიტუციისა, საიდანაც ამოღებული აქვს დებულების რომელიმე მუხლი, მაშინ გაადვილებული იქნება შედარება და კომისიის შრომაც.

ბ. კედია უპასუხებს ბ. ნათაძეს და განმარტავს, რომ მას მხედველობაში ჰქონდა მოხსენების დროს კონსტიტუციები საფრანგეთისა, შვეიცარიისა, გერმანიისა, ინგლისისა და შეერთებული შტატებისა. ყველგან იქ მიღებულია ისე, როგორც მან მოიხსენია: სხვათა შორის მინისტრი რჩება საკანონმდებლო ორგანოს წევრად.

თვითმმართველობის ხმოსნობა და წევრობა შესათავსებელია მხოლოდ თვითმმართველობის გამგეობის წევრობა და დამფუძნებელ კრების წევრობა კი შეუთავსებელია.

გასამრჯელოს შესახებ კი ყველა კონსტიტუციაში არის ნათქვამი, რომ დეპუტატებს ეძლევათ სასყიდელი და საზოგადოდ ცხოვრებაც იქით მიდის, რომ შრომა უსასყიდლოდ არ უნდა იყოს.

ბ. ბარათაშვილი ამბობს, რომ შეუთავსებლობას აქვს ორი მხარე - ორი ნაწილი, ერთი უდავო, რომ წევრი უნდა იღებდეს სასყიდელს ერთი წყაროდან; მეორე - სადაოა, - დამფუძნებელ კრების წევრი შეიძლება თუ არა იყოს წევრი სხვა დაწესებულებისაც. დამფუძნებელ კრების წევრს დაევალება ზოგიერთი დაწესებულების კონტროლი, ზედამხედველობა და იმავე დაწესებულების წევრიც თუ იქნება იგი, ეს ხომ შეუძლებელია, მიუღებელია, რომ უზენაესი უფლებაც ჰქონდეს კაცს და პასუხისმგებელიც იყოს.

შეუძლებელია ამგვარი მოვლენის დადასტურება, მიუხედავად სხვა სახელმწიფოს პრაქტიკისა.

ზოგიერთი მოღვაწე მეტად სასარგებლო წევრი იქნება, მაგრამ დამფუძნებელ კრების წევრი თავისუფალი უნდა იყოს სხვა გავლენისა და მოვალეობისაგანაც. ამიტომ მისი აზრით დამ. კრ. წევრი არ უნდა იყოს თვითმმართველობის გამგეობის წევრიც.

გ. გვაზავა ამბობს, რომ კაცის მოღვაწეობას ორი ნაწილი აქვს, ანუ ორი მხარე - ერთია სახელმწიფო სამსახური, მეორე კი თავისუფალი მუშაობის, თავისუფალი პროფესია, როგორც ვექილობა, ერობობა და სხ.

ეს უკანასკნელი სფერო შრომისა თავისუფალია და არ შედის განსახილველ კანონპროექტების სფეროში, აგრეთვე თავისუფალია მუშაობა ვაჭრული და საქველმოქმედო დაწესებულებათა მოღვაწისა.

სულ სხვაა სახელმწიფო დაწესებულებებში სამსახური და მოღვაწეობა; იქ ვინც მოღვაწეობს, იგი თავისუფალი არ არის, მაგალითად, საქალაქო და საერობო თვითმმართველობებში მოღვაწენი ითვლებიან სახელმწიფო სამსახურში და თუ იქ ჯამაგირს იღებენ, მაშინ იქ თავი უნდა დაანებონ სამსახურს, თუ არ იღებენ ჯამაგირს, მაშინ შეუძლიანთ დარჩენა წევრად. იგი განმარტავს თავის აზრს აგრეთვე ფილოსოფიურის მოსაზრებით, რომ, თუმცა ადამიანის ნებისყოფა მიმართულია სიკეთისაკენ, მაგრამ თუ კაცი ორგან იღვაწებს, მაშინ მისი პსიქიკა იცვლება და კეთილისყოფას აბრუნდებს, - ამ გვარად ორმაგ საქმიანობის ზეგავლენას ექნება ადგილი, რაც მეტად საზიანოა.

მაშასადამე სახელმწიფო სამსახურში მყოფმა დამფ.კრ. წევრმა ჯამაგირი არ უნდა აიღოს იმ დაწესებულებიდან, ან სულ არ უნდა იყოს სახელმძღვანელოს სამსახურში.

ბ. ი. გობეჩია ეკამათება გ. გვაზავას და ამბობს, რომ უკანასკნელის პრინციპით არ უნდა იხელმძღვანელოს კომისიამ, რადგან იგი მიუღებელია. დამფ. კრება ვერ გამოეკიდება იმას, რომ არკვიოს, რომელი წევრი სადა მსახურობს და იღებს თუ არა იგი გასამრჯელოს საიდანმე. ამას დასჭირდებოდა დიდი კანტროლის გაწევა და საქმესაც გაართულებს. კომისიამ უნდა იხელმძღვანელოს იმ აზრით, რომ - თუ დ. კრ. წევრი ემსახურება საზოგადოებას რომელიმე საზოგადოებრივ დაწესებულებაში, ის მეორე ადგილას ვეღარ იმუშავებს, რადგან კაცი ერთს ადგილს ნაყოფიერად თუ მუშაობს, მეორე ადგილას იგი ვეღარ იმუშავებს შესაფერისად და ორგანვე შემცირდება მის შრომის ნაყოფიერება. აი ამ აზრით უნდა ვიხელმძღვანელოთ და მაშინ ცხადი იქნება, რომ ქალაქის და ერობის წევრებს არ შეუძლიანთ იყვნენ დ. კრ. წევრებიც.

შესაძლებელია დამ. კრ. წევრები იყვნენ ხმოსნებად, რადგან ხმოსნობა ნაკლებ დროს და შრომას თხოულობს. წინააღმდეგ შემთხვევაში შეთავსება შეუძლებლად მიმაჩნია.

კ. ჯაფარიძე ეკითხება თავმჯდომარეს იმის შესახებ, ეს დებულება შევა კონსტიტუციაში, თუ იგი დროებითია.

თავმჯდომარე უპასუხებს ჯაფარიძეს და განმარტავს, რომ დებულება ჯერ დროებითია, - შემდეგ გამოირკვევა, შევა იგი კონსტიტუციაში თუ არა.

გ. გვაზავა უპასუხებს ი. გობეჩიას და ამბობს, რომ მისი კრიტერიუმი - შრომის ნაყოფიერებისა - არ ვარგა, ვინაიდან ზოგს მეტი მუშაობა შეუძლიან, ზოგს ნაკლები; იცავს თავის შეხედულებას და განმარტავს, რომ მისი საზომი მატერიალურ მხარეს შეეხება და უფრო სახელმწიფოებრივია.

პ. საყვარელიძის აზრით მატერიალური მხარე მეორე ხარისხოვანია, პირველი კი არის პოლიტიკური მხარე. მეტი ჯამაგირი რომ აიღოს, ეგ არაფერია, ოღონდ მეტი საქმეც გააკეთოს; მაგრამ პოლიტიკურად მიუღებელია, რომ დამ. კრ. წევრი სხვა დაწესებულების წევრიც იყოს. ევროპაში სახელმწიფო მოღვაწენი (მაგალითად ვექილი), კერძო კაცის პრაქტიკასაც აღარ მისდევენ, თუ ისეთი შესანიშნავი საქმე რამ არ იქნება, ბანკის დირექტორებიც ვერ იქნებიან პარლამენტის წევრად, რომ გავლენა არ მოახდინონ. ევროპის დემოკრატიულ სახელმწიფოებში, სადაც მთავრობა აძლევს დახმარებას და კონტროლს უწევს რაიმე დაწესებულებას, ამ უკანასკნელის წევრნიც ვერ იქნებიან პარლამენტის წევრად.

წინადადება შემოდის, კომისია მუხლობრივ განხილვაზედ გადვიდეს.

მომხსენებელი ს. კედია კითხულობს პირველ მუხლს: მთავრობის დაწესებულებებში მოსამსახურენი არ შეიძლება იმავე დროს იყვნენ დამფუძნებელ კრების წევრად.

გამონაკლისს შეადგენენ: მთავრობის წევრები (მინისტრები), მათი ამხანაგები, ელჩები და სახალხო გვარდიის მთავარი შტაბის წევრები. ამ უკანასკნელთათვის შეთავსება დასაშვებია.

შემდეგ წაკითხვისა იგივე ამბობს,

რომ ამ მუხლის პირველი ნახევარი უცვლელად უნდა დარჩენ, ხოლო მეორე ნახევარს, რადგანაც გამონაკლისზეა ლაპარაკი, უნდა დაემატოს სახელმწიფო კონტროლიორი და მისი ამხანაგი; ის პირები, ვისაც რაიმე სახელმწიფო დავალება ექნებათ მინდობილი, ხოლო ვადით, ეს ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 6 თვეს. /მაგალითად ასახელებს ევროპაში გაგზავნას კონფერენციაზედ/; აგრეთვე სახელმწიფო უნივერსიტეტის არჩეული პროფესორები, როგორც საფრანგეთის კონსტიტუციაშია.

