ედუარდ შევარდნაძეს (1928-2014) განგებამ ხანგრძლივი ცხოვრება არგუნა. ის საბჭოთა, კომუნისტური სახელმწიფოს სიმწიფისა და მიხრწნილების ასაკს მოესწრო და მსოფლიო კომუნისტური სისტემის დასაფლავებაშიც გადამწყვეტი მონაწილეობა მიიღო. ხოლო საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ სრულებით ახალ რეალობაში - „კაპიტალიზმსა“ და „დემოკრატიაში“ ცხოვრება არგუნა ბედისწერამ. მან საბჭოთა კავშირისა და „პოსტსაბჭოთა საქართველოს“ - „ჩანასახოვანი დემოკრატიის“ - ქვეყნის მოქალაქეობა გამოსცადა.

ედუარდ შევარდნაძის „პატრიარქის ასაკი“ შესაძლებლობას გვაძლევს თვალი გავადევნოთ მთელ მის ცხოვრებას, მოვხაზოთ მისი პოლიტიკური პორტრეტის კონტურები, რომელიც ორი სისტემის მოქალაქეობის ჩარჩოშია მოქცეული.

ფილოსოფოსმა მერაბ მამარდაშვილმა (1930-1990) თავის ერთ ლექციაზე თქვა: საბჭოთა კავშირიდან, ისევე როგორც საკუთარი სიზმრებიდან, გამოცდილების გამოტანა შეუძლებელია. მერაბ მამარდაშვილს მხედველობაში ჰქონდა ის, რომ საბჭოთა კავშირი ადამიანის გამოცდილების მრავალგვარობას, მრავალფეროვნებას არათუ არ აძლევდა პრაქტიკულ გასაქანს, არამედ ადამიანურ გამოცდილებათა მრავალფეროვნების ენობრივ, ნარატიულ-თეორიულ გამოვლენასაც ბორკავდა. სიტყვებს საზრისები ჰქონდათ გამოცლილი, ის რასაც ომი უნდა აღენიშნა, „ინტერნაციონალურ დახმარებად“ იწოდებოდა, „სიყვარული“ „სექსუალობის“ გარეშე არსებობდა, ხოლო „მუშურ-გლეხური სახელმწიფო“ ყველაფერს აკეთებდა იმისთვის, რომ ადამიანებისათვის შრომას ყოველგვარი საზრისი დაეკარგა. ის, ვინც „კომუნისტურ რწმენაში“ იყო ჩავარდნილი, მართლაც ცხოვრობდა მხოლოდ იდეოლოგიით შემოღობილ ერთგანზომილებიან სამყაროში. მაგრამ შევარდნაძე არ იყო რწმენის ადამიანი, მას არ აწუხებდა ინდოქტრინებული ბოდვითი აშლილობა, ის კონტექსტის ადამიანი იყო.

ერთ სისტემაში დაგროვილი გამოცდილების მეორეში გადატანას საუკეთესოდ მხოლოდ ის ახერხებს, ვისაც სინამდვილეში არც ძველი სისტემის იდეოლოგიისა სჯერა და არც ახლით არის შთაგონებული. მრწამსის, იდეოლოგიის, პატრიოტიზმისა და ისტორიის მსგავსი ტვირთებისგან თავისუფლება ედუარდ შევარდნაძეს პოლიტიკოსისათვის აუცილებელ იმ სიმსუბუქეს და მოქნილობას ანიჭებდა, რომელიც ყოველდღიური ცხოვრების მღელვარე და მოულოდნელობით აღსავსე ოკეანეში ცურვისთვის არის აუცილებელი.

სხვაგვარად წარმოუდგენელია ედუარდ შევარდნაძეს დაეძლია შექმნილი ვითარების კომიკურობა, რომელშიაც საბჭოთა სახელმწიფოს „მიძინების“ შემდეგ თვითვე აღმოჩნდა: ჩრდილოვანი ეკონომიკის წარმომადგენლებს ე.წ. „დელეცებს“, „ცეხავიკებს“ და „კომბინატორებს“, რომელთაც ის რამდენიმე წლის წინ კომუნისტურ საქართველოში სასტიკად დევნიდა, პოსტსაბჭოთა საქართველოში თვალსა და ხელს შუა „მეწარმეებად“ და „მრეწველებად“ გარდაქმნა მოესწროთ, ხოლო კომუნისტურ ინტელიგენციის მხარდაჭერილ კანონიერ ქურდებს პოლიტიკოსთა, ხალხის წინამძღოლთა კვერთხი აეღოთ ხელში. სოციალურ სტრუქტურაში მომხდარი ასეთი ტრანსფორმაცია მას აიძულებდა „გუშინდელთა“ ახალი სოციალური როლები სერიოზულად აღექვა და ახალი ვითარებით მოსარგებლეთა წესების გარეშე ბრძოლა ძალთა ბალანსის პოლიტიკით მოეგვარებინა. თუმცა ცხადი იყო, რომ ძალთა ბალანსის პოლიტიკა პოლიტიკაში ჩაბმულ სუბიექტებსა და პარტიისმაგვარ წარმონაქმნებს შორის კონფლიქტის რაციონალური გზით გადაწყვეტას კი არ უწყობდა ხელს, არამედ მის კონსერვაციას უფრო უზრუნველყოფდა. და მიუხედავად ამისა, ბალანსის პოლიტიკას ამოფარებულმა მოახერხა პოლიტიკიდან ჩამოეშორებინა უახლესი ქართული ისტორიის „შავი წლების“ შემოქმედნი: ჯაბა იოსელიანი და მისი მხარდამჭერნი.

მრწამსის დაცვის წმინდათაწმინდა უფლება მან დაუბრუნა კომუნისტურ ინტელიგენციას, რომელმაც ზვიად გამსახურდიას მმართველობისას ამ უფლების დაკარგვის რეალური საფრთხე იგრძნო და ამით ინტელიგენციას კომუნისტური რეჟიმის მიერ დაწესებული სტატუსი და პატივი აღუდგინა. ამგვარი მოქმედებით ედუარდ შევარდნაძემ ინტელიგენციას ძველი სათამაშო მისცა ხელში, ხოლო პოლიტიკა ინტელექტუალური ბოდვებისაგან გაათავისუფლა.

ედუარდ შევარდნაძე ერთ-ერთი პირველი იყო, ვინც 80-იან წლებში მიხვდა, თუ „საითკენ უბერავდა ქარი“ და ყველაფერი გააკეთა იმისათვის, რათა კლიმატის განმსაზღვრელთა წრეში (პოლიტბიუროს წევრი, საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრი - 1985) მოხვედრილიყო და ამისათვის უკვე ძირმომპალი სისტემის ყველა მეთოდი გამოიყენა. ხუთწლედი გეგმების გადაჭარბებით შესრულებით, „მავნე ტრადიციებთან“ და კორუფციასთან ბრძოლით, „აბაშის ექსპერიმენტითა“ და კიდევ მრავალი სხვა „საბჭოთა ინოვაციით“ კრემლის თვალში მადლი ჰპოვა.

პოლიტიკური ქარის მიმართულების გამოცნობის ალღო, პოლიტიკური კლიმატის ცვლილებებისადმი მაღალი მგრძნობელობა, ტაროსის შეგრძნება მას პლატონის პოლიტიკოსის იდეალთან, „გემის მესაჭესთან“, აახლოვებდა, ხოლო მისი მოქნილობა და გამბედაობა (1978 წელს ქართული ენის დასაცავად გამართული მიტინგის მხარდაჭერა, 1992, 1995, 1998 წლების თავდასხმებში ემოციური მდგრადობის შენარჩუნება) ნიკოლო მაკიაველის (1469-1527) მიერ პოლიტიკოსისათვის აუცილებლობად მიჩნეული „ლომისა“ და „მელიის“ ხასიათის არაჩვეულებრივ სინთეზს იძლეოდა. მას უხვად ჰქონდა მომადლებული ის თვისება, რომელსაც მაკიაველი virtù-ს, ზოგადად „სათნოებას“, ხოლო პოლიტიკური თვალსაზრისით, „ძალას“, „გამბედაობას“, „შრომისმოყვარეობა/სიყოჩაღეს“ უწოდებდა. „თეთრი მელა“ - დიპლომატიურ წრეებში მისთვის შერქმეული მეტსახელი და შემდგომ ხალხში ფართოდ გავრცელებული - მისი პოლიტიკური პორტრეტის ზუსტი გამოხატულება იყო. ედუარდ შევარდნაძის მთავარ ღირსებად უნდა მივიჩნიოთ, რომ მას შინაგანი ცხოვრება არ გააჩნდა და თუ გააჩნდა, ის სრულებით უჩინარი და უცნობი იყო საზოგადოებისათვის. ის უაღრესად ზედაპირული ადამიანი იყო ამ სიტყვის ყველაზე მაღალი აზრით.

ედუარდ შევარდნაძის, როგორც პოლიტიკოსის პიროვნებას, ერთი შეხედვით, კარგად დაახასიათებდა ცნობილი გერმანელი სოციოლოგის, მაქს ვებერის (1864-1920) ორი კონცეპტი: მრწამსის ეთიკა (Gesinnungsethik) და პასუხისმგებლობის ეთიკა (Verantwortungsethik) (მ. ვებერის მოხსენება: Politikals Beruf, 1919).

მრწამსის ეთიკის პოლიტიკოსი ყოველთვის გარკვეული მრწამსით, მისიით, თეორიით, გნებავთ, ესქატოლოგიური წარმოდგენებით მოქმედებს. მისი მთავარი პრინციპია: „სამყარო რომც დაინგრეს, ჩემი ღირებულებები უნდა განხორციელდეს“. მრწამსის ეთიკის საფუძველზე მოქმედი პოლიტიკოსები თითქმის ყოველთვის კარგავენ რეალობის, კონტექსტის განცდას და საბოლოოდ ისე ასრულებენ პოლიტიკურ კარიერას, როგორც დაამთავრეს ჯიროლამო სავონაროლამ (1452-1498) ან, გნებავთ, ადოლფ ჰიტლერმა (1889-1945).

სხვაგვარად იქცევა პასუხისმგებლობის ეთიკით მოქმედი პოლიტიკოსი. ის ყოველთვის აანალიზებს საჭადრაკო დაფაზე ფიგურების განლაგებას. მისი მთავარი კითხვებია: რა შეიძლება მოყვეს ჩემს ქმედებას? როგორ მოიქცევიან სხვები, თუ მე ამ ნაბიჯს გადავდგამ? ჩემი ქმედება ზიანს ხომ არ მოუტანს სხვებს? მაგრამ არა! ედუარდ შევარდნაძე სინამდვილეში პრაგმატიკოსი და ეთიკებისაგან თავისუფალი ადამიანი იყო. მას არ ჰქონდა „უკვდავი ცოდნა“, არ ცნობდა უკვდავ სახელებს, მისი ღმერთი იყო დრო, ხოლო მისი დევიზი - „ახლა ასეა საჭირო“! ძალაუფლების თეორიტიკოსთა „ჭკუის სწავლებანი“ (თუკი მათი არსებობის შესახებ საერთოდაც იცოდა) მას უსათუოდ ირონიულს თუ არა, მოწყალე ღიმილს მაინც მოჰგვრიდა; ღიმილს, რომელიც მილიარდერს აქვს ხოლმე, როცა ეკონომიკის პროფესორის ლექციას ისმენს.

ედუარდ შევარდნაძის წინაშე არასოდეს იდგა ისეთი დილემა, როგორიც კონრად ადენაუერს (1876-1967) ჰქონდა. კონრად ადენაუერი ერთგან ამბობდა: „...მაგრამ ადამიანი ბჭობს, გეგმებს სახავს, და შემდეგ რაღაც სხვა ძალა აიყვანს მას და ატარებს. ვფიქრობ, ადამიანი ვერაფერს გააკეთებს უკეთესს, თუ არა თავი ამართვინოს ამ ძალას, რათა გადაჭრას ყველა დიდი თუ პატარა ამოცანა, რომელიც მას დაეკისრა. ამ ამოცანების გადაჭრა არსებითია ადამიანებისათვის და ასევე არსებითია ქრისტიანისათვის. მაგრამ ამოცანების გადაჭრა ასევე არსებითია პოლიტიკოსისათვისაც, თუმცა, ჩემი გამოცდილებით, პოლიტიკოსები ცუდი ქრისტიანები არიან. მე ჩემს თავს პოლიტიკოსად მივიჩნევ და გამოვრიცხავ, რომ რომელიმე პოლიტიკოსი ამ წესს არ ემორჩილებოდეს“.¹ აქ ადენაუერი ერთმანეთს უპირისპირებს ქრისტიანს, რომელიც მორალისა და მრწამსის თანახმად უნდა მოქმედებდეს, როცა კონკრეტული ამოცანის გადაჭრას ცდილობს და პოლიტიკოსს, რომელსაც ყოველთვის როდი აქვს ფუფუნება პრობლემის მოგვარებისას მორალის სფეროში დარჩეს.

ზემოთქმულის საილუსტრაციოდ რამდენიმე მაგალითი გამოდგება: 1976 წელს, საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის XXV ყრილობაზე, საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველმა მდივანმა, ედუარდ შევარდნაძემ ასეთი სიტყვები წარმოთქვა: „ამხანაგებო, საქართველოს მზიურ ქვეყანას უწოდებენ, მაგრამ ჩვენი ჭეშმარიტი მზე აღმოსავლეთიდან კი არა, ჩრდილოეთიდან, რუსეთიდან ამობრწყინდა, ამობრწყინდა ლენინური იდეების მზე, საქართველო სამხრეთის თბილი რესპუბლიკაა, მაგრამ ჭეშმარიტი სითბო ჩვენთან შემოვიდა ჩრდილოეთიდან, დარიალის ხეობიდან. იგი - ლენინური იდეების სითბო - ჩვენთან მოვიდა ისტორიული საქართველოს სამხედრო გზით, რუსეთ-საქართველოს გზით“.² დღეს ამ სიტყვებში ადვილი შესაძლებელია დავინახოთ საქართველოს ორასწლოვანი ტრაგიკული არსებობის (და არა ისტორიის) კონტურები. ერთადერთი არჩევანი - ხმელეთი, ერთადერთი გზა - რუსეთ-საქართველოს სამხედრო გზა და ასტრონომიის ურყევი კანონების მითოსური ამოყირავება როგორც საქართველოს უსუსურობის მეტაფორული გამოხატულება.

საუკუნეთა მანძილზე საქართველო მთას იყო მიჯაჭვული. მთა იცავდა, ინახავდა და ამავდროულად ქმნიდა ქართველთა იდენტობას; ჯერ კიდევ იოანე საბანისძე აცნობიერებდა კავკასიის დამცველ, საზღვრისდამდებ (თუმცა კი ქრისტიანობის თვალსაზრისით) ფუნქციას. „ნერსე... შევიდა ქუეყანასა მას ჩრდილოჲსასა, სადაიგი არს სადგური და საბანაჳჱ ძეთა მაგოგისთაჲ, რომელ არიან ხაზარნი, კაც ველურ, საშინელ პირითა, მჴეცის ბუნება, სისხლის მჭამელ, რომელთა შჯული არა აქუს.“³ მაგოგისაგან კავკასიის მწვერვალები გვიცავდა.

მაგრამ საუკუნეების შემდეგ კავკასიონის მთები დაკარგავს ქართველთა დამცავი კედლის ფუნქციას. პოლიტიკური არჩევანის იძულების წინაშე მდგარი XVIII საუკუნის საქართველოს ისტორიაში მთა კიდევ ერთხელ გახდება პოლიტიკური განსჯა-მსჯელობის საგანი. საქართველოს უკანასკნელი მეფე გიორგი XIII გააღებს კავკასიის კარებს და ოდესღაც კავკასიის დაგმანული კარებიდან საქართველოში ახალი „გოგი და მაგოგი“ შემოაღწევს. საბჭოთა იმპერია ამ კარებს როკის გვირაბით კიდევ უფრო მოწყვლადს გახდის (მშენებლობა დასრულდა 1984).

რუსეთის იმპერიისათვის კავკასიის კარების გაღება ქართველთა მხრიდან არ იყო აუწონ-დაუწონავი ქმედება. XVIII საუკუნის ქართველები აცნობიერებენ კავკასიის კარის გაღების შედეგებს და საფრთხეებს: „ბატონო მეფევ და კარისკაცნო დარბაისელნო: რომ აღებთ კავკასიის კარსა, შეიძლებთა თვისსა დროსა დახშვასა მისსა?⁴ კითხულობს სამეფო კარის შეკრებაზე ერთ-ერთი დიდებული (დავით ჩერქეზიშვილი). გიორგი XIII-ის პასუხი თეოლოგიურ-ესქატოლოგიური ხასიათისაა: „დახშვა კარისა ამის... იქმნება დახშვა ქრისტიანობისა კარისა; ამისთვის ჯვარი ქრისტესი, რომელსაცა ვესავთ, იქმნება თვით მცველად კარისა, რომელსაცა თვით ჯვარცმული მასზედ დახშავს და განაღებს დასაცველად მეფობისა და მეფეთა, ოდეს თვით ჯერ იჩენს საჭიროდ.“⁵ სწორედ ჯვარცმულის სახელით შემოსულმა რუსეთმა საქართველო მიაჯაჭვა კავკასიას. ის, რაც უწინ გვიცავდა, გახდა კოლონიალიზაციის საიმედო საყრდენი. ის, რაც უწინ გვიფარავდა, ჩვენი კულტურული და პოლიტიკური ყოფის ბედისწერად გადაიქცა.

მთა ხმელეთია. მთას მიჯაჭვა ნიშნავს ხმელეთს მიჯაჭვას. ხმელეთი კი, განსხვავებით ზღვისაგან, ყოველთვის კონსერვატულ, ჩაკეტილ და ავტარკიისაკენ მსწრაფ კულტურას ქმნის. ზღვის არამყარი სტიქიონი - ზღვაოსნობა - კი ღიაობის და ლიბერალური ღირებულებების, თავისუფლების, სხვათა კულტურული ნორმების, ადათების გადმოღებისა და საკუთარის სხვათათვის გაზიარება-გადაცემის საფუძველს აყალიბებს.

ზღვა ქმნის კონკურენციის, შეჯიბრების სულისკვეთებას, მთა კი მას გაურბის. მთა ძმობის არაფორმალურ ეთიკას ეფუძნება, ის ტრადიციის ტოპოსია. დღევანდელი საქართველოც ამ ძმობის ეთიკის ტოპოსშია დარჩენილი, ამიტომაც დღესაც მტკივნეულად აღვიქვამთ ლეგალურ-ფორმალურ, დაწერილ ნორმებზე დაფუძნებულ მმართველობას. ჩვენს კულტურაში კანონის ლოგიკას ყოველთვის „ძმობის ეთიკა“უპირისპირდება. კოლონიის პირობებში „ძმობის ეთიკა“ იმპერიის მიერ თავსმოხვეული ფორმალური ბატონობისაგან თავდაცვის კარგი საშუალება იყო, მაგრამ დამოუკიდებლობა და მისი თანმხლები ერი-სახელმწიფო, უპირველეს ყოვლისა, კანონზე დაფუძნებულ ფორმალურ-ლეგალურ ბატონობას გულისხმობს. არაფორმალური „ძმობის ეთიკა“ ყოველთვის კოლონიალიზმის კონოტაციას ატარებს, მასში კოლონიად ყოფნის მეხსიერებაა აკუმულირებული, რომლისგან გათავისულება და რომლის „დავიწყება“ დღესაც ქართული სახელმწიფოს მთავარი პრობლემაა.

რუსეთის იმპერიას - ცარისტულსა და ბოლშევიკურს - სწორედ ზღვასთან ჩვენი ურთიერთობა ჰქონდა შეზღუდული. ამიტომ კოლონიური მეხსიერებისა და მემკვიდრეობის გადალახვა ზღვის ათვისებით და „მთის კონსერვატული კულტურის“ „ზღვის ლიბერალური კულტურით“ შეცვლით იყო შესაძლებელი. ამით უნდა აიხსნას „ვარდების რევოლუციის“ მთავრობის ლტოლვა ზღვისაკენ. „ვარდების რევოლუციის“ მთავრობას სურდა ამ მეხსიერებისაგან გათავისუფლება. მაგრამ ეს ძნელი ამოცანა აღმოჩნდა. „ვარდების რევოლუცია“ დაეჯახა „კოლონიურ მენტალიტეტს“: კოლონიად ხანგრძლივი ყოფნა ადამიანებს საკუთარი ინტელქტუალური, საკუთარი პოლიტიკური წესრიგის ქმნადობის შესაძლებლობის მიმართ ღრმა ეჭვებს უჩენს. ხანგრძლივი მონობა თავისუფლების მოპოვების შემდეგ წარსულის რომანტიზაციის დიდ საფრთხეს შეიცავს. ამ საფრთხეს კიდევ უფრო აძლიერებს ქართველების ღრმად მონური მოწიწება რუსეთის ინტელექტუალური ელიტის (და არა მხოლოდ) მიმართ. ე. შევარდნაძის შემდგომი ახალი მთავრობის წარმატებამ შემაძრწუნებლად იმოქმედა სამოთხისა და ძმობის ეთიკის მოლოდინში მყოფ კოლონიურ მენტალიტეტზე.

მანამდე კი შევარდნაძეს რუსეთის ბოლშევიკური იმპერიისათვის უნდა ემტკიცებინა, რომ საქართველოს მხოლოდ ერთი გზა აქვს: „ისტორიული საქართველოს სამხედრო გზა, რუსეთ-საქართველოს გზა“.

მაგრამ გაივლის წლები და ამ სიტყვების ავტორი ერთ-ერთ ინტერვიუში იტყვის: „დაახლოებით 2005 წლისთვის, ანუ ჩემი პრეზიდენტობის ვადის ბოლოსთვის, ჩვენ ნატოს კარს დავუკაკუნებთ. არ მითქვამს, რომ კარს გავაღებთ და ნატოში შევიჭრებით. კარგად მესმის, რომ ნატოს წევრობა ქვეყანას ბევრ მოთხოვნას უყენებს, მათ შორის, შეიარაღების მომზადების ხარისხთან, ეკონომიკის მდგომარეობასა და ბევრ სხვა საკითხთან დაკავშირებით. ნატოს წევრობაზე ვსაუბრობდი, როგორც შორეულ პერსპექტივაზე გათვლილი სტრატეგიული კურსის შესახებ.“⁶

ედუარდ შევარდნაძე არათუ თვით იყო კონტექსტის ადამიანი, არამედ ქვეყნის ახალ საერთაშორისო კონტექსტში მოქცევასაც ცდილობდა. მისთვის სრულებით უცხო იყო იზოლაციონიზმი, რომელსაც ხშირად ქადაგებენ ხოლმე ახალგაზრდა, იმპერიიდან ახალდახსნილი ქვეყნების ლიდერები. მას კარგად ესმოდა, რომ საქართველოს პოლიტიკური უსაფრთხოება და ეკონომიკური კეთილდღეობა ქვეყნის საერთაშორისო პროექტებში ჩართვასთან, ამ პროექტებისათვის საქართველოს გეოპოლიტიკური მნიშვნელოვნების დემონსტრირებასთან იყო დაკავშირებული. ერთერთ თავის გამოსვლაში ის აღნიშნავდა: „აქ შევიკრიბეთ, რათა ვაშენოთ ევროპის მომავალი, ისეთი ევროპისა, სადაც არ იქნება გამყოფი ხაზები. ევროპის კავშირის ეგიდით გამართულ „აღორძინებული დიდი აბრეშუმის გზის“ ქვეყნების ისტორიულ სამიტში ბალტიის სახელმწიფო - პოლონეთიც მონაწილეობდა და ბაქოს დეკლარაციაზეც აქვს ხელი მოწერილი. ამ მარშრუტის მთელი მონაკვეთები უკვე მუშაობს, მათ შორის, ბათუმისა და ფოთის შავი ზღვის სხვა ნავსადგურებთან დამაკავშირებელი საბორნე გადასასვლელები და კასპიის ადრეული ნავთობის მილსადენი სუფსის ახალი ტერმინალის გავლით.“⁷

„კავკასია როგორც გეოგრაფიულად, ასევე, კულტურული თვალსაზრისით, ევროპის განუყოფელი ნაწილია. ევროპამ უკვე აღიარა და კანონიერად სცნო კავკასიელ ხალხთა გულწრფელი სწრაფვა, დაუბრუნდნენ მშობლიურ გარემოს, ჩამოაყალიბონ დემოკრატიული სახელმწიფოები, რომელთა უზენაესი პრინციპი პიროვნების თავისუფალი განვითარება, ადამიანის უფლებათა და ეროვნული უმცირესობების უფლებების დაცვა იქნება. ასეთია ჩვენი ხალხების ურყევი არჩევანი.“⁸

ედუარდ შევარდნაძის ცხოვრების ამგვარად გაგებულ ვერსიაში ადვილად გასაგები ხდება მისი პიროვნული ტრანსფორმაცია, რომელიც ირონიულიც იყო და სერიოზულიც. 1992 წელს ედუარდ შევარდნაძე მოინათლა და მან ნათლობის სახელად გიორგი აიღო⁹. ამიერიდან იგი ორი სახელით აღიჭურვა. მისი მხრიდან (და არამარტო მისი მხრიდან) ეს ნათლობა ირონიული ქმედება იყო, რადგან მას დამასკოს გზაზე მომხდარი სასწაულის, სავლეს პავლედ ქცევის მისტერიის, არ სჯეროდა; და სერიოზულიც, რადგან ეკლესიაში მან ის სოციალური ინსტიტუტი ამოიცნო, რომელიც მისი ხელისუფლების განმტკიცებას მხოლოდ წაადგებოდა. ნათლობა მას უსათუოდ იმ დროს გაახსენებდა, როცა რეკომენდაციებით აღჭურვილი ყმაწვილი კომუნისტურ პარტიაში შედიოდა (1948)¹⁰. სასიკვდილო სარეცელს მიჯაჭვულ ედუარდ შევარდნაძეს ერთ ანეკდოტს მიაწერენ: „აღსარების შემდეგ მღვდელმა მას სურათის გადაღება სთხოვა. ექსპრეზიდენტი ენთუზიაზმით დაეთანხმა და აღნიშნა, რომ მღვდელს ფოტო აქ გამოადგება, მას კი - იქ.“

ედუარდ შევარდნაძის იუმორი და ამ იუმორის პოლიტიკური იმპლიკაციები ცალკე განსჯის საგანია.

ედუარდ შევარდნაძეს სტალინის ჩრდილი ეცემოდა. მხარდამჭერთა თვალში ის სტალინის მსუბუქ რეინკარნაციას წარმოადგენდა. „დიდი კაცი“, „კაცი, რომელსაც საკუთარი სამშობლოს მასშტაბები არ ჰყოფნის“ - ქართველთა პოლიტიკური მითის სათაყვანო პერსონაჟად ქცეულიყო. „დიდი კაცის“, „სამშობლოში ვერდატეულის“ ფიგურა ხანგრძლივად კვებავდა ქართულ ნაციონალიზმს და უსახელმწიფოებრიო კულტურისათვის კომპენსატორულ ფუნქციას ასრულებდა: „სახელმწიფო არ გვაქვს, მაგრამ ნახეთ, რა ბუმბერაზ შვილებს ზრდის ქართველი ხალხი“. ეს გაუკუღმართებული სიამაყე ედო საფუძვლად საკუთარი წესრიგის შექმნის უუნარობას, საკუთარი თავისადმი უნდობლობას და გარედან „გამოგზავნილის“ მოლოდინს. შევარდნაძის ფიგურა ამ მოდელში სრულებით თავსდებოდა (საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრი (1985), ბერლინის კედლის დამანგრეველი). ის კვებავდა მის პოლიტიკურ კაპიტალსაც და მისი, როგორც ხელისუფლის ლეგიტიმაციასაც უზრუნველყოფდა.

ედუარდ შევარდნაძეს პოლიტიკოსის სამ აუცილებელ თვისებათა - ნება, პასუხისმგებლობის გრძნობა და წინდახედულება/სიფრთხილე (მ. ვებერი) - შორის ძალაუფლების ნება ყველაზე მოჭარბებულად ჰქონდა. მისთვის ძალაუფლება იყო არა ფლობის საგანი, არამედ პროცესის ნაწილი. მან იცოდა, რომ შეუძლებელია ძალაუფლების „პყრობა“, მისი ნივთივით ფლობა, რადგან მთელი სოციალური სამყარო ძალაუფლების ნებით არის გაჟღენთილი. ძალაუფლება ყველგან და ყველაფერშია. ზოგს მეტი ძალაუფლება აქვს, ზოგს ნაკლები, მაგრამ მეტიცა და ნაკლებიც ერთმანეთთან ინტერაქციაში, პროცესში იძენს აზრს. უნდა ვივარაუდოთ, რომ ედუარდ შევარდნაძე საკუთარ ძალაუფლებას ყოველთვის სხვათა ძალაუფლების ფონზე აღიქვამდა.

პოლიტიკოსისათვის ოდენ virtù (ძალა, გამბედაობა, შრომისმოყვარეობა/სიყოჩაღე) როდია საკმარისი. აუცილებელია, Fortuna-მაც (ბედისწერის ქალღმერთი რომაულ მითოლოგიაში) გაუღიმოს. პოლიტიკის ენაზე „ფორტუნა“ ხალხის განწყობას ნიშნავს. ისევე, როგორც შეუძლებელია ქალღმერთ ფორტუნას გუნება-განწყობის განჭვრეტა, ასევე შეუძლებელია ხალხის ცვალებადი ხასიათის გამოცნობა. ხალხის განწყობა პოლიტიკოსის ბედისწერაა. რაზე გაბრაზდება ხალხი, რა მოეწონება, რის გამო მიგატოვებს - ისევე გამოუცნობი და იდუმალებითაა მოცული, როგორც ქალღმერთ ფორტუნას წყალობა თუ მრისხანება. დემოკრატიულ საზოგადოებაში „ხალხის-ფორტუნის“ მუდმივი კეთილგანწყობის შენარჩუნება პოლიტიკოსის დაუძლეველი ამოცანაა. ფორტუნამ ედუარდ შევარდნაძესაც უმტყუნა. მან უკვე იცოდა, თუ რა ერქვა „ხალხი-ფორტუნას“ უზენაესი ნების გამომხატველს. ერთ-ერთ ინტერვიუში მან თქვა: „მიხეილ სააკაშვილი უაღრესად საინტერესო და პერსპექტიულ ახალგაზრდა მოღვაწედ მიმაჩნია... ამასთან, ისიც მინდა აღვნიშნო, რომ ასპარეზზე გამოვიდა ახალგაზრდა პოლიტიკოსთა მთელი პლეადა, რაც დიდ იმედებს და რწმენას გვინერგავს, და ჩემდათავად ძალასა და ენერგიას არ დავიშურებ იმისათვის, რომ რამდენადაც შემიძლია, დავეხმარო მათ ამ ზრდასა და ფორმირების პროცესში.“¹¹ ამ სიტყვებით მან, ჯერ ერთი, ახალ ხელისუფლებასთან თანამშრომლობისთვის გზა დაიტოვა („დავეხმარო მათ ამ ზრდასა და ფორმირების პროცესში“); მეორე, „ახალგაზრდა პოლიტიკოსთა მთელი პლეადა“ საკუთარი პოლიტიკური კულტურის მემკვიდრეებად გამოაცხადა; მესამე, ქართულ პოლიტიკაში ხელისუფლების მშვიდობიანი გადაცემისა და პოლიტიკურ ოპონენტთა თანაარსებობის ტრადიციას ჩაუყარა საფუძველი.

მშობლიურ მამათში ფეხის ადგმიდან მოყოლებული ედუარდ შევარდნაძე არასოდეს ყოფილა წარუმატებელი (თუ წარმატებაში ძალაუფლებაში მუდმივ ყოფნას ვიგულისხმებთ). პრაქტიკულად მან ყველა დაბრკოლება გადალახა, თუმცა სოხუმის დაცემამ მას როგორც არა მხოლოდ პოლიტიკოსს, არამედ როგორც ადამიანს ღრმა ტკივილი განაცდევინა. ედუარდ შევარდნაძის საქართველოში დაბრუნებას მისი მომხრეები ქართულ-აფხაზური ურთიერთობების მოგვარებას უკავშირებდნენ, მაგრამ ეს მოლოდინი არ გამართლდა. საბჭოთა იმპერიის მემკვიდრემ, ახალმა რუსულმა იმპერიამ ედუარ შევარდნაძე ძველი იდეალების ღალატის, შესაძლოა, სულაც ბოროტების იმპერიის დანგრევაში მიღებული წვლილის გამო დასაჯა. მას აშკარად არ სურდა თავისი პატარა და მრავალტანჯული ქვეყნის ისტორიაში „აფხაზეთის დამკარგავის“ სახელით დარჩენილიყო. ამიტომ პოლიტიკოსისათვის უჩვეულო გულწრფელობით საუბრობდა აფხაზეთის პრობლემაზე როგორც ქართველებისა და აფხაზების საერთო სატკივარზე: „ალბათ, არავის ეპარება ეჭვი, რომ ჩემთვის უმძიმესი მტკივნეული თემა - აფხაზეთია. არ არსებობს სიკვდილის არც ერთი ფორმა, გარდა ფიზიკურისა, რომელიც მე ოთხმოცდაათიანი წლების დამდეგიდან არ გადამეტანოს. მიუხედავად ამისა, შორს ვარ შურისძიების, სამაგიეროს გადახდის ცდუნებისაგან, ჩემი ცხოვრების დარჩენილი წლების უმაღლეს მიზნად ქართველთა და აფხაზთა (ისევე როგორც, ქართველთა და ოსთა) შერიგება მიმაჩნია“¹².

აფხაზეთში მარცხზე არანაკლებ მნიშვნელოვანი სახელმწიფო ინსტიტუტების მშენებლობაში წარუმატებლობა იყო. ედუარდ შევარდნაძე უძლური აღმოჩნდა კრიმინალთან და კორუფციასთან ბრძოლაში. პრაქტიკულად, ქვეყანა კანონმდებლობით, ფორმალური ინსტიტუტებით კი არ იმართებოდა, არამედ მართვა ადამიანთა (მოხელეთა) „კეთილგონიერებას“ იყო მინდობილი. მოქალაქეებს ექმნებოდათ შთაბეჭდილება, რომ ისინი ცხოვრობდნენ არა სახელმწიფოში, არამედ ანტიუტოპიაში, ანარქიის საუფლოში, სადაც ნებისმიერს ნებისმიერი ქცევის ჩადენის უფლება ჰქონდა მინიჭებული. ამ არაფორმალურ მმართველობას ხალხის მიერ მისთვის შერქმეული მეორე ზედმეტი სახელი - ბაბუ - გამოხატავდა. ეს მართლაც პატრიმონალურ მზრუნველობაზე პრეტენზიის მქონე „ბაბუს მმართველობა“ იყო.

პარადოქსულად, ამ მთვლემარე უძლურებიდან დაიბადა ახალი ქართული სახელმწიფო.

ედუარდ შევარდნაძემ ვერ შეძლო ახალი ქართული სახელმწიფოს შექმნა. „ძველმა ტიკმა“ ვერ დაიტია „ახალი ღვინო“. ბალანსის პოლიტიკა, რომელსაც ის მიმართავდა, ძალიან ჰგავდა აკვნის რწევას. „აკვნის რწევამ“ კი კოშმარებით აღსავსე ღრმა, ლამის ლეთარგიულ ძილში ჩააგდო საზოგადოება. ამ ძილიდან გამოღვიძების ერთადერთი საშუალება რჩებოდა: ძლიერი შენჯღრევა - რევოლუცია. ასეც მოხდა. ედუარდ შევარდნაძე ცხოვრობდა „პოლიტიკისთვის“ და არა „პოლიტიკით“. მას (პირადად მას) არ აინტერესებდა სიმდიდრე და ფულის მოხვეჭა. ძალაუფლების იქით მისთვის სხვა უფრო მაღალი მიზანი და ღირებულება არ არსებობდა. ეს მისი „ასკეტურობა“, პრაქტიკული ცხოვრების მინიმალიზმი, მომხვეჭელობაზე სრული უარი კიდევ უფრო ნათელს ხდის მის მთავარ ცხოვრებისეულ მიზანს: იყო და დარჩე ძალაუფლებაში. მას არ სურდა წამებულის გვირგვინით შესულიყო რომელიმე ქრესტომათიაში, მაგრამ, ამავე დროს, ის სულაც არ იყო არაქრესტომათიული ტიპი. ის არ იყო უწინაპრო პოლიტიკოსი. მისი წინაპრები ორსახა, თავჩალმიანი, გულზეჯვრიანი, იმპერიის წარმოგზავნილი და მისი მსახური მეფეები იყვნენ. ედუარდ შევარდნაძემ კარგად იცოდა, თუ რომელი ხალხის მმართველი იყო და რა დუღდა მისი ხალხის გულისგულში. მას სჯეროდა, რომ მისი ხალხის სულისკვეთებას შუა საუკუნეებში შემუშავებული ფორმულა - „ირყევიან, ვითარცა ლერწამნი ქართაგან ძლიერთა“ - გამოხატავდა (არც თუ უსაფუძვლოდ) და ისიც იცოდა, რომ ეს ფორმულა თვით პოლიტიკოსისაგან „რწევა-რყევას“, მრწამსის უქონლობას მოითხოვდა. ამგვარი ქცევის წარმატებულობას მას მოდისიდენტო პოეტებისათვის ქალაქის პრესტიჟულ უბანში სამოთახიანი ბინის გადაცემით პირის ამოქოლვის პრაქტიკა უდასტურებდა. ამ ფონზე მას სულაც არ სჭირდებოდა იდეურ და მრწამსის მქონე ინტელიგენციის წარმომადგენლებთან ბრძოლა (თუკი ასეთი ვინმე საერთოდაც არსებობდა). ეს უკვე მისი საქმე არ იყო. იდეურებს გიჟებად და მარგინალებად „სამოთახიანგადაცემულთა“ (ინტელიგენტ-ბურჟუათა) კასტა გამოაცხადებდა და ჩაქოლავდა. უიდეობა და ღირებულებებისაგან თავისუფლება მისი ჰაბიტუსის მთავარი შემადგენელი იყო.

და მაინც, მის ცხოვრებაში იყო უმთავრესი ღირებულება და, ვფქრობ, რომ ეს იყო ოჯახი. არც კომუნისტურ ეპოქაში და არც შემდეგ შევარდნაძის სახელს არ შეჰხებია არც ადიულტერი და არც მისი პირადი ეკონომიკური ინტერესების დაცვას შეუბღალავს მისი სახელი.

დაბოლოს, მისი ანდერძის თანახმად, საკუთარ სახლში, კრწანისში, დაკრძალეს. ამ უკანასკნელი აქტით მან კვლავ „კონტექსტის“ უზენაესობას გაუსვა ხაზი: მას თვალწინ ჰქონდა მაგალითი, თუ რა უყო „მადლიერმა თაობამ“ მთაწმინდის პანთეონში დაკრძალულ „რევოლუციის რაინდების“ საფლავებს, როგორ ჩამოხსნა პიედესტალებიდან მის წინამორბედთა ძეგლები.

ოჯახი მისთვის ყველაზე დაცული ტერიტორია იყო. ამიტომ კარიერის დასასრულს (2003 წლის 23 ნოემბერი), ხელისუფლებას ჩამოხსნილმა ედუარდ შევარდნაძემ ჟურნალისტის კითხვას - „სად მიდიხართ, ბატონო ედუარდ?“ მშვიდი პასუხი გასცა: „სახლში!“.

ემზარ ჯგერენაია
საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის მეცნიერების,
კულტურისა და სამოქალაქო განათლების დეპარტამენტის დირექტორი
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი

________________

l. Konrad Adenauer mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten dargestellt von Gösta v. Uexkül, 11. Auflage, Hamburg, 2009, S.27

2. ციტატა ე. შევარდნაძის სიტყვიდან საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის XXV ყრილობაზე 1976 წელს. გაზეთი „კომუნისტი“, 27 თებერვალი, 1976.საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს დადგენილება

3. იოანე საბანისძე, ჰაბოს წამება, ქართული პროზა, წიგნი პირველი, თბილისი, 1982, გვ. 127

4. პლატონ იოსელიანი, ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა, თფილისი, ფედერაცია, 1936, გვ. 117-118

5. პლატონ იოსელიანი, ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა, თფილისი, ფედერაცია, 1936, გვ. 117-118

6. „საქართველოს რესპუბლიკა“, 1999 წ., 2 ნოემბერი.

7. საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის გამოსვლა საერთაშორისო კონფერენციაზე: „ბალტია - შავი ზღვის თანამშრომლობა: ინტეგრირებული ევროპისაკენ, სადაც არ იქნება გამყოფი ხაზები“ : იალტა, 1999 წლის 10-11 სექტემბერი // საქართველოსრესპუბლიკა. - თბილისი, 1999. - 12-13 სექტემბერი.

8. საქართველოს პრეზიდენტის მიმართვა ევროპის საბჭოს ეგიდით მიმდინარე სემინარის „კანონმდებლობა კავკასიის ქვეყნებში: განხორციელება და ჰარმონიზაცია“ მონაწილეებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1999. - 16 სექტემბერი.

9. ედუარდ შევარდნაძე ყოველთა ქართველთა წმიდანთა სახელობის ტაძარში მონათლა მამა თეიმურაზ ბერიშვილმა. მისი ნათლიები იყვნენ: კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II და პოეტი ანა კალანდაძე (1924-2008).

10. ე. შევარდნაძეს კომუნისტურ პარტიაში მიღებისას რეკომენდაცია გაუწია აღუნიკ სტეფანეს ასულმა პიჩიკიანმა (კომუნისტური პარტიის წევრი 1943 წლიდან) და მარიამ ნესტორის ასულმა დაშნიანმა (კომუნისტური პარტიის წევრი 1937 წლიდან). ე. შევარდნაძეს ასევე ჰყავდა მესამე რეკომენდატორი: თბილისის ორჯონიკიძის რაიონის ახალგაზრდათა ლენინური კომუნისტური კავშირის (ალკკ) სახით.

11. „საქართველომ მტკიცედ დაიმკვიდრა მსოფლიოში სწრაფად განვითარებადი ქვეყნის სტატუსი“ / ედუარდ შევარდნაძე ; ჩაიწერა ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 30 დეკემბერი.

12. საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის განცხადება : ხუთი წლის წინათ სოხუმის დაცემასთან დაკავშირებით // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 29 სექტემბერი.

სსრ კავშირის ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი ედუარდ შევარდნაძე საქართველოში თავისი გამგზავრების წინა დღეს შეხვდა ჟურნალისტებს.

„ჭეშმარიტი პატრიოტიზმი, საკუთარი ხალხის სამსახური, მისი ინტერესების დაცვა ყველაზე უკეთ ვლინდება ზოგადსაკაცობრიო ფასეულობათა პრაქტიკულ დამკვიდრებაში“, - განაცხადა მან, როცა განმარტავდა იმ მიზეზებს, რამაც უკარნახა მას მიეღო გადაწყვეტილება წასულიყო საქართველოში.

ეს გადაწყვეტილება, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - „არ არის მხოლოდ ჩემი პირადი არჩევანი“. ეს შეთანხმებულია საქართველოს მრავალი მოქალაქის ნებასურვილთან, იქნებიან ეს რესპუბლიკის ხელმძღვანელები თუ რიგითი ადამიანები.

იმედი მაქვს, რომ მექნება საქმიანი კავშირი და თანამშრომლობა საქართველოს ყველა ჯანსაღ ძალებთან რესპუბლიკის გადარჩენის მიზნით, ეროვნული და ეროვნებათშორისი მშვიდობის დამყარებისათვის, ჩვენი ქვეყნის ღირსეული შესვლისათვის ცივილიზებულ სახელმწიფოთა მსოფლიო თანამეგობრობაში, - განაცხადა მან.

ედუარდ შევარდნაძე: „ჩემი გადაწყვეტილება არ არის მხოლოდ ჩემი პირადი არჩევანი“... / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 7 მარტი. - N41(314). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძემ გუშინ მოსკოვში გამართულ პრესკონფერენციაზე გააკეთა შემდეგი განცხადება:

- 7 მარტს, მივფრინავ თბილისში, ჩემი სამშობლოს - საქართველოს დედაქალაქში.

მის ფარგლებს გარეთ განვლილი ჩემი ცხოვრების წლების პერიოდში არჩევანი მე მეკუთვნოდა: მე ვამტკიცებდი, რომ ჩავიდოდი საქართველოში, როცა ამას მივიჩნევდი საჭიროდ, რომ არავის შეუძლია ხელი შემიშალოს ამაში.

მაგრამ, როგორც ყოველთვის, ჩემს პირად არჩევანს ყოველთვის ვუქვემდებარებდი სამსახურებრივ და მოქალაქეობრივ მოვალეობას, სიტუაციის გაგებას და, რაც მთავარია, ხალხის ნება-სურვილს.

ახლა იმის დრო არ არის, რომ ვილაპარაკოთ, რატომ წამოიჭრა პირადულსა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ სიდიდეებს შორის დრამატული წინააღმდეგობა, ვიტყვი მხოლოდ, რომ წლების განმავლობაში ჩემგან, როგორც სსრ კავშირის მაშინდელი საგარეო საქმეთა მინისტრისაგან, მოითხოვდნენ საჯარო მხარდაჭერას.

(იტარ-საკდესი).

განცხადება თბილისში გამომგზავრების წინ / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 7 მარტი. - N41(314). - 1 გვ.

[...]

- ძვირფასო მეგობრებო! დებო, ძმებო, შვილებო, შვილიშვილებო, უნდა გითხრათ, რომ თითქოს საკმაოდ გაწაფული ვარ გამოსვლებში, დისკუსიებში, მაგრამ ახლა ლაპარაკი მიჭირს, თითქოს ბურთი მებჯინება ყელში. ალბათ, ეს არის გამოხატულება და შედეგი იმისა, რომ გარკვეული დროით განშორების შემდეგ ფეხი დავადგი ჩემს მშობლიურ მიწაზე. ახლა ერთმანეთშია შერწყმული სიყვარულიც, მღელვარებაც, ტკივილიც, პასუხისმგებლობაც... მე ბედნიერი ვარ, რომ ჩემს ხალხთან ვარ მაშინ, როცა მას უჭირს და უჭირს ძალიან. ზოგი ამბობს, რომ მე ჩამოვედი როგორც კერძო პირი ან სტუმარი. ეს სწორი არ არის. პირდაპირ ვიტყვი, რომ ჩამოვედი როგორც პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწე, ჩამოვედი იმისათვის, რომ მკლავები დავიკაპიწო და ჩემს ხალხთან ერთად ვიშრომო და ვიღვაწო ჩვენი სამშობლოს გადასარჩენად.

მოგესალმებით ყველას, თქვენთან ერთად - სრულიად საქართველოს. მე მივესალმები იმ გმირებს, რომლებმაც გზა გაუკაფეს ჩვენს ქვეყანას დემოკრატიული, ჰუმანური საზოგადოების მშენებლობისაკენ. რაოდენ ძნელი იყო ეს გზა, კარგად ეტყობა რუსთაველის პროსპექტს, თბილისს, მრავალ შენობას, მრავალ ოჯახს. ქედს ვიხრი ყველა სახელის, იმ ადამიანების წინაშე, რომლებიც შეეწირნენ დემოკრატიული საქართველოსთვის ბრძოლას, უწინამძღოლეს თავის ხალხს ამ წმინდა ბრძოლაში.

მე მივესალმები მუშებს, გლეხებს, საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მცხოვრებლებს, რომლებიც ქმნიდნენ საქართველოს ძლიერების საფუძველს. მინდა განსაკუთრებული სითბო გამოვხატო ქართველი ახალგაზრდობის მიმართ. მე ვიცი მათი განწყობილება. ეს შესანიშნავი ახალგაზრდობაა - ჩვენი იმედი, ჩვენი მომავალი. და მე მწამს, რომ ეს თაობა აუცილებლად გაიყვანს საქართველოს მსოფლიო ცივილიზაციის ორბიტაზე. მე მივესალმები ჩვენს ქართველ ინტელიგენციას, რომელიც ადრე გამოფხიზლდა და ადრე გამოაფხიზლა თავისი ხალხი... მადლობა მას - საქართველოს ინტელიგენციას ქართველ ინტელიგენტებს.

მივესალმები საქართველოს ყველა კუთხეს - ქართლს, კახეთს, იმერეთს, გურიას, სამეგრელოს, აჭარასა და აფხაზეთს, რაჭა-ლეჩხუმს, სამაჩაბლოს, სვანეთს, მესხეთ-ჯავახეთს, ფშავ-ხევსურეთს, თუშეთს... ყველა მხოლოდ იმიტომ ჩამოვთვალე, რომ ხაზი გამესვა, თუ რა, მნიშვნელობა აქვს დღეს ჩვენს ერთობას. ვუსურვებ მათ ბედნიერებას და სიხარულს, იარების მოშუშებას რაც შეიძლება მალე. მე მივესალმები ყველა ხალხს - ჩვენს ძმებს, ვინც ჩვენს მიწაზე ცხოვრობს. მინდა გითხრათ, რომ ჩვენ მძიმე ბრძოლა და შრომა გველის. ძალიან ძნელია ქვეყანა გამოვიდეს ასეთი მდგომარეობიდან, რომელშიც დღეს აღმოჩნდა. მაგრამ ჩვენ ეს უნდა შევძლოთ. რა მაიმედებს? ჩვენ უამრავი მეგობარი გვყავს - როგორც ყოფილი საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკები, ისე დასავლეთის ქვეყნები, რომლებიც მზად არიან დახმარების ხელი გამოგვიწოდონ ამ ძნელ და მძიმე დღეებში. ეჭვი არ მეპარება, რომ, თუ ყველანი ერთად ვიქნებით, შევძლებთ ვუშველოთ ჩვენს ქვეყანას.

მივესალმები ყველა პოლიტიკურ პარტიას, მოძრაობასა და მათ ლიდერებს - ხვალ-ზეგ შევხვდებით, ალბათ, მათ რესპუბლიკის ხელმძღვანელებთან ერთად. დიდი იმედი მაქვს, რომ რაგინდ განსხვავებული მსოფლმხედველობაც უნდა გვქონდეს, ჩვენ ერთად ვიქნებით ამ ძნელ დღეებში, რათა ვიხსნათ ჩვენი ხალხი და ავაყვავოთ ჩვენი ქვეყანა.

[...]

ედუარდ შევარდნაძე: „მე ჩამოვედი იმისათვის, რომ მკლავები დავიკაპიწო და ჩემს ხალხთან ერთად ვიშრომო და ვიღვაწო ჩვენი სამშობლოს გადასარჩენად!“ / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 10 მარტი. - N42(315). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის პრესკონფერენცია

საქართველოსა და საზღვარგარეთის ქვეყნების მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა ასზე მეტი წარმომადგენელი შეიკრიბა 8 მარტს საღამოს ბატონ ედუარდ შევარდნაძის პრესკონფერენციაზე, რომელიც თბილისის სასტუმრო „მეტეხის“ კონფერენცდარბაზში გაიმართა, მიუხედავად იმისა, რომ ჟურნალისტებთან ამ შეხვედრას წინ უძღოდა დღე, რომელიც აღსავსე იყო კონსულტაციებით დროებითი მთავრობის ხელმძღვანელებთან, პოლიტიკური პარტიების, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ლიდერებთან, ინტელიგენციის წარმომადგენლებთან, ედუარდ შევარდნაძე მხნედ გამოიყურებოდა, მართალია, ყოელივე ის, რაც მან მოასწრო ენახა და შეეტყო რესპუბლიკაში პოლიტიკური და ეკონომიკური მდგომარეობის შესახებ, არ შეიძლებოდა მის სახეზე არ აღბეჭდილიყო დიდი წუხილით, რომელიც გულახდილად გაუზიარა შეკრებილთ. მან ბრძანა, რომ ვითარება საქართველოში ბევრად უფრო მძიმეა, ვიდრე იგი ვარაუდობდა, თუ ვერ გავერთიანდით ყველანი, ვისთვისაც ძვირფასია ქვეყნის მომავალი, შეიძლება კატასტროფა მოხდეს.

მიუხედავად ამისა, აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, მდგომარეობას ჯერ კიდევ ვერ ვუწოდებთ უიმედოს, ამაში დაგვარწმუნა გუშინ გამართულმა შეხვედრებმა პოლიტიკური პარტიების ლიდერებთან. ისინი, უკლებლივ ყველანი მტკიცედ უჭერენ მხარს საქართველოში დემოკრატიული საზოგადოების მშენებლობას. უნდა დავივიწყოთ შინაური წინააღმდეგობანი და გავერთიანდეთ დემოკრატიის საკეთილდღეოდ, რომლის იდეალებს, რა თქმა უნდა, ძნელი იქნება ხორცი შევასხათ ჩვენი მეგობრების, ყველა ქვეყნის ჭეშმარიტი დემოკრატების დიდი დახმარების გარეშე. შეეხო რა პარლამენტის მომავალ არჩევნებს, ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ არჩევნების შემდეგ უფრო ადვილი იქნება რესპუბლიკაში დემოკრატიული სტრუქტურების დამკვიდრება, რომლებიც ჩვენი საზღვარგარეთული მეგობრების მხრიდან დახმარების გარანტად გადაიქცევა.

ჟურნალისტთა კითხვების პასუხად ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ უახლოეს დღეებში გაიმართება საქართველოს დახმარების საერთაშორისო ფონდის პრეზენტაცია, მიმართვები, რომლებიც შეიცავს თხოვნას დაეხმარონ ჩვენს რესპუბლიკას, გაიგზავნება მსოფლიოს 60 ქვეყანაში. მრავალი ქვეყნის ხელმძღვანელებთან წინასწარი საუბრები იმედს გვინერგავს, რომ ისინი განზე არ განუდგებიან ჩვენს გაჭირვებას. რატომ არის იგი დარწმუნებული, რომ დასავლეთის სახელმწიფოები დაეხმარებიან საქართველოს? რატომ და იმიტომ, რომ ყოფილი სსრ კავშირის ტერიტორიაზე, კერძოდ, კავკასიაში, სტაბილური ვითარება მათს ეროვნულ ინტერესებში შედის. საქართველოს უნდა ჰქონდეს ცივილიზებული ურთიერთობა ყველა ქვეყანასთან, განსაზღვრავდეს საგარეო-პოლიტიკური ურთიერთობის პრიორიტეტებს იმის გათვალისწინებით, რომ იგი პრაქტიკულად ორი კონტინენტის შესაყარზე მდებარეობს.

მაგრამ ამისთვის, ხაზგასით აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, უპირველეს ყოვლისა საჭიროა ბოლო მოვუღოთ შინაურ კონფრონტაციას, ახლა მოსახლეობას დიდძალი იარაღი აქვს, და იქ, ალბათ, ძნელია დაადანაშაულო ვინმე, რადგან, რაკი სახელმწიფო ვერ აძლევს უშიშროების გარანტიას თავის მოქალაქეებს, ისინი იძულებული არიან თვითმოქმედებას მიჰყონ ხელი ამ საქმეში. უნდა დავამყაროთ ჯეროვანი წესრიგი, შემდეგ კი იარაღის ჩამორთმევა დიდად არ გაჭირდება.

