ედუარდ შევარდნაძე

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე

(1992 წლის მარტი - 1992 წლის ოქტომბერი),

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე

(1992 წლის ოქტომბერი - 1992 წლის ნოემბერი)

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე -

სახელმწიფოს მეთაური

(1992 წლის ნოემბერი - 1995 წლის ნოემბერი)

საქართველოს პრეზიდენტი

(1995 წლის ნოემბერი - 2003 წლის ნოემბერი)

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის საახალწლო მიმართვა საქართველოს მოსახლეობისადმი

გადაიცა საქართველოს ტელევიზიის პირველი არხით 1994 წლის 31 დეკემბერს

ძვირფასო მეგობრებო,
ქალბატონებო და ბატონებო,
თანამემამულენო,

კიდევ რამდენიმე წუთი და ისტორიის კუთვნილება გახდება 1994 წელი. დადგება ქრისტეს დაბადების 1995-ე წელიწადი.

სულითა და გულით გილოცავთ ახალ წელს!

ვუსურვებ საქართველოს ყველა ოჯახს ტკივილების მოშუშებას, ბედნიერებას, სიხარულს, კეთილდღეობას, ხვავსა და ბარაქას, ჯანმრთელობასა და დღეგრძელობას.

დიდი ილია იტყოდა: რა გითხრათ, რით გაგახაროთ?

დღეს მეც ამ დილემის წინაშე ვდგევარ, რა გითხრათ, რით გაგახაროთ ჩემო ძვირფასებო, ძმებო და დებო, შვილებო და შვილიშვილებო, ჩემო სათაყვანებელო ხალხო, ყველა ერის შვილებო, ვინც საქართველოში ცხოვრობთ. აფხაზებო, ოსებო, რუსებო, სომხებო, აზერბაიჯანელებო, ბერძნებო, ებრაელებო, ქურთებო და უკრაინელებო, თქვენ ყველანი ჩემთვის ახლობელი და ღვიძლი ხართ. ჩვენ ყველანი ერთ ბედქვეშა ვართ, ერთ მამაპაპურ კერასთან ვთბებით და ვიყინებით, ერთ საახალწლო სუფრასთან ვსხედვართ, ერთ სიმღერას ვმღერივართ და ერთ სატირალს ვტირით.

მე არა და არ მინდა გავყო ქვეყანა „მომხრეებად“ და „მოწინააღმდეგეებად“. იმ ზღუდისაგან, რომელიც გვთიშავდა, ნანგრევებიღა რჩება, ასე მჯერა, მინდა ასე იყოს, ასე იქნება.

დღეს ლხინიც საერთო გვაქვს და ჭირიც. ერთ ოჯახში მრავალჟამიერი ვერ მრავალჟამიერობს თუ მეორეში „დალაი“ ისმის.

მაგრამ გაუტეხელია ქართველი კაცის უსაზღვროდ კაცთმოყვარე გული და ამაყი ნება, მტკიცეა მისი მამაპაპური ადათი, ზნე, რჯული და ხასიათი. ჩვენ დედის რძესთან ერთად შევითვისეთ შოთასეული სიბრძნე: ჭირსა შიგან გამაგრება ისე უნდა ვით ქვითკირსაო. და მე მწამს, მოვიდა დრო ბოროტსა სძლიოს კეთილმან და ჭირის ნაცვლად ლხინი დაგვეკვებოს ახალ 1995 წელს.

ჩვენ ვაცილებთ 1994 წელს, რომელიც ერთ მნიშვნელოვან მიჯნად დარჩება დამოუკიდებელი, დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობის ისტორიაში.

ეს იყო მძიმე და ძნელი, მაგრამ მაინც იმედის მომცემი, საინტერესო წელიწადი.

ეს იყო სისხლისმღვრელი სამოქალაქო ომიდან გამოსვლის, ამ საშინელი ომის დამთავრების და მშვიდობიანი აღმშენებლობის ფაზაში შესვლის წელიწადი.

ბიბლიაში ნათქვამია: არის ჟამი სიძულვილისა და ჟამი სიყვარულისა, ჟამი სიკვდილისა და სიცოცხლისა.

1994 წელი უფრო სიცოცხლის, მშვიდობის დამკვიდრების, სიყვარულის წელიწადი იყო, ვიდრე კაენური სიძულვილისა.

იმედი მაქვს, ახალი წელიწადი კიდევ უფრო გაამტკიცებს მშვიდობას, სიყვარულს, აღადგენს სამართლიანობას, გააერთიანებს საქართველოს. გიყვარდეს მოყვასი შენი, ვითარცა თავი შენი - ჩვენი ცხოვრების არსის გამომხატველი ფორმულა გახდება.

1994 წელი გახლდათ რადიკალური ეკონომიკური რეფორმების და სოციალურ-ეკონომიკური აღმშენებლობის დაწყების, ანტიკრიზისული, ეროვნული ხსნის პროგრამის განხორციელებისათვის თავდადებული ბრძოლის წელიწადი.

ცივილიზებული სამოქალაქო საზოგადოების აქტიური მშენებლობა, სამართლებრივი, დემოკრატიული სახელმწიფოს შექმნა და საბაზრო ეკონომიკის ფორმირება, ქვეყნისა და ერის გამთლიანება, აი, ძირითადი საზრუნავი, რითაც ცხოვრობდა ჩვენი სახელმწიფო 1994 წელს.

ეხლა ყველა ვხედავთ, რომ ეს ურთულესი პრობლემებია და მათ გადაწყვეტას დრო სჭირდება. ამ ბრძოლისა და წინსვლის გზაზე მომავალი წელი 1994-ის ისტორიული მემკვიდრე იქნება.

აწმყოში წარსულის კვალია და მომავლის ფესვები. გავუფრთხილდეთ იმ კვალს და იმ ფესვებს. ის ილიას კვალია, აღმაშენებლის, გორგასლის, რუსთველის კვალია. და ის იმ მომავლის ფესვია, რომელსაც ჩვენი შვილის სახე აქვს და ჩვენი შვილიშვილის ხმა.

1994 წელს ბევრი სიმწარე ვიწვნიეთ, მაგრამ სიკეთის ყლორტებიც დავინახეთ.

1994 წელი იყო საქართველოში დემოკრატიისა და დამოუკიდებლობის ფაქტობრივად გადარჩენის წელი.

გასულმა წელიწადმა ფინანსურ და ეკონომიკურ საკითხებზე გადასვლა მოითხოვა. ეს მძიმე გამოცდაა ყველა ოჯახისა და მოქალაქისათვის. ამავე დროს, ეს იყო გარე სამყაროსთან, განსაკუთრებით მსოფლიოს, ევროპის ეკონომიკურ და ფინანსურ ცენტრებთან ახალი ურთიერთობის მშენებლობის წელიწადი. ეს წარმატებული დასაწყისი და მომავალი მატერიალური კეთილდღეობის სერიოზული ფაქტორი გახლავთ... შარშანდელმა წელიწადმა გარდატეხა შეიტანა უმნიშვნელოვანესი სახელმწიფოებრივი ატრიბუტების - შეიარაღებული ძალების, უშიშროების სისტემის, პოლიციის მშენებლობაში.

ბევრი რამ სასიკეთო მოხდა გაეროსთან, სნგ-სთან, შავი ზღვის ქვეყნების ეკონომიკურ ალიანსთან, რუსეთთან, აშშსთან, თურქეთთან, დასავლეთისა თუ აღმოსავლეთის, სნგ-ს ქვეყნებთან, ჩვენს უახლოეს მეზობლებთან ურთიერთობაში.

ისტორიაში შევა ევროთათბირის ბუდაპეშტის შეხვედრა და იქ საქართველოს შესახებ მიღებული რეზოლუცია, თანდათან ვიწროვდება მუხრუჭები იზოლაციაში მოყოლილ სეპარატისტთა ირგვლივ.

ამასთან, ჩვენ ყველანი ხელისუფლების ცენტრალური თუ ადგილობრივი რგოლები, ვალში ვართ ხალხის წინაშე, ვერ გაგრძნობინეთ შვება, ვერ შეგიმსუბუქეთ მძიმე ხვედრი, გასაჭირი. ჩვენ ვიცით რა უნდა ვაკეთოთ, მაგრამ ვაი რომ იმდენად მძიმეა მემკვიდრეობა, შეზღუდულია რესურსები და არახელსაყრელია ბევრი შინაგანი და გარეშე ფაქტორი, რომ ხშირად უძლური ხარ იმოქმედო ისე, რომ ეფექტები დღესვე მიიღო.

სასწაულს უდრის ის მოთმინება, რომელსაც ხალხი იჩენს ვით ბიბლიური იობი, ითმენს იგი შიმშილს, სიცივეს, სიძვირეს, მაფიური კლანების ჯერაც აღუკვეთავ თარეშს.

შესანიშნავად მესმის, რომ ყველაფერს თავისი საზღვარი აქვს, მით უმეტეს - მოთმინებას.

უდიდესი მადლიერების სიტყვებით მოგმართავთ თქვენ, ძვირფასო თანამემამულენო, სულგრძელობისა და ღირსეული თავდაჭერისათვის, კრიზისის ობიექტურ სიძნელეთა სწორად აღქმისა და გაგებისათვის. ბევრჯერ შეეცადნენ წონასწორობიდან თქვენ გამოყვანას, ბევრჯერ მოგიწოდებდნენ ქუჩისაკენ, ხელისუფლებაზე ხელის ჩაქნევისაკენ, ხელისუფლებაზე ხელის აღმართვისაკენ, მაგრამ თქვენ იდექით ღირსების, მშვიდობის, მომავლის სადარაჯოზე. მადლობათ.

მადლობელი ვარ იმ პოლიტიკური და საზოგადოებრივი ძალებისა, რომლებიც მხარში გვიდგანან ქვეყნის უკეთესი მომავლისათვის ბრძოლაში. მადლობელი ვარ იმ ოპონენტებისაც, რომლებიც პოლიტიკურ თუ სოციალურ პრობლემათა, მათ შორის ხელისუფლების საკითხის გადაჭრას მხოლოდ პოლიტიკური, დემოკრატიული ფორმებით გვთავაზობენ. მადლობელი ვარ პარლამენტისა, რომელიც ცნობილ წინააღმდეგობათა და დაპირისპირებათა მიუხედავად, ყველაზე კრიტიკულ ეტაპზე ახერხებს ქვეყნის ინტერესების გამოხატვას, თუმცა ეს ხშირად, როგორც იტყვიან, სიცოცხლის ფასად ჯდება. ამ საახალწლო ღამეს მე მოვუწოდებ მთელ საქართველოს, ყველა პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ძალებს, ორგანიზაციებს, თანამშრომლობისა და კონსენსუსისაკენ. ერთად ვაშენოთ ახალი, დემოკრატიული და განუყოფელი სამშობლო ჩვენი.

მომავალი 1995 წელი საქართველოს კონსტიტუციის მიღების, ქვეყნის პრეზიდენტისა და პარლამენტის არჩევნების წელიწადია.

დაე, ახალი წელი ის წელიწადი იყოს, როცა ჩვენი ხალხი ახალ დამაჯერებელ გამარჯვებებს მიაღწევს სახელმწიფოებრივ და საზოგადოებრივ აღმშენებლობაში.

მივესალმები და მივულოცავ ახალ წელს ბიზნესმენებს, მეწარმეებს, ფერმერებს, მუშებს, კომერსანტებს, მხვნელ-მთესველებს, ბანკირებს, მესაკუთრე-აქციონერებს, რომელთა რიცხვმაც უკვე წლეულს ნახევარ მილიონს გადააჭარბა, ყველას, ვისი ხელითაც უნდა შეიქმნას ქვეყნის ხვავი და ბარაქა, ვის ხელთაც არის ბიბლიური პური ჩვენი არსობისა.

განსაკუთრებული სათუთი გრძნობებითა და მოკრძალებით მივესალმები სახელოვან ინტელიგენციას, მეცნიერებს, ლიტერატურის, ხელოვნების, კულტურის მოღვაწეებს, ვინც ქმნის ერის სულიერ კულტურას, რომლის ისტორიასაც კაცობრიობის უძველეს ცივილიზაციაში უდგას ძირძველი ფესვები.

ვთხოვ მიიღონ საახალწლო მილოცვა ჩვენმა სახელოვანმა და მშვენიერმა ქალებმა, დედებმა, დებმა, ასულებმა, მეუღლეებმა, დიდედებმა, ვის ამაგსაც ვერასოდეს გადაიხდის ერი და მამული.

ვულოცავ ახალგაზრდობას, ჭაბუკებს, ქალიშვილებს, მოსწავლეებს, სტუდენტობას, ჩვენს ბავშვებს, რომლებზე ფიქრსა და ზრუნვაშიც ათენებენ და აღამებენ უფროსი თაობები და მინდა ვუთხრა მათ - თქვენ იქნებით დემოკრატიული, ძლიერი და ერთიანი საქართველოს ხვალინდელი დღის ბინადარნიც და მისი ბატონ-პატრონებიც, ბედნიერება ნუ მოგეშალოთ.

საუკეთესო საახალწლო სურვილები საქართველოს ეროვნულ არმიას, ჯარისკაცებს, ოფიცრებს, გენერლებს, შინაგანი ჯარის, მესაზღვრეების პირად შემადგენლობას, პოლიციელებს, უშიშროების სამსახურის ყველა თანამშრომელს, ვინც რაინდულად დგას სამშობლოსა და მართლწესრიგის სადარაჯოზე. მინდა დავარწმუნო ჩვენი ხალხი, რომ სხვა სამართალდამცავ სისტემებთან ერთად, თქვენ უზრუნველყოფთ სახელმწიფოს და ყველა მისი მოქალაქის უსაფრთხოებას, მშვიდობას და წესრიგს.

მე მივესალმები, მინდა გადავეხვიო, მიუალერსო და გავამხნევო აფხაზეთსა და ცხინვალში სეპარატისტთა და მათ მფარველთა მიერ ფაქტობრივად ტყვედ და მძევლად აყვანილი თანამებრძოლები. ამ რეგიონებიდან ასიათასობით გამოდევნილი, მინდა იცოდეთ ჩემო გაწამებულო დებო და ძმებო, ახლო არის ხსნა, მალე გათენდება. ახალ წლის ღამეს თქვენზე ფიქრობს თქვენი სამშობლო, თქვენზე ფიქრობს მსოფლიო, გაეროს უშიშროების საბჭო, ევროპა-აზიის 52 ქვეყნის მეთაური, რომლებმაც აფხაზეთში დატრიალებული ტრაგედია ეთნოწმენდად, ანუ კაცობრიობის წინაშე უმძიმეს დანაშაულად გამოაცხადეს. მეოცე საუკუნის მეკობრეებმა უნდა იცოდნენ, რომ ისინი ისტორიის ჩარხს უკუღმა ვეღარ დააბრუნებენ, ღვთისა და კაცობრიობის ნებას წინ ვერ აღუდგებიან. თქვენ დაბრუნდებით, ჩვენ დავბრუნდებით.

ახალ წლის დამდეგს ნუგეში მინდა ვცე სამშობლოსათვის ბრძოლაში დაღუპულ გმირთა დედებს, მამებს, მეუღლეებს, შვილებს, ყველა ჭირისუფალთ, ერი და სამშობლო არასდროს დაივიწყებს მამულისათვის დაცემულ ვაჟკაცებსა და ქალიშვილებს.

ახალ წელს ვულოცავ ომისა და შრომის ვეტერანებს, პენსიონერებს, თმაჭაღარა ბებიებსა და პაპებს, რომლებსაც ახლა ძალიან უჭირთ, თანადგომასა და ზრუნვას გპირდებით.

მინდა მივესალმო ქრისტეს ეკლესიასა და მის მრევლს, ყველას ვინც ქრისტეს კალენდრით ხვდება 1995 წელს. ქართულმა სახელმწიფომ და ქრისტეს ქართულმა ეკლესიამ ხელიხელჩაკიდებულებმა აღმავლობისა და აყვავების გზით უნდა წაიყვანონ ქართველი ერი.

ამ ღირსშესანიშნავ დღეს მივესალმები საქართველოს ყველა მოქალაქეს, ყველა სტუმარს, დედამიწის ყველა კუთხიდან, განურჩევლად რელიგიური რწმენისა და კონცეფციისა, რასისა და ენისა.

მშვიდობა თქვენდა კეთილი ნების ადამიანებო!

მხურვალე მადლობა მინდა შევუთვალო ყველა ჩვენს მეგობარს საზღვარგარეთ, რომლებმაც გულთან მიიტანეს ჩვენი სატკივარი, გვეხმარებიან, გვამხნევებენ, მხარს გვიჭერენ.

მეგობრებო, იწურება ორი ათასი წელიწადი ახალ წელთა აღრიცხვით. ახლოვდება მესამე ათასწლეულის დასაწყისი. წინ საოცარი მოვლენები და შესანიშნავი მომავალი გველის. მომავალი საუკუნე საღი აზრის ზეიმის, მშვიდობისა და კეთილდღეობის საუკუნე იქნება. სწორედ ამ საუკუნის კარიბჭესთან გვაახლოვებს წელი 1995.

გილოცავთ, მრავალჟამიერ, იდღეგრძელეთ და იბედნიერეთ.

იმედი მაქვს, ახალი წელიწადი კიდევ უფრო განამტკიცებს მშვიდობას, სიყვარულს, აღადგენს სამართლიანობას, გააერთიანებს საქართველოს! // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 4 იანვარი. - №2(1019). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 2 იანვრის რადიოინტერვიუ

[...]

- მინდა დავიწყო ზოგადი ეკონომიკური მიმოხილვით. 1994 წელს ეკონომიკაში, ფინანსებში გამოიკვეთა რამდენიმე ტენდენცია, რომლებიც, უდავოდ, აღნიშვნის ღირსია. სამწუხაროდ, წლის ფინიშზე აღინიშნა გართულება 1995 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის დამტკიცებასთან დაკავშირებით. მიმდინარე წლის ბიუჯეტის პროექტი, რომელიც ქვეყნის დღევანდელ ეკონომიკურ მდგომარეობას ასახავს, რეალური ღირებულებითი პროპორციების ჩამოყალიბებაზე, ინფლაციის შეჩერებასა და მოსახლეობის სოციალური დაცვის სახსრების გამოძებნაზე არის ორიენტირებული. ამის გამო მისი დამტკიცება უახლოეს ხანში აუცილებელია (ჩვენ კი ყოველდღიურად ვაგვიანებთ) ეკონომიკის რეფორმირების კურსის თანამიმდევრული განხორციელების შესაძლებლობათა განსამტკიცებლად. ბიუჯეტის დაუმტკიცებლობა ეკონომიკური კრიზისის გაჭიანურებას ნიშნავს. ეტყობა, სწორედ ეს სურს ზოგიერთ პარლამენტარს და ასე ესმით მათ პარლამენტში თავიანთი საქმიანობის მისია. მიუხედავად ამისა, მჯერა, რომ ამ დღეებში ბიუჯეტი დამტკიცდება.

ჩვენი შესაძლებლობების თანდათანობითს ზრდაზე მიუთითებს 1994 წელს, განსაკუთრებით მის მეორე ნახევარში საქართველოს ეკონომიკაში დაწყებული გარკვეული ცვლილებები. მათგან უწინარესად აღსანიშნავია საკუთარი შემოსავლებისა და საერთაშორისო დახმარების შედეგად უცხოური გრანტების საფუძველზე დაბალანსირებული რესპუბლიკური ბიუჯეტის ფორმირების ტენდენცია. და რაც უფრო თვალსაჩინოა, ეროვნული ბანკის კუპონის კურსის თანამიმდევრულად განმტკიცება, რომელიც კვლავ გაგრძელდება. 1994 წლის 29 დეკემბერს თბილისის ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე გამართული მორიგი ვაჭრობის დროს კვლავ აღინიშნა კუპონის კურსის შემდგომი განმტკიცება დოლართან და რუსულ რუბლთან შედარებით, კომერციული ბანკების მიერ უცხოური ვალუტის გაყიდვისა და ქართულ კუპონზე მათი მოთხოვნილების ზრდის ტენდენციის გაგრძელება. ეს იმით გამოიხატა, რომ კომერციული ბანკების მიერ გასაყიდად გამოტანილი ვალუტის ოდენობა აღემატებოდა მასზე მოთხოვნას. კომერციული ბანკების მოთხოვნამ დოლარზე შეადგინა 92 ათასი ამერიკული დოლარი, ხოლო მიწოდებამ - 150 ათასი დოლარი. უაღრესად საგულისხმო და მნიშვნელოვანი განსხვავებაა. საბოლოო ანგარიშით კურსი ასეთნაირად ჩამოყალიბდა: 1 ამერიკული დოლარი - 1.280 ათასი კუპონი, რაც 50 ათასი კუპონით ნაკლებია წინა კურსთან შედარებით და 2 მილიონ 420 ათასი კუპონით 1994 წლის 29 სექტემბრის მაჩვენებელზე. ვაჭრობის მოცულობამ შეადგინა 100 ათასი დოლარი. რაც შეეხება რუსულ რუბლს, კომერციული ბანკების მხრივ მიწოდებამ საგრძნობლად გადააჭარბა მოთხოვნას. მარტო „ინდუსტრიაბანკმა“ გასაყიდად გამოიტანა 500 მილიონი რუსული რუბლი, მაშინ როცა თავდაპირველი მოთხოვნა მხოლოდ 44 მილიონ რუსულ რუბლს შეადგენდა. კურსი კვლავ მკვეთრად დაეცა. შეფარდება ასეთია: 1 რუბლი - 320 კუპონი, ანუ წინა ვაჭრობასთან შედარებით კუპონის კურსი 15 პუნქტით განმტკიცდა, 1994 წლის 20 სექტემბერს კი ერთი რუბლი 1000 კუპონით განისაზღვრებოდა. აქაც საკმაოდ მნიშვნელოვანი განსხვავება და ძვრა არის, ბოლო პერიოდში აშკარად ხდება კუპონის მიმართ კომერციული ბანკების ინტერესის ზრდა. და არა მხოლოდ ბანკების, ეს მოსახლეობასაც ეხება. თავად ის ფაქტი, რომ ეროვნულმა ბანკმა შეძლო სავალუტო რეზერვების მეტად უმნიშვნელო ნაწილის გაყიდვა, კუპონის კურსის საგრძნობლად განმტკიცებას ნიშნავს. ეს იმაზე მიუთითებს, რომ გრძელდება საქართველოს ფინანსური სისტემის გაჯანსაღებისა და სტაბილიზაციის პროცესი.

გაცილებით მოკრძალებულია დადებითი ტენდენციები მრეწველობის გამოცოცხლების სფეროში, მაგრამ ზოგიერთი ძვრა აქაც შეინიშნება. კერძოდ, ეს ეხება ეკონომიკური დაქვეითების ტემპის შენელებას. ეკონომიკის სამინისტროს მონაცემებით, თუ პირველ კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტი წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით მხოლოდ 39 პროცენტს შეადგენდა, 6 თვეში მან 49 პროცენტს მიაღწია, ხოლო 9 თვეში უკვე 58 პროცენტი იყო. მთლიანად, წლის შედეგების მიხედვით, ამავე სამინისტროს შეფასებით, ამ მაჩვენებლებმა შეიძლება 80-90 პროცენტი შეადგინოს. ამ პროცენტებში გადამწყვეტი როლი განეკუთვნება სოფლის მეურნეობას, სადაც მეტად არახელსაყრელი კლიმატური პირობები და მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის უკიდურესად დაბალი დონის მიუხედავად, მთლიანი პროდუქციის მოცულობამ შარშანდელ მაჩვენებელს შეიძლება 3-4 პროცენტით გადააჭარბოს. სხვათა შორის, ვინც თბილისის ბაზრებში დადის, დაინახავდა, რომ ახლა ჩვენი სოფლის მეურნეობა, განსაკუთრებით კერძო სექტორი, კერძო მეურნეობები, დიდი რაოდენობით აწარმოებენ პროდუქტს. მართალია, იგი ძვირია, მაგრამ, როცა სიუხვე იქნება, გაიაფდება. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ სოფლის მეურნეობისა და კვების მრეწველობის სამინისტროს მონაცემებით, საშემოდგომო ხვნა უფრო სწრაფი ტემპით მიმდინარეობს, ვიდრე შარშან.

კიდევ და კიდევ მინდა მივესალმო კერძო ინიციატივის გამოვლენას, გამოცოცხლებას, რაც განსაკუთრებით მეცხოველეობაში გამოიკვეთა. კერძო სექტორში 1994 წლის პირველი დეკემბრისათვის მსხვილფეხა რქიანი პირუტყვის სულადობა შარშანდელ მაჩვენებლებთან შედარებით 5500 სულით გაიზარდა და მილიონს მიაღწია. ძროხის სულადობა თითქმის 9 ათასით გაიზარდა: ახლა იგი მოსახლეობაში 435 ათას სულს შეადგენს.

მრეწველობაში გაცილებით რთული ვითარებაა. ნოემბერ-დეკემბერში გაზის მოწოდების შეფერხება რომ არა, აქაც გარკვეული წარმატებები გვექნებოდა, პირველ კვარტალში წარმოება დაეცა 71 პროცენტით, 6 თვეში - 49 პროცენტით, ვფიქრობთ, რომ წლის შედეგებით დაცემის ტემპი კვლავ შემცირდება. უფრო სრულყოფილი შეფასებანი რამდენადმე მოგვიანებით ჩამოყალიბდება.

მიღებული ღონისძიებების შედეგად გაუმჯობესდა პენსიებისა და სხვა დახმარებათა გაცემის ორგანიზაცია - სისტემა. უნდა აღინიშნოს შრომისა და სოციალური დაცვის ახალი მინისტრის და მისი კოლეგების აქტიური, მიზანმიმართული მუშაობა, რამაც გარკვეული შედეგები უკვე მოგვცა.

კვლავ ვიმეორებ, რომ ამ ღონისძიებათა პრაქტიკული რეალიზაცია დამოკიდებულია 1995 წლის ბიუჯეტის დამტკიცებაზე, მაგრამ მათი განხორციელება პარლამენტის დესტრუქციული განწყობის გამო გარკვეულწილად საეჭვო ხდება. მხედველობაში მაქვს პენსიები, დახმარებები და სხვა.

არის პრობლემები მეოთხე კვარტალის ბიუჯეტის შესრულებასთან დაკავშირებით. დღეს საბოლოო მონაცემები არა გვაქვს. ჩემი აზრით, ეს ისეთი თემაა, რომელიც სპეციალურ მსჯელობას მოითხოვს.

- წლის ბოლოს ბაკურ გულუა დაინიშნა ვიცე-პრემიერად...

- მეკითხებიან რა ნიშნით მოხდა მისი დანიშვნაო. უნდა ვთქვა, რომ ეს იმ კურსის გაგრძელებაა, რომელიც ავირჩიეთ - ესე იგი აღმასრულებელ ხელისუფლებაში ჭეშმარიტი პროფესიონალებისა და რეფორმატორების ჩაბმა-მოწვევა. ბაკურ გულუას გამოცდილება სასარგებლო იქნება მთავრობისა და საერთოდ ქვეყნისათვის.

1995 წელი, მე ასე მიმაჩნია, ეკონომიკის გამოცოცხლების, ეკონომიკური აღმავლობის წელი უნდა გახდეს. მთელი ჩემი ძალისხმევა სწორედ ამ მიზანს მოხმარდება. დანგრეული და არაეფექტიანი ეკონომიკური ცხოვრების ფონზე ვერც მოსალოდნელი არჩევნები ჩაივლის ნორმალურად. ქართულ-აფხაზური და ქართულ-ოსური კონფლიქტების საბოლოოდ მოგვარებასაც გაგვიჭიანურებს გარკვეული აზრით, შეიძლება ითქვას, რომ ეკონომიკა ყველაფერს წყვეტს.

- საახალწლო მიმართვაში აფხაზეთიდან გამოდევნილ თანამემამულეებთან დაკავშირებით თქვენ თქვით, რომ ხსნა ახლოს არის. ხაზგასმით აღნიშნეთ შეიარაღებული ძალების, უშიშროების სამსახურის, პოლიციის საქმიანობა, განსაკუთრებით ბოლო პერიოდში. უფრო ადრე საქმიანობის გააქტიურებისათვის მოუწოდეთ აფხაზეთის უმაღლეს საბჭოს, კიდევ უფრო ადრე იყო ღონისძიებები საზღვრების გამაგრებასთან დაკავშირებით, თუმცა ზოგიერთი რუსი პოლიტიკოსისათვის ჯერაც გაურკვეველია ომობდნენ თუ არა აფხაზები ჩეჩნეთში. ჩვენს მოსახლეობას აქედან რაღაც დასკვნები გამოაქვს. რამდენად საფუძვლიანია ეს დასკვნები?

- ზოგიერთი პოლიტიკოსის იმ განცხადების გამო, რომ აფხაზები არ ომობენ ჩეჩნეთში, მე ვიტყოდი: აფხაზები ომობენ ჩეჩნეთში და თვით აფხაზეთის ტერიტორიაზეც ბევრი ემზადება ამისათვის. ჩვენ ვდარდობთ და ვნანობთ, რომ ჩვენი მოქალაქეები აფხაზების სახით მიდიან საომრად (მათი იქ წასვლა, ყველამ კარგად ვიცით, რასთან არის დაკავშირებული). რუსეთის უშიშროების საბჭოს სახელით ბატონმა ლობოვმა ეს კვლავ დაადასტურა გუშინდელ რადიოინტერვიუში. პაკისტანისა და სხვა ქვეყნების ბატალიონებთან ერთად მან აფხაზური ბატალიონიც ახსენა. მანამდე ბატონმა კონდრატიევმა დაადასტურა, რომ აფხაზეთში შენიშნა რაზმები, რომლებიც წასასვლელად ემზადებიან, ზოგჯერ გზაში არიან ჩეჩნეთის მიმართულებით. ბევრი აფხაზი ბოევიკი დაიღუპა კიდეც, ჩვენ გვაქვს ეს მონაცემები. ზოგიერთი მათგანი ჩამოასვენეს აფხაზეთში.

ამასთან დაკავშირებით მინდა აღვნიშნო ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტი: აფხაზეთის უმაღლესი საბჭოს გამოდევნილმა ნაწილმა მუშაობა განაახლა. მათ უკვე გააკეთეს პირველი განცხადებები. ვფიქრობ, რომ, რაც უფრო აქტიურად იმუშავებს უმაღლესი საბჭო (უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე ბატონი თამაზ ნადარეიშვილი, დეპუტატთა დიდი ჯგუფი) მით უკეთესია საქმის საბოლოოდ მოწესრიგებისათვის.

კონფლიქტების მშვიდობიანი მოწესრიგების ყველა გზა ჯერჯერობით არ ამოწურულა. მე შევეცდები ამ დღეებში საჯაროდ გამოვაცხადო მშვიდობიანი მოგვარების ჩემეული ხედვა, ჩემი ვარიანტი, ყოველ შემთხვევაში, ზოგიერთი მოსაზრება. ამასთან, ყველამ კარგად უნდა იცოდეს: გენოციდისა და ეთნოწმენდის, როგორც ეს ბუდაპეშტის თათბირზე შეფასდა, შედეგების სალიკვიდაციოდ არსებობს სხვა გზებიც. სახელმწიფო, რომელსაც არ შეუძლია დაიცვას თავისი ტერიტორიული მთლიანობა, სრულფასოვანი სახელმწიფო ვერასოდეს ვერ გახდება.

- მინდა შეგახსენოთ ფრაგმენტი თქვენი საახალწლო მიმართვიდან: 1995 წელი ახალი კონსტიტუციის, პრეზიდენტისა და პარლამენტის არჩევნების წელი უნდა იყოს. კონსტიტუციის თემა, სამწუხაროდ, როგორღაც ნაკლებად აქტუალურია ჩვენს საზოგადოებაში.

- კონსტიტუციის პროექტის შემუშავება გადამწყვეტ ფაზაში შევიდა. ხვალ დილითაც ვიკრიბებით, ვაგრძელებთ განხილვას, დისკუსიას, რომელიც საკმაოდ საინტერესოდ მიმდინარეობს. სარედაქციო ჯგუფი ამზადებს ვარიანტს საკონსტიტუციო კომისიისათვის. მჯერა, რომ ძალიან საინტერესო კონსტიტუციას მივიღებთ. სწორედ კონსტიტუციის მიღება გახდება მომავალი არჩევნების საფუძველი. როგორც კი დამთავრდება მუშაობა კონსტიტუციის პროექტზე, ჩვენ შეიძლება არ დაველოდოთ საბოლოო განხილვას და დავიწყოთ საარჩევნო დებულების შემუშავებაც, ასე რომ, ყველაფერი ეს პარალელურად წარიმართება. ჩემი აზრით, როცა მოვა არჩევნების დრო, ქვეყანა მზად იქნება კონსტიტუციისა და საარჩევნო დებულების მომზადების თვალსაზრისით.

- გასულ კვირას თქვენს ინტერვიუში ილაპარაკეთ ჩეჩენი ლტოლვილების შესახებ. რა ვითარებაშია ეს ხალხი და რას აკეთებს მათთვის საქართველოს ხელისუფლება, რათა როგორმე შევუმსუბუქოთ ის მძიმე ყოფა, რომელშიც აღმოჩნდნენ...

- ჩვენი მონაცემებით, საქართველოში ჩეჩნეთიდან სხვადასხვა გზებითა და არხებით შემოსულია რამდენიმე ასეული ოჯახი - ძირითადად ქალები ბავშვები და მოხუცები. ბევრს ნათესავიც ჰყავს აქ, განსაკუთრებით კახეთში. მე დავავალე მინისტრთა საბჭოს გამოსცეს განკარგულება, აღმოუჩინონ მათ სასწრაფო დახმარება აფხაზეთიდან და სამაჩაბლოდან გამოდევნილი ჩვენი დებისა და ძმების თანაბრად. ჩვენ ძალიან გვიჭირს, მართლაც შეზღუდულია ჩვენი რესურსები, მაგრამ ამას მაინც გავაკეთებთ.

მინდა გამოვთქვა რწმენა, რომ მოვლენები ჩეჩნეთში უახლოეს დღეებში დამთავრდება და ამ მიწაზე მშვიდობა, წესრიგი და დემოკრატია დამყარდება.

- და ბოლოს, დღეს 2 იანვარია, ბედობის დღეა, მრავალი ყოფითი თუ სხვა პრობლემების მიუხედავად, ქართველი კაცი მაინც რაღაც კარგსა და კეთილს იმედოვნებს...

- რაც შეეხება დღევანდელ დღეს - ბედობას, მე და თქვენ ნამდვილად ინტერვიუები დაგვებედება, უფრო ფართო გაგებით კი, 1995 წელს დაიწყება საქართველოს აღმავლობა, ესე იგი, დაგვებედება აღმავლობა, გამთლიანება და ერთიანობა.

1995 წელი ეკონომიკის გამოცოცხლების, ეკონომიკური აღმავლობის წელიწადი უნდა გახდეს / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 4 იანვარი. - №2(1019). - 1,2 გვ.

მე ვიცი გავა წლები, ადამიანებს ბევრი რამ დაავიწყდებათ. თქვენი ლექსი კი ქართველ ხალხთან ერთად მუდამ იცოცხლებს!

პოეტ-აკადემიკოს ანა კალანდაძეს დაბადების დღის აღსანიშნავად მიესალმება საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე - საქართველოს მეთაური

ქალბატონო ანა,

არ იფიქროთ, რომ ამ ბარათით ჩემს ოფიციალურ მოვალეობას ვასრულებ.

მე ვსარგებლობ ბედნიერი შემთხვევით, მოგილოცოთ დაბადების დღე და გითხრათ ის, რაც დიდი ხნის ნაფიქრია. გამოვხატო არა მხოლოდ ჩემი აღტაცება თქვენი პოეზიით, არა მარტო სიყვარული პირადად თქვენდამი, არამედ გაოცებაც თქვენი მშვენიერი და კეთილი ტალანტით: მე ყოველთვის მაკვირვებდა, როგორ საოცრად შეგეძლოთ სიტყვაში დაგენახათ ის ფერი და მნიშვნელობა, რომელიც აქამდე უცნობი იყო, როგორ შეგეძლოთ უმცირესსა, უუბრალოესსა და უჩინო რამ ნივთსა, მოვლენასა თუ ადამიანში შეგემჩნიათ ღვთიური ნაპერწკალი და როგორ შეგეძლოთ, ეს ყოველივე ჩვენს საკუთრებად გექციათ.

დიდი მადლობა, რომ თქვენში და თქვენით ცოცხლობს ამაღლებული ქართული სული.

მე ვიცი, გავა წლები, ადამიანებს ბევრი რამ დაავიწყდებათ, თქვენი ლექსი კი ქართველ ხალხთან ერთად მუდამ იცოცხლებს.

„შენ ისე ღრმა ხარ“...

როგორ შეიძლება ასეთი შვილის და ასეთი პოეზიის პატრონი ერი მომავალს იმედით არ შეჰყურებდეს?

კვლავ გილოცავთ და ახალ წელს ყველაფერს კარგს გისურვებთ თქვენცა და თქვენს მკითხველსაც.

პატივისცემით, თქვენი ერთგული და მუდმივი თაყვანისმცემელი ედუარდ შევარდნაძე.

„შენ ისე ღრმა ხარ“... // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1996. - 7 იანვარი. - №3(1020). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 9 იანვრის რადიოინტერვიუ

- გასული კვირის ეკონომიკური ანალიზის დროს, ალბათ, გასათვალისწინებელი იქნება თქვენი განკარგულება, რომლის თანახმადაც სახელმწიფოს მიერ აღებული კრედიტების სწორი და მიზნობრივი განაწილებისათვის შეიქმნა კომისია რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრის ხელმძღვანელობით. გასულ კვირას თქვენ მიიღეთ გერმანიის კანცლერის ჰელმუტ კოლის წერილი, სადაც სხვა საკითხებთან ერთად ფინანსურ დახმარებაზეც იყო ლაპარაკი. დახმარება და კრედიტი, აქამდეც ბევრი იყო, მაგრამ ზოგჯერ ვერ აღწევდა ადრესატამდე, ან სწორად არ იხარჯებოდა. იქნებ თქვენი განკარგულება უფრო ადრეც იყო საჭირო... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- განკარგულება კრედიტებთან დაკავშირებით პირველი არ არის - ადრეც იყო ასეთი ცდა, კომისია შეიქმნა, რომელიც, პრინციპში, განსაზღვრავდა ამ დარგებსა და მიმართულებებს. საითკენაც უნდა წარმართულიყო სხვადასხვა წყაროებიდან, მათ შორის დასავლეთიდან მიღებული კრედიტები. უნდა გითხრათ, რომ გერმანიიდან მიღებული კრედიტები ჯერ არ განაწილებულა და ეს მხოლოდ ჩვენი მიზეზით როდი ხდება - დაბრკოლებები თავად გერმანიაშიც იყო. 30 მილიონი მარკა, რომელიც ჩემი იქ ვიზიტის დროს გამოიყო, ჯერჯერობით არ არის განაწილებული. იგი უნდა მოხმარდეს სოფლის მეურნეობას და ამიტომაც შეიქმნა სპეციალური კომისია (იგი სხვა კრედიტებზეც იმსჯელებს). ამას წინათ პარლამენტში განვაცხადე, თუ როგორ ნაწილდებოდა და როგორ ითვისებდნენ უცხოეთიდან მიღებულ კრედიტებს ხელისუფლება, სამინისტროები, უწყებები თუ რაიონები, პარლამენტს უნდა წარედგინოს და განიხილონ. იქ, სადაც რაიმე დარღვევაა, დამნაშავემ პასუხი უნდა აგოს.

ტრადიციულად მინდა მოკლე ეკონომიკური მიმოხილვა გავაკეთო: გამოვყოფდი მხოლოდ ორ დეტალს იმისაგან, რასაც შეიძლება სადღეისოდ განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდეს.

პირველი ეს არის მეოთხე კვარტალის ეგრეთ წოდებული უდეფიციტო ბიუჯეტის შესრულება. გახსოვთ, ალბათ, ბევრი არასერიოზულადაც უყურებდა იმას, რომ შეიძლება საქართველომ თუნდაც ერთი კვარტალის უდეფიციტო ბიუჯეტი შეადგინოს. უდეფიციტო ბიუჯეტის დაგეგმვისას ჩვენი და უცხოელი სპეციალისტები გულისხმობდნენ, რომ მისი შესრულება 50 პროცენტის დონეზეც კი უკვე გარკვეული მიღწევაა და საქართველოს ეკონომიკური და ფინანსური ცხოვრების გარკვეულ მოწესრიგებას ნიშნავს. საბოლოო ციფრები და პროცენტები ჯერ არ არის გამოყვანილი, მაგრამ, წინასწარი მონაცემებით, მეორე კვარტალის საშემოსავლო ბიუჯეტი 85-90 პროცენტით შესრულდა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ქვეყანაში გამოიკვეთა საერთო მოწესრიგების ტენდენცია.

ასევე ჯერჯერობით ვინარჩუნებთ კუპონის განმტკიცების კურსს. წინა ვაჭრობასთან შედარებით გაიზარდა კომერციული ბანკების მოთხოვნა დოლარზე და ამან 394 ათასი დოლარი შეადგინა. შიდასავალუტო ბაზარზე არსებული სავალუტო კურსის გათვალისწინებით ეროვნულმა ბანკმა მიზანშეწონილად მიიჩნია კურსის წინა დონეზე დატოვება და მთლიანად დააბალანსა მოთხოვნა კურსით - 1 ამერიკული დოლარი - მილიონ 280 ათასი კუპონი. ეს პრაქტიკულად წინა კვირას არსებული დონეა. რაც შეეხება რუსულ რუბლს, მასზე კომერციული ბანკების მოთხოვნამ შეადგინა 187 მილიონი რუბლი, ხოლო მათივე მხრიდან მოწოდებამ - 85 მილიონი რუბლი. მოთხოვნის დარჩენილი ნაწილი ეროვნულმა ბანკმა დააკმაყოფილა. ვაჭრობის შედეგად დაფიქსირდა კურსი - 1 რუსული მანეთი - 320 კუპონი, რაც აგრეთვე წინა ვაჭრობის დონეზეა.

უფრო დეტალური ანალიზი უნდა წარმოადგინონ სამინისტროებმა და უწყებებმა. ამასთან დაკავშირებით რესპუბლიკური თათბირისათვის მზადდება ჩემი მოხსენება. არ გამოვრიცხავ, რომ ეს მოხსენება შეიძლება პარლამენტსაც წარვუდგინოთ, - იგი ეხება გასული წლის შედეგებს ყველა მიმართულებით, განსაკუთრებით კი ეკონომიკისა და ფინანსების სფეროში.

- დღეს საქართველოში ორდღიან ოფიციალურ ვიზიტად ჩამოდის უკრაინის პრეზიდენტი ლეონიდ კუჩმა. ბუდაპეშტის სამიტის შემდეგ თუ ყოფილ საბჭოთა კავშირში მიმდინარე მოვლენების ფონზე ამ ვიზიტს, ალბათ, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება. და კიდევ: უკრაინა ამას წინათ შეუერთდა ხელშეკრულებას ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ. როგორ შეფასებას მისცემდით ამ ფაქტს?

- ბატონ კუჩმას ჩამოსვლა დიდი მოვლენაა ჩვენი ორი ხალხის ცხოვრებაში. ეს თავისუფალი და დამოუკიდებელი უკრაინის დემოკრატიული გზით არჩეული პრეზიდენტის პირველი ვიზიტია დამოუკიდებელ და დემოკრატიულ საქართველოში, თუმცა ჩვენი ქვეყნების ურთიერთობა საუკუნეებს ითვლის და იგი დღესაც შესანიშნავად ვითარდება. გახსოვთ, რომ კიევში ოფიციალური ვიზიტის დროს ხელი მოვაწერეთ მეგობრობის, თანამშრომლობისა და ურთიერთდახმარების ხელშეკრულებას. ასეთი დასახელებისა და შინაარსის ხელშეკრულება ჩვენ მხოლოდ უკრაინასთან გვაქვს. ესეც თავისთავად იმ არაორდინარულ ურთიერთობაზე მეტყველებს, რომელიც ორ ქვეყანას შორის ისტორიულად არსებობდა და რომელმაც თანამედროვე პირობებშიც ჰპოვა ასახვა. უნდა ვიგულისხმოთ, რომ მოლაპარაკება უაღრესად ავტორიტეტულ, უმაღლესი დონის დელეგაციასთან უმნიშვნელოვანესი იქნება უკრაინისათვისაც და განსაკუთრებით საქართველოსთვის. საქართველო ბატონ კუჩმას შეხვდება როგორც მოძმე დიდი ხალხის, დიდი ერის, დიდი სახელმწიფოს ღირსეულ წინამძღოლსა და წარმომადგენელს.

რაც შეეხება თემას - უკრაინის შეერთება ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის ხელშეკრულებასთან, მე ასეთ შეფასებას მივცემდი: ეს იყო უკრაინის ხელმძღვანელობისა და მისი პრეზიდენტის ძალიან ძნელი და აგრეთვე უაღრესად ბრძნული, გაბედული გადაწყვეტილება, კიდევ ერთი ნაბიჯი ჩვენს პლანეტაზე ბირთვული იარაღის არსენალების არა მარტო შემცირების, არამედ მათი საბოლოო ლიკვიდაციის გზაზე. რისთვისაც მოძრაობაც დაიწყო 80-იანი წლების დამდეგს. უკრაინამ მიიღო უსაფრთხოების უფრო მეტი და საიმედო გარანტიები. მხოლოდ შორსმჭვრეტელ და მამაც პოლიტიკოსებს შეეძლოთ უარი ეთქვათ ბირთვული იარაღის სახელმწიფოს შესაძლო სტატუსზე. იცით, რასაც ნიშნავს ასეთი სტატუსი. ვიმეორებ, საჭირო იყო დიდი გმირობა, მამაცობა და ამავე დროს დიდი შორსმჭვრეტელობა, რომ მიეღოთ ასეთი გადაწყვეტილება. ამით უკრაინამ განიმტკიცა თავისი საერთაშორისო მდგომარეობა, განამტკიცა თავისი გავლენა ევროპაში, მსოფლიოში და თავისი ღირსეული ადგილი დაიკავა როგორც ზესახელმწიფომ.

- და ისევ ეკონომიკის თემა, ამჯერად ბიუჯეტი დღეს იკრიბება საპარლამენტო უმრავლესობა. ამ კვირაში პარლამენტი ისევ განიხილავს ბიუჯეტს. როგორ გგონიათ, ხომ არ არის დაკავშირებული ბიუჯეტის დამტკიცება-არადამტკიცების საკითხი კოალიციური მთავრობის იდეასთან? ეს იდეა ამ ბოლო ხანს საკმაოდ აქტიურად ტრიალებს პარლამენტში. როგორია თქვენი დამოკიდებულება ამ საკითხისადმი?

- თავისთავად ასეთი იდეა რომ არსებობს, დასაგმობი არაფერია. პარლამენტიც იმისთვის არსებობს, რომ ეძებოს უფრო რაციონალური მიდგომები, უკეთესი მთავრობის, უკეთესი ხელისუფლების, მომავალში კი უკეთესი პარლამენტის შექმნის გზები. ჩემი აზრით, დღეს ეს იდეა არარეალურია. თუმცა, თუ პრაქტიკულად ვილაპარაკებთ, რა არის კოალიციური მთავრობა? ეს არის სხვადასხვა პარტიათა წარმომადგენლები. რამდენიმე ასეთ წარმომადგენელს საკმაოდ მნიშვნელოვანი პოსტები უკავია - ორი ვიცე-პრემიერისა, საკონტროლო პალატის, ლტოლვილთა და განსახლების კომიტეტის თავმჯდომარისა და სხვ. დღეს მე მიმაჩნია, რომ მთავრობის შედგენისას, განსაკუთრებით კი ისეთ ეტაპზე, რომელზეც საქართველო იმყოფება, მთავარია არა მთავრობის კოალიციური ხასიათი, არამედ იმათი პროფესიონალიზმი, ვინც მთავრობაშია და ვინც სამინისტროებს უძღვება. თუმცა არ გამოვრიცხავ, რომ მომავალში იმ ადეას შეიძლება კვლავ დავუბრუნდეთ.

რაც შეეხება ამ საკითხის ბიუჯეტთან დაკავშირებას - ეს დაუშვებლად მიმაჩნია. ბიუჯეტის დაუმტკიცებლობა ნიშნავს დროის დაკარგვას, ბიუჯეტის დაუმტკიცებლობა აუცილებლად შეაჩერებს კუპონის კურსის განმტკიცების ტენდენციას (პირველი პატარა სიმპტომი უკვე გამოჩნდა ამ კვირაში), აუცილებლად შეასუსტებს წამოწყებული რეფორმების ტემპს, რეალურად შეამცირებს საშემოსავლო ნაწილზე ზრუნვას. ბევრი რამ, რაც გათვალისწინებულია ბიუჯეტში და ბიუჯეტის ზევითაც, მხედველობაში მაქვს პენსიები, სტიპენდიები, სხვა გასაცემლები, შეიძლება კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგეს. პრაქტიკულად, მოწოდება, რომ არ დავამტკიცოთ ბიუჯეტი, ნიშნავს მოწოდებას ახალი არასტაბილურობისაკენ, განსაკუთრებით ეკონომიკასა და ფინანსებში. მე მგონი, ყოველ პარლამენტარს ეყოფა წინდახედულობა და გამჭრიახობა, რათა არ დაუშვას ასეთი რამ. მომავალ სესიაზე, 11 იანვარს, ბიუჯეტი უნდა დამტკიცდეს და, ვფიქრობ, რომ დამტკიცდება.

- გასულ კვირას თქვენ საქართველოში საქმიანი ვიზიტად მყოფი შვეიცარიის პარლამენტის საგარეო პოლიტიკის განყოფილების თავმჯდომარე, ევროსაბჭოში რუსეთის მიღების საკითხებზე მომხსენებელი ერნესტ მიულემანი შეგხვდათ და საუბარი ჩვენთვის უმნიშვნელოვანეს რამდენიმე თემას შეეხო. კერძოდ, - ევროსაბჭოში საქართველოს მიღებას სტუმრის სტატუსით, შვეიცარიის ელჩის დანიშვნას ამიერკავკასიაში რეზიდენციით თბილისში, შვეიცარიასთან ურთიერთობას ენერგეტიკის, სამხედრო მშენებლობის დარგში, დახმარებას პოლიციის რეფორმის საქმეში და სხვ. თქვენი პასუხი ასეთი იყო: „ჩვენ გვსურს შვეიცარიასთან ურთიერთობა და ვაკაკუნებთ ევროსაბჭოს კარზე. რაც შეეხება ელჩს კავკასიაში, - ეს საშური საქმეა. კავკასია მალე დამშვიდდება და მას დიდი პერსპექტივები აქვს, მათ შორის ეკონომიკაშიც...“ ჯერჯერობით მსოფლიო კავკასიური ომის პერსპექტივებით უფრო არის დაინტერესებული. ალბათ, ამიტომაც მოხდა, რომ დასავლეთი, მძაფრი კრიტიკული განწყობის მიუხედავად, მაინც ელცინის პოლიტიკას უჭერს მხარს, მხედველობაში მაქვს ჩეჩნეთის მოვლენები...

- შვეიცარიასთან თანამშრომლობა და განსაკუთრებით ევროსაბჭოსთან კავშირი ჩვენს საარსებო ინტერესებს შეესაბამება. ევროსაბჭოს შემადგენლობაში ყოფნა, მუშაობა, გამოცდილების შეძენა ძალიან დიდი სკოლაა დემოკრატიული განვითარების გზაზე მყოფი ქვეყნისათვის. ასევე მნიშვნელოვანია შვეიცარიასთან ურთიერთობა, ვთქვათ, დიპლომატიური წარმომადგენლების გაცვლის, ელჩის დონეზე, ასეთი სურვილის გამოთქმას იმ შეხვედრაზე გულწრფელად მივესალმე.

რაც შეეხება ჩეჩნეთთან დაკავშირებულ მოვლენებს. არავის არ უნდა გაუკვირდეს, თუ მე ხშირად ვაკეთებ გარკვეულ კომენტარებს იმის გამო, რაც ამ რეგიონში ხდება, რადგანაც ჩვენ განსაკუთრებით მგრძნობიარენი ვართ გარკვეული და სრულიად გასაგები მიზეზების გამო. ის, რაც ახლა ჩეჩნეთში ხდება, რაოდენ პარადოქსულიც უნდა იყოს ამის განცხადება, მოულოდნელი არ ყოფილა, გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ ჩემი განცხადებები სოხუმამდე, სოხუმში ყოფნის დროსაც და მის შემდეგაც აგრესიული სეპარატიზმის საფრთხის შესახებ, დარჩა ხმად მღაღადებლისა უდაბნოსა შინა. ჩეჩნეთის ტრაგედია აფხაზეთში იღებს სათავეს. ვფიქრობ, ყველა საღად მოაზროვნე ანალიტიკოსი მივა ამ დასკვნამდე. უაღრესად დიდია ჩვენი მწუხარება უდანაშაულო ადამიანების დაღუპვის გამო - ჩეჩნები იქნებიან, რუსები თუ სხვა ერის წარმომადგენლები, - ისინი ჩვენი ძმები და მეზობლები არიან. მიუხედავად იმისა, რომ თვითონ გვიჭირს და ვშიმშილობთ, საქართველომ მისცა თავშესაფარი ჩეჩნეთიდან დევნილ ასობით ოჯახს. ჩემი თხოვნის შესაბამისად გუშინ გამოვიდა მინისტრთა კაბინეტის განკარგულება, მათი აფხაზეთიდან სეპარატისტების მიერ გამოდევნილთა თანაბრად უზრუნველყოფის შესახებ. იგულისხმება თანხებითა და შესაბამისი პროდუქტებით უზრუნველყოფა. ამასთან, ერთხელ კიდევ ყველას გასაგონად მინდა განვაცხადო: ვერავინ აუკრძალავს რუსეთს იბრძოლოს (ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით) თავისი სახელმწიფოს განუყოფლობისათვის. ეს დაგვიანებულია და ნაადრევი, ყველა შემთხვევაში რუსეთმა თავისი სახელმწიფოს ერთიანობა უნდა დაიცვას. თუ რუსეთი ადამიანის უფლებათა პატივისცემისა და დემოკრატიული პრინციპების დაცვის პირობებში არ აღკვეთავს სეპარატიზმს, იგი დაიშლება როგორც სახელმწიფო. ეს იქნება იუგოსლავიის ტრაგედიის განმეორება გიგანტური მასშტაბით, რომელშიც ჩათრეული აღმოჩნდებიან ქვეყნები, რომელთა პოლიტიკოსები ორმაგი სტანდარტის პოზიციებიდან აფასებენ მომხდარ მოვლენებს. ერთი სტანდარტი ჩეჩნეთისათვის, მეორე - თავის დროზე, აფხაზეთისათვის. ეს დამაფიქრებელია.

ჩემი პროგნოზი ასეთია: ჩეჩნეთის ეპოპეა უახლოეს დროში უნდა დამთავრდეს. მჯერა, რომ დამთავრდება. ჩეჩნეთშიც აუცილებლად იზეიმებს დემოკრატია (თუ ეს ზედმეტად პომპეზური სიტყვა არ არის). მე პირადად ვიცნობ მრავალ პოლიტიკურ და საზოგადო მოღვაწეს, მეცნიერს და სხვებს, რომელთაც შეუძლიათ დიდი წვლილი შემატონ კავკასიაში მშიდობის დამყარებას. ჩეჩნეთის მოვლენების დამთავრება იმას ნიშნავს, რომ თავიდან იქნება აცილებული დიდი კავკასიური ომი, რომლის შესახებაც არ წყდება დისკუსია დასავლეთში. სხვათა შორის, მე მივიღე ბატონ კოტე გაბაშვილის ინფორმაცია, იმის შესახებ, რომ გერმანიაში მრავალ სატელევიზიო გადაცემაში ხშირად იხსენებენ საქართველოს ხელმძღვანელის გაფრთხილებებს ამ საკითხთან დაკავშირებით. რადგან დიდი კავკასიური ომის საფრთხე დაძლეული იქნება, კავკასიაში დადგება კონფლიქტების მოგვარების გადამწყვეტი ეტაპი.

ასეთია ჩემი ხედვა.

„ბიუჯეტის დაუმტკიცებლობა აუცილებლად შეაჩერებს კუპონის კურსის განმტკიცების ტენდენციას, შეასუსტებს წამოწყებული რეფორმების ტემპს.“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 10 იანვარი. - №4(1021). - 2 გვ.

თავისუფალი და დამოუკიდებელი უკრაინის პრეზიდენტის პირველი ვიზიტი დამოუკიდებელ, თავისუფალ საქართველოში წარმატებით დამთავრდა

ოფიციალური სადილი უკრაინის პრეზიდენტის პატივსაცემად

9 იანვარს საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ოფიციალური სადილი გაუმართა უკრაინის პრეზიდენტს ლეონიდ კუჩმას. სადილზე ორი სახელმწიფოს ხელმძღვანელებმა სიტყვები წარმოთქვეს.

ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა

პატივცემულო ბატონო პრეზიდენტო,
ძვირფასო ლეონიდ დანიელის ძევ!

სრულიად გაუზვიადებლად შეიძლება თქვენს ვიზიტს საქართველოში ისტორიული ეწოდოს თუნდაც იმიტომ, რომ თქვენ სუვერენული უკრაინის სახელმწიფოს პირველი პრეზიდენტი ბრძანდებით, რომელიც ამ ქვეყანას ეწვიეთ. ისტორიამ ისეთნაირად განსაჯა, რომ ჩვენი ხალხები, საუკუნეობრივი მეგობრული ურთიერთობის მიუხედავად, მხოლოდ ამ ცოტა ხნის წინათ შეუდგნენ სრულფასოვან სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობათა მშენებლობას. და მაინც ჩვენი დიდი წინაპრების მიერ შექმნილი და ნალოლიავები მეგობრობისა და ურთიერთსიმპათიების უზარმაზარი პოტენციალი გახდა ამ პროცესის დინამიკური განვითარების მტკიცე და ხელშემწყობი საფუძველი. დღეს უკრაინას და საქართველოს ეძლევა შესაძლებლობა ითანამშრომლონ როგორც დამოუკიდებელმა სუვერენულმა სახელმწიფოებმა. ეს იყო ჩვენი ხალხების სანუკვარი სურვილი და ჩვენ ყველაფერი უნდა ვიღონოთ ნამდვილად დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოების შესაქმნელად. ჩვენ ზოგი რამ უკვე შევძელით, კიევსა და თბილისში ფუნქციონირებს საელჩოები, იქმნება სამართლებრივი ბაზა, ხელმოწერილია სახელმწიფოთაშორისი ხელშეკრულებები. ჩვენ ვიმედოვნებთ და გვჯერა, რომ თქვენი ვიზიტი ნიშანსვეტი გახდება ჩვენი ხალხების ურთიერთობაში და ახალ მძლავრ სტიმულს მიანიჭებს უკრაინასა და საქართველოს შორის მეგობრული ხიდების მშენებლობის დაჩქარებას.

უკრაინამ უდიდესი წვლილი შეიტანა მსოფლიო ცივილიზაციაში, მეცნიერებასა და კულტურაში. როცა მსოფლიო დემოკრატიული პროცესის განვითარებაში თქვენი ქვეყნის როლზე ვლაპარაკობთ, უწინარესად უნდა აღინიშნოს ფაშიზმზე გამარჯვებაში შეტანილი უდიდესი წვლილი, დღეს, მეორე მსოფლიო ომის დამთავრების ორმოცდაათი წლისთავის წელს, ჩვენ ვამაყობთ იმით, რომ საქართველოს ხალხი ამ ომში თქვენი ხალხის, სხვა ხალხების მხარდამხარ იბრძოდა. ათიათასობით ჩვენი თანამემამულე გმირულად დაიღუპა უკრაინის მიწა-წყალზე.

ნათქვამია მეგობარი ჭირში იცნობაო. შარშანწინ შემოდგომაზე საქართველოს თავს დაატყდა დიდი უბედურება. თავი რომ დაეღწია აფხაზ სეპარატისტთა და დაქირავებულ მკვლელთა ბანდიტური ფორმირებებისაგან, რომლებმაც მშვიდობიანი მოსახლეობის უსასტიკესი ეთნიკური წმენდა მოაწყვეს, ათიათასობით მოხუცი, ქალი და ბავშვი იძულებული იყო მთის ბილიკებით დაეტოვებინა მშობლიური კერები და გადაერჩინა თავი. ბევრი მათგანი სამუდამოდ დარჩა ნაადრევი თოვლით დაფარულ ხეობებში, რადგან ვერ გაუძლო საარტილერიო სროლას, შიმშილს, სიცივეს და აუტანელ გაჭირვებას. მაშინ სვანეთი უბედურების ზონად გამოცხადდა. სამოქალაქო ომით დაუძლურებულმა საქართველომ დახმარება სთხოვა თავის მეგობრებს მთელ მსოფლიოში. უკრაინამ პირველმა გამოუწოდა მას დახმარების ხელი და ვერტმფრენები გამოგზავნა. ჩვენი ხალხი არასოდეს დაივიწყებს უკრაინელ მფრინავებს, რომლებსაც საკუთარი სიცოცხლის რისკით გამოჰყავდათ სასიკვდილოდ განწირული ადამიანები კოდორის ხეობიდან მთის უღელტეხილების გავლით. მათი თავგანწირვისა და გმირობის წყალობით გადარჩა ათასობით სიცოცხლე. განა ეს არ არის იმის დასტური, რომ ჩვენი ხალხების მრავალსაუკუნოვანი ძმობა მარტოოდენ წარსულის მონაპოვარი არ არის.

ჩვენი ქვეყნების ბედში ბევრი რამ არის საერთო, სწორედ ბედმა გვარგუნა რამდენიმე საუკუნის მანძილზე ისტორიის საერთო მორევში გვეტრიალა და როცა ცვლილებათა ტალღამ ნაპირზე გამოგვრიყა, რთული პრობლემების წინაშე დავდექით. ამასთანავე უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს სასტარტო პირობები განსაკუთრებით არახელსაყრელი გამოდგა. თავად განსაჯეთ - დამოუკიდებელი განვითარების პირველი სამი წლის განმავლობაში ჩვენმა ქვეყანამ ორი ინსპირირებული ეთნოპოლიტიკური კონფლიქტი გადაიტანა, რომელთა შედეგად 300.000 კაცი გამოდევნილი იყო მშობლიური ადგილებიდან და ლტოლვილად იქცა საკუთარ ქვეყანაში. ქვეყნის სახელმწიფოებრიობასა და ეკონომიკას საკმაოდ დიდი ზარალი მიაყენა პირველი, პოსტკომუნისტური ხელმძღვანელობის არაკომპეტენტურობამ და ერთგვარმა ირაციონალურმა, დესტრუქციულმა მიმართულებამ, რომელიც კომუნიზმთან ბრძოლის ნიღბით ანგრევდა თავის გზაზე ყველაფერს, რის დანგრევაც კი შეიძლებოდა. ჩვენ ფაქტობრივად თავიდან ვიწყებთ სახელმწიფოს მშენებლობას, რასაც უდიდესი ძალისხმევა და თითოეული მოქალაქის თავგანწირვაც კი სჭირდება.

ახლა დღის წესრიგში დგას ორი დიდი პრობლემა - ძირეული ეკონომიკური რეფორმების დამთავრება და სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა. ეკონომიკური რეფორმები, რომლებსაც გასული წლის გაზაფხულიდან მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის რეკომენდაციითა და მონაწილეობით ვახორციელებთ, ომით გაწამებული ქვეყნისათვის კიდევ ერთი გამოცდაა, მაგრამ, ჩვენ გვესმის, რომ ამის გარეშე შეუძლებელია საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებზე აშენებული დემოკრატიული სახელმწიფოს შექმნა. ახლა უკვე შეიძლება ლაპარაკი რეფორმის პირველ დადებით შედეგებზე და ეს ადამიანებს იმედს უსახავს. მე ღრმად მწამს, რომ საქართველოს მოქალაქენი ამ განსაცდელის ჟამს ჩვეულ სიმშვიდეს გამოიჩენენ და შეძლებენ ღირსეულად დაამთავრონ ეს სახელმწიფოსათვის ჭეშმარიტად საარსებო გარდაქმნები.

ორ წელზე მეტი გავიდა აფხაზეთში კონფლიქტის დაწყების მომენტიდან. ასიათასობით სრულიად უდანაშაულო ადამიანი ემსხვერპლა გენოციდსა და ეთნიკურ წმენდას. ათასობით კაცი შეეწირა ერის თვითგამორკვევის იდეით შენიღბული დანაშაულებრივი რეჟიმის ქმედებას, აფხაზეთში, ალბათ, ყველაზე შეუნიღბავი ფორმით გამოავლინა თავისი არსი აგრესიულმა სეპარატიზმმა. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში ყველა საერთაშორისო ფორუმზე ჩვენ დაუღალავად, მაგრამ, ვაი რომ, წარუმატებლად ვიმეორებდით - აფხაზეთის ტრაგედია უფრო ფართომასშტაბიან უბედურებათა მარტოოდენ დასაწყისია, რომ აფხაზეთის მშვიდობიანი მოსახლეობის მასობრივი ჟლეტა და სისხლისღვრა ბუმერანგივით დაუბრუნდებათ ვერაგული ზრახვების ორგანიზატორებსა და შემსრულებლებსო. დღეს ჩვენ კვლავ ვიმეორებთ: აგრესიული სეპარატიზმი დამოკლეს მახვილია იმ სახელმწიფოებისთვისაც, რომლებიც არც კი ეჭვობენ, რომ ასეთი საფრთხე არსებობს. მას ერთად უნდა ვებრძოლოთ, სხვაგვარად იგი გადაიქცევა სნეულებად, რომელიც თავს იჩენს სულ უფრო ვრცელ სივრცეებზე. ეს უმძიმესი დანაშაულობანი ახლანდელმა სეპარატისტულმა რეჟიმმა რომ ჩაიდინა აფხაზეთში, არანაკლებ ტრაგედიად იქცა რუსეთში. ჩვენ ჯერ კიდევ აფხაზური კონფლიქტის მშვიდობიანი გადაწყვეტის მომხრე ვართ, მაგრამ გაუთავებელი ლაპარაკი მშვიდობაზე უაზრო ხდება, თუ მას არ მოჰყვება გარკვეული კონკრეტული ნაბიჯები, სეპარატისტულმა ხელისუფლებამ, რომლებიც ახლა აფხაზეთში არიან, უნდა იცოდნენ, რომ მათს ავანტიურისტულ მიზნებს ახდენა არ უწერიათ. ჩვენ მოვუწოდებთ სახელმწიფოებს, რომლებიც კონფლიქტის უსწრაფესად გადაწყვეტით არიან დაინტერესებულნი, დაარწმუნონ ისინი ამაში.

რაც შეეხება დამაიმედებელ ცვლილებებს, მე აღვნიშნავდი ამ ბოლო ხანს გამოვლენილ ქართულ-ოსური კონფლიქტის მოწესრიგების სიმპტომებს.

ყველა ეს საკითხი აისახა ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის მონაწილე სახელმწიფოთა ბუდაპეშტის უმაღლესი დონის შეხვედრის საბოლოო დოკუმენტში, რომელშიც, ბოლოს და ბოლოს, საგნებს თავისი სახელი ეწოდათ და იმას, რაც აფხაზეთში მოხდა, ეთნიკური წმენდის შეფასება მიეცა. ამასთანავე, სახელმწიფოთა და მთავრობათა მეთაურებმა ერთსულოვნად დაუჭირეს მხარი სახელმწიფოს მთავრობის ახალ კურსს, რომლის მიზანია სამართლებრივი და დემოკრატიული ინსტიტუტების აშენება, საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლა, ადამიანის ფუძემდებელი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვა. ჩვენ დიდად გემადლიერებით თქვენ, ბატონო პრეზიდენტო, რომ სეპარატისტთა დანაშაულებრივი რეჟიმის ესოდენ მკაცრ დაგმობასა და მსოფლიო გაერთიანების მიერ ჩვენი ძალისხმევის ესოდენ მაღალ შეფასებაში მძლავრად გაისმოდა უკრაინის ხმა.

ბოლო წლების მანძილზე მსოფლიოში გრანდიოზული ცვლილებები მოხდა. ამასთან დაკავშირებით ჩვენ არაერთგზის აღგვინიშნავს, რომ ევროპაში უნდა შეიქმნას უშიშროების ახალი სისტემა, რომელიც გაითვალისწინებს ყველა სახელმწიფოს, მათ შორის ყოფილი საბჭოთა კავშირის ახალ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა ინტერესებს, უკრაინამ და საქართველომ დიდმნიშვნელოვანი როლი უნდა შეასრულონ ასეთი ერთიანი სისტემის შექმნაში. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ამაში ერთმანეთს ემთხვევა ჩვენი ქვეყნების დიდი ხნის ინტერესები. მაგრამ ევროპის უშიშროების ახალი და სამართლიანი სისტემა შეუძლებელია, თუ არ იქნება სტაბილური, დემოკრატიული და ერთიანი რუსეთი. მე ერთხელ კიდევ საქვეყნოდ ვაცხადებ: არავის არა აქვს უფლება აუკრძალოს რუსეთს თავისი ტერიტორიული მთლიანობის დაცვა. თუ რუსეთი არ აღკვეთს სეპარატიზმის გამოვლინებებს, ბუნებრივია, ადამიანის უფლებათა დაცვის პირობებში იგი დაიშლება როგორც სახელმწიფო. ეს იქნება იუგოსლავიის ტრაგედიის განმეორება, მაგრამ გაცილებით დიდი მასშტაბით. ამ ტრაგედიაში ჩაბმული აღმოჩნდებიან ის სახელმწიფოებიც, რომლებიც დღეს, სიტუაციის შეფასებისას, ორმაგი სტანდარტით სარგებლობენ. რუსეთისათვის ამ მძიმე დღეებში მინდა გამოვთქვა ჩემი მწუხარება ჩეჩნეთში ათასობით სრულიად უდანაშაულო ადამიანის დაღუპვის გამო. მე პირადად ვიცნობ ჩეჩნეთის ბევრ პოლიტიკურ და საზოგადო მოღვაწეს, რომელთაც ძალუძთ თავიანთი წვლილი შემატონ კავკასიაში მშვიდობის მშენებლობის საქმეს.

სრულიად ევროპის უშიშროების სისტემის შექმნაში დიდმნიშვნელოვანი როლი უნდა შეასრულონ რეგიონულმა ორგანიზაციებმა. სადღეისოდ ჩვენი ორი ქვეყნისათვის ეს, უწინარესად, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაა. უკრაინასა და საქართველოს შეუძლიათ და კიდევაც უნდა შეუწყონ ხელი თანამეგობრობის პოტენციალის კიდევ უფრო სრულად გამოვლენას, იმას, რომ რეალური შინაარსით გამდიდრდეს თავად იდეა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობისა, რომელიც უნდა გახდეს ევრაზიის ფართო სივრცეებზე მშვიდობის, სტაბილურობისა და ეკონომიკური აღორძინების ქმედითი ინსტრუმენტი. ჩვენ ყველაფერი უნდა ვიღონოთ, რათა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა გახდეს ნამდვილად საერთაშორისო რეგიონული ორგანიზაცია, რომელიც ხელს შეუწყობს მისი წევრების ნამდვილი დამოუკიდებლობისა და სუვერენიტეტის ფორმირებასა და ჩამოყალიბებას. მხოლოდ ამ საფუძველზე, სრული ნდობისა და ურთიერთპატივისცემის საფუძველზე შეგვიძლია მივაღწიოთ რეალურ ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ინტეგრაციას, სულიერ დაახლოებას. მაგრამ აგრესიული სეპარატიზმი, რომელსაც რეგიონული კონფლიქტების გამჩაღებლები ხელისუფლების დაპყრობისა და საზღვრების გადაკეთებისათვის იყენებენ, საფრთხეს უქმნის დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში სუვერენულ სახელმწიფოთა დაშლას, საფრთხეს უქმნის მთელ, ჯერ კიდევ სუსტ თანამეგობრობას. სამწუხაროდ დიდმა საერთაშორისო ორგანიზაციებმა, მათ შორის დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობამ ვერ შეძლეს თავიდან აეცილებინათ და მოეგვარებინათ ასეთი კონფლიქტები. ამან გვაიძულა ამას წინათ ბუდაპეშტში კრიზისისწინა სიტუაციად შეგვეფასებინა მდგომარეობა, რომელშიც ისინი დღეს აღმოჩნდნენ. მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ ახლანდელ ეტაპზე სამშვიდობო ოპერაციებმა გადამწყვეტი როლი უნდა შეასრულონ ამ კონფლიქტების უსწრაფესად გადაწყვეტაში. რეჟიმებმა, რომლებმაც კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩაიდინეს ისეთი დანაშაულობანი, როგორიც ეთნიკური წმენდაა, უნდა იცოდნენ, რომ მსოფლიო გაერთიანება ვერ შეურიგდება იმას, რომ მათი მყისიერი ინტერესების მძევლები გახდნენ მისი გრძელვადიანი სტრატეგიული ინტერესები, რომლებიც გულისხმობს სახელმწიფოთა სტაბილურ და მშვიდობიან განვითარებას, როგორც თითოეული პიროვნების, ასევე საერთოდ ხალხების საყოველთაოდ აღიარებული ფუნდამენტალური უფლებებისა და თავისუფლებების სრულად დაცვის პირობებში. სხვაგვარად საფრთხე შეექმნება დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის წევრი ქვეყნების შემდგომ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ინტეგრაციას თანასწორუფლებიანობის, ერთმანეთის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემის პრინციპებზე.

საქართველოს და უკრაინას, როგორც შავი ზღვის აუზის ქვეყნებს, აქვთ შესაძლებლობა გახდნენ დამაკავშირებელი რგოლი ევროპასა და აზიას შორის. ჩვენ უდიდეს მნიშვნელობას ვანიჭებთ შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის პერსპექტივას, რომელშიც მონაწილეობს უკრაინაც - სახელმწიფო, რომელსაც დიდი მნიშვნელობა აქვს რეგიონისა და მთლიანად ევროპის განვითარებისათვის. წელს საქართველოს შესაძლებლობა მიეცა მასპინძლობა გაეწია ორგანიზაციის სამი ფორუმისათვის, მათ შორის შავი ზღვის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრი სახელმწიფოების საგარეო საქმეთა მინისტრების თათბირისათვის, რომელზეც დიდმნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადაიდგა შემდგომი ურთიერთხელსაყრელი ინტეგრაციის გზაზე. ჩვენ საქართველოში ხშირად ვკამათობთ იმაზე, მაინც რა არის ჩვენი სახელმწიფოს მონაპოვარი. გამოცდის ბოლო, უმძიმესი წლები უფლებას გვაძლევს ვამტკიცებდეთ, რომ საქართველოს ყველაზე დიდი მონაპოვარი მისი ახლო და შორეული მეგობრებია. ჩვენ ვამაყობთ იმით, რომ ჩვენთვის სულიერად და მისწრაფებებით ახლობელ მეგობართა შორის არის უკრაინა - დიდი სახელმწიფო, რომელიც ძირეული დემოკრატიული რეფორმების გზას ადგას. დარწმუნებული ვართ, რომ თავისი ბუნებრივი რესურსების, მაღალი ეკონომიკური და ინტელექტუალური პოტენციალის, ხელსაყრელი გეოგრაფიული მდებარეობისა და, რაც მთავარია, ხალხის შრომისმოყვარეობისა და სიბრძნის წყალობით თქვენი ქვეყანა გახდება მშვიდობისა და სტაბილურობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორი ევროპასა და მთელ მსოფლიოში. ამ მიმართულებით უმნიშვნელოვანესი გადაწყვეტილებაა ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის ხელშეკრულებასთან უკრაინის შეერთება. ეს პოლიტიკური ვაჟკაცობის მაგალითია, ძნელი, მაგრამ გაბედული და ბრძნული გადაწყვეტილებაა, რომელიც ქვეყნის უშიშროების გაცილებით მეტ გარანტიებს იძლევა, ვიდრე ბირთვული ქობინები და მათი მატარებელი თვითმფრინავები.

პატივცემულო ლეონიდ დანიელის ძევ, ნება მიბოძეთ გადღეგრძელოთ თქვენ, ლუდმილა ნიკოლოზის ასული, და გისურვოთ ჯანმრთელობა, დიდხანს სიცოცხლე და გამარჯვებათა სიხარული ამ უაღრესად რთულ, მაგრამ საპატიო გზაზე, და თქვენი სახით მშვიდობა, ბედნიერება და აყვავება ვუსურვო მთელ უკრაინელ ხალხს.

[...]

საქართველო-უკრაინა: ორი ქვეყნის მეგობრული ურთიერთობის განვითარების ახალი ეტაპი. თავისუფალი და დამოუკიდებელი უკრაინის პრეზიდენტის პირველი ვიზიტი დამოუკიდებელ, თავისუფალ საქართველოში წარმატებით დამთავრდა : ოფიციალური სადილი უკრაინის პრეზიდენტის პატივსაცემად // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 12 იანვარი. - №5(1022). - 1 გვ.

13 იანვარს ეგრეთ წოდებული „ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ფრონტის“ შეიარაღებული ჯგუფი თენგიზ კიტოვანისა და თენგიზ სიგუას ხელმძღვანელობით, გაემგზავრა დასავლეთ საქართველოსაკენ, თითქოსდა აფხაზეთის პრობლემის მოგვარების მიზნით. მათი განცხადებით, ეს აქცია, რომელიც რუსეთის ინტერესებს შეესაბამება, შეთანხმებულია რუსეთის სათანადო ორგანოებთან.

როგორც ცნობილია, ეგრეთ წოდებული „ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ფრონტი“ უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით, უკანონოდ არის გამოცხადებული და ექვემდებარება დაშლას.

უშიშროების სამსახურის ცნობით, 20-მდე „იკარუსი“, რომლებითაც შეიარაღებული ჯგუფი გაემგზავრა დასავლეთ საქართველოსაკენ, აქციის ორგანიზატორების მიერ იარაღის ძალით არის წართმეული.

13 იანვარს, დილით, თბილისის პოლიციის უფროსი გენერალი დემურ მიქაძე შეხვდა თ. კიტოვანსა და თ. სიგუას, რათა განემარტა მათ მიერ დაგეგმილი აქციის უკანონობა. კიტოვანმა მას შეახვედრა ვინმე ფისტუნი, რომელიც, როგორც მან თავისი თავი წარმოადგინა, რუსეთის პრეზიდენტის პირადი საგანგებო წარმომადგენელია და აქვს პრეზიდენტის დავალება. მათ განაცხადეს, რომ აქცია შეთანხმებულია გალში განლაგებულ რუსეთის სამშვიდობო ძალების ხელმძღვანელთან ტიმოშენკოსთან და რომ, ჩეჩნეთის მოვლენებთან დაკავშირებით, ეს რუსეთის ინტერესებს შეესაბამება.

ამ საკითხის გასარკვევად საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატის ხელმძღვანელი დაუკავშირდა რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელობას. ადმინისტრაციის ხელმძღვანელის მოადგილემ ბატონმა კრასავჩენკომ ოფიციალურად განაცხადა, რომ ეს პროვოკაციაა. ასეთი პიროვნება არ არსებობს და ასეთი უფლებამოსილება არავის მიუღია.

ასევე კატეგორიულად უარყო ზემოთ მოყვანილი ფაქტები რუსეთის სამშვიდობო ძალების სარდალმა გენერალმა ვასილ იაკუშევმა. როგორც მან თქვა, გალში განლაგებულ ბატალიონის უფროსთან ტიმოშენკოსთან არავითარი მოლაპარაკება არ გამართულა. შეთანხმების პირობის დარღვევის შემთხვევაში კი, რომელი მხრიდანაც უნდა იყოს ეს, იგი ინსტრუქციის მიხედვით იმოქმედებს.

რამდენჯერმე დაუკავშირდა რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ხელმძღვანელობას საქართველოს თავდაცვის მინისტრი ვარდიკო ნადიბაიძე. პავლე გრაჩოვმა და გენერალური შტაბის უფროსმა კოლესნიკოვმა აქციას, რომელიც მათი სიტყვით ეწინააღმდეგება აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების პროცესს, პროვოკაცია უწოდეს და განაცხადეს, რომ არ დაუშვებენ ამგვარ ქმედებას.

13 იანვარს ამ საკითხთან დაკავშირებით, საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურთან ედუარდ შევარდნაძესთან საგანგებოდ შეიკრიბნენ ოთარ ფაცაცია, ვახტანგ გოგუაძე, ჯაბა იოსელიანი, ავთანდილ მარგიანი, ნიკოლოზ ლეკიშვილი, ვაჟა ლორთქიფანიძე, ჯამლეტ ბაბილაშვილი, იგორ გიორგაძე, ვარდიკო ნადიბაიძე, ჯემალ მიქელაძე, ავთანდილ იოსელიანი, არჩილ გოგელია, ჯემალ ჭუმბურიძე, თამაზ დუმბაძე, რამაზ საყვარელიძე, ნუგზარ საჯაია, რომლებმაც განიხილეს შექმნილი ვითარება.

იმავე დღეს სახელმწიფოს მეთაური შეხვდა ჟურნალისტებს.

იმას, რაც დღეს მოხდა, - განაცხადა სახელმწიფოს მეთაურმა, - ხელმძღვანელობს ბატონი კიტოვანი, რომელსაც ამგვარ წამოწყებათა და ავანტიურათა დიდი გამოცდილება აქვს, და ბატონი სიგუა. მათ ჰგონიათ, ჩავლენ დასავლეთ საქართველოში და გზად ხალხსაც შეაგროვებენ, ისინი არწმუნებენ ხალხს, ყველაფერი ეს რუსეთის სარდლობასთან შეთანხმებულიაო. მათ თან ახლავს რუსი ეროვნების მოქალაქე, ვინმე ფისტუნი - აგენტი და პროვოკატორი, რომელიც თავს რუსეთის პრეზიდენტის წარმომადგენლად ასაღებს და ამბობს, რომ რუსეთის შეიარაღებული ძალები მხარს დაუჭერენ მათს შესვლას აფხაზეთში. მე და ნადიბაიძეს დღეს გვქონდა საუბარი რუსეთის თავდაცვის მინისტრთან პავლე გრაჩოვთან, გენერალური შტაბის უფროსთან და სხვა მაღალი რანგის სამხედროებთან. დღეს მე თვითონ ვესაუბრე საქართველოში რუსეთის ჯარების ჯგუფის გენერალური შტაბის უფროსს, მათი საერთო განცხადების თანახმად, ეს წმინდა წყლის პროვოკაციაა და ამ თემაზე სამხედროებთან არავითარი მოლაპარაკება არ ყოფილა. რუსეთის ის ძალები, რომლებიც ენგურის ორივე მხარეს არიან განლაგებული, მხოლოდ დავალებულ ფუნქციას შეასრულებენ. ასე, რომ ეს ყველაფერი მხოლოდ პროვოკაციაა.

სხვათა შორის გენერალურმა პროკურორმა და იუსტიციის მინისტრმა მომახსენეს, რომ კიტოვანის მიერ დაარსებული ორგანიზაცია, ანუ „ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ფრონტი“, სასამართლომ აკრძალა. დღეს გამოვაცხადე, რომ ეს უკანონო შეიარაღებული ფორმირებაა, და იმასაც არ გამოვრიცხავ, რომ მათ აფხაზეთში არავითარი შესვლა არ აინტერესებთ, რადგან იციან, რომ ეს შეუძლებელია. თუ შესვლაზეა ლაპარაკი, ეს მხოლოდ სახელმწიფო დონეზე უნდა მოხდეს. ყოველივე ეს ამ ფორმირების ორივე ხელმძღვანელისათვის დამახასიათებელი ქმედება და იმის მცდელობაა, რომ ახალი ომის წუმპეში ჩაითრიონ საქართველო. მათ იმედი აქვთ, რომ გზადაგზა ხალხს შეაგროვებენ, დასავლეთ საქართველოში დაბანაკდებიან, იქვე მოძებნიან თანამზრახველებს, კვლავ დაიწყებენ ძარცვასა და ბანდიტობას საკვებისა და ტანსაცმლის მოსაპოვებლად.

ჩემი აზრით, თ. სიგუასა და თ.კიტოვანის მოქმედება მხოლოდ აფხაზ სეპარატისტთა წისქვილზე ასხამს წყალს და ეს იმ პროცესის ჩასაშლელად არის გამიზნული, რომლის საიმედო დასაწყისიც გამოჩნდა ჩრდილოეთ კავკასიაში მიმდინარე ცნობილ მოვლენებთან დაკავშირებით. ისინი ვერ ეგუებიან იმ აზრს, რომ აფხაზეთის პრობლემა შეიძლება მოაგვაროს კანონიერმა ხელისუფლებამ. კვლავ ვიმეორებ, თუ აფხაზეთში რაიმე ღონისძიება უნდა განხორციელდეს, იქნება ეს მშვიდობიანი თუ სამხედრო გზა, მხოლოდ და მხოლოდ სახელმწიფო დონეზე გადაწყდება.

მათ ამ დილით შევუთვალე, რომ ამგვარი მოქმედება უკანონობაა, თუმცა, გუშინ საღამოს გაავრცელეს ხმები, თითქოს აქცია სახელმწიფოს მეთაურთან ყოფილიყოს შეთანხმებული, ეს აბსოლუტური სიცრუეა.

რა თქმა უნდა, უკანონო მოქმედების წინააღმდეგ მიღებული იქნება ის ზომები, რაც კანონიერმა ხელისუფლებამ უნდა მიიღოს. ამავე დროს, ეს პროვოკაცია შეიძლება ძალზე ძვირად დაუჯდეს აფხაზეთში ჯერ კიდევ შემორჩენილ ქართულ მოსახლეობას. ბუნებრივია, სეპარატისტები თავის მხრივ, მიიღებენ ზომებს და თუკი იქ ვინმე დარჩა, მათ დაატყდებათ თავს მთელი უბედურება.

მინდა განვაცხადო: ისმინონ აფხაზეთშიც, რუსეთშიც და ყველგან - ეს არავითარ კავშირში არ არის ხელისუფლებასთან, ეს წმინდა წყლის ავანტიურაა, გამიზნული იმისათვის, რომ ჩაშალონ აფხაზეთში დაბრუნების პროცესი.

მე უკვე გავეცი ბრძანება, რომ ყველა სამხედრო ფორმირება თავის ადგილზე იყოს, ყველამ თავისი საქმე შეასრულოს, ამავე დროს, გავეცი ბრძანება, რომ პარლამენტი, მინისტრთა კაბინეტი, ტელევიზია და სხვა საარსებო მნიშვნელობის ობიექტები ისე იყოს დაცული, რომ ავანტიურისტთა ყველა ქმედება გამოირიცხოს.

დიდი პანიკის საბაბი არ არსებობს. დარწმუნებული ვარ, ბრძანება შესრულდება და ისინი განიარაღებული იქნებიან. და, საერთოდ, არარეგისტრირებული და არაკანონიერი ფორმირებების თარეშს საქართველოში, ბოლო უნდა მოეღოს. ასეთი დავალება მიეცა თავდაცვის, უშიშროებისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროებს, განაცხადა სახელმწიფოს მეთაურმა.

როგორც ცნობილი გახდა, რესპუბლიკის პროკურატურამ ამ ფაქტთან დაკავშირებით, უკვე აღძრა სისხლის სამართლის საქმე.

სახელმწიფოს მეთაურმა ავანტიურა უწოდა ეგრეთ წოდებული „ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ფრონტის“ ლიდერების მიერ განხორციელებულ აქციას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 14 იანვარი. - №6(1023). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 16 იანვრის რადიოინტერვიუ

- გასული კვირის ეკონომიკური მოვლენების შეფასებისას ერთ-ერთი მთავარი თემა იქნება ბიუჯეტი, რომელიც, ბოლოს და ბოლოს, დაამტკიცა პარლამენტმა, აგრეთვე ის ეკონომიკური ხასიათის ხელშეკრულებები, რომლებიც საქართველოს და უკრაინას შორის დაიდო უკრაინის პრეზიდენტის ლეონიდ კუჩმას თბილისში ვიზიტის დროს.

ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა:

- გასული კვირა, შეიძლება ითქვას, განსაკუთრებული იყო მრავალი თვალსაზრისით. 9-10 იანვარს გაიმართა უკრაინის პრეზიდენტის ბატონ კუჩმას ვიზიტი. ამ ვიზიტის დროს განისაზღვრა ის ძირითადი მიმართულებები, რომელთა მიხედვითაც უნდა განვითარდეს ორი ქვეყნის კეთილმეზობლური, მეგობრული ურთიერთობა ერთმანეთის დახმარების პირობებში. ეს იყო უაღრესად საინტერესო საუბრები, დიალოგი როგორც თანამედროვეობის პრობლემის კონცეპტუალური გააზრების თვალსაზრისით, ისე ჩვენი ორი ქვეყნის ურთიერთობის კონკრეტული მიმართულების განსაზღვრის გათვალისწინებითაც. აღსანიშნავია ახალ საბაზრო პრინციპებზე სამეურნეო კავშირურთიერთობათა აღორძინებისათვის ხელმოწერილი ისეთი მეტად მნიშვნელოვანი ეკონომიკური დოკუმენტები, როგორიც არის საქართველოს რესპუბლიკისა და უკრაინის მთავრობის შეთანხმებები თავისუფალი ვაჭრობის, საწარმოო კოოპერაციის, ინვესტიციების ხელშეწყობისა და ურთიერთდაცვის, აგრეთვე ეროვნულ ბანკებს შორის ანგარიშსწორების ორგანიზაციების შესახებ, შეთანხმება 1995 წლისათვის სამთავრობათშორისო დონეზე ურთიერთმისაწოდებელი საქონლის ნუსხის დაზუსტების, კვოტების განსაზღვრის თაობაზე და სხვა მრავალი. როგორც ხედავთ, ეს ჩვენ ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირებული საკითხებია.

ანტიკრიზისული პროგრამის საფუძველზე საშინაო და საგარეო რეფორმატორული ეკონომიკური კურსის პოლიტიკური მხარდაჭერის მეტად სერიოზული აქტი განხორციელდა პარლამენტმა ბიუჯეტის დამტკიცებით, რასაც წინ უძღოდა ხანგრძლივი განხილვა და მწვავე დებატები. უბიუჯეტოდ რეფორმები ვერ განხორციელდება. ბიუჯეტის დამტკიცებამ დასაბამი უნდა მისცეს მომავალ აქტიურ მუშაობას და ქმედითი ღონისძიების ხორცშესხმას ქვეყნის საფინანსო გაჯანსაღებისა და მთელი ეკონომიკის გამოცოცხლების საქმეში. ამ თვალსაზრისით, უპირველეს ამოცანად გვესახება ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილი, და უწინარესად, საგადასახადო შემოსავლის გეგმის აუცილებელი რეალიზაცია, რაც ყურადღების ცენტრში აყენებს საგადასახადო სისტემის ეფექტიანობის შემდგომ ამაღლებას.

ადრინდელ ინტერვიუებში უკვე ვილაპარაკე იმაზე, რომ საგადასახადო სისტემა თანდათანობით უკვე მიდის გარკვეულ კონდიციამდე, მაგრამ გასაკეთებელი კვლავაც ბევრია და ამიტომ, დღესაც მინდა მივაპყრო ყურადღება ამ საკითხს. ახალი საგადასახადო სისტემის შემოღების შემდეგ განვლილი პირველი წელიწადი მისი შეფასების შესაძლებლობას იძლევა, მაგრამ უფრო დეტალურად. ალბათ, ამაზე საუბარი განვლილი წლების შედეგების შეჯამებისა და დაზუსტების შემდეგ იქნება შესაძლებელი ითქვას, რომ დამატებითი ღირებულების გადასახადი, აქციზი, მოგების გადასახადი, ქონების გადასახადი, ფიზიკურ პირთა საშემოსავლო გადასახადი - ის ეკონომიური ბერკეტებია, რომლებითაც ცივილიზებული ქვეყნების ეკონომიკა იმართება. ამ გადასახადების მეშვეობით საგადასახადო ინსპექციამ მნიშვნელოვანი თანხების მობილიზაცია შესძლო, ამას ბევრი არც ელოდა, მაგრამ ეს უკვე რეალობაა - მეოთხე კვარტალში ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილში ასეთი გადასახადებიდან შესულია 25 ტრილიონამდე კუპონი. 1995 წლისათვის გათვალისწინებულია საგადასახადო ბაზის გაფართოება, ბუნებრივია, წარმოების ბაზის გაფართოებასთან ერთად, კერძოდ, ეკონომიურად გამართლებული და დროულია მიწის გადასახადის დაწესება, რის ხარჯზეც, 1995 წლის პროგნოზური მონაცემებით 32 ტრილიონი კუპონი შემოსავალი უნდა მივიღოთ, რაც ისევ რაიონებისა და ქალაქების მოსახლეობას მოხმარდება, განსაკუთრებით, მათი სოციალური დაცვის თვალსაზრისით.

პრობლემურ საკითხად რჩება ბიუჯეტებს შორის გადასახადების განაწილება. ეს ძალიან პრინციპული საკითხია, ამჟამად არსებული წესი ვერაფრით ვერ აძლევს სტიმულს მმართველობის ადგილობრივ ორგანოებს გაადიდონ დამატებითი ღირებულების გადასახადითა და აქციზებით დასაბეგრი ბაზა. საქმე ის გახლავთ, რომ დამატებითი ღირებულების გადასახადის მხოლოდ 10 პროცენტი შედის ადგილობრივ ბიუჯეტში, ხოლო აქციზი მთლიანად რესპუბლიკურ ბიუჯეტში ჩაირიცხება, ამავე დროს გაუმართლებელია ისიც, რომ ისეთი სახეობის რესპუბლიკური გადასახადი, როგორიც მოგების გადასახადია, მთლიანად ადგილობრივ ბიუჯეტში შედის, ამიტომ აუცილებლად უნდა გადაწყდეს ადგილობრივ ბიუჯეტებში დამატებითი ღირებულების გადასახადის ანარიცხების გაზრდისა და აქციზის ანარიცხის დაწესების საკითხი, ესე იგი, ადგილობრივი ბიუჯეტი დაინტერესებული უნდა იყოს ამ შემოსავლებით, ისევე, როგორც მოგების ანარიცხის ნაწილის რესპუბლიკურ ბიუჯეტში ჩარიცხვის აუცილებლობით, ეს და საბიუჯეტო მოწყობის სხვა პრობლემები უნდა აისახოს სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულებაში, რომლის პროექტიც ამჟამად მინისტრთა კაბინეტის ეკონომიკურ ბლოკში განიხილება, მას საბოლოოდ განიხილავს მინისტრთა კაბინეტი და ამ დღეებში, ალბათ, ხელს მოვაწერ.

ახლა ისევ ნაცნობი თემა: 13 იანვარს გაიმართა თბილისის ბანკთაშორისი ბირჟის მორიგი ვაჭრობა, რომელშიც 19 კომერციული ბანკი მონაწილეობდა, ამ ბანკების მოთხოვნამ 422 ათასი ამერიკული დოლარი შეადგინა. ასეთ ვითარებაში ეროვნულმა ბანკმა მიზანშეწონილად მიიჩნია კურსის დაახლოვებით წინა დონეზე დატოვება. 1 დოლარი - 1 მილიონ 260 ათასი კუპონი 5 იანვრის 1 მილიონ 280 ათასი კუპონის ნაცვლად. მაინც არის გარკვეული ძვრა, მაგრამ, ჩემი აზრით, ეს ამ დონეზე გამყარების სწორი ტენდენციაა. კვლავ გრძელდება მოსკოვის ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე რუსული რუბლის კურსის დაწევა ამერიკული დოლარის მიმართ, ეს საგანგაშო მოვლენაა, რა თქმა უნდა, პირველ ყოვლისა, რუსეთისათვის. მარტო ბოლოს წინა ვაჭრობაზე რუბლის კურსმა 82 პუნქტით დაიწია, 13 იანვრის მონაცემებით 1 დოლარი 3757 რუბლს უდრიდა, ზემოაღნიშნულმა მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა საქართველოს შიდა სავალუტო ბაზარზეც, ბუნებრივია, რაც ხდება რუსეთის ბაზარზე, ის გავლენას ახდენს ჩვენზეც. ამჟამად ვალუტის გადასაცვლელ პუნქტებში დოლარის შესყიდვის კურსი 3950-ს, ხოლო გაყიდვისა - 4100 რუბლს შეადგენს. ამავე მიზეზით აიხსნება ის ფაქტიც, რომ კომერციული ბანკები მოსალოდნელი ინფლაციის თავიდან აცილების მიზნით თავს არიდებენ რუსული რუბლის საკორესპონდენტო ანგარიშებზე დატოვებას და უსწრაფესად ახდენენ მათ კონვერტაციას კუპონებად თბილისის ბანკთაშორისი ბირჟის მეშვეობით. ბოლო ვაჭრობაზე კომერციულმა ბანკებმა გასაყიდად გამოიტანეს 125 მილიონი რუბლი. მოთხოვნამ მათივე მხრიდან 37 მილიონი შეადგინა, ეროვნულმა ბანკმა დააბალანსა მოთხოვნა-მიწოდება კურსით: 1 რუბლი - 290 კუპონი, 5 იანვარს იყო 1 რუბლი - 320 კუპონი, აქაც სერიოზული ძვრაა.

ბიუჯეტის დამტკიცებასთან დაკავშირებით ძალიან ბევრი პრობლემა დგას დღის წესრიგში, მათ შორის ისეთი საკითხიც, როგორიც არის ცენტრალური, ანუ რესპუბლიკური ორგანიზაციების, სამეურნეო ორგანიზაციების, სამინისტროების, უწყებებისა და სხვათა ახალი ფუნქციების ჩამოყალიბება, ამ დღეებში გვექნება თათბირი გამგებლებთან, მინისტრებთან და ხელმძღვანელ ბირთვთან. ვფიქრობთ, რომ ეს უნდა იყოს რეფორმების არა მარტო შეფასება. არამედ მათი ახალი ეტაპის განსაზღვრაც 1995 წლისათვის. სერიოზულად წავიწიეთ წინ პრივატიზაციის სფეროში, ახლა ამ საკითხებზე არ შევჩერდები, რამდენადაც ისინი 20-21 იანვარს შეჯამდება რესპუბლიკურ თათბირზე და მაშინ დეტალურად შევეხები პრივატიზაციის მდგომარეობას, იმას, თუ რა სახსრები შემოდის პრივატიზებული ობიექტებიდან, როგორ მუშაობენ ახლა ისინი და, საერთოდ, რა პერსპექტივა ექნება 1995 წელს პრივატიზაციის საქმეს.

უახლოეს თვეებში, როგორც ჩვენს მოქალაქეებს დავპირდით, დაიწყება საქართველოს მოქალაქეებისათვის საპრივატიზაციო ბარათების დარიგება, ეს მნიშვნელოვანი ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური მოვლენა იქნება. რომლის წარმატებით წარმართვაზე დამოკიდებულია მესაკუთრეთა მასობრივი ფენის ჩამოყალიბება და განმტკიცება, ზოგი რამ უკვე დაიწყო და ეს კურსი, როგორც არაერთხელ მითქვამს, შეუქცევადია. ყველა ამ პრობლემას რესპუბლიკური თათბირი შეაჯამებს, და ვთხოვ საქართველოს მოქალაქეებს, ამ თათბირს ყურადღებით მოეკიდონ.

- რუსეთში მიმდინარე მოვლენებს, მხედველობაში მაქვს ჩეჩნეთი, სხვადასხვა ქვეყნის პოლიტიკოსები სხვადასხვანაირად აფასებენ. გარკვეულწილად შეფასებაში თითქოს შემოტრიალების მომენტი შეიმჩნევა, სიტუაცია კიდევ უფრო დაიძაბა, თქვენ არაერთხელ გამოგითქვამთ აზრი და შეგიფასებიათ ჩეჩნეთის მოვლენები. რა შეფასებას მისცემდით ამჟამად ჩეჩნეთში მიმდინარე მოვლენებს?

- მსოფლიოს პოლიტიკოსების ძალიან დიდი ნაწილი საკმაოდ რეალისტურად აფასებს იმას, რაც რუსეთში ხდება, მხედველობაში მყავს, მაგალითად, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის კანცლერი ბატონი კოლი, ასევე სავსებით ზომიერი და ნორმალური პოზიცია დაიკავეს ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტმა ბატონმა კლინტონმა და სხვებმა. ამავე დროს, არ შემიძლია არ ვთქვა, რომ მაოცებს ბევრი დღევანდელი პოლიტიკოსის, იქნება ეს რუსეთში თუ მის ფარგლებს გარეთ, ერთგვარი სიბეცე, ძალადობა, სისხლისღვრა, ადამიანის უფლებების დარღვევა თუ შელახვა, რომ დასაგმობი და მიუღებელია, ეს დღეს ბავშვმაც, პირველი-მეორე კლასის მოსწავლეებმაც კი იციან, ამის აღიარებას დიდი ცოდნა და გამოცდილება არ სჭირდება, მაგრამ, თუ აგრესიული სეპარატიზმი ზეიმობს, იმარჯვებს, და იმარჯვებს იარაღისა და ძალადობის მეშვეობით, მაშინ შეიძლება მარტო ადამიანის უფლებების აღიარებაზე ლაპარაკით შემოვიფარგლოთ? ჩვენ ხომ საკუთარი გამოცდილებით ვიცით, რა არის ეს ყველაფერი, მაშინ როგორღა უნდა იმოქმედოს სახელმწიფომ?

ამ რამდენიმე დღის წინათ ევროპაში ელჩების დონეზე გაიმართა დიდი თათბირი, სადაც გამოითქვა შეშფოთება სწორედ იმის გამო, რომ ირღვევა ადამიანის უფლებები, მაგრამ რა ქნას და როგორ მოიქცეს სახელმწიფო, რომლის დაშლა პრაქტიკულად შეიარაღებულ ფორმირებათა მოქმედებით იწყება.

როგორც იტყვიან, მე ყველაფერი განვიცადე და გადავხარშე. ალმოდებული სოხუმიდან მთელი მსოფლიოს გასაგონად ვამბობდი: ბუმერანგივით დაგიბრუნდებათ-მეთქი ყველაფერი. ასეც მოხდა, ახლაც მივმართავ ბევრ პოლიტიკოსს, რომლებიც, ცოტა არ იყოს, უცნაურ პოზიციას იკავებენ. თუ უფრო შორს არ გაიხედავთ, თუ ხვალინდელი დღის პერსპექტივებით არ იმსჯელებთ, თქვენც, ბატონებო, ბუმერანგივით დაგიბრუნდებათ სხვა ქვეყნების, სხვა სახელმწიფოების საარსებო ინტერესების მარტოოდენ თეორიულ განზომილებათა დონეზე განხილვა, მარტოოდენ ზოგადი მსჯელობანი, ისინი რეალისტურ პოზიციებს არ უნდა მოსწყდნენ. შეგახსენებთ იმ ადამიანის სიტყვებს, რომელიც ძალიან კარგად იცნობს რუსეთს (ვთხოვ ყველას, ამ სიტყვებს ანგარიში გაუწიოს) - დღეს მსოფლიოს ერთიანი, სტაბილური რუსეთი სჭირდება, გაიხედეთ ცოტა უფრო შორს და თქვენ დაინახავთ საკუთარ თავს იმ სარკეში, რომელიც 21-ე საუკუნიდან ამოსულ მზის სხივებს აირეკლავს, ვაი რომ, იმ სარკეში თქვენი პორტრეტი იდეალური ვერ იქნება, ამიტომ მოუწოდებ ყველას, მხოლოდ დღევანდელი დღით ნუ ზომავენ თავიანთ პოზიციას.

და ბოლოს, ახლა რუსეთში და სხვაგანაც ბევრს ლაპარაკობენ იმაზე, თუ როგორ მოხდა დუდაევის შეიარაღება და ვის აძლევდა ეს ხელს. და მთელი სიმწვავით ვსვამ კითხვას - ვინ აძლევდა იარაღს არა მარტო დუდაევს (ეს თავისთავად გასარკვევია), გასარკვევია ისიც, თუ ვინ შეაიარაღა კბილებამდე აფხაზური სეპარატიზმი, ვინ არიან ისინი?

- გასულ კვირას დააკავეს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ფრონტის ლიდერი თენგიზ კიტოვანი და ამ ორგანიზაციის წევრები, რომლებიც მათი თქმით, აფხაზეთის განსათავისუფლებლად მიემართებოდნენ. ბატონმა თენგიზ კიტოვანმა დაკავებისას განაცხადა, რომ ხელისუფლებამ, რომელმაც დაკარგა აფხაზეთი, ხელი შეუშალა მათ აფხაზეთის დაბრუნების პროცესში. თქვენ ამ ფაქტს იმ დღესვე მიეცით პოლიტიკური შეფასება. იყო სხვა შეფასებებიც, მათ შორის ასეთიც: რატომ არ მოხერხდა ამ ორგანიზაციის საქმიანობის დროული აღკვეთა, ხომ არ აძლევდა ხელისუფლებას ხელს ის, რაც მოხდა?

კიდევ ერთი კითხვა: 13 იანვრის მოვლენებს საკმაოდ ხშირად უკავშირებენ ჩეჩნეთში მიმდინარე მოვლენებს. თქვენ რა კავშირს ხედავთ ამ ორ ფაქტს შორის?

- მე, ალბათ, ცოტა გამიგრძელდება ამ თემაზე საუბარი, მაგრამ მინდა რადიომსმენელებს ზოგიერთი რამ შევახსენო.

მინდა გავიხსენო სახელმწიფო საბჭოს 1992 წლის 11 აგვისტოს სხდომა, რომელზეც, პრაქტიკულად, გადაწყდა ჯარების გადაადგილება დასავლეთ საქართველოში - სამტრედიიდან ლესელიძემდე. ლაპარაკი იყო იმაზე, რომ რკინიგზა ლესელიძიდან სამტრედიამდე თითქმის დაინგრა, დაიტაცეს საქართველოს, სომხეთის, რუსეთისა და სხვა სახელმწიფოების კუთვნილი მილიარდობით მანეთის ქონება, იტაცებდნენ სახელმწიფო მოღვაწეებს, ამიტომაც რკინიგზების დაცვა დაევალა თავდაცვის სამინისტროს, თავდაცვის მინისტრი კი პირველი ვიცე-პრემიერი მაშინ ბატონი კიტოვანი გახლდათ, რომელსაც ჰქონდა რეალური ძალაუფლება და ხელისუფლება. მისი ყველა ბრძანება უნდა შესრულებულიყო და პრაქტიკულად სრულდებოდა კიდეც უსიტყვოდ.

მინდა ზოგიერთი რამ შევახსენო რადიომსმენელებს, რაც მაშინ ვთქვი სახელმწიფო საბჭოს სხდომაზე: „ტვირთების უსაფრთხო გატარებაზე პასუხისმგებლობას მთლიანად კისრულობს თავდაცვის მინისტრი ერთი-ორი თვით. ყველა შემადგენლობა (მათ შორის სამხედრო ტექნიკით) უნდა იყოს გაცილებული, საჭიროა ლესელიძიდან სამტრედიამდე მოეწყოს 2-3 ბანაკი (გთხოვთ, მიაქციოთ ამას ყურადღება) იმისათვის, რომ გამცილებლების ცვლა მუდმივი და გარანტირებული იყოს. ერთ-ერთი ბანაკი აუცილებლად უნდა იყოს ლესელიძეში. კონტინგენტი უნდა იყოს კარგად შერჩეული, კარგი ანაზღაურებით, კარგი კვებით, მომარაგებით და ა.შ. რკინიგზაზე წესრიგის დამყარებასთან ერთად ეს სტაბილურობის გარანტიაც იქნება. არც ერთი წარმომადგენელი (კიდევ ერთხელ გთხოვთ ყველას, მიაქციოთ ამას ყურადღება), არ შევა ქალაქებში, სოფლებში, ყველა ეს ბანაკი ქალაქიდან იზოლირებული იქნება. ქალაქსა და სოფლებში წესრიგის დაცვა ეხება ადგილობრივ მილიციას, სადაც საჭიროა, თუ მოსახლეობა მოითხოვს, ცენტრიდან მილიციის დამატებითი ძალები შევლენ... ესე იგი, სამხედროებს, თავდაცვის სამინისტროს ამ რაზმებს არავითარი უფლება არ ჰქონდათ შესულიყვნენ დასახლებულ პუნქტებში, მით უმეტეს, ქალაქებში. შემიძლია კიდევ გავაგრძელო - ლაპარაკია ხიდების დაცვის ორგანიზაციასა და სხვა საკითხებზე.