რაც შეეხება გვარდიის შტაბის წევრებს, იგი ამბობს, რომ გვარდია იგივე ჯარია, სამხედრო ძალა სახელმწიფოსი. შესაძლებელია ერთს მიეცეს უფლება, მეორეს კი არა. კანონმდებელი უნდა ერიდოს გაღიზიანებას ერთი მეორის წინააღმდეგ - ეს ერთი, მეორე - რომ გვარდიაში სამსახური არის სახელმწიფო სამსახური. დამ. კრ. წევრი კი თავისუფალი უნდა იყოს, დამოუკიდებელი თავის მოქმედებისაგან მსჯელობაში. გვარდია კი როგორც სახელმწიფო სამსახურში მყოფი, - შეუძლებელია იყოს დამ. კრ. წევრად მიუხედავად მათი დიდი დამსახურებისა სამშობლოს წინაშე. შემდეგ წარმოადგინა თავისი რედაქცია პირველი მუხლის მეორე ნახევარისა.

ბ. ანდრონიკაშვილი იმ აზრისაა, რომ დამ. კრ. წევრისათვის სახელმწიფო დავალების შესახებ გამონაკლისის მიღება შეუძლებელია, რადგან მთავრობას უფლება არა აქვს დ. კ. წევრის დავალებით გაგზავნა. დ. კრ. თვითონ არის განმკარგულებელი ძალაც და მის წევრებს მისივე არჩეული მთავრობა ვერ დაასაქმებს. წინანდელს დროს, როცა პარლამენტი მოქმედებდა, ეხლა ეგ მიუღებლად მიაჩნია.

რაც შეეხება გვარდიას, იგი არის პოლიტიკური ორგანიზაცია, რევოლუციის დამცველი; როცა რევოლუცია გათავდება, მაშინ მათი მოქმედება გათავდება; ჯარი კი მუდმივი სახელმწიფო დაწესებულებაა, საჭიროდ მიაჩნია, რომ გვარდიის შტაბის წევრები იყვნენ დამ. კრ. წევრებად; აგრეთვე მისაღებად სთვლის, რომ პროფესორებიც იყვნენ წევრებად.

ბ. წულაია გაახსენებს კომისიის წევრებს, რომ საჭიროა გამოირკვეს საგანგებო სასამართლოს წევრების მდგომარეობაც, რომელნიც დ. კრ. წევრად არიან - მათი თანამდებობა შესათავსებელია თუ არა.

გ. გვაზავა არ ეთანხმება მომხსენებელს იმაში, რომ მთავრობის წევრებს ჰქონდეთ ხმის მიცემის უფლება. (შვეიცარიაში არ აქვთ ხმის მიცემის უფლება, საფრანგეთში კი აქვთ), სანამ ისინი მინისტრებად არიან, არ უნდა ჰქონდეთ უფლება ხმის მიცემისა. მხარს უჭერს აზრს გვარდიის შტაბის წევრების შესახებ, რომ ისინი არ უნდა იყვნენ დამ. კრ. წევრებად.

ი. ბარათაშვილს შეუთავსებლად მიაჩნია წევრობის და სახელმწიფო დაწესებულებაში მოსამსახურის მოვალეობანი, მაგრამ გვარდიას იგი სთვლის არა მუდმივ დაწესებულებად, ყოველი მოქალაქის მოვალეობად, ამიტომ გვარდიის შტაბის წევრის დამ. კრ. წევრად ყოფნა შესაძლებლად მიაჩნია. რაც შეეხება მთავრობის წევრებს, მათი უფლება ხმის მიცემისა შეუზღუდველი უნდა იყოს, რადგან იგი აღმასრულებელი ორგანოა კრებისა, რომელმაც იგი დააყენა.

მთავრობის წევრი მუშაობის დროს იცვლის გეზს და ხაზს; ხანდახან მოხდება კოლიზია, რომლის დროსაც ერთს ხმასაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნება და მთავრობის წევრს შეუძლიან თავის სასარგებლოდ გადახაროს გადაწყვეტილების სასწორი. ამ გვარად მთავრობას შეძლება ეძლევა გავლენა მოახდინოს საკანონმდებლო ორგანოზედ. ეს მიუღებელია და მთავრობის წევრებს ხმის უფლება არ უნდა ჰქონდეთ.

ბ. არსენიძე (თავმჯ.) გამოსთქვამს იმ აზრს, რომ პირველი ნახევარი პირველი მუხლისა უდაოა, მეორე სადაო; მაგრამ ზოგიერთი დამატებანი მომხსენებლის მიერ შემოტანილი მას მისაღებად მიაჩნია. მაგალითად, კონტროლიორის და მისი ამხანაგის შესახებ. რაც შეეხება 6 თვით, ეს კი მას კარგად ვერ გაუგია, რა აზრით არის შემოტანილი; მას ჰგონია, რომ ალბად აქ იგულისხმება განსაკუთრებული დავალებანი სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობისა, - თუ ასეა ნაგულისხმები, მაშინ მისაღებლად მიაჩნია და თუ უბრალო კომისია ან ელჩად დანიშვნა - მაშინ მიუღებლად. მაგრამ უამისოდაც დამ. კრებას შეუძლიან დავალებით გაგზავნოს თავისი წევრები და ყოველივე ფორმალური მხარეც დაცული იქნება, - ამიტომ 6 თვის დავალების შესახებ შეტანა საჭიროდ არ მიაჩნია.

გვარდიის შესახებ იგი იმ აზრისაა, რომ გვარდია პოლიტიკური ორგანიზაციაა; გვარდიელობა წმინდა სამხედრო მოქმედების დროს არიან იგინი მოვალენი იმსახურონ, ამის გარეშე - ისინიც ისეთივე მოქალაქენი არიან, როგორც სხვები; უბრალო გვარდიელს არ ჩამოურთმევია უფლება დამ. კრ. წევრობის და არც შტაბის წევრისათვის ჩამოურთმევია ვისმე; უკანასკელი გამონაკლისი უნდა დარჩეს. რაც შეეხება ფინანსიურ მხარეს, ეგ მას სამართლიანად მიაჩნია, რომ ერთი დაწესებულებიდან იღებდეს გასამრჯელოს.

ბ. გვაზავა არ ეთანხმება გამოთქმულ აზრს გვარდიის შესახებ და ამბობს, რომ მაგალითად: თუ მილიციონერები 120 კაცი აირჩიეს წევრებად, ის 120 მილიციონერი აღარ უნდა იყოს მილიციონერად, სამსახურს თავი უნდა დაანებოს; თუ გვარდიელია, იგი გვარდიელობიდან უნდა განთავისუფლდეს, იყოს დამ. კრ. წევრი, ამით საქმე არ წახდება და გაუმჯობესდება კი.

ბ. ნათაძე ეკამათება გვაზავას და ამბობს, რომ შვეიცარიაში ყველა მოქალაქე მილიონერია, - როცა ომი გამოცხადდება, ისინიც გაწვეული იქნებიან... მაშ მათ პარლამენტის წევრობის უფლება არ ჰქონიათ, ეგრევეა გვარდიელებიც.

ბ. გვაზავა უპასუხებს, რომ გვარდიელები მოხალისენი არიან, შვეიცარიის მილიციონერები კი ვალდებული.

კამათი პირველი მუხლის გამო თავდება და სიტყვა ეძლევა მომხსენებელ სპ. კედიას.

ბ. კედია უპასუხებს ზოგიერთ ორატორებს და ამბობს, რომ სახელმწიფოებრივი დავალება 6 თვით ისე ესმის მასაც, როგორც განმარტა ბ. არსენიძემ; იგი თანახმაა, მოხსნას ეს დამატება, რაკი კამათს იწვევს; რაც შეეხება გვარდიის შტაბის წევრის დატოვებას, ამის შესახებ ამბობს, რომ კანონმდებლობისთვის შეჰქმნილი უნდა იყოს ისეთი პირობები, რომ იგი თავისუფალი იყოს თავის მუშაობაში ყოველნაირი გავლენისაგან; არ უნდა იყოს დამოკიდებული ჯამაგირის მიღებაში ვისგანმე, არ უნდა იყოს დამოკიდებული მთავრობისაგან და არც პასუხისმგებელი სხვის წინაშე. მას არ მიაჩნია გვარდია პოლიტიკურ ორგანიზაციად და სამართლიანად სთვლის შეუთავსებლობას გვარდიის შტაბის წევრის დ. კრ. წევრის თანამდებობებისას.

საგანგებო სასამართლოს წევრობის შესახებ იგი ამბობს, რომ ეს თანამდებობა სახელმწიფო სამსახურად ითვლება და აქაც იგივე შეუთავსებლობას აქვს ადგილი. საპატიო პირები არ უნდა იყვნენ წევრებად.

მთავრობის წევრი კი დამ. კრ. წევრად დარჩება მხოლოდ ხმის მიცემის უფლება არ უნდა ჰქონდეთ.