ედუარდ შევარდნაძემ უპასუხა ჟურნალისტების სხვა კითხვებსაც.

თენგიზ ნიკოლაიშვილი.

არჩევნების შემდეგ უფრო ადვილი იქნება რესპუბლიკაში დემოკრატიული სტრუქტურების დამკვიდრება : ედუარდ შევარდნაძის პრესკონფერენცია / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 10 მარტი. - N42(315). - 1 გვ.

პატივცემულო ბატონო პრეზიდენტო!

ქართველი ხალხი გულწრფელ სამძიმარს გიცხადებთ თქვენს ქვეყანაზე თავსდატეხილი უბედურების - მიწისძვრის გამო, რასაც მოჰყვა მსხვერპლი, ძლიერი ნგრევა.

გთხოვთ გადასცეთ ჩვენი ღრმა სამძიმარი დაღუპულთა ოჯახებს.

ე. შევარდნაძე.
საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭო

თ. სიგუა.
საქართველოს რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრი

მის აღმატებულებას ბატონ თურგუთ ოზალს, თურქეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტს / ე. შევარდნაძე, თ. სიგუა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 17 მარტი. - N45 (319). - 1 გვ.

შეხვედრა ივანე ჯავახიშვილის სახელობის
სახელმწიფო უნივერსიტეტში

ამ შეხვედრას ორივე მხარე ელოდა. როდესაც გაივსო ექვსასკაციანი დარბაზი, სტუდენტებმა შეავსეს დერეფნები, კიბის უჯრედები და ყველა თავისუფალი ადგილი, რომელიც სააქტო დარბაზს ემიჯნებოდა.

სავსებით მართალი ბრძანა შეხვედრის გახსნისას უნივერსიტეტის რექტორმა, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტმა, პროფესორმა როინ მეტრეველმა: „ედუარდ შევარდნაძე ჩვენთან სტუმრად არ მოსულა. მასთან დიალოგი ამ გაჭირვების ჟამს ყველა ჩვენგანისთვის აუცილებლობაა“.

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი საქართველოს ღვიძლი შვილია, რომელიც აგერ უკვე 75 წელია ჭაპანს ეწევა ერის სამსახურში. იგი ყოველთვის იყო ქართველი ხალხის აზრის გამომხატველი, უშუალოდ იყო ჩართული ყველა პოლიტიკურ პროცესში, ყველა მოვლენაში. საქართველოში ეროვნული მოძრაობა თბილისის უნივერსიტეტში დაიწყო. აქ აიდგა მან ფეხი, აქ დავაჟკაცდა და აქედან გავიდა დიდ ასპარეზზე.

მაგრამ დღეს, როცა ყოფნა-არყოფნის ზღვარზე ვდგავართ, როცა იღვრება ძმათა სისხლი და როგორც ჰაერი გვჭირდება პოლიტიკური სტაბილურობა, მიუხედავად აზრთა სხვადასხვაობისა, უნივერსიტეტს აერთიანებს ერთი სწრაფვა - საქართველო იყოს ერთიანი, დამოუკიდებელი და დემოკრატიული.

ეს აზრი დედაბოძი და ქვაკუთხედი იყო ყველა პროფესორისა თუ სტუდენტის გამოსვლაში, ეს იყო ლაიტმოტივი ედუარდ შევარდნაძის სიტყვისა.

გაიმართა დიალოგი - გულახდილი, ემოციური, მწვავე. მან კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ საქართველოს არა ჰყავს გულგრილი შვილები, მათ აწუხებთ თავისი ქვეყნის ბედ-იღბალი, ერის წყლული მიაჩნიათ თავის წყლულად.

შეხვედრაზე ბევრმა გამომსვლელმა აღძრა მათთვის საჭირბოროტო საკითხები. კერძოდ, ითქვა, რომ უნივერსიტეტში მეტი ყურადღება უნდა მიექცეს ფუნდამენტური და გამოყენებითი ხასიათის პრობლემების კვლევას. თეორიული შედეგების საფუძველზე უნდა გაფართოვდეს ბუნების მოვლენებისა და სახალხო მეურნეობაში წამოჭრილი ამოცანების მოდელირება და რიცხვითი რეალიზაცია მძლავრი ელექტრონული გამოთვლითი მანქანების გამოყენებით.

უნივერსიტეტს ესაჭიროება გაცილებით უფრო ძლიერი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა, ახალი ლაბორატორიები და აპარატურა. საჭიროა გაფართოვდეს კონტაქტები მსოფლიოს წამყვან სამეცნიერო ცენტრებთან, მეტი დამოუკიდებლობა თავის საქმიანობაში.

ბევრი დაეთანხმა პროფესორ მზექალა შანიძის აზრს, რომ საჭიროა ჩამოყალიბდეს განათლების გლობალური კონცეფცია, რათა საქართველო არ განიცდიდეს პროფესიონალების დეფიციტს. შეხვედრის მონაწილეების ყურადღება მიიპყრო ისტორიის ფაკულტეტის მეოთხე კურსის სტუდენტის გიორგი მაისურაძის გამოსვლამ, რომელმაც კერძოდ გამოთქვა ასეთი მოსაზრება:

- ჩვენ ვოცნებობთ იმ დროზე, როცა ჩვენს უნივერსიტეტში, როგორც ეს დასავლეთის მოწინავე უმაღლეს სასწავლებლებშია, სტუდენტი თვითონ აირჩევს შესასწავლ საქმეს, აირჩევს პროფესორს, რომლის ლექციის მოსმენაც სურს.

გამოითქვა აზრი, რომ უნივერსტიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებს უნდა გაუუმჯობესდეთ მატერიალური ანაზღაურება, ვინაიდან მათი ხელფასი უფრო ნაკლებია, ვიდრე აკადემიის სისტემის თანამშრომლებისა. თავის მატერიალური მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად ბევრი მათგანი თანამშრომლობს კომერციულ უმაღლეს სასწავლებლებში, რომელთა გარკვეული ნაწილი, სამწუხაროდ, უმაღლესი სასწავლებლების პროფანაციაა. დღეს საქართველოში არსებულ 116 კომერციულ სასწავლებელს არა აქვს სათანადო ბაზა, არ ყავს პროფესურა და უნივერსიტეტის კოლექტივს მიაჩნია, რომ ამას ბოლო უნდა მოეღოს...

შეხვედრის მონაწილეებმა დიდი ყურადღებით მოისმინეს საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა.

- უნივერსიტეტის დარბაზში მთელს საქართველოს ვხედავ, - ასე დაიწყო მან თავისი გამოსვლა, - უნივერსიტეტს ენიჭება უნიკალური როლი ერის ერთობაში, პოლიტიკურ სტაბილიზაციაში, ეკონომიკისა და განათლების აღმავლობაში.

თავისუფლება, დამოუკიდებლობა მოპოვებულია. ის, რაც ამ ბოლო თვეებში მოხდა, ეროვნული მოძრაობის ახალი თვისებრივი გამოვლინებაა, მისი დიდი გამარჯვებაა და ამ საქმეში განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს სტუდენტების დიდი როლი.

კაცობრიობის განვითარების ამ ეტაპზე ისეთ ეროვნულ მოძრაობას ექნება პერსპექტივა, რომელიც მიზნად საზოგადოებრივ-პოლიტიკური, ეკონომიკური განვითარების ყველა სფეროში დემოკრატიული პრინციპების დამკვიდრებას გულისხმობს.

დღეს ორი რამე ემუქრება ჩვენს დამოუკიდებლობას და თავისუფლებას - ესაა ერის გათიშულობა და ომი ძმათა შორის, ერთის მხრივ, ეკონომიკური ქაოსი, მეორე მხრივ, რომელშიც ჩვენი ქვეყანა აღმოჩნდა.

ეროვნული გათიშულობა ეროვნული სულის ეროზიის დასაწყისია. ძმათა კვლამ თვით ეროვნული იდეალების გაუფასურება შეიძლება გამოიწვიოს.

რაც შეეხება ეკონომიკას, აქ ეროზიაზე კი არა, ნამდვილ გიგანტურ მეწყერზეა ლაპარაკი. აქედან გამომდინარეობს პირველი რიგის ამოცანა რისი გადაწყვეტაც მოუწევს ჩემს ქვეყანას. - ესაა დავძლიოთ გათიშულობა, გავაერთიანოთ მთელი ჩვენი ხალხი ქვეყნის თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის შესანარჩუნებლად. ნამდვილი თავისუფლებისათვის ბრძოლა ახლა იწყება.

არავისთვის დასამალი არ არის, რომ საქართველოს ეკონომიკა იყო ყოფილი საბჭოთა კავშირის სახალხო-სამეურნეო კომპლექსის დანამატი. იმ დროს სხვანაირად არ შეიძლებოდა. მიუხედავად ამისა, საქართველო მაინც ახერხებდა საჭირო ეკონომიკური ექსპერიმენტების ჩატარებას, რაც მაშინ არც ისე იოლი საქმე იყო და რამაც იმ პერიოდისათვის უდაოდ დიდი როლი შეასრულა ჩვენი რესპუბლიკის ეკონომიკის შედარებითი დამოუკიდებლობისა და აღმავლობისათვის.

დღეს კი ეკონომიკის აღმავლობისათვის საჭიროა უფრო რადიკალური და უფრო პროგრესული, თანაც გადაუდებელი რეფორმები: პირველ რიგში ესაა მრეწველობისა თუ მიწის პრივატიზაცია, მთელი ეკონომიკის გადაყვანა საბაზრო რელსებზე, წარმოების ურთიერთობათა თანამედროვე ფორმების დამკვიდრება.

ქვეყნის კრიზისიდან გამოყვანის მნიშვნელოვანი ფაქტორია დემოკრატიული სტრუქტურების ფორმირება. ამ თვალსაზრისით სახელმწიფო საბჭომ უკვე გადადგა გარკვეული ნაბიჯები, დაიწყო კონსულტაციები ყველა პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენლებთან ამ უმნიშვნელოვანეს საკითხზე.

მიღებულია დადგენილება, რომ არჩევნები გაიმართოს მიმდინარე წელს არაუგვიანეს შემოდგომისა. არჩევნები არა მარტო და არა იმდენად პოლიტიკური დაპირისპირების არენად უნდა იქცეს, არამედ უნდა ჩატარდეს ეროვნული ერთიანობის ნიშნით.

ვაცხადებთ მთელი მსოფლიოს გასაგონად - ჩვენ ჩავატარებთ ნამდვილ დემოკრატიულ არჩევნებს, საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლობის მეთვალყურეობით და კონტროლის ქვეშ.

მომავალი არჩევნების დებულება შემუშავებულია და ამ დღეებში მას განიხილავს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭო. არჩევნების თაობაზე მიღებული დადგენილება გაუადვილებს გარე სამყაროს დაამყაროს დიპლომატიური ურთიერთობა ჩვენს ქვეყანასთან.

მაგრამ, ითქვა ამასთან ერთად შეხვედრაზე, არჩევნების ჩატარების აუცილებელი პირობაა პოლიტიკური სტაბილურობა. უნდა დავივიწყოთ ყველაფერი, რაც იწვევს ერის გათიშვას, განხეთქილებას, ძმათა შუღლს, ვინაიდან ამ ბრძოლაში შეიძლება იყვნენ მხოლოდ დამარცხებულები, რადგან ნებისმიერი დაღუპული ჩვენი სისხლი და ხორცია, საქართველოს შვილია. უნდა დავივიწყოთ ძველი წყენა, მიმტევებლობა ქართველ კაცს ოდითგანვე ახასიათებდა.

უკვე გადაიდგა პირველი ნაბიჯები. სახელმწიფო საბჭოს მიერ ზუგდიდში გაგზავნილმა დელეგაციამ მოლაპარაკებისას მიაღწია ერთგვარ სასურველ შედეგებს. იმედია, რომ სამუდამოდ შეწყდება სისხლისღვრა.

ერის ერთობაში უდიდეს როლს შეასრულებს ქართული ეკლესია და პირადად ჩვენი სასიქადულო მამულიშვილი კათალიკოს-პატრიარქი, უწმინდესი და უნეტარესი ილია მეორე.

პოლიტიკური სტაბილურობა მოგვცემს საშუალებას ჩავატაროთ არჩევნები, რომლებშიც შეკავშირდებიან საქართველოში მცხოვრები ყველა ეროვნების ხალხი. პატივისცემით უნდა მოვეპყროთ ავტონომიურ ფორმირებებს.

პოლიტიკური სტაბილურობის მისაღწევად დიდ როლს შეასრულებენ ყველა პოლიტიკური პარტიის წარმომადგენლები, რომლებიც მუშაობენ ან სწავლობენ უნივერსიტეტში. უნდა გადაილახოს ყველა წინააღმდეგობა, პატივი ვცეთ აზრთა სხვადასხვაობას, დროებით დავივიწყოთ პოლიტიკური ამბიციებიც. არჩევნები უნდა გახდეს ყველა პოლიტიკური ძალის გამაერთიანებელი პლატფორმა. დღეს უნდა ვიფიქროთ მხოლოდ საქართველოს ერთობაზე. ყველასათვის ცნობილია, რომ მოშლილია და დანგრეულია ეკონომიკა, ცარიელია სახელმწიფო ხაზინა, რესპუბლიკა განიცდის ენერგეტიკულ და საწვავის კრიზისს, სურსათის დეფიციტს. მაგრამ ამას ყველაფერს მოევლება, თუ მივაღწევთ სასურველ პოლიტიკურ სტაბილურობას, თუ ავამოძრავებთ ეროვნულ ენერგიას.

ახალი პარლამენტი, რომელსაც ჩვენი ხალხი აირჩევს, იმედი უნდა ვიქონიოთ, შესძლებს გაუძღვეს ერს ახალი საქართველოს შენებაში.

ქვეყნის დემოკრატიული სტრუქტურების ჩამოყალიბებასა და დამკვიდრებაში, პოლიტიკური, ეკონომიკური კრიზისის დაძლევაში განუზომელია უნივერსიტეტის, მისი პროფესორ-მასწავლებლებისა და სტუდენტთა როლი. ისტორიულად ისე ჩამოყალიბდა, რომ აქ იღებდა სათავეს ერის სასიკეთო ყოველივე ახალი, პროგრესული იდეები და მისწრაფებები. ასეთსავე იმედებს ამყარებს დღეს საქართველო სახელმწიფო უნივერსიტეტზე, სხვა უმაღლეს სასწავლებლებზე, მთელს თავის ახალგაზრდობაზე.

დღეს არენაზე გამოდის ახალი ფენა - ეროვნული ბიზნესი. და აქაც თავისი სიტყვა უნდა თქვას უნივერსიტეტმა. ამ დარგის განვითარებისათვის აუცილებელია შეიქმნას ახალი ფაკულტეტი, რომელიც გამოზრდის საჭირო კადრებს, ურომლისოდაც წარმოუდგენელია ეროვნული ეკონომიკის აღმავლობა.

ჩვენი უნივერსიტეტის დიდი პრესტიჟის საქმეა ზრუნვა მეცნიერების განვითარებისა და ცოდნის შეძენისათვის, ეს უნდა გახდეს მისი ეროვნული პრიორიტეტი. კარჩაკეტილობა და პროვინციალიზმი თვითმკვლელობაა მეცნიერებისათვის.

[...]

გალინა ჩიქოვანი
საქინფორმის კორ.

ედუარდ შევარდნაძე: „უნივერსიტეტში ვხედავ მთელ საქართველოს, მას ენიჭება უნიკალური როლი ერის ერთობაში, პოლიტიკურ სტაბილიზაციაში, ეკონომიკისა და განათლების აღმავლობაში“ / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 21 მარტი. - N48(321). - 1,2 გვ.

არის კედლები, რომელთა დანგრევაც სულ რამდენიმე დღეში შეიძლება. ქვითა თუ აგურით ნაშენი, ისინი ადვილად ემორჩილებიან ნებისყოფისა და ძალის ზემოქმედებას. მაგრამ არსებობს სხვაგვარი კედლებიც, რომელთა აღგვა არც ისე იოლია. იდეოლოგიის, უნდობლობის, შიშისა თუ წარმოდგენების ლოდებით ნაგები, ისინი მკვიდრად ჩადუღაბებულან ადამიანთა ცნობიერებაში, აცალკევებენ, აშორებენ მათ ერთმანეთს.

ამ წერილს ვწერ ჩემი მრავალი თანამოქალაქის სახელით, რომელნიც დღეს ყოფილი საბჭოთა კავშირის ნაცვლად წარმოქმნილი დამოუკიდებელი სახელმწიფოების ტერიტორიაზე ცხოვრობენ. ადვილად ასახსნელ მიზეზთა გამო კვლავინდებურად ვთვლი მათ თანამოქალაქეებად, რადგან საერთო ისტორიულმა ბედმა ისე დაგვაკავშირა ერთმანეთს, რომ რღვევის სტიქიაც კი უძლურია მასთან; ამიტომაც ჩვენ კიდევ დიდხანს გაგვყვება ამ ერთობის ძალის შეგრძნება.

დღეს პოლიტიკაზე ნაკლებად მინდა ვილაპარაკო. ამჯერად შევეხები მხოლოდ ადამიანსა და ადამიანურობას... ქალებს, მამაკაცებს, ბავშვებსა და მოხუცებს. სწორედ ისეთებს, როგორებიც ხართ თქვენ. მათაც ხომ თქვენსავით სჭირდება თანაგრძნობა, პატივისცემა, სითბო და ზრუნვა, ცხოვრების ისე მოწყობა, რომელიც მათ ღირსეულ საარსებო პირობებს შეუქმნის.

ნებისმიერი მსჯელობა ამ თემაზე აბსტრაქტული იქნება თუ არ გამოხატავს კონკრეტული ადამიანის ბედს; თუ ვერ ხედავ რითი ცხოვრობს, რა ასულდგმულებს, რა უხარია, რა უჭირს, როგორ ესწრაფვის თავისუფლებას და როგორ აწყდება გულგრილობის კედელს ადამიანის ცოცხალი სული.

მე ეს ყველაფერი ვნახე და მსურს თქვენც დაგანახვოთ. ამ დღეებში ჩემს სამშობლო საქართველოში - ყოფილი საბჭოთა კავშირის ერთ-ერთ რესპუბლიკაში, სასოწარკვეთას ჩავხედე თვალებში და შემძრა მისმა გარდაუვალობამ, შემძრა უიმედობამ და უმწეობამ დედებისა, რომელთაც არა აქვთ საშუალება ჭიქა რძე უყიდონ შვილებს. უმწეობამ მოხუცებისა, რომელთაც ყოველგვარი იმედი გადაეწურათ, მაგრამ ყველაზე მეტად შემზარა არაბავშვურმა სევდამ, მათმა არაბუნებრივმა თვალებმა, დარდიანმა გამოხედვამ. ისინი ხომ კარგა ხანია შეეჩვივნენ ცხოვრებას მუდმივ შიშსა და სიღატაკეში.

მათ ვერ აუხსნი, რომ რატომ გადაუარა ისტორიის ულმობელმა ბორბალმა სწორედ მათ ბედსა და სულს. ვერ დაამშვიდებ მსჯელობით იმ ისტორიული პროცესის ობიექტურობაზე, რომელმაც ბოლო მოუღო მსოფლიოს უკანასკნელ იმპერიას და ვერ მოუწოდებ მოთმინებისკენ იმ ნათელი მომავლის იმედით, რომლისთვის ბრძოლამაც შესაძლოა მათი სიცოცხლეც შეიწიროს.

ამ დღეებში მარტო მათზე როდი ვფიქრობ, ჩემი ფიქრები თქვენც დაგტრიალებთ. ვიხსენებ რა ყოველივეს, რაც გავაკეთეთ ბერლინის კედლის დასანგრევად, კონტინენტის გათიშვის თავიდან ასაცილებლად, გერმანიის გასაერთიანებლად, აღმოსავლეთ ევროპის ხალხთა გასათავისუფლებლად, იმისათვის, რომ თქვენს სიცოცხლეს ომის საფრთხე არ დამუქრებოდა, ვფიქრობ ამ საფუძველზეც, რომელსაც ყოველივე ამისთვის ახლა იხდიან ყოფილი საბჭოთა კავშირის ხალხები, მათ შორის, ჩემი ხალხიც.

ვალებს ისტორიის თამასუქების მიხედვით ქვეყნები და მთავრობები იხდიან, მაგრამ ამით საბოლოოდ მაინც ხალხი იტანჯება. ეს ტანჯვა იმდენად დიდია, რომ უკანასკნელ ზღვარს მიღწეულმა შესაძლოა მძლავრი დამანგრეველი დარტყმებით თქვენს მშვიდსა და უზრუნველყოფილ სამყაროშიც ჰპოვოს გამოძახილი.

დაფიქრდით ამაზე და დაგვეხმარეთ სიძნელეების გადალახვაში, თქვენივე შვილების საკეთილდღეოდ ხელი გაუწოდეთ ხალხებს, რომლებმაც ტოტალიტარიზმის უღელი მოიშორეს. უწილადეთ მათ თქვენი თანაგრძნობისა და გულთბილობის დოვლათის მცირედი ნაწილი. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ხელი შეუწყოთ პროგრესსა და კეთილდღეობას.

სამშობლოში ჩამოსვლისთანავე საქართველოს აღორძინებისა და დემოკრატიის ფონდი დავაარსე. ბედნიერი ვიქნები, თუ ჩემი მეგობრები ევროპის ქვეყნებში და მთელ მსოფლიოში მხარს დაუჭერენ ამ პროექტს.

დღეს, როდესაც კაცობრიობის ერთიანობის იდეა ზეობს და უკედლებო და უსაზღვრო მსოფლიო იქმნება, მოგიწოდებთ მოსპოთ უკანასკნელი გულგრილობის კედელი. ნუ გავემიჯნებით ზღუდეებით და უკვე დაშლილი კედლის ჩვენს მხარესაც გადმოიხედეთ.

მხოლოდ მას შემდეგ, როცა დავინახავთ ამ ნანგრევების ქვეშ მოყოლილ პოლიტიკურ ვაკუუმს, ეკონომიკურ ქაოსსა და მრავალი ადამიანის ყოფის გაურკვეველ მდგომარეობას, შევძლებთ გადავდგათ შემდგომი ნაბიჯი ყველა ხალხის უკეთესი მომავლისაკენ.

ედუარდ შევარდნაძე.

კედლის აქეთა მხარეს / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 2 აპრილი. - N53 (326). - 1 გვ.

ბატონო ალექსანდრე!

გულითადად გილოცავთ დაბადების სახელოვან 90 წელს. თქვენ დიდი წვლილი შეიტანეთ ქართული ფილოსოფიის ფუნდამენტური პრობლემების დამუშავების საქმეში, განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა თქვენი რუსთველოლოგიური გამოკვლევები, თქვენი მონოგრაფია, არაერთგზის გამოცემული, როგორც იტყვიან ქართველოლოგთა სამაგიდო წიგნია.

თქვენ ბრძანდებით სტუდენტთა არაერთი თაობის საყვარელი და აღიარებული ლექტორი. თქვენი აღსაზრდელები დღეს წარმართავენ ფილოლოგიურ დარგს საქართველოში. თქვენ ბრძანდებით თავის საქმეში შეყვარებული ადამიანის, პროფესიონალის განსახიერება. არაერთგზის მომისმენია თქვენი საჯარო ლექციები თუ მოხსენებები „ვეფხისტყაოსნის“ საკითხებზე. თქვენ არასდროს გილაპარაკიათ მშრალად და უგულოდ.

როგორც კი „ვეფხისტყაოსნის“ გმირთა სამყაროს შეეხებით, თქვენი ემოციურობა ყველა ქართველის გულს ხვდება. თუ ოდესმე დაგვჭირდება რუსთაველის აფორიზმების დამმუხტველი, მამხნევებელი ძალა, სწორედ ახლა სჭირდება იგი ჩვენს ხალხს. ახლა გვჭირდება საქართველოს ყველა კუთხის ისეთი ერთიანობა, როგორიც ეს „ვეფხისტყაოსანში“ გვაქვს.

გვწყურია ის მეგობრობა, ძმობა და კეთილშობილება, რასაც გენიალური პოემა გვინერგავდა. ჩვენი ყოველი ცოდნა სიკეთის შესახებ ფუჭია, თუ სიკეთე არ გავაკეთეთ: „არა ვიქმ, ცოდნა რას მარგებს ფილოსოფოსთა ბრძნობისა“.

ბატონო ალექსანდრე, თქვენი ხანგრძლივი სიცოცხლე მეტისმეტად რთული და ცვალებადი ცხოვრების ქვეყანაში, არის კეთილშობილი და პატიოსანი კაცის ცხოვრება. სიყვარულზე უკეთესი ელექსირი არ არსებობს. თქვენ ბევრი სიკეთის მოტანა შეგიძლიათ თქვენი ხალხისათვის.

სულითა და გულით დაგლოცავთ პირადად თქვენ, თქვენთან ერთად იმ ფილოსოფიურ სამყაროს, რომლის შვილიც და მოძღვარიც თქვენ ბრძანდებით, სიცოცხლის ბიბლიურ ხანგრძლივობას გისურვებთ.

ღრმა პატივისცემით - ედუარდ შევარდნაძე.

წერილი იუბილარს / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 4 აპრილი. - N54 (327). - 3 გვ.

ათი კითხვა ედუარდ შევარდნაძეს

როდესაც ბატონ ედუარდს შევხვდი, დასავლეთ საქართველოდან შემაშფოთებელი ინფორმაცია მოვიდა: ქალაქ ფოთისათვის მიმდინარე ბრძოლების დროს მთავრობის შეიარაღებულმა ძალებმა დიდი დანაკლისი განიცადეს: დაიღუპა 12 და დაიჭრა 10 კაცი. დამხობილი პრეზიდენტის მომხრეთა შორის დანაკარგი კიდევ უფრო მეტი იყო: დაიღუპა 19 და დაიჭრა 50-ზე მეტი კაცი. ყველა დახოცილი და დაჭრილი ერთი ეროვნების, ერთი ქვეყნის მოქალაქენი იყვნენ. სწორედ ამით დაიწყო ჩვენი საუბარი საქართველოს სახელმწიფოს საბჭოს თავმჯდომარესთან.

- საქართველოში ყოველ ცისმარე დღეს იღუპებიან ადამიანები. რა ღონისძიებებს მიმართავთ სისხლისღვრის შესაწყვეტად?

- დიახ, იღუპებიან, ეს სასტიკი რეალობა, დიდი უბედურებაა, მაგრამ იარაღი, რომელიც დღეს ისვრის, გუშინდელი დატენილია. თქვენ ალბათ მოგეხსენებათ, რომ მარტის შუა რიცხვებში შევთანხმდით ორ მოპირისპირე მხარეს შორის ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. ხელისუფალნი დათანხმდნენ მაქსიმალურად შესაძლო დათმობებს. სამწუხაროდ, ეს შეთანხმება დაარღვია მეორე მხარემ, და დღეს ხშირად გვიხდება სახანძრო რაზმივით ვიმოქმედოთ. არავის არ უნდოდა სერიოზულად მოეკიდებინა ხელი კონფლიქტების მოგვარებისათვის, ცდილობდნენ ძალისმიერი მეთოდებით გასულიყვნენ ფონს. პრობლემა ძალზე მიშვებულია. მიუხედავად ამისა, რაღაცის გაკეთება მაინც მოვახერხეთ. შეიქმნა სახელმწიფო საბჭო. ეს არის დროებითი ორგანო, რომლის უფლებამოსილებაც შეწყდება არჩევნების დღეს, ამავე დროს, დღესდღეობით ეს არის უკვე ქვეყნის მართვის მოქმედი მექანიზმი. სახელმწიფო საბჭო ხდება აღიარებული ეროვნული ინსტიტუტი, რომელსაც ანგარიშს უწევენ საქართველოს პრაქტიკულად მთელი მოქმედი პოლიტიკური ძალები. საბჭოს კარი ღიაა ყველასთვის, ვინც ერის ინტერესებს საკუთარ პოლიტიკურ ამბიციებზე მაღლა აყენებს. ჩვენ განზრახული გვაქვს გავაფართოოთ სახელმწიფო საბჭოს შემადგენლობა ავტონომიების, საქართველოს ტერიტორიაზე მცხოვრები ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთა მოწვევის გზით, რათა კიდევ უფრო სრულად გავითვალისწინოთ ადამიანთა ინტერესებისა და შეხედულებების სპექტრი.

მე შევხვედრივარ თითქმის ყველა პოლიტიკური პარტიისა და ორგანიზაციის ლიდერებს, და ვფიქრობ, უმთავრესი თანამოაზრენი ვართ. ჩვენ გვაერთიანებს ეროვნული შერიგების, დემოკრატიული გარდაქმნების იდეები, სტაბილიზაციის ინტერესები, ბუნებრივია, როდესაც არჩევნების სამზადისის აქტიური ფაზა დადგება, ბრძოლა გამწვავდება. მაგრამ დარწმუნებული ვარ, იგი არ გასცილდება ცივილიზებულ, მსოფლიოში საყოველთაოდ მიღებულ ფარგლებს.

- თქვენ მთელი მსოფლიო გიცნობთ კეთილგონიერ პოლიტიკოსად, რომელსაც შეუძლია გადაწყვიტოს ურთულესი წინააღმდეგობანი მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკური მეთოდებით. არადა, დღეს თქვენს წინაშე დადგა ძალის გამოყენების აუცილებლობა. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ თქვენ ხელს იღებთ საკუთარ პრინციპებზე?

- არამც და არამც, ჩვენ სწორედ რომ პოლიტიკური მეთოდებით ვმოქმედებთ, ვურიგდებით დათმობებს, ვთავაზობთ კომპრომისულ მიდგომებს, მაგრამ როდესაც ამის შემდეგ მიღწეული შეთანხმებანი ირღვევა და კვლავ იკიდებს ფეხს მორალური და ფიზიკური ტერორი, ჩვენ სხვა გამოსავალი არ გვრჩება... უკვე რამდენიმე თვეა ბლოკირებულია სურსათ-სანოვაგის შემოსატანი გზები, ზარალმა ექვს მილიარდ მანეთს მიაღწია, რესპუბლიკა შიმშილობის პირას არის მისული. და ნურავის ეგონება, რომ ძალადობის ტალღის აზვირთება უბრალოდ დაემთხვა საქართველოს აღიარების განცხადებათა სერიისა და მასთან დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარების დაწყებას.

ყოველივე ეს წარმოადგენს დაწყებული სტაბილიზაციის პორცესის ჩაშლის ცდებს. ძნელია აწარმოო დიალოგი, როდესაც სროლა ისმის, როდესაც ყველაფერი გაკლია, როდესაც უპირველესი ამოცანაა დააშოშმინო და დაამშვიდო ადამიანები, არადა, ანარქიის პარპაშის პირობებში ამის გაკეთება შეუძლებელია. დღეს ზოგ-ზოგები ცდილობენ დააგროვონ ქულები პოლიტიკური დემაგოგიის ხარჯზე და ახალ ხელისუფლებას მეტისმეტ სიმკაცრესა და სისასტიკეს აბრალებენ. მაგრამ მათ არ შეიძლება არ ესმოდეთ, რომ ისეთ ვითარებაში, რომელიც დღეს შეიქმნა საქართველოში, ეროვნული შერიგების უცილობელი წინამძღვარია ელემენტარული წესრიგი და დისციპლინა.

- საქართველოს წინაშე წამოიჭრა ურთულესი პრობლემები პოლიტიკაში, ეკონომიკაში, ეროვნებათშორის ურთიერთობაში. და მაინც ხალხს უფრო მეტად აწუხებს დამნაშავეთა თარეში, გვაწუხებს ის, რომ მოსახლეობაში დაგროვდა უამრავი იარაღი, არ დაადგა საშველი შეიარაღებულ ფორმირებათა საკითხის გადაწყვეტას. რა გამოსავალია შექმნილი სიტუაციიდან?

- დღეს ეს ცენტრალური საკითხია. ზუსტად უნდა განვსაზღვროთ, როგორი შეიარაღებული ძალები გვჭირდება. უნდა დავადგინოთ მათი რიცხვი, ხასიათი, დანიშნულება. ამჟამად მუშავდება ეროვნული არმიის კონცეფცია. უახლოესი სამი კვირის მანძილზე მას სახელმწიფო საბჭოს განსახილველად გამოვიტანთ. ეს უცილობელი ჭეშმარიტებაა - შეიარაღებული ძალები თავიანთი მუდმივი დისლოკაციის ადგილებში უნდა იმყოფებოდნენ, და დასავლეთ საქართველოში რომ არ გართულებულიყო ვითარება, ეს ასეც იქნებოდა. ჩვენ იძულებული გავხდით გამოგვეხმო ისინი წესრიგის დასამყარებლად, და როგორც კი დასავლეთში სიტუაცია კალაპოტში ჩადგება, ისინი თავთავიანთ ყაზარმებს დაუბრუნდებიან.

რაც შეეხება იარაღს, მოსახლეობაში მართლაც ბევრი, ძალზე ბევრი იარაღია დაგროვილი, სინამდვილეში, ზუსტად არც კი იცის ვინმემ რა რაოდენობისა, წინანდელი ხელისუფალნი ხელს უწობდნენ იარაღის დარიგებას უკანონო ფორმირებებისათვის თავიანთი პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად, ბევრნი მას მოიპოვებდნენ დამოუკიდებლად, ართმევდნენ მილიციას, სამხედროებს, იგი გახდა ყიდვა-გაყიდვისა და სპეკულაციის საგანი, გაჩნდა რესპუბლიკაში გარედან, მათ შორის, საზღვარგარეთიდან იარაღის შემოტანის ნაირ-ნაირი არხები. მე ბევრი ვიფიქრე ამ პრობლემაზე, გასაგებია იმ კაცის წუხილი, რომელიც იარაღს იძენს, რათა დაიცვას თავისი ოჯახი, საეჭვოა უახლოეს ხანებში იარაღის ჩამორთმევა შევძლოთ, აქ, რეალისტი უნდა იყო. იმისათვის, რომ გადავჭრათ ეს პრობლემა, ეგებ ღირდეს დავაკანონოთ ეს იარაღი, გავატაროთ რეგისტრაციაში. ამით ჩვენ ვუჩვენებთ ადამიანებს, რომ ვენდობით მათ, და ამავე დროს მათი პასუხისმგებლობის იმედი გვაქვს. ასეთი წესი არსებობს დასავლეთის ბევრ ქვეყანაში. ამ გზით ჩვენ შევძლებთ თუნდაც კონტროლი დავუწესოთ მოსახლეობაში დაგროვილ იარაღს, ხოლო მომდევნო ეტაპზე უკვე გაირკვევა, რა ვუყოთ მას.

- ჩვენ ვიცით თქვენი პოზიცია თანამეგობრობაში საქართველოს შესვლასთან დაკავშირებით. და მაინც, უფრო დაწვრილებით ხომ ვერ გვეტყოდით, როგორია ყოფილი კავშირის ქვეყნებთან, კერძოდ, რუსეთთან საქართველოს ურთიერთობის პერსპექტივა?

- მე პრიორიტეტულ მიმართულებად მიმაჩნია ნორმალური, პარტნიორული, ორმხრივ ხელსაყრელ ურთიერთობის დამყარება რუსეთთან, კავშირში შემავალ ყველა სხვა სახელმწიფოსთან. ჩემი აზრით, ეს უფრო მნიშვნელოვანი და პერსპექტიულია, ვიდრე თანამეგობრობის წევრობა. ეს ურთიერთობა უნდა დაეფუძნოს სოლიდურ სახელშეკრულებო-სამართლებრივ ბაზას, ამასთან მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული მომხდარი ცვლილებები. აი მაშინ, დარწმუნებული ვარ, ჩვენი ხალხებისა და სახელმწიფოების ურთიერთობაში სერიოზული პრობლემები აღარ წარმოიშობა. ეს ესმით სხვა რესპუბლიკების ლიდერებსაც. მე ვესაუბრე ბატონ ბორის ელცინს, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრს ანდრია კოზირევს, როდესაც იგი თბილისში იყო ჩამოსული. ჩვენ მოვილაპარაკეთ, დავაჩქაროთ ასეთი ფუნდამენტური შეთანხმების მომზადება, დავსახეთ სქემა, მოქმედების თანამიმდევრობა, და შევუდექით პრაქტიკულ მუშაობას. მე თბილისში მოვიწვიე რუსეთის პრეზიდენტი და ვიმედოვნებ, რომ ამ ვიზიტის დროს ხელს მოვაწერთ აღნიშნულ შეთანხმებას. თუ ამ მიმართულებით ვიმოქმედებთ, ჩვენ მივაღწევთ ცივილიზებულ, ორივე მხარისათვის ხელსაყრელ (ნუ შეგვეშინდება ამ სიტყვისა) ურთიერთობას. ასეთი გახლავთ ჩემი მიდგომა. სხვა ყოფილ მოკავშირე რესპუბლიკებთან ურთიერთობისადმი, და ეს გაცილებით უფრო რთული ამოცანაა, ვიდრე უბრალოდ თანამეგობრობაში შესვლა.

- თბილისში ერთ-ერთი პირველი გამოსვლის დროს, თქვენ ბრძანეთ, რომ არმია ჯერჯერობით საქართველოში უნდა დარჩეს. მაგრამ ცნობილია, რომ ბევრ რეგიონში, სადაც ყოფილი საბჭოთა არმიის ნაწილები იმყოფებიან, ამას შედეგად მოჰყოლია დაძაბულობა და კონფლიქტები. როგორ აიცილებს ამას თავიდან საქართველო?

- რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრთან მოლაპარაკებისას მე ვთქვი, რომ სახელმწიფოთაშორის ხელშეკრულებაში, რომელიც ჩვენ უნდა დავდოთ, საჭიროა, ზუსტად განისაზღვროს აქ დისლოცირებული ჯარების სტატუსი, დარჩენის ვადები, სამხედრო მოსამსახურეთა ცხოვრების პირობები, მათი უფლება-მოვალეობანი, სერიოზულად არის მოსაფიქრებელი სამხედრო ბაზების პრობლემა, მათი მოვლა-შენახვის პირობები, ჩვენ უნდა გამოვიყენოთ შეძენილი გამოცდილება, გავითვალისწინოთ სხვა რეგიონებში დაშვებული შეცდომები. ეს ემსახურება როგორც საქართველოსა და რუსეთის, ისე ყველა ჩვენი მეზობლის ინტერესებს, ვფიქრობ, ქართველი ხალხი გაგებით მოეკიდება ამ პრობლემას და პრინციპულად დაუჭერს მხარს ჩვენს ძალისხმევას.

- დღეს უკიდურესად მწვავედ დგას ცხინვალის რეგიონში ქართველთა და ოსთა ურთიერთობის მოგვარების საკითხი. რა პრაქტიკულ ღონისძიებათა განხორციელებას აპირებთ იმისათვის, რომ ამ რეგიონში შეწყდეს სისხლისღვრა და ამასთან არ შეილახოს იქაურ ოსთა და ქართველთა უფლებები, საქართველოს ეროვნული ინტერესები?

- უწინარეს ყოვლისა, საჭიროა გამოყვანილ იქნეს იქიდან ყოფილი სსრ კავშირის შინაგანი ჯარების ნაწილები. ამ რეგიონში მათი ყოფნის არავითარი კანონიერი, სამართლებრივი საფუძვლები არ არსებობს. მესამე ძალის იქ ყოფნა მხოლოდ აღიზიანებს ადამიანებს, აღრმავებს კონფლიქტს, ქმნის დაძაბულობას. არა მგონია, გაგვიჭირდეს ამ საკითხის გადაწყვეტა. აქა წესრიგს უნდა უზრუნველყოფდნენ და იცავდნენ მილიციის ძალები, რომელშიც, სხვათა შორის, ქართველებთან ერთად ბევრი ოსი მსახურობს.

მაგრამ უმთავრესი მაინც ის არის, რომ მოგვარდეს კონტაქტები მშრომელ ადამიანებს, მეზობლებს, სოფლებს შორის. ამ მიმართულებით უკვე მიმდინარეობს მუშაობა. მიმდინარეობს უხმაუროდ, უზარზეიმოდ. აქ ყველას გვმართებს მოთმინება, თავშეკავება. და არ იქნებოდა რეალური, ამოცანად დაგვესახა ამ კონფლიქტის ათი დღისა თუ ერთი თვის განმავლობაში გადაწყვეტა. ასეთი შეთანხმებისაკენ უნდა ვიაროთ ნაბიჯნაბიჯ. ამასთან, ხელი შევუწყოთ ამ მოძრაობას ფსიქოლოგიურად, ეკონომიკურად, რამდენადაც ეს ხელგვეწიფება.

ალბათ, უფრო კონკრეტულად უნდა მივუდგეთ ლტოლვილთა პრობლემას. მარტო ქართველთა მხრივ მათი რიცხვი 20 ათასს აღწევს. რაც შეეხება უფრო ზოგად პრობლემებს, კერძოდ, ამ რეგიონის ეროვნულ-კულტურულ წყობას, ისინი მომდევნო ეტაპზეა გადასაწყვეტი. შექმნილი სპეციალური სამთავრობო კომისია, რომელიც უკვე მუშაობს ამ საკითხებზე.

ქართველთა და ოსთა ურთიერთობის ნორმალიზაცია შეიძლება მოხდეს მხოლოდ ქვეყნის ვითარების საერთო სტაბილიზაციის კალაპოტში, თუ ასეთი ფონი არ შეიქმნა, ძნელია ვიქონიოთ წარმატების იმედი; როდესაც სტაბილიზაციას მივაღწევთ, მაშინ ვისწავლით ერთმანეთთან გასაგებ ენაზე ლაპარაკს. აკი ნორმალურად ვცხოვრობდით საუკუნეთა მანძილზე, და ეს ტრადიციები დაგვეხმარება ძნელ სიტუაციაში.

- მაგრამ არა ნაკლებ რთული რეგიონია აფხაზეთი. ხომ არ გქონიათ კონტაქტები აფხაზეთის ახლანდელ ხელმძღვანელობასთან, რათა თავიდან აგეცილებინათ ამ რეგიონში აფხაზთა და ქართველთა ურთიერთობის შესაძლო გაუარესება?

- ჯერჯერობით კონტაქტები მხოლოდ ტელეფონით მქონდა. შევთანხმდით, რომ პირადად შევხვდები, მაგრამ ასეთი შეხვედრისათვის სერიოზული მომზადებაა საჭირო. მე კარგად ვიცნობ ამ რეგიონის სპეციფიკას, იქ ურთულესი პრობლემებია, რომლებიც დღეს კი არ წამოჭრილა, არამედ დიდი ხანია არსებობს. და მაინც, ჩვენ ვპოულობდით ხოლმე მათი გადაწყვეტის გზებს ისეთ პირობებშიც კი როდესაც, როგორც ახლა ვამბობთ, ტოტალიტარიზმი სუფევდა. ჯერ კიდევ სამოცდაათიანი წლების დამლევს, როდესაც აფხაზეთში ეროვნებათშორისმა დაძაბულობამ კრიზისულ წერტილს მიაღწია, ბევრი მოითხოვდა ჯარების შემოყვანას. მენდეთ, ამის გაკეთება მაშინ სულ არ იყო ძნელი. მაგრამ მე კატეგორიულად უარვყავი ეს, ვინაიდან ძალის გამოყენება ისეთ ფაქიზ სფეროში, როგორიც არის ეროვნებათშორისი ურთიერთობა, ვერაფერს წყვეტს, და შეიძლება მხოლოდ უფრო ღრმად ჩამალოს სენი. დარწმუნებული ვარ, ყველა პრობლემას მოევლება, თუ მათს გადაწყვეტას შევეცდებით მშვიდ კონსტრუქციულ ატმოსფეროში. გონივრული, ოპტიმალური გადაწყვეტილების გამოძებნა ძალიან გაგვიჭირდება, მაგრამ სხვა გზა ჩვენ არა გვაქვს.

- თქვენ ბრძანდებით პოლიტიკოსი, რომელიც ყველა შესაძლო ვარიანტს წინასწარ გათვლის ხოლმე და რომელიც მთელი თავისი ხანგრძლივი კარიერის მანძილზე აშკარად არასდროს არ გაწბილებულა. ბევრნი მიიჩნევენ თქვენს დაბრუნებას საქართველოში ყველაზე რისკიან ნაბიჯად თქვენს პოლიტიკურ ბიოგრაფიაში. ხომ არ ფიქრობთ იმაზე, რომ ამჯერად შეიძლება ხელი მოგეცაროთ?

- დიახ, ასეთი რეალური საფრთხე არსებობს. მაგრამ მე არჩევანი არ მქონდა. ასე მიკარნახებდა სინდისი, მორალურ-ზნეობრივი პრინციპები, რომლებითაც მთელი ჩემი სიცოცხლე ვხელმძღვანელობდი, რა გულით უნდა გავდგომოდი განზე იმას, რაც საქართველოში ხდებოდა. რა თქმა უნდა, პოლიტიკური სარფიანობის მოსაზრებებით რომ მეხელმძღვანელა, მერჩივნა მოვბრუნებულიყავი მოგვიანებით, როდესაც ყველა აქცენტი გაცხადდებოდა და ძალების განაწილებაც გამოიკვეთებოდა; მაგრამ მე მიმაჩნია, რომ როდესაც ქვეყანას წალეკვას უქადის ანარქიის და ქაოსის ტალღა, როდესაც იღუპებიან ადამიანები, ზოზინი დაუშვებელია. უნდა ვცდილიყავ გამომეყენებინა ჩემი ავტორიტეტი და გავლენა იმისათვის, რომ სამშობლოს დავხმარებოდი. მართლაც, ბევრს მიაჩნია, რომ ეს იყო შეცდომა, ძალიან დიდი შეცდომა, პირადი ინტერესების თვალსაზრისით - ეს მართლაც ასეა. მაგრამ, ბოლოს და ბოლოს, ხომ არსებობს მოვალეობა შენი ერის წინაშე, და არც პატრიოტიზმია ლიტონი სიტყვა. მე ვერ გავექცეოდი იმას, რასაც ჩემი სინდისი მიკარნახებდა, და მწამს, რომ სწორად მოვიქეცი.

- დღევანდელ შევარდნაძეზე საქართველოში სულ სხვადასხვა, ხშირად პოლარული აზრები გამოითქმის. სახელმწიფო საბჭოში თქვენს მოადგილეს ჯაბა იოსელიანს მიაჩნია, რომ თქვენ ოდნავადაც არ შეცვლილხართ. ხოლო საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ლიდერი, ყოფილი დისიდენტი გიორგი ჭანტურია, პირიქით, დარწმუნებულია, რომ თქვენ დღეს სულ სხვა ხართ... რომელი მათგანია სწორი?

- ერთიც და მეორეც. კაცი კაცად რჩება სულ სხვადასხვა გარემოებებში, მაგრამ მისი ობიექტური აღქმისათვის უნდა გაითვალისწინო დროის რეალური კონტექსტი. ზოგჯერ ყოფილა, რომ მოვრევივარ გარემოებებს, ზოგჯერ კი ვერა. მაგრამ მე მუდამ ვამჯობინებდი ნებისმიერი საკითხის პოლიტიკური მეთოდებით გადაწყვეტას. რაც შეეხება მსოფლმხედველობის შეცვლას, ვგონებ, ეს კარგი უნდა იყოს.

- საქართველოში თქვენმა მობრუნებამ ბევრი აღავსო იმ იმედით, რომ რესპუბლიკა სულ მალე აღორძინდება, გაუმჯობესდება ხალხის კეთილდღეობა. ხშირად თქვენ შემოგყურებენ როგორც მხსნელს, სასწაულმოქმედს. ხომ არ გამძიმებთ ამ იმედების ტვირთი, ხომ არ გთრგუნავთ?

- ნამდვილად მთრგუნავს. მე ხომ ვიცი, რომ ყოვლისმძლე ვერ ვიქნები. გულს მიღრღნის ეჭვი, - შევძლებ კია, თუნდაც ნაწილობრივ. გავუმართლო ხალხს ეს მოლოდინი, მაგრამ ისიც ვიცი, რომ თუ გაქვს გამოცდილება და ავტორიტეტი, მათ შორის, საერთაშორისო, უშურველად უნდა გამოიყენო ისინი, რათა იხსნა ქვეყანა. არადა, საკითხი სწორედ ასე დგას - ყოფნა-არყოფნაზე.

მე ისიც მაიმედებს, რომ ჩემს ერს ბევრი მეგობარი ჰყავს რუსეთში, უკრაინაში, ყაზახეთში, მეზობელ სახელმწიფოებში, ბევრი მეგობარი ჰყავს მსოფლიოში. ვინ იცის, ეგებ სწორედ ეს არის ყველაზე დიდი სიმდიდრე და ყველაზე დიდი რეზერვი. და, კიდევ რისი იმედიც მასულდგმულებს: ეს არის ჩემი ხალხის სიბრძნე, მისთვის დამახასიათებელი თავგადარჩენის ინსტიქტი. ამ ორი ფაქტორის ერთობლიობა მაბედვინებს მე, ყოველივეს მიუხედავად, ოპტიმისტი ვიყო.

„იზვესტია“, N82, 7-IV-92წ.

„შეიძლება წავაგო კიდეც, მაგრამ საქართველოში არდაბრუნება არ შემეძლო“ : ათი კითხვა ედუარდ შევარდნაძეს / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 11 აპრილი. - N59 (338). - 2 გვ.

12 აპრილს საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობამ სადილი გაუმართა გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის ვიცე-კანცლერს, საგარეო საქმეთა მინისტრს ჰანს-დიტრიხ გენშერსა და მის მეუღლეს.

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ და ბატონმა ჰანს-დიტრიხ გენშერმა სიტყვები წარმოთქვეს.

ბატონ ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა

ძვირფასო ჰანს-დიტრიხ, ძვირფასო ბატონო მინისტრო!

ძვირფასო ბარბარა!

მე და ნანული ბედნიერები ვართ გიმასპინძლოთ ჩვენს მიწა-წყალზე, ჩვენს თანამემამულეთა წრეში. აქ არის ჩვენი ფესვი და აქ უნდა გავატაროთ ჩვენი დანარჩენი ცხოვრება. რა ბედიც უნდა გვხვდეს წილად, ყოველთვის - ჭირშიც და ლხინშიც - ბოლომდე ჩვენს ერთან ვიქნებით. ასე ინება განგებამ, ასეთია ჩვენი ბედი.

როგორ შევუმსუბუქოთ ჩვენს ქვეყანას ახლანდელი მძიმე ხვედრი - ეს არის მთავარი ჩვენი საზრუნავი და სადარდებელი.

მადლიერების გრძნობით ვფიქრობთ იმ ადამიანებზე, რომელთაც ჩვენი ქვეყნისათვის სიკეთე სურთ ამ ძნელბედობის ჟამს და მზად არიან მეგობრული ხელი გამოგვიწოდონ.

ჩვენი გული სიყვარულით, სითბოთი, ძალით ივსება, როდესაც შორეული ქვეყნიდან მეგობრების გამამხნევებელი სიტყვები მოგვესმის.

ნება მიბოძეთ, დავარღვიო დიპლომატიის ერთი გარდაუვალი წესი და გაგიმჟღავნოთ ჩვენი იმ პირადი საუბრის პატარა ფრაგმენტი, რომელიც ამა წლის 21 თებერვალს გაიმართა ვენის გერმანიის საელჩოში. იმ დღეს თქვენ, ბატონო ვიცე-კანცლერო, ბრძანეთ: „ყოველ ჭეშმარიტ პოლიტიკოსს ახასიათებს თავისი ხალხის ბედისათვის გამახვილებული პასუხისმგებლობის გრძნობა, და თუ ამ გრძნობას არ უღალატებთ, რამდენიმე ფაქტორის არსებობის შემთხვევაში, ჩვენ ევროპელები, შევძლებთ თქვენს დახმარებას და თანადგომას“.

ჩვენში, საქართველოში, შევძელით შეგვექმნა ეს ფაქტორები, როცა ხალხს გავაცანით ჩვენი მიზნები, როცა დავადასტურეთ რომ დემოკრატიის იდეალების, ევროპისა და მთელ ცივილიზებულ სამყაროში საყოველთაოდ მიღებული ღირებულებების, პასუხსაგები სახელმწიფო-პოლიტიკური ქცევის ნორმებისა და სტანდარტების ერთგული ვართ. ამის შემდეგ საქართველო ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის წევრი გახდა, იგი ცნეს ევროპის გაერთიანების წევრმა სახელმწიფოებმა და სხვა ქვეყნებმა და გამოაცხადეს, რომ მასთან დიპლომატიურ ურთიერთობებს ამყარებენ.

დიდ საიდუმლოებას არ გავამჟღავნებ, თუ გეტყვით, რომ თქვენთან ერთად ძვირფასო მეგობრებო, ამაში ხელი შეგვიწყვეს ჩვენმა სხვა კოლეგებმაც ინგლისელმა, ფრანგმა, ამერიკელმა, პორტუგალიელმა, იტალიელმა, ესპანელმა სახელმწიფო მოღვაწეებმა, იმ პოლიტიკურმა წრეებმა, რომელთა ფორმირება „ცივი ომის“ კედლების ნგრევის ეპოქაში მოხდა.

მაგრამ თქვენ პირველმა, საგანგებოდ ვამბობ, პირველმა ინებეთ ეს რთული მოგზაურობა, რათა პირადად დაგედასტურებინათ, რომ ევროპა და საქართველო ერთმანეთის შესახვედრად დაიძრნენ. ამის გამო მაქვს ზოგი რამ სათქმელი.

ძველთაგანვე დამკვიდრდა აზრი რომ პოლიტიკაში არ არსებობს პირადი ურთიერთობანი, არსებობს მხოლოდ ეროვნულ-სახელმწიფო ინტერესები. ჩვენ ვიცავდით ამ პრინციპს და ჩვენ ჩვენი სახელმწიფოების ინტერესებისათვის ვიბრძოდით, მაგრამ ამ ძნელ შემოქმედებითს, მე ვიტყოდი, ფილიგრანულ მუშაობაში, გაერთიანების საკითხების გადაწყვეტის ეტაპზე, გულწრფელი პირადი ურთიერთობაც დავამყარეთ, რამაც მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი ჩვენს ქვეყნებს შორის ნდობის, ურთიერთპატივისცემის, მეგობრობის სულისკვეთების დამკვიდრებას.

და მაინც, შეცდომა იქნებოდა იმის თქმა, თითქოს თქვენ აქ მხოლოდ პირადმა მეგობრობამ ჩამოგიყვანათ. გენშერი აღარ იქნებოდა გენშერი, ან თანამედროვეობის გამოჩენილი დიპლომატი და პოლიტიკოსი, გერმანიის „აღმოსავლეთის პოლიტიკის“ ერთ-ერთი ავტორი და ერთიანი ევროპის არქიტექტორი, თავის ამ ნაბიჯს - საქართველოში ჩამოსვლას - დიდ საერთაშორისო-პოლიტიკურ მნიშვნელობას რომ არ ანიჭებდეს.