როგორც ცნობილია, შედგა შესაბამისი გეგმა, ყველაფერი შევუთანხმეთ არძინბას იმ პირობით, რომ კიტოვანი - მაშინდელი თავდაცვის მინისტრი - ჩავიდოდა სოხუმში და ამ გეგმას გააცნობდა აფხაზეთის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს. ასე ვიყავით შეთანხმებული და ამ აქციას მათთან ერთად განვახორციელებდით. მოხდა ისე, რომ ეშელონები, სამხედრო ნაწილები გადაადგილდა, მათ შორის - მძიმე ტექნიკაც, კიტოვანი კი მთელი სამი დღის განმავლობაში დასავლეთ საქართველოში - სამტრედიაში, ქუთაისსა და წყალტუბოში მოგზაურობდა. მე და ბატონმა ჯაბა იოსელიანმა სამი დღის განმავლობაში ვერ მოვახერხეთ დავკავშირებოდით თავდაცვის მინისტრს, მაშინ, როცა ეშელონები და ტექნიკა უკვე მიემართებოდა აფხაზეთისაკენ და უკვე შევიდა გალის ტერიტორიაზე. ამ დროს მისი ბრძანება უკვე მოქმედებდა, მეწინავე ნაწილები ოჩამჩირეში შევიდნენ. სწორედ ეს სურდათ სეპარატისტებსაც, რომლებმაც ცეცხლი გაუხსნეს ამ ნაწილებს, დაიღვარა სისხლი, ასე დაიწყო ეს საშინელი და უაზრო ომი.

თუ ვის სინდისზეა ახლა ყოველივე ის, რაც მოხდა, რაც დატრიალდა, თვით რადიომსმენელმა გამოიტანოს დასკვნა.

არ შემიძლია არ აღვნიშნო, რომ ყოველივე ამის განმეორება იქნებოდა საშინელი დანაშაული მთელი ჩვენი ქვეყნისა და მომავლის წინაშე. ამასთან დაკავშირებით, უნდა ითქვას, რომ ის, რაც კვლავ წამოიწყო კიტოვანმა, იყო ახალი, სრული ავანტიურა. რა მიზნები უნდა ჰქონოდა ყოველივე ამას? მე ასე წარმომიდგენია: მან შესანიშნავად იცოდა, რომ ახლა ამ ძალებით, ამ საშუალებებით აფხაზეთში შესვლა გამორიცხული იყო, მით უმეტეს ტყუილია ის, თითქოს რუსეთის ხელმძღვანელობა ეხმარებოდეს, ეგრეთ წოდებული რუსეთის პრეზიდენტის წარმომადგენელი დაპატიმრებულია. იგი ჩვეულებრივი აფერისტი უნდა იყოს, ვიდრე სერიოზული წარმომადგენელი. სინამდვილეში კი რა იყო მიზეზი? კვლავ თარეში სამეგრელოში, ვითომ არ ეყო სამეგრელოს ის, რაც განიცადა და გადაიტანა: მოძალადეთა და მძარცველთა რაზმების ჩამოყალიბება, ზოგიერთი რაზმი, რომელიც ჯერ კიდევ შემორჩა ტყეებში, უკვე ელოდებოდა კიტოვანის იქ გამოჩენას. ბაზების შექმნა სენაკში, ფოთში, ზუგდიდში... თუ საჭიროდ ჩათვლიდნენ (დარწმუნებული ვარ, ამას გააკეთებდნენ კიდეც) საარსებო არტერიებსაც გადაგვიჭრიდნენ, ვგულისხმობ ფოთიდან მომავალ ტვირთებს და ყველაფერი თავიდან დაიწყებოდა. სხვათა შორის, იგორ გიორგაძემ თქვა, რომ ლაპარაკი იყო სამოქალაქო ომის კერის გაჩაღებაზე.

მეორე ელემენტი: კიტოვანის უკანონო შეიარაღებული ფორმირებების განიარაღება პირველი სერიოზული დარტყმაა, რომელიც მაფიოზურ ბანდებს მიაყენეს, ადვილი მისახვედრია, თუ რას მოიმოქმედებდა ჯერ კიდევ ომის დროს ეს მაფიოზური კლანი, ბენზინის მაფია, კონიაკის თუ შამპანიურისა, ტატიშვილების თუ სხვების - ყოველივე ეს სწორედ დაკავშირებული იყო სწორედ იმ კლანთან და მაფიოზებთან. რეკეტისა და მაფიოზების წინააღმდეგ ბრძოლის გაძლიერების შესახებ ბრძანებულება - მარტო მოწოდებები კი არა, პროგრამაც იყო მოქმედებისათვის და ეს მოქმედება დაიწყო. გამოძიება ყველაფერს დაადგენს.

მაფიოზებმა და რეკეტიორებმა უნდა შეიგნონ, უნდა დაინახონ, რომ დაიწყო დაუნდობელი ბრძოლა ამ საშინელი მოვლენის წინააღმდეგ.

არის თუ არა რაიმე კავშირი ჩეჩნეთის მოვლენებთან? მე არ მსურს გავუსწრო მოვლენებს, აღვნიშნო, რომ ვიღაცას უნდოდა ასეთი არეულობით ესარგებლა და დესტაბილიზაციის კიდევ ერთი კერა გაეხსნა საქართველოში, ეს კი ფაქტია.

რაც შეეხება ყოველივე ამის აღკვეთას, იგი ჩვეულებრივი გზით მოხდა. პროკურატურამ, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ და სხვა ორგანოებმა საკითხი შეიტანეს სასამართლოში და ეს მხოლოდ და მხოლოდ კანონიერი გზით განხორციელდა. როდესაც სასამართლომ ეს ფორმირება უკანონოდ ცნო, როცა უკვე დაიწყო ამ ფორმირების შეიარაღება და გადავიდნენ კანონის ზღვარს, მოქმედება მხოლოდ მას შემდეგ დაიწყო. მანამდე კი კიტოვანი, მისი თანამოაზრენი არაერთხელ იყვნენ გაფრთხილებული, რომ ყოველივე ეს ავანტიურაა, განწირულია ჩასაფუშად და ისინი ამ გზას არ უნდა დადგომოდნენ.

კიდევ ერთი ელემენტი. კიტოვანი და მისი თანამოაზრენი, ვფიქრობ, გარკვეულ იმედებს ამყარებდნენ ბიუჯეტთან დაკავშირებით პარლამენტში ატეხილ აყალმაყალზე. მადლობა ღმერთს, უმრავლესობა, პარლამენტის საღი ნაწილი, მოწოდების სიმაღლეზე აღმოჩნდა. წარმოიდგინეთ, რა შედეგამდე მიგვიყვანდა ლაშქრობა დასავლეთისაკენ სამთავრობო კრიზისის პირობებში. სამთავრობო კრიზისის პირობებში ძალისმიერ სამინისტროების ხელმძღვანელები აღარ იქნებოდნენ მინისტრები, მე მგონია, რომ ყოველივე ეს ერთმანეთთან დაკავშირებული მოვლენებია.

და კიდევ ერთი: მე პარლამენტსა და ხალხს პარლამენტის ტრიბუნიდან მადლობის სიტყვებით მივმართავ ბიუჯეტის დამტკიცებასთან დაკავშირებით. ერთმა პარლამენტარმა შენიშვნა მომცა - ბოროტად ნუ იყენებთ ტრიბუნას და ხშირად ნუ ახდენთ აპელირებას ხალხისა და პარლამენტის სახელით. არა, ჩვენ ყველაფერი სწორად გამოვიანგარიშეთ და ამიტომაც უფრო გაბედულად ვლაპარაკობთ, რომ ჩვენ ახალი სახელმწიფო ვართ, სახელმწიფო წესრიგს ვამყარებთ და დავამყარებთ კიდეც მას ხალხისა და პარლამენტის უმრავლესობის და მისი ჯანსაღი ნაწილის მხარდაჭერით. ამიტომაც, კვლავაც და კვლავაც მივმართავ ჩვენს ხალხსა და პარლამენტის ჯანსაღი ნაწილის მადლიერებისა და მადლობის სიტყვებით.

კიდევ მინდა ვთქვა რადიომსმენელების გასაგონად: ვერავინ და ვერასოდეს ვეღარ შესძლებს წაიყვანოს საქართველო ავანტიურისა და ქაოსის გზით. მადლობას ვუცხადებ ოპერაციის ყველა მონაწილეს, უწინარეს ყოვლისა, უშიშროების სამსახურის სპეციალური დანიშნულების ქვედანაყოფებს (ეს ნამდვილად მებრძოლი ქვედანაყოფებია), სამსახურის ხელმძღვანელებს, ძალისმიერ უწყებათა ხელმძღვანელებს, რომლებმაც სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანება ბრწყინვალედ შეასრულეს, პრაქტიკულად უმსხვერპლოდ და ძალზე მოკლე ვადაში. ესე იგი მართლა სახელმწიფო ვყოფილვართ.

- გასულ კვირას რუსეთში საგანგებო და სრულუფლებიან ელჩად დაინიშნა თქვენი სამსახურის აპარატის ყოფილი ხელმძღვანელი ბატონი ვაჟა ლორთქიფანიძე, ელჩს მრავალი დამატებითი უფლება-მოვალეობა მიენიჭა. ამგვარი რამ საქართველოში პირველად მოხდა. რატომ მაინცდამაინც რუსეთთან მიმართებაში? და კიდევ, გუშინ რუსეთის ტელევიზიით ასეთი შენიშვნა გამოითქვა - სრულდება გრიბოედოვის დაბადების 200 წლისთავი და საქართველოში არავინ არის, რომ მას ერთი ყვავილი მაინც მიუტანოსო...

- მინდა განვმარტო, რომ ჩვენ ყველა ქვეყანაში პასუხისმგებლობით ვარჩევთ ელჩებს. ბატონი კოტე გაბაშვილი - ქალაქის მერი გახლდათ და ახლა იგი გერმანიაშია. ჩემი დიდი ხნის თანაშემწე უშიშროებისა და უსაფრთხოების საკითხებში ბატონი თედო ჯაფარიძე ამერიკის შეერთებულ შტატებშია და ა.შ. მაგრამ რუსეთი მაინც განსაკუთრებული პრობლემაა. მთელი 200 წლის განმავლობაში ამ სახელმწიფოს შემადგენლობაში შევდიოდით, ახლა კი უკვე ცალკე, დამოუკიდებელი ქვეყანა ვართ და ლაპარაკია სრულიად ახალი ურთიერთობის მშენებლობაზე. ახლა ყველაზე ძნელად ასაშენებელი ურთიერთობა სწორედ რუსეთთან არის. ამ ურთიერთობის გარეშე სრულ დამოუკიდებლობასა და სრულ სუვერენიტეტზე ლაპარაკი ძალიან ძნელია. სწორედ აქ არის საჭირო დიდი ნიჭი, დიდი უნარი, დიდი გამოცდილება, მოქნილი გონება, ცოდნა და მრავალი სხვა. რუსეთთან ახალი ურთიერთობის მშენებლობის უაღრესად საპასუხისმგებლო ეტაპზე მოსკოვში ინიშნება სახელმწიფოს მეთაურის და, მე ასე ვიტყოდი, მთელი ჩვენი საზოგადოების ნდობით აღჭურვილი მოღვაწე, რომელსაც ჩვენ ვენდობით, იგი აღჭურვილია იმ უფლებითაც, რომ მოსკოვში, რუსეთში განლაგებულ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნების სტრუქტურებში, დაწესებულებებში იყოს ჩემი პირადი წარმომადგენელი. ასე რომ, ბატონი ვაჟა მიდის იქ დიდი უფლებებით, დიდი პასუხისმგებლობის შეგრძნებით, და მე უაღრესად დიდი იმედი მაქვს, რომ იგი იქ მყოფ სხვა მოღვაწეებთან და, ვიტყოდი, ჩვენს დიდ მეგობრებთან ერთად (ვგულისხმობ რუსეთის მოღვაწეებსა და ამავე დროს ქართულ დიასპორასაც), ყველაფერს იღონებს იმისათვის, რომ ჩვენ რაც შეიძლება სწრაფად განვვლოთ ახალი ურთიერთობის მშენებლობის ეტაპი.

რაც შეეხება გრიბოედოვის იუბილეს, მისი საფლავი საქართველოში არავის დავიწყებია. გრიბოედოვი, ისევე, როგორც რუსეთის დიდი კულტურა - სულიერი თუ პოლიტიკური - მჭიდროდ არის დაკავშირებული საქართველოსთან. XX საუკუნის დამლევსა და XXI საუკუნის დამდეგიდან ორი ხალხის ისტორიაში ახალი ეტაპი იწყება. ეს იქნება ორი საუკუნის ტიტანების - ილია ჭავჭავაძის, ალექსანდრე პუშკინის, აკაკი წერეთლის, მიხეილ ლერმონტოვის, და, რა თქმა უნდა, ალექსანდრე გრიბოედოვის იდეალების ხორცშესხმის ეპოქა.

არ ვიცი, არის კი რომელიმე სხვა ქვეყანაში სხვა ხალხის შვილი ისე აღიარებული და დაფასებული, როგორც გრიბოედოვი საქართველოში. რაც შეეხება იმ მინიშნებას, ვფიქრობ, ქართველი საზოგადოებრიობა დღეს და ხვალ აპირებს მოინახულოს ჩვენი უწმინდესი ადგილი - მთაწმინდა: სადაც განისვენებენ გრიბოედოვი და ჩვენი ხალხის საამაყო ასული ნინო ჭავჭავაძე და ამით მოიხდიან ვალს მათი ხსოვნის წინაშე.

„ჩვენ სახელმწიფო წესრიგს დავამყარებთ ხალხის, პარლამენტის უმრავლესობისა და მისი ჯანსაღი ნაწილის მხარდაჭერით“ / ე. შევარდნაძე; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 17 იანვარი. - №7(1024). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 23 იანვრის რადიოინტერვიუ

- საუბარს კვლავ ეკონომიკური პრობლემების მიმოხილვით დავიწყებთ, მით უმეტეს, რომ გასულ კვირას გაიმართა თქვენი ოფიციალური ვიზიტი ბულგარეთის რესპუბლიკაში, სადაც მრავალი ხელშეკრულება დაიდო. მათი დიდი ნაწილი სწორედ ეკონომიკური ხასიათისაა.

გასულ კვირას კვლავ გრძელდებოდა ძალიან მძიმე სიტუაცია გაზთან დაკავშირებით. სხვათა შორის, ასეთი ხმებიც გავრცელდა, რომ ხელისუფლებამ სპეციალურად გათიშა გაზი, რათა დიდი რაოდენობით შემოტანილი ნავთის გასაღება მოხდესო... ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ, - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- დღეს ეკონომიკაზე ძალიან დეტალურად არ ვილაპარაკებ, რამდენადაც ეს ბოლო სამი დღე მიეძღვნა შარშანდელი წლის შედეგების შეჯამებას. ერთი დღე მიეძღვნა არმიის მშენებლობასთან დაკავშირებული საკითხების განხილვას, მეორე დღე - წესრიგის პრობლემებსა და მესამე დღე - ეკონომიკისა და ფინანსების სფეროში არსებული ვითარების ანალიზსა და ახალი ამოცანების განსაზღვრას. ვფიქრობ რადიოსა და ტელევიზიის მეშვეობით მოხერხდება ძირითადი ასპექტების გაშუქება. ზოგიერთ საკითხზე მაინც შევჩერდები.

პირველი, გაზთან დაკავშირებით, რა თქმა უნდა, გავრცელებული ხმები, რომ ეს გამოწვეულია ნავთის ან ბენზინის გასაღების გამო, ჭორია. გაზის მიწოდებაში დაბრკოლება განპირობებულია იმ სიძნელეებით, რომლებსაც ადრეც წავაწყდით. ახლა რესპუბლიკის ვიცე-პრემიერი ზურაბ კერვალიშვილი თურქმენეთშია, უნდა გაფორმდეს ხელშეკრულება წლევანდელი წლის განმავლობაში გაზის მიწოდებაზე, თუმცა ხელშეკრულებაზე ხელმოწერის შემდეგაც არ არის გამორიცხული სიძნელეები, რადგანაც ეს მხოლოდ თურქმენეთზე არ არის დამოკიდებული. გაზსადენი რამდენიმე ქვეყანაზე გადის, ეს კი ბევრ სიძნელეებთან არის დაკავშირებული. აქ უფრო სხვა, საგრძნობ და მძიმე შედეგებთან გვაქვს საქმე. ეს არის ძალიან დიდი ავარია თბილსრესის ობიექტებზე, ორ წამყვან მე-9 და მე-10 ბლოკებზე. ვფიქრობ, ეს შემთხვევითი ამბავი არ უნდა იყოს. ბევრი სპეციალისტი ფიქრობს, რომ ეს უფრო დივერსიული აქტია, ვიდრე ავარია, იმ ადამიანების ჩაფიქრებული ნამოქნედარია, რომლებსაც ხელს აძლევთ ქვეყანაში არასტაბილურობა. გუშინ უკვე აღიძრა სისხლის სამართლის საქმე. ამ ავარიას შეიძლება უფრო მძიმე შედეგები მოჰყვეს, ვიდრე გაზის შეფერხებით მოწოდებას. ახლა უმთავრესი ამოცანა ის არის, რომ ბლოკები, რომლებიც შეიძლება ამოქმედდეს, დროულად გადაეცეს საექსპლოატაციოდ და მოხდეს ჩვენი ენერგორესურსების დაბალანსება. არ გამოვრიცხავ, რომ უფრო აქტიურად გამოვიყენოთ ჩვენი მეზობლების შესაძლებლობანი. იქნებ აზერბაიჯანიდან, ზოგიერთი სხვა ქვეყნებიდან ცოტა მეტი მივიღოთ. ყოველივე ამისათვის ახლა მუშაობენ პრემიერ-მინისტრი, მინისტრთა კაბინეტის შესაბამისი სამსახურები. ასეთია საქმის რეალური ვითარება, საკმაოდ რთული და მძიმე, მაგრამ ჩვენ უნდა დავძლიოთ. ხაზგასმით მინდა აღვნიშნო, რომ გაზის მოწოდება რომ აღდგეს (რა თქმა უნდა, აღსდგება სრული მასშტაბით) ჩვენ მაინც საგანგებო ზომები უნდა მივიღოთ, რათა მოწოდებული ენერგოშემცვლელები ძირითადად მრეწველობის ასამუშავებლად გამოვიყენოთ. ყველა ზამთარი ასეთი საშინელი შედეგებით იქნება აღნიშნული, ყოველთვის ვიქნებით ხელგაწვდილი, თუ მრეწველობა არ ამუშავდება, ეკონომიკა არ გამოცოცხლდება. თითქმის ყველა მოქალაქე, სახელმწიფო მოღვაწეებიც, ყველანი ჩვენ, მგონია, ერთნაირადაც ვაზროვნებთ იმ თვალსაზრისით, რომ უმთავრესი მიზანი ეკონომიკის გამოცოცხლებაა. გარკვეულ შედეგებს უკვე მივაღწიეთ. ამის შესახებ გუშინდელ თათბირზე უკვე ითქვა და ეს იმედის მომცემია, განსაკუთრებით მეოთხე კვარტალის შედეგები. თათბირზე მივედით გადაწყვეტილებამდე, რომ წლევანდელი წელიწადი ეკონომიკის სფეროში ნამდვილად გარდატეხის წელიწადი უნდა იყოს - იქნება ეს მრეწველობაში, სოფლის მეურნეობასა თუ სახალხო მეურნეობის სხვა დარგში.

რაც შეეხება განვლილი კვირის ზოგიერთ შედეგებს, მხედველობაში მაქვს მსოფლიოს სამეურნეო კავშირურთიერთობა, ინტეგრირებისათვის ხელსაყრელი გარემოს ჩამოყალიბების საკითხი. გასული კვირა აღინიშნა სახელმწიფოს მეთაურის ბულგარეთში ვიზიტის დროს სამეურნეო-ეკონომიკური ურთიერთობის საკითხებზე შეთანხმებათა მთელი პაკეტის ხელმოწერით. ახლა მთელი სიმკაცრით დგება უკრაინასთან, უფრო ადრე რუსეთთან, ყაზახეთთან, თურქმენეთთან, ამერიკის შეერთებულ შტატებთან, გერმანიასთან, საფრანგეთთან, თურქეთთან, ირანთან, დასავლეთისა და აღმოსავლეთის ზოგიერთ სხვა ქვეყანასთან უმაღლეს დონეზე მიღწეული შეთანხმებებისა და ხელშეკრულებების პრაქტიკული რეალიზაციის, ეკონომიკური თანამშრომლობის ხელსაყრელი პირობების გამოყენების ამოცანა. შესაძლებლობები კი ძალიან დიდია. განსაკუთრებით საგულისხმოა, რომ უკვე გამოჩნდა მსოფლიო ბანკის, ევროპის განვითარებისა და რეკონსტრუქციის ბანკის პირველი კრედიტები და ეს თავისთავად დიდ სტიმულს იძლევა იმისათვის, რომ უფრო დიდი მასშტაბით მოვიზიდოთ უცხოელი ინვესტორები. ყოველივე ამას ხელს უწყობს ის სამართლებრივი ბაზა, რომელსაც თანდათანობით ვქმნით, ვაფართოებთ სხვადასხვა ქვეყნებთან, მათ შორის ბულგარეთთან.

საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობაში სახელმწიფოთაშორის ხელშეკრულებების რეალიზაციაში დამოუკიდებელი საქმიანობის, საკუთარი ინიციატივის გამოვლენის საკმაოდ ეფექტიან ღონისძიებად უნდა მივიჩნიოთ ამას წინათ ცეკავშირის მიერ თურქეთიდან შემოტანილი 50 ათასი ტონა ხორბალი. სპეციალურად შევხვდი ცეკავშირის წარმომადგენლებს, არა იმიტომ, რომ რაღაც სასწაული მოხდა, არამედ იმისათვის, რომ ერთგვარი სტიმული მივცე, მხარი დავუჭირო ასეთ ინიციატივას. თუ ყველა იაზროვნებს, ყველა გაბედულად იმოქმედებს და შემოქმედებითად მიუდგება საქმეს, მაშინ მდგომარეობა გაცილებით უკეთესი იქნება. ჯერჯერობით, სამწუხაროდ, ასეთი მაგალითები არც ისე ბევრია. მოვუწოდებ საგარეო-ეკონომიკური ურთიერთობის კომიტეტს, ვაჭრობის, საგარეო საქმეთა სამინისტროებს, საზღვარგარეთის ქვეყნებში სამინისტროების წარმომადგენლებს, მინისტრთა კაბინეტის, სახელმწიფოს მეთაურის შესაბამის ქვედანაყოფებს, რეგიონების ხელმძღვანელებს, უფრო მეტი ყურადღება მიაქციონ სახელმწიფოთაშორისი ეკონომიკური ხელშეკრულებებისა და შეთანხმებების აქტიური გამოყენების საკითხებს.

ხაზგასმით მინდა აღვნიშნო ადგილობრივი ინიციატივის მნიშვნელობა. დიდი შესაძლებლობები აქვს ქალაქებს, რაიონებს. ამის კონკრეტული მაგალითები უკვე ჩანს. შემთხვევითი არ არის, რომ ამ ბოლო დროს ჩვენი დელეგაციის შემადგენლობაში ცალკეული რაიონების, ქალაქების წარმომადგენლები არიან ხოლმე. ბულგარეთში ძალიან თვალსაჩინოდ გამოიკვეთა აჭარის წარმომადგენელი, ქუთაისის მერი

ბატონი შაშიაშვილი, თბილისის ბიზნესმენთა წარმომადგენლები და სხვები.

წარმოების გამოცოცხლებისათვის რომ უწინარესად ადგილობრივი რესურსების გამოძებნასა და გამოყენებას ენიჭება გადამწყვეტი მნიშვნელობა, ისიც მოწმობს, რომ ბოლო წლებში დიდი რაოდენობით დაგროვდა მატყლი. მოვიყვან ერთ კონკრეტულ მაგალითს: ცნობილია, რომ ჩვენთან მეცხვარეობა თითქმის გადაშენების გზაზე დადგა იმის გამო, რომ ძირითად პროდუქტს, რომელსაც მეცხვარეობა იძლეოდა, წლების განმავლობაში არ ვიყენებდით. როცა საქმეს ხელი მოვკიდეთ, გამოჩნდა საკითხის გადაწყვეტის შესაძლებლობა. დაინტერესდნენ სახელმწიფოს კომერციული ბანკები, გაიცა სათანადო კრედიტი. ამ საქმეს ხელი მოჰკიდა მრეწველობის სამინისტრომ. მოგეხსენებათ, რომ ჩვენ გვაქვს გადამმუშავებელი, სარეცხი სიმძლავრეები, გვაქვს მაუდის კომბინატი. უახლოესი კვირეების განმავლობაში შეიძლება ბაზარზე გავიტანოთ ის პროდუქცია, რომელიც სჭირდება ადამიანებს, რამაც შეიძლება შემოსავალი მისცეს სახელმწიფოს, და რაც მთავარია, ეს ყველაფერი სიკეთით დაუბრუნდეს მწარმოებელს, მეცხვარეს. ამუშავდა შულავერის ფაბრიკა, თბილისშიც დაიწყო მატყლის რეცხვა, ხვალ-ზეგ მინდა მოვინახულო მაუდის კომბინატი, ზოგიერთი სხვა საწარმო და ვნახო პრაქტიკულად როგორ ხორციელდება ის, რის შესახებაც მიღებულია გადაწყვეტილებები.

ამას ძალიან დიდ ყურადღებას ვუთმობ იმდენად, რამდენადაც გამოჩნდა იმ მრეწველთა და მეწარმეთა რეალური ინტერესები, რომლებიც მრეწველობაში, სოფლის მეურნეობაში არიან დასაქმებული. რეალურად დავინახე რომ სააქციო-კომერციული ბანკები, რომლებსაც სათანადო რეზერვები გაუჩნდათ, უკვე გარკვეულ ინტერესს იჩენენ, სად შეიძლება ფულის დაბანდება ისე, რომ სწრაფად მიიღონ სათანადო მოგება. ვფიქრობ, ეს იმის კარგი მაგალითია, რომ შეგვიძლია ჩვენი სიმდიდრე რაციონალურად, სწრაფად გამოვიყენოთ და ასევე სწრაფად მივიღოთ ეფექტი.

ვიმეორებ, როცა საქმეს რეალურად და კონკრეტულად მოვკიდებთ ხელს, არ შეიძლება პროდუქციამ სარგებელი და მოგება არ მოგვიტანოს. ამაზეა აგებული მთელი მსოფლიოს ეკონომიკა. სამწუხაროდ, ჩვენ ახლა ვეძებთ ამ გზებს. თუ აქამდე რატომ არ ვეძებდით, ეს კარგად იცით. საბაზრო ეკონომიკა ამ თვალსაზრისით საოცრად დიდ შესაძლებლობებს ქმნის. ეს ეხება არა მარტო მატყლის, არამედ ხილის წარმოებასაც. გუშინ მოვიყვანე მაგალითები, რომ სამხრეთ საქართველოსა და ქართლის რაიონებში ათასობით და ასიათასობით ტონა ხილი მხოლოდ იმიტომ დალპა, რომ ვერავინ გამოიჩინა ინიციატივა, ვერ გამოიტანა და ვერ გაგზავნა იქ, სადაც ამ პროდუქციის მოთხოვნილებაა. იგივე შეიძლება ითქვას ციტრუსებზე, ჩაისა და სხვა პროდუქტებზე, რასაც ჩვენი სოფლის მეურნეობა აწარმოებს.

რაც შეეხება მატყლს, ამ სფეროში ექსპერიმენტის დონეზე წამოწყებულ საქმეს შეიძლება გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნეს, რათა მომავალში სხვა დარგებშიც ამ საშუალებით შევიტანოთ სიახლეები და ჩვენი შესაძლებლობები გამოვიყენოთ.

როგორც მოგახსენეთ, წლის შედეგებზე, სამეურნეო საქმიანობისა და წესრიგის დამყარების პრობლემებთან დაკავშირებით ჩვენ დეტალური საუბარი გვქონდა. ამიტომ დღეს არ არის აუცილებელი ყველა პრობლემას შევეხოთ. მინდა ჩვენს ტელერადიოპროგრამებს ვთხოვო, ამ სამი დღის განმავლობაში განხილული ძირითადი თემები, საუბრები, ანალიზი და დასკვნები დასაშვები ფორმით მიაწოდონ ყველა რადიომსმენელსა და ტელემაყურებელს.

არაერთხელ მითქვამს, და ამ დღეებშიც იყო საუბარი, რომ გარკვეულ ძვრებს მივაღწიეთ საგადასახადო სისტემის სრულყოფაში. ამან თავისი შედეგები განსაკუთრებით მეოთხე კვარტალში მოგვცა. მთავარი ის არის, რომ ახლა შეგვიძლია ვთქვათ: წლევანდელი წლის ბიუჯეტის შესრულება, რომლის დამტკიცებასაც ჩვენს პარლამენტში აყალმაყალი მოჰყვა, რეალური საქმეა, რადგან შეიქმნა სისტემა, მექანიზმი, რომლის მეშვეობითაც, შესაძლებელია სახელმწიფომ მიიღოს ის, რაც გათვალისწინებულია კანონებით. მხედველობაში მაქვს გადასახადები, სხვადასხვა ამოსაგებლები, ასევე შესაძლებელი ხდება ყველა რაიონმა და ქალაქმა მიიღოს ის, რასაც ჰქვია ადგილობრივი ბიუჯეტების საშემოსავლო ნაწილი. გუშინ, მაგალითად, თითქმის სემინარული მუშაობა იყო გამგებლებთან, ქალაქის მერებთან და სხვებთან იმისათვის, რომ ყველამ ერთად ვისწავლოთ და ვიბრძოლოთ ბიუჯეტისათვის, განსაკუთრებით, საშემოსავლო ნაწილის შესრულებისათვის. ისეთი დიდი სისტემა, როგორიც არის საგადასახადო ინსპექცია - საიმედო სისტემაა, ახლა საჭიროა მისი მუშაობის სრულყოფა. რაც შეეხება მეორე მიმართულებას, ეს არის საბაჟო სამსახური, რომლისადმი დამოკიდებულება ჩვენს საზოგადოებაში საკმაოდ ნიჰილისტური იყო, რადგანაც, პრაქტიკულად, ამ სამსახურის შემოსავლები სახელმწიფოს სალაროს მაგივრად, სამწუხაროდ, ვიღაც-ვიღაცეების ჯიბეში მიდიოდა (ვფიქრობ ყველაფერი გაირკვევა). საბაჟო სამსახურის ერთი-ორი თვის მუშაობის შედეგები გვაძლევს იმ დასკვნის გამოტანის საშუალებას, რომ საბაჟო სამსახურსაც უზარმაზარი რეზერვები აქვს იმისათვის, რომ ბიუჯეტმა თავისი შემოსავლები მიიღოს. საბაჟო სისტემაში არის უამრავი აუმოქმედებელი რეზერვი, რომლის შედეგადაც ბიუჯეტში შენატანები საგრძნობლად მოიმატებს, კერძოდ, მხედველობაში მაქვს სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულება მოქალაქეთა მიერ საქართველოს რესპუბლიკის საზღვარზე ნაღდი ვალუტის გატანის დროებითი წესის შემოღების შესახებ. იცით, რომ დაწყებული იყო გარკვეული შეზღუდვები, პრაქტიკულად ამას არავინ არ იცავდა, მეტი თანხები გადიოდა, მისგან გადასახადებს პრაქტიკულად იღებდნენ, მაგრამ იგი სახელმწიფოს სალაროში არ შედიოდა. სწორედ ამ საკითხის მოგვარებას ეძღვნება ეს ბრძანებულება. ამოქმედდება სხვა მრავალი გადაწყვეტილება და დეკრეტი, რომლებიც სახელმწიფოს მეთაურმა მიიღო. ჩემი და საბაჟო სამსახურის გამოანგარიშებით ყოველწლიურად, მარტო ამ ბრძანებულების საფუძველზე საბაჟომ შეიძლება სახელმწიფოს სასარგებლოდ 5 მილიონი ამერიკული დოლარი ამოიღოს, ამის გარდა დასამტკიცებლად წარდგენილია მინისტრთა კაბინეტის დადგენილების პროექტები ნატურალური გადასახადების შემოღების შესახებ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნებიდან უცხოური წარმოების საქონლის საბაჟო გადასახადების დაბეგვრის შესახებ. ფიზიკური პირების კუთვნილი ტვირთების საბაჟო გადასახადებით დაბეგვრის თაობაზე. ექსპერიმენტის სახით სამოქმედოდ შემოღებული იქნება ახალი მექანიზმი - საზღვრის გადაკვეთის მომენტში გადასახადების გადახდის შესახებ და სხვა მრავალი. ახლა უკვე მჯერა, რომ საგადასახადო ინსპექცია და საბაჟო სამსახური წლევანდელი წლის განმავლობაში ძირითადი არტერიები იქნება, რომელთა მეშვეობითაც ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილი საიმედო შევსებას მიიღებს.

გასულ კვირას გამართულ თათბირზე მთელი სიმწვავით დაისვა საკითხი გაუთავებელი შემოწმებების შესახებ. ითქვა, რომ საკონტროლო სისტემების პრაქტიკულად ასეთი უმართავი მოქმედება ქვეყანაში, ინტერესს უკარგავს ბიზნესმენებს, სახელმწიფო სექტორს, მეწარმეებს. ასეთი გამოთქმაც კი იხმარება: როგორც კი რომელიმე საწარმოს თავზე ბოლი გამოჩნდება, უმალ, როგორც ფუტკარი თაფლს, კონტროლიორები ისე ესევიანო. შეიძლება ეს ცოტა გადაჭარბებული ნათქვამია, მაგრამ მეწარმეები მოთქვამენ და გმინავენ ამ შემოწმებათა ასეთი უმართავი სისტემის გამო.

ამიტომ, გუშინ მივიღე განკარგულება და გამოვაცხადე, რომ ერთადერთი ორგანიზაცია, რომელიც შეზღუდული არ იქნება შემოწმებების თვალსაზრისით, უნდა იყოს საგადასახადო ინსპექცია. როცა საჭიროდ ჩათვლის, მაშინ უნდა შევიდეს და შეამოწმოს ობიექტი, რომელმაც სახელმწიფო გადასახადი უნდა გადაიხადოს, გადასახადი - სახელმწიფო ბიუჯეტში, დანარჩენი აუცილებელი შემოწმება უნდა იყოს შეთანხმებული ქალაქის მერთან ან რაიონის გამგებელთან. კოორდინაცია ამ დონეზე უნდა მოხდეს. თუ ამ ხალხს არ ვენდობით, მაშინ უნდა მოხსენდეს სახელმწიფოს მეთაურს ან მინისტრთა კაბინეტს და მიღებული იქნება სპეციალური გადაწყვეტილება.

მე ტრადიციულად ვაბარებ ხოლმე ანგარიშს ჩვენს რადიომსმენელებს: 22 იანვარს გაიმართა თბილისის ბანკთაშორისი სავალუტო ბირჟის მორიგი ვაჭრობა, რომელშიც მონაწილეობა მიიღო 15 კომერციულმა ბანკმა. დოლარზე მოთხოვნა მნიშვნელოვნად გაიზარდა და 30 ათას დოლარს მიაღწია. მაშინ როცა მიწოდება კომერციული ბანკების მხრიდან პრაქტიკულად აღნიშნული არ ყოფილა. მოთხოვნა-მიწოდების ამგვარი შეუსაბამობის მიზეზი ეროვნული ბანკის მოსაზრებით რამდენიმეა: ჯერ ერთი, კუპონის კურსის სისტემატური ზრდის მიუხედავად, მაინც ვერ მოხერხდა მისი მიმოქცევის სრულფასოვან საშუალებად გადაქცევა. ამ მხრივ, ჩვენ პირველი კვარტალის განმავლობაში განსაკუთრებულ ზომებს მივიღებთ. მეორე: საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან შეთანხმებით, სახელმწიფოებრივი საჭიროების დასაკმაყოფილებლად ჯერ კიდევ შარშან, წლის დამლევს ეროვნულმა ბანკმა დაუშვა მრავალტრილიონიანი საკრედიტო ემისია, რომლის ძირითადი ნაწილი ბანკთაშორისო ბირჟაზე მოხვდა და ამ უკანასკნელის ბრუნვა კვირაში ერთ მილიონამდე გაიზარდა. და მესამე: საგრძნობლად დაჩქარდა რუსული რუბლის ვარდნა დოლარის მიმართ მოსკოვის ბანკთაშორის ბირჟაზე, რამაც ბოლო ორ კვირაში საშუალოდ 123 მანეთი შეადგინა. ამან სერიოზული გავლენა მოახდინა დოლარის მიმართ კუპონის საბაზრო კურსზე და ეს გასაგებიც არის. ბანკთაშორის ბირჟაზე კუპონის კურსი ამერიკული დოლარის მიმართ უკვე 10 პროცენტით მეტია გადამცვლელი პუნქტების მიერ დაწესებულ კურსზე. ასეთ ვითარებაში კომერციული ბანკები და კლიენტები ცდილობენ, როგორც ამბობენ, გააცოცხლონ ბირჟაზე ნაყიდი დოლარები და მაღალი კურსით გაყიდონ. ალბათ, ესეც გარკვეული კანონზომიერებაა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ეროვნულმა ბანკმა მიზანშეწონილად მიიჩნია შეერთებული შტატების დოლარის მიმართ კუპონის კურსის რამდენადმე შეცვლა - ერთი დოლარი მილიონ 300 ათასი კუპონი (წინა ვაჭრობაზე 1 დოლარი მილიონ 285 ათასი კუპონი იყო). რითაც საგრძნობლად შეამცირა თავდაპირველი მოთხოვნა და დაზოგა სავალუტო მოთხოვნები. ეროვნული ბანკის შეფასებით კუპონის სავალუტო კურსის ამგვარი დაწევა არ უნდა იქნეს მიჩნეული კუპონის კურსის შემდგომი დაცემის სიმპტომად. იგი უფრო შიდასავალუტო ბაზრის კონიუნქტურის კორექტირებასთან არის დაკავშირებული, ვიდრე რაიმე სიღრმისეულ ძვრებთან. ამას ადასტურებს თუნდაც ის ფაქტი, ამავე ვაჭრობაზე კუპონის კურსი რუსული რუბლის მიმართ კვლავ გაიზარდა 5 ერთეულით. ეროვნული ბანკის ჩაურევლად, 22 იანვრის ვაჭრობაზე გაიყიდა 51 მილიონი რუსული რუბლი. ერთმა რუსულმა რუბლმა შეადგინა 281 კუპონი. წინა ვაჭრობაზე ერთი რუბლი 286 კუპონს შეადგენდა. ასე რომ, თავისთავად, ჯერჯერობით კუპონის კურსის განმტკიცება აშკარაა და ასეთი მცირე რყევა ყოველთვის არის მოსალოდნელი. უფრო მტკიცე ეკონომიკის ქვეყნების ბაზრებზე ეს ჩვეულებრივ მოვლენად ითვლება ხოლმე.

- გასულ კვირას სამი თათბირი გაიმართა, რომელთა მუშაობაში თქვენ მონაწილეობდით: მინისტრთა კაბინეტში, გამგებლებთან შეხვედრა და ტრადიციულად ქცეული სამართალდამცავი ორგანოების მუშაკთა თათბირი. ამ უკანასკნელ თათბირთან დაკავშირებით ერთ-ერთმა გაზეთმა დაბეჭდა რეპორტაჟი ასეთი სათაურით „სახელმწიფოს კურსი მტკიცდება“, რამდენად სწორი და ზუსტია ასეთი შეფასება?

- ერთხელ კიდევ გავიმეორებ, რომ ლაპარაკია არსებით დასკვნებზე. ეს კი ის არის, რომ სახელმწიფოს მშენებლობის ისეთ სტადიაში შევედით, როცა უკვე შეგვიძლია რეალურად გავატაროთ ისეთი საზოგადოების შექმნის კურსი, რომელიც უზრუნველყოფს პიროვნებისა და ქვეყნის თავისუფლებას, ადამიანის უსაფრთხოებასა და კეთილდღეობას, კურსი, დასახული ამ მიზნების რეალიზაციისათვის. სწორედ ეს არის მთავარი დასკვნა და მთავარი შედეგი. ჩვენ ბევრი რამ მოვსინჯეთ შარშანდელი წლის განმავლობაში. მუშაობის ყოველთვიური და ყოველკვარტალური შეჯამება წესრიგის, ეკონომიკისა და ფინანსების სფეროებში. ეს იყო საქალაქო და რაიონული რგოლების გარკვეული განმტკიცება, ეს იყო სახელმწიფოს მეთაურის რწმუნებულის ინსტიტუტის დამკვიდრება. უნდა ვთქვა, რომ ეს ინსტიტუტი ამართლებს, განსაკუთრებით ზოგიერთ რეგიონში. გუშინ მივიღეთ გადაწყვეტილება, რომ ასეთი ინსტიტუტი შემოვიღოთ იმერეთის ძალიან დიდმნიშვნელოვან ზონაში. იმერეთი ეს არის ქუთაისი, ჭიათურა, ტყიბული, ზესტაფონი, სამტრედია, მრავალი სხვა რაიონი და ქალაქი, რომელთა პოტენციალი, შეიძლება ითქვას 10-15 პროცენტით თუა გამოყენებული. იმის გამო, რომ სწორედ ქუთაისის მერმა ბატონმა თემურ შაშიაშვილმა ამ ერთი წლის განმავლობაში განსაკუთრებით გამოავლინა საუკეთესო თვისებები, როგორც შემოქმედმა სახელმწიფო მოღვაწემ, მე მას გამოვუცხადე, რომ შეინარჩუნებს რა ქალაქის მერის თანამდებობას, იგი იქნება სახელმწიფოს მეთაურის წარმომადგენელი იმერეთის ზონაში. მე შევხვდი ამ რაიონების გამგებლებს და ეს გადაწყვეტილება ყველამ არა მარტო გაიზიარა, არამედ ენთუზიაზმითაც მიიღო. კიდევ ერთი რგოლი განმტკიცდება, კიდევ ერთი ნაბიჯი გადაიდგა იმისათვის, რომ წესრიგის არეალი თანდათანობით გაფართოვდეს. ეს არის სამხარეო მოწყობის ექსპერიმენტები. მანამ, სანამ კონსტიტუციაზე დებატებს დავამთავრებთ უკვე საშუალება გვექნება ვილაპარაკოთ რამდენად ეფექტური და პერსპექტიულია ეს ინსტიტუტი და მისი საკონსტიტუციო დებულებად ქცევა.

- რა შედეგები მოჰყვება ოპოზიციის მცდელობას თენგიზ კიტოვანთან დაკავშირებით, ამბობენ, რომ ადრე თუ გვიან მას ხელისუფლება გაათავისუფლებსო.

- მე მეუხერხულება კიდეც ამ თემას რომ დავუბრუნდე. ამის შესახებ ამ დღეებში აზრი უკვე ორჯერ გამოვთქვი. გაუმართლებელი ლიბერალიზმისა და გაუმართლებელი კომპრომისების დრო დამთავრდა. ჩვენ ყველაფერი მოვსინჯეთ, ყველაფერი ვცადეთ. გახსოვთ ცნობილი შეფასება რესპუბლიკის მოედანზე, იქ გამოცხადებული მანიფესტი, რომლის შედეგები მერე საკმაოდ ძვირი დაგვიჯდა, მაგრამ, ხელისუფლებას, ალბათ, ესეც უნდა ესინჯა და ეს ნაბიჯიც გადაედგა. ახლა, დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის ინტერესები კანონის დიქტატურას მოითხოვს. ცალკეული პარლამენტარები, არც ისე დიდი ჯგუფი მოითხოვს კიტოვანის გათავისუფლებას. ვფიქრობ, რომ ეს უპერსპექტივო გზაა, ყოველ შემთხვევაში, ხელისუფლება კანონს არ გადაუხვევს. მოვუწოდებ სოციოლოგიურ სამსახურებს: შეისწავლონ საზოგადოების განწყობილება. ჩვენი საზოგადოების ბევრი, სრულიად ობიექტურად მოაზროვნე წევრი პირდაპირ მეუბნება: თუ თქვენ ახლა კიდევ გადაუხვევთ, თუ დათმობთ, მაშინ ჩვენ საერთოდ დავკარგავთ რწმენას, რომ შეიძლება ქართული სახელმწიფო აშენდესო. განწყობილება ასეთია, შეისწავლონ ეს განწყობილება. მე ვურჩევ იმ პარლამენტარებს, რომლებიც ახლა ზედმეტ გულჩვილობას იჩენენ, ნუ დაუპირისპირდებიან საზოგადოებასა და კანონს. კანონი კანონია და კანონმა უნდა იმოქმედოს. სხვათა შორის იგივე პარლამენტარები ხშირად შემახსენებდნენ, რომ კანონმა უნდა იმოქმედოს და იმუშაოსო. ახლა მე მათ შევახსენებ: კანონმა უნდა იმოქმედოს.

- და ბოლოს, კვლავ დაძაბული ვითარებაა ჩეჩნეთში, გასულ კვირას ერთი საინტერესო ფაქტი მოხდა: ჩვენი ზოგიერთი თანამემამულის საწინააღმდეგო მტკიცების მიუხედავად, თავად არძინბამ გააკეთა განცხადება იმის თაობაზე, რომ ჩეჩნეთში აფხაზები იბრძვიან. ხომ არ გამოიწვევს ჩეჩნეთში მიმდინარე მოვლენები რუსეთის უმაღლეს ეშელონებში მნიშვნელოვან საკადრო ცვლილებებს, პრინციპში, თავდაცვის სამინისტროში, ეს პროცესი უკვე დაიწყო...

- რაც შეეხება რუსეთში საკადრო ცვლილებებს, არ მინდა ამ ძალიან დელიკატურ თემას შევეხო. ეს თვითონ პრეზიდენტ ელცინის გადასაწყვეტია და დარწმუნებული ვარ, ისეთ გადაწყვეტილებებს მიიღებს, რომლებიც რუსეთის, და არა მარტო რუსეთის, ინტერესებს წარმოადგენს.

სხვათა შორის, აფხაზების მონაწილეობა ამ მოვლენებში კვლავაც დაადასტურეს სატელევიზიო გადაცემებში, ჩამოთვლილი იყო ვინ მონაწილეობს, ვინ იბრძვის ბოევიკთა რიგებში, მათ ახალი რაზმიც შეუერთდა ისევ აფხაზეთიდან.

რაც შეეხება თვითონ ჩეჩნეთს, ბევრს არც ამაზე ვილაპარაკებ, ჯერჯერობით მოვლენები ისე ვითარდება, როგორც ვვარაუდობდი, ეს გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, არა იმიტომ, რომ მე ეს განვჭვრიტე, ეს ასე უნდა მომხდარიყო იმ კანონზომიერების მიხედვით, რასთანაც საქმე გვქონდა.

ბევრი პოლიტიკოსი ადასტურებს, რომ ჩეჩნეთისა და აფხაზეთის მოვლენები გაჭრილი ვაშლივით ჰგავს ერთმანეთს. არაერთხელ მითქვამს, რომ ჩეჩნეთის ტრაგედია სათავეს აფხაზეთში იღებს. სწორედ აფხაზეთში დაიწყო ის უბედურება, რომელთანაც ახლა ჩეჩნეთში გვაქვს საქმე. ვიქრობ, ეს პრობლემა ისე გადაწყდება, რომ რუსეთის სახელმწიფოებრიობა, მისი ერთიანობა, მთლიანობა შენარჩუნებული იქნება, რაც თავისთავად საფუძველს გვაძლევს იმისათვის, რომ ჩვენი საკუთარი პრობლემებიც უფრო სამართლიანად და უფრო დინამიკურად გადავწყვიტოთ.

„დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის ინტერესები კანონის დიქტატურას მოითხოვს“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა]ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 24 იანვარი. - №9(1026). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 30 იანვრის რადიოინტერვიუ

- ტრადიციულად, რადიოინტერვიუ კვლავ ეკონომიკური მიმოხილვით უნდა დავიწყოთ. მაგრამ აქვე მინდა გამოვყო რამდენიმე მომენტი: არ განახლებულა გაზის მოწოდება, ვიცით, რომ ამ მხრივ გარკვეული მუშაობა მიმდინარეობს, მაგრამ კრიზისული სიტუაცია ახალ ჭორებს ბადებს. ამბობენ, გაზის შემოტანა ხელოვნურად ჩერდება, რათა თხევადი გაზის გაყიდვა შეძლონო. მეწარმეებთან ერთ-ერთ შეხვედრაზე თქვენ აღნიშნეთ: თხევად გაზს შემოვიტანთ და ვინც შეძლებს - შეიძენს, ვინც ვერა - უგაზოდ დარჩება. და კიდევ ერთი აუცილებელი მომენტი გასული კვირის ეკონომიკური მოვლენების ანალიზის დროს: თქვენ ეწვიეთ მაუდ-კამვოლის კომბინატს, ხელსაწყოთა ქარხანას და ელექტრომანქანათმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტს. როგორც შემდგომ გამოიკვეთა, იქ არცთუ ისე ცუდი მდგომარეობა დაგხვდათ...

- ვიდრე კონკრეტულ კითხვებზე გიპასუხებდეთ, მინდა ზოგადი მიმოხილვა შევთავაზო რადიომსმენელებს. ჩვენი შარშანდელი სამეურნეო, ეკონომიკური, ფინანსური ცხოვრების უფრო დეტალური ანალიზი ცოტა მოგვიანებით იქნება წარმოდგენილი, მაგრამ ზოგიერთ მომენტზე მაინც შევჩერდები.

იანვრის მეორე ნახევრისათვის ეკონომიკაში რეფორმატული ტენდენციების დამკვიდრების, კრიზისიდან გამოსვლის გზების ძიების პარალელურად, რაც სამრეწველო საწარმოთა ხელმძღვანელებთან სახელმწიფო მეთაურთან შეხვედრის დროს დადასტურდა, მძაფრად გამოიკვეთა ქვეყნის საქმიანი აქტიურობის შემზღუდავი ისეთი ფაქტორი, როგორიც არის არასაიმედო სათბობ-ენერგეტიკული ბაზა. სამწუხაროდ, სიტუაცია ამ მხრივ კიდევ უფრო დაიძაბა. თბილისის თბოელექტროსადგურის მე-9 და მე-10 წამყვან ენერგობლოკებში მომხდარი ავარიის შედეგად განვლილი კვირა ენერგეტიკული ბალანსის მკვეთრი გაუარესებით აღინიშნა, ელექტროენერგიის სადღეღამისო გამომუშავება 35-40 პროცენტით შემცირდა, ასეთ პირობებში დაირღვა რესპუბლიკის მეტი წილი რეგიონების მოსახლეობისათვის საარსებო დანიშნულების ობიექტებისა და საწარმოების ნორმალური ელექტრომომარაგება. უფრო სწორედ, რომელიც დაგეგმილი იყო სათანადო გრაფიკების გათვალისწინებით.

მინისტრთა კაბინეტს მიეცა შესაბამისი დავალება და მან უახლოეს დღეებში უნდა მოახსენოს მოსახლეობას, რა გზებითა და საშუალებებით იქნება კომპენსირებული მომხდარი ავარიის მძიმე შედეგები. არის სხვადასხვა გზები, მათ შორის, ჩვენი მეზობლების ენერგეტიკულ სიმძლავრეთა გამოყენება ამ შემთხვევაში, თუ ჩვენი გაზის ნაწილს მივაწოდებთ, რომელსაც გადაამუშავებენ და შესაბამისად მივიღებთ გამომუშავებულ ელექტროენერგიას. ამ საკითხზე პრინციპული შეთანხმებები არსებობს და, თუ ეს საქმე ბოლომდე მივიყვანეთ, შეიძლება მდგომარეობა არც ისე დრამატული გამოდგეს.

აღსანიშნავია აგრეთვე საქენერგოს ფინანსური მდგომარეობის შემდგომი გაუარესება. მინდა მთელმა მოსახლეობამ იცოდეს - ასე ცხოვრება აღარ შეიძლება. პრაქტიკულად საქენერგოს ანგარიშზე შეწყდა ელექტროენერგიის საფასურის შემოსვლა, რაც ხელს უშლის ხელფასების გაცემას, სარემონტო-პროფილაქტიკურ სამუშაოთა ანაზღაურებას, მასალების შეძენას და სხვ. ამასთანავე მხედველობაშია მისაღები ისიც, წყალდიდობის პერიოდისათვის ჰიდროელექტროსადგურების სათანადოდ მოსამზადებლად სულ ცოტა 350-400 მილიარდი კუპონია საჭირო, ხოლო მე-9 და მე-10 ბლოკების აღდგენას, ალბათ, როგორც მინიმუმი, 2-3 ტრილიონი დასჭირდება. ყველაფერი ეს დახარჯული, გაყიდული ელექტროენერგიის საფასურად უნდა მივიღოთ, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს ასე არ ხდება. ჩვენ წინაშე კვლავ და კვლავ დგება გადახდის პრობლემები. ეს ეხება საწარმოებს, რომლებიც მოიხმარენ ელექტროენერგიას, აგრეთვე რაიონებს, ქალაქებს, და, რა თქმა უნდა, მოსახლეობას. ამიტომ, ქალაქებისა და რაიონების ხელმძღვანელებმა, რომელთა ბალანსზე ახლა მთლიანად გადადის ელექტროქსელი, პასუხი უნდა აგონ სახელმწიფოს წინაშე, მე ვიტყოდი, უთავბოლო ხარჯვისათვის.

ენერგეტიკულ კრიზისთან დაკავშირებით, უკვე რამდენჯერმე გამოვთქვი აზრი და ახლაც მინდა გავიმეორო: უნდა დაჩქარდეს ენერგეტიკული სახელმწიფო პროგრამის შედგენა. ეს სამუშაო კარგა ხანია მიმდინარეობს და ახლა იგი გადამწყვეტ ფაზაშია, ამ პროგრამის შემადგენელი ნაწილი იქნება დიდი, საშუალო და მცირე ჰესების მშენებლობის ეტაპობრივი გადაწყვეტა. ეს ათწლიანი პროგრამაა. გამოიკვეთება ეტაპები - უახლოესი 2-3 წელი, შემდგომ 2000 წლამდე და ბოლოს, ორი ათასი წლის დასაწყისი. ასეთი პროგრამა გამოქვეყნდება პრესაში და განხილული იქნება მთავრობის დონეზე. ენერგეტიკული ბაზის მდგომარეობასა და განვითარებაზე მთელი ყურადღების გადატანა საარსებო მნიშვნელობის ამოცანაა. ამაზე მეტყველებს 1994 წლის მაჩვენებლები, რომლებიც პირველადი ინფორმაციის მიღებისა და მისი გადამუშავების სირთულეების მიუხედავად, უკვე შეაჯამა სოციალურ-ეკონომიკური ინფორმაციის კომიტეტმა, ეს მაჩვენებლები, რომლებიც ქვეყნის რთულ სამეურნეო ვითარებას ასახავს, ერთმნიშვნელოვნად ვერ შეფასდება, მართალია, შარშან მთლიანი შიდა პროდუქციის მოცულობა 30 პროცენტით შემცირდა, მაგრამ 1993 წელთან შედარებით შემცირების ტემპი 10 პუნქტით ნაკლებია. გაუმჯობესების ამ ერთგვარი ნიშნის გამოჩენას ხელი შეუწყო სოფლის მეურნეობის გარკვეულმა გამოცოცხლებამ. გვალვების, სათესლე და შესაწამლი მასალების, საწვავის ნაკლებობის მიუხედავად, გლეხობამ მაინც მტკიცედ დაადგა ფეხი მიწას და თავისი სიტყვა უკვე თქვა. წინა წლებთან შედარებთ გაიზარდა გამოთვლითი და მმართველი კომპლექსების, სამკურნალო საშუალებების, ქაღალდის ღვინომასალის წარმოება. მაგრამ, ამავე დროს, 1993 წელთან შედარებით შემცირდა 89 სახეობის უმნიშვნელოვანესი პროდუქციის წარმოება. ამასთანავე, საერთოდ არ გამოუშვიათ უწყვეტი ციკლის მანქანებიდან მიღებული ვარგისი ლითონსხმულის ნამზადი ავტომობილების მისაბმელები, ნახევარმისაბმელები, დაწებებული ფანერი, მერქანბურბუშელის ფილები და სხვა. მე ჩამოვთვალე ის პროდუქცია, რომელსაც ჩვენ ვქმნით და რომელზეც დიდი მოთხოვნილებაა საკუთარ და უცხოეთის ბაზარზე. ამას შემთხვევით არ ვამბობ, იმედი მაქვს, რომ შესაბამისი ხელმძღვანელები ყოველივეს ყურად იღებენ.

სოციალურ სფეროში, დრამატული ვითარების მიუხედავად, განსაკუთრებით ბოლო თვეებში, აშკარად გამოიკვეთა ერთგვარი შემობრუნება ეკონომიკური რეფორმებისაკენ, საბაზრო ურთიერთობის დამკვიდრებისაკენ. სწორედ ამ შემობრუნებას უნდა მოჰყვეს ვითარების ერთგვარი თანდათანობითი, ეტაპობრივი გაუმჯობესება სოციალურ სფეროში. სწრაფად ვითარდება კერძო სექტორი, რომლის საქონელბრუნვა ერთნახევარჯერ გაიზარდა და საერთო მოცულობაში მისმა ხვედრითმა წილმა ოთხი მეხუთედი შეადგინა. ეს უკვე სერიოზული განაცხადია. მესამე კვარტლის ბოლოს და მეოთხე კვარტალში მიღწეულ იქნა რეალური ხელფასების შემცირების ტენდენციის შეჩერება. ერთ სულ მოსახლეზე გაანგარიშებით შეიმჩნევა მოხმარებული კალორიების ოდნავ მატების ტენდენცია. მართალია, ეს მატება საგრძნობი არ არის, მაგრამ მაინც ტენდენცია გამოიკვეთა, მოსახლეობის ცხოვრების დონის მეტ-ნაკლებად ამაღლების საფუძველი უნდა შექმნას ინფლაციის თანდათანობით შეზღუდვამ. სექტემბრიდან დაიწყო კუპონის კურსის განმტკიცება და მასზე მოთხოვნის გაფართოება. ამაზე უკვე აღარავინ დაობს, ახლა მეორე მხარეზე უნდა ვიფიქროთ და დავძლიოთ უარყოფითი შედეგები.

შარშანდელი სამეურნეო წლისთავის მთელი რესპუბლიკის მასშტაბით დამახასიათებელი იყო საფინანსო ვითარების გაჯანსაღების ნიშნები. ფინანსური მდგომარეობის გაჯანსაღებისა და სახელმწიფო შემოსავლის ზრდის ერთ-ერთ ხელისშემშლელ ფაქტორად რჩება ბიუჯეტის კუთვნილი სახსრების ამოღების პრობლემა. სწორედ ამ პრობლემის მოგვარებას ისახავს მიზნად სახელმწიფოს მეთაურის 1994 წლის 30 დეკემბრის ბრძანებულება ხორბლისა და ფქვილის ცენტრალიზებული სახელმწიფო რესურსების რეალიზაციიდან ამონაგები თანხების ბიუჯეტში ამოღების მდგომარეობის ღონისძიებათა შესახებ. ბრძანებულების შესასრულებლად უკვე გადადგმულია პირველი ნაბიჯები. ასე მაგალითად, მისი პირველი პუნქტის შესაბამისად, ახალი ქართული ბანკის ხელმძღვანელობამ ბიუჯეტის კუთვნილი სახსრების დროული და სრული გადარიცხვის საქმეში არსებული დარღვევებისა და ნაკლოვანებებისათვის თანამდებობიდან გაანთავისუფლა შვიდი პასუხისმგებელი მუშაკი. საკადრო ცვლილებები განახორციელა „საქართველოს ბანკმა“. ასევე განხორციელდა ღონისძიებები აგროსამრეწველო ბანკში, მინდა მივესალმო აქციონერული, კომერციული ბანკების აქტიურობას სახელმწიფო ინტერესებისათვის ბრძოლაში. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია ბრძანებულების შესაბამისად საბანკო სისტემაში განხორციელებული ის ღონისძიებანი, რომელიც ითვალისწინებს ფულის მიმოქცევის დაჩქარებას. ამასთან დაკავშირებით უნდა გითხრათ, რომ ჩვენმა ბანკებმა, განსაკუთრებით ეროვნულმა ბანკმა, რეალური და კონკრეტული ნაბიჯები გადადგა. ფულის მიმოქცევის დაჩქარებაზე დიდად იქნება დამოკიდებული ჩვენი ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის შესრულება და ესე იგი, ის ხარჯები, რომლებიც მოსახლეობის სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებას უნდა მოჰყვეს. ჯერჯერობით ისევ ვერ სრულდება ბრძანებულებით გათვალისწინებული მოთხოვნა ელექტროენერგიითა და კავშირგაბმულობის მომსახურებით საბანკო სისტემის უზრუნველყოფის შესახებ. დღეს მინდა განვაცხადო, რომ მინისტრთა კაბინეტმა ეს საკითხი სპეციალურად უნდა განიხილოს, რადგან ამაზე დიდად არის დამოკიდებული ფულის მიმოქცევის ტემპის დაჩქარება.

ეკონომიკის სამინისტროს მოსაზრებით, სახელმწიფოს მეთაურის დონეზე არის გადასაწყვეტი ეკონომიკურ სანქციათა საკითხი. კერძოდ, დღევანდელი კანონმდებლობით ბიუჯეტში შესატანი სახსრების დაგვიანებისათვის (ლაპარაკია ვადაგადაცილებულ, დღეში ორპროცენტიან ჯარიმაზე) მხოლოდ წისქვილკომბინატები ჯარიმდებიან. მაშინ, როცა, გადაუხდელობა მხოლოდ მათი მიზეზით არ არის განპირობებული. ამიტომ ჯარიმები უნდა გავრცელდეს მაღაზიებზე, საბანკო დაწესებულებებსა და პურის ქარხნებზე. მე უკვე დავავალე და ასეთი დამატებითი განკარგულება მოვა.

1994 წლის 26 იანვარს გაიმართა თბილისის ბანკთაშორისი სავალუტო ბირჟის მორიგი ვაჭრობა. მონაწილეობდა 10 კომერციული ბანკი, ეს საკმაოდ კარგი აქტიურობაა. ამჯერად მდგომარეობა არ შეცვლილა. დოლარის მიმართ კუპონის კურსი წინა ვაჭრობის დონეზე დარჩა, ხოლო რუბლის მიმართ ოპერაციათა განსახორციელებლად ეროვნულმა ბანკმა განსაზღვრა ასეთი თანაფარდობა - 1 რუბლი - 297 კუპონი. საქმე ის არის, რომ ბოლო ხანს კუპონის დევალვაციას ხელი შეუწყო რუსული მანეთის დრამატულმა დაცემამ. მოსკოვის ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე ამ პროცესმა გლობალური ხასიათი მიიღო, რამაც საქართველოში რუსული რუბლის მიმართ შესაბამისი აჟიოტაჟური ტენდენცია წარმოშვა. ბუნებრივია, ის, რაც რუსეთის ბაზარზე ხდება, ჩვენზეც ახდენს გავლენას. ბოლო ვაჭრობაზე კუპონის დევალვაციის შეჩერება არ ნიშნავს ტენდენციის შეჩერებას. საქმე გვაქვს შიდასავალუტო ბაზრის კონიუნქტურულ რყევასთან, რაც არც ერთი, მეტ-ნაკლებად ნორმალური ქვეყნისათვის, არ არის უცხო. ეროვნული ბანკი მკაცრად აკონტროლებს ამ რყევის ამპლიტუდას და იგი საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან შეთანხმებულ ზღვარს არ გადასცილდება. მით უმეტეს, თუკი გადაწყდება სტაბილიზაციის კრედიტების მიღების პრობლემა და სხვა დამატებით საშუალებებსაც მივიღებთ მსოფლიო ბანკისა და სავალუტო ფონდისაგან, ჩვენ გვექნება საშუალება ვმართოთ ეს პროცესი.

და კიდევ ერთ მოვლენაზე: მრეწველობის სამინისტროს მონაცემებით, 27 იანვრისათვის შესყიდული იყო დავალებით გათვალისწინებული 560 ტონიდან 171 ტონა მატყლი, აქედან თბილისის მატყლის გადასამუშავებელმა ფაბრიკამ შეისყიდა 85 ტონა, შულავერის მატყლის გადასამუშავებელმა ფაბრიკამ - 86 ტონა. თბილისის მაუდ-კამვოლის კომბინატში ამ საწარმოებმა შესაბამისად შეიტანეს 50 და 16 ტონა გარეცხილი მატყლი. მე ახლა ერთ მაგალითს მივაპყრობ ყურადღებას, მატყლის დამზადება-გადამუშავების ღონისძიებებს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს არა მარტო და არა იმდენად კონკრეტული სამეურნეო ოპერაციის განხორციელებისას, თუმცა თავისთავად ესეც ძალიან მნიშვნელოვანია, წყდება ათასობით ადამიანის დასაქმების პრობლემა, იქმნება პროდუქცია, რომელზეც დიდი მოთხოვნილებაა და საკმაოდ დიდია შემოსავალიც, გაიზრდება ხელფასები და ასე შემდეგ. რაც მთავარია, გათვალისწინებულია გლეხობის დაინტერესება მეცხოველეობის განვითარებით. ამ თვალსაზრისით, უწინარესად, საინტერესოა ის, თუ, როგორ გამოვიყენოთ, როგორ მოვიზიდოთ ეს რესურსები, იგი საინტერესოა რეალურ სამეურნეო ცხოვრებაში ბანკების ჩართვის გამოცდილების შესაძენადაც. მე შევხვდი ბანკირებს, რომლებიც ამ პროცესში მონაწილეობენ და დავრწმუნდი, რომ მათ გაუჩნდათ ინტერესი და გარკვეული გემოვნება, ამიტომ დასასრულ ღონისძიებათა განხორციელება მინისტრთა კაბინეტის, მრეწველობის სამინისტროს, ენერგოსისტემის ყურადღების ცენტრში უნდა იყოს.

ახლა ამ კონკრეტული შეკითხვის გამო, რომელიც მაუდ-კამვოლის კომბინატსა და ხელსაწყოთა ქარხანას შეეხება. ამ საწარმოებმა მართლაც ძალიან დიდი შთაბეჭდილება მოახდინეს ჩემზე. ხალხი ეძებს, პოულობს გზებს, იმედი არ დაუკარგავს და გარკვეულ შედეგებსაც აღწევს. ხელსაწყოთა ქარხანაში, მაგალითად, პრაქტიკულად მუშაობს 400-ზე მეტი კაცი და ქმნის საკმაოდ კარგ პროდუქციას, რომლის გასაღება მთლად იოლი პრობლემა არ არის, მაგრამ მაინც ახერხებენ ბაზრის პოვნას, 17-18 მილიონამდე საშუალო ხელფასი გამოსდის თითოეულ მუშაკს, თუ ენერგეტიკული ბაზაც ხელს შეუწყობს, დარწმუნებული ვარ, ეს მაჩვენებლები კიდევ უფრო გაიზრდება. ასევე საინტერესო გამოცოცხლებები შეიმჩნევა მაუდ-კამვოლის კომბინატში. ეს ძალიან დიდი ორგანიზაციაა, თანაც საკმაოდ კარგად აღჭურვილი, მანქანა-დანადგარები ჯერ კიდევ არ მოძველებულა, აქ შექმნილ პროდუქციაზე ძალიან დიდი მოთხოვნილებაა, როგორც კი გაჩნდა მატყლი, საწარმოც მაშინვე ამუშავდა და ამოძრავდა. მე შევხვდი ძველ მუშებს და ახალგაზრდობასაც, სპეციალისტებს და დავრწმუნდი, რომ კომბინატს შეუძლია თავისი სიტყვა თქვას საქართველოს ეკონომიკის აღმავლობის საქმეში. ასევე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ელექტრომანქანათმშენებლობის ინსტიტუტმა, მინდელის ინსტიტუტს რომ ეძახიან, და იქ სამეცნიერო-ტექნიკურ გაერთიანებათა პლენუმის მონაწილეებთან შეხვედრამ, რომელსაც ჩვენი ტექნიკური ინტელიგენციის საკმაოდ დიდი წარმომადგენლობა ესწრებოდა - უაღრესად საინტერესო ხალხი, ჩვენი მეცნიერების ლიდერები. გაიმართა არა მარტო საინტერესო, არამედ სასარგებლო აზრთა გაზიარებაც ჩვენი ეკონომიკის დღევანდელ ვითარებასა და მეცნიერების როლსა და ადგილზე ამ საქმეში.

ახლა იმის შესახებ თუ რა არის ჭორი და მართალი გაზთან დაკავშირებით. გაზს იმ რაოდენობით, რომდენსაც ადრე ვიღებდით და ვხმარობდით, ვერ ვიყიდით, მაგრამ გაზის მოწოდებას ჩვენი შესაძლებლობების ფარგლებში ჩვენი პარტნიორები - თურქმენეთი, ალბათ რუსეთიც გააგრძელებენ. გაზს მივიღებთ, მაგრამ მოვიხმართ იმდენს, რამდენის საფასურსაც გადავიხდით, ვერავის ვერ შევპირდები, რომ მომავალი წლიდან მივიღებთ გაზს ისე, რომ არავის გადასახადი არ ექნება. გადასახადი, რასაკვირველია, უნდა გადავიხადოთ, სხვა გზებსაც ვეძებთ. გაზი ძვირადღირებული სიამოვნებაა, ევროპაში გაზს თითქმის არავინ წვავს იმ მიზნებით, როგორც ჩვენ ვაკეთებთ, რადგან იგი ძალიან ძვირია. მოსახლეობის იმ ნაწილმა, რომელსაც შეუძლია გამოიყენოს თხევადი გაზი, შეიძლება შეიძინოს იგი ბალონებით. როცა არ იყო ბუნებრივი გაზი, მაშინ ჩვენ ყველანი თხევად გაზს ვიყენებდით და საკმაოდ წარმატებითაც. ეს უფრო იაფიც არის, ხელმისაწვდომიც და გარანტირებულიც, მაგრამ, იმ ნაწილისათვის, ვინც ვერ იყიდის, კიდევ სხვა რამეზე უნდა ვიფიქროთ, მაგალითად ელექტროენერგიით მომარაგებაზე, რათა გრაფიკებით მაინც აუცილებლად მიეწოდებოდეს. გაზი, რომელსაც მივიღებთ, უნდა გადამუშავდეს სათანადო სადგურებში და შესაბამისად მოსახლეობას, რომელსაც არა აქვს გაზით სარგებლობის საშუალება უფრო იაფი დაუჯდება ელექტროენერგიის საფასურის გადახდა.

ალბათ ჯობია ვთქვა, რომ ყველაფერი კარგად იქნება, რომ არავინ არ გადაიხდის ფულს, მაგრამ ეს არ მოხდება. აქ გასარკვევია ერთი საკითხი: ჩვენ დავადექით კურსს, რომლის მიხედვითაც ეკონომიკის თანდათანობით გამოცოცხლებასთან, ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის შესრულებასთან ერთად გაიზრდება მინიმალური და საშუალო ხელფასები. ასეთი ღონისძიება დაგეგმილია, როგორც უკვე გამოცხადდა, მიმდინარე წლის დასაწყისიდანვე. მიმდინარე წლის პირველი ნახევრის დამთავრების შემდეგ ასევე იქნება საგრძნობი მატება, თუ ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილი კარგად შესრულდა და ამ მხრივ მეტი რეზერვები გაგვიჩნდა, არ გამოვრიცხავ, რომ ხელფასების მატება კიდევ უფრო საგრძნობი გახდეს, იგივე მოხდება მრეწველობის ამუშავების შემთხვევაში, ასე რომ, მოსახლეობის გადახდისუნარიანობა რეალურად უნდა გაიზარდოს.

- 25 იანვარს მოსკოვში ტერორისტული აქტი მოხდა, რომლის შედეგადაც დაიღუპა გენერალი პაატა დათუაშვილი და მძიმედ დაიჭრა ყოფილი თავდაცვის მინისტრი, გენერალი გია ყარყარაშვილი. კვლავ მრავალი ვერსია გავრცელდა, მათ შორის ისეთიც, რომ ხელისუფლება თავიდან იცილებს აფხაზეთის პროცესის მოწმეებს, რომ ეს ნიკა კეკელიძის მკვლელობის გაგრძელებაა და სხვა.

- პაატა დათუაშვილის დაღუპვა და გია ყარყარაშვილის დაჭრა, რა თქმა უნდა, ყველამ მძიმედ განვიცადეთ. მინდა განვაცხადო, რომ ყველაფერი კეთდება გიას გადასარჩენად, ვფიქრობ, ეს მოხერხდება. წუხელ ჩამოფრინდა ჯანმრთელობის დაცვის მინისტრი ბატონი ავთანდილ ჯორბენაძე, რომელიც თავზე ედგა დაჭრილს, მოსკოვის საუკეთესო ძალები, მათ შორის ჩვენი თანამემამულეები, ჩართული არიან ამ საქმეში, დღეს მდგომარეობა საკმაოდ საიმედოა.

რაც შეეხება დამნაშავეებს, მათს ვინაობას და ბოროტმოქმედების მოტივს, - ამას ყველაფერს, - მხოლოდ გამოძიება დაადგენს, ყველა ვერსია, რომელსაც მოსკოვისა და თბილისის საინფორმაციო საშუალებები, სხვადასხვა ავტორები ავრცელებენ, საეჭვოა რაიმე სერიოზულ არგუმენტებს ეფუძნებოდეს. იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ რუსეთისა და საქართველოს სამართალდამცველთა, ამჯერად უკვე გაერთიანებული ძალისხმევა რეალურს გახდის დამნაშავეთა მოძებნას და დადგენას.

- გასულ კვირას თქვენ შინაგან საქმეთა სამინისტროს კოლექტივს შეხვდით. სხვა საკითხებთან ერთად იქ ტატიშვილების საქმეც ახსენეთ და თქვით, რომ ფაქტობრივად ორივე შემთხვევაში სამართალდამცავი ორგანოების კონკრეტული წარმომადგენლები აგებენ პასუხს, თუ ტატიშვილები უკანონოდ დააკავეს - მაშინაც პასუხს აგებენ და თუ ისინი პატიმრობიდან უკანონოდ გაათავისუფლეს, ამით უფრო მეტად აგებენ პასუხს კონკრეტული პირები. არის თუ არა ეს საქმე თქვენს სპეციალურ კონტროლზე აყვანილი და ხომ არ ფიქრობთ, რომ ამ საკითხის გარკვევამდე კონკრეტულ პირებს უნდა შეუჩერდეთ თანამდებობრივი უფლებამოსილებანი, თუნდაც იმიტომ, რომ ტატიშვილების საქმე არ იყო რიგითი და ჩვეულებრივი საქმე. მათი ასეთი განთავისუფლება ხელისუფლების სერიოზული გამოწვევაა. თუ ხელისუფლებამ ეს ამბავი უმკაცრესი პასუხის გარეშე დატოვა, სამომავლოდ ეს ქვეყანაში კიდევ მეტ სირთულეებს შექმნის.

- წესითა და კანონით სახელმწიფოს მეთაური ასეთ საკითხებში არ უნდა ერეოდეს, რადგან ყოველგვარ ჩარევას შეიძლება არასასურველი შედეგი მოჰყვეს. არის საქმეები, რომელთაც მართლაც პრინციპული მნიშვნელობა აქვთ. ჩემთვის სრულიად მოულოდნელი იყო, რომ ამდენი ხმაურის შემდეგ, რაც სატელევიზიო გადაცემაში ვნახეთ, - ლამის ტანკები, ჯავშნიანი მანქანები, იარაღის მთელი არსენალი, ფალსიფიცირებული სასმელების გამოსაშვები საამქროები და სხვა - რამდენიმე თვის შემდეგ ვიგებთ, ეს ხალხი სასამართლოდან პირდაპირ შინ წავიდაო. სწორედ ამაზე ვილაპარაკე ქალაქის პოლიციასთან შეხვედრისას. დავალებები ამასთან დაკავშირებით მიცემულია. საკითხის შესწავლის შემდეგ ვიმოქმედებთ ისე, როგორც ვთქვით. დამნაშავის მფარველობაც უკანონობაა და დღევანდელ პირობებში განსაკუთრებით დაუშვებელი, უსაფუძვლო პატიმრობა კი კიდევ მეტი ცოდვა და უბედურებაა. ვიმსჯელებთ და შედეგებს მოვახსენებთ საზოგადოებას. არ გამოვრიცხავ, რომ შესაბამისმა უწყებებმა შეიძლება გაერთიანებულ კოლეგიაზე იმსჯელონ ამის შესახებ და მხოლოდ შემდეგ მოხდეს სახელმწიფოს მეთაურსა და საზოგადოებას საბოლოო დასკვნა - რაშია საქმე, რა მოხდა.

- გასულ კვირას სვანეთი ფაქტობრივად, მთავრობის განსაკუთრებული ზრუნვის ზონად გამოცხადდა იქ შექმნილი ურთულესი სიტუაციის გამო. თქვენ კონკრეტულად ვიცე-პრემიერს ბაკურ გულუას დაავალეთ ამ საკითხის მოგვარება. სამართალდაცვის თვალსაზრისითაც ძალიან დიდი პრობლემებია სვანეთში.

- სამართალდამცავი ორგანოების მოქმედების თვალსაზრისით აქ მართლაც აუტანელი პირობები შეიქმნა. სხდომაზე, სადაც ეს საკითხი განვიხილეთ, მე ვთქვი, რომ თითქმის სამი წლის განმავლობაში სვანეთი მოწყვეტილი იყო ბარს სამეგრელოსა და დასავლეთ საქართველოში მიმდინარე პროცესების გამო. მხოლოდ შვეულმფრენებით თუ ვუკავშირდებოდით და გაჭირვებით შეგვქონდა მინიმალური რაოდენობის პროდუქტები. ხალხი გაწამდა, მით უმეტეს, რომ ამდენი ლტოლვილი ამოვიდა, 7-8 ათასი კაცი დაემატა. ახლა კიდევ კრიმინალურმა ელემენტებმა აიკლეს ეს კუთხე. საქმე იქამდეც კი მიდის, რომ ცოდვა-მადლით ნაშოვნი ფქვილის ატანაც კი პრობლემად იქცა, რადგან ტრასაზე ბანდიტები თარეშობენ. აქედან გამომდინარე, ჩვენ ყველანი ვალში ვართ ამ კუთხესთან. სხდომაზე დავსახეთ ამოცანებიც და მივიღეთ საგანგებო ხასიათის გადაწყვეტილებები. ასეთივე ვითარება გვქონდა სხვადასხვა რეგიონში, მაგრამ როცა სამართალდამცავმა ორგანოებმა საქმეს ისე მოჰკიდეს ხელი, როგორც საჭიროა, წესრიგი დამყარდა. ვფიქრობ, სვანეთშიც ასე იქნება, მით უმეტეს, რომ ამ კუთხისათვის ასეთი ვითარება არ არის დამახასიათებელი. მახსოვს, ამ 20 წლის წინათ ერთადერთი ძებნილი იყო, გვარიც კი დამამახსოვრდა - აფრასიძე, ტყეში იყო გასული და ეს მთელი საქართველოს უბედურებად მიგვაჩნდა. სვანეთში დანაშაული, როგორც წესი, მთელი წლის განმავლობაში არ ხდებოდა. ამ დღეებში დაიწყება დასახულ ღონისძიებათა განხორციელება. რაც შეეხება საჭირო პროდუქტებით უზრუნველყოფას, ზამთრის პერიოდში და შემდეგაც, ეს ბატონ ბაკურ გულუას დაევალა, ეს საკითხი მთელი მინისტრთა კაბინეტის ყურადღების ცენტრში იქნება. სვანებს განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდება.

- გასულ კვირას თბილისში ჩამოვიდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნების საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის დელეგაცია. წინა ვიზიტისაგან განსხვავებით, ქართული მხარისა და პირადად თქვენი პოზიცია ძალიან მწვავე და მკაცრი იყო. ამ შეხვედრიდან გამოიკვეთა, რომ აფხაზთა ლიდერები პოზიციას ვერ იცვლიან. რა გამოსავალი რჩება ქართულ მხარეს, როგორც აფხაზები უწოდებენ „მაძღარ დამარცხებულთ“. მათ ისეთი მოდელი შექმნეს, რომ „მშიერ გამარჯვებულს არ შეუძლია მაძღარი დამარცხებულის მიღება“, ბატონმა გუსტოვმა ასე გადმოგვცა მათი ნააზრევი...

- დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნების საპარლამენტო ასამბლეის სპეციალური ჯგუფის მისია თავისთავად სასარგებლო იყო, თუნდაც იმიტომ, რომ ისინი მივიდნენ დასკვნამდე - არძინბას საერთოდ არ სურს ლაპარაკი, თუმცა ამ შეხვედრის შემდეგ, მეორე დღეს, არძინბამ განაცხადა ლტოლვილთა დაბრუნების გაჭიანურება ქართული მხარის ბრალიაო. შეიძლება ადამიანმა თავს ყველაფრის უფლება მისცეს, მაგრამ ამ დონის ტყუილი და ცილისწამება არა მარტო შეუფერებელი, არამედ შეურაცხმყოფელიცაა. მათი თეორია - „მშიერი გამარჯვებული“ და „მაძღარი დამარცხებული“ - ვერავითარ კრიტიკას ვერ უძლებს. მისიის წევრები დარწმუნდნენ, რომ არძინბასთან ხალხის მშვიდობიან დაბრუნებაზე ლაპარაკი ძალიან ძნელი და თითქმის შეუძლებელია. სწორედ ასეთი მძიმე შთაბეჭდილებით დაბრუნდნენ ისინი. ამ მხრივ, ჩემი აზრით, დელეგაციის შეხვედრები იქაც და თბილისშიც სასარგებლო იყო. შემდეგი ეტაპი ჟენევის შეხვედრა და რუსეთის ხელმძღვანელობასთან კონტაქტები იქნება.

მე ვაპირებ მონაწილეობა მივიღო თანამეგობრობის სახელმწიფოთა მეთაურების მუშაობაში. ბუნებრივია, იქ მექნება კონტაქტები რუსეთის ხელმძღვანელებთან. თანამეგობრობის სხვა ქვეყნების მეთაურებთან. მანდატი, რომელიც თანამეგობრობამ მიანიჭა აფხაზეთში მყოფ ჯარებს, პრაქტიკულად არ სრულდება უმთავრეს საკითხში - ლტოლვილების უსაფრთხო და ღირსეული დაბრუნების თვალსაზრისით. ამ შეხვედრების შემდეგ უფრო რეალურად და კონკრეტულად შეიძლება ლაპარაკი იმაზე, თუ რა უნდა გავაკეთოთ შემდგომ. მანდატი სამშვიდობო ძალებს მიმდინარე წლის მაისის ჩათვლთ აქვთ მინიჭებული. ახლა დღის წესრიგში უკვე მთელი სიმწვავით დადგა საკითხი - რა გავაკეთოთ. ბატონ არძინბას აზრით, ჯარები უნდა იყვნენ იქ, რადგან, პრაქტიკულად ისინი არ უშვებენ ქართველებს და ამით წარმოიქმნა ხელოვნური საზღვარი. მე ეს დაუფარავად განვუცხადე საპარლამენტთაშორისო დელეგაციის წევრებს. ჩემი პოზიცია რუსეთის ხელმძღვანელობამაც იცის. ამიტომ ახლა ეს საკითხი პრინციპულად უნდა გადაწყდეს - საჭიროა თუ არა სამშვიდობო მისია. თუ საჭირო არ არის, მაშინ სხვა კურსი უნდა ავირჩიოთ და მოქმედების სხვა გეგმა უნდა გამოიკვეთოს

- რუსეთმა, ყაზახეთმა და ბელორუსმა ფაქტობრივად ერთიანი საბაჟო სისტემის შექმნა დაიწყეს. როგორი იქნება ჩვენი პოზიცია ამ საკითხთან დაკავშირებით?

- თავისთავად ასეთი სისტემის შექმნას დიდი სარგებლობის მოტანა შეუძლია. ეს ერთ-ერთი უმთავრესი პირობაა შექმნილი პროდუქციის გაზრდისათვის, ყოფილ ბაზრებზე ჩვენი გასვლისათვის, თავისუფალი ვაჭრობისათვის. ბევრ ქვეყანასთან - რუსეთთან, ყაზახეთთან, უკრაინასთან, სხვებთან, ჩვენ ხელი მოვაწერეთ თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებას. საბაჟო სისტემაში მონაწილეობის გარეშე თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება ფარატინა ქაღალდად დარჩება. ახლა ჩვენც ვფიქრობთ ამ საკითხებზე, გადაწყვეტილება ჯერ არ მიგვიღია, მაგრამ პირადად მე მიმაჩნია, რომ ეს ქვეყნისათვის სასარგებლო საქმეა.

„აშკარად გამოიკვეთა ერთგვარი შემობრუნება ეკონომიკური რეფორმებისაკენ, საბაზრო ურთიერთობის დამკვიდრებისაკენ“ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 31 იანვარი. - №12(1028). - 1,2 გვ.

როგორც ვიუწყებოდით, ავსტრიულმა გაზეთმა „ნოე კრონენ ცაიტუნგმა“ გამოაქვეყნა ინტერვიუ საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურთან - პარლამენტის თავმჯდომარესთან ედუარდ შევარდნაძესთან.

გთავაზობთ ამ ინტერვიუს სრულ ტექსტს:

- პირველი და, შესაძლოა, თქვენთვის ყველაზე მტკივნეული კითხვა: შეიძლება ჩაითვალოს რომ საქართველოსთვის ომით მიყენებული ჭრილობა უკვე ხორცდება?

- მე არ მიმაჩნია, რომ ომების თანამდევი ტრაგედიები და გაჭირვება შეიძლება წაიშალოს ხალხის მეხსიერებაში. ამას ხომ უკან უდგას ადამიანთა სიცოცხლე, დანგრეული კერები, არაერთი თაობის მწარე ხვედრი.

ჭრილობები დროთა განმავლობაში ხორცდება, მაგრამ, დიდად სამწუხაროდ, ნაიარევი რჩება და კიდევ დიდხანს შეგვახსენებს განცდილს. განსაკუთრებით მაშინ, როცა საქმე გვაქვს შეიარაღებულ დაპირისპირებასთან სახელმწიფოს შიგნით - არსებითად სამოქალაქო ომთან, რომელიც პროვოცირებულია სეპარატისტთა მიერ და რომელმაც ქვეყანა ქაოსში ჩააგდო.

ამჟამად, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის, მთელი მსოფლიო თანამეგობრობის აქტიური მხარდაჭერით, რუსეთის სამშვიდობო ძალების მონაწილეობით ჩვენ ყოველგვარ შესაძლო ზომებს ვიღებთ კონფლიქტის პოლიტიკური საშუალებებით მოსაგვარებლად, ასობით ათასი ლტოლვილის უსწრაფესად დაბრუნებისათვის მშობლიურ კერებთან, რათა შემდეგ სერიოზულად შევუდგეთ ომით დანგრეულის აღდგენას, მოვაწესრიგოთ მოსახლეობის ნორმალური ცხოვრება.

ეს რთული პროცესია და დაკავშირებულია ბევრ დანაშთ სუბიექტურ და ობიექტურ ფაქტორთან.

- რუსეთში გაისმის ხმები, რომლებიც წინასწარმეტყველებენ ყოფილი სსრ კავშირის რესპუბლიკების „ახალ შერწყმას“ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის პლატფორმაზე. ამასთან, ამტკიცებენ, რომ ადგილი აქვს არა საბჭოთა კავშირის „აღორძინებას“, არამედ ყველა რესპუბლიკის ინტერესების ლოგიკურ ასახვას. თქვენ როგორღა ხედავთ ამ პროცესს?

- ადრინდელი სახელმწიფო რეჟიმის რეანიმაცია გამორიცხულია. ეს არის უტოპია, პოლიტიკური დემაგოგია. მაგრამ არის მეორე უკიდურესობაც - იზოლაციონიზმი. მსოფლიო მოწყობის თავისებურებანი, საერთაშორისო ურთიერთობათა დინამიკა დღეს ისეთია, რომ ნებისმიერი თუნდაც ყველაზე განვითარებული სახელმწიფოს „ეულად“ არსებობა უპერსპექტივოა. მე მჯერა კონვერგენციის თეორიისა მის ისეთ ასპექტში, რომ თუ კაცობრიობას გადარჩენა უნდა, დაახლოება, თვისობრივად ახალ ადამიანურ თანამეგობრობად შერწყმა გარდაუვალია.

გამოვიყენებ თქვენთვის მახლობელ მაგალითს: ტრადიციულად ნეიტრალური და წარმატების მქონე ავსტრიაც კი დღეს ინტეგრაციის პრობლემის წინაშე დგას. როგორც ვიცი, ევროპულ კავშირთან შეერთებას აქტიურად განიხილავენ ავსტრიის პოლიტიკურ და საქმიან წრეებში ყველა „დადებითის“ და „უარყოფითის“ თვალსაზრისით. გამოითქმის შეშფოთება იმასთან დაკავშირებით, რომ ამან შესაძლოა გამოიწვიოს ფინანსური დამოკიდებულება პარტნიორებზე, უარის თქმა ბევრ ეროვნულ სტანდარტზე, ნეიტრალური სახელმწიფოს გარდაუვალი მონაწილეობა უსაფრთხოების ევროპულ სტრუქტურებში; მეორე მხრივ, - იქნება ეკონომიკის გამოცოცხლების, მუშახელის ბაზრის აქტივიზაციის, „დიდი ევროპის“ ალიანსში ავსტრიის ჩართვის პროცესის დაჩქარების შესაძლებლობანი და ა.შ.

რაც შეეხება დსთ-ს, აქ, ჩემი შეხედულებით, პლუსები სჭარბობს მინუსებს. რა თქმა უნდა, იმ პირობით, თუ დაცული იქნება მიღებული პროგრამა.

ალბათ, უნდა დავაზუსტოთ, რომ ერთიანი ეკონომიკური სივრცის საკითხი არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დაუკავშირდეს სუვერენული ქვეყნების პოლიტიკური სტატუსის საკითხს. ამასთან, სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთკავშირის ფორმები შეიძლება განისაზღვროს ორმხრივ საფუძველზე ურთიერთშეთანხმებით. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ვფიქრობ, რომ ერთიანი ეკონომიკური ბაზრის იდეის განხორციელება ღია საზღვრებით და ნორმალური ვაჭრობისა და ყველა სფეროში პარტნიორობისათის ხელშემწყობი პირობებით, სავსებით შესაძლებელია. მთავარია ყველა წვრილმანი ისე განისაზღვროს, რომ თანამეგობრობამ თითოეულ მის წევრს შეუქმნას განვითარების რეალური პერსპექტივა.

გადაწყვეტილება დსთ-ს ჩარჩოებში ეროვნებათაშორისი ორგანოს - სახელმწიფოთაშორისო ეკონომიკური კომიტეტის შექმნის თაობაზე განსაზღვრავს, რომ ეს ორგანო თავის მარეგულირებელ ფუნქციებს შეასრულებს მხოლოდ იმ მოცულობით, რომელსაც მას ნებაყოფლობით გადასცემენ თანამეგობრობის ქვეყნები.

მე მგონი, რომ ამ ეტაპზე სსრ კავშირის ყოფილ რესპუბლიკებს დაუდგათ ის დრო, როდესაც მათ გონივრულად უნდა შეიცნონ თავიანთი თავი სახელმწიფოებად, რომლებმაც აუცილებლად უნდა შექმნან დემოკრატიული სამოქალაქო საზოგადოება და, პარალელურად, დასახონ გონივრული ინტეგრაციული პოლიტიკა.

- ხედავთ თუ არა იმის საშიშროებას, რომ რუსეთში ხელისუფლებაში შეიძლება მოვიდნენ აგრესიულად განწყობილი და უპასუხისმგებლო პოლიტიკოსები?

- ასეთი საშიშროება შეიძლება წარმოიქმნას, თუ დემოკრატიული განვითარების პროცესი ჩიხში მოექცევა, ხოლო სხვადასხვა ჯურის „პოპულისტები“ მოახერხებენ არსებულ სოციალურ დაძაბულობაზე ითამაშონ. მაგრამ, მე მინდა მჯეროდეს რუსეთის ჯანსაღი ძალებისა, რომლებიც სწორად აფასებენ სიტუაციას და ეძიებენ კონსოლიდაციის გზებს.

- როგორ ეკიდებით საყვედურებს, რომ როცა საგარეო საქმეთა მინისტრი იყავით, თქვენ „გაეცით“ და „გაყიდეთ“ საბჭოთა კავშირის ინტერესები?

- ასეთ „ფორმულირებათა“ ავტორებთან კამათი მე ყოველთვის უაზროდ მიმაჩნდა, ვინაიდან მათ არ ძალუძთ შეიგნონ, რომ ნებისმიერი ტოტალიტალური, ავტოკრატული, იდეოკრატული სისტემის დაშლა ისტორიულად წინასწარ გადაწყვეტილია.

რეფორმატორული იდეა არ შეიძლება იშვას ცალკე აღებული მინისტრის კაბინეტის კედლებში, ჩვენ ერთობლივად უნდა გაგვეაზრებინა მსოფლიოსა და ქვეყანაში შექმნილი პოლიტიკური რეალიები. ძალის პოზიციიდან დაპირისპირების დაძაბვა უკვე უმართავი იყო და აუცილებლად გლობალურ აფეთქებამდე მიგვიყვანდა.

- კავკასიას მძიმე ისტორიული მემკვიდრეობა გააჩნია და სავსეა კონფლიქტების ქრონიკით. შესაძლოა ბოლო მოეღოს ძალადობის ამ „ჯოჯოხეთურ“ წრეს?

- ხალხთა თვითგამორკვევის ისტორია საერთოდ რთული და წინააღმდეგობრივია. მით უმეტეს იქ, სადაც ათასწლეულობით გადახლართული იყო ეთნიკური, რელიგიური, ტერიტორიალური და მატერიალური ინტერესები. განსაკუთრებით, ისეთ კონგლომერატში, როგორადაც გარემომცველი მსოფლიო კავკასიას ხედავს.

ყველა ხალხს თავისი - უმეტეს შემთხვევაში სევდიანი „კონფლიქტების ქრონიკა“ აქვს. მე არ ვფიქრობ, რომ კავკასია გამონაკლისად ანდა, როგორც შეკითხვაში ითქვა „ჯოჯოხეთურ წრედ“ მოსჩანს. თუ აქ მაინც არის ისტორიული თავისებურება, რაღაც „კავკასიური“ სპეციფიკა, ის მხოლოდ იმაშია, რომ კავკასია, როგორც პლანეტის ერთ-ერთი „გემრიელი ლუკმა“, ასე ვთქვათ, „მძევლად“ იქცა თავისი გეოპოლიტიკური მდგომარეობისა: „აღმოსავლეთ-დასავლეთ-ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ გზების გასაყარი, სავაჭრო, და, რაც მთავარია, ძალისმიერი ინტერესების გზაჯვარედინი, თავისებური ფორპოსტი, სტრატეგიული დასაყრდენი გარემომცველ ძლიერ სახელმწიფოთა დაუსრულებელ და არც თუ მშვიდობიან ქიშპში. აი, სად არის ჩადებული დათრგუნვის და, შესაბამისად წინააღმდეგობის ზამბარა ყველა თანამდევი ისტორიული შედეგით.

ამის დამთავრება მხოლოდ ერთი პირობით შეიძლება - შესაძლებლობა მიეცით კავკასიის ხალხებს სადღეისოდ უკვე ჩამოყალიბებული სუვერენული სახელმწიფოების სახით თვითონ განსაზღვრონ თავიანთი ბედი, არ მოახდინონ მათი პროვოცირება ამ რეგიონში ვიღაცის საგანგებო ინტერესების პოლიტიკური ორაზროვნებით.

- რამდენად წარმატებულია თქვენი ძალისხმევა პოპულარული გახადოთ დემოკრატია საქართველოში?

- ეს ალბათ მე არ უნდა განვსაჯო. მით უმეტეს, რომ სისხლსავსე დემოკრატიამდე ჩვენ კიდევ ხანგრძლივი და რთული გზა გვაქვს გასავლელი.

უკვე ქრესტომატიული გახდა უინსტონ ჩერჩილის გამონათქვამის დამოწმება, რომ დემოკრატია მმართველობის საუკეთესო ფორმა არ არის, მაგრამ უკეთესი კაცობრიობამ დღემდე ვერ მოიგონა. დემოკრატიული განვითარების გზაზე იძულებული ვართ შევურიგდეთ ბევრ დამახინჯებას. ბევრს დემოკრატია ჯერ კიდევ პლებისციტად აქვს წარმოდგენილი. მასებში ძალიან დიდია ცდუნება, რომ დემოკრატია ოლხოკრატიით, ბრბოს ძალაუფლებით შეცვალონ, რაც გარდაუვალ ანარქიას და ქაოსს გამოიწვევს. ეს გაკვეთილი ჩვენ თვითონ ცოტა ხნის წინ დავძლიეთ.

დღეს მსოფლიოში, დემოკრატიულ პრინციპებს, რომელიც ჩადებულია საზოგადოებრივი მოწყობის სხვადასხვა სისტემაში, ბევრი ნაირსახეობა და შეფერილობა ახასიათებს, მაგრამ უფლებისა და თავისუფლების ამ პრინციპებს უნდა შეესაბამებოდეს მოქალაქეთა პირადი პასუხისმგებლობის ზომა საზოგადოებისა და სახელმწიფოს წინაშე. მე ვოცნებობ სწორედ ასეთ დემოკრატიაზე საქართველოში.

- თქვენ იყავით ზესახელმწიფოს საგარეო საქმეთა მინისტრი, ახლა კი ხართ ისეთი სახელმწიფოს მეთაური, რომელიც სიდიდით ავსტრიას შეესაბამება. რამდენად დიდია განსხვავება ამ ორი თანამდებობის ძალაუფლებასა და პასუხისმგებლობას შორის?

- ჩემთვის მთავარი განსხვავება ის არის, რომ ახლა მე ვარ ჩემს სამშობლოში და ვცდილობ ვემსახურო ჩემს ხალხს.

მე არ მიმაჩნია, რომ ხალხის ღირსების დონე, სულიერი მენტალიტეტი რიცხობრივი მაჩვენებლების პირდაპირპროპორციულია.

მე მგონი საქმე ეხება პრინციპულად განსხვავებულ, შეუპირისპირებელ საგნებს. რა თქმა უნდა, მსოფლიოზე პოლიტიკური ზეგავლენა, გარკვეული დონით, სახელმწიფოს შესაძლებლობების ადექვატურია, მაგრამ დღევანდელ საერთაშორისო სივრცეში, რომელიც ძალზე დავიწროვდა, ურთიერთდამოკიდებულება მრავალჯერ გაიზარდა. ერთი „ცხელი წერტილიც“ კი საკმარისია, რომ მთელი მსოფლიო აგიზგიზდეს. ერთობლივი ძალისხმევა კონფლიქტის მოსაგვარებლად, ვთქვათ, ბოსნიასა და ჰერცეგოვინაში, როგორც ბევრ სხვა რეგიონში, მერწმუნეთ, ფილანტროპიული მისწრაფებებით როდი ხორციელდება.

თუ თქვენი შესანიშნავი თანამოქალაქის რობერტ მუზილის ბრძნულ მეტაფორას გამოვიყენებთ, მსოფლიოს უკვე აღარ სურს დაემსგავსოს „თვისების არმქონე ადამიანს“.

ცენტრალური პოლიტიკური ფიგურა / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 4 თებერვალი. - №13(1029). - 3 გვ.

ასეთი შედარებით დაიწყო საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა საუბარი ჟურნალისტ იური მოსეშვილთან, რომელმაც „იზვესტიის“ თხოვნით რამდენიმე კითხვა დაუსვა

- ვარაუდი, რომ სეპარატიზმს შეიძლება მოჰყვეს გლობალური კატასტროფა, ამართლებს ნებისმიერ კონტრღონისძიებებს. ამიტომ ხომ არ არის, რუსეთის საზოგადოებრიობისაგან განსხვავებით, რომ საქართველოში ბევრს გამართლებულად მიაჩნია ჩეჩნეთში რუსეთის ხელისუფალთა იძულებითი მოქმედება.

- უფრო სწორი იქნებოდა ასეთი პოზიცია განგვეხილა როგორც დაცვა პრინციპისა, რომლის თანახმად არავის არა აქვს უფლება დაუბრკოლებლად და დაუსჯელად დაანაწილოს სახელმწიფოს ტერიტორია და გადააკეთოს მისი საზღვრები. არავის - და მით უმეტეს მთავრობას - არა აქვს უფლება არ იმოქმედოს ამ საშიშროებასთან დაკავშირებით, რომელსაც შეიძლება მოჰყვეს სიცოცხლის მოსპობა და ადამიანთა ბედის გადაკეთება.

რუსეთის საზოგადოებრიობისათვის სეპარატიზმი განყენებული ცნებაა, საქართველოსა და მისი მოქალაქეებისათვის - მომხდარი ფაქტი აქედან გამომდინარე ყველა შედეგით.

- მაგრამ პარადოქსულია ასეთი ლოიალობა ქვეყნის ხელისუფალთადმი, რომლებმაც საკმაოდ შეუწყეს ხელი საქართველოში გავრცელებულ აზრს აფხაზური სეპარატიზმის განუკითხაობისა, რომელსაც მხარი დაუჭირეს აგრეთვე ჩეჩენმა ბოევიკებმა და დუდაევის რეჟიმმა, გამსახურდია რომ შეიფარეს და გროზნო საქართველოს წინააღმდეგ პროვოკაციების ბუდედ აქციეს.

- სამწუხაროდ, რღვევის დროს უხვად ახასიათებს ასეთი პარადოქსები. მაგრამ მე შევეხე პრინციპს, რომელიც უნდა დავიცვათ ყოველთვის და ყველგან იმის მიუხედავად, ეს ეხება თქვენს ქვეყანას თუ სხვას. რაც შეეხება ომის მონაწილეებს, იმ მხარეზე ჩვენს წინააღმდეგ ომობდნენ არა მარტო ჩეჩენი და სხვა ჩრდილოკავკასიელი ბოევიკები, არამედ ბევრი იყო სხვა რუსი მოქალაქეც, რომლებიც დღეს მზად არიან ბრძოლაში ჩაებან თავიანთი გუშინდელი თანამებრძოლი ამხანაგების - აფხაზეთის ჩეჩენი „განმათავისუფლებლების“ წინააღმდეგ. მაგრამ მინდა განსაკუთრებით გაუსვა ხაზი, ახლა, როცა ქედის მეორე მხრიდან საქართველოს მოაწყდა ლტოლვილთა ნაკადი ჩეჩნეთიდან - ისინი შეიფარეს, გულში არ გაუვლიათ შურისგებისა და წყენის გრძნობები.

- და მაინც, რას ნიშნავს, როცა რუსეთის ტერიტორიული მთლიანობისა და სეპარატიზმის საფრთხის შესახებ ლაპარაკობენ ისინი, ვინც საქართველოს უარს ეუბნებოდა ამ პრობლემების არსებობაზე?

- არა, სიტყვით ამას არავინ ამბობდა. ბორის ნიკოლოზის ძე ელცინი მტკიცედ იცავდა ამ პრინციპს. მართალია, მის გარემოცვაშიც იყვნენ ადამიანები, რომლებიც აქეზებდნენ გუდაუთის სეპარატიზმს სიტყვითა და საქმით. უკვე კონფლიქტის წინა სტადიაზე იქ იგზავნებოდა რუსეთის სამთავრობო კრედიტები. ჩემი მონაცემებით, აფხაზეთის სეპარატიზმში დაბანდებული იყო ათობით მილიარდი რუბლი როგორც კერძო, და ცოდვა გატეხილი სჯობს, ისე სახელმწიფო „ინვესტიციები“. და ძლიერ პოლიტიკურ მხარდაჭერასთან ერთად - გაიხსენეთ თუნდაც 1993 წლის სექტემბერში რუსეთის ფედერაციის უზენაესი საბჭოს მიერ დაკავებული პოზიცია - აფხაზეთი რუსეთიდან დღენიადაგ იღებდა სამხედრო-ტექნიკურ მხარდაჭერას.

ყოველივე ეს, ჩემი აზრით, სხვა არა იყო რა, თუ არა სეპარატიზმის წაქეზება, რომელიც ადრე თუ გვიან რუსეთის პრობლემა გახდებოდა.

როცა კონფლიქტებს თქვენი ქვეყნის გარეთ აქტიურად იყენებენ როგორც სხვის ხარჯზე საკუთარი საქმეების მოგვარების შესაძლებლობას, ადრე თუ გვიან ამ ხარჯების გადახდა თქვენც მოგიწევთ, რაც მოხდა კიდეც რუსეთში. არადა, ძალიან ბევრი გაფრთხილება გამოითქვა, რუსეთის ხელმძღვანელებთან საუბრებში განუწყვეტლივ ვიმეორებდი: საქართველოს ნგრევა რუსეთის დეზინტეგრაციის პროლოგია-მეთქი.

- რატომ? ძალდატანება ხომ არ არის მტკიცებაში? ანდა ფერების გამუქება, როგორც ბირთვულ მუხტებთან სეპარატიზმის თქვენეულ შედარებაში?

- არა, სეპარატიზმი გადამდებია. თუ იგი წარმატებით მოიპოვებს ერთ ადგილს, ასე ვთქვათ, წარმატებული ნიმუში გახდება, ეს ჯაჭვური რეაქციის ხასიათს იძენს და თავის ამ თვისებაში იგი სავსებით ემსგავსება მასობრივი მოსპობის იარაღს. მას მწყობრიდან გამოჰყავს მთელი სახელმწიფოები, გიგანტური, რეგიონული და საერთაშორისო სისტემები. არა არის რა ქვეყნის დესტაბილიზაციის იმაზე კარგი საშუალება, ვიდრე იქ სეპარატიზმის მხარდაჭერაა.

ტერიტორიული მთლიანობისა და საზღვრების ურღვევობის პრინციპებისადმი საყოველთაო ერთგულებამ დაიცვა მშვიდობა ომის შემდგომ ევროპაში და ეს თუნდაც ბიპოლარული „ცივი ომის“ პირობებში იყოს. ჩვეულებრივ ამ პრინციპებს უპირისპირებენ უმცირესობათა თვითგამორკვევისა და სამართლის უფლებას. მაგრამ გაბედულება ბევრს როდი ჰყოფნის თქვას, რომ უმცირესობათა თვითგამორკვევის უფლება აბსოლუტური არ არის და თანამედროვე საერთაშორისო-სამართლებრივ ინტერპრეტაციაში იგი განუყოფელია მოვალეობებისაგან არ იმოქმედო ისე, რომ რაიმე ზიანი მიაყენო სახელმწიფოს მთლიანობასა და მის საზღვრებს. როცა უმცირესობათა უფლებებს იცავენ, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციისა და ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის შესაბამისი დოკუმენტები სპეციალურად გამოჰყოფენ ამ უფლებათა ზღვრებს: მათში „არ შეიძლება იყოს განმარტებული, რომ განხორციელდეს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიზნებისა და პრინციპების საწინააღმდეგო საქმიანობა და, კერძოდ, სახელმწიფო სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობისა და პოლიტიკური „დამოუკიდებლობის საწინააღმდეგო მოქმედება“. ამიტომაც სულაც არ არის შემთხვევითი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა მდივანმა ბუტროს ღალიმ თავის საპროგრამო მოხსენებაში „დღის წესრიგი მსოფლიოსათვის“ გააფრთხილა მსოფლიო გაერთიანება: „თუ თითოეული ეთნიკური, რელიგიური ან ენობრივი ჯგუფი წამოაყენებს საკუთარი სახელმწიფოებრიობის შექმნის პრეტენზიებს, ეს გამოიწვევს მსოფლიოს დაშლის დაუოკებელ პროცესს...“

- და მაინც დავუბრუნდეთ ჩვენს საქმეებს. ჩეჩნეთისა და მის გარშემო წარმოქმნილი მოვლენები გარკვეულწილად ჩრდილს აყენებენ კონფლიქტებს ეგრეთ წოდებულ რუსეთის „ახლო საზღვარგარეთში“, მათ შორის კონფლიქტებს საქართველოში. 1994 წლის 11 დეკემბერს ჩეჩნეთის ფარგლებში რუსეთის ჯარების შეყვანამ შეგვახსენა 1992 წლის 14 აგვისტოს აფხაზეთში ქართული საჯარისო ნაწილების შეყვანა.