კენჭისყრა:

პირველი მუხლის პირველი ნახევარი მიღებულია უცვლელად. მეორე ნახევარიც მიღებულია იმ ცვლილებებით, რომელიც შემოიტანა მომხსენებელმა, გარდა 6 თვის დებულებისა, - მხოლოდ კამათი გამოიწვია პროფესორების ჩამატების საკითხმა, რადგანაც სახელმწიფო უნივერსიტეტში პროფესორები ცოტაა, არიან აგრეთვე პრივატ-დოცენტები, ლაბორანტები და სხვ.

კამათის შედეგად მიღებულ იქნა ჩაემატოს: უმაღლეს სკოლის პროფესორები და მასწალებლები.

საკითხი გვარდიის შტაბის წევრების გამონაკლისისა - კენჭის ყრით. (6-4) მიღებულია.

მთელი მუხლიც მიღებულია შესწორებებით.

2 მუხლი: ადგილობრივ თვითმმართველობათა გამგეობის წევრებს და ხმოსნებს არ ეკრძალებათ იყვნენ იმავე დროს დამფუძნებელ კრების წევრად.

ს. კედია კითხულობს მის მიერ შესწორებულს ამავე მუხლის ტექსტს.

ბ. ბარათაშვილი ამბობს, რომ ხმოსნებზედ ლაპარაკი საჭირო არ არის, არამედ მხოლოდ გამგეობის წევრებზედო.

ამ უკანასკნელ კითხვის გარშემო იმართება კამათი.

ბ. ნათაძეც იმავე აზრისაა, რომ აქ უმთავრესი ყურადღება უნდა მიექცეს თვითმმართველობათა გამგეობის წევრებს; მათი თანამდებობის შეთავსება კი უნდა მიიღოს კომისიამ, ვინაიდან დღევანდელი მდგომარეობა ჩვენი ქვეყნისა ავალებს ყველას, რომ პროვინცია არ გამოიწუროს ინტელიგენტურ ძალებისაგან. ბევრი პროვინციელი მოღვაწეა არჩეული დამ. კრ. წევრად და თუ ისინი სულ აქ ჩამოვიდნენ, პროვინცია გამოიფიტება.

საჭიროდ მიაჩნია ცენტრი დაუახლოვდეს პროვინციას მათი შემწეობით, როგორც მოხდა ეს 1793 წელს საფრანგეთში; როდესაც კონვენტმა მოიწვია ადგილობრივი მოღვაწენი, რომელთაც ცენტრში შეითვისეს სახელმწიფოებრივი ინტერესები და დაბრუნებული ერთ თვეს ადგილზედ ავრცელებდნენ და იცავდენ სახელმწიფოებრიობას. სასურველად მიაჩნია ჩვენშიაც მიღებულ იქნეს ასეთი წესი, - რაც უფრო გაამაგრებს ცენტრს.

ადგილობრივი თვითმმართველობის დაწესებულებათა კონტროლის შესახებ იგი ამბობს, რომ მათ საკონტროლოდ თუ სარევიზიოდ გაიგზავნებიან სულ სხვანი და არა იქაურივე მოღვაწენი. ამიტომ მას შესაძლებლად მიაჩნია შეთავსება დამ. კრ. წევრობისა და თვითმმართველობის გამგეობის წევრობისა.

ბ. ბარათაშვილი უპასუხებს ნათაძეს და ამბობს, რომ შეუძლებელია გორის მოღვაწე იყოს დამ. კრ-ის წევრი, ვინაიდან იგი ვერც რას იქ გააკეთებს და ვერც რას აქ. უმთავრესად კი ეს კანონი მისი აზრით ეხება უფრო ქ. თბილისს და თუ ხალხის ნაკლებულებისაგან გამომდინარეობს ეს კანონი, მაშინ შეიძლება მოწვეულ იქნეს სახაზინო პალატის თავმჯდომარეც. ისიც და თვითმმართველობის გამგეობის წევრიც სახელმწიფო დაწესებულებაა. ორივე დაეხმარებიან ცენტრს ხალხში გამავრცელებლად რაიმე აზრისა. ნათაძის ნათქვამი მას მიაჩნია პრაქტიკულ მოსაზრებად და არა პრინციპიალურად. უმთავრესი კი პრინციპი უნდა იყოს.

წინადადებაა შემოსული შესწყდეს კამათი.

მომხსენებელი ამბობს, რომ ხმოსნის ამოშლა მას შესაძლებლად მიაჩნია; გამგეობის წევრის შესახებ კი იმ აზრისაა, რომ ან ერთს ადგილას - გამგეობაში იმსახუროს, ან მეორე ადგილას, - დამ. კრებაში. ორი თანამდებობა უნდა დაჰშორდეს ერთმანეთს.

ხმის უმეტესობით მიღებულია პირველი რედაქცია, რამდენიმე სხვა სარედაქციო შესწორებანი უარყოფილ იქნა.

ამის შემდეგ კითხვა აღიძრა იმის შესახებ, რომ მეორე მუხლი შენიშვნად იქნეს შეტანილი, თუ მუხლადვე დარჩეს.

ხმის უმეტესობით გადაწყდა მუხლადვე დარჩეს.

3 მუხლი დაენიშნოს დამფუძნებელ კრების წევრს გასამრჯელო 1500 მან. თვიურად.

მომხსენებელი სპ. კედია ამ მუხლის თავის რედაქციის წაკითხვის შემდეგ განმარტავს, რომ დღევანდელი სიძვირის მიხედვით და დამ. კრ. წევრის ღირსების დასაცავად საჭიროა მეტი გასამრჯელოს დანიშვნა, ვიდრე პროექტშია აღნიშნული, ნივთიერი გარემოება ისეთი უნდა ჰქონდეს წევრს, იმდენად უნდა უზრუნველყოფილიყოს, რომ შეეძლოს მთელი თავისი ძალღონე მოახმაროს თავის დანიშნულებას, და იძულებული არ იყოს იგი, კიდევ სადმე ირბინოს სარჩოს საშოვნელად. ამის და მიხედვით მისი აზრით უმცირესი, რაც უნდა დაენიშნოს წევრს გასამრჯელოდ, უნდა იყოს არა ნაკლებ 2000 მან.

ბ. გვაზავა ამბობს, რომ საჭიროა გაბედულად ლაპარაკი და აღიარება, რომ სულ უკანასკნელი 3000 მან. მაინც უნდა ჰქონდეს წევრს, რომ შიმშილს არ განიცდიდეს, ამიტომ მისი წინადადებაა წევრს გასამრჯელოდ დაენიშნოს 3000 მანეთი.

ბ. ნათაძემ განაცხადა, რომ სოც. დემ. ფრაქციაშიც იყო ამაზედ ლაპარაკი და იქ მას გამოუთქვამს აზრი გასამრჯელოდ მეტის დანიშვნისა, ვიდრე ეხლაა განსაზღვრული, რაც ინტენსიური მუშაობისათვის საჭირო იქნებოდა; მაგრამ დღევანდელი გარემოების მიხედვით 3000 მანეთიც არ ეყოფა კაცს, ამიტომ წევრები იძულებული იქნებიან სხვა შემოსავლის წყაროც მოძებნონ.

ბ. წულაია ამბობს, რომ 1500 მანეთი ცოტაა, მართალია, წევრის უზრუნველყოფას კი დიდი მნიშვნელობა აქვს. მაგრამ ფულის მომატება საქმეს ვერ უშველის; მშრომელი ხალხი ეცდება წევრებს გაუთანასწორდეს ჯამაგირით, რაც გამოიწვევს დიდს არევ დარევას, გაფიცვებსაც, ეს კი სასურველი არ არის. წევრებმა ხალხს რაიმე უნდა უთხრან და დიდი ჯამაგირით უფრო ცუდს შთაბეჭდილებას მოახდენენ. უეჭველია, მსხვერპლის მოტანა დასჭირდებათ წევრებს და კიდეც უნდა მიიღონ, ამიტომ 1500 მანეთს უჭერს იგი მხარს. შემდეგ შემოვიდა წინადადებები: - გასამრჯელოს შესახებ:

კანონპროექტისა - 1500 მ.

მომხსენებლისა - 2000 მ.

გვაზავასი - 3000 მ.

გობეჩიასი - 900 მ.

კენჭის ყრით მიღებულ იქნა პირველი 1500 მანეთი 6 ხმით - 4 წინააღმდეგ.

4 მუხლი: არავის არა აქვს უფლება აიღოს ჯამაგირი ერთსა და იმავე დროს დამფუძნებელ კრებიდან და სხვა სახელმწიფო დაწესებულებისგან, თუ ადგილობრივ თვითმმართველობისაგან. მომხსენებელი კითხულობს აგრეთვე თავის რედაქციას და ამბობს, რომ არჩეულმა კაცმა იმუშაოს ინტენსიურად, ჯამაგირიც დ. კრებიდან უნდა აიღოს და არა სხვა ადგილიდან.

სხვებიც ეთანხმებიან ამ აზრს.

ორი წინადადებაა: ერთი - რომ ერთი ადგილიდან მიიღოს გასამრჯელო, საიდგანაც მოისურვებს, ხოლო მეორე - მხოლოდ დამფ. კრებიდან, მიღებულია უკანასკნელი 8-6 ხმით.