ვენაში იმავე თებერვლის საუბრისას თქვენ ბრძანეთ, რომ საქართველოს შეუძლია ღირსეული ადგილი დაიკავოს ევროპისა და მსოფლიოს საერთო მოზაიკაში, რომ აქედან პატარა, მაგრამ ბრწყინვალე და მკვიდრი ქართული ფრაგმენტის ამოვარდნას შეიძლება დიდი უსიამოვნებანი მოჰყვეს რეგიონშიც და ევროპაშიც. ამით თქვენ საქართველო მსოფლიო და

საერთო-ევროპულ კონტექსტში მოაქციეთ, და ეს შეესაბამებოდა ჩვენს საერთო კრედოს, რომელიც ჩვენი თანამშრომლობის წლების მანძილზე შევიმუშავეთ: პატარა ქვეყანასაც შეუძლია მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანოს დიდი პოლიტიკის ფორმირებაში, თანამედროვეობის გლობალური პროცესის გადაწყვეტაში.

ჩვენ ხშირად ვხვდებოდით ერთმანეთს ამ ბოლო თვეებში და წვრილად ვიხილავდით ვითარებას, რომელიც პოსტკომუნისტურ ხანაში ჩამოყალიბდა. განსაკუთრებით გულმოდგინედ ვმსჯელობდით საშინაო კონფლიქტების პრობლემაზე, რომლებიც, ჩვენი საერთო აზრით, საფრთხეს უქმნიან საერთაშორისო მშვიდობასა და უშიშროებას. თქვენ ზოგიერთი ევროპული ქვეყნისა და ახალშობილი თანამეგობრობის დამოუკიდებელი სახელმწიფოების მაგალითს იმოწმებდით, და ამ პრობლემას საზღვრების ურღვეობის თვალსაზრისით აფასებდით. კარგად მახსოვს თქვენი სიტყვები: „რაც უნდა მოხდეს, საზღვრები ურღვევი უნდა დარჩეს. თუ ესოდენ დიდხანს შევძელით ევროპაში მშვიდობის შენარჩუნება, ეს სწორედ იმის ნაყოფია, რომ მტკიცედ ვადექით ამ პრინციპს - არ არსებობს საზღვრები, რომელთა გულისთვის ღირდეს საფრთხე შევუქმნათ ხალხების არსებობას“.

ეს სამართლიანია ჩვენი რეგიონისთვისაც. საქართველოსთვისაც, ისევე, როგორც სამართლიანია რუსეთისთვის და თანამეგობრობის სხვა სახელმწიფოებისათვის. მართლაც ცეცხლს ეთამაშებიან ის პოლიტიკოსები, რომლებსაც ტერიტორიების გადანაწილების და საზღვრების გადაკეთების ზრახვები ამოძრავებთ. გარდაუვალი „დომინოს ეფექტი“ არა მარტო შეძრავს მსოფლიოს, არამედ უწინარესად ლახვარს ჩასცემს მათსავე ხალხებს.

მე და თქვენ ყოველთვის ვპოულობდით ჩვენი სახელმწიფოებისთვის ურთულესი საკითხების გადაწყვეტის ყველაზე ოპტიმალურ გზებს, დღემდე მწამს, რომ გერმანიის გაერთიანებამ თავიდან აგვაცილა კომპრესია, რომელსაც შეიძლებოდა მესამე მსოფლიო ომი მოჰყოლოდა, და გზა გაუკაფა ევროპული იდეების ხორცშესხმას. ჩვენ ბევრი გვისაუბრია მომავალზე: ოტავაში, სადაც ჩამოყალიბდა „2+4“-ის მექანიზმი, ბონში, სადაც ეს მექანიზმი ამუშავდა, პარიზსა და ვაშინგტონში, სადაც იგი დაჩქარდა და ბოლოს მოსკოვში, სადაც მან სასურველი ნაყოფი გამოიღო. ჩვენ ამაზე ვმსჯელობდით დამოუკიდებელი ნამიბიის დედაქალაქ ვინდხუკშიც და თქვენს მშობლიურ ქალაქ ჰალეშიც, ბრესტშიც, სადაც მემორიალურ დაფასთან, რომელზეც ამოკვეთილი იყო ჩემი დაღუპული ძმის სახელი, გული ამიჩუყა თქვენს თვალზე შენიშნულმა ცრემლმა.

ახლა აქ, თბილისში ბრძანდებით, და ჩვენ კვლავ მომავალზე ვბჭობთ, მსოფლიოს, ევროპის მომავალზე, საქართველოს მომავალზე.

ჩვენ ვართ ქვეყანა ამაყი ადამიანებისა, რომლებიც ხშირად შეუპოვარ შეურიგებლობას იჩენენ და უდრეკი მიზნები აქვთ. ზოგი ჩემი თანამემამულე ხშირად კითხულობდა: „რა გააკეთა საქართველოსთვის ქართველმა შევარდნაძემ საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრად ყოფნის დროსო“.

მე პასუხი არ გამიცია, მაგრამ ახლა, ვსარგებლობ თქვენი აქ ყოფნით და შემიძლია ვთქვა: „როცა ხელს ვუწყობდი გათიშული დიდი ერის გაერთიანებას, ბერლინის კედლის ნგრევას, აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების თვითგამოკვევას და უკედლებო და უსაზღვრებო კონტინენტის შექმნას, მე ჩემს ხალხს ვემსახურებოდი. ევროპასა და მსოფლიოში გიგანტური ცვლილებების პროცესი, ეს მისი მონაპოვარიც არის, რომლის საფუძველზეც გერმანია გაერთიანდა, ხოლო საქართველომ დამოუკიდებლობა მოიპოვა“.

მე შემიძლია აქ დამსწრეთ ვუამბო, რა ხშირად მეკითხებოდით ჩემს სამშობლოზე, როგორ გაინტერესებდათ მისი ისტორია, კულტურა, თანამედროვეობა, და რას გიპასუხებდით მე. ახლა, როცა აქ ბრძანდებით, ცოტა რამ შემიძლია დავუმატო.

ევროპამ ორჯერ შეაქცია ზურგი საქართველოს და ეს ჩემს ერს ეროვნული სახელმწიფოებრიობის დაკარგვად დაუჯდა. პირველად ეს იყო 18-ე საუკუნის დამდეგს, როცა დახმარება სთხოვა ევროპელ მონარქებს და ვერაფერი მიიღო. მეორედ, - ჩვენი საუკუნის ოციანი წლების დამდეგს, როცა გარეშე ძალამ გადათელა დემოკრატიული რესპუბლიკა. ორჯერვე ამაზე ძვირი საფასურის გადახდა მოუხდა არა მარტო საქართველოს.

დღეს, როცა კვლავ აღორძინდა ჩვენი სახელმწიფოებრიობა, გვწამს, რომ ამჯერად ევროპა ზურგს აღარ შეგვაქცევს. და ამის საუკეთესო დასტური ის გახლავთ, რომ თქვენ აქ ჩემს მშობლიურ მიწა-წყალზე ბრძანდებით.

დემოკრატიისაკენ ისეთი ქვეყნის წინსვლა, როგორიც ამჟამინდელი საქართველოა, იოლი ვერ იქნება, მაგრამ სხვა გზა არა გვაქვს და მტკიცედ გადავწყვიტეთ არ გადავუხვიოთ მას. ჩვენ კვლავ ვადასტურებთ, რომ ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის, ქარტია ახალი ევროპისათვის, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ბილის პრინციპების ერთგულნი ვართ. ჩვენ მტკიცედ უარვყოფთ ძალას როგორც კონფლიქტების გადაწყვეტის მეთოდს, ვამკვიდრებთ დიალოგისა და კომპრომისების პოლიტიკას, როგორც ეროვნული მშვიდობისა და თანხმობის მშენებლობის მთავარ ინსტრუმენტს. ეს ჩვენთვის სტაბილურობის მთავარი გზაა, არსებითი წანამძღვარია იმ მისიის შესასრულებლად, რომელიც საქართველოს სურს იკისროს რეგიონში - იყოს არქიტექტონიკაში მასტაბილიზებელი კომპონენტი, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის, ჩრდილოეთისა და სამხრეთის, ევროპისა და აზიის ხალხების, კულტურებისა და რელიგიების ერთ-ერთი შემაკავშირებელი რგოლი.

მაშინ ჩვენს მოსაზღვრე ქვეყნებს ეყოლებათ კეთილი მეზობელი, რომელიც არავის არავითარ პრობლემას არ შეუქმნის და სხვებსაც დაეხმარება მათივე პრობლემების გადაჭრაში. მაშინ იგი საიმედო პარტნიორი გახდება ყველა ქვეყნისათვის, მათ შორის და უწინარესად გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკისთვისაც. ჩვენ გვინდა თქვენთან ჩვენი ურთიერთობა სოლიდურად, მკვიდრად და სამუდამოდ ვაშენოთ. ამას არაფერი აბრკოლებს. ჩვენი ხალხები ყოველთვის პატივს სცემდნენ ერთმანეთს. ჩვენს მიწა-წყალზე იქმნებოდა და ყვაოდა გერმანელ კოლონისტთა ჩინებული მეურნეობანი. ახლა შესანიშნავი საშუალება მოგვეცა ახლებურად დავწეროთ ჩვენი ურთიერთობის მატიანე.

მასში უკვე შეინიშნება პირველი მჭევრმეტყველური სტრიქონები. თქვენი ხელშეწყობით საქსონიაში უკვე ხორციელდება პროექტი „ქართული სახლი“. გათვალისწინებულია გერმანიაში მენეჯმენტის სპეციალისტთა ფართომასშტაბიანი მომზადება. დაგვპირდნენ, რომ დაგვეხმარებიან ქართული ეროვნული პარკების შექმნაში. ჩვენი მეგობრები ზაარლანდიდან ჰუმანიტარულ დახმარებას გვიგზავნიან. ჩვენ ვფიქრობთ, და საფუძვლიანადაც, მომავალი თანამშრომლობის დიდ გეგმებზე, ეკონომიკაში, პოლიტიკაში, მეცნიერებაში, კულტურაში.

პატივცემულო ბატონო მინისტრო!

ბატონებო!

დღეს, როცა ჩვენში ბევრი რამ პირველად ხდება - პირველად გმასპინძლობთ თბილისში, პირველად გესაუბრებით ასე, პირველად არის ისიც, რომ ჩემს დედაენაზე მოგმართავთ, მინდა აღვნიშნო კიდევ ერთი ფრიად მნიშვნელოვანი ფაქტი. აქ ბრძანდება ბატონი გიუნტერ დალჰოფი, რომელიც გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის ელჩად დაინიშნა საქართველოს რესპუბლიკაში. მან პირველმა მიიღო ჩვენი თანხმობა, რომ თბილისში დანიშნულიყო ელჩად და ხვალიდან ჩვენი ქვეყნები დიპლომატიურ ურთიერთობას ამყარებენ. იგი უცხოური ქვეყნის პირველი ელჩია დამოუკიდებელ საქართველოში.

თქვენ კარგი წინამორბედნი გყავდათ, ბატონო დალჰოფ. ამბობენ, რომ ჯერ კიდევ ფრიდრიხ პირველ ბარბაროსას გაუცვლია ელჩები ქართველ მეფეებთან - გიორგი მესამესთან და თამართან, მაგრამ ამჟამად მინდა გავიხსენო უწინარესად ელჩი შულენბურგი. მან თბილისში დაიწყო თავისი დიპლომატიური კარიერა - გერმანიის გენერალურ კონსულად. იმედი მაქვს, როცა საელჩოს შენობას შეარჩევთ, გაუკეთებთ მემორიალურ დაფას, რომელზეც ამოკვეთილი იქნება ამ დიდი გერმანელი პატრიოტის სახელი, როგორც ეს გაკეთდა ბონის ფედერალურ სამინისტროში და გერმანიის მოსკოვის საელჩოში.

კეთილი იყოს, ბატონებო, თქვენი მობრძანება თბილისის ამ ისტორიულ ადგილას, ვულკანური თელეთის ქედის ძირას, სადაც ოდესღაც მიგრაციის გზები გადიოდა და ქარავნები მიემართებოდა.

დაე, გავაცოცხლოთ ძველი და გავიყვანოთ ახალი გზები ქვეყნიდან ქვეყნამდე, ხალხიდან - ხალხამდე, გულიდან - გულამდე.

ამას ვუძღვნი ჩემს სადღეგრძელოს. მე ვადღეგრძელებ და აყვავებას ვუსურვებ აგრეთვე ჩვენს გულითად ურთიერთობას.

ჯანმრთელობას ვუსურვებ გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის პრეზიდენტ ბატონ ვაიცზეკერს და ფედერალურ კანცლერს ბატონ კოლს.

ბედნიერებას გისურვებთ თქვენ და თქვენს ახლობლებს, ძვირფასო ბარბარა და ჰანს-დიტრიხ.

წარმატებასა და სიხარულს ვუსურვებ ყველა აქ მყოფს.

ბატონ ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა, წარმოთქმული ბატონ ჰანს-დიტრიხ გენშერის პატივსაცემად გამართულ სადილზე / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 14 აპრილი. - N60(339). - 1 გვ.

[...]

დიდად პატივცემულო ბატონო ბაგრატ!

გულწრფელად მსურს გულითადად მოგილოცოთ სახელოვანი სამოცდათხუთმეტი წლისთავი და გისურვოთ მრავალჟამიერი, ბედნიერი და სისხლსავსე ცხოვრება.

მაპატიეთ, რომ ცოტა დაგვიანებით გილოცავთ. მაგრამ შფოთვისა და განსაცდელის ჟამსაც არ გვაქვს უფლება ერთმანეთს დავუგვიანოთ მეგობრული სალამი და კეთილი სურვილები. სწორედ ასეთ დროს უნდა გვახსოვდეს სიკეთე და სიკეთისაკენ მოწოდებაც.

ხშირად მახსენდება ჩვენი შეხვედრები, როცა საუბრების მთავარი თემა წყენისა და მტრობის გარეშე, გულისა და გონების თანხმობით ქართველთა და აფხაზთა ბედნიერი ცხოვრება იყო. ერთ მიწაზე, ერთიან ოჯახში თქვენ და მე ვსაუბრობდით ხალხთა სულიერ ნათესაობაზე, რომელთა წინაშეც უძლურია დროის უკუღმართობა და ვიღაცეების ბოროტი ნების ხრიკები.

ახლა, როცა ჩვენი საერთო სიმშვიდე დარღვეულია, წინანდელზე გაცილებით მეტად, იმედით ვფიქრობ ადამიანებზე, რომელთა გონებას ხელეწიფება ახლანდელ ჟამთა სიავის დაძლევა. ვფიქრობ თქვენზე, ძვირფასო ბატონო ბაგრატ, ვფიქრობ ენგურის როგორც ერთ, ისე მეორე ნაპირზე მდგარ თქვენებრ მრავალ სხვა ადამიანზე. მწერლის ნიჭი ვერ შეურიგდება გათიშვასა და საზღვრებს, მისი დიადი მისიაა შეადუღაბოს ყოველი სიკეთისა და მშვიდობისათვის, და არც ერთ მოაზროვნე ადამიანს უფლება არა აქვს თავისი ინტელექტი განკერძოებისა და მტრობის სამსახურში ჩააყენოს. დარწმუნებული ვარ, თქვენც ასე ფიქრობთ.

სწორედ ამიტომაც გამოვხატავ თქვენდამი სურვილებში ჩვენს, გაბედულად ვამბობ ამას, საერთო ოცნებას იმ დღეზე, როცა ერთმანეთს მივულოცავთ უამინდობის დასასრულს.

გულწრფელად თქვენი
ედუარდ შევარდნაძე.

საიუბილეო მისალმება ბაგრატ შინქუბას / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 22 მაისი. - N86 (365). - 1 გვ.

26 მაისს, ჩვენი გათავისუფლების დიდ დღესასწაულს ვერ ვხვდებით, სამწუხაროდ, სადღესასწაულო განწყობილებით. კალენდრის მიხედვით დღეს ზეიმი გვაქვს, მაგრამ არ ეზეიმება ჩვენს გულს. მძიმე მტანჯველ ფიქრში ვართ ჩაფლულნი. გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ ეს არის ფიქრი ყოფნა-არყოფნაზე.

ხშირად მეკითხებიან, სად არის გამოსავალი, გზა ხსნისა? ან არის კი იგი?

მწამს, რომ არის! მწამს, რომ შეგვიძლია გამარჯვება! და ახლა იმის თაობაზე მინდა მოგახსენოთ ჩემი აზრი, თუ რომელ გზას დავადგეთ, რომელი მიგვიყვანს ტაძრამდე.

პირდაპირ ვიტყვი: ვხედავ ორ მთავარ ძალას, ორ მძლავრ ბურჯს, რომელნიც, თუ კი დავეყრდნობით, უსათუოდ გადაგვარჩენს.

პირველი ბურჯი არის წარსული. ისტორიულად საქართველო ახლანდელზე საშინელ დღეშიც ბევრჯერ ჩავარდნილა, ბევრჯერ იავარქმნილა გარე და შინაურ მტერთა მიერ, მაგრამ მუდამ ახერხებდა ფენიქსივით მკვდრეთით აღდგომას. და წარსული იმიტომ არის ბურჯი, რომ მასში შეიძლება გასაოცარი სიცოცხლისუნარიანობის საიდუმლოთა ამოკითხვა.

ერთი საიდუმლო, ჩემი ღრმა რწმენით შემდეგია: საქართველოს სახელმწიფოებრიობის მთელი ისტორიის მანძილზე ჩვენი წინაპრები აღწევდნენ იმას, რასაც დღეს ვეძახით სოციალურ სტაბილობას. დიდი ილია, საგანგებო ხაზგასმით აღნიშნავდა ამ აზრს (დღეს ძალიან ხშირად, ალბათ, ზედმეტად ხშირადაც ვაწუხებთ უპირველესი ქართველის აჩრდილს, მაგრამ რას იზამ, ყოველ ნაბიჯზე გვჭირდება მისი სიბრძნე). ილია თვლიდა, რომ ერთი მთავარი მიზეზი საქართველოს უკვდავებისა, ისტორიულად იყო სხვადასხვა წოდებათა წარმომადგენლების გასაოცრად ტოლერანტული ურთიერთდამოკიდებულება. ამ თვალსაზრისით ჩვენი ისტორია უნიკალურია. უცხოელ ისტორიკოსებს, ეთნოგრაფებს, ფოლკლორისტებს დაჯერებაც კი უჭირთ, რომ ქართული სახელმწიფოებრიობის ორიათასხუთასწლოვანი ისტორიისთვის უცხოა რევოლუციები, კლასობრივი ომები, რამდენადმე სერიოზული სოციალური კრიზისები; რომ ჩვენი კლასიკური და ხალხური პროზისთვის, პოეზიისთვის, სიმღერისთვის უცხოა მჩაგვრელ-ჩაგრულის ბრძოლის მოტივი; რომ საქართველოში არსებობდა ძუძუმტეობის ინსტიტუტი - ძმებად იზრდებოდნენ მომავალი ბატონი და მომავალი ყმა...

ეს ფენომენალური სოციალური ჰარმონია იყო ერთი უმთავრესი განმაპირობებელი საქართველოს უკვდავებისა. და თუ ჩვენი წინაპრები ანტაგონისტურ კლასთა მორიგებას მათ შორის ურთიერთდათმობისა და თანადგომის მიღწევას ახერხებდნენ, დღეს რა გვემართება?! დღეს, როცა შიდა ეროვნული განხეთქილების არსებითად არავითარი პოლიტიკური, სოციალური, ეკონომიკური მიზეზები აღარ არსებობს, რად დავერიეთ ერთმანეთს?! ნუთუ მხოლოდ იმიტომ, რომ ყველას მხოლოდ თავისი თავი ჰგონია მართალი, მხოლოდ თავისი აზრისა და პოლიტიკის გატანა სურს?!

თუ ასეთი ვითარება მომავალშიც შენარჩუნდა, თუ ვერ მივაღწიეთ სრულიადეროვნულ კონსენსუსს, დავიღუპებით!

საჭიროა, პირველ ყოვლისა დავმშვიდდეთ. საჭიროა, ყველა პოლიტიკურმა ძალამ იზრუნოს იმისათვის, რომ წყნარ კონსტრუქციულ ატმოსფეროში ჩაიაროს წინასაარჩევნო პერიოდმა. ყველა პოლიტიკურ პარტიას, დაჯგუფებას აქვს ნორმალურად ფუნქციონირების საშუალება და თუ პოლიტიკოსებიც შევქმნით პირობებს, რომ ხალხმა ნორმალურ ვითარებაში მოახდინოს არჩევანი, აღარ შეცდება ხალხი, გაარჩევს ღირსეულსა და უღირსს. ამით ისიც გაირკვევა, თუ ვისი პოლიტიკური გეზია ნამდვილად ეროვნული, ნამდვილად საჭირო ხალხისთვის.

დარწმუნებული ვარ, დღეს ის ძალები აწყობენ ექსცესებს, ვისაც კარგად აქვს შეგნებული თავისი არაპოპულარობა ხალხში, ვინც იცის, რომ მხოლოდ მღვრიე წყალში შეუძლიათ თევზის დაჭერა, მხოლოდ უზურპაციის გზით შეუძლიათ დამკვიდრება პოლიტიკურ ასპარეზზე.

საქართველოს უკვდავების მეორე საიდუმლოდ ილია თვლიდა იმას, რომ ჩვენმა წინაპრებმა შეძლეს უაღრესად ბრძნული და ჰუმანური ეკონომიკური სისტემის შექმნა. ამაშიც უნდა მივბაძოთ წინაპრებს. ჩვენი ეკონომიკის ყველა უბედურება დღეს იმით არის გამოწვეული, რომ გამრჯე, ინიციატივიან ადამიანს უთვალავი ძნელად გადასალახავი და გადაულახავი წინაღობა უდგება წინ. ნაყოფიერი, შემოქმედებითი შრომა შეუძლებლობამდეა გართულებული. ამ თვითმიზნური აბსურდული და, ვიტყოდი, არაადამიანური წინაღობების დაძლევა არის საქართველოს ხელისუფლების ერთი უმთავრესი ამოცანა. პატიოსან მშრომელ კაცს არაფერი და არავინ ხელს არ უნდა უშლიდეს. ხელისუფლების მძიმე სახელმწიფო წმიდათაწმიდა ვალია, გახდეს ამის გარანტი.

კიდევ ერთი დიდი სიბრძნე გვიანდერძეს წინაპრებმა - ჩვენს მიწა-წყალზე მცხოვრებ არაქართველებთან ძმური დამოკიდებულება. უკანასკნელ ხანს ამ ძმობას, სამწუხაროდ, ჩრდილი მიადგა. ჩვენი რეგიონის, კავკასიის ხალხებს, ოდითგანვე განთქმული ურთიერთგატანისა და მეგობრობის ადათ-წესები, თითქოს დაგვავიწყდა, რომ შეუძლებელია ბედნიერი იყოს ის, ვინც მახლობელს, მეზობელს არ უსურვებს ბედნიერებას. ქართველებმა უნდა შევძლოთ მხარში ამოყენება აზერბაიჯანელებისა და რუსების, სომხებისა და ოსების, აფხაზებისა და ბერძნების, ებრაელებისა და ქურთების, ჩვენი სახელმწიფოს ყველა უმცირესობების. უნდა შევძლოთ მათი აყოლიება ერთიანი, თავისუფალი, დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობაში.

საქართველო ვერ გაიმარჯვებს, თუ არ მოხდება ქართველთა კონსოლიდაცია, თუ არ აღსდგება ჩვენი ძმობა არაქართველებთან, თუ არ შეიქმნება დინამიკური ჰუმანური ეკონომიკა. ამას გვასწავლის წარსული, ერთი ბურჯი ჩვენი სამშობლოსი.

მეორე ბურჯი კი არის ახალგაზრდობა და მის შესახებაც მინდა ვთქვა ორიოდე სიტყვა. ოღონდ ცოტა შორიდან მოვუვლი.

გარკვეულ ისტორიულ მიზეზთა გამო, ჩვენი ხალხი მრავალ სხვა ხალხთან ერთად გრანდიოზული სოციალური უტოპიისათვის ბრძოლაში აღმოჩნდა ჩაბმული. ამ ბრძოლამ შეიწირა რამდენიმე თაობის ძალ-ღონე, ნიჭი, ჯანმრთელობა, თავისუფლება, სიცოცხლე.

რეპრესიებზე არანაკლებ უბედურებად დაგვატყდა ყოვლისწამლეკი, ჯოჯოხეთური პროპაგანდა. მთელი თაობები აღიზარდა ყალბი იდეალების ღრმა რწმენით. ეს ადამიანები რეპრესირებულებზე არანაკლებ ტრაგიკულნი არიან. სიჭარმაგეში მათ გაიცნობიერეს, რომ დაუკარგავთ ახალგაზრდობა, მოწიფულობის ასაკი. მთელი განვლილი გზის მტანჯველი გადაფასების აუცილებლობის წინაშე აღმოჩნდნენ ისინი. ბევრს ეყო გამბედაობა სიმართლისთვის თვალებში შესახედად და მათ კვლავ შესწევთ ქვეყნის მსახურების უნარი. მაგრამ ავანგარდი საქართველოს აღორძინებისათვის ბრძოლისა შეიძლება იყოს მხოლოდ ახალგაზრდობა, ვის სულზეც არ დაუტოვებია იარები მრავალწლოვან სიცრუეს, შიშს, ტერორს, მონობას. მხოლოდ ახალგაზრდების ხალას სულს შეუძლია წინაპართაგან შექმნილი უმაღლესი ღირებულებებით სრულად განმსჭვალვა, მხოლოდ ახალგაზრდობის უსაზღვრო ენერგიას შეუძლია აწმყოდან წარსულისა და მომავლისკენ ხიდის გადება. ძველებს კი, პირველ ყოვლისა გვმართებს ახალგაზრდათა საუკეთესო წარმომადგენლების შემჩნევა, დაკვალიანება, მათთვის საქართველოს ბედის თანდათან გადაბარება. ჩვენი ვალია, დავინახოთ ახალგაზრდები, ხოლო ახალგაზრდებს ევალებათ, თავი დაგვანახონ. დღეს, მადლობა ღმერთს, აქვთ ამის საშუალება; რაც უფრო მეტია პრობლემა, მით უფრო ფართოა ასპარეზი ახალგაზრდა კაცისათვის.

... დღეს ბევრი ადამიანი სასოწარკვეთამდე მიჰყავს იმას, რაც ირგვლივ ხდება. გარკვეული ძალები წვავენ სკოლებს, აფეთქებენ რკინიგზის ლიანდაგებს, გვირაბებს, ელექტროგაყვანილობის ანძებს. ცდილობენ მოაწყონ ბლოკადა, გადაჭრან ენერგორესურსების არტერიები. სამწუხაროდ, ყოველივე ამას ჩვენი თანამემამულენი აკეთებენ. აკეთებენ იმისათვის, რათა მათ მიერვე ხელოვნურად შექმნილი ეკონომიკური პრობლემები პოლიტიკური მიზნებისათვის გამოიყენონ. ეს ძალები გარკვეულად აღწევენ კიდეც მიზნებს. ხალხში იზრდება იმედგაცრუება. იმასაც კი გაიგონებ, იქნებ დაბერდაო ჩვენი ერი? იქნებ ქაოსი, რომელშიც დღეს აღმოჩნდა ქვეყანა, ზღუდეა, რომლის იქით დაკნინება და გადაგვარება იწყება?

არა და არა! მე მთელი პასუხისმგებლობით ვაცხადებ - საქართველო გაახალგაზრდავების, გაჯანსაღების მიჯნასთან დგას. მაგრამ, ცხადია, აღორძინება თავისთავად არ მოვა. უნდა გამოვიჩინოთ სიბრძნე, სიმშვიდე და სიკეთე ერთმანეთის მიმართ; უნდა დავეყრდნოთ ჩვენს საამაყო წარსულს, შესანიშნავ ახალგაზრდობას, მთელი ჩვენი ხალხის დიდ პოტენციალს და თუ შევძლებთ ამას, სულ ახლო მომავალში ვიგრძნობთ სასიკეთო ძვრებს.

ედუარდ შევარდნაძე: მჯერა, აღორძინდება საქართველო! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 26 მაისი. - N88(367). - 1 გვ.

20 მაისს ცხინვალის მახლობლად მომხდარი საზარელი დანაშაული საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს მიაჩნია ბარბაროსულ, ფაშისტულ აქციად, რომელიც მიმართულია ქართველი და ოსი ხალხების ინტერესების წინააღმდეგ.

ჩვენ ხალხების წინააღმდეგ მიმართული ფაშისტური დესტრუქციული ძალების უპრეცედენტო ბოროტმოქმედება ულმობელ საერთაშორისო დაგმობას იმსახურებს.

ყოველ დონეს ვიხმართ დამნაშავეთა გამოსავლენად და დასასჯელად. გულწრფელ სამძიმარს ვუცხადებთ დაღუპულთა ოჯახებს.

დიდად ვწუხვართ, რომ საქართველოს მთავრობის დელეგაციას მოკლებული აქვს შესაძლებლობა თქვენთან ერთად უშუალოდ გამოუცხადოს გულითადი თანაგრძნობა დაღუპულთა ოჯახებს.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს სახელით
ედუარდ შევარდნაძე.

ცხინვალი, ბატონ ტორეზ კულუმბეგოვს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 26 მაისი. - N88(367). - 1 გვ.

ბატონო მიხეილ!

გულითადად მოგილოცავთ სახელოვან 90 წლისთავს. ხანგრძლივი და ნაყოფიერია თქვენი მეცნიერული მოღვაწეობა. ჩაისა და სუბტროპიკული მეცნიერების დარგში თქვენი წვლილი საყოველთაოდ აღიარებულია და არა მარტო თეორიულად. დიდია თქვენი წვლილი სოფლის მეურნეობისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანი საკითხების გადაწყვეტაში. თქვენ სამეცნიერო ინტერესს ბუნების მეცნიერებისადმი დიდ სტიმულს აძლევდა ბუნების სიყვარული. უნდა ვიფიქროთ, რომ ეს თქვენმა გარემომაც განაპირობა. თქვენ დაიბადეთ და აღიზარდეთ ჩვენი სამშობლოს ერთ-ერთ უმშვენიერეს ქალაქ ზუგდიდში. თქვენი პედაგოგიური მოღვაწეობა მაღალი ადამიანური თვისებებით, კეთილშობილებით არის აღბეჭდილი. თქვენ თაობები აღზარდეთ მეცნიერებაში. ეს ადამიანური სითბო განსაკუთრებით სჭირდება ჩვენს ხალხს დღეს, ურთულეს და გარდამტეხ პერიოდში. გისურვებთ დიდხანს სიცოცხლეს, ნაყოფიერ მეცნიერულ შრომას. მალე მოსწრებოდეთ ჩვენი სამშობლოს აყვავებას.

სიყვარულით და ღრმა პატივისცემით
ედუარდ შევარდნაძე.

მილოცვა : მიხეილ დარასელიას / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 26 მაისი. - N88(367). - 5 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭომ და მთავრობამ სადილი გაუმართეს ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო მდივანს ჯეიმს ა. ბეიკერს. სადილის დროს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ და ბატონმა ჯეიმს ა. ბეიკერმა სიტყვები წარმოთქვეს.

ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა

ბატონო სახელმწიფო მდივანო, თქვენ შესანიშნავი დრო შეარჩიეთ ჩვენთან ჩამოსასვლელად.

საქართველო მიესალმება თქვენს აქ ყოფნას თავისი დამოუკიდებლობის დაბადების დღეს.

26 მაისი დიდი დღეა ჩვენი ისტორიისა. დღეს საქართველო კვლავ დამოუკიდებელია - იმ პოლიტიკის წყალობითაც, რომელიც ბოლო წლებში მსოფლიოში დამკვიდრდა.

ორივემ მას მთელი ძალ-ღონე შევალიეთ.

დიდად მოხარული ვარ ვთქვა აქ, რომ ამ წლების განმავლობაში მხარდამხარ ვიდექით და ჩვენს კოლეგებთან ერთად ხელს ვუწყობდით უდიდეს პოზიტიურ გარდაქმნებს მსოფლიოში.

ჩემი სამყარო დღეს და სამარადჟამოდ საქართველოა. მცირეცა და უსასრულოც ერთდროულად. წვეთი, რომელშიც ოკეანე ირეკლება. კაცობრიობის თანამედროვე ქარტეხილთა ოკეანე. პრიზმა, რომელშიც თავს იყრის ყოველივე დანარჩენი.

მაგრამ ამასთან დავისახეთ ის ორიენტირები, რომლებითაც მთელი ცივილიზებული მსოფლიო ხელმძღვანელობს. საქართველო, საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპის თანახმად, ცნობს არსებული საზღვრების ხელშეუხებლობას. სათქმელი და სადავო (არცთუ უსაფუძვლო) ჩვენცა გვაქვს, მაგრამ მიგვაჩნია, რომ ყოველი ცდა საზღვრის გადასინჯვისა (მით უმეტეს - ძალისმიერი მეთოდებით) დამღუპველია, უპირველესად - თვით აგრესორისათვის.

ახლა ჩვენ მძიმე დროში ვცხოვრობთ. ჩვენი სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა ახლა ყალიბდება და ჩვენს თავისუფლებას უამრავი საფრთხე ემუქრება.

ჩვენ დავადექით საშინაო პრობლემების მშვიდობიანი, პოლიტიკური მეთოდებით გადაჭრის კურსს. ეს ბევრად უფრო ძნელია, ვიდრე ძალისმიერი მოქმედება. კაცმა რომ თქვას, ეს უძნელესი გზაა, მაგრამ ნებისმიერი სხვა გზა უპერსპექტივოა. ცდილობენ თავს მოგვახვიონ სხვაგვარი რამ, ლამობენ ჩაშალონ სამშვიდობო პროცესი, ლახვარს გვცემენ ზურგში. ჩვენ დღეს ძალიან გვიჭირს, მაგრამ არ ვკარგავთ იმედს და გვწამს ჩვენი მომავალი. ჩვენი იმედია ჩვენი ხალხი და მისი მეგობრები. ჩვენს რწმენას ისინი განგვიმტკიცებენ.

საქართველოში რომ გმასპინძლობთ თქვენ, ჩვენს ერთ-ერთ ყველაზე ერთგულ მეგობარს, მსოფლიოში აღიარებულ პოლიტიკოსს, მახსენდება ჩვენი შეხვედრები ევროპასა და ამერიკაში, აზიასა და აფრიკაში, მაგრამ ეს პირველი ჩვენი შეხვედრაა აქ.

წინათ ეს ვერ მოხერხდებოდა. კარგად ცნობილი მიზეზების გამო მე არ შემეძლო, თქვენ კი არ გსურთ.

ახლა კი, ბოლოს და ბოლოს, მოხდა ის, რაზეც არაერთგზის გვისაუბრია. ვერ ვიხსენებ ჩვენს ვერც ერთ შეხვედრას, რომ არ გველაპარაკოს საქართველოზე და თქვენს აქ შესაძლო ჩამობრძანებაზე. თქვენს მშობლიურ ქალაქ ჰიუსტონშიც, დედათქვენის სახლშიც კი ამაზე ვსაუბრობდით.

შემდეგ არაერთხელ მიფიქრია, როდის დამიბრუნებდით ვალს.

ეს მხოლოდ მას შემდეგ მოხდა, რაც ჩემი სამშობლო დემოკრატიული განვითარების გზას დაადგა.

ახლა ბარი-ბარს ვართ, თუმცა გულახდილად გეტყვით, თქვენი ჩამობრძანება თბილისში გაცილებით უფრო მეტად ფასობს, ვიდრე ჩემი სტუმრობა ჰიუსტონში 1990 წლის დეკემბერში.

თქვენი ჩამობრძანება საქართველოში უბრალო დიპლომატიური ვიზიტი კი არა, პოლიტიკური განცხადებაა. განცხადება, რომ მსოფლიოს უდიდესი სახელმწიფო მხარს უჭერს საქართველოს იმ ძალებს; რომლებიც იღვწიან ჭეშმარიტი დამოუკიდებლობისათვის, რეალური დემოკრატიული ინსტიტუტებით და ძლიერი თავისუფალი ეკონომიკით, ადამიანის უფლებათა და ეროვნულ უმცირესობათა ღირსების რეალური დაცვით რომ არის გარანტირებული. იმ ძალებს, რომლებიც იღვწიან თავისუფალი საერთო-ეროვნული არჩევნებისთვის, მხარს უჭერენ თავისუფალ საბაზრო ეკონომიკას, სამოქალაქო საზოგადოებისა და სამართლებრივი სახელმწიფოს შექმნას.

ეს განცხადებაა იმათ მხარდასაჭერად, ვისაც გულმხურვალედ სურს, რომ საქართველომ ღირსეული ადგილი დაიკავოს მსოფლიო გაერთიანებაში, ერთა ოჯახის პატივცემული წევრი გახდეს.

ამისკენ სავალი გზა ერთია - დემოკრატია - ძნელი და გრძელი გზა. დემოკრატია ერთბაშად როდი მკვიდრდება იქ, სადაც დიდხანს ბატონობდა ტოტალიტარიზმი. ეს არის გზა ახალი შეგნების ჩამოყალიბებისა, დემოკრატია იმ ადამიანთა წყობილებაა, რომლებიც ღირსეულ არჩევანს აკეთებენ. დემოკრატიული საზოგადოება არ არსებობს დემოკრატიული, თავისუფალი პიროვნების გარეშე. ეს თქვენი დიდი თანამემამულის თომას ჯეფერსონის იდეალია და სანამ ეს იდეალი საყოველთაო კუთვნილება გახდებოდა, ამერიკას დემოკრატიულ განვითარებაში ბევრი რამის გადატანა მოუხდა.

ჩვენც გველის მძიმე განსაცდელი, მაგრამ ფარ-ხმალს არ ვყრით. ჩვენ მზად ვართ ვიბრძოლოთ საერთაშორისო ურთიერთობაში ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებათა დამკვიდრებისთვის, ხალხთა თავისუფალი არჩევანის უფლებისა და ადამიანის უფლებების პატივისცემისათვის, პიროვნების თავისუფლების პრინციპის აღიარებისათვის, ამ წმინდა ბრძოლაში მზად ვართ გადავლახოთ, დავძლიოთ ყოველგვარი დაბრკოლება. როცა ხალხი გიჭერს მხარს, როცა მხარს გიჭერენ ისეთი პოლიტიკოსები, განსაკუთრებით ახალგაზრდები, როგორებიც ჩვენს სახელმწიფო საბჭოში და მთავრობაში არიან თავმოყრილი, როცა გრძნობ თქვენს მხარდაჭერას, ჯიმ, ამერიკის შეერთებული შტატების თანადგომას, გჯერა, რომ ეს პრინციპები შენს მიწა-წყალზეც გაიმარჯვებს.

ჩვენი სამყარო საქართველოა, მხოლოდ იმ გაგებით, რომ ჩვენი სამშობლოსთვის ადგილს ვეძებთ დიდ, ზოგადსაკაცობრიო სამყაროში. გულმოდგინედ ვაკვირდებით მას, ვხედავთ საოცარ ცვლილებებს უკეთესობისკენ, მაგრამ იმავდროულად ახალ საშიშროებასაც, ახალ გამოწვევებსაც ვგრძნობთ.

მათ პასუხი უნდა გასცენ არა მარტო ისეთმა გიგანტმა, როგორიც ამერიკის შეერთებული შტატებია.

იქნებ, ჩემი ქვეყნისთვის ისინი უფრო მკაცრი და შემაშფოთებელიც იყოს, ვიდრე ძლიერთათვის ამა ქვეყნისა.

ტოტალიტარული რეჟიმების მსხვრევამ, მესიანური იდეოლოგიების კრახმა, ძალის უფლებაზე დაფუძნებული იმპერიების აღსასრულმა შექმნა ვაკუუმი, რომელშიც ახალი, დამანგრეველი

სტიქიები შეიჭრა. იქმნება კონფლიქტების ახალი კერები, რომელთა მოწესრიგება ტრადიციული საშუალებებით ვერ ხერხდება.

საქართველო უმწვავესი კონფლიქტების ზონაშია. მის ტერიტორიაზე გაჩაღებული კონფლიქტები საფრთხეს უქმნის არა მარტო მის მთლიანობას, არამედ აქ მცხოვრები ხალხების თვით არსებობასაც. ამავე დროს მის საზღვრებთან ისეთი კონფლიქტი ფეთქავს, რომელიც შეიძლება მთელ რეგიონს მოედოს და მეზობლებსაც მისწვდეს. ასე წარმოიქმნა შფოთიანობის ყულფი, რომელსაც შეუძლია მთელი რეგიონი მოაშთოს.

„აღმოსავლეთ-დასავლეთის“ დაპირისპირება შეიძლება დაგვიბრუნდეს ახალი იერსახით, ახლა უკვე სარწმუნოებრივი შუღლით. „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ ღერძის წინააღმდეგობასთან ერთად მსოფლიო მიიღებს გიგანტურ დეტონატორს. დიდია იმის რისკი, რომ იგი ამოქმედდება კავკასიაში, მომეტებული სეისმურობის რეგიონში.

რას დაუპირისპირებს ამას საქართველო, რომელსაც თავად დაატყდა თავს ბუნებრივი და პოლიტიკური მიწისძვრები?

დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენს ქვეყანას თავისი უნიკალური გეოპოლიტიკური მდებარეობით და ერთიანი სახელმწიფოს ფარგლებში ხალხთა, კულტურათა, რელიგიათა მშვიდობიანი თანაცხოვრების მრავალსაუკუნოვანი გამოცდილებით შეუძლია ბევრი რამ არგოს მშვიდობას. გვინდა რეგიონის ცხოვრებაში შევიტანოთ დიალოგის, გულწრფელობის, ნდობის ელემენტები. ჩვენს როლს ამაშიც ვხედავთ, რომ დავანახვოთ ჩვენს მეზობლებს - თანამშრომლობა შესაძლებელია. მშვიდობასა და სიამტკბილობას ხელს უნდა უწყობდეს საერთო ინტერესები ისეთი პროექტების განხორციელებაში, რომლებიც ჩვენი ქვეყნების აღორძინების პერსპექტივას დასახავს.

თანამშრომლობა ის მოქცევაა, რომელიც ყველა ნავს გაბოროტებისა და მტრობის მეჩეჩებს აარიდებს.

ადამიანებმა ეს რომ ირწმუნონ, რეალური ნაბიჯებია საჭირო. ჩვენ შევთავაზეთ მეზობლებს შევიმუშაოთ მუდმივ საფუძველზე მოქმედ კონსულტაციათა მექანიზმი, რომელიც ამიერკავკასიის სახელმწიფოთა ხელმძღვანელებს შესაძლებლობას მისცემს რეგულარულად განიხილონ და გადაწყვიტონ ყველა სადავო საკითხი. ამ სამთა „ტრანსკავკასიის მექანიზმს“ მომდევნო ეტაპებზე შეიძლება შემოუერთდნენ სხვა მეზობელ სახელმწიფოთა ლიდერებიც.

არსებითად, ეს მიგვაჩნია კოლექტიური უშიშროების ისეთ მომავალ სისტემურ სტრუქტურათა ბირთვად, რომლებიც შეიძლება გაერთიანდეს უშიშროებისა და თანამშრომლობის არსებულ ევროპულ და მსოფლიო სისტემებში.

თავდაპირველად საქმე შეიძლება ეხებოდეს რეგიონის სახელმწიფოების მიერ თავდაუსხმელობის, თავიანთი სამხედრო საქმიანობის გამჭვირვალობის, ნდობის ღონისძიებების, თავიანთი სამხედრო დოქტრინების განმარტების შესახებ ურთიერთვალდებულებათა მიღებას და ა.შ. რა თქმა უნდა, გათვალისწინებული უნდა იყოს უკვე კარგად შემოწმებული სისტემებისთის დამახასიათებელი ყველა განზომილება - ეკონომიკური, სამხედრო-პოლიტიკური, ჰუმანიტარული. უნდა გამოვიტანოთ, აგრეთვე ევროპასა და ჩვენს რეგიონში მიმდინარე მოვლენებიდან დასკვნები და ვიზრუნოთ კონფლიქტების მოწესრიგების ქმედითი მექანიზმების შესაქმნელად.

გეოპოლიტიკური ცენტრი, რომლის გარშემოც შეიქმნა ასეთი სტრუქტურები, შავი ზღვაა. შავიზღვისპირა სახელმწიფოებმა უკვე გადადგეს შესაბამისი ნაბიჯები, შეიმუშავეს ეკონომიკური თანამშრომლობის ხელშეკრულება, რომელიც პარაფირებულია და ივნისის დამლევს მას ხელს მოაწერენ თურქეთში.

ეს უკვე კარგი დასაწყისია.

ბატონო სახელმწიფო მდივანო, აპრილის მიწურულს ძლიერი მღელვარება დამეუფლა, როცა თბილისის ცაში ამერიკის შეერთებული შტატების დროშა აფრიალდა. წარსულის ბევრი პოლიტიკოსი და სახელმწიფო მოღვაწე ოცნებობდა ამერიკის შეერთებულ შტატებთან დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარებაზე, მაგრამ ეს მხოლოდ ჩვენს დღეებში გახდა შესაძლებელი. ჩვენ საქართველო-ამერიკის ურთიერთობის შენობას ჩვენი პირადი ძალისხმევითაც შედუღაბებულ მკვიდრ საფუძველზე ვაგებთ. დარწმუნებული ვარ, ამ შენობაში სამარადჟამოდ დაიდებს ბინას ურთიერთნდობა და ერთმანეთის პატივისცემა, პატიოსნება და კარგახსნილობა, პარტნიორობა და კეთილშობილება.

როცა ახლო მომავალში მზად იქნება ხელმოსაწერად საქართველო-ამერიკის შეთანხმებათა დიდი პაკეტი, ყველა ეს იდეალი სამართლებრივ და მატერიალურ საფუძველს შეიძენს. საკმარისია ითქვას, რომ სავაჭრო-ეკონომიკურ სფეროში ამერიკის შეერთებული შტატები მზად არის მოგვანიჭოს უმეტესი ხელშეწყობის რეჟიმი - ჟესტი, რომლითაც ეს დიდი ქვეყანა მხარს უჭერს თავის მეგობრებს.

გთხოვთ, ჩვენი სახელით გულითადი მადლობა მოახსენოთ ამერიკელ ხალხსა და მთავრობას.

ოდესღაც ჯექსონ-ჰოულში - კლდოვანი მთების ძირად თქვენ და მე ვიხსნებდით „ვაიომინგის ღვინოს“ - ჰემინგუეის შესანიშნავ სევდანარევ მოთხრობას. სევდანარევს იმიტომ, რომ მასში ლაპარაკია ადამიანთა გაუცხოებაზე. მაშინ ვთქვათ, რომ უნდა დავძლიოთ უნდობლობა - არა მარტო ადამიანებს შორის, არამედ ხალხებს შორისაც. ამას ვესწრაფვოდით და ბევრ რამეს მივაღწიეთ კიდეც.

ეს სასმისი ქართული ღვინით არის სავსე. აქ, დიდ და მცირე კავკასიონს შორის ველებში მას მეგობრებისთვის წურავენ.

ვადღეგრძელებ ჩვენი ხალხების მეგობრობას, ვუსურვებ მათ აყვავებასა და კეთილდღეობას. ვადღეგრძელებ პრეზიდენტ ბუშს - საქართველოს დამოუკიდებლობის დღის გამო მისი მოლოცვა გულში ჩაგვწვდა.

მრავალჟამიერს გისურვებთ, ბატონო სახელმწიფო მდივანო.

მრავალჟამიერ ყველა დამსწრეს.

სადილი საპატიო სტუმრის პატივსაცემად : ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 27 მაისი. - N90(369). - 1,2 გვ.

პატივცემულო ბატონო პრეზიდენტო!

გთხოვთ მიიღოთ ქართველი ხალხის, საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს და პირადად ჩემი გულწრფელი და გულმხურვალე მილოცვა ეროვნულ დღესასწაულთან - სომხეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის დღესთან დაკავშირებით.

გამოვთქვამ რწმენას, რომ სომეხი ხალხის ის მისწრაფება, წარმატებით ააშენოს დემოკრატიული სახელმწიფო, ხელს შეუწყობს ჩვენი ქვეყნების მრავალსაუკუნოვანი კეთილმეზობლური ურთიერთობის განმტკიცებას.

საქართველოს რესპუბლიკას სურს იქონიოს უაღრესად ფართო ურთიერთობა სომხეთის რესპუბლიკასთან და მასთან ერთად უზრუნველყოს მშვიდობა და სტაბილურობა რეგიონში, რომელშიც ჩვენი ქვეყნები მდებარეობენ.

გისურვებთ ბედნიერებას, სომხეთის რესპუბლიკის ხალხს კი - რაც შეიძლება მალე მიეღწიოს მშვიდობისა და აყვავებისათვის.

ვსარგებლობ ამ შემთხვევით, რათა კვლავ დავადასტურო თქვენდამი, ბატონო პრეზიდენტო, ჩემი დიდი პატივისცემა.

ე. შევარდნაძე.

მის აღმატებულებას, სომხეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტს ბატონ ლევონ ტერ-პეტროსიანს / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 30 მაისი. - N93 (372). - 1 გვ.

პატივცემულო ბატონო გამბაროვ!

გთხოვთ ქართველი ხალხის, სახელმწიფო საბჭოსა და პირადად ჩემი სახელით მიიღოთ გულწრფელი და გულმხურვალე მილოცვა ეროვნული დამოუკიდებლობის დღესასწაულთან - აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სახელმწიფო დამოუკიდებლობის დღესთან დაკავშირებით.

გამოვთქვამ რწმენას, რომ თავის მაღალ ინტელექტუალურ, სულიერ და კულტურულ პოტენციალზე დაყრდნობით აზერბაიჯანის რესპუბლიკა უახლოეს დროში შექმნის ნამდვილად დემოკრატიულ სახელმწიფოს და ღირსეულ ადგილს დაიკავებს ერთა მსოფლიო თანამეგობრობაში.

ისტორიულმა წარსულმა დააკავშირა ჩვენი ხალხები და სახელმწიფოები საერთო ღრმა მეგობრობით. დღეს განსაკუთრებით საჭიროა განვამტკიცოთ კეთილმეზობლობის მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციები.

საქართველოს რესპუბლიკა შეეცდება განავითაროს უმჭიდროესი ურთიერთობა აზერბაიჯანის რესპუბლიკასთან და მასთან ერთად უზრუნველყოს მშვიდობა და სტაბილურობა რეგიონში, რომელშიც ჩვენი ორი ქვეყანა მდებარეობს.

გისურვებთ თქვენ და დამოუკიდებელი აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ხალხს რაც შეიძლება მალე ჰქონდეს მშვიდობა, ბედნიერება და აყვავება.

ვსარგებლობ ამ შემთხვევით, რათა კვლავ დავუდასტურო თქვენს უმაღლესობას ჩემი დიდი პატივისცემა.

ე. შევარდნაძე.

მის აღმატებულებას, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელს ბატონ ისა გამბაროვს / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 30 მაისი. - N93 (372). - 1 გვ.

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის გამოსვლა სახელმწიფო საბჭოს გაფართოებულ სხდომაზე 1992 წლის 3 ივნისს

ჩემი გამოსვლა მინდა იმით დავიწყო, რომ ბატონმა ჭაბუა ამირეჯიბმა დაამთავრა თავისი სიტყვა, რომ ჩვენ და ჩვენი ხალხის დიდ ნაწილს ალბათ მართლაც არა გვაქვს ჯერ კიდევ გაცნობიერებული ის საფრთხე, რომლის წინაშეც დღეს დგას ჩვენი ქვეყანა. მე არ ვაპირებ ახლა პროცენტების, ტენდენციების ამსახველი ციფრების დასახელებას, რომლებზეც აქ უკვე ილაპარაკეს ოპერატორებმა, ისედაც ცნობილია, თუ რა მდგომარეობაშია ჩვენი ეკონომიკა, ფინანსები, როგორ იზრდება დანაშაული. ეს უკვე ითქვა საკმარისად.

თუ ყურადღება მიაქციეთ, რომ ეს ციფრები და ტენდენციები ჩამოთვალეს, რა ტემპითაც იზრდება დანაშაული, დაახლოებით ასეთივე ტემპით და კიდევ უფრო მეტადაც ეცემა წარმოება, წარმოების დონე. კიდევ უფრო სწრაფად მატულობს ინფლაცია, ღრმავდება ფინანსური კრიზისი, კატასტროფულად მატულობს ფასები, და ამ პროცესს დიდად ჩამორჩება ხელფასის, შრომის ანაზღაურების ზრდა. ალბათ თითოეულ თქვენგანს შეუძლია გაუთავებლად ილაპარაკოს იმაზე, თუ რა უძნელეს პირობებში ცხოვრობს ჩვენი ხალხი. ზოგიერთს 5-6 თვის ხელფასი არ მიუღია, ასეა პენსიებიც. შარშან ჩაბარებული სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების საზღაური არ მიუღიათ სოფლის მუშაკებს. ამიტომ ამთავითვე მინდა ვთქვა, რომ ჩვენ ყველამ ერთად და თითოეულმა ცალ-ცალკე მადლობა უნდა ვუთხრათ ჩვენს ხალხს ამ სასწაულებრივი მოთმინებისა და ნდობისათვის, რომელსაც ჩვენდამი იჩენს და რომელიც ჩვენ ჯერჯერობით არ დაგვიმსახურებია. ერთადერთი სანუგეშო ის არის, და ამაში ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ ამ დარბაზში მსხდომი ყოველი ჩვენგანი უკანასკნელ ძალ-ღონეს არ დავიშურებთ, ყველაფერს გავაკეთებთ იმისთვის, რომ როგორმე ეს უმძიმესი ხვედრი შევუმსუბუქოთ ადამიანებს.

პირდაპირ გეტყვით, სავსებით სწორია ის აზრი, რომ, როგორი შედეგიც უნდა გვქონდეს პირველ ეტაპზე, და წინასწარ ვიცი ეს შედეგი მძიმე იქნება, რადიკალური რეფორმის გზა აღორძინების ერთადერთი გზაა, სხვა გზა არ არსებობს. აქ ლაპარაკია პრივატიზაციაზე, სხვა მთელი რიგი გლობალური მასშტაბის აქციებზე ეკონომიკის სფეროში, რომლებსაც არცთუ სახარბიელო შედეგები მოჰყვა მოსახლეობის სოციალური დაცვის თვალსაზრისით და შეიძლება კიდევ უფრო გაუარესდეს მდგომარეობა. ამიტომ ჩვენი ვალია ვეძებოთ დამატებითი წყაროები იმისათვის, რომ მოსახლეობის დიდი ნაწილი არ მივიყვანოთ გაღატაკებამდე, არადა, რეალური საფრთხის წინაშე ვდგავართ.