- კატეგორიულად არ ვეთანხმები ასეთი კონტექსტით ტერმინს „ჯარების შეყვანა“. ნებისმიერ სახელმწიფოს, ნებისმიერ ხელისუფლებას უფლება აქვს მიიღოს ყოველგვარი საჭირო ზომები თავისი იურისდიქციის მოქმედების ფარგლებში წესრიგის დასაცავად. მაშინაც კი, და მით უმეტეს, თუ ვინმე მოისურვებს კიდეც იყოს დამოუკიდებელი ამ სახელმწიფოსგან. ერთადერთი სატრანსპორტო მაგისტრალის დასაცავად საკუთარი ტერიტორიის ფარგლებში ჯარების გადაადგილების შესახებ ჩვენი გადაწყვეტილება ნაკარნახევი იყო არა იმდენად უფლებით, რამდენადაც მოვალეობით. რაც უნდა არაპოპულარული იყოს რუსეთში ამგვარი თვალსაზრისი - ვიტყვი: ანალოგიური მოვალეობანი ეკისრებოდა რუსეთის ხელმძღვანელობას ჩეჩნეთთან დაკავშირებით. ისინი დიდი ხანია მომწიფდა, და, მხოლოდ სინანული უნდა გამოვთქვათ პოლიტიკური მეთოდებით „ჩეჩნეთის კვანძის“ გახსნასთან დაკავშირებით დაყოვნების შესახებ. მაგრამ, ნება მიბოძეთ, შეგახსენოთ, რომ ჩვენ დეკრეტი ტრანსპორტზე საგანგებო წესების შემოღების შესახებ, რომელმაც მოითხოვა ჯარების გადაადგილება, ვიწრო წრეში კი არ მივიღეთ, არამედ საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს სხდომაზე: ეს არც დაგვიმალავს; მიღებული გადაწყვეტილება ვაცნობეთ ავტონომიური რესპუბლიკის ხელისუფალთ და დავთქვით ერთად განგვეხორციელებინა ჩვენს მიერ შეთავაზებული გეგმა.

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ჯარების არავითარი მასირებული შეყვანა არ ყოფილა და არც შეიძლება ყოფილიყო. ათასშვიდას სამხედროსა და გასამხედროებულ მებრძოლს დაევალა შეექმნათ იქ სამი საგუშაგო დიდ მანძილზე რკინიგზის მონაკვეთზე ლესელიძიდან სამტრედიამდე და უზრუნველეყოთ შემადგენლობების თანხლება.

დავიმოწმებ დოკუმენტს, რომლის გამოქვეყნებაზე დღემდე თავს ვიკავებდი. ეს არის სახელმწიფოს საბჭოს პრეზიდიუმის სხდომაზე ჩემი გამოსვლის ჩანაწერი: „სტაბილურობის უზრუნველყოფა საჭიროა, მაგრამ იმ პირობით, რომ საჯარისო ქვეგანაყოფები იზოლირებული იქნებიან დასახლებული პუნქტებისაგან. ეს ძალები განკუთვნილია მხოლოდ შემადგენლობების, ხიდების, გადასასვლელებისა და ინფრასტრუქტურის დასაცავად. საჭირო არ არის რაიმე რეგიონების გამოყოფა. მხედველობაშია მთელი საქართველო. თუმცა, შეიძლება იყოს სირთულენი აფხაზეთის, ფოთისა და ზუგდიდის რაიონების ტერიტორიაზე. იარაღის გამოყენება შეიძლება მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში, თუ დაცვას თავს დაესხმებიან. დასახულმა ზომებმა შეიძლება მოგვცეს სასურველი შედეგები. მთავარია თავიდან ავიცილოთ გაუთვალისწინებელი გართულებები...“ და მაინც „გართულებებმა“ არ დააყოვნეს. პირველსავე რაზმს ცეცხლი დაუშინეს. რა თქმა უნდა, ეს იყო პროვოკაციული გამოხდომა. ამას მოჰყვა პირველი მსხვერპლი, რასაც დეტონატორის მსგავსი მოქმედება მოჰყვა მასებში. მათი რეაქცია გამოიყენა მაშინდელმა თავდაცვის მინისტრმა. დაარღვია რა ბრძანება, მიიღო სოხუმში ჯარების შეყვანის შესახებ უპასუხისმგებლო გადაწყვეტილება, რომელიც არავის არ დაუმტკიცებია.

ექსტრემიზმი და სეპარატიზმი მილიტარისტულ ფაზაში შევიდა. კონფლიქტი, შემდეგ კი სამოქალაქო ომი მოედო რთულ რეგიონს, სადაც ერთმანეთს შეეტაკა ფუნდამენტური გეოპოლიტიკური ინტერესები, ტენდენციები, პრეტენზიები. მიიღო რა ინტერნაციონალიზებული ხასიათი, კონფლიქტი უწინარეს ყოვლისა გარეშე ძალების სასარგებლოდ წარიმართა, და აფხაზი ლიდერები სიტუაციას ხშირად ვერც ფლობდნენ. შეიძლებოდა თუ არა ეს დამთავრებულიყო ვინმეს გამარჯვებით? დღეს როგორც ქართველებისათვის, ისე აფხაზებისათვის ცხადია: ეს ომი მათი საერთო უბედურებაა.

- გამოსავალი სად არის? ეტყობა რუსეთის სამშვიდობო ოპერაცია აფხაზეთში ამოიწურა. და, ალბათ, მშვიდობისმყოფლობა ვერ იქნება იმ ქვეყნის „პროფესია“, რომელსაც არ შეუძლია უზრუნველყოს მშვიდობა საკუთარ ტერიტორიაზე. ნდობა დაკარგეს საერთაშორისო ორგანიზაციებმა. რესპუბლიკაშიც მტკიცდება რწმენა: ძალით წართმეული ძალითვე უნდა დაიბრუნო.

- დიახ, სამწუხაროდ, მართალი ბრძანდებით: აფხაზეთში მშვიდობის მხარდაჭერის ოპერაციამ ისეთი სახით, როგორითაც იგი დღემდე ხორციელდებოდა, ვერ გაამართლა. სამართლიანობა მოითხოვს ითქვას, რომ რუსეთის ხელმძღვანელობას ისევე როგორც მსოფლიო გაერთიანებას, ჯერჯერობით არა აქვთ ეგრეთ წოდებული ახალი თაობის კონფლიქტების ზონებში ადექვატური მოქმედების მკაფიო კონცეფცია. ეს ვარაუდი, ვფიქრობ, ჭეშმარიტებას უახლოვდება, ვიდრე გამოითქმება რაღაც ეჭვები რუსეთის გარკვეული ნეოიმპერიული პრეტენზიების შესახებ. სხვა საქმეა მორიგებათა განხორციელების ფორმა, მეთოდები, ტაქტიკა. ისინი ისეთია, რომ ჩვენი თანამემამულეების ნაწილს უჩნდება სრული უნდობლობა მშვიდობიან გადაწყვეტილებათა, რუსეთის იმ უნარის მიმართ, რომ განახორციელებს მათ. მათი გაგება შეიძლება, მაგრამ ამის აყოლა უგუნურება იქნება. დიდი უმრავლესობა საქართველოში - პარლამენტშიც და მოსახლეობაშიც - გონივრული, აწონ-დაწონილი, ცივილიზებული მიდგომის მომხრეა. მხარს უჭერს კონფლიქტის გადაჭრის პოლიტიკურ მეთოდებს, მაგრამ, ვშიშობ, რომ სიტუაციამ ჩეჩნეთში შეიძლება გაართულოს მოწესრიგების პროცესი. ჩეჩნეთის ტრაგედია ხომ სათავეს აფხაზეთში იღებს. დუდაევმა ხელთ იგდო არა მარტო რუსული იარაღი და თავის სასარგებლოდ ნავთობის წარმოების შესაძლებლობა, არამედ მიიღო სოხუმში ზღვაზე გასასვლელი, რომლის მეშვეობით შეიძლება ყველაფრის შეტანა და გამოტანა. თუმცა საქართველოში დისკუსიის საგანი გახდა ის, რომ არ შესწევთ უნარი ან არ შეუძლიათ შეაჩერონ სეპარატიზმი, მაგრამ რუსეთში ეს არ მომხდარა. ახლა კი, ჩეჩნეთის ამბების შემდეგ, რასაც მწვავედ ეხმაურება თვით რუსეთის საზოგადოებრიობა, შეიძლება კითხვის ქვეშ დადგეს რუსეთის მორალურ-პოლიტიკური უფლება განახორციელოს საშუამავლო-სამშვიდობო ფუნქციები და ეს მეტად სავალალო იქნება არა მარტო რუსეთისათვის. თავის დროზე, რაკი დავრწმუნდით, რომ ვერც ერთი საერთაშორისო მისია საქართველოში თავს ვერ ართმევს თავის ამოცანებს, - იმიტომ რომ მთლიანად არც გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია და არც ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირს არ ეყო ნებისყოფა და უნარი გაეთვალისწინებინათ მსოფლიოს სწრაფი ტრანსფორმაციის შედეგები და შეგუებოდნენ მას - მე დავეთანხმე რუსეთის სამშვიდობო მისიას აფხაზეთში.

- რომელიც, როგორც მოსკოვის ზოგიერთი მასობრივი ინფორმაციის საშუალება ამტკიცებს, იმისათვის იყო საჭირო, რომ აღკვეთილიყო აფხაზ ბოევიკთა შესვლა და იარაღის შეტანა ჩეჩნეთში.

- ვერ გეტყვით, იქნებ ვინმეს აზრით ეს ასეც იყოს. მე კი მგონია, რომ უშიშროება განუყოფელია, ისევე, როგორც ერთია სათანადო ცივილიზებული ქცევის წესები. აფხაზეთში მშვიდობიანი მოქალაქეების დარბევას, ეროვნული ნიშნით რომ ხორციელდებოდა, მათ დეპორტაციას, სამოქალაქო თვითმფრინავების მოსპობას სოხუმში თავის დროზე საზოგადოებრიობის პროტესტები არ მოჰყოლია. არც იმას მოჰყოლია სამართალდაცვითი გამოხმაურება, რომ ხდებოდა ქართველი მოსახლეობის სრული ეთნიკური წმენდა რუსეთის მოქალაქეთა ხელით. არადა საქმე ხომ ეხება ხუთი ათას დახოცილ მშვიდობიან მოქალაქეს, ორმოცი ათას დახეიბრებულს, სამასი ათას კაცს, რომლებიც განდევნილნი არიან საკუთარ ქვეყანაში. ეს დანაშაული კაცობრიობის წინააღმდეგ დაფიქსირებულია ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ბუდაპეშტის უმაღლესი დონის თათბირის სპეციალურ რეზოლუციაში, რის შესახებაც, სხვათა შორის, რამდენადაც მე ვიცი, რუსეთის საზოგადოებრიობამ არაფერი იცის. ახლა პროტესტს რომ გამოთქვამენ ჩეჩნეთში ადამიანის უფლებათა მასობრივი დარღვევების გამო, კარგი იქნებოდა სამართალდამცველებს ცოტა ადრე გახსენებოდათ ამ უფლებათა უნივერსალურობა.

ამ კონტექსტით უსაფუძვლოა როცა იმოწმებენ „შეიარაღებულ ხალხსაც“ - არც ერთი ეროვნული სამართალი, მითუმეტეს საერთაშორისო, არ ცნობს და არ აღიარებს ამ ცნებას. „შეიარაღებული შეიძლება იყოს ხალხის ის ნაწილი, რომელსაც ეს კანონით ევალება. ყველა დანარჩენი მისი დამრღვევია. უფლების დაცვა შერჩევით არ შეიძლება, თორემ ახლანდელ შედეგს მივიღებთ: ბოროტება, რომელსაც ვერ ვამხელთ, დაუსჯელად მრავლდება.

- დაბოლოება რაღაც პესიმისტური გამოგვდის. ასეთივე ხომ არ არის პერსპექტივაც?

- იგი დამოკიდებულია ერთმანეთის გაგების, შემხვედრი ნაბიჯების გადადგმის უნარზე. ჯერ კიდევ როდის ითქვა, რომ სტაბილური დემოკრატიული განვითარება რუსეთის მოსაზღვრე დამოუკიდებელ სახელმწიფოებში მისთვის არის ხელსაყრელი. მაგრამ ზოგიერთი პოლიტიკური დაჯგუფება რუსეთის ფედერაციაში ძალიან შეეცადა, რათა შეეფერხებინა ეს პროცესი.

- ამტკიცებენ, რომ ჩეჩნეთისა და მის გარშემო წარმოქმნილი მოვლენები შეიძლება გავლენას მოახდენენ ინტეგრაციის პროცესზე დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ფარგლებში. ასეა ეს?

- ვნახოთ, რას გვიჩვენებს სახელმწიფოთა მეთაურების შეხვედრები ალმა-ათაში. პირადად ვიმედოვნებ, რომ ეს არ მოხდება, რომ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა სხვა ფუნქციებთან ერთად კოლექტიური უშიშროების უზრუნველყოფის ფუნქციასაც განახორციელებს.

ედუარდ შევარდნაძე: სეპარატიზმს ბირთვული იარაღივით შეუძლია მსოფლიოს დაშლა და მოსპობა / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] მოსეშვილი იური // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 7 თებერვალი. - №14(1030). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 6 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- გასულ კვირას ამერიკის შეერთებულ შტატებში საქართველოს ელჩის თედო ჯაფარიძის რწმუნებათა სიგელების გადაცემისას ამერიკის პრეზიდენტმა თქვა, რომ „შეერთებულ შტატები მხარს უჭერს წინსვლას, რომელსაც საქართველომ მიაღწია ეკონომიკური რეფორმების გზაზე. ეს პროცესი ძალზე მძიმეა, თუ გავითვალისწინებთ ომსა და იმ არეულობას, რომელიც გარდაუვალია ძველის დაშლისა და ახლის მშენებლობის დროს. ამის მიუხედავად, თქვენ მნიშვნელოვან პროგრესს მიაღწიეთ.“ იმავე განვლილ კვირას მინისტრთა კაბინეტის სხდომაზე თქვენ წამოაყენეთ წინადადება მიმდინარე რეფორმების სახელმწიფოებრივი უზრუნველყოფის შესახებ. გუშინ თქვენ ეწვიეთ თბილისის სახელმწიფო რაიონულ ელექტროსადგურს. გასული კვირის ეკონომიკური ანალიზის დროს ეს, ალბათ, მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვანი მომენტებია, - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა:

- რეფორმები, როგორც აღნიშნა ამერიკის შეერთებულ შტატების პრეზიდენტმა ჩვენს ელჩთან შეხვედრის დროს, ახლა მართლაც აქტიურ ფაზაში შევიდა. მაგრამ დღეს ყურადღებას მივაპყრობ ზოგიერთ ნეგატიურ მხარეს, რომელიც მიმდინარე სამეურნეო და საფინანსო წლის დაწყებას უკავშირდება.

1995 წლის პირველი თვის შედეგები, ჩამოყალიბებული ანტიკრიზისული პროგრამის თანამიმდევრულად განხორციელების საფუძველზე და მაკროეკონომიკურ გარემოსთან სულ უფრო ხელსაყრელი თანამშრომლობის შესაძლებლობათა გაფართოების ფონზე (უკრაინასთან, ბულგარეთთან თანასწორუფლებიანი სამეურნეო ხელშეკრულებებისა და შეთანხმებების ხელმოწერის გათვალისწინებით) საკმაოდ რთული აღმოჩნდა ენერგეტიკული სიტუაციის გამწვავებისა და ახალ პირობებში წარმოქმნილ პოტენციურ შესაძლებლობათა არასრულად გამოყენების გამო; პოლიტიკურ ბატალიებში ჩამოყალიბებული სახელმწიფო ბიუჯეტი, რომლის რეალიზაციაზე გადამწყვეტწილად დამოკიდებულია ქვეყანაში მიმდინარე რეფორმების ბედ-იღბალი, მისი შესრულების პირველი შედეგები ცხადყოფს, რომ დღეისათვის საგადასახადო და საბიუჯეტო საქმიანობაში აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლებისათვის თვითდამშვიდებისა და შესვენების არავითარი საფუძველი არ არსებობს. საქართველოს რესპუბლიკის 1995 წლის ბიუჯეტის საერთო პარამეტრებიდან გამომდინარე, იანვარში ბიუჯეტის შემოსავალი 10 ტრილიონი კუპონით განისაზღვრებოდა. ეროვნული ბანკის ცნობით მიმდინარე წლის იანვარში საბიუჯეტო ანგარიშზე შემოსულია სულ 4,5 ტრილიონი კუპონი. აქედან პურისა და ფქვილის რეალიზაციის შედეგად ბიუჯეტში შევიდა 4,1 ტრილიონი კუპონი. იმავე პერიოდში ბანკის მონაცემებით, ბიუჯეტის გასავალმა 4,5 ტრილიონი კუპონი შეადგინა გეგმით გათვალისწინებული 10,5 ტრილიონი კუპონის ნაცვლად. ესე იგი, საშემოსავლო ნაწილის შეუსრულებლობამ განაპირობა მოსახლეობის სოციალური დაცვის, თავდაცვისუნარიანობის განმტკიცებისა და სხვა საარსებო მნიშვნელობის ღონისძიებებისათვის ისედაც უაღრესად შეზღუდული დაფინანსების შეფერხება. ბიუჯეტის შემოსავლის ფორმირებაში წარმოქმნილი სიძნელეები, თავის მხრივ განპირობებულია გადამხდელთა მძიმე ფინანსური მდგომარეობით, საწარმოთა და ორგანიზაციათა ურთიერთდავალიანებით, საბანკო სისტემის გაუმართავი მუშაობით. ძალზე სერიოზულია დაბალი საგადასახადო დისციპლინის გავლენა. თუმცა, ისიც უნდა ითქვას, რომ შესამჩნევია საგადასახადო ინსპექციისა და საბაჟო დეპარტამენტის მცდელობა ამ პრობლემის გადასაჭრელად. ასე მაგალითად, იანვარში საბაჟო ორგანოებში, ბათუმის საბაჟოს მონაცემების გარეშე (სხვათა შორის, რამდენადმე მაკვირვებს, რატომ არ არის მონაცემები ამ საბაჟოდან) უკვე ჩარიცხულია 172 მილიარდი კუპონი, 22 მილიონამდე რუსული რუბლი, 197 ათასი ამერიკული დოლარი, რაც რამდენჯერმე აღემატება შარშანდელ შესაბამის მაჩვენებლებს. ამასთანავე, საერთოდ, წლის დასაწყისში ტრადიციისამებრ აღინიშნება საგადასახადო შემოსავლის ამოღების კლების ტენდენცია. საბაჟო იმიტომ გამოვყავი, რომ ნათლად ჩანს: როცა სტრუქტურა ამოქმედდება და ხალხი დაიწყებს მუშაობას, შედეგიც არის. სამწუხაროდ, ეს მთლიანად ბიუჯეტს არ ეხება.

მომსახურე ბანკების უარყოფითი სადებეტო ნაშთის გამო ანგარიშზე სახსრების არსებობის მიუხედავად, ბიუჯეტის კუთვნილი სახსრები არ ჰქონდათ გადმორიცხული ქუთაისის, ბორჯომის, ზუგდიდის პურპროდუქტების კომბინატებს, მარნეულის პურპროდუქტების კომბინატს ერიცხება ბიუჯეტის დავალიანება 290 მილიარდი კუპონის ოდენობით. თანხების გადაურიცხაობის მთავარი მიზეზი ის არის, რომ ეს თანხები არ არის მიღებული ფქვილის მომხმარებელი ორგანიზაციებიდან. დიდი დავალიანება აქვთ მარნეულის პურის ქარხანას - 38 მილიარდი კუპონი, მარნეულის კოოპერაციული მრეწველობის კომბინატს - 31 მილიარდი, ბოლნისის პურის ქარხანას - 44 მილიარდი, დმანისის პურის ქარხანას - 20 მილიარდი, თეთრიწყაროს პურის ქარხანას - 29 მილიარდი, წალკისას - 29 მილიარდი, რუსთავისას - 97 მილიარდი, თბილსრესს - 49 მილიარდი კუპონი და სხვ. ეს რაიონები შემთხვევით არ დამისახელებია. მე მივმართავ ბატონ ლევან მამალაძეს - ქვემო ქართლის ზონის რწმუნებულს, სხვა რეგიონების რწმუნებულებს: მათ უნდა იცოდნენ, რომ ბიუჯეტი მათი უპირველესი საზრუნავია, რომ ისინი თავიანთ რეგიონებში სახელმწიფოს წარმომადგენლები არიან და სახელმწიფოს ინტერესებისათვის უნდა იბრძოდნენ.

კიდევ მძიმე ვითარებაა გაზის მოხმარების ანაზღაურების მხრივ. ბიუჯეტის წინაშე დიდი დავალიანება აქვს ზოგიერთ სხვა ორგანიზაციასაც, მაგალითად, ბათუმის პურპროდუქტების კომბინატს, რომლის ვალი ტრილიონ 43 მილიარდ კუპონს შეადგენს. ბიუჯეტში თანხები არ ირიცხება თანხების უქონლობის გამო. ახლა ეს საკითხები იმიტომ წამოვჭერი, რომ ისინი მინისტრთა კაბინეტის სპეციალური განხილვის საგანი უნდა გახდეს. მინისტრთა კაბინეტმა უნდა შეძლოს ყოველკვირეულად ადევნოს თვალი ამ პროცესებს. გვყავს მინისტრები, ვიცე-პრემიერები და დროა, სანამ გვიანი არ არის, მათ აგონ პასუხი შექმნილი მდგომარეობისათვის. წელიწადი ახლა დაიწყო და ვფიქრობ, პირველი მაგალითები დამაფიქრებელია.

„საქენერგოს“ ფინანსურ მდგომარეობას ამძიმებს რესპუბლიკის მეტწილ ბანკებში, უწინარესად აგრობანკისა და ინდუსტრიაბანკის სისტემაში შექმნილი კრიზისული ვითარება, როცა სადებეტო ნაშთების არსებობის გამო ელექტროენერგიის რეალიზაციით შემოსული თანხები თვეობით ვერ ირიცხება ანგარიშზე. ასეთი ფაქტები ხდება ზესტაფონში (ეს მინდა კიდევ ერთხელ შევახსენო ბატონ გორგოძეს), ქუთაისში (მივმართავ ბატონ თემურ შაშიაშვილს), მარნეულში (მივმართავ ახალ გამგებელს და ბატონ ლევან მამალაძეს), გორში, გურჯაანში, ახალციხეში, დედოფლისწყაროში. მოვუწოდებ ყველა მერსა და გამგებელს სასწრაფოდ განიხილონ ეს საკითხები. ვიმეორებ, რომ ამას შემთხვევით არ ვასახელებ. შედეგების შეჯამებისას, თუ ზომები არ იქნება მიღებული, მარტო სიტყვებით აღარ შემოვიფარგლებით.

ელექტროენერგიის ასეთი კრიზისის პირობებშიც კი გაცილებით მეტის გაკეთება შეიძლებოდა მსუბუქ მრეწველობაში. დარგის 78 საწარმოდან საერთოდ არ მუშაობდა 50 საწარმოზე მეტი, მათ შორის, გორის ბამბეულის სამკერვალო-საწარმოო გაერთიანება, თბილისის აბრეშუმის გაერთიანება, გაერთიანება „ისანი“ და სხვ. ხე-ტყის მრეწველობის 21 საწარმოდან დიდი შეფერხებით მუშაობს 10 საწარმო, მაშინ როცა, ასე თუ ისე, ხე-ტყის მრეწველობას აქვს ნედლეულის გარკვეული ბაზა. მრავალდარგოვანი მრეწველობის 72 საწარმოდან კი მუშაობდა მხოლოდ 10 საწარმო. კატეგორიულად მოვითხოვ მინისტრის ბატონ კერესელიძის კონკრეტულ მოქმედებას კონკრეტული შედეგებით და არა ზერელე მსჯელობას იმაზე, რომ მრეწველობა ამუშავდება და ასე შემდეგ... როგორც უნდა გვიჭირდეს გამოსავალი უნდა მოიძებნოს, სხვაგვარად ქვეყანას არ ეშველება.

საანალიზო კვირაში - 31 იანვარსა და 2 თებერვალს გაიმართა ბანკთაშორისი სავალუტო ბირჟის მორიგი ვაჭრობა. კომერციული ბანკების მოთხოვნა დოლარზე კვლავ სტაბილურია, რაც მოწმობს, რომ გასული წლის დეკემბერში სახელმწიფო საჭიროებისათვის ეროვნული ბანკიდან დაშვებული საკრედიტო ემისიის გარკვეული ნაწილი ჯერ ისევ მიმოქცევის არხებშია და არ მომხდარა მისი სრული კონვერტაცია უცხოურ ვალუტად. ამ კვირაში ბანკთაშორისი სავალუტო ბირჟის ბრუნვამ თითქმის მილიონი დოლარი შეადგინა. ხოლო ორი კვირის განმავლობაში ვალუტის გადასაცვლელ პუნქტებში კუპონის კურსის ცვლილება უცხოურ ვალუტათა მიმართ უმნიშვნელოა. თანდათანობით ხდება მისი მიახლოვება ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილ ოფიციალურ კურსთან. შიდასავალუტო ბაზარზე არსებული კონიუნქტურის შემდგომი ნორმალიზებისა და სტიმულირების შენარჩუნების მიზნით ეროვნულმა ბანკმა უკანასკნელ ორ ვაჭრობაზე მიზანშეწონილად მიიჩნია კურსის წინა დონეზე დატოვება: ერთი ამერიკული დოლარი - 1.300 ათასი კუპონი. ამ კვირაში ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე ეროვნული ბანკის ჩაურევლად ხდებოდა რუსულ რუბლზე გარიგების დადება. გარიგების საერთო მოცულობამ 51 მილიონი რუსული რუბლი შეადგინა. 31 იანვრის ვაჭრობაზე ერთი რუსული რუბლის კურსმა 290 კუპონი, ხოლო 2 თებერვალს 289 კუპონი შეადგინა.

ამ პრობლემების კომპლექსიდან მინდა ერთხელ კიდევ გამოვყო ენერგეტიკა. გუშინ განვიხილეთ თბილსრესის რეკონსტრუქციის, მისი ამ წამყვანი ბლოკების აღდგენის საკითხი, რომლებიც მძიმე ავარიის შედეგად მწყობრიდან გამოვიდა და ეს ძალიან ძვირი დაუჯდა ქვეყანას. ჩვენი ქვეყნის უმთავრესი საზრუნავი ენერგეტიკა უნდა გახდეს და იგი პრაქტიკულად კიდევაც სწორედ ასეთი გახდა. თბილისის სახელმწიფო რაიონული ელექტროსადგური საბაზისო ენერგიის უმთავრესი ბაზაა. ძირითადი ბლოკების აღდგენა და სიმძლავრეების შექმნა რეალური ხდება. ამას ალბათ, რამდენიმე თვე დასჭირდება. ერთი ბლოკი შეიძლება წლის პირველ ნახევარში გადაეცეს საექსპლუატაციოდ, მე-10 ბლოკი კი - სექტემბრისათვის. გუშინ დავსახეთ ასეთი ამოცანა - ვიმუშაოთ ახალი, მე-11 ბლოკის მშენებლობის გასაგრძელებლად. ამ ბლოკის დაკომპლექტებისათვის შემოსულია მოწყობილობის დაახლოებით 60 პროცენტი. შესრულდა დიდი სამშენებლო სამუშაოები იმასთან დაკავშირებით, რომ მოსალოდნელია გამოჩნდეს საფინანსო საშუალებები, დღის წესრიგში მთელი სიმწვავით უნდა დავაყენოთ ახალი ბლოკის მშენებლობის საკითხი. ეს, ალბათ, წლეულს აღარ მოესწრება, მაგრამ მომავალი წლის დასაწყისისათვის შესაძლებელი იქნება მისი საექსპლუატაციოდ გადაცემა. აქ უმწვავესი საკითხი დაფინანსების წყაროებია, თვით მოწყობილობები და დანადგარები არსებობს იმ ორგანიზაციებსა და საწარმოებში, რომლებიც ადრე გვაწვდიდნენ მათ.

დაფინანსების წყაროებთან დაკავშირებით ძალიან მნიშვნელოვანია ევრობანკის ის კრედიტი, 118,1 მილიონი დოლარის ოდენობით, რომელიც უკვე ხელმოწერილი და გამოყოფილია. აქედან თბილსრესისათვის გათვალისწინებულია 6-7 მილიონი დოლარი, უწინარესად წყლის გასაწმენდად და სხვა სამუშაოთა შესასრულებლად.

გუშინ ჩვენმა ელჩმა გერმანიაში ბატონმა გაბაშვილმა და საგარეო-ეკონომიკური ურთიერთობების კომიტეტის თავმჯდომარემ ბატონმა ბაჩიაშვილმა გვაცნობეს, რომ გერმანიის მთავრობამ მიიღო გადაწყვეტილება სასწრაფო დახმარების სახით გამოგვიყოს 20 მილიონი მარკა გრძელვადიანი კრედიტი თბილისის სახელმწიფო რაიონული ელექტროსადგურის აღსადგენად და წესრიგში მოსაყვანად. ეს ჩვენი გერმანელი მეგობრების კიდევ ერთი დახმარებაა. გარდა ამისა, მათ სოფლის მეურნეობისათვის გამოგვიყვეს 30 მილიონი მარკა, რომელიც ჯერ არ განაწილებულა. ეს დახმარება, რომ იტყვიან შვებაა და ამოსუნთქვის საშუალებას მოგვცემს. ასე რომ, შეიძლება თბილისის ელექტროსადგურში მუშაობა ფართოდ გაიშალოს.

ამასთან მინდა შევეხო ძალიან მნიშვნელოვან ფაქტს. ისეთი გიგანტი სადაზღვევო კომპანია, როგორიც გერმანიის „ჰერმესია“, აქამდე პრაქტიკულად არ აძლევდა გერმანელ ბიზნესმენებს ინვესტირების საშუალებას საქართველოში კაპიტალის დასაბანდებლად იმ არასტაბილური მდგომარეობის გამო, რომელიც ჩვენი ქვეყნისათვის იყო დამახასიათებელი. გუშინწინ ბატონმა გაბაშვილმა მაცნობა „ჰერმესი“ თანახმაა დააზღვიოს, ესე იგი ინვესტირების საშუალება მისცეს გარკვეულ კონკრეტულ პროექტებს, რომლებიც გათვალისწინებული იქნება არა მთლიანად საქართველოს ეკონომიკისათვის, არამედ კონკრეტულად, ვთქვათ, ისეთი ობიექტებისათვის, როგორიც არის ხუდონჰესი ან სხვა რომელიმე პროექტი კვების მრეწველობაში, სოფლის მეურნეობაში და ა.შ. ეს ძალიან დიდი მნიშვნელობის გადაწყვეტილებაა, და თუ გავითვალისწინებთ, რომ გერმანელ ბიზნესმენებს საქართველოსადმი დიდი ინტერესი აქვთ, უნდა ვივარაუდოთ, რომ საქმე გვექნება ინვესტირების დიდ მოდინებასთან. დაზღვევა გადამწყვეტი რგოლია და არც ერთი ბიზნესმენი სადაზღვევო კომპანიის თანხმობისა და სანქციის გარეშე არ დაიწყებს დიდ საქმეს.

ენერგეტიკის განვითარების პროგრამის შედგენა მთავრდება. ასეთი პროგრამის შედგენა დავალებული აქვს ბატონ არველაძეს, მის დიდი პოტენციის მქონე ინსტიტუტს. სხვა შესაბამის სტრუქტურებთან ერთად ისინი ახლა ამთავრებენ ამ სამუშაოს. ვფიქრობ, უახლოეს ხანში გვექნება პროექტი, რომელსაც განიხილავს ხელისუფლება, პრაქტიკულად კი მთელი მოსახლეობაც.

ორიოდე სიტყვა რეფორმასთან დაკავშირებით. მზადდება ბრძანებულება რეფორმების სახელმწიფო უზრუნველყოფის შესახებ. აქ ყველაფერია მხედველობაში მიღებული: მინისტრთა კაბინეტის, პრემიერის, ვიცე-პრემიერების, მინისტრების, სამინისტროების, დეპარტამენტების როლი. მთელი სახელმწიფო სტრუქტურებისა და სახელმწიფო სისტემის მუშაობა იმის მიხედვით შეფასდება, თუ რა ტემპით მიმდინარეობს რეფორმები ამა თუ იმ უწყებაში. თუ სამინისტრო აქტიურად არ უჭერს მხარს რეფორმების განვითარებას, თავად არ არის მათი ორგანიზატორი და ინიციატორი - ასეთი სამინისტრო და მინისტრი საჭირო არ იქნება, ისევე, როგორც გამგებლები, მერები და სხვა. აქამდე ძირითადად ასე ფიქრობდნენ, რომ რეფორმები საქართველოში ორი-სამი კაცის საქმეა. რეფორმების წარმატებული და ინტენსიური განხორციელება მთელი სახელმწიფოს საზრუნავი, უმთავრესი სახელმწიფოებრივი პრობლემა უნდა გახდეს.

- ხვალ საქართველოს პარლამენტი განაგრძობს მუშაობას. პარლამენტს, ფაქტობრივად, ყველაზე პასუხსაგები ფრაზა უდგება - ეს არის წინასაარჩევნო პერიოდი. გასულმა სესიამ მხოლოდ 3 კანონი მიიღო, არადა მისაღები იყო - 43. სავარაუდოა, რომ სესიის ერთ-ერთი ცენტრალური საკითხი იქნება მინისტრთა კაბინეტის საკითხი, აგრეთვე 13 იანვრის აქცია. როგორ ფიქრობთ, ყოველივე ეს ძველი, ჩვეული კალაპოტით წავა თუ ხვალიდან დაიწყება სტრუქტურულ რეორგანიზაციაზე საფუძვლიანი მსჯელობა?

- თუ საპარლამენტო საქმიანობაში რადიკალური შემობრუნება არ მოხდა კანონშემოქმედებისაკენ, ჩვენ კრიზისს თავს ვერ დავაღწევთ. ახლა საკითხი ასე დგას. მე წარვუდგენ პარლამენტს საქართველოს დღევანდელი მდგომარეობის ჩემეულ ხედვას, წარვუდგენ იმ კანონების ნუსხას, ურომლისოდაც რეფორმები და გარდაქმნები ღრმა ჩიხში მოექცევა, მაშინ კი ჩვენ ყველამ პარლამენტთან ერთად უნდა ვაგოთ პასუხი. სხვათა შორის, დღევანდელ ეტაპზე კრიმინოგენული სიტუაციის გაჯანსაღებაც, როცა გარკვეულ ცვლილებებსა და გარდატეხასთან გვაქვს საქმე, მნიშვნელოვანწილად საკანონმდებლო ბაზასთან იქნება დაკავშირებული. ასე რომ, დარჩენილ დროში პარლამენტარები დარწმუნდებიან, თუ რა დიდი სამუშაოა შესასრულებელი. იქნებ პარლამენტს არც კი ეყოს დარჩენილი დრო. შემდეგ იქნება არჩევნები, ახალი პარლამენტი, რომელსაც დიდი დრო დასჭირდება, ვიდრე შეუდგება ახალი კანონების განხილვას და გამოვა ისე, რომ საქართველო ძალიან მძიმე ვითარებაში აღმოჩნდება.

რაც შეეხება სტრუქტურულ ცვლილებას, რომლის პროექტი მინისტრთა კაბინეტმა შემოიტანა, მე მათ ყურადღებით გავეცანი. სამწუხაროდ, მინისტრთა კაბინეტის მიერ ამ დოკუმენტის განხილვაში მონაწილეობა არ მიმიღია. ჩემი შთაბეჭდილება ასეთია: არა მგონია, რომ ამ პროექტმა რაიმე რეალური ზეგავლენა მოახდინოს ქვეყნის მდგომარეობაზე, რადგან ყველაფერი არითმეტიკულ ცვლილებებთან არის გაიგივებული, სტრუქტურათა რაოდენობასთან და არა თვისებრივ გარდაქმნებთან არის ძირითადად დაკავშირებული - თუ რამდენი ვიცე-პრემიერი გვეყოლება, რამდენი შტატი შემცირდება, რამდენი სამინისტრო გაერთიანდება და რამდენი ახალი წარმოიქმნება. ამ საკითხებზე ახლა მსჯელობენ კომისიებში. კიდევ უფრო მეტი დაფიქრებაა საჭირო, გაუაზრებლად ცვლილებებს აზრი არა აქვს. მე ცვლილებების მომხრე ვარ და ჩემს მოსაზრებებში, პარლამენტს რომ წარვუდგენ, იმის შესახებაც იქნება ლაპარაკი, თუ როგორ წარმომიდგენია მინისტრთა კაბინეტის თვისობრივი ცვლილებები.

რაც შეეხება 13 იანვრის მოვლენებს, პარლამენტარები მიიღებენ შესაბამის ინფორმაციას. მთავარი ის არის, რომ სამართალდამცველმა ორგანოებმა მათი უფლებამოსილების ფარგლებში უნდა აკეთონ თავიანთი საქმე. როცა ისინი კანონის ფარგლებში მოქმედებენ, არც პარლამენტი, არც ხელისუფლების რომელიმე სხვა შტო მათ საქმიანობაში, პრაქტიკულად, არ უნდა ერეოდეს.

- თქვენ უკვე გამოთქვით დამოკიდებულება ნურსულთან ნაზარბაევის ინიციატივის მიმართ, რომლის წამოყენებას იგი ალმა-ათაში დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნების ლიდერთა შეხვედრაზე აპირებს. ხომ არ ელით რაიმე პოზიტიურ ცვლილებებს ამასთან დაკავშირებით აფხაზებთან მიმართებაში? ნაზარბაევის ინიციატივა ითვალისწინებს თანამეგობრობის ქვეყნებს შორის მშვიდობისა და თანხმობის განმამტკიცებელი დოკუმენტის ხელმოწერას. თქვენ ორი მომენტი გამოჰყავით - აგრესიული სეპარატიზმისა და ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფისადმი დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნების ლიდერთა პრინციპული დამოკიდებულების საკითხი...

- ნაზარბაევის წინადადებაში ბევრი რამ არის საინტერესო, თუ ჩემს მიერ გაგზავნილი შესწორება აგრესიული სეპარატიზმის მიმართ თანამეგობრობის დამოკიდებულების შესახებ ვერ იქნება მიღებული, მაშინ ეს, ძირითადად, ზოგადი დეკლარაციების დონეზე დარჩება. ვფიქრობ, თანამეგობრობის ქვეყნების აბსოლუტური უმრავლესობის ინტერესებს შეადგენს ის, რომ ვიყოთ მართლაც თანამოაზრენი, ერთიან პოზიციაზე ვიდგეთ აგრესიული სეპარატისტული მოძრაობის წინააღმდეგ. ეს მიმაჩნია ერთ-ერთ ყველაზე მწვავე საკითხად თანამეგობრობისათვის.

- ქალაქში კარგა ხანია ლაპარაკობენ იმის თაობაზე, რომ თბილისის მერი ნიკო ლეკიშვილი უცხოეთის ერთ-ერთ ქვეყანაში ინიშნება ელჩად. რამდენად სწორი და საფუძვლიანია ეს ხმები?

- ეს ჭორია. ხმამ ნიკო ლეკიშვილის უცხოეთის ერთ-ერთ ქვეყანაში ელჩად დანიშნვის შესახებ ჩემამდეც მოაღწია. არ ვიცი, სად წყდება ასეთი საკითხები. ჩვეულებრივი ჩვენებური ჭორია. უნდა გითხრათ, რომ ლაპარაკიც არ ყოფილა ამის თაობაზე. საერთოდ, ელჩობა კარგი საქმეა, მაგრამ ამ შემთხვევაში ხმებს არავითარი საფუძველი არ გააჩნია. ქალაქში ბევრი რამ იცვლება საბაზრო ეკონომიკასთან დაკავშირებით. არის ძვრები უკეთესობისაკენ, რა თქმა უნდა, ქალაქის მერის ინიციატივიან და გაბედულ საქმიანობასთან არის ყოველივე ეს დაკავშირებული. ასეთ დროს რაიმე ცვლილება ქალაქის მერთან დაკავშირებით გაუმართლებელი და დაუშვებელია. ამიტომ ეს საკითხი არც დამდგარა.

- გასულ კვირას თქვენ მარჯანიშვილელთა პრემიერას დაესწარით, მიუხედავად ქვეყანაში არსებული მძიმე ეკონომიკური პირობებისა, თეატრი მაინც აგრძელებს თავის საქმეს...

- კარგია, რომ ჩვენს ინტერვიუებში ამ თემას ვეხებით. მე დავესწარი სპექტაკლს „საპოვნელა“. ეს არის შესანიშნავი პიროვნების, მოქალაქისა და მოღვაწის რეზო კლდიაშვილის პირველი პიესა. მე მას ვიცნობ ახალგაზრდული კლუბის პრეზიდენტად ყოფნის დროიდან, მაგრამ თუ იგი ეძებდა თავის ადგილს დრამატურგიაში, არ ვიცოდი. ძალიან გავიხარე, რომ მისი პირველი ნაბიჯი დიდად წარმატებული გამოდგა, შთაბეჭდილება ისეთია, რომ თვით ჩვენი ცხოვრება იწყებს ასახვას მხატვრულ სფეროში. თეატრის სცენაზე ამ ასახვას ძალზე დიდი მნიშვნელობა აქვს. ეს არის ორმოქმედებიანი, მე მას ასე დავარქმევდი, დრამა კომედიური ხერხებით, რეჟისორის მედეა კუჭუხიძისა და მსახიობთა ბრწყინვალე გააზრებითა და შესრულებით. თეატრი ღრმა მადლიერების გრძნობით დავტოვე, ასეთ პირობებში სპექტაკლის შექმნა მართლაც გმირობის ტოლფასია.

„რეფორმების წარმატებული და ინტენსიური განხორციელება მთელი სახელმწიფოს საზრუნავი, უმთავრესი სახელმწიფოებრივი პროგრამა უნდა გახდეს“ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 7 თებერვალი. - №14(1030). - 1,2 გვ.

ედუარდ შევერდნაძის ინფორმაცია რესპუბლიკის პარლამენტს

საქართველოს საშინაო და საერთაშორისო მდგომარეობის, კრიზისის დაძლევისა და რეფორმების პროგრამის შესრულების მიმდინარეობის შესახებ, 1995 წლის 7 თებერვალი

I. კრიზისი და რეფორმები. მთავარი სტრატეგიული მიზნები 2000 წლამდე

ჩვენ დღეს ღრმა კრიზისისა და კარდინალური რეფორმების ეპოქაში ვცხოვრობთ. ეს ორი ცნება: რეფორმა და კრიზისი განსაზღვრავს ჩვენს დღევანდელ ყოფიერებას, ცნობიერებასა და ფსიქოლოგიას. საქართველო განიცდის დეპრესიას, კრიზისს, მაგრამ მშენებლობის პროცესში მყოფი სახელმწიფო, მისი საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება, მუნიციპალური მმართველობის ორგანოები აკონტროლებენ სიტუაციას და გარკვეულ წარმატებებსაც აღწევენ ეროვნული ხსნისა და რეფორმების პროგრამის განხორციელებაში.

რესპუბლიკა იმყოფება მეტად პასუხსაგებ, რთულ, წინააღმდეგობრივ, გარდამავალ ისტორიულ ეტაპზე.

პირველი. მიმდინარეობს საზოგადოების ძირფესვიანი რეფორმა.

ერთი საზოგადოებრივი და სახელმწიფოებრივი წყობილება იცვლება სხვა წყობილებით, ტოტალიტარული სისტემა - დემოკრატიული წყობილებით, ვქმნით ახალ დემოკრატიულ ცივილიზებულ სამოქალაქო საზოგადოებას თავისი სტრუქტურებით. მთავრდება მუშაობა საქართველოს კონსტიტუციის პროექტზე, რომელიც საფუძველი გახდება ახალი, ერთიანი, ძლიერი და დემოკრატიული საზოგადოების და სახელმწიფოს მშენებლობისა.

მეორე. მიმდინარეობს სახელმწიფო სისტემის კარდინალური რეფორმა.

ისტორიული გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ სამოქალაქო საზოგადოება შეუძლებელია სამართლებრივი სახელმწიფოს შექმნის გარეშე. ამიტომ ვაშენებთ საქართველოს ისტორიაში ფაქტობრივად პირველ სრულფასოვან დემოკრატიულ სამართლებრივ სახელმწიფოს.

მესამე. ხელისუფლების ერთ-ერთ უმთავრეს სტრატეგიულ მიზანს წარმოადგენს რადიკალური ეკონომიკური რეფორმების განხორციელება, თანამედროვე, ცივილიზებული, სოციალურად ორიენტირებული საბაზრო ეკონომიკის შექმნა, საკუთრების მაღალეფექტიანი ფორმების განვითარება.

ეს სამი ძირითადი სტრატეგიული მიზანი ხორციელდებოდა 1994 წელს. ეს ძირითადი ტენდენციები კიდევ უფრო უნდა გაღრმავდეს და განვითარდეს 1995 წელს და გასრულდეს 2000 წელს.

მიმდინარე წელს ხელისუფლების ერთ-ერთი უმთავრესი ამოცანაა, ისევე როგორც წინა წლებში და მომავალში, - საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა და შენარჩუნება, რესპუბლიკის სუვერენიტეტის, თავისუფლების, დამოუკიდებლობის დაცვა, დემოკრატიის განმტკიცება, დამოუკიდებელი საშინაო და საგარეო პოლიტიკის, დიდი რეფორმების განხორციელება.

ძირითადი სტრატეგიული მიზნების მისაღწევად მეტ-ნაკლები წარმატებით იბრძვიან პარლამენტი, მინისტრთა კაბინეტი, სახელმწიფოს მეთაური, ადგილობრივი, მუნიციპალური ორგანოები, ხელისუფლების მთელი სისტემა, ჯანსაღი პოლიტიკური ძალები, პრაქტიკულად საზოგადოების უდიდესი ნაწილი, მაგრამ კრიზისს თავი მაინც ვერ დავაღწიეთ.

დღეს ქვეყანაში შექმნილი ვითარების გამო პასუხისმგებელია ხელისუფლების ყველა განშტოება, ყველა სტრუქტურა და ქვედანაყოფი - პირველ რიგში საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება, რეფორმების შტაბი, მერიები, გამგებლები, საკრებულოები, ყველა მინისტრი და პარლამენტარი.

ამთავითვე უნდა განვაცხადო: არც ხალხს, არც პირადად მე, როგორც ხალხის მიერ არჩეულ პარლამენტის თავმჯდომარეს, სახელმწიფოს მეთაურს, არც პარლამენტს და მინისტრთა კაბინეტს არ გვაკმაყოფილებს რეფორმების მიმდინარეობის მასშტაბები და ხარისხი, არც ანტიკრიზისული პროგრამის, მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და სისტემური ცვლილებების პროგრამის განხორციელების დინამიკა და შედეგები, არც მოსახლეობის სოციალური დაცვის სისტემა და დონე. 1995 წელს და მომდევნო პერიოდში მდგომარეობის მკვეთრად გაუმჯობესების მიზნით საჯაროდ, პარლამენტისა და ხალხის სამსჯავროზე გამოგვაქვს რეფორმებისა და ანტიკრიზისული პროგრამის განხორციელების სტრატეგია და ტაქტიკა.

ამით საფუძველი ეყრება ახალ დემოკრატიულ ტრადიციას: სახელმწიფოს მეთაურის ყოველწლიურ ანგარიშს, მოხსენებას, მიმართვას პარლამენტისა და ხალხისადმი.

II. საშინაო პოლიტიკის ძირითად პრობლემების შესახებ

1. ახალი კონსტიტუცია. (1921 წლის კონსტიტუციის ახალი რედაქცია).

ახალი კონსტიტუციური წყობილება.

ახალი დემოკრატიული, სამართლებრივი სახელმწიფო.

დღეს მოქმედებენ სახელმწიფოებრივი სტრუქტურები: რომლებიც 1992 წლის 6 ნოემბრის „სახელმწიფო ხელისუფლების შესახებ“ კონსტიტუციური კანონის საფუძველზე შეიქმნა. გარდამავალ ეტაპზე მათ ძირითადად გაამართლეს თავისი დანიშნულება, თუმცა შესაძლებლობის მაქსიმუმი ვერ გააკეთეს.

კანონი ხელისუფლების შესახებ, რომელიც გამოხატავს 1921 წლის კონსტიტუციის სულისკვეთებას, დღესაც მოქმედებს, მაგრამ ცხოვრება თავისას მოითხოვს, დღის წესრიგში აყენებს ახალი კონსტიტუციის მიღების საკითხს. დროებითი კანონით წინსვლა შეუძლებელია.

მუშაობს საკონსტიტუციო კომისია, რომლის თავმჯდომარეობა რესპუბლიკის პარლამენტმა მე დამაკისრა. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ახალი კონსტიტუციის პროექტზე მუშაობა დასასრულს უახლოვდება. მალე, საკონსტიტუციო კომისიაში განხილვის შემდეგ, გამოქვეყნდება კონსტიტუციის პროექტი. კონსტიტუციას განიხილავს და დაამტკიცებს პარლამენტი. ეს იქნება ისტორიული მნიშვნელობის მოვლენა.

ახალი კონსტიტუცია მყარ საძირკველს ჩაუყრის დემოკრატიულ სამართლებრივ სახელმწიფოს აღმშენებლობას.

მე უახლოეს მომავალში ცალკე მექნება ამ საკითხზე საკმაოდ ვრცელი მოხსენება. ამიტომ დღეს ახალი კონსტიტუციის პრობლემებზე სატყვას არ გავაგრძელებ, გამოვთქვამ მხოლოდ რამდენიმე მოსაზრებას. პირველი. კონსტიტუციაში გათვალისწინებული იქნება, ერთი მხრივ, ჩვენი ქვეყნის სახელმწიფოებრივი, სამართლებრივი განვითარების როგორც ისტორიული, ასევე თანამედროვე თავისებურებები, - მეორე მხრივ, მსოფლიოს მოწინავე ქვეყნების მსოფლიო კონსტიტუციონალიზმის გამოცდილება, საერთაშორისო ექსპერტებისა და ორგანიზაციების რეკომენდაციები.

ქართული კონსტიტუციური დოქტრინის ერთ-ერთი მთავარი ამოსავალი დებულება ის არის, რომ დემოკრატიული, სამართლებრივი სახელმწიფოს, ცივილიზებული სამოქალაქო საზოგადოების, სოციალურად ორიენტირებული საბაზრო ეკონომიკის ფორმირება შესაძლებელი იქნება მხოლოდ და მხოლოდ ძლიერ დემოკრატიულ სახელმწიფოში, ძლიერი საპრეზიდენტო და საპარლამენტო ხელისუფლების ფუნქციონირების პირობებში.

საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის მიზანი დემოკრატიული კონსტიტუციური სახელმწიფოა, სადაც ადამიანის საყოველთაო უფლებები და თავისუფლებები გარანტირებულია.

III. ცივილიზებული, ჰუმანური, სამოქალაქო საზოგადოება

1. პარლამენტისა და პრეზიდენტის მომავალი არჩევნები.

ახალი საარჩევნო კანონი.

ახალი ცენტრალური და ადგილობრივი საარჩევნო კომისიები.

მიმდინარე წელს ახალი კონსტიტუციის მიღებით რესპუბლიკა, როგორც აღვნიშნეთ, მყარ ისტორიულ საფუძველს ჩაუყრის საქართველოს ისტორიაში პირველი სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებას.

დემოკრატიული საქართველო აშენებს სამართლებრივ სახელმწიფოს, სადაც ერთი მხრივ კონსტიტუციურად გამიჯნულია საკანონმდებლო აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება, ხოლო მეორე მხრივ, დემოკრატიის პრინციპების თანახმად ერთმანეთისაგან ასევე გამიჯნული და დამოუკიდებელი არიან სამართლებრივი სახელმწიფო და ღია სამოქალაქო საზოგადოება.

ეს ყველაფერი ემსახურება ადამიანის ფუნდამენტური, საყოველთაოდ აღიარებული უფლებების და თავისუფლებების დაცვასა და რეალიზაციას.

კანონი „სახელმწიფო ხელისუფლების შესახებ“ განვლილი ორი წლის განმავლობაში იყო საზოგადოებისა და ხელისუფლების ნორმალური ურთიერთმიმართების ძირითადი მარეგულირებელი ფაქტორი.

შეიძლება ითქვას, რომ თანამედროვე ეტაპზე ქვეყანა კონსტიტუციური წყობილების ფაქტობრივი და იურიდიული ფორმირების საწყის პერიოდშია.

ამ კონსტიტუციურ კანონს, როგორც ვთქვით, მიმდინარე წელს შეცვლის ახალი კონსტიტუცია, საპარლამენტო და საყოველთაო სახალხო განხილვის შედეგად. ახალი კონსტიტუციის საფუძველზე უნდა მოხდეს მიმდინარე წელს პრეზიდენტის, ორპალატიანი პარლამენტის, რეგიონული, ადგილობრივი მუნიციპალური ორგანოების არჩევნები, ახალი მინისტრთა კაბინეტის ფორმირება, კონსტიტუციური და უმაღლესი სასამართლოების ჩამოყალიბება, ტერიტორიულ-ადმინისტრაციული მოწყობა და სხვა უმნიშვნელოვანესი სახელმწიფო ღონისძიებების გატარება.

დღეს მოქმედ საარჩევნო კანონს ბევრი ხელაღებით აკრიტიკებს, თუმცა ავიწყდებათ რა პირობებში შეიქმნა იგი. იმისათვის, რომ წინა არჩევნებში ფართო პოლიტიკური სპექტრი გამოსულიყო პოლიტიკურ ასპარეზზე, არჩევნების დებულებაც და მისი მთელი სისტემაც ამ მიზანს დაექვემდებარა. ფაქტობრივად, პრივილიგირებული პირობები შეიქმნა მრავალი მცირერიცხოვანი და არც თუ ისე გავლენიანი პოლიტიკური პარტიისათვის. ეს აუცილებელი იყო დემოკრატიის განვითარების იმ ეტაპისათვის. ამჟამად კი პოლიტიკაში გამოიკვეთა პოლიტიკურ ძალთა გამსხვილება-გაერთიანების აშკარა ტენდენცია. დემოკრატია ახალ, უფრო მაღალ ეტაპზე ავიდა. ამიტომ, საარჩევნო კანონი შემდგომ დახვეწას საჭიროებს. ვფიქრობ, ახალი საარჩევნო კანონი უნდა მივიღოთ, ახალი ცენტრალური და ადგილობრივი საარჩევნო კომისიები უნდა შევქმნათ.

ეს აუცილებელია ახალი კონსტიტუციის მიღების შემდეგ.

1995 წელი ერთ-ერთი ყველაზე ისტორიული წელიწადი იქნება საქართველოს უახლეს ისტორიაში. ეს იქნება დიდი რეფორმების, კონსტიტუციის, სახალხო რეფერენდუმების, პარლამენტისა და პრეზიდენტის არჩევნების წელიწადი.

IV. საკანონმდებლო ხელისუფლების, პარლამენტის როლი რეფორმებისა და ანტიკრიზისული პროგრამის განხორციელებისათვის ბრძოლაში

დასასრულს უახლოვდება საპარლამენტო მუშაობის სამწლიანი ციკლი. ბუნებრივია, არის სურვილი გადავხედოთ განვლილ გზას, რა გაკეთდა, რა ვერ გაკეთდა, რა უნდა გავაკეთოთ. ჩვენი პარლამენტი, როგორი წინააღმდეგობრივიც არ უნდა იყოს საზოგადოების შეხედულება ამ ინსტიტუტზე, მაინც ჩვენი დიდი დემოკრატიული მონაპოვარია.

საპარლამენტო მუშაობის ძირითადი პრინციპი ანალიზი და კრიტიკაა. ჩვენც კრიტიკულად, ანალიტიკურად უნდა მივუდგეთ პარლამენტის საქმიანობის შეფასებას, მაგრამ არ შევცდები, თუ ვიტყვი, რომ, მიუხედავად უმძიმესი კრიზისისა, კრიტიკულ ვითარებაშიც პარლამენტი მაინც სახელმწიფოებრივი ინტერესების სამაღლეზე იყო.

გასული წლის გაზაფხულსა და შემოდგომაზე ჩატარდა პარლამენტის 85 პლენარული სხდომა, მიღებულია 41 კანონი და 180 დადგენილება. ბევრია ეს თუ ცოტა? ცოტა, რადგანაც კანონთა ეს ბლოკი ვერ პასუხობს გარდამავალი პერიოდის, დიდი რეფორმების ყველა აუცილებელ მოთხოვნას, ვერ ავსებს „სამართლებრივ ვაკუუმს“, ვერ ქმნის სათანად სამართლებრივ ბაზას.

ჯერ კიდევ 1994 წლის მაისში პარლამენტისადმი მიმართვაში მივუთითე უახლოეს პერიოდში აუცილებლად განსახილველ კანონპროექტთა შესახებ. პარლამენტმა მიიღო შესაბამისი დადგენილება ამ საკითხზე.

იმ დოკუმენტში მოცემული იყო ახალი ეკონომიკური და სამართლებრივი ურთიერთობების ჩამოყალიბებისათვის აუცილებლად მისაღები 33 კანონპროექტის ნუსხა. სამწუხაროდ, ამ კანონპროექტებიდან დღეისათვის მიღებულია მხოლოდ ერთი - „კანონი მეწარმეობის შესახებ“.

უფრო მეტი, საშემოდგომო სესიის კალენდარული სამუშაო გეგმის შესაბამისად უნდა განხილულიყო 42 კანონპროექტი, რომელთაგანაც მიღებულია მხოლოდ 3 კანონი, გეგმის გარეშე კი - 18 კანონი.

მე პარლამენტისადმი ჩემს მიმართვაში ვამბობდი და ახლაც ვიმეორებ, დღეს ქვეყნის ცხოვრებაში ის პერიოდია, როცა ხელისუფლებამ, ურთულესი პოლიტიკური და სოციალური პრობლემების მოგვარებასთან ერთად, გადაუდებელი ზომები უნდა მიიღოს ახალი ეკონომიკური და სამართლებრივი ურთიერთობების ჩამოსაყალიბებლად.

ამასთან, საგულისხმოა, რომ სამართალშემოქმედება აშკარად ჩამორჩება ცხოვრებას, ჩვენი საზოგადოების მოთხოვნებს. სამართლებრივი მოწესრიგების მიღმა დარჩენილია უმნიშვნელოვანესი ქონებრივი და არაქონებრივი, ორგანიზაციული, ხელისუფლებითი ურთიერთობები, რაც არსებით ბარიერს უქმნის ეკონომიკის რეფორმას, ქვეყანაში სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებისათვის ხელშემწყობი პირობების შექმნას.

პირველ რიგში ლაპარაკია ისეთ კანონებზე, რომელთა გარეშეც წარმოუდგენელია საბაზრო ეკონომიკაზე დაჩქარებული გადასვლის სრულყოფილი განხორციელება.

მთავრობამ პარლამენტში წარმოადგინა სამი სხვადასხვა ციკლის კანონპროექტები, რომელთა განხილვას პარლამენტმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმოს. კანონპროექტთა პირველი ციკლი შეეხება უშუალოდ ეკონომიკურ ურთიერთობებს, ამავე ციკლს განეკუთვნება აგრარულ ურთიერთობათა მომწესრიგებელი სამართლებრივი აქტები, რომელთა მიღებას სასიცოცხლო ეკონომიკური და სოციალური მნიშვნელობა აქვს. ასეთია პირველ რიგში კანონი „მიწის საკუთრების შესახებ“ და სხვ.

მისაღებ კანონპროექტთა მეორე ციკლს განეკუთვნება ის კანონპროექტები, რომლებიც შეიცავენ მატერიალურ ურთიერთობებში სამეურნეო სუბიექტების უფლებების დაცვის საპროცესო სამართლებრივ გარანტიებს.

მისაღები აქტების მესამე ციკლს განეკუთვნება ის კანონები, რომლებმაც ქვეყნის მიერ არჩეული დემოკრატიული კურსის შესაბამისად უნდა მოაწესრიგონ ხელისუფლებითი ურთიერთობები. ეს არის „სახელმწიფო სამსახურის“, „სახელმწიფო საიდუმლოების“, პოლიტიკური პარტიების შესახებ“ და მრავალი სხვა კანონპროექტი.

პარლამენტმა თავისი უფლებამოსილების პერიოდში უნდა შეძლოს აგრეთვე კოდიფიცირებული სამართლებრივი აქტების - კოდექსების მიღება. მისაღებია სამოქალაქო სამართლის, სისხლის სამართლის, შრომის სამართლის, სისხლის და სამოქალაქო სამართლის საპროცესო, ადმინისტრაციული სამართლდარღვევათა კოდექსები.

ამ დიდი სამუშაოს გადაუდებელ შესრულებას ჩვენი ქვეყნისათვის ურთულეს პერიოდში ისტორიული მნიშვნელობა აქვს.

მზად ვარ აქტიურად ვითანამშრომლო ყველა კომისიასთან, ფრაქციასთან, ცალკეულ პარლამენტარებთან კანონშემოქმედებითი პროცესის დაჩქარების მიზნით.

საჭიროა პარლამენტმა უახლოეს პერიოდში მკვეთრად გარდაქმნას კანონშემოქმედებითი საქმიანობა.

გვაიმედებს პარლამენტის „საშემოდგომო სემესტრის“ შედეგები. ახალი რეგლამენტის მიღებამ გაცილებით ქმედითი გახადა საპარლამენტო საქმიანობა. მიღებულია კანონები „ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ინდიკატორული დაგეგმვის საფუძვლების შესახებ“, „კავშირგაბმულობის შესახებ“, „მეწარმეობის შესახებ“, „მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითარების შესახებ“ და ა.შ. დამტკიცდა რესპუბლიკის მეოთხე კვარტალის ბიუჯეტი, შემდეგ კი 1995 წლის ბიუჯეტი.

თუმცა მაინც ვერ ამოივსო ის სამართლებრივი ვაკუუმი, რომელიც ხელს უშლის უცხოელ ინვესტორებს უფრო თამამად დააბანდონ კაპიტალი საქართველოს ეკონომიკაში და არ არის მიღებული სხვა მნიშვნელოვანი კანონები. მხედველობაში მაქვს პირველ რიგში კანონი „კორუფციასთან და ეკონომიკურ დამნაშავეობასთან ბრძოლის შესახებ“, „უკანონო შეიარაღებული ფორმირებების შექმნისა და მათში მონაწილეობისათვის პასუხისმგებლობის შესახებ“, „მონოპოლიური საქმიანობისა და კონკურენციის შესახებ“, „ტერორიზმთან ბრძოლის შესახებ“, „ნარკომანიასა და ნარკობიზნესის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ“ და სხვა.

დიდი რეფორმების სამართლებრივი ბაზით უზრუნველყოფის დარგში განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა ეკისრება ყველა საპარლამენტო კომისიას, მაგრამ პირველ რიგში იურიდიულ კომისიას, ეკონომიკურ საკითხთა კომისიას, საფინანსო-საბიუჯეტო კომისიას, აგრარულ კომისიას, მრეწველობის, ენერგეტიკის, ტრანსპორტის, კავშირგაბმულობისა და კომუნალური მეურნეობის კომისიას და სხვა საპარლამენტო სტრუქტურებს.

უნდა სრულყოფილ იქნეს, ერთი მხრივ, საკანონმდებლო ხელისუფლებისა, პარლამენტისა და აღმასრულებელი ხელისუფლების - მინისტრთა კაბინეტის და, მეორე მხრივ, მუნიციპალური, ადგილობრივი, რეგიონული მართვის ორგანოების საქმიანობის ურთიერთკოორდინაციის სისტემა, სტილი, ფორმები და მეთოდები კრიზისის დაძლევისა და რეფორმების განხორციელების დარგში. საჭიროა პარლამენტის ხელისუფლებისა და მმართველობის ცენტრალურ და ადგილობრივ ორგანოთა რეფორმების კომისიამ უფრო ნაყოფიერად იმუშაოს ამ მიმართულებით.

პარლამენტის მუშაობის გაუმჯობესებაში დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მისი აპარატისა და კვლევითი სამსახურების ქმედების ამაღლებას.

საქართველოს პარლამენტთან ორი სამეცნიერო სტრუქტურა არსებობს: საქართველოს პარლამენტის დემოკრატიული აღმშენებლობისა და პოლიტოლოგიის ინსტიტუტი და საპარლამენტო კვლევის ცენტრი. ინსტიტუტთან ფუნქციონირებს სპეციალური ქვედანაყოფი - პარლამენტოლოგიის ცენტრი, რომელიც მსოფლიო საპარლამენტო დემოკრატიის პრობლემების შესწავლით არის დაკავებული.

დასახელებები საკმაოდ შთამბეჭდავია, მაგრამ მათი საქმიანობის კონკრეტულ შედეგებზე მსჯელობა ძნელია, რადგანაც ამ წარმონაქმთა ცალკეული სტრუქტურები არა მარტო პერსონალური შემადგენლობით, არამედ შინაარსობრივადაც შორს ვერ გასცდნენ საბჭოური პერიოდის თეორიული თუ პრაქტიკული საქმიანობის ამოსავალ წერტილებს.

აუცილებლად მიგვაჩნია ამ ცენტრების მოდერნიზება, მათი მაღალი კვალიფიკაციის კადრებით დაკომპლექტება, ახალგაზრდა სპეციალისტების მოზიდვა.

მომავლისათვის, თუ კონსტიტუციურად გადაწყდება ჩვენში ბიპარლამენტარიზმის დამკვიდრება, შესაძლებელი იქნება ზემოაღნიშნული ორი სამეცნიერო ცენტრის ცალ-ცალკე პარლამენტის პალატებისათვის დაქვემდებარება.

უნდა გაუმჯობესდეს საპარლამენტთაშორისო კავშირურთიერთობები, პირველ რიგში დსთ-ს ქვეყნების, ასევე ევროპისა და ამერიკის, შავი ზღვის აუზის სახელმწიფოების, მსოფლიოს პარლამენტარებთან.

საქართველოს პარლამენტი კონსტრუქციულ როლს ასრულებს რესპუბლიკის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის შემუშავებაში, სამართლებრივი სახელმწიფოს, სამოქალაქო საზოგადოების მშენებლობაში, ფუნქციონირებს როგორც უზენაესი კანონშემოქმედებითი და საკონტროლო ორგანო.

1995 წელი, როგორც ვთქვი, ახალი პარლამენტის არჩევნების წელიწადია. ეს არჩევნები დიდი კონსტიტუციური და საპარლამენტო რეფორმების განხორციელებას ნიშნავს.

არჩევნებისათვის აქტიურად ემზადებიან პოლიტიკური ძალები, სხვადასხვა სახის მოძრაობები, პოლიტიკური ორგანიზაციები და გაერთიანებები.

ჩვენი უახლოესი ამოცანა, როგორც უკვე ითქვა, ქვეყნის განვითარების დღევანდელი ეტაპის ინტერესების ადექვატური საარჩევნო კანონისა და დებულების შემუშავებაა. კონსტიტუციის პროექტზე მუშაობის დამთავრების შემდეგ დაუყოვნებლივ უნდა შევუდგეთ ამ საქმიანობას.

V. აღმასრულებელი ხელისუფლების - მინისტრთა კაბინეტის როლი კრიზისის დაძლევასა და რეფორმების განხორციელებაში.

ცენტრალურმა აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ, მინისტრთა კაბინეტმა სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულებით შეიმუშავა კრიზისის დაძლევის, ეროვნული ხსნისა და რეფორმების, სტაბილიზაციისა და სისტემური ცვლილებების მაკროეკონომიკური პროგრამა. ბევრი რამ გაკეთდა მისი განხორციელებისათვის, მაგრამ მაინც პირდაპირ უნდა ითქვას, რომ, სამწუხაროდ, მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების, ადგილობრივი, მუნიციპალური ხელისუფლების საქმიანობა, ისევე როგორც პარლამენტის საქმიანობა ამ პროგრამების შესრულებისათვის ჯერჯერობით არადამაკმაყოფილებელია.

საჭიროა ამ სფეროში, და არა მხოლოდ ამ სფეროში, მინისტრთა კაბინეტის და პარლამენტის საქმიანობის უკეთ კოორდინირება.

ანტიკრიზისული პროგრამის განხორციელებისათვის აუცილებელი კანონებისა და კანონქვემდებარე აქტების მომზადების გეგმა შესრულებული არ არის, მიუხედავად სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულებისა და მინისტრთა კაბინეტის შესაბამისი დადგენილებისა. ამის შედეგად ფერხდება რეფორმები, დროზე არ ყალიბდება სათანადო სამართლებრივი ბაზა.

პარლამენტს დღესაც არა აქვს განხილული და მიღებული მინისტრთა კაბინეტის, იუსტიციის სამინისტროს მიერ 1994 წლის I კვარტალში წარდგენილი კანონპროექტები: „თამასუქის შესახებ“, „ჩეკის შესახებ“, „სავაჭრო პალატის შესახებ“, III კვარტალში წარდგენილი პროექტი: - „ნოტარიატის შესახებ“, IV კვარტალში წარდგენილი პროექტი: - „სახელმწიფო სამახურის შესახებ“, ეს ერთი მხრივ. მეორე მხრივ, თვითონ მინისტრთა კაბინეტი, იუსტიციის სამინისტრო ვალშია პარლამენტის წინაშე: სამთავრობო კომისიას და სამინისტროს არა აქვთ წარმოდგენილი „საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის“ პროექტი, დროზე ვერ მოამზადა იუსტიციის სამინისტრომ პროექტი ბრძანებულებისა „სახელმწიფო რეესტრის შესახებ“ და სხვ.

იმავე დროს, უნდა აღინიშნოს, რომ პარლამენტისა და მინისტრთა კაბინეტის, კერძოდ იუსტიციის სამინისტროს ნაყოფიერი თანამშრომლობის ნიმუშია „კანონი მეწარმეთა შესახებ“, „კანონი იჯარის შესახებ“ და სხვ.

ეკონომიკის სამინისტრომ პარლამენტს წარუდგინა კანონპროექტები: „გირავნობის შესახებ“, „მომხმარებელთა დაცვის შესახებ“, „საინვესტიციო საქმიანობის შესახებ“, „კონცესიების შესახებ“, „სახელმწიფო ქონების მართვის უფლებამოსილების გამიჯვნის შესახებ“, მაგრამ პარლამენტს ისინი ჯერაც არა აქვს განხილული.

ამავე დროს ეკონომიკის სამინისტრომ დროზე ვერ წარმოადგინა პარლამენტში კანონპროექტები: „გაკოტრების შესახებ“, „თავისუფალი ეკონომიკური ზონის შესახებ“, „მონოპოლიური საქმიანობისა და კონკურენციის შესახებ“.

ფინანსთა სამინისტრომ დროულად არ დაამუშავა კანონპროექტები „სატრანზიტო გადასახადის შესახებ“, „სააუდიტო საქმიანობის შესახებ“, „ბირჟისა და საბირჟო საქმიანობის შესახებ“, „სავალუტო რეგულირებისა და სავალუტო კონტროლის შესახებ“, „კრედიტების შესახებ“, „სახელმწიფო სუბსიდიების შესახებ“, დროზე არ შემოიტანა პროექტი ცვლილებებისა და დამატებებისა კანონში „ფულად-საკრედიტო რეგულირების შესახებ“. ფინანსთა სამინისტრომ წარმოადგინა, მაგრამ პარლამენტს ჯერ არ მიუღია „კანონი ფასიანი ქაღალდების მიმოქცევისა და საფონდო ბირჟების შესახებ“.

ნაცვლად „კანონისა სახელმწიფო ბირჟის შესახებ“, მიღებულია სამთავრობო დადგენილება.

სოფლის მეურნეობის და კვების მრეწველობის სამინისტრომ, კერძოდ, მიწის რესურსებისა და მიწის კადასტრის დეპარტამენტმა მოამზადა კანონპროექტი „მიწათსარგებლობის საფასურის შესახებ“, მაგრამ პარლამენტმა ის დროზე ვერ განიხილა. კანონის მიღების ნაცვლად გამოიცა სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულება. პარლამენტმა დააგვიანა მისი განხილვა. დრო კი არ ითმენდა, რეფორმები ფერხდებოდა, ამიტომ ოპერატიულად გამოიცა ბრძანებულება.

გარემოს დაცვის სამინისტრომ პარლამენტში შეიტანა კანონპროექტი „გარემოზე მავნე ზემოქმედების გადასახადის შესახებ“, პარლამენტს ეს კანონი არ მიუღია, სამაგიეროდ სამინისტროს კანონპროექტი „ბუნებრივი რესურსებით სარგებლობის გადასახადის შესახებ“, ჯერ არც აქვთ წარდგენილი პარლამენტში, თუმცა ვადა გასული წლის I კვარტალში ამოიწურა.

შრომისა და სოციალური დაცვის სამინისტრომ კანონპროექტი „სამუშაო დროის შესახებ“ შარშანწინ წარმოადგინა, ხოლო კანონპროექტი „საპენსიო უზრუნველყოფის შესახებ“ შარშან, მაგრამ პარლამენტს ისინი ჯერჯერობით არ მიუღია.

გეოლოგიისა და გეოდეზიის დეპარტამენტმა წელიწადზე მეტია, რაც წარმოადგინა კანონპროექტი „წიაღის შესახებ“. ის დღესაც არ არის მიღებული.

სტანდარტიზაციის, მეტეოროლოგიისა და სერთიფიკაციის დეპარტამენტმა დაამუშავა პროექტი ბრძანებულებისა „ხარისხის შესახებ“, მაგრამ ის დღემდე არ არის მიღებული. ნაცვლად „კანონისა სტანდარტიზაციისა და სერთიფიკაციის შესახებ“ მიღებულია ბრძანებულება.

საგადასახადო ინსპექციამ დააგვიანა „საწარმოთა სახელმწიფო რეგისტრაციისა და სამეწარმეო საქმიანობის რეგისტრაციისათვის გადასახადის შესახებ“, „საბაჟო გადასახადის შესახებ“, „ასიანი ქაღალდებით ოპერაციებზე გადასახადის შესახებ“ კანონპროექტების შემუშავება და პარლამენტში წარდგენა.

პარლამენტმა უნდა დააჩქაროს „საქპატენტის“ მიერ წარმოდგენილი კანონპროექტის „ინტელექტუალური საკუთრების შესახებ“ და დაზღვევის სახელმწიფო კონცერნის მიერ წარმოდგენილი კანონპროექტის „დაზღვევის შესახებ“ კანონის მიღება.

პარლამენტს არ მიუღია ჯერაც ეროვნული ბანკის მიერ წარმოდგენილი ცვლილებები და დამატებები კანონში „ეროვნული ბანკის შესახებ“, ხოლო თვით ეროვნულ ბანკს არ წარმოუდგენია ცვლილებები და დამატებები კანონში „ბანკებისა და საბანკო საქმიანობის შესახებ“.

უზენაესმა საარბიტრაჟო სასამართლომ დროზე არ წარმოადგინა პარლამენტში კანონპროექტი „სამედიატორო სასამართლოების შესახებ“ და პროექტი დებულებისა „სამეურნეო დავათა განხილვის შესახებ“.

ბევრი სხვა მაგალითის მოყვანაც შეიძლება. ვფიქრობ, ნათქვამიც საკმარისია. გარდა ამისა მე მექნება ცალკე მოხსენება კანონშემოქმედებითი საქმიანობის შესახებ.

ეს ყველაფერი იმაზე მეტყველებს, რომ არა გვაქვს სათანადო წესრიგი რეფორმების განხორციელების სახელმწიფოებრივი მექანიზმისა და სამართლებრივი ბაზის შექმნის დარგში.

ასეთი მდგომარეობა ძირითადად პარლამენტისა და მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების საქმიანობის სუსტი კოორდინაციის შედეგია. ჩვენ დღეს ბევრს ვლაპარაკობთ კანონებსა და კანონპროექტებზე, მაგრამ ეს აქცენტი გასაგები უნდა იყოს, ამ კანონების გარეშე ვერც სამართლებრივ სახელმწიფოს ავაშენებთ და ვერც სამოქალაქო საზოგადოებას და საბაზრო ეკონომიკას.

მიღებული იქნა ახალი კანონი მინისტრთა კაბინეტის შესახებ, მოხდა მინისტრთა კაბინეტის არაერთგზის რეორგანიზაცია. მაგრამ, ვფიქრობთ, მაინც ვერ მოხერხდა მინისტრთა კაბინეტის ისეთი სტრუქტურის ჩამოყალიბება, რომელიც მაქსიმალური ეფექტიანობით განახორციელებდა ანტიკრიზისულ ღონისძიებებს და რეფორმების პროგრამას.

სტრუქტურული ცვლილებების შესახებ.

პარლამენტი, სახელმწიფოს მეთაური, ოპოზიცია, ხალხი ხშირად საყვედურობენ მინისტრთა კაბინეტს და არც თუ უსაფუძვლოდ, რომ მთავრობის დადგენილებები ოპერატიულად არ ხორციელდება, რაც, ერთი მხრივ, აფერხებს რეფორმებს, მეორე მხრივ, აძლიერებს კრიზისს და ქმნის სოციალური აფეთქების საშიშროებას. სამწუხაროდ, ეს ნაკლი არა მხოლოდ მინისტრთა კაბინეტს, სამინისტროებს, კომიტეტებს, დეპარტამენტებს, ინსპექციებს, კორპორაციებს, არამედ პარლამენტს, მერიებს, გამგებლებს, რეგიონული და ადგილობრივი მუნიციპალური მართვის სხვა ორგანოებს და სტრუქტურებსაც ახასიათებთ, რაც აუცილებლად უნდა დავძლიოთ მართვის თანამედროვე მეცნიერულად დასაბუთებული მეთოდების, მსოფლიო გამოცდილების გამოყენებით.

მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების კადრებს ხშირად ბრალად უყენებენ დაბალ პროფესიონალიზმს, არაკომპეტენტურობას, სათანადო საქმიანი, მორალური და პოლიტიკური თვისებების უქონლობას, საბაზრო მენტალიტეტის დეფიციტს, სამართლებრივ ნიჰილიზმს, კორუმპირებას, მაფიოზურ სტრუქტურებთან კავშირს და ა.შ.

თითქმის ანალოგიურ ბრალდებებს უყენებენ რიგ პარლამენტარებს, ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოებს, მათ კადრებს და ა.შ.

ეს, რა თქმა უნდა, ეხება კადრების მხოლოდ გარკვეულ ნაწილს. მათგან ჩვენ უნდა განვთავისუფლდეთ, მაგრამ კადრების ძირითად ბირთვს თავისი საქმიანი, ინტელექტუალური, ზნეობრივი, ადამიანური თვისებების, პროფესიონალიზმის გათვალისწინებით, შეუძლიათ იმუშაონ ახალ პირობებში, შექმნან ხელსაყრელი პირობები ხელმძღვანელთა ახალი გენერაციის მომზადებისა და მათი პრაქტიკული გამოწრთობისათვის.

უმთავრესი საკითხი კადრების მუშაობაში მომთხოვნელობის ამაღლებაა, საშემსრულებლო დისციპლინის განმტკიცება და მათი მოქმედების სფეროში წესრიგის დამყარების უზრუნველყოფაა.

იმავე დროს კარგად უნდა გავაცნობიეროთ, რომ დემოკრატია ყოვლის მიმტევებლობას და უხერხემლო ლიბერალიზმს არ ნიშნავს, დემოკრატია კანონის დიქტატურაა, კანონის უზენაესობაა.

არსებობს მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების პრობლემის გადაჭრის, მათი სრულყოფისა და რეორგანიზაციის სამი პროექტი. სამი შესაძლო ვარიანტი.

პირველი: მინისტრთა კაბინეტისა და უწყებების უცვლელი სახით დატოვება, მაგრამ არსებული სტრუქტურების საფუძველზე მათი საქმიანობის, კერძოდ რეფორმატული საქმიანობის ეფექტიანობის ძირფესვიანად გაუმჯობესება. მეორე: მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების როგორც ორგანიზაციული სტრუქტურების, ასევე კადრების შემადგენლობის ნაწილობრივი, რაციონალური, ოპტიმალური ცვლილებები. მესამე: მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების სტრუქტურისა და მათი კადრების ძირფესვიანი, კარდინალური შეცვლა, ეს გამოიწვევს ორგანიზაციულ ქაოსს, თანაც ეს მაშინ, როცა რეფორმები კრიზისმა ცაიტნოტში მოაქცია.

ამიტომ მე უპირატესობას ვანიჭებ მეორე, კომპრომისულ ვარიანტს.

პარლამენტს ვთავაზობ ნაწილობრივ, მაგრამ არსებით ცვლილებებს მინისტრთა კაბინეტისა და უწყებების სტრუქტურასა და მათი კადრების შემადგენლობაში. კერძოდ, პირველი: მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროების და უწყებების მუშაკთა საშტატო ერთეულების შემცირებას 1/3-ით და ხელფასების გადიდებას ეტაპობრივად. მეორე: სამინისტროების და უწყებების რიცხოვნობის რაციონალურ და ლოგიკურ, დასაბუთებულ შემცირებას (30-35%25-ით). მესამე: ვიცე-პრემიერთა რაოდენობის განსაზღვრას მინისტრთა კაბინეტის წინაშე მდგომი ამოცანების შესაბამისად და მათი მუშაობის ხარისხობრივ გარდაქმნას და გაუმჯობესებას. მეოთხე: მინისტრთა კაბინეტის აპარატის თვისობრივ გარდაქმნას ძირითადად დასავლური ტიპის მრჩეველთა ინსტიტუტად და მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროების და უწყებების მრჩევლების მოწვევას საკონტაქტო საფუძველზე საზღვარგარეთის ქვეყნებიდან და საერთაშორისო ორგანიზაციებიდან და სხვ.

საჭიროა მინისტრთა კაბინეტის აპარატის საქმიანობის ძირფესვიანი გაუმჯობესება. სიახლეები მის მუშაობაში იგრძნობა, მაგრამ ეს საკმარისი არ არის. დრო მოითხოვს მინისტრთა კაბინეტის სტრუქტურისა და ფუნქციების, მუშაობის ფორმების, მეთოდების, სტილის სრულყოფას, კადრების გადახალისებას, მაგრამ, ვიმეორებ, ეს ეხება მინისტრთა კაბინეტის ცალკეულ სტრუქტურებს და არა მთლიანად კაბინეტს. ჩემი აზრით, ახლა დესტრუქციული ნგრევის დრო არ არის. ვფიქრობ, მინისტრთა კაბინეტის სტრუქტურა და წამყვანი კადრები თანდათანობით უნდა შეიცვალოს. მხოლოდ ახალი პარლამენტი შექმნის ახალი ტიპის მინისტრთა კაბინეტს.

შეიძლება უპირატესობა მივანიჭოთ მინისტრთა კაბინეტის სტრუქტურის და პერსონალური შემადგენლობის იმ კურსს, რომელიც პრაქტიკულად უკვე ტარდება ცხოვრებაში. გადაწყვეტილებათა მიღება ამ საკითხებზე უნდა მოხდეს ჩვენი შესაბამისი მზადყოფნის პარალელურად.

VI. სახელმწიფოს მეთაური

მინდა ერთ საკითხზე გულახდილად მოგეთათბიროთ.

დღეს პარლამენტის თავმჯდომარე იმავე დროს სახელმწიფოს მეთაურია. ეს საქართველოს დემოკრატიული სახელმწიფოს აღმშენებლობის გარდამავალი, ექსტრემალური ეტაპის ისტორიული თავისებურებაა, დროებითი მოვლენაა.

ხალხს და პარლამენტს, პოლიტიკურ ძალებს მოეხსენებათ, რომ სახელმწიფოს მეთაურის თანამდებობა დაწესდა ხელისუფლების შესახებ კონსტიტუციური, ორგანული კანონის თანახმად. ის ფაქტი, რომ ხალხის მიერ პირდაპირ, უშუალოდ არჩეული პარლამენტის თავმჯდომარე იმავე დროს სახელმწიფოს მეთაურიც არის, როგორც ცნობილია, გამოწვეული იყო წინა არჩევნებისდროინდელი საგანგებო, ექსტრემალური, საომარი ვითარებით, გარდამავალი ეტაპის თავისებურებითა და სპეციფიკით, კრიზისით, დეპრესიით, ეთნოკონფლიქტებით, ხელისუფლების ვაკუუმით.

ის ფაქტი, რომ პარლამენტის თავმჯდომარე სახელმწიფოს მეთაურია, ხელს უწყობს მიმდინარე ეტაპზე აღმასრულებელ და საკანონმდებლო ხელისუფლებათა უკეთ კოორდინაციას, ხელისუფლების ლეგიტიმურ შესაძლებლობათა მაქსიმალურ კონცენტრაციას სასიცოცხლო მნიშვნელობის სტრატეგიულ მიმართულებებზე, კრიზისის დაძლევას, სამართლებრივი სახელმწიფოს მშენებლობას, საბაზრო ეკონომიკის ჩამოყალიბებას, მაკროეკონომიკურ სტაბილიზაციას, რეფორმების განხორციელებას. ამას არაფერი საერთო არა აქვს, როგორც ზოგიერთი ცდილობს დაამტკიცოს, ავტოკრატული რეჟიმის ჩამოყალიბებასთან. ასეთი აქციები არც სახელმწიფოს მეთაურის გადადგომას გამოიწვევს და არც ამ პოსტის გაუქმებას. ეს ერთი.

მეორე. ზოგიერთებს მიაჩნიათ, რომ რეფორმების განხორციელება შეუძლებელია დღეს დაუყოვნებლივ საპარლამენტო მმართველობაზე გადასვლის გარეშე და ამიტომ მოითხოვენ სახელმწიფოს მეთაურის ფუნქციების, უფლებამოსილებათა

გადანაწილებას, ძირითადად პარლამენტსა და მინისტრთა კაბინეტს შორის. ამის აუცილებლობას ისინი ვერაფრით ვერ ასაბუთებენ. განცხადება კეთდება დეკლარაციის დონეზე. ესეც მორიგი ქაოსისა და დეზორგანიზაციის გამოწვევის ცდა არის, ან შეცდომა და გაუგებრობაა.

მესამე. სახელმწიფოს მეთაურის ყოველდღიურ საქმიანობას, უფლებამოსილებას აწესრიგებს კონსტიტუციური კანონი და რესპუბლიკური კანონმდებლობა, პარლამენტი და ხალხი და ამდენად ის სავსებით დემოკრატიული და ლეგიტიმურია.

მეოთხე. ისიც ფაქტია, რომ ექსტრემალური სიტუაცია, საგანგებო მდგომარეობა, გარდამავალი პერიოდის სპეციფიკა სახელმწიფოს მეთაურს ხშირად აიძულებს პარლამენტისაგან მოითხოვოს მეტი რწმუნებანი და უფლებამოსილებანი, სამართლებრივი ვაკუუმის ოპერატიულად შესავსებად გამოსცეს ბრძანებულებები, დეკრეტები და სხვა აქტები, აქტიურად განახორციელოს საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ფუნქციები. ამას, სამწუხაროდ, დესტრუქციული ოპოზიცია ხშირად არასწორად აღიქვამს.

გამიგეთ ადამიანურად, მე პირადი ინტერესები და ამბიციები არ მალაპარაკებს, - ყოველივე ამას მე ვაკეთებ უდიდესი ნერვული, ფსიქოლოგიური დაძაბულობის ხარჯზე, ხოლო საქმისა და ხალხის ინტერესებიდან გამომდინარე, სრული კანონიერების, ლეგიტიმურობის დემოკრატიის პრინციპების დაცვით. დროა ერთხელ და სამუდამოდ გავაცნობიეროთ ეს მარტივი ჭეშმარიტება. თანაც, ისეთი მდგომარეობა, როგორც ვთქვით, დროებითი მოვლენაა.

მეხუთე. ახალი კონსტიტუცია გამიჯნავს პრეზიდენტის, პარლამენტისა და მინისტრთა კაბინეტის ფუნქციებს.

მომავალი, 1995 წლის არჩევნების შემდეგ ვითარება შეიცვლება. ახალი კონსტიტუციის პროექტი ითვალისწინებს რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტის შემოღებას და პარლამენტის თავმჯდომარის პოსტის გაუქმებას.

ამ გარდამავალ ეტაპზე პარლამენტის თავმჯდომარე, - მე ვიქნები ის, თუ სხვა, - სჯობს იმავე დროს სახელმწიფოს მეთაურის ფუნქციებსაც ასრულებდეს. ასეთი პრაქტიკა მოვლენებზე მოქნილი, დინამიური, ოპერატიული რეაგირების საშუალებას და, მაშასადამე, მეტ ეფექტსაც იძლევა. ეს ჩვენი ნაკლი კი არა, ჩვენი დემოკრატიული წყობილების გარდამავალი პერიოდის თავისებურება და სპეციფიკაა.

სახელმწიფოს მეთაურისათვის მინიჭებული უფლებები გამოყენებულ იქნა ახალი სამოქალაქო ომის გამჩაღებელთა წინააღმდეგ ბრძოლაში ქვეყანაში სტაბილურობის აღდგენისათვის, რიგი საგანგებო ეკონომიკური დეკრეტების გამოცემის მიზნით, რამაც გადამწყვეტი როლი შეასრულა ფართომასშტაბიანი ეკონომიკური რეფორმების დაწყებასა და განვითარებაში, ადგილობრივი მმართვის ორგანოების უფლებათა გაფართოებასთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში, რიგი საკადრო საკითხების გადაწყვეტისას.

ამასთან არ შემიძლია არ ვთქვა, რომ თან მდევს საკუთარი მუშაობით, მისი შედეგებით მუდმივი დაუკმაყოფილებლობის გრძნობა. ეს ეხება ჩემი მოვალეობების შესრულებას როგორც პარლამენტის თავმჯდომარის, ასევე სახელმწიფოს მეთაურის პოსტზე. ერთადერთი, რაც მანუგეშებს, ის არის, რომ მიუხედავად ყველასათვის თვალსაჩინო სიძნელეებისა, სიდუხჭირისა, ქვეყანა მაინც მიდის სტაბილურობის, ეკონომიკის გამოცოცხლების, სახელმწიფოს აღმშენებლობის გზით.

VII. ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის განმტკიცების საკითხები

პარლამენტის, მინისტრთა კაბინეტის, პირადად ჩემი, როგორც სახელმწიფოს მეთაურის ერთ-ერთი მთავარი საზრუნავი გახლავთ საქართველოს სამხედრო პოტენციალის შექმნა, ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის ამაღლება, ეროვნული შეიარაღებული ძალების ფორმირება.

ბუნებრივია, მთავარსარდალს განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა აკისრია.

საქართველოს სახელმწიფოს დღეს გააჩნია თავისი სამხედრო დოქტრინა, თავდაცვის კონცეფცია.

თავდაცვის სამინისტრო, რომელსაც სათავეში ჩაუდგა გამოცდილი გენერალი ვარდიკო ნადიბაიძე, დღითიდღე განამტკიცებს თავის საბრძოლო მზადყოფნას, რეალურად დაიწყო შეიარაღებული ძალების მშენებლობა. სახეზეა პირველი მნიშვნელოვანი შედეგები.

ერთი მხრივ, საქართველოს არმია და ფლოტი სრულყოფენ თავის საქმიანობას დასავლეთის დემოკრატიულ სახელმწიფოთა გამოცდილების საფუძველზე, მეორე მხრივ, საქართველოს მჭიდრო, ნაყოფიერი, ეფექტიანი თანამშრომლობა აქვს დამყარებული, თანასწორუფლებიანი პარტნიორობის საფუძველზე, რუსეთისა და დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის შეიარაღებულ ძალებთან.

იმავე დროს, განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებთ მეზობელი ქვეყნების - თურქეთის, ირანის, სომხეთის, აზერბაიჯანის, შავი ზღვის აუზის ქვეყნების შეიარაღებული ძალების თანამშრომლობასა და თანამეგობრობას.

თავდაცვის სამინისტროს უშუალოდ მონაწილეობა არ მიუღია კიტოვანის უკანონო შეიარაღებული დაჯგუფებების განიარაღებაში, რომელიც ოპერატიულად და სისხლისღვრის გარეშე განახორციელეს ძირითადად სახელმწიფო უშიშროების სამსახურმა, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ, შინაგანმა ჯარებმა, პოლიციამ, პროკურატურამ და სხვა სამართალდამცავმა ორგანოებმა, ახლად მომზადებულმა სპეცდანიშნულების რაზმებმა, მაგრამ ქვეყნის შეიარაღებული ძალები მზად იყვნენ კონსტიტუციის ფარგლებში ემოქმედათ, გარეშე ძალების ჩარევის შემთხვევაში სრული წესრიგის დასამყარებლად.

აქვე მინდა დავძინო, რომ კიტოვანის მორიგი ავანტიურის აღკვეთა, რომლის შედეგები დამანგრეველი იქნებოდა ახალფეხადგმული სახელმწიფოსათვის, მნიშვნელოვანი მოვლენაა ქვეყანაში წესრიგის განსამტკიცებლად მაფიოზური და კორუმპირებული რაზმების თარეშისათვის ბოლოს მოსაღებად.

ამ მოვლენებმა გვაჩვენეს, რომ ჯერ-ერთი, ამაღლდა ძალოვან სამინისტროთა კოორდინირებული მოქმედების კულტურა. მეორე, რომ დემოკრატიული საქართველოს სახელმწიფო უკვე საიმედოდ ჩამოყალიბდა და მის შეიარაღებულ ძალებს, სამართლისდამცავ ორგანოებს შეუძლიათ ერთობლივი მოქმედებით დემოკრატიის, თავისუფლების, ლეგიტიმური ხელისუფლების, კონსტიტუციური წყობის დაცვა ნებისმიერი შეიარაღებული საშინაო და საგარეო ბანდების, ყაჩაღების, სეპარატისტების და ავანტიურისტებისაგან.

დამთავრდა ის დრო, რომ საქართველოში დაუსჯელად პარპაშობდნენ შინა და გარეშე შეიარაღებული ბანდები. იწყება წესრიგისა და კანონის ეპოქა.

ჩვენ ომი არ გვინდა, მაგრა ომისათვის მუდამ მზად უნდა ვიყოთ, რადგანაც, გეოპოლიტიკური თვალსაზრისით, მეტად არასტაბილურ, საშიშ, ფეთქებად კავკასიის რეგიონში ვცხოვრობთ.

ამ ფაქტორმაც განაპირობა ამას წინათ მინისტრთა კაბინეტში მომხდარი ცვლილებები. კერძოდ, სპეციალური სტრუქტურის შექმნა არმიისა და ფლოტის მატერიალურ-ტექნიკური და სასურსათო უზრუნველყოფის დარგში.

ეროვნული არმია და ფლოტი, ძალოვანი სტრუქტურები უნდა გრძნობდნენ პარლამენტის, მინისტრთა კაბინეტის, სახელმწიფოს მეთაურის - უმაღლესი მთავარსარდლის, ადგილობრივი, მუნიციპალური ორგანოების ყოველდღიურ ზრუნვას.

მეტი ყურადღება სჭირდება არმიას, საზღვაო და საჰაერო ფლოტის პირად შემადგენლობას, რიგით მებრძოლებს, ოფიცრებს, გენერალიტეტს, ყველა ქვედანაყოფსა და სტრუქტურას, უკეთ ორგანიზება წვევამდელთა არმიასა და ფლოტში გაწვევას, კომისარიატების მუშაობას. ახლა საქართველოს შეიარაღებული ძალები ყოველდღიურად ახალ და ახალ საბრძოლო და მორალურ თვისებებს შეიძენენ. ამ საშვილიშვილო საქმეში ჩვენ ყველა ჩვენს მეგობარ ქვეყანასთან ვითანამშრომლებთ. ამასთან ერთი რამ ყველამ გავითვალისწინოთ - სრულფასოვანი არმიის შექმნა დღევანდელ ეტაპზე მხოლოდ რუსეთის სახელმწიფოს თანადგომით და მხარდაჭერით არის შესაძლებელი.

საჭიროა თანამედროვე სამხედრო კადრების მომზადება საზღვარგარეთის ქვეყნებში, ეროვნულ სამხედრო აკადემიაში, ამერიკაში, ევროპაში, დსთ-ს ქვეყნებში.

საქართველოს ახალ კონსტიტუციაში ღირსეული ადგილი უნდა დაეთმოს დემოკრატიული საქართველოს ეროვნულ არმიას, საზღვაო და საჰაერო ფლოტს, სასაზღვრო ჯარებს. კიდევ უფრო უნდა ვსრულყოთ სამხედრო დოქტრინა - მსოფლიოს მოწინავე დემოკრატიული და ცივილიზებული ქვეყნების გამოცდილების გათვალისწინებით.

VIII. აფხაზეთსა და შიდა ქართლში ეთნოპოლიტიკური კონფლიქტების მშვიდობიანი მოგვარების პროგრამა. საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის დაცვა. საქართველოს სახელმწიფოს იურისდიქციის აღდგენა დროებით ოკუპირებულ ტერიტორიებზე

საქართველოს პარლამენტი, მინისტრთა კაბინეტი, სახელმწიფოს მეთაური ახორციელებენ კონსენსუსის ეროვნულ და საერთაშორისო პროგრამას, რომლის მიზანია აფხაზეთსა და შიდა ქართლში ეთნოპოლიტიკური კონფლიქტების მშვიდობიანი მოგვარება, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა, დროებით ოკუპირებული ტერიტორიების შემოერთება, საქართველოს ხალხისათვის გენოციდისა და ეთნოწმენდის შედეგად მიყენებული ჭრილობების მოშუშება, ლტოლვილთა და იძულებით ადგილნაცვალ პირთა შინ ღირსეული და უსაფრთხო დაბრუნება, ქართველთა და აფხაზთა, ქართველთა და ოსთა, საქართველოში მცხოვრებ ხალხთა ტრადიციული, ისტორიული მეგობრობის აღდგენა.

როგორც ცნობილია, აფხაზმა სეპარატისტებმა და მათმა უცხოელმა მხარდამჭერებმა განდევნეს და მშობლიურ კერებს მოწყვიტეს აფხაზეთის მოსახლეობის დიდი უმრავლესობა. მთელი მოსახლეობა 550 ათასს შეადგენდა. დღეს ლტოლვილია 350-400 ათასზე მეტი ადამიანი.

განხორციელებულია და გრძელდება ქართველთა გენოციდი და აფხაზთა თვითგენოციდი.

უმძიმესი მდგომარეობა შეიქმნა შიდა ქართლში, ცხინვალის რეგიონში. ახლა მდგომარეობა უკეთესობისაკენ მიდის, მაგრამ დახოცილი და დასახიჩრებულია ათასობით ადამიანი. გადამწვარი, დანგრეული და გაძარცულია ქალაქები და სოფლები.

კონფლიქტის ზონებში ფეხქვეშ არის გათელილი მოქალაქეთა მსოფლიოში საყოველთაოდ აღიარებული უფლებები და ინტერესები, ცივილიზაციის ჰუმანური, საკაცობრიო იდეალების ელემენტარული მოთხოვნები.

აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების მიზნით ნიუ-იორკში, გაეროსა და რუსეთის მონაწილეობით ჟენევაში, მოსკოვში, სოჭში წარმოებულ მოლაპარაკებათა პროცესში საქართველოს ხელისუფლების მიერ დაკავებულმა კონსტრუქციულმა პოზიციამ მნიშვნელოვნად განამტკიცა საქართველოს მშვიდობისმოყვარე, დემოკრატიის პრინციპების ერთგული სახელმწიფოს იმიჯი.

აღნიშნულ კონტექსტში უნდა იქნეს განხილული ბუდაპეშტში, ევროკავშირის უმაღლესი დონის შეხვედრის შემაჯამებელ დოკუმენტში საქართველოს მიმართ საერთაშორისო თანამეგობრობის მხარდაჭერა. აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს კონფლიქტების მოგვარების და ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის საქმისათვის საეტაპო მნიშვნელობა აქვს ევროკავშირის დოკუმენტის დებულებას აფხაზი სეპარატისტების მიერ განხორციელებული ეთნიკური წმენდის შესახებ.

გაერომ, უშიშროების საბჭომ, როგორც ცნობილია, საქართველოში ეთნოკონფლიქტების მოსაგვარებლად ათი დოკუმენტი მიიღო, მაგრამ ისინი თითქმის ყველა ქაღალდზე დარჩა. მოვლენებმა დაგვანახვეს, რომ აფხაზეთსა და შიდა ქართლის პრობლემების გადასაწყვეტად აუცილებელია საქართველოს რესპუბლიკის მჭიდრო სტრატეგიული კავშირი რუსეთის ფედერაციასთან, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის წევრ ქვეყნებთან, მათთან საქმიანი, მეგობრული ურთიერთობების აღდგენა და განმტკიცება.

ჩვენ საჭიროდ მიგვაჩნია განსაკუთრებული პასუხისმგებლობით და შორსმჭვრეტელობით მოვეკიდოთ საქართველოსა და ჩრდილო კავკასიის ხალხების ტრადიციული მრავალსაუკუნოვანი ურთიერთობების აღდგენასა და განვითარებას კეთილმეზობლობისა და სამართლიანობის საფუძველზე.

ახალი კონსტიტუციის პროექტში განსაკუთრებული ადგილი უნდა დაეთმოს აფხაზეთისა და შიდა ქართლის პრობლემების მოწესრიგებისათვის შესაბამისი სამართლებრივი ბაზის შექმნის საკითხებს.

ამ საკითხების მოგვარებისათვის უფრო მეტი ინიციატივა უნდა გამოიჩინოს ხელისუფლების ყველა სტრუქტურამ.

საჭიროა მეტი ზრუნვა საქართველოში მცხოვრებ ეროვნულ უმცირესობებზე - აფხაზებზე, ოსებზე, რუსებზე, უკრაინელებზე, სომხებზე, აზერბაიჯანელებზე, ებრაელებზე, ბერძნებზე, ქურთებზე, ასირიელებზე, ყველა ეროვნებისა და კონფესიის ადამიანებზე, მათ კულტურაზე. ეს პარლამენტის, მინისტრთა კაბინეტის, სახელმწიფოს მეთაურის, ადგილობრივი, მუნიციპალური ხელისუფლების ამოცანაა. აქ მთავარია არა დეკლარაციები და მოწოდებები, არამედ რეალური ზრუნვა სხვა ეროვნების მოქალაქეებზე. სათანადო კორექტივების შეტანა საკადრო პოლიტიკაში. ეს უკანასკნელი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია.

ადამიანისა და ეროვნულ უმცირესობათა უფლებები და სტატუსი სამართლებრივად უნდა განსაზღვროს ახალმა კონსტიტუციამ თანამედროვე მსოფლიო კონსტიტუციონალიზმის მიღწევების დონეზე. საქართველომ უნდა აჩვენოს ერთა შორის დამოკიდებულების მაღალი კულტურა.

IX. დემოკრატიული კანონის დიქტატურა ნორმალური კრიმინოგენური სიტუაციის მიღწევა. სამართლებრივი სახელმწიფოს მართლწესრიგი და დისციპლინა

ეთნოკონფლიქტების, საომარი მოქმედების, შიდააშლილობის და უმწვავესი ეკონომიკური კრიზისის პირობებში სისხლის სამართლის დანაშაულმა არნახულ მასშტაბებს მიაღწია. ქვეყანაში თითქმის უმართავი სიტუაცია შეიქმნა და მის სახელმწიფოებრიობას აშკარა საშიშროება დაემუქრა. საჭირო გახდა საგანგებო ზომების მიღება განსაკუთრებით იმ უფლებათა ფარგლებში, რაც სახელმწიფოს მეთაურს მიენიჭა.

დასავლეთ საქართველოში საომარ მოქმედებათა დამთავრებისთანავე დაიწყო მოძრაობა წესრიგისა და სტაბილურობისათვის. სასურველისაგან ძალიან შორს ვართ, მაგრამ პირველი ნაბიჯები საგრძნობია და შედეგიანი.

გამოიცა სახელმწიფოს მეთაურის სპეციალური ყოვლისმომცველი ბრძანებულება. დაისახა და განხორციელდა მთელი რიგი ღონისძიებები, რომლებიც მიზნად ისახავს ქვეყანაში წესრიგისა და კანონიერების აღდგენას, დამნაშავეობის წინააღმდეგ უკომპრომისო და შეურიგებელ ბრძოლას.

1994 წლის განმავლობაში საერთო დანაშაულმა წინა წლებთან შედარებით იკლო - 16 პროცენტით, მძიმე დანაშაულმა - 20 პროცენტით, იკლო ყველა სხვა სახის დანაშაულმა.

1994 წელს დაკავებულია ბოროტმოქმედთა 1200-ზე მეტი ჯგუფი, 3500-მდე დამნაშავე, გახსნილია წინა წლების 700-ზე მეტი დანაშაული.

ამოღებული იქნა მოსახლეობიდან 2000-ზე მეტი ცეცხლსასროლი იარაღი. მათ შორის ავტომატები, პისტოლეტები, შაშხანები, ტყვიამფრქვევები, ყუმბარმტყორცნები, ხელყუმბარები, ფეთქებადი მოწყობილობები, მძიმე ტექნიკა და მრავალი სხვა საბრძოლო საშუალება.

ნარკოტიკების უკანონო შენახვის, გასაღებისა და გამოყენებისათვის აღძრულია 1000-ზე მეტი საქმე.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს ნარკომანიისა და ნარკობიზნესის წინააღმდეგ მებრძოლ ეროვნულ ბიუროსა და საგამოძიებო დეპარტამენტის მიერ მომზადებულია კანონპროექტი მოქმედ სისხლის სამართლის კოდექსში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ. პარლამენტმა დროულად უნდა განიხილოს ეს საკითხი.

შინაგანი ჯარები (სარდალი გ. თორაძე) ახორციელებენ ნავთობმოპოვების ობიექტებისა და ნავთობსადენების დაცვას. მიღებული ზომების შედეგად საგარეჯოსა და გარდაბნის რაიონებში განადგურებულია 260-მდე ე.წ. ნაცთობსახდელი მოწყობილობა. ნავთობის მასობრივი ქურდობა აღკვეთილი იქნა და ნავთობის მოპოვება დღე-ღამეში რამდენჯერმე გაიზარდა.

1994 წელს გამოვლინდა 900-ზე მეტი დანაშაული ეკონომიკის სფეროში. დამნაშავეთაგან ამოღებულია 234 ათასზე მეტი დოლარი, 50 მილიონზე მეტი რუბლი, 28 ტრილიონამდე კუპონი და სხვა.

ეროვნული ბანკის მიერ გაცემული კრედიტების დიდი ნაწილი გამოყენებული იქნა არამიზნობრივად, მოხდა მათი კონვერტაცია და დამტკიცება, ხოლო გარკვეული პერიოდის შემდეგ ეს თანხები ინფლაციის ხარჯზე დაიფარა (ფაქტობრივად 50-100-ჯერ უფრო მცირე თანხებით), ამასთან აღნიშნული კრედიტების უდიდესი ნაწილი, რომლებიც საზღვარგარეთ იქნა გატანილი, საერთოდ არ დაბრუნებია რესპუბლიკას. ამ განსაკუთრებით საშიშ ეკონომიკურ დანაშაულობათა შესახებ რესპუბლიკის პროკურატურამ და სხვა სამართალდამცავმა ორგანოებმა ამომწურავი ინფორმაცია უნდა მიაწოდონ პარლამენტს, მოსახლეობას.