მხოლოდ პ. საყვარელიძის წინადადებით და რ. არსენიძის შესწორებით ამ მუხლის შენიშვნათ მიღებულია შემდეგი: ის თანამდებობის პირები, რომლებიც პირველ მუხლში არიან მოხსენებულნი, გასამრჯელოს იღებენ რომელიმე ერთი ადგილიდან თავისი არჩევით.

5 მუხლი: ყოველი წევრი დამფ. კრებისა, რომელიც პირველ მუხლში აღნიშნულ დაწესებულებებში მსახურებს, ვალდებულია ერთი თვის განმავლობაში დღიდან კანონის მიღებისა წარმოადგინოს საბუთი იმის, რომ მან შეუთავსებელი თანამდებობა დასტოვა. წინააღმდეგ შემთხვევაში ის დამფუძნებელ კრების წევრად არ ჩაითვლება და მის ადგილს შემდეგი კანდიდატი იჭერს.

მცირე კამათის შემდეგ მიღებულია ცვლილებით.

წინადადებაა შემოტანილი, რომ მეექვსე მუხლად შეტანილ იქნეს შემდეგი: ეს კანონი ძალაში შედის დღიდან დამფუძნებელ კრების მიერ მიღებისა.

კანონპროექტი მთლიანად მიღებულია ყველასაგან.

6 მომხსენებელი ამ კანონპროექტისა დამფუძნებელ კრებაზედ.

თავმჯდომარე

მდივანი

წინადადება მიღებულია.

მიღებულია

მიღებულია.

მოწვეულ იქნენ ბ. გ. ნანეიშვილი და კ. მიქელაძე, როგორც დამხმარე წევრები სათათბირო ხმით და გაეგზავნოთ მოსაწვევი ბარათები.

წესრიგი დამტკიცებულია.

პირველი მუხლი მიღებულია ასე: დამფუძნებელ კრების წევრობა და სახელმწიფო დაწესებულებაში სამსახური ერთმანეთთან შეუთავსებელია.

ეს დებულება არ ვრცელდება: მინისტრებსა, მათს ამხანაგებსა, სახელმწიფო კონტროლიორსა, მის ამხანაგსა, ელჩებსა, უმაღლეს სკოლის პროფესორებსა, პრივატ-დოცენტებსა და მასწავლებლებზედ.

არ ვრცელდება აგრეთვე სახალხო გვარდიის მთავარ შტაბის წევრებზედ აქ ჩამოთვლილი თანამდებობათა შეთავსება შესაძლებელია.

მეორე მუხლი მიღებულია ასე: „ადგილობრივ თვითმმართველობათა გამგეობის წევრებს - არ აეკრძალებათ იყვნენ იმავე დროს დამფუძნებელ კრების წევრად“.

მე-3 მუხლი მიღებულია ასე: დამფუძნებელ კრების წევრს გასამრჯელოდ მიეცეს 1500 მან. თვიურად.

მეორე მუხლი მიღებულია ასე: დამფუძნებელი კრების წევრი სხვა ჯამაგირს ვერც სახელმწიფო დაწესებულებიდან მიიღებს და ვერც ადგილობრივ თვითმმართველობიდან.

შენიშვნა: ის თანამდებობის პირები, რომლებიც პირველ მუხლში არიან მოხსენებულნი, გასამრჯელოს იღებენ რომელიმე ერთი ადგილიდან თავისი არჩევით.

მეხუთე მუხლი მიღებულია ასე: ყოველი წევრი, რომელიც შეუთავსებელ თანამდებობას ასრულებს, მოვალეა დღიდან ამ კანონის მიღებისა ერთი თვის განმავლობაში შემოიტანონ განცხადება, რომ მან შეუთავსებელი თანამდებობა დასტოვა. წინააღმდეგ შემთხვევაში დაჰკარგავს დამფ. კრ. წევრის უფლებას და მის ადგილს დაიჭერს მორიგი კანდიდატი სათანადო სიიდან.

მეექვსე მუხლად მიღებულია: ეს კანონი ძალაში შედის დღიდან დამფუძნებელ კრების მიერ მიღებისა.

არჩეულ იქნა მომხსენებლად რ. არსენიძე.

№№
რიგზე

განსახილველი საგანი

არსენიძე. საჭიროა კომისიის თავმჯდომარის ამხანაგი

ლეო ნათაძე. ასახელებს პავლე საყვარელიძეს.

გვაზავა. ბარათაშვილს

არსენიძე. ი. ბარათაშვილს

საყვარელიძე გ. გვაზავას

თავმჯდომარე ი. ბარათაშვილს

საყვარელიძე. გეგმა სამუშაო

სამუშაოს განაწილება

საყვარელიძე. საჭიროა თუ არა მოხსენების გაკეთება ძველი პრეზიდიუმის მიერ?

გვაზავა. უწინდელ ნამუშევარი არის თავისებური მასალა, რომლითაც შეიძლება ვიხელმძღ. კონსტიტუციის შემუშავება რთული საკითხია, რომელსაც სჭირდება განსაზღვრული გეგმა.

საჭიროა დაყოფა ნაწილებათ სამუშაოსი, რომ ცალ-ცალკე გაკეთდეს, შემდეგ პლენუმზე მოხსენება.

თავმჯდომარე. გეგმა მუშაობისა გვქონდა ჩვენ შემუშავებული, მართალია არ შესრულდა ისე, როგორც საჭიროა იყოს სამუშაო, მაგრამ განსაზღვრული გეგმა იყოს.

საზოგადო მსჯელობა ზოგიერთს ძირითად პრინციპებზე, რომლის მიხედვით უნდა შეიქმნას ჩვენი კონსტიტუცია.

შემდეგ, დანარჩენი სამუშაო უნდა დანაწილებულ იქნეს, კონსტიტუციის ამა თუ იმ ნაწილის დასამუშავებლად ზოგადი პრინციპების მიხედვით.

გვაზავა. ზოგა. პრინ. ზეპირ. ვრცელია, ამიტომ ბევრს დროს მოვანდომებთ.

ამიტომ კონსტიტუციის ამა თუ იმ ნაწილების შემუშავების დროს, ზოგადი პრინციპებზე მაშინ გვექნება მსჯელობა.

თვმჯდომ. საჭიროა ჯერ ტიპების გარკვევა, შემდეგ შემუშავება ამა თუ ნაწილისა.

მაგალ. არის სახვადასხვა ტიპი რესპუბლიკისა, საფრანგეთის, შვეიცარიის, შეერთებული შტატების. ჩვენ ან ერთს ავიღებთ ან შერეულს ამიტომ საჭიროა წინასწარი მსჯელობა ზოგად პრინციპებზე, რომ შესაძლებელი იყოს ასე იმ ნაწილის დამუშავება.

ლ. ნათაძე. მეშინია, რომ მსჯელობა ტიპის დამუშავებისა შორს წაგვიყვანს.

თეორიულ მსჯელობის ნაცვლად დავადგეთ გვაზავას აზრს უკეთესი იქნება. მაგ., ნოე ჟორდანიამ რომ წაიკითხა მოხსენება ყოველ დებულების შესახებ შეიძლება კამათი, რაც შორს წაგვიყვანს.

არსენიძე. ვიმსჯელებთ, საფრანგეთმა ხუთი წელი იმუშავა კონსტიტუციაზე, ინგლისმა 9 საუკუნე.

ბარათაშვილი. ცალკე მუხლების განხილვამდე საჭიროა საერთო აზრის შემუშავება, ამიტომ საჭიროა ტიპის შემუშავება, ცალკე მუხლები კი - კერძო ნაწილები, რასაკვირველია პრაქტიკულად უნდა შევხედოთ საკითხსაც მხედველობაში გვაქვს სხვადასხვ. სახელმწიფონი, ამასაც მივაქცევთ ყურადღებას, აგრეთვე თეორიას.

რუსია. უმთავრესი კითხვაა სხვა იქნეს ცენტრი რომელიც 1 ქვეყნის ცენტრია - საბჭო, ზოგან პარლამენტი, ზოგან ხელმწიფ. საჭიროა თავიდანვე რომ გავეცნოთ საკითხს კარგად - თუ როგორ აქვს სხვადასხვა სახელმწიფოებს და საბჭოებს, რუსეთს მოწყობილი სახელმწიფო, რომ ამის მიხედვით შევუდგეთ მუშაობას.

ლეო ნათაძე. სამეცნიერო წრეები ხომ არაა.

რუსია. დიახ, სწავლა გვჭირდება, რადგან ცოტა რამ ვიცით ამ საკითხში. მე ამ გზას ვადგივარ, რომ საერთო ხასიათის მოხსენება, რომ გავერკვიოთ საკითხში.

არსად მომხდარა რამდენიმე თვეში კონსტიტუციის დაწერა.

1. ოთახის დამზადება

2. ქვეშევრდომობის დამატებითი კანონი

განცხადება თავმჯდომარის პრესბიუროსთვის ახალ პროექტების მიცემა გადასაბეჭდად.

საყვარ. - ყოვლად მიუღებელია

თავმჯდომარე - სომხის ნაციონალურ საბჭოს წარმომადგენელნი - უმცირესობის უფლებების [...] ჩვენ წარმომადგენლის დასწრება, რადგან არა ჰყავს წარმომადგენელი დამფუძნ კრებაში, ან წერილობით გაგვაცნოს, ან პრესის საშუალებით.