ჩვენ ეროვნული სახელმწიფო მშენებლობის ანაბანას ვსწავლობთ. ეს უნდა გავითვითცნობიეროთ და ამას უნდა შევეგუოთ. მიუხედავად იმისა, რომ დამოუკიდებელი ვართ და თითქოს არავინ არაფერს გვედავება სამწუხაროდ, ჩვენ სახელმწიფოებრივი მშენებლობის პრაქტიკაში ჯერ კიდევ გაბატონებულია კუსტარულობა (ეს ყველას გვეხება, ჩემით დაწყებული), პროვინციალიზმი, პრიმიტივიზმი, საქმისადმი გაიოლებული მიდგომა. ძალიან ხშირად გულუბრყვილო წარმოდგენა გვაქვს დამოუკიდებელ სახელმწიფოზე, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს მშენებლობაზე. მაგრამ, მიუხედავად აქ დახატული ესოდენ მძიმე სურათისა, რომელიც სავსებით სწორია, მე მაინც უნდა აღვნიშნო, რომ ჩვენს საქმიანობაში არის რაღაც ნათელი წერტილი, რაღაც იმედი თუ იმედის ნაპერწკალი და გვაქვს გარკვეული პერსპექტივებიც, რომ განსაცდელისგან ვიხსნათ ქვეყანა და ვიხსნათ ხალხი.

რამდენიმე მოვლენაზე შევაჩერებ თქვენს ყურადღებას, უფრო სწორად, ჩამოვთვლი ამ მოვლენებს. მოხდა თუ არა რაიმე დადებითი ამ ბოლო ხანს ჩვენს ცხოვრებაში, კერძოდ, მას შემდეგ, რაც ხელისუფლების სათავეში მოვიდნენ თქვენს წინაშე პრეზიდიუმში მსხდომი ადამიანები და მათი კოლეგები? ჩვენ დღეს შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მიუხედავად სიძნელეებისა და წინააღმდეგობისა, მე ვიტყოდი, სერიოზული წინააღმდეგობისა, გარკვეული ეროვნული კონსოლიდაცია მაინც მიღწეულია, მნიშვნელოვანწილად დაძლეულია დიდი გათიშვა, და ეს პროცესი გრძელდება. მე მგონი, გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, ჩვენ ყველამ, ჩვენი ხალხის მხარდაჭერით, გიგანტური სამუშაო შევასრულეთ, რათა სამოქალაქო ომი, გლობალური სამოქალაქო ომი, ძმათა კვლის გლობალური მასობრივი პრობლემა თავიდან აგვეცილებინა. ამ საფრთხის წინაშე ჩვენ ვიყავით. და ეს საფრთხე მთლიანად ჯერაც არ არის დაძლეული, მაგრამ ამ დღეების მანძილზე ბევრი რამ გაკეთდა იმისათვის, რომ ეს ყველაზე დიდი საშინელება არ მომხდარიყო... ეროვნული მშვიდობა, თანხმობა, შერიგება განყენებული სიტყვები აღარ არის. როცა ამაზე ვლაპარაკობ, მხედველობაში მაქვს საზოგადოების ძირითადი ნაწილი, პირველ რიგში მისი შეგნებული ნაწილი. მე, ისევე როგორც სხვა ჩემი კოლეგები, ძალიან დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ იმას, რომ ამოქმედდა სახელმწიფო საბჭო და იგი მუშაობს, რომ ეს უკვე სიმბოლური ინსტიტუტი კი არ არის, არამედ, არ გადავაჭარბებ თუ ვიტყვი, მომავალი პარლამენტის არცთუ ცუდი მოდელია, თუმცა, შეიძლება, იქ ყველა არ აირჩიონ...

სახელმწიფო საბჭოს ფარგლებში არცთუ ცუდად თანამშრომლობენ პოლიტიკური პარტიები. ისინი ბევრნი არიან, მათი იდეალია დემოკრატიული სახელმწიფო, ჩვენი დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობა. მინდა გავიხსენო 26 მაისი. პარტიები, რომლებიც სახელმწიფო საბჭოში თანამშომლობენ და ისინიც, რომლებიც არ თანამშრომლობენ, ერთმანეთს შევხვდით აქ, ამ დარბაზში, ვისაუბრეთ და, მე მგონი ეს იყო იმის კარგი დემონსტრაცია, რომ ჩვენ შეგვიძლია თანამშრომლობა, რომ ჩვენ შეგვიძლია ერთობა, და თურმე შეიძლება დავივიწყოთ ცალკეული უთანხმოება თუ წყენანი, როცა საქმე ეხება დიდ ეროვნულ და სახელმწიფოებრივ ინტერესებს.

ჩვენთვის და მსოფლიო საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებისათვის ძალიან დიდი მნიშვნელობა ენიჭება იმას, თუ როგორ უნდა ჩამოვყალიბდეთ და გადავწყვიტოთ, რომ ჩავატაროთ დემოკრატიული არჩევნები მეთვალყურეების თანდასწრებით. თუმცა საუკეთესო მეთვალყურენი ჩვენ თვითონ შეგვიძლია ვიყოთ, მაგრამ გვინდა, რომ სხვებიც გვესწრებოდნენ.

მე მგონი, არჩევნები, და ამაში ეჭვი ნურავის შეეპარება, ჩვენი ყოფნა-არყოფნის საკითხთა საკითხია. თუ როგორ უნდა მომზადდეს, როგორ უნდა ჩატარდეს იგი, ეს ჩვენი ღირსების საქმეა, როგორც იტყვიან, ჩვენი მანდატია მსოფლიო საზოგადოებრიობის წინაშე. და ბოლოს ეს ჩვენი ღირსების საქმეა. ახლა მთავარი საფიქრალი ის კი არ არის, ვინ გაიმარჯვებს არჩევნებში, - შესაძლოა, გაიმარჯვოს ისეთმა პოლიტიკურმა პარტიამ, რომელსაც ჩვენ დღეს იქნებ არც კი ვთვლიდეთ ღირსეულ, ძლიერ ოპონენტად, - არამედ ის, რომ თვით არჩევნები იყოს ნამდვილად დემოკრატიული, ხალხის ნების სრული გამოხატულება და, დაე გაიმარჯვოს ღირსეულმა! ჩვენ დავიწყეთ დიალოგი ჩვენს ოპონენტებთან. შესაძლოა, ეს ჯერ არც ისე ინტენსიური იყოს, შეიძლება ეს არ იყოს მთლად საჯარო და სახალხო, მაგრამ მთავარია, რომ იგი გრძელდება სხვადასხვა პარტიების ლიდერებთან და მიმდინარეობს სავსებით ცივილიზებული ფორმით. მე პირადად ეს საუბრები ძალიან დიდ კმაყოფილებას მანიჭებს.

ჩვენ შევუდექით დიალოგს ცხინვალში. როგორც მოგეხსენებათ, ჩემს აქ ჩასვლამდე დროებითმა მთავრობამ გააკეთა სათანადო განაცხადი. ჩვენი ძალისხმევა ამ საქმისათვის არც შემდეგ დაგვიკლია. როგორც მოგეხსენებათ, ვეწვიეთ ცხინვალს ბატონებთან ჯაბა იოსელიანთან, სანდრო კავსაძესთან ერთად. დღეს კი მინდა განვაცხადო, რომ ჩვენ ვეპატიჟებით ბატონ კულუმბეგოვს და მის კოლეგებს: ჩამობრძანდით, ბატონებო, თბილისში, გნებავთ დაცვის თანხლებით, გნებავთ დაცვის გარეშე. მე მინდა გითხრათ, რომ თბილისი თქვენი დედაქალაქია და ცხინვალი საქართველოა! ასე იყო, ასე არის და ასე იქნება! ერთადერთი გზა იმისათვის, რომ ჩვენ ამ ერთიან სახელმწიფოში მშვიდობის, მეგობრობის, თანაცხოვრების ყველა წესის დაცვით ერთად ვიცხოვროთ, ეს არის დიალოგის, ნორმალური და ცივილიზებული დიალოგის გზა. მინდა განვუცხადო მათ, რომ ის სამარცხვინო მოვლენები, რასაც ოს მოქალაქეთა ოჯახების შევიწროება და დაწიოკება ჰქვია, აღარასოდეს საქართველოში აღარ მოხდება, აღარასოდეს არ განმეორდება! ყველაფერს ვგმობთ, რაც შეურაცხმყოფელია ქართველი კაცისათვის, ჩვენი ისტორიისათვის, ჩვენი აწმყოსათვის, ჩვენი მომავლისათვის. მე არ მეშინია ამ სიტყვებს რომ ვამბობ, არაფერს არ ვმალავ.

ექსტრემისტები იქითაც არიან და აქეთაც. მოდით, შევთანხმდეთ, რომ დამთავრდეს ეს უაზრო, უმიზნო ომი, სისხლისღვრა. ჩვენ უნდა გადავდგათ ეს ნაბიჯი. ის ფაქტი, რაც ყველას გვაღელვებს და სირცხვილს გვგვრის, დღეს ისტორიას ჩაბარდა. უმთავრესი მაინც ის არის, რომ სახელმწიფოებრივ კურსად, მთავარ სახელმწიფოებრივ პოლიტიკად შერიგების მორიგების კურსი, დიალოგის კურსი ჩამოყალიბდა და თუ თქვენ ეს სწორად მიგაჩნიათ, მაშინ უნდა ვისაუბროთ და, თუ საჭიროა, უნდა ვიკამათოთ და ვეძებოთ ამ რთული საკითხის გადაწყვეტის ყველაზე ოპტიმალური გზა. ესეც არ არის უბრალო ამბავი. ჩვენ გვაქვს დიალოგი ჩრდილო ოსეთის ხელმძღვანელობასთან და ეს დიალოგი არცთუ ისე ცუდია. ეს დიალოგი იმიტომ კი არ ხდება, რომ ისინი განსაზღვრავენ ცხინვალის და იქაურ მცხოვრებთა ბედს, ან მათს ჩაურევლად ჩვენ არ შეგვიძლია საკითხთა მოგვარება. არა, ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ასეთი მიდგომა ხელს შეუწყობს პროცესის მოწესრიგებას, მშვიდობიანობის დამყარებას და უნდა გითხრათ, რომ, ზოგიერთი ცალკეული ქმედების გარდა, რომელთა შესახებ თქვენ იცით, ჩვენი დიალოგი მართლაც ნორმალური და მისაღებია. ჩვენ ამ საკითხებზე გვაქვს დიალოგი რუსეთთან და რუსეთის ხელმძღვანელობასთან და, უნდა გითხრათ, ბევრ მოღვაწეს რუსეთში კარგად ესმის ამ პრობლემასთან დაკავშირებული ჩვენი ტკივილები. მაგრამ ისიც არ შემიძლია არ ვთქვა, რომ ყოველივე ის, რისი მოწმენიც ჩვენ ამ ბოლო დღეებში გავხდით, არ ეკადრება დიდი სახელმწიფოს ხელმძღვანელებს. დაე, ეს მათ იცოდნენ და მე საჯაროდ ვამბობ ამის შესახებ. არ არის საკადრისი ის, რაც ჩემმა კარგმა ნაცნობმა, რუსეთის ვიცე-პრეზიდენტმა იკადრა. ეს ყველაფერი რაღაც იმპერიასთან დაკავშირებული, იმპერიის პერიოდთან დაკავშირებული პოზიციაა, მიდგომაა და შეურაცხმყოფელია ჩვენი ხალხისათვის. რუსეთის ხელმძღვანელობამ უნდა გაიგოს, რომ ბლოკადა, ბლოკადის ენაზე ლაპარაკი არც ერთ ხალხთან არ არის დასაშვები და მით უმეტეს ისეთ ხალხთან, რომელთანაც შენს ქვეყანას საუკუნეობრივი ურთიერთობის ისტორია აკავშირებს.

ამას წინათ ერთ-ერთ ჩემს საუბარში ვთქვი, რომ ვმონაწილეობდი ერაყის მიმართ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის უშიშროების საბჭოს მიერ განხორციელებული სანქციის, ბლოკადის დაწყების ღონისძიებათა განხილვაში. მინდა გითხრათ, მთელი თვე მიმდინარეობდა მუშაობა უშიშროების საბჭოში, თუ როგორ უნდა განხორციელებულიყო ეს ბლოკადა. არადა, ლაპარაკი იყო აგრესორზე, რომელმაც დაიპყრო უდანაშაულო ქვეყანა, მაგრამ ბლოკადა ისე უნდა განხორციელებულიყო, რომ ამ ქვეყნის ბავშვები, მოხუცები, ავადმყოფები არ დაზარალებულიყვნენ. რომ პროდუქტების, წყლის მიწოდება ნორმალურად წარმართულიყო, რომ გზა არ ჩაკეტილიყო და ასეთი გადაწყვეტილება მოიძებნა კიდეც. არ შემიძლია ეს არ შევახსენო დღეს რუსეთის ხელმძღვანელობას და არა იმდენად ოსეთის ხელმძღვანელობას; ის, რაც მოხდა, რომ დაიკეტა გაზსადენი, ეს ფაქტი შავ ლაქად დააჩნდება ჩვენი და რუსეთის ურთიერთობას. მე მიჭირს ამაზე ლაპარაკი, მაგრამ ეს ასეა. ეს კარგად უნდა გაიგონ პრეზიდენტმა და განსაკუთრებით ვიცე-პრეზიდენტმა, რომელმაც პარლამენტში მოიწონა ბლოკადის გამოცხადება.

ეს სამარცხვინო მოვლენაა. არ მინდა ანტირუსული განწყობილების გაღვივება და გამწვავება, პირიქით, ჩვენ ყველას გვინდა ვიმეგობროთ, ვიმეზობლოთ ამ დიდ ქვეყანასთან და ყველაფერს გავაკეთებთ ამისათვის. აი, ბატონი იგორ ბოგომოლოვი აქ არის. საქართველოს რუსი ეროვნების მოქალაქეებმა შეადგინეს წერილი და გაუგზავნეს ბატონ ელცინს: რატომ არ გახსოვთ, რომ ქართველებთან ერთად ამ ქვეყანაში ჩვენც ვართო. ასეთივე განწყობით არიან სამხედრო ფორმირებაში ჯერჯერობით კიდევ შემორჩენილი ხალხი და მე მინდა ვთქვა, რომ, ის, რაც გაკეთდა ახლა საქართველოს მიმართ, ეს სამარცხვინო ლაქაა და ეს ლაქა უნდა ჩამოირეცხონ.

მე მგონი, რუსეთის პოლიტიკა არ უნდა იყოს გაიგივებული იმასთან, რასაც ჟირინოვსკი და ძმანი მისნი ქადაგებენ და, რაც მათი მხრივ გაკეთდა, ეს მათ წისქვილზე ასხამს წყალს. ამის შესახებ მე და ბატონმა თენგიზ სიგუამ წერილით მივმართეთ რუსეთის პარლამენტს, - იგი ჯერჯერობით უპასუხოდ არის და არც ეს პრაქტიკაა გამართლებული სახელმწიფო-პოლიტიკურ ურთიერთობაში. მჯერა, რომ ეს პრობლემაც მოგვარდება და მოგვარდება უახლოეს მომავალში. მე ასე მწამს. ყოველ შემთხვევაში მინდა, რომ ასე იყოს.

ზოგიერთი რამ რესპუბლიკის მთავრობაშიც, სახელმწიფო საბჭოშიც გაკეთდა, გადაიდგა ზოგიერთი ნაბიჯი ეკონომიკური და სოციალური სფეროს გასაუმჯობესებლად, ყოველ შემთხვევაში მსჯელობა, გზების ძიება მიმდინარეობს. მინდა გითხრათ, რომ მანეთის ზონა, რომელშიც ჩვენ ვიმყოფებით, საუკეთესო ზონა არ არის, ძალიან ძნელი და რთული ზონაა, მაგრამ სხვა გზა არ ჩანს და მე მგონი უნდა შევთანხმდეთ, რომ ამ საკითხებზე სასაუბროდ უახლოეს ხანებში შევიკრიბოთ. ჩემი აზრით, ამ მხრივ ორი ეტაპი უნდა გამოიკვეთოს. პირველი ის, თუ როგორ უნდა ვიარსებოთ მანეთის ზონაში, მანეთებით რა გზები და საშუალებები არსებობს იმისათვის, რომ რაც შეიძლება ნაკლები ზარალით და მსხვერპლით შევეგუოთ ამ ზონას, მიმაჩნია, რომ ამის გზა არსებობს. ამისათვის შეიძლება კუპონის შემოღების პრაქტიკა გამოვიყენოთ. სხვა გზაც არის. უნდა გადავწყვიტოთ, არის თუ არა საჭირო საკუთარი ვალუტა, რა დადებითი მხარე ექნება ამ საქმეს და რა სიძნელეებს წავაწყდებით. ამ საქმეში აჩქარება არ ვარგა, მაგრამ არც დაგვიანება ივარგებს. უნდა მოვილაპარაკოთ ჩვენს ეკონომისტებთან, ფინანსისტებთან.

ვაგრძელებ ჩვენს ცხოვრებაში მომხდარი ზოგიერთი დადებითი მომენტის ჩამოთვლას. ამაზე ბევრი ითქვა, მაგრამ მაინც აღვნიშნავ, რომ უდიდესი მნიშვნელობის მოვლენა, ისტორიული მნიშვნელობის მოვლენა ჩვენთვის საქართველოს ისეთი აღიარებაა, რომ სჯეროდეთ და სწამდეთ ჩვენი. მხედველობაში მაქვს ცივილიზებული სამყარო, განვითარებული ქვეყნები. თუ რა მოგვცა ამან პრაქტიკულად, მე მგონი თითოეული თქვენგანი კარგად ხედავს. საქართველოს რეალურ დამოუკიდებლობაზე ლაპარაკი მხოლოდ ახალი მსოფლიოსაგან ცნობის პირობებში იყო შესაძლებელი. და თუ ჩვენ მართალი ვიქნებით, მხარში ამოგვიდგება მსოფლიოს პროგრესული კაცობრიობა. ასეთი პროცესი რომ არა, ძალიან გაგვიჭრდებოდა და ვერ მივაღწევდით ჩვენი მიზნების განხორციელებას.

კრედიტები საფინანსო დახმარების მიზნით, საფინანსო კაპიტალდაბანდებების უზრუნველყოფა დღეს ჩვენთვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხია. პირველი დახმარება ჩვენ უკვე მივიღეთ. თქვენ გახსოვთ გენშერის, ბეიკერის, თურქეთის მინისტრის ვიზიტები საქართველოში. სხვებიც ჩამოვლენ. ამასთან დაკავშირებით ერთხელ უკვე ვთქვი და ახლაც მინდა გავიმეორო, რომ ჩვენი ორიენტაცია, ჩვენი პრიორიტეტი მსოფლიოს ცივილიზებული სამყაროა, ევროპის კულტურა, ევროპის ცივილიზაცია, გამოჩნდა ფართო მასშტაბები. ჩვენ მეგობრები გვყავს ყველგან, ევროპა იქნება თუ აზია. არ შეგვიძლია ამის უგულებელყოფა. აი, თურქეთთან, ასევე ირანთან, სხვა ქვეყნებთან ჩვენი ურთიერობის პირველი ეტაპი, დასაწყისი, პირველი ნაბიჯები იმედის მომცემია. ასევე იმედებს ვამყარებთ არაბულ ქვეყნებზე. ეს ძალიან პერსპექტიული მიმართულება გახლავთ. და, ვფიქრობ, ნაბიჯები, რომლებიც საქართველომ გადადგა, ალბათ, ერთ-ერთი ყველაზე დიდი იმედის მომცემია ჩვენი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს მშენებლობის პროცესში. მაგრამ კვლავ უნდა გავიმეოროთ ის, რაც თქვენთან ერთად არაერთხელ გვითქვამს; სხვა სახელმწიფოთაგან დახმარებასა და მხარდაჭერაზე, მეტადრე ეკონომიკურზე, ლაპარაკიც კი ზედმეტია, თუ ჩვენ ვერ მივაღწევთ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ სტაბილიზაციას. სტაბილურობა, ვიმეორებ, პოლიტიკური, ეკონომიკური, ფინანსური კრედიტების მიღების გარანტიაა.

იმ შეხვედრების დროს, რომლებიც პირადად მე და პრეზიდიუმის სხვა წევრებს გვაქვს სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენლებთან, ჩვენ პირდაპირ გვეუბნებიან, რომ საქართველო ისეთი ქვეყანაა, რომელსაც საქმიანი თანამშრომლობის დიდი ინტერესი აქვს. დიდ ბიზნესს გეოპოლიტიკური, გეოგრაფიული ტერიტორია უნდა, მაგრამ ასეთ არასტაბილურ პირობებში ჩვენთან არ შემოვა დიდი ბიზნესი, ჩვენ გავმართავთ დისკუსიებს, განვიხილავთ ყველა პროექტს, ჩამოვლენ და მივიღებთ სტუმრებს, გაუღიმებთ, გაგვიღიმებენ, გადავეხვევით კიდეც ერთმანეთს, მაგრამ პრაქტიკული შედეგი არ იქნება.

ეს უნდა გავიგოთ, ჩვენი ინტერესია, რომ ჩვენი ქვეყანა სტაბილური იყოს. სხვა არაფერი არ არის საჭირო, რომ ღირსეულ პარტნიორებად გვაღიარონ. ისრაელის ელჩმა, როცა ვუთხარი, ჩვენ თქვენთან ფართო ეკონომიკურ თანამშრომლობას ველით-მეთქი, თქვა, რა თქმა უნდა, ჩვენი ბიზნესმენები ამისათვის მზად არიანო. მაგრამ აი დღეს მითხრეს, რომ თურმე ერთი საკმაოდ ცნობილი ებრაელი მოქალაქის შვილია მოტაცებული. შემახსენეს საფლავის ამოთხრის ბარბაროსული აქტიც. ზოგიერთს ჰგონია, რაც ჩვენთან ხდება, კულაში დაიმარხება და იმის იქით ვერავინ გაიგებს. ყველა ფაქტს იგებს მსოფლიოს საკმაოდ ფართო საზოგადოებრიობა. ამიტომ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ მივაღწიოთ სტაბილურობას!

ქალბატონებო და ბატონებო, აბა როგორ არ იტირებ კაცი ჩვენი კურორტების გამო და როგორ შეიძლება გულგრილად შეხედო იქ არსებულ მდგომარეობას. გაგრა ცარიელია, დაცლილია შენობები. წყალტუბოში 7 000 კაცი - მომსახურე პერსონალი - უმუშევარია. სანთლით ეძებენ დამსვენებელს. გაჩანაგებულია ჩვენი კურორტები, ეს ჩვენი ეროვნული სიმდიდრე და მხოლოდ იმის გამო, რომ ქვეყანაში არ არის სტაბილურობა, ელემენტარული წესრიგი. ბევრს უნდა ჩვენთან ჩამოსვლა. ის, ვისაც ერთხელ მაინც დაუსვენია საქართველოში, დღესაც ოცნებობს აქ დასვენებაზე, მაგრამ ასეთ პირობებში, როცა თითქმის ყოველი მეორე მოქალაქე ქუჩაში ავტომატით დადის და ყოველი ფეხის ნაბიჯზე კაცს კლავენ. ცხადია, დამსვენებელი ვერ ჩამოვა. შევთანხმდეთ, ჩვენი დღევანდელი შეხვედრის მთავარი ამოცანა ის არის, რომ ყველამ ერთად უნდა ვიზრუნოთ სტაბილურობისათვის, წესრიგისათვის, თუნდაც ელემენტარული წესრიგის დამყარებისათვის. ეს ჩვენი საუბრის დასაწყისია.

დღევანდელ გამოსვლებში შენიშვნებიც იყო, იყო ზოგადი გამოსვლებიც, იყო ნაკლებ საქმიანი წინადადებებიც. შენიშვნები ალბათ სწორია, მაგრამ ეს არის ურთულესი და უმწვავესი პრობლემა. ეს ჩვენი ასეთი პირველი შეხვედრაა, ამიტომ არ მიკვირს, რომ დღევანდელი ჩვენი საუბრის შინაარსზე გარკვეული შენიშვნები შეიძლება ჰქონდეთ საბჭოს წევრებსაც და სტუმრებსაც. მთავარია, რომ შევხვდით ერთმანეთს, ვისაუბრეთ. მე მგონი, წარსულის მიბაძვა არ იქნება, თუ, შესაძლოა, ასე ფართო არა, მაგრამ ვიწრო ფარგლებში შევიკრიბებით და, რაც გავაკეთეთ ერთი-ორი თვის მანძილზე, ისიც მოხსენებული იქნება. შემდგომი შეხვედრა უნდა იყოს უფრო მიზნობრივი, უფრო კონკრეტული და სათანადო პასუხისმგებლობის მოთხოვნებით აღსავსე. ბატონმა თემურ შაშიაშვილმა სწორად თქვა, ხელმძღვანელები რომ თავის ადგილზე იყვნენ, ბევრი რამ გაკეთდებოდაო. მაგრამ ეს რომ მართლაც ასე იყოს, ჩვენ უნდა მოვთხოვოთ, უნდა დავეყრდნოთ მათ. ასეთი საფუძველი რომ ჩამოყალიბდება, მაშინ რეალურ შედეგებს უთუოდ მივაღწევთ.

ახლა მინდა გამოვთქვა ზოგიერთი მოსაზრება იმის თაობაზე, თუ მომავალში, როგორ უნდა მოვაწყოთ ჩვენი მუშაობა, როგორ უნდა მოხდეს მისი ორგანიზაცია. დადგენილების პროექტზე, რომელიც დაგირიგდათ, იურიდიულმა განყოფილებამ იმუშავა. ამ პროექტში ზოგიერთ შეიარაღებულ ფორმირებაზეა ლაპარაკი და სწორი იქნება, თუ მთელ ამ ძალიან რთულ და ძნელ სამუშაოს თავს მოვუყრით იმ ორგანოში, რომელსაც ამის ძალა შესწევს. ასეთი დღეს არის სახელმწიფო საბჭოს პრეზიდიუმი. აქ არიან პრემიერ-მინისტრი, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე, რესპუბლიკის თავდაცვის მინისტრი, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე. ეს რეალური ძალაა, რომელსაც შეუძლია ადამიანებს კიდეც მოსთხოვოს მუშაობის ორგანიზაცია და კიდეც დაეხმაროს მათ ამაში.

ალბათ, სწორი იქნება, თუ პრეზიდიუმთან შეიქმნება სამუშაო საგანგებო ჯგუფი. თუ სიტყვა „საგანგებო“ გვაშინებს, მაშინ იყოს სამუშაო ჯგუფი. მაგრამ იგი საგანგებო ზომებს უნდა იღებდეს, რომ წესრიგი დამყარდეს და წესრიგი აღდგეს. გარკვეული ეჭვი გამოითქმება ხოლმე პრეზიდიუმის ამგვარ გაგებასთან დაკავშირებით. გუშინ, მაგალითაც, შეხვედრისას ჩემმა მეგობრებმა სახელმწიფო საბჭოდან მითხრეს, პოლიტბიუროს მოდელისაკენ ხომ არ მივდივართო, მას ხომ არ დავემსავსებითო. მე კი მინდა ვთქვა, რომ იმაზე უარესი, რაც ახლა ხდება, არაფერი მოხდება. ხოლო რაც შეეხება პოლიტბიუროს, მე ძალიან კარგად ვიცი, რა იყო იგი. ამიტომ სხვა გზით შეიძლება წავიდეს კაცი, მაგრამ პოლიტბიუროსკენ არა. ეს შიში უნდა მოიხსნას.

მე ვეთანხმები ბატონ ჭაბუა ამირეჯიბის გამოსვლას, რომ კიდეც უნდა ვენდოთ პრეზიდიუმს და კიდეც უნდა მოვთხოვოთ. მე მგონი უფრო აქტიურად უნდა იყოს გამოყენებული გამგებლების ინსტიტუტი, რომ უფრო მეტად დავუჭიროთ მხარი ქალაქების, რაიონების მილიციის სამმართველოთა უფროსებს, რწმუნებულთა ინსტიტუტს, რომელიც ახლა მკვიდრდება და საინტერესოდ მუშაობს.

ამ სამუშაო ჯგუფის შემადგენლობაში რომ უკეთ ამოქმედდეს, მასში უნდა შევიდეს მთავრობის თავმჯდომარის პირველი მოადგილე, ვინც ეკონომიკის საკითხებს უძღვება და პროდუქტების მომარაგებაზე მუშაობს, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, გენერალური პროკურორი, სადაზვერვო სამსახურის უფროსი, მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილე, რომელიც კონფლიქტთა საკითხებზე მუშაობს. მე არ გამოვრიცხავ, რომ აქ ცალკეულ პოლიტიკურ პარტიათა წარმომადგენლებიც შევიყვანოთ, ვინც საჭირო იქნება ამ საქმისათვის. თუ საჭირო იქნება, უნდა შეიქმნას სერიოზული აპარატიც, რომელიც ქმედითად და ეფექტიანად იმუშავებს.

მე ვფიქრობ, ეს არ არის განსახილველი საკითხი, ეს ჩვენი ფუნქცია გახლავთ. სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარეს უნდა ჰყავდეს თანაშემწე ეროვნული უშიშროების დარგში. ეს იქნება კაცი, რომელიც მოახდენს აპარატის მუშაობის ორგანიზაციას, ჩვენი საუბარი ლაპარაკად რომ არ დარჩეს, ხვალიდანვე უნდა დავიწყო რეალური მუშაობა. ბატონი რომან გვენცაძე არ გვეთანხმება, მაგრამ მინდა მის მოადგილეს დათო სალარიძეს ვთხოვო მოვიდეს ჩვენთან და დაგვეხმაროს. ცნობილი ოპერატიული მუშაკია, წესიერი, პატიოსანი, პრინციპული კაცია. ერთგვარად გააძლიერებს ჩვენს კოლექტივს.

აქ თითქმის ყველა გამომსვლელმა მხარი დაუჭირა იმას, რომ სამართალდამცავ ორგანოებს სჭირდებათ დახმარება, გაჯანსაღება, ცხოვრების პირობების, მატერიალურ-ფინანსური მდგომარეობის გაუმჯობესება. ყოველ შემთხვევაში შესაძლებელია, ადგილებზე მაინც გამოიძებნოს საშუალება, რომ მათი პირობები გაუმჯობესდეს. კერძოდ, მილიციის ხელფასის საკითხი მაქვს მხედველობაში. ვერ ვიტყვი, რომ ზუგდიდის მილიცია იდეალურად მუშაობს, მაგრამ იქაურმა გამგებელმა ოთარ ფაცაციამ, მიუხედავად იმისა, რომ ქალაქი გაღატაკებულია, მაინც გამონახა რაღაც საშუალება ამ თვალსაზრისით.

ასეთი საკითხები თბილისშიც უნდა გადაწყდეს. დამოუკიდებელი სამეურნეო კადრების დანიშვნა უნდა ვისწავლოთ სხვა ქალაქებისაგან. ჩვენ ხომ ვიცით, რა დონეც აქვს დიდ ქალაქებს, სხვა ქვეყნებს, ამისაკენ უნდა მივისწრაფოდეთ. თქვენ გექნებათ სახსრები, რომ წახალისების ფონდები შექმნათ და ეს უნდა გააკეთოთ. კაცი უნდა ხედავდეს, რომ თავის ხალხს, თავის ქვეყანას სჭირდება და საკუთარ თავს რომ ირწმუნებს, ახალ ძალებს გამოძებნის.

ახლა არ შევეხები ცალკეულ დანაშაულობებს. მაგრამ მინდა ვთქვა, რომ საგანგებო ზომები უნდა მივიღოთ ნარკომანიის წინააღმდეგ. ყველამ უნდა იზრუნოს, რომ ჩვენი ბავშვები, შვილიშვილები ავაცდინოთ იმ უბედურებას, რომელიც ამ საშინელ სენს თან სდევს.

დღეს ერთ რამეში საბოლოოდ უნდა შევთანხმდეთ: უკანონო შეიარაღებული ფორმირებანი უნდა აიკრძალოს და ამაში მილიცია, პროკურატურა, ადგილობრივი ორგანოები უნდა დაგვახმარონ. მე მივმართავ ყველა პოლიტიკურ პარტიას - დაგვეხმაროთ ამ საკითხის მოგვარებასა და გადაწყვეტაში. არ შეიძლება პატარა ქვეყანაში ასეთი მდგომარეობა იყოს - 13 თუ 14 სხვადასხვა უწყებას ჰყავს შეიარაღებული რაზმები. ეს უნდა შეწყდეს.

შემდგომ შეხვედრაზე უნდა განვიხილოთ ცალკეული საკითხები. ახლა მე არ მინდა განვიხილოთ ცალკეული საკითხები. ახლა მე არ მინდა დავასახელო, თუ რა ცალკეული საკითხები იქნება ეს. პრეზიდიუმი ამაზე იმსჯელებს. შეიძლება ამ საკითხების მოგვარებას საინიციატივო ხასიათი მივანიჭოთ.

ცალკე მინდა ვთქვა იარაღის ამოღებაზე. მე მგონი, დღეს არ არის მთლად რეალური ამოცანა. უპირველესად, ალბათ, უნდა დავაყენოთ ის საკითხი, რომ მოხდეს იარაღის რეგისტრაცია და დაკანონდეს იგი. უნებართვოდ იარაღის შენახვისათვის ალბათ უნდა განხორციელდეს ძალიან მკაცრი სანქციები. ვისაც უნებართვო იარაღი აქვს, უნდა დაისაჯოს. არის შვეიცარიული საუკეთესო სისტემა. შევისწავლოთ ის და თუ მოერგება ჩვენ პირობებს, შეიძლება ვისარგებლოთ. სხვა გზით, ადმინისტრირებით ეს შეუძლებელია.

გახსოვთ, სამხედრო მშენებლობაზე, არმიის შექმნაზე დეკრეტი მივიღეთ. გაწვევაც დავიწყეთ. აი დღესაც ძალიან მწვავე საუბარი იყო გვარდიის და მხედრიონის პრობლემებზე. მე სავსებით ვეთანხმები ყველას, ვინც თბილად და კარგად ილაპარაკა გვარდიის და მხედრიონის დამსახურებაზე. ბევრ მათგანს მეც ვიცნობ. უმრავლესობა ნათელი ხალხია, თავის ქვეყანაზე შეყვარებული, თავდადებული და ბევრიც გააკეთეს ჩვენი ქვეყნისათვის. ყველა თქვენს ამ მოსაზრებას მეც ვუერთდები. მაგრამ ასე გაგრძელება აღარ შეიძლება. საკითხის გადაწყვეტა მხოლოდ ერთიანი არმიის მშენებლობის ჩარჩოებში არის შესაძლებელი. სხვანაირად ეს საკითხი არ მოგვარდება. ამიტომ ასე უნდა გადავწყვიტოთ და ერთი პოზიცია უნდა გვქონდეს, რომ ჩვენ ყველანი - მთელი ჩვენი სახელმწიფო და ჩვენი ხალხი ერთად ვაშენებთ ერთიან არმიას.

ეს ჩვენი საერთო ეროვნული დემოკრატიული სახელმწიფოს აუცილებელი ატრიბუტი იქნება და, ბუნებრივია, სახელმწიფოს საზრუნავი უნდა იყოს. არსებობენ სახელმწიფო სტრუქტურები - თავდაცვის სამინისტრო, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, რომლებსაც შეიძლება თავისი საჯარისო ფორმირებანი ანდა ქვედანაყოფები ჰყავდეს. ასევე შეიძლება ითქვას სადაზვერვო სამსახურზეც, მაგრამ უმთავრესი პასუხისმგებლობა არმიის მშენებლობასა და პოლიტიკაში, რა თქმა უნდა, თავდაცვის სამინისტროს ეკისრება... და რაკი ეს საერთო ეროვნული საქმეა, მონოპოლია მასში დაუშვებელია.

ამიტომ მე მინდა დღეს პრინციპულად განვაცხადო, რომ არმიის მშენებლობის საკითხი უნდა იყოს სახელმწიფო საბჭოს მხედველობის არეში და რომ ეს არ ლახავს არავის ავტორიტეტს, რადგან ასეა ყველა სახელმწიფოში, ვერც ჩვენ ვიქნებით გამონაკლისი. აი ასე იქნება შესაძლებელი ბოლო მოვუღოთ ჭორებს, ლაპარაკს, რაც ყველა ჩვენგანს აწუხებს.

ყველაზე უფრო რთული გვარდიისა და მხედრიონის საკითხია. ძალიან მინდა უმტკივნეულოდ, გაურთულებლად, გაუმწვავებლად მოგვარდეს იგი, რადგან ეს ჩვენ ეროვნულ ინტერესებში შედის. უნდა მოვძებნოთ გზები, რომ ეს საკითხი არ გამწვავდეს. ბოლო უნდა მოეღოს ყველა დანაშაულს, რაც ხდება. აქ ბევრი რამ არ ითქვა. მე ვიცი, დანაშაულობები ბევრია. ცალკეული სამხედრო ფორმირების წარმომადგენლები ჩაქოლეს, პირდაპირი შეტაკებები იყო მოსახლეობასთან... მოხდა ძარცვა, მკვლელობა და ა.შ. ასეთ ვითარებაში გამონაკლისი არავინ არ არის. საბჭოთა არმიაშიც, იცით, რამდენი ასეთი რამ იყო. მე ვიცი რა ხდებოდა ავღანეთში, ეს საშინელება, დიდი უბედურება გახლდათ, მაგრამ ჩვენ არ უნდა გავიმეოროთ ცუდი მაგალითი. როცა არმია შეიქმნება, როცა მხედრიონს, გვარდიას სათანადო ადგილს მივუჩენთ, მაშინ შეწყდება ყოველგვარი მითქმა-მოთქმა. არავის არ ვაშინებ, მაგრამ თუ რომელიმე წარმოების ხელმძღვანელი ან ბიზნესმენი გაბედავს იმას, რომ გამოჰყოფს სახალხო ფულს, სახალხო სახსრებს სახელმწიფო არმიის შესანახად, მან პასუხი უნდა აგოს. ჩვენ ჩვენი სახსრებიდან, ჩვენი ბიუჯეტიდან უნდა გავიღოთ ის, რაც სახელმწიფო არმიის შენახვას სჭირდება. ვაჭრები იქნებიან, წარმოების ხელმძღვანელები თუ კერძო სექტორის თანამშრომლები, უნდა გავათავისუფლოთ ამ ხარჯისგან. ჩვენ ვლაპარაკობთ ევროპულ ერთიან სივრცეზე, ევროპისა და აზიის ერთიან სივრცეზე. მაგრამ ყველაფერი ჯერ აქედან, ჩვენით უნდა დავიწყოთ. უნდა ვიზრუნოთ საქართველოს ერთიან სამხედრო-ეკონომიკურ სივრცეზე და ერთიან პოლიტიკაზე, სახელმწიფოებრივი მშენებლობის ერთიან პრინციპზე, ერთიან საბაჟო პოლიტიკაზე, ერთიან არმიაზე. ეს ყველას ეხება, აფხაზეთს, აჭარას, ყველას. ერთ სახელმწიფოში ყველა სფეროში უნდა იყოს ერთი პოლიტიკა და ამ სფეროშიც ასე უნდა იყოს, ყველა სახელმწიფოში, ყველა დემოკრატიულ ქვეყანაში ასეა, მათ შორის ისეთ ქვეყნებშიც, რომლებსაც ავტონომიური ფორმირებანი ჰყავთ. ამასთან ერთად ჩვენ უნდა შევძლოთ შევიმუშაოთ ერთიანი საფინანსო, ერთიანი საბანკო პოლიტიკა და ეს უნდა გავაკეთოთ ჩვენს მეგობრებთან, ავტონომიების ხელმძღვანელებთან ერთად. ჩვენ მათთან ერთად, მათზე დაყრდნობით, მათი ინიციატივით, მათი წინადადებებით უნდა გავითვალისწინოთ და შევიმუშაოთ ის მოდელი, რომელსაც ავტონომიური სახელმწიფოებრივი ფორმირება ჰქვია. მჯერა, ამასაც მივაღწევთ.

ჩვენ რთულ პოლიტიკურ ატმოსფეროში ვცხოვრობთ. ამიტომ აუცილებელია კარგად შეგვეძლოს განვასხვავოთ ჩვენი მოწინააღმდეგეები. ჩვენ არა ვკრავთ ხელს ჩვენს ოპონენტებს, მეტიც, პატივს ვცემთ მათ, ვინც გინდა იყვნენ ისინი, თუგინდ ყოფილი პრეზიდენტის მომხრეები. ჩვენ მზად ვართ ვითანამშრომლოთ მათთან. მზად ვართ გვქონდეს მათთან დიალოგი, რა ძნელიც და რა რთულიც უნდა იყოს იგი. მაგრამ არ ვიცი რა ვუწოდო მათ, ჩვენი მოწინააღმდეგენი თუ ჩვენი მტრები, რომლებიც მათი სახელით, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მათი მოწოდებით ხიდებს აფეთქებენ. ვინ არიან ისინი, ვინც 6 თვის განმავლობაში რკინიგზას კეტავდა და მილიარდობით ზარალი მიაყენა ქვეყანას. ჩვენ და ჩვენი ოპონენტები უნდა გავერთიანდეთ, რომ ამ ბოროტებას ერთად ვებრძოლოთ და უკეთ დავძლიოთ იგი. ეს ერთადერთი გზაა. ამიტომ მჯერა, რომ ასეთი აზრი გაიმარჯვებს.

აქვე ერთიც მინდა ვთქვა: ჩვენ ძალიან ცოტა იმედი უნდა გვქონდეს, რომ ძალისმიერი ფაქტორი რაიმე სარგებლობას მოგვიტანს. და ძალიან მადლობელი ვარ, რომ პრეზიდიუმში მხარს უჭერენ ამ მოსაზრებას. ვიმეორებ, ჩვენ მზად ვართ ყველასთან ვისაუბროთ. ვალტერ შურღაიას, თუკი კაცი არ ჰყავს მოკლული, შევეცდები შევხვდე, როგორც კაცი კაცს, ადამიანი ადამიანს. შენც ხომ ქართველი ხარ, შენც ხომ ამ ქვეყნის შვილი ხარ, რა არის ჩვენს შორის გასაყოფი, რომ საერთო ენა ვერ გამოვნახოთ. თენგიზ კიტოვანი აპირებს ამ კუთხეში წასვლას და ის ყველას შეხვდება. ეს ხომ ჩვენი კუთხე, ჩვენი ხალხია და რატომ უნდა გვქონდეს მაინცდამაინც ტანკების და ტექნიკის იმედი? ჩვენ ხალხს ეყოფა სიბრძნე და შორსმჭვრეტელობა, რომ დიალოგის გზით იაროს. მე მჯერა, ვინც ამას ისმენს და მოისმენს, ის სწორად გაიგებს.

დიდი დავაა მიტინგების გამო. რა თქმა უნდა, იმ ქვეყანაში, სადაც დემოკრატიულ სახელმწიფოს აშენებენ, მიტინგის დარბევა დაუშვებელია. ეს უნდა დაიგმოს. მაგრამ მე ასევე ამ ხალხს, ამ ადამიანებს, ვინც ამის ორგანიზაციას კისრულობს, ადამიანურად, თუ გნებავთ, მამაშვილურად ვთხოვ როგორც მოქალაქე, როგორც ერთ-ერთი ხელმძღვანელი ამ ქვეყნისა, მოდით, მოვაწესრიგოთ ეს საკითხი. არის საჭირო მიტინგების ჩატარება? მიბრძანდით, სადაც ამის ორგანო არსებობს, მიიღეთ ნებართვა, და მართეთ მიტინგი, ოღონდ არა ცენტრალურ გამზირზე, გამონაკლისი იყო 26 მაისი. გვქონდა ამის უფლება.

სახელმწიფო ხელისუფლება და სახელმწიფო საბჭოსთან მოთანამშრომლე არც ერთი პარტია არასოდეს არ გამართავს მიტინგს ცენტრალურ გამზირზე. ამისათვის იქნება სპეციალური დარბაზი, თუნდაც სტადიონი, მოედნები. შეიკრიბეთ, გვლანძღეთ, მაგრამ ნორმის და კანონის ფარგლებში. აი, ეს არის მოუგვარებელი საკითხი. მე ერთი რამ მინდა ვუთხრა მათ: რასაც თქვენ აკეთებთ, სოწრედ ის იწვევს წესრიგის დამცველთა ამგვარ რეაქციას. მოდით, ნუღარ აკეთებთ ამას, თქვენ თვითონ მართეთ ეს პროცესი. ჩვენ მოგეხმარებით და ერთად მოვძებნოთ გამოსავალი. ის, რაც ახლა თქვენ მოგახსნეთ, სულაც არ არის ჩვენი სახელმწიფოს სისუსტის გამოხატულება. პირიქით, როცა ცხინვალის რეგიონში დიალოგის გზა ავირჩიეთ, მე მიმაჩნია, რომ ეს ჩვენი სისუსტის კი არა, სიძლიერის გამოხატულება იყო. შეიძლება საკითხი 2-3 საათში სამხედრო წესით გადაწყვიტო, მაგრამ ჩვენ არ გვინდა ამ გზით ვიაროთ. არც ერთ კუთხეში არ გვინდა ასეთი რამ, ასევე არ გვინდა ეს მომიტინგეების მიმართ. ნუ დავემსგავსებით ბარბაროსებს. წიგნების დაწვა, ლანძღვა, უწმინდესი და უნეტარესი ადამიანის სურათის გადახაზვა, თათხვა არ არის კულტურული, ცივილიზებული ქვეყნისათვის დამახასიათებელი მოვლენები. ეს ჩვენ უნდა დავძლიოთ. მიტინგები შეიძლება გაიმართოს, მაგრამ მას თავისი წესი და რიგი უნდა ჰქონდეს.

იმედი მაქვს, რომ ჩვენს წმინდა ბრძოლაში მხარში ამოგვიდგებიან მეცნიერები, კულტურის მოღვაწენი. ისინი ბევრია სახელმწიფო საბჭოში და სხვებიც, ვინც აქ არ მოგვიწვევია. ქედს ვიხრი მათი დამსახურების წინაშე. 26 მაისს მთელი მეცნიერებათა აკადემია, ჩვენი უხუცესი მეცნიერები მოვიდნენ ამ დღის აღსანიშნავ ზეიმზე და ბედნიერად ვთვლი თავს, რომ იმედი არ გავუცრუე და საპატიო სტუმარი ეწვია მათ. ამით მინდა ვთქვა, რომ ჩვენთან არის დიდი ინტელიგენტური ძალა, ინტელექტუალური საქართველო, ჩვენთან არიან პატიოსანი ადამიანები და ისინი ჩვენთან ერთად იბრძვიან. იმედი მაქვს, მეცნიერთა დიდი არმია, კულტურის მოღვაწენი მხარდაჭერას კვლავაც არ მოგვაკლებენ.

მაქვს ახალგაზრდობის დიდი იმედი. ბოლოდროინდელი გამოკითხვით, ახალგაზრდობის 70 პროცენტი მიმდინარე პოლიტიკას მხარს უჭერს და ეთანხმება. ეს დიდი იმედია და ამას გაფრთხილება უნდა, ამ გზას ჩვენ არ გადავუხვევთ. ყოველთვის ვიზრუნებთ ახალგაზრდობისათვის.

დაბოლოს, მინდა ვთქვა იმ ადამიანთა შესახებ, რომლებსაც პოტენციურ დამნაშავეებს ვუწოდებთ. აქ თქვეს, რომ უდუხჭირესი სოციალური პირობები ქმნის დანაშაულობათა ნიადაგს, ბევრ ადამიანს უბრალოდ შია კიდეც დღეს, მაგრამ ნარკომანიას რითიღა გავამართლებთ?! ახლახან 6000 კაცი გამოვიდა საპატიმროებიდან. მიმაჩნია, რომ სწორი იყო ეს. დარწმუნებული ვარ, მათი 60-70 პროცენტი სწორ გზას დაადგება ცხოვრებაში, ისინიც ხომ ამ ქვეყნის შვილები არიან, მათაც ხომ უნდა იფიქრონ შვილებზე, შვილიშვილებზე და, მოდით, მხარში ამოვუდგეთ ამ ადამიანებს, ნუ ვკრავთ მათ ხელს. რისი გადარჩენაც შეიძლება, იქნებ გადავარჩინოთ. ნუ ვიხმართ სიტყვებს, რომ ისინი „დამნაშავეთა სამყაროს“ წარმომადგენლები არიან. ეს ადამიანები იძულებული გახდნენ ასეთ დღეში ჩავარდნილიყვნენ და, ვიმეორებ, ჩვენი ვალია ვიზრუნოთ მათი გადარჩენისათვის.

ამ საქმეში ერთმანეთს უნდა ამოვუდგეთ მხარში. დღეს მინდა მადლობა გითხრათ, რომ ჩამობრძანდით ამ შეხვედრაზე და იზიარებთ საერთო პოზიციას, რომ საქართველოში საჭიროა და უნდა ვიცხოვროთ მშვიდობიანად და გვქონდეს ისეთი ატმოსფერო, რომ ყოველმა პატიოსანმა ადამიანმა ნორმალურად იცხოვროს შინ თუ გარეთ და ჰქონდეს საკუთარი ოჯახის და შთამომავლობის უსაფრთხოების სრული გარანტია.

ეროვნული მშვიდობა, თანხმობა, შერიგება განყენებული სიტყვები აღარ არის / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 6 ივნისი. - N98 (377). - 1,2 გვ.

მის აღმატებულებას ბატონ ბორის ელცინს,
რუსეთის პრეზიდენტს

პატივცემულო ბორის ნიკოლოზის ძევ,

მიიღეთ გულითადი მოლოცვა რუსეთის ფედერაციის სახელმწიფო სუვერენიტეტის დეკლარაციის მიღების დღის გამო.

12 ივნისი ახალი ზონის დასაწყისია რუსეთის სახელმწიფოებრიობის ისტორიაში. ამ თარიღს დიდი მნიშვნელობა აქვს არა მარტო რუსეთის ხალხებისათვის, არამედ სხვა რესპუბლიკებისთვისაც, რომლებიც დიდხანს ცხოვრობდნენ რუსეთთან ერთად და ჩვენი საერთო წარსულის ჭირსა და ლხინს იზიარებდნენ.

დღეს ახალ დამოუკიდებელ სახელმწიფოებს მიეცათ შესაძლებლობა თავიანთი ურთიერთობა ააგონ სრული თანასწორუფლებიანობის, ერთმანეთის სუვერენიტეტისა და ინტერესების პატივისცემის პრინციპებზე. ეს უდიდესი მიღწევაა, რომლითაც შეგვიძლია ყველამ ვიამაყოთ. ეს ნამდვილად დემოკრატიული, სამართლებრივი სახელმწიფოების შექმნის უნიკალური შესაძლებლობაა.

ვიმედოვნებთ, რომ ამ გზაზე საქართველო და რუსეთი პარტნიორობას გაუწევენ ერთმანეთს, ერთად იმოქმედებენ ჩვენი სახელმწიფოების წინაშე წამოჭრილი რთული პრობლემების გადაჭრაში.

საქართველოს და რუსეთს მეგობრობისა და თანამშრომლობის მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციები აკავშირებთ და ეს მიგვაჩნია ჩვენი ურთიერთობისათვის ნათელი მომავლის გარანტად.

ქართველი ხალხი, რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭო და მთავრობა პირადად თქვენ გისურვებთ წარმატებებს და ჯანმრთელობას, ხოლო რუსეთის ფედერაციის ხალხებს - აყვავებას.

პატივისცემით, ე. შევარდნაძე.
თბილისი. 1992 წლის 12 ივნისი.

მომავლის გარანტად / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 13 ივნისი. - N103 (382). - 2 გვ.

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს განცხადება

13 ივნისს 10 საათსა და 45 წუთზე ქალაქ თბილისში ჩიქოვანის ქუჩაზე მოხდა ტერორისტული აქტი - აფეთქდა ავტომობილში ჩადებული მძლავრი ნაღმი. ამ ბოროტმოქმედების შედეგად დაიღუპა ხუთი ადამიანი, მათ შორის ერთი ბავშვი.

რამდენიმე კაცი დაიჭრა, სერიოზულად დაზიანდა შენობები. აფეთქებამ გამოიწვია მნიშვნელოვანი მატერიალური ზარალი.

აფეთქება მოხდა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილის ჯაბა იოსელიანის სახლთან ახლოს. რამდენიმე წამით ადრე აფეთქების ადგილას გაიარა ბატონ ჯაბას ავტომობილმა. დაშავდა მისი ერთ-ერთი თანმხლები.

სახელმწიფო საბჭო იზიარებს საქართველოს ყველა პატიოსანი მოქალაქის აღშფოთებას ამ მხეცური აქტის გამო. შექმნილია სპეციალური კომისია, რომელსაც დაევალა ტერორისტული აქტის გარემოებათა გამოძიება. სამართალდამცველ ორგანოებს მიეცათ დავალება ოპერატიულად მიაკვლიონ მის ორგანიზატორებსა და აღმასრულებლებს.

საქართველოს სახელმწიფო საბჭო გულწრფელ თანაგრძნობას უცხადებს დაღუპულთა ოჯახებს და ახლობლებს.

სრულიად აშკარაა, რომ ჩიქოვანის ქუჩაზე დატრიალებული ტრაგედია წარმოადგენს ერთ რგოლს უმძიმეს დანაშაულობათა გრძელი ჯაჭვისა. იმდენად მძიმე დროში ვცხოვრობთ, რომ ლამის შევეჩვიეთ კიდეც ხიდების, გვირაბებისა და რკინიგზის ლიანდაგების აფეთქებას, გზების ბლოკირებას, ადამიანების წამებას, ხოცვას, გატაცებას ფულის გამოძალვის მიზნით, ან იმისათვის, რომ მშრომელმა კაცმა სამუშაოდ გაბედა გასვლა. ბოროტმოქმედთა თავხედობას საზღვარი აღარ უჩანს, ისინი აღარავის და აღარაფერს ერიდებიან. უმძიმეს დანაშაულს სჩადიან. უმძიმეს დანაშაულს სჩადიან დღისით-მზისით. მოქმედებენ უაღრესად ცინიკურად, ცდილობენ სახელი გაუტეხონ ხელისუფლების ყველა ღონისძიებას, მიმართულს სტაბილიზაციისაკენ. რად ღირს ის ფაქტი, რომ ნაბიჯებს, გადადგმულს ცხინვალის ზონაში მშვიდობის მიღწევისაკენ, მოჰყვა საომარ მოქმედებათა არნახული ესკალაცია. ცხინვალს რაკეტები დაუშინეს მაშინ, როცა ქვეყნის ხელმძღვანელობა იქ სამშვიდობო მოლაპარაკებას ეწეოდა.

უკანასკნელი ტრაგედიის დრო და ადგილიც გამიზნულად არის შერჩეული. ბოლო დროს დაისახა გადამჭრელი ღონისძიებები საქართველოში მშვიდობისა და წესრიგის აღსადგენად. ამის წინააღმდეგ მოაწყვეს ტერორისტული აქტი 13 ივნისს.