საქართველოში მასობრივი ხასიათი მიიღო შემოსავლებისა და მოგების დამალვის ფაქტებმა, როგორც სახელმწიფო ისე კერძო სექტორში, რის შედეგადაც დიდძალი თანხები არ შედის სახელმწიფო ბიუჯეტში.

ამ საშიშ ტენდენციებს ყურადღება უნდა მიაქციონ პარლამენტმა და მინისტრთა კაბინეტმა.

ომისა და შიდაარეულობების პროცესში დამნაშავეობამ მიიღო პროფესიონალური და ორგანიზებული ხასიათი, გამოირჩეოდა სისასტიკით. ძალადობა გახდა მომგებიანი ბიზნესი, წინასწარ ხდებოდა მსხვერპლის - მსხვილ მატერიალურ ფასეულობათა მფლობელების, ბანკირების, ვაჭრების, დიდი ბინათმფლობელების, დაპირისპირებული კომერციული სტრუქტურების ლიდერთა შერჩევა. საზოგადოებრივად სულ უფრო საშიშ ფორმებს იძენდა ძალადობრივი დანაშაულობები: აფეთქებები, ტერორისტული აქტები და სხვა. ხორციელდებოდა მკვლელობები „კომერციული დაკვეთით“, „ამ ტენდენციების“, ხალხისა და სახელმწიფოსათვის ამ საშიშ მოვლენათა წინააღმდეგ ბრძოლა დაიწყო, მაგრამ გარდატეხა ჯერ კიდევ არ მომხდარა.

გასულ წელს რეგისტრირებულ დანაშაულთა საერთო რაოდენობიდან 5000-ზე მეტი (ანუ 34%25) გაუხსნელი დარჩა. აღმოფხვრილი არ არის დანაშაულის აღრიცხვიდან მიჩქმალვის ანტისახელმწიფოებრივი პრაქტიკა. ამ კუთხით განსაკუთრებით დაზიანებულია ქალაქები: თბილისი, რუსთავი, ხაშური, გარდაბანი, სხვა რაიონები.

საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლასთან დაკავშირებით თავი იჩინა და სისხლის სამართლის კანონმდებლობით დარეგულირებული არ არის ისეთი ქმედებები, როგორიც არის: საბანკო და საფინანსო დარღვევები, მაკლერული მაქინაციები, კაპიტალის „გადაქაჩვა“, ცრუმეწარმეობა და ცრუბანკროტობა, კრედიტების არამიზნობრივი გამოყენება სავალუტო შემოსავლის დამალვა, მსხვილი ბიზნესის ინტერესებით წარმოების ბლოკირება და სხვა, რესურსებისა და სხვა საშუალებათა „გადაქაჩვა“ ჩრდილოვან სტრუქტურებსა და უცხოეთში, ეკონომიკური კონტრაბანდა, დანაშაულებრივი გზით მოპოვებული კაპიტალის ლეგალიზაცია, ხელშეკრულებებით მიღებული თანხების მითვისება და ა.შ. ხშირად უკანონო გამდიდრებისაკენ მიმართულ კრიმინალურ ქმედებებს მეწარმეობრივი ინიციატივისა და კომერციული რისკის სახე ეძლევა.

მაფიათა დანაშაულებრივი საქმიანობა გასცდა საქართველოს საზღვრებს, მას უკვე ანგარიშს უწევენ ზოგიერთ ქვეყანაში.

მიმდინარეობს გამოძიება ექსპრეზიდენტის მომხრეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულობებისა და აფხაზეთში ქართველთა მიმართ სეპარატისტების მიერ ჩადენილი გენოციდის ფაქტებზე, აფხაზეთში საქართველოს შეიარაღებული ძალების სამხედრო მარცხის გამომწვევი მიზეზების შესახებ, თბილისში მომხდარი ცნობილი ტერორისტული აქტების თაობაზე და სხვა. გია ჭანტურიას მკვლელობა საქართველოს მტრების მცდელობაა უკან დააბრუნონ ქვეყნის განვითარების ჩარხი. ისინი ამას ვერ შეძლებენ.

მიუხედავად მიღებული ზომებისა, კრიმინალური სიტუაციის სიმწვავეს ვერ პასუხობს სასამართლო ორგანოების მიერ გატარებული დასჯითი პრაქტიკა.

გაჩნდა მრავალი ახალი სახის დანაშაული, რომელთა აღკვეთა და დასჯა კანონმდებლობით არ არის გათვალისწინებული.

განსაკუთრებული მნიშვნელობის პრობლემად რჩება კანონიერების განმტკიცება საგარეო ეკონომიკური ურთიერთობის სფეროში და ფულად საკრედიტო სისტემაში.

რესპუბლიკის საზღვრებს გარეთ შესაბამისი ანაზღაურების გარეშე გაედინება სტრატეგიული დანიშნულების რესურსები, რაც ხელს უწყობს ინფლაციის პროცესებს, მოსახლეობის უმრავლესობის გაღატაკებას და კრიმინოგენური სიტუაციის უკიდურესობამდე დაძაბვას.

მართლწესრიგისა და კანონიერების განმტკიცებას ქვეყანაში სერიოზულად აბრკოლებს სახელმწიფო დისციპლინის შესუსტება ყველა დონეზე, მმართველობითი აპარატების ხელმძღვანელთა უპასუხისმგებლობა და კანონების იგნორირება, სახელმწიფო მოხელეთა, საკანონმდებლო სტრუქტურების ცალკეულ წარმომადგენელთა უკანონო ბიზნესთან შეკავშირება და სხვა.

საგანგებო ღონისძიებები წესრიგის დასამყარებლად გაგრძელდება, ეს მოძრაობა მიიღებს შეუქცევად ხასიათს, რადგან წესრიგის დამყარება ქვეყნის ეკონომიკური და სოციალური კრიზისიდან გამოსვლის უცილობელი პირობაა.

X. სასამართლო ხელისუფლება

ამ მეტად რთულ ვითარებაში საჭიროა სასამართლო ხელისუფლების განმტკიცება.

სასამართლო ხელისუფლება, როგორც ხელისუფლების მესამე განშტოება, ჩამოყალიბდა და სრულყოფის პროცესშია.

სასამართლო ხელისუფლების ნორმალური ფუნქციონირებისათვის საჭიროა:

პირველი. სათანადო კონსტიტუციური ნორმები, პრინციპები და დებულებანი. მართალია ჯერ არ გვაქვს ახალი კონსტიტუცია, მაგრამ აღდგენილად არის გამოცხადებული საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუცია და მოქმედებს კონსტიტუციური კანონი „სახელმწიფო ხელისუფლების შესახებ“, რომელიც ამკვიდრებს სასამართლოს დამოუკიდებელ ხელისუფლებას.

გარდა ამისა, კონსტიტუციის ახალი რედაქცია ითვალისწინებს სასამართლოს დამოუკიდებლობის ისეთ გარანტიებს, რომლებიც საერთაშორისო სტანდარტებს შეესაბამება.

მეორე. ვერც მოქმედი კონსტიტუციური კანონი „სახელმწიფო ხელისუფლების შესახებ“ და ვერც მომავალი კონსტიტუცია ვერ ამოქმედდება სრული დატვირთვით, თუ არ შემუშავდა შესაბამისი კანონები, რომლებიც აზუსტებენ, აკონკრეტებენ და ავითარებენ კონსტიტუციურ დებულებებს.

ეს ეხება როგორც მთელი სახელმწიფო წყობილების, ისე ხელისუფლების სასიცოცხლო ინტერესებს.

გამოიცა სახელმწიფოს მეთაურის 1993 წლის 26 დეკემბრის განკარგულება (№ 216) სამართლებრივი რეფორმის სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ, რომლის ერთ-ერთი ძირითადი დანიშნულებაა იუსტიციის ორგანოებისა და მართლმსაჯულების თვისებრივად ახალი დემოკრატიული სისტემის ჩამოყალიბება. ეს სამუშაო ამჟამად გადამწყვეტ სტადიაში იმყოფება.

მესამე. სასამართლოს საქმიანობის გაუმჯობესებისა და მართლმსაჯულების უკეთ განხორციელებისათვის გამოიცა სახელმწიფოს მეთაურის 1994 წლის 12 ივლისის № 227 ბრძანებულება „დამნაშავეობასთან ბრძოლის გადაუდებელი ღონისძიებების შესახებ“; 1994 წლის 27 ივლისის № 147 განკარგულება „სამართლებრივი ორგანოებისა და სასამართლოების საქმიანობაში უკანონო ჩარევის ფაქტების აღკვეთის შესახებ“; 1994 წლის 15 დეკემბრის № 288 ბრძანებულება „საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი სასამართლოს მუშაობის პირობების გაუმჯობესების ღონისძიებების შესახებ“. საჭიროა ამ დოკუმენტების ეფექტიანად განხორციელება.

მეოთხე. ცივილიზებული მართლმსაჯულების განხორციელებისათვის დიდი მნიშვნელობა აქვს საკუთრივ უზენაესი სასამართლოს სახელმძღვანელო დადგენილებებს სისხლის თუ სამოქალაქო სასამართლოს ცალკეული კატეგორიის საქმეებზე.

მიმდინარეობს ისტორიული პროცესი ქართული ეროვნილი კანონმდებლობის შექმნისა.

უზენაესმა სასამართლომ 1994 წელს საბოლოო სახის კანონპროექტებთან ერთად შეიმუშავა და საკანონმდებლო ინიციატივის წესით პარლამენტს წარუდგინა სისხლისა და სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 17 შესწორება. საჭიროა ისინი პარლამენტმა გულდასმით განიხილოს.

დღეს მთავარი ამოცანაა ხელისუფლების სამივე განშტოების - პარლამენტის, მინისტრთა კაბინეტისა და უზენაესი სასამართლოს ურთიერთობის მსოფლიო დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილების დონეზე განხორციელება. ამის გარანტი იქნება ახალი კონსტიტუცია და მის საფუძველზე სასამართლო ხელისუფლების სისტემის რეფორმა.

XI. ადგილობრივი, რეგიონული, მუნიციპალური მმართველობის ორგანოების რეფორმა

აუცილებელია ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების რწმუნებათა არა მხოლოდ ურთიერთ გამიჯვნა, არამედ მათი მოქმედების კოორდინაცია ხალხის, დემოკრატიისა და სახელმწიფოს საკეთილდღეოდ.

საქართველოს რესპუბლიკის მმართველობის ადგილობრივი ორგანოების სისტემა საჭიროებს ძირეულ გარდაქმნებს. რეფორმების განხორციელება გულისხმობს მმართველობის ცენტრალიზებული სისტემიდან თვითმმართველობაზე გადასვლას. ამ მიზნით შემუშავებული იქნა სახელმწიფო მმართველობის ადგილობრივი ორგანოების სისტემის რეფორმების პროგრამა, რომელიც ითვალისწინებს რეფორმის განხორციელებას სამ ეტაპად:

პირველი ეტაპი წარმოადგენს ცენტრალიზებული სისტემიდან თვითმმართველობაზე გადასვლის გარდამავალ პერიოდს. მეორე ეტაპი გულისხმობს თვითმმართველობის დამკვიდრებას. ხოლო მესამე ეტაპი - რეფორმის განხორციელებას სახელმწიფოს ტერიტორიული მოწყობის საკითხში.

გარდამავალი პერიოდის საჭიროება განპირობებული იყო ადრე არსებული მმართველობის სტრუქტურების - პრეფექტურების დაშლით გამოწვეული ვაკუუმით. საჭირო იყო დაუყოვნებლივ შექმნილიყო მმართველობის ადგილობრივი ორგანოები, რომლებიც განახორციელებდნენ შესაბამისი ადმინისტრაციულ- ტერიტორიული ერთეულის მართვას.

რესპუბლიკური დაქვემდებარების ქალაქებში: თბილისში, რუსთავში, ქუთაისსა და ფოთში შემოღებულ იქნას მერიის ინსტიტუტი და თითოეული ქალაქისათვის ცალ-ცალკე, აგრეთვე რესპუბლიკის სოფლის, დაბის, ადგილობრივი დაქვემდებარების ქალაქებისა და რაიონებისათვის დამტკიცდა მმართველობის ადგილობრივი ორგანოების შესაბამისი დებულებები. განხორციელდა საკრებულოთა შემადგენლობის ნაწილობრივი გადახალისება. სამწუხაროდ, ბევრ რაიონში, შეუძლებელი გახდა საკრებულოთა ამოქმედება.

რეფორმის მეორე ეტაპი გულისხმობს თვითმმართველობის შემოღებას, ანუ მართვის ისეთ სისტემაზე გადასვლას, როცა მოსახლეობა თვითონ აირჩევს მისადმი ანგარიშვალდებულ ორგანოებს. რეფორმის პროგრამა ითვალისწინებს, რომ თვითმმართველობის ორგანოები (როგორც წარმომადგენლობითი, ისე აღმასრულებელი) უნდა იყვნენ კანონით განსაზღვრულ ფარგლებში სრულიად დამოუკიდებელნი და ჰქონდეთ უფლება თვითონ გადაწყვიტონ მათ კომპეტენციაში შემავალი ყველა საკითხი. თვითმმართველობის ორგანოების არჩევითობა და დამოუკიდებლობა არის ერთ-ერთი უმთავრესი წინაპირობა მოსახლეობის ადგილობრივ ინტერესებსა და საერთო სახელმწიფო ინტერესებს შორის არსებული დაპირისპირების მოსახსნელად. ამ პრობლემის მოგვარების მეორე, ასევე აუცილებელ პირობას წარმოადგენს სახელმწიფოს სასიცოცხლო ინტერესების დასაცავი მექანიზმის შექმნა სამხარეო ადმინისტრაციათა მეშვეობით.

სამწუხაროდ რეფორმის ამ ეტაპზე გადასვლა დამუხრუჭდა, რადგან პარლამენტის მიერ არ იქნა მიღებული კანონი თვითმმართველობის შესახებ. კანონის მიუღებლობით შეფერხდა რეფორმის მიმდინარეობა. თვითმმართველობის გარეშე შეუძლებელია სრულად ამოქმედდეს სამხარეო ადმინისტრაციის ინსტიტუტი და მით უმეტეს, გადაწყდეს სახელმწიფო და მუნიციპალური საკუთრების გამიჯვნის საკითხი.

რაც შეეხება სამხარეო ადმინისტრაციის ინსტიტუტის შემოღების საკითხს, ამ მხრივ გარკვეული ნაბიჯები იქნა გადადგმული. შემუშავებულია და მოქმედებს მთელ რიგ მხარეთა სახელმწიფო რწმუნებულების დებულებები. ამ დებულებებით ყველა რეგიონში შეიქმნა და ფუნქციონირებს სახელმწიფო რწმუნებულის ადმინისტრაცია, რომელთა ძირითად ფუნქციას შეადგენს საერთო-სახელმწიფო ინტერესების დაცვა. ისიც მინდა დავძინო, რომ ეს წამოწყება, გარკვეული აზრით, ამ ფორმის მმართველობის აპრობირების სახით მიმდინარეობს.

რეფორმის მესამე ეტაპზე გათვალისწინებულია თვითმმართველობის სრულყოფილი სამხარეო ორგანოების შექმნა. რაიონული და საქალაქო მმართველობათა საკითხის გადაწყვეტა. ყველა ეს პრობლემა ურთულესია, ბევრი რამ, როგორც აღვნიშნე, კეთდება ექსპერიმენტის სახით, საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებას კი აუცილებლად დასჭირდება ფართო დისკუსიები და კონსულტაციები მოქალაქეთა, მეცნიერთა სხვადასხვა ჯგუფებთან.

მმართველობის სფეროში გასატარებელი რეფორმები ძირითადად ასახულია საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუციის პროექტში.

XII. ეკონომიკური რეფორმებისა და ანტიკრიზისული პროგრამის შესრულების მიმდინარეობის შესახებ

საქართველოში უკვე მეექვსე წელია გრძელდება ღრმა ეკონომიკური კრიზისი. 1993 წელს ქვეყნის მთლიანმა ეროვნულმა პროდუქტმა 1988 წლის მოცულობის ერთ მეოთხედზე ნაკლები შეადგინა, ხოლო შარშან უკეთეს შემთხვევაში - წინა წლის დონის 70 პროცენტი. ყველა ოპტიმალური შეფასებებით 1994 წელს მთლიანი ეროვნული პროდუქტი ერთ სულ მცხოვრებზე გაანგარიშებით დაახლოებით 400 აშშ დოლარს აღწევს, 1990 წლის 2200 დოლარის ნაცვლად გაეროს პრაქტიკაში მიღებული პარამეტრის - ადამიანური განვითარების ინდექსის (სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობის, განათლების დონისა და მთლიანი ეროვნული პროდუქტების ინტეგრირებული მაჩვენებლის) მიხედვით საქართველოს 1990 წელს მსოფლიოში 49-ე ადგილი ეჭირა, ერთ მცხოვრებზე გაანგარიშებული მთლიანი ეროვნული პროდუქტით კი 72-ე. 1993 წელს შესაბამისი მაჩვენებლები წინასწარი შეფასებით 88-ე და 126-ე ადგილით განისაზღვრა. ეს ყველაფერი მოგვიტანა იმ მასობრივმა ნგრევამ, რომელსაც ადგილი ჰქონდა საქართველოში უკანასკნელ წლებში.

სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის ასე მნიშვნელოვნად გაუარესება გამოწვეულია, უწინარეს ყოვლისა, წარმოების სწრაფი დაცემით, პირველ რიგში ენერგეტიკული და სანედლეულო კრიზისით. სსრ კავშირის დაშლის შემდეგ საწარმოო კავშირების მყისიერი გაწყვეტით. აგრეთვე, საქართველოსათვის თავსმოხვეული საომარი მოქმედებებით აფხაზეთსა და შიდა ქართლში, სამოქალაქო ომით, ცენტრალიზებულად მართული მეურნეობის საბაზრო რელსებზე გადასვლის ობიექტური თუ სუბიექტური სიძნელეებით, მთელი რიგი სხვა ფაქტორებით.

ცხადია, ქვეყანა შექმნილი ვითარებიდან გამოსავალს ეძებს. ამგვარი ძიების შედეგი იყო სახელმწიფოს მეთაურის 1994 წლის 7 თებერვლის № 34 ბრძანებულებით დამტკიცებული ანტიკრიზისული პროგრამა და 1994-1995 წლებისათვის ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ძირითადი პარამეტრები. ამ დოკუმენტებმა სათავე დაუდეს ეკონომიკური რეფორმის რადიკალური ღონისძიებების თანამიმდევრულად განხორციელებას.

მდგომარეობა დღეს ძალიან ზოგადად და მოკლედ შეიძლება შემდეგნაირად დახასიათდეს: რესპუბლიკის სამინისტროებისა და უწყებების მიერ მომზადებული ინფორმაციისა და შეფასებების საფუძველზე შეიძლება დავასკვნათ, რომ მიუხედავად უმძიმესი ეკონომიკური კრიზისისა, 1994 წელს რიგ სფეროებში გაჩნდა მდგომარეობის ერთგვარი გამოსწორების, მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის დაწყების პირველი ნიშნები, წინაპირობები. ამის ერთ-ერთი მაჩვენებელია ის ფაქტი, რომ შარშან წლის განმავლობაში მთლიანობაში ნელა, მაგრამ თანდათან სუსტდებოდა წარმოების მოცულობის დაცემის ტენდენცია. კერძოდ, თუ 1994 წლის პირველ კვარტალში მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობამ წინა წლის ანალოგიური პერიოდის მაჩვენებლის მხოლოდ 39 პროცენტი შეადგინა. 9 თვის შედეგების მიხედვით - 53,5 პროცენტი. 1994 წელს რესპუბლიკაში მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა 1993 წლის დონის ორ მესამედზე მეტი გახდა. ეროვნული შემოსავალი თითქმის 70 პროცენტს გაუტოლდა. ეს არასაკმარისი, მაგრამ მდგომარეობის გარკვეული გაუმჯობესებაა.

ეკონომიკის სამინისტროს წინასწარი საპროგნოზო გაანგარიშების თანახმად უკეთესი პერსპექტივები იკვეთება 1995 წლისათვის. უზრუნველყოფილი იქნება შიდა პროდუქტის ზრდა - 15-18 პროცენტით. ჩემი შეფასებით, ეს შესაძლებლობის მინიმალური ვარიანტია.

ეროვნული პროდუქტის ზრდა მიღწეულია საქართველოს

რესპუბლიკის ანტიკრიზისული პროგრამის შესაბამისად, საფინანსო სისტემის გაჯანსაღების იმ ტენდენციის დონეზე, რომელიც დაისახა „მოსახლეობის სოციალური დაცვის გადაუდებელ ღონისძიებათა, ფასწარმოქმნისა და საფინანსო სისტემის ძირეული რეფორმის დაჩქარების შესახებ“ საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის 1994 წლის 29 აგვისტოს № 281 ბრძანებულების შესაბამისად.

უწინარეს ყოვლისა, დარეგულირებული იქნება ელექტროენერგიის, გაზის გადასახადი და ამ საფუძველზე კომუნალური და სატრანსპორტო ტარიფები. ამ გზით უზრუნველყოფილი იქნება შესაბამისი დარგების ნორმალური და კონკურენტუნარიანი ფუნქციონირება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დოტაციის მიუღებლად და იმავდროულად გაძლიერდება ენერგორესურსების მომჭირნეობით ხარჯვა.

პარალელურად დაიწყო პურის სარეალიზაციო ფასების ეტაპობრივი მოწესრიგება, უახლოეს ხანში მათი მსოფლიო ბაზრის ფასების დონეზე ლიბერალიზაციის გათვალისწინებით ხელფასის შესაბამისი ზრდის პირობებში.

ენერგიასა და პურზე ფასთასხვაობის საკომპენსაციო თანხები ფასების მოწესრიგებამდე რესპუბლიკის ბიუჯეტის დეფიციტის ნახევარს შეადგენდა. ახლა უდეფიციტო ბიუჯეტზე ვლაპარაკობთ.

მთლიანი ეროვნული და შიდა პროდუქტის წარმოების დაცემის შეჩერების ტენდენციამ ფასების მოწესრიგების ღონისძიებებმა გარკვეული საფუძველი შექმნეს ანტიკრიზისული პროგრამით დასახული საბიუჯეტო პოლიტიკის გაჯანსაღებისათვის. კერძოდ, 1994 წლის IV კვარტლის ბიუჯეტი, რომელიც ეკონომიკური თვალსაზრისით ექსტრემალურ პირობებში ჩამოყალიბდა, ბოლო წლებში პირველად ითვალისწინებდა შემოსავლების და ხარჯების სრულ დაბალანსებას, ეს მაშინ, როცა 9 თვის ბიუჯეტში დეფიციტმა 30 პროცენტს გადააჭარბა. სრული დაბალანსება პრაქტიკულად მაინც ვერ მოხერხდა.

მიუხედავად ამისა, მთავარია ტენდენცია, რომ ბიუჯეტი დგება რეალური ეკონომიკური პროცესების გათვალისწინებით. კერძოდ, ეს პრინციპი განხორციელდა საქართველოს რესპუბლიკის 1995 წლის რესპუბლიკურ ბიუჯეტშიც, რომელიც 1995 წელს დაამტკიცა პარლამენტმა, წლის ეკონომიკური პარამეტრების პროგნოზირების ძალზე დიდი სირთულის პირობებში გვესმის, რომ მიღებული ბიუჯეტი მძიმე ტვირთად აწვება ხალხს, მაგრამ ამ ეტაპზე უფრო სრულყოფილი ბიუჯეტის შედგენა შეუძლებელი იყო. ამიტომ იგი, ძირითადად, დამაკმაყოფილებლად უნდა ჩაითვალოს. კერძოდ, დადებით მომენტებად უნდა იყოს მიჩნეული შემოსავლებისა და ხარჯების დაბალანსება, საგადასახადო ბაზის გაფართოება (მიწის გადასახადის შემოღება და სხვა). აგრეთვე ადგილობრივ ბიუჯეტებთან ურთიერთობების საკანონმდებლო საფუძველზე დარეგულირება და ა.შ.

ასეთ პირობებში რესპუბლიკური ბიუჯეტის შემოსავლები და ხარჯები 243,8 ტრილიონი კუპონით განისაზღვრა. საკუთარი შემოსავლები 112,5 ტრილიონი კუპონის, ანუ საშემოსავლო ნაწილის 46 პროცენტის დონეზეა, შარშანდელი ფაქტობრივი 40 პროცენტის ნაცვლად. ამასთან, ქვეყნის მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობის გამო, ფინანსური რესურსების უკმარისობის პირობებში ბიუჯეტის შემოსავლების სერიოზულ წყაროდ საერთაშორისო საფინანსო-ეკონომიკური ორგანიზაციებისა და საზღვარგარეთის ქვეყნების მთავრობების მიერ გამოყოფილი დახმარებები, გრანტები და სახელმწიფო კრედიტები იქცა. 1995 წლის ბიუჯეტში ეს თანხა 131,3 ტრილიონ კუპონს, ანუ მთლიანი შემოსავლების მოცულობის 53,9 პროცენტს შეადგენს.

შემოსავლების ამგვარად ფორმირებამ განაპირობა რესპუბლიკის სამინისტროების, უწყებების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების მიერ წარმოდგენილი საბიუჯეტო განცხადებებისა და მთელი რიგი ღონისძიებების განხორციელებისათვის საბიუჯეტო ასიგნებათა გამოყოფაზე მოთხოვნების მკვეთრი შეზღუდვა და მრავალ მათგანზე უარის თქმა, რადგან საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და უცხოეთის ქვეყნების მთავრობების კრედიტების გამოყენება მხოლოდ მოსახლეობის სოციალური დაცვის ღონისძიებებზე შეიძლება. ბიუჯეტში მკვეთრად ლიმიტირებულია ხარჯების ისეთი სახეები, როგორიც არის: თავდაცვის, სამართალდამცავი ორგანოების, სახელმწიფო ხელისუფლებისა და მმართველობითი ორგანოების შენახვისა და სახელმწიფო ვალის მომსახურების ხარჯები. კერძოდ, შეზღუდულია თავდაცვის ხარჯები, შემცირებულია სამართალდამცავი ორგანოების შენახვის ხარჯები - 13,6 პროცენტამდე, ხოლო სახელმწიფო ხელისუფლებისა და მმართველობის ორგანოების შენახვის ხარჯები - 4,8 პროცენტამდე. ამასთან სახელმწიფო ხელისუფლებისა და მმართველობის ორგანოების ხარჯები განსაზღვრულია მათი აპარატების რიცხოვნობის 30 პროცენტით შემცირების გათვალისწინებით და სხვ.

დამტკიცებულ ბიუჯეტში საერთაშორისო სავალუტო ფონდის რეკომენდაციების მიხედვით გათვალისწინებულია მოსახლეობის სოციალური დაცვის დამატებითი ღონისძიებებისათვის საჭირო ასიგნებების თანხა - 50,2 ტრილიონი კუპონი. ამ ღონისძიებების თანახმად განსაზღვრულია 1994 წლის 1 იანვრიდან და 1 ივლისიდან მინიმალური ხელფასის დონის გაზრდა და საბიუჯეტო სფეროს მუშაკთა თანამდებობრივი განაკვეთებისა და სარგოების, პენსიებისა და შემწეობების გადიდება, მაგრამ, თუ გულახდილნი ვიქნებით, ბიუჯეტში ვერ მოხერხდა ამ მინიმალურ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებაც კი, რაც საბიუჯეტო დაფინანსებას წაეყენება ქვეყნის ნორმალური სოციალურ-ეკონომიკური ფუნქციონირებისათვის. უწინარეს ყოვლისა კვლავ უაღრესად შეზღუდული რჩება საბიუჯეტო ორგანიზაციების მუშაკთა შრომის ანაზღაურება, აგრეთვე პენსიები და სხვა სოციალური გასაცემლები. რომ აღარაფერი ვთქვთ ხსენებულ დაწესებულებათა ჩამორჩენილი და გაცვეთილი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის განვითარებაზე. ბიუჯეტი ვერ წყვეტს სიღარიბის ზღვარს მიღმა დარჩენილი სოციალური ფენების, ლტოლვილების პრობლემებს. ჩვენი ეკონომიკა ამის შესაძლებლობას ვერ იძლევა.

უნდა ავამოქმედოთ ეროვნული ეკონომიკა და ფინანსები. მხოლოდ კრედიტებითა და ჰუმანიტარული დახმარებით შორს ვერ წავალთ.

ბიუჯეტის ბალანსის გაუმჯობესება მიღწეულ უნდა იქნეს ერთი მხრივ წარმოების მოცულობის გადიდებით, ხოლო, მეორე მხრივ საგადასახადო შემოსავლების უფრო სრული ამოღებით. ამ თვალსაზრისით რეზერვები უეჭველად არის და მათი ამოქმედება წლეულს რეფორმების გაგრძელების ერთ-ერთ უმთავრეს ამოცანად უნდა იქნეს მიჩნეული. კერძოდ, საერთაშორისო სავალუტო ფონდიდან და მსოფლიო ბანკიდან, ევროგაერთიანებიდან გამოყოფილი და მოსალოდნელი სესხების, სხვა საერთაშორისო დახმარებების უმთავრესი ეფექტი საერთო ფინანსური სტაბილიზაცია, რესურსული და ენერგეტიკული მწვავე დეფიციტის შერბილება, წარმოების გამოცოცხლება, ბიზნესის განვითარება უნდა იყოს. ეს კი, თავის მხრივ, დამატებით საგადასახადო წყაროებს წარმოშობს.

ცხადია აღნიშნული წყაროების ჩამოყალიბების მნიშვნელოვანი საფუძველი ეკონომიკის ცალკეულ დარგებში მიმდინარე შესაბამისი ცვლილებებია. ეს ყველაზე გამოკვეთილად სამრეწველო წარმოების მაგალითზე ჩანს. ამ დარგში მიღწეული ძალიან მოკრძალებული, მაგრამ მაინც დადებითი მომენტები, ცხადია, არ იძლევა თვითდამშვიდების საშუალებას. განსაკუთრებით საგანგაშოა, რომ შარშან მრეწველობის რიგ დარგებში კვლავ გრძელდებოდა 1988-1989 წლებში დაწყებული მდგომარეობის გაუარესების ტენდენცია. ამასთან, არც თუ ისე იშვიათად დაცემის ტემპი აღემატება 1993 წლისათვის დაფიქსირებულ ანალოგიურ მაჩვენებელს.

მიუხედავად ამისა, მრეწველობაში მიმდინარე პროცესები, განსაკუთრებით თბილისისა და ქუთაისის საწარმოებში დაწყებული გამოცოცხელბა, რაც ადგილობრივი მმართველობის ორგანოების, თბილისისა და ქუთაისის მერიების აქტიური დახმარების შედეგია, პირდაპირი კავშირების აღდგენა, ენერგეტიკული და სანედლეულო პრობლემის საკუთარი ძალებით მოგვარება, საწარმოთა აქციონირება და პრივატიზაციის დაჩქარება გარკვეულ საფუძველს იძლევა, რომ 1995 წელს ჯერ კიდევ შემორჩენილი საწარმოო პოტენციალი უფრო ეფექტიანად იქნეს გამოყენებული.

საერთო მდგომარეობისა და ეკონომიკის სტაბილურობის თვალსაზრისით, ბევრი რამ არის საყურადღებო აჭარაში.

ეკონომიკის სამინისტროს გაანგარიშებებითა და შეფასებებით რეფორმის განხორციელების, ფინანსური სტაბილიზაციისა და ინფლაციის შენელების პირობებში სავარაუდოა სამრეწველო პროდუქციის მოცულობის 1,5-ჯერ გადიდება.

კიდევ უფრო საიმედო ტენდენციები იკვეთება ეკონომიკის აგრარულ სექტორში, სადაც მატერიალური რესურსების უკიდურესად შეზღუდულობის და საკმაოდ გვალვიანი ამინდის მიუხედავად, შარშან, ჯერ კიდევ საბოლოოდ დასაზუსტებელი მონაცემებით წარმოებულია წინა წლებთან შედარებით 6 პროცენტით მეტი ყურძენი, 2,2-ჯერ მეტი ციტრუსი, 2,7 მეტი ხილი, 33 პროცენტით მეტი მზესუმზირა, 57 პროცენტით მეტი შაქრის ჭარხალი, 8 პროცენტით მეტი კარტოფილი და ა.შ.

წარმოების მთლიანი მოცულობა საბოლოო ანგარიშით არამცთუ აღარ დაცემულა, სავარაუდოა, რომ 2-4 პროცენტით გაიზარდა კიდეც, თუმცა, სამწუხაროდ, აღინიშნა მარცვლეულის და მეცხოველეობის პროდუქტის წარმოების შემცირება, ხოლო ჩაის კრეფა-დამზადება მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ყველაზე დაბალ ნიშნულზე - 60 ათას ტონაზე დაეშვა.

ეკონომიკის სამინისტროს შეფასებებით, 1995 წელს შარშანდელთან შედარებით, მოსალოდნელია სოფლის მეურნეობის პროდუქციის 6-7 პროცენტით გადიდება, აქედან მარცვლეულის წარმოება ნატურალურ გამოხატულებაში შეიძლება გაიზარდოს 1,3-ჯერ, მზესუმზირისა - თითქმის 2-ჯერ, შაქრის ჭარხლისა - 1,8-ჯერ, ყურძნისა - 1,6-ჯერ, ჩაის ფოთლის 2,5-ჯერ და ა.შ.

გაცილებით რთული მდგომარეობა ჩამოყალიბდა გადამამუშავებელი მრეწველობის საწარმოებში. ვერ დაიტვირთა ჩაის, საკონსერვო, ღვინის პირველადი გადამუშავების ბევრი საწარმო, რომ აღარაფერი ითქვას ხორცისა და რძის წარმოების სიმძლავრეებზე. გართულდა მზა პროდუქციის რეალიზაცია, მათ შორის ნატურალური ჩაისა და ღვინისა. მაგრამ ენერგეტიკული, სატრანსპორტო და საკრედიტო პრობლემების მეტ-ნაკლებად დარეგულირების შემთხვევაში, ეკონომიკის სამინისტროს გაანგარიშებით, 1995 წელს კვების მრეწველობის პროდუქციის პოტენციური ზრდა მოსალოდნელია 1,8-ჯერ. ეს ამოცანა უკეთ გადაწყდება თუ დაჩქარდება გადამამუშავებელი საწარმოების პრივატიზაცია და აქციონირება ნედლეულის მწარმოებელთა ფართო მონაწილეობით.

ერთმნიშვნელოვანი არ არის სატრანსპორტო კომპლექსის საქმიანობის შედეგები და პერსპექტივები. 1994 წელი წინა წლებთან შედარებით უკეთესი მაჩვენებლებით დაამთავრა სამგზავრო ტრანსპორტმა. ამავე დროს წარმოების მოცულობისა და ტვირთნაკადების შემცირებისა და რუსეთის ფედერაციასთან სარკინიგზო კავშირის შეწყვეტის გამო სატვირთო გადაზიდვების მოცულობა 1994 წელს, წინა წელიწადთან შედარებით, სარკინიგზო ტრანსპორტზე 48%25-ით, საჰაეროზე - 34 პროცენტით, საზღვაო ტრანსპორტზე - 33 პროცენტით დაეცა, საავტომობილო ტრანსპორტზე - 1,9-ჯერ შემცირდა.

ამავე დროს ტრანსპორტის, განსაკუთრებით რკინიგზის მატერიალურ-ტექნიკური ბაზისა და საავტომობილო გზების მდგომარეობა თანდათან უარესდება, რაც ეკონომიკის აღმავლობის შეფერხების მიზეზი შეიძლება გახდეს.

საჭიროა დაიხვეწოს და გადაისინჯოს ტრანსპორტის მართვის არსებული სტრუქტურა ქვეყანაში მიმდინარე ეკონომიკური რეფორმების გათვალისწინებით. ადგილობრივი და საერთაშორისო ტარიფების დამუშავებისათვის მიზანშეწონილია შეიქმნას სპეციალური კომერციული სამსახური. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს სამგზავრო ტრანსპორტის ორგანიზაციას, რაც დღეს არსებით გაუმჯობესებას მოითხოვს. ამ მხრივ სავალალო მდგომარეობაა თბილისში, ცუდად მუშაობს მეტროპოლიტენი, ტროლეიბუსების პარკი, სხვა სახის ტრანსპორტი.

განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობაა მშენებლობაში. შარშან რესპუბლიკური ბიუჯეტიდან მშენებლობის დარგის განვითარებისათვის შესაძლებელი გახდა მხოლოდ 1,6 ტრილიონი კუპონის გამოყოფა, არც სახელმწიფო საწარმოთა და არც კერძო სექტორის საინიციატოვო აქტივობა არ იგრძნობა. მთლიანად რესპუბლიკაში 1994 წელს დაფინანსების ყველა წყაროს ხარჯზე მხოლოდ 27 ტრილიონი კუპონის სამუშაოები შესრულდა, მწყობრში არ ჩამდგარა არც ერთი საწარმოო ობიექტი და სიმძლავრე. პრაქტიკულად შეჩერებულია მიწისძვრითა და სხვა სტიქიური უბედურებებითა და საომარი მოქმედებებით დაზარალებული ობიექტების აღდგენა.

წლეულს მდგომარეობის არსებითი გამოსწორება ამ სფეროში სამწუხაროდ მოსალოდნელი არ არის. კვლავ მეტად უმნიშვნელოა რესპუბლიკური ბიუჯეტიდან გამოყოფილი სახსრები, რომლებიც მარტო ცხინვალის რეგიონში მიმდინარე სამუშაოების მხოლოდ ნაწილობრივი გაგრძელების, თბილისის მეტროპოლიტენის მშენებლობის კონსერვაციას და პარლამენტის შენობის, - რაც სახელმწიფოებრიობის სიმბოლოა, რეკონსტრუქციის გაგრძელებას თუ უზრუნველყოფს. ასეთ პირობებში, ცხადია, ძირითადი სიმძიმე საწარმოთა და ორგანიზაციათა, აგრეთვე, ადგილობრივი ბიუჯეტების სახსრებზე უნდა გადავიდეს. რესპუბლიკის ეკონომიკის გამოცოცხლებისა და მისი პოტენციალის შექმნისათვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს უცხოური კაპიტალის მოზიდვისათვის ხელსაყრელი ინვესტიციური კლიმატის შექმნას საკმაოდ მძლავრი სამშენებლო პოტენციალის შესანარჩუნებლად უნდა გაძლიერდეს საზღვარგარეთ სამუშაოთა დაკვეთა, მით უმეტეს, რომ რუსეთში, თურქმენეთში, თურქეთსა და ზოგიერთ სხვა ქვეყანაში, ჩვენს შედარებით იაფ სამუშაო ძალაზე, კადრებზე მოთხოვნილება რეალურად არსებობს.

შარშან, როგორც მრეწველობისათვის ისე მთლიანად ეკონომიკისათვის მეტად მძიმე შედეგები ჰქონდა იმ ფაქტს, რომ ელექტროენერგიის გამომუშავება შემცირდა თითქმის ერთი მესამედით, ანუ 3 მლრდ კვტ საათით. ეს თბილისის სრესში რიგი წამყვანი აგრეგატების მწყობრიდან ხანგრძლივი გამოსვლით, ელექტროგადამცემი ხაზების მოუწესრიგებლობით, ზამთრისათვის მზადების შესახებ სახელმწიფოს მეთაურის და მთავრობის მიერ დამტკიცებულ პროგრამათა შეუსრულებლობით აიხსნება. 1995 წლის იანვარში მეტად მძიმე ავარია მოხდა თბილისის სრესში. ამან უაღრესად კრიტიკული ვითარება შექმნა წლევანდელი პროგრამის რეალიზაციისათვის. შექმნილია სამთავრობო კომისია უშიშროების სამსახურის ხელმძღვანელის იგორ გიორგაძის მეთაურობით. საქენერგოსა და თელასში წესრიგი უნდა დამყარდეს. მათი მოუქნელი მუშაობა მასების აღშფოთებას იწვევს. იგივე ითქმის საქგაზის შესახებ. მინისტრთა კაბინეტმა გადამწყვეტი ზომები უნდა მიიღოს.

ენერგეტიკული კრიზისის დაძლევა უპირველესი სასიცოცხლო ამოცანა ხდება არა მარტო წარმოების დაცემის შეჩერების, არამედ მთლიანად რეფორმის ბედისათვის.

საქენერგოს საპროგნოზო გაანგარიშებით 1995 წლისათვის შესაძლებელი იყო 7,1 მლრდ კვტ საათი ელექტროენერგიის წარმოება, ანუ 5-6 პროცენტით მეტისა, ვიდრე 1994 წელს. აქედან, თბოსადგურის გამომუშავება განსაზღვრული იყო 2,5 მლრდ კვტ საათის ოდენობით, რაც შარშანდელ დონეს 25 პროცენტით აღემატება. მიუხედავად მომხდარი მეტად მძიმე ავარიისა, საქენერგომ უნდა უზრუნველყოს ამ პროგრამის განხორციელება.

ამ და სხვა ურთულესი ტექნიკური და ეკონომიკური ამოცანების დაძლევის საფუძველს შექმნის ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის კრედიტის, 18 მლნ. დოლარის ეფექტიანი გამოყენება, საქართველოს ენერგოსისტემის თანამშრომლობის აღდგენა დსთ-ს (ესენგეს) ქვეყნების ენერგოსისტემებთან, საქენერგოს სტრუქტურული რეორგანიზაცია და მისი ცალკეული რგოლების აქციონირება.

დასასრულს უახლოვდება ენერგეტიკის განვითარების სახელმწიფო პროგრამაზე მუშაობა. ლაპარაკია იმაზე, რომ შევადგინოთ და განვახორციელოთ კიდევაც ენერგეტიკული კრიზისის დაძლევის ეტაპობრივი სქემა იმ შესაძლებლობათა გამოყენებით, რაც საკუთრივ საქართველოს გააჩნია და აგრეთვე უცხოური ინვესტორების, საზღვარგარეთელი პარტნიორების აქტიური მონაწილეობის გათვალისწინებით.

რესპუბლიკის ეკონომიკაში შექმნილი მძიმე მდგომარეობა, სხვა მიზეზებთან ერთად, იმითაც არის განპირობებული, რომ მიუხედავად გატარებული რიგი ღონისძიებებისა, ქვეყნის ეკონომიკის მართვის დღევანდელი სტრუქტურა ჯერ კიდევ არ არის მომზადებული საბაზრო ურთიერთობის პირობებში ფუნქციონირებისათვის. იგი ჯერ კიდევ უმთავრესად ორიენტირებულია სახელმწიფო საკუთრების საწარმოების დეცენტრალიზებულ მართვაზე, ფაქტობრივად, შენარჩუნებულია ეკონომიკურად გაუმართლებელი სპეციალიზაცია და დისპროპორციები. არასაკმარისი ტემპებით მიმდინარეობს საბაზრო ურთიერთობების ადექვატური სტრუქტურების ჩამოყალიბება, ზოგან ჭიანურდება პრივატიზაციისა და აქციონირების პროცესი. სამინისტროები ხელს არ უწყობენ მცირე და საშუალო ბიზნესს და ამის გამო ვერ ხერხდება გაწყვეტილი სამეურნეო კავშირების აღდგენა და ახალი ეკონომიკური ურთიერთობების ფორმირება. ვერ ხორციელდება სამეურნეო კომპლექსების რესტრუქტურიზაცია ქვეყნის სტრატეგიული ეკონომიკური ინტერესების შესაბამისად. ამიტომ, იმაზე თუ რამდენად სწორად იქნება განსაზღვრული შესაბამის სამინისტროთა ამოცანები და ფუნქციები, როგორი იქნება მათი ორგანიზაციული სტრუქტურა, მათი უფლებები და მოვალეობები, როგორი იქნება მათი ადგილი და ურთიერთმოქმედება მართვის სხვა სახელმწიფო სტრუქტურებთან და, რაც მთავარია, თვით დარგობრივ კომპლექსებში შემავალ საწარმოებსა და ორგანიზაციებთან და ა.შ. ბევრად არის დამოკიდებული ამ სფეროში რეფორმების გატარებისა და მუშაობის სტაბილიზაციისა და შემდგომი აღმავლობის მიღწევა. როგორც მსოფლიო გამოცდილება გვიჩვენებს, ეს საკითხი სხვადასხვა ქვეყანაში, იმისდა მიხედვით, თუ საბაზრო ეკონომიკის რომელი მოდელია არჩეული თუ ტრადიციულად ჩამოყალიბებული (ამერიკული, იაპონური, ფრანგული, გერმანული, პოლონური, ჩინური და სხვა), გადაწყვეტილია სხვადასხვანაირად.

არსებული მდგომარეობის გათვალისწინებით და რესპუბლიკის სამეურნეო კომპლექსის განვითარების სწორად წარმართვის უზრუნველსაყოფად, დარგობრივი სამინისტროები უნდა განიტვირთონ სამეურნეო ფუნქციებისაგან და, როგორც ეკონომიკის მსხვილი კომპლექსის პროგრამული რეგულირების სამთავრობო სტრუქტურებმა, უნდა განახორციელონ შესაბამის სფეროში საერთო სახელმწიფო პოლიტიკის განმსაზღვრელი, მაკოორდინებელი და საშუამავლო ფუნქციები.

პრაქტიკულად ახლა ყალიბდება არსებულ სამინისტროთა და უწყებათა ახალი როლი საბაზრო ეკონომიკის პირობებში. სამინისტროებმა თვითონ უნდა ეძიონ და მიაგნონ იმ ნიშას, რომელიც მათ სასიცოცხლოდ საჭიროს გახდის ბიზნესისათვის, არსებითი მნიშვნელობა არა აქვს კერძო პირი იქნება მესაკუთრე თუ სახელმწიფო. სამინისტროებისა და უწყებებისათვის არა მარტო პოლიტიკის განსაზღვრა იქნება მთავარი, არამედ ამ ეტაპზე ოპერატიული ამოცანების გადაჭრაში აქტიური მონაწილეობა, მეწარმისათვის აბსოლუტურად ხელსაყრელი გარემოს შექმნა, გზის გაკაფვა ახალი კავშირების, ნედლეულის თუ მასალების ახალი ბაზრებისაკენ.

საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის ყველა ნიუანსის ღრმა მცოდნენი სწორედ სამინისტროებში უნდა მუშაობდნენ.

მიუხედავად მატერიალური წარმოების სფეროში მიღწეული ზოგიერთი ძვრებისა და ეროვნული ბანკის მიერ კუპონის კურსის თანამიმდევრული განმტკიცებისა, რაიმე ცვლილება მოსახლეობის ცხოვრების დონის გაუმჯობესების სფეროში არ მომხდარა. გასული წლიდან ხელფასების გაყინვის იძულებითი კურსის პოლიტიკის განხორციელებასთან დაკავშირებით, პირიქით, მნიშვნელოვნად გაუარესდა მოსახლეობის, განსაკუთრებით კი საბიუჯეტო ორგანიზაციებში დასაქმებულთა და სოციალურად დასაცავ პირთა ცხოვრების პირობები. კერძოდ, დღეისათვის მათი საშუალო თვიური ხელფასი, პენსია და სხვა 4 მლნ კუპონს არ აღემატება და ეს მაშინ, როცა, რომ არაფერი ვთქვათ ოჯახის სხვა წევრებზე და არსებობისათვის აუცილებელ სხვა პროდუქტებსა და მომსახურებაზე, მარტო ერთ პირს მხოლოდ ნორმირებული პურისა და სხვა პროდუქტების (შაქარი, ფქვილი, კარაქი) შესაძენად, ბუნებრივი აირის, ელექტროენერგიისა და კომუნალური მომსახურების საფასურის გადასახდელად და ტრანსპორტით სამსახურში მისასვლელად მინიმუმ 3-4-ჯერ მეტი თანხა მაინც ესაჭიროება, ვიდრე მას ხელფასის სახით ეძლევა. მდგომარეობა აუტანელია.

მოსახლეობის გარკვეულ ფენებს არსებობის შენარჩუნებისათვის უხდებათ ბრძოლა.

მიუხედავად კუპონის შემდგომი განმტკიცებისა, მისი მიმოქცევის არეალის სახელმწიფო ვაჭრობითა და მომსახურებით შეზღუდვის გამო, ბოლო თვეებში, მანეთის გაუფასურებასთან და საქონლის გაძვირებასთან დაკავშირებით, კვლავ გაიზარდა სიცოცხლისუნარიანობის უზრუნველყოფის მინიმუმი.

ერთ სულ მოსახლეს თვეში 31 მლნ კუპონი სჭირდება არსებობის შესანარჩუნებლად. ხელფასით (კომპენსაციებისა და დამატებების გათვალისწინებით) 20 პროცენტიც არ იფარება.

1994 წელს რესპუბლიკაში მოსახლეობის მსყიდველობითუნარიანობის დაქვეითებასთან ერთად კიდევ უფრო გაღარიბდა სამომხმარებლო ბაზარი და 1993 წელთან შედარებით თითქმის 2,5-ჯერ შემცირდა საქონელთბრუნვის მოცულობაც. მათ შორის სახელმწიფო ვაჭრობის და ცეკავშირის სისტემაში - 4-5-ჯერ და მეტად. ამ პირობებში მოსახლეობა თავის მოთხოვნილებას ძირითადად კერძო სექტორისა და აგრარული ბაზრის მეშვეობით იკმაყოფილებს. შესაბამისად ამ სექტორში საქონელთბრუნვის მოცულობა 1994 წელს 1993 წელთან შედარებით თითქმის 2-ჯერ და მეტად გაიზარდა, რაც თავისთავად დადებითი მოვლენაა, იგი მოსახლეობის ყველა ფენისათვის ხელმისაწვდომი რომ იყოს. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ სიღარიბის ზღვარზე დაბლა იმყოფება მოსახლეობის 80 პროცენტზე მეტი.

მოსახლეობის მსყიდველობითი უნარის დაქვეითებამ, სხვა ობიექტურ ფაქტორებთან ერთად, განაპირობა სოციალურ-კულტურული მომსახურების მოცულობების შემცირებაც. განსაკუთრებით მნიშვნელოვნად შემცირდა ჯანმრთელობის დაცვის, სანატორიულ-საკურორტო, კულტურის სფეროების მომსახურების მოცულობები 1994 წელს 1993 წელთან შედარებით დიდად არის შემცირებული ფასიან პოლიკლინიკებში მომსვლელთა რიცხოვნება და ერთი საავადმყოფო საწოლის დატვირთვის მაჩვენებელიც. სამედიცინო დახმარება ძნელად მისაწვდომი ხდება ღარიბი ფენებისათვის.

წლეულს, ფინანსური სტაბილიზაციის პროცესის კვალობაზე, იქმნება, ჯერჯერობით მოკრძალებული, მაგრამ მაინც გარკვეული შესაძლებლობები სოციალური დაცვის გასაძლიერებლად, ახალი სოციალური პოლიტიკის შესამუშავებლად, სოციალური სფეროს დარგების შემდგომი განვითარებისათვის. კერძოდ, 1995 წლისათვის რესპუბლიკურ ბიუჯეტში სოციალური დაცვის ღონისძიებათა განსახორციელებლად გათვალისწინებულია 72 ტრილიონი კუპონი, აქედან საბიუჯეტო სფეროს მუშათა ხელფასების მომატებისათვის 50 ტრილიონამდე კუპონი, ხოლო ლტოლვილთა შემწეობის გაცემისათვის გათვალისწინებულია 16,8 ტრილიონი კუპონი. რესპუბლიკაში საქონელბრუნვის მოცულობა წლეულს 8,3 პროცენტით გაიზრდება.

სოციალურ საკითხთა განსაკუთრებულ წრეს უნდა მივაკუთვნოთ დემოგრაფიისა და გარემოს დაცვის პრობლემები. უკანასკნელ წლებში პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური ექსტრემული სიტუაციის ფონზე ჩამოყალიბდა არასასურველი დემოგრაფიული ტენდენციები.

ცალკე უნდა აღინიშნოს უმუშევრობის თაობაზე. ოფიციალურად რეგისტრირებულ უმუშევართა რიცხვი 70 ათას კაცს შეადგენს. საბაზრო პრინციპების დამკვიდრების, საწარმოთა ბანკროტობისა და ლიკვიდაციის კვალობაზე წლეულს უმუშევართა რაოდენობა კიდევ უფრო გაიზრდება.

აქედან გამომდინარე, წარმოების დატვირთვა, ახალი სამუშაო ადგილების გახსნა, ბიზნესის ხელშეწყობა სახელმწიფო პოლიტიკის პრეროგატივაა. მინისტრთა კაბინეტმა ამ პრობლემას, უმუშევრობის, დასაქმების რეგულირების საკითხს სპეციალურ ღონისძიებათა მთელი კომპლექსი მიუძღვნა.

ეს სერიოზული სოციალური პრობლემაა.

1994 წელს გამოვლენილია გარემოს დაბინძურების და მცენარეთა საფარის განადგურების 495 ფაქტი. სამინისტრომ და სამართალდამცავმა ორგანოებმა, საზოგადოებრიობამ უფრო გადამჭრელი ზომები უნდა მიიღონ ეკოლოგიური პრობლემების მოსაგვარებლად.

განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს საფინანსო სისტემის გაჯანსაღებისათვის საბიუჯეტო პოლიტიკის სრულყოფის ისეთი გადამწყვეტი პირობა, როგორიც არის საგადასახადო სისტემის ეფექტიანობის ამაღლება. საგადასახადო სისტემის ფორმირებისათვის მიძღვნილი კანონთა პაკეტის რეალურად განხორციელებისა და საგადასახადო პოლიტიკის ქმედითობის ამაღლებისათვის არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდა სახელმწიფოს მეთაურის მიერ მიღებულ რიგ გადაწყვეტილებებს. „საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საგადასახადო სამსახურის საქმიანობის სრულყოფის გადაუდებელ ღონისძიებათა შესახებ“ (განკარგულება № 44 22.02.94 წ.), „რესპუბლიკაში საგადამხდელო დისციპლინის განმტკიცების, ანგარიშსწორების მოწესრიგებისა და ბიუჯეტის შემოსავლების ზრდის კომპლექსურ ღონისძიებათა შესახებ“ (ბრძანებულება № 287 01.09.94 წ.) და სხვ.

ყოველივე ამის შედეგად, არასაკმარისი ტემპით, მაგრამ მაინც შესამჩნევად გაიზარდა საგადასახადო სამსახურის საქმიანობის ეფექტიანობა. კერძოდ, 1994 წლის მე-3 კვარტალში საგადასახადო შემოსავლებმა 10,6 მლრდ კუპონი შეადგინა, რაც გეგმას 284 მლრდ კუპონით, ხოლო წლის პირველი ნახევრის შემოსავლებს 5,7 ტრილიონი კუპონით აჭარბებს.

ამავე დროს მნიშვნელოვანი სირთულეები შეიქმნა პურისა და აირის რეალიზაციიდან გადასახდელების ამოღების საქმეში, რის დასაძლევადაც სერიოზული მუშაობა მიმდინარეობს, თუმცა შედეგები ერთობ მოკრძალებულია. ამიტომ შესაბამისმა სამინისტროებმა და უწყებებმა, ბანკებმა, განსაკუთრებით კი ხელისუფლების ადგილობრივმა ორგანოებმა სათანადო ყურადღება უნდა დაუთმონ „ხორბლისა და ფქვილის ცენტრალიზებული სახელმწიფო რესურსების რეალიზაციიდან ამონაგები თანხების ბიუჯეტში ამოღების მდგომარეობის გაუმჯობესების ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის 1994 წლის 30 დეკემბრის № 413 ბრძანებულების განუხრელ შესრულებას. ეს არა მარტო ბიუჯეტის შემოსავლებია, არამედ რესპუბლიკის საერთაშორისო პრესტიჟის საქმეც არის.

საგადასახადო სისტემის სრულყოფასთან ერთად გარკვეული ღონისძიებები განხორციელდა საბაჟო სამსახურის ჩამოყალიბებასა და გაუმჯობესებისათვის.

უნდა აღინიშნოს, რომ საბაჟო სამსახურის საქმიანობა განვლილ პერიოდში ვერ პასუხობდა წაყენებულ მოთხოვნებს, რის გამოც შეიცვალა დეპარტამენტის ხელმძღვანელობა, უახლოეს ხანში დაჩქარდება ნორმატიული დოკუმენტების შემუშავება და განხორციელდება ღონისძიებები ორგანიზაციულ ნაკლოვანებათა აღმოსაფხვრელად. შარშანდელი მეოთხე კვარტალის წინასწარი შედეგები ამის იმედს იძლევა.

საერთაშორისო სავალუტო ფონდის რეკომენდაციების გათვალისწინებით ხორციელდება საბანკო სისტემის რეფორმაც, რომელიც განსაკუთრებული ინტენსივობით მიმდინარეობს „საქართველოს რესპუბლიკაში საბანკო სისტემის სრულყოფის შესახებ“ საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის 1994 წლის 12 აგვისტოს № 253 ბრძანებულებით დასახულ ღონისძიებათა საფუძველზე.

უნდა აღინიშნოს ორიარუსიანი საბანკო სისტემის ჩამოყალიბების მიზნით სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულებათა შესაბამისად სახელმწიფო კომერციული ბანკების (შემნახველი ბანკი, აგრომრეწვბანკი, ინდუსტრიაბანკი, საქბინსოცბანკი) სააქციო-კომერციულ ბანკებად გარდაქმნის პროცესის დაჩქარება.

დღევანდელ ეტაპზე ძირეულ რეფორმატორულ ღონისძიებად უნდა იქნეს მიჩნეული ეროვნული ბანკის მიერ საკრედიტო ემისიის შეზღუდვა, ხოლო შემდგომ შეწყვეტა, აგრეთვე ფინანსთა სამინისტროს ყველა ანგარიშის გადატანა ეროვნული ბანკის საოპერაციო სამმართველოში ოვერდრაფტის წესით ავტომატური დაკრედიტების პრაქტიკის გაუქმება, ნაღდი ფულის გაცემის შეზღუდვების მოხსნა და სხვ.

მეტად მნიშვნელოვანია ეროვნული ბანკის მიერ დაწესებული ლიმიტებისა და ნორმატივების დაცვაზე კონტროლის გამკაცრება. კერძოდ, ძალზედ გაძლიერდა ბანკების მიერ ლიმიტების, ნორმატივების, კოეფიციენტების დაცვაზე კონტროლი.

გამკაცრდა საანგარიშო დისციპლინა. დარღვევების გამო სავალუტო ლიცენზიები ჩამოერთვა 28 ბანკს, აქტიური ოპერაციების წარმოების უფლება შეუჩერდა 46 კომერციულ ბანკს.

დაწყებულია სერიოზული ძვრები ფულის მიმოქცევის სფეროში, რამაც საბოლოო ანგარიშით ქართული ფულის შემოტანის რეალური პირობები უნდა შექმნას. უახლოეს თვეებში ფულადი რეფორმის გატარებისათვის - მიმოქცევაში ეროვნული ვალუტის - ლარის წარმატებული გამოშვებისათვის პირველ რიგში საჭიროა კუპონის კურსის შემდგომი სტაბილიზაცია, მთელი რიგი კომპლექსური ღონისძიებების გატარება. 1994 წლის ბოლოს საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა გამოყო კრედიტი, ე.წ. სტფ-ის პირველი ტრანში. მეორე ტრანშის მიღება, ალბათ მოხდება 1995 წლის გაზაფხულისათვის, რაც კუპონის კურსის შემდგომი გამყარების საშუალებას მოგვცემს და ახალი ფულის, ლარის, შემოღების საფუძველს შექმნის.

ამ თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია ეროვნული ბანკის მიერ აქტიური პოლიტიკის განხორციელება სავალუტო ბაზარზე - თბილისის ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე, რომლის ვაჭრობებიც უკვე ორი თვეა კვირაში ორჯერ ტარდება. ამის შედეგად 20 სექტემბრის შემდეგ 3-ჯერ და მეტად ამაღლდა კუპონის კურსი უცხოური ვალუტის მიმართ.

მაგრამ, ისევ და ისევ ვსვამთ ჩვენი პოლიტიკის მთავარ კითხვას - მოგვცა თუ არა ამან რაიმე ძვრა მოსახლეობის ცხოვრების დონის ამაღლებაში? პასუხი ჯერჯერობით ერთმნიშვნელოვანი არ არის. ეს გამოიწვია იმან, რომ კუპონის გამყარებას არც მისი გამოყენების არეალის გაფართოება გამოუწვევია, არც ფასების ზრდის შეჩერება, თუნდაც იმ საქონელსა და მომსახურებაზე, რომელსაც კუპონი ემსახურება, რადგან ფასები ამ საქონელზე ფორმალურად უცვლელი დარჩა, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათზე რეალური ფასი იმ ზომით გაიზარდა, რა ზომითაც გამყარდა კუპონი.

ამ კრიტიკული მდგომარეობიდან გამოსავალი რეალურად ნაპოვნი არა აქვს არც რეფორმების შტაბს, არც ეროვნულ ბანკს, არც მინისტრთა კაბინეტს.

შექმნილი სიტუაცია მიგვანიშნებს იმაზე, რომ მინისტრთა კაბინეტმა, ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტროებმა, ეროვნულმა ბანკმა, ყველა დაინტერესებულმა სტრუქტურამ და უწყებამ საერთაშორისო ექსპერტებთან კონსულტაციებისას, ალბათ, საჭიროა დააზუსტონ ფიქსირებული შემოსავლების სახელმწიფო რეგულირების პოლიტიკის ზოგიერთი ასპექტი, მასში რეფორმის მიმდინარეობის რეალური პროცესის გათვალისწინებით აუცილებელი კორექტივების შეტანის მიზნით.

მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის პერიოდი უსასრულობამდე არ შეიძლება გაგრძელდეს და დღეიდან მაინც 3-4 თვის შემდეგ სასიკეთო ძვრები მოსახლეობის ცხოვრების დონის ამაღლების საქმეში უნდა გამოიკვეთოს, მოსახლეობის შემოსავლები უნდა გაიზარდოს, ფასებმა ბაზარზე უნდა დაიკლონ, წინააღმდეგ შემთხვევაში რეფორმებს და პოლიტიკას აზრი ეკარგება.

ეკონომიკური რეფორმის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულებაა სახელმწიფო საკუთრების ტრანსფორმაცია, რომლის პროგრამაც საქართველოში უკანასკნელ ხანს საკმაოდ სწრაფი ტემპით ხორციელდება. პროგრამა რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის მიერ დამტკიცებულ დაახლოებით 7 ათას ობიექტს მოიცავს. მათგან დღეისათვის პრივატიზებულია 2200-ზე მეტი ობიექტი (საპრივატიზაციო ობიექტების საერთო რაოდენობის 30 პროცენტი) და ჩამოყალიბებულია 600-მდე სააქციო საზოგადოება.

ინფლაციის მაღალი დონის, მოსახლეობაში სახსრების სინაკლების, სხვა სოციალ-ეკონომიკური ფაქტორების გათვალისწინებით „პრივატიზაციის პროცესის მოწესრიგებისა და დაჩქარების ზოგიერთი ღონისძიების შესახებ“ საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის 1994 წლის 29 მაისის № 278 ბრძანებულებით შემოღებულ იქნა პრივატიზაციის ახალი ფორმა - საპრივატიზაციო საწარმოების კოლექტივებისათვის პირდაპირი მიყიდვა. ამან არსებითად დააჩქარა საკუთრების ტრანსფორმაციის პროცესი.

პირდაპირი მიყიდვის ფორმით უკვე გაყიდულია ათასამდე ობიექტი.

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სახელმწიფო საწარმოთა აქციონირების პროცესის დაჩქარება. თუ მანამდე ერთ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში, დაფუძნებული და რეგისტრირებული იყო 50-მდე სააქციო საზოგადოება, ზემოხსენებული ბრძანებულების შემდეგ განვლილ პერიოდში დაფუძნდა და რეგისტრაციაში გატარდა 550-მდე ახალი სააქციო საზოგადოება, უახლოეს ხანში კიდევ დაფუძნდება რამდენიმე ათეული სააქციო საზოგადოება.

სახელმწიფო საკუთრების ტრანსფორმაციის პროცესით პრაქტიკულად მოცულია ეკონომიკის ყველა დარგი. პრივატიზებულია 1500-მდე სავაჭრო ობიექტი, 711 საყოფაცხოვრებო მომსახურების, 138 ბენზინგასამართი სადგური და სხვა. სააქციო საზოგადოებები უწინარეს ყოვლის მრეწველობაში იქმნება. 180-ზე მეტი სააქციო საზოგადოება შეიქმნა მრეწველობის სამინისტროს სისტემაში, 170-ზე მეტი - სოფლის მეურნეობისა და კვების მრეწველობის სამინისტროს სისტემაში, 40-ზე მეტი - სამშენებლო კომპლექსში, 30 - ტრანსპორტზე და ა.შ. მიმდინარეობს ინტენსიური მუშაობა პურპროდუქტების კორპორაციის, საქენერგოს და საქგაზის სისტემაში სტრუქტურული გარდაქმნისა და პრივატიზაციის კონცეფციის ჩამოსაყალიბებლად.

საკუთრების ტრანსფორმაციის მნიშვნელოვანი მიმართულებაა საპრივატიზაციო ბარათების (ვაუჩერების) გამოყენება. უკვე დაბეჭდილია და ეროვნული ბანკის საცავებში ინახება აღნიშნული ბარათები. მიმდინარეობს მოსახლეობის სიების დაზუსტება. დაარსებულია და ლიცენზირებულია 20-მდე სპეციალიზებული (საბარათო) საინვესტიციო ფონდი.

საქართველოში მიმდინარე ეკონომიკური რეფორმის უმთავრესი დამახასიათებელი ნიშანია საერთაშორისო საბანკო, საფინანსო და სხვა ეკონომიკურ ინსტიტუტებთან თანამშრომლობა. განსაკუთრებით გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს საერთაშორისო სავალუტო ფონდსა და მსოფლიო ბანკთან ურთიერთობას, რამაც მეტად ქმედითი ხასიათი მიიღო. ამ ორგანიზაციათა შტაბბინაში, ვაშინგტონში საქართველოს სახელმწიფო დელეგაციის ვიზიტის შემდეგ.

გაზაფხულიდან მოყოლებული ამ ორგანიზაციათა მისიები პრაქტიკულად განუწყვეტლივ მუშაობენ საქართველოს ხელისუფლებასთან და მთავრობასთან. მათი უშუალო მონაწილეობითა და რეკომენდაციებით მომზადდა ფინანსური სტაბილიზაციის ის ღონისძიებები, რომლებიც საკრედიტო პოლიტიკის გამკაცრების და ფასების მოწესრიგების, ბიუჯეტის დეფიციტის აღმოფხვრის მიმართულებით ხორციელდება.

საერთაშორისო ეკონომიკურ ორგანიზაციებთან შეთანხმებულია მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის და სისტემური ცვლილებების პროგრამის ძირითადი პარამეტრები, რაც საფუძვლად ედება საქართველოსათვის სისტემური ტრანსფორმაციის, სტენდ-ბაის, რეაბილიტაციისა და სხვა სესხების მიღებას.

ამ პროგრამის განხორციელება საბოლოოდ გულისხმობს თვიური ინფლაციის დაყვანას 1 პროცენტამდე, სამთავრობო ოპერაციებისათვის ცენტრალური ბანკის დაფინანსების შეზღუდვას.

ეკონომიკაში სახელმწიფოს როლის განსაზღვრისა და მისი ხელახალი გააზრების მიზნით მთავრობას განზრახული აქვს მოახდინოს სახელმწიფოებრივ სისტემათა ხელახალი სტრუქტურიზაცია. მთავრობამ უნდა ჩაატაროს ღრმა რეფორმა საზოგადოებრივი სექტორისა, რაც მოიცავს: 1. სამთავრობო სექტორის რადიკალურ რეორგანიზაციას; 2. მესაკუთრეობის უფლებების კერძო სექტორისათვის სწრაფად გადაცემას და 3. მტკიცე საბიუჯეტო შეზღუდვის შემოღებით სახელმწიფოს კუთვნილებაში დარჩენილი საწარმოების როლის განსაზღვრას ქვეყნის ეკონომიკაში.

ბაზრის განვითარების ხელშეწყობის მიზნით უნდა განხორციელდეს ჯერ კიდევ რეგულირებადი ფასების სრული ლიბერალიზაცია საკონკურენციო სიტუაციის შესაქმნელად. მომზადდება კანონმდებლობა თავისუფალი ბაზრის მექანიზმების და თავისუფალი ვაჭრობის რეჟიმის ასამოქმედებლად.

უნდა დავაჩქაროთ ეკონომიკური რეფორმების განხორციელება, ცივილიზებული საბაზრო ეკონომიკის ფორმირება.

ასეთია მიმდინარე წელს ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების საქმიანობის სტრატეგიული მიმართულება.

XIII. პოლიტიკა კულტურის, განათლების, მეცნიერების, ხელოვნების, პრესის, რადიოს, ტელევიზიის სფეროში.

მეტად მწვავედ დგას არა მარტო მატერიალური, არამედ სულიერი ცხოვრების პრობლემებიც. მოგეხსენებათ, ეროვნული კულტურა, ფართო გაგებით, გამოხატავს ერის ჭეშმარიტ რაობას, ინახავს და შთამომავლობას გადასცემს სულიერი წყობის იმ ეროვნულ თავისებურებებს, რომელთა გამოც ეს ერი მიიჩნევს თავს იმ ერად და არა სხვად. ამ თვალსაზრისით, სახელმწიფოებრივი კულტურული სივრცე არანაკლებ დასაცავია ფარული თუ აშკარა კულტურული ექსპანსიისაგან, ვიდრე სახელმწიფოს გეოგრაფიული სივრცე.

დღეს დამოუკიდებელ საქართველოს სახელმწიფოს, რომელსაც გააჩნია დიდი კულტურული პოტენციალი, სამწუხაროდ, ჯერ არ შეუქმნია სრულყოფილი სახელმწიფოებრივი მექანიზმი თავისი კულტურისა და კულტურული სივრცის დასაცავად. ამ მხრივ კანონთა მთელი პაკეტი საქართველოს პარლამენტს ჯერ კიდევ მისაღები აქვს და ამ საკითხის გაჭიანურება ერის სასიცოცხლო ინტერესებს არ შეესაბამება. საჭიროა მიღებული იქნეს კანონი კულტურის შესახებ, კანონი განათლების შესახებ და ა.შ.

პარლამენტმა, მინისტრთა კაბინეტმა, ხელისუფლებამ უნდა განსაზღვრონ თავისი პრიორიტეტული სახელმწიფო ინტერესები კულტურის დარგში. სანამ ჩვენ ზუსტად არ გავაცნობიერებთ ჩვენს სახელმწიფო კულტურულ ინტერესებს, არ მოვხაზავთ ჩვენს კულტურულ სივრცეს, არ გადავდგამთ ნაბიჯებს ამ სივრცის კანონებით დასაცავად და მიზნობრივად არ გამოვუყოფთ შესაბამის თანხებს, კულტურას - ერს დეგრადაციისაგან ვერ ვიხსნით.

უცხოეთში მიდიან მეცნიერები, ხელოვნების მოღვაწეები. ხდება ინტელიგენციის საქართველოდან აქტიური გადინება. ჩვენ, როგორც სახელმწიფო, ვერ ვპატრონობთ შესაბამისად ჩვენს ინტელექტუალურ პოტენციალს. არ გვყოფნის ეროვნული შემოსავალი.

საჭიროა უცხოეთის შესაბამის ორგანიზაციებთან უფრო აქტიური თანამშრომლობა ამ ეტაპზე მათი რესურსების, მათი კაპიტალის უფრო ინტენსიურად მოზიდვის მიზნით. დიდი პოტენციალია ჩადებული ადგილობრივ შემოსავლებში, ბიუჯეტებში. ის ექსპერიმენტები, რომლებიც ქალაქ თბილისის და ქალაქ ქუთაისის მერიათა უფლებების გაფართოებას ითვალისწინებდა, გვიჩვენებენ, რომ ადგილობრივ მმართველობებს რეალურად გაუჩნდათ საშუალება თავის თავზე აიღონ კულტურის ცალკეული ცენტრების, მეცნიერების უნიკალური მიმართულებების დაფინანსების ფუნქცია. ამ მხრივ განხორციელებული აქციები იმედის მომცემია. უაღრესად მისასალმებელია საქართველოს სარკინიგზო დეპარტამენტის ინიციატივა, რომელმაც თავის ბალანსზე აიყვანა მოზარდ მაყურებელთა ქართული თეატრის კოლექტივი და ძირითადი ფინანსური და მატერიალური პრობლემები გადაუწყვიტა.

ცნობილია აჭარის, მისი ხელმძღვანელობის კეთილშობილური, მეცენატური დამოკიდებულება ქართული თეატრის, კინოს, ქართული მუსიკის განვითარების პრობლემებისადმი.

ეს გამოცდილება, როგორც მარგალიტები, ისე უნდა შევაგროვოთ, განვაზოგადოთ და წავახალისოთ.

ეფექტიანად უნდა განვახორციელოთ პროგრამა „კულტურა“, მეტი უნდა გააკეთონ ამ თვალსაზრისით პარლამენტის კულტურის კომისიამ, მინისტრთა საბჭომ, კულტურის სამინისტრომ, მუნიციპალურმა ორგანოებმა.

მეტი ყურადღება უნდა ეროვნულ მწერლობას, თეატრს, მუსიკას, კინოს, სახვით ხელოვნებას, არქიტექტურას, დიზაინს, სულიერი კულტურის ყველა სფეროს, მწერალთა, მხატვართა, კომპოზიტორთა, კინემატოგრაფისტთა, თეატრალურ მოღვაწეთა, და სხვა შემოქმედებით კავშირებს, ორგანიზაციებს. საჭიროა საქართველოს კულტურული მიღწევების საერთაშორისო არენაზე უფრო ინტენსიურად გატანა.

თუ პროტექციონისტული პოლიტიკა არ გატარდა განათლების სფეროში, თუ განათლების ძველი სისტემის ნაცვლად ნელ-ნელა, ევოლუციის გზით არ შეიქმნა დამოუკიდებელი საქართველოს განათლების ეროვნული სისტემა, თუ არ შეჩერდა უკვე არსებული ნგრევა - ოცდამეერთე საუკუნეს ჩვენ მეცხრამეტე საუკუნის დონით შევხვდებით.

მეტიც, თუ ქართული სკოლა დაინგრევა, დაინგრევა ჯერ კიდევ აუშენებელი ქართული სახელმწიფოც. ჩვენი სახელმწიფოს ერთ-ერთი უპირველესი საზრუნავი მასწავლებლებისა და მოსწავლეებისათვის, სტუდენტებისა და პროფესორებისათვის სწავლის აუცილებელი მინიმალური პირობების შექმნა უნდა იყოს.

სახელმწიფო ხაზინა და ბიუჯეტი უკეთ უნდა აფინანსებდნენ სკოლას, უნივერსიტეტს, კოლეჯს.

უნდა შეიქმნას სამწლიანი პროგრამა „განათლება“, სადაც განათლების ახალი იდეების თანაბრად გათვალისწინებული იქნება საკლასო შენობების წესრიგში მოყვანა, მასწავლებელთა და მოსწავლეთა სოციალური დაცვა.

დღეს უკვე გვაქვს არასახელმწიფო სკოლები და არასახელმწიფო უმაღლესი სასწავლებლები.

გადაუდებლად საჭიროა იქ სახელმწიფო წესრიგის დამყარება.

უნდა რეალურად ამუშავდეს ლიცენზირების, ატესტაციისა და აკრედიტაციების მკაცრი სისტემა. ეს ყოველივე გონივრულ სახელმწიფო კონტროლს უნდა დაექვემდებაროს.

უცხოელთა მიერ საქართველოში უმაღლესი სასწავლებლების გახსნას უნდა მივესალმოთ და ხელი შევუწყოთ, მაგრამ ეს ყოველივე არ უნდა არღვევდეს საქართველოს განათლების ეროვნული სისტემის არსს და პრინციპებს.

უნდა გადაიჭრას სახელმძღვანელოთა გამოცემის პრობლემა, შემუშავდეს მრავალწლიანი პროგრამა „სახელმძღვანელო“, რომელიც გულისხმობს ეროვნული სკოლის სახელმძღვანელოების შექმნასა და გამოცემას საჭირო რაოდენობით.

კულტურა, განათლების სისტემა არის სახელმწიფოს ინტერესთა ის სფერო, სადაც ჩადებული თითოეული კაპიკი უდიდესი მოგებით უბრუნდება ქვეყანას.

დღემდე არაფერი ეშველა პროფესიული განათლების სისტემის ორგანიზებას. წლების მანძილზე შექმნილი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა პროფესიული განათლებისა ფაქტიურად ნადგურდება, პედაგოგიური კადრები იქსაქსება. რეალური ნაბიჯები ყოველივე ამის გადასარჩენად არ ჩანს.

პარლამენტის მეცნიერებისა და განათლების კომისიამ, მინისტრთა კაბინეტმა, განათლების სამინისტრომ, მუნიციპალურმა ორგანოებმა ყველაფერი უნდა იღონონ ქართული ეროვნული განათლების სისტემის რეფორმისა და განვითარებისათვის. განათლების სისტემის რეფორმის პროექტის დამუშავება უნდა დაჩქარდეს და უახლოეს დროში წარედგინოს ჩვენს საზოგადოებას.

მსოფლიოში ცნობილია საქართველოს მეცნიერების მიღწევები, მაგრამ ბოლო დროს უსახსრობამ, კავშირების დაუფიქრებელმა და ხელოვნურმა წყვეტამ, სახელმწიფო დაკვეთების მკვეთრმა შემცირებამ, ეთნოკონფლიქტებმა არა მარტო შეაჩერა ქართული მეცნიერების განვითარება, არამედ საშიშროების წინაშე დააყენა მისი არსებობაც.

სწორედ საქართველოს სამეცნიერო კადრების გადარჩენას ემსახურება სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულება საქართველოს ეროვნული მეცნიერებათა აკადემიის შესახებ. ამ მიმართულებით მუშაობა კვლავაც უნდა გაგრძელდეს.

ანალოგიური ბრძანებულება მზადდება ე.წ. საუწყებო სამეცნიერო ცენტრებისათვის დახმარების, ამ სფეროში არსებული დიდი მეცნიერული პოტენციალის უკეთ გამოყენების მიზნით. რა თქმა უნდა ეს დოკუმენტები პასუხს ვერ გასცემენ ყველა მტკივნეულ საკითხს, მაგრამ ბევრი რამის მოგვარება ჩვენი შეზღუდული შესაძლებლობების ფარგლებშიც შეიძლება.

მნიშვნელოვნად მიმაჩნია აჭარასა და თელავში მეცნიერებათა აკადემიის ცენტრების გახსნა. დაგეგმილია ასეთი ცენტრების გახსნა სხვა კუთხეებშიც, უახლოეს დროში - ზუგდიდში, ახალციხეში, რუსთავში.

უნდა დავეხმაროთ დარგობრივ აკადემიებს, უნივერსიტეტებს, კოლეჯებს, ყველა სასწავლებელს, ყველა ეროვნულ სამეცნიერო ცენტრს.

უკეთ უნდა ამოქმედდეს სახელმწიფო პროგრამები „მეცნიერება“, „თანამედროვე ტექნოლოგიები“ და სხვა.

მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კომიტეტმა შეადგინა უკანასკნელ წლებში დამთავრებული პერსპექტიული სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოების ნუსხა, რომელთა დანერგვა მიზანშეწონილია წარმოებაში. საჭიროა უცხოელი ინვესტორების დაინტერესება ამ მეცნიერული გამოკვლევებით, პროექტებით, იდეებით. დიდი მნიშვნელობა ენიჭება საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ურთიერთობას. საქმიანი ურთიერთობა დამყარდა ევროკავშირთან, რასაც მოჰყვა 1994 წლის დასაწყისიდან „ტასისის“ პროგრამით გათვალისწინებული პროექტის „საქართველოს ენერგეტიკული პოლიტიკის“ შემუშავება კონსორციუმ „სეედ-კანტორ“-ისა და საქართველოს მაღალკვალიფიციურ ექსპერტ-ენერგეტიკოსთა ჯგუფის მონაწილეობით.

აღნიშვნის ღირსია შავი ზღვის კრიზისული მდგომარეობიდან გამოყვანის სამეცნიერო-ტექნოლოგიური პროგრამა, რომელიც განსახილველად წარედგინა საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტს. პარალელურად მიმდინარეობს შავი ზღვის მინერალური და ბიოლოგიური რესურსების ეკოლოგიურად უსაფრთხო მოპოვებისა და ათვისების კომპლექსური სამეცნიერო-ტექნოლოგიური პროგრამის დამუშავება.

1993-1994 წლებში კომიტეტი კოორდინაციას უწევდა საქართველოს მონაწილეობას ევროკავშირის მიერ შემოთავაზებულ პროგრამებში. ეს პროგრამები მიზნად ისახავენ ევროპის სხვადასხვა ქვეყნებთან ერთობლივი სამეცნიერო-კვლევითი პროგრამების დაფინანსებას. საქართველო გაწევრიანდა ინტელექტუალური საკუთრების მსოფლიო ორგანიზაციაში და გაეროს ევროპის ეკონომიკურ კომისიაში.

ყოველივე ზემოხსენებულთან დაკავშირებით მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კომიტეტი, მეცნიერებათა აკადემია საჭიროებენ პარლამენტისა და მინისტრთა კაბინეტის სერიოზულ მხარდაჭერას, კერძოდ, სახელმწიფო დარგობრივი პროგრამების დაფინანსების მსოფლიო და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკებისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ კრედიტების გამოყოფისა და ადგილობრივი თუ უცხოური ინვესტიციების მოზიდვისა და რეალიზაციის საქმეში.

საჭიროა რესპუბლიკაში პოლიგრაფიისა და საგამომცემლო საქმის ახლებური გააზრება. ოფიციალური მონაცემებით წიგნების, ჟურნალ-გაზეთების გამოცემისა და ტირაჟის მიხედვით 1994 წლის შედეგებით, 1989 წლის 25 პროცენტის დონეზე ვიმყოფებით.

დღეს ლიტერატურას და მეცნიერებას უჭირს.

ხელოვნების მოღვაწეები, მწერლები და მეცნიერები სამწუხაროდ შიმშილობენ.

იქნებ მიზანშეწონილი იყოს, გვეფიქრა მეცნიერების, კულტურის მოღვაწეთა დახმარების ფონდის შექმნაზე, რაშიც დარწმუნებული ვარ მონაწილეობას მიიღებენ ის საერთაშორისო ორგანიზაციები, რომლებიც ჰუმანური დახმარების პრობლემებით არიან დაკავებული.

დღეს მკითხველს ხელი აღარ მიუწვდება წიგნზე. მძიმე მდგომარეობაა მუზეუმებში.

განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს დემოკრატიული საქართველოს პრესა, რადიო, ტელევიზია, მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებები, მსოფლიოს საინფორმაციო სამსახური. მათ შემთხვევით არ უწოდებენ „მეოთხე ხელისუფლებას“. ისინი წარმოადგენენ პოლიტიკის, საზოგადოებრივი აზრის, პოზიტიური გაგებით - იდეოლოგიის (დემოკრატიული საზოგადოების იდეოლოგიის), - პლურალისტული, ღია სამოქალაქო საზოგადოების, სამართლებრივი სახელმწიფოს, საბაზრო ეკონომიკის ეპოქის თავისუფალ იდეათა და შეხედულებათა ცხოვრებაში დამნერგავ მძლავრ სულიერ, კულტურულ იარაღს, თავისუფალ პიროვნებათა და თავისუფლად მოაზროვნე მასების აღზრდისა და მათი ცივილიზებული მსოფლმხედველობის ფორმირების საშუალებას. დღეს საქართველოში იურიდიულად და ფაქტობრივად არსებობს თავისუფალი პრესა, რადიო, ტელევიზია.

ეს დიდი მიღწევაა. სახელმწიფო კვლავაც ყოველმხრივ - მორალურად, სამართლებრივად, მატერიალურად უნდა დაეხმაროს მათ. ცივილიზებული საზოგადოება წარმოუდგენელია თავისუფალი პრესის გარეშე.

საჭიროა პარლამენტის განათლებისა და მეცნიერების კომისიამ, კულტურის კომისიამ, მინისტრთა კაბინეტმა, განათლების სამინისტრომ, კულტურის სამინისტრომ, ადგილობრივი მმართველობის ორგანოებმა, ბიზნესმენებმა, ბანკირებმა, ქართული კულტურის ხსნის კომიტეტმა, საერთაშორისო და ეროვნულმა ფონდებმა, მეცენატებმა, სპონსორებმა, ფართო საზოგადოებრიობამ საერთო ძალისხმევით იხსნან, ხელი შეუწყონ ქართული კულტურის, მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების, პრესის, რადიოს, ტელევიზიის განვითარებას.

ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის სრულყოფა მრავალმხრივი სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური პრობლემაა. კრიზისის შედეგები, რომელსაც ჯანმრთელობის დაცვის სისტემა განიცდის, მომავალ თაობებზე აისახება.

გასული წლის მარტში ჩამოყალიბდა და საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტს წარედგინა ჯანდაცვის რეორგანიზაციის კონცეპტუალური საფუძვლები. მიმდინარე ეტაპზე სამამულო და უცხოური ექსპერტების ერთობლივი მუშაობით შეიქმნა დარგის რეორგანიზაციის მრავალეტაპიანი პროგრამა.

გამოცემულ იქნა სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულება ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის რეორგანიზაციის პირველი ეტაპის სამუშაოების შესრულების უზრუნველყოფის შესახებ.

ამჟამად სრულდება სამუშაოები ჯანდაცვის მართვის რეგიონალური ცენტრების შესაქმნელად. იწყება სამედიცინო დაწესებულებების აკრედიტაცია და ლიცენზირება, მათი გადაყვანა სამეურნეო ანგარიშიანი ურთიერთობის საწყისებზე, მუშავდება სამედიცინო დაწესებულებათა პრივატიზაციის სახელმწიფო პროგრამის პროექტი. ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტრო კარგ მაგალითს იძლევა სისტემური რეფორმებისა და გარდაქმნების საკითხებში.

მაგრამ, როგორი მასშტაბებით და ტემპებითაც უნდა განვითარდეს სამედიცინო რეფორმა, ერთი მოთხოვნა აუცილებელი იქნება - სამედიცინო მომსახურება ხელმისაწვდომი უნდა დარჩეს სოციალურად დაუცველი ფენებისათვისაც. ასეთია ამოცანა.

პარლამენტმა, ჯანმრთელობის დაცვის კომისიამ, მინისტრთა კაბინეტმა, ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტრომ, ადგილობრივმა მუნიციპალურმა ორგანოებმა, ეკონომიკის სახელმწიფო და კერძო სექტორმა ყველაფერი უნდა იღონონ საქართველოში თანამედროვე, ცივილიზებული ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის შესაქმნელად, სახელმწიფო პროგრამების - „ჯანმრთელობა“, „სადაზღვევო მედიცინა“ და სხვ. ეფექტიანად განხორციელებისათვის.

საქართველო კურორტების, ტურიზმისა და სპორტის მსოფლიოში აღიარებული ქვეყანაა. საჭიროა სახელმწიფო პროგრამების „კურორტები“, „ტურიზმი“, „სპორტი“ და სხვ. ეფექტიანი რეალიზაცია, უცხოელ ინვესტორთა მოწვევა.

პარლამენტმა, სპორტისა და ტურიზმის კომისიამ, მინისტრთა კაბინეტმა, სპორტის დეპარტამენტმა, ტურიზმის დეპარტამენტმა, ადგილობრივი რეგიონული მართვის ორგანოებმა, სახელმწიფო და კერძო ბიზნესმა ყველაფერი უნდა გააკეთონ საქართველოში საერთაშორისო და ადგილობრივი მნიშვნელობის კურორტების, ტურიზმისა და სპორტის განვითარებისათვის.

XIV. საგარეო პოლიტიკა

1. საგარეო ეკონომიკური საქმიანობის ძირითადი პრობლემები

საგარეო ეკონომიკური საქმიანობა უფრო ინტენსიურად უნდა წარიმართოს შემდეგი სამი ძირითადი მიმართულებით:

პირველი. საჭიროა აქტიური საინვესტიციო პოლიტიკის გატარება (დარგობრივი საინვესტიციო პროექტების მომზადება, უცხოელ ინვესტორთა მოძიება, საინვესტიციო სახსრების ეფექტიანი ათვისება, ინვესტიციების რეგულირება და ამ სფეროში სახელმწიფო ინტერესების დაცვა). ამ მიმართულებით ჯერჯერობით სუსტად ვმუშაობთ.

მეორე. აუცილებელია ეფექტიანი საგარეო ვაჭრობის განვითარება. მხედველობაში მაქვს ექსპორტ-იმპორტის საინფორმაციო სისტემის შექმნა, მსოფლიო ბაზრის კონიუნქტურისა და ფასების შესწავლა და რესპუბლიკის სავაჭრო და სამრეწველო ორგანიზაციებისათვის მაღალკვალიფიციური რეკომენდაციების მომზადება, საქართველოს შიდა ბაზრის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი გაუმჯობესება, ექსპორტ-იმპორტის დაბალანსება და მისი ანალიზი, ექსპორტ-იმპორტის რეგულირება და კონტროლი, საგარეო ვაჭრობის საერთაშორისო წესების დაცვა, სავაჭრო-ეკონომიკურ ურთიერთობებზე სწრაფი და ქმედითი ზეგავლენის მოხდენა და სხვა.

მესამე. გადაუდებელი საქმეა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან და საზღვარგარეთის ქვეყნებთან ურთიერთობათა განვითარება და გაღრმავება, დონორი ქვეყნებისა და ორგანიზაციების მიერ გამოყოფილი ტექნიკური, ჰუმანიტარული, ფინანსური დახმარების ეფექტიანი კოორდინაცია და ათვისება.

აუცილებელია საზღვარგარეთის ქვეყნებთან ეკონომიკური, სავაჭრო, სამეცნიერო-ტექნიკური თუ სხვა სახის ურთიერთობების მაქსიმალურად გაფართოება და გაღრმავება.

საქმიანობის ყველა მიმართულება უშუალოდ უნდა იყოს გამიზნული კერძო სექტორის ხელშეწყობასა და განვითარებაზე.

უკვე შექმნილია დსთ-ს თანამეგობრობის სახელმწიფოების საგარეო-ეკონომიკურ უწყებათა საბჭო. მას დიდი ფუნქციები აკისრია დსთ-ს ქვეყნებში საგარეო ეკონომიკური ურთიერთობების გაღრმავებისა და კოორდინირების საქმეში. საჭიროა ამ საბჭოსთან ეფექტიანი ურთიერთობა.

საქართველოს რესპუბლიკის საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტი წარმართავს და კოორდინირებას უწევს საგარეო-ეკონომიკურ საქმიანობას, ახორციელებს ერთიან საგარეო-ეკონომიკურ პოლიტიკას, შესამჩნევ საქმიანობას ეწევა დარგობრივი პროექტებისა და ინვესტიციების, საგარეო ვაჭრობის, საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ურთიერთობის, იურიდიული და სავაჭრო-ეკონომიკური წარმომადგენლობების მუშაობის კოორდინირების საქმეში. ერთ-ერთ სტრუქტურულ ერთეულად ფუნქციონირებს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის წევრ სახელმწიფოებთან ეკონომიკური ურთიერთობის განყოფილება.

კომიტეტი არის საქართველოს მთავრობის ოფიციალური აგენტი ევროგაერთიანებაში.

შექმნილია და ფუნქციონირებს საქართველოს სავაჭრო-ეკონომიკურ წარმომადგენელთა ინსტიტუტი მსოფლიოს 24 ქვეყანაში. მიგვაჩნია, რომ ამ ინსტიტუტმა შესაბამისი სამართლებრივი ბაზის შექმნის შემდეგ შეიძლება მეტად მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს როგორც საგარეო ვაჭრობის, ისე უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის მხრივ.

ერთ-ერთ მთავარ ამოცანას დღეს წარმოადგენს საერთაშორისო ეკონომიკურ და რეგიონულ ორგანიზაციებთან კავშირის დამყარება და თანამშრომლობის გაფართოება. ხელმოწერილი იქნა პირველი სამთავრობო ხელშეკრულება (საფეიქრო ნაწარმით ვაჭრობის შესახებ) საქართველოსა და ევროკავშირში შემავალ 12 ქვეყანას შორის. მზადდება მრავლისმომცველი ხელშეკრულება პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ ევროპის კავშირის, მის წევრ ქვეყნებსა და საქართველოს რესპუბლიკას შორის, რომელიც უახლოეს პერიოდში იქნება ხელმოწერილი. ფართო ურთიერთობა არის დამყარებული რეკონსტრუქციისა და განვითარების ევროპულ ბანკთან, აქტიური სამუშაობები მიმდინარეობს გაეროს დაქვემდებარებაში მყოფ ეკონომიკურ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობის გაფართოების და გაღრმავების მიმართულებით.

საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტში, საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის 1993 წლის 18 დეკემბრის № 262 ბრძანებულების შესაბამისად შემუშავებულ იქნა კრიზისის დაძლევისა და სტაბილიზაციის დარგობრივი პროგრმა - „საგარეო პოლიტიკა: ეკონომიკური ასპექტები“, რომელიც მოწონებულია რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის და სხვადასხვა სამინისტროების მიერ. საჭიროა ამ პროგრამის უსათუოდ განხორციელება.

დასრულდა ერთობლივი მუშაობა და რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის დირექტორთა საბჭოზე გასული წლის აგვისტოში დამტკიცდა ე.წ. „ევროპული ბანკის სტრატეგია საქართველოსათვის“. მეტად ნაყოფიერი გამოდგა მუშაობა მსოფლიო ბანკთან.

ჩამოყალიბდა თურქეთ-საქართველოს ერთობლივი კომპანია, რომელშიც საქართველოს მხრიდან შევიდნენ წამყვანი საწარმოო და სავაჭრო კომპანიები, ხოლო თურქეთის მხრიდან - ტრაბზონის, რიზეს და სამსუნის უმსხვილესი მეწარმეები და სავაჭრო ფირმები.

საზღვარგარეთის ქვეყნებთან საინვესტიციო თანამშრომლობის სფეროში პრიორიტეტულ მიმართულებებად მიგვაჩნია: ენერგოუზრუნველყოფა, მოსახლეობის კვების პროდუქტებით დაკმაყოფილება, ტრანსპორტისა და კავშირგაბმულობაში „ვიწრო ადგილების“ ლიკვიდაცია, საექსპორტო პროდუქციის წარმოების გაზრდა და სხვ.

დიდ ეფექტს მოგვცემს ენერგეტიკის დარგში თბილისის, ენგურის და რიონის ჰიდროელექტროსადგურების ტექნიკური გადაიარაღების პროექტების განხორციელება, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის კრედიტის გამოყოფა. ეფექტიანად უნდა ვიმუშაოთ ამ მიმართულებით.

ევროკავშირის კომისიის ტექნიკური დახმარების პროგრამის ფარგლებში ფრანგი და ქართველი სპეციალისტების მონაწილეობით მუშავდება საქართველოს ენერგეტიკის განვითარების პროგრამა.

რესპუბლიკის აგროსამრეწველო კომპლექსის განვითარებაზე მიმართულია გერმანული და ჩინური სახელმწიფო კრედიტები. გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის კრედიტი 30 მლნ. გერმანული მარკის ოდენობით მთლიანად მოხმარდება სოფლის მეურნეობის და კვების მრეწველობის კერძო საქტორს.

საქართველოს რესპუბლიკის და ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის მთავრობებს შორის დადებული ხელშეკრულების შესაბამისად ხელმოწერილია საკონტაქტო ხელშეკრულება ჩინური წარმოების მცირეგაბარიტიანი ტრაქტორების „სინტაი-180“-ის შესყიდვის შესახებ. ჩინეთის საგარეო სავაჭრო კომპანიამ უკვე დაიწყო მინიტრაქტორების მიწოდება რესპუბლიკაში. ამჟამად მიმდინარეობს წინასწარი მოლაპარაკება ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკასთან მცირე ჰესებისათვის შესაბამისი მოწყობილობების შეძენის თაობაზე. შემოთავაზებულია ჩინური წარმოების მცირე ჰესების სხვადასხვა სიმძლავრის აგრეგატები. დაგეგმილი გვაქვს ევრობანკთან განვიხილოთ რესპუბლიკის ერთი რეგიონის (კახეთი) მაგალითზე მცირე ჰესების მშენებლობის პროექტის დაფინანსების საკითხი.

პირდაპირი ინვესტირების განსახორციელებლად დაიდო ხელშეკრულებები „საქნავთობსა“ და ფირმებს - „ტიპიკენსა“ და ავსტრალიურ „კროპფუდს“ შორის, აგრეთვე ნაყარი წიდების გადამმუშავებელი კომპლექსის მშენებლობის თაობაზე რუსთავის მეტალურგიულ ქარხანასა და თურქულ ფირმას „სოტუოს“ შორის.

საზღვარგარეთელი პარტნიორების მოძიებაში დახმარების აღმოსაჩენად ყალიბდება თანამშრომლობა აშშ-ს ვაჭრობის სამინისტროს კომერციულ ინფორმაციულ სამსახურთან, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის საგარეო ვაჭრობის ინფორმაციის ბიუროსთან, თურქეთის საგარეო ეკონომიკური კავშირების გამგეობასთან, „დოიჩბანკის“ წარმომადგენლობასთან საქართველოში და სხვა. ამ უკანასკნელთან ერთად მუშავდება საკითხი ლითონური მანგანუმისა და კალიუმის პერმანგანატის ახალი საწარმოო სიმძლავრეების შესაქმნელად და ხაშურის მინის ტარის ქარხნის საჩამოსხმო ხაზებისათვის საჭირო საკრედიტო რესურსების გამოყოფის შესახებ და სხვა.

ევროკავშირის ტექნიკური დახმარების სამსახურის ექსპერტები რესპუბლიკის სპეციალისტთა მონაწილეობით, შეუდგნენ ევროპა-კავკასია-აზიის სატრანსპორტო დერეფნის რეგიონული პროგრამის შემუშავებას. პროგრამა შედგება სავაჭრო, საზღვაო, სარკინიგზო, საავტომობილო გზებისა და სხვა საკომუნიკაციო კავშირების განვითარების 23 პროექტისაგან, პირველი ეტაპის 5 პროექტისათვის უკვე გამოიყო 4,7 მილიონი ეკიუ.

პროექტების შემუშავების პარალელურად წინა პლანზე წამოიწია მათი განხორციელებისათვის საჭირო დაფინანსების საზღვარგარეთული წყაროების მონახვისა და ინვესტორების დაინტერესების საკითხებმა.

პირველი პრაქტიკული ნაბიჯი ამ მიმართულებით გადაიდგა. გასული წლის აპრილში, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის სანკტ-პეტერბურგში გამართულ წლიურ სხდომაზე, განხილული იქნა ფოთის პორტის რეკონსტრუქციის ტექნიკურ-ეკონომიკური დასაბუთება და მისი განხორციელებისათვის შესაბამისი კრედიტების გამოყოფის საკითხი. ბანკის ექსპერტები შეუდგნენ ამ საკითხის საფუძვლიან შესწავლას.

ამჟამად უცხოელი სპეციალისტების დახმარებით, საგარეო ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტის ხელშეწყობით, დეპარტამენტი „საქნახშირი“ ამზადებს ტექნიკურ-ეკონომიკურ დასაბუთებას ნახშირზე მომუშავე 200 მეგავატი სიმძლავრის თბოელექტროსადგურის ასაშენებლად, ტყიბულის ქვანახშირისა და ჭიათურის მანგანუმის მადნების რაციონალური გამოყენების მიზნით.

მეტად აქტუალურია მადნეულის ოქროს შემცველი კვარციტების გადამუშავების პრობლემა. მასთან დაკავშირებით ჩატარდა მოლაპარაკება ავსტრალიურ ფირმა „კროპვუდთან“ და ხელი მოეწერა ხელშეკრულებას ერთობლივი წარმოების შექმნის თაობაზე.

საზღვარგარეთული ინვესტიციების რაციონალურად გამოყენების თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია ისეთი პრიორიტეტული ობიექტები და მიმართულებები, როგორიცაა თბილისის აეროპორტის რეკონსტრუქცია, რესპუბლიკის ტერიტორიაზე გამავალი ნავთობსადენისა და გაზსადენის მშენებლობა, საქართველოს საზღვაო ფლოტის განვითარება და სხვა. ამ საკითხებს განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმონ მინისტრთა კაბინეტმა, საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტმა, დაინტერესებულმა უწყებებმა.

განხორციელდა თურქეთის 50 მილიონი აშშ დოლარის მოცულობის კრედიტის განაწილების და პროექტების ექსპერტიზის სამუშაოები. ამ კრედიტის ფარგლებში სრულდება რადიო და სატელეფონო კომუნიკაციების რეკონსტრუქციებისა და გაფართოების, რუსთავის ცემენტის ქარხნის ეკოლოგიური უსაფრთხოების, სასმელი წყლების ჩამოსხმის პროექტები და სხვა.

საჭიროა მეტი კონტროლი მიღებული დადგენილებების განხორციელებაზე.

უცხოური ინვესტიციების მოზიდვა და მათი გამოყენება უნდა მოხდეს რესპუბლიკის ეკონომიკის განვითარების პრიორიტეტული მიმართულებების შესაბამისი პროგრამების დაფინანსების მიზნით. ვფიქრობთ, სწორად მოიქცა საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტი, როცა ეკონომიკის სამინისტროსთან ერთად შეიმუშავა აღნიშნული პრიორიტეტული მიმართულებები და პროგრამები. ისინი დაამტკიცა რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტმა.

რესპუბლიკაში უცხოური ინვესტიციების მოზიდვისა და საინვესტიციო საქმიანობის გაძლიერებისა და ერთიანი სტრატეგიის ჩამოყალიბების მიზნით მინისტრთა კაბინეტმა მიიღო დადგენილება „საზღვარგარეთის ინვესტიციების მოზიდვის და გამოყენების დამატებითი ღონისძიებების შესახებ“ საჭიროა მისი უფრო ეფექტიანი განხორციელება.

მინისტრთა კაბინეტის დადგენილებით დამტკიცდა რესპუბლიკის ეკონომიკის განვითარების პრიორიტეტული მიმართულებები და იმ საინვესტიციო პროექტების ნუსხა, რომელთა ინვესტირება უნდა მოხდეს პირველ რიგში.

საჭიროა ინვესტირების სფეროში სათანადო კანონპროექტების და საკანონმდებლო აქტების შემუშავება, მკაცრი კონტროლის დაწესება საქართველოსათვის გამოყოფილი საზღვარგარეთული კრედიტების მიზნობრივ განაწილებაზე, დასაქონლებასა და კონკრეტული ხელშეკრულებებით საქონლის მიწოდებაზე და სხვა.

მიღებული კრედიტებიდან და ჰუმანიტარული დახმარებიდან განსაკუთრებით აღსანიშნავია:

პირველი. ევროკავშირის კრედიტი 70 მილიონი ეკიუ, გამოიყო 1992 წელს, საქართველოში შემოვიდა 200 ათასი ტონა ხორბალი, 4,2 ათასი ტონა საქონლის ხორცი, 45 ათასი ტონა შაქარი, 111 ათასი ტონა ფქვილი, 0,3 ათასი ტონა საფუარი, 3 ათასი ტონა მარგარინი, 6,2 მლნ. ლიტრი მზესუმზირას ზეთი, 3,5 ათასი ტონა მშრალი რძის ფხვნილი, 2,4 მლნ. დოლარის ღირებულების მედიკამენტები და სხვ.

მეორე. ევროკავშირის კრედიტი 10 მილიონი ეკიუ (1993 წ.) შემოვიდა: 85 ათასი ტონა ხორბალი, 0,1 ათასი ტონა საფუარი, 350 ათასი დოლარის ღირებულების მედიკამენტები.

მესამე. ევროკავშირის კრედიტი 40 მილიონი ეკიუ (1993 წ.) შემოვიდა: 210 ათასი ტონა ხორბალი, 60 ათასი ტონა ფქვილი, 0,3 ათასი ტონა საფუარი.

ორიოდე სიტყვა ჰუმანიტარული დახმარების შესახებ. 1993 წელს მივიღეთ ამერიკის შეერთებული შტატებიდან 405 ათასი ტონა ხორბალი, გერმანიიდან 20 ათასი ტონა ფქვილი და 20 ათასი ტონა შაქარი, იაპონიიდან - 5 ათასი ტონა ნავთი. 1994 წელს - აშშ-დან 100 ათასი ტონა ხორბალი და ა.შ. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დახმარება, რომელსაც საქართველო ამერიკის შეერთებული შტატებიდან ღებულობს, ამ დახმარების ყოველწლიური მოცულობა 100 მილიონ დოლარს შეადგენს. მომავალშიც უნდა ველოდოთ, რომ საქართველოსათვის დახმარების კურსი გაგრძელდება. ამასთან, მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ, რომ, როგორც ამერიკის, ისე სხვა ქვეყნების დახმარება უფრო მეტად მიმართული იქნება განვითარების სფეროსაკენ, თანდათან შემცირდება ჰუმანიტარული დახმარების მოცულობები, გაიზრდება განვითარების პროცესში მათი მონაწილეობა. სამწუხაროდ, ჰუმანიტარული დახმარება ხშირად ვერ აღწევს იმ ფენებამდე, ვისაც ის პირველ რიგში ეკუთვნის. ამ სახის დახმარებათა საქმეში არსებული ნაკლოვანებების დასაძლევად შეიქმნა ერთიანი რესპუბლიკური სისტემა. დაგროვდა გარკვეული გამოცდილება. ეხლა სავსებით რეალურია სრული წესრიგის დამყარება ჩვენი ხალხისათვის ამ უაღრესად მნიშვნელოვან სფეროში.

ძირფესვიანად უნდა გაუმჯობესდეს ექსპორტ-იმპორტის სამსახური წარმოება ორიენტირებული უნდა იყოს არა მარტო საკუთარი ბაზრის დაკმაყოფილებაზე, არამედ უცხოური ბაზრის სტანდარტებზე. უნდა ვისწავლოთ მსოფლიო და რეგიონულ ბაზარზე გასვლის და იქ დამკვიდრების ხელოვნება. უნდა გამოვუშვათ მსოფლიო ბაზარზე კონკურენტუნარიანი პროდუქცია, უნდა შევისწავლოთ მსოფლიო და რეგიონული ბაზრების კონიუნქტურა.

უკეთ უნდა განხორციელდეს საქართველოს ექსპორტ-იმპორტის სახელმწიფოებრივი რეგულირება, საექსპორტო და საიმპორტო პროდუქციის ლიცენზირების მეშვეობით.

მინისტრთა კაბინეტმა, პარლამენტმა, სახელმწიფოს მეთაურმა უნდა უზრუნველყოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს, საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტისა და ვაჭრობისა და მატერიალური რესურსების სამინისტროს საქმიანობის სწორი, რაციონალური, სრულყოფილი კოორდინაცია და საჭირო შემთხვევაში მიზანშეწონილი რესტრუქტურიზაცია.

საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობებში აქტიურად მონაწილეობს საგარეო საქმეთა სამინისტრო საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტთან ერთად.