გვაზავა ყოვლად მიუღებელია მათი წარმომადგენელი მივიღოთ.

არსენიძე ეს არ მოუთხოვიათ.

გვაზავა განსაკუთრებულ უფლებებს ვერ მივცემთ ამა თუ იმ საბჭოს, რაც შექმნის პრეცენდენტს

ბარათაშვილი ვეთანხმები გვაზავას.

ორი უმთავრესი კითხვა ქვეშევრდომობით დაკარგულ უმცირესობათ რომელიც სხვა ერებს ეხება.

რატომ არ უნდა დავუშვათ მათი წარმომადგენელი, როდესაც ეს ეროვნულ უმცირესობას ეხება.

სასურველია მათი წარმომადგენელი იყოს ეროვნულ უმცირესობის უფლების განხილვის დროს.

ნათაძე მეშინია ისევ ბიუროკრატიული ხასიათი არ მიიღოს კომისიაში როგორც წინად იყო.

თავმჯდ. ბიუროკრატიული ხასიათი ჩვენ კომისიას არ ჰქონია.

ლეო. მე არ მახსენებს საერთოდ პარლამენტის კომისიებზე, ბევრი კანონპროექტი საზოგადოებისთვის მოულოდნელი იყო.

მე მომხრეცა ვარ შავი კანონპროექტი გამოქვეყნებულიც იყოს პრესაში. მნიშვნელობა აქვს ამ მხრივ არა მომხრეებს, მტრების აზრიც. მაგ. საზოგ. სოც. დემოკრატებიც მოვიდნენ სხვა ერების წარმომად., როგორც ექსპერტები, როგორც ამისთვის ამბობს, ამიტომ მომხრე ვარ როცა ეროვნულ უმცირესობას ეხება ეროვნული უმცირესობები წარმომადგენელ დაესწრონ.

რუსია ეროვნული უმცირესობები ითხოვენ როცა ჩვენ გვეხება საკითხი, მოგვეცით დავესწროთ, მაგრამ ეს უნდა ეხებოდეს არა მარტო სომხებს, არამედ ყოველ უმცირესობათა წარმომადგენ აქ არავითარი პრესტიჟის დაცემა არაა მხოლოდ მათ აზრს მოვუსმენთ.

გვაზავა არავითარი la lalfene perfati-თ თამაში ეხება იმას ვისაც ბრალდება ეხება ეს პრინციპ. იურდიულია ჩვენი სფერო კი ასეა - კანონმდებლობისა.

დამფუძნებლი კრება [...] იდეა კი მოითხოვს ძირითადი დებულებანი შეიმუშავოს ვისაც დავალებული აქვს, ჩვენ იმავე პრინციპით უნდა ვიხელმძღვანელოთ როცა ესა თუ ის საკითხი არ გაგვეგება მაშინ მცოდნე პირები უნდა მოვიწვიოთ. აქ კი ამბობენ რომ უნდა მოვიწვიოთ სომხები, როგორც წარმომადგენელნი სომ. ერისა, ეს სულ სხვა საკითხია. სახიფათოცაა ისეთ პირების შემოყვანა, რომელიც ყუმბარას ჩაუდებს ჩვენს მუშაობას. შეიძლება წამოიჭრეს საკითხი მაგ. სომხ. ავტონომიისა, ერთგვარ თუ საბჭომ რომელიც სახელმწიფოში არ უნდა იარსებოს, [...] არც იარსებებს.

თავმჯდ. იმ ხალხმა ითხოვა არა კომისიაში მონაწილეობა, არამედ საშუალება მოგვეცეს გავეცნოთ, გამოქვეყნებით, თუ ერთი პირის მიცემით, ქვეშევრდომობისა და ეროვნული უმცირესობის უფლების კანონის შემუშავების შესახებ. დღეს კი კითხვას - ვინ მოვიწვიოთ ვხსნი, რადგან ამ თხოვნით არავის მოუმართავთ. პრაქტიკულად ეს კითხვა არ დასმულა. როცა პროექტი წარმოდგენილია შეიძლება გამოქვეყნება.

გვაზავა.შეუძლებელია პროექტის გამოქვეყნება, რადგან საზოგადოებაში აურზაურს შეიტანს.

თავმჯდ. ორი წინადადება: ა) როცა პროექტი შემოვა კომისიაში, და განიხილება. კომისიაში დამფ. კრებაზე წარსადგენად, შეიძლებოდეს გამოქვეყნება.

გვაზავა რა აზრია პროექტის გამოქვეყნების როცა შეიძლება შესწორებანი იქნეს შეტანილი, ამიტომ კომისია რომ მიიღებს მაშინ შეიძლება გამოქვეყნება.

თავმჯდ. აქ ყველა [...] კომისიების პროექტების გამოქვეყნება შესაძლებელი.

ბ) არ დაიბეჭდოს ამგვარი პროექტი

მუხრან.რა მიქნეს რომ გაუშალაშინებელი პროექტი პრესაში გამოქვეყნდა, ეს კია ზერელედ ნავ. ხელ. ქნეს.

ორ - წინადადება.

ა) პროექტი

თავმჯდ. მომხსენებელს ილაპარაკოს.

საყვარელიძე ეროვნული საბჭოს მიერ მიღებულმა კანონმა მოქ. აურზაური დაბადა, ამიტომაც საჭირო იყო დამატება.

ყოველი მოქალაქე მკვიდრი არის მიწერი. რომელიმე ადმინისტრაციულ ერთეულზე, რაიც ვაღიარეთ ძირითად პრინციპად. მაშინ, როცა ჩვენი სახელმწიფო არსებობდა, ეს ჩვენი ყველა პარტიასთან იყო მიღებული - პრინციპი მიწერია.

აქედან არის მეტი ეფექტი - ა. მცხოვრები ქართველი, რომელ. მუშაობს ეს კანონი [...] ამბობს, არიან საქართველოში კიდევ სხვა ტომის ხალხი, რომელთაც შესახებ არაფერია ნათქვამი, მთავრობამ აღძრა საკითხი დამატებითი კანონის დაწერისა. იყო წარმოდგენილი [...] რამდენიმე პროექტი, მაგრამ კომისიამ მიიღო სერგო ჯაფარიძის პროექტი რომელიც შეიძლება იმავ დროს ჩაითვალოს მთავრობის პროექტად. (კითხულობს ჯაფარიძის მოქალაქეობის პროექტის მუხლებს).

უცხო ელემენტთ ქართვ. სახელმწიფოებრივობისა არ [...] საქართ. მოქალაქეთ/.

კომისიის მიერ მიღებული გამოქვეყნდეს

ბ) კომისაში შეტანილი . ჯ. პროექტი პრეზიდიუმის მიერ მიღებული მხოლოდ

ნათაძე ავტორის დამატებით

თავმჯდ. ქვეშევრდომობის საკითხი - საყვარელიძე.

როცა საქართველო გამოცხადდა სახელმწიფოდ, იურიდიულად და პოლიტიკურად საჭიროა მოქალაქეობის საკითხის გარკვევაც.

ნათაძე იქნებ საზოგადო საკითხებზე დავიწყოთ ლაპარაკი.

ჯაფარიძის პროექტი მეტად მოკლეა. თუ გვინდა შევიტანოთ მუხლები - უცხოეთში ქართველების მყოფი, რომელთაც სურთ საქართვ. მოქალაქეობა, ან მიწერილი არ არიან მიწერილი ადმინისტრაციულ ერთეულზე.

მე არ მივიღე ეს პროექტი მთლიანად, თუმცა ვისარგებლე მით.

ახლა გავიგე გ. გვაზავას პროექტზე (მომხსენებელი კითხულობს გვაზავას მოქალაქ. პროექტს)

ამ პროექტში არის ნაკლი, ეტყობა ნაჩქარევი შედგენა, მაგ. რა უყო იმ ხალხს, რომელიც ჩვენსა ცხოვრობენ ან კი არ არიან მიწერილნი, ან იმათ, ვინც ქართველია და უცხოეთში კი ცხოვრობს. ისე რომ გვაზავას პროექტს ვერ მივიღებთ.

უდიდესი თავსატეხი საკითხებია. მიუწერელი ქართველები არიან ბ/და გარედ, გ/მესამე - მიეწერო - არა ქართველობა, შემდეგ - 4) ნატურალიზაცია და 5) პრივილეგიური - ნატურალიზაცია.

(კითხულობს თავის პროექტს შედარებითი ს. ჯაფარიძისა და მომხსენებლის ზოგადათ მუხლებს).

მე არ შევხებივარ ქვეშევრდომობის კითხვას, რადგან მეტად გაურკვეველი კითხვაა, ამას ჩვენ სახელმწიფო ვერ გადასჭრის, ეს უნდა გადაიჭრეს საერთაშორისო გზით. ზოგი კონსტიტუცია ქვეშევრდომობის მომენტს ხედავს - სისხლის მომენტში, მეორე სახელმწიფოში - ტერიტორიის პრინციპით, რაც შეეხება ფორმას, ვერ მოვასწარი ჩვენ დავალებული გვქონდა, როგორც მოქალაქეობის, ისე დაკარგვის პროექტი. მე და ნათაძემ გავითვალისწინეთ ეს საქმე მოქ. დაკარგვის პროექტს წარადგენს ნათაძე.