მსოფლიოს არც ერთი ცივილიზებული სახელმწიფოს ხელისუფლება ტერორზე ტერორით არ უპასუხებს. ტერორს არც საქართველოს ხელისუფლება მიმართავს, მაგრამ გააკეთებს ყველაფერს ტერორისტთა შესაპყრობად და კანონის მთელი სიმკაცრით დასასჯელად. ის, რაც ჩიქოვანის ქუჩაზე მოხდა, საგანგებო ამბავია, ეს არის უკანასკნელ ჟამს კატასტროფულად მომრავლებულ დანაშაულობათა კულმინაცია. მკვლელები იმასაც კი არ მოერიდნენ, რომ მათს ჩანაფიქრს უსათუოდ მოჰყვებოდა სრულიად უდანაშაულო ადამიანთა მსხვერპლი. და აკი შეიწირეს კიდეც ქალები, ბავშვი... ხელისუფლებაც, სამართალდამცველი ორგანოებიც ვალდებული არიან მიმართონ საგანგებო ზომებს.

ქართველი ხალხის მტრებმა საქართველოს ესროლეს, ესროლეს მუხანათურად. ჩვენს არაკეთილმოსურნეთ ქვეყნის შიგნით და ქვეყნის გარეთაც არ უნდათ შეურიგდნენ ქართველი საზოგადოების კონსოლიდაციას, რის შედეგადაც თითქმის დაძლეულია სამოქალაქო ომის გაჩაღების საფრთხე. მათ ხელს არ აძლევს პოლიტიკური და სოციალური დაძაბულობის განმუხტვა, რომლის ტენდენციებიც ამ ბოლო დროს ხელშესახებია.

საქართველოს სახელმწიფოს საბჭო აუცილებლად თვლის განაცხადოს, რომ ვერავითარი ტერორი, დაძაბულობის ესკალაციის ვერავითარი მცდელობა ვერ შეაჩერებს დემოკრატიის მშენებლობის პროცესს. დანიშნული არჩევნები გაიმართება დროულად და ნორმალურ ვითარებაში. საქართველოს ეყოლება ხალხის მიერ არჩეული ხელისუფლება.

სახელმწიფო საბჭო მოუწოდებს საქართველოს ყველა მოქალაქეს სიმშვიდის, ორგანიზებულობისა და წესრიგისაკენ.

მხოლოდ ხალხის, ხელისუფლების, ერთიანი საქართველოსათვის მებრძოლი პარტიებისა და ორგანიზაციების შეთანხმებული მოქმედებით შეიძლება დამკვიდრდეს ქვეყანაში მშვიდობა, სტაბილურობა, დემოკრატია.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე
ე. შევარდნაძე.
საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს მდივანი
ვ. გოგუაძე.

ქართველი ხალხის მტრებმა საქართველოს ესროლეს, ესროლეს მუხანათურად! / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 16 ივნისი. - N104 (383). - 1 გვ.

წავიკითხე რუსეთის ფედერაციის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის განცხადება მას შემდეგ, რაც გავეცანი ცნობას დასავლეთ საქართველოდან რკინიგზის ლიანდაგების აყრისა და დივერსიების ადგილზე დაგროვილი 15 სამგზავრო შემადგენლობის შესახებ იძულებული გავხდი თავი მიმენებებინა ამ საქმის მოგვარებისთვის, რათა განმემარტა რ. ი. ხასბულატოვის დემარში.

ორი დღის წინათ თბილისის მჭიდროდ დასახლებულ რაიონში მოხდა ტერორისტული აქტი, დაიღუპნენ მშვიდობიანი მოქალაქეები, მათ შორის - ბავშვები და ქალები. იმავე დღეს გორში გვარდიელებსა და სატანკო პოლკის სამხედრო მოსამსახურეებს შორის მომხდარი შეტაკების შედეგად, კვლავ დაიღვარა სისხლი. ყოველივე ეს - სისხლისღვრა, არეულობა, ანარქია, ქაოსი, რომლებიც ინსპირირებულია დემოკრატიული საქართველოს მოწინააღმდეგეთა მიერ, გვაიძულებს ვიმოქმედოთ ძალების უკიდურესი დაძაბვით. ჩვენ ძალ-ღონეს არ ვიშურებთ იმისთვის, რომ ჩავაქროთ უაზრო კონფლიქტის ალი ცხინვალის რეგიონს რომ მოსდებია.

ამ სიტუაციასთან კონტექსტით რ. ი. ხასბულატოვის განცხადება, მიმართული რუსეთის მოქალაქეებისადმი, წააგავს კიდევ ერთ ფალიას, რომელიც მიაქვთ დენთით სავსე კასრთან.

შეუძლებელია განცხადების ავტორმა არ იცოდეს, რომ იმას, რაც ახლა საქართველოში ხდება ღრმად აქვს გადგმული ფესვი წარსული რეჟიმის პოლიტიკაში. ჩვენს მისწრაფებას, ბოლო მოვუღოთ ამ მემკვიდრეობას, ყოველმხრივ მხარდაჭერა სჭირდება. ამის ნაცვლად რუსეთის პარლამენტის მეთაური აკეთებს განცხადებას, რომელსაც მე ვაფასებ როგორც პოპულისტურსა და დემაგოგიურს, გაანგარიშებულს ცნობილი წრეებისთვის, ასე აშკარად რომ წამოყვეს ახლა თავი.

რ. ი. ხასბულატოვის განცხადება შეურაცხმყოფელია სუვერენული, დამოუკიდებელი საქართველოს რესპუბლიკისთვის, რომლის მიმართ არც რუსეთს, არც სხვა რესპუბლიკებს არ შეიძლება ჰქონდეთ რაიმე ტერიტორიული პრეტენზიები.

რ. ი. ხასბულატოვის განცხადება წყალს უშვებს ექსტრემიზმის წისქვილზე, იმის მიუხედავად, თუ როგორ ეროვნულ სამოსელშია გამოწყობილი.

ეს არის პირდაპირი ხელშეწყობა იმ ძალებისთვის, რომლებიც აყალიბებენ „მოხალისეთა“ ეგრეთ წოდებულ ლეგიონებსა და რაზმებს და გზავნიან მათ კონფლიქტის ზონაში, ისევე როგორც დეპუტატთა დელეგაციებს, არად აგდებენ ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი იურისდიქციის, სუვერენიტეტისა და ტერიტორიის ხელშეუვალობის პრინციპებს.

ასეთმა განცხადებებმა შეიძლება ჩაშალოს მოლაპარაკების ის პროცესი, რომელშიც მონაწილეობისთვის ჩვენ მოვიწვიეთ რუსეთიც, რასაც მხარი დაუჭირა თვით პრეზიდენტმა ბ. ნ. ელცინმა.

ედუარდ შევარდნაძე
1992 წლის 15 ივნისი. 17 საათი და 30 წუთი.

რ. ხასბულატოვის განცხადება განმარტა საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 17 ივნისი. - N105-106 (384-385). - 1 გვ.

მიმართვა რუსეთის მოქალაქეებს, სახალხო დეპუტატებს

პატივცემულო რუსეთის მოქალაქენო, რუსეთის ფედერაციის სახალხო დეპუტატებო!

ჩვენი მიმართვა თქვენდამი ნაკარნახევია საქართველო-რუსეთის მომავალი ურთიერთობის გამო, საქართველოსა და რუსეთის ხალხთა მრავალსაუკუნოვანი კავშირის ბედის გამო შეშფოთების გრძნობით. ჩვენ შეგნებული გვაქვს, თუ რაოდენ უპრეცედენტოა ასეთი მიმართვა, მაგრამ ეს მასშტაბი მისთვის ჩვენ არ მიგვინიჭებია. არჩევანი მასშტაბისა - რუსეთის ფედერაციის მოქალაქეებისადმი - ეკუთვნის რუსეთის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს რ. ხასბულატოვს, რომელმაც თავის ამა წლის 15 ივნისს მომართვაში თქვენდამი არსებითად სცადა ჩვენი ხალხების გადაკიდება. დიახ, სწორედ ასე, რამეთუ, დაახასიათა რა ცხინვალის რეგიონში კონფლიქტი როგორც სამხრეთელ ოსთა ეთნოსის გენოციდი და „თავისი ისტორიული სამშობლოდან მასობრივი გაძევება“, ამით მან ნებსით თუ უნებლიედ სისხლისღვრის გაგრძელებისათვის ბრალი დააკისრა მთელ ქართველ ხალხს. შეუძლებელია რაიმე სხვა დასკვნის გამოტანა რ. ხასბულატოვის იმ აშკარა მუქარის გამო, რომ განიხილავს რუსეთის პარლამენტში - „რუსეთის ფედერაციასთან სამხეთ ოსეთის“ შეერთების, სხვაგვარად რომ ვთქვათ ქართველი ხალხისათვის მისი სასიცოცხლო ისტორიული არეალის მნიშვნელოვანი ნაწილის წართმევის საკითხს. ამით არსებითად დაშვებულია საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიის ნაწილის ანექსიის შესაძლებლობა, რაც სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორიული სხვა ნორმების უხეში დარღვევაა.

საჭიროდ მიგვაჩნია აგრეთვე განვაცხადოთ, რომ ამგვარი მიმართვები რუსეთის იმ ზოგიერთი სახელმწიფო და პოლიტიკური მოღვაწის ცნობილ განცხადებებთან ერთ რიგში დგას, რომლებმაც მხარი დაუჭირეს საქართველოს ეკონომიკურ ბლოკადას, რაც მხოლოდ ხელს უწყობს კონფლიქტურ რეგიონში დაძაბულობის გაძლიერებას და ევროვნებათაშორის და სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობის გაუარესებას.

ყოველივე ამაში აშკარად ჩანს თვითმპყრობელური იმპერიული აზროვნების ნიშნები, იმ დროს გამოძახილი, როცა სახელმწიფოები ძალის პოზიციიდან უკარნახებდნენ თავიანთ ნებას პატარა სახელმწიფოებს.

ასეთია რ. ხასბულატოვის განცხადების ჩვენეული შეფასება. სახელმწიფო საბჭო ასევე გარკვევით გამოხატავს, რომ არ სურს ჩაებას დისკუსიაში რუსეთის პარლამენტის სპიკერთან.

ჩვენს მიზნად მიგვაჩნია თავიდან ავიცილოთ მოვლენათა საშიში განვითარება, რომელიც პროვოკაციულად შეიძლება გამოიწვიოს ამ აშკარად გაუაზრებელმა, ნაჩქარევმა და ჩვენი ხალხისათვის უაღრესად შეურაცხმყოფელმა დოკუმენტებმა, რომ სრულიადაც არ არის შემთხვევითი, რომ ზოგიერთმა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებამ სასწრაფოდ გვაუწყა საქართველოსა და რუსეთის ურთიერთობაში წარმოქმნილი დაძაბულობა.

ეს ხდება იმ დროს, როცა ჩვენ და რუსეთის პრეზიდენტმა ბ. ელცინმა მივაღწიეთ თანხმობას ჩვენს ქვეყნებს შორის დიდი ხელშეკრულების დადების საკითხზე, როცა რუსეთის სახელმწიფოს მეთაურმა გამოთქვა სურვილი პირადად მიიღოს მონაწილეობა ცხინვალში კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების პროცესში, როცა თბილისში ბ. ელცინის დავალებით იმყოფება რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს დელეგაცია, რომელმაც ჩამოგვიტანა წინადადება ჩვენ შორის დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარების შესახებ.

განცხადება-ულტიმატუმი გაისმის იმ დღეებში, როცა თბილისში ყოფილი კავშირის ყველა კუთხიდან ჩამოსული ავღანელი მეომრები განიხილავენ შინაური კონფლიქტების მოწესრიგებაში მონაწილეობის საკითხებს, იქმნება ერთობლივი მრავალეროვნული სამშვიდობო ქვეგანაყოფი, რომლის მისიაა შეაჩეროს ცეცხლი და სისხლისღვრა ცხინვალის რეგიონში.

გვინდა ვუთხრათ რუსეთის დემოკრატიულ საზოგადოებრიობას, რომ ვეთანხმებით უძველეს ჭეშმარიტებას: „დამნაშავე არიან ადამიანები - პასუხს აგებს ხალხი“. მაგრამ ამავე დროს ჩვენი ხალხი ის ადამიანებია, რომლებსაც სურთ ოსებთან იცხოვრონ მშვიდობიანად, მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციისამებრ.

განსაკუთრებით ის გვაკვირვებს, რომ რუსეთის პარლამენტის სპიკერმა ხმა აღიმაღლა მაშინ, როცა კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგება საქართველოს სახელმწიფო პოლიტიკა გახდა. რუსეთის ყველა პატიოსან ადამიანს გვსურს ვუთხრათ, რომ 15 ივნისის განცხადებაში უხეშად არის დამახინჯებული ცხინვალის რეგიონში საქმის ვითარების რეალური სურათი. ერთი სიტყვაც არ თქმულა ჩვენს სამშვიდობო ძალისხმევაზე. გამსახურდიას რეჟიმის დამხობის შემდეგ რომ ვეწევით; იმაზე, რომ კონფლიქტის ზონიდან რუსეთის შინაგანი ჯარების გაყვანის შემდეგ თავი შევიკავეთ მათი საქართველოს შეიარაღებული ძალების ნაწილებით შეცვლისაგან, რის შედეგადაც მათი პოზიციები ოსეთის შეიარაღებულმა ფორმირებებმა დაიკავეს.

15 ივნისის განცხადებაში ყურადღება გამახვილებულია „რუსეთის ჯარების მცირე კონტინგენტის მიმართ დაწოლაზე“, მაგრამ ერთი სიტყვაც არ თქმულა იმაზე, რომ ოსი ექსტრემისტები დაესხნენ თავს ინჟინერ-მესანგრეთა პოლკს და ხელთ იგდეს მისი სამხედრო ქონება. ასევე არაფერი თქმულა რუსეთის ტერიტორიიდან კონფლიქტის ზონაში შემოტანილ საბრძოლო ტექნიკაზე და „მოხალისეებზე“, რომლებიც „რუსეთის სამხრეთ საზღვრებს იცავენ, დასახიჩრებულ, დამწვარ ქართველზე, ათობით ნაცარტუტად ქცეულ სოფელზე, ათასობით ქართველ ლტოლვილზე, რომლებიც, ისევე როგორც ოსები გადახვეწილი არიან თავიანთი დანგრეული მამაპაპური კერებიდან.

ასევე არ არის ნახსენები საქართველოს ხელმძღვანელობის ძალისხმევა ყველა ლტოლვილის, განურჩევლად მათი ეროვნებისა, მკვიდრ ადგილებში დაბრუნებისათვის, დუმილი ამჯობინეს.

ლტოლვილები დაბრუნდებიან. დაბრუნდება მშვიდობა ამ მრავალტანჯულ მიწაზე.

ჩვენ ყველაფერს ვიღონებთ იმისათვის, რომ ეს მოხდეს საქართველოს სურს გაგრძელდეს ყველაზე კეთილი ურთიერთობა ჩვენს ქვეყნებსა და ხალხებს შორის. ჩვენ ვთხოვთ ყველას, დაგვეხმარონ, მხარი დაგვიჭირონ ამ საქმეში. მაგრამ, მოდი ნურავის ნუ შეეშლება: რაოდენ პატარაც უნდა იყოს საქართველო, იგი არავის არ მისცემს უფლებას, რომ ელაპარაკოს იმპერიული დიქტატის ენით. ჩვენ ვიცით, რომ რუსეთს აქვს თავისი საშინაო პრობლემები, მაგრამ ისინი არ უნდა გადაიჭრას სხვის ხარჯზე. ჩვენს მიერ დაწყებული მოლაპარაკების პროცესი ოსეთის მხარესთან წარიმართება რეგიონში საქმის ვითარებისათვის ორი ხალხის პასუხისმგებლობის სულისკვეთებით. უხეში ჩარევა ამ პროცესში უთუოდ უკუშედეგებს მოგვიტანს. მაგალითი ყველას თვალწინ არის და სულ იოლი დასანახია ასეთ ჩარევათა შედეგები - ჩვენი საზღვრების უშუალო სიახლოვეს ბობოქრობენ გარეშე ძალების მიერ გაჩაღებული კონფლიქტები.

ჩვენ თვითონ უნდა გავაკეთოთ ის, რაც გვევალება, რეალობად ვაქციოთ ამ კონფლიქტის მშვიდობიანი გადაწყვეტის ჩვენი პოლიტიკა, რადგან ეს თუ არ მოვიმოქმედეთ, ვერ განვახორციელებთ ჩვენს ოცნებას თავისუფალ, დამოუკიდებელ, დემოკრატიულ საქართველოზე. და ამ საქმეში პროგრესული დემოკრატიული რუსეთის მხარდაჭერის დიდი იმედი გვაქვს.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს სახელით:
ედუარდ შევარდნაძე,
სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე,
ვახტანგ გოგუაძე,
სახელმწიფო საბჭოს მდივანი.
1992 წლის 16 ივნისი.

რაოდენ პატარაც უნდა იყოს საქართველო, იგი არავის არ მისცემს უფლებას, რომ ელაპარაკოს იმპერიული დიქტატის ენით! / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 17 ივნისი. - N105-106 (384-385). - 1 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის განცხადება

18 ივნისის 16 საათზე ცხინვალის რაიონში სამი საბრძოლო ვერტმფრენი რუსეთის სამხედრო-საჰაერო ძალების საცნობი ნიშნებით თავს დაესხა საქართველოს ეროვნული გვარდიის ქვეგანაყოფებს, მათ პოზიციებს დაუშინეს 8 რაკეტა, შემდეგ ვერტმფრენებმა მცირე სიმაღლიდან შეუტიეს ქართულ სოფლებს და დაუშინეს მათ მსხვილკალიბრიანი ტყვიამფრქვევის ცეცხლი. ამის შემდეგ ცხინვალის მხრიდან დაიწყო შეიარაღებულ ფორმირებათა შემოტევა, რომლის დროსაც გამოიყენეს ტანკები და ჯავშანტრანსპორტიორები.

ამრიგად, კონფლიქტი რეგიონში იძენს ახალ ხასიათსა და მასშტაბს. ახლა მასში აშკარად მონაწილეობენ რუსეთის შეიარაღებული ძალები, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ხორციელდება უშუალო აგრესია საქართველოს რესპუბლიკის წინააღმდეგ.

თავდასხმის დროს ცხინვალში იმყოფებოდა რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის მინისტრის მოადგილე გენერალი კონდრატიევი, რომლის ჩამოსვლის ამბავი რესპუბლიკის ტერიტორიაზე საქართველოს ხელმძღვანელობამ არ იცოდა.

არსებული მონაცემების თანახმად, რუსეთ-საქართველოს საზღვრის ჩრდილოეთ მხარეს კონფლიქტის ზონაში ხდება რუსეთის ჯარებისა და საბრძოლო ტექნიკის თავმოყრა.

ამ უკანასკნელ მოვლენათა ფონზე კიდევ უფრო ავისმომასწავებელი ხდება ბატონ ხასბულატოვის განცხადება. იგი გახდა აგრესიული მოქმედების, მასში რუსეთის არმიის მონაწილეობისთვის სიგნალი და გამართლება. ახლა უკვე აშკარაა, რომ შინაკონფლიქტი საქართველოში გამოიყენება საბაბად შორს გამიზნული იმპერიული ზრახვებისათვის, რომელიც მიზნად ისახავს საქართველოს ტერიტორიის ნაწილის ანექსიას და ქართველი ხალხის დაშინებას.

რუსეთის სამხედრო-საჰაერო ძალების შეტევის შედეგად არიან მოკლულები და დაჭრილები, მაგრამ მსხვერპლი გაცილებით დიდი იქნება, თუ არ შეწყდა რუსეთის რეაქციული ძალების მიერ დაწყებული საშიში და უპასუხისმგებლო ავანტიურა.

მე მწამს, რომ აგრესიის აქტი განხორციელდა რუსეთის პრეზიდენტის დაუკითხავად, რომ მოსკოვში დაბრუნებისას იგი ბოლოს მოუღებს ამ უგუნურებას, იმედებს ვამყარებ რუსეთის პარლამენტის საღადმოაზროვნე წევრებზე, რომლებიც გაემიჯნებიან სპიკერის სამარცხვინო განცხადებას. დარწმუნებული ვარ აგრეთვე: რუსეთის დემოკრატიული საზოგადოებრიობა არ დაუშვებს იმას, რომ საქართველო-ოსეთის კონფლიქტი, რომელიც თავის დროზე ინსპირირებული იყო ორივე მხარის პოლიტიკური ინტრიგებით, გამოიყენონ მოლაპარაკების პროცესის, დემოკრატიის მშენებლობის ჩაშლისთვის.

დარწმუნებული ვარ: რუსეთის არმიის მეთაურებსა და ოფიცრებს შეგნებული აქვთ, რომ კვლავ სურთ არმია ჩაითრიონ დიდმპყრობელურ სამხედრო ავანტიურებში. ამის საფუძველს მაძლევს ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქის ჯარების სარდლის გენერალ ვ. ო. პატრიკეევის პოზიცია, რომელსაც არ სურს, რომ ქართველი ხალხის თვალში რუსი ჯარისკაცი გაიგივებული იყოს დამსჯელთან და თავისუფლების დამთრგუნველთან.

მაქვს ჩემი თანამემამულეების თავდაჭერილობის, სიბრძნისა და დიდსულოვნების იმედი, და მოვუწოდებ მათ არ აჰყვნენ ამ პროვოკაციას. მე მსურს, რომ საქართველოში რუსმა სამხედრო მოსამსახურეებმა და მათმა ოჯახმა შეიგნონ: ვერავინ გაბედავს ხელყოს მათი უშიშროება.

მივმართავ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას, ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირს, თანამშრომლობის ჩრდილოატლანტიკურ საბჭოს, ევროპის გაერთიანებებს, სხვა საერთაშორისო და რეგიონალურ ორგანიზაციებს ყველაფერი იღონონ იმისთვის, რომ არ დაუშვან აგრესია საქართველოს რესპუბლიკის წინააღმდეგ.

ედუარდ შევარდნაძე
1992 წლის 19 ივნისი, თბილისი

ხორციელდება უშუალო აგრესია საქართველოს წინააღმდეგ / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 20 ივნისი. - N110 (389). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის წერილი ალექსანდრე რუცკოის

მის აღმატებულებას ბატონ ა. ვ. რუცკოის, რუსეთის ვიცე-პრეზიდენტს

ალექსანდრე ვლადიმერის ძე!

ამ წერილის გამოგზავნა მაიძულა თქვენმა გუშინდელმა განცხადებამ და ზოგიერთმა წინა გამოსვლამ.

წერილი ღიაა, ისევე როგორც ღიაა და საჯაროა თქვენი

გამოსვლები. როგორც ყოველთვის, ვამჯობინებდი თქვენთან

შინაურულ საუბარს. მაგრამ ახლა, როცა საქმე ეხება საქართველოს სახელსა და ღირსებას, მის უშიშროებას, მის სიცოცხლეს, მოვალე ვარ საჯაროდ გამოვხატო ჩემი პოზიცია.

ერთი წლის წინათ ჩვენ ორივენი საფრთხის წინაშე აღმოვჩნდით. თქვენც და მეც საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის სათავეში მდგომი რეაქციული წრეები გვემუქრებოდნენ პარტიული ინკვიზიციის სამსჯავროთი. ჩვენ ერთმანეთის გვერდით ვიდექით აგვისტოს პუტჩის დღეებშიც, ერთად ვმუშაობდით დემოკრატიული რეფორმების მოძრაობაში.

ეს იმის ფიქრის საფუძველს მაძლევდა, რომ თქვენთვის კარგად არის ცნობილი ჩემი ცხოვრებისეული და პოლიტიკური ფილოსოფია, ძალის პოლიტიკის მიმართ ჩემი მტკიცე უარყოფითი დამოკიდებულება, დიალოგისა და აწონილ-დაწონილი გადაწყვეტილებებისადმი ჩემი ერთგულება. საქართველო-ოსეთის კონფლიქტის ჩემეული შეფასებაც კარგად ცნობილი უნდა იყოს თქვენთვის. მიმაჩნია, რომ კონფლიქტი ექსტრემისტი პოლიტიკოსების მიერ იყო ინსპირირებული და მისი მოწესრიგების ერთადერთი გზა პოლიტიკური დიალოგი და მშვიდობიანი მოლაპარაკება გახლავთ.

მოლაპარაკების პროცესი დაიწყო ამ მდგომარეობის სრული შესაბამისობით, რაც საფუძვლად დაედო ჩვენს სახელმწიფო პოლიტიკას. საქართველოში და მის გარეთ ამ მოლაპარაკების ჩაფუშვის მრავალმა ცდამ ვერ შეგვაჩერა. ინფორმაციულმა ომმა, მოვლენათა ცალმხრივმა ასახვამ, საზოგადოებრივი აზრის შესაბამისმა დამუშავებამ რუსეთში, უკიდურესად გააძნელა ჩვენი მოქმედება, მაგრამ ჩვენ კვლავ წინ მივიწევდით. და უცბად - რ. ხაზბულატოვის განცხადება და მუქარა, რომ განიხილავენ „სამხრეთ ოსეთის“ რუსეთთან შეერთების საკითხს, რაც აფერხებს ჩვენს ძალისხმევას და კოზირს აძლევს ძალისმიერი გადაწყვეტილების მომხრეებს.

სამი დღის შემდეგ კი რუსეთის სამხედრო-საჰაერო ძალების ვერტმფრენები უტევენ ეროვნული გვარდიის პოზიციებს, რომელიც რეგიონში შევიყვანეთ ქართული სოფლების დასაცავად. ჩვენ ეს არასდროს არ დაგვიმალავს.

იმ მტკიცების მიუხედავად, რომ გახსნეს „საპასუხო გამაფრთხილებელი ცეცხლი“, რომელსაც დანაკარგი არ მოჰყოლია ქართველთა მხრიდან, ეს იყო არაპროვოცირებული აგრესიის აქტი, რის შედეგად დაიღუპნენ და დაიჭრნენ ადამიანები. თქვენი ცნობილი მუქარის შემდეგ მაქვს მტკიცე საფუძველი იმისა, რომ ვერტმფრენებთან დაკავშირებული ეს ინციდენტი შევაფასო, როგორც აგრესიის აქტი.

ამას წინათ, თბილისში რომ დამირეკეთ, სიტყვა-სიტყვით ასე მითხარით: „ესკადრილიებს ავუშვებ ჰაერში და დავბომბავ თქვენს ქალაქებს...“.

ვიცნობ რა თქვენს ზნეს და თქვენს გამოცდილებას, ამ სიტყვებს არ მოვკიდებივარ როგორც რიტორიკას. ვიფიქრე, რომ არასწორად ხართ ინფორმირებული იმის შესახებ, რაც ხდება და ამიტომ გამოვგზავნე თქვენთან სახელმწიფო საბჭოს წევრი ვალერიან ადვაძე, რომლის შეხედულებები კონფლიქტის ბუნებისა და მისი მოწესრიგების საშუალებათა თაობაზე ემთხვევა ჩემსას. მან მოგაწოდათ ინფორმაცია, რომელსაც, როგორც მეგონა, უნდა დაერწმუნებინეთ, რომ ჩვენ გულწრფელად გვსურს მივაღწიოთ მშვიდობას.

ვერ დაგარწმუნათ, და როგორც ახლა ვხედავ, ვერც დაგარწმუნებდათ, რადგან, თქვენ ხელს გაძლევთ სხვა კურსი.

თქვენმა მუქარამ, ხაზბულატოვის განცხადებამ, 18 ივნისის მოვლენებმა, გუშინდელმა გამოსვლამ და განცხადებამ დაადასტურა, რომ ეს სწორედ ასეა, ჩემი შეშფოთება საფუძვლიანი იყო.

ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქში და მის ფარგლებს გარეთ ბევრი გენერალია. და თუ ყოველი მათგანი, გენერალ-პოლკოვნიკ გ. კონდრატიევის მსგავსად, სხვა სახელმწიფოში ყოფნისას, გასცემს „ცეცხლის წერტილების დაბომბვის“ ბრძანებას, იმის გაფიქრებაც კი შემზარავია, თუ რა შეიძლება მოჰყვეს ამას.

თქვენმა გუშინდელმა გამოსვლამ მკვეთრად გაამწვავა სიტუაცია საქართველოს ტერიტორიაზე მყოფი რუსეთის ჯარების გარშემოც, რამაც, ალბათ, შეიძლება მისცეს მათ მორიგი საბაბი ცეცხლის გახსნის ბრძანების გასაცემად.

თქვენმა გამოსვლებმა და გამონათქვამებმა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გამახსენა ავღანეთის ომისდროინდელი ზოგიერთი აგრესიული განცხადება. ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ დანაკარგების საგულდაგულოდ დაფარული ციფრები - მილიონნახევარი ავღანელი და თხუთმეტი ათასი საბჭოთა ჯარისკაცი და ოფიცერი - არ იყო კვალიფიცირებული, როგორც გენოციდი. ახლა განსაკუთრებით აღნიშნავთ ოსეთის მხარის დანაკარგებს, ამახინჯებთ ნამდვილ ციფრებს და ერთი ხალხის ტანჯვის ამ თქვენეული სტატისტიკით სისხლის ღვრისაკენ მოუწოდებთ. მე კი, როცა მოწმე ვარ ყველა დანაკარგისა როგორც ერთი ისე მეორე მხრიდან და არ ვასხვავებ დაღუპულებსა და ჭერმოშლილებს ეროვნული ნიშნით, რადგან ისინი ყველანი ჩემი თანამემამულენი არიან, კვლავ გონიერების იმედი მაქვს.

თქვენ ჩემს გაცხადებებს ცინიკური უწოდეთ. უცნაური წარმოდგენა გქონიათ ცინიზმზე. არ ვიკადრებ საპასუხოდ შეურაცხყოფა მოგაყენოთ. დაე, თქვენი მსაჯულები იყვნენ ადამიანები, რომლებსაც თქვენი გამოსვლის შემდეგ კვლავ გასაჭირი დაადგათ, როცა გაზის მიწოდება შეუწყვიტეს. თქვენს თვალში საქართველო პატარა და სუსტი ქვეყანაა, რუსეთი კი დიდი და ძლიერი - იმდენად ძლიერი, რომ მის ზოგიერთ ხელმძღვანელს ჰგონია, თითქოს უფლება ჰქონდეს თურქმენეთის გაზის მიწოდება შეუწყვიტოს სხვა რესპუბლიკებს.

მაგრამ ამასთან დაკავშირებით ერთი კითხვა მინდა დაგისვათ: ნუთუ თქვენთვის სულერთია რუსეთის პრეზიდენტის ბ. ნ. ელცინის აზრი იმის შესახებ, რომ ეკონომიკური სანქციები ხელს ვერ შეუწყობს კონფლიქტების მოწესრიგებას.

მე სპეციალურად მომყავს მისი ციტატა რეზოლუციიდან, რომ იგი წაიკითხონ საქართველოშიც, რათა იცოდნენ, რომ რუსეთში ყველა როდი ფიქრობს და მოქმედებს ისე, როგორც გენერალი რუცკოი.

და მე დარწმუნებული ვარ, რომ ყოველივე ამის მიუხედავად, ჩემი თანამემამულენი ღირსეულად შეხვდებიან ახალ განსაცდელს, შეძლებენ არ დაკარგონ რუსი ხალხის, თითოეული რუსის ნდობა და პატივისცემა, სამხედრო ფორმიანი კაცი იქნება ის, თუ უბრალო მოქალაქე.

ბოლო თვეების მოვლენებმა დაგვანახეს, რაოდენ სახიფათოა მხოლოდ დღევანდელი დღით ცხოვრება. ჩვენ ყველანი პასუხისმგებელნი ვართ მომავლის წინაშე. თუ საკუთარი თავისთვის არა, ჩვენი ხალხების გულისთვის უნდა დავფიქრდეთ იმაზე, თუ რა პასუხის გაცემა მოგვიწევს მათთვის.

ედუარდ შევარდნაძე.
თბილისი, 1992 წლის 21 ივნისი.

ჩვენ ყველანი პასუხისმგებელი ვართ მომავლის წინაშე. თუ საკუთარი თავისათვის არა, ჩვენი ხალხების გულისთვის უნდა დავფიქრდეთ იმაზე, თუ რა პასუხის გაცემა მოგვიწევს მათთვის. / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 23 ივნისი. - N111(390). - 1 გვ.

- ელოდით, რომ ასეთი სიტუაცია შეიქმნებოდა?

- მოსალოდნელი იყო.

- უნდა ვიფიქროთ, რომ ექსპრეზიდენტი შეეცადა ხელი შეეშალა დაგომისში პრეზიდენტ ელცინთან თქვენი შეხვედრისათვის?

- სავსებით შესაძლებელია, რომ მათ ამის გამო იჩქარეს.

- თქვენი აზრით, რით დამთავრდება ყველაფერი ეს?

- განიარაღებით, მხედველობაში მარტო იარაღის ამოღება როდი მაქვს, ამ ძალებს არანაირი მხარდაჭერა აღარ ექნებათ, რადგან ხალხმა დაინახა მათი ნამდვილი სახე და იცის, რას წარმოადგენენ ისინი.

სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ინტერვიუ საქართველოს ტელევიზიას / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 25 ივნისი. - N114 (393). - 1 გვ.

ძვირფასო თანამემამულენო!

დღეს, 24 ივნისს, დილაადრიან, ყოფილი პრეზიდენტის მომხრეთა შეიარაღებული ბანდა შემოიჭრა დედაქალაქში, განაიარაღა შინაგანი ჯარების ერთ-ერთი ქვეგანაყოფი, აიღო სატელევიზიო სტუდია და სატელევიზიო ანძა. შეტაკების დროს დაიჭრა რამდენიმე კაცი. ტელევიზიისა და რადიოქსელის საშუალებით გადაიცა პროვოკაციული განცხადებები და მოწოდება, დაეწყოთ შეიარაღებული გამოსვლები.

ხელისუფლება სასწრაფო ღონისძიებებს მიმართავს ამ ავანტიურის აღსაკვეთად. გვყავს სათანადო ძალები და საშუალებები წესრიგის აღსადგენად.

მივმართავ მოსახლეობას - ნუ აყვება პროვოკაციებს, შეინარჩუნოს სიმშვიდე და ორგანიზებულობა. ღონისძიებებს წესრიგისა და სტაბილურობის აღსადგენად ხელმძღვანელობს სახელმწიფო საბჭოს პრეზიდიუმი, შექმნილია სპეციალური შტაბი. ინფორმაციას მოგაწვდით სისტემატურად.

1992 წლის 24 ივნისი, 8.30 წუთი

ყოფილი პრეზიდენტის მომხრეთა შეიარაღებული ამბოხების გამო, რომელიც 24 ივნისს, გამთენიისას მოხდა და რომლის შედეგადაც თბილისში ტელესტუდია და ტელეანძა დაიკავეს, საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ გადადო გამგზავრება დაგომისში, სადაც რუსეთის პრეზიდენტს ბორის ელცინს უნდა შეხვედროდა. რესპუბლიკის ქალაქებსა და რაიონებში ხორციელდება ყველა დაგეგმილი ღონისძიება.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის მიმართვა საქართველოს მოსახლეობისადმი / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 25 ივნისი. - N114(393). - 1 გვ.

თანამემამულენო!

ყოფილი პრეზიდენტის მომხრეთა ბანდიტურმა რაზმებმა თავიანთი ავანტიურისტული აქცია დაამთხვიეს 24 ივნისს დანიშნულ საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარისა და რუსეთის პრეზიდენტის შეხვედრას. ამ შეხვედრის ჩაშლა მათი ავანტიურისტული გეგმის ერთ-ერთი უმთავრესი ნაწილია.

მინდა საქართველოს მოსახლეობას განვუცხადო, რომ შეთქმულთა გეგმებს ასრულება არ უწერია. დემოკრატიული, ჰუმანური, მაღალი წესრიგის, ორგანიზებული სახელმწიფოს მშენებლობაზე აღებული ჩვენი კურსი უცვლელია. თქვენ ერთხელ კიდევ დაინახეთ ნამდვილი სახე ჩვენი ხალხის მიერ განდევნილი ავტორიტარული რეჟიმის მომხრეებისა. შეხვედრას დაგომისში შეიძლება სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდეს საქართველოსათვის.

მას შემდეგ, რაც ბანდიტებს ალყა შემოარტყეს და დაკავებული პოზიციებიდან გამოდევნეს, სახელმწიფო საბჭოს პრეზიდიუმმა გადაწყვიტა არ ჩაშალოს დაგომისის შეხვედრა. დარწმუნებული ვარ, რომ მოლაპარაკება პრეზიდენტ ელცინთან და რუსეთის სხვა ხელმძღვანელებთან სიკეთეს მოუტანს ჩვენს მრავალტანჯულ ქვეყანას. ერთხელ კიდევ მოგიწოდებთ, ძვირფასო თანამემამულენო, სიფრთხილისა და სიმშვიდისაკენ და კიდევ ერთხელ ერთობისაკენ. ჩვენი ერთობა, დუღაბად შეკრული ჩვენი რიგები იხსნის საქართველოს.

გფარავდეთ მაღალი ღმერთი.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის განცხადება / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 25 ივნისი. - N114 (393). - 1 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა სტამბოლის დეკლარაციის ხელმოწერის ცერემონიაზე 1992 წლის 25 ივნისს

პატივცემულო ბატონო თავმჯდომარევ,

პატივცემულო შავი ზღვის აუზის სახელმწიფოთა მეთაურებო.

1990 წლის დეკემბერში, მის აღმატებულებასთან, თურქეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტთან საუბრისას პირველად გავიგე, რომ არსებობდა პროექტი, რომელიც მსოფლიოში ცნობილი უნდა გამხდარიყო.

ახლა ამ გეგმამ ხორცი შეისხა შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის დეკლარაციაში.

ბევრი ჩვენგანისათვის ეკონომიკის გაჯანსაღება დემოკრატიაზე დაფუძნებული ეროვნული სახელმწიფოებრიობის ჩამოყალიბების მთავარი წინამძღვარია. ამ მხრივ ევროპის პროცესის ფარგლებში შავი ზღვის აუზის სახელმწიფოთა ეკონომიკური თანამშრომლობის გეგმა განუმეორებელ შანსს გვაძლეს.

მაგრამ სიტუაციის საღი შეფასება გვაიძულებს განვაცხადოთ: დეკლარაციის მონაწილე თითოეული ქვეყნის უშიშროების მტკიცე გარანტიების გარეშე შავი ზღვის ეკონომიკური ალიანსი ჩაშლის საფრთხის წინაშე დგას.

ჩვენ ძნელ დროში ვცხოვრობთ. შავი ზღვის აუზი გადიდებული დაძაბულობის ზონა ხდება. აქ შეიკრა საშიში კონფლიქტების კვანძები.

ეკონომიკურის გარდა, ახლა საჭიროა აქტიური პოლიტიკური თანამოქმედება, თანამოქმედება რეგიონალურ დონეზე ერთიანი კოოპერაციული სტრუქტურების ფარგლებში.

ნება მიბოძეთ, მოკლედ მოგახსენოთ ჩემი ზოგიერთი მოსაზრება ამის შესახებ.

პირველი.

ჩვენ გთავაზობთ შევქმნათ პოლიტიკური, ეკონომიკური, ეკოლოგიური და კულტურულ-სამართლებრივი ინტეგრაციის მაღალი დონის რეგიონალური ორგანიზაცია.

„შავი ზღვის ათეული“ ქმედუნარიანი გაერთიანება რომ გახდეს, საკმაო დროა საჭირო, მაგრამ უკვე ახლა შეიძლება განისაზღვროს, გვსურს თუ არა ამ გზით სიარული.

საქართველოს დელეგაცია გთავაზობთ შევთანხმდეთ შავი ზღვის ქვეყნების ორგანიზაციის ან ალიანსის შექმნის თაობაზე.

ამ ორგანიზაციის შტაბ-ბინა უნდა დაარსდეს აქ, სტამბოლში, და მიეცეს მას პატარა მრავალეროვნული სამდივნო გენერალური მდივნის მეთაურობით.

თავმჯდომარეობას რიგრიგობით გასწევენ სახელმწიფოთა მეთაურები. აქვე სტამბოლში შეიძლება გაიმართოს ხოლმე ორგანიზაციის უმაღლესი დონის ყოველწლიური სხდომები.

შტაბ-ბინასა და სამდივნოში იქნება კონცენტრირებული პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტეგრაციის პროგრამების შემუშავება.

მეორე.

გთავაზობთ შევქმნათ ამ ორგანიზაციის სამუშაო ორგანოები:

- საგარეო საქმეთა მინისტრების კომიტეტი;

- თავდაცვის მინისტრთა კომიტეტი;

- ევროპის გაერთიანებებთან, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირთან და სხვა საერთაშორისო ინსტიტუტებთან კავშირურთიერთობის ბიურო;

- შავი ზღვის გარემოსა და ეკოლოგიის დაცვის სააგენტო;

- კულტურის, სპორტის, ტურიზმის, კურორტების კომიტეტი;

- ადამიანის უფლებათა ბიურო, ეთნიკურ უმცირესობათა დებულება, რელიგიათა დებულება;

- მეწარმეთა ასოციაცია;

- ვაჭრობისა და სატრანზიტო ტვირთზიდვის საკითხთა კომიტეტი;

- სოციალურ საკითხთა და მიგრანტების საქმეთა ბიურო;

- შავი ზღვის გადარჩენისა და მისი რესურსების გამოყენების ორგანიზაცია.

მესამე.

აქ წარმოდგენილი თითქმის ყველა სახელმწიფო აწყდება კონფლიქტურ სიტუაციებს. რა თქმა უნდა, არ არსებობს მათი მოწესრიგების ერთიანი რეცეპტი, მაგრამ, თუ მიზანმიმართულად ვიმოქმედებთ, კოლექტიურად დავეხმარებით მხარეებს დაზავებაში, შეიძლება წარმატების იმედიც ვიქონიოთ.

გთავაზობთ შევქმნათ კონფლიქტების მოწესრიგების ცენტრი, რომელშიც შევიდოდა თითოეული ქვეყნის სამ-სამი წარმომადგენელი. საქართველო მზად არის მიიღოს ასეთი ცენტრი და უზრუნველყოს მისი საქმიანობის პირობები.

სასარგებლო იქნება აგრეთვე შეგვეთანხმებინა დამავალდებულებელი დეკლარაცია არსებული საზღვრების გადასინჯვაზე მორატორიუმის შემოღების შესახებ, რომელიც იმოქმედებდა მინიმუმ ხუთ წელს, უმჯობესია კი - ორი ათას წლამდე. ეს სრულიადაც არ ნიშნავს, რომ ამ პერიოდში არ შეიძლებოდეს მოლაპარაკება საზღვრების თაობაზე.

პირველი ნაბიჯი ამ გზაზე შეიძლება იყოს ცეცხლის შეწყვეტის შემოღება, რომლის დროს იურიდიულად და ფაქტობრივად რჩება მდგომარეობა სტატუს-კვო.

მორატორიუმის პერიოდი უნდა გამოვიყენოთ ორმხრივ და მრავალმხრივ დონეებზე ინტენსიური დიალოგისა და პოლიტიკური მოლაპარაკებისათვის.

ყველა ჩვენი ქვეყანა დაკავშირებულია ევროპაში შეიარაღებული ძალების შემცირების ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულებებით, მაგრამ არის გაურკვევლობა ჩვენს რეგიონში ჰელსინკის პროცესის ფარგლებში შემუშავებულ სამხედრო დარგში ნდობის ღონისძიებათა მოქმედების გამო. ეს გაურკვევლობა უნდა აღმოიფხვრას. ისინი სრულად უნდა გავრცელდეს ჩვენს რეგიონზეც.

რამდენადაც ჩვენ ვაშენებთ ჩვენს ორგანიზაციას შავი ზღვის გარშემო, პარიზის ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ შეზღუდვებს აუცილებლად უნდა დავუმატოთ შეზღუდვები შავ ზღვაში სამხედრო-საზღვაო საქმიანობაზე.

პრაქტიკულად საქმე ეხება კოლექტიური შეთანხმების ან კონვენციის შემუშავებას სამხედრო-საზღვაო ძალებზე - წყალზედა და წყალქვეშა ხომალდებზე, სანაპირო თავდაცვის ძალებსა და სამხედრო-საზღვაო ძალების პირად შემადგენლობაზე ზედა ზღვარის დაწესების შესახებ.

საქართველო განსაკუთრებით არის დაინტერესებული ამით. მას სურს, რომ ყოფილი საბჭოთა კავშირის შავი ზღვის ფლოტის გამო დავა სამართლიანად და ცივილიზებულად გადაწყდეს.

თუ ჩვენ დავეთანხმებით შავ ზღვაში სამხედრო-საზღვაო ძალებისათვის საერთო ლიმიტის დაწესებას, რომელიც არსებულზე გაცილებით ნაკლები იქნებოდა, და შევთანხმდებით შავი ზღვის აუზის თითოეული სახელმწიფოსათვის კვოტების თაობაზე, მაშინ, დარწმუნებული ვარ, შევძლებთ დავძლიოთ შავი ზღვის ფლოტის საკითხის გარშემო შექმნილი დაძაბულობა.

მეოთხე.

სცენიდან საბჭოთა კავშირის წასვლამ ისეთი პრობლემაც დაგვიტოვა, როგორიც არის ურთიერთვალდებულებანი. რამდენადაც აქ დაინტერესებული მხარეებია არა მარტო ახალშექმნილი სახელმწიფოები, არამედ ისინიც, ვისთანაც საბჭოთა კავშირს საქმეები ჰქონდა. სამართლიანი იქნებოდა მოგვეწვია სპეციალური საერთაშორისო კონფერენცია, რომელიც მოაწესრიგებდა ერთი სახელმწიფოს გაქრობასა და რამდენიმე ახლის შექმნის გამო წარმოქმნილ სამართლებრივ და ფინანსურ პრობლემებს.

ქალბატონებო და ბატონებო,

აქ, ბოსფორის ნაპირებზე, ძველი ჰელესპონტის მახლობლად, მაგონდება ჰელესა და ფრიქსეს ლეგენდა. ისინი ეძებდნენ ხსნას კოლხეთში, საქართველოს იმ ნაწილში, რომელიც შავი ზღვის დასავლეთის სანაპიროზე მდებარეობს.

ახლა, ჩვენთვის ამ ძნელ ჟამს, თავად ჩვენ ვეძებთ გადასარჩენ გზას, და ვხედავთ მას შავი ზღვის აუზის სახელმწიფოებთან თანამოქმედებასა და თანამშრომლობაში. დიდი იმედი მაქვს, რომ თქვენი დახმარებით ვიპოვით მას.

გადარჩენის გზა თანამოქმედებასა და თანამშრომლობაშია / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 27 ივნისი. - N116 (395). - 1 გვ.

სხდომაზეც ხაზგასმით ვთქვი და ახლაც გავიმეორებ, რომ 24 ივნისს ხელისუფლებამ ძალიან დიდი ავანსი მიიღო - ხალხის მხარდაჭერა, თბილისელთა მხარდაჭერა. იმ ტრაგიკულ დღეს, დაგომისში გამგზავრებამდე, ქალაქში გასულს საშუალება მომეცა თვალნათლივ დავრწმუნებულიყავი ამაში. დიდი მადლობა მას ასეთი თანადგომისთვის. 24 ივნისს ხაზგასმით გამოიკვეთა თბილისელების, მთლიანად ქართველი ხალხის ერთსულოვანი მისწრაფება - არ დაუშვას დიქტატურის აღორძინება, მხარში ამოუდგეს იმათ, ვისაც გულწრფელად სურს დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობა. იმ დღეს ჩემთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო, რომ ქალაქში ვიგრძენი ახალგაზრდობის საოცარი მხარდაჭერა და მზადყოფნა - ჩვენთან ერთად ჩაერთოს დემოკრატიული გარდაქმნების პროცესში.

ჩემი აზრით, სწორედ ეს არის უდიდესი მონაპოვარი და შედეგი დემოკრატიის მშენებლობის იმ კურსისა, რომელსაც დღეს საქართველოს ხელისუფლება ადგას. და ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან ახალგაზრდობა ქვეყნის იმედი და მომავალია.

ედუარდ შევარდნაძე: „დიდი მადლობა თბილისელებს, მთლიანად ქართველ ხალხს, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდობას!“ / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 30 ივნისი. - N117 (396). - 1 გვ.

საქართველოს შემოქმედებითი კავშირების გაერთიანებული პლენუმი, რომელიც გაიმართა ა. წ. 10 ივნისს და პლენუმის წარმომადგენელთა შეხვედრა სახელმწიფო საბჭოში 16 ივნისს მიმდინარეობდა ქართული კულტურის გადარჩენის, ხსნის ეგიდით. არის თუ არა საქმე მართლა ისე საგანგაშოდ, რომ ქართული კულტურის აწმყო და მომავალი ყოფნა-არყოფნის ზღვარზე ვიგულვოთ? თუ ჩვენს რეალურ მდგომარეობას მიუკერძოებლად შევხედავთ, ქართული კულტურის პულსი მართლაც საგანგაშოა. ახლანდელი წყვეტილობა, კულტურის კრიზისი, ნიჭიერი შემოქმდებითი ენერგიის შეჩერება მთელი თაობის კრიზისი იქნება. ათეული წლები შეიძლება დასჭირდეს ამ ჭრილობების მოშუშებას.

ავტორიტარული რეჟიმის ანტაგონისტური და ავადმყოფური სიძულვილი კულტურისადმი მრავალი ფაქტორით აიხსნება. კულტურის დათრგუნვის მისწრაფება ყოველთვის საზოგადოებრივი შეგნების დეგრადირებას ისახავდა მიზნად. კულტურა ქმნის პიროვნებას, მოქალაქეს. მაღალი კულტურით უნდა მიიპყროს ქართველმა ხალხმა მსოფლიო საზოგადოებრიობის ყურადღება. კულტურის ავტორიტეტით იმკვიდრებს საქართველო ღირსეულ ადგილს ცივილიზებულ სამყაროში. ქართული კულტურა ეროვნული სულის გამოხატულებაა. ტერორი კულტურაზე ნიშნავს ტერორს ეროვნულ სულზე, მისი დამონების მცდელობას. ქართული ეროვნული სულის ფენომენი კულტურაა, კულტურულობისაკენ მუდმივი სწრაფვა და ხორცშესხმაა, სხვა მიზანი ჩვენს ხორციელ არსებობას არ შეიძლება ჰქონდეს.

სასიხარულოა, რომ ქართულმა კულტურამ, მისმა ღირსეულმა ავტორებმა, მსოფლიოში აღიარებულმა ხელოვნების მუშაკებმა გმირობა გამოიჩინეს, არ დათმეს კულტურა, არ დათმეს კულტურის მაღალადამიანური ღირსება.

ჩვენდა სამწუხაროდ, უნდა ვაღიაროთ, რომ ჩვენი დებატები, პრესის ფურცლებზე ასახული მსჯელობები ძირითადად ახდენს იმ ვითარების კონსტატაციას, რაც ირგვლივ სუფევს. სამწუხაროდ, არ გვაქვს კონკრეტული, კონსტრუქციული ნათელი პროგრამა. ვწუწუნებთ, რომ ვიღუპებით, მაგრამ როგორ უნდა გადავრჩეთ, ეს არ ვიცით, არ ვეძებთ იმ გზებს, რომლებიც გადაგვარჩენს. არ ვეძებთ იმიტომ, რომ ეს ძალზე ძნელია, მას ბევრი ფიქრი, ტანჯვა-წვალება და შრომა სჭირდება. არის კიდევ ასეთი თვალსაზრისი - ჯერ დავიცადოთ, პარლამენტს ავირჩევთ და პარლამენტი მიხედავს ამ საქმესო. კულტურა, მისი ბედი ისევე ვერ მოითმენს დაყოვნებას, როგორც უპურობა. კულტურა პურია ჩვენი არსობისა, ქვეყანა იქცევა და რა დროს კულტურააო, - ეს ყოვლად შეუწყნარებელი პოზიციაა. ყოველდღე თუნდაც ნაბიჯ-ნაბიჯ უნდა გამოვნახოთ საშუალება, რომ კულტურის საყრდენი ბერკეტები, მატერიალური ბაზა არ დაინგრეს, არ მოიშალოს. დღეს კატასტროფული სურათის დახატვაში შეჯიბრება უნაყოფოა. ეს ყველამ კარგად ვიცით. ხელისუფლებლამ, მთავრობამ უნდა აამოქმედოს ყველა რეზერვი, რომ არ შეწყდეს წიგნის, თაეტრის, კინოს, მხატვრობის, მუსიკის არქიტექტურის შემოქმედებითი სიცოცხლე.

ახლა უფრო კონკრეტულად უნდა გავითვალისწინოთ საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის ეტაპის მკაცრი პირობები. ეს პროცესი გარკვეულწილად ულმობელია. სამწუხაროდ, ჩვენ არ ვიყავით მომზადებული ამ მოულოდნელი, ქარტეხილივით მოვარდნილი პროცესებისათვის. საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლა მართვადი უნდა იყოს. სამწუხაროდ, ჩვენ ხშირად მიბაძვის დონეზე, სქემატურად ვიღებთ სხვების გამოცდილებას თუ თეორიულ თვალსაზრისს. კონკრეტული სინამდვილისათვის მოურგებლად სხვათა თვალსაზრისით გადმოღება უკეთეს შემთხვევაში პროვინციალიზმია, როცა კულტურის დაბეგვრაზეა ლაპარაკი, ეს საბაზრო ეკონომიკის ენაზე გასაგებია, ასეა ეს მრავალ განვითარებულ ქვეყანაში. მაგრამ ზოგჯერ პარალელების მექანისტური გავლება ჩვენს ყოფასთან უარყოფით შედეგს იძლევა. ჩვენს სინამდვილეს სხვაგვარი კონკრეტული თვისებანი აქვს.

ქართული კულტურის მსოფლიო ავტორიტეტი მისმა ზოგადკაცობრიულმა ხასიათმა, ფართო ჰუმანისტურმა თვალსაწიერმა განაპირობა. ხალხთა შორის მეგობრობის, ურთიერთობის ის ფორმები, რაც დღეს ცივილიზებული აზრის მონაპოვრად ითვლება, ქართული კულტურის ძირძველ ისტორიულ საფუძველშიც ძევს. საქართველომ კვლავაც ასეთი ჰუმანიზმით, ჩვენი ხალხის ბუნებიდან მომდინარე სულგრძელობით, სიბრძნით უნდა იზრუნოს ყველა ხალხის კულტურის კეთილდღეობაზე. პირველ რიგში კი იმათ მიმართ, ვინც ჩვენს მიწა-წყალზე ცხოვრობენ და საუკუნეების მანძილზე ვიზიარებდით ერთმანეთის ჭირსა და ლხინს. ჩვენ უნდა ვიზრუნოთ აფხაზებსა თუ ოსების, რუსებისა თუ ებრაელების, სომხებისა თუ აზერბაიჯანელების, ბერძნებისა თუ ქურთების და სხვა ხალხთა კულტურების აყვავებაზე.