ბოლო ორი წლის მანძილზე საგარეო საქმეთა სამინისტრო ბოლო ორი წლის მანძილზე საგარეო საქმეთა სამინისტროს ინიციატივით სულ ხელმოწერილია 757 საერთაშორისო დოკუმენტი, აქედან უკრაინასთან - 21, აზერბაიჯანთან - 25, გერმანიასთან - 9, პოლონეთთან - 4, თურქეთთან - 11, თურქმენეთთან - 23, ჩინეთთან - 29, ყაზახეთთან - 22, დიდ ბრიტანეთთან - 4, აშშ-თან - 5, ირანთან - 18, რუსეთთან - 37, სომხეთთან - 22, ესპანეთთან - 2 და ა.შ. ხელშეკრულებათა უმრავლესობა - 151, ეხება ეკონომიკურ საკითხებს და მოიცავს სავაჭრო-ეკონომიკურ, სატრანსპორტო, საბანკო, საბაჟო, საინვესტიციო და სხვა სფეროებს.

პარლამენტს საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტმა აპრობირებისათვის გადასცა „უცხოური ინვესტიციების დაცვის“ კანონის პროექტი, მზადდება „ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების კანონის“ პროექტი. ორივე დოკუმენტში სრულად არის გათვალისწინებული ამ დარგებში საერთაშორისო საქმიანობის გამოცდილება და სავარაუდოა, რომ ამ კანონთა მიღება მძლავრ ბიძგს მისცემს როგორც უცხოური ინვესტიციების ზრდას, ისევე სავაჭრო-ეკონომიკური სფეროს გამოცოცხლებას.

ორმხრივი ურთიერთობების ინტენსიფიკაციის გარდა მიმდინარეობს მუშაობა საერთაშორისო ეკონომიკურ და სოციალურ ორგანიზაციებში ინტეგრაციისათვის. დღეისათვის საქართველო მრავალი საერთაშორისო ეკონომიკური და სოციალური ორგანიზაციის წევრია, მათ შორის: საერთაშორისო სავალუტო ფონდის, მსოფლიო ბანკის ჯგუფის (რეკონსტრუქციისა და განვითარების საერთაშორისო ბანკი, განვითარების საერთაშორისო ორგანიზაცია და მრავალმხრივი ინვესტიციების საგარანტიო სააგენტო), გაეროს სამრეწველო განვითარების ორგანიზაციის, გაეროს ვაჭრობისა და განვითარების კონფერენციის, მსოფლიო საფოსტო კავშირის, სამოქალაქო ავიაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის, საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის, ელექტროკავშირგაბმულობის საერთაშორისო კავშირის და სხვა. სათანადო დოკუმენტები წარმოვუდგინეთ და დამკვირვებლის სტატუსი მივიღეთ ისეთ ავტორიტეტულ საერთაშორისო ორგანიზაციებში, როგორიცაა ვაჭრობისა და ტარიფების საერთო შეთანხმება (გატი) და კვებისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაცია (ფაო) და სხვა.

საქართველოს გაწევრიანება სხვადასხვა ეკონომიკურ ორგანიზაციებში კვლავ გრძელდება.

ეკონომიკური კრიზისიდან თავის დაღწევის მნიშვნელოვან ფაქტორად მიგვაჩნია ის, რომ საქართველოს განვითარებადი ქვეყნის სტატუსი მიენიჭა, რაც მისთვის მეტი ქმედითი დახმარების გაწევას გულისხმობს.

მსოფლიო ეკონომიკურ სისტემაში საქართველოს ეფექტიანი ჩართვის მძლავრ ინსტრუმენტად შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციაში (ბისეკი) აქტიური მონაწილეობა უნდა იქცეს. ამ თემაზე ბევრი ითქვა, განსაკუთრებით წევრ სახელმწიფოთა საგარეო საქმეთა მინისტრების თბილისის თათბირზე.

ბისეკის სტრუქტურა, საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს წინადადებით (ჩვენი მძიმე ენერგოკრიზისიდან გამომდინარე), ერთი სამუშაო ჯგუფით გაიზარდა, რომელიც ენერგეტიკის დარგში თანამშრომლობის პრობლემებზე იმუშავებს. თბილისის შეხვედრა მეტად კონსტრუქციული გამოდგა, ვინაიდან წევრი სახელმწიფოები აქ საბოლოოდ შეთანხმდნენ და ხელი მოაწერეს ბისეკის ბანკის შექმნის ხელშეკრულებას.

საგარეო ეკონომიკურ ურთიერთობებში თავისი მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს საგარეო საქმეთა სამინისტროს და ეს გასაგებია, რადგანაც საგარეო ეკონომიკური და კულტურული ურთიერთობანი დიდად არის დამოკიდებული დიპლომატიურ წარმატებებზე, მსოფლიოს საერთაშორისო პოლიტიკურ, სოციალურ, ეკონომიკურ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობაზე.

XV. საგარეო პოლიტიკა, ძირითადი დიპლომატიური ასპექტები

დღეისათვის საქართველოს რესპუბლიკა აღიარა მსოფლიოს პრაქტიკულად ყველა ქვეყანამ. ორმხრივი ურთიერთობები დამყარდა მსოფლიოს 90 სახელმწიფოსთან. გრძელდება მუშაობა დანარჩენ სახელმწიფოებთან ურთიერთობის დასამყარებლად.

22 სახელმწიფოსთან შექმნილია სამართლებრივი ბაზა ორმხრივ სახელმწიფოებრივ ურთიერთობათა განვითარებისათვის სხვადასხვა დარგებში.

პარლამენტი, მინისტრთა კაბინეტი, სახელმწიფოს მეთაური, საგარეო საქმეთა სამინისტრო განსაზღვრავენ და ახორციელებენ საგარეო პოლიტიკურ პრიორიტეტებს, საგარეო პოლიტიკურ კონცეფციას.

საქართველოს საშინაო და საგარეო პოლიტიკაზე ყოველთვის დიდ გავლენას ახდენდა და მომავალშიც მოახდენს მეზობელი დიდი სახელმწიფოების ან სამხედრო-პოლიტიკური დაჯგუფებების გრძელვადიანი თუ მოკლევადიანი ინტერესები და პოლიტიკური კურსი.

საქართველოს გეოპოლიტიკური მდგომარეობა - ის არის ერთგვარი „ხიდი“ გეოპოლიტიკურ „დასავლეთსა და აღმოსავლეთს“, „ჩრდილოეთსა და სამხრეთს“ შორის - უცვლელი რჩება და ამდენად მომავალში, საგარეო პოლიტიკური პრიორიტეტებისა და კურსის შემუშავებისას თუ განხორციელების დროს უნდა გათვალისწინებულ იქნას საუკუნეების განმავლობაში ჩამოყალიბებული და დღეს არსებული რეალობა.

აქედან გამომდინარე, საქართველოს საგარეო პოლიტიკა მაქსიმალურად გაწონასწორებული უნდა იყოს და ითვალისწინებდეს იმ ფაქტორებს, რომელთა ერთობლიობა განსაზღვრავს მის გეოპოლიტიკურ მდგომარეობას.

ცნება „გაწონასწორებული“, მინდა სწორად გამიგოთ, გულისხმობს იმას, რომ საქართველო ისევე, როგორც ყოფილი საბჭოთა კავშირის თითქმის ყველა ქვეყნა, რუსეთის ჩათვლით, მიისწრაფვის ევროპულ სტრუქტურებში ინტეგრირებისაკენ. ეს ჩვენი სტრატეგიული მიზანია. ეს ერთი. მეორე მხრივ, ეს პროცესი ფრთხილად უნდა ხორციელდებოდეს და არ უნდა დაირღვეს წონასწორობა მეზობლებთან ურთიერთობაში, იმ დიფერენცირებულ მიდგომათა გათვალისწინებით, რომლებიც საერთაშორისო ურთიერთობათა სისტემაში ჩვენი მეზობლების გეოპოლიტიკური მდგომარეობით და მნიშვნელობით არის განპირობებული.

ამასთან, მხედველობაშია მისაღები ისიც, რომ დასავლეთიც არ არის ჯერჯერობით მზად, რომ საქართველო სრულუფლებიან პარტნიორად და მოკავშირედ აღიაროს. ვიმეორებ, ეს ყოფილი საბჭოთა კავშირის ყველა ქვეყნისათვის დამახასიათებელი მოვლენაა.

ამდენად დასავლეთზე სტრატეგიული ორიენტაციის პარალელურად აუცილებელია განვითარდეს მრავალმხრივი თანასწორუფლებიანი ურთიერთობები დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობასთან, - პირველ რიგში, ჩვენს უშუალო მეზობლებთან, რუსეთთან, უკრაინასთან, სომხეთთან, აზერბაიჯანთან, ცენტრალური აზიის რესპუბლიკებთან. ვინაიდან რუსეთი მომავალშიც შეინარჩუნებს ერთ-ერთი გეოპოლიტიკური „ძალის ცენტრის“ სტატუსს, საქართველოს ინტერესებში იქნება, თუ იგი წარმატებით მოახერხებს ბალანსირებას, ინტერესთა შეხამებას. ჩემი ვარაუდი ასეთია: ევროპულ პროცესებში რუსეთის ინტეგრირება იმაზე უფრო სწრაფად წარიმართება, ვიდრე ბევრს ჰგონია; საქმე ის არის, რომ ევროპის, ასევე რუსეთის სასიცოცხლო ინტერესებშია იმ ბარიერების რაც შეიძლება სწრაფი მოშლა, რომლებიც ევროპის და მთელი მსოფლიოს ორ დაპირისპირებულ ბანაკად ფორმირებამ გამოიწვია. ეს დააჩქარებს საერთო პროგრესს, შექმნის უკეთეს გარემოს რუსეთის სახელმწიფოს სტაბილურობისა და დემოკრატიული გზით განვითარებისათვის. რუსეთთან ახალი ურთიერთობების მშენებლობა დღევანდელ და მომავალ თაობათა ერთ-ერთი უმთავრესი საზრუნავია. ისტორიული გამოცდილების მოშველიება და ახალ რეალობათა გათვალისწინება რუსეთ-საქართველოს დღევანდელი და მომავალი კავშირების საფუძველია.

საქართველოს გაწევრიანება დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში, როგორც მსოფლიო პრესა წერდა, პრაქტიკულად „დიდი მსოფლიო პოლიტიკის თანხმობით“ მოხდა. თვით აშშ-ს ამჟამინდელმა ადმინისტრაციამ და მსოფლიოს წამყვანმა სახელმწიფოებმა დადებითად შეაფასეს ეს აქცია, რადგანაც, ერთი მხრივ, ეს არ ემუქრება ჩვენს დამოუკიდებლობას და დემოკრატიას, და მეორე მხრივ, ეს სავსებით მისაღებია მსოფლიოს ყველა ქვეყნისათვის, მათი ეროვნული და გეოპოლიტიკური ინტერესებიდან გამომდინარე, ისევე, როგორც საქართველოსათვის.

რუსეთის ფედერაციაში დაინიშნა ახალი ელჩი, ბატონი ვაჟა ლორთქიფანიძე, რომელსაც შეუძლია მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის განვითარების თანამედროვე ეტაპზე.

დსთ-ს ქვეყნებთან ეკონომიკური ურთიერთობების განვითარებას განაგებს ახლად დანიშნული ვიცე-პრემიერი ბაკურ გულუა. იმედი გვაქვს, გატარდება ეფექტიანი რეალისტური პოლიტიკა დსთ-ს სახელმწიფოებთან.

დიდი იმედების მომცემია ჩვენი ურთიერთობა უკრაინასთან. ამ კავშირების განსაკუთრებულობას ხაზს უსვამს თვით „დიდი ხელშეკრულების“ დასახელებაც.

პრეზიდენტ კუჩმას უაღრესად შედეგიანმა ვიზიტმა დაადასტურა ორი ქვეყნის თანამშრომლობაში დიდი და ჯერ კიდევ გამოუყენებელი პოტენციალის არსებობა.

ასეთ ვითარებაში მყოფი საქართველოსათვის აქტიური რეგიონული პოლიტიკა უეჭველად უნდა დარჩეს საგარეო პოლიტიკურ პრიორიტეტებში. ქვეყანას მსოფლიოს „დიდ პოლიტიკაში“ ჩართვა მხოლოდ აქტიური რეგიონული პოლიტიკის გატარებით შეუძლია.

დიდი მნიშვნელობა ენიჭება, ჩვენი აზრით, მსოფლიოს წამყვან სახელმწიფოებთან ორმხრივი ურთიერთობების განვითარებას. მხედველობაში გვაქვს მჭიდრო ეკონომიკური და კულტურული სამეცნიერო კავშირები ჩვენს უახლოეს მეზობელთან თურქეთთან; ეს თანამშრომლობა მეზობლური სითბოთი და ურთიერთგაგებით გამოირჩევა.

ასევე ბევრი გაკეთდა ეკონომიკური და სხვა კავშირების განვითარებისათვის ირანთან, ჩინეთთან, არაბულ სამყაროსთან. დიდ მნიშვნელობას იძენს ჩვენი განსაკუთრებული ურთიერთობა გერმანიასთან, საფრანგეთთან, დასავლეთის თითქმის ყველა ქვეყანასთან. იმედის მომცემია ამ დღეებში ჩემი ვიზიტი ინგლისში, დიდი პოტენციალია ჩადებული საქართველოსა და ისრაელს შორის ურთიერთობაში.

მიგვაჩნია, რომ მომავალში ჩვენი კავშირების განვითარებას ლათინური ამერიკის, აფრიკის, აზიისა და ავსტრალია-ოკეანიის ჯერ კიდევ „აუთვისებელ“ სივრცესთან ასევე კარგი პერსპექტივა გააჩნია.

შემდგომ სრულყოფას მოითხოვს საქართველოს რესპუბლიკის საგარეო პოლიტიკური კონცეფცია, საგარეო პოლიტიკის დიპლომატიური და ეკონომიკური ასპექტები. ამ კონცეფციას გააჩნია თავისი მუდმივი და ცვლადი, სტრუქტურული და ტაქტიკური პარამეტრები. დინამიურად იცვლება სამყარო, იცვლება მსოფლიო პოლიტიკა. საჭიროა სათანადო კორექტირების შეტანა კონცეპტუალურ და მისგან გამომდინარე დოკუმენტებში, საქართველოს საგარეო პოლიტიკაში.

საერთაშორისო პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და საფინანსო ორგანიზაციებთან საქართველოს რესპუბლიკის ურთიერთობები და მათი განვითარების პერსპექტივები ყოველდღე უნდა იდგეს მინისტრთა კაბინეტის, საგარეო საქმეთა სამინისტროს, საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა კომიტეტის, ეკონომიკის, ფინანსთა სამინისტროს, ეროვნული ბანკის ყურადღების ცენტრში.

საჭიროა შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსში საქართველოს თანამშრომლობის შემდგომი აქტივიზაცია.

მეტად აქტუალურია და პერსპექტიული საკითხი საქართველოს და ხმელთაშუა ზღვის სახელმწიფოთა შორის პოლიტიკური და ეკონომიკური თანამშრომლობის შესახებ.

უნდა აღინიშნოს, რომ ჩვენ ჯერ კიდევ სრულად ვერ ვიყენებთ შესაძლებლობებს, რომელიც რეალურად არსებობს თანამშრომლობაში ჩვენს უახლოეს მეგობარ და მოძმე სახელმწიფოებთან - აზერბაიჯანთან და სომხეთთან, კონფლიქტების ეტაპი დამთავრდება და ამიერკავკასიის სამი სახელმწიფოს თანამეგობრობა განვითარების ახალ ფაზაში შევა.

აუცილებელია ჩრდილოეთ კავკასიის რეგიონში საქართველოს პოლიტიკის კიდევ უფრო გააქტიურება. რა თქმა უნდა, რუსეთ-საქართველოს თანამშრომლობის და ურთიერთგაგების კიდევ უფრო გაღრმავების ფონზე „კავკასიური დიალოგის“ იდეა არ მომკვდარა, მას გამოცოცხლება სჭირდება. სწორედ ასე აღვიქვი ჩრდილო ოსეთის პრეზიდენტის ბატონ გალაზოვის ამასწინდელი გამოსვლა. აუცილებელია ამ რეგიონის ხალხებთან და სახელმწიფოებთან კეთილმეზობლური დიფერენცირებული ურთიერთობა, დასაკონკრეტებელია ურთიერთობათა სფეროები. საჭიროა მეტი კონკრეტული საქმეები. უკეთ უნდა გავითვალისწინოთ ჩეჩნეთში მომხდარი მოვლენების შედეგები. ჩეჩნეთში მომხდარ მოვლენებთან დაკავშირებით ჩვენ დავიკავეთ ის პოზიცია, რომელიც რეალისტურია და პერსპექტიულია როგორც საქართველოს, ასევე მთელი რეგიონის ინტერესების გათვალისწინებით, როგორც სადღეისოდ, ასევე სამომავლოდ.

გამოიკვეთა საქართველოს საგარეო-პოლიტიკური პრიორიტეტები გაერო-ში, ჩამოყალიბებულია გაერო-ში საქართველოს მიზნები და მათი მიღწევის გზები, სხვადასხვა ქვეყნების მისიებთან მუშაობის პროგრამა.

უნდა ამაღლდეს ოფიციალური სახელმწიფო ვიზიტების როლი და პრაქტიკული მნიშვნელობა კონკრეტულ სახელმწიფოებთან საქართველოს ურთიერთობის შემდგომი განვითარების მიზნით.

საქართველოს სრული სუვერენიტეტის განმტკიცებისათვის უდიდესი როლი ეკისრება საერთაშორისო ორგანიზაციების საქმიანობაში აქტიურ მონაწილეობას, ვინაიდან თანამედროვე საერთაშორისო ურთიერთობათა სისტემას სწორედ ისინი განსაზღვრავენ უკვე ტრადიციული, ჩამოყალიბებული სტრუქტურების სახით.

ეკონომიკური და სოციალური დარგის საერთაშორისო ორგანიზაციებში ჩვენი ჩართვის შესახებ ზემოთ ითქვა, ამჯერად მოკლედ შევეხებით საქართველოს მონაწილეობას პოლიტიკური ხასიათის საერთაშორისო ორგანიზაციებში.

ამ მხრივ სერიოზული ნაბიჯები უკვე გადაიდგა, გავწევრიანდით გაერო-სა და მის სპეციალიზებულ ორგანიზაციებში, ევროკავშირისა და ჩრდილოატლანტიკური თანამშრომლობის საბჭოში, რაც ჩვენი ქვეყნის ინტერესების უკეთ დაცვის რეალურ საშუალებებს იძლევა.

პარლამენტის, სახელმწიფოს მეთაურის, მინისტრთა კაბინეტის, საგარეო საქმეთა სამინისტროს და გაერო-ში ჩვენი მუდმივი წარმომადგენლობის მუშაობაზე მეტყველებს 10 რეზოლუცია, რომელიც გაერო-ს უშიშროების საბჭომ მიიღო აფხაზეთის კონფლიქტთან დაკავშირებით.

ბუდაპეშტის ისტორიული ფორუმის ყველა 53-მა მონაწილე სახელმწიფომ დაგმო აფხაზეთის სეპარატისტ ლიდერთა მოქმედება ე.წ. „აფხაზეთის დამოუკიდებლობის“ გამოცხადების თაობაზე და საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისა და მისი საზღვრების ურღვევობის მიმართ მხარდაჭერა გამოხატა.

მე მათ მადლობა მინდა მოვახსენო საქართველოს ხელისუფლების და ხალხის სახელით.

და მაინც შეიძლება და, ალბათ, საჭიროც არის ლაპარაკი გაეროსა და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციათა მხრიდან უფრო

ქმედითი პრაქტიკული ნაბიჯების გადადგმის აუცილებლობაზე არა მარტო აფხაზეთის კონფლიქტთან, არამედ სხვა ეთნოპოლიტიკურ კონფლიქტებთან დაკავშირებით. მაგრამ პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ასეთი ქმედითი, სწრაფად შედეგის მომტან მოქმედებათა წარმოება გაეროს ყოველთვის არ ძალუძს.

მიუხედავად გაეროს მხარდაჭერის დეკლარაციული ხასიათისა, მიგვაჩნია, რომ მას დიდი პოლიტიკური მნიშვნელობა აქვს და საბოლოო ჯამში გადამწყვეტ როლს შეასრულებს აფხაზეთის პრობლემის სასურველ მოგვარებაში.

თუმცა აქვე დავძენთ, რომ ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული ისევ და ისევ რუსეთის პოზიციაზე, რომელიც ჩეჩნეთში ომისა და მასში ჩეჩნეთის მხარეზე აფხაზეთის სამხედრო ფორმირებათა მონაწილეობის ფონზე აშკარად ჩვენთვის სასარგებლოდ უნდა გამოიკვეთოს.

ბოლო პერიოდში გამოჩნდა ჩვენთვის სრულიად უცნობი, მაგრამ დამაიმედებელი პერსპექტივა ჩრდილოატლანტიკური თანამშრომლობის საბჭოს შექმნით, რომელმაც იკისრა ახლად შექმნილ სახელმწიფოებთან მჭიდრო კავშირში ევროპაში დემოკრატიისაკენ სწრაფვის, სახელმწიფოებრიობის შენარჩუნებისა და სტაბილურობის გარანტის ფუნქციები.

გასული წლის მარტში ხელი მოვაწერეთ ნატოს პროგრამის „თანამშრომლობა მშვიდობისათვის“ ძირითად დოკუმენტს, ე.წ. საპრეზენტაციო დოკუმენტზე მუშაობის დამთავრების შემდეგ ხელი მოეწერება ნატო-სა და საქართველოს შორის ორმხრივი თანამშრომლობის პროგრამას.

საქმიანი კონტაქტები გვაქვს ევროპის კავშირთან, მის ცალკეულ სტრუქტურებთან, ევროპის საბჭოსთან და ევროპარლამენტთან. უკვე რეალობაა ევროკავშირის კომისიასთან მუდმივი კონტაქტების გზით ჩვენი რესპუბლიკის პრიორიტეტული ეკონომიკური ინტერესების დაცვა.

დღეს საქართველოში მოქმედებს უცხოეთის 11 სახელმწიფოს საელჩო და 40-მდე საერთაშორისო ორგანიზაციის წარმომადგენლობა. საქართველოს საელჩოები გახსნილია 9 სახელმწიფოში, აქედან ჩვენი საელჩოები საფრანგეთსა და აშშ-ში რამდენიმე ქვეყანას მოიცავენ. ფუნქციონირებენ საქართველოს მუდმივი წარმომადგენლობები გაერო-ში, აგრეთვე ვენაში განლაგებულ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან.

საქართველოს საკონსულოები გაიხსნა მოსკოვში, კიევში, ალმა-ათაში, ვენაში, ბრიუსელში, ბონში, ტრაბზონში, ანკარაში, ვაშინგტონსა და პარიზში, საკონსულო კონვენციები დაიდო თურქეთთან, საბერძნეთთან, რუსეთთან, ჩინეთთან და კვიპროსთან.

მიმდინარეობს მუშაობა კონვენციებზე გერმანიასთან, ავსტრიასთან, უკრაინასთან, პოლონეთთან, მოლდოვასთან, მაროკოსთან, მსოფლიოს მრავალ სხვა ქვეყანასთან.

მნიშვნელოვან სამუშაოს ასრულებს იუნესკოს საქართველოს ეროვნული კომისია. მისი საქმიანობის შედეგად იუნესკო საქართველოში დააფინანსებს პროექტს ეკოლოგიის, ენერგეტიკის, განათლებისა და სპორტის დარგში, ხელი მოეწერა კონტრაქტს ინფორმატიკის განვითარების თაობაზე. საქართველოს ისტორიულ-არქიტექტორული ძეგლები - მცხეთის კომპლექსი, გელათისა და ბაგრატის ტაძრები მსოფლიოს საგანძურის სიაში იქნა შეტანილი.

დღეს მთავარია პარლამენტმა, მინისტრთა კაბინეტმა არ დაუშვან საგარეო და საშინაო პოლიტიკის გათიშვა, ისინი ერთი მთელის ორი ნაწილია. მათი წარმატების გარანტიაა მათი ორგანული, შინაგანი ლოგიკური მთლიანობა და ერთიანობა.

ასეთია, ძირითადად და მოკლედ ჩვენი საშინაო და საგარეო პოლიტიკის მთავარი ასპექტები, საკვანძო საკითხები და ის ამოცანები, რომლებიც უნდა გადავწყვიტოთ. 1995 წელი რეფორმების, პრეზიდენტისა და პარლამენტის დემოკრატიული არჩევნების, ახალი კონსტიტუციის მიღების ისტორიული წელია. ის მნიშვნელოვან ნიშანსვეტად შევა საქართველოს უახლეს ისტორიაში.

გისურვებთ წარმატებებს თქვენს საქმიანობაში ერისა და სამშობლოს საკეთილდღეოდ!

რეფორმების, ახალი კონსტიტუციის, სახალხო რეფერენდუმის და დემოკრატიული არჩევნების წელი : ე. შევარდნაძის ინფორმაცია რესპუბლიკის პარლამენტს საქართველოს საშინაო და საერთაშორისო მდგომარეობის, კრიზისის დაძლევისა და რეფორმების პროგრამის შესრულების მიმდინარეობის შესახებ, 1995 წლის 7 თებერვალი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 11 თებერვალი. - №16(1032). - 1,2,3,4 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 13 თებერვლის რადიოინტერვიუ

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ ჟურნალისტ ნატო ონიანის შეკითხვის პასუხად, როგორც უკვე დამკვიდრდა, ეკონომიკური მიმოხილვით დაიწყო:

- გასული კვირა ქვეყნის საარსებო ინტერესებისათვის მნიშვნელოვანი ისეთი მოვლენებით აღინიშნა, როგორიც არის თანამეგობრობის სახელმწიფოთა მეთაურების ალმათის შეხვედრა, აქ მიღებული და ხელმოწერილი დოკუმენტები, მათ შორის ანტისეპარატისტული მიმართულებისა, ერთიანი ეკონომიკური სივრცის რეალურად ამოქმედებისათვის საჭირო საბაჟო კანონმდებლობის საფუძვლები; პარლამენტის მუშაობის განახლებისთანავე ეკონომიკური ხასიათის რამდენიმე სერიოზული აქტის პირველი წაკითხვით მოწონება (ამასაც უაღრესად დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ); რესპუბლიკაში ამერიკის შეერთებული შტატების პოლიტიკური და საქმიანი წრეების უაღრესად გავლენიანი პირების ვიზიტი, რომელთა მიზანიც საქართველოში რეფორმების განხორციელების შესწავლა და შემდგომი ხელშეწყობაა. საქართველოს საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრებისათვის საეტაპო მნიშვნელობა აქვს რეფორმატორული ტენდენციების გაანალიზებას პარლამენტისადმი სახელმწიფოს მეთაურის ინფორმაციაში საქართველოს საშინაო და საერთაშორისო მდგომარეობის, კრიზისის დაძლევისა და რეფორმების პროგრამის შესრულების მიმდინარეობის შესახებ. ეს ინფორმაცია გაზეთ „საქართველოს რესპუბლიკაში“ გამოქვეყნდა. აღნიშნულ ტენდენციათა ეფექტიან წარმართვას ქმედით მექანიზმს უქმნის სახელმწიფოს მეთაურის 1995 წლის 8 თებერვლის ბრძანებულება „რადიკალური ეკონომიკური რეფორმის კურსის სახელმწიფოებრივი უზრუნველყოფის ღონისძიებათა შესახებ“. ეს, შეიძლება ითქვას, ახალ ეტაპს მოასწავებს რეფორმების განხორციელებისათვის ბრძოლაში. ლაპარაკია იმაზე, რომ ყველა სახელმწიფო სტრუქტურის - ცენტრალური, ადგილობრივი და საშუალო რგოლების, ყველაზე უმთავრესი საზრუნავი დღეს რეფორმაა. მათი მუშაობის შედეგები და, საერთოდ, საჭირო არიან ისინი თუ არა, იმის მიხედვით შეფასდება, რამდენად ახერხებენ თავიანთი ადგილის პოვნას რეფორმებისათვის ბრძოლაში. ამ ბრძანებულების შესაბამისად გადაწყვეტილია შეიქმნას რეფორმების მიმდინარეობის ხელშემწყობი ჯგუფები როგორც ჰორიზონტალურ, ისევე ვერტიკალურ რგოლებში, ამაღლდეს მათი სტატუსი და განისაზღვროს კონკრეტული ფუნქციები. ანტიკრიზისული პროგრამის რეალიზაციაში ხელისუფლების ადგილობრივი ორგანოების უფლებებისა და პასუხისმგებლობის გაძლიერება, რასაც ბრძანებულება ითვალისწინებს, უთუოდ რეფორმის ეფექტიანი წარმართვის გარანტი უნდა გახდეს (ამ პროცესის ყოველი მხარისა და მომენტის უკუგების გაუმჯობესებით, სახელმწიფოს ბიუჯეტის შემოსავლის ფორმირებით დაწყებული და მოსახლეობის სოციალური დაცვის ღონისძიებებით დამთავრებული).

საქართველოს რესპუბლიკის ფინანსთა სამინისტროს ცნობით, 1995 წლის 8 თებერვლისათვის რესპუბლიკის ბიუჯეტის შემოსავლის ანგარიშზე ეროვნულ ბანკში ჩარიცხული იყო სულ 11 ტრილიონ-ნახევარი კუპონი, საიდანაც 8 ტრილიონი კუპონი საერთაშორისო სავალუტო ფონდიდან მიღებული სისტემური ტრანსფორმაციის კრედიტის საფუძველზე საქართველოს რესპუბლიკის ეროვნული ბანკის მიერ გამოყოფილი სესხია. ეს ნიშნავს, რომ თვით ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის საკუთარი სახსრებით ფორმირება ძალიან მძიმედ მიმდინარეობს. ეს სესხი რომ არა, ჩვენ, პრაქტიკულად, ხელფასს ვერ გავცემდით. 10 თებერვლისათვის რესპუბლიკის ბიუჯეტიდან გაწეულია დაახლოებით 11 ტრილიონი კუპონის ხარჯები. ესეც, როგორც ვთქვი, ძირითადად ამ კრედიტის მეშვეობით. აქედან 2 ტრილიონ-ნახევარი კუპონი არ წარმოადგენდა ბიუჯეტის გეგმით გათვალისწინებულ გასავალს, იგი გადაერიცხა „საქგაზის“ დეპარტამენტს თურქმენეთის ვალის დასაფარავად, ეს თანხა „საქგაზის“ დეპარტამენტს მიეცა სესხის სახით, რომელიც მან მიმდინარე წლის ივლისამდე უნდა დააბრუნოს. გაზის დავალიანების გარდა, გაწეული ხარჯები, ანუ 8 ტრილიონი კუპონი, რომელიც დანახარჯების საგეგმო მოცულობის დასაფინანსებლად წარიმართა, ამ მოცულობის 65 პროცენტს შეადგენს. ამდენად რესპუბლიკის ბიუჯეტის დავალიანება 1995 წელს საბიუჯეტო სფეროს ორგანიზაციათა მიმართ სადღეისოდ უკვე ოთხ ტრილიონ-ნახევარ კუპონს აღწევს. ეს ვითარება სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს და ჩვენ ყველაფერი უნდა ვიღონოთ, რათა უკვე თებერვალში მდგომარეობა გამოსწორდეს.

შექმნილ ვითარებაში გადამწყვეტ მნიშვნელობას იძენს საგადასახადო სისტემის შესაძლებლობათა სრულად გამოყენება, რაც ჯერ-ჯერობით ვერ ხერხდება. რა თქმა უნდა, ძალზე სერიოზულია პროდუქციის წარმოებასა და რეალიზაციაში შექმნილ შეფერხებათა გავლენაც. მინისტრთა კაბინეტი ყოველდღიურად უნდა განიხილავდეს ეკონომიკისა და ფინანსების მდგომარეობას მიმდინარე რეფორმების ფონზე და იღებდეს ეკონომიკის გაჯანსაღების ოპერატიულ გადამწყვეტ ღონისძიებებს. ამ რეჟიმით უნდა ამუშავდეს მინისტრთა კაბინეტი და ყველა სახელმწიფო სტრუქტურა.

იანვარში შემოსავლის მოცულობა ძალზე მცირე იყო, აჭარის ავტონომიურ რესპუბლიკაში - სულ 204 მილიარდი კუპონი, ტყიბულში - სულ ორი მილიარდ-ნახევარი, თუმცა ტყიბულელებს ვერაფერში ვერ შეედავები, რადგან ჩვენ ვერ მივხედეთ ამ კუთხეს ისე, როგორც საჭიროა. ასევე მძიმე მდგომარეობაა ჭიათურაში - ოთხ მილიარდ-ნახევარი კუპონი, წყალტუბოში - 2,8 მილიარდი კუპონი. მძიმე ვითარებაა ადიგენში, ქარელსა და ზოგიერთ სხვა რაიონშიც.

საქართველოს რესპუბლიკის კონტროლის პალატამ წარმოადგინა მოხსენებითი ბარათი ჰუმანური დახმარების, კრედიტებითა და ტრანზიტებით შეძენილი ხორბლისა და ფქვილის რეალიზაციის შედეგად ამონაგები თანხების ბიუჯეტში ჩარიცხვის მდგომარეობის შესახებ. გამოვლინდა სერიოზული ფაქტები და დარღვევები, რომლებიც ადგილობრივი მმართველობის ორგანოების, სამინისტროებისა და უწყებების მსჯელობის საგანი უნდა გახდეს. მოვითხოვ, რომ მინისტრებმა, კომიტეტებმა, გამგებლებმა და მერებმა უახლოეს ერთ კვირაში ეს დოკუმენტი - შემოწმების შედეგები განიხილონ და გადამწყვეტი ზომები მიიღონ გამოვლენილ ნაკლოვანებათა აღმოსაფხვრელად.

„საქგაზის“ დეპარტამენტის ცნობით, საანალიზო კვირაში რესპუბლიკის ბიუჯეტში საერთოდ არ შემოსულა გაზის რეალიზაციის თანხა. პირდაპირ უნდა ვთქვა გაზის დეპარტამენტის ხელმძღვანელების საყურადღებოდ: ეს დეპარტამენტი ან უნდა დავშალოთ, ანდა მათ უნდა გარდაქმნან მუშაობა. ასე ცხოვრება და მუშაობა აღარ შეიძლება.

1995 წლის 9 თებერვლისათვის რეალიზებული ბუნებრივი გაზის დებიტორული დავალიანების საერთო თანხა შეადგენს 108 ტრილიონ კუპონს, აქედან დავალიანების ძირითადი ნაწილი - 62 ტრილიონი კუპონი ერიცხება „საქენერგოს“, 10 ტრილიონი კუპონი - გაერთიანება „აზოტს“, 8 ტრილიონი - მეტალურგიულ ქარხანას, 21 ტრილიონი კუპონი - მოსახლეობას. „საქენერგოს“ მონაცემებით, სისტემის დებიტორულმა დავალიანებამ 98 ტრილიონი კუპონი, ხოლო კრედიტორულმა დავალიანებამ 100 ტრილიონი კუპონი შეადგინა. ქალაქის მერიისა და „თელასის“ გარკვეული აქტიურობის მიუხედავად, ქალაქ თბილისის დავალიანება მატულობს და პირველი თებერვლისათვის 25 ტრილიონ კუპონს აღემატებოდა. ჩემი აზრით, ქალაქის მესვეურები ამას სერიოზულად უნდა ჩაუფიქრდნენ. ქუთაისის დავალიანება შეადგენს 7 ტრილიონ კუპონს, აჭარისა - ოთხ ტრილიონ-ნახევარს, ზუგდიდის - ორ ტრილიონ-ნახევარს, მცხეთისა - 5,3 ტრილიონს, გარდაბნის - 5,7 ტრილიონს, ასევეა რუსთავში და სხვაგან. თუ ვიანგარიშებთ, რა რაოდენობისა და ღირებულების პროდუქციას ქმნიან, გამოდის, რომ ათჯერ მეტს ხარჯავენ, ვიდრე აწარმოებენ. ეს ეხება თბილისსაც, ქუთაისსაც, აჭარასაც და საერთოდ ყველა რაიონს.

მოსახლეობას, როგორც შეუძლია, ისე იხდის გაზის საფასურს, მოსახლეობასაც დიდი დავალიანება აქვს, მაგრამ მთავარი ეს არ არის, მთავარია საწარმო-გაერთიანებები, ქალაქები და რაიონები, რომლებიც ძალიან დიდი რაოდენობით ხარჯავენ გაზს, წარმოებას კი ვერ ამუშავებენ. როგორც ზემოთ ვთქვი, საგანგებო ზომების მიღებაა საჭირო მთავრობის დონეზე. ვფიქრობ, მინისტრთა კაბინეტმა სერიოზულად უნდა გარდაქმნას მუშაობა ამ მიმართულებით. ყოველდღიური მუშაობა და ყოველდღიური გადაწყვეტილების მიღებაა საჭირო და საგანგებო მდგომარეობის შექმნა, რათა აღიკვეთოს უთავბოლობა გაზისა და ელექტროენერგიის ხარჯვაში.

საგადასახადო ინსპექციის აზრით, ბიუჯეტში თანხების მობილიზაცია მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდება საგადასახადო სისტემის შემდგომი სრულყოფის საფუძველზე. აუცილებელია მოწესრიგდეს ერთიანი საგადასახადო შეღავათების სისტემა. აქ ძალიან ბევრი რამ არის მოსაგვარებელი. ველოდები, რომ უახლოეს დღეებში საგადასახადო ინსპექციის ხელმძღვანელი ბატონი სალარიძე წარმოადგენს თავის მოსაზრებებს იმ ახალი ეტაპის შესახებ, რომელიც საგადასახადო ინსპექციამ უნდა გაიაროს, რათა საშემოსავლო ნაწილის შესრულების გარანტი გახდეს. ვაცხადებ, რომ, რაც შეიძლება ოპერატიულად განვიხილავ ამ მოსაზრებებს და, თუ საჭირო იქნება, მივიღებთ განკარგულებას ან ბრძანებულებას, ანდა სამთავრობო გადაწყვეტილებას.

დასაჩქარებელია, ბრძანებულებით გათვალისწინებულ მთელ რიგ ღონისძიებათა განხორციელება. ამას დიდი მნიშვნელობა აქვს მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და სისტემური ცვლილებებისათვის, რომელთა პარამეტრები საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და მსოფლიო ბანკისაგან კრედიტებისა და დახმარების მიღების უმნიშვნელოვანესი პირობაა. კერძოდ, თუ ბრძანებულების ერთ-ერთი მუხლის შესაბამისად, ვიმსჯელებთ, გარკვეული ღონისძიებებია განხორციელებული ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის რეფორმირებისათვის. მიღებულია სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულება (იგი გამოქვეყნდა პრესაში) ამ სისტემის რეორგანიზაციის შესახებ და პრაქტიკულად დაიწყო საკმაოდ იმედისმომცემი მოძრაობა. ამას წინათ, მივიღე საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების წარმომადგენელთა ჯგუფი 10-12 კაცი, რომლებიც ძალიან დიდი წარმოდგენის არიან ჩვენი სპეციალისტების მიერ შემუშავებულ პროექტებზე. რახან არსებობს კარგი და საინტერესო პროექტი, გაჩნდა პერსპექტივებიც. ახლა მსოფლიო ბანკი, მაგალითად, თანახმაა მონაწილეობა მიიღოს ამ პროგრამის დაფინანსებაში, ასევე თანახმანი არიან სავალუტო ფონდი და სხვა საფინანსო ორგანიზაციებიც. ამიტომ, ძალიან ბევრს ნიშნავს ის, რომ დროულად შეიქმნას რეფორმების პროგრამა, რომელიც აუცილებელია ამ ეტაპისათვის.

არ ჩქარობენ განათლების სისტემაში. მე მესმის, რომ ეს სისტემა უაღრესად რთული და ფაქიზი მექანიზმია, მაგრამ, ჩემი აზრით, ქუთაისისა და ფოთის ექსპერიმენტებმა, აჭარასა და ზოგიერთ სხვა რეგიონში მიმდინარე საინტერესო მოვლენებმა, შესაძლოა, მიგვიყვანოს განათლების სისტემის რეორგანიზაციისა და რეფორმის რესპუბლიკურ სქემამდე. ამ დღეებში მე შევხვდი ბატონ კვაჭანტირაძეს და ამ დარგის ზოგიერთ წარმომადგენელს, ასეთი კონსულტაციები გაგრძელდება და ვიქრობ, უახლოეს ხანში მივაღწევთ იმ დონეს, როცა მზად ვიქნებით განათლების სისტემის რეფორმის ძირითადი კონტურების განსაზღვრისათვის.

ასევე დასაჩქარებელია ის მოთხოვნა, რომელიც მიწის პრივატიზაციის სახელმწიფო პროგრამის შედგენას ითვალისწინებს. ამ პროგრამის შესაბამისად დასრულდება სასოფლო-სამეურნეო მიწების განაწილება, განხორციელდება სახელმწიფო და კოლექტიური მეურნეობის მიწების პრივატიზაცია და სხვ. არ არის შესრულებული ამ ბრძანებულების ის მოთხოვნაც, რომელიც ითვალისწინებს გაკოტრების შესახებ კანონპროექტის წარმოდგენას, შემოწმების დროისათვის იგი არ იყო წარმოდგენილი პარლამენტში, თუმცა მუშაობა დაწყებულია და შესაბამისმა სტრუქტურებმა იგი უნდა დაამთავრონ.

მიმდინარე კვირაში გაიმართა ბანკთაშორისი სავალუტო ბირჟის მორიგი ვაჭრობა. კონვერციული ბანკების მოთხოვნა ამერიკულ დოლარზე კვლავ სტაბილურია. რაც იმით აიხსნება, რომ საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ უკანასკნელ რეკომენდაციებში მოცემული კუპონის სახსრებისა და სავალუტო რეზერვების ხარჯვის ყოველთვიური რაოდენობრივი ორიენტირების დაცვის მიზნით, 1995 წლის თებერვლის დამლევს დაუშვა საკრედიტო ემისია, რომლის ძირითადი ნაწილის კონვერტაცია ამერიკულ დოლარებში ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე ხდება. ამ კვირაში ბანკთაშორისი სავალუტო ბირჟის ბრუნვამ მილიონ-ნახევარი დოლარი შეადგინა. ასეთ ვითარებაში, სავალუტო ბაზარზე არსებული კონიუნქტურის გათვალისწინებით, ეროვნულმა ბანკმა მიზანშეწონილად მიიჩნია კუპონის კურსის წინა დონეზე დატოვება. დღეს ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილი კურსით ერთი დოლარი კვლავ მილიონ 300 ათასი კუპონი ღირს და იგი ამჟამად 9-10 პროცენტით ჩამორჩება სავალუტო ბაზარზე მოქმედი კუპონებით დოლარის შესყიდვის კურსს. დოლართან კუპონის შეფარდებამ საკმაოდ სტაბილური ხასიათი მიიღო.

მიმდინარე კვირაში სულ სხვაგვარად წარიმართა ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე რუბლით ვაჭრობა. 7 თებერვლის ვაჭრობაზე კომერციული ბანკების მიწოდება შესამჩნევად აღემატებოდა მათივე მოთხოვნას რუსულ რუბლზე, რასაც შედეგად რუბლის კურსის მკვეთრი დაწევა მოჰყვა, მაგრამ ეროვნულმა ბანკმა მნიშვნელოვანი კონვერსიული სხვაობის თავიდან აცილების მიზნით დააბალანსა მიწოდება ერთი რუბლი - 270 კუპონი.

უაღრესად ნაყოფიერი იყო ამერიკის შეერთებული შტატების წარმომადგენელთა მუშაობა. ისინი შეხვდნენ თითქმის ყველა წამყვანი სტრუქტურის ხელმძღვანელებს. მიიღეს სრული ინფორმაცია საქართველოში რეფორმების მიმდინარეობის შესახებ, რა დაგვრჩა კიდევ პორტფელში, რა მიმართულებით ვემზადებით რეფორმების გასაღრმავებლად. მათზე საკმაოდ დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ბრძანებულებამ სახელმწიფოებრივი უზრუნველყოფის შესახებ. დელეგაციის წევრებმა ბევრი საინტერესო მოსაზრება გამოთქვეს და, როგორც მათ განაცხადეს, საკმაოდ დიდი შთაბეჭდილებით წავიდნენ საქართველოდან.

მინდა ერთ საკითხს შევეხო: ეს არის მოსახლეობის ჩვენი საზოგადოებრიობის ობიექტური ინფორმირების პრობლემა. შორს ვარ იმ აზრისაგან, რომ შევქმნათ იდეოლოგიური, ინფორმაციული ცენტრები, შემოვიღოთ რკინის რეჟიმი პრესისა და ტელევიზიის მუშაობაში. ისინი თავისუფალი უნდა იყვნენ, მაგრამ არა უპასუხისმგებლო. ამერიკის დელეგაციის თბილისში ყოფნის დროს ითქვა, რომ 500 ათასი ტონა ხორბლიდან, რომელიც საქართველომ მიიღო, სოფლის მოსახლეობისათვის გათვალისწინებული იყო 30 პროცენტი. სინამდვილეში სოფელმა მიიღო 10 პროცენტი. ეს სწორია, რადგან შემოტანილი ხორბლის ძირითადი ნაწილი ქალაქებს მოხმარდა. ამერიკელებს მხედველობაში აქვთ ამერიკული ხორბალი, ჩვენ კი ხორბალს ვიღებთ არა მარტო ამერიკიდან, არამედ ევროგაერთიანებიდანაც. სოფლის მოსახლეობას გარკვეულწილად შევუვსეთ დანაკლისი და 15-20 პროცენტამდე ავიყვანეთ. მაგრამ მაინც, ძირითადად, შემოსული ხორბალი ქალაქებს მოხმარდა. ეს ბუნებრივიცაა, სხვაგვარად არც შეიძლებოდა - ქალაქელებს ხომ არსებობის სხვა არავითარი წყარო არა აქვთ.

ინფორმაციის საშუალებებით, კერძოდ, ტელევიზიით კი გადაიცა, რომ 500 ათასი ტონიდან, რომელიც ამერიკამ საქართველოს გამოუყო, მთლიანად მოსახლეობას მოხმარდა მხოლოდ ათი პროცენტი. ამ სენსაციურმა ცნობამ მრავალი ქვეყანა მოიარა. 2-3 საათის განმავლობაში ევროპაშიც და რუსეთშიც იგი რამდენიმე პროგრამამ გადასცა. შემდეგ ვიღაცა მიხვდა, რომ საქმე ასე არ ყოფილა, როგორც ამბობენ. მოგვიანებით საკმაოდ მიჩუმათებული შესწორებაც გადაიცა, ასე კი არ ყოფილა, არამედ საქმე სხვა მოვლენასთან გვაქვსო. მაგრამ შესწორებას ვიღა უგდებს ყურს? ის ინფორმაცია, რომელიც სხვადასხვა არხებით დაუბრუნდა საქართველოს, მუშაობდა და ახლაც მუშაობს. გუშინაც დამირეკეს, რაშია საქმე, მართლა ასეა თუ არა, მოსახლეობამდე მხოლოდ ათი პროცენტი აღწევსო? გუშინ ვეღარ დავმალე ჩემი აღშფოთება და კიდევაც ვუთხარი ბატონ არჩილ გოგელიას, ისედაც გაწამებულ ხალხს ზედმეტად რატომ უნდა ვანერვიულებდეთ-მეთქი: ხედავთ, თურმე რა ხდება? მხოლოდ ათი პროცენტი, დანარჩენი კი კაცმა არ იცის სად მიდის, ესე იგი ვიღაცა ითვისებს. ალბათ, არის ფაქტებიც, მაგრამ ასეთი უსამართლობა, არაობიექტურობა და ტყუილი, ჩემი აზრით, სასტიკად უნდა დაისაჯოს.

რადგან სიტყვამ მოიტანა (ესეც ვუთხარი ბატონ არჩილ გოგელიას), გუშინწინდელ საღამოს ტელემიმოხილვაში (გვარს არ დავასახელებ, ვინც არის, თავად გაერკვევიან) მივაქციე ყურადღება ასეთ ფრაზას: მარტო ბატონი თენგიზ კიტოვანი არ უნდა იქცეს „განტევების ვაცად“. რა ფრაზაა ეს? რას ნიშნავს იგი? რატომ არის ლაპარაკი მარტო კიტოვანზე, როცა მასთან ერთად ათობით მოქალაქეა დაკავებული და სამართალში მიცემული, მათ შორის, ვინმე მანაგაძე. ასეთები ბევრია, არიან ბანდიტები და მკვლელობისათვის ძებნილებიც კიტოვანის ჯგუფში. ვინმე მანაგაძე სამხედრო ფორმაში ბრძანდებოდა და ჰქონდა შესაფერისი პირადობის მოწმობა, რომელშიც აღნიშნულია, რომ იგი აფხაზეთის ვეტერანთა კავშირის თავმჯდომარეა. არავითარი თავმჯდომარე იგი არ ყოფილა და ახლა უკვე გარკვეულია, რომ მონაწილეობდა ძარცვა-ყაჩაღობაში და ჩვეულებრივი რეციდივისტია. ეს კაცი კიტოვანის გვერდით იყო. ან კიდევ მეორე, ვინმე თამარაშვილი, რომელიც ამ რაზმში პოლკოვნიკის სამხრეებით იყო. გაირკვა, რომ ესეც ჩვეულებრივი ყაჩაღია, რომელსაც ქუთაისში რამდენიმე ბინა გაუძარცვია, რამდენიმე ყაჩაღობაში მონაწილეობდა, და მან ეს აღიარა. მხილებულია ბანდიტების და ყაჩაღების ოცკაციანი ჯგუფი. რა გამოდის, მარტო კიტოვანი ყოფილა „განტევების ვაცი“? ეს ხალხი ხომ მასთან ერთად მონაწილეობდა. რამდენიმე ათეული კაცი უკვე სამართალშია მიცემული. მე მგონი, როცა ტელევიზიაში ასეთ კომენტარს აკეთებენ, მაშინ ესეც უნდა დააყოლონ, რომ პრაქტიკულად უკანონო შეიარაღებულ ფორმირებათა ლიკვიდაციისა და აღკვეთის წინააღმდეგ არიან, თუ მათ უკან ტიტულოვანი ხალხი დგას. სხვა შემთხვევებში ასეთი აღშფოთება და ასეთი გადაკრულ-გადმოკრული ფრაზები არ ყოფილა. ამას წინათ მე ვთქვი, რომ 2800 უკანონო ფორმირება და შეიარაღებული რაზმია იზოლირებული გასული წლის განმავლობაში, რასაც არ გამოუწვევია ცრემლები და ასეთი სინანული. ამ შემთხვევაში კი, მიუხედავად იმისა, რომ 500 შეიარაღებულ კაცი იყო თავიანთი გატაცებული, ნაძარცვი ავტომანქანებითა და პროდუქტებით - თურმე კეთილშობილი ხალხი ყოფილა. ყოველივე ამაზე ასეთი გაცხარებით იმიტომ ვლაპარაკობ, რომ დღეს დადგა საკითხი, ყველამ სწორი, ზუსტი და ობიექტური ინფორმაცია მივაწოდოთ მოსახლეობას. ვიმეორებ, პრესისა და ტელევიზიის თავისუფლება გულისხმობს პასუხისმგებლობას მოსახლეობისა და საზოგადოების წინაშე.

ახლა მთელი სიმწვავით დგას მოვლენათა ობიექტურად გაშუქების პრობლემა. ისიც უნდა ვთქვა, რომ ზოგიერთი გაზეთი აჭრელებულია ათასგვარი ჭორებით, ტყუილებით. ცილისწამებით, ვფიქრობ, აქ თავისი სიტყვა უნდა თქვას პროკურატურამაც და იუსტიციის სამინისტრომაც. რადგან ზოგიერთი გაზეთის ასეთი სახე და მოქმედება ეწინააღმდეგება კანონს პრესის შესახებ, ყველამ უნდა თქვას თავისი სათქმელი!

ასევე თვითკრიტიკულად უნდა ვთქვა, რომ სახელმწიფოს მეთაურის პრესსამსახურიც ვერ დგას თავის სიმაღლეზე და დროულად არ რეაგირებს, როცა ეს აუცილებელია. ყველა ელოდება სახელმწიფოს მეთაურის მითითებას ცალკეული, კონკრეტული ფაქტისა თუ ფრაზის გამო, და მხოლოდ ამის შემდეგ შესაძლებელია მოიწვიონ პრესკონფერენცია და მისცენ განმარტება. ასეთივე სერიოზული შენიშვნები მაქვს მინისტრთა კაბინეტის და ყველა უწყების პრესსამსახურების მიმართაც, შესაბამისად უნდა დავეხმაროთ მოსახლეობას, რომ მიიღოს რაც შეიძლება სწორი ინფორმაცია.

- სამწუხაროდ ჩვენს ქვეყანაში ხდება ისე, რომ ჟურნალისტის უფლებები არანაირად არ არის დაცული. მას არა აქვს პირად უსაფრთხოების ელემენტარული გარანტიები. საქართველოში გვაქვს ამის არაერთი ფაქტი. ორი უკიდურესობაა. ჟურნალისტებს კლავენ ან სცემენ. და მეორე, ჟურნალისტს აქვს ყველაფრის წერის უფლება და ამისათვის მას პასუხს არავინ სთხოვს. ორივე მხარე ერთნაირად მოსავლელია. არსებობს პრესის კანონი, რომელიც არც ჟურნალისტის წინააღმდეგ და არც მის სასარგებლოდ, ფაქტობრივად, დღეს არ მოქმედებს. ეს კანონი არ მუშაობს. არ მახსენდება არც ერთი ფაქტი რომელიმე ჟურნალისტისთვის მიეყენებინოთ შეურაცხყოფა და შემდგომ მისი უფლებები ვინმეს დიდად დაეცვას, ან პირიქით, რომელიმე გაზეთს ან გადაცემას ცილისმწამებლური რამ გაევრცელებინოს, და შემდეგ მათ პასუხი ეგოთ ამისათვის. მაგალითად, ინგლისში ასეთი რამ ხდება: თუ ადამიანზე წერენ ცილისწამებას და იგი ამას სასამართლოში დაგიმტკიცებს, მაშინ ის გაზეთი უზარმაზარ თანხას იხდის. საქართველოში, სამწუხაროდ, არა მარტო ჟურნალისტიკაშია აყვანილი უმაღლეს დონეზე უპასუხისმგებლობის მომენტი...

- გეთანხმებით. ისევე როგორც ყველა სფეროში მომუშავე ადამიანებს, ჟურნალისტებსაც დღეს ცხოვრებისა და მუშაობის უმძიმესი პირობები აქვთ. პრაქტიკულად ეს ხალხი უხელფასოდ მუშაობს. ბევრი მათგანის წინაშე მე ქედს ვიხრი, ისინი მართლაც გმირები არიან. იგივე ტელევიზიის ძირითადი კოლექტივი, ყველა მისი წევრი ჯოჯოხეთურ პირობებში მუშაობს. მაგრამ ამავე დროს, ეს არავის არ ათავისუფლებს პასუხისმგებლობისაგან. ჟურნალისტიკა ფაქიზი სფეროა, როგორც ვთქვი, გავრცელდა ინფორმაცია იმ ათი პროცენტის შესახებ და მთელი მსოფლიო მოიარა. ახლა დაარწმუნე ამერიკის შეერთებულ შტატებში ის ხალხი, რომელიც თავად იკლებს და ჩვენ გვაძლევს, რომ აქ მართლა ბარბაროსები და მხეცები არ არიან, და ეს მართლა ყაჩაღების სახელმწიფო არ არის. ვერ დაარწმუნებ, რადგან მიიღო ინფორმაცია, რომ მხოლოდ ათი პროცენტი ხმარდება მოსახლეობას, დანარჩენი კი სადღაც გაურკვეველი მიმართულებით მიდის. ეს უაღრესად საპასუხისმგებლო ამბავია. ვიმეორებ, გვესმის ყველას გაჭირვება, მაგრამ გაჭირვება არ ათავისუფლებს ადამიანს პასუხისმგებლობისაგან.

- გასულ კვირას, 9-10 თებერვალს, ალმათში დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნების მეთაურებისა და მთავრობათა თავმჯდომარეების შეხვედრა გაიმართა. თქვენ პრესკონფერენციაზე ვრცლად ილაპარაკეთ ამის შესახებ, როგორ შეაფასებდით ამ შეხვედრის შედეგებს ჟენევის მორიგი უშედეგო მოლაპარაკების ფონზე, თუნდაც იმ განცხადებების ფონზე, რომლებსაც არძინბა აკეთებს. ვიცით, რომ ალმათის სამიტის დროს გაიმართა თქვენი პირისპირ შეხვედრა პრეზიდენტ ელცინთან, ასევე პრეზიდენტებთან კუჩმასთან, ნაზარბაევთან, ალიევთან...

- ჟენევის მოლაპარაკება მთლად უნაყოფო არ ყოფილა, გარკვეული შედეგები, პროგრესი და წინსვლა ძალიან მნიშვნელოვანი არა, მაგრამ მაინც არის, თუმცა დოკუმენტს ხელი ვერ მოაწერეს, მაგრამ არის ნაბიჯები, რომლებიც ამჟამად გადაიდგა ჟენევაში, ვფიქრობ, მოწესრიგებისა და მოგვარების, ლტოლვილების დაბრუნების პროცესი უნდა დაჩქარდეს.

პრეზიდენტ ელცინთან უაღრესად საინტერესო საუბარი მქონდა, ჩვენ ბევრ რაიმეზე შევთანხმდით. შევთანხმდით იმაზე, რომ საქართველოსა და რუსეთის ხელისუფლება ყველაფერს იღონებენ მოწესრიგების პროცესის დასაჩქარებლად, რომ ეს ორივე სახელმწიფოს სისხლ-ხორცეულ ინტერესს წარმოადგენს.

ჩემი აზრით ალმათის შეხვედრის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი შედეგია აგრესიული სეპარატიზმის შეფასება. ხელმოწერილ დოკუმენტში აგრესიული სეპარატიზმის შესახებ ითქვა, რომ თანამეგობრობის ქვეყნები მიიღებენ ზომებს სეპარატიზმის, ნაციონალიზმის, შოვინიზმისა და ფაშიზმის გამოვლინებათა აღსაკვეთად. თანამეგობრობის ქვეყნები უკვე სიტყვა ფაშიზმსაც აღარ ერიდებიან, რადგან ზოგიერთ რეგიონში უკვე რეალურად გაჩნდა ეს მოვლენა. სახელმწიფოები კისრულობენ ვალდებულებას (ეს ძალიან ყურადსაღები ფრაზებია), მხარი არ დაუჭირონ სეპარატისტულ მოძრაობებს, თანამეგობრობის ქვეყნებში მხარი არ დაუჭირონ სეპარატისტულ რეჟიმებს (ეს კარგად გაიგონ აფხაზეთში) თუკი ისინი აღმოცენდებიან, არ დაამყარებენ მათთან პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სხვა კავშირებს (ეს, სხვათა შორის, უწინარესად რუსეთის ვალდებულებაა, რომ მხარი არ დაუჭიროს იმ რეჟიმს, რომელიც გუდაუთაში აღმოცენდა), არ დაუშვებენ ასეთი რეჟიმების მიერ მათი ტერიტორიების, მათი კომუნიკაციების გამოყენებას, არ გაუწევენ ეკონომიკურ, ფინანსურ და სხვა დახმარებას. ეს პრაქტიკულად სეპარატისტებისა და სეპარატიზმის იზოლირებას ნიშნავს. აქვე მინდა ვთქვა ისიც, რომ ორ წელიწადზე მეტია იბრძვის საქართველო ყველა მასშტაბით, ყველა არენაზე, რათა საერთაშორისო დონეზე გამოკვეთილიყო დამოკიდებულება სეპარატიზმისადმი. როგორც ხედავთ, კიდევ ერთი ხელშესახები შედეგი მიღწეულია და თანამეგობრობამ, როგორც საერთაშორისო რეგიონულმა ორგანიზაციამ, თავისი სიტყვა თქვა.

ახლა მიმაჩნია, რომ აფხაზეთში დარჩენილებმა, უწინარესად სეპარატისტული რეჟიმის მეთაურებმა შესაბამისი დასკვნა უნდა გამოიტანონ. ჩვენ კვლავ გვინდა მოლაპარაკება, კვლავ მშვიდობიანი გზით მივდივართ, მაგრამ მივდივართ იმ გზით, რომელიც შეესაბამება საქართველოს ერთიანი სახელმწიფოებრიობის ინტერესებს, ქართველებისა და აფხაზების ინტერესებს.

მინდა შეგახსენოთ, რომ ჩვენ ეს საუბარი წამოვიწყეთ ჰელსინკის შეხვედრაზე, იგი საკმაოდ კონკრეტულად და მწვავედ გაგრძელდა გაეროს 47-ე სესიაზე. ერთი მთავარი დებულება, რომელიც მაშინ წამოვაყენე, გულისხმობდა მთელი მსოფლიოს ყურადღების შემობრუნებას აგრესიული სეპარატიზმისადმი და სეპარატიზმის მიმართ. სამწუხაროდ, ასე არ მოხდა. შემდეგ იყო სხვა შეხვედრები, გაეროსა და უშიშროების საბჭოში ჩემი გამოსვლა. იქაც მთელი სიმწვავით დავაყენე ეს საკითხი. ბუდაპეშტის შეხვედრაზე საქართველო იყო თითქმის ერთადერთი, რომელმაც მთელი სიმწვავით დააყენა აგრესიული სეპარატიზმის აღკვეთის აუცილებლობის საკითხი. ამ ორი წლის განმავლობაში მრავალ პოლიტიკოსს, მათ შორის საერთაშორისო ორგანიზაციების ხელმძღვანელებსაც ვხვდებოდი და ბევრს ენაც კი ეჩლიქებოდა სიტყვა „სეპარატიზმის“ წარმოთქმისას. ვერ გაიაზრეს რა ხდება, რა არის ეს, რამდენად საშიშია საფრთხე თანამედროვე მსოფლიოსათვის. მადლობა ღმერთს, რომ ახლა დაიწყეს ფიქრი და არა მარტო ფიქრი, არამედ დოკუმენტებიც კი იქმნება. მე მადლობელი ვარ, რომ ისეთ საკმაოდ ცნობილ პოლიტიკოსს, როგორც ბატონი ბრუნერია, ახლა უკვე მიაჩნია, რომ სეპარატიზმი მხარდაჭერას ვერ მიიღებს გაეროსა და უშიშროების საბჭოში.

- დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა გარკვეულ ფორმას იღებს. როგორც ყველა თანამეგობრობაში, აქაც ხდება და მომავალშიც მოხდება გარკვეული უფლებების დელეგირება, ინტეგრაციის პროცესი ალბათ ისევ გაგრძელდება. რუსეთი, როგორც ალმათის სამიტზე ითქვა, ერთი წელიწადი კიდევ იქნება თანამეგობრობის თავმჯდომარე. ამან ბევრი ჭორი და საფიქრალი გააჩინა...

- რუსეთის თავმჯდომარეობა რომ კვლავ ერთი წლით გაგრძელდება, აქ არაფერი უცნაურობა არ არის. თვითონ რუსეთის პრეზიდენტი ითხოვდა ახლა სხვა ქვეყანა გამოსულიყო თავმჯდომარის როლში. ვიმეორებ, ეს მისი თხოვნა იყო. მაგრამ შეიქმნა ისეთი ვითარება, რომ რუსეთის თავმჯდომარეობა უნდა გაგრძელებულიყო. შემდეგ ალბათ ანბანის წესით წავა. მანამდე, ვფიქრობ, კავკასიაში დავმშვიდდებით და დავწყნარდებით.

მე ვთქვი, რომ თანამეგობრობა თანდათან იძენს იმ კონტურებს, რომლებიც საერთაშორისო რეგიონული ორგანიზაციებისათვის არის დამახასიათებელი. იგი, როგორც საერთაშორისო ორგანიზაცია, თანამეგობრობის ქვეყნების ყველა მოქალაქემ უნდა აღიაროს. აღიარებენ კი მაშინ, როცა რეალურად იგრძნობენ უკეთესობას ყველა სფეროში და ყველა მიმართულებით. თანამეგობრობას აქვს მომავალი, თუკი იგი დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა სუვერენიტეტის, ეკონომიკური აღმავლობის, ამ ქვეყნების მეცნიერებისა და კულტურის განვითარების ერთ-ერთი უმთავრესი გარანტი იქნება. ეს სავსებით რეალური პერსპექტივაა.

„სახელმწიფოს სტრუქტურების - ცენტრალური, ადგილობრივი, საშუალო რგოლების, ყველას უმთავრესი საზრუნავი დღეს რეფორმაა!“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 14 თებერვალი. - №17(1033). - 1, 2 გვ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის გამოსვლა ლონდონის საერთაშორისო ურთიერთობის სამეფო ინსტიტუტში 1995 წლის 16 თებერვალს

ქალბატონებო და ბატონებო!

რაოდენ სამწუხაროც არ უნდა იყოს, ერთხელ ამ ქალაქში თეატრში არ შემიშვეს. მიზეზი უბრალო იყო: დემონსტრანტების ჯგუფმა არ დაიჯერა მაშინდელი საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრის მიზანსწრაფვის გულწრფელობა. ლონდონის პოლიციამ კი მოინდომა, მაგრამ მე რატომღაც სურვილი გამიქრა და თეატრში შესვლაზე ჩემი ნებით ავიღე ხელი.

საზოგადოებრივი აზრი ყოველთვის სწორია, მაშინაც კი, როცა იგი მოვლენებს ჩამორჩება.

კარგი სპექტაკლი ლონდონში არც თუ ცუდი ჯილდო იქნებოდა პოლიტბიუროს წევრისათვის, რომელმაც კიდეც თქვა და კიდეც განუდგა „ბრეჟნევის დოქტრინას“, რომლის სახელთანაც დაკავშირებულია ავღანეთიდან, ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპიდან საბჭოთა ჯარების გამოყვანა, საგარეო პოლიტიკის დეიდეოლოგიზაცია, დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის გლობალური კონფრონტაციის დაძლევა. საზოგადოებრივი აზრი დიდი შორსმჭვრეტელობით არ გამოირჩევა, თუმცა, მაშინაც კი გარდაქმნის პოლიტიკაში აშკარად შეიძლებოდა მომავალი ეპოქალური ცვლილებების ჩანასახის დანახვა.

იმ დღეს ნამდვილად დავიმსახურე ლონდონის თეატრის ბილეთი. საზოგადოებრივი აზრი ვალში დამრჩა.

ვშიშობ ანალოგიური ანგარიშის წარდგენა დღესაც შეიძლება დემოკრატიული მსოფლიოს სტრატეგებისთვის, რადგანაც მათი აზროვნება საზოგადოებრივ აზრზე უფრო მეტად აღმოჩნდა მოკლებული უნარს განეჭვრიტა ბიპოლარული მსოფლიოსა და მისი მსხვრევის შედეგები: აღმოსავლეთ ევროპაში ხავერდოვანი და არც მთლად ხავერდოვანი რევოლუციები, გერმანიის გაერთიანება, ევროპის გათიშულობის დაძლევა, საბჭოთა კავშირის დაშლა, და ბოლოს, ახალ საშიშროებათა აღმოცენებაც კი, რომლებიც პოტენციურად არანაკლებ დამანგრეველია, ვიდრე ისინი, რომელთა თავიდან აცილებაც ჩვენ შევძელით.

დარწმუნებული ვარ, მკითხავენ, რას ფიქრობთ ცივი ომის დამთავრებაზეო. ვიდრე კითხვას ვუპასუხებდე, ჯერ მინდა დავსვა შეკითხვა: რატომ აღმოჩნდა მსოფლიო აზროვნება მსოფლიო თანამეგობრობის, პირველ რიგში კი დასავლეთის მოწინავე ქვეყნების სახით ესოდენ უძლური მსოფლიოს სწრაფი, საბოლოოდ კი უმართავი ტრანსფორმაციის წინაშე?

1991 წელს ჰენრი კისინჯერმა პირად საუბარში მითხრა - შვიდი ათწლეულის განმავლობაში საბჭოთა კავშირი ნომერ პირველ მტრად გვესახებოდა, დამეთანხმეთ, რომ ყველა საფუძველი გვქონდა, გვშინებოდა საბჭოთა მუქარისა, მაგრამ ახლა, როცა იგი აშკარად მიდის სცენიდან - არც კმაყოფილებას განვიცდით და არც სიხარულს. დიახ, მიზნები, რომლებსაც ვისახავდით, მიღწეულია, მაგრამ ჩვენ მიერვე დაგებულ მახეში გავებით და აღმოვჩნდით იმ სამყაროში, რომლისთვისაც არ ვიყავით მზად.

ეს განგაშის სიგნალი იყო, მაგრამ იგი ძალიან გვიან ჩართეს. ერთობ ძლიერი იყო იმ გამარჯვებით თრობა, რომელიც, როგორც დასავლეთში თვლიდნენ, „ცივ ომში“ მიაღწიეს. თუმცა, თუკი ეს გამარჯვება იყო, ეს იყო უდავოდ პიროსის გამარჯვება. ხოლო რაც შეეხება ჩემ აზრს, მთლად დარწმუნებული არა ვარ, რომ „ცივი ომი“ შეიძლება საბოლოოდ დასრულებულად ჩაითვალოს.

და თუ იგი მართლა დამთავრდა, მაშინ, მით უმეტეს უნდა დავფიქრებულიყავით ომისშემდგომი მსოფლიოს მოწყობაზე. ახლა კი ჩვენ უფლება გვაქვს ვამტკიცოთ, რომ საუკუნის ამ ყველაზე ხანგრძლივმა ომმა, რომელიც კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე სისხლისმღვრელი - მეორე მსოფლიო ომის მერე დაიწყო, არ გვიბიძგა ჩვენი შორეული წინაპრების გამოცდილებისა და მაგალითისათვის მიგვემართა.

ანტიჰიტლერული კოალიციის ლიდერთა „დიდ სამეულს“ ერთმანეთს აშორებდა თითქოსდა გადაულახავი წინააღმდეგობები, მაგრამ მათ შეძლეს, ამ წინააღმდეგობებზე მაღლა დამდგარიყვნენ არა მარტო ფაშისტური გერმანიისა და მისი მოკავშირეების დამარცხების ორგანიზაციის პროცესში, არამედ მსოფლიოს ომისშემდგომი მოწყობის ეტაპზეც, როგორადაც უნდა მივიჩნიოთ მათი გადაწყვეტილება, ომის დამთავრებამ და მშვიდობამ მოუმზადებლებს არ მოუსწროთ. ისინი მზად იყვნენ ამისათვის, პირველ რიგში ისეთი აზროვნებისა და მოქმედებისათვის, რომლებიც საუკეთესოდ ჩამოაყალიბა უინსტონ ჩერჩილმა, როცა მოინდომა დაენახა მსოფლიო თანამეგობრობაში ქმედითი ძალა და არა მირაჟი. დასავლელი მოკავშირეები მზად აღმოჩნდნენ დემოკრატიისათვის ბევრი გაეღოთ. ეს „მარშალის გეგმამ“ დაადასტურა, რომელმაც არა მარტო ნანგრევებიდან აღადგინა დასავლეთ ევროპა, არამედ შეუნარჩუნა მის ხალხებს სივრცე თავისუფალი განვითარებისათვის.

მიზნებითა და მასშტაბებით არაფერი მსგავსი არ გაკეთებულა საიმისოდ, რომ განეჭვრიტათ გამარჯვება „ცივ ომზე“, ტოტალიტარიზმის ბატონობისაგან რომ გაათავისუფლა ხალხები. თავისი მასშტაბითა და მნიშვნელობით მეორე მსოფლიო ომის დამთავრების სადარმა მოვლენამ ვერ პოვა ასახვა პოსტკონფრონტაციული მსოფლიოს პირობებში მსოფლიო გაერთიანების ადეკვატური მოქმედების სტრატეგიაში. გლობალური დაპირისპირების დამთავრებაზე კოლოსალური თანხები რომ დაზოგა ცივილიზებულმა სამყარომ ვერ გაიმეტა საჭირო ინვესტიციები რუსეთსა და სხვა ახალ დამოუკიდებელ სახელმწიფოებში დემოკრატიისა და თავისუფლების მხარდასაჭერად, როგორც ერთმა რუსმა დემოკრატმა აღნიშნა, იმძლავრა კონკურენტის დამარცხებით გამოწვეული სიხარულით გადარეული დახლიდარის ფსიქოლოგიამ. ბიპოლარული მსოფლიოსა და ტოტალიტალური რეჟიმების მსხვრევით, ხავერდოვანი რევოლუციებისა და ბერლინის კედლის დანგრევით გამოწვეული ეიფორია უფრო ძლიერი აღმოჩნდა უშიშროების იმ მოდუნებულ ინსტიქტებსა და საღ მოსაზრებებზე, რომლებიც მოითხოვდნენ საზღაურს მშვიდობისათვის, რათა იგი არ გადაიქცეს თავის საპირისპირო მოვლენად. შედეგად ცივილიზებულმა სამყარომ ვერ შეძლო განეხორციელებინა ძალების გლობალური მობილიზაცია ახალი საფრთხის თავიდან ასაცილებლად. მეორე მსოფლიო ომის დროს დასავლელი მოკავშირეებისაგან განსხვავებით, ვერ შეძლო ვიწროეროვნულ ეგოისტურ ინტერესებზე მაღლა დადგომა.

ამის შედეგად მიიღო ომი ყოფილ იუგოსლავიაში და მოვლენათა საშიში განვითარება დედამიწის ერთ მეექვსედ ნაწილში - ყოფილ საბჭოთა კავშირში. ახალი საფრთხის წარმოშობა, რომლის საერთო დესტრუქციული ძალა სავსებით შეიძლება შევუდაროთ ბირთვულ არმაგედონს, რომლის საშიშროებაც, ბარემ ამასაც ვიტყვი, სულაც არ ჩაბარებია წარსულს.

შედეგად მივიღეთ დასავლური დემოკრატიის ღირებულებათა არა მსოფლიო, როგორც ნავარაუდევი იყო, გამარჯვება, არამედ ცალკეულ ქვეყნებში და ქვეყნების შიგნით წვრილი ნაციონალისტური დიქტატურების თარეში, რომლებიც საკუთარი მიზნებისათვის იყენებენ პატარა ხალხების ეთნიკური დაჩაგრულობის კომპლექსებს. აქ მაგალითად გამოგვადგებოდა ისეთი პროფაშისტური რეჟიმები, როგორიც არის - არძინბასი, რომლის სინდისზეც ქართველთა ეთნოწმენდა და გენოციდია, დუდაევისა და მრავალი სხვა.

ამის შედეგად იქმნება ტოტალიტარიზმის რევანშის სავსებით რეალური საფრთხე. ტოტალიტარიზმისა, რომელიც მზად არის გამართოს ბრძოლა და მოიპოვოს გამარჯვება სწორედ იმ ტერიტორიაზე, სადაც მან, როგორც გულუბრყვილოდ ფიქრობენ დასავლეთში, საბოლოოდ განიცადა მარცხი.

ამის შედეგად დედამიწაზე ღრმავდება უფსკრული სიმდიდრესა და სიღატაკეს, აყვავებასა და დეპრესიას შორის; დაისახა ზოგიერთებისათვის ეკონომიკის პროგრესი, ზოგიერთებისათვის კი რეგრესი - უფსკრული, რომელმაც შეიძლება შთანთქას როგორც ერთი - აყვავებული, ისე მეორე, გაღატაკებული სამყარო.

ამ აშკარად პიროსის, აშკარად მოჩვენებითი გამარჯვების შედეგებს მივაკუთვნებდი, აგრეთვე, ლიბერალურ-დემოკრატიული მსოფლმხედველობის ნამდვილ კრიზისს, რომელიც სხვა შემთხვევებში წარმოგვიდგება როგორც თავისუფლებისა და დემოკრატიის მთავარი იდეების კრახი.

თქვენ არ დაგიმსახურებიათ თქვენი ბილეთი თეატრში! - შეიძლება მითხრან, რადგან მთელი თქვენი საქმიანობა სწორედ ასეთ შედეგებს ისახავდა მიზნად, ამასთან, გლობალურ და საერთაშორისო საფრთხესთან ერთად თქვენი ქვეყნის ტრაგიკულ გამოცდილებასაც ვხედავთ.

ნამდვილად, ვუპასუხებ მე: საქართველოს დანაწევრებაც, აფხაზეთში ჩემი თანამემამულეების ეთნიკური წმენდაც, ასიათასობით თანამოქალაქის განდევნა მშობლიური ადგილებიდან, მოვლენათა განუჭვრეტელობისა და გაუთვალისწინებლობის გამო, ხელოვნურად მოგონილი სასჯელის ყველაზე დამაჯერებელი დასაბუთებაა. უბედურება კი ის არის, რომ ჩემთვის და არა მხოლოდ ჩემთვის შესაძლებელი სწრაფი ცვლილებების ჩემმა და არა მხოლოდ ჩემმა ხედვამ შესაბამისი გამოძახილი ვერ პოვა ვერც ამა ქვეყნის ძლიერთა და ვერც საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან.

ამასთან დაკავშირებით შეიძლება ითქვას, რომ მსოფლიო პოლიტიკის ბრწყინვალებასა და უსუსურობას შორის თანაფარდობა სულაც არ იცვლება ამ პირველის სასარგებლოდ. ჩვენ აშკარად გვაკლია ხარისხოვანი საშენი მასალა ახალი დროის ისეთი ინსტიტუტების შესაქმნელად, რომლებიც ადეკვატურ პასუხს გასცემენ თანამედროვეობის გლობალურ მოთხოვნებს.

დისკუსიები ამ თემაშიც ჭიანურდება ნახევარი საუკუნის წინანდელ დისკუსიებთან შედარებით, როგორც, მაგალითად, იალტაში, სადაც სტალინი დაბეჯითებით მოითხოვდა განსაკუთრებულ სტატუსს ზესახელმწიფოებისათვის, ხოლო ჩერჩილი, იცავდა რა პატარა ქვეყნებს, ასე გამოხატავდა თავის მოსაზრებას: არწივმა ხელი არ უნდა შეუშალოს ჩიტუნებს იჭიკჭიკონ და არც უნდა წუხდეს იმაზე, რომ ისინი მღერიან.

ჩემთვის უცხოა სტალინური ორნითოლოგიისადმი ნოსტალგია. არ ვეთანხმები ჩემს თანამემამულეს და სოლიდარობას ვუცხადებ თქვენსას. მით უმეტეს, რომ სწორედ იმ პატარა ქვეყანას წარმოვადგენ, რომელსაც წარსულშიც და შემდეგაც კორტნიდა ორთავიანი არწივი. მაგრამ დღეს მხოლოდ ჩვენ როდი გვემუქრებიან, და არა მარტო დიდი მტაცებელი ფრინველები, პატარა ფრთოსანნიც ერთიანდებიან დიდ გუნდებად და გვიტევენ ალფრედ ხიჩკოკის ფრინველთა სისასტიკით.

ეზოპეს თუ არ მოვიშველიებთ და ყველაფერს თავის სახელს დავარქმევთ, მაშინ ბიპოლარული მსოფლიოს ნგრევის პირობებში ჩვენ საქმე გვაქვს ახალი თაობის არატრადიციულ აგრესიასთან და კონფლიქტებთან, რომლებშიც აგრესიული საწყისი მაინცდამაინც „ძლიერისა“ და „სუსტის“ სახით აღარ გვევლინება. ახლა, დიდი თუ პატარა სახელმწიფოების დაშლის და დაქუცმაცების პერიოდში, დამანგრეველი პროცესების ინსპირირება უმცირესობათა აგრესიული აქტიურობის მეშვეობით ხდება. ეროვნული დამოუკიდებლობისა და ერთა თვითგამორკვევის უფლების წმინდა დროშებით ხდება მასობრივი მოსპობის საშუალებათა ხელში ჩაგდება და გამოყენება, მყარდება ეთნოდიქტატურები, რომლებიც შემდგომ სპობენ და დევნიან „მტრულ ეთნოსს“, იტაცებენ და ინაწილებენ მის საკუთრებას. ასეთი აგრესია და კონფლიქტები მაგნიტივით იზიდავენ სხვადასხვა ჯურის მრავალრიცხოვან დაქირავებულებსა და მოხალისეებს პოლიტიკური, ეთნიკური თუ კონფესიონალური ნიშნით. „სუსტთა ფენომენალური ძალა“ ვლინდება დიდი სახელმწიფოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების შანტაჟითა და მათთვის „თამაშის თავიანთი წესების“ თავსმოხვევით. ეთნოპოლიტიკური უკმაყოფილებისა და მოთხოვნების საფარქვეშ, როგორც წესი, კრიმინალურ-პრაგმატული ინტერესები იმალება, ყალიბდება იარაღით, მძევლებით მოვაჭრეთა განშტოებული ერთაშორისი და საერთაშორისო კარტელები, ხდება პოლიტიკის კრიმინალიზაცია და დამნაშავე სამყაროს პოლიტიზაცია.

ემუქრებიან რა იმ ქვეყნების მთლიანობისა და საზღვრების ურღვევობას, სადაც ჩაღდება ახალი აგრესია და კონფლიქტები, ისინი, ამავე დროს იმ სახელმწიფოების სტაბილურობასაც უქმნიან საგრძნობ საფრთხეს, რომლებიც ყველაფრის მიუხედავად, ცდილობენ გამოიყენონ ისინი ექსპანსიისა და „ცივი ომის“ შემდეგ დაკარგული გავლენის სფეროების აღსადგენად.

ეს ყველაფერი საკმაოდ აბსტრაქტულად ჟღერს, ვიდრე შენი თვალით არ ნახავ იმას, რაც მე ვნახე, არ ნახავ ერთი წლის ბავშვს, რომელსაც ცოცხლად გააძრეს ტყავი, არ ნახავ მთის უღელტეხილებზე ლტოლვილთა გაყინულ სხეულებს... ეს აფხაზეთის სურათებია. გაშმაგებული აგრესიული სეპარატიზმის ეს კოშმარი და საშინელება გიტლერელთა მხეცობასა და ბარბაროსობას არ ჩამოუვარდება.

მაშინ შენ თავს ეუბნები: თუ დამოუკიდებლობისა და თვითგამორკვევის უფლების მოპოვებისათვის საზღაური ეს არის, მაშინ იგი ადამიანის აზროვნების ყოველგვარ საზღვარს სცილდება. მაშინ იფიქრებ, რომ ან ეს უფლებებია აბსურდული, ან ჩვენი წარმოდგენა მათზე.

თუ თქვენ თვალწინ საუკუნის დამლევის დიდი და პატარა ფიურერები ურცხვად და თავხედურად იყენებენ თავიანთი ინტერესებისათვის ეროვნული დამოუკიდებლობის იდეას, აწყობენ ეთნიკურ წმენდას და დეპორტაციებს, ანგრევენ ქალაქებსა და მთელ ქვეყნებსაც კი, მაშინ როგორ შეუძლიათ ლიბერალებსა და დემოკრატებს, არ შეეწინააღმდეგონ მათ სისხლიან იდეებს?

თუ სახელმწიფოს ტერიტორიალური მთლიანობა ლიტონი სიტყვაა, მაშ რაღა ვუყოთ ადამიანის სიცოცხლის ხელშეუხებლობას?

გნებავთ რუსეთის და გნებავთ დასავლეთის ლიბერალურ-დემოკრატიული საზოგადოებრიობა არათუ ვალში აღმოჩნდა, არამედ მცდარი წარმოდგენების მონადაც კი იქცა, რომლებმაც აიძულა თვალი დახუჭოს „ახალი ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობების“ გმირების მიერ კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულზე. უფრო მეტიც, გაამართლოს და დაიცვას ისინი, როგორც ამას პატივცემული ინგლისელი ავტორი პატივცემულ ინგლისურ გაზეთში აკეთებს, როცა კითხულობს: „არის თუ არა აფხაზეთი საქართველოს ნაწილი? თუ ჩვენმა საგარეო საქმეთა მინისტრებმა კვლავაც უნდა ამტკიცონ ეს მხოლოდ იმიტომ, რომ ოდესღაც ეს ასე თქვა სტალინმა და მოსკოვი ამას იმეორებს“?

ძნელი წარმოსადგენია დაგლას ჰერდი სტალინის მემკვიდრედ, მაგრამ კიდევ უფრო ძნელია არ გაიღიმო, როცა წაიკითხავ, რომ არა ისტორიულად განუყოფელი ნაწილია აფხაზეთი საქართველოსი, არამედ მან, იოსებ სტალინმა, მოაქცია იგი მის ფარგლებში.

მესმის, რომ პოლიტიკური დეტექტივი და ჯაშუშური რომანი იწერება მკაცრი ინტელექტუალური სქემის მიხედვით, მაგრამ იგი საკმაოდ მოქნილი უნდა იყოს, რომ გაუძლოს უმეცრების ან ვიღაცის მიერ თავსმოხვეული წარმოდგენების სიმძიმეს.

არ ვაპირებ ლექცია წავიკითხო ჩემი ქვეყნის სამიათასწლოვანი ისტორიის შესახებ. ინგლისში არიან მისი შესანიშნავი მცოდნეები, რომლებსაც ალბათ, შეუძლიათ ახსნან, რომ საქართველო თავისი ადგილმდებარეობითა და ისტორიით კავკასიის ყველაზე მგრძნობიარე სიმია. და თუ ვინმეს, - იტყოდნენ ისინი, - უნდოდა ან უნდა კავკასია თავის ჭკუაზე ატაროს, ამისათვის უნდა დაჭიმოს ან მოუშვას, ანდა საერთოდ გაწყვიტოს სიმი - საქართველო, რაც არაერთხელ გაუკეთებიათ წარსულში და კვლავ გააკეთეს ცოტა ხნის წინათ, ის ეთნოსები რომ გამოიყენეს ამისათვის, რომლებთანაც ღმერთმა სამუდამოდ გადაგვაჯაჭვა. თვითგამორკვევის იდეა არ უნდა იქცეს ნაჯახად საუკუნის დამლევის ახლად მოვლენილი მესიების ხელში, არც როზგად - მენტორ ლიბერალების ხელში. გაროზგვა თითქოსდა გაუქმდა, მაგრამ ასე ჯერ კიდევ ბევრი ქვეყანა ისჯება, და მას, ვინც ამას აკეთებს, აღარც კი ახსოვს, რომ დარაბებს მიღმა საუკუნის დასასრულია. დიახ, საუკუნე მთავრდება, საუკუნე ყველაზე დამანგრეველი მეტაიდეებისა და ზეიდეების, რომლებსაც ბოლო ათწლეულების მანძილზე ყოველთვის წინ აღუდგებოდა ხოლმე ჰუმანურ ღირებულებათა ფილოსოფია თავისი ცენტრალური ღირებულებით - ადამიანის სიცოცხლით. გამოდის, რომ ჩვენ მზად ვართ ესეც შევწიროთ მსხვერპლად ჩვენს წარმოდგენებსა და შეცდომებს, როგორც ამას ჩვენამდე აკეთებდნენ სხვადასხვა იდეოლოგიების ფანატიკოსი მომხრეები. ვფიქრობ, ასე გამოდის, რომ მათი სახით იდეური მტერი რომ დაკარგა, დემოკრატიული შეგნება დაიბნა, ახალ პირობებში მთავარი საფრთხე ვერ შენიშნა და საბოლოოდ აირია.

ყველანი, ვინც „ცივი ომის“ სუსხიდან მოვედით, - ჯაშუშები, დიპლომატები, გენერლები, პოლიტიკოსები - მოვალენი ვართ ეროზიისაგან დავიცვათ ღირებულებათა ტრადიციული სისტემები, მათ შორის თვითგამორკვევის იდეაც. უფრო მეტად კი, პირველ რიგში ჩვენ, პოლიტიკოსებს, გვჭირდება იდეის თვითგამორკვევა. ჩვენ გვჭირდება მისი თავისუფლება და გუშინდელ დღეზე წარმოდგენებისაგან გათავისუფლება.

ჩვენ იდეების თავისუფლებას რომ მოვიპოვებთ, მივხვდებით და დავინახავთ, რომ გარე სამყარომ გაგვასწრო თავისი გარდაქმნებით, რომ ამ სამყაროში, მაგალითად, პირველმა ხელისუფლებამ დიდი ხანია მეოთხეს დაუთმო პირველობა, და ახლა, ადგილი რომ გაუცვალა მას, იძულებულია თავისი გადაწყვეტილებანი მის ბრძანებებს დაუმორჩილოს. რომ ამ ხელისუფლების დიქტატურა, ტელედიქტატურა, მილიონებს რომ აძრწუნებს მასობრივი ძალადობის სცენებით, გვაიძულებს მივიღოთ მხოლოდ ჰუმანიტარული გადაწყვეტილებები პოლიტიკური გადაწყვეტილებების საზიანოდ, რომ ომები, აგრესია, კონფლიქტები მხოლოდ იმდენედ არსებობს თქვენთვის, რამდენადაც ელექტრონულ საინფორმაციო საშუალებებს შეუძლიათ იგი მოიტანოს თქვენამდე. მაგალითად, ჩეჩნეთის საშინელებები თქვენამდე მოდის, აფხაზეთის კოშმარები კი, სადაც ადგილობრივმა სეპარატიზმმა გაცილებით დიდი ბოროტება ჩაიდინა - არა. თქვენი პროტესტი ჩეჩნეთში ადამიანის უფლებების დარღვევის გამო განაპირობა ტელეკამერამ. ამავე ტელეკამერამ თითქოსდა გაგანთავისუფლათ აუცილებლობისაგან პროტესტი გამოთქვათ ჩვენი საუკუნის ნამდვილი ეთნოინკვიზიციის წინააღმდეგ, რომელიც აფხაზეთში მძვინვარებს, საიდანაც ტერორითა და დაშინებით გამოძევებული იქნა 300 ათასი ჩემი თანამემამულე. ყველაფერი ძალიან მარტივია, ტელეკამერა აღმოჩნდა ჩეჩნეთში, აფხაზეთში კი არა! იმიტომ, რომ ამ შემთხვევაში იმუშავა „ფუკიდიდეს კანონმა“: „ძლიერნი აკეთებენ იმას, რაც სურთ, სუსტები კი იტანჯებიან, როგორც შეშვენით“. ჩეჩნეთის ტრაგედია ხომ აფხაზეთში დაიწყო, რომელიც აგრესიულმა სეპარატიზმმა და პოსტკომუნისტურმა იმპერიალისტურმა ძალებმა თავისი ჩანაფიქრების პოლიგონად და საცდელ ქვად აქცია.

ამ ქვისათვის დასავლეთის საზოგადოებრიობას ფეხი არ წამოუკრავს - იგი უბრალოდ არ აღმოჩნდა მის ტელეეკრანზე.

საკუთარი თავისადმი პატიოსანი, მკაცრი მიდგომა თვალს აგვიხელს არა მხოლოდ იმაზე, რომ პოლიტიკურმა გონმა მთლიანად ამოწურა თავისი რესურსები, რომ მას აღარ შესწევს უნარი პასუხი გასცეს თანამედროვეობის ყველაზე მწვავე საკითხებს, რომ კაცობრიობისათვის პერსპექტიული იდეების შემუშავებაში ჭეშმარიტად ავტორიტეტული ლიდერების სიუხვეს არ განვიცდით, არამედ იმაზეც, რომ, რაც ვინძლო ყველაზე სამწუხაროა, გამოილია ადამიანების სიკეთის, ბოროტებით აღშფოთებისა და მასთან ბრძოლის მზადყოფნის მსოფლიო მარაგი.

ხდება ან უკვე მოხდა ძალადობასთან, კაცობრიობის წინააღმდეგ დანაშაულთან შეჩვევა, რაც უცხო იყო მეორე მსოფლიო ომის მომსწრეთა სინდისისა და სულისათვის. სამოციანი წლების „გაბრაზებული ახალგაზრდების“ თაობის კაცი კითხულობს, ნუთუ სამუდამოდ დავკარგეთ უნარი განრისხებულებმა უკან მოვიხედოთ? ნუთუ საუკუნის ყველაზე დიდ ბოროტებაზე გამარჯვების 50-ე წელიწადს ვერ ვიპოვით იმ უამრავ ახალ ბოროტებაზე გამარჯვების გზებს, რომლებიც ამ გადასახედიდან ქვეყნების გამმიჯნავი კედლების აღდგენასა და „ცივი ომის“ ხელახლა დაწყებას გვპირდებიან?

ნეგატივიზმი და გულგატეხილობა პატივისცემას არასოდეს იმსახურებდნენ. ტრადიციული ისტორიული ოპტიმიზმით რომ ვილაპარაკო, უნდა ვთქვა, რომ ყველაფერი იქნება ო, ქეი, რომ შევძლებთ ყველა პრობლემის გადაწყვეტას, პოსტკონფრონტაციული მსოფლიოს ყველაზე რაციონალურ სქემას შევქმნით, შევიმუშავებთ ევროპული უსაფრთხოების ახალ სისტემას, რომელიც თავისი ნებისმიერი კონფიგურაციითა და შემადგენლობით გამოეხმაურება აღმოსავლეთ და ცენტრალური ევროპის სახელმწიფოთა წუხილს და რუსეთის სამართლიან შეშფოთებას, შევძლებთ ყველაფერს თავისი სახელი დავარქვათ, ისე როგორც სპარსეთის ყურეში კრიზისის დროს, როცა კუვეიტში ერაყის შეჭრას აგრესია დავარქვით, რასაც ვერ ვხედავთ ახლა, როცა სეპარატიზმს - სეპარატიზმს არ ვარქმევთ, ხოლო გენოციდს - გენოციდს, წინ აღვუდგებით ქვეყნების დაშლის ეპიდემიას, რომლის შედეგებიც მსოფლიოს ყველა ახლანდელ საშინელებაზე უარესი შეიძლება იყოს. მივიღებთ ამისათვის ყველა საჭირო, სწრაფ, გადამწყვეტ ზომას, არ მივაქცევთ ყურადღებას ხარჯებს, კრიტიკას, კრიტიკას, რომელსაც მხოლოდ დღევანდელი დღე აწუხებს. გვეყოფა სითამამე, რომ არ შევცვალოთ სამშვიდობო ოპერაციები აგრესორის დაშოშმინებით, შელახული უფლებების სამართლიანი აღდგენა კი საერთაშორისო მეთვალყურეობის ნეიტრალიზმით. განვუდგებით სურვილს ყველაფერი უცვლელად დავტოვოთ იმის გამო, რომ არ გვსურს ან არ შეგვიძლია ვაღიაროთ, რომ მშვიდობის შენარჩუნების ტრადიციულმა მეთოდებმა დაკარგეს ქმედითობა და საჭიროებენ იმგვარ მოდერნიზაციას, რომელიც გაითვალისწინებდა სამართლებრივი რეგულირების ახალ სისტემებს, საგანგებო და კრიზისულ სიტუაციებში სწრაფი რეაგირების აუცილებლობას, ხოლო თუ საჭირო გახდა - საპოლიციო ზომებს. ვაიძულებთ საერთაშორისო ბიუროკრატიას რეალურად აქციოს მსოფლიო სტრუქტურები მშვიდობიანი და სტაბილური განვითარების გარანტად.

ძალიან მინდა ახლავე შეგვეძლოს ვუპასუხოთ ჩვენი დროის ყველა საჭირბოროტო შეკითხვას, დისკუსიიდან მოქმედებაზე გადავიდეთ, დაღლილობა ენერგიით შევცვალოთ, აპათია - აღმასვლით, გულგატეხილობა - ოპტიმიზმით, დაქსაქსულობა - ერთიანობით. მაგრამ, რამეთუ ყველაფერ ამას ჯერჯერობით ვერ მივაღწევთ, მოდით კაცურად მაინც ვუთხრათ ერთმანეთს სიმართლე, მხოლოდ სიმართლე და არაფერი სიმართლის გარდა.

ე. შევარდნაძე

ცივი ომის დამთავრების შემდგომი ხანა: ახალი რეალიები! : საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის გამოსვლა ლონდონის საერთაშორისო ურთიერთობის სამეფო ინსტიტუტში 1995 წლის 16 თებერვალს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 23 თებერვალი. - №20(1036). - 1,2 გვ

ედუარდ შევარდნაძის 20 თებერვლის რადიოინტერვიუ

სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის ტრადიციული რადიოინტერვიუ დიდ ბრიტანეთში ოფიციალური ვიზიტის შეფასებით დაიწყო.

- გასულ კვირას შემდგარ სახელმწიფოს მეთაურის ვიზიტს დიდ ბრიტანეთში პოლიტიკურ ასპექტებთან ერთად არსებითი მნიშვნელობა აქვს საქართველოს ეკონომიკის, მსოფლიოს სამეურნეო კავშირებში ინტეგრაციის პროცესის დაჩქარებისათვის. საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა და დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრმა მეგობრობის და თანამშრომლობის დეკლარაციასთან ერთად ხელი მოაწერეს შეთანხმებას კაპიტალდაბანდებათა, ინვესტიციების დაცვის თაობაზე. იმავდროულად, ინგლისური და სხვა ქვეყნების კაპიტალისათვის.

ხელსაყრელ ინვესტიციურ ვითარებას შეუწყობენ ხელს ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკში, ინგლისის ბანკში, ბრიტანეთის მრეწველობის კონფედერაციაში გამართული შეხვედრები. დიდი ბრიტანეთის ვალდებულებაა განახორციელოს საქართველოში საბაზრო ეკონომიკასა და დემოკრატიულ ინსტიტუტებზე გადასვლის დახმარების პროგრამა „ნოუ ჰაუს“ ფონდის ხაზით. როგორც პრემიერმა განაცხდა, ეს დახმარება უახლოეს 2-3 წელიწადში გაორმაგდება და გასამკეცდება.

ძალზე მნიშვნელოვანია საქართველოსათვის დახმარების პროგრამების რეალიზაციისათვის სახელმწიფოს მეთაურის შეხვედრა ბრიუსელში ევროკავშირის ხელმძღვანელობასა და მთელ ამ სტრუქტურებთან, რომლებიც პრაქტიკულად ამზადებენ წინადადებებს ჰუმანიტარული დახმარებისა და კრედიტების გამოყოფის შესახებ.

ამასთან, გრძელდება ვაშინგტონში სახელმწიფოს მეთაურის მიერ დაწყებული დიალოგი და იქ მიღებულ შეთანხმებათა რეალიზაცია, ამ შეთანხმებათა მნიშვნელობის დამადასტურებელია, ჩვენში რეფორმატორული პროცესების საერთაშორისო აღიარების კიდევ ერთი ეტაპია თემურ ბასილიას ხელმძღვანელობით საქართველოს სამთავრობო დელეგაციის მოლაპარაკება მსოფლიოს ბანკის მიერ სარეაბილიტაციო კრედიტის გამოყოფის თაობაზე, რაც წინასწარი მონაცემებით წარმატებით დამთავრდა. ადრე განზრახული 60 მილიონი დოლარის ნაცვლად შეიძლება 75 მილიონი დოლარი გამოიყოს.

ამ მოვლენებს, უწინარესად, პრაქტიკული მნიშვნელობა ენიჭება ენერგეტიკული კრიზისის დაძლევისათვის. საანალიზო კვირაში ამ სფეროში ვითარება კვლავ საკმაოდ რთული იყო. რესპუბლიკაში ელექტროენერგიის საშუალო სადღეღამისო მოხმარებამ 20 მილიონი კილოვატსაათი შეადგინა. ეს არცთუ ცოტაა, მაგრამ ეტყობა მოხმარების თვალსაზრისით ბევრი რამ უნდა გადაიხედოს. მოხმარების ზრდა იფარებოდა აზერბაიჯანიდან ელექტროენერგიის მოწოდებით და ჩვენი მეგობრები ამ მხრივ ხელს გვიწყობენ. გრძელდებოდა ელექტროენერგიის მოწოდება თურქეთიდან 140 მეგავატის ფარგლებში, უწინარესად, ამას მოიხმარს აჭარა. გახსოვთ, ბატონი დემირელის ვიზიტის დროს შევთანხმდით იმაზე, რომ საქართველო სწორედ ამ რაოდენობით მიიღებდა ელექტროენერგიას თურქეთიდან. სამწუხაროდ, ჩვენი ხაზები არ არის მზად თურქეთიდან მეტი ელექტროენერგიის მისაღებად, მაგრამ 140 მეგავატის ფარგლებში მიღება შესაძლებელია და ეს ხდება კიდეც. იმედი მაქვს, რომ ამით აჭარის მიმდებარე რაიონებიც აუცილებლად ისარგებლებენ. ასევე ვღებულობთ ელექტროენერგიის გარკვეულ რაოდენობას რუსეთის ფედერაციის კრასნოდარის მხარიდან. ესეც ძალიან სერიოზული დახმარებაა. რამდენადმე მოიმატა აგრეთვე თბილსრესისა და ენგურჰესის გამომუშავებამ. ამჟამად ელექტროსისტემას შესაძლებლობა აქვს განავითაროს სიმძლავრე 800 მეგავატის ოდენობით. ეს უკვე შედარებით ნორმალურია და იძლევა კარგ სტიმულს იმისათვის, რომ მრეწველობა ამოქმედდეს.

თბილისის ენერგობლოკების რემონტის დაჩქარება სავსებით შესაძლებელია, გერმანიისა და ევრობანკის საგანგებო დახმარებამ დაფინანსების პრობლემები მოგვიხსნა. კიდევ ერთხელ მინდა მადლობის სიტყვებით მივმართო გერმანიის მთავრობას და ასევე ევრობანკს, რომელმაც მოგვცა საშუალება გამოყოფილი 18 მილიონი დოლარიდან ნაწილი მოვახმართ ამ ბლოკების რემონტს.

კვლავ არასახარბიელოა საქენერგოს ფინანსური მდგომარეობა. თუ ეს არ გამოსწორდება, მაშინ ქვეყანა ენერგეტიკული კრიზისიდან ვერ გამოვა - ეს ყველამ უნდა გაიგოს. დებიტორულმა დავალიანებამ 98 ტრილიონ კუპონს გადააჭარბა ეს ლამის ნახევარი ბიუჯეტია, მინისტრთა კაბინეტის მიერ მიღებული ზომები ვერავითარ შემთხვევაში ვერავის ვერ დააკმაყოფილებს. საჭიროა მთელი ამ საქმიანობის ძირეული გარდაქმნა. ბუნებრივ გაზზე დებიტორული დავალიანება შეადგენს 112 ტრილიონ კუპონს. ასე ცხოვრება ნამდვილად არ შეიძლება. ისევ და ისევ ეს მისამართი მინისტრთა კაბინეტისკენ, შესაბამისი სტრუქტურების, დეპარტამენტებისა და სხვებისაკენ მიდის, რომლებმაც უნდა მოიფიქრონ და იპოვონ გზები იმისათვის, რომ ამ უბედურებას, ასე ვიტყოდი, ბოლო მოუღონ.

ქვეყნის ენერგორესურსებით უზრუნველყოფის პრობლემათა შორის წინა პლანზე იწევს საგაზაფხულო სამუშაოებისათვის საწვავის შემოზიდვა. საერთოდ, უნდა ვთქვა, რომ ახლა ერთ-ერთი უმთავრესი საზრუნავი უნდა იყოს საგაზაფხულო სამუშაოების დაჩქარებული ტემპით განხორციელება, ამისათვის პირობების შექმნა. საგაზაფხულო სამუშაოებისათვის მზადების კოორდინაციას უხელმძღვანელებს ვიცე-პრემიერი ბაკურ გულუა, რომელმაც ამ პრობლემის მოგვარებას საქმის ცოდნით მოჰკიდა ხელი. ყველა მხარში უნდა ამოუდგეს მას და იმ თანამდებობის პირებს, რომლებიც პასუხისმგებლები არიან სახელმწიფოსა და ხალხის წინაშე.

მინდა გავაფრთხილო ყველა რაიონი და ქალაქი, ყველა რაიონის გამგებლები, მერები, მხარეებში ჩემი რწმუნებულები: თქვენ მიიღეთ ყველა საჭირო უფლება (თუ საჭიროა, მზად ვარ კიდევ განვიხილო ეს საკითხი და გავაფართოვო უფლებები იმისათვის, რომ მაქსიმალურად ავტონომიურად მართოთ რეგიონები. ეს, უპირველესად, საგაზაფხულო სამუშაოების წარმატებით განხორციელებაში უნდა გამოიხატოს. უნდა შევეჩვიოთ იმაზე ფიქრს (და არა მარტო ფიქრს, ეს რეალობა იქნება), რომ უცხოური დახმარება არ შეიძლება იყოს უსასრულო, დაუმთავრებელი და გაუთავებელი. ყველა რაიონმა და ქალაქმა საკუთარი სასურსათო პროგრამა შეადგინოს და იბრძოლოს მის შესასრულებლად. სხვა გამოსავალი არ არის. ასე უნდა ფიქრობდეს თითოეული მოქალაქე, ვისაც როგორ შეუძლია.

სანამ არის ამის საშუალება, სანამ მთლიანად არ დამთავრებულა მიწების პრივატიზაცია, ჩვენ მზადა ვართ დამატებით გამოვუყოთ მიწის ნაკვეთები თბილისელებს, სხვა ქალაქების მცხოვრებთ. მოვუწოდებ ყველა მოქალაქეს იფიქროს, იზრუნოს იმისათვის, რომ მართლაც საკუთარი ბალანსი ჰქონდეს. ამით ჩვენი ცხოვრება შედარებით უფრო გაიოლდება

ეკონომიკური დაქვეითების შეჩერებისათვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს სოფლის მეურნეობასთან ერთად მრეწველობის გამოცოცხლების ღონისძიებათა განხორციელებას. უკვე ცნობილი სამუშაოები - შალის მრეწველობის საწარმოების ადგილობრივი გაურეცხავი მატყლით უზრუნველყოფის შესახებ - გრძელდება, მაგრამ, სამწუხაროდ, საკმაოდ ნელი ტემპით მუშაობენ თბილისისა და შულავერის მატყლის გადამამუშავებელი ფაბრიკები. ამ სამი ობიექტის ამუშავებაც დიდი საქმეა. მათ დღეისათვის შეისყიდეს 250 ტონამდე გაურეცხავი მატყლი. აქედან მაუდ-კამვოლის კომბინატს მიეწოდა 113 ტონა. მისი დამზადებული პროდუქციის საფუძველზე ამუშავდა შალის მრეწველობის სამკერვალო ფაბრიკები „ნინი“ და „ამირანი“. მრეწველობის სამინისტროს ცნობით, მატყლის დამზადების კამპანიაში შედარებით აქტიურად მონაწილეობენ დედოფლისწყაროსა და დუშეთის გამგეობები. მადლობა მინდა გადავუხადო ამ რაიონების გამგებლებს, მთელ მოსახლეობას აქტიური მუშაობისათვის. სამწუხაროდ, იგივეს ვერ ვიტყვი ყაზბეგის, ნინოწმინდის, ახალციხისა და ახალქალაქის რაიონებზე. დაბრკოლებებია კახეთის ზოგიერთ სხვა რაიონში.

მოვითხოვ, რომ ამ წამოწყებისათვის პასუხისმგებელმა ბატონმა თემურ ბასილიამ, მინისტრმა კერესელიძემ, ყველა გამგებლებმა შეასრულონ ნაკისრი ვალდებულება, მათ შორის, დროული ანგარიშსწორება დამფინანსებელ-დამკრედიტებელ ბანკთან, სხვა შემთხვევაში ეს ღონისძიება ძვირად დაუჯდება ბანკს, შეიძლება იგი გაკოტრებამდე მიიყვანოს და სამომავლო საქმეებსაც დიდ ზიანს მიაყენებს. ეს ერთგვარი ექსპერიმენტია, რომლის საფუძველზე მომავალში უნდა ვიმუშაოთ გლეხობასთან და იგი მრეწველობას დავუკავშიროთ.

რაც შეეხება სხვა დარგებს, სამინისტროების ინფორმაციით, არსებული მძიმე ვითარების მიუხედავად, რიგი საწარმოები თავს ართმევენ საწარმოო პროგრამებს. მაგალითად, იანვარში თბილისის გამომთვლელი მანქანების ქარხანამ 5 მილიარდის ნაცვლად 23 მილიარდი კუპონის პროდუქცია გამოუშვა. უკვე გაჩნდა საიმედო ტენდენციები. თბილისის საწარმოო გაერთიანება „ელექტროაპარატმა“ 50 მილიარდის ნაცვლად 64 მილიარდი კუპონის პროდუქცია შექმნა. „თბილხელსაწყომ“, სადაც ამას წინათ გახლდით, 15 მილიარდის ნაცვლად 18,5 მილიარდი კუპონის პროდუქცია გამოუშვა. თბილისის ქარხანა „ელექტროიზოლიტმა“ 10 მილიარდის ნაცვლად 12 მილიარდისა და ასე შემდეგ. ამ ჩამონათვალის გაგრძელება კიდევ შეიძლება. მინდა მადლობის სიტყვებით მივმართო ამ კოლექტივებს, რაიონებსა და ამ კოლექტივების ხელმძღვანელებს, რომლებიც ახერხებენ გამოიყენონ სამრეწველო პოტენციალი მოქალაქეთა და ქვეყნის საკეთილდღეოდ.

ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ხაზგასმით უნდა ითქვას, რომ აუცილებელია მრეწველობის ელექტროენერგიით გარკვეულ დონეზე სტაბილიზაცია (ეს ბატონ გამყრელიძის საყურადღებოდ), რისთვისაც საჭიროა დამთავრდეს ხელშეკრულებების გაფორმება დეპარტამენტ საქენერგოსა და მრეწველობის საწარმოებს შორის. სწორედ ამ კონტრაქტებმა უნდა არეგულირონ ურთიერთობა საქენერგოს, ელექტრომომწოდებელ დარგსა და მრეწველობას შორის. ვინც დაარღვევს პირობას, მან პასუხი უნდა აგოს არა სასამართლოში, არამედ ფულით, უნდა დაუფაროს ის ზარალი, რომელსაც ისინი ერთმანეთს აყენებენ.

აღნიშნულის გარდა, მინისტრთა კაბინეტისაგან მოვითხოვ დაჩქარდეს ისეთი საკითხების გადაწყვეტა, როგორიც არის ბიუჯეტის წინაშე საწარმოთა დავალიანებებზე ორ პროცენტიანი ყოველწლიური საურავის გადასინჯვა (ეს საკითხი ერთი თვის წინათ იდგა დღის წესრიგში, მაგრამ ჯერჯერობით პასუხი ამაზე არ არის), ელექტროენერგიაზე, ბუნებრივ გაზზე, წყალზე ფასების მოწესრიგება, თურქმენეთში სახელმწიფო შეკვეთით გადატვირთული პროდუქციის ანაზღაურება და სხვა. ეს პრობლემები დაუსრულებლად ჭიანურდება და მოვითხოვ, რომ ისინი დროულად გადაწყდეს.

სოფლის მეურნეობის, მრეწველობისა და ეკონომიკის სხვა დარგების მუშაობის გააქტიურებაზე დიდად არის დამოკიდებული 1995 წლის რესპუბლიკის ბიუჯეტის შესრულება, რაც, სამწუხაროდ, ჯერჯერობით დაბალი მაჩვენებლებით ხასიათდება. ფინანსთა სამინისტროს ცნობით წლის განვლილ პერიოდში შემოსავლების სახით პროგნოზური რაოდენობის მეათედზე ცოტა მეტია შემოსული. ამ პირობებში, როგორც არაერთხელ ითქვა, გადამწყვეტი როლი ეკუთვნის სახელმწიფოს საგადასახადო ინსპექციას. ამ თემას იმიტომ ვეხები, რომ საშემოსავლო ნაწილის შეუსრულებლად ლაპარაკი ზედმეტია ხელფასების მომატებაზე, თუნდაც ხელფასების, პენსიების გაცემაზე, საერთოდ ყოველგვარ კეთილდღეობაზე. საგადასახადო ინსპექციის ცნობით, ოპერატიული სამმართველოს ძალებით შემოწმდა 98 იურიდიული და ფიზიკური პირის საფინანსო-სამეურნეო საქმიანობა და სახელმწიფო ბიუჯეტთან ანგარიშსწორების მდგომარეობა. განხორციელებული ღონისძიებების შედეგად დამატებით დარიცხულია და ბიუჯეტის სასარგებლოდ შემოვიდა თითქმის ერთი ტრილიონი კუპონი. რატომ უნდა სჭირდებოდეს დამატებით დარიცხვები? მივმართავ თითოეულ გამგებელს, რომ ყველა ამ ფაქტში დაინახონ უპასუხისმგებლობა საკუთარი ხალხისა და სახელმწიფოს წინაშე. აღსანიშნავია ინსპექციის მუშაობა ზესტაფონში, სადაც ბიუჯეტის სასარგებლოდ შემოსულია 712 მილიარდი კუპონი, პრაქტიკულად, ეს გადამალული იყო. „ინდუსტრიაბანკისა“ და „ბინსოცბანკის“ ზესტაფონის განყოფილებაში დარიცხული და ამოღებულია 41 მილიარდი კუპონი, თელავის მექანიკურ ქარხანაში ბიუჯეტის სასარგებლოდ დამატებით დარიცხულია 160 მილიარდი კუპონი და ასე შემდეგ. საანალიზო კვირაში ქალაქ თბილისის საგადასახადო ორგანოებმა შეამოწმეს 54 ორგანიზაცია. ამ ორგანიზაციებში სხვადასხვა დარღვევებისათვის ბიუჯეტის სასარგებლოდ დამატებით დარიცხულმა თანხებმა 77 მილიარდი კუპონი შეადგინა.

ვფიქრობ, რომ უნდა დაისვას (მივმართავ რესპუბლიკის გენერალურ პროკურორსა და სხვებსაც) პასუხისმგებლობის საკითხი. იქ, სადაც ლაპარაკია დამალვაზე, ანტისახელმწიფოებრივ მოქმედებაზე საფინანსო სფეროში, ადამიანებმა პასუხი უნდა აგონ კანონისა და სამართლის წინაშე.

ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის შესრულებასთან დაკავშირებით მინისტრთა კაბინეტი, ვიცე-პრემიერები, მინისტრები, განსაკუთრებით კი ფინანსთა სამინისტრო, საბანკო სისტემები, საგადასახადო ინსპექცია უნდა მუშაობდნენ საგანგებო რეჟიმში. ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის შესრულების მდგომარეობას ორი თვის შედეგების მიხედვით, ვფიქრობ, ჩემს დონეზე განვიხილავ. არავის არ ვაშინებ, მაგრამ მიღებული ზომები ძალიან მკაცრი იქნება. სახელმწიფოს მშენებლობის ჩვენი უნარი სწორედ ამ სფეროში განისაზღვრება, რამდენად გერგილიანად მოვახერხებთ, უპირველესად, ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის შესრულებას.

ასევე კორექტივი უნდა შევიტანო საკონტროლო პალატის საქმიანობაში. მათ მიაჩნიათ, რომ მათი მთავარი პასუხისმგებლობა სახელმწიფოს წინაშე ის არის, თუ როგორ იხარჯება საგასავლო ნაწილი. არავითარ ხარჯვაზე ლაპარაკი არ იქნება, თუ არ შესრულდა საშემოსავლო ნაწილი. ამიტომ საკონტროლო პალატამაც მეტი ყურადღება უნდა მიაქციოს ამ საქმეს.

საანალიზო კვირაში გაიმართა ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟის მორიგი ვაჭრობები. კომერციული ბანკები ამერიკული დოლარების მყიდველთა კვლავ აქტიურ როლში გვევლინებოდნენ. მოწოდება მათი მხრიდან არ დაფიქსირებულა. მოთხოვნის სტაბილურობა იმით აიხსნება, რომ საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ბოლო რეკომენდაციებში გათვალისწინებული რაოდენობრივი ორიენტირების თანახმად ეროვნულმა ბანკმა წლეულს, თებერვალში, დაუშვა საკრედიტო ემისია, რომლის ძირითადი ნაწილის კონვერტაცია დოლარებში ბანკთაშორისო სავალუტო ბირჟაზე ხდება. ამ უკანასკნელის ბრუნვამ ბოლო ორ ვაჭრობაზე მილიონ 180 ათასი დოლარი შეადგინა. საანალიზო კვირაში ვალუტის გადამცვლელ პუნქტებში რამდენადმე დაიწია კუპონებით ამერიკული დოლარისა და რუსული რუბლის შესყიდვის კურსმა. ასეთ ვითარებაში ეროვნულმა ბანკმა ამ კვირაში გამართულ ვაჭრობებზე მიზანშეწონილად მიიჩნია კუპონის კურსის წინა დონეზე დატოვება: 1 დოლარი - მილიონ 100 ათასი კუპონი. ასევე დარჩა უცვლელი კუპონის კურსი რუსული რუბლის მიმართაც. განვლილ კვირაში კომერციული ბანკების მოთხოვნამ რუსულ რუბლზე შეადგინა 32 მილიონი. ამ უკანასკნელთა გაყიდვის სურვილი არც ერთ კომერციულ ბანკს არ გამოუთქვამს. მათ გაყიდვისაგან ასევე თავი შეიკავა ეროვნულმა ბანკმაც. მოქმედი წესების თანახმად მიწოდების უქონლობის პირობებში რუსულ რუბლებზე გარიგება არ დადებულა. ოფიციალური კურსით 1 რუსული რუბლი კვლავ 302 კუპონი ღირს.

ასეთია ზოგადი მიმოხილვა ზოგიერთ საკითხში კონკრეტული ვითარებისა, რაც დამახასიათებელია ჩვენი ეკონომიკისა და ფინანსებისათვის ამ ერთი კვირის განმავლობაში.

- ეკონომიკური თვალსაზრისით ვიზიტი დიდ ბრიტანეთში ყველაზე საინტერესო იყო, რადგან შეხვედრების 90%25 ეკონომიკური ხასიათის იყო. პოლიტიკურ ნაწილში, იმ დეკლარაციის გარდა, რომელიც ორ ქვეყანას შორის დაიდო, ცალკე თემად შეიძლება გამოიყოს თქვენი გამოსვლა საერთაშორისო ურთიერთობის ლონდონის სამეფო ინსტიტუტში. ამ გამოსვლას ძალიან დიდი გამოხმაურება მოჰყვა არა მარტო ინგლისურ პრესაში. გამოსვლის შემდეგ თქვენთან შეხვედრაზე მოსული საგარეო საქმეთა მინისტრი, ენერგეტიკის მინისტრი თუ სხვები თავიანთ საუბარს იწყებდნენ სიტყვებით, რომ „თქვენი გამოსვლა ჩეთემჰაუზში“... და შემდეგ მიმდინარეობდა ანალიზი და მათი დამოკიდებულება ამ გამოსვლისადმი.

ცივი ომის შემდეგდროინდელ მსოფლიოზე - გაცილებით ადრე დაიწყეთ საუბარი. ოთხმოცდაათიან წლებში - ეს იყო გაეროში, ჰელსინკში, ვაშინგტონში, ამერიკის პრესკლუბში, ბუდაპეშტში, ალმათში გამოსვლები, როგორ მიგაჩნიათ, რამდენად საკმარისია ის ტემპები, რითაც ამ თემის წამოწევა ხდება. ალმათში მიღებული დოკუმენტისა და იმ პუნქტის მნიშვნელობა, რომელიც ქართული მხარის შესწორებით შევიდა, გასაგებია. ნაკლებად გასაკვირია, რადგან ეს საბჭოთა ქვეყნების და მათ ძალიან კარგად ესმით, თუ რას ნიშნავს სეპარატიზმი, მისი შედეგები ყველამ ვნახეთ. რამდენად ესმით ეს იქ, სადაც უწინარესად უნდა ესმოდეთ, ანუ იმ ქვეყნებში, რომლებიც დღეს უზრუნველყოფილი არიან და მიაჩნიათ, რომ მათ ეს საფრთხე არ ემუქრებათ...

- ცივი ომის შემდგომი პერიოდის ჩვენეული ანალიზი პრინციპში სწორია. თქვენ უკვე ჩამოთვალეთ ის დიდი მასშტაბის სამიტები, სადაც საქართველოს დელეგაციას ჰქონდა საშუალება ამ საკითხებზე გამოეთქვა თავისი შეხედულება. რაც უფრო დრო გადის, მკაცრ ფორმას იღებს ჩვენეული ხედვა და ანალიზი. როგორც გითხარით, შეფასებები მკაცრია, მაგრამ სამართლიანი, როცა ანალიზი და დასკვნები ობიექტურია, მე ასე ვიტყოდი, მეცნიერულია, მსოფლიო საზოგადოებრიობა ამას სწორად აღიქვამს. რადგან დღეს ლაპარაკი მარტო იმაზე კი არ არის, რომ თითოეული სახელმწიფო დემოკრატიული იყოს, არამედ დემოკრატიულ საწყისებზე უნდა იყოს აგებული სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობა და საერთაშორისო ცხოვრება. სწორედ ეს იძლევა იმის საშუალებას, რომ თქვა სიმართლე, მათ შორის მწარე სიმართლეც. კერძოდ, აგრესიული სეპარატიზმის მიმართ (მე ამას ახლა გამოვყოფდი სხვა თემებისაგან) დამოკიდებულება თანდათან შეიცვალა და კიდევ უფრო შეიცვლება. მსოფლიო, თუ შეიძლება ასე ითქვას, აგრესიული ხდება სეპარატიზმის მიმართ, რამდენადაც ეს მოვლენა პრაქტიკულად ყველა ქვეყნის კეთილდღეობას ემუქრება. მსოფლიო ამაში დარწმუნდა ევროპის, აზიისა თუ ჩვენი მაგალითით. ინგლისისთვისაც ეს მოვლენა უცხო არ არის, ისე როგორც სხვა ქვეყნებისათვის, იმავე რუსეთისათვის. როგორც იტყვიან, ლამის საფუძვლები შეარყია ამ მოვლენამ, რომელიც ახლა დაკავშირებულია ჩეჩნეთთან. კიდევ კარგი, რომ რუსეთი გამოერკვა და იგი საგანგებო ზომებს იღებს სეპარატიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის გასაძლიერებლად, რუსეთის სახელმწიფოებრიობის განსამტკიცებლად და გასაძლიერებლად. მინდა ვთქვა, რომ საქართველოში (თუ ამას რაიმე მნიშვნელობა აქვს) ძალიან აქტიურად ვუჭერთ მხარს ყველაფერს, რასაც დღეს რუსეთი აკეთებს ერთიანობის, მთლიანობის, ტერიტორიული განუყოფლობის უზრუნველსაყოფად. რაც უფრო მეტი დრო გავა, მით უფრო შევიწროვდება რკალი სეპარატისტების ირგვლივ. ეს, რაღა თქმა უნდა, უწინარესად აფხაზურ სეპარატიზმს ეხება. რაც უფრო ადრე მიხვდებიან გუდაუთის ლიდერები მათი პოლიტიკის დამღუპველობას თვით აფხაზი ხალხის მიმართ, მით უკეთესია მათთვისაც და ჩვენთვისაც.

გაბედულად შეიძლება ითქვას, რომ საქართველომ დაიკავა თავისი ადგილი მსოფლიო, ევროპულ პოლიტიკაში, მისი ხმა ისმის, მისი აზრი, როგორც იტყვიან, მოქმედებს და ეს უდავოდ დიდი მონაპოვარია.

- გასულ კვირას თქვენ მიიღეთ ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის წერილი, რომელშიც ასეთი სიტყვებია: აფხაზეთში არსებული ხელისუფლება იზოლაციაშია, და მას არავინ სცნობს. უშიშროების საბჭო ერთსულოვნად უჭერს მხარს საქართველოს დამოუკიდებლობას, ტერიტორიულ მთლიანობას და სუვერენიტეტს. - თქვენ საინტერესო შეხვედრები გქონდათ ალმათში, ბრიტანეთშიც მრავალჯერ წამოჭრეს ეს საკითხი. იქ ითქვა ერთ-ერთი საინტერესო ფრაზა: სეპარატიზმი თქვენი უბედურება კი არ არის, ეს მოვლენა თქვენს გარეთაც არსებობს, თქვენ ამის ერთი სამწუხარო მაგალითი ხართო. ხომ არ ნიშნავს ეს, რომ აფხაზეთის პრობლემა ახალ სტადიაში შედის? თუ გადაწყვეტილებები, განცხადებები ისევ განცხადებებად დარჩება?

- ჯერ ერთი, მინდა მადლობა შევუთვალო პრეზიდენტ კლინტონს (მე მოვძებნი ამის ფორმას) კიდევ ერთხელ ასეთი აქტიური მხარდაჭერისა და თანადგომისათვის. საქართველო არ იყო განებივრებული ასეთი წერილებით, მიმართვებით, აქტიური მხარდაჭერით, ყოველმხრივი აღიარებით და ვფიქრობ ესეც ჩვენი დიდი მონაპოვარია.

მეორე: როგორც ზემოთ აღვნიშნე, რკალი სეპარატისტების ირგვლივ თანდათანობით ვიწროვდება. ფრთხილად და წინდახედულად უნდა იყვნენ აფხაზეთში, თორემ ეს რკალი შეიძლება მარყუჟად გადაიქცეს. ამას მთელი გულახდილობით მათ გასაგონად ვლაპარაკობ. ეს არ არის დაშინება, ეს არის მოვლენათა განვითარების ლოგიკა. ასე განვითარდება მოვლენები და ეს მათ უნდა გაიგონ და დაიჯერონ. ნუ დაკარგავენ რეალობის გრძნობას, რაც შეიძლება ჩქარა გადაერთონ დიალოგისა და მოქმედების კონსტრუქციულ ტალღაზე. მხოლოდ ასეთ პოლიტიკას აქვს მომავალი. სეპარატიზმი ვეღარ ისუნთქებს თავისუფლად და ჟანგბადის არტერიები გადაეკეტება. ეს უნდა იყოს შედეგი იმისა, რაც ბოლო დროს სეპარატიზმისადმი დამოკიდებულებაში იგრძნობა.

- ბოლო კვირაში შეიმჩნეოდა სამართალდამცავი ორგანოების, განსაკუთრებით, პოლიციის გააქტიურება. გასულ კვირას რამდენიმე ოპერაცია განხორციელდა. ხვალ პარლამენტი იწყებს მუშაობას. ამ ორ თითქოსდა ერთმანეთთან დაუკავშირებელ თემებს იმიტომ ვაერთიანებთ, რომ იმავე ბრიტანეთში ერთ-ერთი მთავარი თემა იყო კრიმინალური ფონის შედარებით გაუმჯობესება (ამას ძალიან დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ) და საკანონმდებლო ბაზის უქონლობა. ფაქტობრივად, მეწარმეთა კონფედერაციასთან შეხვედრაზე თქვენ ძალიან კონკრეტულ კითხვებს გისვამდნენ იმის შესახებ, თუ როგორ ჟღერს ამა თუ იმ კანონში ესა და ეს პუნქტი. მაშინ როცა ჩვენ ეკონომიკური კანონი ქაღალდზეც კი არა გვაქვს.

- ჩემი ინფორმაცია პარლამენტისადმი იმავე დროს იყო მიმართვა იმის შესახებ, რომ დაჩქარდეს კანონშემოქმედებითი პროცესი, კანონების მიღების პროცესი, ახლა ეს უმთავრესი ამოცანაა. იმავე ინგლისში, ევროპულ ბანკში, თუ ევროკავშირში, ბრიუსელში სადაც ჩვენ შევჩერდით და ვისაუბრეთ, არ აინტერესებთ ზოგადი საუბრები, რომ ჩვენ რეფორმატორები ვართ, რომ ჩვენ რეფორმების მომხრე ვართ. ევროპული ბანკის პრეზიდენტმა გამოთქვა სიხარული იმის გამო, რომ ჩვენს საუბარს ჰქონდა სრულიად კონკრეტული ხასიათი, კონკრეტული ინფორმაცია - რა არის კონკრეტულად, კონკრეტულ დარგებში ეს რეფორმები და როგორ გვესმის მათი საბოლოო შედეგი. ასევე იყო ამ საქმიან წრეებთან შეხვედრებში, რომლებთანაც გვქონდა კონტაქტები კონკრეტულობა, მოძრაობა შეფერხდება, შეჩერდება, ჩაიშლება რეფორმები თუ არ იქნება საკანონმდებლო ბაზა, სწორედ საკანონმდებლო ბაზის შექმნით უნდა შევიდეს ჩვენი დღევანდელი პარლამენტი (ვგულისხმობ ჩემს თავსაც) საქართველოს ისტორიაში. საკანონმდებლო ბაზა ახალი სახელმწიფოსათვის - კონსტიტუციის ჩათვლით, მისი ეკონომიკური და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური სფეროებისათვის, რეფორმებისათვის ყველა მიმართულებით, არა მარტო ეკონომიკაში, არამედ ჯანმრთელობაში, განათლებაში, ყველა სფეროში. მინდა მჯეროდეს, რომ პარლამენტი ამას შეძლებს და მეორეხარისხოვანი, წვრილმანი საკითხებიდან, გაუთავებელი განცხადებებიდან და რეპლიკებიდან ჩვენ გადავალთ სერიოზულ კანონშემოქმედებით მუშაობაზე. სავსებით სწორად შენიშნეს ინგლისშიც და ბრიუსელშიც, თუ რა არის დღეს ჩვენი ამოცანა.

ერთი დეტალი მინდა გამოვყო: ევრობანკში, ევროკავშირში და არა მარტო იქ, სქელი საქაღალდეებით იყვნენ მოსული, ხანდახან არც კი გჯერა, რომ საქართველოზეა შედგენილი ამხელა საქაღალდე, მაშინ, როცა ჩვენ აქ საერთოდ უქაღალდებოდ ვსხედვართ (ჩემს თავზე ამას ვერ ვიტყვი, რადგან მე მართლა ვზივარ და ვაკონსპექტებ ყველაფერს, სერიოზულად ვემზადები, არიან ზოგიერთი გამონაკლისებიც). ხანდახან ისეთი შთაბეჭდილებაც კი გრჩება, რომ სწორედ კონკრეტულობის ანალიზის თვალსაზრისით მათ უკეთესად იციან, რა ხდება ჩვენთან, ვიდრე ზოგიერთმა ჩვენმა წარმომადგენელმა. ალბათ, ესეც არ უნდა გვიკვირდეს, რადგან ჩვენი ხალხი არ არის მიჩვეული ასეთ აზროვნებას და მუშაობის ასეთ სტილს. ვფიქრობ, ეს ვიზიტი ბევრის მხრივ გაკვეთილია ჩვენი კადრებისათვის. ახლა ჩვენ მათ მივაჩნივართ ნორმალურ პარტნიორებად, საქმის მცოდნე ხალხად, რომლებთანაც შეიძლება საქმე დაიჭირო, სწორედ პარტნიორული თანამშრომლობა განავითარო.

- დედაქალაქში საკმაოდ ბევრი რამ იცვლება, ბევრი სიახლეებია. მინდა გკითხოთ თბილისში სუპერმარკეტის გახსნასთან დაკავშირებით, რომელიც თქვენ დაათვალიერეთ...

- მე მიმაჩნია, რომ რაც გუშინ ვნახე, ძირითადად ორი ობიექტი, ეს პირველი მერცხლებია, თუმცა დედაქალაქში სხვაც არის. ყველაფერი უმაღლეს დონეზეა შესრულებული, რამაც ძალიან დიდი სიხარული მომანიჭა. იმის გამო, რომ პროდუქტები და პროდუქცია ახლა ძალიან ძვირია, ზოგიერთს მიაჩნია, რომ ეს სამუზეუმო გამოფენას უფრო ჰგავს, ვიდრე მაღაზიას. ავიწყდებათ, რომ ახალი საქმე ასე იწყება. როცა ამ რანგის ობიექტები მრავალი იქნება, კონკურენციის კანონი თავის საქმეს გააკეთებს. დღეს მიუწვდომელი - ხვალ ხელმისაწვდომი გახდება. მხედველობაში მაქვს ფასები. ამასთან, ისიც გავითვალისწინოთ, რომ ეკონომიკის გამოცოცხლების პარალელურად გაიზრდება მოსახლეობის მსყიდველუნარიანობაც. მაგალითად, როცა თბილისში 2-3 პურის კერძო საცხობი იყო ამბობდნენ, ვინ იყიდის პურს, იგი ძვირიაო. ახლა 70 ტონა პური ცხვება - ეს არის თურქული, იტალიური ან სხვა პური, ურომლებოდაც დედაქალაქის ნორმალური ცხოვრების წარმოდგენა ძნელია. ბუნებრივია, ყველა ქვეყანაში ასე იწყებდნენ და ჩვენთანაც ეხლა ეს პროცესი დაიწყო. უახლოეს ხანებში, როგორც ბატონმა ნიკო ლეკიშვილმა მითხრა, 100 ტონა სიმძლავრეზე აიყვანენ. მათ შემოაქვთ სხვადასხვა ქვეყნებიდან ფქვილი და ჰყიდიან ჩვენს დედაქალაქში. ეს სხვაგანაც დაიწყო - დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოში. შემდეგ დაიწყება გაიაფების დრო, მაგრამ იმ დონეზე, რომ ეს მისაღები იყოს მეწარმისათვისაც და მყიდველისათვისაც. ეს პროცესი წარიმართება. ამიტომ პირველი იმედისმომცემი ყლორტები, რაც ახლა გაჩნდა, მისასალმებელია. კიდევ ერთხელ მინდა ვთქვა, რომ გულით გამახარა უცხოელი და ქართველი ბიზნესმენების პარტნიორობის კონკრეტულმა შედეგმა და კონკრეტულმა მაგალითმა.

ისიც უნდა ვთქვა, რომ დედაქალაქში მეტი უნდა შევნიშნოთ, კერძოდ, წესრიგის დაცვის დარგში. წინათ ყველაფერი სამინისტროს ეკითხებოდა, ახლა დედაქალაქი ახორციელებს წესრიგის დასამყარებლად აუცილებელ ღონისძიებებს.

გუშინ ძალიან დიდი შთაბეჭდილება დატოვა ქუთაისელებზე გადაცემამ. საქართველოში ერთადერთი ოაზისი აღარ არის - არის ქუთაისი. თავის დროზე აჭარაზე ვლაპარაკობდით, ბევრი რამ საინტერესო ხდება ფოთში. ასეა ბევრ სხვადასხვა რეგიონში, ზუგდიდი ის აღარ არის, რაც იყო, ესეც უნდა შევნიშნოთ. მე ადრე ხობზე, აბაშაზე ვილაპარაკე. ზოგიერთი ძალიან საინტერესო ცვლილებები დაიწყო რუსთავში, სხვა რეგიონებში და ეს ყველაფერი უნდა შევნიშნოთ, რადგან ადამიანი იმედითა და იმედიანი საქმეებით ცხოვრობს.

„მსოფლიო, თუ შეიძლება ასე ითქვას, აგრესიული ხდება სეპარატიზმის მიმართ, რამდენადაც იგი ემუქრება ყველა ქვეყნის კეთილდღეობას“ : რადიოინტერვიუ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 23 თებერვალი. - №20(1036). - 1,2 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 27 თებერვლის რადიოინტერვიუ

თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ გასული კვირის ეკონომიკური ანალიზით, საქართველო-ინგლისის ერთობლივი ნავთობმომპოვებელი კომპანიის მონახულების შედეგად მიღებული შთაბეჭდილებებით დაიწყო.

- სუფსის ნავთობთან დაკავშირებით, მგონია, რომ ჯერჯერობით, ნაადრევია ამ საქმის დიდი რეკლამა, თუმცა დასაწყისი იმედისმომცემია. ყოველგვარი მონაცემები არსებობს, რომ საქმე გვაქვს სერიოზულ საბადოსთან და ეფექტიც შეიძლება სწრაფად მივიღოთ. ჩვენზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა შეხვედრამ ოზურგეთში. მიუხედავად იმ დიდი გაჭირვებისა, რომელიც ამ კუთხემ გადაიტანა (და პრაქტიკულად ახლაც რთულ პირობებში ცხოვრობს), მაინც სულგრძელი ადამიანები არიან იქ და იმედის თვალით შეჰყურებენ მომავალს. ვფიქრობ, რომ ახალგაზრდა მოღვაწის მიხეილ ჭკუასელის რეგიონში სახელმწიფოს მეთაურის რწმუნებულად დანიშვნაც იმედისმომცემია და, როგორც შევატყვე და გავიგე, გურულები დიდი ენთუზიაზმით შეხვდნენ ამ აქციას.

დღეისათვის შეიძლება ითქვას 1995 წლის განვლილ ორ თვეში დიდი ბრიტანეთის, უკრაინის, ბულგარეთის, ევროკავშირის, ევრობანკის უმაღლეს ხელმძღვანელებთან შეხვედრებისა და მოლაპარაკებების, ასევე ალმათში სახელმწიფოს მეთაურთა სამიტის შედეგად მიღებული დოკუმენტებისა და ხელშეკრულებების, აგრეთვე საქართველოს სარეაბილიტაციო კრედიტის გამოყოფის შესახებ მსოფლიო ბანკთან შეთანხმების მიღწევის ფონზე, კიდევ უფრო ცხადი გახდა ჩვენს ქვეყანაში ერთი წლის წინათ მიღებული ანტიკრიზისული პროგრამის კურსის რეალობა და რადიკალური რეფორმის განხორციელების ახალი ეტაპის პირობების მომწიფება.

ამ ბოლო თვეების განმავლობაში ხელმოწერილ კიდევ ორ ბრძანებულებას გამოვყოფდი. პირველი - ეს არის რეფორმების სახელმწიფოებრივი უზრუნველყოფის თაობაზე, რომელმაც განსაზღვრა სახელმწიფოს აპარატის პასუხისმგებლობა სწორედ რეფორმების მიმდინარეობისათვის. სახელმწიფო სტრუქტურების შეფასებისას ჩვენთვის ის იქნება მთავარი, თუ როგორ მიმდინარეობს რეფორმები და როგორია მისი პრაქტიკული შედეგი, და ეს იქნება არა ზოგადი პასუხისმგებლობა, არამედ სავსებით პერსონალური - თითოეული მოხელის ჩათვლით.

მეორე - სახელმწიფო მეთაურის 1995 წლის 2 თებერვლის ბრძანებულება ეროვნული ვალუტის შემოღების სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ. სადაც აღნიშნულია, რომ ბოლო დროს ქვეყანაში გამოკვეთილია სტაბილურობა, ეკომონიკაში მნიშვნელოვანი პოზიტიური ძვრები, საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და მსოფლიო ბანკის ფინანსური მხარდაჭერა, საინვესტიციო კლიმატის გაუმჯობესება, სრულფასოვანი ეროვნული ვალუტის - ლარის შემოღება რეალურ შესაძლებლობას ქმნის (ამის შესახებ საუბარი დიდ ბრიტანეთშიც გვქონდა), ჩვენ ახლა სწორედ ამ ეტაპს მივუახლოვდით. ეროვნული ვალუტის შემოღება უდიდესი და გადამწყვეტი მნიშვნელობის პოლიტიკური და ეკონომიკური აქცია იქნება, რომლისთვისაც ჯერ დიდი პასუხისმგებლობით უნდა მოვემზადოთ და საბოლოო გადაწყვეტილება შემდეგ მივიღოთ. ჩვენ არ ვჩქარობდით, ვიდრე არ გამოიკვეთა დადებითი ტენდენციები ფინანსებსა და ეკონომიკაში, მანამდე ამის გაკეთება არ შეიძლებოდა.

ამასთანავე, მკაცრი ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის განხორციელების შედეგად კუპონის რევალვაციის პროცესი საკმაოდ ოპტიმისტურ საფუძველს გვაძლევს. ეს ერთი კვირის ან თვის დაკვირვების შედეგი როდია - სექტემბრიდან დაწყებული პროცესი საკმაოდ მყარად მიმდინარეობს.

ეროვნული ბანკის მონაცემებით, ბოლო ერთი კვირის განმავლობაში შიდა სავალუტო ბაზარზე მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა. საკმაოდ აიწია კუპონის კურსმა დოლარის მიმართ. ამის მიზეზად შეიძლება რამდენიმე ფაქტორი დავასახელოთ. პირველი: საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ გამოყოფილი სისტემატური ტრანსფორმაციის სესხის პირველი ტრანშისა და ეროვნული ბანკის სხვა სარეზერვო წყაროების გამოყენებით მოხდა მიმდინარე თვის დასაწყისში საბიუჯეტო ხარჯების დასაფინანსებლად კრედიტის სახით მიმოქცევაში დაშვებული კუპონური სახსრების სრული ნეიტრალიზაცია.

მეორე ფაქტორი: გენერალური ლიცენზიის მქონე ბანკებმა დაიწყეს უცხოეთის ბანკებში მათ მიერ გახსნილი საკორესპონდენტო ანგარიშებიდან დიდი რაოდენობის ნაღდი დოლარების ინკასირება თბილისში. სახსრების ეს დინება საქართველოსაკენ გამაჯანსაღებელი ტენდენციის ერთი მთავარი დამადასტურებელი ნიშანია. შედეგმა არ დააყოვნა, ნაღდი ვალუტის ინექციამ შიდა სავალუტო ბაზარზე იმპულსური ასახვა ჰპოვა სავალუტო კურსში. დღეისათვის სავალუტო ბაზარზე ამერიკული დოლარის შესყიდვის კურსი მხოლოდ 7-7,5 პროცენტით, ხოლო გაყიდვის კურსი მხოლოდ 9-9,5 პროცენტით აღემატება ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილ ოფიციალურ კურსს. თუ გავიხსენებთ სავალუტო კურსის დინამიკას შარშანდელ სექტემბრამდე, შევამჩნევთ, რომ სავალუტო ბაზარის ბანკნოტური კურსი ხშირად 40-60 პროცენტით აღემატებოდა ოფიციალურ კურსს.

მესამე: მიუხედავად იმისა, რომ ეროვნულ ბანკს დოლარის მიმართ კუპონის საბირჟო კურსის შემდგომი აწევის რეალური შესაძლებლობა აქვს, კურსი უკვე ერთი თვეა უცვლელი რჩება. ამის მიზეზი კი ის გახლავთ, რომ ეროვნული ბანკი ყოველნაირად ცდილობს კიდევ უფრო მიუახლოოს ოფიციალური კურსი შიდა სავალუტო ბაზარზე ჩამოყალიბებულ ბანკნოტურ კურსს და ამ გზით მოახდინოს სავალუტო კურსის უნიფიცირება.

შეიძლება მითხრან, რა საჭიროა ამ საკითხის ასეთი დეტალიზაციაო. მაგრამ ამას შეგნებულად ვაკეთებ, რათა თითოეულ ჩვენგანს წარმოდგენა ჰქონდეს ამაზე. ამ მონაცემებში პრაქტიკულად აისახება მთელი ჩვენი ცხოვრება, ამიტომ ყველამ ერთად განათლება უნდა მივიღოთ ამ სფეროში, რადგან იგი ახალი ეტაპია, საბაზრო ეკონომიკის ქვეყნის ახალი ცხოვრების დამახასიათებელი თვისება.

საანალიზო კვირაში სავალუტო ბირჟის ბრუნვა მილიონ 95 ათასი დოლარით განისაზღვრა. ამასთან, ბანკთაშორისი ბირჟის 25 თებერვლის ვაჭრობაზე კომერციული ბანკების მოთხოვნა წინა ვაჭრობასთან შედარებით თითქმის 2,5-ჯერ შემცირდა და მან 298 ათასი დოლარი შეადგინა. ასევე შედარებით შემცირდა ვაჭრობაში მონაწილეობის მსურველი კომერციული ბანკების რიცხვიც, ესეც საგულისხმოა. სავალუტო ბაზრის ბანკნოტურ და ოფიციალურ კურსთან დაახლოვებამ მინიმუმამდე დაიყვანა კომერციული ბანკების, როგორც დოლარის აქტიურ შემსყიდველთა სპეკულაციის მიზნით ბანკთაშორისი სავალუტო ბირჟის ვაჭრობაში მონაწილეობა. ასეთი ტენდენცია ბანკებს მიუთითებს, რომ მათ ვიწრო, კონიუნქტურული ბიზნესის ნაცვლად რეალურ, ცივილიზებულ საბანკო პრინციპებზე ორიენტირებული ბიზნესის წარმოებას მიჰყონ ხელი, ესე იგი, მობრუნდნენ წარმოებისაკენ. გუშინ ძალიან საინტერესო შეხვედრა მქონდა. „ინდუსტრიაბანკის“ პრეზიდენტმა ბატონმა მაღლაკელიძემ მითხრა, რომ უკვე დააბანდა სახსრები რუსეთის ერთ-ერთ წარმოებაში, რომელიც რამდენიმე თვეში წელში გაიმართა და ბანკი უკვე საკმაოდ დიდი პროცენტებით იბრუნებს ამ საქმეში დაბანდებულ სახსრებს. აი აქეთკენ უნდა შემობრუნდნენ ჩვენი ბანკები.

დოლარის გამყიდველად 21 თებერვლის ვაჭრობაზე მხოლოდ ერთი, 23 თებერვალს კი ორი კომერციული ბანკი მოგვევლინა. ორივე შემთხვევაში არსებული სხვაობა მთლიანად დააბალანსა ეროვნულმა ბანკმა შემდეგი კურსით 1 დოლარი - 1 მილიონ 800 ათასი კუპონი. საქართველოს ეროვნული ბანკი აღარ ერევა ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე რუსული რუბლით ვაჭრობაში. ჩემი აზრით, ესეც უაღრესად საგულისხმო მოვლენაა. იგი შემდგომშიც არ შეუშლის ხელს რუბლის კურსის დაწევას კუპონის მიმართ და, რომც შეუშალოს ხელი, ალბათ, მაინც ვერ შეძლებს ამას მანამ, სანამ თვით რუსეთში არ გაჯანსაღდება ვითარება. სამშაბათს კომერციული ბანკების მოთხოვნამ 40 მილიონი რუსული რუბლი შეადგინა. მოთხოვნა მთლიანად კომერციულმა ბანკებმა დააბალანსეს - კურსი წინა დონეზე დარჩა: ერთი რუსული რუბლი 302 კუპონი. ხუთშაბათს 23 თებერვალს ბანკთაშორის ბირჟაზე გამართულ ვაჭრობაზე კომერციულმა ბანკებმა გასაყიდად 37 მილიონი რუსული რუბლი გამოიტანეს. საწყის კურსზე მოთხოვნამ მოწოდების მხოლოდ ნახევარი შეადგინა, რამაც რუსული რუბლის კურსის სწრაფი დაცემა განაპირობა. მხოლოდ მაშინ, როცა რუსული რუბლის კურსმა 260 ნიშნულს მიაღწია, კომერციულმა ბანკებმა გადაწყვიტეს სხვაობის შესყიდვა. დაფიქსირდა კურსი: 1 რუსული რუბლი 260 კუპონი (დაიწია 42 კუპონით).

23 თებერვლის ვაჭრობის შედეგები კიდევ ერთხელ გვაფიქრებინებს, რომ თანდათანობით მცირდება რუბლის მიმოქცევის არეალი. ის, რასაც ჩვენ ადმინისტრაციული მეთოდების გამოყენებით გვთავაზობდნენ, თავისთავად ხდება - ბაზარი თანდათანობით არეგულირებს, ჩვენ კი ვარეგულირებთ ეკონომიკური და ფინანსური მეთოდებით. კომერციული ბანკები დღეისათვის ამჯობინებენ რუსულ რუბლთან შედარებით მეტი კუპონური სახსრები ჰქონდეთ, რადგან ხედავენ, რომ რუბლი გაცილებით უფრო ინფლაციურია, ვიდრე ქართული კუპონი. უფრო მეტიც, ამ უკანასკნელის კურსი დღითიდღე მტკიცდება რუბლის მიმართ. აღსანიშნავია, რომ კუპონის რევალვაციისათვის ეროვნული ბანკი მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტებს არ იყენებს. რუსული რუბლი თვითონვე ნელ-ნელა მიექანება ქვევით. ეროვნული ბანკის აზრით, უკვე მრავალი ეკონომიკური პირობა არსებობს იმისათვის, რომ კუპონი სრულფასოვან საგადამხდელო საშუალებად იქცეს, საჭიროა მხოლოდ ადექვატური სამართლებრივი ბაზის შექმნა. ვფიქრობ, ეროვნული ვალუტის შემოღება ყველა ამ საკითხს საბოლოოდ გასცემს პასუხს და პრობლემასაც წერტილი დაესმება.

ამგვარ ტენდენციებთან ერთად კვლავ ძალზე დაძაბულად მიმდინარეობს 1995 წლის რესპუბლიკური ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის შესრულება, საგადასახადო ინსპექციის ცნობით, მის მიერ კონტროლირებადი გადასახადების სახით ბიუჯეტზე მობილიზებულია 18,3 ტრილიონი კუპონი. აქედან თებერვლის პირველ ნახევარში 8,7 ტრილიონი, ანუ 80 პროცენტით მეტი ვიდრე მთლიანად იანვარში.

შარშანდელ მეტად დაბალ დონესთან შედარებით საკმაოდ მნიშვნელოვანი ზრდა აღინიშნება საბაჟო დეპარტამენტის მიერ მობილიზებულ შემოსავლებში. მართლაც დიდია განსხვავება შარშანდელთან შედარებით. შემდეგ გამოსვლაში სასურველი იქნება დავასახელოთ კონკრეტული ციფრები თუ ეს ტენდენცია კვლავაც გაგრძელდება.

ფინანსთა სამინისტროს ცნობით, ბიუჯეტის ანგარიშზე 1995 წელს სულ შესულია მხოლოდ 10,5 ტრილიონი კუპონი, ანუ გეგმის 41 პროცენტი. ბიუჯეტმა ვერ მიიღო 15 ტრილიონი კუპონი. ისეთი საგადასახადო შემოსავლებიდან, როგორიც არის დამატებითი ღირებულების გადასახადი, აქციზი, ნატურით მიღებული ნავთობპროდუქტებიდან ფიქსირებული გადასახადი და საბაჟო გადასახადი, ბიუჯეტში უნდა ჩარიცხულიყო 5,7 ტრილიონი კუპონი, ფაქტობრივად კი ჩაირიცხა 2 ტრილიონამდე კუპონი, ანუ გეგმის 38 პროცენტი. ამის ძირითადი მიზეზი პროგნოზურ გათვლებთან შედარებით პროდუქციის რეალიზაციის მეტად დაბალი დონეა. 7 ათასი ტონა ჩაის მზა პროდუქციის რეალიზაციის ბიუჯეტი დამატებითი ღირებულებისა და აქციზის სახით მიიღებდა სამ ტრილიონზე მეტ კუპონს. ანალოგიურად დიდი ოდენობით დაგროვდა ღვინომასალები, კონიაკი და სხვა პროდუქცია, რომელიც დამატებითი ღირებულების გადასახადითა და აქციზებით იბეგრება. საქართველოსათვის დაუჯერებელია, რომ განვლილ პერიოდში ბიუჯეტმა ღვინის მრეწველობიდან მხოლოდ 55 მილიარდი კუპონი მიიღო. ამას ჩაუფიქრდნენ ის სამინისტროები, უწყებები და რეგიონები, რომლებიც ყურადღებას უნდა აქცევდნენ ამ საქმეს.

არსებული მონაცემებით, ბიუჯეტის წინაშე დიდი დავალიანება აქვთ საწარმოებსა და ორგანიზაციებს: თბილისში 2,5 ტრილიონი კუპონი, 6 ტრილიონზე მეტი (მივმართავ ბატონებს არეშიძეს, ქაშაკაშვილს, არჯევანიძეს და სხვებს. ეს არ არის ნორმალური მდგომარეობა. ვფიქრობ, რომ ამ თვეში მათ უკვე უნდა თქვან თავიანთი სიტყვა), ქუთაისში - 722 მილიარდი, სამტრედიაში - 150 მილიარდი, ზესტაფონში - 700 მილიარდი, თერჯოლაში - 170 მილიარდი, ფოთში - 430 მილიარდი, გარდაბანში - 1,5 ტრილიონი კუპონი და ა.შ.

როგორც საგადასახადო ინსპექციის მიერ მოკვლეული მასალები ცხადყოფს, საწარმოები და ორგანიზაციები ბიუჯეტს უმალავენ მნიშვნელოვან თანხებს, რის გამოც, საბოლოო ანგარიშით, თვითონვე ირთულებენ საკუთარ ფინანსურ მდგომარეობას, რადგან სანქციებისა და საურავების სახით დარიცხული თანხები გაცილებით მეტია, ვიდრე საგადასახადო კანონმდებლობით გათვალისწინებული გადასახადი. ამ გადასახადების დამალვასთან დაკავშირებით მინდა ვთხოვო იუსტიციის მინისტრს ბატონ თედო ნინიძეს მოიფიქროს, რა დამატებითი ღონისძიებები იქნება საჭირო სამართლებრივი თვალსაზრისით.

გასულ კვირას საგადასახადო ორგანოების მიერ შემოწმებულ 144 საწარმოსა და ორგანიზაციაში სხვადასხვაგვარი დარღვევებისათვის ბიუჯეტის სასარგებლოდ დამატებით გადასახადად დაკისრებულმა თანხამ ნახევარ ტრილიონზე მეტი კუპონი შეადგინა. ცალკეული იურიდიული და ფიზიკური პირების საფინანსო-სამეურნეო საქმიანობის შემოწმების შედეგად ასევე დამალული აღმოჩნდა 188 მილიარდი კუპონი შემოსავალი.

კვლავ პრობლემად რჩება ფქვილისა და პურის რეალიზაციის შედეგად ფიქსირებული გადასახადის ამოღება. 1995 წლის 23 თებერვლამდე ბიუჯეტში არ ჩარიცხულა 4,5 ტრილიონი კუპონი, თუმცა იგი მოსახლეობას უკვე გადახდილი აქვს. ამაზე, ალბათ, სპეციალურად უნდა ვიმსჯელოთ. ჩემი აზრით, დეპარტამენტი, ბატონი ბურჯანაძე ყველაფერს არ აკეთებენ იმისათვის, რომ ეს პრობლემები მოხსნან და საჭირო ზომები მიიღონ. ეს ეხება სხვა საფინანსო და საბანკო ორგანიზაციებსაც.

ფინანსთა სამინისტრომ, საგადასახადო ინსპექციამ, ეკონომიკის სამინისტრომ, ეროვნულმა ბანკმა და მთლიანად მინისტრთა კაბინეტმა, სახელმწიფოს მეთაურის არაერთი დავალებისა და მითითების მიუხედავად, ვერ მოახერხეს ამ გადასახადების ამოღების ქმედითი სისტემის შექმნა. აღნიშნულ პრობლემებს სათანადო ყურადღებას არ უთმობენ ქალაქების მერიები და რაიონების გამგეობები. დღემდე არ სრულდება ბრძანებულება ხორბლისა და ფქვილის ცენტრალური სახელმწიფო რესურსების რეალიზაციის შედეგად ამონაგები თანხების სახელმწიფო ბიუჯეტში ამოღების მდგომარეობის გაუმჯობესების შესახებ. ვერ გადაწყდა პურპროდუქტების წარმოებისა და ვაჭრობის რგოლებში წინასწარი გადახდის მექანიზმის დანერგვა და ამ მიზნით კორპორაციისათვის საწყისი საბრუნავი კაპიტალის - 3,5 ტრილიონი კუპონის გამოყოფა. არადა, ეს შეიძლება გამოსავალი იყოს. ჩემი წინადადება ასეთია: თუ მისაღებია - მივიღოთ, თუ არა, მაშინ სხვა რაიმე არის მოსაფიქრებელი. ამ მდგომარეობის გაგრძელება შეუძლებელია.

რადიომსმენელმა შეიძლება გვკითხოს: გამოსვლებში დიდ ყურადღებას უთმობთ გადასახადებს, მოითხოვთ გადასახადის გადახდას, ჩვენს მდგომარეობას კი არ ითვალისწინებთო. ვიცი რა მდგომარეობაშიც არის დაახლოებით 400 ათასზე მეტი მოქალაქე, რომელთა ცხოვრების დონე მინიმუმის ზღვარსაც ვერ აღწევს. არიან ისეთებიც, რომლებიც კიდევ უფრო მძიმე და რთულ პირობებში ცხოვრობენ. მაგრამ ერთი რამ არის გასათვალისწინებელი, თუ დაირღვა ორგანული კავშირი ამ სფეროებს შორის, რომლებსაც წარმოება, გადასახადი და ბიუჯეტი ეწოდება, თუ არ შესრულდა ამ კომპლექსის პირველი ნაწილი - წარმოება და გადასახადი, ბუნებრივია არ შესრულდება ბიუჯეტიც. ერთხელ და სამუდამოდ უნდა შევიგნოთ ყველამ, რომ ბიუჯეტი არის იმ აუცილებელი მინიმალური კეთილდღეობის წყარო, რომლიდანაც შეიძლება ადამიანებმა მიიღონ ხელფასი, გაიზარდოს ხელფასი და პენსიები და ის დანახარჯები, რაც მოქალაქეთა პირობების გაუმჯობესებას ითვალისწინებს. ახლა, როგორც იტყვიან, ყველაფერი ბიუჯეტს ებჯინება. ამიტომ, ვამახვილებ ჩემს გამოსვლაში ძირითად ყურადღებას ამ უმნიშვნელოვანესი წყაროს შევსების პრობლემებზე.

საანალიზო კვირის მანძილზე კვლავ რთული მდგომერეობა იყო ენერგეტიკის სფეროში. ელექტროენერგიის სადღეღამისო მოხმარებამ რესპუბლიკაში 20 მილიონი კილოვატსაათი შეადგინა. ელექტროენერგიის გამომუშავების და მოხმარების ეს დონე არც ისე დაბალი და ცოტაა. განაწილების მკაცრი და სწორი კულტურის პირობებში ამუშავდება მრეწველობაც, შემუშავდება მოსახლეობისათვის მიწოდების გრაფიკიც, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს კულტურა და დისციპლინა, ჯერჯერობით, ვერ ჩამოყალიბდა.

გუშინწინ სახელმწიფოს მეთაურთან გამართულ საგანგებო სხდომაზე ვიმსჯელეთ ამ საკითხებზე და, ვფიქრობ, გარკვეულ ძვრებს უნდა მივაღწიოთ. დღის წესრიგში არის ზოგიერთი სტრუქტურული ცვლილებანი. გადაწყვეტილებებს უახლოეს დღეებში მივიღებთ.

ორიოდე სიტყვა საგაზაფხულო სამუშაოებთან დაკავშირებით. გამოვყოფდი საწვავის შემოზიდვის პრობლემას. მინისტრთა კაბინეტმა სერიოზულად იმუშავა, კერძოდ, ბატონმა ბაკურ გულუამ თავის კონტროლს დაუქვემდებარა ეს საკითხი და ერთგვარი გარკვეული ძვრებიც არის. კახეთში, მაგალითად, დღეისათვის 700 ტონაზე მეტი დიზელის საწვავია შეტანილი. მინისტრთა კაბინეტში ახლა ასევე საგანგებო ზომებს იღებენ სათესლე მასალის მომარაგების პრობლემასთან დაკავშირებით. გაიმართება რეგიონული თათბირები მეჩაიობისა და მეციტრუსეობის საკითხებზე. დღის წესრიგშია ამ დარგებისადმი საბაზრო ეკონომიკის პროცესების შესაბამის მიდგომათა განსაზღვრა. ასეთი ოპერატიული თათბირები აუცილებელია. მოვუწოდებ მინისტრთა კაბინეტსა და სხვა შესაბამის უწყებებს, დროულად მიიღონ გადაწყვეტილებები, რადგან დრო გადის, სეზონი ახლოვდება და ასეთ ვითარებაში დიდხანს ყოფნა აღარ შეიძლება. იგივე უნდა ითქვას სხვა დარგების მიმართაც.

ერთგვარი ძვრები შეიმჩნევა განსაკუთრებით მანქანათმშენებლობაში, რომლის ოცმა საწარმომ იანვარში 50 მილიარდი კუპონის სასაქონლო პროდუქცია გამოიმუშავა. რა თქმა უნდა, ეს ძალიან ცოტაა, მაგრამ მაინც გარკვეულ გამოცოცხლებაზე მეტყველებს. ამ მხრივ ძალიან იმედისმომცემია ისეთი ქარხნების საქმიანობა, როგორიც არის გაზის აპარატურის ქარხანა, „საქაგრომანქანა“, საცდელ-ექსპერიმენტული ქარხანა, მექანიკური ქარხანა და ზოგიერთი სხვა.

ცუდად არ მიდის მატყლის შესყიდვისა და გადამუშავების საქმე, რომელიც, როგორც იტყვიან, დაიძრა მკვდარი წერტილიდან. უკვე შესყიდულია 300 ტონამდე მატყლი, რის შემდეგ ამუშავდა ორი მატყლის სარეცხი ფაბრიკა, მაუდ-კამვოლის კომბინატი და სამკერვალო ფაბრიკები. ეს ყველაფერი საკუთარი რესურსების ხარჯზე ხდება და ამიტომაც აღვნიშნავ თითქმის ყველა გამოსვლაში.

- ჩვენი გაჭირვებული თუ უკიდურესად გაჭირვებული მოსახლეობისათვის ეს ყველაფერი გასაგებია, მაგრამ შედეგის მიხედვით მაინც ძნელად აღსაქმელია.

- ლაპარაკი იმაზე, რომ ჩვენ შევძლებთ მოსახლეობის პირობების გაუმჯობესებას ბიუჯეტის გარეშე და მისი გვერდის ავლით, ეს მხოლოდ ილუზიებია. რადაც უნდა დაგვიჯდეს, მთელი ჩვენი სახელმწიფო და საზოგადოებრივი სტრუქტურები, კერძო თუ სახელმწიფო ბიზნესი შემართული უნდა იყოს იმისათვის, რომ ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილები შესრულდეს. ეს იმის შესაძლებლობას მოგვცემს, რომ წლის პირველი ნახევრის დასასრულს, მას შემდეგ, რაც ეროვნული ვალუტა შემოვა, ვიფიქროთ ხელფასის გაორმაგებაზეც კი, ყოველ შემთხვევაში 50-60 პროცენტით გადიდებაზე.

მინდა ორიოდე სიტყვით შევეხო ეგრეთ წოდებულ გაკოტრებულ ბანკებს. თუ ფორმალურად ვიმსჯელებთ, სახელმწიფო არავითარ პასუხს არ აგებს - არის კერძო ბანკი, კარძო წარმონაქმნები, არის მოსახლეობის ურთიერთობა მათთან. გაკოტრდა ბანკი, პასუხი აგოს იმან, ვინც ხელშეკრულება გააფორმა მოქალაქეებთან.

მაგრამ, ჩვენ ამას ასე არ ვუდგებით. თითქმის ყოველდღიურად მიმდინარეობს ამ საკითხებზე მსჯელობა. ვეძებთ გზებს, შეიქმნა სპეციალური სამთავრობო კომისია ბატონ თემურ ბასილიას ხელმძღვანელობით, შეიქმნა სპეციალური სამთავრობო სტრუქტურა დეპარტამენტის დონეზე. შესაბამისად დაინიშნება ხელმძღვანელიც.

ვეძებთ სხვა გზებსაც, თუ რით დავეხმაროთ მოტყუებულ მოქალაქეებს. მთავრობამ გაითვალისწინა მათი მდგომარეობა და 1994 წლის ნოემბერში მიიღო დადგენილება, რომლითაც ადგილობრივ ორგანოებს, ფინანსთა სამინისტროსთან და ეროვნულ ბანკთან ერთად დაავალა განახორციელონ საგანგებო ზომები, რათა ასეთი ახალი ბანკები და ორგანიზაციები აღარ აღმოცენდეს. გარდა ამისა, არის კიდევ ზოგიერთი რამ, რის შესახებაც დღეს არ იყო საჭირო ლაპარაკი. ვფიქრობთ, რომ ვაუჩერების გაცემასთან დაკავშირებით შესაძლებელია მოვახერხოთ ამ კატეგორიის მოსახლეობისათვის გარკვეული შეღავათის მიცემა.

მინდა დავარწმუნო ყველა რისი გაკეთებაც შეიძლება, ყველაფერს შევეცდებით, რათა ამ უმძიმეს მდგომარეობაში ჩავარდნილ ადამიანებს, დახმარების ხელი გავუწოდოთ. როგორ მოხდება ეს პრაქტიკულად, რით გამოიხატება რეალურად - ამას კიდევ სამი-ოთხი დღის მუშაობა დასჭირდება და მინისტრთა კაბინეტი გამოაცხადებს.

- გასული კვირის მეტად აქტუალური, სენსაციური თემა იყო ამჯერად აჭარის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის მიერ საქართველოს უშიშროების სამსახურის ხელმძღვანელისადმი წაყენებული მორიგი ბრალდება. ბატონი იგორ გიორგაძე ბრალდებას უარყოფს. თქვენ თბილისში შეხვდით აჭარის საზოგადოებრიობის წარმომადგენლებს, სავარაუდოა, რომ ესაუბრეთ ბატონ გიორგაძესა და ბატონ აბაშიძეს. როგორ განმარტავდით შექმნილ საკმაოდ პიკანტურ სიტუაციას? რა ხდება - ცენტრალური ხელისუფლება გეგმავს ტერორისტულ აქტებს თუ გიორგაძე არ ემორჩილება ცენტრალურ ხელისუფლებას?

- მინდა გულახდილად ვუთხრა ყველას, უწინარესად აჭარის მოსახლეობას, მოქალაქეებს, რომ დღეს ამ თემაზე (ტერორისტული აქტის დაგეგმვაზე) საუბარიც კი აბსურდულად მიმაჩნია. წინათ, სამოქალაქო ომის დროს, ზოგი რამ მართლაც შემაშფოთებელი ხდებოდა. ახლა, როცა ვიძიებთ კიტოვანის საქმეს, აღმოჩნდა დოკუმენტები, რომლებიც მართლაც იძლევა საფუძველს განვაცხადოთ, რომ იმ პერიოდში, როცა საქართველოში სამოქალაქო ომი მძვინვარებდა, იყვნენ ისეთი ადამიანები, რომლებსაც ამოძრავებდათ აზრი მოეხდინათ რაღაცა პროცესის პროვოცირება. ამ ეტაპზე კი რაიმე ლაპარაკი იმის შესახებ, რომ ხელისუფლება ტერორისტულ აქტებს გეგმავს, გავიმეორებ, აბსურდია. დღეს უშიშროების სისტემის შექმნა (ჯერ კიდევ არ არის ეს სამსახური სრულად ჩამოყალიბებული, ჯერ კიდევ ბევრი საკითხი არის მოსაგვარებელი) მიზნად ისახავს წინათ არსებულ უმსგავსობათა, ტერორიზმის, როგორც მოვლენის, აღმოფხვრას. თვით ეს სისტემა ერთ-ერთი უმთავრესი ინსტრუმენტია იმისათვის, რომ ჩვენი ცხოვრებიდან გამოირიცხოს ტერორიზმი. ამასთან დაკავშირებით, უშიშროების სისტემაში შეიქმნა შესაბამისი სტრუქტურები, რომლებსაც უკვე კავშირი აქვთ სხვადასხვა სახელმწიფოსთან, იზიარებენ გამოცდილებას, ტექნიკურად აღიჭურვნენ, ასე რომ, ამ თვალსაზრისით დიდი მუშაობა მიმდინარეობს.

არ არსებობს არავითარი საფუძველი ეჭვებისთვისაც კი. მინდა ეს მოისმინონ აჭარაში. ეტყობა პროვოკატორები საკმაოდმოხერხებულად მოქმედებენ ქვეყნის შიგნითაც და გარეთაც. როგორი შესაშური ენთუზიაზმით აიტაცებენ ხოლმე სხვადასხვა ქვეყნის საინფორმაციო საშუალებები ყოველგვარ ჭორსა და მონაგონს. ჭორების შეთხზვის ოსტატები რომ ბევრი გვყავს, კარგად მოგეხსენებათ. განა შეიძლება ლაპარაკი იმაზე, რომ დღეს ნორმალური ადამიანები საქართველოს ხელისუფლებაში ისწრაფვოდნენ არასტაბილურობისაკენ აჭარაში, ან რომელიმე სხვა რეგიონში. ჩვენ გადამკვდარი ვართ იმაზე, რომ დედაქალაქში წესრიგი დამყარდეს. ქუთაისში, მაგალითად, წესრიგი დამყარდა, ეს გვეამაყება და გვესახელება. ვცდილობთ კახეთში წესრიგი იყოს, ქვემო ქართლში დაიწყო უზარმაზარი ღონისძიებები, სვანები შეწუხდნენ, რომ მათ თავის დროზე ვერ მივხედეთ და ახლა იქ ადგილობრივ მოსახლეობასთან ერთად 1200-ზე მეტი კაცი მუშაობს. სამეგრელოში, ღმერთის წყალობით გაცილებით უკეთესი ვითარებაა. არის ხელისუფლებაში ადამიანი, რომელიც ფიქრობს არასტაბილურობის კერის შექმნაზე? ეს მაშინ, როცა ქვეყანაში წესრიგის დამყარება, ჩვენი, თუ შეიძლება ასე ითქვას, გენერალური ხაზია, რადგან ამაზე იქნება დამოკიდებული ინვესტიციები, კრედიტები და მომავალში საქართველოს კეთილდღეობა და ერთიანობა.

ერთხელ კიდევ ვაცხადებ საჯაროდ, აჭარის მოქალაქეებს, მათ შორის ბატონ ასლანსაც, შეუძლიათ იმუშაონ და იღვაწონ მშვიდად. ვიმეორებ, არ არსებობს არავითარი საფუძველი შეშფოთებისა და განგაშისათვის. აჭარის, ისევე როგორც საქართველოს რომელიც გნებავთ სხვა რეგიონის მიმართ მტრობა - საქართველოს მტრობაა. საქართველოს მტრებს ავანტიურისტებს როგორც ვექცევით, ვფიქრობ, ამის მაგალითები უკვე გვაქვს.

- გასულ კვირას თქვენთან გამართულ თათბირზე, სხვა საკითხებთან ერთად, განხილული იყო ფაშიზმზე გამარჯვების 50 წლისთავის აღნიშვნასთან დაკავშირებული საკითხიც. ამ თარიღს ყველა ქვეყანა აღნიშნავს, მათ შორის გერმანია, გასაგებია, რომ მძიმე ეკონომიკური ვითარების გამო, ჩვენს ვეტერანებს სათანადო დახმარებას ვერ ვუწევთ. თათბირზე გამოიკვეთა აზრი, რომ ყველაზე მეტად ამ ადამიანებს აწუხებთ, თუ შეიძლება ითქვას, მათი მორალური რეაბილიტაციის პრობლემა. სხვათა შორის რეპლიკებს - რატომ ომობდით, ვინ გეხვეწებოდათო, აფხაზეთში ნაომარი ბიჭების მიმართაც გაიგონებთ... მარტივი ჭეშმარიტებაა, რომ ჯარისკაცი ყოველთვის მართალია, იგი ბრძანებას ასრულებს...

- იმ შეხვედრაზე ვთქვი, რომ ფაშიზმის განადგურება უმნიშვნელოვანესი ეტაპია ცივილიზაციის, დემოკრატიის განვითარების ისტორიაში. ქართველი ხალხის მონაწილეობა ფაშიზმზე გამარჯვებაში უნდა განვიხილოთ, როგორც ცივილიზაციის, დემოკრატიის განვითარების ისტორიაში შეტანილი უნიკალური წვლილი. რაც შეეძლო მცირერიცხოვან ხალხს გაეკეთებინა იმაზე მეტი გააკეთა. ამიტომაც მიმაჩნია, რომ ეს არის უნიკალური წვლილი. მხედველობაში მყავს 300 ათასი გმირულად დაღუპული ჩვენი თანამოქალაქე - ქართველები, სომხები, აფხაზები, ოსები, რუსები, აზერბაიჯანელები, ებრაელები და სხვები, რომლებიც გმირულად დაეცნენ, მხედველობაში მყავს სამამულო ომის 700 ათასამდე მონაწილე. დაწყებული რიგითი მელიტონ ქანთარიათი, რომელმაც ეგოროვთან ერთად, დროშა აღმართა რაიხსტაგზე და უმაღლესი მთავარსარდლით დამთავრებული. ესეც საქართველოს წვლილია. ამიტომაც მიმაჩნია, რომ ეს თარიღი უნდა აღინიშნოს ღირსეულად იმ წვლილის შესაბამისად, რომელიც შევიტანეთ.

რაც შეეხება სხვა ომებში მონაწილეებს, მათ შორის აფხაზეთში, სხვა რეგიონში, მიმაჩნია, რომ ყოველგვარი დაპირისპირება უზნეობა და ყოვლად მიუღებელია. ჩვენ განსაკუთრებით უნდა ვიზრუნოთ მათთვის, ვინც საქართველოსათვის, ქვეყნისა და სახელმწიფოსათვის იბრძოდა. ის ადამიანები, რომლებიც სამამულო ომში მონაწილეობდნენ, იბრძოდნენ საქართველოსათვის და ზოგადსაკაცობრიო იდეალებისათვის. ის ბიჭები, რომლებიც იბრძოდნენ აფხაზეთში, იბრძოდნენ საქართველოსათვის და ასევე ზოგადსაკაცობრიო იდეალებისათვის. ასე რომ სახელმწიფოს ზრუნვა ყველას მიმართ საერთო-სახალხო უნდა იყოს.

- გასულ კვირას ჩვენმა პარლამენტმა საკმაოდ დიდხანს იმსჯელა ზურაბ სამუშიას შესახებ. უშიშროების სამსახურმა, სხვა სამართალდამცავმა ორგანოებმა, განაცხადეს, რომ არ იციან სად არის იგი, მისი ადგილსამყოფელი არც ოჯახმა იცის.

- ზურაბ სამუშიას ვიცნობ, შევხვედრივარ, როგორც იტყვიან, საქმეში, ბრძოლებში. ხმაური მის შესახებ საკმაოდ უსაფუძვლოდ მიმაჩნია და მაგონებს „აურზაურს არაფრის გამო“. დარწმუნებული ვარ, რომ ზურაბი დაწერს და იტყვის თავის სათქმელს და საქმეც ამით ამოიწურება. ბიჭებში, რომლებიც შედიოდნენ იმ რაზმში, კიტოვანი რომ აკოწიწებდა, იყვნენ დამნაშავეები, რეციდივისტები, ქურდები, მკვლელები, მაგრამ იყვნენ უპატიოსნესი ბიჭებიც, უპატიოსნესი ადამიანებიც. მათ მართლა დაიჯერეს, რომ აფხაზეთის გასანთავისუფლებლად მიდიოდნენ. რა თქმა უნდა, ეს ხალხი უნდა გამოიკვეთოს და მათ პასუხი არ უნდა აგონ კანონის გარეშე.

- დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია სასამართლო პროცესმა ჩიქოვანის ქუჩაზე მომხდარ ტერორისტულ აქტთან დაკავშირებით, მხედველობაში მაქვს გელბახიანის, დოკვაძის, დომუხოვსკისა და სხვათა პროცესი, რომელიც დასასრულს უახლოვდება. ბევრს ლაპარაკობენ სასჯელთან დაკავშირებით. არის საზოგადოების ნაწილი, რომელიც, საერთოდ სიკვდილით დასჯას ეთანხმება ზოგადად, როგორც მოვლენას და კონკრეტულად ამ პიროვნებათა დასჯის მომხრეა. არის საზოგადოების ასევე დიდი ნაწილი, რომელიც სიკვდილით დასჯას არ იღებს და კონკრეტულად ამ პიროვნებათა დასჯის წინააღმდეგია.

- ამ საქმესთან დაკავშირებით ვიცი, რომ მიმდინარეობს მთელი კამპანია, გროვდება ხელმოწერები და სხვა, აკრძალვით ვერავის ვერ ავუკრძალავ მოაწერს თუ არა ხელს ამა თუ იმ დოკუმენტს. ეს მისი უფლება და საქმეა. ჩემი აზრით, ასეთი რამ მაინც ყოვლად ზედმეტია. მინდა ყველამ დაიმახსოვროს სასამართლო აბსოლუტურად დამოუკიდებელია. მასზე ზეგავლენას ვერც განცხადება მოახდენს და ვერც ვერავითარი სატელეფონო ზარი, სასამართლო მომავალშიც კიდევ უფრო დამოუკიდებელი იქნება. მხოლოდ კანონი, ფაქტები და მოსამართლის სინდისი არის განმსაზღვრელი იმისა, რასაც განაჩენი ჰქვია. ვიმეორებ - ფაქტები, მტკიცებანი, კანონი და მოსამართლის სინდისი. ეს გადაწყვეტს იმ ადამიანების ბედს, რომლებიც დღეს საბრალდებლო სკამზე სხედან.

რაც შეეხება სიკვდილით დასჯას, ნორმალური ადამიანი არ შეიძლება იყოს სიკვდილით დასჯის მომხრე. ეს არის იძულება, საზოგადოება იძულებულია დატოვოს ძალაში ეს სასჯელი მანამ, სანამ სხვა გზებითა და საშუალებებით ვერ უზრუნველყოფს მოქალაქის სიცოცხლის სრული გარანტიების შექმნას.

სხვათა შორის, ეს საკონსტიტუციო საკითხია. ახალ კონსტიტუციაზე მუშაობისას ჩვენ ამაზე ბევრს ვფიქრობთ და ვლაპარაკობთ. შეიძლება ეს ერთ-ერთი ისეთი საკითხი იყოს, რომელიც საერთო-სახალხო რეფერენდუმზე გავიდეს. როგორ იქნება მომავალში, ცხოვრება გვაჩვენებს. ჯერჯერობით ეს კანონი ძალაშია და მოქმედებს.

რადიოინტერვიუს უძღვებოდა ჟურნალისტი
ნატო ონიანი.

„კუპონის რევალვაციის პროცესი საკმაოდ ოპტიმისტურ საფუძველს გვაძლევს“ : 27 თებერვლის რადიოინტერვიუ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 28 თებერვალი. - №22(1038). - 1,2 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 6 მარტის რადიოინტერვიუ

- ქვეყნის რაიმე ეკონომიკურ გაჯანსაღებაზე ლაპარაკი ზედმეტი იქნება, თუ არ მივაღწიეთ კრიმინოგენური სიტუაციის გაჯანსაღებას. ამ მხრივ ქვემო ქართლის რეგიონებში სახელმწიფოს მეთაურის რწმუნებულის ლევან მამალაძის მცდელობას გარკვეული ექსცესები მოჰყვა რუსთავში. ცენტრალური ხელისუფლების წინააღმდეგ მიმართული აქცია - ასე შეაფასეს ეს მოვლენა რუსთავში. ალბათ, გასული ეკონომიკური კვირის შეფასებისას ეს ფაქტიც გათვალისწინებული იქნება. - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ კითხვის პასუხად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- ორიოდე სიტყვით შევეხები გასული კვირის ეკონომიკურ ცხოვრებას, რადგანაც ამ ერთი კვირის წინათ ჩვენ საკმაოდ დეტალურად ვისაუბრეთ ამ თემაზე. ვფიქრობ, ბევრი რამის განმეორება ახლა საჭირო აღარ არის. გაზაფხულის საწყის კვირაში ეკონომიკური ცხოვრების მოვლენებიდან უნდა გამოვყო შარშანდელი წლის შედეგებისა და უახლოესი პერიოდის ამოცანებისადმი მიძღვნილი მინისტრთა კაბინეტის საგანგებო სხდომა. აქ განისაზღვრა რესპუბლიკური და ადგილობრივი მმართველობის საქმიანობის პრიორიტეტები სამეურნეო და სოციალურ სფეროში. წინა პლანზე იწევს მოსახლეობის სოციალური დაცვის გაძლიერება. ამ მომენტს შემთხვევით არ ვუსვამ ხაზს, რადგან ახლა უკვე გამოჩნდა უმნიშვნელო, მაგრამ მაინც გარკვეული რეზერვი იმისათვის, რომ დღის წესრიგში დავაყენოთ დაუცველი ფენებისათვის დახმარების გაძლიერების საკითხი. ასევე განისაზღვრა წლის პირველი ნახევრისათვის ხელფასის ერთნახევარჯერ მაინც გადიდება. მასობრივი პრივატიზაციისა და აქციონირების დაჩქარება, ვაუჩერიზაციის განხორციელება, რის თაობაზეც გამოქვეყნდება ჩემი სპეციალური ბრძანებულება. ამ სხდომაზე დაისახა ადგილობრივი რესურსებისა და თანამეგობრობის სხვა სახელმწიფოებთან ხელსაყრელი ეკონომიკური თანამშრომლობის საფუძველზე წარმოების სულ ცოტა 10-15 პროცენტით გადიდების ამოცანა. თითქოს მთლად ბუნებრივად არ ჟღერს, რომ ეკონომიკური კრიზისით მოცულმა ქვეყანამ ერთბაშად, ერთი წლის განმავლობაში შეიძლება გააკეთოს ასეთი ნახტომი. მაგრამ, ჩემი ვარაუდით, იმ პოტენციალის გათვალისწინებით, რომელიც გვაქვს, ენერგეტიკული კრიზისის გაგრძელების პირობებშიც კი სავსებით შესაძლებელია წარმოების მოცულობისა და ეროვნული პროდუქციის წარმოების 10-15 პროცენტით გადიდება. ამავე დროს ხაზგასმით აღინიშნა, რომ ქვეყნის ნორმალური ფუნქციონირებისათვის უპირველეს ამოცანად რჩება ენერგეტიკული კრიზისის შერბილება და შემდგომში ამ პრობლემის დაძლევა. მინდა დავადასტურო ისიც, რომ ერთგვარი ჯანსაღი ტენდენციები, რომლებიც გასული წლის სექტემბრიდან დაისახა ფინანსების სფეროში ჩვენი გარდამავალი ვალუტის განმტკიცების თვალსაზრისით გრძელდება და ამას თავისი დადებითი შედეგებიც მოჰყვება. ახლა ჩვენს პარტნიორებთან ერთად (მხედველობაში მყავს მსოფლიო ბანკისა და სავალუტო ფონდის, აგრეთვე ევროკავშირისა და სხვა საერთაშორისო და რეგიონული ფინანსური ორგანიზაციების წარმომადგენლები) ვმუშაობთ, რათა რაციონალურად, გეგმაზომიერად და ეფექტიანად გამოვიყენოთ მსოფლიოს ფინანსური ორგანიზაციების მიერ გამოყოფილი კრედიტები. როცა ამ სახსრების რეალიზაცია დაიწყება ვფიქრობ, მოსახლეობა იგრძნობს, რომ შევდივართ ეკონომიკური სტაბილურობის ახალ ფაზაში.

რაც შეეხება რუსთავის ინციდენტს, იგი ერთი წლის წინათ რომ მომხდარიყო, შესაძლოა, არავის არ გაჰკვირვებოდა და ძალიან იოლადაც მოხერხებულიყო შერიგების პროცესის წარმართვა შედარებით უმტკივნეულოდ და განსაკუთრებით მწვავე რეაგირების გარეშე გაგვეტარებინა იგი. როგორც ვამბობთ თვალსა და ხელს შუა, მაგრამ დღეს ეს უკვე შეუძლებელია, რადგან საქართველო სხვა გზას დაადგა. მსოფლიოს მრავალმა ქვეყანამ და მრავალმა ორგანიზაციამ აღიარა, რომ ჩვენში დაიწყო სტაბილიზაციის პროცესი, რომ ქვეყანა სტაბილური ხდება, ვფიქრობ, ვინც არ უნდა იდგეს დესტრუქციული მოვლენის უკან, ჩემი საკუთარი შვილიც რომ იყოს, მაინც ჩემი საკუთარი აზრი უნდა გამოვთქვა. რუსთავის ინციდენტის შესახებ უკვე მქონდა ლაპარაკი თვით რუსთავში და აქაც, მაგრამ ზოგიერთი რამ კიდევ უნდა გამოიკვეთოს, ამის გამართლება, რაც მოხდა, შეუძლებელია და ამას ვერც ერთი საღად მოაზროვნე ადამიანი ვერ შეძლებს. ასეთი მოვლენების შეფასებისას, არც პირადი სიმპათიებით შეიძლება ვიხელმძღვანელოთ და არც პირადი ანტიპათიებით. ეს იყო იარაღის გამოყენებით ძალადობა ხელისუფლების წინააღმდეგ. ლონდონში გამოსვლისას მე ვიხმარე გამოთქმა - კრიმინალთა პოლიტიზირება და პოლიტიკის კრიმინალიზაცია. ეს მხოლოდ სხვა ქვეყნების მისამართით არ ყოფილა ნათქვამი. ჩემი აზრით საქართველოშიც (შეიძლება ითქვას საქართველო ამის კლასიკური მაგალითია) საბჭოთა კავშირის დაშლის საწყისი ეტაპიდანვე, ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის არსებობის დროს სწორედ ასეთ მოვლენასთან გვქონდა საქმე. მიღებული ზომების შედეგად იარაღიანთა თარეში თანდათანობით აღიკვეთა (მხედველობაში მაქვს ის, რომ ომის დამთავრების შემდეგ მოკლე დროში გაკეთდა საქართველოში). მრავალი ფორმირება დაიშალა (მე მათ აღარ დავასახელებ), მრავალიც იზოლირებულია. ბოლო ერთი წლის განმავლობაში პოლიციისა და სხვა სამართალდამცავი ორგანოების მიერ იზოლირებულია 2.800-მდე ჯგუფი. ქვეყანა სტაბილურობის გზას დაადგა. ეს, როგორც გითხარით, უკვე აღიარებულია და არა მარტო ჩვენ მიერ. წესრიგის განმტკიცების კურსს პირველი შედეგები უკვე მოჰყვა. დაიწყო ეკონომიკის გამოცოცხლება, ფინანსების გაჯანსაღება, კრიმინალური სამყაროს წინააღმდეგ შეტევა გრძელდება და კვლავაც გაგრძელდება. ასეთი ღონისძიება განხორციელდა ამ რამდენიმე დღის წინათ წითელი ხიდის რაიონში, რომელიც აზერბაიჯანიდან, ცენტრალური აზიიდან, ირანიდან თურქეთისა და დასავლეთის ქვეყნებისაკენ მომავალი ცენტრალური მაგისტრალია. ასეთი ღონისძიება განხორციელდა აგრეთვე მარნეულში, ტრასებზე. ეს ღონისძიებები ჩემი დავალების შესასრულებლად ლევან მამალაძის უშუალო ხელმძღვანელობითა და მონაწილეობით ბრწყინვალედ განახორციელეს შინაგან საქმეთა და უშიშროების ორგანოებმა. გამოყენებული იყო სპეციალური განაყოფი, რომლის დათვალიერება თავის დროზე მოხდა, მაშინ ბევრი კითხულობდა, ასეთი რაზმი რა საჭიროაო. საჭიროა! მინდა ვისარგებლო ამ შემთხვევით და მადლობა გამოვუცხადო ამ ოპერაციის მონაწილეებს. ოპერაცია ტრასებზე წესრიგის დასამყარებლად გრძელდება. გუშინ ტელევიზიით ითქვა, რომ ბატონ ჯემალ მიქელაძის მეთაურობით ახლა ორი ათასზე მეტი პოლიციელი მუშაობს, რათა განამტკიცონ ეს პირველი ღონისძიებები. რეგიონის მთელი მოსახლეობა მიესალმება ამ აქციებს. მინდა გამოვყო მარნეულის რაიონის ახალი ხელმძღვანელობის მუშაობა, რის შედეგადაც სახელმწიფო სალაროში მილიონობით რუსული რუბლი, დიდი რაოდენობით დოლარი და მილიარდობით კუპონი შემოვიდა. მაშინ როცა თვეებისა და წლების მანძილზე პრაქტიკულად არაფერი შემოდიოდა.

(აი ერთ-ერთი მაგალითი მარტო ერთი დღის განმავლობაში ბაზრიდან 10 მილიონი რუსული რუბლი შემოვიდა). დარწმუნებული ვარ ეს თანხები (მხედველობაში მაქვს შემოსავლები არა მარტო ბაზრიდან, არამედ მთლიანად ტრასიდან) კიდევ უფრო გაიზრდება და საკმაოდ დიდი რაოდენობის დოლარებში იქნება გამოხატული. ეს ყველაფერი შეიარაღებული ბანდიტების ჯიბეში მიდიოდა. უხეში გაანგარიშებით მარტო წითელ ხიდთან ყოველდღიურად ისინი ითვისებდნენ (უფრო სწორად ძარცვავდნენ) 5 მილიონ რუსულ რუბლს. გუშინდელი და დღევანდელი ღონისძიებანი დაადასტურებენ, თუ რა თანხა შეიძლება შემოვიდეს ამ ტრასიდან.

მარნეულში აღმოაჩინეს და ჩამორთმეულია (ამაზე ილაპარაკა რუსთავში გამგებელმა ბატონმა ობოლაძემ, მისი გამოსვლა განსაკუთრებული სიმწვავითა და საქმიანი ხასიათით გამოირჩეოდა) უკანონოდ გადამალული იარაღი. რა უნდა საფოსტო განყოფილებაში (ვითომ ვიღაცის შტაბ-ბინაში) იარაღს, ასაფეთქებელ მასალებს, ტყვიამფრქვევებს და ასე შემდეგ.

გამოხდომა რუსთავში მწვავე რეაქცია გახლდათ. ლაპარაკია იმაზე, რომ შესაბამის ორგანოებს უნდა ჩამოერთვათ უკანონოდ შენახული იარაღი და ეს კიდეც გააკეთეს (არავითარი შტაბ-ბინა იქ არ ყოფილა).

მინდა უცხოელ ბიზნესმენთა და ბანკირთა გასაგონად ვთქვა: ეს დესტრუქციული ძალების ბოლო გაბრძოლებაა. სახელმწიფო წესრიგი მყარდება, ეს პროცესები შეუქცევადია და საქართველო თქვენი ღირსეული პარტნიორი იქნება.

ვინც ეს გამოხდომა მოაწყო, მას არ უნდა, რომ საქართველოში ნავთობსადენი და გაზსადენი გავიდეს, მას არ უნდა, რომ საქართველო სატრანზიტო ქვეყნად გადაიქცეს. ეს ხომ ბოლოს და ბოლოს, გარკვეული დროის შემდეგ, მილიონობით დოლარს შემოიტანს ჩვენი სახელმწიფოს სალაროში და ხალხის, ქვეყნის კეთილდღეობას მოხმარდება. სწორედ ამის წინააღმდეგ ილაშქრებენ, უნდათ თუ არ უნდათ ეს, ესმით თუ არ ესმით. ფაქტობრივად, ეს ასეა.

ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა რუსთაველთა, მთელი რეგიონის წარმომადგენელთა - ქართველების, რუსების, აზერბაიჯანელების, სომხების ერთსულოვნებამ. ყველა ერთხმად უჭერს მხარს ხელისუფლების ღონისძიებებს წესრიგის განსამტკიცებლად. ნურავის ნუ ჰგონია, რომ დესტრუქციულ ძალებს მხარს დაუჭერენ - ეს გამორიცხულია.

აღძრულია სისხლის სამართლის საქმე. გამოძიება დაიწყო. მიმდინარეობს მუშაობა შესაბამის დოკუმენტებზე. რომლებმაც გარკვეულწილად უნდა მოაწესრიგოს მაშველთა კორპუსის საქმიანობა.

ამ დღეებში ბევრი რამ ითქვა, ალბათ, ბევრიც დაიწერება. ველოდები, რომ თავიანთ სიტყვას იტყვიან ინტელიგენციის ის წარმომადგენლებიც, რომლებიც „მხედრიონის“, მაშველთა კორპუსის მეგობრებად ითვლებოდნენ. მეც ასეთად ვთვლიდი ჩემს თავს და დღესაც მიმაჩნია, რომ გულგრილი ვერ ვიქნები ამ ბიჭების მიმართ. მაგრამ, ამავე დროს, სამართლიანიც უნდა ვიყო. ჩემი აზრით, ისეთი იმედისმომცემი ახალგაზრდა მოღვაწე, როგორიც დათო მაღრაძეა და რომელიც თავს მხედრიონელად თვლის, უნდა გამოვიდეს საჯაროდ და გამოხატოს თავისი დამოკიდებულება ამ ფაქტისადმი. ძნელია? რა თქმა უნდა, ძნელია, მაგრამ ასე უნდა მოიქცეს. ვფიქრობ, რომ ჩემი დიდი მეგობრების შვილი ლაშა თაბუკაშვილიც გამოვა და საჯაროდ გამოთქვამს თავის აზრს ამ გამოხდომის შესახებ, ასევე მოიქცევიან სხვებიც, თუ მათ ამ ბიჭებისათვის სიკეთე სურთ, საჯაროდ, სახალხოდ, ტელევიზიისა და გაზეთის მეშვეობით უნდა თქვან სიმართლე, რას იწონებენ და რას - არა. ეს ყოველ მიზეზგარეშე უნდა მოხდეს. ვფიქრობ, ასევე მთელი საზოგადოებრიობაც იტყვის თავის სათქმელს. აქ სასჯელზე, ერთი ან ორი კაცის თუ ჯგუფის დაპატიმრებაზე არ არის საქმე, მთავარია ფაქტისადმი დამოკიდებულება. ადრე ხომ ასე არ ვაყენებდით საკითხს - უფრო რთული, ძნელი პრობლემები იყო გადასაწყვეტი, დასაშლელი იყო მტრულად განწყობილი ფორმირებები (ისინი იზოლაციაში მოჰყვნენ). მაგრამ ახლა, როცა ქვეყანაში მართლაც გაჯანსაღდა ვითარება, მთელი საზოგადოება უნდა დაირაზმოს იმისათვის, რომ ეს, როგორც იტყვიან, ბოლო გამოხდომა იყოს, ამის მსგავსი არაფერი აღარ განმეორდეს.

უშუალოდ დამნაშავეთა დასჯასთან ერთად ახლა მთავარია ჩამოყალიბდეს საზოგადოებრივი აზრი, თუ ეს ძალიან გაცვეთილი არ არის, საჭიროა ზარების შემოკვრა ყველას გასაგონად. საზოგადოება, ხალხი მსგავსს აღარავის აღარ აპატიებს.

რაც შეეხება ჩემს პოზიციას, მზად ვარ ბოლომდე ვიბრძოლო სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობისა და სტაბილურობისათვის, ქვეყნის გაერთიანებისა და გაძლიერებისათვის. გაძლიერებაზე როცა ვლაპარაკობ, ვგულისხმობ რეგულარულ არმიას, მის ქვედანაყოფებს, პოლიციის, უშიშროების სამსახურს, პროკურატურის იმ სტრუქტურებს, რომლებმაც უნდა დაიცვან სახელმწიფო და ხალხი, ვგულისხმობ თუნდაც მაშველ კორპუსს თავის ფორმებსა და ჩარჩოებში და არა შეიარაღებულ თარეშს.

რუსთავის გამოხდომის შესახებ, თუნდაც ეს ჩემს ერთგულ ხალხთან იყოს დაკავშირებული (და მე ვიცი ჩემი ერთგულები არიან), უნდა ვთქვა, რომ იგი ანტისახელმწიფოებრივი, ავანტიურისტული მოქმედებაა. ვიცი ეწყინებათ, ეტკინებათ, მაგრამ ახლა სხვა სიტყვებს ვერ ვპოულობ.

- გასულ კვირას კიდევ ერთი ძალიან ცუდი ფაქტი მოხდა თბილისში, საკუთარ კაბინეტში მოკლეს დედაქალაქის პოლიციის სამმართველოს უფროსის პირველი მოადგილე კორნელი ჩალაძე, როგორ გგონიათ, ხომ არ მოახდენს ეს გავლენას თვით პოლიციის ბრძოლისუნარიანობაზე, რადგან ერთია, როცა პოლიციის უფროსის პირველ მოადგილეს კლავენ, მაგრამ განსაკუთრებით საშინელებაა, როცა ეს მის სამუშაო კაბინეტში ხდება. ამას რაღაც სხვა შეფერილობა აქვს.

- კორნელი ჩალაძეს მე ვიცნობ როგორც მებრძოლს, ქვეყნისათვის თავგანწირულ ჯარისკაცს. ასეთი მახსოვს მე იგი აფხაზეთიდან, დასავლეთ საქართველოში სამოქალაქო ომის დღეებიდან. მას სიცოცხლისათვის სარისკო არა ერთი დავალება შეუსრულებია და ასევე გმირულად მუშაობდა დედაქალაქში. მკვლელობის მოტივი დადგინდება, ყველაფერი გაირკვევა, მკვლელი პოლიციის თანამშრომელია, ახალგაზრდა კაცი.

მინდა ერთხელ კიდევ ხაზგასმით აღვნიშნო, თუ რა მნიშვნელობა აქვს ქალაქის პოლიციის გაბედულ შეტევას კრიმინალურ დაჯგუფებათა წინააღმდეგ. ბოლო ორი-სამი კვირის განმავლობაში ქალაქის პოლიციამ თითქმის შეუძლებელი შეძლო. მხარდასაჭერია შინაგან საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელობის, ქალაქის მერიის, კერძოდ, ბატონ ნიკო ლეკიშვილის, ქალაქ თბილისის რაიონების გამგებლების, ყოველმხრივი და ყოველდღიური დახმარება, რომელსაც ისინი დედაქალაქის პოლიციის გარნიზონს უწევენ. გამოვყოფდი ქალაქის პოლიციის ხელმძღვანელის ბატონ დემურ მიქაძის გაბედულ და მიზანმიმართულ მუშაობას. მინდა გამოვთქვა რწმენა, რომ დედაქალაქის პოლიციის მიერ პრინციპულად დაწყებული ბრძოლა კიდევ უფრო მიზანმიმართული და შეუპოვარი გახდება. დამნაშავენი, ვისი მფარველობითაც უნდა სარგებლობდნენ (ვიცი, რომ ზარები გაისმა - ეს ახალგაზრდა გაათავისუფლეთ, ის კაცი გაუშვითო და ასე შემდეგ) წარდგებიან კანონისა და სამართლის წინაშე. თუ ამას არ გავაკეთებთ, მაშინ მთელი გაწეული მუშაობა წყალში ჩაიყრება. მჯერა, რომ ქალაქის პროკურორი, ასევე გაბედული და უაღრესად მაღალკვალიფიციური მოღვაწე, რესპუბლიკის პროკურატურაც, გენერალური პროკურორი მხარს დაუჭერენ პოლიციას დედაქალაქში წესრიგის დამყარებისათვის ამ საშვილიშვილო ბრძოლაში და ეს იქნება უდიდესი პატივისცემა კორნელი ჩალაძის ხსოვნისადმი.

- თქვენ უკვე გამოხატეთ დამოკიდებულება ცნობილი რუსი ჟურნალისტის ვლადისლავ ლისტევის მკვლელობისადმი. ერთი მომენტი იყო ამ პროცესში საყურადღებო: რამდენჯერმე ითქვა, რომ თუკი დემოკრატია ხალხის კვლასა და ქაოსს გულისხმობს, მაშინ ეს დემოკრატია არავის არ სჭირდებაო. თქვენი აზრით, რა არის, ეს ტენდენცია - ტოტალიტარიზმისადმი რაღაც ნოსტალგია, თუ რაღაც უფრო ცუდისათვის მზადება? რატომ გვაჩვევენ მეთოდურად იმ აზრს, რომ, თუკი პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში რაიმე ცუდი მოხდება, ეს დემოკრატიის ბრალია, რომ თურმე დემოკრატია გულისხმობს ანარქიასა და ქაოსს...

- მინდა შევახსენო რადიომსმენელს, რომ არც ერთი დემოკრატიული სახელმწიფოს ფორმირება არ მომხდარა სერიოზული კატაკლიზმებისა და მძიმე ექსცესების გარეშე. დემოკრატიის კლასიკურ ქვეყნებშიც კი, რომლებიც სამოქალაქო ომებისა და დიდი სოციალური ხანძრების შემდეგ ბოლოს და ბოლოს დაადგნენ ამ გზას, იგი ეკლიანი და მძიმე იყო. გამოსავალი დემოკრატიაზე უარის თქმა კი არ არის, არამედ დემოკრატიული ინსტიტუტების, დემოკრატიული ცხოვრების წესის ეფექტიანი და გარანტირებული დაცვაა. დემოკრატიული სახელმწიფო უნდა იყოს ძლიერი, უნდა შეეძლოს დემოკრატიის მონაპოვართა დაცვა. თუ ამას ვერ შეძლებს, მაშინ ჩნდება ნოსტალგიაც... საქართველოშიც, რუსეთშიც, სხვა ქვეყნებშიც, ყოფილ ტოტალიტალურ სივრცეში არიან ძალები, რომლებიც ცდილობენ იქითკენ წაიყვანონ ქვეყანა.

ახლა საქართველოში დემოკრატიული სახელმწიფოებრიობის მშენებლობისა და განმტკიცების პროცესი მიმდინარეობს. მე შემთხვევით არ მითქვამს, რომ სახელმწიფოებმა, განსაკუთრებით თანამეგობრობის წევრებმა, უნდა გააერთიანონ თავიანთი შესაძლებლობები ტერორის, ტერორისტების, მაფიოზების (რომლებიც არ ცნობენ საზღვრებს და პრაქტიკულად ერთიანდებიან როგორც ტერორისტული ორგანიზაციები) წინააღმდეგ ბრძოლაში.

თანამეგობრობის ქვეყნების ძალების გაერთიანება ტერორისტების, ტერორიზმის, მაფიოზური კლანების წინააღმდეგ ბრძოლაში მნიშვნელოვანი გარანტია იქნება დემოკრატიულ სახელმწიფოთა გადასარჩენად.

„მზად ვარ ბოლომდე ვიბრძოლო სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობისა და სტაბილურობისათვის“ : ე. შევარდნაძის 6 მარტის რადიოინტერვიუ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 7 მარტი. - №24(1040). - 1, 2 გვ.

25 წელი შესრულდა მას შემდეგ რაც ძალაში შევიდა ხელშეკრულება ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ.

ამ უნიკალური მნიშვნელობის დოკუმენტმა, რომელიც ბირთვული და არაბირთვული სახელმწიფოების ურთიერთვალდებულებებს განსაზღვრავს, ჭეშმარიტად ისტორიული როლი შეასრულა ცივი ომის პერიოდში კაცობრიობის ბირთვული კატასტროფისაგან გადარჩენაში. დღეს, როდესაც მსოფლიო თავისუფლდება ბირთვული დაპირისპირების კოშმარისაგან და კაცობრიობა საყოველთაოდ აღიარებული დემოკრატიული იდეალების დამკვიდრების მიზნით ახალი გზით განვითარებას იწყებს, სამწუხაროდ, ჯერ კიდევ არ არის მოხსნილი დღის წესრიგიდან მშვიდობისა და სტაბილურობის მყარი გარანტიების შექმნის საკითხი. ფსევდონაციონალისტური განწყობილებებით ნასაზრდოები აგრესიული სეპარატისტული ძალები იარაღით ცდილობენ საკუთარი დესტრუქციული მიზნების მიღწევას და ეთნო-პოლიტიკური სისხლიანი კონფლიქტების პროვოცირებით სერიოზულ საფრთხეს უქმნიან მშვიდობას ცალკეულ სახელმწიფოებში და, საერთოდ, ჩვენს პლანეტაზე. ასეთ ვითარებაში ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის რეჟიმის მთელი სიმკაცრით დაცვა ყველაზე პრიორიტეტულ ამოცანათა რიგში დგება.

საქართველო მტკიცედ უჭერს მხარს ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ ხელშეკრულების უცვლელად და უვადო გაგრძელებას, რაც უმნიშვნელოვანესი პირობაა მისი საბოლოოდ აკრძალვის გზაზე.

მე ამ პოზიციას ვიცავდი ყოველთვის და დღესაც მიმაჩნია, რომ ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობა, გამოცდის შეწყვეტა და მისი საბოლოოდ აკრძალვის პრობლემა მეოცე საუკუნის დასასრულამდე უნდა გადაწყდეს.

ედუარდ შევარდნაძე.

მეოცე საუკუნის დასასრულამდე გადასაწყვეტი პრობლემა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 7 მარტი. - №24(1040). - 2 გვ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის გამოსვლა სოციალური განვითარების საკითხებზე გაერთიანებული ორგანიზაციის წევრ სახელმწიფოთა უმაღლესი დონის შეხვედრაზე

პატივცემულო თავმჯდომარევ,
პატივცემულო გენერალურო მდივანო,
ძვირფასო კოლეგებო,

5 წლის წინათ მე აქ საბჭოთა კავშირ-ამერიკის უმაღლესი დონის შეხვედრიდან ჩამოვფრინდი. ვაშინგტონში შევთანხმდით ატომური და ქიმიური არსენალების ლიკვიდაციაზე. კოპენჰაგენში პოლიტიკის ადამიანური განზომილების ახალი მასშტაბი უნდა განგვესაზღვრა. პირდაპირი კავშირი არსებობდა მასობრივი მოსპობის საშუალებათა ლიკვიდაციასა და ადამიანურობის ახალ განზომილებებს შორის.

ჩემთვის პირადად, დანიის დედაქალაქზე გამავალი ეს გზა გარდაქმნის გეზის გაგრძელება იყო. დღეს, გარდაქმნის დაწყებიდან 10 წლისთავზე, ორკეც ბედნიერი ვარ, რომ წარმოვადგენ აქ ჩემს ქვეყანას და, ამავე დროს - ჩვენი საუკუნის ამ ყველაზე მნიშვნელოვანი რევოლუციის პიონერებსაც.

გარდაქმნა უშუალოდ არის დაკავშირებული ჩვენი შეხვედრის ძირითად თემასთან, სწორედ გარდაქმნამ დაუდო ზღვარი „ცივ ომს“ და პიროვნებაზე ტოტალიტალური სახელმწიფოს ბატონობას, დაუბრუნა ხალხებს მათი ბუნებრივი უფლებები და საკუთარი ბედის არჩევის თავისუფლება. იგი აცხადებდა და ისწრაფოდა კიდეც საკაცობრიო ღირებულებათა პრაქტიკაში დამკვიდრებისაკენ, იმ უბრალო წანამძღვრიდან გამომდინარე, რომ დასმულ პრობლემათა სოლიდარულ გადაწყვეტილებას კაცობრიობა მხოლოდ კოორდინატთა ერთიან სისტემაზე დაყრდნობით შეძლებს.

ზოგიერთი დღევანდელი მცდელობა, რომ სადავოდ აქციონ და დააკნინონ გარდაქმნის მნიშვნელობა, ან მიაგდონ ისტორიული არქივის ყველაზე უფრო ბნელ კუნჭულში, მარტო უმადურობა კი არ არის, არამედ დანაშაულიც. გარდაქმნის ფილოსოფიის უარყოფით ჩვენ თითქოსდა უარს ვამბობთ იმ საერთო კრიტერიუმებსა და ორიენტირებზე, ურომლისოდაც განვითარების ვერანაირი კონცეფცია ვერ განხორციელდება. აქ, კოპენჰაგენში, მართებული იქნებოდა იმის შეხსენება, რომ სწორედ გარდაქმნის პოლიტიკამ განსაზღვრა იმის პროგნოზირების პირობები, რომ შესაძლებელი გახდებოდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა და განვითარებადი სამყაროს სოციალურ განვითარებაში სამხედრო ბიუჯეტების რეინვესტიციები.

შემდგომ არაერთხელ მიფიქრია, რომ ყოველივე ეს სამართლიანი იქნებოდა ჩემი სამშობლოს - საქართველოს მიმართ, მან ხომ ყოფილი საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებთან ერთად ძალზე დიდი საზღაური გაიღო ტოტალიტარიზმის საფრთხისაგან მსოფლიოს განთავისუფლებისათვის. როცა ცნობილი კედელი დაინგრა, მე მოვუწოდე შემოეხედათ კედლის იქეთა მხარეს, რათა ყველანი მისი ნანგრევების ქვეშ არ მოვყოლოდით. განთავისუფლებულ ხალხებს კედლის ნამსხვრევებზე გაემართათ ცეკვა-თამაში, მთავრობები ერთმანეთს ულოცავდნენ „ცივ ომში“ გამარჯვებას, ამ დროს კი, არაკონფრონტაციული სამყაროს ომისშემდგომი მოწყობის ერთიანი სტრატეგიის უქონლობის პირობებში, მრავალმა ახალმა საფრთხემ იჩინა თავი.

მზარდი ეკონომიკური კრიზისი, რომელიც კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს ახალ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა არსებობასაც კი; ეთნოდიქტატურათა თარეში, აგრესიისა და კონფლიქტების პროვოცირებას რომ ახდენს; ადამიანის ცხოვრების უფრო მზარდი ნაკადები; დამნაშავეობის ზრდა, კონტროლს რომ უწესებს მთელ ქვეყნებსა და რეგიონებს; ხალხთა დაუცველობა მასობრივი უმუშევრობისა და დაავადებებისაგან; ჯანმრთელობის დაცვისა და განათლების სისტემების მოშლა; ახალი „მასების ჯანყი“, როგორც ორტეგა ი. გასეტმა უწოდა მას ფაშიზმის ევროპული ტრიუმფის წინ.

ახალი ეპოქის ყველა ეს საფრთხე აუფასურებს შეიარაღების მიღწეულ კონტროლსა და პოლიტიკაში ადამიანური განზომილების დამკვიდრებით მოპოვებულ წარმატებებს. ამ გზამ, რომელმაც ხუთი წლის წინათ, კოპენჰაგენში მიგვიყვანა, გაგრძელება ვეღარ პოვა. აგრესიულმა სეპარატიზმმა და ექსტრემისტულმა ნაციონალიზმმა გადაქელეს ადამიანური განზომილებათა ახალი სტანდარტები. მე გთხოვთ, სწორედ ამ საფრთხეთა ჭრილში განიხილოთ სოციალური განვითარების პრობლემები. თქვენთვის ცნობილია, ყველა ეს საფრთხე როგორ დაატყდა თავს ჩემს ქვეყანას. ისტორიული, ლეგენდარული კოლხეთის მნიშვნელოვანი ნაწილი სეპარატისტებმა დროებით მოგლიჯეს საქართველოს. მათ არა მარტო მიითვისეს „ოქროს საწმისი“, არამედ მოაწყვეს მოსახლეობის უმეტესი ნაწილის გენოციდი და ეთნიკური წმენდა. 300 ათასი ადამიანი ლტოლვილად იქცა. ათასობით დახვრეტილია, ნაწამებია და დასახიჩრებული.

შემაძრწუნებელია შიდა კონფლიქტების სოციალური შედეგები. საკმარისია ითქვას, რომ ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში საერთო ეროვნული პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე 2500 დოლარიდან 360 დოლარამდე დაეცა. ჩემთვის გასაგებია, ბატონო გენერალურო მდივანო, თქვენი მოწოდება, განსაკუთრებული ყურადღება მიექცეს სოციალურ სამართლიანობას, და თქვენ სწორი ბრძანდებით, ოღონდ, დავძენ, რომ სანამ არ აღმდგარა პოლიტიკური სამართლიანობა, ფუჭია ფიქრი სოციალურ სამართლიანობაზე. სანამ ათასები თავს მოტყუებულად გრძნობენ იმის გამო, რომ ამაოდ ელოდნენ ძლიერთა ამა ქვეყნისათა და საერთაშორისო ორგანიზაციების რეალურ დახმარებას, სახელმწიფოთა ნგრევა და დანაწევრება ჩვენი ცხოვრების განუყრელი თანამგზავრი იქნება.

არადა მჯერა, რომ ერთობლივი ძალისხმევით ჩვენ შევძლებთ ამ დამანგრეველი პროცესის შეჩერებას.

როგორც ჩანს, ჩვენ ვუახლოვდებით ეტაპს, როცა გაეროს, ევროპული სტრუქტურების, საქართველოს მეგობარი სახელმწიფოების, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის, უწინარეს ყოვლისა რუსეთის ძალისხმევა ბოლოს და ბოლოს გამოიღებს დიდი ხნის ნანატრ ნაყოფს საქართველოს იმ შიდა კონფლიქტების მოგვარებაში, რომლებიც გარეშე ძალთაგან ხელდაუსხმელად როდი დაიწყო...

აგრესიული სეპარატიზმი მხოლოდ ჩვენი პრობლემა არ არის. მარტო საქართველოში როდი მძვინვარებენ შიდა კონფლიქტები. სოციალურ-ეკონომიკური პროგრესი იმ სახელმწიფოს ფარგლებშია შესაძლებელი, რომლის სუვერენიტეტი, მთლიანობა და საზღვრები საიმედოდ არის დაცული.

რაც შეეხება ეკონომიკას, სპეციფიკურ ენაზე ყოფილი სსრ კავშირის ქვეყნები გარდამავალი ეკონომიკის მქონე სახელმწიფოთა ჯგუფს არიან მიკუთვნებული. არადა, მათ ისეთი პოტენციალი აქვთ, რომელიც ძალიან მალე შეიძლება ამოქმედდეს, მის აღსადგენად გაცილებით ნაკლები სახსრები და დრო იქნება საჭირო, ვიდრე განვითარებადი ქვეყნების ეკონომიკისათვის. მოგვეხმარეთ სწრაფად დავდგეთ ფეხზე და ჩვენ თვითონ გავხდებით სხვების დონორები.

ქალბატონებო და ბატონებო,

მსოფლიო წააგავს სარკეს ჰანს ქრისტიან ანდერსენის ზღაპრიდან. როცა სარკეს ხელს გაუშვებენ, იგი იმტვრევა და მიმოიფანტება ნამსხვრევებად, რომლებიც გვაყენებენ ჭრილობებს, გვაავადებენ ამნეზიით და გვაიძულებენ ხანგრძლივი ტანჯვით გადავიხადოთ მეხსიერების ხანმოკლეობის, გულმავიწყობის საფასური.

ჩვენ უნდა გავიხსენოთ და ავამოქმედოთ საკაცობრიო პრობლემათა ერთობლივი გადაწყვეტილების გამოცდილება. ამის გაკეთება ყველაზე მართებულია ფაშიზმზე გამარჯვების 50 წლისთავისა და გაეროს ნახევარსაუკუნოვანი არსებობის იუბილეს წელს. გზა, რომელიც მე ჩემთვის განვსაზღვრე, როგორც კოპენჰაგენზე გამავალი, უნდა გაგრძელდეს!

„ჩვენ უნდა გავიხსენოთ და ავამოქმედოთ საკაცობრიო პრობლემათა ერთობლივი გადაწყვეტის გამოცდილება“ : საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ე. შევარდნაძის გამოსვლა სოციალური განვითარების საკითხებზე გაერთიანებული ორგანიზაციის წევრ სახელმწიფოთა უმაღლესი დონის შეხვედრაზე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 15 მარტი. - №27(1043). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 13 მარტის რადიოინტერვიუ

- გასული კვირის მიმოხილვას თქვენ ჩვეულებისამებრ,ეკონომიკური ანალიზით იწყებთ. ამ თემას ალბათ კოპენჰაგენის სამიტი უკავშირდება. დღეს დილით საქართველოს დელეგაცია დაბრუნდა კოპენჰაგენიდან, სადაც გაეროს ეგიდით გაიმართა სოციალური საკითხებისადმი მიძღვნილი უმაღლესი დონის შეხვედრა. იგი მით უფრო საინტერესოა ჩვენი ქვეყნისათვის, რამდენადაც ბევრმა პრეზიდენტმა თუ პრემიერ-მინისტრმა თავიანთ გამოსვლებში სოციალური განვითარება დაუკავშირა პოლიტიკურ თემას, კონფლიქტების, ტერიტორიული მთლიანობის თემას, ისევე როგორც ეს თქვენს გამოსვლაში იყო... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- მინდა ვუღალატო ტრადიციას და შემოგთავაზოთ მოკლე ეკონომიკური მიმოხილვა, იმ მოვლენების ანალიზი, რომლებიც ასე თუ ისე ეკონომიკასთან არის დაკავშირებული. უწინარესად აღსანიშნავია ჩვენი დელეგაციის მონაწილეობა კოპენჰაგენის სამიტში, რომელიც სოციალური განვითარების პრობლემებს მიეძღვნა. ეს საქართველოში რეფორმებისა და დემოკრატიული განვითარების პროცესის მხარდასაჭერად საერთაშორისო თანამეგობრობის საქმიანობის გააქტიურების კიდევ ერთი საფეხურია. რადიკალური რეფორმების ბედისათვის არსებითი მნიშვნელობა აქვს სახელმწიფოს მეთაურის მიერ ბატონ შადმან ვალავის მეთაურობთ საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მისიის მიღებისას მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და სისტემური გარდაქმნის პროგრამის რეალიზაციის მიმდინარეობის გაანალიზებას. და არა მარტო სახელმწიფოს მეთაურის დონეზე, საუბრები გაიმართა აგრეთვე პრემიერ-მინისტრებთან, ვიცე-პრემიერებთან, სამინისტროთა ხელმძღვანელებთან და სხვებთან. ეს ძალიან საჭირო შეხვედრები იყო.