თავმჯდომარე წინადადება, რომ განხილვა იქნეს, რომელი მომხსენებელი ჩამოაყალიბებს

დაიბეჭდოს პროექტი და ერთი დღით ადრე დაეგზავნოს კომისიის წევრებს.

გადაწყდა

გადაწყდა არ მიეცეს

უმრავლესობა

უარყოფილია

მუხლი 1 -

2 -

წინადადება: „ვინც“ შეიცვალოს სიტყვით: „ქალი“

3

გობ. წინად. ამოიშალოს მესამე მუხლი

4

5

ვინც უცხო სახელმწიფოს ჯარში ჩაწერა, ან უცხო სახელმწიფოსგან რაიმე თანამდებობის ან ტიტულს მიიღებს.

თავმჯდ. - წინადადება ეს კანონპრ. ამ სახით შევიტანოთ დაფ. კრებაში

გ. ნანეიშვილი. არ ეთანხმება ბარათაშვილს

კედია. წინააღმდეგია, რომ ბარათაშვილის წინადადება შეტანილი იქნეს ამ მუხლში.

თავმჯდ. წინადადება კამათი შეწყვეტისა.

ი. ბარა. საქართველოს დამოუკიდებლობის (1918 წ 26 მაისამდე) გამოცხადების დღიდან ერთი წლის განმავლობაში ცხოვრობდა საქართველოში და სამი თვის განმავლობაში განაცხადებს სურვილს

თავმჯ. პუნქტი ბ)

თავმჯდომარე ასე კითხულობს შენიშვნას

თავმჯ. აღდგომის შემდეგ პირველ კრებაზევე შეტანილ იქნეს დამფ. კრებაში

ბარათაშვილი. წარმოიდგინეთ, რომ საქართველოს ადმინისტრ. ერთეულზე აქვს და აქვს უძრავი ქონება, ამისთვის პრინციპიალური შეხედულება გვქონდეს მათ ჰქონდეთ მხოლოდ ex-patriati -ის თუ არ მოინდომებენ ჩვენ მოქალაქეობას.

თავმჯ. ჩაირიცხონ საქართველოს მოქალაქეთ, ბარათაშვილის აზრით ვინც 1914 წ. 14 ივლსამდე უკანასკნელი სამი წლის განმავლობაში ცხოვრობს ჩვენში და აქვს უძრავი ქონება

ბარათაშვ. მიზანი ჩემი წინადადების შემდეგია: ასეთი პირი სხვის ქვეშევრდომობას მიიღებს და თუ მის უძრავ ქონებას რაიმე მოუვიდა საზოგადოებრივ ან პოლიტიკურ უმეცრების [...] ანაზღაურებას მიიღებს უცხო ქვეშევრდომობის პრივილეგიის სახით.

თავმჯდ. უნდა დაიყოს ეს მუხლი.

რუსია. მომხრეა ყოველი ქართველი საქართველოს გარეშე მყოფი ჩაითვალოს მოქალაქედ სანამ უარს არ განაცხადებს.

კედია. შეწყდეს კამათი

თავმჯდომარე. წინადადებანი:

2. პ. წულაიასი

3. საყვარელიძე + (ტექსტის ასეა)

სკ ბ/

თავმჯდ. არსენიძე საჭიროა შეიცვალოს 1914 წ. ივლისამდე უნდა გამოირკვეს საკმარისია სხვა რედაქცია, რომ სჩანდეს უკანასკნელი სამი წელი ცხოვრება.

რუსია. ჩვენ გვინდა, რომ 1914 წ. 13, 12 - ცხოვრ.

თავმჯდომარე არსენიძე შეიცვალოს ასე: 1912 წ. + არა ნაკლები სამი წელიწადი გამოკლებით/непреривно.

კედია. არ ეთანხმება ნათაძის აზრს, უნდა გამოსწორდეს ის შეცდომა რომელიც ძირითად კანონში მოგვივიდა.

ვადის ამოშლა არაფერს უშლის, რადგან ვიცი ქართველი რუსეთის ქვეშევრდომად ნამყოფი გამოცხადებულია საქართველოს მოქალაქეთ და თუ არ უნდა შეუძლია გავიდეს ex-patriati-ის წესით.

ბარათაშვილ. ვადის შესახებ - შეღავათიან პირობებს ვერ მივცემთ, არამედ ex-patriati-ის წესით, რადგან ნათესაურობის პრინციპით უნდა ვიხ. რადგან ქართველს ეყრდნობა ჩვენი სახელმწიფო.

წულაია. შემოაქვს შემდეგი წინადადება:

ა) შესასწორებლად: უკეთუ ისინი 6 თვის ვადაში არ წარმოადგენენ საბუთს იმისას, რომ მიწერილი არიან სხვა რომელიმე სახელმწიფოს ქვეშევრდომათ.

მ. რუსია. მომხრეა ამოშლისა და ex-patriati-ის პრინციპით სარგებლობს.

ლ. ნათაძე. ძირითად კანონსა და ამ კანონპროექტის პირველ პარაგრაფს შორის წინააღმდეგობაა: პირველი ხელმძღვანელობს - მკვიდრზე და მიწერილს ადმინისტრაციულ ერთეულს, აქ კი - საზოგადოა - ვინც ქართველია, ვინც ყველა ქვეშევრდომია, ვინც მიიღებს ამას, ძირითად კანონს აუქმებს.

კედია. ვადა რათა საჭიროა.

გ. ნათაძის ვადა საჭიროა, რომ ყოველი ქართველი მოქალაქეც, მაგრამ თუ არ უნდა ჩვენი მოქალაქეობა არა ექვსი თვის ვადაში შეუძლიან უბრალო განცხადებით განაცხადოს ეს.

საყვარელიძე. ვადა იყოს იმათთვის ვისაც არ უნდა ჩვენი მოქალქეობა და შეიძლება ჩაემატოს „მიუწერელი“.

რადგან [...] სცხოვრობენ ბაგრატიონები, წერეთლები და მითხარით, ისინი ქართველები არიან თუ უცხონი. მაშასადამე საკმარისია რაიმე გამოსავალი გზა.

ბარათაშვილი. ამას არც ვადა შველის

არსენიძე. მართალია ამიტომაც მეც სრულიად პირველივე ამოშლის მომხრე ვარ.

გ. ნანეიშვილი. ეთანხმება არსენიძეს - რომ ქართველი - იურიდიულად არაა ჩამოყალიბებული, მაგრამ სისხლის პრინციპი ერთადერთი კრიტერიუმია, რომლითაც ხელმძღვანელობენ უცხო ქვეყნის კონსტიტუციები.

კ. ჯაფარიძე. ერთათ ერთს გამოსავალს ხედავს უკრაინის კონსტიტუციის საამისო მუხლი გამყარებულია.

გ. ნანეიშვილი. ან დარჩეს ასე, ან სულ ამოიშალოს.

საყვარელიძე. სახელმძღვანელოდ სთვლის ეროვნულ მომენტს, რის გვერდის ახვევა შეუძლებელია, მომხრეა დარჩეს მუხლი - ამგვარ სახით.

თავმჯდ. გადასაწყვეტია საკითხი:

1) რუსეთის ქვეშევრდომი ქართველები დღეიდან კანონის გამოცხად. გამოცხადდნენ დღისა ამ კანონის მიღებისა.

2) უბრალო განცხადების შემოტანით 6 თვის განმავლობაში უარს აცხადებს მოქალაქეობაზე.

მ. გობეჩია წელიწადის ვადა მოეცეთ იმათ, ვისაც არ უნდა მოქალაქეობა ჩვენი.

კედია. მომხრეა ვადის სრულებით მოხსნა.

თავმჯდ. არის წინადადება ექვსი თვის ვადა მოიხსნა და ex-patriati-ის წესი

მიღებულია

მიღებულია

უარყოფილია

უარყოფილია

მიღებულია

ამოიშალოს

ამოშლილია

მიღებულია

უარყოფილია

მიღებულია

მიღებულია

მიღებულია

უარყოფილია

შეწყდა

უარყოფილია

უარყოფილია

მიღებულია

მიღებულია

№№
რიგზე

განსახილველი საგანი

დადგენილება

1.

თავმჯდომარის ამხანაგის არჩევა

სამუშაოს განაწილება:

გ. გვაზავას საჭიროთ მიაჩნია კონსტიტუციის დარგებათ დაყოფა და შესამუშავებლად დარიგება.

უმთავრესი ძირითადი პრინციპები, რომელიც გამოთქმული იყო 26 მაისის დეკლარაციაში უნდა იქნას მოყვანილი.

პ. საყვარელიძეს საჭიროთ მიაჩნია ძირითად დებულებებზე საერთო აზრთა გაცვლა-გამოცვლა.

რ. არსენიძე თანხმდება.

გვაზავა.

1) დაემატება 13) ეროვნულ უმცირესობათა უფლებები 14) კონსტიტუციის გადასინჯვა

15) საარჩევნო უფლება.