მე მხარს ვუჭერ ხელოვანთა ჯგუფის იდეას - შეიქმნას ქართული კულტურის გადარჩენის კომიტეტი. მე დიდი პასუხისმგებლობითა და მადლიერებით ვიღებ წინადადებას - ვითავო ამ კომიტეტის თავმჯდომარეობა. ეს არ იქნება სახელმწიფო კომიტეტი ტრადიციული გაგებით ან სამინისტრო. ასეთი ოფიციალური სტრუქტურები არსებობენ. ეს კომიტეტი სახელმწიფოსაგან უნდა აღიჭურვოს მაკოორდინირებელი უფლებებით, რომელიც მოსთხოვს ხელისუფლებას, მთავრობის ინსტიტუტებს შეასრულოს ყველა გადაწყვეტილება, რაც კულტურის სასიცოცხლო პრობლემებს შეეხება. კომიტეტმა ზარი უნდა შემოჰკრას, ჩვენი ხალხი უნდა მოაბრუნოს ლიტერატურისა და ხელოვნებისაკენ, კულტურისაკენ საერთოდ ეს არის სიძულვილის, დაუნდობლობის სენისაგან განკურნების უმნიშვნელოვანესი გზა, ჩვენმა ხალხმა სიყვარულის ტაძრისაკენ უნდა აიღოს გეზი. ქართველმა ხალხმა კულტურა უნდა იხსნას, ქართველი ხალხი კულტურამ უნდა იხსნას.

ედუარდ შევარდნაძე.

გადავარჩინოთ ქართული კულტურა / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 1 ივლისი. - N118-119 (398). - 1 გვ.

პატივცემულო ბატონო პრეზიდენტო,

თავისი დამოუკიდებლობის დღეს ამერიკის შეერთებულ შტატებს განსაკუთრებული უფლება აქვს განიცდიდეს გამართლებულ სიამაყეს იმისათვის, რაც ამერიკელმა ხალხმა გააკეთა თავისი ქვეყნისა და მთელი მსოფლიოსათვის.

ამ დღეს, 4 ივლისს, თქვენ მიიღებთ გაცილებით მეტი რაოდენობის სახელმწიფოთა მოლოცვებს, რომლებიც თავისუფლებისა და დემოკრატიის გზას დაადგნენ.

საქართველო არა მარტო გულწრფელად ულოცავს შეერთებული შტატების ხალხს დიად დღესასწაულს, არამედ დიდ მადლობას უძღვნის ამერიკელებს, რომლებმაც შესაძლებელი გახადეს ჩვენი დამოუკიდებლობის აღდგენა.

გვინდა გულწრფელი მადლობა მოგახსენოთ თქვენ, ბატონო პრეზიდენტო, შეერთებული შტატების მთავრობას ჩვენს რესპუბლიკასთან სოლიდარობის გამო, მისთვის გაწეული დიდი დახმარების გამო, იმის გამო, რომ მზად ხართ საქართველოსა და შეერთებული შტატების ურთიერთობას საფუძვლად დაუდოთ ურთიერთპატივისცემა, პატიოსანი პარტნიორობა, მეგობრული თანამშრომლობა და თანამოქმედება.

საქართველო არ დაივიწყებს არც თქვენს, ბატონო პრეზიდენტო, გულთბილ წერილს მისი დამოუკიდებლობის დღეს, არც სახელმწიფო მდივნის ბატონ ბეიკერის დრამატულ გამოჩენას თბილისის რესპუბლიკის მოედანზე ამა წლის 26 მაისს.

მე მინდა თქვენ იცოდეთ - ჩვენ დიდად ვაფასებთ თქვენს პირად დამოკიდებულებას საქართველოსადმი, ისევე როგორც ჩვენთვის უდიდესი მნიშვნელობის მქონე პოლიტიკურ, მორალურ და მატერიალურ მხარდაჭერას, რომელსაც გვიწევს შეერთებული შტატები.

უგულითადესად გილოცავთ, ბატონო პრეზიდენტო, გისურვებთ ჯანმრთელობასა და წარმატებებს, ხოლო ამერიკის შეერთებული შტატების ხალხს - მშვიდობას, თანხმობასა და აყვავებას.

ღრმა პატივისცემით
ედუარდ შევარდნაძე.
თბილისი, 1992 წლის 3 ივლისი.

ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტს, მის აღმატებულებას ბატონ ჯორჯ ბუშს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 4 ივლისი. - N121 (400). - 1 გვ.

ქართული მწერლობა მსოფლიო ლიტერატურის ერთ-ერთი განსაკუთრებული და მნიშვნელოვანი ნაკადია, პოტენციური შესაძლებლობით მას შეუძლია კიდევ უფრო ღირსეული ადგილი მოიპოვოს, ამის საფუძველია ერის მდიდარი ლიტერატურული მემკვიდრეობა და რაღა თქმა უნდა, ჩვენი თანამედროვე ქართველი მწერლობის მაღალნიჭიერება.

ქართველ მწერალთა პენ-ცენტრის შექმნა, მისი გაწევრიანება საერთაშორისო ორგანიზაციაში, ქართული მწერლობის ღირსების აღიარებაც არის და ამავე დროს მნიშვნელოვანი ნაბიჯიც ჩვენი ლიტერატურის ჩასართველად მსოფლიო ლიტერატურულ პროცესში.

ვულოცავ ქართველ მწერლებს კიდევ ერთი ნაბიჯის გადადგმას ჩვენი ქვეყნის თავისუფლების გზაზე, მათს გაწევრიანებას საერთაშორისო პენ-კლუბში, ახალ შემოქმედებით წარმატებებს ვუსურვებ მშობლიური მწერლობის განვითარებისა და საერთაშორისო აღიარების საქმეში.

ედუარდ შევარდნაძე,
საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე.

ქართული მწერლობის კიდევ ერთი აღიარება / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 4 ივლისი. - N121 (400). - 3 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის გამოსვლა ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის 1975 წლის საბოლოო აქტის ხელმოწერის დროს სასახლე „ფინლანდიაში“ 1992 წლის 9 ივლისს

ქალბატონებო და ბატონებო,

საქართველო დიდხანს ელოდა ამ დღეს. მისთვის იგი ბევრ რამეს ნიშნავს. უწინარეს ყოვლისა - ევროპის სულიერი ერთიანობის სამყაროში დაბრუნებას, რომელსაც იგი ისტორიულმა ბედუკუღმართობამ მოსწყვიტა.

იგი ნიშნავს აგრეთვე საქართველოს შესვლას დამოუკიდებელ დემოკრატიულ სახელმწიფოთა ოჯახში, რომლებიც თავიანთ ცხოვრებას უფარდებენ საბოლოო აქტისა და ახალი ევროპისათვის ქარტიის უზენაეს პრინციპებს.

უერთდება რა მათ, საქართველო საჯაროდ ადასტურებს, რომ განუხრელად დაიცავს ჰელსინკის პროცესის ყველა ნორმას.

იგი აპირებს აგრეთვე თავისი წვლილი შეიტანოს მისი მთლიანობის შენარჩუნებასა და მის შემდგომ განვითარებაში.

ევროპამ ახლანდელ მიჯნას იმით მიაღწია, რომ საფუძველთა საფუძვლად გაიხადა სახელმწიფოთა თანხმობა. მის მიღწევას ახერხებდნენ „ცივი ომის“ და ევროპის გათიშვის ხანაშიც, როცა კონფრონტაცია და სამხედრო დაპირისპირება ზოგჯერ კრიზისულად საშიშ ხასიათს იძენდა.

საბოლოო აქტი თანხმობის ინსტრუმენტია, რომელსაც საფუძვლად უძევს თითოეულის ინტერესების გათვალისწინება და ყველას ინტერესების შეთავსების მისწრაფება.

საქართველო ხელს აწერს მას და ნათლად აქვს წარმოდგენილი, რომ საერთო-ევროპული პროცესი არა მარტო მნიშვნელოვანი დოკუმენტებისა და ურთიერთვალდებულებების ჯამია, არამედ, უწინარესად საქმეთა წარმართვის მეთოდია - როგორც სახელმწიფოთა შიგნით, ისე მათ შორისაც.

ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირში საქართველოს შემოაქვს უკვე შეძენილი გამოცდილება, რომელიც მოწმობს საბოლოო აქტის პრინციპების პატივისცემას - ეს არის უარის თქმა ძალის პოლიტიკაზე პოლიტიკის ძალის სასარგებლოდ, ცალმხრივ მოქმედებაზე - დიალოგის, მოლაპარაკებისა და კომპრომისის სასარგებლოდ.

პოლიტიკის ადამიანურ განზომილებას - ამ „ევროპის ოქროს კვეთს“ - ჩვენ მემკვიდრეობად ვიღებთ პირადი რწმენისა და გამოცდილების გამოც და ჩვენი ხალხის ჰუმანისტური ტრადიციების კარნახითაც. რაგინდ პატარაც უნდა იყოს ესა თუ ის ქვეყანა - საქართველო კი პატარა ქვეყანაა - იგი მოვალეა დაიმკვიდროს თავი მსოფლიოში ადამიანის სიცოცხლის ღირებულების, პიროვნების თავისუფლების, უმცირესობათა უფლებების დაცვის პრიორიტეტების მეშვეობით. მხოლოდ მაშინ, როცა უპირატესობას მიანიჭებს ადამიანურ ღირსებას, იგი დაიმკვიდრებს ადგილს ცივილიზებულ ერთა ოჯახში და დაიცავს თავს, როგორც ეროვნული მთელი.

ჩვენ ვიცით, თუ რა არის თანხმობის დიადი ძალა. მას უნდა ვეყრდნობოდეთ დღესაც, როცა კვლავ გაჩაღდა და საშიშ ნიშნულს მიაღწია უთანხმოებებმა, რომლებმაც შეიძლება მოსპონ ყოველივე, რაც შეიქმნა ჰელსინკის პროცესის წლების მანძილზე.

მოუწოდებს რა ამისთვის სხვებსაც, საქართველო კისრულობს ვალდებულებას იმოქმედოს მხოლოდ და მხოლოდ თანხმობის საფუძველზე.

ჩემი ქვეყნის სახელით მადლობას მოგახსენებთ ყველას, ვინც მხარი დაუჭირა საქართველოს რესპუბლიკის გაწევრიანებას ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირში.

ჩვენ გავამართლებთ თქვენს ნდობას ჰელსინკის ოჯახის განმტკიცებაში ღირსეული მონაწილეობით.

საქართველო კისრულობს ვალდებულებას იმოქმედოს მხოლოდ და მხოლოდ თანხმობის საფუძველზე / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 10 ივლისი. - N126 (405). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის სამძიმარი

10 ივლისს ბატონი ედუარდ შევარდნაძე ჰელსინკიდან ტელეფონით ესაუბრა სახელმწიფო საბჭოს აპარატის ხელმძღვანელებს და სთხოვა გადაეცათ სამძიმარი ამ დღეებში ტრაგიკულად დაღუპულ თანამემამულეთა ოჯახებისა და რესპუბლიკის მოსახლეობისათვის.

ძვირფასო თანამემამულენო!

ახლა, როდესაც საქართველო ევროპის, მთელი მსოფლიოს დემოკრატიულ სახელმწიფოთა ოჯახში იმკვიდრებს ადგილს, ჩვენს ხალხს აქვს დიდი სიხარულისა და მოლოცვათა მიღების მიზეზი. დღეს საქართველო უნდა ზეიმობდეს, მაგრამ ამ დიდ სიხარულს გვიშხამავს ჩვენი ხალხის, ჩვენი ქვეყნის სწორედ იმ გამარჯვებათა გამო გამწარებული ტერორისტების მოქმედება, რამდენი ნათელი სიცოცხლე შეიწირეს, რამდენი დედა შემოსეს ძაძით. მე ახლა უფრო მიმძიმს, რომ თქვენთან არა ვარ, რომ უშუალოდ გამომეხატა ჩემი თანადგომა.

მივმართე ყველა ოჯახს, სადაც დღეს გლოვაა - მიიღეთ ჩემგან გულწრფელი სამძიმარი, ცრემლი და გულისტკივილი. ეს ყველა ჩვენგანის საერთო ტრაგედიაა.

საქართველოს თავისუფლების და დამოუკიდებლობისთვის გმირულად დაღუპულთა თუ მსხვერპლად შეწირულთა სიცოცხლე საქართველოს გააძლიერებს და განანათლებს. დრო ყოველთვის გაარჩევს, არავის თავდადება და ღვაწლი არ ჩაივლის უკვალოდ.

ღმერთი იყოს ჩვენი ქვეყნის მფარველი.

ედუარდ შევარდნაძე.

სამძიმარი : არავის თავდადება და ღვაწლი უკვალოდ არ ჩაივლის... / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 11 ივლისი. - N127 (406). - 1 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის უმაღლესი დონის შეხვედრის (ჰელსინკი-2) 1992 წლის 10 ივლისის სხდომაზე

პატივცემულო ბატონო თავმჯდომარევ,

პატივცემულო სახელმწიფოთა და მთავრობათა მეთაურებო, ჩვენ შევიკრიბეთ იმ დროს, როცა ევროპის უშიშროების პრობლემებს მეტი მნიშვნელობა ენიჭება, ვიდრე ევროპის თანამშრომლობის პრობლემებს.

ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის წევრი ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფოების უმრავლესობა მწვავე კრიზისს განიცდის.

აღმოსავლეთ-დასავლეთის გლობალური კონფრონტაცია შეცვალა უმწვავესი საშინაო კონფლიქტების სერიამ. ეს კონფლიქტები რომლებიც ევროპისა და ევრაზიის სივრცეში ტოტალიტარული სისტემების კრახით გამოწვეული ტექტონიკური ძვრების შედეგია, სულ უფრო იქცევა რეგიონალური და მსოფლიო დაძაბულობის კერებად. შინაური კონფლიქტების დესტრუქციულ ზემოქმედებას აძლიერებს უამრავი სხვადასხვაგვარი შეტაკება: სახელმწიფოთაშორისი, მრავალმხრივი, სუბრეგიონალური, არასამხედრო, ჩერნობილის ტიპის, კონფესიონალურ საფუძველზე, და ბოლოს, კონფლიქტები ევროპის გარეთ, რომლებსაც ძლიერი ბიძგები მოჰყვება კონტინენტის სიღრმეში.

საბჭოთა კავშირის დაშლისა და ვარშავის ხელშეკრულების ლიკვიდაციის შემდეგ ახალი სახელმწიფოების ჩამოყალიბების პროცესში იკვეთება ორი ტენდენცია, ორი გზა: დემოკრატიული განვითარების გზა და ტოტალიტარული რეჟიმების რეანიმაციის საფრთხე. ეკონომიკური ნგრევის, შინაური კონფლიქტების, დაბალი პოლიტიკური კულტურის ავისმომასწავებელ ფონზე ეს მეორე ტენდენცია საყოველთაო საფრთხის მასშტაბს იძენს.

არ ყოფილა არც ერთი ჰელსინკური „კალათი“, რომელსაც ძლიერი ცვლილება არ განეცადოს. ფინეთის პრეზიდენტის მაუნო კოივისტოს სიტყვებით რომ ვთქვათ, ევროპას ემუქრება ახალი განხეთქილება კეთილდღეობისა და სიღატაკის საზღვართან დაკავშირებით. მაგრამ განსაკუთრებით ძლიერ ზარალდება ადამიანურობის განზომილება, ადამიანის, ხალხებისა და უმცირესობების უფლებები.

კონფლიქტები, იარაღის მიტაცების, აღვირახსნილი დამნაშავეობისა და მატერიალური სიღატაკის ატმოსფეროში კატასტროფულად გაუფასურდა ადამიანის სიცოცხლე.

ახალი კრიზისული ტენდენციების მოზღვავება ნიადაგს აცლის დამკვიდრებულ წარმოდგენებს უშიშროებისა და მშვიდობის დაცვის ღონისძიებათა შესახებ.

უნდა ვაღიაროთ, რომ ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის ინსტიტუტები მზად არ აღმოჩნდნენ დროის ამ ახალი გამოწვევის წინაშე.

ეს კონსტიტუცია საეჭვოდ როდი ხდის საბოლოო აქტისა და ახალი ევროპის ქარტიის პრინციპებს. საქმე შეიძლება ეხებოდეს და კიდეც უნდა ეხებოდეს ისეთი ინსტრუმენტების მოდელირებას რომლებიც დაგვეხმარება შეუცდომლად მივყვეთ ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის ამ ორიენტირებს ტრანსფორმირებული ევრაზიის სივრცეში.

განსაკუთრებით უნდა ვიზრუნოთ შეიარაღების, ეროვნულ უმცირესობათა მდგომარეობის, კონფლიქტების თავიდან აცილების დარგში გადაწყვეტილებათა მიღებისა და მათი შესრულებისადმი კონტროლის განხორციელების მექანიზმისათვის, თორემ შეუძლებელი გახდება მომწიფებული სახიფათო ტენდენციების ზუსტი პროგნოზირება და თავიდან აცილება.

ევროპას სჭირდება ახალი ევროპული პროცესი, რომელიც მოვლენების კუდში კი არ იჩანჩალებს, არამედ შეძლებს მათ მართვას.

ჩვენ ახალი თვალით უნდა შევხედოთ ჰელსინკის ათ პრინციპს, ათ „მცნებას“ და შევუფარდოთ ისინი ახალ რეალიებს.

უნდა ვიზრუნოთ განსაკუთრებით ეკონომიკური და ჰუმანიტარული „კალათების“ რეალური შევსებისთვის.

მოგვიწევს ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის ეფექტიანი ფუნქციონირების მოდელის არჩევა, რაც იოლი საქმე არ არის. ჩვენს თათბირს, როგორც სახელმწიფოთა პოლიტიკურ ფორუმს, არ ამოუწურავს თავისი შესაძლებლობანი. ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის ინსტიტუტები ქმედითია, ძლიერი, მყარი დემოკრატიული ტრადიციების მქონე, მდიდარი და აყვავებული სახელმწიფოებისთვის, გაცილებით უფრო ძნელია ევროპის პროცესში იმ ქვეყნების ჩაბმა, რომლებიც მწვავე პოლიტიკური და სოციალ-ეკონომიკური კრიზისის, ეროვნული სახელმწიფოებრიობისა და კარგახსნილი სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბების სტადიაში არიან.

საერთო სიტუაცია ისეთია, რომ მათ ძალზე უჭირთ დაეწიონ ჰელსინკის პროცესის თუნდაც საგრძნობლად სვლაშენელებულ მატარებელს.

საქართველო არ არის გამონაკლისი ამ მხრივ.

ისევე, როგორც მრავალი ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფო, საქართველოც თავს გრძნობს ჰელსინკის პროცესის დაშორებულ პერიფერიად, არა მარტო გეოგრაფიულად, არამედ ფსიქოლოგიურად დაშორებულად მისი ინსტიტუტებისგან. იქნებ ღირდა, განგვეხილა ის საკითხი, რომ ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის მისიები დაფუძნებულიყო, ვთქვათ, ამიერკავკასიაში, შუა აზიაში და სხვა რეგიონებში.

საქართველოსთვის, ისევე როგორც სხვა ახალი სახელმწიფოებისთვის, არ არსებობს იმაზე უფრო სერიოზული პრობლემა, ვიდრე ეროვნული უშიშროების უზრუნველყოფაა.

ჰელსინკში ჩამოგვყვა შინაურ წინააღმდეგობათა მწვავე განცდა. ჩვენს გვერდით გიზგიზებს სხვა, უკვე არალოკალური კონფლიქტი, რომელსაც შეუძლია ჩაითრიოს საქართველოც და სხვა ქვეყნებიც.

ჩვენ ვისწრაფვით, თავად შევქმნათ ჩვენი უშიშროების გარანტიები და მექანიზმები, მაგრამ გვესმის, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და გაერთიანების მხარდაუჭერლად ეს ძალზე გაჭირდება.

ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირთან, ევროპის საბჭოსთან, დასავლეთ ევროპის კავშირთან, ევროპის გაერთიანებასთან, ნატოსთან, ევრობანკთან და სხვებთან და სხვებთან უფრო მჭიდრო კავშირურთიერთობის დამყარების გარდა, ჩემი აზრით, საჭიროა ვიფიქროთ ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირთან და გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასთან, მის უშიშროების საბჭოსთან უფრო მეტად შეთანხმებულ და სინქრონულ მოქმედებაზე, განსაკუთრებით სტაბილურობის უზრუნველყოფის, კონფლიქტების მოგვარების საკითხებში.

მხარს უჭერს რა ევროპაში უშიშროების ერთიანი სივრცის კონცეფციას, საქართველოს წინადადებაა იგი ჩამოყალიბდეს იმ რეგიონალური სისტემების საფუძველზე, რომლებიც ფუნქციონირებენ ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ფარგლებში.

იმედისმომცემ მაგალითად შეიძლება გამოგვადგეს შავი ზღვის აუზის სახელმწიფოთა ეკონომიკური ალიანსის შესახებ სტამბოლის დეკლარაცია. მას ხელი მოაწერეს ყოფილი საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებმა და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში, ნატოს და ევროპის გაერთიანების წევრებმა. დავისა და შეიარაღებული კონფლიქტების მიუხედავად. მივაღწიეთ შეთანხმებას იმის თაობაზე, რომ საჭიროა თანამშრომლობა. დასანანია, რომ იმ პერსპექტიულ წამოწყებას არ მოჰყოლია სათანადო რეზონანსი. ამ დროს კი შავი ზღვის თანამშრომლობის ორგანიზაციის საზღვრებში მოექცა ორი ისეთი აფეთქებასაშიში რეგიონი, როგორიცაა ბალკანეთი და კავკასია, - და თუნდაც მარტო ამიტომ ახალ რეგიონალურ წარმონაქმნს უფრო აქტიური მხარდაჭერა სჭირდება.

შევარიგოთ შეურიგებელი - ასეთი უნდა იყოს ჩვენი დევიზი ამ ძნელ დროში. სწორედ ამ მიზნით წამოაყენა წინადადება საქართველომ სტამბოლში, დაფუძნდეს კონფლიქტების თავიდან აცილების რეგიონალური ცენტრი, გამოცხადდეს მორატორიუმი საზღვრების გადასინჯვაზე, შემუშავდეს შავი ზღვისა და კავკასიის რეგიონში ნდობისა და დემილიტარიზაციის ღონისძიებანი, ამასთან გათვალისწინდეს შეიარაღებისა და შეიარაღებული ძალების, განსაკუთრებით საზღვაო ძალების რაც შეიძლება დაბალი დონე.

ამის პარალელურად, საქართველო, რომელსაც სურს ხელი შეუწყოს ევროპის უშიშროებასა და თანამშრომლობის თათბირის ძალისხმევას ყარაბაღისა და სხვა კონფლიქტების მოგვარებაში, ყოველმხრივ შეეცდება, შეიქმნას კონსულტაციებისა და შეთანხმების ტრანსკავკასიური მექანიზმი.

ჩვენი აზრით, იგი ორგანულად შეერწყმება კონფლიქტების თავიდან აცილების სისტემას.

როცა ვსვამ კითხვას, როგორი უნდა იყოს ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირი ახალ პირობებში, ჩვენ უპირატესობას ვანიჭებთ მისი ორგანიზაციის არაფორმალურ მეთოდებს და მოქნილ სტრუქტურებს, რომლებიც უფრო სწრაფი და ეფექტიანი მოქმედების საშუალებას იძლევა. ამასთანავე მხარს ვუჭერთ სახელშეკრულებო სამართლებრივი კომპონენტის გაძლიერების იდეას. უწინარეს ყოვლისა კი უშიშროებისა და ადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროებში, აგრეთვე კონფლიქტების მოწესრიგებისა და თავიდან აცილების მთლიანი სისტემის ფორმირებაში.

დღეს ბევრს ვლაპარაკობთ ხალხებისა და ეროვნულ უმცირესობათა უფლებებზე დროა ასევე გარკვეულად დაისვას სტაბილურობისა და მშვიდობის დაცვისათვის მათი პასუხისმგებლობის საკითხიც. ეროვნულ უმცირესობათა პროტესტი ყურად უნდა ვიღოთ. თუმცა არავის აქვს უფლება მიაფუჩეჩოს ის ფაქტი, რომ დესტრუქციული ძალები მას ანგარებითი მიზნებით იყენებენ.

ჩვენ დაბეჯითებით განვაგრძობთ მოლაპარაკებას ქართველთა და ოსთა კონფლიქტის მოსაგვარებლად. მჯერა, რომ იგი მშვიდობიანი საშუალებებით გადაწყდება. ამისთვის აქტიურად ვთანამშრომლობთ რუსეთთან. ეჭვი არ მეპარება, რომ მის ხელმძღვანელობას გულწრფელად სურს ბოლო მოეღოს ამ კონფლიქტს, ისე, რომ ზიანი არ მიადგეს საქართველოს სუვერენიტეტსა და ტერიტორიულ მთლიანობას.

უთუოა, რომ უნდა შეიქმნას ეროვნული უმცირესობების საქმეთა უზენაესი კომისრის პოსტი. საჭიროა უფრო ზუსტად განისაზღვროს მისი მანდატი. ჩვენი აზრით, უზენაესი კომისარი უფროს თანამდებობის პირთა კომიტეტის წინაშე ანგარიშვალდებული უნდა იყოს.

ამასთან ერთად, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ კრიზისების მართვისა და თავიდან აცილების სისტემა შეიძლება უეფექტო აღმოჩნდეს, თუ ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირს არ ექნება მშვიდობის დაცვისა და დამყარების ეფექტიანი საშუალებანი. ჩვენ მივესალმებით პრეზიდენტ ბუშის მიმართვაში გამოთქმულ გადაწყვეტილებას, რომ მხარს უჭერს ნატოსა და დასავლეთ ევროპის გაერთიანების წინადადებას - დაეხმარონ ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირს სამშვიდობო ღონისძიებათა განხორციელებაში. ჩრდილოატლანტიკური კავშირის ისტორიამ დაადასტურა, რომ ეს სამხედრო-პოლიტიკური ორგანიზაცია ევროპაში მშვიდობისა და უშიშროების საქმის ერთგულია. ჩვენ გვსურს მასთან თანამშრომლობა, რადგან გვესმის რაოდენ დიდი მნიშვნელობა აქვს ამას ახალგაზრდა დამოუკიდებელი სახელმწიფოსათვის.

საქართველო მხარს უჭერს აგრეთვე პრეზიდენტების ბ. ელცინისა და ლ. კრავჩუკის ერთობლივ ინიციატივას კონფლიქტების დაძლევისადმი ერთიანი მიდგომის შესამუშავებლად.

ჩვენ კარგად გვესმის სხვა სახელმწიფოების ტერიტორიაზე უცხოეთის ჯარების ყოფნასთან დაკავშირებით წამოჭრილი პრობლემები. ძირითადად აქ ყველაფერი ნათელია: ჯარები უნდა წავიდნენ იქიდან, სადაც არ სურთ მათი ყოფნა. მაგრამ იგივე ევროპის უშიშროების მოსაზრებანი მოითხოვს ისეთ გადაწყვეტებს, რომლებიც თავიდან აგვაცილებენ ახალ კონფლიქტებსა და კრიზისებს.

მადლობას მოგახსენებთ ყველას, ვინც მხარი დაუჭირა საქართველოს მისწრაფებას, გამხდარიყო ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის ოჯახის წევრი. ჩვენ შევასრულებთ ყველა ნაკისრ ვალდებულებას, დროზე მოვაწყობთ დემოკრატიულ არჩევნებს, ავაშენებთ დემოკრატიულ სახელმწიფოს, სადაც საიმედოდ იქნება დაცული ადამიანის უფლებები და უზრუნველყოფილი - უმცირესობათა უფლებები. მაგრამ საქართველოში არ არის არაქართული მიწები, ამიტომ ყოველთვის აღვკვეთთ ჩვენი საზღვრების შეცვლისა და ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფის ცალმხრივ ცდებს.

საქართველოს უნდა სამართალსა და სამართლიანობაზე დაფუძნებული მშვიდობა. ამ სურვილით მოვედით აქ, და გვჯერა, რომ გაგვიგებენ და მხარს დაგვიჭერენ.

კიდევ ერთხელ დიდ მადლობას მოვახსენებთ ჰელსინკს, მშვენიერი ქვეყნის მშვენიერ დედაქალაქს, ქალაქ-სიმბოლოს და ჩვენი ცხოვრების ნიშანსვეტს, ფინეთის პრეზიდენტს, მთავრობასა და ხალხს.

ჩვენ ავაშენებთ დემოკრატიულ სახელმწიფოს! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 11 ივლისი. - N127 (406). - 1,2 გვ.

ძვირფასო მეგობარო,

ჩემთვის აუწერელი სიამოვნებაა მოგილოცოთ საფრანგეთის ეროვნული დღე, მაგრამ კიდევ მეტი სიამოვნებაა, ვისარგებლო ამ შემთხვევით, რათა ერთხელ კიდევ გითხრათ, რაოდენ დიდად ვაფასებთ მე და ჩემი კოლეგები რომ, გვხვდა ბედნიერება მთელი ამ წლების მანძილზე გვემუშავა და გვქონოდა ურთიერთობა თქვენთან, იშვიათი ნიჭის, მაღალი ინტელექტის, დახვეწილი იუმორის კაცთან და ჭეშმარიტ პროფესიონალთან, საფრანგეთის პრიორიტეტთან, რომელმაც საყოველთაო პატივისცემა დაიმსახურეთ.

მიხარია, რომ შემიძლია გითხრათ დღეს ეს თქვენ და გისურვოთ ყოველივე საუკეთესო.

მეგობრული სურვილებით

ე. შევარდნაძე

მის აღმატებულებას ბატონ როლან დიუმას, საფრანგეთის რესპუბლიკის სახელმწიფო მინისტრსა და საგარეო ურთიერთობის მინისტრს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 14 ივლისი. - N128 (407). - 1 გვ.

პატივცემულო ბატონო რაბინ,

მიიღეთ ჩემი გულწრფელი მოლოცვა ისრაელის მთავრობის მეთაურის მაღალ პოსტზე თქვენი დანიშვნის გამო.

ქვეყნის ხელმძღვანელობაში თქვენს მოსვლას ჩვენ ვუკავშირებთ საქართველოს რესპუბლიკასა და ისრაელის სახელმწიფოს შორის მრავალმხრივი ურთიერთობის განვითარების, აგრეთვე ახლო აღმოსავლეთში მტკიცე და სამართლიანი მოწესრიგების მიღწევის საქმეში პროგრესის იმედებს.

გისურვებთ, თქვენო აღმატებულებავ, წარმატებებს, ისრაელის ხალხს კი მშვიდობასა და აყვავებას.

პატივისცემით
ე. შევარდნაძე.

მის აღმატებულებას ბატონ იცხაკ რაბინს, ისრაელის სახელმწიფოს პრემიერ-მინისტრს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 14 ივლისი. - N128 (407). - 1 გვ.

პატივცემულო ბატონო პრეზიდენტო,

საფრანგეთის ეროვნულ დღეს მიიღეთ ქართველი ხალხის გულწრფელი და მხურვალე მოლოცვა, რომლის გადმოცემა ჭეშმარიტად უდიდეს სიამოვნებას მანიჭებს.

ამ დღეს ვიხსნებეთ არა მარტო საფრანგეთის დიდ რევოლუციას, არამედ იმ დიდ წვლილსაც, საფრანგეთში, პირადად თქვენ, ბატონო პრეზიდენტო, რომ შეიტანეთ ჩემი რესპუბლიკის მიერ თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის მიღწევაში.

გამოვთქვამ რწმენას, რომ ჩვენი ხალხების მეგობრობისა და თანამშრომლობის ტრადიციები, მათი სულიერი და კულტურული სიახლოვე მომავალში კიდევ უფრო ფართოდ განვითარდება.

გისურვებთ ჯანმრთელობასა და წარმატებებს, საფრანგეთის ხალხს კი მშვიდობასა და აყვავებას.

კეთილი გრძნობებით თქვენი
ე. შევარდნაძე.

მის აღმატებულებას ბატონ ფრანსუა მიტერანს, საფრანგეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 14 ივლისი. - N128 (407). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის მიმართვა საქართველოს მოსახლეობას

ძვირფასო მეგობრებო,

14 ივლისს მოხდა მნიშვნელოვანი მოვლენა - ცხინვალის რეგიონში სამშვიდობო მიზნით შევიდნენ საქართველოს, რუსეთის და ოსეთის შეზღუდული სამხედრო ფორმირებები, მაგრამ ეს არ ნიშნავს ქართველთა და ოსთა კონფლიქტის ინტერნაციონალიზაციას. უმაღლეს დონეზე დაგომისის შეხვედრის შეთანხმებათა შესაბამისად, ჩვენ შეგნებულად გადავდგით ეს ნაბიჯი, რომ ამ უაზრო და უმიზნო სისხლისღვრის შესაწყვეტად ორი სახელმწიფოს ძალისხმევა გაგვეერთიანებინა. როგორც ცნობილია, ცხინვალსა და ყაზბეგში მოლაპარაკებამ რეალური შედეგი ვერ მოგვიტანა. ამასთან დაკავშირებით რუსეთის ფაქტორის გათვალისწინება გარდაუვალი აღმოჩნდა.

იყო სხვა გზაც. შეიძლებოდა გვეთხოვა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციისა და უსაფრთხოების ევროპული სტრუქტურებისთვის სათანადო სამხედრო ფორმირებათა შემოყვანით გაემიჯნათ ორი დაპირისპირებული მხარე. პირადი გამოცდილებით ვიცი, რომ ასეთი გადაწყვეტილების მიღებას თვეები დასჭირდებოდა, ცეცხლის შეწყვეტა და სისხლისღვრის შეჩერება კი ხვალინდელი კი არა, დღევანდელი ამოცანაა. დაძაბულობამ კულმინაციას მიაღწია. მარტო ეროვნულმა გვარდიამ სულ რაღაც თვე-ნახევარში 55 რჩეული ახალგაზრდა დაკარგა, დაიღუპა მრავალი მოქალაქე, მილიციელი, ბავშვი, ქალი, მოხუცი. გავიხსენოთ გორში დატრიალებული ტრაგედიაც. გაცილებით მეტია მსხვერპლი ოსთა მხარეს. ესეც ხომ ჩვენი ქვეყნის ტკივილია, ისინიც ხომ საქართველოს მოქალაქენი იყვნენ: ორი აზრი არ შეიძლება იყოს: ომი, რომელიც პოლიტიკურმა ინტრიგებმა თავს მოახვიეს ქართველებსა და ოსებს, უნდა შეწყდეს. ასეა საჭირო დამოუკიდებელი საქართველოსთვის. ამას მოითხოვს დაღუპულთა ხსოვნა. ეჭვი არ მეპარება - დღევანდელი და მომავალი თაობები არ აპატიებენ ომის გამჩაღებელთ. სამშობლოს,

ქართველ და ოსი ხალხების ინტერესები თავიანთ პირად ანგარებითს ამბიციებს რომ ანაცვალეს.

უდავოდ მნიშვნელოვანი იქნება კონფლიქტის მშვიდობიან მოგვარებაში რუსეთის პრეზიდენტის კონსტრუქციული წვლილი.

დღეს ლაპარაკია იმაზე, რომ რეგიონში სამშვიდობო მისიის რაზმების შეყვანას მოჰყვება ღონისძიებათა მთელი კომპლექსი, რომელმაც მომავალი მშვიდობა უნდა უზრუნველყოს.

შეიქმნა საკონტროლო და სამეთვალყურეო კომისიები, რომელთა განკარგულებაში იქნება ორმოცზე მეტი სამეთვალყურეო პუნქტი. ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების შესრულებას გააკონტროლებენ გამოთვლითი ტექნიკით, შვეულმფრენების მეშვეობით. ჩამოყალიბდება ერთობლივი საინფორმაციო ცენტრი, რომელიც ობიექტურ ცნობებს მიაწვდის მთელ მსოფლიოს.

ხომ არ გაიზრდება ამ რეგიონში უცხო ჯარის კონტინგენტი, ხომ არ შეილახება საქართველოს სახელმწიფოებრივი სუვერენიტეტი?

საქმე ის არის, რომ რუსეთის არმიის აქ არსებულ ორ ქვეგანაყოფში, რომელთა პირადი შემადგენლობის გაყვანაზე შეთანხმება მიღწეულია, გაცილებით მეტი ჯარისკაცი და ოფიცერია, ვიდრე მშვიდობის მისიით შემოსული რაზმების რიცხობრივი შემადგენლობაა. ასე რომ, ჩვენს ტერიტორიაზე უცხო ქვეყნის ჯარის კონტინგენტი მნიშვნელოვნად შემცირდება კიდეც.

რუსეთის პრეზიდენტთან შეთანხმების თანახმად, სამშვიდობო მისიით შემოსული სამხედრო ნაწილები დროებით განლაგდებიან კონფლიქტის ზონაში და მისიის დამთავრებისთანავე ჩვენი მოთხოვნის შესაბამისად დატოვებენ საქართველოს ტერიტორიას. იმედი მაქვს, რომ ამ რაზმებისადმი მოსახლეობა და საზოგადოებრიობა ადამიანურ სითბოს და კეთილგანწყობას გამოიჩენს.

ჩვენ ვალდებული ვართ ცხინვალის კონფლიქტის მოგვარების პროცესს უფრო გლობალურად შევხედოთ და ჰელსინკში ახლახან დამთავრებული შეხვედრის გადაწყვეტილებათა მოთხოვნებს მივუსადაგოთ. იქ მიღებულ დოკუმენტებს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს საქართველოსათვის, ისევე, როგორც სხვა ქვეყნებისთვის. ეს, შეიძლება ითქვას, დემოკრატიული განვითარების, სუვერენიტეტის დაცვის, ტერიტორიისა და საზღვრების ხელშეუხებლობისა და თავისუფლების დიდ გარანტიებს გვაძლევს.

აქვე არ უნდა დაგვავიწყდეს ჩემსა და რუსეთის პრეზიდენტს შორის სოჭსა და, შემდეგ ჰელსინკში გამართული მოლაპარაკების, სოჭში შეხვედრის შემდეგ ხელმოწერილი კომუნიკე, რომელთა მეოხებითაც რუსეთთან ურთიერთობა მთლიანად ნორმალიზებულია და მტკიცე პოლიტიკურ საფუძველს ემყარება. და თუ კონფლიქტის მოგვარება შეთანხმებული გეგმის მიხედვით წარიმართა, მაშინ რუსეთთან ერთად ეს იქნება საქართველოს ღირსეული წვლილი ეთნიკური კონფლიქტების გადაჭრის საერთაშორისო პრაქტიკაში. მოგეხსენებათ, სწორედ ეთნიკური კონფლიქტები ითვლება თანამედროვეობის ურთულეს პრობლემად.

ჩვენ ყველაფერს ვიღონებთ იმისთვის, რომ გაგრძელდეს საქართველოსა და რუსეთს შორის დაწყებული კონტაქტები და თანამშრომლობა, რამაც უნდა უზრუნველყოს ცხინვალის რეგიონში სამშვიდობო მისიის ოპერაციის წარმატება და საფუძველი ჩაუყაროს ჩვენს ქვეყნებს შორის ახალი ტიპის ურთიერთობათა მშენებლობას, ქართველთა და ოსთა ტრადიციული მეგობრობის აღდგენას.

ჩვენი გადაწყვეტილება უწინარესად იმის ღრმა გაგებით და სურვილით არის ნაკარნახევი, რომ ცხინვალის კონფლიქტი, იქ წარმოქმნილი პრობლემები ჩვენი საშინაო საქმეა და მან სხვა განზომილება არ უნდა მიიღოს. ჩვენ გაგვიჩნდა ამ რეგიონში ცეცხლის შეწყვეტის და მომავალში მშვიდობის დამყარების რეალური შანსი და იგი ხელიდან არ უნდა გავუშვათ.

იმედი მაქვს, რომ ეს ჩვენი ძალისხმევა კონფლიქტის მოსაგვარებლად შეუმჩნეველი არ დარჩება მთელ მსოფლიოს, და საქართველო, რომელიც ასე თავგამოდებით ესწრაფვის ყველა სადავო საკითხის მხოლოდ მშვიდობიანი გზებით მოგვარებას, არა მარტო პოლიტიკურ და მორალურ თანაგრძნობას მიიღებს, არამედ უთუოდ ეკონომიკური და ფინანსური დახმარების გარანტიებსაც განიმტკიცებს.

ქალაქ ცხინვალის და დანგრეული სოფლების, გზებისა და საზოგადოებრივ ნაგებობათა აღდგენა მილიარდები დაჯდება. რა თქმა უნდა, ეს უმძიმესი ტვირთი საქართველოს შესაძლებლობას აღემატება, აუცილებელია მოწოდებით მივმართოთ სახელმწიფოებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს, სხვადასხვა ფონდებს დაეხმარონ ჩვენს ქვეყანას ომის შედეგების დაძლევაში. აქ იგულისხმება ის დიდი ხარჯებიც, რომლებიც დაკავშირებულია ათიათასობით ლტოლვილის დაბრუნებასთან. კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგებისთვის გაწეული ხარჯები გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე ის ზარალი იქნება, რომელსაც ბრძოლის გაგრძელება და გაფართოება მოგვიტანს. მაგრამ განა შეიძლება ვილაპარაკოთ ფულად განზომილებაზე, როცა ლაპარაკია ასობით და ათასობით ადამიანის სიცოცხლეზე, ქართველი და ოსი ხალხების აწმყოსა და მომავალზე!

მე მადლობას მოვახსენებ ჩემს ხალხს, რომელმაც მომცა რწმუნება 24 ივნისის დასამახსოვრებელ დღეს შევხვედროდი რუსეთის პრეზიდენტს, შემდგომში მონაწილეობა მიმეღო სტამბოლისა და ჰელსინკის თათბირებში, ხელი მომეწერა შეთანხმებისათვის, რომელსაც ჩვენი ქვეყნისათვის საარსებო მნიშვნელობა აქვს.

სახელმწიფო საბჭოზე განვაცხადე და ახლაც საჯაროდ ვადასტურებ, რომ ზემოხსენებულ დოკუმენტებზე ხელი მოვაწერეთ ქვეყნისა და ხალხის ბედისთვის პასუხისმგებლობის სრული შეგნებით.

გმადლობთ მხარდაჭერისათვის!

ქვეყნისა და ხალხის ბედზე პასუხისმგებლობის შეგნებით / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 17 ივლისი. - N131(410). - 1 გვ.

სხვადასხვაგვარად შეიძლება შევაფასოთ ამ კაცის მოღვაწეობა, მაგრამ მსოფლიოს პოლიტიკურ ცის კაბადონზე რომ იგი ფრიად არაორდინარული პიროვნებაა, სრულიად უეჭველია: მარტო მისი სახელის გულისთვის საქართველო პრაქტიკულად მსოფლიოს ყველა წამყვანმა ქვეყანამ ცნო.

ედუარდ შევარდნაძეს ესაუბრება ჩვენი სპეციალური კორესპონდენტი ვ. სავიჩევი.

სხვა გაზეთებიდან: „არგუმენტი ი ფაქტი“, 1992 წ. (610-611)

- სულ ცოტა ხნის წინათ თქვენს ინტერვიუებში ამბობდით ხოლმე, საქართველოში აღარასოდეს აღარ დავბრუნდებიო.

- მე მოვალე ვიყავი დავბრუნებულიყავი, რადგან ვგრძნობდი, რომ შემიძლია რაღაც ვარგო ჩემს რესპუბლიკას, სადაც დიდი კრიზისია.

- ყველამ ვიცით, რომ მრავალი წლის მანძილზე საქართველოში, მეტი რომ არ ვთქვათ, არცთუ დიდად გცემდნენ პატივს. როგორ დაგხვდნენ თქვენი თანამემამულენი?

- უკეთ, ვიდრე მოველოდი და დღეს, როცა სულ სამი-ოთხი თვე გავიდა, ვგრძნობ, ცხადია, არა სრულ, მაგრამ საკმაოდ მძლავრ მხარდაჭერას. განსაკუთრებით მკაფიოდ ვიგრძენი ეს ამასწინდელი გადატრიალების ცდის დროს. ხალხმა მათ მხარი არ დაუჭირა. ხალხს მშვიდობა, დემოკრატია და საზოგადოების კონსოლიდაცია მოსწყურდა. ამ მხრივ ჩვენი მისწრაფებანი მთლიანად დაემთხვა.

- თქვენ როგორიღა დაგხვდათ რესპუბლიკა?

- ძალზე მძიმე მდგომარეობაა, მაგრამ არა უიმედო. ახლა როცა თავი დავაღწიეთ საერთაშორისო იზოლაციას, შეგვიძლია განვითარებული ქვეყნების დახმარების იმედი ვიქონიოთ. ჩვენი აზრით, ამ კრიზისის დაძლევა შესაძლებელია.

- 1991 წლის აგვისტოში „თეთრი სახლის“ წინ ხალხი ერთხმად გაიძახოდა: „რუსეთი! შევარდნაძე!“. თქვენი სახელი დემოკრატიის თავისებური სიმბოლო გახდა, თანაც - არა მარტო რუსეთში. ამიტომ ბევრს ელდა ეცა, როცა თქვენ საჯაროდ მოიწონეთ რესპუბლიკის კანონიერად არჩეული მთავრობის ძალით დამხობა.

- მე მართლაც მოვიწონე გამსახურდიას რეჟიმის დამხობა, რადგან ნათლად მესმოდა, თუ რა შეიძლებოდა მოჰყოლოდა ამას საქართველოსთვის. საერთოდ მიკვირდა, როგორ მოახერხა გამსახურდიამ ადამიანებში შავბნელი ძალების გამოღვიძება. ჩემთვის უცნობი იყო ასეთი საქართველო. ჩემთვის ეს აღმოჩენა გახლდათ. მათ ხომ საქმე იქამდე მიიყვანეს, რომ ინტელიგენციის ბევრი წარმომადგენელი და ჩვენი ახალგაზრდობა - ჩვენი ხვალინდელი დღე - უცხოდ გრძნობდა თავს საკუთარ ქვეყანაში. სიტყვით გააფთრებული ანტიკომუნისტური პროპაგანდა გაჩაღდა, საქმით კი იგივე კომუნისტური სტრუქტურები შემორჩა, ოღონდ უფრო გაწაფული ფორმით. ისტორიაში არაერთხელ მომხდარა, რომ ხალხს ვიღაცა აურჩევია, ეს არჩეული კაცი კი გადიდაქტორებულა. მე მწამს, რომ საქართველო დემოკრატიული განვითარების გზას დაადგება. თუ ამ იდეას ჯეროვნად არ აუჭირეს მხარი, არჩევნებში მონაწილეობას არ მივიღებ.

- რა გეზს ადგახარ საგარეო პოლიტიკაში?

- უწინარეს ყოვლისა, მეგობრებზე გვაქვს აღებული გეზი. და არცთუ დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ სად იქნებიან ისინი - ამერიკაში, უკრაინაში თუ აზიაში. თურქეთი ჩვენი უახლოესი მეზობელია. განა შეიძლება ამ ქვეყანასთან ურთიერთობა არ განვავითაროთ? ან ურუსეთოდ როგორ შეიძლება? პირდაპირ წარმოუდგენელია, რომ მოვწყდეთ რუსეთის ეკონომიკას, კულტურას...

- მრავალი აზრით, თქვენ საკმაოდ უცნაური ამალა გარტყიათ გარს. ყოფილი დისიდენტები, რომლებიც რესპუბლიკის ცენტრალური კომიტეტის პირველ მდივნად თქვენი ყოფნის დროს პატიმრები იყვნენ: თქვენს ერთ-ერთ უახლოეს თანაშემწეს - ჯაბა იოსელიანს დანაშაულებრივი წარსული და ფრიად საეჭვო რეპუტაცია აქვს. როგორ გრძნობთ თავს ასეთ გარემოცვაში?

- შეიცვალა დრო, მსოფლმხედველობა, შეიცვალნენ თავად ადამიანებიც, მათ შორის მეც. იმათი უმრავლესობა, ვისაც თქვენ გულისხმობთ, დიდად განათლებული ხალხია და, რაგინდ პარადოქსულადაც უნდა მოგეჩვენოთ, დღეს სწორედ მათ წრეში ვგრძნობ მეტ გაგებასა და მხარდაჭერას. რაც შეეხება ჯაბა იოსელიანს, მე უბრალოდ მიყვარს ეს კაცი. ჩვენ დიდი ხნის მეგობრობა გვაკავშირებს. რთული ბედის კაცია, მაგრამ თავის თავს რომ აჯობა, ეს იმაზეც მეტყველებს, რომ სულით ძლიერი და ნებისყოფიანია. დღეს იგი სახელმწიფო სისტემაში ერთ-ერთი მთავარი ფიგურაა.

- როგორ გესახებათ საქართველოს მომავალი სახელმწიფო წყობა?

- უმრავლესობა საპარლამენტო მმართველობის მომხრეა, თანაც, მათი აზრით, პრეზიდენტობის ინსტიტუტი, მიუღებელია დღევანდელი საქართველოსთვის. მეც ამ აზრს ვადგავარ. მაგრამ საპარლამენტო მმართველობამაც, როცა პოლიტიკური კულტურა მაღალი არ არის შეიძლება გარკვეული პრობლემები შეგვიქმნას, იქნებ რაიმე ორიგინალური მოვიფიქროთ: საპარლამენტო მმართველობა და რაღაცნაირი ნიუანსები.

- ხშირად მომიკრავს ყური, ხალხი პოლიტიკამ კი არა, იმ პოლიტიკოსებმა დაღალესო, რომლებიც ხალხისთვის გაუგებარ თამაშს თამაშობენო. ვთქვათ, დღეს ორი ხელმძღვანელი საქვეყნოდ ლანძღავს ერთმანეთს, ხვალ კი უკვე ხვევნა-კოცნაში არიან. ხალხები ჯერჯერობით ვერ შეეჩვივნენ ასე სწრაფად შერიგებას. ნუთუ არ შეიძლება პოლიტიკაში ეს თამაშები არ ვითამაშოთ?

- როცა მესმის ხოლმე, პოლიტიკაში თამაშის წესები უნდა დავიცვათო, შინაგანი აღშფოთება მეუფლება. რომელ თამაშზეა ლაპარაკი?! ამ თამაშებმა უკვე წაგვატეხინა კისერი. მე მგონია, ხალხი პოლიტიკოსებმა კი არა პოლიტიკანებმა დაღალეს, რომლებიც უწინარესად საკუთარ თავს ხედავენ პოლიტიკაში და არა ხალხის, ქვეყნის ინტერესებს. აი, სწორედ ეს პოლიტიკანები, როგორც ოსური, ისე ქართული მხრიდან, ცდილობდნენ ყველასთვის დაენახვებინათ. აი, როგორი შეუპოვარი ვარო. და ეს ხდება როგორც ერთი, ისე მეორე ხალხის ხარჯზე.

- ვთქვათ და, მოხერხდა ოსური პრობლემის პოლიტიკური მხარის გადაწყვეტა. მაგრამ შეძლებენ თუ არა ისინი ერთად ცხოვრებას მას შემდეგ, რაც ერთმანეთს დამართეს? შესაძლებელია ამ შურისძიების შეწყვეტა?

- დარწმუნებული ვარ, რომ ბოლოს და ბოლოს ვისწავლით ერთ სახელმწიფოში ერთად ცხოვრებას. ჩემთვის არავითარი განსხვავება არ არის - ოსები, ქართველები, აფხაზები... ჩვენ ყველანი ერთი ქვეყნის მოქალაქენი ვართ, ჟამთა ვითარებაში ხალხი გაერკვევა, ვინ პოლიტიკოსია, ვინ - პოლიტიკანი.

- დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის წევრი თუ გახდება საქართველო?

- დღესდღეობით ჩვენ ხელს გვაძლევს ის ურთიერთობა, რომელიც ცალკე, თითოეულ რესპუბლიკასთან ყალიბდება. ჰოდა მზად ვართ ასეთი ურთიერთობა განვავითაროთ ყველასთან დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში ახლა სამხედრო-სტრატეგიულ სივრცეში უფრო მეტს ლაპარაკობენ, ვიდრე ეკონომიკურ თუ პოლიტიკურ ინტეგრაციაზე. აი, ეს კი სრულიად არ გვაძლევს ხელს.

- საქართველოში ხშირად გამიგონია, რუსეთს დღემდე ბლოკადაში ვყავართო. რით გამოიხატება ეს?

- ამჟამად არავითარი ბლოკადა არ არის. ბორის ელცინთან ჩემი შეხვედრის დროს მან ასეთი რეზოლუციაც კი დაწერა, ბლოკადა ხელს არ უწყობსო კონფლიქტის მოგვარებას.

- გამსახურდიასთვის თქვენ უპირველესი მტერი იყავით; მიუხედავად ამისა, თქვენი შვილები მთელი ამ დროის მანძილზე საქართველოში ცხოვრობდნენ. ხომ არ იდევნებოდნენ რამენაირად?

- არა. ასეთი არაფერი ყოფილა.

- რამდენ ხანს გრძელდება თქვენი სამუშაო დღე?

- აი, დღეში ხუთ საათს თუ წავუძინებ, უკვე კარგია. იმისთვისაც კი არ მცალია, რომ რამე წავიკითხო. მაგრამ ჯერ-ჯერობით არა მიშავს რა, „ფორმაში“ ვგრძნობ თავს. ერთ-ერთი, რისთვისაც ვპოულობ დროს (ისიც - იძულებით), - ეს არის ქართული ხელოვნება, რომელიც უნდა გადავარჩინოთ. ამიტომ ხანდახან თეატრშიც უნდა წავიდე, ფილმებიც ვნახო.

ედუარდ შევარდნაძე: მეორედ მოსვლა / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 18 ივლისი. - N132 (411). - 2 გვ.

ჩვენ სამეგრელოში ჩამოვედით, რათა უკეთ გავერკვეთ აქ, საქართველოს ამ ისტორიულ, ტრადიციებით მდიდარ რეგიონში შექმნილ სიტუაციაში. მე ვიცი, რომ ჩვენი შეხვედრები და საუბრები სოფლებსა და საწარმოებში არ იქნება და არ შეიძლება იყოს ადვილი, რადგან საქართველო დღეს გაითიშა რამდენიმე ბანაკად, ძმა ძმას ეომება, დაუსჯელად მოქმედებენ დამნაშავეთა ჯგუფები. ხალხს არა აქვს ხვალინდელი დღის ელემენტარული რწმენა.

ახლა მთავარია მივაღწიოთ მშვიდობასა და თანხმობას, ბოლო მოვუღოთ დესტაბილიზაციას ამ რეგიონში, მივცეთ აქაურ მოსახლეობას ნორმალური ყოფისა და ცხოვრების საშუალება, გავიყვანოთ აქედან შეიარაღებული ფორმირებები, - ამ მოთხოვნებით ჩაიარა სახელმწიფო საბჭოს შეხვედრებმა მარტვილში, აბაშაში, ხობში, სენაკში...

[...]

მოლოდინის, ერთობის, შერიგების მძიმე დღეები / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 24 ივლისი. - N136 (415). - 1 გვ.

გულთბილი შეხვედრა მოუწყვეს თურქეთის პრემიერ-მინისტრს სულეიმან დემირელს და მის თანმხლებ პირებს საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოში.