ქვეყანაში ეკონომიკური ვითარების გაჯანსაღებას სერიოზული სტიმული უნდა მისცეს მინისტრთა კაბინეტის სხდომაზე ბიუჯეტის ფორმირების პრობლემატური საკითხების უაღრესად მწვავე და პრინციპულმა განხილვამ, ამ საარსებო მნიშვნელობის ამოცანის უზრუნველსაყოფად სახელმწიფოს მეთაურის მითითების შესაბამისად, გადაწყდა საგანგებო ღონისძიებების განხორციელება და აღმასრულებელი ხელისუფლების ყველა რგოლში პასუხისმგებლობის გაძლიერება. ამის თაობაზე უახლოეს დღეებში მიღებული იქნება სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულება. ამგვარ ღონისძიებათა აუცილებლობას წლის განვლილ პერიოდში ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის ფორმირებაში შექმნილი ვითარება განაპირობებს. მინდა მოკლედ შევეხო ბიუჯეტის პრობლემებს. მოვითხოვ, რომ ეს საკითხი კვლავაც იყოს მინისტრთა კაბინეტის, მინისტრების, შესაბამისი უწყებების ყურადღების ცენტრში. მობილიზებული უნდა იყოს საზოგადოებრივი აზრიც.

მომთხოვნელობის გამკაცრების შედეგად თებერვალში საგადასახადო ინსპექციის მიერ კონტროლირებად შემოსავალთა სახით ბიუჯეტში მობილიზებული იყო 14,5 ტრილიონი კუპონი, ესე იგი თითქმის 10 ტრილიონი კუპონით, ანუ ორჯერ მეტი, ვიდრე იანვარში.

სულ კი ორ თვეში 18,3 ტრილიონი კუპონი არის მობილიზებული. დამატებითი ღირებულების გადასახადის სახით თებერვალში ბიუჯეტში შევიდა 2,5 ტრილიონი კუპონი, ანუ სამ-ნახევარჯერ მეტი, ვიდრე იანვარში. იგივე ითქმის აქციზებზეც, (თუმცა მისი მაჩვენებელი დაბალია), რომელიც ორ-ნახევარჯერ გაიზარდა. ნავთობპროდუქტების რეალიზაციის შედეგად ფიქსირებულმა გადასახადმა შესაბამისად 332 მილიარდი კუპონი ანუ თითქმის ორჯერ მეტი შეადგინა. ჩვენი შეფასებით, ჩვენ მხოლოდ იმის მესამედს ვიღებთ, რის მიღებაც ნავთობპროდუქტებზე ფიქსირებული გადასახადიდან შეგვიძლია.

გარკვეული ძვრები შეინიშნება ხორბლისა და ფქვილის რეალიზაციის შედეგად ფიქსირებული გადასახადის მიღების საქმეშიც, თუმცა მინისტრთა კაბინეტის სხდომაზე ძალიან ბევრი საყვედური გამოითქვა შესაბამისი ორგანიზაციების მიმართ. ჯერ კიდევ ძალიან შორსა ვართ ამ სფეროში წესრიგისაგან.

ამავე დროს უნდა ითქვას, რომ საერთოდ 1995 წლის ბიუჯეტის შესრულება ბოლო ორი თვის მანძილზე მეტად დაძაბულად მიმდინარეობს. თუ ასე გაგრძელდა, ჩვენ კიდევ უფრო სერიოზულ პრობლემებს წავაწყდებით ხელფასის გაცემაში, პენსიებით მოქალაქეების უზრუნველყოფაში, ვერ გავწევთ ბიუჯეტით გათვალისწინებულ ხარჯებს. ამ მიმართულებით საჭიროა მინისტრთა კაბინეტის ყურადღების სრული მობილიზაცია, რის შესახებაც ვილაპარაკე კაბინეტის სხდომაზე. ვთხოვ უწინარესად პრემიერ-მინისტრს ოთარ ფაცაციას, აგრეთვე თემურ ბასილიას, ბაკურ გულუასა და სხვებს სასწრაფოდ გაერკვნენ ამ საკითხებში და მიიღონ ისეთი გადაწყვეტილება, როგორიც აუცილებელია ვითარების გამოსასწორებლად. საშემოსავლო ნაწილის შეუსრულებლობის გამო იქმნება სირთულეები ბიუჯეტით გათვალისწინებული ხარჯების დაფინანსებაში. ამიტომ მიმაჩნია, რომ მარტში სერიოზული გარდატეხა უნდა მოხდეს და, როგორც იტყვიან, ყველა სახელმწიფო სტრუქტურა ფეხზე უნდა დადგეს, რათა მოგვარდეს ისეთი პრობლემები, როგორიც არის ხელფასების, სტიპენდიების გაცემა, სასურსათო პროდუქტების, მედიკამენტების შეძენა, საელჩოების შენახვა, მოსახლეობის სოციალური დაცვის ხარჯების ანაზღაურება და, განსაკუთრებით, ლტოლვილთა საკითხი, და ყველაფერი ეს უნდა მოხდეს ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის შესრულების ბაზაზე.

თუ ჩვენ ჯერჯერობით მაინც ვახერხებთ ბალანსირებას, ეს იმის შედეგია, რომ ვსარგებლობთ მსოფლიო ბანკის მიერ გამოყოფილი კრედიტით, რომლითაც ვავსებთ ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილში არსებულ დანაკლისს.

მინდა გავიმეორო ის საყვედური, რომელიც მინისტრთა კაბინეტის სხდომაზე გამოვთქვი, ზოგიერთ რაიონს, ქალაქს არც კი განუხილავთ 1995 წლის ბიუჯეტი - ეს ანომალიად მიმაჩნია და პირდაპირ საჯაროდ, სახალხოდ უნდა განვაცხადო, რომ თუ ზოგიერთი ადგილობრივი ხელმძღვანელის ბიუჯეტისადმი ასეთი დამოკიდებულება გაგრძელდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით განვთავისუფლდეთ მათგან. მე უკვე მოვიყვანე მაგალითები, თუ რა შეიცვალა თბილისში, ქუთაისსა და ზოგიერთ სხვა რაიონში, ბიუჯეტისაკენ შემობრუნების შედეგად. რესპუბლიკა თავისას იღებს, ამ ქალაქებსა და რაიონებს კი ძალიან დიდი შესაძლებლობანი მიეცათ, გაუჩნდათ მთელი რიგი სფეროების დაფინანსების წყაროები. თუმცა, არის ისეთი ფაქტებიც, როცა ზოგიერთ რაიონში მეტი ყურადღება ეთმობა იმ საგადასახადო შემოსავლებს, რომლებიც ადგილებზე რჩება. რაც შეეხება რესპუბლიკურ ბიუჯეტში გადასარიცხ სახსრებს, აქ უფრო მეტ გულგრილობას ვაწყდებით. ჩემი აზრით, ამის მოთმენა აღარ შეიძლება, ამიტომ, ამ საკითხების მინისტრთა კაბინეტის ყოველდღიურ სხდომებზე განხილვისას, ჩვენ იძულებული ვიქნებით, მოვიწვიოთ გამგებლები, ქალაქის მერები და მოვთხოვოთ მათ, კონკრეტული პასუხები.

როგორი ვითარებაა შიდასავალუტო ბაზარზე? გრძელდება კუპონის რევალვაციის პროცესი, რაც, რა თქმა უნდა, გავლენას ახდენს ბანკთაშორისი ბირჟის ვაჭრობებზე. სამშაბათს გამართულ ვაჭრობაზე კომერციული ბანკების მიერ დოლარების მიწოდებამ გადააჭარბა მათივე მოთხოვნას. ამან, თავის მხრივ, კუპონის კურსის ძალიან მცირე, მაგრამ მაინც აწევა განაპირობა, ვაჭრობის შედეგად, აღინიშნა შემდეგი კურსი. ერთი ამერიკული დოლარი - მილიონ 299 ათასი კუპონი. 7 მარტს გამართულ ვაჭრობაზე კომერციული ბანკების მიერ რუბლის მიწოდებამ მნიშვნელოვან ზღვარს - 240 მილიონს მიაღწია. ამ ვითარებას საქართველოში რუბლის მიმართ კუპონის კურსის აწევის პარალელურად, წინ უსწრებდა ასევე რუბლის მიმართ შიდა ბაზარზე განვითარებული ინფლაციური პროცესი. საწყის კურსზე კომერციული ბანკების მოთხოვნამ 25 მილიონი რუსული რუბლი შეადგინა. ამის შედეგად, ეს უკანასკნელი 50 პუნქტით დაეცა. ამ ზღვარზეც აგრძელებდნენ კომერციული ბანკები რუსული რუბლის გაყიდვას. ეროვნული ბანკი იძულებული გახდა, საკმაოდ დიდი სხვაობის კორექტირების მიზნით, შეესყიდა რუსული რუბლები. დაფიქსირდა კურსი: 1 რუბლი - 280 კუპონი. ყოველივე ეს, ერთხელ კიდევ მიგვანიშნებს, რომ ბანკთაშორისი ბირჟა საკმაოდ რეალურად ასახავს სავალუტო ბაზარზე არსებულ კონიუნქტურას.

ვითარება ენერგეტიკაში მძიმეა. საშუალო მოხმარებამ 20 მილიონი კილოვატსაათი შეადგინა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს მაღალი მაჩვენებელი არ არის, ქვეყნის სამრეწველო პოტენციალის ამოქმედება, ჩემი აზრით, მაინც შესაძლებელია, თუკი იქნება ენერგეტიკოსებისა და მრეწველების შეთანხმებული და კარგად ორგანიზებული მუშაობა. ვაფრთხილებ შესაბამის ორივე უწყებას, რომ ველოდები (განსაკუთრებით გაზაფხულის წყალუხვობის დაწყებასთან დაკავშირებით) ენერგიის გამომუშავების გაზრდას, რისი რეალური პერსპექტივაც არსებობს და ამის შედეგად, მარტში მრეწველობაში უკვე სერიოზული გარდატეხის მოწმენი უნდა გავხდეთ.

უმძიმეს პრობლემად რჩება ელექტროენერგიისა და გაზის მოხმარების გადასახადები. თუ ასე გაგრძელდა, ქალაქები და რაიონები ვერ შეძლებენ გარდატეხის შეტანას ელექტროენერგიისა და გაზის დანახარჯების ანაზღაურების საქმეში და ჩვენ კატასტროფის წინაშე აღმოვჩნდებით. უცხოეთის ეკონომიკური და ფინანსური ცენტრებიდან ყოველგვარ სესხებსა და გრანტებზე ლაპარაკი ზედმეტია, თუ საკუთარ შესაძლებლობებს ვერ გამოვიყენებთ. რასაც მოვიხმართ, ის უნდა ავანაზღაუროთ.

მისასალმებელია, რომ მრეწველობის ცალკეულ დარგებში მარტის პირველ დეკადაში უკვე გამოჩნდა ერთგვარი გამოცოცხლების სიმპტომები. მაგალითად, ხის დამამუშავებელ მრეწველობაში, ბევრი საწარმო უკვე ამოქმედდა.

ახლა - კოპენჰაგენთან დაკავშირებით. დანიის სამიტი უპრეცენდენტოა მონაწილეთა რიცხვითა და რანგების გათვალისწინებით. ეს უკვე თავისთავად მიგვანიშნებს დღევანდელი მსოფლიოსათვის სოციალური პრობლემების სიმწვავეს. ესე იგი, დღევანდელმა მსოფლიომ, კაცობრიობამ შეიგნო, რომ სოციალური პრობლემები უმწვავესია და სწორედ ამიტომაც, თითქმის ყველა სახელმწიფო, გარდა იშვიათი გამონაკლისისა, წარმოდგენილი იყო სამიტზე (მათ შორის დიდი უმრავლესობა უმაღლეს დონეზე - პრეზიდენტების, პრემიერ-მინისტრების, სახელმწიფოთა მეთაურების, ზოგიერთი ქვეყანა - მინისტრების დონეზე). ის ფაქტი, რომ სოციალური პრობლემის სიმწვავეს აღიარებენ, როგორც განვითარებადი, ისე მაღალგანვითარებული ქვეყნების ლიდერები, აგრეთვე, გარდამავალი ეკონომიკის მქონე ქვეყნები, მეტყველებს იმაზე, რომ მსოფლიო საზოგადოებრივი აზრი თანდათანობით ისეთნაირად ყალიბდება, რომ უახლოეს მომავალში ჩვენ დიდ გარდატეხას მივაღწევთ სიღატაკის, შიმშილის, ეკონომიკურ სიდუხჭირესთან დაკავშირებული სხვა პრობლემების დაძლევაში.

დეტალებზე არ შევჩერდები, რადგან წუხელ, თვითმფრინავში, თქვენთან და ჟურნალისტთა ჯგუფთან შეხვედრისას, საკმაოდ ვრცელი ინფორმაცია მოგაწოდეთ, მინდა ვთხოვო საქართველოს რადიოს ისარგებლოს წუხელ წარმოდგენილი მასალით.

პოლიტიკისა და ეკონომიკის ურთიერთკავშირი, განსაკუთრებით კონფლიქტებთან დაკავშირებული პრობლემები საკმაოდ მწვავედ გაშუქდა კოპენჰაგენის შეხვედრაზე. გაბედულად შეიძლება ითქვას: საქართველოსათვის იქმნება უაღრესად ხელსაყრელი გარემო, რომელიც დღეს მართლაც უნიკალურია. ჩვენი შინაგანი ტკივილების, კონფლიქტების მოგვარების, აგრეთვე ეკონომიკური სიდუხჭირიდან ქვეყნის გამოყვანის თვალსაზრისით, ძალიან საიმედო და რეალური პერსპექტივები დამესახა იმ დიალოგის ფონზე, რომელიც კოპენჰაგენში გაიმართა უმაღლესი დონის შეხვედრის პროცესში.

- გასულ კვირას შიდა ქართლში დაინიშნა სახელმწიფოს მეთაურის რწმუნებული ბატონი ბადრი ხატიძე - ახალგაზრდა კაცი, რომელსაც სრულიად ახალ სიტუაციაში მოუხდება მუშაობა. თქვენ ბრძანდებოდით გორში, ეწვიეთ ბამბეულის კომბინატს, სტალინის სახლ-მუზეუმს, იქ განლაგებულ სამხედრო ნაწილს...

- შიდა ქართლში ბადრი ხატიძის დანიშვნამ საზოგადოებრივი აზრის გარკვეული დაინტერესება გამოიწვია. მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ ეს სავსებით კანონზომიერია. იგი იმ მიწის მკვიდრია, იქაურია, მაღალი კულტურის, კარგად აღზრდილი ახალგაზრდაა, პრინციპული და მომთხოვნი მოღვაწეა. ვფიქრობ, რეგიონი მალე იგრძნობს იმ ინსტიტუტის, იმ სტრუქტურის დიდ პოტენციალს, რომელსაც ბატონი ბადრი გაუძღვება. მსიამოვნებს, რომ მხარეში შემავალი რაიონების წარმომადგენლები დიდი ენთუზიაზმით და მოწონებით შეხვდნენ ამ ახალგაზრდა კაცის დაწინაურებას.

გორის ბამბეულის კომბინატის დიდ შესაძლებლობებზე უკვე ვილაპარაკე. ამ დღეებში გამოვცემ განკარგულებას, რომლის მიზანია ამ უდიდესი საწარმოს პოტენციალის სასწრაფოდ ამოქმედება. გორის კომბინატი თუ ამუშავდა, და იგი ყოველმიზეზგარეშე უნდა ამუშავდეს, მასთან ერთად ამუშავდება თითქმის 14 სამკერვალო ფაბრიკა. ეს უამრავი სამუშაო ადგილი და უზარმაზარი შემოსავალია, რაც ასე გვაკლია.

ძალიან მოკლე ვიზიტი გვქონდა სამხედრო ნაწილში - გორის სასწავლო ცენტრში. ეს ერთ-ერთი კარგი სამხედრო ქვეგანაყოფია. ჩემზე კარგი შთაბეჭდილება დატოვეს ამ ქვეგანაყოფის მეთაურმა, მისმა თანაშემწეებმა, სხვა მეთაურებმა, რომლებიც საქმეს საკმაოდ კარგად და წარმატებით უძღვებიან.

რაც შეეხება სტალინის მუზეუმის მონახულებას, ვიცი, ამან ჩვენი საზოგადოების ცხოველი ინტერესი გამოიწვია. მოკლედ მინდა გამოვთქვა ჩემი რეაქცია ამ საკითხებთან დაკავშირებით. ლაპარაკი არაა სახელმწიფოს მეთაურის მსოფლმხედველობასა თუ პრინციპულ პოზიციებში ცვლილებებზე, არამედ - ისტორიულ სამართლიანობაზე, სტალინის როლის ობიექტურ შეფასებაზე, მისი ფენომენის მეცნიერულ შესწავლაზე. სწორედ ამაზე იყო საუბარი სახლ-მუზეუმში. მოვიდა დრო, რომ ეს თემა, დილეტანტთა „პრივილეგიური საკუთრებიდან“ მეცნიერული კვლევის საგნად იქცეს, მე მართლაც მიმაჩნია, რომ ბევრი რამ, რაც იწერება, იბეჭდება, გამოიცემა, საკმაოდ „დილეტანტურ“ დონეზეა და ერთობ სუბიექტურია. თუ ფაშიზმზე გამარჯვება უნიკალური წვლილია ცივილიზაციის განვითარებაში, როგორ შეიძლება გვერდი აუარო ამ გამარჯვების უმთავრეს ორგანიზატორსა და უმთავრეს მოქმედ პირს?! ამიტომაც, ბუნებრივია, რომ სტალინის პიროვნებისადმი ინტერესი თანდათან იზრდება, მომავალში კიდევ უფრო გაიზრდება მიუხედავად იმისა, როგორი მიუღებელი უნდა იყოს ის დიქტატორული მეთოდები, რომლებითაც განთქმულია სტალინის მოღვაწეობის თითქმის ყველა ეტაპი. უნდა გავარჩიოთ ერთმანეთისაგან ის, რაც მიუღებელია, და ის დამსახურება, რომელიც ამ პიროვნებას მიუძღვის კაცობრიობის წინაშე, უწინარესად, ფაშიზმზე გამარჯვებაში.

- თქვენ ვეტერანებთან შეხვედრისას აღნიშნეთ, რომ უნდა შეიქმნას კვლევითი ცენტრი, რომელიც შეისწავლის სტალინის მოღვაწეობის ურთულეს ეპოქას და სტალინის პიროვნებას, ასევე აღნიშნეთ, რომ ფაშიზმზე გამარჯვების საიუბილეო თარიღის მოახლოების დღეებში მუზეუმს ძალიან ბევრი მნახველი ეყოლებათ. წმინდა ეკონომიკური თვალსაზრისით, ამას უზარმაზარი მოგების მოტანა შეუძლია, გორში ჩასულ უამრავ სტუმარს დასჭირდება სასტუმრო, მომსახურება. ეს იქნება ქალაქის ბიუჯეტში შემოსული თანხა. ამას უფრო დანიაში ნანახი მალაპარაკებს. ქვეყანას დიდი მოგება მისცა ამდენი დელეგაციის მომსახურებამ.

- რა თქმა უნდა. ეჭვი არ მეპარება, რომ მიმდინარე წელს და მომავალში კიდევ მეტად გაიზრდება ექსკურსანტების, ტურისტების რიცხვი. ეს შეიძლება ასიათასობით ადამიანი იყოს, რაც თავისთავად უზარმაზარი შემოსავალია. თქვენ მართალი ხართ, დანია მოგებული დარჩა: ამდენი დელეგაციის ჩამოსვლა თავისი უამრავი ექსპერტებით, დამხმარე პერსონალით, ტრანსპორტით, სასტუმროებით მომსახურება და სხვა... სახელმწიფოები ძალისხმევას არ იშურებენ ასეთი ფორუმების გამართვის მოსაპოვებლად. ფედერიკო მაიორთან შეხვედრის დროს ჩვენ შევთანხმდით, რომ ერთი ასეთი მნიშვნელოვანი ფორუმი შეიძლება თბილისშიც გაიმართოს. ეს იქნება მსოფლიოს ინტელექტუალების შეხვედრა, რომლის თემა იქნება ინტელექტუალთა დიალოგი კულტურათა როლის შესახებ ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლაში, მით უმეტეს, რომ მიმდინარე წელი გამოცხადებულია ტოლერანტობის წლად. ამ შეხვედრას ძირითადად დააფინანსებენ იუნესკოს და სხვადასხვა ფონდები. ბევრი მარწმუნებს, რომ საბოლოო ანგარიშით ესეც შემოსავლიანი საქმე იქნება საქართველოსათვის.

- გასულ კვირას საქართველოს ეწვივნენ რუსეთის სასაზღვრო ჯარების ფედერალური სამსახურის უფროსი ნიკოლაევი და საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე პასტუხოვი. პრესკონფერენციაზე გაკეთდა საინტერესო განცხადება იმის შესახებ, რომ აფხაზეთში მიმდინარე მოვლენები უკვე განიხილება არა როგორც ქართულ-აფხაზური კონფლიქტი, არამედ, როგორც ერთიანი ქვეყნის შიგნით მიმდინარე კონფლიქტი.

- გენერალი ნიკოლაევი და ბორის პასტუხოვი სერიოზულიმისიით ჩამოვიდნენ. უახლოეს დღეებში სხვა ვიზიტებიც არის მოსალოდნელი. სწორედ ამ უახლოესმა დღეებმა შეიძლება გასცეს პასუხი ბევრ კითხვას. კონფლიქტების ის დახასიათება, რომელიც კოპენჰაგენში გავაკეთე, ვფიქრობ, სწორია და ემთხვევა იმას, რაზეც ლაპარაკი მქონდა ნიკოლაევთან საუბრისას. ეს მართლაც შიდაკონფლიქტებია, ქვეყნის შინაური პრობლემებია, რა თქმა უნდა, ეს არ გამორიცხავს, პირიქით, გულისხმობს კიდეც გარე სამყაროს მონაწილეობას ამ კონფლიქტების რაც შეიძლება სწრაფად მოგვარებაში. ამით იმის თქმა კი არ მინდა, რომ შიდაკონფლიქტები მარტო შინაური მიზეზების გამო აღმოცენდა. მე აღვნიშნე, რომ ისინი გარეშე ძალების აქტიური ხელშეწყობითაც იყო გამოწვეული. ჩვენც და რუსეთიც ვაღიარებთ, რომ ეს არის კონფლიქტები ერთი სახელმწიფოს შიგნით, რაც ერთხელ კიდევ უსვამს ხაზს ქვეყნის განუყოფლობას, ტერიტორიულ მთლიანობას. მინდა კიდევ და კიდევ აღვნიშნო, რომ გენერალ ნიკოლაევის ჩამოსვლა და ჩვენი დიალოგი სასარგებლო იყო.

„საქართველოსათვის იქმნება უაღრესად ხელსაყრელი გარემო და იგი დღეს მართლაც უნიკალურია“ : რადიოინტერვიუ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 15 მარტი. - №27(1043). - 1,2 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 20 მარტის რადიოინტერვიუ

- გასული კვირის ეკონომიკური შედეგების ანალიზისას, ალბათ, გათვალისწინებულია ის მომენტი, რომ დაახლოებით ორ კვირაში ქვეყანაში დაიწყება ვაუჩერიზაციის პროცესი. ამასთანავე საინტერესო იქნება თქვენი შთაბეჭდილებები ამ ცოტა ხნის წინათ თქვენთან გამართულ ბანკირების შეხვედრასთან დაკავშირებით. დაახლოებით ერთი წლის წინათ თქვენი ბრძანების თანახმად, მოხდა ოთხი სახელმწიფო ბანკის განსახელმწიფოებრიობა. ახლა ეს ბანკები - „ახალი ქართული ბანკი“, „ექსიმბანკი“, „აგრობანკი“ და „ბინსოცბანკი“ აბსოლუტურად განსხვავებულ ატმოსფეროში საქმიანობენ. აფინანსებენ მნიშვნელოვან პროექტებს, ეძებენ პარტნიორებს და ფიქრობენ სერიოზულ ბიზნესზე... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- შევეცდები შემოგთავაზოთ ერთი კვირის განმავლობაში მომხდარ ძირითად მოვლენათა მოკლე მიმოხილვა. გასული კვირა საკმაოდ დატვირთული იყო. კიდევ უფრო გამოიკვეთა ის პოზიტიური ფონი და ერთგვარი სასიკეთო სიმპტომები, რომლებმაც საფუძველი უნდა ჩაუყარონ ქვეყნის ეკონომიკურ აღორძინებას.

საქართველოში, ისევე როგორც მთელ მსოფლიოში, დიდი გულისყურით გააანალიზეს კოპენჰაგენის სამიტის შედეგები (ჩვენ კიდევ და კიდევ უნდა დავუბრუნდეთ იქ მიღებულ დოკუმენტებს) ამ სამიტმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა მთელი მსოფლიოს პროგრესული ძალების პოზიცია - ყოველგვარი გარდაქმნები, ყოველგვარი რეფორმა მიმდინარეობს თითოეული ადამიანის, პლანეტის ყოველი მოქალაქის, ხალხებისა და ქვეყნების სასიკეთოდ. ამასთან აუცილებელია სათანადო პოლიტიკური კლიმატის დამკვიდრება, აგრესიული სეპარატიზმის ალაგმვა (ეს უკვე აღიარებულ პრობლემად იქცა), მშვიდობიანი გზით სადავო საკითხების გადაწყვეტა. თუ ამას დაემატება გონივრულად წარმართული რეფორმები, თანდათანობით აღმოიფხვრება ის პრობლემებიც, რომლებიც დღეს ასე აღელვებს მსოფლიოს, - მასობრივი შიმშილობა, სიღატაკე, ომები, სოციალური კატაკლიზმები.

სერიოზული სოციალური პრობლემები დგას დღეს საქართველოს წინაშე, მათი გადაწყვეტა პირდაპირ უკავშირდება ეკონომიკური რეფორმების წარმატებას, მათს ტემპსა და მასშტაბს, სწორად წარმართვას. გასულ კვირას მუშაობა დაამთავრა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მისიამ, რომლის ამოცანა სწორედ მიკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და სისტემური გარდაქმნების, ანუ ანტიკრიზისული პროგრამის რეალიზაციის გაანალიზება იყო. სასიამოვნოა, რომ მისიამ პრინციპულად მოიწონა ბოლო დროს საქართველოს სინამდვილეში, მის ეკონომიკაში მიმდინარე პოზიტიური ძვრები, განსაკუთრებით კუპონის განმტკიცებისა და ბიუჯეტის ფორმირების მიზნით გაწეული მუშაობა, პრივატიზაციის ტემპის დაჩქარება და სხვა. თუმცა არის სერიოზული შენიშვნებიც, რომლებსაც მოგახსენებთ.

რადიკალური ეკონომიკური რეფორმის მომდევნო ეტაპებზე მეტი ყურადღება დაეთმობა სოციალურ პრობლემებს. კერძოდ, საქართველოს ეკისრება პასუხისმგებლობა და მოვალეობა ხელი შეუწყოს მოქალაქის მესაკუთრედ გადაქცევის პროცესის დაჩქარებას (რათა თითოეულმა მოქალაქემ იპოვოს ადგილი ეკონომიკურ აღმშენებლობაში) და ყველა მოქალაქეს შეუქმნას ისეთი პირობები, რომ ისინი თავიანთი შრომით შეძლებენ ადამიანურად ცხოვრებას. ამ გზაზე მალე გადაიდგმება რეალური ნაბიჯი, მხედველობაში მაქვს სწორედ მესაკუთრეობის პრობლემა.

გამოვიდა სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულება მასობრივი ვაუჩერიზაციის შესახებ. დაიბეჭდა ვაუჩერები და მალე თითოეული მოქალაქე, საქართველოს ყველა მცხოვრები მიიღებს თავის წილს სახელმწიფოს ქონებიდან. რა თქმა უნდა, არსებობს სხვადასხვა თვალსაზრისი ვაუჩერიზაციის ჩვენეული მოდელის თაობაზე, მაგრამ პირადად ჩემი აზრით, სწორედ ასეთი გზით განხორციელებული ვაუჩერიზაცია შეუწყობს ხელს მოქალაქეთა მესაკუთრეებად ჩამოყალიბებას (საკუთრება კი წარმოებისათვის უზარმაზარი სტიმულია). აგრეთვე საფონდო ბაზრის ფორმირებას პოზიტიურ იმპულსებს მიანიჭებს რეფორმას, ეკონომიკური აღორძინების პროცესს.

უნდა აღვნიშნოთ, რომ მოქალაქეებმა ძალიან ცოტა რამ იციან ამ პროცესისა და თვით ვაუჩერების შესახებ. ამასთან დაკავშირებით მინდა დავუსახო ამოცანა მინისტრთა კაბინეტს, შესაბამის სამინისტროებსა და უწყებებს, ვთხოვო ტელერადიოკორპორაციას, რომ ყოველდღიურად განმარტოს, მოაწყოს გადაცემები იმის შესახებ, თუ რა არის ვაუჩერი, რას აძლევს იგი რეალურად მოქალაქეებს, როგორ მიიღონ მათ მონაწილეობა ამ პროცესში.

ცივილიზებულ ეკონომიკას ცივილიზებული საბანკო სისტემა სჭირდება. საბანკო რეფორმის მიმართულებითრეალურად უკვე ბევრი რამ გაკეთდა. თავის დროზე ამას დიდი დავა და კამათი მოჰყვა, მაგრამ, ვფიქრობ, ჩვენი კურსი სწორია, დამთავრდა სახელმწიფო კომერციული ბანკების აქციონირება, გამოიკვეთა ახალგაზრდა, განათლებულ, პროფესიონალ ბანკირთა ძალიან საინტერესო ჯგუფი. მათ მართლაც რეალური ცვლილებები განახორციელეს ამ სფეროში. და, აი, გაჩნდა ახალი ტენდენციაც, ეს არის ბანკებისა და ბანკირების მისწრაფება გაერთიანებისა და გამსხვილებისაკენ. კერძოდ ეს ეხება „ექსიმბანკს“, რომლის ხალმძღვანელი ძალიან საინტერესო მუშაობას შეუდგა, „ახალ ქართულ ბანკს“ - ყოფილ შემნახველ ბანკს, „ინდუსტრიაბანკს“. მათი ხელმძღვალელები, პრეზიდენტები - ბატონები სიორიძე, ჩხარტიშვილი, მაღლაკელიძე და სხვები დიდი ენთუზიაზმითა და საქმის ცოდნით შეუდგნენ საქმიანობას და ეძებენ გზებს, რათა დაიკავონ ის ადგილი, რომელიც აუცილებელია საბაზრო ეკონომიკისათვის. ეს მისწრაფება გაერთიანებისა და გამსხვილებისაკენ უაღრესად ნიშანდობლივი მოვლენაა. ჩემი აზრით, ეს არის ჩვენი რეფორმის ახალი ეტაპი. დიდი და სერიოზული ინვესტიციების შემოსვლა მსხვილი, თანამედროვე ტიპის ისეთი ბანკების გარეშე, რომლებიც უცხოელ პარტნიორებს ღირსეულ კომპანიონობას გაუწევენ, შეუძლებელია. რა თქმა უნდა, იარსებებს პატარა ბანკებიც, რომლებსაც თავისი როლი და ადგილი ექნებათ საბანკო სტრუქტურაში. მაგრამ პატარა ბანკების არსებობას გადარჩენის გარანტად სწორედ მსხვილი ბანკები სჭირდებათ, რომლებსაც, ერთგვარი პარტნიორობის გაწევაც შეუძლიათ მათთვის.

რესპუბლიკური ბიუჯეტის შესრულება კვლავაც დაძაბულად მიმდინარეობს. განსაკუთრებით დიდი სირთულეებია შექმნილი შემოსავლის დავალებათა შესრულებაში, რაც თავის მხრივ აფერხებს ბიუჯეტით გათვალისწინებული სახსრების დაფინანსებას. ფაქტობრივად, 1995 წლის 16 მარტისათვის რესპუბლიკური ბიუჯეტის შემოსავალმა საქართველოს რესპუბლიკის ეროვნულ ბანკში გახსნილ ანგარიშებზე სულ 26 ტრილიონი კუპონი შეადგინა, საიდანაც გრანტების სახით მიღებული შემოსავალი 9 ტრილიონი კუპონია, ხოლო კრედიტების სახით, სახელმწიფოს მეთაურის შესაბამისი ბრძანებულებითა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან შეთანხმებით ბიუჯეტმა მიიღო 12 ტრილიონი კუპონი რესპუბლიკისათვის გამოყოფილი სისტემური ტრანსფორმაციის ხარჯზე. აღნიშნულ შემოსავალთა გამოკლებით რესპუბლიკურ ბიუჯეტში საგადასახადო და (გთხოვთ ამას მიაქციოთ ყურადღება) არასაგადასახადო შემოსავალის სახით სულ მიღებულია 5 ტრილიონი კუპონი, ანუ გათვალისწინებული პროგნოზის 37 პროცენტი, რაც კვლავ მოწმობს სახელმწიფო შემოსავლის მობილიზაციის საქმეში არსებულ რთულ სიტუაციასა და ზოგიერთი სახელმწიფო სტრუქტურის უსუსურობას. ამის შესახებ იყო ლაპარაკი მინისტრთა კაბინეტის გაფართოებულ სხდომაზე, მაგრამ ჯერჯერობით ლაპარაკი ლაპარაკად დარჩა.

შექმნილი სიტუაცია კიდევ ერთხელ მიგვანიშნებს, რომ რესპუბლიკის საგადასახადო, საბაჟო, საბანკო ორგანოებმა, დავუმატებდი, სამართალდამცავმა ორგანოებმა, საჭიროა კიდევ უფრო გააძლიერონ ძალისხმევა ბიუჯეტის შემოსავალთა მობილიზაციის გაუმჯობესებისათვის. აღნიშნული ვითარება იმით არის განპირობებული, რომ რესპუბლიკის საწარმოთა და სამეურნეო ორგანიზაციათა მნიშვნელოვანი ნაწილი ჯერ კიდევ არ მუშაობს, მრავალი მათგანი სამუშაოებს ასრულებს მცირე დატვირთვით, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს იმ ფაქტს, რომ ბიუჯეტის შემოსავალს დიდი რაოდენობით აკლდება სახსრები გადამხდელთა მიერ დაგვიანებით ან ნაწილობრივი ჩარიცხვის, ანდა მომსახურე ბანკებში ამ სახსრების დაყოვნების გამო. ყველა ვიცე-პრემიერის, რომლებიც შესაბამის დარგებს ხელმძღვანელობენ, ყურადღებას მივაპყრობ ამას და მოვითხოვ მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდონ იმ დარგებს, საიდანაც სახელმწიფომ ბიუჯეტთან დაკავშირებული სახსრები უნდა მიიღოს. ასევე გაცილებით ეფექტიანად შეიძლება ვიზრუნოთ მრეწველობის პოტენციალის გამოყენებისათვის. მოვუწოდებ მინისტრებს და მოვითხოვ, რომ ეს პოტენციალი რაც შეიძლება სწრაფად აამოქმედონ.

გასულ კვირას შიდასავალუტო ბაზარზე კვლავ დადებითი სიმპტომები შეინიშნებოდა. ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე ეროვნული ბანკი ახორციელებდა ინტერვენციებს. როგორც ვამბობთ, შეერთებული შტატების დოლარებით. ამ უკანასკნელის ბრუნვა 955 ათასი დოლარით განისაზღვრა. ბოლო ორ ვაჭრობაზე ვალუტის მყიდველებად ძირითადად ყოფილი სახელმწიფო კომერციული ბანკები მოგვევლინენ, რომლებიც უმთავრესად საბიუჯეტო ორგანიზაციებს უწევენ მომსახურებას. ეს ერთხელ კიდევ მიგვანიშნებს იმაზე, რომ კომერციული ბანკები სპეკულაციის მიზნით თითქმის აღარ მონაწილეობენ ბანკთაშორისო ბირჟაზე გამართულ ვაჭრობაში. ესეც საინტერესო ტენდენციაა. სტაბილიზაციის შენარჩუნების მიზნით კურსი წინა დონეზე რჩება: 1 დოლარი - მილიონ 300 ათასი კუპონი. ამ კვირაში რუსულ რუბლზე გარიგების საერთო მოცულობამ 80 მილიონი რუბლი შეადგინა. ეროვნულ ბანკს ვაჭრობაში მონაწილეობა არ მიუღია. სამშაბათს აღინიშნა ასეთი კურსი: 1 რუსული რუბლი - 275 კუპონი, ასე რომ დადებითი ტენდენცია ძალაში რჩება.

კვლავ შეუწყნარებელი, სერიოზული ნაკლოვანებანია ელექტროენერგიის გამომუშავებაში, განაწილებასა და მოხმარების ანაზღაურებაში, დარგში ჯერ კიდევ არ იგრძნობა სერიოზული ძვრები, ბატონ კერვალიშვილის, ბატონ გამყრელიძისა და მთელი კოლექტივის ყურადღებას მივაპყრობ იმას, რომ ასე მუშაობა აღარ შეიძლება. რეზერვები და რესურსები არსებობს, უცხოური კრედიტების საკითხი არსებითად გადაწყვეტილია, უნდა დაჩქარდეს აღდგენითი სამუშაოები, რათა სისტემაში წესრიგი დამყარდეს.

ორიოდე სიტყვა საგაზაფხულო სამუშაოებთან დაკავშირებით: ქვეყანა შეზღუდული რესურსების მიუხედავად (ბევრი რამ, რაც სოფლის მოსახლეობას შევპირდით, ვერ მივეცით), გამოსავალი მაინც უნდა მოიძებნოს. საქართველოში მიწის დაუმუშავებლად დატოვება დანაშაულია. განსაკუთრებული ყურადღება მინდა მივაპყრო ადგილობრივ ინიციატივას. გუშინ ბათუმში ვნახე თავისუფალი სავაჭრო ზონის პირველი ელემენტები და ამან ძალიან დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა. აქ ადამიანები დიდი მონდომებითა და ინიციატივით მუშაობენ. სულ რაღაც ორიოდე თვის წინათ მიიღეს თავისუფალი სავაჭრო ზონის შექმნის უფლება და უკვე მოქმედებენ. რეალური და კონკრეტული შედეგები აშკარაა.

სამწუხაროდ, ბევრი ისევ ცენტრის შემყურეა. ზოგიერთი გამგებელი და მინისტრი რაიონული და საქალაქო ბიუჯეტის შედგენაზეც კი არ ფიქრობენ. ასე შორს ვერ წავალთ. მინდა ჩვენი ახალი ინსტიტუტის - რწმუნებულების, ასევე გამგებლების განსაკუთრებული ყურადღება მივაპყრო იმას, რომ მათი უპირველესი მოვალეობა შემოსავლის ნაწილში სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულებაა. ეს წარმოადგენს რეგიონების და ქალაქების ინტერესს. ასევე მთელი სახელმწიფოს ინტერესს.

- გუშინ აჭარაში თქვენი მოულოდნელი გამგზავრება მხოლოდ თავისუფალი სავაჭრო ზონის მონახულებასთან იყო დაკავშირებული?

- ეს, ალბათ, მთლად მოულოდნელი არ ყოფილა. საერთოდ, საკუთარ ქვეყანაში მოგზაურობა რომელ რეგიონებშიც უნდა იყოს ჩასვლა, მოულოდნელი არ უნდა იყოს. აჭარის შთაბეჭდილებებზე მე წუხელ ვესაუბრე ტელერადიო ჟურნალისტებს. ამ საუბარს ზოგიერთი გაზეთის წარმომადგენლებიც ესწრებოდნენ. საუბარი გვიან ღამით გაიმართა ბათუმში. ალბათ, ისინი გამოიყენებენ ჩემსა და ასლან აბაშიძის გამოსვლებს.

მინდა ვთქვა, რომ აჭარაში, როგორც ადრეც აღმინიშნავს, მიზანდასახული, მიზანმიმართული აღმშენებლობა მიმდინარეობს. ეს ერთი ჩასვლის შედეგად გამოტანილი დასკვნა როდია. თავისუფალ სავაჭრო ზონაზე უკვე ვილაპარაკე და ძალიან მიხარია, რომ ეს საქმე დაიძრა, მას დიდი მომავალი აქვს. ბათუმის კეთილმოწყობისათვის დიდი მასშტაბის სამუშაოები ხორციელდება. ფართოვდება ბათუმის განთქმული პარკი, რომელსაც 50 ჰექტარამდე უნიკალური ტერიტორია შეემატა. ყველაფერი ეს სულ რამდენიმე თვეში მოხდა. პრაქტიკულად ძალიან ძნელი წარმოსადგენია ჩვენს დროში ამ მასშტაბის სამუშაოს შესრულება. ყველაფერი ეს ხვალინდელ ბათუმზე, მე ვიტყოდი, ერთ-ერთ საერთაშორისო სანავსადგურო ქალაქსა და ტერიტორიულ ცენტრზე ზრუნვად მიმაჩნია. ასე მესახება ბათუმი, ისევე როგორც ზოგიერთი ჩვენი სხვა ქალაქი.

დიდად გამახარა ვერდის ოპერის „აიდას“ ბრწყინვალე დადგმამ (ბატონი გიგა ლორთქიფანიძეა მისი დამდგმელი), შესანიშნავმა შემსრულებლებმა და საერთოდ შესრულების უმაღლესმა დონემ.

ხანდახან ლაპარაკობენ გაუგებრობის ელემენტებზე და ასე შემდეგ. გაუგებრობის ელემენტები არის, მაგრამ სახელმწიფოს მეთაურის ინსტიტუტი იმიტომ არსებობს, რომ გაუგებრობანი სერიოზულ ნეგატიურ მოვლენებად არ იქცეს, გასარკვევი დროზე გაირკვეს. ამ მხრივაც ეს შეხვედრები და საუბრები ძალიან სასარგებლოდ მიმაჩნია.

- უმძიმესი ვითარებაა შექმნილი გალის რაიონის ტერიტორიაზე. ლტოლვილები უკვე მერამდენედ მართავენ მიტინგებს, განსაკუთრებით ზუგდიდში. შექმნილ ვითარებაში, ძირითადად ბრალს სდებენ სამშვიდობო ძალების სარდალს იაკუშევს. ისინი აცხადებენ, რომ ამ პროცესში მხოლოდ და მხოლოდ უარყოფით როლს ასრულებენ როგორც რუსეთის სამშვიდობო ძალები, ისე იქ განლაგებული გაეროს ძალები, რომლებსაც სწორედ მშვიდობის დაცვა ევალებათ. გაუგებარი ვითარებაა იმ მხრივ, რომ რუსეთის ბოლოდროინდელ ვალდებულებებს, რასაც ისინი ხმამაღლა აცხადებენ, ეს არანაირად არ შეესაბამება...

- მოსახლეობის უკმაყოფილება და პროტესტი სამართლიანია. რუსეთის ხელმძღვანელობის მიერ აღებულ კურსსა (მინდა მივაპყრო თქვენი ყურადღება) და სამშვიდობო ძალების სარდლობის პრაქტიკულ საქმიანობას შორის სერიოზული წინააღმდეგობებია. გალში მომხდარი მოვლენები - ადამიანების დახვრეტა (ამის შესახებ გუშინ გავაკეთე განცხადება, რომელიც გადაეცა მსოფლიოს ბევრ საინფორმაციო ცენტრს და იგი უკვე გამოიყენეს), მოსახლეობის დარბევა შევაფასე როგორც გენოციდის და ეთნოწმენდის გაგრძელება. ვთქვი ისიც, რომ ადამიანთა მოთმინება უსაზღვრო არ არის და უსაზღვრო არ არის საერთაშორისო ორგანიზაციის, თანამეგობრობის ქვეყნებისა და რუსეთის ხელმძღვანელების მოთმინება. რაც გალში მოხდა, პირდაპირი პროვოკაციაა, რომელიც გამიზნულია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობაში ბზარის გასაჩენად. სეპარატისტებს ამის იმედი აქვთ. ორთავე ქვეყნის ხელმძღვანელობას მტკიცედ აქვს გადაწყვეტილი დროულად მოვაგვაროთ კონფლიქტები საქართველოში, რადგანაც ეს სწორედ ორივე ქვეყნის ინტერესებს შეესაბამება. ვფიქრობ, ჩვენს მიზანს მივაღწევთ.

- გასულ კვირას საქართველოს მოქალაქეთა კავშირმა საქართველოში მცხოვრები არაქართველი მოსახლეობის პირველი სერიოზული ფორუმი გამართა. სამწუხაროდ, მოხდა ისე, რომ ჩვენი უახლესი ისტორიის გარკვეულ პერიოდში დაინგრა ის ბალანსი, დაიკარგა ის გეზი, ის ხაზი, რასაც ქართველი ადამიანი ყოველთვის ატარებდა სხვა ერებთან ურთიერთობაში - შემწყნარებლური, ტოლერანტული, მეგობრული დამოკიდებულება. რასაკვირველია, ეს არ იყო ცალმხრივი მოვლენა. ხშირად იყო პროვოკაციები მეორე მხრიდანაც, მაგრამ, თქვენი განცხადებით, რადგან ჩვენ რაოდენობრივად უფრო დიდი ერი ვართ, ალბათ, ძირითადი წილი პასუხისმგებლობისა ჩვენ უნდა ვიკისროთ...

- მიმაჩნია, რომ ეს ფორუმი საქართველოში ერთაშორის, ხალხთაშორის, სხვადასხვა ეროვნების მოქალაქეთა შორის ახალი ურთიერთობის მშენებლობის დაწყებას ნიშნავს. ჩვენ მხოლოდ იმ შემთხვევაში შევძლებთ ბედნიერი და დემოკრატიული ქვეყნის აშენებას, თუ საქართველო აქ მცხოვრები ყველა ერისა და ეროვნების მოქალაქეთა ნამდვილი სამშობლო გახდება. სწორედ ეს აზრი გასდევდა წითელ ზოლად ყველა გამოსვლას. ქვეყნის წინაშე პასუხისმგებლობა, ადამიანთა უფლებების დაცვა, სახელმწიფოს მართვაში მონაწილეობა, ერთიანობასა და მთლიანობაზე ზრუნვა, - აი, ის ძირითადი მოტივი, რომლითაც ხელმძღვანელობდნენ გამომსვლელები და საერთოდ ფორუმის ყველა მონაწილე. ეს სწორედ ის არის, რაც ჩვენ გვაძლევს სერიოზულ საფუძველს იმისათვის, რომ უახლოეს დროში გადავლახოთ ის ნაკლოვანებები და მანკიერებანი, რაც დამახასიათებელი იყო ბოლო წლებისათვის.

- დღეს თბილისში უნდა ჩამოვიდეს რუსეთის თავდაცვის მინისტრი პავლე გრაჩოვი. მისი ვიზიტი დაკავშირებულია კონკრეტული საკითხების გადაწყვეტასთან?

- ჯერ ერთი, მინდა მივესალმო საქართველოში ბატონ გრაჩოვის ჩამოსვლას - რუსეთის თავდაცვის მინისტრის ვიზიტის შესახებ ჯერ კიდევ ალმათში ჩემი და ბატონ ელცინის შეხვედრისას შევთანხმდით. განსახილველი საკითხების სფერო მრავალფეროვანია. მათ შორის არის ორ ქვეყანას შორის სამხედრო თანამშრომლობის პრინციპები, გამოცდილების გაზიარება, სტრატეგიული თანამშრომლობის შესახებ პერსპექტიული საუბარი. რა თქმა უნდა ყურადღების ცენტრში იქნება კონფლიქტების მოწესრიგება. ბატონი გრაჩოვი სრულიად იზიარებს რუსეთის პრეზიდენტის პოზიციას ქართულ-აფხაზური, ქართულ-ოსური კონფლიქტების სწრაფად მოგვარების შესახებ და რუსეთის როლისა და პასუხისმგებლობის შესახებ. ვფიქრობ, ეს შეხვედრა უაღრესად მნიშვნელოვანი იქნება. ჩვენი ხალხიც სწორედ ამას მოელის, რომ შედეგები მნიშვნელოვანი იქნება და იმედები არ გაუცრუვდება.

- ამ ბოლო დროს საკმაოდ დაძაბული ვითარებაა ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებში, მათ შორის ყაზახეთში, სადაც პრეზიდენტმა ნაზარბაევმა დაითხოვა პარლამენტი. ამასთან დაკავშირებით რამდენიმე დეპუტატმა შიმშილობა გამოაცხადა. ბელარუსის პრეზიდენტი ლუკაშენკო პირდაპირ მოუწოდებს პარლამენტს: თუ გსურთ მოსახლეობის რაღაც სიმპათიები მაინც შეინარჩუნოთ, თავადვე მიიღეთ გადაწყვეტილება და გააკეთეთ განცხადება პარლამენტის დათხოვნის თაობაზეო. ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ პარლამენტარიზმი, როგორც ფორმა, ჯერჯერობით, პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში ვერ ამართლებს...

- ჩემი აზრით პრეზიდენტ ნაზარბაევს რაიმე განსაკუთრებული პრობლემები ამ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით არ შექმნია (არ ვიცი, როგორ იქნება ბელარუსში). ჩემი ინფორმაციით, მოსახლეობამ სავსებით ნორმალურად მიიღო პრეზიდენტ ნაზარბაევის ეს გადაწყვეტილება. რაკი ეს ასეა, სიმართლე გითხრათ, კომენტარებიც ზედმეტად მიმაჩნია. ალბათ, საჭიროა ახალი არჩევნები და იგი უფრო სამართლიან შედეგებამდე მიიყვანს.

„ჩვენ მხოლოდ იმ შემთხვევაში შევძლებთ ბედნიერი და დემოკრატიული ქვეყნის აშენებას, თუ საქართველო აქ მცხოვრები ყველა ერისა და ეროვნების მოქალაქეთა ნამდვილი სამშობლო გახდება“ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნ. // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 22 მარტი. - №30(1046). - 1,2 გვ.

გასულ შაბათსა და კვირას თბილისში გაიმართა საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის ფორუმი, რომელიც მიეძღვნა ქვეყნის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ და სოციალურ-ეკონომიკურ ცხოვრებაში რესპუბლიკაში მცხოვრებ ეროვნულ უმცირესობათა მონაწილეობის საკითხებს.

როგორც ფორუმზე გამოსულმა მოქალაქეთა კავშირის გენერალურმა მდივანმა ზურაბ ჟვანიამ აღნიშნა, რესპუბლიკაში სხვადასხვა ეროვნების მოსახლეობის არსებობა მოწმობს ჩვენი სახელმწიფოს არა სისუსტეს, არამედ ძალას. ეს დიდი სიმდიდრეა და მას სრულად უნდა ვიყენებდეთ. იმისათვის, რომ ამოქმედდეს ეს დიდი პოტენციალი, ითქვა ფორუმზე, საჭიროა მივიღოთ კანონი ეროვნულ უმცირესობათა შესახებ. საქართველო ჩვენი სამშობლოა და მზად ვართ ვემსახუროთ მის ჩამოყალიბებას, როგორც დამოუკიდებელი და სუვერენული დემოკრატიული სახელმწიფოსი, აღნიშნეს გამოსულმა სხვადასხვა ეროვნების წარმომადგენლებმა.

ფორუმზე გამოვიდა საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის თავმჯდომარე, სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე. მან აღნიშნა, რომ ფორუმი არაორდინარული მოვლენაა და ყოველივე იმის გათვალისწინებით, რაც ჩვენს ქვეყანაში მოხდა ბოლო წლების მანძილზე, იგი შეიძლება საეტაპო მოვლენად ჩაითვალოს. აქ, თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, შეიკრიბნენ საქართველოში მცხოვრები თითქმის ყველა ხალხის, ძირითადად, როგორც ამბობენ ხოლმე, ეროვნულ უმცირესობათა წარმომადგენლები. არ მომწონს ეს სიტყვა - ეროვნული უმცირესობა, მაგრამ საერთაშორისო მასშტაბით დამკვიდრდა ეს სტანდარტი და რადგანაც ახლა ნამდვილად დგას ამოცანა - დავიცვათ სახელმწიფოში მცხოვრები სხვადასხვა ეროვნებათა ადამიანები, ჩვენ უნდა შევურიგდეთ ამ ტერმინს, თუმცა მე სულაც არ მიმაჩნია, რომ არსებობენ პატარა ხალხები, დიდი ხალხები და ა.შ. ვფიქრობ, რომ თითოეული ხალხი თავისებურად დიდია, მათ შორის ყველაზე მცირერიცხოვანიც. განვლილი ისტორიული გზისა და იმის გათვალისწინებით, რომ ჩვენს წინაპრებს შეჰქონდათ თავიანთი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი წვლილი, მე ვიტყოდი, განუმეორებელი წვლილი მსოფლიო ცივილიზაციის განვითარებაში, ჩვენ ყველანი დიდი ხალხები ვართ. ამიტომ შემთხვევით არ მითქვამს, რომ ჩვენი დღევანდელი შეხვედრა უთუოდ არის საეტაპო მოვლენა.

რატომ ვუსვამ ხაზს ახლანდელი შეხვედრის მნიშვნელობას? 1989 წლიდან მოყოლებული, განსაკუთრებით დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, ჩვენდა დიდად სამწუხაროდ, საქართველოს რესპუბლიკაში პროცესებმა ჰიპერტროფიული ხასიათი შეიძინეს. დღეს ძნელია ყველაფრის გახსენება, რაც უკანასკნელი წლების მანძილზე ხდებოდა. ეს არის ქართულ-ოსური კონფლიქტი... საქმე მარტო კონფლიქტი, მარტო მისი გამომწვევი მიზეზები და მოტივები როდია, მოუნანიებლად არ მოხდება თვითგანწმენდა, ვერ აღვადგენთ, ვერ ავაშენებთ სამართლიან საზოგადოებას, სახელმწიფოს.

უნდა ვაღიაროთ, რომ აქ, თბილისში, და არა მარტო თბილისში, ბორჯომის ხეობაში, ბევრ სხვა ქალაქსა და რაიონში იდევნებოდნენ ადამიანები. ახლა მრცხვენია იმაზე ლაპარაკი, რა ხდებოდა, როცა ოსებს ხსნიდნენ სამუშაოდან, აძევებდნენ ბინებიდან. ეს სირცხვილია, რომელიც არც მე მასვენებს და არც თქვენ, საქართველოს მოქალაქეს. ვერ ვიტყვი, რომ მეორე მხარეს ყველა აბსოლუტურად სუფთა, ანგელოზი იყო. იქაც იყვნენ ადამიანები, რომლებიც ხელს უწყობდნენ მომხდარს, მაგრამ ჩვენ, წინანდელი და დღევანდელი ხელმძღვანელებიც, მთლიანად საზოგადოებაც ვერ გავიმართლებთ თავს მომხდარისათვის. მადლობას მოვახსენებ საქართველოს აზერბაიჯანული მოსახლეობის წარმომადგენელს, რომელიც დღეს აქ გამოვიდა და, მე ვიტყოდი, დიდსულოვნად მოიქცა, როცა არ დაასახელა ფაქტები, რომლებიც დმანისის რაიონში იყო, საიდანაც ათობით, ასობით, ათასობით ადამიანი მხოლოდ იმიტომ განდევნეს, რომ ისინი აზერბაიჯანელები იყვნენ. სამწუხაროდ, ანალოგიური რამ ხდებოდა ზოგიერთ სხვა ეროვნებათა მოქალაქის მიმართაც. გული მტკივა, როცა ამბობენ, რომ რუსები საქართველოს ტოვებენო. მართალია, პროფესორმა ბოგომოლოვმა აღნიშნა, რომ ეს მასობრივ ხასიათს არ ატარებს. მადლობა ღმერთს, რომ ეს ასეა. გული მეტკინა, როცა თბილისის საავიაციო ქარხანას ვეწვიე და იქ ვეღარ ვნახე ჩემი ძველი მეგობრები, ძველი ნაცნობები, რომლებთან ერთადაც ვქმნიდით შესანიშნავ თვითმფრინავს. გული მეტკინა, როცა ვეწვიე ფოთის გემთშემკეთებელ ქარხანას და შევიტყვე, რომ ყველაზე კვალიფიციურ მუშათა და მათ შთამომავალთა დაახლოებით 50-60 პროცენტს დაუტოვებია ეს ქალაქი. გული მტკივა, როცა ვხედავ, რომ ბევრმა სომეხმა, განსაკუთრებით ინტელიგენციის წარმომადგენელმა დატოვა თბილისი. იგივე შემიძლია ვთქვა ჩემი მეგობრების, ებრაული, ბერძნული და სხვა ეროვნების ჩვენი თანამოქალაქეების მიმართაც.

რატომ შევეხე ამ მტკივნეულ პრობლემას? საკუთარი გამოცდილებით ვიცი, რა არის გენოციდი, რა არის უსამართლო დამოკიდებულება ხალხისადმი. ეს აფხაზეთში მოხდა. იქ კი მართლაც საქმე გვაქვს ნამდვილ გენოციდთან, ბარბაროსობასთან. სწორედ ასე უწოდეს და მიეცა კიდეც ასეთი კვალიფიკაცია - ეთნიკური წმენდა არა მარტო ქართველთა მიმართ, არამედ თვით აფხაზთა მიმართაც. ჩემი მეგობარი, ცნობილი საზოგადო და სახელმწიფო მოღვაწე, ეროვნებით სომეხი, მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე, უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი მარტო იმიტომ დახვრიტეს, რომ იგი სიმართლეს ამბობდა, მან ხმა აღიმაღლა ფაშიზმის წინააღმდეგ, მოფაშისტო სეპარატიზმის წინააღმდეგ. ახლა არ მინდა დავასახელო იმ აფხაზთა გვარები, რომლებიც დახვრიტეს, არც ზოგიერთი სხვა ეროვნების წარმომადგენლებისა, რომ აღარაფერი ვთქვათ ქართველებზე - ეს ათიათასობით ადამიანია. ამ სამარცხვინო მოვლენას, ჩვენი ქალაქის ისტორიაში ბოლო უნდა მოეღოს, დიახ, ბოლო უნდა მოეღოს! ჩვენ დავბრუნდებით აფხაზეთში, ჩვენ დავბრუნდებით სამხრეთ ოსეთში, ყველანი - ქართველებიც, ოსებიც, აფხაზებიც, ბერძნებიც, სომხებიც და ებრაელებიც. დავბრუნდებით როგორც თანამედროვე დემოკრატიული საქართველოს - ერთიანი, განუყოფელი, მთლიანი საქართველოს სრულფასოვანი, სრულუფლებიანი მოქალაქენი.

მრცხვენია, როცა ახლა შემახსენებენ ხოლმე ლოზუნგს „საქართველო მხოლოდ ქართველებისათვის“. მარტო ფაშისტები თუ იხელმძღვანელებდნენ ასეთი ლოზუნგით. ამიტომაც შემთხვევით როდი ვუწოდე იმ რეჟიმს, რომელზეც თქვენ სრული წარმოდგენა გაქვთ, პროვინციული ფაშიზმის რეჟიმი. ეს სამარცხვინო ლაქაა ჩვენს სინდისზე და ჩვენი ხალხის ისტორიაში. მადლობა ღმერთს, რომ ეს დამთავრდა.

რატომ არის საჭირო კანონი ეროვნულ უმცირესობათა შესახებ? იქნებ, თხუთმეტი-ოცი წლის შემდეგ გავიხსენოთ ეს კანონი და ვთქვათ - რა დროში გვიცხოვრია! იმისათვის, რომ დაგვეცვა ეროვნული უმცირესობის წარმომადგენელი მოქალაქენი, კანონი უნდა მიგვეღო, დღეს ეს იმიტომ გვჭირდება, რომ დემოკრატიული სახელმწიფოს ყველა მოქალაქეს ჰქონდეს სახელმწიფოს მტკიცე გარანტიები უშიშროების თვალსაზრისით, უფლებათა - განათლების უფლების, საკუთრების, მკურნალობის, სამსახურში დაწინაურების, და ბევრი სხვა უფლების, პოლიტიკური უფლების უზრუნველყოფის თვალსაზრისით. ყოველ ღონეს ვიხმართ, რათა ახლანდელმა პარლამენტმა უახლოეს დროში მიიღოს ასეთი კანონი. ვიზრუნებთ, რათა კონსტიტუცია, რომლის პროექტზეც ახლა ვმუშაობთ, უპასუხებდეს, უფრო სწორად შეესაბამებოდეს უმაღლეს ევროპულ, მსოფლიო სტანდარტებს ყველა მოქალაქის ქართველის, რუსის, სომეხის, აზერბაიჯანელის, ებრაელის, ქურთის, ასირიელის, ყველას ინტერესების დაცვის გათვალისწინებით. ჩვენ შევქმნით ასეთ კონსტიტუციას! მისი ძირითადი კონტურები უკვე იკვეთება. ამ კონსტიტუციის საფუძველზე ჩამოყალიბდება ფედერალიზმის პრინციპები. რათა ახლანდელმა ავტონომიებმაც იპოვონ თავიანთი ადგილი, ჰქონდეთ გარანტიები, ყველა საჭირო უფლება, დაიცვან ამ რეგიონების ყველა მოქალაქე. მე მხარს ვუჭერ ქვეყნის სამხარეო მოწყობას. ბევრი მედავება, ზოგიერთი ისტორიკოსი შემახსენებს ჩვენი სახელმწიფოს განვითარების ფეოდალურ ეტაპს, მაგრამ ვფიქრობ, რომ თუ წიგნიერად შევქმნით კონსტიტუციას, თუ ავაშენებთ სახელმწიფოს, რომელსაც ექნება ძლიერი ცენტრი, ასევე ძლიერი პერიფერიები, ჩვენ უზრუნველვყოფთ სახელმწიფოს ერთიანობას, მთლიანობას.

მე ვეთანხმები იმ ორატორებს, რომლებმაც განაცხადეს, რომ საჭიროა შეიქმნას ძლიერი საპრეზიდენტო ხელისუფლება, სხვაგვარად არ შეიძლება, უახლოეს 10-15 წელიწადში, ან იქნებ მეტ ხანსაც საქართველოს დასჭირდება ძლიერი ხელისუფლება. მნიშვნელობა არა აქვს იმას, ვის აირჩევენ. ეს სხვა საკითხია. ვფიქრობ, ჩვენ ყველანი დავბრძენდით და არ შევცდებით არჩევანში, ავირჩევთ ღირსეულ პრეზიდენტს, რომელიც რეალურად იქნება თითოეული მოქალაქის თავისუფლების, დემოკრატიული წყობილების გარანტი, სახელმწიფოს განუყოფლობის დემოკრატიული გარანტი. მაგრამ მე ძლიერი პარლამენტის მომხრე ვარ. ჯერჯერობით იკვეთება ორპალატიანი სისტემა, ყოველ შემთხვევაში, კონსტიტუციის პირველ ვარიანტში სწორედ ასეთი სისტემაა ნავარაუდევი - რესპუბლიკის სენატი და საბჭო. ასეთი მიდგომა, ასეთი პრინციპი შესაძლებლობას მოგვცემს უზენაეს საკანონმდებლო ორგანოებში გვყავდეს ყველა რეგიონის საქართველოში მცხოვრები ყველა ერისა და ეროვნების წარმომადგენლები. ჩვენი შეცდომაა, გაუთვალისწინებელი რამ მოხდა, რომ ახლანდელ პარლამენტში სხვა ერებისა და სხვა ხალხების სულ ერთეული წარმომადგენლები არიან. ეს როდი გვამშვენებს ჩვენ, ეს არ შეესაბამება საქართველოში მოსახლე ყველა ხალხის კეთილმოსურნეობის, შემრიგებლობის, მეგობრობისა და ძმობის საუკუნოვან ტრადიციებს. ჯერ კიდევ დავით აღმაშენებლის დროს, მანამდე და მის შემდეგაც ქართველები, სომხები, აზერბაიჯანელები, ებრაელები და სხვა ხალხები კარგად ერკვეოდნენ, როგორ უნდა ეცხოვრათ ერთ სახელმწიფოში. უნდა ვუფრთხილდებოდეთ ამ დიდ ტრადიციებს არამარტო სიტყვით და არა მხოლოდ სიტყვით. ასეთმა პრინციპმა უნდა გაიმარჯვოს.

ვიცი, რომ ზოგი გამაკრიტიკებს დღევანდელი გამოსვლისათვის, მაგრამ ეს არის ჩემი კრედო, ჩემი რწმენა, და არა მარტო ჩემი, ეს არის ხელმძღვანელი პრინციპი იმ ორგანიზაციისა, რომლის ინიციატივითაც შევიკრიბეთ დღეს. შემთხვევითი როდია, რომ წამოიჭრა საკითხი, თუ რა სახელი მიგვეცა ამ ორგანიზაციისათვის. საბოლოოდ ჩვენ განვაცხადეთ, რომ უპირატესობას ვანიჭებთ მოქალაქეს, არა ამ სიტყვის საბჭოური გაგებით, არამედ ახალი დემოკრატიული საქართველოს მოქალაქეს, მოქალაქეს - ყველა ხალხებისა და ეროვნებათა წარმომადგენელს.

რამდენიმე სიტყვა იმის შესახებ, თუ როგორ ვიცხოვრებთ შემდგომში. მიმაჩნია, რომ უახლოესი მომავალი, 1995 წელი გახდება გარდამტეხი ჩვენი სამშობლოს გაერთიანების თვალსაზრისით, ამ უკანასკნელ დღეებში მქონდა ძალზე მნიშვნელოვანი შეხვედრები, როგორც გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურ მდივანთან, ისე უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი ქვეყნების ხელმძღვანელებთან, გაიმართა ძალიან მნიშვნელოვანი შეხვედრები რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის ბორის ელცინის პირად წარმომადგენლებთან. ამ დღეებში, ასევე მნიშვნელოვანი ვიზიტით გვეწვევა რუსეთის თავდაცვის მინისტრი, ჩამოვლენ სხვა წარმომადგენლები. პირდაპირ ვიტყვი, რომ ძალზე ბევრი რამ და თითქმის ყველაფერი დამოკიდებულია რუსეთზე, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაზე. ახლა ჩვენ გვაქვს ასეთი მხარდაჭერა, რუსეთის ხელმძღვანელობას მიაჩნია, რომ დადგა დრო, როცა საჭიროა მიიღონ ის გადაწყვეტილებანი, რომლებიც უზრუნველყოფენ საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას. რუსეთის ხელმძღვანელობა დარწმუნდა იმაში, რომ მხოლოდ ერთიანი, მთლიანი და ძლიერი საქართველოს სახელმწიფო შეესაბამება მის ეროვნულ ინტერესებს, რუსეთის სახელმწიფო ინტერესებს. მადლობას ვუხდი ყველას, ვინც ძალზე აქტიურად მუშაობს რუსეთის როგორც სახელმწიფო სათათბიროსთან, ისე დეპუტატებთან, ფედერაციის საბჭოსთან. და არა მარტო რუსეთის, არამედ თანამეგობრობის ყველა ქვეყნის შესაბამის სახელმწიფო სტრუქტურებთან. დარწმუნებული ვარ, მიმდინარე წელს შევძლებთ ძირითადში გადავჭრათ ის პრობლემები,რომლებიც ასე აღელვებს ყველა ჩვენგანს. ეს - პირველი.

მეორე - რა მოვუხერხოთ ეკონომიკას? ძალზე ცუდად ვცხოვრობთ და ისევ უნდა გაესვას ხაზი თქვენს დიდსულოვნებას ხელმძღვანელობის შეცდომათა და ნაკლოვანებათა მიტევების უნარს. ვფიქრობ, რომ მიმდინარე წელი ამ ნაწილშიც ეკონომიკის გამოცოცხლების, ეკონომიკური აქტიურობისა და ეკონომიკური და ფინანსური მაჩვენებლების გაუმჯობესების ნაწილშიც იქნება გარდამტეხი. უკვე გამოჩნდა ნორმალური ეკონომიკური ცხოვრების პირველი ნიშნები, განმტკიცდა კუპონის კურსი, თუმცა, ვიცი, რომ კუპონის მიმართ განსაკუთრებული სიმპათიით არ ხართ გამსჭვალული. შარშან სექტემბრამდე, ანუ რეფორმათა პროცესის განხორციელებისათვის გამიზნული ჩვენი აქტიური აქციების დაწყებამდე, ინფლაციის პროცესი შეადგენდა 69 პროცენტს - კატასტროფიულ მაჩვენებელს, ალბათ, ყველაზე მაღალს მსოფლიოში. ახლა შედარებით ნორმალურ დონეზეა - 8 პროცენტის ფარგლებში. კუპონი ჯერ კიდევ არ არის ფულის ნიშანი, ჩვენ მივდივართ ეროვნული ვალუტისაკენ. ვფიქრობ, რომ მიმდინარე წლის პირველი ნახევრის დამლევისათვის ფინანსურ-ეკონომიკური ვითარება საშუალებას მოგვცემს გადავიდეთ მყარ, ეროვნულ ვალუტაზე, რომელიც გახდება ფულის მიმოქცევის ძირითადი საშუალება.

ამუშავდნენ საწარმოები, თანდათანობით, ნაბიჯ-ნაბიჯ რესპუბლიკა გამოდის ენერგეტიკული კრიზისიდან. მართალია, ეს ჯერ კიდევ არ იგრძნობა ბინებში, ქუჩებში, მაგრამ ზოგიერთი საწარმო უკვე მუშაობს თბილისში, ქუთაისში, ბათუმში, ზოგიერთ სხვა ქალაქში, თვით ჭიათურაში, ტყიბულშიც კი, სადაც წლების განმავლობაში მოცდენილი იყო საწარმოები, ზესტაფონში, რუსთავში... ვფიქრობ, რომ მიმდინარე წელი საშუალებას მოგვცემს ეკონომიკის, ფინანსების გამოცოცხლების, გაჯანსაღების ეს პირველი ნიშნები გადავაქციოთ მყარ ტენდენციად. ამ შემთხვევაში, მომავალი წლიდან სახელმწიფოს, ალბათ, ექნება რეზერვები და რესურსები გარანტიებისათვის - ყოველ შემთხვევაში, სოციალურად დაუცველი ადამიანებისათვის, გარანტიები გააუმჯობესოს ექიმების, პროფესორ-მასწავლებელთა და სხვათა მდგომარეობა, იზრუნოს არმიის, პოლიციის, უშიშროების ორგანოებისა და სხვა სტრუქტურების, საზოგადოებრივი და სახელმწიფო ორგანიზაციების უკეთ უზრუნველყოფისათვის. ახლა ხორციელდება საგანგებო ღონისძიებანი გლეხობის დასახმარებლად. ადამიანებს სურთ მუშაობა და მუშაობენ კიდეც. თუ ჩვენ შევძლებთ, დავეხმაროთ გლეხობას მათ მიერ შექმნილი პროდუქციის რეალიზაციაში, ვფიქრობ, რომ უფრო გაგვიადვილდება ცხოვრება, როგორც ქალაქში, ისე სოფლად.

არ მსურს, ვინმემ განსაკუთრებული ოპტიმიზმი დამწამოს. სიძნელეები კიდევ გვექნება, არც ისე იოლი საქმეა, ბოლო მოვუღოთ კრიზისს, მაგრამ არსებობს კიდევ ერთი გარემოება, რომლის შესახებაც უნდა იცოდეთ, ეს არის ჩვენს ირგვლივ არსებული გარემო. სამწუხაროდ, რამდენიმე წლის წინათ აღმოვჩნდით სრულ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ იზოლაციაში, გავწყვიტეთ ყველა ის ეკონომიკური კავშირურთიერთობა, რომლებიც ათწლეულებისა და საუკუნეების განმავლობაში მყარდებოდა საქართველოსა და რუსეთს, უკრაინას, სომხეთს, აზერბაიჯანსა და სხვა ქვეყნებს შორის, ახლა ამ საქმეში ბევრი რამ უკვე გაკეთდა. ძალზე სერიოზულად გვეხმარებიან ჩვენი მეგობრები დასავლეთის ქვეყნებიდან, მეზობლები. ამ ცოტა ხნის წინათ კოპენჰაგენში თავისი დონითა და შემადგენლობით უპრეცენდენტო ფორუმი შეიკრიბა. წარმოდგენილი იყო დაახლოებით 200 სახელმწიფო, აქედან 130-140 სახელმწიფოთა მეთაურების - პრეზიდენტების, პრემიერ-მინისტრებისა და სხვათა დონეზე. ჩვენ მოვითათბირეთ, რომ შევძლებთ გავათანაბროთ მდიდარი და ღარიბი ქვეყნების ცხოვრების დონე - მდიდრები უნდა ეხმარებოდნენ ღარიბებს. ეს უკვე მკვიდრდება როგორც კანონი და არა მარტო დაუწერელი, ფორუმზე მიიღეს და ხელი მოაწერეს შესაბამის დოკუმენტებს. ვალდებულებებს კისრულობენ საერთაშორისო საფინანსო ცენტრები და ის სახელმწიფოები, რომლებიც დონორები არიან. ასე რომ, მართალია, ვითარება ძნელი და რთულია, მაგრამ უიმედო როდია.

საქართველოში მცხოვრები ყველა ხალხების მხარდაჭერის, მეგობრობისა და სოლიდარობის წყალობით, ჩვენ მივაღწევთ ეკონომიკის რეალურ აღდგენას, საქართველოს რეალურ აყვავებას, ნუ გაიკვირვებთ, დიახ, საქართველო გახდება აყვავებული ქვეყანა. ჩვენ ავაშენებთ სამართლიან, დემოკრატიულ სახელმწიფოს.

ედუარდ შევარდნაძე: „საქართველო აყვავებული ქვეყანა იქნება!“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 23 მარტი. - №31(1047). - 1 გვ.

როგორც ცნობილია, 22 მარტს თბილისში ვიზიტად მყოფმა რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის მინისტრმა პავლე გრაჩოვმა და საქართველოს თავდაცვის მინისტრმა ვარდიკო ნადიბაიძემ პარაფირება მოახდინეს საქართველო-რუსეთს შორის სამხედრო თანამშრომლობის ხელშეკრულებისა, რომელიც ითვალისწინებს რუსეთის სამხედრო ბაზების 25 წლის ვადით განლაგებას საქართველოს ტერიტორიაზე. ამ ფაქტს საქართველოს პარლამენტმა არაერთმნიშვნელოვანი შეფასება მისცა.

ამასთან დაკავშირებით 23 მარტს საქართველოს ტელევიზიამ გადასცა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის ტელეინტერვიუ, რომელსაც ჟურნალისტი მამუკა არეშიძე უძღვებოდა.

- 1993 წლის მარტში საქართველოს პარლამენტმა მიიღო დადგენილება იმის თაობაზე, რომ 1995 წლის ბოლომდე რუსეთის ჯარს უნდა დაეტოვებინა საქართველოს ტერიტორია. ამ გადაწყვეტილების შესრულებას ეჭვის ქვეშ აყენებს 22 მარტს ხელმოწერილი დოკუმენტი. იურიდიული კომისიის თავმჯდომარემ შალვა ნათელაშვილმა პარლამენტის სხდომაზე აღნიშნა კიდეც, რომ მოქმედი კანონმდებლობით უცხო ქვეყნის ჯარის ყოფნა საქართველოს ტერიტორიაზე არ შეიძლება. რამდენად კანონიერი იყო ნადიბაიძის მიერ ხელმოწერილი დოკუმენტი და რა კომენტარს გაუკეთებდით ამ ფაქტს?

- მე ყველა მონაცემი არ მაქვს, თუ რაზე ლაპარაკობდნენ 22 მარტის სხდომაზე პარლამენტარები, მაგრამ ძირითადად მაინც საქმის კურსში ვარ. მე მგონი, აქ არსებითზე უნდა ვილაპარაკოთ. რა შეიცვალა მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა მიიღო თქვენს მიერ დასახელებული დადგენილება და როგორ უნდა გავიგოთ ბატონი ნათელაშვილის განმარტება. თუ არ ვცდები, მისი განმარტება ასეთი იყო: მანამ, სანამ პარლამენტში არ იქნება რატიფიცირებული ახლადხელმოწერილი ხელშეკრულება, მანამდე ეს კანონის დარღვევად შეიძლება ჩაითვალოს.

ახლა არსებითად. მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა ზემოთხსენებული გადაწყვეტილება მიიღო, საქართველო შევიდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში, საქართველო დაუკავშირდა თანამეგობრობის ქვეყნების კოლექტიური უსაფრთხოების და უშიშროების ორგანიზაციას, შეუერთდა მის პრინციპებს (არსებობს რამდენიმე ხელშეკრულება, რომლებიც განსაზღვრავს კოლექტიური უსაფრთხოების პრინციპებს). მას შემდეგ იყო რუსეთ-საქართველოს შეთანხმება ჩვენი საზღვრების ერთობლივი დაცვის თაობაზე - ეს არავისთვის საიდუმლო არ ყოფილა, გაკეთდა საჯაროდ, სახალხოდ. ესე იგი, პრაქტიკულად, თანამეგობრობაში შესვლით არსებითად შეიცვალა ის გარემო, რომელშიც ჩვენ მანამდე ვცხოვრობდით. ამას უნდა დავუმატოთ 1994 წლის 3 თებერვალი, რუსეთის პრეზიდენტის ვიზიტი საქართველოში და ის დიდი ხელშეკრულება, (და არა მარტო იგი), რომლის შესახებაც ჩვენ ასე დიდხანს ვლაპარაკობდით. ეს იყო ხელშეკრულება მეგობრობის, თანამშრომლობის და კეთილმეზობლობის შესახებ. თქვენ გახსოვთ ის საუბარიც, რომელიც გაიმართა ჩემსა და ელცინს შორის, მათ შორის საჯარო გამოსვლებიც, როცა ჩვენ ვლაპარაკობდით სტრატეგიულ მოკავშირეობაზე, საქართველოსა და რუსეთის სტრატეგიული ინტერესების დამთხვევაზე და საქართველოსა და რუსეთის სტრატეგიულ თანამშრომლობაზე. მხედველობაში გვქონდა ეკონომიკაც, ჩვენი ცხოვრების ყველა სფერო. მაგრამ, რა თქმა უნდა, მხედველობაში გვქონდა თანამშრომლობა სამხედრო სფეროში.

მე ახლაც მიმაჩნია, რომ ეს იყო ერთადერთი გზა, რომელიც ჩვენ მაშინ განვსაზღვრეთ (როგორც დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში შესვლა, ასევე რუსეთთან დიდი ხელშეკრულების გაფორმება) იმისათვის, რომ შეგვექმნა წინაპირობა ქვეყნის კრიზისიდან გამოსვლისათვის და ტერიტორიული მთლიანობის აღსადგენად.

გახსოვთ, რომ ამას მოჰყვა თანამეგობრობის ქვეყნების გადაწყვეტილება სამშვიდობო მისიის თაობაზე - აფხაზეთში სამშვიდობო ჯარების შეყვანაზე. მეორე საკითხია, რამდენად ეფექტიანია ან არაეფექტიანია იგი. მაგრამ ამ შემთხვევაში მე ვლაპარაკობ ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის წინაპირობაზე.

ერთია, რომ ნადიბაიძეს ან შევარდნაძეს ხელი მოეწერა ხელშეკრულებაზე სამხედრო ბაზების შესახებ და ამით დამთავრებულიყო ყველაფერი (რა თქმა უნდა ეს იქნებოდა უხეში დარღვევა), მაგრამ სხვაა, როდესაც მხედველობაშია მიღებული, რომ ხელშეკრულება ძალაში შევა მას შემდეგ, რაც რატიფიცირებას მოახდენს პარლამენტი. ესე იგი, საბოლოო სიტყვა პარლამენტს ეკუთვნის. გასათვალისწინებელია აგრეთვე ყველა ის ძირეული ცვლილებები, რომლებიც მოხდა საქართველოსა და რუსეთს შორის ურთიერთობაში.

ეს არის ჩვენი ხედვა იმ პერსპექტივისა, რომელიც ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის განსამტკიცებლად, შეიარაღებული ძალების შესაქმნელად და ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის აღსადგენად არის აუცილებელი, როგორც გარდაუვალი ფაქტორი. ეს არის ხედვა შევარდნაძის, პრემიერის, ნადიბაიძის და სხვების, ვინც ამ მოლაპარაკებაში მონაწილეობდა. როგორც გითხარით, საბოლოო სიტყვა პარლამენტს ეკუთვნის. თუ პარლამენტი არ მოახდენს რატიფიცირებას - ეს ყველაფერი ქაღალდზე დარჩენილი შრომის ნაკვალევი აღმოჩნდება, სხვა არაფერი.

ჩვენი საუბარი რაც შეიძლება უფრო კონკრეტული უნდა იყოს. მიმაჩნია, რომ ამ დოკუმენტით გათვალისწინებული ზოგიერთი დებულება უნდა იცოდეს ტელემაყურებელმა. შემდეგში დოკუმენტი უნდა გამოქვეყნდეს კიდეც. უნდა მოეწყოს საჯარო განხილვაც. აქვე მინდა ვუპასუხო ოპონენტებს, თუ რატომ არ წარვადგინეთ იგი წინასწარი განხილვისათვის პარლამენტში. პარლამენტში ბევრს ლაპარაკობენ ფუნქციების გამიჯვნაზე. ბევრს არ ესმის თუ როგორ უნდა ხდებოდეს ეს. მოთხოვნა, რომ დოკუმენტი წინასწარ ყოფილიყო განხილული, სწორედ რომ ფუნქციების აღრევაა. სიმართლე გითხრათ, მე წინასწარ კიდეც ვეთათბირე გოგუაძეს, მინდოდა ჩემთან მომეწვია ფრაქციათა ხელმძღვანელები, ზოგიერთი პარტიის წარმომადგენლები, რომელთაც რადიკალურად განსხვავებული პოზიციები აქვთ თანამეგობრობის საკითხებში, რუსეთთან ურთიერთობის საკითხებში და ა.შ. მაგრამ შემდეგ მივედი დასკვნამდე (და კიდეც ვუთხარი ბატონ ვახტანგს), რომ, ალბათ, ეს არ იყო სასურველი, რადგანაც პარლამენტს უნდა ჰქონდეს დრო განსჯისათვის. ჩვენ მოვახდინეთ ხელშეკრულების პარაფირება, რუსეთს აქვს საშუალება დაიწყოს მუშაობა, მოქმედება ამ ხელშეკრულების შესასრულებლად. პარლამენტს უნდა დარჩეს დრო იმისათვის, რომ დარწმუნდეს, რამდენად გულწრფელია ის ქვეყანა, რომელიც წარმოადგენს მეორე მხარეს ამ ხელშეკრულებაში და რომელსაც გარკვეული ვალდებულებები აქვს აღებული საქართველოს წინაშე. ესე იგი, აქ აღმასრულებელი ხელისუფლება, მინისტრი, მთავარსარდალი და სახელმწიფოს მეთაური იღებენ თავის თავზე პასუხისმგებლობას. რაც შეეხება საბოლოო სიტყვას, ეს შეიძლება იყოს ერთი, ორი ან სამი თვის შემდეგ (მოვლენების განვითარების გათვალისწინებით) იგი პარლამენტმა უნდა თქვას. ამიტომ მე მიმაჩნია, რომ არავითარი ცოდვა არ ჩაგვიდენია. ჩვენ ვმოქმედებდით და ვმუშაობდით უფლებების ფარგლებში. მე ღრმად მჯერა, რომ ის დებულებები, რომლებიც ჩაწერილია შესავალ ნაწილში, პრეამბულაში, რომელსაც ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს, ორივე მხარის ძირითად ინტერესებს შეესაბამება. ჩვენ სავსებით გულწრფელად ჩავწერეთ, რომ ეს ხელშეკრულება შეესაბამება, როგორც რუსეთის, ასევე საქართველოს ინტერესებს. აქ არის ინტერესების ბალანსი. კერძოდ, გამოიკვეთა სამხედრო მშენებლობის საკითხებში ეტაპობრივი თანამშრომლობის განვითარება ორ ქვეყანას შორის. აქვე მინდა ვთქვა, თუ ვინმეს ჰგონია, რომ რუსეთის ინტერესების გაუთვალისწინებლად საქართველოს შეუძლია შექმნას შეიარაღებული ძალები - მხედველობაში მაქვს არმია, შინაგანი ჯარები, თუნდაც პოლიცია - გამორიცხულია. მხოლოდ რუსეთთან თანამშრომლობის პირობებში და მისი ინტერესების გათვალისწინებით შესაძლებელია ჩვენ შევქმნათ არმია.

- სხვა ქვეყანას ხომ არ შემოუთავაზებია დახმარება არმიის შექმნაში?

- არც ერთ ქვეყანას. თქვენ იცით, რომ მე მსოფლიო შემოვიარე, მაგრამ ჩვენ ერთი გახვრეტილი ავტომატი ვერ მივიღეთ და ვერც მივიღებთ.

საქართველო უნდა არსებობდეს როგორც სახელმწიფო, როგორც დამოუკიდებელი ქვეყანა, მას უნდა ჰყავდეს თავისი შეიარაღებული ძალები. შეიარაღებული ძალები კი ტექნიკის, იარაღის, საბრძოლო მასალის გარეშე (რომელსაც ჩვენ არ ვაწარმოებთ, გარდა ერთი თვითმფრინავისა) წარმოუდგენელია.

შემდეგი კომპონენტი: როცა ამ დოკუმენტს ხელს ვაწერთ, ჩვენ ვხელმძღვანელობთ ორივე სახელმწიფოს სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის პრინციპის დაცვის აუცილებლობით (გთხოვთ მიაქციოთ ყურადღება). საქართველო რუსეთის ტერიტორიულ მთლიანობას, მართალია, ვერ დაიცავს, მაგრამ რუსეთი გარკვეულ პასუხისმგებლობას კისრულობს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობაზე და არა მარტო დღეს. ჩვენმა ოპონენტებმა კარგად უნდა იფიქრონ, რა შეიძლება მოხდეს ხვალ, ხუთი, ათი წლის შემდეგ ამ მდუღარე რეგიონში. მე მხედველობაში არა მაქვს დღევანდელი მდგომარეობა. დღეს ჩვენ იდეალური ურთიერთობა გვაქვს თურქეთთან, სომხეთთან, აზერბაიჯანთან, ირანთან, უკრაინასთან და სხვებთან, მაგრამ ამ ქვეყნების იქით ხომ არის კიდევ ძალები. ამიტომ, ძალიან რთულია დღეს პროგნოზირება, თუ რა მოხდება. უნდა ვილაპარაკოთ, ალბათ, უსაფრთხოების გარანტიებზე, ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის დაცვის გარანტიებზე. ჩვენ ასევე შევთანხმდით იმაში, რომ რუსეთის ჯარების საქართველოში დისლოცირების საბაზო პრინციპი ყველაზე უკეთ შეესაბამება ორივე სახელმწიფოს უსაფრთხოებისა და თავდაცვისუნარიანობის ინტერესებს და საერთოდ, კავკასიაში სტაბილურობის ინტერესებს.

რა თქმა უნდა, მე ვიცოდი, რომ ხელმოწერის აქტს მოჰყვებოდა გარკვეული ვნებათაღელვა. არც არაფერი არის გასაკვირი. ეს არ არის ისეთი პროცედურა ან ისეთი აქტი, მას აღფრთოვანებით შეხვდეს მოსახლეობა. სამხედრო ბაზებსა და სხვა ქვეყნის ჯარების ყოფნას საკუთარი ქვეყნის ტერიტორიაზე არც ერთი ქვეყანა არ მიესალმება. თუმცა ევროპა კატეგორიული წინააღმდეგი წავიდა ამერიკის ჯარების გაყვანისა და შეინარჩუნეს ამერიკის შეიარაღებული ძალები ევროპის კონტინენტზე, მიუხედავად იმისა, რომ სამხედრო საფრთხე აღარ არსებობდა. ვიმეორებ, მე სხვა გამოსავალს ვერ ვხედავდი და ვერც ახლა ვხედავ იმისათვის, რომ შევქმნათ შეიარაღებული ძალები, გვქონდეს შესაბამისი ტექნიკა, სათანადო შეიარაღება და ამავე დროს გარანტიები ქვეყნის დამოუკიდებლობისა და ტერიტორიული მთლიანობისა.

მინდა შეგახსენოთ ერთი რამ: ჩვენ გამოვხატეთ ჩვენი განსაკუთრებული პოზიცია, რომელიც დაერთო ამ ხელშეკრულებას. განსაკუთრებული პოზიცია კი მდგომარეობს შემდეგში: საქართველოს მხარეს ამ დოკუმენტზე სახელმწიფოს მეთაურის ხელმოწერა და მისი რატიფიკაცია შესაძლებლად მიაჩნია იმ შემთხვევაში, თუ აღსდგება საქართველოს იურისდიქცია მთელ მის ტერიტორიაზე. აგრეთვე საქართველოს შეიარაღებული ძალების მშენებლობაში რუსეთის ფედერაციის კონკრეტული ვალდებულებების განსაზღვრის პირობებში.

ესე იგი, სახელმწიფოს მეთაური ხელშეკრულებას ხელს მოაწერს იმ შემთხვევაში, თუ აღსდგება ჩვენი იურისდიქცია აფხაზეთზე, ცხინვალის რეგიონზე და იმ შემთხვევაში, თუ რუსეთი კონკრეტულად ჩამოაყალიბებს თავის ვალდებულებებს. როგორია ეს ვალდებულებები, დაახლოებით ვიცით, მაგრამ ეს ყველაფერი უნდა ჩამოყალიბდეს ეტაპების, თვეების, წლების მიხედვით და ჩვენ უნდა გვქონდეს გარანტია, რომ ამის შედეგად შევქმნით არმიას, შესაბამისად იქნება გარანტირებული შეიარაღებული ძალები.

კიდევ ერთი ელემენტი ამ განსაკუთრებული პოზიციისა: ჩვენ აუცილებელ პირობად მივიჩნევთ, რომ კვოტების გადანაწილებისას ტექნიკა და შეიარაღება, რომელიც არ ეკუთვნის საქართველოს და არ ეკუთვნის რუსეთს და რომელიც ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ შეთანხმების პირობებში ექვემდებარება განადგურებას, უნდა განადგურდეს, თქვენ მიხვდებით რა ტექნიკაზე, შეიარაღებაზეა ლაპარაკი. შეიძლება თუ არა უფრო კატეგორიული და უფრო პრინციპული პოზიციის ჩამოყალიბება ამ ხელშეკრულების მიმართ? აქ თითქოს დაზღვევის ყველა მექანიზმი არის გათვალისწინებული, მაგრამ როგორც მე გითხარით, საბოლოო სიტყვა ეკუთვნის პარლამენტს.

- რუსეთის დღევანდელმა ხელისუფლებამ რამდენჯერმე, რბილად რომ ვთქვათ, შეცდომაში შეიყვანა საქართველოს ხელისუფლება. რა გარანტიები არსებობს იმისა, რომ ამ შემთხვევაშიც არ განმეორდება ის, რაც არაერთხელ მომხდარა. აქ ხაზი მინდა გავუსვა ერთ საფრთხეს - პავლე გრაჩოვი, რომელიც ოდიოზური ფიგურაა რუსეთის ელიტარულ წრეებში, ჟურნალისტების ლანძღვა-გინების ყოველდღიურ საგნად იქცა, ის ადამიანია, რომელმაც ჩვენს მიმართ რამდენჯერმე დაუშვა არაკორექტული სვლები. რა გარანტიები გვაქვს, რომ რუსეთის ხელისუფლება ამ ხელშეკრულებას შეასრულებს იმ ფორმით, რომელიც თქვენ მოითხოვეთ?

- მიმაჩნია, რომ ხელშეკრულების შესრულება უნდა დაიწყოს მანამ, სანამ მას სახელმწიფოს მეთაურები მოაწერენ ხელს. თუ არ დაიწყო შესრულება - საქართველოს იურისდიქციის აღდგენა მთელ მის ტერიტორიაზე, მაშინ ამ ხელშეკრულებას ხელს არ მოვაწერ და საქართველო არავითარ ვალდებულებას არ იკისრებს. რა თქმა უნდა, მაშინ რუსეთის შეიარაღებული ძალები, რომლებიც - საქართველოს ტერიტორიაზე იმყოფებიან, გავლენ.

დოკუმენტში სწორედ ეს მომენტებია გამოკვეთილი: - აღდგეს იურისდიქცია საქართველოსი, დაიწყოს ხალხის დაბრუნება, ჩამოვყალიბდეთ როგორი იქნება სტატუსი აფხაზეთისა საქართველოს სახელმწიფოში და ამავე დროს განისაზღვროს რუსეთის ვალდებულება იარაღისა და ტექნიკის მოწოდების დარგში. სწორედ აქ არის ინტერესების ბალანსი. ჩვენ დაინტერესებული ვართ ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენით რუსეთის დახმარებით, მისი მეშვეობით არმიის შექმნით, რუსეთი კი დაინტერესებულია იმით, რომ დარჩეს საქართველოში და ეს მის სახელმწიფოებრივ და ეროვნულ ინტერესებს წარმოადგენს. ასეთი დამთხვევა გვაძლევს საშუალებას ვილაპარაკოთ იმაზე, რომ ხელშეკრულება შესრულდება. თუმცა დარღვევის ფაქტები იმ შემთხვევაშიც კი ხდება, როცა ზესახელმწიფოები აწერენ ხელს ხელშეკრულებას.

- იურისდიქცია რომ ყოფილიყო აღდგენილი ამ ორ ტერიტორიაზე, რაც თქვენ ბრძანეთ, დადგებოდა თუ არა საერთოდ დღის წესრიგში ეს დოკუმენტი?

- უკვე გავუსვი ხაზი და მინდა გავიმეორო, რომ სხვა ქვეყნის ჯარის ყოფნა შენს ტერიტორიაზე არ არის ისეთი მოვლენა, რომელიც აღფრთოვანებას და სიხარულს იწვევდეს. აქ არის აუცილებლობაც, იძულებაც (ჩვენ იძულებული ვართ წავიდეთ ამაზე), ამავე დროს აქ არის ფიქრი მომავალზეც.

რატომ ოცდახუთი წელი? ჯერ ერთი, უნდა ვიფიქროთ, რა იქნება ხუთი-ათი წლის შემდეგ. იმ პირობებში, რომელშიც დღეს ვართ, ჩვენ დიდხანს ვერ ვიქნებით, მაშინ სამ-ოთხ წელიწადში უნდა გავიდნენ აქედან. ეს, სიმართლე გითხრათ, იმ სირთულის გათვალისწინებით, რაც დამახასიათებელია ჩვენი რეგიონისათვის, ჩვენს ინტერესებს არ წარმოადგენს. თუ უნდა დარჩნენ, მაშინ მარტო ერთი შენობა რომ ააშენონ - საქართველოს პირობებში ამას შვიდი-რვა წელი უნდა, აღარ ვლაპარაკობ მთელ ინფრასტრუქტურაზე, თუკი ჩვენ გვენდნენ, თუკი ჩვენ ვენდობით, მაშინ ოცდახუთი წელი არ უნდა გვაშინებდეს. მე ამაზე დიდი ხნის ნაფიქრი მაქვს და გარკვეული ანალიზის მერე მივედი იმ დასკვნამდე, რომ თუ ყველაფერი ნორმალურად განვითარდა, ინტეგრაციული პროცესები ევროპაში და მსოფლიოში ისეთნაირად წავა, რომ რუსეთი თვით გახდება ყველაზე აქტიური მომხრე ევროპული ინტეგრირებისა, ნატოსა და რუსეთის შეიარაღებული ძალების ინტეგრირებისა. მაშინ 25 წელი აღარ იქნება საჭირო, მაშინ სულ სხვა პირობები იქნება გარანტირებული. მაგრამ მე, როგორც იტყვიან, მინდა წინ გავიხედო, დავიზღვიოთ თავი და გვქონდეს რაღაც გარანტია იმისა, აღარ განმეორდება ის, რაც მოხდა, ყოველ შემთხვევაში, გვქონდეს გარანტია, რომ რუსეთის საზღვრიდან ჩვენ დაცული ვართ. ასეთი სამართლებრივი ბაზა რომ ყოფილიყო, არ დავკარგავდით იმას, რაც დავკარგეთ. ამიტომ მიმაჩნია, რომ თუ შეიცვლება პირობები - ხელშეკრულების ვადის შემოკლება და მისი დენონსირება არავითარი პრობლემა არ იქნება.

- თუ იყო მოლაპარაკების დროს საუბარი, რომ ბაზებში ფული გადაიხადონ? რამდენი ბაზა იქნება?

- ოთხი. ეს ის ბაზებია, რომლებიც უკვე არსებობს: გუდაუთის ბაზა (თავისთავად გუდაუთის ბაზაზე რომ ჩვენ ხელს ვაწერთ, გესმით, ეს რასაც ნიშნავს), ბათუმის, ახალქალაქის და ვაზიანის.

რაც შეეხება ანაზღაურებას, როცა დავიწყეთ ამ საკითხების განხილვა ჯერ კიდევ პრეზიდენტ ელცინის ვიზიტის დროს, ჩვენ შევთანხმდით, რომ გარკვეული კომპენსაცია საქართველომ უნდა მიიღოს. ეს შეიძლება გამოხატული იყოს ხორბალში, თანხებში, ტანკებში, ეტაპობრივად, როგორც ჩავწერეთ, საბრძოლო მასალებში. ყველაფერი ხომ ფულია. მე არ ვიცი, როდის მივიღებთ, ამაზე ლაპარაკი ნაადრევია, მაგრამ ერთი ტანკი სამი თუ ოთხი მილიარდი მანეთი ღირს, რომ ვიანგარიშოთ, რა სჭირდება საქართველოს შეიარაღებულ ძალებს - მე მგონი, ჩვენ ვალში დავრჩებით. არმიის შექმნა, ჯარის შექმნა შეუძლია მხოლოდ ძლიერ სახელმწიფოს. ჩვენ ეს უნდა შევძლოთ რუსეთის დახმარებით. არავის საწყენად არ ვამბობ: ვერც ერთი მეზობელი, ვერც ერთი ჩვენი მეგობარი ამ საქმეში ვერ დაგვეხმარება. დაგვეხმარებიან ხუთი-შვიდი კაცის მომზადებაში, მაგრამ რეალურად - იარაღით, საბრძოლო მასალებით და ა.შ. ვერავინ ვერ დაგვეხმარება.

რაც შეეხება ანაზღაურების სხვა ფორმებს. თუ ჩვენ მოვახერხეთ და შესრულდა ის, რაც ჩემი ხელით არის ჩაწერილი - იურისდიქციის აღდგენა - ამას განა ფასი გააჩნია? თუ ჩვენ მოვახერხეთ სისხლისღვრისა და უბედურების გარეშე, მე მგონია შერცხვებათ იმათ, ვინც დღეს დილიდან უცენზურო სიტყვების კორიანტელი დააყენა პარლამენტში, ნაცვლად იმისა, რომ ყველაფერს გონების თვალით შეხედონ, აწონ-დაწონონ და მერე გამოთქვან აზრი.

გარდა ამისა, სადამდე შეიძლება ვიყოთ მოწყალების იმედით. უკვე გვეუბნებიან ჩვენი ამერიკელი მეგობრები, რომლებმაც უზარმაზარი დახმარება გაგვიწიეს, მეგობრები ევროპის გაერთიანებიდან: ამ წელს, კიდევ რამდენიმე თვეს დაგეხმარებით, მაგრამ მერე თქვენი თავი თქვენვე უნდა შეინახოთ, ინვესტიციები შეიძლება მოგცეთ, მაგრამ ხორბალი, სხვა პროდუქტები თქვენ უნდა იშოვოთო. სად უნდა ვიშოვოთ? რუსეთის პრემიერ-მინისტრს აქვს მიღებული პერსონალურიდავალება და როცა იგი ჩამოვა (თუმცა მისი ვიზიტი ცოტა გაჭიანურდა - ესეც ალბათ ჩვენს მიერ განხილულ საკითხებთან, მათ პრინციპულ გადაწყვეტასთან არის დაკავშირებული) უნდა განვიხილოთ მარცვლის, ცხიმეულის და სხვა პრობლემები, რათა, რაღაც რაოდენობა მივიღოთ, შიმშილსა და მუდმივ სიცივეს როგორმე თავი დავაღწიოთ.

- ეს ხელშეკრულება იქონიებს თუ არა რაიმე გავლენას ნავთობსადენების ჩვენს ტერიტორიაზე გავლაზე?

- თუ ნავთობსადენმა უნდა გაიაროს კავკასიაზე (ვფიქრობ, ნავთობსადენი თურქეთის ტერიტორიას ვერ ასცდება), მაშინ გაივლის ან საქართველოზე, ან სომხეთზე. ორივე ქვეყანა ერთნაირ პირობებშია. სომხებმა უფრო ადრე გადაწყვიტეს ბაზების საკითხი. ახლა ლაპარაკობენ, რატომ წაბაძეთ სომხებსო. არ წავბაძეთ, ჩვენ ჩვენი ინტერესები გვაქვს.

ერთ-ერთი პრეტენდენტი, რომ ნავთობი გაატაროს თავის ტერიტორიაზე, არის რუსეთი. ამ საკითხის განხილვაში ჩვენ გამოვედით არა როგორც ოპონენტი, არამედ როგორც სტრატეგიულ თანამშრომლობაში ერთნაირად მოაზროვნე პარტნიორები. ვფიქრობ, რომ ჩვენ მივუახლოვდით ამ საკითხის გადაწყვეტას.

- თქვენი აზრით, როგორ შეხედავს ამ ნაბიჯს დასავლეთი?

- რაც შეეხება ბაზების ამბავს, ალბათ, აპლოდისმენტებს არ მივიღებთ, მაგრამ დასავლეთი ყოველთვის გვეუბნეოდა: რუსეთის გარეშე თქვენ ვერ შეძლებთ, რუსეთის გარეშე თქვენ გაგიჭირდებათ. ბატონ ბჟეზინსკის ვერავინ დასწამებს ბრალს იმაში, რომ იგი რუსეთის გულშემატკივარია, მაგრამ როდესაც ჩვენ დავსხედით მაგიდასთან და საათნახევრის განმავლობაში შედგა დიდი საუბარი, სერიოზული მიმოხილვა იმისა, რაც ჩვენს პლანეტაზე ხდება, იგი მივიდა დასკვნამდე და საჯაროდაც გამოაცხადა: რუსეთთან უნდა მოაგვაროთ თქვენი ურთიერთობები, რუსეთთან უნდა ითანამშრომლოთ იმ დოზით, რა დოზითაც ეს თქვენთვის არის საჭირო. ბჟეზინსკიმ ეს განაცხადა იმიტომ, რომ მან იცის - იმას, რაც შეიძლება დღეს რუსეთისაგან მივიღოთ, შეერთებული შტატებისაგან დღეს ვერ მივიღებთ, ვერც ვთხოვთ.

- თქვენ ახსენეთ ბჟეზინსკი - ცნობილი პოლიტიკური მოღვაწე, გარდა ამისა, თქვენ გაქვთ ურთიერთობა სხვა დიდ პოლიტიკოსებთან - ბეიკერთან, შულცთან სხვებთან. ადამიანი, რომელსაც ნაცნობების ასე ფართო წრე ჰყავს და მაღალ პოლიტიკური მოღვაწეებს შეხვედრია, აეროპორტში ხვდება და შემდეგ აცილებს გრაჩოვს. ამან გარკვეული გაღიზიანება გამოიწვია. რამ განაპირობა თქვენი ეს ნაბიჯი?

- ეს ცოტა გაუბრალოებული მიდგომაა. ჯერ ერთი გრაჩოვი არის თავდაცვის მინისტრი და რუსეთის პრეზიდენტის პირდაპირი წარმომადგენელი. იგი ჩამოვიდა პრეზიდენტის პირდაპირი დავალებით. გრაჩოვი შეიძლება ათ წელიწადს იყოს მინისტრი. შეიძლება მეტიც. სანამ მინისტრია - ის არის პრეზიდენტ ელცინის მიერ დანიშნული პიროვნება. და მე გამოვხატე დამოკიდებულება პრეზიდენტ ელცინის და რუსეთის მიმართ.

მეორე: მე ძალიან შორსა ვარ იმ პოზიციისაგან, რომ ერთხელ ადამიანთან იკამათონ, ან მის მიმართ იხმარო მწარე ფრაზა და მერე ამგვარი ქმედების ტყვეობაში აღმოჩნდე, ეს არ შეიძლება. რაც მე ბატონ შულცთან მიკამათია (და არა მარტო კამათი, ძალიან მწვავე გამოთქმები და უმკაცრესი შეფასებებიც ყოფილა) გინდა ბატონ ბეიკერთან და სხვებთან, მაგრამ რა - ამან არ მომცა საშუალება შემდეგ მეთანამშრომლა ამ ხალხთან და მიგვეღწია იმისათვის, რის წარმოდგენაც ადამიანებს არ შეეძლოთ? მე არ გამოვრიცხავ, რომ ბატონ გრაჩოვთან სწორედ ასეთი ურთიერთობაა.

სტალინი, როგორც პიროვნება, როგორც მოღვაწე არ არის ჩემთვის მაგალითი, მაგრამ იგი დიდი ფიგურა იყო და საღად აზროვნებდა. მან ერთ-ერთი სახელმწიფოს იმ რანგის სახელმწიფო მოღვაწე გააცილა მოსკოვის ვაგზალზე, რომელიც არ უნდა გაეცილებია, საერთოდ არავის არ აცილებდა. იმ მომენტისათვის საარსებო მნიშვნელობა ჰქონდა საკითხს - გახსნიდა თუ არა იაპონია შორეულ აღმოსავლეთში ფრონტს. და იმ კაცმა ჩათვალა საჭიროდ გაეკეთებინა ეს ჟესტი, რომელიც შეიძლება გადამწყვეტი არა, მაგრამ ქვეყნის მიმართ, მომენტის მიმართ კლასიკურად იყო ამორჩეული. მე არ ვედრები ახლა მას, არც გრაჩოვის შეხვედრა-გაცილება ყოფილა ამგვარად გამიზნული, მაგრამ მე მაინც მიმაჩნია, რომ ჩვენ ადამიანებად ვრჩებით. თუ ვლაპარაკობთ რუსეთთან სტრატეგიულ მოკავშირეობაზე, თუ გვინდა ნდობის ვითარება და ატმოსფერო შეგვექმნას - ადამიანური ურთიერთობით უნდა ვაშენოთ იგი. მე შემიძლია დავჯდე ისეთ მოღვაწეებთანაც, რომლებიც 24 საათის განმავლობაში მლანძღავენ, ვისაუბროთ, ვიკამათოთ, თუ კი ეს ქვეყნის ინტერესებს წაადგება. ასე რომ, მე არ ვღებულობ ამ ბრალდებას. რა ვალდებული ვიყავი ჯეიმს ბეიკერს დავხვედროდი? სახელმწიფოს მეთაური არ უნდა დახვდეს ყოფილ სახელმწიფო მდივანს. მაგრამ მე დავხვდი, ლამის ოფიციალურად დავხვდი. ჩემი მხრივ ეს იმის დადასტურებაა, რომ ადამიანურობის ფაქტორი დღევანდელ პოლიტიკაში არის ერთ-ერთი ქვაკუთხედი სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობისა.

- ხშირად ამბობთ ხოლმე, რომ 1995 წელი არის საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის წელი. რას ემყარება თქვენი ეს განცხადება?

- ტერიტორიული მთლიანობის ერთ-ერთ განმაპირობებელ ფაქტორად ამ ხელშეკრულებას თუ ხელმოწერას ვგულისხმობდი.