2)წიგნების შესახებ.

აირჩიეს ი. ბარათაშვილი.

დაიყოს დარგებათ კონსტიტუცია, მიენდოს წევრებს დასამუშავებლად. ამავე დროს ძირითად საკითხზე უნდა იქნას წარმოდგენილი მოხსენება დემოკრატიული რესპუბლიკის კანონპროექტის შესახებ.

პირველ რიგში ოთხი მომხსენებელი:

1. რ. არსენიძე ან პ. საყვარელიძე

2. გვაზავა

3. ბარათაშვილი

4. გობეჩია

კანონპროექტის სახით მაინც უნდა იყოს:

1) საზ. დებულებანი - ი. ბარათაშვილი, პ. საყვარელიძე

2) სახელმწიფოებრივი ტერიტორია - პ. საყვარელიძეს, რ. ჩიხლაძეს

3) საქართველოს რესპუბლიკის მოქალაქეთა უფლება-მოვალეობანი - კ. ჯაფარიძეს.

4) რესპუბლიკის ჯარი - კ. ანდრონიკაშვილი

5) სახელმწიფოს ფინანსები - სპ. კედიას.

6) სასამართლო - ი. ბარათაშვილს.

7) სახელმწიფო და ეკლესია - ლ. ნათაძეს.

8) ადგილობრივი თვითმმართველობა - მელ. რუსიას.

9) პარლამენტი -

10. სახელმ. მოხელენი - პ. საყვარელიძეს, რ. ჩიხლაძეს

11) ეროვნულ უმცირესობათა უფლება - გ. ლასხიშვილი.

12) კონსტიტუციური გადასინჯვა - გ. ნანეიშვილი.

13) საარჩევნო უფლება - გ. ფაღავას, პ. წულაიას

2/3 აპრილისათვის წარმოდგენილ იქნას მოხსენება მთავარ საკითხზე.

დაევალოს პრეზიდიუმს, რომ წიგნები იყიდონ ბიბლიოთეკებიდან.

1/ მინიმუმის უზრუნველყოფა ყოველ მოქალაქისათვის; როგორც უფლება მოქალაქისა.

რუსია, ნანეიშვილი, რ. არსენიძე, ნათაძე, ბარათაშვილი, ჯაფარიძე, პ. წულაია.

ნათაძე.: დავავალოთ ვინმეს მოხსენების წარმოდგენა.

არსენიძე - ამავე საკითხთან ჯარის ორგანიზაციაა დაკავშირებული.

ანდრონიკაშვილი „სამხედრო ბეგარა“ ნაცვლად სიტყვებისა: ვისაც იარაღის ტარება შეუძლია.

შენიშვნ. ამოიშალოს გვაზავას წინადადება.

მუხლი 2

ნანეიშვილი ამოიშალოს

მუხლი 3

ბარათაშვლი: ამოიშალოს:

არსენიძე - ზედმეტია

ანდრონიკაშვილი - იცავს მუხლს.

არსენიძე - ჯარი მოქმედებს პარლამენტის საშუალებით, გარდა გამონაკლისის - კანონშია აღნიშნული.

ანდრონიკაშვილი: თუ „პარლამენტი“ არის ჯარის შესახებ. მაშინ აქ არა.

არსენიძე - ამოიშალოს

მუხლი 4

მუხლი 5

მე 6

არსენიძე - ამოიშალოს.

მე-7-ე -

8,9 - არსენიძის წინად.

მუხლი 10

არსენიძე

გ. ნანეიშვილს

მიღებულია

უარყოფილია

მიღებულია

მიღ. შესწ.

მიღებ.

ამოიშალოს

მიღებულია

ამოიშალოს

ამოიშალოს

კანონი სამხედრო ბეგარისა

მუხლ 1,2

მუხლი 3

ბარათაშვ. - წინააღმდეგია გამონაკლისი იყოს დუხობორებისთვის.

მდივანი - იცავს

ნათაძე -

არსენიძე: დუხაბორები სამხედრო ბეგარისაგან განთვისუფლებულია

მუხლი 8

მიღებულია

მიღებულია

მუხლობრივი განხილვა

მუხლი I

შესწორება: „პროპორციული წესით“

არსენიძე მომხრეა -

ჯაფარიძე - წინააღმდეგი ამ სიტყვის ჩამატების, რადგან ამას ავღნიშნავთ კონსტიტუციის მუხლში: - საარჩევნო უფლება.

გვაზავა - პრინციპი ერთ საარჩევნო სისტემაზე მეთოდი - რამდენიმეა.

ჩვენ გვაინტერ. პრინციპი, რომ ყოველ პარტიას ყავდეს წარმომადგენელი რაც მაჟორიტარული არჩევნების დროს არ იყოს.

რუსია: წინადადება განურჩევლად სქესისა

ჯაფარიძე: 95,000 ათას კაცზე ერთი.

რუსია: 120 დეპუტატი.

არსენიძე - 120 საკმარისია.

გვაზავა - ამერიკული სისტემა, როდესაც რიცხვით ცხოვრებთა საზღვარი - დეპუტატი

თუ არა 25,000 დეპუტატზე ერთი კაცი 20,000 ამომრჩ. ერთი დეპუტატი.

ხოჭოლავა, ნათაძე - 30,000 - ერთი.

თავმჯ. ორი წინადადება:

1. ცხოვრებთა კოეფიციენტ. განსაზღვრა.

2. დეპუტატთა რიცხვის განსაზღვრა.

სპ. კედია - 80 დეპუტატი

ხოჭოლავა 150 დეპუტატი.

ორი წლის ვადა.

მუხლი 2

ხოჭოლავა - ამოიშალოს.

მუხლი 3

ლეო. დეპუტატთა წარმომადგენლობა - პრინციპიალური საკითხია და გამოურკვეველია ამომრჩეველთა წარმომადგენელია დეპუტატი თუ მთელი ერის - პარლამენტი უზენაესი დაწესებულება, ასე რომ პარტიული კინკლაობის ზეგავლენა არ უნდა ახდენდეს მასზე ზეგავლენას.

არსენ. ადმინისტრაციული თვითნებობაა, რისგანც უნდა დავიცვათ დღესდღეობით. ამიტომაც უნდა დაიცვას ეს მუხლი.

ნანეიშვილი შვეიცარიის კონსტ. არ არის ამგვარი მუხლი, რაც აიხსნება პარტიათა ბრძოლა ჩვენში პოლიტიკური ბრძოლაა და შესაძლებელია უმრავლესობათა მხრით დატუსაღებული იქნეს დეპუტატი.

გვაზავა - უნდა დარჩეს, ეს აღმოცენდა ბრძოლის ნიადაგზე, მაგრამ ბრძოლისაგან ჩვენ არა ვართ განთავისუფლებული

- „პარტიული“ შესაძლებელია პოლიტიურ ცხოვრებაში ისეთი კომბინაციები მოხდეს, რომ ეს მუხლი საჭირო იყოს. ეს მუხლი უნდა დარჩეს.

კედია საკითხი სხვა სფეროში უნდა დარჩეს, მითუმ. მთავ. თვმჯ. პოლიტიკურ სფეროში შესაძლებელ ოპოზიციელი დეპუტატები მოუხდება ფართე ოპოზიციის წარმოებას, მაშინ შესაძლებელია მთვრობის რეპრესიისაგან არ იყოს დაცული.

სამოქალაქო ცხოვრებაში - დეპუტატი მეტის ლმობიერებით უნდა მოეპყრას მის მდგომარეობის გამო, ამიტომ უნდა დარჩეს.

ლეო არის კიდევ ერთი მოსაზრება, რაიც აღნიშნულია პირველ მუხლში - პარლამენტში წარმოთქმულ აზრისთვის არ მიეცემა პასუხისგებაში.

გობეჩია პრივილეგიები […] მეოთხე მუხლში, რაც წინააღმდეგობას […], აქ კი მომხრე ვარ.

შესაძლებელია უმრვალესობის პარტიამ გამოუცხადა ბრძოლა ოპოზიციის წევრს და რომ არ შეიძლებოდეს მისი დასჯა, რითაც 20 30 000 ამომრჩევლის ინტერესი ილახება. დეპუტა.

ხოჭოლავა. ეს საკითხია [...] შედეგი, მაგრამ ეს წასული საქმეა, ამჟამად მას არა აქვს საბუთი, წინად ისტორიული საბუთ. ქონდა.

მიქელაძე საზოგადოება იყოფა არა კლასებათ, კლასებს ყავს წარმომადგენელნი, რომელნიც არ შეიძლება წარმოადგენდნენ მთელი ერის წარმომადგენლობას და პარტიათა არსებობით შინაარს. ამას ბურჟუაზიული ინგლისი იცავს მაგ [...] ზოგიერთ ხალხ. წარმომადგენლობას [...] ამიტომ უნდოდა. ეს დებულება ეწინააღმდეგება ცხოვრებაში ძალთა განწყობებს.

გვაზავა ეს ისეთი აზრია, რომ მისაღებია კონსტიტუციაში და ეს საჭიროა არა ჩვენთვის არამედ ფართო საზოგადოებისათვის. ფსიქოლოგიური მნიშვნელობა ექნება.