საპატიო სტუმრებს მიესალმა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე ედუარდ შევარდნაძე. მან თქვა:

საქართველოს მთავრობის და ჩვენი ხალხის სახელით მინდა მივესალმო ჩვენს დიდ სტუმარს, ჩვენი დიდი მეზობლის - თურქეთის აღიარებულ ლიდერს ევროპასა და აზიაში, მსოფლიოში ცნობილ სახელმწიფო მოღვაწეს, თურქეთის რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრს ბატონ დემირელს, რომელიც დღეს ოფიციალურ ვიზიტად იმყოფება საქართველოში. ასევე მინდა გულწრფელად მივესალმო მის თანმხლებ პირებს, ჩვენს მეგობარს - საგარეო საქმეთა მინისტრს ბატონ ჩეთინს და სხვა მინისტრებს, დეპუტატებს, ბიზნესმენებს, ჟურნალისტებს, საზოგადო მოღვაწეებს, რომლებიც თან ახლავს ბატონ პრემიერ-მინისტრს ჩვენთვის აგრერიგად მნიშვნელოვან მოგზაურობაში. ეს ისტორიული მოვლენაა საქართველოსათვის.

მას შემდეგ, რაც საქართველომ, ჩვენმა ხალხმა თავისუფლება და დამოუკიდებლობა მოიპოვა, ასეთი რანგის და ასეთი მნიშვნელობის ვიზიტი პირველია საქართველოში. და რაოდენ სასიხარულო და მისასალმებელია, რომ ჩვენთან ჩამობრძანდა უახლოესი მეზობელი ქვეყნის - თურქეთის პრემიერ-მინისტრი. ამას პრინციპული მნიშვნელობა აქვს დღევანდელი საქართველოსათვის. მე მგონი, არავის სჭირდება განმარტება იმისა, თუ რა არის თურქეთი და თურქეთის სახელმწიფო.

თურქეთის როლი სრულიად ახალია და ახლებურად გვესმის. თურქეთი დიდი სახელმწიფოა თავისი დიდი ინტელექტუალური პოტენციალით და, განსაკუთრებით, მისი დიდი მომავლით. თურქეთი მომავლის ქვეყანაა, იგი სწრაფი ნაბიჯით მიდის წინ, ვითარდება მისი მეცნიერება, კულტურა. მთავარი ის არის, რომ თურქეთმა ამ ბოლო წლებში ითავა მშვიდობის მისია უმნიშვნელოვანესი საკითხების მოგვარებაში. ჰელსინკის ისტორიულ აქტს, რომელსაც კარდინალური მნიშვნელობა აქვს მთელი მსოფლიოსათვის, ხელი მოაწერა სწორედ ბატონმა დემირელმა და იგი ამ ისტორიული მომენტის ერთ-ერთი ავტორი გახლავთ. ეს თვალნათლივ მიგვანიშნებს თურქეთის ახალ როლს, ახალ ადგილს დღევანდელ მსოფლიოში, დღევანდელ ევროპაში.

ჩვენ, შედარებით პატარა ქვეყნებს, შედარებით მცირერიცხოვან ხალხებს, განსაკუთრებით მის მეზობლებს დიდი იმედი გვაქვს თურქეთისა, თურქეთმა ითავა ამ მოძრაობის ლიდერობა, რომელსაც შავი ზღვის აუზის ქვეყნების თანამშრომლობა ჰქვია, ამჯერად, ამ ეტაპზე - ეკონომიკური. მაგრამ ღრმად მჯერა, რომ ეს იქნება უფრო ფართო სპექტრის, დიდი მასშტაბის თანამშრომლობა ამ რეგიონში.

როცა ლაპარაკია კავკასიაზე, იმაზე, რომ კავკასია ერთ-ერთი ყველაზე რთული, - ალბათ ჩვენს პლანეტაზე დღეს ასეთი მდგომარეობის გამო, კონფლიქტების გამო, - ფეთქებადი რეგიონი გახდა, ჩვენ მივესალმებით თურქეთის მშვიდობისმოყვარულ საგარეო პოლიტიკას, რომელსაც თურქეთის მთავრობა, მისი ხელმძღვანელობა და მისი პრემიერ-მინისტრი ახორციელებენ. ბატონმა დემირელმა დღეს ბრძანა, რომ ის სისხლხორცეულადაა დაინტერესებული, რათა კავკასიაში, ჩვენს ამ ძნელ რეგიონში დამყარდეს მშვიდობა, ხალხთა შორის მეგობრობა, ურთიერთგაგება და კეთილმეზობლობა. და, რა თქმა უნდა, დამოუკიდებელი საქართველოს მშენებლობისათვის უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ამ დიდ მეზობელთან კეთილ ურთიერთობას.

დღეს ბატონმა დემირელმა ბრძანა, რომ ჩვენ არა მარტო მეზობლები, არამედ ძმებიც ვართ. ჩვენ ამ რანგის მეთაურთაგან მრავალი წლის განმავლობაში პირველად გვესმის ასეთი სიტყვები. და ღრმად მჯერა, რომ ეს არის ჩვენი დიდი მეგობრის, დიდი მეზობლის, დიდი სახელმწიფო მეთაურის გულით ნათქვამი, წრფელი ნათქვამი. ბევრი კარგი სხვა სიტყვაც ითქვა დღეს, და მე მჯერა, რომ ეს მარტოოდენ სიტყვები კი არა, საქმეა.

ასეთი რამ ისტორიაში არ გვქონია და ჩვენ ისტორიას ამით ვიწყებთ. და კარგია, რომ თურქეთთან ვიწყებთ დიდი ხელშეკრულებებით ჩვენი მეგობრობის, მეზობლობის და ურთიერთობის შესახებ.

- მიმაჩნია, რომ დაიწყო ურთიერთთანამშრომლობის დიდი ცხოვრება ორ ქვეყანას შორის. და ბედნიერი ვარ თქვენთან ერთად, რომ გულწრფელად მივესალმო ჩვენს დიდ მეგობარს.

[...]

შეხვედრა საქართველოს სახელმწიფო საბჭოში / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 31 ივლისი. - N143 (422). - 2 გვ.

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ გამართა სადილი თურქეთის პრემიერმინისტრის სულეიმან დემირელის პატივსაცემად. სადილის დროს ბატონებმა ედუარდ შევარდნაძემ და სულეიმან დემირელმა წარმოსთქვეს სადღეგრძელოები

ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა

დიდად პატივცემულო ბატონო პრემიერ-მინისტრო.

მოხარული ვარ ჩვენი ხალხის სახელით მოგესალმოთ ევროპაში, აზიაში და მსოფლიოში აღიარებულ გამოჩენილ პოლიტიკურ მოღვაწეს, თურქეთის ახალი დემოკრატიის ფუძემდებელს, თქვენი ქვეყნის ეკონომიკური აღორძინებისა და სოციალური პროგრესის სულისჩამდგმელს.

ოცი დღის წინათ ფინეთის დედაქალაქში შემატყობინეთ, რომ აპირებთ ივლისის დამლევს საქართველოში ჩამოსვლას. სიტყვა ასრულებულია - თქვენ ჩვენთან ბრძანდებით.

ჩვენი ქვეყნების ათასწლოვანი მეზობლობის განმავლობაში ამ მიწაზე თქვენს მრავალ თანამემამულეს დაუდგამს ფეხი, მაგრამ, თქვენ ალბათ, პირველი ბრძანდებით მათგან, ვინც ქართველს უთხრა „თქვენი სამშობლო ჩვენთვის მოძმე ქვეყანააო“.

ეს მშვენიერი და აქამდე ჩვენთვის უჩვეულო სიტყვები ღირსია იმისა, რომ სათავე დაუდოს ქართულ-თურქულ ურთიერთობათა ახალ ერას. ახალს თავისი განწყობითა და ხასიათით, ახალს ამ ურთიერთობის შინაარსის თვალსაზრისით.

თქვენში ამბობენ, გამოუთქმელი სიტყვა არ არსებობსო. მე კი ასე ვიტყოდი: გამოთქმული სიტყვა უკვდავია, თუ მას მოჰყვება კეთილი საქმე.

თქვენი სიტყვები საქმეთაა ქცეული. ამიტომაც მათ ხანგრძლივი სიცოცხლე უწერიათ.

თურქეთში აგრეთვე ამბობენ: მეზობლობა ძმობაზე ძვირფასიაო. აქაც გვსურს დავუმატოთ: მეზობლობა ძმობაზე ძვირფასია - თუ ეს არის ძმური მეზობლობა.

ასეთი რამ უცხო იყო ჩვენი ისტორიისათვის. ახლა, დარწმუნებული ვარ, აღარ იქნება უცხო. სტამბულში თქვენ მითხარით: „საქართველო ის ქვეყანაა, რომელთანაც ყველაზე იოლად დავამყარებთ მჭიდრო, კეთილმეზობლურ ურთიერთობასო“, თქვენ და თქვენმა კოლეგებმა ეს ფრაზა რეალობად აქციეთ.

თურქეთმა საქართველოს გულუხვი ჰუმანიტარული დახმარება გაუწია.

განიხილება საკითხი შეღავათიანი კრედიტების მოწოდებისა.

გთავაზობთ ტექნიკურ ხელშეწყობას ჩვენი დიპლომატიური წარმომადგენლობების, საბანკო საქმის, სამხედრო მშენებლობის ორგანიზებაში.

თბილისში თქვენ გახლავან თურქეთის საქმიანი წევრების წარმომადგენლები. რომელნიც მზად არიან რჩევითა და საქმით დაეხმარონ ჩვენს ახლად ჩასახულ საბაზრო ეკონომიკას.

ჩვენ ვიხილავთ შავი ზღვის აუზის სახელმწიფოთა პოლიტიკური სისტების შექმნის საორგანიზაციო საკითხებს, ვისწრაფვით დავამყაროთ ეკონომიკური თანამშრომლობა ევროპისა და მსოფლიოსთვის ამ სასიცოცხლო მნიშვნელობის რეგიონში.

ზოგიერთმა იჩქარა მიეცა ჩვენი ჩანაფიქრისთვის „შავი ზღვის ევროთათბირის“ სახელწოდება.

კვლავ მინდა გავიმეორო, ევროპაში უშიშროების ერთიანი სივრცე უნდა შეიქმნას ევროთათბირის ფარგლებში მოქმედი რეგიონული სისტემის გათვალისწინებით.

ამ სივრცის ასეთი აგება უზრუნველყოფს ევროთათბირის მონაწილე ქვეყნების უფრო მჭიდრო ურთიერთმოქმედებას, უფრო საიმედო კონტროლს სიტუაციისადმი რეგიონებში, კრიზისებისა და კონფლიქტების დაძლევის უფრო ქმედით ღონისძიებებს.

ეს იდეა ძალაში რჩება, ისევე როგორც საქართველოს წინადადებანი დაფუძნდეს სტამბულში შავიზღვისპირეთის ქვეყნების ორგანიზაციის შტაბბინა მცირერიცხოვან მრავალეროვნულ სამდივნოსთან ერთად, შეიქმნას ამ ალიანსის სამუშაო ორგანოები, კონფლიქტების თავიდან აცილების რეგიონული ცენტრი, გამოცხადდეს საზღვრების გადასინჯვის მორატორიუმი, შემუშავდეს ნდობისა და დემილიტარიზაციის ღონისძიებანი შავი ზღვისა და კავკასიის რაიონში, განისაზღვროს შეიარაღებისა და შეიარაღებული ძალების, განსაკუთრებით საზღვაო ძალების შესაძლო დაბალი დონე.

დღეს ხელი მოვაწერეთ მნიშვნელოვანი შეთანხმების მთელ პაკეტებს, და, რაც მთავარია, ფუნდამენტურ ხელშეკრულებას მეგობრობის, თანამშრომლობისა და კეთილმეზობლობის შესახებ.

თურქეთი უკვე ის აღარ არის, რაც 20 წლის წინ იყო. იგი საოცრად გარდაიქმნა, გადასხვაფერდა - ეს საქართველოში დიდი ხანია ვიცით. მაგრამ ის, რომ თურქეთი შეიცვალა საქართველოსთვის, მოგვაპყრო ჩვენთვის აქამდე უცნობი სახე - ამას დღეს ვიგებთ. იგი არა მარტო მეზობელი, - მეგობარიცაა.

სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვათ, რომ აღარც საქართველოა ის, რაც უწინ იყო. დღეს იგი თავისუფალი და დამოუკიდებელია, აქვს ნება საკუთარი არჩევანისა და სურვილისამებრ განსაზღვროს თავისი ბედი, მაგრამ უნდა ვთქვათ ისიც, რომ ჩვენი თავისუფლება და დამოუკიდებლობა სუსტი და დაუცველია, ამდენად არის საფრთხე მათი დაკარგვისა. ჩვენ გვწამს, რომ საფრთხე არასოდეს დაგვატყდება ჭოროხის გაღმიდან. საქართველოს ალბათ ჰყავს მტრები, ოღონდ სრულიადაც არა იქ, სადაც ისინი წინათ იყვნენ.

ჩვენი დამოუკიდებლობის, ჩვენი საზღვრებისა და ტერიტორიული მთლიანობისადმი მთავარი საფრთხე ახლა მწიფდება ჩვენსავე შინაგან ცხოვრებაში.

ვიხსენებ ჩვენს საუბარს სტამბულში, თქვენს ფრაზას: „დაუშვებელია საკუთარი ქვეყნის გადაქცევა შინაპოლიტიკური ბრძოლის ასპარეზად. ასე შეიძლება დამოუკიდებლობა დაკარგო“. საქართველოსთვის საუბედუროდ ამ ბრძოლამ დაკარგა პოლიტიკური ხასიათი, გადაგვარდა საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ მიმართულ დივერსიულ-ტერორისტულ აქციებად. ამ ავბედობას დაემატა ცალმხრივი ქმედებანი, რომელნიც საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას უქმნის საფრთხეს.

როგორც ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის მონაწილეებმა, საქართველომ და თურქეთმა ხელი მოაწერეს 1992 წლის დოკუმენტს „ცვლილებათა დროის გამოწვევა“. ამ დოკუმენტში დადასტურებულია საზღვრების ურღვევობისა და ეროვნულ ტერიტორიათა ხელშეუხებლობის პრინციპები. ამასთანავე ინერგება ახალი ინსტიტუტები და კატეგორიები ეროვნულ უმცირესობათა უფლებების დასაცავად და შიდა კონფლიქტების მოსაგვარებლად.

ვფიქრობ, საქართველომ საკმაოდ სწრაფად დაამტკიცა თავისი სწრაფვა იმოქმედოს ამ დოკუმენტის სულისკვეთების შესაბამისად. ჰელსინკის შეხვედრიდან 2 კვირის შემდეგ ჩვენ ავამოქმედეთ ქართულ-ოსური კონფლიქტის მშვიდობიანად მოგვარების მექანიზმი, რითაც შევასრულეთ საქართველო-რუსეთის შეთანხმების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პუნქტი. ამით ჰელსინკის დოკუმენტის ქსოვილში გამოჩნდა პირველი რეალური ძაფი. იქცევა იგი არიადნას გზამკვლევ ძაფად? დარწმუნებული გახლავართ, რომ იქცევა. და არა მარტო საქართველოსა და კავკასიისათვის. ევროთათბირის ავტორიტეტულ თანამდებობის პირთა აზრით, ჩვენს მიერ შემუშავებული მოდელი შეიძლება გახდეს საბაზო ნიმუში ქვეყნისათვის, სადაც შიდა კონფლიქტები სულ უფრო აშკარად იძენს საერთაშორისო საფრთხის მასშტაბს.

ხაზს ვუსვამ, რომ მექანიზმი მოქმედებს ჩვენს ტერიტორიაზე და მიმართულია კონფლიქტის ზონაში მცხოვრები რესპუბლიკის ყველა მოქალაქის დასაცავად. ჩვენ გვაქვს უფლება იმის გადაწყვეტისა, თუ როგორ სრულვყოთ ეს მექანიზმი. თუ საჭირო იქნა, დავაყენებთ ამ რეგიონში საერთაშორისო სამშვიდობო ძალების გამოყენების საკითხს.

მინდა გავიმეორო ის, რაც ფინეთის დედაქალაქში ვთქვი: საქართველოში არ არის არაქართული მიწები, და ეს ყველამ უნდა შეიგნოს.

დღესაც, ისევე როგორც ჰელსინკი-82-ის ტრიბუნიდან ჩვენ ვაცხადებთ: ეროვნულ უმცირესობათა უფლებები უნდა იყოს და იქნება კიდეც საიმედოდ დაცული. მაგრამ არ არსებობს უფლებები მოვალეობათა გარეშე. როგორც ჰელსინკის დოკუმენტშია ნათქვამი, ყველა პასუხისმგებელია ერთმანეთის წინაშე დასკვნითი აქტისა და პარიზის ქარტიის სახელმძღვანელო პრინციპთა და საერთო ღირებულებათა დაცვისათვის. ევროთათბირის მონაწილეთაგან არავის, მით უმეტეს, კი ჩვენს მეზობლებს, - არა აქვთ უფლება განზე დგომისა, როცა დესტრუქციული ძალები ცდილობენ ხელყონ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა და ამით გააჩაღონ ახალი კონფლიქტების ხანძარი.

თქვენო აღმატებულებავ, ძვირფასო მეგობარო სულეიმან დემირელ.

ჩვენს ქვეყანაში დიდი ხანია შეიქმნა თურქოლოგთა შესანიშნავი სკოლა. გვყავს დიდი სპეციალისტები თურქული ისტორიის, ლიტერატურის, კულტურისა, როგორც მითხრეს, თურქეთშიც იჩენენ მეცნიერულ ინტერესს საქართველოსადმი. იწერება და იბეჭდება წიგნები მასზე, როგორც წესი, ავტორები პროგრესული, დემოკრატიული მიმართულების წარმომადგენლები არიან.

ერთი მათგანი, რომელმაც ძალიან კეთილი წიგნი დაწერა ქართულ ფოლკლორზე, ტრაგიკულად დაიღუპა.

თავს ვხრი იმათი ხსოვნის წინაშე, ვინც შეეწირა ქვეყანაში დემოკრატიის იდეალთა გამარჯვებისათვის ბრძოლას.

ამავდროულად ჩვენ ბედნიერნი ვართ, რომ დღეს ვეღარავინ შეაჩერებს ქართველი და თურქი ხალხების მეგობრობისადმი მიძღვნილი ახალი წიგნების ავტორებს.

თქვენ ბრძანდებით ამ წიგნის ერთი მთავარი ავტორიც და ჩვენი მეგობრობის გარანტიც. ქართველი ხალხი მიესალმება თქვენს ჩამობრძანებას ქართულ მიწაზე, რადგან იცის, რომ თქვენ კეთილ კვალს დატოვებთ.

დარწმუნებული ვარ, ყველა ჩემი თანამემამულე ჩემთან ერთად წარმოთქვამს თქვენს სადღეგრძელოს და გისურვებთ ჯანმრთელობას, ბედნიერებას, თქვენი სამშობლოს აყვავებას.

მრავალჟამიერ!

[...]

სადილი საპატიო სტუმრის პატივსაცემად / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 31 ივლისი. - N143(422). - 2 გვ.

ედუარდ შევარდნაძე,
საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე

ეს-ეს არის ნიუ-იორკიდან მივიღეთ ცნობა: გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ასამბლეამ ერთხმად მიიღო საქართველო თავის რიგებში.

დღევანდელი დღე - 1992 წლის 31 ივლისი ღირსია, რომ სამუდამოდ აღიბეჭდოს ჩვენს ხსოვნაში, ჩვენს მატიანეში.

შეგახსენებთ: 1918 წელს საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ მაშინდელმა ხელისუფლებამ ყველაფერი იღონა, რათა ჩვენი ქვეყანა ერთა ლიგაში მიეღოთ.

ქვეყნის დამოუკიდებლობა უნდა ეყრდნობოდეს მის აღიარებას საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ და შესვლას ხალხთა ოჯახში, - ასე მიაჩნდათ საქართველოს პირველი რესპუბლიკის ლიდერებს, და სრულიად მართალნიც იყვნენ. მაგრამ მიზეზთა გამო, რომელთა შესახებ ახლა ნუ ვიმსჯელებთ, ჩვენი ქვეყანა ერთა ლიგაში არ მიიღეს.

დასავლეთმა ორნახევარი საუკუნის მანძილზე ორჯერ აქცია ზურგი საქართველოს - არ გვაღიარა, არ დაგვიცვა. ეს იყო ისტორიული უსამართლობა, რამაც ორჯერვე ეროვნული კატასტროფა გამოიწვია.

ისტორიულ პარალელებს ყოველთვის ახლავთ საფრთხე რეალური სურათის დამახინჯებისა. მაგრამ მაინც ვიტყვი, რომ ამჯერადაც რაღაც მსგავსი შეიძლება მომხდარიყო.

საქართველოს სახელმწიფო დამოუკიდებლობის ფართო საერთაშორისო აღიარება და, რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, - დიპლომატიურ ურთიერთობათა დამყარება წლეულს გაზაფხულზე დაიწყო. ჩვენი მეგობრები, ევროპისა და ამერიკის თვალსაჩინო სახელმწიფო მოღვაწეები, შეუდგნენ ინტენსიურ დიპლომატიურ საქმიანობას, რათა საქართველო ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის წევრი გამხდარიყო. ინგლისის შუამდგომლობით, რომელიც უშიშროების საბჭოს ერთ-ერთი მუდმივი წევრია, დაიწყო საქართველოსგაეროში მიღების საკითხის განხილვა.

23 ივნისს სოჭში რუსეთის პრეზიდენტ ბორის ელცინთან შესახვედრად გამგზავრების წინადღით, შევიტყვეთ რომ უშიშროების საბჭომ გადადო ამ საკითხის განხილვა. ჩვენ იძულებულნი გავხდით, რომ საკუთარი თავისთვის გვეკითხა: ასეთ ვითარებაში არის კი საჭირო სოჭში გამგზავრება? პასუხად გვითხრეს, რომ ეს რაღაც გაუგებრობაა, რომ საქართველოს შესვლას გაეროში არავინ ეღობება და ა.შ.

მაგრამ მომდევნო დღის ამბებმა დაგვარწმუნა, რომ პრობლემა არსებობდა:

სოჭის მოლაპარაკებები, სადაც ჩვენ ტელედეპარტამენტის შენობაზე თავდასხმის და მისი განთავისუფლების შემდეგ მოვხვდით, არცთუ იოლად წარიმართა. ვიტყვი მხოლოდ, რომ დასკვნით დოკუმენტში დაფიქსირდა რუსეთის თანადგომა ჩვენი სწრაფვისადმი - გავხდეთ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრი.

დღეს ეს აღსრულდა.

ჩვენ ყოფილი საბჭოთა კავშირის სხვა რესპუბლიკებზე გვიან გავწევრიანდით გაეროში. ჩვენ ვართ გაერთიანებულ ერთა ოჯახში მიღებული ერთადერთი სახელმწიფო, რომელსაც ჯერ-ჯერობით არ ჰყავს ლეგიტიმური ხელისუფლება.

რატომ მოხდა პირველი, ვფიქრობ, ახსნა-განმარტებას არ საჭიროებს. რატომ მოხდა მეორე - აუცილებელია ითქვას. მსოფლიო თანამეგობრობამ დაიჯერა, რომ დავიცავთ გაეროს წესდების დებულებებსა და პრინციპებს, რომ ვესწრაფვით ჩავატაროთ დემოკრატიული არჩევნები, მშვიდობიანად მოვაგვარებთ ქართველთა და ოსთა კონფლიქტს, მივაღწევთ პოლიტიკური ვითარების სტაბილიზაციას, პატივს ვცემთ ადამიანის, ერის, ეროვნულ უმცირესობათა უფლებებს, ჩავატარებთ ეკონომიკურ რეფორმას, დავამკვიდრებთ სამოქალაქო თავისუფლებათა საფუძვლებს.

მას, ვინც ამ მიზანთა მიღწევაში გვიშლის ხელს, შეგნებულად თუ შეუგნებლად, ჩვენი სამშობლო მიჰყავს დამღუპველი იზოლირებისაკენ.

გაეროს წევრობა საქართველოსთვის ძალიან ბევრს ნიშნავს.

ეს არის პირველყოვლისა ისტორიული სამართლიანობის აღდგენა. საქართველოს უფლების და ადგილის დამკვიდრება მსოფლიო თანამეგობრობაში, როგორც სხვა ცივილიზებულ ქვეყანათა თანასწორისა.

გაეროში საქართველოს წევრობა ნიშნავს შედგომას მსოფლიოს უმაღლეს ტრიბუნაზე, რომლიდანაც ჩვენი ხმა ყველგან გაისმება და რომლის საშუალებითაც დავიცავთ ჩვენს სიმართლეს.

გაეროს წევრობა ნიშნავს დასრულებას საქართველოს დამოუკიდებლობის აღიარების პროცესისას და მსოფლიო თანამეგობრობის მიერ ჩვენი ქვეყნის დაცვის უფლების მოპოვებას.

გაეროს წევრობა საქართველოს ანიჭებს საერთაშორისო ურთიერთობის, იდეების, ღირებულებების მსოფლიო გაცვლა-გამოცვლაში მონაწილეობის, ადამიანის გონისა და გამოცდილების ყველა დიდი მონაგარით გამდიდრების ფართო საშუალებებს.

ფაქტობრივად 1992 წლის 31 ივლისს დაიბადა ახალი საქართველო. ოღონდ უნდა ითქვას, რომ მისი ზრდა, დავაჟკაცება დამოკიდებულია არა მხოლოდ მინიჭებულ უფლებათა გამოყენებაზე. გაეროს წევრობა პირველყოვლისა ნიშნავს პასუხისმგებლური ქცევის ნორმათა დაცვას შინაც და სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობაშიც. თუ გსურთ იყოთ მიღებული წესიერ საზოგადოებაში, დაიცავით იქ მიღებული წესები.

ვიცი, რომ ჩვენში ეს ყველას არ სურს. ხოლო, ვისაც სურს, ყოველთვის არ შეუძლია. მაგრამ ლაპარაკი ჩვენი თანამემამულეების აბსოლუტურ უმრავლესობაზეა. მათზე, ვისაც ძალუძს შესძინოს თავის ქვეყანას ის თვისებები და ღირსებები, რაც აუცილებელია გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრობისათვის.

დავიხსომოთ ეს დღე - 1992 წლის 31 ივლისი. იგი თანაბრად ეკუთვნის ჩვენს ისტორიასაც, ჩვენს მომავალსაც.

დაიხსომეთ ეს დღე! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 1 აგვისტო. - N144(423). - 1გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს
მანიფესტი

საქართველოს მოქალაქენო!

მრავალსაუკუნოვანი ქართული სახელმწიფოებრიობა დიდ ნიშანსვეტს მიუახლოვდა. საქართველოს რესპუბლიკა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სრულუფლებიანი წევრი გახდა. საქართველო აღიარა მსოფლიომ, რითაც მისი დამოუკიდებლობა დაგვირგვინდა. შექმნილია კეთილსასურველი საერთაშორისო გარემო თავისუფალი, დემოკრატიული ქვეყნის აღმშენებლობისათვის. დასრულდა ეროვნული დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლის ერთი, მთავარი ეტაპი.

უკუგდებულია იზოლაციონიზმის დამღუპველი საშიშროება, რომლისგან თავის დაღწევა მრავალი თაობის სანუკვარი ოცნება იყო. ამ მიზანს ბევრი ღირსეული მამულიშვილის სიცოცხლე შეეწირა. საქართველოს თანამდევი მათი სულები დღეს ჩვენთან ერთად ზეიმობენ.

ცივილიზებულ ერთა დიდი ოჯახის წევრობა არა მარტო პატივის მიგებაა იმ წვლილისათვის რაც საქართველოს მსოფლიო კულტურის საგანძურში შეუტანია, ან მხოლოდ დიდი გარანტიაა ქვეყნის, სუვერენული უფლებების განხორციელებისა, არამედ განცხადებაც არის იმ პრინციპების ერთგულებისა, რითაც თანამედროვე მსოფლიო სულდგმულობს. საქართველო შევიდა ახალ ზნეობრივ, სამართლებრივ, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ სივრცეში, სადაც ახალი წესი, ახალი მოთხოვნები, სხვა ნორმები და განზომილებებია.

ამ ნორმების ერთგულება როგორც ქვეყნის გარეთ, ისე შიგნით საქართველოს დიდ პასუხისმგებლობას აკისრებს. მსოფლიოს ერთა თანამეგობრობაში საქართველო ღირსეულ ადგილს ვერ მოიპოვებს, როგორც ერი და დემოკრატიული სახელმწიფო, თუ იგი არ იქნება მოწესრიგებული პოლიტიკური ორგანიზმი, თანამედროვე და მომავლის ცივილიზაციასთან ზიარების გასაღები ქვეყნის მთლიანობაში, მის ერთიანობაშია.

დადგა სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის ახალი ეტაპი, რომლის ძირითადი საზრისი საქართველოს გამთლიანება, ქვეყანაში სამოქალაქო თანხმობის დამკვიდრებაა. ახალი წესრიგი შინააშლილობის დაძლევას, ეროვნული თანხმობის დამკვიდრებას ითხოვს უსისხლოდ, უმსხვერპლოდ, ცეცხლისა და მახვილის გარეშე. ამით საქართველო საბოლოოდ გაემიჯნება წარსულის ყავლგასულ ნორმებსა და ცნობიერებას და თანამედროვე ისტორიის ღირსეული შემოქმედი გახდება.

ქვეყანაში სამოქალაქო მშვიდობისა და ეროვნული თანხმობის დამკვიდრების, საერთო-სახელმწიფოებრივი ინტერესების დაცვისა და დემოკრატიული აღმშენებლობის უზრუნველყოფის მიზნით საქართველოს რესპუბლიკის ხელისუფლება საქვეყნოდ

აცხადებს:

- დაწესდეს 31 ივლისი საქართველოში ეროვნული თანხმობის, სამოქალაქო და ერთაშორისი მშვიდობის, შერიგების დღედ.

- მიჩნეულ იქნეს საქართველოს ყოველი მოქალაქის პატრიოტულ მოვალეობად საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღმშენებლობაში მათი წვლილის შეტანის კეთილი ნების გამოხატულებად მონაწილეობა საქართველოს პარლამენტის 11 ოქტომბრის არჩევნებში, რაზეც დიდად არის დამოკიდებული ქვეყნის ისტორიული ბედი, მსოფლიოს წინაშე მისი პასუხისმგებლობა და საერთაშორისო ავტორიტეტი.

საქართველოს ხელისუფლება მოუწოდებს უცხოეთში მყოფ თანამემამულეებს ერისა და ქვეყნის ამ ძნელბედობის ჟამს თანდგომასა და თანამშრომლობისაკენ დედასამშობლოს ასაღორძინებლად.

- საერთო-სახელმწიფოებრივი და ადგილობრივი ინტერესების შეთანხმების, ქვეყნის ყველა რეგიონის განვითარებისა და სახელმწიფო მართვაში მათი უშუალო მონაწილეობისათვის უზრუნველყოფილია ყველა რაიონისა და ქალაქის წარმომადგენლობა ხელისუფლების უზენაეს ორგანოში, გათვალისწინებულია ადგილობრივი თვითმართველობის ორგანოების თავისუფალი დემოკრატიული არჩევნები.

- საქართველოს ხელისუფლება კიდევ ერთხელ ადასტურებს ერთგულებას საერთაშორისო სამართლით აღიარებული ადამიანის სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებებისადმი, ადასტურებს და უზრუნველყოფს პოლიტიკური პარტიების და სხვა ასოციაციების შექმნის, კრებების, მიტინგების, დემონსტრაციების, სიტყვის, პრესის, საკუთარი აზრის გამოხატვის თავისუფლებას საზოგადოებრივი უშიშროების, წესრიგის, ზნეობის მოთხოვნებთან შესაბამისობით. აღიკვეთოს ისეთი პოლიტიკური ძალების არსებობა, რომლებიც ქმნიან შეიარაღებულ ფორმირებებს, აღვივებენ ერთაშორის შუღლს, მიმართავენ ძალისმიერ მეთოდებს.

- გაუქმდეს საგანგებო წესები საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე. ბრძოლა ადამიანის სიცოცხლის, ჯანმრთელობის, თავისუფლების, პატივისა და ღირსების, ქონების ხელყოფასთან ხელისუფლების უპირველესი მოვალეობაა, რისთვისაც უზრუნველყოფილი იქნება ჯეროვანი პირობების შექმნა ეროვნული პოლიციის საქმიანობისათვის. ქართული პოლიცია კისრულობს სრულ პასუხისმგებლობას ქვეყნის ტერიტორიაზე საზოგადოებრივი წესრიგისათვის.

- გაერთიანდეს ყველა შეიარაღებული ფორმირება საქართველოს რესპუბლიკის ერთიან შეიარაღებულ ძალებში, რომელიც დაექვემდებარება თავდაცვის სამინისტროს და შინაგანი ჯარების სარდლობას, გაძლიერდეს სამოქალაქო თავდაცვის სამსახური. კატეგორიულად აიკრძალოს ყველა სხვა შეიარაღებული ფორმირებების შექმნა და მოქმედება.

- რეგიონებში მოქმედი არარეგისტრირებული სამხედრო რაზმების წევრებს მიეცეთ საშულება ხელისუფლებისადმი მათი ლოიალობის გათვალისწინებით გაერთიანდნენ თავდაცვის სამინისტროს, შინაგანი ჯარების ან პოლიციის ქვედანაყოფებში. მოხდეს მათ მფლობელობაში არსებული იარაღის რეგისტარცია ან ჩაბარება. ის პირები, რომლებიც არ შევლენ სახელმწიფო სამხედრო ფორმირებებში, თავისუფლდებიან ადრე ჩადენილი სამართალდარღვევებისათვის პასუხისმგებლობისაგან (ეს არ შეეხება მშვიდობიანი მოსახლეობის მიმართ ჩადენილ მძიმე დანაშაულს) და დაუბრუნდებიან ოჯახებს, მშვიდობიან შრომას. დაუყოვნებლივ შესრულდეს საქართველოს ხელისუფლების გადაწყვეტილება ყველა შეიარაღებული ფორმირების თავიანთი დისლოკაციის ადგილებში დაბრუნების შესახებ.

საქართველოს რესპუბლიკის შეიარაღებულ ძალებში სამსახური პატრიოტული ვალია.

- ეროვნული ერთიანობისა და თანხმობის უმაღლესი ინტერესებიდან გამომდინარე, განთავისუფლდნენ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობისგან პირები, რომლებიც მიმდინარე წლის 6 იანვრიდან მონაწილეობდნენ საქართველოს რესპუბლიკის ხელისუფლების წინააღმდეგ მიმართულ კანონსაწინააღმდეგო აქციებში, თუ მათ არ ჩაუდენიათ მძიმე სისხლის სამართლის დანაშაული მშვიდობიანი მოსახლეობის მიმართ.

- განთავისუფლდნენ პატიმრობიდან ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლები, რომლებსაც ბრალი ედებათ მძიმე დანაშაულობათა ჩადენაში. მხედველობაშია მიღებული, რომ მათი ქმედებანი გარკვეულწილად განაპირობა ავტორიტარულმა, დიქტატორულმა რეჟიმმა.

- განთავისუფლდნენ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობისაგან პირები, როლებიც მონაწილეობდნენ მიმდინარე წლის 24 ივნისს სახელმწიფო გადატრიალების ავანტიურისტულ მცდელობაში, მიუხედავად ქვეყნისა და ხალხის წინაშე მათ მიერ ჩადენილი უმძიმესი დანაშაულისა.

- ამიერიდან, ამ მანიფესტით გამოცხადებული დიდსულოვანი აქტების შემდეგ, სახელმწიფო იქნება გარანტი, რომ ყველა მოქალაქე, რომელიც დაარღვევს კანონს და შეეცდება ძალის გამოყენებას არსებული ხელისუფლების წინააღმდეგ, ხელყოფს პიროვნების სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას, პატივს, ღირსებას და საკუთრებას, დაისჯება კანონის მთელი სიმკაცრით.

- საქართველოს ხელისუფლება გულისხმობს, რომ სხვადასხვა ძალებისაგან მძევლებად აყვანილი პირები დაუყოვნებლივ გათავისუფლდებიან. ამასთანავე, საზოგადოება გმობს ადამიანთა უკანონოდ თავისუფლების აღკვეთის ფაქტებს, რა მიზნებითაც უნდა იყოს ისინი ნაკარნახევი.

- შექმნილია სამთავრობო კომისია, რომელიც შეისწავლის მშვიდობიანი მოსახლეობის მიმართ შეიარაღებული ფორმირებების მიერ ძალადობისა და სხვა უკანონო მოქმედებების ფაქტებს. დამნაშავენი დაისჯებიან, მიყენებული ზარალი ანაზღაურდება.

- დამოუკიდებელი დემოკრატიული საქართველოსთვის ბრძოლაში, შიდა შეიარაღებულ კონფლიქტებში დაღუპულთა ხსოვნა უკვდავყოფილი იქნება; შედგება მათი ოჯახებისათვის მატერიალური დახმარების ღონისძიებათა გეგმა, რომლის შესახებაც საზოგადოება სათანადოდ იქნება ინფორმირებული.

- გაგრძელდება კონსტრუქციული დიალოგი აფხაზეთის ხელისუფლებასთან კომპეტენციათა გამიჯვნის, მყარი სახელმწიფო-სამართლებრივი ურთიერთობის დასამკვიდრებლად ერთიანი საქართველოს ფარგლებში.

საქართველოს ხელისუფლება ბოლომდე მიიყვანს ცხინვალის რეგიონში დაწყებულ სამშვიდობო ღონისძიებებს, რამაც უნდა უზრუნველყოს სისხლისღვრის შეწყვეტა და ამ რეგიონში წესრიგისა და სამოქალაქო მშვიდობის აღდგენა.

ხელისუფლება სრულიად საქართველოს ინტერესების გათვალისწინებით კვლავაც იზრუნებს საქართველოში ეროვნული უმცირესობების უფლებრივი მდგომარეობის განსამტკიცებლად საერთაშორისო სამართლით აღიარებული ნორმებისა და პრინციპების შესაბამისად.

- საქართველოს ყველა რეგიონის, ქალაქების და რაიონების მოსახლეობა, ადგილობრივი მმართველობის და სამართალდაცვის ორგანოები არ დაუშვებენ მათ ტერიტორიაზე დივერსიულ და ტერორისტულ აქტებს, უზრუნველყოფენ რკინიგზისა და საავტომობილო ტრანსპორტის, კავშირგაბმულობის, სახალხო მეურნეობის, განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, ტურისტულ და საკურორტო დაწესებულებათა შეუფერხებელ მუშაობას.

- საქართველოს ხელისუფლება აუცილებლად მიიჩნევს უმნიშვნელოვანესი სამოქალაქო, პოლიტიკური, სოციალური, ეკონომიკური ღონისძიებების შემუშავებას და წარმართავს საჯაროობის პრინციპების დაცვით, საზოგადოებრივი აზრის გათვალისწინების საფუძველზე.

ადგილობრივი მმართველობის ორგანოები და თანამდებობის პირები უზრუნველყოფენ მოსახლეობისათვის ინფორმაციის შეუფერხებლივ მიწოდებას.

- გზა გაეხსნას თავისუფალი ეკონომიკური ზონების განვითარებას როგორც დასავლეთ, ისე აღმოსავლეთ საქართველოში.

- საქართველოს ხელისუფლება მოითხოვს ქალაქების, რაიონების, სოფლების, დაბების ხელმძღვანელობისაგან ამ მანიფესტით გათვალისწინებული ღონისძიებების განხორციელების საშუალებათა საყოველთაო მსჯელობის საგნად გადაქცევას, იმედოვნებს, რომ ამ პროცესებში თავიანთ გავლენიან აზრს გამოთქვამენ სრულიად საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია და სხვა რელიგიური გაერთიანებები.

საქართველოს მოქალაქენო!

საქართველოს უზენაესი ინტერესებით ნაკარნახევი ეს მანიფესტი მიმტევებლობის, ჰუმანიზმის საქვეყნო განცხადება და ქართული სახელმწიფოებრიობის ძლიერების დასტურია.

ღმერთი იყოს ჩვენი მფარველი!

საქართველოს რესპუბლიკის
სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე
ე. შევარდნაძე.
თბილისი, 1992 წლის 3 აგვისტო.

სამოქალაქო მშვიდობისა და ეროვნული თანხმობის დამკვიდრების მიზნით! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 5 აგვისტო. - N147(426). - 1 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის მიმართვა საქართველოს მოსახლეობას ტელევიზიით 1992 წლის 11 აგვისტოს

ძვირფასო ტელემაყურებლებო!

მე მძიმე მისია ვიკისრე. თქვენ სულ რაღაც 10-15 წუთის წინ მოისმინეთ სახელმწიფო საბჭოს პრეზიდიუმის გადაწყვეტილება, რომელიც დაამტკიცა სახელმწიფო საბჭოს დღევანდელმა სხდომამ. თქვენ მოისმინეთ აგრეთვე სახელმწიფო საბჭოს დადგენილება რკინიგზის ტრანსპორტზე დანაშაულისთვის პასუხისმგებლობის გაძლიერების თაობაზე. მოისმინეთ ის არგუმენტები, რომლებიც განპირობებულია ამ საკმაოდ მკაცრი დოკუმენტების მიღება. სამწუხაროდ, მოხდა ისე, რომ სახელმწიფო საბჭოს სხდომის დამთავრების შემდეგ მდგომარეობა კიდევ უფრო გართულდა, კიდევ უფრო დაიძაბა და, მე ვიტყოდი, დრამატული ხასიათი მიიღო. იმ დროს, როდესაც სახელმწიფო საბჭოს სხდომა მიმდინარეობდა, ზუგდიდში იყო შინაგან საქმეთა მინისტრი ბატონი რომან გვენცაძე, რომელიც სპეციალური დავალებით არის მივლინებული ამ რაიონებში მშვიდობისა და წესრიგის უზრუნველსაყოფად. მასთან ერთად იყო დავით სალარიძე - თქვენთვის ცნობილი მოღვაწე - შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილი მოადგილე და ამჯერად სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის თანაშემწე ეროვნული უშიშროების დარგში, და კიდევ რამდენიმე მუშაკი. ისინი ზუგდიდში ჩასული იყვნენ მოლაპარაკების გასაგრძელებლად შეიარაღებულ ფორმირებათა მეთაურებთან, რაზმების ხელმძღვანელებთან. ქალაქისა და რაიონების გამგებლებთან მოლაპარაკების ძირითადი თემა იყო ის, რაც ყველამ ერთად გადავწყვიტეთ 4 აგვისტოს. მხედველობაში მაქვს მანიფესტი, რომელიც მიტინგზე გამოვაცხადე და რომელიც ჩვენმა ხალხმა მოიწონა. თემა იყო შერიგებისა, საუბარი ეხებოდა მორიგებას. ეს არ იყო პირველი შეხვედრა, ეს იყო მესამე დიალოგი. რამდენადაც ვიცი, ეს საუბარი მიმდინარეობდა საინტერესოდ, საკმაოდ, როგორც ვამბობთ ხოლმე, კონსტრუქციულ ატმოსფეროში და თითქმის ყველა საკითხზე მიაღწევს შეთანხმებას, მათ შორის ბატონ სანდრო კავსაძის დაბრუნების თაობაზეც. დღეს, რომან გვენცაძეს რომ ვემშვიდობებოდი, მითხრა, შვეულმფრენით მივფრინავ სპეციალურად, რათა საღამოსთვის სანდრო ჩამოვიყვანოთ თბილისში. სავალალოდ და საუბედუროდ, ეს მოლაპარაკება დამთავრებულიც კი არ იყო, რომ დიალოგის მონაწილეთ თავს დაესხნენ შეიარაღებული რაზმები და მოხდა დიდად სამწუხარო ამბავი - ბატონები რომან გვენცაძე, დავით სალარიძე და ზოგიერთი სხვანი დაატყვევეს და გაიტაცეს. ვიცი, რომ არიან ქვეყნად ბოროტი ადამიანები, რომლებიც ყოველგვარ დანაშაულს იკადრებენ, მაგრამ მეგონა, ბოროტებას საზღვარი აქვს-მეთქი, მაგრამ, როგორც ჩანს, შევმცდარვარ. ეტყობა, ბოროტება უსაზღვროა. მე გულწრფელი ვიყავი, როდესაც სახელმწიფო საბჭოს და ჩემს ხალხს შევთავაზე შერიგების, მორიგების მანიფესტი - დიდი ეროვნული კომპრომისი. მე ამაში ვხედავდი გამოსავალს იმ კრიზისიდან, რომელშიც აღმოჩნდა დღეს ჩვენი ქვეყანა და ჩვენი ხალხი. ვიმეორებ, მე გულწრფელად მჯეროდა ეს. გულით გავიხარე, როდესაც პირველი შეხვედრები გაიმართა დასავლეთში - ზუგდიდში, ხობში და სხვა რაიონებში რომან გვენცაძის მონაწილეობით. მოსახლეობა მიესალმა მას, მილიციას, მილიციის გამოჩენას. ხალხს იმედი გაუჩნდა. დღეს კი, ასეთი მეხის დაცემა... მინდა გულახდილად და კაცურად გითხრათ: როდესაც პოლიტიკურ მოღვაწეს ასე გაუცრუვდება იმედი და მისი ნაბიჯი არ გაამართლებს და ასე მუხანათურად უღალატებენ, იგი, წესით, უნდა გადადგეს. მე ეს ვუთხარი ჩემს კოლეგებს - თენგიზ სიგუას, თენგიზ კიტოვანს, ვახტანგ გოგუაძეს და სხვებს, ვინც აქ იყო, ვინც ესწრებოდა ამ საუბარს. ბატონი ჯაბა აქ არ არის, ქალაქგარეთაა გასული. მე ეს ვარიანტი შევთავაზე მათ, მაგრამ მეგობრებმა დამარწმუნეს, რომ ეს ახლა ხალხის ღალატი იქნებოდა. არ მინდა, თქვენ რაღაც სანტიმენტალობაში ჩამომართვათ ეს. მე მართლაც მიმაჩნია, რომ ის გარკვეული მარცხია, მარცხია ჩემი - პირადი, საკუთარი, რადგან მოვტყუვდი, რეალურად ვერ შევაფასე ის ძალები, რომლებიც საქართველოს წინააღმდეგ იბრძვიან, ვერ განვსაზღვრე ის მასშტაბი ბოროტებისა, რომელიც მათ შეუძლიათ იკადრონ. და მაინც დავეთანხმე დღეს ჩემს მეგობრებს დავრჩე მწყობრში და ვებრძოლო ბოროტებას, ვებრძოლო ბოროტებას არა ბოროტებით, არა მარტო ძალით, მაგრამ ძალითაც, ძალის გამოყენებითაც. საქართველო ახლა ძლიერია, უფრო ძლიერი, ვიდრე ამ 10-15 დღის წინათ. ახლა მას საკმაოდ მრავალრიცხოვანი ჯარი ჰყავს, საკმაო იარაღიც აქვს. არსებობს ყველა საშუალება იმისთვის, რომ ბოროტება აილაგმოს, ქართულ მიწა-წყალზე ერთხელ და სამუდამოდ წესრიგი დამყარდეს და წესიერ მშრომელ ადამიანს საკუთარი ლანდის არ ეშინოდეს. ჩვენ გადავწყვიტეთ ამაღამვე დამუშავდეს სამხედრო ოპერაციების გეგმა. უწინარესად რკინიგზის, საავტომობილო მაგისტრალების, ხიდების დაცვის გეგმა. რა თქმა უნდა, ყოველივე ამის მიზანია დავიცვათ მშვიდობიანი ადამიანების ინტერესები. და ასეც იქნება, მაგრამ ბოროტებას ბოლო მოეღება, მე ამაში ღრმადა ვარ დარწმუნებული.

მთელი ამ დიდი და სერიოზული სამუშაოს შესრულება დაევალა ბატონ თენგიზ კიტოვანს - ჩვენი თავდაცვის მინისტრს, სახელმწიფო საბჭოს პრეზიდიუმის წევრს. ახლა შეიარაღებული ძალების მთავარ შტაბში გულმოდგინედ მუშაობენ იმისთვის, რომ განზრახვა განხორციელდეს. ლაპარაკი იმაზე, რომ ეს არ ეხება მარტო ერთ რეგიონს, ლაპარაკია საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე - დაწყებული ლესელიძით და დამთავრებული ყაზბეგის რაიონით და სხვა საზღვრებით, დამყარდეს წესრიგი ყველგან და ყველაფერში. ამისთვის გამოყენებული იქნება ჯარიც, მილიციაც, სამხედრო ტექნიკაც. მე ვაფრთხილებ ყველას, ვისაც ჯერ კიდევ ვერ ამოუგდია თავიდან, თავისი აზროვნება ვერ გაუთავისუფლებია ბოროტი ზრახვებისგან, გონს მოვიდნენ, შემოგვირიგდნენ, სანამ გვიან არ არის, თორემ ძალიან ძვირად დაუჯდებათ. ვიცი, რომ ბევრი მათგანი, ვინც მონაწილეობდა ზუგდიდის მოლაპარაკებაში, სისხლისღვრის მომხრე არ არის. მჯერა, რომ ვალტერ შურღაიას ტყუილი არ უთქვამს ჩემთვის, მჯერა, რომ იგი ახლაც მუშაობს იმისთვის, რომ ყველაზე უარესი თავიდან ავიცილოთ. და თუ ასე არ არის, დაე, პასუხი აგოს თავისი ერისა და ღვთის წინაშე, რომლითაც მან შეჰფიცა, რომ იბრძოლებდა ერთიანობისთვის, ერთიანი საქართველოსთვის.

ასეთი სიტყვებით მიმართა მან სხვებსაც, რომლებიც ამ შეხვედრაში მონაწილეობდნენ. ყველაფერი, რაც საჭიროა იმისთვის, რომ სანდრო კავსაძე, რომან გვენცაძე, დავით სალარიძე და სხვები დაბრუნდნენ უვნებელნი, გაკეთდება, ვიმეორებ, თუ ეს გარდაუვალი იქნა, ძალასაც გამოვიყენებთ, მინდა მოგახსენოთ, რომ გვარდიაში, მხედრიონში, საქართველოს პოლიციაში ყველაფერი დუღს ახლა. ახლახან ჩემთან იყო ქალაქის პოლიციის გარნიზონის უფროსი ბატონი დათო ზეიკიძე და მითხრა, ვერ ვაკავებო პირად შემადგენლობას - აღშფოთებული არიან და ლამის ქვეითად მოაწყონ ლაშქრობა, ჩავიდნენ ადგილზე, რათა თავიანთი მინისტრი დაიხსნან. იგივე მითხრეს სენაკში, ქუთაისში, ასევე აჭარაში და აფხაზეთში. არ მინდა მოგიწოდოთ ხვალ რაღაც განსაკუთრებული აქციებისთვის. მაგრამ, მე მგონი, მას შემდეგ, რაც ჩვენ მთელი მსოფლიოს თვალწინ მართლაც უჩვეულო დიდსულოვნება და სულგრძელობა გამოვიჩინეთ, ვაპატიეთ ის, რასაც არც ერთი სახელმწიფო არ აპატიებდა, იმის უფლებაც გვაქვს, ვთხოვოთ ჩვენს ხალხს, რომ ხვალ გამოვიდნენ ქუჩებში, მოედნებზე და მოითხოვონ ჩვენგან მხარი დავუჭიროთ, რათა შევუტიოთ ჩვენს მოწინააღმდეგეებს. მე ეს სიტყვა არ მიხმარია, რაც საქართველოში ჩამოვედი, ახლა პირველად ვიტყვი - ჩვენი მტრების წინააღმდეგ ბრძოლაში, საქართველოს მტრებისა და მოღალატეების წინააღმდეგ ბრძოლაში! - თუ გვინდა, რომ იცოცხლოს და იდღეგრძელოს საქართველომ მე ვხედავ, ვისი ხელი ტრიალებს ამ ამბებში, ვისი ხელმოწერაა. ეს არ არის ძნელი გასარჩევი. ეს ის ხელწერაა, ის ხელია, რომელმაც ჩიქოვანის ქუჩაზე ხუთი კაცი იმსხვერპლა, მათ შორის - ქალები, ბავშვები, უდანაშაულო ხალხი. ამაზე ცალკე იქნება საუბარი, საქმე უკვე გახსნილია. დამნაშავენი ცნობილი არიან ხვალ-ზეგ მიიღებთ დეტალურ ინფორმაციას, საიდან წარმართავენ ამ შემზარავ და საძაგელ პროცესებს საკუთარი ქვეყნის წინააღმდეგ, ქართველი ხალხის წინააღმდეგ.

მაპატიეთ შეცდომა, თუ ეს შეცდომა იყო, რომელიც მე დავუშვი - სახელმწიფო საბჭოს მანიფესტზე მოგახსენებთ. არც იმას დაგიმალავთ, რომ გამოვიყენე ჩემი ავტორიტეტი, რათა სახელმწიფოს საბჭოს ზოგიერთი წევრისთვის მეთხოვა კიდეც ეს. შინაგან ისინი წინააღმდეგი იყვნენ. მე ვხედავდი მოედანზე, როცა მანიფესტს ვკითხულობდი, ზოგი როგორი ეჭვის თვალით მიყურებდა და მისმენდა, მაგრამ, ეტყობა, ანგარიში გამიწიეს. მე მათ წინაშე ბოდიშს მოვიხდი. და მაინც, ახლა სხვა გზა არ არსებობს. მე, ალბათ, უფლება არა მაქვს ამ უმძიმეს წუთებში, ამ ურთულეს და საპასუხისმგებლო ეტაპზე გავექცე პასუხისმგებლობას. მე თქვენთან ერთად ვიშრომებ და ვიბრძოლებ იმისთვის, რომ ბოროტება აილაგმოს, იმისთვის, რომ სამართალმა გაიმარჯვოს, იმისთვის, რომ სამართალმა გაიმარჯვოს, იმისთვის რომ ჩვენი ძმები და მეგობრები დაბრუნდნენ დედაქალაქში და თავის ღირსეულ საქმიანობას შეუდგნენ.

იმედი მაქვს თქვენი მხარდაჭერისა. მოგმართავთ ჩემი კოლეგების, ჩემი მეგობრების - თენგიზ სიგუას, თენგიზ კიტოვანის, ჯაბა იოსელიანის და სხვების სახელითაც. ალბათ, თითოეული მათგანი ასეთივე სიტყვებით მოგმართავთ თქვენ ხვალ. დღეს მე დამეკისრა ეს მისია, ხვალ ისინიც შემოგვეხმიანებიან.