პირდაპირ ვთქვათ: ორწელიწადნახევარია ჩვენ არც ერთი ორგანიზაცია არ დაგვიტოვებია, უშიშროების საბჭოს ათი რეზოლუციაა მიღებული, გამოგზავნილია 120 მეთვალყურე, რომლებიც შესანიშნავად არიან მზეზე გარუჯული... ეს ყველაფერი იყო. ერთადერთი ძალა, რომელსაც შეუძლია დაგვეხმაროს და უზრუნველყოს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა - ეს არის რუსეთი. თუ იგი არ მოისურვებს და ჩათვლის, რომ ეს მის ინტერესებს არ შეესაბამება, ეს სხვა საკითხია. მაგრამ დარწმუნებული ვარ, რომ მას შემდეგ, რაც რუსეთის ხელმძღვანელობამ თავის პირობებში, დაინახა, რა არის მოქმედი სეპარატიზმი, სხვა გზა არ არსებობს, ჩვენთან ერთად აქტიურად ითანამშრომლებენ იმისათვის, რომ საქართველო იყოს ერთიანი, მთლიანი, რუსეთის მიმართ კეთილად განწყობილი და, როგორც იტყვიან, მისი სტრატეგიული მოკავშირე. თუ ეს ასე მოხდება და ასე უნდა მოხდეს წესით, მაშინ ვფიქრობ, რომ 1995 წელი მართლაც გადამწყვეტი უნდა იყოს.

- მიუხედავად გარკვეული წარუმატებლობისა, როგორ შეძელით რუსეთის თქვენსკენ შემობრუნება? მიაღწიეთ რუსეთთან მიმართებაში იმას, რაც თქვენ გქონდათ ჩაფიქრებული?

- ვფიქრობ, რომ ჩვენ ბევრს მივაღწიეთ. ყოველ შემთხვევაში, ამისათვის საფუძველი შეიქმნა. თუ გახსოვთ, ჩემი ჩამოსვლიდან ცოტა ხნის შემდეგ ვთქვი, რომ რუსეთთან ჩვენ განსაკუთრებული ურთიერთობა უნდა დავამყაროთ, განსაკუთრებული ურთიერთობა უნდა ავაშენოთ, მტკივნეულად, ათასი მარცხისა და უბედურების გავლის შემდეგ მაინც მივდიოდით და მივდივართ ამ გზით, განსაკუთრებული ურთიერთობის აშენების გზით. მე მინდა გაითვალისწინოთ, რომ ეს არ ნიშნავს ჩვენს მიერ თურქეთის, ირანის, მით უმეტეს, ჩვენი დიდი მეგობრის შეერთებული შტატების, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის, საფრანგეთის და სხვების უგულებელყოფას. მაგრამ რუსეთი იმდენად დიდი მეზობელია და იმდენად დიდი ინტერესებია გადახლართული, რომ უნდა ვილაპარაკოთ მართლაც განსაკუთრებულ ურთიერთობაზე. რუსეთ-საქართველოს შორის ურთიერთობის ხელშეკრულება განსაკუთრებული ნაბიჯია, არაორდინარული, გაბედული. განსაკუთრებულია ბოლო ხელშეკრულებაც. ასეთ ხელშეკრულებას შეიძლება ხელი მოაწერონ მხოლოდ იმ ქვეყნებმა, რომლებიც ერთმანეთს ენდობიან ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით. ამ ნდობის დემონსტრირება, გამოვლინება უნდა მომხდარიყო. ვფიქრობ, რომ ეს გაკეთდა.

და კიდევ! მინდა ყურადღება მიაქციოთ ალმათის შეხვედრას. ეს იყო ძალიან სერიოზული შეხვედრა, რომელზეც საქართველოს ფორმულა სეპარატიზმის საფრთხის შესახებ ერთხმად გავიდა და ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური მხარდამჭერი რუსეთი იყო. ყველა ქვეყანა უნდა გაერთიანდეს იმისათვის, რომ ვებრძოლოთ სეპარატიზმს. ხოლო თუ სეპარატისტული რეჟიმი მაინც დამყარდა რომელიმე კუთხეში, რომელიმე რეგიონში, ყველამ ვიკისრეთ ვალდებულება, მათ შორის რუსეთმაც (ეს შევახსენე რუსეთის წარმომადგენლებს), რომ არავითარი - არც პოლიტიკური, არც ეკონომიკური ურთიერთობა არ დავამყაროთ ასეთ რეჟიმთან, ამავე დროს, არ უნდა მიეცეს მას საშუალება ისარგებლოს კომუნიკაციებით - სარკინიგზო, საავტომობილო გზებით, ავიაციით, ზღვით, კავშირგაბმულობით, ყველაფერი დახურული უნდა იყოს. ვფიქრობ, მოვიდა დრო, როცა რუსეთმა ეს უნდა გააკეთოს და გააკეთებს კიდეც.

- პარლამენტის სხდომაზე განსაკუთრებულად აგრესიული დამოკიდებულება იყო ამ დოკუმენტისადმი. ობიექტურად უნდა გითხრათ, რომ ეს არ იყო საკვირველი. მაგრამ მოხდა ისე, რომ ის ხალხი, ვინც თქვენ აქტიურად გიჭერდათ მხარს ან ბოლომდე საქმის კურსში არ იყო ან კონსტრუქციულად ვერაფერი თქვა. ისეთი შთაბეჭდილება შეიქმნა, რომ ედუარდ შევარდნაძე ცალკეა, პარლამენტი - ცალკე. ერთი პროზაული შეკითხვა მაქვს: ხვალ მიხვალთ თუ არა პარლამენტის სხდომაზე, გექნებათ თუ არა თანამშრომლობა პარლამენტთან ამ საკითხთან დაკავშირებით?

- ალბათ, პრობლემურია ხვალ ჩემი მისვლა პარლამენტის სხდომაზე. რაც გავაკეთე, ეს ჩემი უფლებაა. მთავარი უფლება დარჩა პარლამენტს - მოხდება რატიფიცირება თუ არა, ეს პარლამენტის საქმეა. არავითარი შეურაცხყოფა პარლამენტისათვის არ მიმიყენებია. რატომ არ გავმართე წინასწარი კონსულტაციები? ეს იყო შეგნებული, გამიზნული ნაბიჯი იმისათვის, რომ საბოლოო სიტყვა პარლამენტისა ყოფილიყო რეზერვში იმ შემთხვევაში, თუ ვინმეს ჩვენი მოტყუება ან ღალატი აქვს გულში ჩადებული. აი ეს იყო ჩაფიქრებული.

რაც შეეხება პარლამენტის დღევანდელ სხდომას, მიმაჩნია, რომ ისეთ პარლამენტში, სადაც არა თუ ემოციები, არამედ შეურაცხმყოფელი სიტყვების, ფრაზების კორიანტელი ტრიალებს, მე ვერ შევალ სანამ პარლამენტი არ დამშვიდდება, სანამ თვითონ არ გაერკვევიან, მე არ შემიძლია შევიდე.

ბატონმა ნოდარ ნათაძემ განაცხადა, რომ ეს არის ავანტიურიზმი საქართველოს სიცოცხლის ხარჯზე. ეს კიდევ კულტურის მაღალი დონეა იმასთან შედარებით, რაც სხვებმა (წერეთელზე, რომელიც განთქმულია სიტყვების შერჩევის უნარით, აღარ ვლაპარაკობ) იკადრეს. აი ბატონი ბერძენიშვილის სიტყვები: „ოცდამეერთე საუკუნეში ასეთი კურსით საქართველო იქნება მშიერი, მწყურვალი ქვეყანა, და მე ძალიან მწყინს, რომ პრიმიტივი ხელმძღვანელობს საქართველოს“. მე თავს არ ვიცავ, არც იმას ვამბობ, რომ რაღაც ფენომენი ვარ, მაგრამ ვინ არის პრიმიტივი, ამას კიდევ გარკვევა უნდა. პარლამენტი ფეხზე უნდა დამდგარიყო, როცა ბერძენიშვილმა თქვა: „მაშინ, როცა სამშობლოს გვართმევენ, საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი მინისტრთა საბჭოს რწმუნებულის როლს ასრულებს“. ჩემს შეურაცხყოფას მე კიდევ ვაპატიებ, მაგრამ როგორ უნდა შეუთავსო ასეთ პარლამენტს შენი პოზიცია, როცა მიმაჩნია და ათასჯერ მითქვამ, რომ კათალიკოს-პატრიარქი ილია მეორე არის სიმბოლო ერის ერთიანობისა, მთლიანობისა, ერის სულიერი მამა. ბერძენიშვილი კი ამბობს, რომ კათალიკოს-პატრიარქი მინისტრთა საბჭოს რწმუნებულია. ამას, სხვათა შორის, კომუნისტებიც არ კადრულობდნენ. ხშირად არ ვუპასუხებ ხოლმე ქალბატონ ლუიზას, მაგრამ რას ნიშნავს მისი ნათქვამი, ნახევარ საქართველოს გამოვიყვან ქუჩაშიო?! გამოიყვანონ, ვინ უშლით. აბა, ხვალ ჩავიდე და ვეხვეწო, ქალბატონო ლუიზა, ძალიან გთხოვთ, ნახევარ საქართველოს ნუ გამოიყვან ქუჩაში, გამოიყვანე ერთი მეოთხედი... ეს არ არის საპარლამენტო საუბარი და საპარლამენტო დონე?

დილით სხდომა გინებით დაიწყო (ვახტანგ გოგუაძეს რკინის ნერვები აქვს). დარბაზში ტრიალებს უწმაწური სიტყვების, დედის გინების კორიანტელი. ხვალ ჩავიდე და ავყვე ამ აურზაურს და ანარქიას? ამიტომ მე, რაც სათქმელი იყო, დღეს ვთქვი. მზად ვარ კიდევ გამოვიდე და ველაპარაკო ხალხს. გავიდეთ რეფერენდუმზე. ხვალ რომ იქ მივიდე, ვიცი, საკითხი ასე დაისმება: ან პარლამენტი, ან სხვა რაღაც. მე ეს არ მინდა. მე მინდა, რომ პარლამენტმა იმუშაოს ბოლომდე და ჩვენ ვითანამშრომლოთ. მაგრამ დამშვიდდნენ, დაწყნარდნენ და ვილაპარაკოთ, როგორც შეეფერება კულტურულ, განათლებულ ხალხს და არა ქუჩური მიტინგებისა და დემონსტრაციების დონეზე.

ეს იმდენად საპასუხისმგებლო საკითხია, რომ საქართველოს ყველა მოქალაქეს ვთხოვ - გაერკვეს მასში. სწორედ ხალხმა უნდა გამოთქვას თავისი აზრი.

რუსეთთან განსაკუთრებული ურთიერთობის დამყარება ქვეყნის კრიზისიდან გამოყვანის და მისი ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის წინაპირობაა / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] მამუკა არეშიძემ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 25 მარტი. - №32(1048). - 1,3 გვ.

ვიქტორ გოცირიძის ხსოვნას

გარდაიცვალა ცნობილი მშენებელი ვიქტორ გოცირიძე. ამასთან დაკავშირებით საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა ე. შევარდნაძემ განაცხადა:

კოლექტიურ წერილს, რომელიც ვიქტორ გოცირიძის ხსოვნას ეძღვნება, მინდა დავამატო რამდენიმე სიტყვა ჩემი პირადი დამოკიდებულებისა ბატონი ვიქტორისა და მისი ღვაწლისადმი. ეს მით უფრო აუცილებლად მიმაჩნია ნგრევისა და გაპარტახების იმ სტიქიის ფონზე, რამაც მოიცვა საქართველო ბოლო ათწლეულის განმავლობაში. ეს დამანგრეველი ძალები ჯერ კიდევ არენაზე არიან, ჯერ კიდევ შესწევთ უნარი უბიძგონ ქვეყანას ახალი ქაოსისია და განუკითხაობისაკენ.

ნგრევის ოსტატთა საპირისპიროდ, ვიქტორ გოცირიძე უფალმა შენების ღვთიური ნიჭით დააჯილდოვა. მე არ მეგულება მეორე ისეთი პიროვნება, რომელსაც ამდენი რამ აეშენებინის და შეექმნას თანამედროვეობისა და მომავალი თაობებისათვის. შემიძლია გაუთავებლად ვილაპარაკო და ვწერო მის შესახებ, რადგან დაწყებული ორმოცდაათიანი წლებიდან ვიყავი მოწმე, ხანდახან მონაწილეც, მისი მოღვაწეობისა თითქმის ყველა უბანზე. არის კი საქართველოში ქალაქი. ან რაიონი სადაც მას თავისი კვალი არ დაეტოვებინოს?

შეუძებელია ყველაფრის ჩამოთვლა, რაც მან შექმნა. დედაქალაქის მეტროპოლიტენი მისი შრომის გვირგვინია, მაგრამ განა დაივიწყებენ თაობები ბატონ ვიქტორის მიერ აგებულ სანაპიროებს, უნიკალურ მოედნებს, გვირაბებს, გზებს, საცხოვრებელ სახლებს, სხვა დაწესებულების შენობებს? ვერც კი დაიჯერებ, რომ ყველაფერი ეს მან - ერთმა ადამიანმა, დიდმა ორგანიზატორმა, პროფესიონალმა და ჭეშმარიტმა პატრიოტმა მოასწრო.

ბატონი ვიქტორის ხსოვნა, ქვეყნისა და ხალხისათვის მის მიერ დანატოვარი საქართველოს ყველა მოქალაქეს შეახსენებს: დიდი ხანია დადგა დრო ომი, ნამდვილი ომი გავუცხადოთ ნგრევას და ქაოსს, იმ ძალებს, რომელსაც დესტრუქციულს ვუწოდებთ; დიდი ხანია დადგა დრო აღმშენებლობისა, შექმნისა. ეს სიტყვები, უწინარესად, ჩვენი ახალგაზრდობისადმია მიმართული. მხოლოდ აღმშენებლობის და შემოქმედის ხვედრია აღიარებისა და დიდების კვარცხლბეკი.

ე. შევარდნაძე.
1995 წლის 24 მარტი.

„მხოლოდ აღმშენებლის და შემოქმედის ხვედრია აღიარებისა და დიდების კვარცხლბეკი“ : ვიქტორ გოცირიძის ხსოვნას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 28 მარტი. - №33(1049). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 27 მარტის რადიოინტერვიუ

- გასული კვირის უმთავრესი პოლიტიკური მოვლენა იყო საქართველოში რუსეთის სამხედრო ბაზების განლაგების შესახებ ხელშეკრულების პარაფირება. რუსეთის თავდაცვის მინისტრის გრაჩოვის ვიზიტს საქართველოში, ისევე როგორც ხსენებულ დოკუმენტს, არაერთგვაროვანი რეაქცია მოჰყვა. გასულ კვირასვე ტელეინტერვიუში თქვენ ბევრ კითხვას გაეცით პასუხი, და მაინც, რა იყო ეს - იძულება თუ არსებული რეალობიდან გამომდინარე ნაბიჯი? რა გაითვალისწინა და რა ვერა ხელისუფლებამ ამ კონკრეტული გადაწყვეტილების მიღებამდე? - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- ტრადიციისამებრ მე მაინც რამდენიმე სიტყვას ვიტყვი ეკონომიკასთან დაკავშირებით.

გასული კვირის განმავლობაში გრძელდებოდა ეკონომიკაში ადრე დასახულ ტენდენციათა გამოკვეთის პროცესია. ჩვენი ყურადღება ჯერ კიდევ რთულ და გადაუჭრელ, მაგრამ საარსებო მნიშვნელობის პრობლემებზე იყო კონცენტრირებული, კერძოდ, ეს გახლდათ კუპონის კურსის განვითარება, მუშაობა ლარის შემოღებისათვის პირობების მოსამზადებლად, ბიუჯეტის შემოსავლის, ჰუმანური დახმარებითა და გრანტებით მიღებული ხორბლის რეალიზაციიდან ამონაგები თანხის ბიუჯეტში ოპერატიულად ჩარიცხვის საკითხები, მასობრივი ვაუჩერიზაციის ორგანიზაციული მხარის უზრუნველყოფა, სხვა მაკროეკონომიკური პრობლემების ფონზე სწორეთ აღნიშნული ამოცანების გადაწყვეტას ენიჭება საარსებო მნიშვნელობა. თუ ამას საგაზაფხულო სამუშაოების ორგანიზებულად წარმართვის ამოცანასაც დავუმატებთ, მივიღებთ იმ საკითხების მთელ სპექტრს, რომლებითაც ვიყავით დაკავებული გასულ კვირაში და რომლებზეც უახლოეს დღეებში იმუშავებენ მთავრობა და სახელმწიფოს მეთაურის ყველა სტრუქტურა, აპარატი და სხვა.

ამ კომპლექსებიდან მე მაინც გამოვყოფდი ვაუჩერების პრობლემას. მოგეხსენებათ, რომ ამასთან დაკავშირებით ხელი მოვაწერე ბრძანებულებას, ეს ჩვენს ცხოვრებაში უაღრესად მნიშვნელოვანი ეტაპია მესაკუთრის რანგში საქართველოს ყველა მოქალაქის აყვანისა და სახელმწიფო საკუთრების განაწილების თვალსაზრისით. ამ მნიშვნელოვან ეტაპთან დაკავშირებით ტელევიზიამ უკვე დაიწყო მუშაობა და ეს უნდა გაგრძელდეს როგორც ყოველდღიური გაკვეთილი. მოსახლეობამ კარგად უნდა გაიგოს თუ რას ნიშნავს ვაუჩერიზაცია და რის მიღება შეიძლება, თუკი ჩვენ საქმის ცოდნით და პრობლემების ღრმად შესწავლით მივუდგებით ამ საკითხს.

ამას გარდა, ნიშანდობლივია ბანკების გამსხვილება-გაერთიანების ერთგვარი ტენდენცია. მე შევხვდი ბანკების პრეზიდენტებს. სხვათა შორის, ერთ-ერთ გაზეთში დაიწერა, საბანკო რეფორმა ჯერ არ დაწყებულაო. ეს სწორი არ არის. საბანკო რეფორმის ყველაზე მნიშვნელოვანი ეტაპი სწორედ ის არის, რასაც ბანკების აქციონირება ჰქვია. ეს პროცესი დაიწყო და ახლა ერთ-ერთი, გამოკვეთილი ტენდენცია ზოგიერთი ბანკის გამსხვილებაა, ესეც ჩვეულებრივი ამბავია. ზოგი შეიძლება გამსხვილდეს, ზოგი შემდგომში შეიძლება კიდეც გაკოტრდეს, მაგრამ პრინციპში საბანკო რეფორმა დაწყებულია. მე შესაბამის სტრუქტურებს დავავალე, რომ ამასთან დაკავშირებით რაც შეიძლება სწრაფად მოამზადონ სახელმწიფოს დამოკიდებულების განმსაზღვრელი დოკუმენტები.

ეკონომიკის პრობლემებზე ძალიან დეტალურად არ შევჩერდები, რადგან აპრილის პირველ ნახევარში შეჯამდება ქვეყნის ეკონომიკური ცხოვრების პირველი კვარტალის შედეგები. მაშინ საშუალება მოგვეცემა უფრო დეტალურად და ყურადღებით განვიხილოთ ეს საკითხები.

ის კურსი, რომელზეც ჩვენ არაერთხელ გვილაპარაკია - კუპონის განმტკიცება და სხვა - შენარჩუნებულია, ბოლო მონაცემები ასეთია: ერთი ამერიკული დოლარი - 1.800.000 კუპონი. სამწუხაროდ, გრძელდება რუსული რუბლის გაუფასურება როგორც მოსკოვის, ასევე თბილისის შიდა ბაზრებზე. ბოლო მონაცემებით, ხუთშაბათს კომერციული ბანკების მოთხოვნა რუბლზე სჭარბობდა მიწოდებას. შეფარდება ასეთია: ერთი რუბლი - 265 კუპონი.

ამით შემოვფარგლავდი ეკონომიკის მიმოხილვას.

რაც შეეხება რუსეთის თავდაცვის მინისტრის ბატონი გრაჩოვის ჩამოსვლას და ვიზიტის შედეგებს, საკითხი შემდეგნაირად დგას - გაერთიანდება თუ ვერა საქართველო. ჩემი აზრით გაერთიანების პრობლემა ქვეყნის ყოფნა-არყოფნის საკითხია. დაშლილი ქვეყანა მუდმივ, დაუმთავრებელ ქაოსს მოასწავებს. საქართველოში, ეტყობა, ზოგიერთი ასეთ პერსპექტივას ამჯობინებს - არ ვიცი, შეგნებულად, თუ იმის გამო, რომ ყველაფერი ვერ გაიგეს და ვერ გადახარშეს. ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ ბევრს ურჩევნია მართლაც ქაოსისა და არასტაბილურობის პირობებში ცხოვრობდნენ. სიმართლე გითხრათ, არც მიკვირს ზოგიერთი მოქალაქის ასეთი განწყობილება. ხომ გახსოვთ სოხუმის ტრაგედია. განა ქართველი კაცი არ იძლეოდა განკარგულებებს დაკავებული პოზიციიდან მოხსნისა და სოხუმის დატოვების შესახებ? განა ამ განკარგულებებისა და ბრძანებების საფუძველზე არ მოიხსნენ ბატალიონები სოხუმიდან, იმ პოზიციებიდან, სადაც ისინი ჩვენთან ერთად უნდა დარჩენილიყვნენ?

ახლა მეორე მხარე თუ კაცი ვერ ხედავს, ღმერთმა ხომ იცის, რამდენი გზა და ვარიანტი მოისინჯა, მხედველობაში მაქვს ქვეყნის ერთიანობის, მთლიანობის აღდგენის შესაძლებლობა. პირდაპირ უნდა გითხრათ, რომ ისტერიული ღრიანცელით ქვეყანას ვერ გადაარჩენ. საქართველოს ისტორიის ბოლო ათწლეული მართლაც დრამატულია და მე კიდეც აღვნიშნე ეს ერთ-ერთ გამოსვლაში. იყო შცდომები ან, როგორც ერთმა პარლამენტარმა ბრძანა, შეცდომათა კორიანტელი? რა თქმა უნდა, იყო და სამწუხაროდ, ეს მარტოოდენ ბოლო წლების დამახასიათებელი არ ყოფილა. იგი უფრო ადრე დაიწყო. ჯერ კიდევ ტოტალიტარული რეჟიმის წიაღში. ამაზე ათასჯერ ყოფილა ლაპარაკი და არც არავის სჭირდება შეხსენება. ეს ხელისუფლებამაც კარგად იცის.

ბაზების შესახებ გადაწყვეტილება ნაკარნახევია თანამედროვე მკაცრი რეალობით. განპირობებულია წარსულზე, აწმყოსა და მომავალზე ფიქრით. რეალობა კი ის არის, რომ რუსეთის გარეშე ჩვენი სამშობლოს გაერთიანება დღეს შეუძლებელია. თუ ვინმეს სხვა რაიმე ვარიანტი აქვს, გვითხრას. ის ვარიანტი, რომელზეც ლაპარაკია - გავიდნენ და მერე გავერთიანდეთო - არარეალურია. მე ვიცი, ძალიან კარგად ვხედავ, რა მოჰყვება ამას, ეს ვარიანტებიც გათვლილია. შეესაბამება თუ არა რუსეთის ინტერესებს ის, რომ საქართველოში დარჩნენ რუსეთის შეიარაღებული ძალები? რა თქმა უნდა, შეესაბამება მაგრამ თუკი რუსეთის შეიარაღებული ძალების ბაზები საქართველოს გაერთიანების გარანტიას ნიშნავს, თუკი გაერთიანებას მოგვიტანს, მაშინ ეს ხომ ჩვენს ინტერესებსაც შეესაბამება.

გრაჩოვის ვიზიტი შეიძლება უმნიშვნელოვანეს ეტაპად იქცეს, თუკი ყველაფერი ისე განვითარდება, როგორც მოვილაპარაკეთ. იგი ხომ მარტო თავის სახელით არ ლაპარაკობდა, იგი აქ ჩამოვიდა როგორც რუსეთის პრეზიდენტის, ქვეყნის ხელისუფლების სრულუფლებიანი წარმომადგენელი სწორედ რუსეთის პრეზიდენტის სახელით აწარმოებდა გრაჩოვი დიალოგს თბილისშიც და სოჭშიც.

უნდა გითხრათ, რომ სოჭის შეხვედრები უაღრესად მნიშვნელოვანი იყო. იქნებ ამ საკითხს რამდენიმე დღის შემდეგ დავუბრუნდეთ, რადგან იქ მიღწეული შედეგები უნდა მოხსენდეს რუსეთის ხელმძღვანელობას, შემდეგ ჩვენ ერთად უნდა განვიხილოთ და, ვფიქრობ, ამის მერე შეიძლება შედეგები მსჯელობის საგნად ვაქციოთ.

როგორც გითხარით, თუ ყველაფერი ისე განვითარდება, როგორც დიალოგი წარიმართა, საქმე ცუდად არ წავა. ვიმეორებ, ლაპარაკია ქვეყნის გაერთიანების პერსპექტივაზე, დაკარგულ ტერიტორიათა დაბრუნებაზე, ქვეყანაში ნამდვილი მშვიდობიანი აღმშენებლობის პირობების შექმნასა და ამ პირობების გარანტიებზე. ნუთუ ამ პერსპექტივამ უკარნახა საპარლამენტო ოპოზიციის ერთ ნაწილს, როგორც იტყვიან, ქორებივით დასცხრომოდნენ თავს მინისტრებს, რომლებიც სწორედ ასეთ საგანგებო დავალებით იმყოფებოდნენ მივლინებით სოჭში და ჩემი სახელითა და დავალებით მონაწილეობდნენ დიალოგში. რა უფრო მნიშვნელოვანია - საპარლამენტო დებატები მთელი დღის განმავლობაში, თუ რეალური საქმის კეთება გახლეჩილი სახელმწიფოს გაერთიანებისათვის? მე საკითხს ასე ვუდგები. ვიცი რომ გამადიდებელი მინით გაიცხრილება პარაფირებული ხელშეკრულების ყველა ფრაზა. ეს შეიძლება მოხდეს ხვალაც, მომავალ კვირაშიც, მაგრამ სანამ ეს მოხდებოდეს, სანამ მიკროფონებთან გამოხვიდოდეთ (მოგმართავთ ჩემს ოპონენტებს), ერთხელ კიდევ შეგახსენებთ, რომ ხელშეკრულების პარაფირება არ არის პარლამენტის კომპეტენცია. თქვენ შეგიძლიათ მოახდინოთ ან არ მოახდინოთ ხელშეკრულების რატიფიკაცია. ეს არის პარლამენტის საქმე, რომელსაც ეკუთვნის საბოლოო სიტყვა. ხოლო რაც შეეხება ხელშეკრულების მომზადებას, პარაფირებას და მეორე ეტაპს - ხელშეკრულებაზე სახელმწიფოს მეთაურის მიერ ხელის მოწერას, - ეს სხვა ფუნქციაა და ამ ფუნქციას აღმასრულებელი ხელისუფლება და სახელმწიფოს მეთაური ასრულებენ. ამის შემდეგ უნდა წარედგინოს ტექსტი პარლამენტს განსახილველად და დაიწყოს დებატები პარლამენტში. ასეთი წესი არსებობს ყოველ ქვეყანაში და, ალბათ, ჩვენც ამ წესს უნდა დავემორჩილოთ.

ამავე დროს ყველას გთხოვთ გაითვალისწინოთ ის წინაპირობა, რომელიც საქართველოს მხარემ წამოაყენა ამ ხელშეკრულების პარაფირებისას. უკვე ვთქვი, მაგრამ იძულებული ვარ კიდევ გავიმეორო: სახელმწიფოს მეთაური ამ ხელშეკრულებას ხელს მოაწერს და წარადგენს სარატიფიკაციოდ, თუ აღდგება ქვეყნის იურისდიქცია მთელ მის ტერიტორიაზე, თუ განისაზღვრება საქართველოს არმიის მშენებლობაში რუსეთის მონაწილეობის კონკრეტული განზომილებანი (მხედველობაში მაქვს, რით უნდა გამოიხატოს ეს მონაწილეობა), მისი კონკრეტული ვალდებულებანი წლებისა და ეტაპების მიხედვით. უნდა გითხრათ, რომ ასეთ მოთხოვნას - საქართველოს დელეგაციისა და სახელმწიფოს მეთაურის ასეთ განსაკუთრებულ პოზიციას - ბატონი გრაჩოვი სრული გაგებით შეხვდა. მაშ რატომ გვინდა შევაფერხოთ პროცესი, რომელიც ასე თუ ისე დაიწყო და რომელზეც დიდად იქნება დამოკიდებული საქართველოს აწმყო და მისი მომავალი. ღმერთმა დამიფაროს, სულაც არ მინდა გავკიცხო ისინი, ვინც გულწრფელად გამოთქვამს ეჭვებს, შიშს, და ასე შემდეგ. მათ ამის უფლება და საფუძველი აქვთ, მაგრამ ამავე დროს (მინდა ცოტათი მაინც წავეხმარო მათ) იმსჯელონ რეალურად იმ გზებისა და იმ ალტერნატივების შესახებ, რომლებიც პრაქტიკულად არ არსებობს, ესე იგი, ვიმსჯელოთ რეალურად შექმნილი ვითარების შესახებ.

- თუ ყველაფერი ისე განვითარდა, თუ ისევ დაარღვია პირობა რუსეთმა...

- გაეროს უშიშროების საბჭომ (მასზე უფრო მაღალი ორგანო უსაფრთხოების გარანტიების თვალსაზრისით არ არსებობს) ათი რეზოლუცია მიიღო, მაგრამ რომ არ შესრულდა? ესე იგი, არ უნდა მიეღო ის რეზოლუციები?

ვიმეორებ, რომ ეს ბოლო შანსია იმისათვის, რომ აღდგეს მთლიანობა და გადარჩეს ქვეყანა.

გვჯერა ეს თუ არა? მე მჯერა: რომ არ მჯეროდეს, რა თქმა უნდა, ბატონი ნადიბაიძე ჩემი ნებართვისა და დავალების გარეშე ხელს არ მოაწერდა ამ ხელშეკრულებას და არ მოხდებოდა მისი პარაფირება. კიდევ ვიმეორებ, რომ ამ ეტაპზე საქართველოს მთლიანობის აღდგენაზე ლაპარაკი არარეალურია რუსეთის გადამწყვეტი როლის გარეშე.

- პარლამენტის სხდომაზე ითქვა, რომ შეიძლება დაიკარგოს დასავლეთის მხარდაჭერა, რომ ამ ხელშეკრულების დადების შემთხვევაში საქართველოს ტერიტორიაზე არ გაივლის ნავთობ-გაზსადენი და ასე შემდეგ. იყო ლაპარაკი თურქეთთან ურთიერთობის გაუარესებაზეც. ეს საინტერესო მომენტია იმდენად, რამდენადაც თურქეთი ჩვენი უშუალო და დიდი მეზობელია. თქვენ გრაჩოვის ვიზიტის შემდეგ შეხვდით თურქეთის ელჩს საქართველოში ბატონ ოქიაიუზს. შეინიშნება თუ არა რაიმე გაუარესება თურქეთთან ჩვენს ურთიერთობაში?

- როგორც ზემოთ მოგახსენეთ, საქართველომ და პირადად მე, როგორც შემეძლო, ყველა არსებული გზა მოვსინჯეთ. ჩვენი სახელმწიფოებრივი პოლიტიკისათვის უმაღლესი პრიორიტეტი (თუ შეიძლება ამას პრიორიტეტი დავარქვათ, უნდა მოიძებნოს უფრო მნიშვნელოვანი სიტყვა) სახელმწიფოს გამთლიანება, ქვეყნის მოქალაქეთა უფლებების დაცვა, ამ უფლებების რეალური გარანტიები და რეალური გარანტირება გახლავთ. პრიორიტეტებს შორის დავასახელებ აფხაზებისა და ოსების მიმართ ნაკისრ ვალდებულებებს. ეს ცოტა მოგვიანებით მოხდება, მაგრამ ეს იქნება (მე ამას მნიშვნელობას ვანიჭებ, რომ სწორედ დღეს ითქვას) ღირსეული, მსოფლიო სტანდარტების გათვალისწინებით მიღებული გადაწყვეტილება. ჩვენს მეგობრებსაც ხომ ის უნდათ, რომ იხილონ გაერთიანებული, გამთლიანებული, დემოკრატიული სახელმწიფო, რომელიც ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელ მოქალაქეთა უფლებების რეალური გარანტია. მე არაერთხელ მითქვამს, რომ ჩვენს უახლოეს დიდ მეზობელთან - თურქეთთან შესანიშნავი კავშირ-ურთიერთობა ჩამოგვიყალიბდა. ამის დასტურია ორჯერ პრეზიდენტის ვიზიტი საქართველოში, რამდენჯერმე ჩვენი ჩასვლა თურქეთში, თურქეთ-საქართველოს ურთიერთობა, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მოქალაქეთა კუთვნილებად და საკუთრებად ქცევა. თქვენ იცით, თუ რა სწრაფად ვითარდება ჩვენი ურთიერთობა, თურქეთისათვის, ისევე როგორც ჩვენი დიდი მეგობრებისათვის მთელ მსოფლიოში, სწორედ ისეთი საქართველო არის საჭირო და სასურველი, რომელზეც ზემოთ მოგახსენეთ, - ესე იგი, სტაბილური ქვეყანა, გახლეჩილ და დანგრეულ საქართველოს მრავალი ტკივილის მიყენება შეუძლია ბევრი ქვეყნისათვის. ვფიქრობ, სწორედ ეს რეალობა გაიზიარეს რუსეთის ხელმძღვანელობამ და პრეზიდენტმა ელცინმა, როცა ჩვენი შინაური კონფლიქტების მოწესრიგების თავიანთი პლატფორმა შემოგვთავაზეს და რომლის თაობაზეც ბატონი გრაჩოვი, მანამდე კი ბატონი ნიკოლაევი იყვნენ ჩამოსულნი როგორც პრეზიდენტის წარმომადგენლები.

სტაბილური ქვეყანა კიდევ უფრო განამტკიცებს კავშირ-ურთიერთობას მსოფლიოს ყველა სახელმწიფოსთან. არასტაბილურ და ქაოსში მყოფ სახელმწიფოს, უნდა გითხრათ, ყველა გაურბის: თუ საქართველო სტაბილური არ გახდა, ჩვენ ვერ მივაღწევთ იმას, რის გაკეთებაც აუცილებელია - ვერ გავერთიანდებით და ქვეყანა კვლავ ქაოსურ მდგომარეობაში აღმოჩნდება. ჩვენ ყველა მიგვატოვებს, როგორი კარგი მეგობრებიც უნდა იყვნენ დასავლეთსა თუ აღმოსავლეთში. ამიტომ, ვიმეორებ, რომ სტაბილურობა, ქვეყნის გამთლიანება, სახელმწიფოს მშენებლობის დემოკრატიული კურსის გაგრძელებაა, იმის გარანტია, რომ ჩვენი მეგობრების რიცხვი კიდევ უფრო გაიზრდება. იმ ქვეყნებთან მეგობრობა კი, რომლებთანაც იგი უკვე ჩამოყალიბდა და ყალიბდება, კიდევ უფრო განმტკიცდება.

- გასული კვირის მოვლენებიდან, ალბათ, აუცილებლად უნდა აღინიშნოს ტრაგიკული ფაქტი, რომელსაც ცნობილი მკურნალის ბატონ ნოდარ ბოხუას სიცოცხლე შეეწირა. ქალაქის პოლიციის ხელმძღვანელი კვლავ ტელეფონის ზარზე ლაპარაკობს, თუმცა, ვინ რეკავს, არ ზუსტდება. ერთი სიტყვით, გასასამართლებელი საბუთი ყველას აქვს, გამოუძიებელ დანაშაულთა რიცხვი კი მატულობს...

- ალბათ, არ არსებობს საქართველოში მოქალაქე, რომლის გულისტკივილიც არ გამოეწვიოს ბატონ ნოდარ ბოხუას დაღუპვას. რა თქმა უნდა, მეც მიმაჩნია, რომ ეს დიდი დანაკლისია ჩვენი საზოგადოებისათვის. მე მას ახალგაზრდობის წლებიდან ვიცნობ, მისი მოღვაწეობის დასაწყისის სათავეებთან ვიდექი, როგორც შემეძლო ვეხმარებოდი. იგი მართლაც უნიჭიერესი ექიმი, მკურნალი და მეცნიერი, საუკეთესო სპეციალისტი, დიდი მოქალაქე და ნამდვილი მებრძოლი პატრიოტი იყო. შემთხვევითი არ არის მისი დაჯილდოება პირველი ხარისხის ვახტანგ გორგასლის ორდენით. მე მახსოვს, პირადად მინახავს, როგორ გმირულად იბრძოდა იგი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობისათვის.

მთელი პასუხისმგებლობით მინდა განვაცხადო, რომ ახლა წინა პერიოდისაგან განსხვავებით, ამ სტრუქტურებს, რომლებმაც უნდა აღკვეთონ მსგავსი ბარბაროსული დანაშაულობანი და დაამყარონ წესრიგი, როგორც დედაქალაქში, ასევე მთელ საქართველოში, ყველა საშუალება, შესაბამისი ძალები და უფლებები აქვთ. სულ რაღაც 6-7 თვის განმავლობაში, ძალისმიერ სტრუქტურათა ფორმორებისა და პოლიციის რეალურად შექმნისათვის გიგანტური სამუშაო გაკეთდა. ახლა დადგა დრო, როცა უნდა მოვითხოვოთ იდეალური წესრიგის დამყარება ყველასაგან, ქალაქებსა და სოფლებში.

რაღაც ძალებზე მინიშნება და იმის მოშველიება, თითქოს უძლური ვიყოთ, მოტივად არ მიმაჩნია. რამდენჯერმე ჩემს ბრძანებებში, განკარგულებებში, აღინიშნა, საჯაროდაც ვთქვი, რომ ვინც უნდა დარეკოს (ლაპარაკია დამნაშავის გაშვებაზე), პირდაპირ უნდა უთხრათ: მიმართეთ სახელმწიფოს მეთაურს, თუ იგი თანახმა იქნება, - კი, ბატონო. ჯერ ასეთი შემთხვევა არ ყოფილა. ამიტომ, ეს მოტივები ყოვლად გაუმართლებლად მიმაჩნია, თუ ვინმე ამას სერიოზულად ამბობს, მე მხარს ვერ დავუჭერ. პოლიციას, კერძოდ, და ყველა ორგანოს საზოგადოდ, ექნება მხარდაჭერა, მაგრამ უაღრესად მკაცრი იქნება მოთხოვნაც საზოგადოების მხრივ.

- ზეგ დიდი ფეხბურთის დღეა...

- დიდი ფეხბურთი, ისევე, როგორც, სხვა დიდი ღონისძიებანი ქვეყანაში, ერთგვარი სასიკეთო ტენდენციის ერთ-ერთი გამოხატულებაა. თქვენ იცით რაოდენ სასტიკი მოთხოვნებია. თუ ქვეყანა არ უპასუხებს საერთაშორისო მოთხოვნებს, ასეთი რანგის მატჩები არ გაიმართება.

ფეხბურთთან ერთად თბილისში ძალიან ბევრი ჩვენი გერმანელი მეგობარი ჩამოვიდა და კიდევ ჩამოვა. მათ შორის არიან ჟურნალისტები, სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლები, მოღვაწეები. ბევრი მათგანი უკვე ყოფილა საქართველოში, ბევრიც პირველად არის. მათ გასაგონად მინდა ვთქვა, რომ ისინი მეგობრებს შორის იქნებიან, ქართულ სტუმართმოყვარეობასა და მეგობრულ სითბოს იგრძნობენ. როგორც უნდა გვიჭირდეს, ეს მაინც ქართველი კაცისათვის დამახასიათებელი, დედის მუცლიდან გამოყოლილი თვისებაა და ჩვენი მეგობრები სწორედ ამ სითბოს, მეგობრულ დამოკიდებულებას და გერმანელი ხალხისადმი ჩვენს მადლიერებას იგრძნობენ, ხალხისადმი, რომელიც ძალიან გვეხმარება ამ გაჭირვების დროს.

ხშირად მეკითხებიან ჩემს აზრს მატჩის შედეგების შესახებ. ჩემი აზრით ორივე ქვეყანა მოიგებს, რადგან ეს მეგობრების მატჩი იქნება.

- დღეს თეატრის საერთაშორისო დღეა, რომელსაც ყველა ქვეყანაში აღნიშნავენ. მათ შორის ჩვენშიც. 1995 წელი საიუბილეოა თეატრალური ინსტიტუტისათვის - მას 70 წელი უსრულდება. ყოველივე ამას გვაუწყებს გაზეთი „თეატრი და კინო“, რომელსაც დღეს პატარა იუბილე აქვს - 2 წელი შეუსრულდა. ეკონომიკური კრიზისის მიუხედავად, ქართული თეატრი ის გამონაკლისია, რომელმაც თავისი დონე და მაღალი ხარისხი შეინარჩუნა...

- თეატრის დღეს ვულოცავ ყველა მოღვაწეს, ყველა მოქალაქეს, რადგან არა მგონია, საქართველოში მოიძებნოს პიროვნება, რომლისთვისაც უცხო იყოს თეატრი და მისი მომავალი. გულითადი მადლობის სიტყვებით მინდა მივმართო ყველა მსახიობს, ყველა რეჟისორს, ყველა დრამატურგს, ყველას, ვინც თეატრთან არის დაკავშირებული, ვისთვისაც ძვირფასია თეატრი. განსაკუთრებით, თეატრალურ მოღვაწეთა გასაგონად მინდა ვთქვა: მადლობა მათ ამ თავგანწირვისა და გმირობისათვის, რომელიც ქართული ხელოვნების გადასარჩენად გამოიჩინეს.

ასეთივე მადლობის სიტყვებით მინდა მივმართო თეატრალურ ინსტიტუტს, რომელთანაც დიდი ხნის განსაკუთრებული მეგობრობა და თანამშრომლობა მაკავშირებს. ახლა უფრო გაბედულად შემიძლია ვთქვა: თეატრი გადარჩება, უფრო სწორად, გადარჩა. ასეთი გზები უკვე მოიძებნა. შემთხვევითი არ არის, რომ საქართველოში შეიქმნა კულტურის გადარჩენის კომიტეტი. გახსოვთ, ალბათ, სიტყვები: „ხალხმა უნდა იხსნას კულტურა დ კულტურა იხსნის ქვეყანას“. რამდენიმე თვეა, თბილისში უკვე იგრძნობა, რომ ქვეყანა ცხოვრებისა და განვითარების სხვა ფაზაში შედის. ეს ზრუნვა კიდევ უფრო გაიზრდება, კიდევ მეტი საშუალებები გამოჩნდება, თუკი ქვეყანა გამთლიანდება და საბოლოოდ ცხოვრება სტაბილური გახდება. ამიტომაც ვანიჭებ დიდ მნიშვნელობას ამ დღეებში მიღებულ გადაწყვეტილებებს. ბევრი რამ გაკეთდა დედაქალაქში. მინდა მადლობა შევუთვალო აჭარას ქართულ კულტურაზე ზრუნვისათვის. ისინი თითქმის შეუძლებელს აკეთებენ. ასევე შეუძლებელს აკეთებენ ქუთაისში ქართული კულტურის გადასარჩენად. დაიწყო დიდი მოძრაობა სხვა ქალაქებსა და რეგიონებშიც. როგორც გითხარით, ახლა უკვე აღარ მეპარება ეჭვი, რომ ქართული კულტურა გადარჩება, მიაღწევს და დაიპყრობს ახალ სიმაღლეებს.

„გამთლიანების პრობლემა ქვეყნის ყოფნა-არყოფნის საკითხია“ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 28 მარტი. - №33 (1049). - 1,2 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 3 აპრილის რადიოინტერვიუ

- გასული კვირის ტრადიციული ეკონომიკური მიმოხილვისას, ალბათ გასათვალისწინებელი იქნება რამდენიმე მომენტი.

მიმდინარე კვირას სამმა ბანკმა საბოლოოდ დააფიქსირა გაერთიანების ფაქტი. პარლამენტში გამოთქმული ეჭვი, რომ რუსეთის სამხედრო ბაზებთან დაკავშირებით ხელშეკრულების პარაფირების შემდეგ დასავლეთი შეგვიწყვეტდა ეკონომიკურ დახმარებას არ გამართლდა.

გასულ კვირას ორი საინტერესო ფაქტი მოხდა, თქვენ მიიღეთ ცნობილი ამერიკელი მაგნატი სემ კესლერი, რომელიც დაინტერესებული მეტალურგიული პროდუქციით.

დაბოლოს 28 მარტს შედგა ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესის ევროპაში უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის კომისიის ეგრედ წოდებული ჰელსინკის კომისიის სხდომა, რომელიც მიეძღვნა საქართველოში დემოკრატიზაციის პროცესის და ადამიანის უფლებათა დაცვის მდგომარეობას, ამერიკელი ექსპერტების გამოსვლებში ხაზგასმით აღინიშნა, რომ საქართველოს აუცილებლად სჭირდება დახმარება, რომ საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროში გაცილებით უკეთესი ვითარებაა, ვიდრე თანამეგობრობის ზოგიერთ სხვა ქვეყანაში, რომ სამართლადმაცავ ორგანოებში არსებული სირთულეებიც საერთოდ პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში შექმნილი ვითარების ლოგიკური შედეგია, ასეთი საინტერესო ფრაზაც ითქვა, რომ ამ სფეროში არსებულ დარღვევებში საქართველოს ხელმძღავნელობის დადანაშაულება ისეთივე მიუღებელია, როგორც ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის ბილ კლინტონის დადანაშაულება ლოს-ანჯელესის პოლიციაში არსებული რასიზმის გამოვლინენებშიო. ითქვა ისიც, რომ უცხოელი მეთვალყურეებისთვის ჩვენი ქვეყანა ღიაა, იზოლატორებში შესვლასა და სხვა ღონისძიებების განხორცილებეაში მათ ქართველი კოლეგებისგან არავითარი ხელისშეშლა არა აქვთ. ეს როგორც დადებითი ტენდენცია, ისე აღინიშნა. ვიმეორებ, ყველა გამოსვლაში ხაზგასმით ითქვა, რომ საქართველოს აუცილებლად სჭირდება დახმარება და მიიღებს კიდეც ამ დახმარებას...

- ჟუტნალისტ ნატო ონანის შეკითხვის პასუხად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა

- რესპუბლიკის მთავრობა, სახელმწიფოს მეთაურის აპარატი, შესაბამისი სტრუქტურები გასული კვირის განმავლობაში აგრძელებდნენ მუშაობას ქვეყნის მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისთვის პირობების მოსამზადებლად. უწინარესად, ეს ბიუჯეტის შემოსავლების საკითხი და კუპონის გამყარებისკენ მიმართული ღონისძიებებია. ამ სფეროში კვლავ შესამჩნევია დადებითი სიმპტომები, რომელთა განვითარება უდავოდ მოგვცემს შედეგს, მომწიფდება სიტუაცია მყარი ეროვნული ვალუტის-ლარის შემოსაღებად. ამასთან დაკავშირებით ჩვენ ახლა ძალიან ინტენსიურად ვმუშაობთ.

ფინანსურ სტაბილიზაციასთან ერთად მიმდინარეობს აქტიური მუშაობა საბანკო სისტემის სრულყოფისათვის. ამ მიმართებით გრძელდებოდა დაწყებული საქმიანობა სამი ყოფილი სახელმწიფო კომერციული ბაკის - ამჟამად სააქციო-კომერციული და საპაიო-კომერციული ბანკების - „საქექსიმბანკის“, „ინდუსტრიაბანკის“ და „ახალი ქართული ბანკის“ (ყოფილი შემნახველი ბანკი) გაერთიანებასთან დაკავშირებით, ვფიქრობ, რომ აღნიშნული გაერთიანება საბანკო რეფორმის ახალ ეტაპს დაუდებს სათავეს. შეიქმნება ისეთი მსხვილი ბანკი, რომელიც კონკურენტუნარიანი იქნება არა მხოლოდ შიდარესპუბლიკური ინფრასტრქტურის თვალსაზრისით, არამედ საგარეო-ეკონომიკური ურთიერთობის ინტენსიფიკაციის პირობებში უცხოელ პარტიორებთან მიმართებაშიც. მინდა ვთქვა, რომ აქტიური მხარდაჭერა სჭირდება ასეთ გაბედულ წამოწყებებსა და ექსპერიმენეტებს - ფინანსებში, საბანკო საქმეში, საერთოდ ეკონომიკაში, თუნდაც ისინი, ხანდახან რისგაბაც იყოს დაკავშირებული, ამ დღეებში ჩვენ კვლავ შევიკრიბებით და ნათლად განვსაზღვრავთ სახელნწიფოს დამოკიდებულებას ამ წამოწყებისადმი.

ქვეყანაში მიმდინარე ეკონომიკური რეფორმების ქვაკუთხედია მასობრივი პრივატიზაცია, რომელმაც უნდა შეუქმნას მყარი გარანტია საქართველოში მცხოვრები ყველა მოქალაქის მესაკუთრედ ჩამოყალიბების მეტად აუცილებელ საქმეში. გასულ კვირას სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულების საფუძველზე შერჩევით თბილისის ორ რაიონსა და ქუთაისში დაიწყო მასობრივი ვაუჩერიზაცია. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი პროცესია. დღეისათვის უკვე გაცემულია 8 ათასზე მეტი ვაუჩერი, სამწუხაროდ, უკვე გამოჩნდა ორგანიზაციული და მეთოდოლიგიური ხასიათის პრობლემები. სახელმწიფო ქონების მართვის სამინისტროს მიერ განხორციელებული საქმიანობის მიუხედავად, ჯერ კიდევ არასაკმარისია მოსახლეობასთან ახსნა-განმარტებითი მუშაობა, მოქალაქეთა დიდმა ნაწილმა არ იცის რა არის ვაუჩერი, როგორ გამოიყენოს იგი, გაყიდოს, შეინახოს თუ დააბანდოს, რომელ საინვესტიციო ფონდს მიმართოს, ამიტომ მინისტრთა კაბინეტმა და შესაბამისმა სახელმწიფო სტრუქტურებმა, პრესამ, ტელევიზიამ (მნიშვნელობა არ აქვს ოპოზციური ინტერესების გამომხატველია თუ სახელმწიფო პოლიტიკის ამსახველი) მკვეთრად უნდა გააქტიურონ მუშაობა ამ კუთხით და მთელი ძალისხმევა მიმართონ მოსახლეობის მაქსიმალური ინფორმირებისთვის. ვფიქრობ ეს ყველას ინტერესებს შეესაბამება, ვიმეორებ როგორც გაკვეთილზე, ისე უნდა ავუხსნათ და ვასწავლოდ მოსახლოებას ანა-ბანის განმარტების დონემდეც კი.

ტელევიზიით ერთი ძალიან საინტერესო პროგრამა გადაიცა, მაგრამ ეს საკმარისი არ არის, ალბათ ყოველკვირეული ან კვირაში ორი-სამი გადაცემა უნდა ეძღვნებოდეს ამ საკითხს, ასეთივე მუშაობა უნდა წარიმართოს რადიოსა და გაზეთების მეშვეობით, რაც, ვფიქრობ, ბევრ საინტერესო შედეგს მოგვცემს.

რესპუბლიკის ფინანსთა სამინისტროს მონაცემებით მიმდინარე წლის პირველი კვარტლის რესპუბლიკური ბიუჯეტის შემოსავლები დაუზუსტებული გეგმის მიხედვით შეადგენს თითქმის 49 ტრილიონ კუპონს. 30 მარტისათვის შემოსავლებმა ფაქტობრივად შეადგინეს 44 ტრილიონი კუპონი, ანუ გეგმიურის დაახლოებით 91 პროცენტი გარკვეული ჩამორჩენის მიუხედავად, მარტის ბოლო რიცხვებიდან შეიმჩნევა ერთგვარი გამოცოცხლება საკუთარი შემოსავლების ზრდაში, რაც რესპუბლიკის სახელმწიფო საგადასახადო ინსპექციის, საბაჭო სამსახურების, ასევე ზოგიერთი ადგილობრივი მმართველობის ორგანოების, ქალაქების მერების და გამგებლების უფრო აქტიურ მუშაობაზე მიუთითებს. მხოლოდ თბილისის ტერიტორიაზე საგადასახადო ინსპექციის მიერ ბანკებში განხორციელებული შემოწმების შედეგად 27 მარტიდან 80 მარტამდე რესპუბლიკის ბიუჯეტში ჩაირიცხა 600 მილიარდზე მეტი კუპონი, რომელიც გაჩერებული იყო საბანკო სისტემებში. ასეთი სახის შემოწმებების მოწყობა რესპუბლიკის სხვა რეგიონებში უდავოდ შეუწყობს ხელს საგადასახადო შემოსავლების მობილიზაციის საქმის მკვეთრ გაუმჯობესებას.

მიმდინარე კვირაში ეროვნულმა ბანკმა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის რეკომენდაციების თანახმად კუპონის ემისიის რაოდენობრივი ლიმიტების დაცვის მიზნით რესპუბლიკის ბიუჯეტის სასარგებლოდ გამოყო გარკვეული ოდენობის საკუპონე სახსრები, მიმოქცევაში ფულადი მასის ცვლილებამ უარყოფითი გავლენა არ იქონია კუპონის სავალუტო კურსზე, რადგან დაშვებული ემისიის ძირითადი ნაწილის სტაბილიზაციას ეროვნული ბანკი ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟის მეშვეობით ახდენს, შესაბამისად ამ უკანასკნელის ბრუნვა გასულ პერიოდებთან შედარებით მნიშვნელოვნად გაიზარდა და მან ბოლო ორ ვაჭრობაზე 934 ათასი ამერიკული დოლარი შეადგინა. კუპონის ოფიციალური კურსის ცვლილება არ მომხდარა, იგი წინა დონეზე დარჩა: ერთი დოლარი - მილიონ 800 ათასი კუპონი, კუპონის კურსი წინა კვირაში რუსულ რუბლთან შედარებით 13 პუნქტით განმტკიცდადა შეადგინა - 1 რუსული რუბლი - 232 კუპონი.

კიდევ ერთი უკვე გამოკვეთილი დადებითი ტენდენცია, მრეწველობის სამინისტროს მონაცემებით, არსებული მძიმე ვითარების მიუხედავად, დარგის ზოგიერთი საწარმო თავს ართმევს თავიანთი კოლექტივების მიერ შედგენილ საწარმოო პროგრამებს, ზოგში კი აღინიშნება პროდუქციის მოცულობის ზრდა, მათ შორის საავტომობილო, სასოფლო-სამეურნეო, მანქანათმშენებლობაში მატება 22 პროცენტითაა, კვებისა და გადამამუშავებელ მრეწველობის მანქანათმშენებლობაშიც 22 პროცენტით, თავადაცვით მრეწველობაში - 8 პროცენტით, ელექტროტექნიკურ მრეწველობაში - 4 პროცენტით, ძალიან მნიშვნელოვანია ის, რომ სამკერვალო მრეწველობაში, სადაც დასაქმებულია დიდძალი მუშახელი, პროდუქციის ზრდა ამ დარგში თითქმის 10 პროცენტს შეადგენს. გამოცოცხლდა ხის დამმუშავებელი მრეწველობაც. გასულ წელთან შედარებით მკვეთრად გაიზარდა ფაიფურის წარმოება - 20-30-ჯერ, სატვირთო ავტომობილებისა - 22 პროცენტით, საყოფაცხოვრებო გაზქურებისა - ორნახევარი პროცენტით, დაბალძაბვიანი ელექტროაპარატურისა - 70 პროცენტით, ელექტროუთოებისა - 8 პროცენტით, საფეიქრო-საგალანტერიო ნაწარმისა - 30 პროცენტით. ელექტროტექნიკური და ხელსაწყომშენებლობის საწარმოებმა აწარმოეს 550 მილიარდი კუპონის პროდუქცია. დაგში ზრდის ტემპებმა დაახლოებით 3-4 პროცენტი შეადგინა და ა.შ

სოფლის მეურნეობისა და კვების მრეწველობის სამინისტროს მონაცემებით 20 მარტის მდგომარეობით დასათესად მოხნულია 800 ათასზე მეტი ჰექტარი და დათესილია 61 ათასი ჰექტარი მიწის ფართობი. რა თქმა უნდა ეს შარშანდელზე გაცილებით მეტია, თუმცა ესეც საკმარისი არ არის. კარგი ტემპით მიმდინარეობს საგაზაფხულო სამუშაოები გარდაბანში, მარნეულში, ბოლნისში, გორსა და სხვა რეგიონებში.

გააქტიურდა მუშაობა ჩაის პლანტაციებში, რასაც მნიშვნელოვანი ბიძგი მისცა სახელმწიფოს მეთაურის 1995 წლის 14 თებერვლის ბრძანებულების შესაბამისად მეჩაიეთა შრომის ანაზღაურების ნაწილობრივ ნატურით განაღდების დაწესებამ, თუმცა შრომის ანაზრაურების სფეროში ბევრი გადაუწყვეტი პრობლემაა, მაგრამ მუშაობის გააქტიურების ფონზე სხვა საკითხების მოგვარებაც შეიძლება. აღნიშნულმა ღონისძიებამ დააჩქარა ჩაის პლანტაციებში საგაზაფხულო სამუშაოების მიმდინარეობა. შპალერული წესით უკვე გასხლულია 7-8 ათასი ჰექტარი ჩაის პლანტაცია, ასევე შეგროვებულია 500 ტონაზე მეტი ლაო-ჩაი, ასე რომ, აქაც ძვრები სახეზეა.

ამ ბოლო ხანებში გაცხოველდა ინტერესი დასავლეთის ბიზნესმენებისა და არა მარტო მათი, საქართველოსადმი. ამას წინათ მივიღე საკმაოდ მძლავრი ჯგუფი მრეწველებისა რუსეთიდან.

გუშინდელი ვიზიტის დროს, ბატონმა სენ კესლერმა ჩვენთან სერიოზული დიალოგი გამართა ფეროშენადნობთა გამოყენების საკითხებზე. მას სურს საკმაოდ მასშტაბური მონაწილოება მიიღოს ამ დარგის აქციონირებაში. შეიძლება ბევრი რამ სერიოზული გამოიკვეთოს ზესტაფონი-ჭიათურის კომპლექსის ამუშავებისა და ამ უზარმაზრი პოტენციალის საქმეში.

გასული კვირის განსაკუთრებული მნიშვნელობის მოვლენა იყო ვაშინგტონში, მსოფლიო ბანკის მიერ საქართველოსათვის განვითარებისა და სტაბილიზაციის კრედიტის გამოყოფის შესახებ მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილება. კრედიტის მოცულობა 75 მილიონ დოლარს შეადგენს. ხელშეკრულებას ხელი მოაწერა ჩვენმა საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა ბატონმა თედო ჯაფარიძემ. უნდა გამოვხატო უღრმესი მადლიერება მსოფლიო ბანკისა და სავალუტო ფონდის ხელმძღვანელბის მიმართ, როგორც იცით, ეს ორგანიზაციები ძალიან აქტიურად არიან ჩართული ჩვენს ქვეყანაში მიმდინარე რეფორმების პროცესში და უკვე მეორედ გამოიყო საკმაოდ დიდი ოდენობის კრედიტი. ამას კიდევ სხვა მნიშვნელოვანი აქციები მოჰყვება. აქედან გამომდინარე, ხაზგასმით მინდა აღვნიშნო იმ პროცესების მნიშვნელობა, რომელსაც ჰქვია რეფორმები და დემოკრატიული განვითარების გზა. ამ პროცესების შეუქცევადობა აძლევს ბიძგს საფინანსო ორგანიზაცოებს (მხედველობაში მყავს, ევროპის ბანკიც, რომელთანაც აქტიურად ვმუშაობთ) ჩვენთან თანამშრომლობისათვის კიდევ ერთხელ მადლობის სიტყვებით მივმართავ ამ ორგანიზაციებს.

არ არის გამორიცხული, რომ მაისში საქართველოს ესტუმროს მსოფლიო სავალუტო ფონდის დირექტორთა საბჭოს გენერალური დირექტორი ბატონი კამდესიუ. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი მოვლენა იქნება ჩვენს ეკონომიკურ და ფინანსურ ცხოვრებაში.

ასე რომ ჩვენ აღებულ კურსზე უარს არ ვიტყვით, რაიმე შემაშფოთებელ სიმპტომებს იმისა, რომ ვინმემ ზურგი შეგვაქციოს, ვერ ვხედავ, კიდევ ვიმეორებ: რეფორმების მასშტაბების გადიდება-გაღრმავება, დემოკრატიული განვითარების შეუქცევადობა - ეს ის გარანტია, რომელიც გვაძლევს საფუძველს, რომ ვითანამშრომლოდ ყველა ქვეყანასთან და ყველა საერთაშორისო ორგანიზაციასთან.

- ალბათ გასათვალისწინებელია ერთი მომენტიც: ეკონომიკური ინტერესი საქართველოს მიმართ თანაბარია, როგორც დასავლეთის მხრიდან, ასევე რუსეთის, თანამეგობრობის სხვა ქვეყნების მხრიდან. გასულ კვირას რუსეთის საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი საქართველოში ბატონი ზემსკი, ფოთში ჩავიდა. თავისუფალ სავაჭრო ზონებს საქართველოში - ბათუმში, ფოთსა და თბილისის აეროპორტის ტერიტორიაზე დიდი მნიშვნელობა ექნება ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებისთვის. ზოგიერთი თავისუფალ ეკონომიკურ და სავაჭრო ზონებს ერთმანეთში ურევს...

- ამ საკითხებისადმი ძალიან დიდი დაინტერესებას იჩენენ რუსეთში. მნიშვნელოვანი საუბრები შედგა მოსკოვში, ასევე სერიოზული დიალოგი გაიმართა უკრაინის დედაქალაქში, კერძოდ ფოთისა და ბათუმის ე.ი ჩვენი სანაოსნო ქალაქების განვითარების შესახებ, ბუნებრივია, აქ უნდა შეიქმნას ძალიან მიმზიდველი პირობები, იმისათვის რომ საქართველოსკენ რაც შეიძლება მეტი ტვირთი წამოვიდეს და საქართველო იქცეს სატრანზიტო სახელმწიფოდ, რაც დაკავშირებულია დიდ შემოსავლებთან. ამიტომაც, მე ძალიან აქტიურად დავუჭირე მხარი თავისუფალი სავაჭრო ზონის ორგანიზაციას ბათუმსა და ფოთში, აგერეთვე თბილისში - აეროპორტის ტერიტორიაზე. თავისუფალი სავაჭრო ზონა სერიოზულად განსხვავდება ეკონომიკური ზონისაგან, ამიტომაც მინდა ყველასსწორი წარმოდგენა ჰქონდეს, სავაჭრო ზონის დაარსება და ფუნქციონირება, ისევე როგორც ეკონომკური ზონისა, უწინარესად, დაკავშირებულია შეღავათებთან, რომლებსაც სახელმწიფო აწესებს მისი პარტნიორებისათვის და თავისი მოქალაქეებისათვის. ეს შეღავათები ბიუჯეტში პოულობს ასახვას. ამჯერად ასე ვამბობთ: ხელი შევუწყოდ და განვავითაროთ თავისუფალი სავაჭრო ზონები იქ, სადაც მიზანშეწონილია. ხოლო, რაც შეეხება თავისუფალი ეკონომიკური ზონის პრობლემას, ამის შესახებ ეკონომკის სამინისტროს აქვს დავალება. პრობლემა უნდა დამუშავდეს მინისტრთა კაბინეტთან ერთად და ნათლად უნდა წარმოვიდგინოთ - რა იქნება დადებითი, მისაღები და რა - მიუღებელი.

თავისუფალ სავაჭრო ზონას თავისუფალ ეკონომიკურ ზონაში არ უნდა ვურევდეთ. ეს სხვადასხვა კატეგორია და გაგებაა. არ გამოვრიცხავ, რომ ჩენ მომავალში შეიძლება მხარი დავუჭიროთ თავისუფალ ეკონომიკურ ზონასაც, მაგრამ, მე პირადად, ამასთან დაკავშირებით ჯერჯერობით ჩემი პოზიცია განსაზღვრული არა მაქვს.

- სოჭის შეხვედრის შემდეგ გარკვეული იმედები გამოვთქვით აფხაზეთის პრობლემის მოგვარებასთან დაკავშირებით, სწორედ ამ შეხვედრის შემდეგ განაცხადა არძინბამ, რომ შეიძლება იგი იძულებული გახდეს ითანამშრომლოს ქართულ მხარესთან, გალში გასულ კვირას 6 აფხაზი ეროვნების მოქალაქის გვამი იპოვეს. ასეთივე ფაქტები ხდება სოხუმში, აფხაზეთის სხვა ქალაქებში, რა პოზიცია აქვთ რუსეთის სამშვიდობო ძალებს, საერთაშორისო მეთავლყურეებს, თუ იციან რა ხდება იქ, რა პროცესები მიმდინარეობს?

- ჩემი შეხედულება და შეფასება ასეთია: სოხუმში გუდაუთაში, გალის რაიონში, ოჩამჩირეში თუ სხვაგან, განვითარებული მოვლენები ლოგიკური შედეგია აფხაზეთში შექმნილი უმძიმესი პოლიტიკური და კრიმინოგენური ვითარებისა. სეპარატიზმის, გენოციდის პოლიტიკა, რეჟიმს სრულ ანარქიამდე და ქაოსამდე მიიყვანს. ეს თავიდანვე ცნობილი იყო და საქმე აქეთკენაც მიდის. ამჟამადაც სასაცილოა ლაპარაკი აფხაზეთში ადამიანის უფლებების დაცვაზე, იქ ხომ აბსოლუტური, სრული განუკითახობაა, დაწყებული 300 ათასი გაწამებული, გამოძევებული, ყოველგვარი სასამართლოს გარეშე ათასობით დახვრეტილი ადამიანისაგან. ეს პროცესი ახლაც გრძელდება.

როგორც გითხარით, თუ წარმატება არ ექნა მოლაპარაკების იმ პროცესს, რომელზეც ახლა ვსაუბრობდით, ბოლო ასეთი იქნება, - სრული ანარქია და ქაოსი.

ქართველებისა და სხვა ხალხების გენოციდის პოლიტიკას ბუნებრივად მიჰყავს რეჟიმი აფხაზთა გენოციდამდე.

რუსეთის როლი სასიკეთოდ გააქტიურდა, ამ მოვლენების შეფასებაში, უფრო პრინციპულ და მკაცრ პოზიციაზე დადგა გაერო - უშიშროების საბჭოს ბოლო განცხადება საკმაოდ მკაცრი და პრინციპული იყო. მოსკოვში მიმდინარეობს ინტენსიური მუშაობა ლტოლვილთა დაბრუნების პროცესთან და აფხაზეთის სტატუსის განსაზღვრასთან დაკავშირებით. აქტიურობის თვალსაზრისით, ეს კვირა უფრო მნიშვნელოვანი იქნება. ამ პროცესის წარმატება ქართველების, აფხაზების, რეგიონის ყველა მოქალაქის საარსებო ინტერესს წარმოადგენს.

რაც შეეხება საბოლოო შედეგს, ვფიქრობ, აპრილის თვე ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება. არ შემიძლია გამოვთქვა წინასწარი შეპირებები, რაიმე პროგნოზი, მაგრამ მოვლენები სწრაფად ვითარდება: ბატონ გრაჩოვის ჩამოსვლა, დოკუმენტებზე ხელმოწერა, ბატონ ნიკოლაევის ჩამოსვლა პასტუხოვთან ერთად, ჩვენი კონტაქტები რუსეთის ხელმძღვანელობასთან, გაეროს წარმომადგენლებთან და სხვა სასიკეთო აქტიურობა ჯერ არ ყოფილა.

- პრესკონფერენციაზე ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები საკმაოდ ხშირად აცხადებენ, რომ ხელისუფლება ხელოვნურად აჭიანურებს კონსტიტუციის მიღებას, რომ ხელისუფლებას ხელს აძლევს არჩევნების გადადება...

- პირდაპირ გეტყვით: ხელისუფლებას ხელს არ აძლევს არჩევნების გადადება. გარკვეულად გაჭიანურდა კონსტიტუციის მიღება, თუ რატომ დაგვიანდა კონსტიტუციის პროექტის წარმოდგენა, ეს შესანიშნავად იციან ოპონენტებმა, რომლებიც ბრალს გვდებენ, რომ ჩვენ არჩევნების გამართვა არ გვინდა, კონსტიტუცია ქვეყნის სახელმწიფოებრივი და ტერიტორიული მოწყობის საფუძველი იქნება. ზოგიერთი პრინციპული მოსაზრება კონფლიქტის მოგვარების პროცესშიც უნდა შეჯერდეს. სხვათა შორის, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და აქტუალური თემაა მოლაპარაკებებზე, ამ მხრივ ყველაზე რეალისტურ ვარიანტს ვუახლოვდებით. თუ შემუშავებული პროექტი, რომელსაც უახლოეს 10 დღეში შევიტანთ საკონსტიტუციო კომისიაში, ძირითადად მისაღები იქნება, შეიძლება მისი განხილვა დაჩქარდეს. პარლამენტმა, ალბათ, ამ მხრივ, თავისი სიტყვა უნდა თქვას.

ასე რომ, კონსტიტუციის მიღებისა და არჩევნების გამართვის რეალური შესაძლებლობა არსებობს.

- თქვენი მოსაზრება ყირიმთან დაკავშირებით, ახლა ამაზე ბევრს ლაპარაკობენ...

- როგორც იტყვიან, ჩვენ ჩვენი გასაჭირი გვაქვს, მაგრამ ამავე დროს, ჩვენი მეზობლების და თანამეგობრობის წევრების ტკივილი, ბუნებრივია ჩვენი ტკივილიც არის. ჩვენი პრინციპული პოზიცია იმ შეთანხმებიდან გამომდინარეობს, რომელსაც თანამეგობრობის ქვეყნებმა ალმათში მოაწერეს ხელი. მიმაჩნია, რომ ეს ისტორიული მნიშვნელობის შეთანხმებაა. იგი სახელმწიფოთა ტერიტორიული მთლიანობის პრინციპის ურყევობას გულისხმობს და თითოეული ქვეყნისგან მოითხოვს სეპარატიზმის პოლიტიკურ და ეკონომიკურ იზოლაციას. თანამეგობრობის ქვეყნები ერთნაირად არიან დაინტერესებული იმით, რომ სწორედ იზოლირებული იყოს სეპარატიზმი. ამავე დროს, ყველანი ვიზიარებთ აზრს, რომ ჩვენ სუვერენული სახელმწიფოები ვართ და ერთამნეთის საშინაო საქმეებში ჩარევა მიუღებელია. ამ პრინციპიდან გამომდინარე, მიმაჩნია, რომ ყირიმის პრობლემა, უწინარესად, უკრაინის სახელმწიფოს საშინაო საქმეა და ამ მოვლენის შეფასებისას, ჩვენ ალმათის შეთანხმებით უნდა ვიხელმძღვანელოდ.

„კონსტიტუცია ქვეყნის სახელმწიფოებრივი და ტერიტორიული მოწყობის საფუძველი იქნება“ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 4 აპრილი. - №36(1052). - 1,2 გვ.

ჩვენს კორესპონდენტს ესაუბრება საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე - სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე

- ქართველი ქალი ოდითგანვე გამოირჩეოდა თავისი გონიერებით, სიდინჯით, სათნოებით, ოჯახისა და ქმრის განსაკუთრებული ერთგულებით, სამშობლოსადმი თავდადებით, დღეს როგორ გესახებათ ქართველი ქალის როლი და ადგილი ქვეყნის სოციალურ ცხოვრებაში?

- ქალი საქართველოში ყოველთვის განსაკუთრებული პატივისცემით სარგებლობს. ეს შემთხვევითი არ გახლავთ, ჩვენი ისტორია ხოპმ წარმოუდგენელია ქართველი ქალის აქტიური მოღვაწეობის გარეშე, როგორც, პოლიტიკურ სარბიელზე, ისე კულტურის სფეროში. ჩვენ მარტო თამარ მეფეც გვეყოფოდა. საბედნიეროდ, ეპოქამ შემოგვინახა ორი წარჩინებული მანდილოსნის ხუაშაქცოქალისა და კრავაი ჯაყელის სახელებიც, რომელთა დიპლომატიური ნიჭისა და უნარის წყალობით სამეფო კარმა ერის შიგნით დიდი სისხლისღვრა აიცილა თავიდან, გნებავთ დედოფალი ქეთევანი გავიხსენოთ. მისი საქციელი მხოლოდ რჯულის დაგდების საწინააღმდეგო პროტესტს როდი ნიშნავდა, ამით ის თავისი სამშობლოს დამოუკიდებლობასაც იცავდა.

ჩვენი ქალები დღესაც ძალიან აქტიურები არიან: გაერთიანებული არიან სხვადასხვა პოლიტიკურ პარტიებში, რაჩეული არიან ეროვნულ პარლამენტში, მონაწილეობენ სხვადასხვა კომისიების მუშაობაში. ძალიან მაღალია მათი ხვედრითი წილი სამამულო მეცნიერებაში, განათლების სისტემაში, მედიცინაში, ხელოვნებაში, სპორტში. ქალები ენერგიულად მოღვაწეობენ სახალხო მეურნეობის თითქმის ყველა სფეროში. ოჯახში ხომ ბადალი არ ყავს ქართველ ქალს. დღევანდელ პირობებში მათ ზურგზე გადადის ჩვენი გაჭივრებული ყოფის მთელი სიმძიმე. მადლობა მათ ასეთი თანადგომისა და მოთმინებისათვის.

დღეს მსოფლიოში მიმდინარე პროცესებმა ქალთა უპრეცენდენტო პოლიტიზირება გამოიწვია, უჩვეულოდ გააქტიურდნენ მანდილოსნები, ამ პროცესს არც ჩვენ ჩამოვრჩით, ჩვენთან უამრავი ქალთა ორგანიზაცია შეიქმნა.

ქალები არა მარტო საკუთარ ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებზე ახდენენ გავლენას, არამედ საერთაშორისო სარბიელზეც მოღვაწეობენ.

მართლაც და თვე არ გავა ისე, ახალმა ქალთა ორგანიზაციამ არ მიგვიწვიოს პრეზენტაციაზე, როგორც თავის დროზე მრავალი პარტიის შექმნა საქართველოში, ესეც გარდაუვალი პროცესია, მაგრამ მოვა დრო და ალბათ ეს ორგანიზაციები გაერთიანდებიან. ქალთა პრობლემები ყველა ქვეყანაში ერთნაირია, სხვაობა მხოლოდ მათ სიმწვავეშია. თითქმის ყველა ქალთა ორგანიზაციის ძირითადი მიზანი მშვიდობისა და სიცოცხლისათის ბრძოლა ჯანსაღი მომავალი თაობის აღზრდისათვის ზრუნვაა, სიღატაკის წინააღმდეგ ბრძოლა. მსოფლიო სტანდარტების დონეზე ქალთა უფლებების დაცვაა. ეს პროცესები მართვადი უნდა იყოს. დაქუცმაცებულ, წვრილ-წვრილ ორგანიზაციებს გაუჭირდებათ სახელმწიფოსთვის სიკეთის მოტანა. აი, მაგალითად, სექტემბერში პეკინში მეოთხე მსოფლიო კონფერენცია გაიმართება ქალთა მდგომარეობის შესახებ. სასურველი საქართველოს დელეგაცია წარმომადგენლობითი იყოს, მაგრამ, სამწუხაროდ, იმდენი ქალთა ორგანიზაციაა, ალბათ ყველას წარმომადგენელი ამ ფორუმში ვერ მიიღებს მონაწილეობას.

ქვეყნების განვითარება, მთელი მსოფლიოს კეთილდღეობა და მშვიდობის საქმე მამაკაცების თანასწორად ქალთა ყველა სფეროში მონაწილეობას მოითხოვს, სასურველია არჩევნებში რაც შეიძლება მეტმა ქალმა მიიღოს მონაწილეობა და მომავალ პარლამენტში ბევრი მანდილოსანი იყოს, რადგან არის მთელი რიგი მნიშვნელოვანი საკითხებისა, რომელთა გადაწყვეტაში ქალის გულსა და გონებას ვერაფერი შეცვლის. გახსოვთ, ალბათ, დიდი აკაკის სიტყვები: „თუ რომელიმე ხალხის გაცნობა გინდა, იმ ქვეყნის ქალები უნდა გაიცნო, შეიწავლო ისინი არიან თავიანთი ქვეყნისა და ხალხის მაჩვენებელი, როგორც ბარომეტრი ტაროსისა“

- საერთაშორისო საზოგადოება „საქართველოს ქალები მშვიდობისათვის“ ივ. ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბაზაზე მაშინ შეიქმნა, როდესაც საქართველოში პროვინციული ფაშიზმი პარპაშებდა. მას უნივერსიტეტის დოცენტები ნანი ჭანიშვილი და მაია კვეზერელი-კოპაძე ჩაუდგენენ სათავეში.

ბევრი სასიკეთო საქმის წამომწყებნი არიან საზოგადოებაში გაერთიანებული ქალბატონები.

მარავალ ქვეყანასთან დაამყარა საზოგადოებამ კავშირი, მონაწილოება მიიღო ვაშინგტონში ამერიკის მშვიდობის ეროვნული ფონდის მხარდაჭერით მოწყობილ ამიერკავკასიის ქალთა დიალოგში. იგი ქალთა ორგანიზაციების საერთაშორისო ალიანსის ერთ-ერთი დამფუძნებელია, შარშან საზოგადოების თავმჯდომარემ ნ. ჭანიშვილმა ვენაში პეკინის მომავალი ფორუმის მოსამზადებელ კონფერენციაში მიიღო მონაწილოება, კოპენჰაგენის სამიტისათვის მოხსენება მოამზადა საქართველოში ქალთა მდგომარეობის შესახებ. არც საქართველოში დაგვიკლია ხელი; პირეველები ვესტუმრეთ სამეგრელოსა და ცხინვალს, შევედით დიდი ლიახვის ხეობაში.

- საერთაშორისო კავშირები, რა თქმა უნდა, ძალიან სასურველია. მსოფლიო აზრის ჩვენს სასარგებლოდ ჩამოყალიბებაში თქვენნაირი საზოგადოებების მოღვაწეობასაც აქვს მნიშვნელობა. ამჟერად კი მსოფლიო აზრი, ისეთნაირად ყალიბდება, რომ მალე დიდ გარდატეხას მივაღწევთ სიღატაკის, შიმშილის, ეკონომიკურ სიდუხჭირესთან დაკავშირებულ სხვადასხვა პრობლემის დაძლევაში. ქალთა კავშირები აუცილებლად მიზანმიმართული უნდა იყოს და რაც შეეხება მეტად უნდა გაღრმავდეს. კარგად უნდა ვიცოდეთ, რა გვინდა, ვის მივმართოდ, როგორ მივმართოდ და ჩვენ თვითონ რა შეგვიძლია შევთავაზოთ. საფუძვლიანად შემუშავებული პროგრამებით უნდა წავრსდგეთ უცხოელების წინაშე, საქმის ცოდნით გავაგებინოთ, რა პერსექტივა აქვს საქართველოს, ახლა ეს უნდა წამოიწიოს წინა პლანზე. მაგრამ, ვფიქრობ, მთავარი საზრუნავი მაინც ქვეყნის შიგნით უნდა იყოს, რადგან სხვა ქვეყნების დახმარებით, რომელიმე მარტო ერთი ქვეყნის ფარგლებში თუნდაც სოციალური პრობლემების გადაწყვეტა ძნელია. მით უმეტეს დღეს, როცა საქართველოში ამდენი საზრუნავია, რამდენი საქმეა საკეთებელი, ეკონომიკური სიდუხჭირეა.

თქვენ ბვერი რამის გაკეთება შეგიძლიათ, აი, თუნდაც სამშვიდობო პროცესების ხელშესაწყობად.

გაზეთის ფრუცლებზე შეიძლება აფხაზი, ოსი და ქართველი ქალების დიალოგის გამართვა, ამ თემაზე კონფერენციის მოწყობა. ვლადიკავკაზიდან და სამხრეთ ოსეთიდან ქალბატონების მოწვევა და ათასი სხვა რამ, რაც სასიკეთოდ წაადგება ჩვენს ქვეყანას. თქვენ კარგად მოგეხსენებათ, პოლიტიკა და ეკონომიკა რომ მჭიდრო ურთიერთკავშირშია. განსაკუთრებით კონფლიქტებთან დაკავშირებული პრობლემები საკმაოდ მწვავედ გაშუქდა კოპენჰაგენის შეხვედრაზე. უკვე ვთქვი და კვლავ ვიმეორებ: თამამად შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოსთვის იქმნება უაღრესად ხელსაყრელი გარემო, რომელიც დღეს მართალაც უნიკალურია. ჩვენ საშინაო პრობლემების, კონფლიქტების მოგვარების, აგრეთვე ეკონომიკური სიდუხჭირიდან ქვეყნის გამოყვანის თვალსაზრისით ძალიან საიმედო და რეალური პერსპექტივა დაგვესახა იმ დიალოგის ფონზე, რომელიც კოპენჰაგენში გაიმართა უმაღლესი დონის შეხვედრაზე.

- საერთოდ კონფლიქტების მოგვარებაში როგორ გესახებათ სახალხო დიპლომატიის როლი?

- ამ მოძრაობას, რომლესაც სახალხო დიპლომატია ჰქვია, ორი მხარე აქვს, ერთი, თუ გნებავთ, მისი თეორიული ასპექტია, მეორე-მისი პრაქტიკული საქმიანობა.

სახალხო დიპოლომატია ახალი მოვლენა არ არის, არც ფორმალური მოძრაობაა, მას უდიდესი მისია აკისრია. ეს გახლავთ დიდი პოლიტიკის დაყვანა უშუალოდ ხალხის დონემდე, თითოეული მოქალაქის დონემდე, თუ ამ თვალსაზრისით ვიმსჯელებთ, ყველაზე ნოყიერი ნიადაგი, პრაქტიკული შედეგების მიღების თვალსაზრისით, სახალხო დიპლომატიას, საქართველოში ჰქონდა, ქართულ-ოსური და ქართულ-აფხაზური კონფლიქტების მოგვარებისას. დღეს ხომ ეს საქართველოს უმთვარესი და ყველაზე მტკივნეული პრობლემებია.

ჩვენში ძალიან ბევრი შერეული ოჯახია, განსაკუთრებით ოსებისა და ქართველებისა. როდესაც ქალსა და ვაჟს ერთმანეთი შეუყვარდებოდათ, არავინ კითხულობდა, ოსი იყო, თუ ქართველი, ოჯახებისთვის ეს პრობლემა არ არსებობდა. ერთი მიწა-წყლის შვილები იყვნენ, ერთმანეთის გვერდით ცხოვრობდნენ, ერთმანეთის ჭირისა და ლხინის გამზიარებელნი. მათ ძლიერებას ერთმანეთისადმი ერთგულება განაპირობებდა.

თუ გვინდა ვუპატრონოთ ჩვენს ხალხსა და ჩვენს ქვეყანას, კვლავ ერთგულნი უნდა დავრჩეთ ამ იდეალებისა, ყოველთვის უნდა ახსოვდეს ყოველ ჩვენგანს, რომ შუღლი და მტრობა ბედნიერებას ვერასოდეს მოუტანს ჩვენს ერებს. ჩვენს საერთო სატკივარს ჩვენვე უნდა მოვუაროთ.

ამის გათვალისწინება ოფიციალური დელეგაციების მოლაპარაკების პროცესში ძნელია, პრაქტიკულად თითქმის ვერ ხერხდება. იქ სტატუსზე შეიძლება იყოს ლაპარაკი, ტერიტორიის მთლიანობაზე, მაგრამ ამ ხალხებს რა აქვთ საერთო, იქ ნაკლებად აინტერესებთ. აი, აქ უნდა თქვას თავისი გადამწყვეტი სიტყვა სახალხო დიპლომატიამ.

პოლიტიკური მოლაპარაკება დიდხანს ჭიანურდება ხოლმე, მაგრამ როცა ადამიანები თვითონ აყენებენ პრობლემებს, თვითონ იწყებენ საერთო ენის გამონახვას და პოლიტიკოსების გადაწყვეტილებებს არ ელოდებიან, მაშინ პოლიტიკოსებიც იძულებულნი არიან იჩქარონ და სწარაფად დაასრულონ მოლაპარაკებები. ამ მომენტის ხელიდან გაშვება არ შეიძლება. ამიტომ თქვენი ქალების ასეთი აქტიური ჩაბმა სახალხო დიპოლმატიაში ძალიან სასარგებლოდ მიმაჩნია.

ასევე აფხაზეთი ყოველთვის საქართველოს განუყოფელი ნაწილი იყო. მთავარი ის არის, რომ ქართველი ხალხი არ აიგივებს აფხაზი ექსტერმისტების „ნამოღვაწარს“ აფხაზ ხალხთან და სურს ირწმუნოს, რომ ის, რაც აფხაზეთში მოხდა, ხალხის საერთო სულისკვეთებას არ გამოხატავს.

როგორც ოსების ასევე აფხაზების ხსნაც ისევ ქართველებისკენ შემობრუნება და დამოყვრებაა. სხვა გზა მათთვის მძიმე იქნება. თუ აფხაზეთის მიწა-წყალზე ქართველები არ დაბრუნდებიან, ვიღაც გადამთილები მათ ადგილზე დაფუძნდებიან, ისინი კი უწინარესად აფხაზებისათვის იქნებიან უცხონი. აფხაზებისა და ქართველების უმრავლესობა კი ნათესაური კავშირით არის ერთმანეთთან გადაჯაჭვული.

მე მგონია, გაზეთი ძალიან კარგ საქმეს გააკეთებს, თუ ოსეთში და აფხაზეთში დაბრუნებულ ქართულ ოჯახებზე მოუთხრობს მკითხველს. ამას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს.

- ცხინვალში უბრალო ადამიანებთან ჩვენმა შეხვედრებმა და დიდი ლიახვის ხეობაში შესვლამ ერთხელ კიდევ დაგვარწმუნა, რომ ადამიანები დღეს მხარს უჭერენ სტაბილურობის, ნორმალური ცხოვრების ყოველ;გვარ გამოვლინებას, თუნდაც სრულიად იმნიშვნელოს. ოსებსაც და ქართველებსაც, უმრავლესობას შერიგება უნდათ, რადგან მიხვდნენ, მათ ერთად უნდა იცხოვრონ და ერთად ეძებონ კონფლიქტების გადაწყვეტის გზები.

- აგრესიული სეპარატიზმი დამარცხდა. ცალკეული ადამიანები უკვე ვერაფერს გახდებიან. როცა ადამიანები გულით უახლოვდებიან ერთმანეთს, ასეც უნდა იყოს, რაც შეიძლება ფართო საზოგადოება უნდა ჩაერთოს ამ პროცესებში, განსაკუთრებით ქალები. დედის სიყვარულს უდიდესი ძალა აქვს. ქალის უფრო სწამთ და სჯერათ, ქართველებსაც, ოსებსაც და აფხაზებსაც. მე მინდა თქვენი მოღვაწეობის სფერო გაცდეს საქართველოს ფარგლებს, მაგალითად, ვლადიკავკაზში თქვენი ჩაბრძანება, ვფიქრობ ძალზე სასარგებლო იქნება.

ოსებმა ქართველებს თავიანთი კულტურით, ტოლერანტობით აჯობეს, სამარცხვინო ლაქათ დააჩნდება საქართველოს ისტორიას ის, რაც ბორჯომის ხეობაში მოხდა, მეოცე საკუნის მიწურულს საქართველოს დედალაქიდან ოსებს ერეკებოდნენ, ბინებიდან ყრიდნენ, სამსახურებიდან ათავისუფლებდნენ, რა იყო ეს, თუ არა პროვინციული ფაშიზმი. ასეთი რამ ვლადიკავკაზში არავის მოუმოქმედბია, მიუხედავად იმისა, რომ იქ უამრავი ქართველი ცხოვრობს, უძველესი ქართული სკოლა მოქმედებს, არც ერთ ქართველს, რომ იტყვიან, თმის ბეწვიც კი არ ჩამოვარდნია, დიდი მადლობა მათ ამისათვის.

როგორც ჩანს, ჩვენ ვუახლოვდებით ეტაპს, როცა გაეროს, ევროპული სტრუქტურების, საქართველოს მეგობარი სახელმწიფოების, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის, უწინარესად რუსეთის ძალისხმევა, ბოლოს და ბოლოს გამოიღებს დიდი ხნის ნანატრ ნაყოფს, საქართველოს იმ შიდა კონფლიქტის მოგვარებაში, რომელიც გარეშე ძალთაგან ხელდაუსხმელად არ დაწყებულა

საქართველოს ყველა მოქალაქე, ქალი თუ კაცი, ვალდებულია ხელი შეუწყოს ამ პროცესებს.

- გაზაფხული უქალებოდ წარმოუდგენელია. ჩვენს საუბარს, ალბათ პეწი დააკლდებოდა, რომ არ მეკითხა: - რას უსურვებდით საქართველოს ქალებს?

- საქართველოს ქალებს ვუსურვებდი იმას რასაც დიდი საქართველოს, საქართველო ეს დედაა! ეს ცნებები - დედა და საქართველო ჩვენთვის განუყოფელია.

ქალებს უდიდესი პასუხისმგებლობა აკისრიათ, მით უმეტეს ახლა როცა ქვეყანა ასე პოლიტიზებულია, რასაც გარდაუვლად მიჰყავს ქვეყანა არც თუ ისე სწორი მიმართულებით. დედა ხომ ყოველთვის მშვიდობის დამამკვიდრებელია, პარტიებს შორის, სხვადასხვა ოპოზიციუურად განწყობილ ადამიანებს შორის შემრგიგებელი ფუნქცია მაინც ქალთან უნდა იყოს დაკავშირებული. მე მჯერა, ჩვენი ქალები ამ მძიმე მისიას საუკეთესოდ გაართმევენ თავს.

ვფიქრობ, საქართველო ქალმა უნდა გადაარჩინოს.

ესაუბრა მარადი ანასაშვილი

საქართველო ქალმა უნდა გადაარჩინოს! / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ანასაშვილი მარადი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1995. - 8 აპრილი. - №38(1054). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 10 აპრილის რადიოინტერვიუ

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავისი რადიოინტერვიუ ტრადიციისამებრ ეკონომიკური მიმოხილვით დაიწყო.

- გასული კვირის განმავლობაში ეკონომიკური სფეროდან უნდა გამოვყოთ რამდენიმე მოვლენა, მათ შორის უმთავრესია: სამი ბანკის - „საქექსიმბანკის“, „ინდუსტრიაბანკისა“ და „ ახალი ქართული ბანკის“ გაერთიანება, ზოგიერთ რაიონში მასობრივი ვაუჩერიზაციის დაწყება და მოსამზადებელი სამუშაოების დამამთავრებელ ფაზაში შესვლა, ბიუჯეტის შესრულებისათვის განხორციელებული ღონისძიებები, საგაზაფხულო სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოების არცთუ ცუდად მიმდინარეობა, ტრანსპორტისა და ენერგეტიკის სფეროების მაკოორდინირებელი სამსახურების შექმნა და სხვა. როგორც ხედავთ, გასული კვირა საკმაოდ დატვირთული იყო.

ყველა ქვეყანა, სადაც ამ საუკუნის მეორე ნახევარში წარმატებული ეკონომიკური რეფორმა განხორციელდა, საბანკო სფეროს რეორგანიზაციით იწყებოდა გარდაქმნებს ომისშემდგომი გერმანიის ეკონომიკური აღორძინება, იაპონური ეკონომიკური სასწაული, სამხრეთ კორეის განვითარება, რეფორმები ესპანეთში, თურქეთში, უფრო ადრე შვედეთში და სხვაგან სწორედ საფინანსო სფეროს მოწესრიგებით იწყებოდა. იაპონელებმა პირველი ინვესტიციები საბანკო სფეროში ჩადეს და არა წარმოებაში, თავდაპირველად დიდი თანხები სწორედ საბანკო სფეროს კადრების მომზადებაზე დახარჯეს. ჩვენთან რა თქმა უნდა, ამ მასშტაბების ღონისძიებაზე ლაპარაკი ძნელია, მაგრამ უკვე კარგა ხანია მიმდინარეობს საბანკო რეფორმა - ბანკების აქციონირების პროცესი. ჩვენი ბანკების უმრავლესობა ვერ აკმაყოფილებს საერთაშორისო სტანდარტებსა და კრიტერიუმებს. არადა საქართველო ვერც ევროპული ბანკებისა და ვერც დიდი ბანკების ფილიალების იმედად დარჩება. ჩვენ საბანკო სისტემაში წამყვანი ადგილი სწორედ ქართულ ბანკებს უნდა ეკავოთ. ახალგაზრდა ბანკირები, რომლებსაც უწინარესად პერსპექტივა აინტერესებთ და სახელმწიფოებრივი პოზიციიდან უდგებიან ეკონომიკურ და საბანკო სისტემაში მიმდინარე პროცესებს, მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ აუცილებელია გაერთიანება, მათ სურთ ისეთი ბანკის შექმნა, რომელიც დიდი მსხვილი პროექტების დაფინანსებას შეძლებს, საიმედოობის მაღალი კოეფიციენტი ექნება. სანდო იქნება უცხოელი პარტნიორებისთვის. როგორც მოგეხსენებათ 7 აპრილს შედგა ასეთი კრება, გაფორმდა გაერთიანებული ახალი ქართული ბანკის დაფუძნება, შეიქმნა ხელმძღვანელი ორგანოები. ახალგაზრდა ბანკირებმა თამაზ მაღლაკელიძემ, ვანო ჩხარტიშვილმა და ზაზა სიორიძემ გადადგეს გაბედული ნაბიჯი, მჯერა, რომ ისინი საქმეს უნარიანად გაუძღვებიან და მიზანს მიაღწევენ, გადალახავენ უამრავ სერიოზულ დაბრკოლებას და შექმნიან სოლიდურ საბანკო დაწესებულებას. მაქვს დიდი სურვილი, რომ, როგორც შემიძლია, მხარში ამოვუდგე და ხელი შევუწყო ამ საშვილიშილო საქმის წარმატებას.

მნიშვნელოვანი ზრდის ტემპით ხასიათდება რესპუბლიკის ბიუჯეტის შემოსავლები. საგადასახადო ინსპექციის ცნობით, პირევლი კვარტლის ბიუჯეტის საერთო შემოსავლებმა წინასწარი მონაცემებით შეადგინა 33 ტრილიონ 270 მილიარდი კუპონი, რაც შარშანდელი წლის პირველი კვარტლის მონაცემებს 30-ჯერ აღემატება, ხოლო შარშანდელი მეოთხე კვარტლის მონაცემებს 13 პროცენტით სჭარბობს. გადაჭარბებით შესრულდა რესპუბლიკური ბიუჯეტის შემოსავლები ყველა წყაროს მიხედვით, გარდა აქციზებისა. კერძოდ, დამატებული ღირებულების გადასახადში გეგმის გადაჭარბებამ ერთ ტრილიონ კუპონზე მეტი შეადგინა, ნავთობპროდუქტების ფიქსირებულ გადასახადში - 290 მილიარდი, ღვინო-არაყსა და ჩაის პროდუქციის რეალიზაციის საქმეში არსებული შეფერხების გამო აქციზის პირველი კვარტლის გეგმის შესრულებას 3,5 ტრილიონი კუპონი დააკლდა, რაც ნაწილობრივ შეივსო სხვა შემოსავლების გეგმის გადაჭარბებისა და საგადასახადო ორგანოების მიერ ბიუჯეტში დამატებით ჩარიცხული დამალული შემოსავლების ხარჯზე. აღსაღნიშნავია, რომ დამატებით დარიცხულმა თანხმა პირველ კვარტალში თიოთქმის 2 ტრილიონი კუპონი შეადგინა. საგადასახდო ინსპექციამ დაიწყო მიზანდასახული მუშაობა მეორე კვარტლის შემოსავლების მაქსიმალურად მობილიზაციის უზრუნველსაყოფად. მისი მუშაკები მიმაგრებული არიან რესპუბლიკის რეგიონებსა და მსხვილ გადამხდელებზე. ამ ორგანიზაციების გამართული მუშაობა და საწარმოების ამოქმედების დაწყებული პროცესი საფუძველს იძლევა იმისათვის, რომ შესრულდეს მეორე კვარტლისა და ექვსი თვის ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილი.

მრეწველობის სამინისტროს მონაცემებით 1995 წლის პირველ კვარტალში სამრეწველო პროდუქციის წარმოების მოცულობამ 5 ტრილიონი კუპონი შეადგინა, რაც შარშანდელ შესაბამის პერიოდთან შედარებით 15 პროცენტით მეტია. თავისთავად ეს შეიძლება არ გვაკმაყოფილებდეს, მაგრამ ტენდენცია უკვე იმედისმომცემი და გამამხნევებელია. გაზარდეს პროდუქციის წარმოება სამთო-ქიმიური დარგის საწარმოებმაც. ქუთაისის საავტომობილო ქარხანამ, თბილისის გაზის აპარატურის ქარხანამ, ფარმაცევტული მრეწველობის, ხის დამმუშავებელი მრეწველობის საწარმოებმა. ყოველივე ეს მიღწეულია ენერგორესურსების მწვავე დეფიციტის პირობებში, მაშინ, როცა სამინისტროს სისტემის საწარმოთა დატვირთვა არ აღემატებოდა საშუალოდ 10-15 პროცენტს. ვითარების გაუმჯობესების კვლაობაზე მოსალოდნელია პროდუქციის წარმოების ზრდის ტემპის შემდგომი აღმავლობა. ამ დარგში ჩვენ უზარმაზარი რეზერვები გვაქვს.

მიმდინარე წლის პირველი აპრილიდან საბირჟო ვაჭრობები ბანკთაშორის სავალუტო ბირჟაზე ნაცვლად ორისა, კვირაში სამჯერ იმართება (რასაც მივესალმები და მინდა ყოველმხრივ დავუჭირო მხარი) ამ ღონისძიებამ კიდევ უფრო მოქნილი გახადა ბანკთაშორისი ბირჟა. გაიზარდა ფულადი სახსრების კონვერტირების ოპერატიულობის ხარისხი. ამის პარალელურად, ეროვნული ბანკი კომერციულ ბანკებთან ერთად ამონტაჟებს და ახლო მომავალში ჩართავს ვალუტის ყიდვა-გაყიდვის კომპიუტერულ სისტემას, რითაც საბოლოოდ ჩაეყრება საფუძველი საქართველოში თანამედროვე სავალუტო ბაზარს.

საანალიზო კვირაში გამართულ ვაჭრობებზე კუპონის კურსი დოლართან მიმართ უცვლელი დარჩა: 1 დოლარი - მილიონ 300 ათასი კუპონი. წინა კვირის დონეზე დარჩა კურსი რუსული რუბლის მიმართაც: ერთი რუსული რუბლი - 252 კუპონი.

ასეთია ჩვენი ეკონომიკური ცხოვრების მოკლე მიმოხილვა.

- გასულ კვირას პარლამენტის სხდომაზე თქვენ გამოსვლა შეწყვიტეთ, ამ ფაქტს სხვადასხვანაირი ინტერპრეტაცია მიეცა. ირაკლი წერეთელმა განაცხადა, რომ ეს სპეციალურად გაკეთდა იმიტომ, რომ 9 აპრილს მიტინგის გამართვის შესახებ გადაწყვეტილება არ მიგეღოთ... ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად სახელმწიფოს მეთაურმა განაცხადა:

- ეს ძალიან უსუსური არგუმენტია. ის, რომ პარლამენტმა მიიღოს გადაწყვეტილება მიტინგის გამართვა-არგამართვის შესახებ დიდი ხნის განვლილი ეტაპია - პარლამენტმა ეს საკითხები არ უნდა განიხილოს, არსებობს ქალაქის მერია, არის მიღებული წესი და კანონი და ყველა მის ფარგლებში უნდა ვმოქმედებდეთ.

რაც შეეხება პარლამენტის სხდომაზე ჩემი გამოსვლის შეწყვეტას. რა იყო მოტივი? ერთ ქალბატონს მიაჩნია, რომ ეს იყო ჩვეულებრივი იმპულსური გამოვლინება. სინამდვილეში კი ეს არის პარლამენტის თავმჯდომარის და უბრალოდ საქართველოს მოქალაქის პროტესტი იმ უკულტურობის, უზრდელობის, ადამიანის ღირსების შეურაცხმყოფელი ატმოსფეროს მიმართ, რომელიც ბევრმა პარლამენტარმა პირდაპირ ქუჩიდან საკანონმდებლო ორგანოში შემოიტანა. ასეთი ვითარება წყალში ყრის იმ სასარგებლო შრომას, რასაც პარლამენტართა უმრავლესობა ეწევა კანონშემოქმედების, სახელმწიფოებრიობის განმტკიცების მიზნით. მე არ შემეძლო ეს პროტესტი არ გამომეხატა. ეს იყო ცდა, მიმეპყრო საზოგადოების ყურადღება ზოგიერთი პარლამენტარის საქმიანობაზე, ქცევის მანკიერ მხარეებზე, იმ ანგარიშით, რომ მომავალმა ამომრჩეველმა (ამორჩევის პრობლემა კი უკვე ცხრა მთას იქეთ აღარ არის) იცოდეს, როგორ კანდიდატებს უნდა უთხრას უარი ახალ პარლამენტში. სწორედ ეს იყო ჩემი მოქმედების მოტივი.

- პარლამენტის სხდომაზე ითქვა, რომ ამერიკის შეერთებული შტაბების კონგრესმა მოაწყო მოსმენა საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის და დემოკრატიზაციის პროცესის შესახებ, რაც უპრეცენდენტო მოვლენაა. გამოითქვა აზრი, რომ ეს არის ჩარევა მეორე ქვეყნის საშინაო საქმეებში და სხვა. რამდენად ეთანხმებით ამ აზრს? როგორ ფიქრობთ რატომ გამოიწვია ასეთი შეშფოთება იმ ფაქტმა, რომ ამერიკის კონგრესმა ერთხმად მიიღო გადაწყვეტილება აღმოუჩინოს საქართველოს დახმარება დემოკრატიზაციის პროცესის განვითარებითვის...

- ამ ფაქტში არაფერი არაჩვეულებრივი არ არის. ამერიკის შეერთებული შტატები ბოლო 2-3 წელიწადია, საკმაოდ გულუხვად გვეხმარება, ეს მთელმა საქართველომ იცის და ჩვენ ამის შესახებ მადლიერებით ვალაპარაკობთ. სავსებით კანონზომიერია კონგრესმენთა და სენატორთა სურვილი - ერთხელ კიდევ გაერკვნენ იმაში, თუ ვის ეხმარებიან. ეს მათი უფლებაა - უნდა დაეხმარებიან, უნდა არა. იმ შემთხვევაში, თუ შენ სწორი გზით მიდიხარ. მთავარი დასკვნა ამ მოსმენისა ის იყო, რომ საქართველო მიდის დემოკრატიული გარდაქმნებისა და რეფორმების გზით (სწორედ ეს არის მთავარი აზრი, რომლის შენიშვნაც არ უნდათ ჩვენს ოპონენტებს) და კვლავაც აუცილებელია მისი დახმარება, რეფორმებისა და დემოკრატიზაციის კურსის მხარდაჭერა. მე ვთხოვე კიდეც ჩვენს ელჩს ბატონ თედო ჯაფარიძეს, რომ აქტიურობა გამოეჩინა იმისათვის, რათა ეს მოსმენა შემდგარიყო. ჩვენ ეს ხელს გვაძლევდა.

პარლამენტში, სხვათა შორის, მრავალმნიშვნელოვნად აღინიშნა ისიც, რომ ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესის ბოლო არჩევნებში რესპუბლიკელები გაიმარჯვებს. ეს ითქვა ჩვენი რესპუბლიკელების მიერ. საყურადღებო აქცენტია, მაგრამ უნდა ვთქვა, რომ ამერიკელ და ქართველ რესპუბლიკელების შორის ცოტაოდენი, დიდი თუ არა, განსხვავება მაინც არის. თუმცა ღმერთმა ქმნას, ქართველმა რესპუბლიკელებმაც ისე გაუგონ ხელისუფლებას, როგორც ამერიკელი რესპუბლიკელები უგებენ მას.

- გასულ კვირას გურიის რეგიონში შინაგან საქმეთა სამინისტრომ განახორციელა ოპერაცია, რომელშიც თავად მინისტრი მონაწილეობდა. მიუხედავად იმისა, რომ გურიაში უკვე რამდენჯერმე განხორციელდა ამ ტიპის ოპერაცია, შედეგები ფაქტობრივად მაინც არ იყო, რეგიონში კვლავ გართულებული კრიმინოგენური ფონი რჩებოდა. ხომ არ არის იმის საფრთხე, რომ ამჯერადაც ასე მოხდება?

- მე მადლობა გამოვუცხადე შინაგან საქმეთა სამინისტროს პირად შემადგენლობას და მინისტრს ბატონ შოთა კვირაიას, რომელიც ხელმძღვანელობდა ამ ოპერაციას. ისეთი რთული კრიმინოგენური ვითარების მქონე ქვეყნისათვის, როგორიც საქართველოა, ასეთი ღონისძიებები აუცილებელია, მით უმეტეს, რომ სამინისტრომ, მისმა ხელმძღვანელობამ ბევრი რამ ისწავლეს საკუთარი პრაქტიკიდან და გამოცდილებიდან გამომდინარე. ამ მხრივ გურიაში განხორციელებული ოპერაცია მართლაც მისასალამებელი და იმედისმომცემია, როგორც მომახსენეს, სწორედ ასეთი განწყობილებაა მოსახლეობაშიც, რადგანაც ეს იყო კარგად დადეგმილი, კარგად მოფიქრებული, სათანადო კონსპირაციის დაცვით და აქედან გამომდინარე - უდაოდ შედეგიანი ღონისძიება.

საერთოდ კი, დამნაშავეობას სერიოზულად შევუტიეთ. ამ ბოლო დროის განმავლობაში, მას შემდეგ რაც სამოქალაქო ომის ქარ-ცეცხლი მინელდა, ვითარებაც ყოველდღიურად უმჯობესდება. ახლა მთავარია, კიდევ უფრო გავაძლიეროდ ბრძოლა ქვეყანაში სრული წესრიგის დასამყარებლად. ამ საკითხებზე ვიმსჯელებთ 14 აპრილს რესპუბლიკურ თათბირზე, სადაც განვიხილავთ ჩვენი ერთობლივი მუშაობის შედეგებს. მოსახლეობას ვთხოვ, ყურადღებით ადევნოს თვალი ამ თათბირის მუშაობას.

- გუშინ 9 აპრილი იყო, დღე რომელიც საქართველოს უახლოეს ისტორიაში, ხალხის მეხსიერებაში დიდხანს დარჩება. სამწუხაროდ, ისეთი შთაბეჭდილება დაგვრჩა, რომ გარკვეულმა ძალებმა სცადეს ამ დღის კვლავაც საკუთარი პოლიტიკური მიზნებისათვის გამოყენება...

- მე მოკლედ გიპასუხებთ. 9 აპრილის აღნიშვნა, პრინციპში, ნორმალურად, კანონისა და წესის ფარგლებში მოხდა. ეს წმინდა დღეა და წმინდა მოსაგონარი. სწორედ ასე აღნიშნა იგი მთელმა საქართველომ, ჩუმად, უხმაუროდ, დაღუპულთა მოგონებით, პატივისცემით, მათზე ლოცვით, საფლავების მონახულებით.

მიმაჩნია, რომ მყვირალათა და ავყიათა პატარა ჯგუფმა, რომელიც ღრიანცელით და ლანძღვა გინებით მივიდა მთავრობის სასახლესთან და შემდეგ „დედა ენის“ ძეგლთან - შეურაცხყვეს წმინდა სახელების ხსოვნა, შეაწუხეს მათი სულები, შეურაცხყვეს საქართველო. ალბათ, ეს სამომავლოდ უნდა გავითვალისწინოთ.

- გასულ კვირას გამოქვეყნდა თქვენი განკარგულება საქართველოში აკრედიტებულ უცხოეთის წარმომადგენლობათა დაცვის გაუმჯობესების შესახებ. მიზეზი გასულ კვირას საქართველოში რუსეთის საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩის ვლადიმერ ზემსკის რეზიდენციაზე მომხდარი თავდასხმა იყო. როგორც იკვეთება, ეს არ იყო ტერორისტული აქტის მცდელობა, თავდამსხმელებს არ ჰქონდათ მიზნად რაღაც სერიოზული გართულებების გამოწვევა. მაშინ, რატომ მოხდა ეს?