გობეჩია - პროვინციალიზმის მოსპობისთვის თუ ცდილობთ, რა საჭიროა ჩვენი ოლქებად დაყოფა საქართველოს ტერიტორიის.

ამოიშალოს ეს მუხლი.

მუხლი 4

გვაზავა „დანაშაული“ შეიცვალოს: „ბოროტმოქმედებით“.

ხოჭოლავა ემხრობა გვაზავას: ან მძიმე დანაშაული ან ბოროტმოქმედება.

არსენიძე წინააღმდეგია, რადგან იურიდიულ კომისიას აქვს ეს ტერმინი მიღებული.

გობეჩია დანაშაულისთვის მოქალაქეს საერთოდ არ იჭერენ, მით უმეტეს დეპუტატს.

წინადადება: - ჩაემატოს „შეიძლება“

კ. ჯაფარიძე აქ არ განისაზღვრება როდის უნდა დაიჭიროს. აქ მოხელეც გამონაკლისია და ეხება დეპუტატებს.

მთავრობის თავმჯდომარე უვარგისია მეოთხე მუხლი, ეს ზოგიერთ კონსტიტუციაშია, და არსებით ეწინააღმდეგება დემოკრატიულ წესწყობილებას. პარლამენტის წევრი [...] შეაჩერებს სისხლით კანონებს.

კ. ჯაფარიძე კონსტიტუციის დაწერა არაფერია, საჭიროა ორგანოს შექმნა, რომელმაც უნდა დაიცვას კონსტ., მაგ. ამერიკაში ასეთი სასამართლოა. დეპუტ. პასუხისმგებელი უნდა იყოს ზოგ შემთხვევაში, მაგ. ლიფ-მაციის, აჯანყებისთვის მო[..]თვის.

კამათი მოისპოს

მუხლი დარჩეს

ხოჭოლავას შესწორება

მუხლი 4

მუხლი 5

„ „ „ 6

ხოჭოლავა ამოიშალოს: ჯამაგირიანი.

ნათაძე წინაც მიღებულ კანონში შეიძლებოდა ჯამაგირიანის ადგილი მიღება, მხოლოდ ერთ ადგილიდან იღებდეს.

ამოიშალოს დაწერილი სიტყვებით:

„და ეჭიროს“ ბოლომდე

„ჯამაგირიანი“ ამოიშლოს

შესწორება: მინისტრის ამხანაგებს არა ჰქონდეთ ჯამაგირიანი.

ნანეიშვილი დაემატოს: „პროფესორები“

კ. ჯაფარიძე: ექვსი თვით გაგზავნილი დეპუტატი უცხოეთში რჩება დეპუტატად.

ნოე ჟორდანია ამ მუხლით სახელმწიფოს ვართმევთ სასარგებლო პირებს და პარლამენტის გარეშე ვაყენებთ მთელ კატეგორიას პირებისას, ამიტომ საჭიროა შესწორების შეტანა.

გობეჩია საჭიროდ სთვლის დარჩეს ეს მუხლი.

ნოე ჟორდანია ეს მუხლი არაა მუხლი დემოკრატიულ კონსტიტუციისა, მაგ. ნანეიშვილის აზრით, მასა შეუგნებელია, რითაც იგი არ [...]დება, სახე კულტურული [...]

ლეო შემეკითხა - პარლამენტში აზრისთვის დაჭერა შეიძლება ეს რასაკვირველია დამოკიდებულია, თუ რაგვარ - წყობილება იქნება სახელმწ. და უფლება მოქალაქეობისა, ის იქნება დეპუტატის ვსთქვათ, დეპ. პარლამენტში შეაქვს ქურდობა, კაცისკვლა, ან დიფამაციისთვის - და [...] [...] არ იქნება, თუ ასეთ შემთხვევაში ხელშეუხებლობის უფლება.

სახელმწიფო დუმის დროს, მომხრე ვიყავი დეპუტატებისთვის ფართე უფლებებისთვის. დეპუტატს უნდა ჰქონდეს იგივე უფლებები, როგორც მოქალაქეს.

გვაზავამ სთქვა - პოლიტიკური ბრძოლა შესაძლებელია დეპუტ. შელახვა, მაგრამ ეს უკვე ბრძოლა კონსტიტუციის გარეშე და არის ბრძოლის საქმე. მაგ. საფრანგეთში ჟირონდეისტები სულ გამოაგდეს პარლამენტიდან თუ კონსტიტუციის ფარგლებში კი არავითარ მთავრობას არ აქვს უფლება პოლიტიკური უფლებების შელახვისა საერთოდ ეს მუხლი არავითარი მოსაზრებით არ [...] დემოკრატიულ შემეცნებაში. მხოლოდ ერთი სადაო საკითხია დიფამაციისა და შეურაწყოფისთვის შეიძლება თუარა პასუხისგებაში მიცემა.

არსენიძე ნოეს მოსაზრება ფართეა, ვინე მე ეს მუხლი, თუ კონსტიტუციის დარღვევა შესაძლებელია, მაშინ რისთვის იწერება ეს კონსტიტუცია, ესაა: საფრანგეთი, ინგლისი, ამერიკა. საჭიროა თუ არა ეს გარანტიები:

ა) ბრძოლა პარტიათა შორის - ისარგებ. კონსტიტუც. გზით; წინააღმდეგ შემთხვევაში პარტიულ ბრძოლაში შეიძლება უმცირესობის დეპ. მოშორება.

ბ) თუ აჯანყებას ან სხვა ბოროტმოქმედებისთვის, სამართალში შესვლა.

დღეს დღეობით ამგვარი ზომების მიღება საჭიროა.

გ) გვესაჭიროება დემოკრატიზმით ფერიფერიაში გავრცელება.

დემოკრატიული წყობილების და შეგნების რომ იყოს ჩვენში დამკვიდრებული. მაშინ შეიძლებოდა გამოშვება, ამიტომ ამ მოსაზრებით და არა ისტორიული მოსაზრებით ვიცავ მას პრაქტიკული მოსაზრებით და დემოკრატ. წყობილებისთვის საშიშია.

ნოე ჟორდანია არსენიძე იქიდან გამოდის, რომ 120 დეპუტატს იცავს, დანარჩენი სამი მილიონი კი ისე იყოს, ჩვენი მიზანი კი უნდა იყოს - ხალხი ჩვაყენოთ უფლებრივ კალაპოტში. ამას შეაქვს ჩვენს ხალხში ყოველნაირი შეგნების უფლებისა და პიროვნულ პატივისცემისას.

არსენიძე უპასუხებს ჟორდანიას.

ა) ნეიტრალიტეტი რომ არა,

2) მუდმივი ჯარი არსებობა,

კიდევ ყველა ამისთვის შეუძლებელია ამ მუხლის ამოშლა და იდეა, რომ პარლამენტის მუშაობა არ იქნეს დარღვეული.

ხოჭოლავა მინდა კომპრომისული წინადადება იმუნიტეტის პრივილეგია, მაგრამ არსენიძეს მოსაზრება მისაღებია.

შესაძლებელია მისი დაჭერა, მაგრამ ამ პარლამენტზეა დამოკიდებული და შეუძლია გაუშვას.

ჯაფარიძე შემოაქვს შესწორება: ბოროტმოქმედებისას ჩადენილს დეპუტატის საქმე შეჩერებულ იქნება, სანამ იგი დეპუტატია და სხვა.

ხოჭოლავა იცავს თავის წინადადებას.

ნოე ჟორდანია სამოქალაქო საქმეებში ერევა პარლამენტი, რაც პოლიტიკური ტირანიაა - ფრაქციული მოსაზრებით განსაზღვრულ პირობებში გარკვეული [...] მოქალაქოეობისა იმას ისტორიული მნიშვნელობა ჰქონდა - ბრძოლა ხალხის წარმომადგენელთ და აღმასრულებელი ძალისა.

ჩვენში კი სხვა მდგომარეობაა მთელი ძალა ხალხის ხელშია და დეპუტატი უაღრესი რამ კი არ არიან, მხოლოდ წარმოადგენენ, დღეს ერთნი არიან ხვალ მეორე და გარდა ამისა, არ არის საბრძოლო აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ძალთა შორის. ამიტომ სრულებით არ შეესაბამება, რაც ჩვენშია, სადაც აღმასრ. და კანონმდებლობითი ძალა ერთი და იგივეა.

ჩვენში არც რეალური საფუძველია არც თეორეტიული, რომ ყველა მოქალაქენი თვისუფალნი არიან.

ანდრონიკაშვილი სრული ჭეშმარიტება, რომ იდეალურ პირობებში ვცხოვრობდეთ, მაგრამ ჩვენი პირობები, როცა შეუგნებლობაა გა[...]ული და

მიღებულია

პარლამენტი

მიღებულია

მიღებულია

უარყოფილია

მიღებულია 4-4

უარყოფილია (2)

უარყოფილია (3)

მიღებულია

მიღებული შესწ.

დარჩა

4-3

უარყოფილია

მიღბულია

მიღებულია

უარყოფილია

უცვლელად მიღებულია

მიღებულია უცვლელად

მიღებულია უცვლელად

დარჩეს

4-4-