ნუ გიკვირთ, თუ ახლა ვღელავ და ვნერვიულობ. მე მგონი ახლა, სწორედ ახლა, ამ დღეებში წყდება ჩვენი ყოფნა-არყოფნის საკითხი. ან სიკეთე გაიმარჯვებს ან ბოროტება! არ უნდა დავუშვათ, რომ ბოროტებამ გაიმარჯვოს! თუ ბოროტება არ გაიმარჯვებს, მაშინ საქართველო მართლა დამოუკიდებელი გახდება, საქართველო მართლა დემოკრატიული სახელმწიფო იქნება და საქართველო შეასრულებს თავის მოვალეობას საკუთარი ხალხისა და მსოფლიოს წინაშე, იმ მსოფლიოს წინაშე, რომელიც ჩვენ გვინდოდა ასე საქვეყნოდ, ასე უყოყმანოდ დაგვეჭირა მხარი ჩვენს კეთილ წამოწყებებსა და ჩვენს ჰუმანურ ნაბიჯებში.

მადლობელი ვარ ყურადღებისათვის ნახვამდის.

ამ დღეებში წყდება ჩვენი ყოფნა-არყოფნის საკითხი! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 13 აგვისტო. - N153 (432). - 1 გვ.

ბრიფინგი სახელმწიფო საბჭოში

14 აგვისტოს სახელმწიფო საბჭოს ოვალურ დარბაზში გაიმართა ბრიფინგი ქართველი და უცხოელი ჟურნალისტებისათვის. მასზე განცხადებით გამოვიდა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე ედუარდ შევარდნაძე. მან კერძოდ აღნიშნა, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ მკაფიოდ ჩამოაყალიბა თავისი კურსი საშინაო და საგარეო პოლიტიკაში, რომლის ქვაკუთხედია მშვიდობიანი თანაცხოვრება ყველა სახელმწიფოსთან, შერიგებისა და პატიების სულისკვეთება ქვეყნის შიგნით მცხოვრები ყველა ხალხის მიმართ. რა თქმა უნდა, ჩვენს მიერ განხორციელებული ღონისძიებები მიმართული ქართველი ხალხის ერთიანობისაკენ. ვერავინ ვერ შეგვედავება იმაში, რომ ჩვენ ოპონენტებს არ შევთავაზეთ დიდი ეროვნული კომპრომისი, რომლის გამოხატულებაც იყო ამას წინათ გამოქვეყნებული მანიფესტი. ეს თითქმის უპრეცედენტო დოკუმენტია, რომელშიც ჩვენ ძალიან დიდ დათმობებზე წავედით ჩვენი მოწინააღმდეგების მიმართ, იმათ მიმართ, ვინც იარაღით ხელში ებრძოდა არსებულ ხელისუფლებას, შეიჭრა ტელეცენტრში...

ჩვენ, რა თქმა უნდა, ვგულისხმობთ, რომ შერიგების შემდეგ ერთად ვიბრძოლებდით საქართველოს კეთილდღეობისათვის. ეს იყო უაღრესად რთული ნაბიჯი, რომლისთვისაც კიდევ გვაკრიტიკებენ. სამწუხაროდ, ამას მოპირდაპირე მხარემ საპირისპირო ნაბიჯებით უპასუხა - მოლაპარაკების მსვლელობის დროს ბანდიტურად დაესხნენ თავს და მძევლებად აიყვანეს შინაგან საქმეთა მინისტრი რომან გვენცაძე, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის თანაშემწე ეროვნული უშიშროების საკითხებში დავით სარალიძე, შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილე ზიბერტ ხაზალია და სხვები. ასეთი აქციის შეფასება სახელმწიფო საბჭოს წევრებისა და ფართო საზოგადოების მხრიდან ცალსახა იყო. კატეგორიულად დაისვა საკითხი მკაცრი ზომების მიღების შესახებ. ჩვენ მოვითხოვეთ მძევლების დაუყოვნებლივ განთავისუფლება, წინააღმდეგ შემთხვევაში გავაფრთხილეთ, რომ გამოვიყენებთ ძალას, მაგრამ ყველაფერმა ამან შედეგი არ გამოიღო. ამიტომ შეიქმნა სპეციალური რაზმი, რომლის ხელმძღვანელობა დაევალა თავდაცვის მინისტრს თენგიზ კიტოვანს. ჩვენ ვიცოდით, სად ჰყავდათ მძევლები, ამიტომ გუშინ კიდევ ერთხელ გავაფრთხილეთ აფხაზეთის ხელმძღვანელობა მიეღო ზომები მათ გასათავისუფლებლად. აგრეთვე კატეგორიულად მოვთხოვეთ ბანდების მეთაურებს დაუყოვნებლივ გამოეშვათ მძევლები. იყო შეპირება, რომ გაათავისუფლებენ მხოლოდ რომან გვენცაძეს, მაგრამ, როგორც გამოირკვა, პრეზიდენტყოფილთან მოლაპარაკების შემდეგ მათ თავისი სიტყვა გადათქვეს. აი ამიტომ შეიარაღებული ძალები შევიდნენ აფხაზეთში, შევიდნენ მხოლოდ იმისათვის, რომ ბოლო მოუღონ დასავლეთ საქართველოს რაიონებში შეიარაღებული ბანდების თარეშს, რომლებმაც გასულ ღამეს განახორციელეს მორიგი დივერსია - ააფეთქეს რკინიგზის ხიდი. სამწუხაროდ, ამ ოპერაციის მსვლელობის დროს მოხდა შეტაკება ეროვნული არმიის ქვეგანაყოფისა და აფხაზეთის გვარდიას შორის, არის მსხვერპლი, არიან დაჭრილები.

ამ შემთხვევაში, აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, ბუნებრივია, რაღაც ოკუპაციაზე ლაპარაკი სრულიად უმართებულოა, რადგან საქართველოს ეროვნული არმიის ნაწილები მოქმედებენ ჩვენი სახელმწიფოს ტერიტორიაზე და მომავალშიც იმოქმედებენ, თუ ამას მოითხოვს ქვეყნის ინტერესები. ჩვენ სისტემატური კონტაქტები გვაქვს სერგი ბაგაფშთან, ალექსანდრე ანქვაბთან, თამაზ ნადარეიშვილთან და სხვებთან. ყველანი ერთსულოვნად იზიარებენ იმ აზრს, რომ მძევლები განთავისუფლებული უნდა იქნენ, რათა კონფლიქტმა უფრო ფართო მასშტაბი არ მიიღოს. ბაგაფშმა უკვე შეგვატყობინა, რომ გვენცაძე გათავისუფლებულია, 15 წუთის შემდეგ კი გვენცაძე დაგვიკავშირდა ტელეფონით და გვთხოვა გაგვეგზავნა ვერტმფრენი თბილისში გამოსაფრენად. რაც შეეხება დანარჩენ მძევლებს, ისინი კვლავ დაკავებული არიან.

ედუარდ შევარდნაძემ აცნობა ჟურნალისტებს, რომ დღესვე სოხუმში გაემგზავრნენ თენგიზ სიგუა, ჯაბა იოსელიანი, რომლებიც თენგიზ კიტოვანთან ერთად გამართავენ მოლაპარაკებას. დიალოგი უნდა შესდგეს, მე ვერ ვხედავ მისი ჩაშლის მიზეზს. ედუარდ შევარდნაძემ მოუწოდა აფხაზებს, ქართველებს, ყველას არ დაუშვან მდგომარეობის გართულება.

სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ გააკეთა აგრეთვე ინფორმაცია კიდევ ერთი სამწუხარო ფაქტის შესახებ. ყორნისის რაიონის სოფელ ავნევში მოსავლის აღების დროს მოხდა შელაპარაკება ქართველებსა და ოსებს შორის. გუშინ ღამით იქ გაემგზავრა სამშვიდობო ძალების შემადგენლობაში მყოფი ქართული ბატალიონის წევრთა მცირე ჯგუფი შვიდი კაცის შემადგენლობით, როდესაც უკან ბრუნდებოდნენ, ისინი წააწყდნენ ჩასაფრებულ ბანდიტებს, რომლებიც დაუნდობლად გაუსწორდნენ სამშვიდობო ძალების წარმომადგენლებს. ამის შემდეგ თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, მე მქონდა სატელეფონო საუბარი რუსეთის ხელმძღვანელობასთან, რომელმაც გაიზიარა ჩვენი შეშფოთება მომხდარ ფაქტთან დაკავშირებით და დაგვარწმუნდა, რომ ჩვენთან ერთად ყველაფერს გააკეთებს იმისათვის, რომ ბოროტმოქმედნი გამოვლენილ და დასჯილ იქნენ.

ედუარდ შევარდნაძემ უპასუხა ჟურნალისტთა შეკითხვებს. ბრიფინგის ბოლოს მან განაცხადა, რომ სულ ახლახან ელაპარაკა სოხუმს, საიდანაც შეატყობინეს, რომ ახლა იქ სროლა აღარაა, თუმცა, დაამატა მან, არ გამოვრიცხავ მის განახლების შესაძლებლობას. მდგომარეობა ჯერჯერობით რთული და დაძაბული რჩება, მაგრამ იმედი გვავს, რომ მოლაპარაკება წარმატებით დამთავრდება და დადებით შედეგს მოგვცემს.

ედუარდ შევარდნაძემ მოუწოდა აფხაზებს, ქართველებს, ყველას - არ დაუშვან მდგომარეობის გართულება / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 15 აგვისტო. - N155 (434). - 1 გვ.

17 აგვისტოს დილით პირდაპირი ეთერით საქართველოს რადიოთი გამოვიდა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე ედუარდ შევარდნაძე. თავის გამოსვლაში, რომელიც 20 წუთს გაგრძელდა, მან მიმოიხილა განვლილი კვირის მოვლენები, კერძოდ შეეხო აფხაზეთში შექმნილ მდგომარეობას.

- გასული კვირა, - აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - ჩვენი სამშვიდობო აქციების განსაკუთრებული კვირა იყო, რომლითაც დიდი ნაბიჯები გადავდგით 4 აგვისტოს მანიფესტით გამოცხადებული ერთიანობის პროგრამის განხორციელების გზაზე. პირველი დადებითი შედეგებიც მივიღეთ. დაიწყო ჩვენი ხალხის გაერთიანების პროცესი. ამით კიდევ ერთხელ დადასტურდა, რომ ჩვენ სწორი და მართალი ვიყავით, როცა ყველა საკითხის მოლაპარაკების გზით გადაწყვეტის კურსს დავადექით.

მაგრამ აფხაზეთში გამოხდომები კვლავ გაგრძელდა. იძარცვებოდა მატარებლები, ფეთქდებოდა ხიდები, ამასთან მოხდა ისე, რომ ტერორისტებმა მძევლად აყვანილი სახელმწიფო მოღვაწენი იქ გადამალეს. საქართველოს ეროვნული ჯარი ტერორისტებთან საბრძოლველად ტერორისტული აქტების აღსაკვეთად და რკინიგზის დასაცავად ჩავიდა და არა აფხაზებთან საომრად. აფხაზი ხალხის ეროვნულ ინტერესებს არავითარი საფრთხე არ მოელის. ეს მთელი პასუხისმგებლობით უნდა განვაცხადო. ერთიანობას ცეცხლითა და მახვილით კი არა, მშვიდობით უნდა მივაღწიოთ.

ამჟამად საქართველოს ხელისუფლება მთელ მის ტერიტორიაზე აღდგენილია, - განაგრძო შემდეგ სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ, - და ჩვენ სხვა ნაბიჯებსაც გადავდგამთ ჩვენი ქვეყნის სუვერენიტეტისა და მთლიანობის განსამტკიცებლად. ეს ყველამ უნდა იცოდეს.

შეეხო რა ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხებთან ურთიერთობას ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ ჩვენმა ხალხმა მინდა გაგებით შეხედოს ყოველივეს, რაც ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხებში ხდება. მე დამირეკა ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხთა ყველა ლიდერმა - განაგრძო მან, - და როცა აფხაზეთის ამბების ჩვენეული განმარტება მოისმინეს, ასევე გაგებით მოეკიდნენ ჩვენს ინტერესებს.

საქართველოს რესპუბლიკის
სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი

ედუარდ შევარდნაძე: აფხაზი ხალხის ეროვნულ ინტერესებს საფრთხე არ მოელის / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 18 აგვისტო. - N156 (436). - 1 გვ.

1992 წლის 24 აგვისტოს რადიომიმართვა

- ჩვენ გამოვაცხადეთ სამობილიზაციო მზადყოფნა ქვეყანაში, რადგან კვლავ გრძელდება გარედან უაპელაციო ჩარევა ჩვენს საშინაო საქმეებში და სულ უფრო მეტ წინააღმდეგობას აწყდება ჩვენი ძალისხმევა - მოლაპარაკებისა და დიალოგის გზით მოვაწესრიგოთ სიტუაცია აფხაზეთში, - განაცხადა საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ ორშაბათს, 24 აგვისტოს, თავის ტრადიციულ რადიოგამოსვლის დროს, რომელშიც გასული კვირის მოვლენები გააანალიზა.

ჩვენ მზად გვეყოლება რეზერვისტები, მოხალისეები. აგრეთვე ნაწილობრივ გავიწვევთ ახალგაზრდებს იმ რაიონებიდან, რომელშიც ამის საჭიროება იქნება, - თქვა მან, - ამასთან აფხაზეთშიც ჩავატარებთ ნაწილობრივ მობილიზაციას რომ ჩვენს ჯარში ავტონომიური რესპუბლიკიდან იმსახურონ აფხაზებმაც, ქართველებმაც, რუსებმაც, სომხებმაც, სხვა ეროვნების ადამიანებმაც, განსხვავებულად იმისა, რაც არძინბამ გააკეთა, რომ მარტო აფხაზებს მისცა უფლება და ასეთ სიტუაციამდე მიიყვანა საქმე.

ჩვენ ყველანაირად ვუჭერდით და დავუჭერთ მხარს, რომ რაც შეიძლება მალე დაიწყოს დიალოგი აფხაზეთის პარლამენტის ქართველ და აფხაზ დეპუტატებს შორის, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - ამ ინიციატვას განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებთ და ძალიან გვწყინს, რომ აფხაზთა მხარე ამ პროცესის დაწყებას აჭიანურებს.

სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ კვლავ დაადასტურა თავისი პოზიცია, რომ მზად არის თუნდაც დღესვე შეხვდეს ბ-ნ არძინბას თბილისში და გამართოს მოლაპარაკება ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქის რეზიდენციაშიც, რომლის წინადადებაც ოლქის სარდლობამ წამოაყენა.

შეეხო რა კავკასიის მთიელ ხალხთა კონფედერაციის განცხადებას, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ განმარტა, რომ ეთანხმება სახელმწიფო საბჭოს რეაგირებას ამ განცხადებასთან დაკავშირებით და მიაჩნია, რომ სერიოზული ღონისძიებები დაისახა ამ მიმართულებით. ჩვენ გვაქვს ცნობები, თითქოს აფხაზეთში ამჟამად ჩვენი ქვეყნის ფარგლებს გარედან 500-ზე მეტი კაცია შემოსული და ქართველთა წინააღმდეგ გამოლაშქრებას აპირებს. ჩვენ ამ ინფორმაციას ვამოწმებთ, და, თუ დადასტურდება მაშინ იძულებული ვიქნებით გადამჭრელი ზომები მივიღოთ, მივცეთ მითითება შეიარაღებულ ძალებს აღკვეთონ მათი მოქმედება. ამის საშუალებები ჩვენ გვაქვს.

გააანალიზა რა აფხაზეთის მოვლენებთან დაკავშირებით მსოფლიო საზოგადოებრივი აზრის გამოხმაურება, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ აღნიშნა, რომ „განვლილი პერიოდის, განსაკუთრებით ბოლო ერთი წლის პერიოდის ანალიზით დასტურდება, რომ აფხაზეთის მოვლენები კარგა ხნის მანძილზე შეფარულად იგეგმებოდა და შესაფერის მომენტს ელოდნენ. ასეთი მომენტი დადგა მაშინ, როცა ჩვენმა ჯარმა დისლოკაცია შეიცვალა და რკინიგზის ობიექტების დაცვის და მძევლად აყვანილი სახელმწიფო მოღვაწეების გამოხსნის მიზნით აფხაზეთის ტერიტორიაზე გადაადგილდა. მიუხედავად იმისა, რომ ამ გადაადგილების გამო ადგილობრივ ხელისუფლებას წინასწარ ეცნობა. ჩვენი ჯარის წინააღმდეგ აქცია უეცრად დაიწყეს. იყო და არის იმის მცდელობა, - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ საქართველო მოაქციონ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ბლოკადაში, მაგრამ მსოფლიო ინტეგრაციის ამ პერიოდში ასეთი რამ არ შეიძლება მოხდეს. ჩვენ მზად ვართ მივიღოთ ნებისმიერი დონის ექსპერტები ნებისმიერი საერთაშორისო ორგანიზაციიდან და დავამტკიცოთ ჩვენი აქტების სამართლიანობა, - დასძინა მან, და განაგრძო, რომ რუსეთის ზოგიერთი სატელევიზიო სამსახურის გუშინდელ სიუჟეტში (იგულისხმება 23 აგვისტოს პროგრამა „იტოგი“ - პრესსამსახური) არა მარტო ტენდენციური, არამედ პროვოკაციულიც იყო. მე არასდროს არ ვახდენ ხოლმე რეაგირებას ცალკეულ პუბლიკაციებზე, - აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - მაგარამ ამგვარი მიკერძოება ჯერ არ მინახავს. ასეთი რამ იმპერიული პერიოდის დროსაც არ ყოფილა. ჩემი პოპულარობის რეიტინგი თუ ეცემა, ეს ჩემი საფიქრალია და არა სხვისი. მე აღარ ვამბობ იმაზე, თუ რამდენად არაკომპეტენტურია ამგვარი მსჯელობა და რა შეურაცხმყოფელია იგი ჩვენი ხალხისათვის. ყველამ ძალიან კარგად იცის, რომ მე ყოველთვის სამართლიანი ვიყავი აფხაზი ხალხის მიმართ. ამისათვის ჯერ კიდევ ადრე სსრ კავშირში ყოფნის დროს ჩვენს აფხაზურ კურსს ბევრი მოწინააღმდეგე ჰყავდა ყველა დონეზე, ვინაიდან მას მეტისმეტად რბილად მიიჩნევდნენ. ის რაც აფხაზეთს მე გავუკეთე - ტელევიზია და უნივერსიტეტი იყო თუ სხვა რამ, ეს რაიმე პირადი სარგებლობისა და რბილი პოლიტიკის გამო კი არ გამიკეთებია, არამედ აუცილებელი და საჭირო იყო - რა თქმა უნდა, ასეთ დროს კაცი არ ფიქრობ, რომ სიკეთე უკან ცუდად დაგიბრუნდება - დასძინა შევარდნაძემ, - მაგრამ მე მაინც მეამაყება, რომ ამას ვაკეთებდი და ეს გავაკეთე. საბედნიეროდ უამრავი შესანიშნავი მეგობარი მყავს აფხაზეთში, რომლებთანაც მაქვს მიმოწერა და, მჯერა, მათთან დიალოგი იქნება.

- ჯერ-ჯერობით კი მდგომარეობა რთულია. ამიტომ ჩვენს ხალხს მინდა მოვუწოდო - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ უნდა გაიხსენოს თავისი ისტორიული წარსული, როცა ცალ ხელში თოხი ეჭირა და ცალში - ხმალი და ისე ზრუნავდა სამშობლოს ძლიერების შესანარჩუნებლად. ეს ეხება ყველას - მუშას, რომელიც ქარხანაში შრომობს, გლეხს, რომელიც ყანაშია, მევენახეს, მემინდვრეს, ყველას, ვისაც თავისი წვლილის შეტანა სურს ჩვენს ისტორიაში. ჩვენ ახლა პირველად გვეძლევა საშუალება ავაშენოთ მართლა თავისუფალი, დემოკრატიული ქვეყანა, რომელიც შეძლებს ყველა ქვეყანასთან ურთიერთობას და ასე მიაღწევს თავის კეთილდღეობას. ეს შანსი ხელიდან არ უნდა გავუშვათ.

თავისი რადიოგამოსვლის დასასრულს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე შეეხო მომავალ არჩევნებში მისი მონაწილეობის საკითხს და აღნიშნა, რომ საქართველოს ახლა ყველაზე მეტად სჭირდება კანონიერი მთავრობა, პარლამენტი. ეს სჭირდება ყველას, მათს შორის ჩვენს ოპონენტებსაც და ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ არჩევნების ჩატარებისთვის. თუ რაიმემ ხელი შეგვიშალა და ვერ მოვახერხეთ, ალბათ გადაწევა მოგვიწევს.

- ჩემი არჩევნებში მონაწილეობის შესახებ დისკუსიები გრძელდება, - განაგრძო მან. - მე ადრე ვთქვი, რომ არჩევნებში მონაწილეობას მივიღებდი როგორც დამოუკიდებელი კანდიდატი. სამწუხაროდ, საარჩევნო კანონის განხილვისას საბჭომ არ მიიღო ჩემი წინადადება. ჩემი მორალი არ მაძლევს უფლებას რაიონმა წამოაყენოს ჩემი კანდიდატურა, რაიონის დეპუტატის ფუნქციას ჩემზე უკეთესად ადგილობრივი დეპუტატი გააკეთებს; რომელიმე პარტიაში შესვლა კი არ მინდა; ერთხელ უკვე ვიყავი პარტიაში და საკმარისია, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - ამიტომ, ალბათ, უნდა მივემხრო რომელიმე ბლოკს, მაგრამ რომელ ბლოკშიც უნდა ვიყო, მე პირდაპირ ვაცხადებ: ყველას მოკავშირე ვიქნები, ვინც საქართველოს სიკეთისათვის, დემოკრატიისათვის იბრძვის.

ავრცელებს საქართველოს
სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: ყველას მოკავშირე ვიქნები, ვინც საქართველოს სიკეთისათვის, დემოკრატიისათვის იბრძვის! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 25 აგვისტო. - N161 (440). - 1,2 გვ.

24 აგვისტოს საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ წერილი გაუგზავნა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურ მდივანს, მის აღმატებულებას ბატონ ბუტროს ბუტროს-გალის. მასში ნათქვამია:

თქვენო აღმატებულებავ!

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს სახელით წარმოგიდგენთ დოკუმენტს „აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში მიმდინარე მოვლენების შესახებ“, რომელშიც ნაჩვენებია საქართველოს ერთ-ერთ რეგიონში შექმნილი კონფლიქტის მიზეზები და წარმომავლობა. ამასთან გაახლებთ სახელმწიფო საბჭოს ახალ მიმართვასაც.

ჩვენ დიდად დავალებული ვიქნებოდით თქვენგან, თუ ეს დოკუმენტები გავრცელდება გაეროს წევრებს შორის.

გულწრფელად თქვენი
ე. შევარდნაძე.

გაეროს წევრებს შორის გასავრცელებლად / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 25 აგვისტო. - N161 (440). - 1 გვ.

მის აღმატებულებას ბ-ნ ელცინს, რუსეთის
პრეზიდენტს, მოსკოვი

ღრმად პატივცემულო ბორის ნიკოლოზის ძევ,

კარგად მესმის თქვენი წუხილი აფხაზეთში მიმდინარე ამბების გამო, რომელმაც გიკარნახათ „მიმართვა საქართველოსა და აფხაზეთის ხელმძღვანელობისადმი“. თქვენთვის ცნობილია ჩემი პოზიცია, რომელიც მქონდა პატივი არაერთგზის ჩამომეყალიბებინა თქვენთვის - ავტონომიური რესპუბლიკის ზოგიერთი ხელმძღვანელის სეპარატისტული მოქმედებით გამოწვეული კონფრონტაცია უნდა მოგვარდეს პოლიტიკური საშუალებებით. მინდა დაგარწმუნოთ იმაში, რომ ჩვენ ამისათვის ენერგიულ ღონისძიებებს მივმართავთ.

საუბედუროდ, ყველა ჩვენი ცდა - ქვაკუთხედად დავაყენოთ პოლიტიკური დიალოგი - ჯერჯერობით პოზიტიური გამოხმაურების გარეშე რჩება. პირველი დღიდანვე დაჟინებით ვთავაზობ აფხაზეთის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს შევხვდეთ ერთმანეთს თბილისში და ვაწარმოოთ მოლაპარაკება ჩვენთვის ამაღელვებელ ყველა საკითხზე.

თუ ბატონ ვ. არძინბას აქვს რაიმე ეჭვი თავისი პირადი უსაფრთხოების თაობაზე, მზად ვართ მივცეთ შესაბამისი გარანტიები. ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქის სარდლობას არაერთგზის შემოუთავაზებია გამოყოს მოლაპარაკებისათვის საჭირო შენობა, უზრუნველყოს დაცვა და ა.შ., მაგრამ ბატონი ვ. არძინბა კვლავ თავს არიდებს შეხვედრას.

სიტუაციას აღრმავებს აფხაზეთში შეიარაღებულ ფორმირებათა აქტიურობის ზრდა, რომლებსაც ჩვენს ტერიტორიაზე გზავნის ეგრეთ წოდებული კავკასიის მთიელ ხალხთა კონფედერაცია.

თქვენთვის, ალბათ, ცნობილია, რომ მათ ხელთ იგდეს ბიჭვინთა, თავს დაესხნენ დამსვენებლებით სავსე სატრანსპორტო გემს, რომელთა გაყვანას შეეცადნენ ზღვით და რომლებიც ახლა მძევალთა მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ. წუხელ „კონფედერაციის“ ასობით კარგად შეიარაღებულმა ექსტრემისტმა იერიში მიიტანეს ქართული გვარდიის ქვეგანაყოფებზე ქალაქ გაგრასთან. იერიში მოგერიებულ იქნა ადამიანთა დიდი დანაკარგების ფასად. ამავე დროს თავს დაესხნენ რკინიგზის ვაგზალს სოხუმში, რასაც აგრეთვე მოჰყვა ადამიანთა დაღუპვა. დაგვეთანხმებით, ბორის ნიკოლოზის ძევ, რომ ასეთ პირობებსა და გარემოებებში დამოუკიდებელი სუვერენული სახელმწიფოს საშინაო საქმეებში გარედან შეიარაღებული ჩარევის გამო უაღრესად ძნელია საომარი მოქმედების შეწყვეტა.

მე, ისევე როგორც თქვენ, დარწმუნებული ვარ, რომ არ არსებობს ისეთი პრობლემა, რომლის გადაწყვეტა არ შეიძლებოდეს მოლაპარაკების მაგიდასთან. ვფიქრობ, ჩვენ წარმოვადგინეთ საკმაოდ მნიშვნელოვანი მტკიცებანი, რომ მხარს ვუჭერთ კონფლიქტური საკითხების გადაჭრის მშვიდობიან მეთოდებს. მაგრამ აფხაზეთში ჩვენ - და არა მარტო ჩვენ - ცდილობენ თავს მოგვახვიონ უკუქმედება. სახელდობრ კი - საომარი მოქმედების ესკალაცია, რომელიც კონფლიქტში ითრევს ვრცელი რეგიონის ხალხებს.

გმადლობთ დაპირისპირებისათვის, რომ მხარს დაუჭერთ ჩვენს სამშვიდობო ძალისხმევას. დარწმუნებული ვარ, ჩვენი შეხვედრა ამა წლის 3 სექტემბერს ხელს შეუწყობს მშვიდობის აღდგენას აფხაზეთსა და რუსეთის სამხრეთის რაიონებში.

ედუარდ შევარდნაძე.

საუბედუროდ, ყველა ჩვენი ცდა - ქვაკუთხედად დავაყენოთ პოლიტიკური დიალოგი - ჯერჯერობით პოზიტიური გამოხმაურების გარეშე რჩება / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 27 აგვისტო. - N163 (442). - 1 გვ.

26 აგვისტოს საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ გააკეთა განცხადება იმის თაობაზე, რომ ის კვლავ იწვევს აფხაზეთის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს ვლადისლავ არძინბას შეხვედრაზე თბილისში. ამასთან, უზრუნველყოფილი იქნება მისი უსაფრთხოების ყველა გარანტიათა უცილობელი დაცვა.

სისხლისღვრის დაუყოვნებელი შეწყვეტისა და კონფლიქტის პოლიტიკური გზებით მოგვარების მიზნით ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ კვლავ დაადასტურა სახელმწიფო საბჭოს მიერ რამდენჯერმე გამოთქმული რეკომენდაცია იმის შესახებ, რომ სოხუმში რაც შეიძლება მალე შეიკრიბოს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს სესია.

საქართველოს რესპუბლიკის
სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძის განცხადება / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 27 აგვისტო. - N163 (442). - 1 გვ.

წერილი წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის პრეზიდენტს

27 აგვისტოს ზუგდიდის რაიონში მომხდარ ბარბაროსულ აქტთან დაკავშირებით საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ წერილი გაუგზავნა წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის პრეზიდენტს კორნელიო სომარუგას. წერილში, კერძოდ, ნათქვამია:

პატივცემულო ბატონო სომარუგა. აღმაშფოთა და გული მატკინა ცნობამ, რომ თავს დასხმიან საერთაშორისო წითელი ჯვრის წარმომადგენლებს, რომლებიც ჰუმანიტარულ მისიას ასრულებენ საქართველოში. მსოფლიო პრაქტიკაში უპრეცედენტო ყაჩაღობის აქტი ადამიანთა მიერ, რომლებიც წითელი ჯვრის დროშით მოგზაურობენ, შეურაცხჰყოფს ჩვენს ადამიანურ და ეროვნულ ღირსებას, ქართველი ხალხის საუკუნოვან ტრადიციებს, ნორმებსა და წარმოდგენებს სტუმართმოყვარეობისა და კეთილშობილების, სიკეთის წილ სიკეთის ქმნის მისწრაფების შესახებ.

თქვენი წარმომადგენელი ბატონი ბოტია აბსოლუტურად სწორია: ვინც უნდა იყვნენ თავდამსხმელები - ისინი მოქმედებდნენ ბანდიტებივით და ამიტომ უნდა დაისაჯონ კიდეც. მენდეთ, ყოველ ღონეს ვიხმარ ამისათვის.

დარწმუნებული ვარ, რომ როგორც მე, ისე ჩემი მრავალი თანამემამულე, ასევე ქალაქ ზუგდიდის მცხოვრებნი, სადაც ეს მოხდა, გმობენ ამ ბარბაროსულ დანაშაულს.

მსურს ვირწმუნო, რომ მომხდარი ამბავი გულს არ აუყრის თქვენს თანამშრომლებს ჩვენს ქვეყანაზე მისთვის ესოდენ მძიმე ჟამს.

მომხდარის გამო ღრმა სინანულთან ერთად, მიიღეთ, ბატონო პრეზიდენტო, ჩემი გულითადი მადლობა დახმარებისა და თანადგომისათვის.

პატივისცემით,
ედუარდ შევარდნაძე.

ღრმა სინანულთან ერთად გულითადი მადლობა / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს

რესპუბლიკა. - 1992. - 29 აგვისტო. - N165(444). - 1 გვ.

ყაბარდო-ბალყარეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტს ვ. კოკოვს ყაბარდო-ბალყარეთის რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს ხ. კარმოკოვს

პატივცემულო ბატონებო,

მოხარული ვარ თქვენი გულთბილი კონსტრუქციული წერილისა. დიახ, ალბათ, სწორედ ასეთი სულისკვეთება და განწყობილება დაგვეხმარება აღვადგინოთ მშვიდობა კავკასიაში. სწორედ ასეთი სულისკვეთებით დაუცხრომლად ვეძებთ მშვიდობიანი გადაწყვეტის გზას და, იმედი მაქვს, აუცილებლად ვიპოვით.

როცა კაცს სახლი ეწვება, მეზობლები ცეცხლის ჩაქრობაში ეხმარებიან და არა გაღვივებაში. საუბედუროდ, ჩვენთვის საერთო ამ ტრადიციის დამრღვევნი გამოჩნდნენ კავკასიაში, რომლებიც სწორედ ასე დანაშაულებრივად იქცევიან. მხედველობაში მყავს კავკასიის მთიელ ხალხთა კონფედერაციის ხელმძღვანელები, რომელთა გამოისობით საქართველოსათვის შინაპოლიტიკურ კონფლიქტს საერთო [არ იკითხება] საუკუნეების ელფერი დაჰკრავს მათ ბრძანებას, რომ ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკებში მცხოვრები ყველა ქართველი მძევლებად გამოაცხადონ, თბილისი კი უბედურების ზონად.

კონფედერაციები იქმნება და იშლება, საქართველოსა და ყაბარდო-ბალყარეთს კი მარადიული საზღვრები და მარადიული ინტერესები აქვთ. და მათი დაცვისათვის ჩვენი ხალხები ჩვენ მოგვკითხავენ და არა ამ უკანონო ორგანიზაციის ლიდერებს კავკასიის ხალხთა სახელით ლაპარაკის უფლება რომ დაუჩემებიათ.

იმედი მაქვს, ხელს შეგვიწყობთ თქვენი რესპუბლიკიდან ჩამოსულ ეგრეთ წოდებულ მოხალისეთა გაწვევაში, რაც, ჩემი აზრით, იქნება თქვენი წვლილი კავკასიაში დიდი ომის თავიდან აცილებაში.

ულტიმატუმები არავისთვის არ წამიყენებია და არც ვაპირებ ამას. ამავე დროს შემიძლია გავუგო ადამიანებს, რომლებიც, ხედავენ რა თუ როგორ იღუპებიან თანამებრძოლები, ქალები და ბავშვები და, ისაც იციან, თუ ვის ეკისრება პაუხისმგებლობა ამისათვის, მოითხოვენ ამ პიროვნების გადადგომას.

მშვიდობა გვწყურია და მივაღწევთ კიდეც მას. ამ აზრით გისურვებთ ყოველივე საუკეთესოს თქვენ, თქვენს ახლობლებს, მოძმე ყაბარდო-ბალყარეთის მთელ ხალხებს.

პატივისცემით...
ედუარდ შევარდნაძე.

თავიდან ავიცილოთ დიდი ომი კავკასიაში / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 29 აგვისტო. - N165 (444). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის რადიოინტერვიუ

თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ 31 აგვისტოს დილით, როცა ბოლო კვირის მოვლენები გაანალიზეს, განაცხადა:

თუ გასული კვირის მოვლენებს სამხედრო თვალსაზრისით შევხედავთ, დავინახავთ, რომ ჩვენი შეიარაღებული ძალები ძირითადად აკონტროლებენ ყველა მნიშვნელოვან პუნქტს. ამას კი უდიდესი მნიშვნელობა აქვს მომავლის თვალსაზრისით.

მძიმე ბრძოლები გრძელდებოდა ბზიფის ხეობაში. ჩვენი შეიარაღებული შენაერთების პოზიციებს ძირითადად უტევენ დაქირავებულები და ძალიან სამწუხაროა, რომ გვეღუპებიან ახალგაზრდები გაგრაშიც, სოხუმშიც. ამ დილით გუმისთაშიც იყო შეტაკება... ვფიქრობთ სახელმწიფო შეიარაღებული ძალები ეშერას იქით არ უნდა წავიდნენ, თუ კი არ გვაიძულეს. გუდაუთისკენ წასვლა დიდ მსხვერპლს გამოიწვევს, ამიტომ მივმართავ ყველას გუდაუთაში, გამოიჩინონ მეტი პასუხისმგებლობა, რომ არ მოხდეს რაიმე პროვოკაცია.

თქვენ იცით, რომ ბატონმა თენგიზ კიტოვანმა სოჭში ხელი მოაწერა ოქმს ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. ჩანაფიქრი ძალიან კარგია, მაგრამ ფრონტის ხაზი იმდენად რთული კონფიგურაციისაა, რომ სროლის შეწყვეტა ძალიან ძნელი იქნება... მე მოვუწოდებ მოწინააღმდეგეს, რომ ერთობლივი ძალისხმევით 3 სექტემბრისთვის მაინც შევწყვიტოთ ცეცხლი, როცა ძირითადი გადაწყვეტილება იქნება მიღებული.

ახლა აქა-იქ გაისმის ხმები, თითქოს ცეცხლის შეწყვეტისთანავე საქართველოს რესპუბლიკის შეიარაღებული ჯარიც დაუყოვნებლივ უნდა გამოვიდეს ამ რეგიონიდან. ასეთ მოწოდებას არ შეიძლება ჰქონდეს რაიმე გამართლება, რადგან საქართველოს შეიარაღებული ძალები თავისი ქვეყნის ტერიტორიაზე იმყოფებიან...

ეს ყველამ უნდა გაიგოს...

შეეხო რა რუსეთის ხელმძღვანელობასთან მომავალ მოლაპარაკებას, ბატონმა ე. შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ 3 სექტემბრის შეხვედრაზე განხილული იქნება რუსეთთან საქართველოს მომავალი ურთიერთობის პრინციპული საკითხები, აგრეთვე ჩრდილოეთ კავკასიასა და ამიერკავკასიის რეგიონებთან დაკავშირებული პრობლემები. მან განაცხადა - ამ მოლაპარაკებაზე, - განაცხადა მან, - დიდ იმედებს ვამყარებ.

ჯერ ცხინვალის რეგიონის, ახლა აფხაზეთის კონფლიქტმა დაგვარწმუნა, რომ ძალიან სერიოზულად უნდა მივხედოთ ქვეყნის უშიშროებას ჩვენი გეოპოლიტიკური მდებარეობის გამო. დიდი სიფრთხილე გვმართებს ყველასთან ურთიერთობის დროს. ამასთან დავაკშირებით მინდა პირდაპირ მივმართო რადიომსმენელებს, რომ ჩვენთვის ე.წ. „ვაი-პატრიოტიზმი“ არავითარი სიკეთის მომტანი არ არის და მისით არ უნდა ვიხელმძღვანელოთ.

რადიოკომენტატორის ნატო ონიანის შეკითხვაზე, თუ რას ფიქრობს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე ბატონ არძინბას გამოსვლაზე გუდაუთის ტელევიზიით, რომლის დროსაც იგი აფხაზურ-მეგრულ სახელმწიფოს შექმნით იმუქრებოდა, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ თქვა: არ ვიცი, ასეთი რამ არ მომისმენია, მაგრამ თუ ეს მართლაც ითქვა, შეურაცხმყოფელია და ჩვენი ჯარი რკინიგზის დასაცავადაც რომ არ შესულიყო, ამისათვის უთუოდ შევიდოდა. ასეთი განცხადებები პირველ რიგში აფხაზებისთვის არის საზიანო.

დასავლეთის სერიოზულ პოლიტიკურ წრეებში ძირითადად ობიექტური შეფასება ეძლევა იმ პროცესებს, რაც აფხაზეთში ხდება. იქ ჩვენს პოზიციას ბევრი იზიარებს, რადგან მათ ვერ წარმოუდგენიათ, რომ რომელიმე ქვეყნის მთავრობამ, ხელისუფლებამ დაუშვას ქვეყნის დაყოფა და დანაწილება და, საერთოდ, სეპარატიზმი. ხელისუფლება ვალდებულია დაიცვას ქვეყნის მთლიანობა, მასში მცხოვრები ყველა მოქალაქე, და მოვა დრო, ჩვენც გავაკეთებთ ამას, ჩვენ აფხაზი ხალხის გარანტიებსაც დავიცავთ და აფხაზები ამაში მალე დარწმუნდებიან.

ჩვენ წერილები გავუგზავნეთ საერთაშორისო ორგანიზაციებს ექსპერტების მოსაწვევად. მაგრამ, იქ ასე სწრაფად არ წყდება ასეთი საკითხები. ამიტომ სანამ ამის შესახებ რაიმე პასუხს მივიღებდეთ, ჩვენი ძირითადი საკითხები უნდა გადავწყვიტოთ, თუმცა არა ძალით არამედ მშვიდობიანი პოლიტიკური გზებით, ძალისმიერი მეთოდებით ვერაფერს ვერ გადავწყვეტთ.

მომავალ არჩევნებში მის მონაწილეობაზე საუბრისას ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ ქართველებს არ შეუძლიათ არ იყვნენ ორიგინალური, მეც საჭიროდ ჩავთვალე ასე მოვქცეულიყავი, რადგან ვალდებული ვარ ანგარიში გავუწიო როგორც ცალკეულ ბლოკებს ისე პარტიებსაც, რომ მომავალ პარლამენტში ერთიანობის პრინციპი იქნეს დაცული. მომავალი პარლამენტის ერთიანობას საფუძველი ამ თავითვე უნდა ჩავუყაროთ. მე ისე ვარ განწყობილი, რომ დინების წინააღმდეგ არ წავიდე.

თავის რადიოინტერვიუს დასასრულს ბატონი ედუარდ შევარდნაძე შეეხო მომავალი სასწავლო წლის დაწყებას და ამასთან დაკავშირებით კერძოდ აღნიშნა: მივუახლოვდით 1 სექტემბერს და გაჩნდა მოსაზრება, რომ გადაგვეტანა სწავლის დაწყების დრო, რადგან საქართველოში მშვიდობა არ არის და ცალკეულ რეგიონებში დესტაბილიზაციაა. ასახელებდნენ სხვა მოტივებსაც, მაგრამ მე სწავლის დაწყების ვადის გადატანის კატეგორიული წინააღმდეგი ვარ. უნდა მივცეთ ჩვენს ყმაწვილებს, ახალგაზრდებს, პედაგოგ-მასწავლებლებს საშუალება დაუბრუნდნენ სკოლებს, სასწავლებლებს. მით უმეტეს, ზოგიერთი პრობლემა, რომელიც სწავლის დაწყებასთან დაკავშირებით გვქონდა მოგვარებულია.

შეიძლება ახლა მილოცვების დრო არც იყოს, მაგრამ 1 სექტემბერი მაინც 1 სექტემბერია. ამიტომ მინდა ყველას - მოსწავლესაც და მასწავლებელსაც - მივულოცო ეს დღე. ჩვენი ახალგაზრდობის დიდ უმრავლესობას კარგად ესმის ჩვენი მდგომარეობა, ამიტომ მათი ქუჩებში გამოფენა კი არ გაართულებს მდგომარეობას, არამედ გაალამაზებს ჩვენს ყოფას.

- მე დიდი სურვილი მაქვს, - თქვა დასასრულს ბატონმა შევარდნაძემ, - 1 სექტემბერს ჩამოვიარო სკოლები და უმაღლესი სასწავლებლები, შევხვდე ყველას, მაგრამ, სამწუხაროდ, არ გამაჩნია ამის საშუალება. ამიტომ ვულოცავ ყველას 1 სექტემბრის დღეს, მივესალმები და ვეხვევი მამაშვილურად. მჯერა, მათი სკოლებსა და სასწავლებელბში დაბრუნება ჩვენი დამშვიდების მომასწავლებელი იქნება.

საქართველოს რესპუბლიკის
სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი.

ჩვენი ყმაწვილების ქუჩებში გამოფენა კი არ გაართულებს მდგომარეობას, არამედ გაალამაზებს ჩვენს ყოფას! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 1 სექტემბერი. - N166-167 (446). - 1 გვ.

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ინტერვიუ „იზვესტიის“ კორესპონდენტს ბესიკ ურიგაშვილს

საქართველოს მუდმივი წარმომადგენლობის პრესცენტრის ცნობა

„იზვესტიაში“ (2 სექტემბერი) გამოქვეყნებული საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ე. შევარდნაძის ინტერვიუ შეიძლება მივიჩნიოთ პასუხად მრავალრიცხოვან ბრალდებებზე, დავასა და ჟურნალისტების განსაკუთრებით ვ. არძინბას მომხრეების მიერ ატეხილ აჟიოტაჟზე, რომელშიც სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ერთხელ კიდევ დაადასტურა თავისი ერთგულება მისი ხელმძღვანელობით სახელმწიფოს განვითარების დემოკრატიული და ჰუმანური გზისადმი და განმარტა რესპუბლიკაში შექმნილი სიტუაცია.

- აფხაზეთში შეიარაღებული კონფლიქტის დაწყებამდე ერთი კვირით ადრე თქვენ ბრძანეთ, თუ ვინმეს სურს ძალით გადაჭრას საქართველოს პრობლემები, მე საამისოდ არ გამოვდგებიო. რა შეიცვალა მას შემდეგ?

- არაფერი. ისევ მაგ პრინციპს ვადგავარ 70-იანი წლების მიწურულს, როცა აფხაზეთში მასობრივი მღელვარება იყო, ზოგიერთი მაშინდელი მოსკოველი და თბილისელი ხელმძღვანელი დაჟინებით მოითხოვდა ძალის გამოყენებას. ვერ დამიყოლიეს.

ჩემთვის ნებისმიერი საშინაო კონფლიქტის, როგორიცაა, ვთქვათ, ქართველ-ოსთა კონფლიქტის პოლიტიკური მოგვარება სტაბილიზაციის, დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობის ერთ-ერთი გადამწყვეტი წანამძღვარია. ზოგი ჩემი თანამემამულე მისაყვედურებს, რომ ამ ტერიტორიაზე შეყვანილია რუსეთისა და ჩრდილოეთ ოსეთის ქვედანაყოფები, რომლებმაც ქართულ ბატალიონთან ერთად უზრუნველყვეს ცეცხლის შეწყვეტა. მაგრამ მე ვუთხარი, მთელ პასუხისმგებლობას მე ვკისრულობ-მეთქი, რადგან ახლა მთავარია შეწყდეს სისხლისღვრა.

ახლა იმდენად დუხჭირად ვცხოვრობთ, რომ რაღაც ახალი გართულებების შექმნა მართლაც რომ უგუნურებაა. ჰოდა, აფხაზეთში ეს კონფრონტაცია ჩვენ არ შეგვიქმნია - ჩვენ ჩაგვითრიეს მასში.

ჩვენ იძულებული ვიყავით საკუთარი ტერიტორიის ფარგლებში გადაგვეადგილებინა ჯარები - სხვათა შორის, კატეგორიულად არ ვეთანხმები ტერმინს „ჯარების შეყვანას“, თითქოს უცხო სახელმწიფოში შევჭრილიყავით. ფაქტობრივად სხვა არჩევანი არ დაგვიტოვეს.

რკინიგზა, რომელიც აფხაზეთ-დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე გადის, მთავარი არტერიაა, რომელიც რესპუბლიკას ყოველივე საჭიროს აწვდის. ჩვენთვის, სხვათა შორის, ისევე როგორც მეზობელი სომხეთისათვის, ეს ჭეშმარიტად სიცოცხლის გზაა. და აი, თებერვლის აქეთ ამ არტერიამ კატასტროფულად იწყო შევიწროება - ხიდების, ლიანდაგების, საკონტაქტო ქსელის საყრდენების აფეთქება, შემადგენლობებზე თავდასხმა; ძარცვა... ყოველივე ამან დიდი ქალაქების, მთელი რეგიონების მოსახლეობას შიმშილის საფრთხე შეუქმნა. ისედაც მწირ მიწოდებას მოკლებული, გაჩერდა ეკონომიკა.

ჩვენ ყულფში თავგაყოფილნი ვცხოვრობდით, ამ ყულფს კი სულ უფრო და უფრო გვიჭერდნენ იმ დროს, როცა რესპუბლიკის წლიური ბიუჯეტი სულ 25 მილიარდი მანეთია, დივერსიით მიყენებულმა ზარალმა 12 მილიარდი მანეთი შეადგინა. მეორე მიზეზია ტერორიზმი, შეიარაღებული ბანდების თავშესაფარისა და ბაზების უმრავლესობა აფხაზეთის ტერიტორიაზე და მის მოსაზღვრე დასავლეთ საქართველოს რაიონებში იყო. იქიდანვე მოდიოდნენ სადივერსიოდ და თავს ესხმოდნენ ეროვნული გვარდიის ქვედანაყოფებს. მკაფიოდ ჩანდა განაზრახი - ისეთი ვითარება შეექმნათ, რომელსაც მშვიდობიან მოსახლეობაში რაც შეიძლება მეტი მსხვერპლი მოჰყოლოდა, უკიდურესობამდე გაემწვავებინათ ვითარება, ჩაეკლათ სტაბილიზაციის პროცესი და, როგორც ამის შედეგი, ჩაეშალათ არჩევნებიც.

ჩვენ არ გვინდოდა ჯარების ჩართვა პოლიციური ფუნქციის შესრულებაში. პოლიციას დავავალეთ, მაგრამ ეს საკმარისი არ აღმოჩნდა. აფხაზეთის ხელმძღვანელობას ვთხოვეთ

უზრუნველეყოთ მატარებლის შემადგენლობებისა და რკინიგზების ობიექტების დაცვა. რამდენიმე მატარებელი კი გადაარჩინეს თავიანთი ძალებით, მაგრამ შემდეგ ეს ძალებიც აღარ ეყოთ.

იძულებული გავხდით მაგისტრალებზე საგანგებო წესები შემოგვეღო, შევიმუშავეთ სპეციალური გეგმა, რომლის თანახმადაც მათი დაცვის მთავარი ამოცანა ჯარის ქვედანაყოფებს დაეკისრათ. ჩვენი მოქმედება შეთანხმებული იყო აფხაზეთის ხელმძღვანელობასთან.

- არძინბამ იცოდა ყოველივე ეს?

- პირადად ვესაუბრე ტელეფონით. პრინციპულად დაგვეთანხმა. ერთადერთი, რაც ვერ მოვასწარით, ეს იყო მისთვის მოქმედების გეგმის გაცნობა: დაგვასწრეს - ენგურის სარკინიგზო ხიდი ააფეთქეს, რომელიც ზუგდიდის რაიონს გალთან აკავშირებდა. საავტომობილო ხიდის აფეთქების რეალური საფრთხეც შეიქმნა. ეს კი სრული კატასტროფა იქნებოდა.

200-კაციანმა მეწინავე რაზმმა დაუბრკოლებლად გაიარა გალის რაიონი, მაგრამ ოჩამჩირის რაიონის საზღვართან ტყვია დაუშინეს აფხაზმა გვარდიელებმა. ხალხი დაიღუპა. ჰოდა, ამით დაიწყო ყველაფერი.

ვიმეორებ: სხვა არჩევანი აღარ გვქონდა. არც ახლა გვაქვს: უნდა დავიცვათ მაგისტრალები. უზრუნველვყოთ ტრანსპორტის ნორმალური მუშაობა, მოვსპოთ დივერსიებისა და ტერორის კერები, დაღუპვისაგან უნდა ვიხსნათ ქვეყანა და ხალხი.

აფხაზეთის ხელმძღვანელობას ვთავაზობდი და ახლაც ვთავაზობ ერთად ვქნათ ეს. სანამ იმ უბედურებათა წყაროს არ მოვსპობთ, რომელიც თანაბარ საფრთხეს გვიქმნის ორივეს, ძნელია მშვიდობაზე ლაპარაკი.

- შესაძლებელია თუ არა ამგვარ აქციაში სამხედრო გამარჯვება?

- ჯერ არცერთი საშინაო კონფლიქტი არ მოგვარებულა ძალით რა ტერმინსაც უნდა ხმარობდნენ, - „აგრესია“, „შეჭრა“, ჩვენს საკუთარ ხალხს არ ვებრძვით. აფხაზეთი საქართველოს ნაწილია, აფხაზები, ისევე როგორც ქართველები, მკვიდრი მოსახლეობაა. ასეთ „ომებში“ ვერავინ ვერ იმარჯვებს - ყველა მარცხდება.

- 8 სექტემბერს მოსკოვში ამ კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების მიზნით შეხვედრა გაიმართება. თავად თქვენ გჯერათ, რომ ასეთი მოგვარება შესაძლებელია?

- მჯერა, ისევე, როგორც ყოველთვის გვჯეროდა. ჰოდა, როგორღაც ყოველთვის რაღაცას ვახერხებდით, როგორც 70-იან წლებში მოვახერხეთ იმავე აფხაზეთთან. სროლა უნდა შეწყდეს, სისხლის ღვრას ბოლო უნდა მოეღოს.

- მაშინ როგორღა შევაფასოთ აფხაზეთში ქართული ჯარის სარდლის, პოლკოვნიკ გია ყარყარაშვილის განცხადება, მზად ვარ 100 ათასი ქართველი გავწირო ოღონდ 97 ათასი აფხაზი გავწყვიტოო?

- ბევრმა არ იცის, რა უძღოდა მაგას წინ. ყარყარაშვილი თავის 3 თანამებრძოლ მეგობართან ერთად სამხედრო ტყვეებისა და მძევლების გაცვლის თაობაზე მოსალაპარაკებლად წავიდა. ამის თაობაზე წინასწარ შეუთანხმდა აფხაზებს, რომელთაგან ბევრი პატივს სცემდა მას, როგორც გულად და პატიოსან კაცს. უეცრად სროლა გაისმა და მისი 2 მეგობარი უსულოდ დაეცა. სამწუხაროდ, როცა სისხლი იღვრება, სიტყვების შერჩევა ჭირს, და ეს „სიტყვიერი ომიც“ ახალ სისხლის ღვრას იწვევს.

- თქვენ ეროვნული შერიგების მანიფესტი გამოაქვეყნეთ. მას დიდად საგრძნობი შედეგი არ მოჰყოლია. ამბობენ, ეს შეცდომა იყოო, ჰოდა, ზოგიერთი მეთვალყურე ამტკიცებს, აფხაზეთის აქცია შევარდნაძეს იმისთვის დასჭირდა, რომ პოზიციები გაიმაგროს და ზვიადისტები გადაიბიროსო.

- ამგვარ „ბრალდებებსა“ და მონაჩმახს პასუხს არც გავცემ, ამდენად აბსურდულია. რაც შეეხება მანიფესტს, ტყუილად გგონიათ მასე... მან თავისი საქმე გააკეთა და სწორედ იმათ შორის, ვისაც თქვენ ზვიადისტებს უწოდებთ ბევრი მათგანი დარწმუნდა, რომ საკუთარ ქვეყანაში მტრებს არ ვეძებთ, და მოგვენდო.

- ბევრს ვერ გაუგია და ვერ აუხსნია სიძულვილისა და შეუწყნარებლობის ის აზვირთება, რომელსაც ჯარების გადაადგილების შემდეგ სისხლის ღვრა მოჰყვა.

- ამას ბევრი მიზეზი აქვს. და თუ ეს მიზეზები ვერ ავხსენით, ძნელი გასაგები იქნება ეს აზვირთება, აბსურდია, როცა ყველაფერს ისეთი სახით გვთავაზობენ, თითქოს ქართველები გადარეულიყვნენ და თვითონ სპობდნენ საკუთარ თავს.

აფხაზები ჩვენი სახელმწიფოს ხალხია. დიახ, წინათ მათ უფლებებს სერიოზულად ლახავდნენ - ამას ყოველთვის საჯაროდ ვამბობდი. ეს ხდებოდა სტალინის დროსაც, უფრო მოგვიანებითაც, რამდენადაც შემეძლო მაშინდელი რეალობის პირობებში ყოველნაირად ვცდილობდი ზოგი რამ მაინც გამომესწორებინა. რაღაცას მივაღწიე კიდეც და რამდენიც უნდა ილაპარაკონ ჩემს გაუთავებელ დათმობებზე, კვლავინდებურად მიმაჩნია, რომ სწორედ ვმოქმედებდი.

მაგრამ შემდეგ სხვა ტალღა აგორდა - სეპარატიზმი. ეს შემზარავი მოვლენაა. მას საზღვრები არა აქვს, სეპარატიზმი პერმანენტული დაქუცმაცების ინერციაა, რომელიც ახალ კონფლიქტებს წარმოშობს.

სწორედ სეპარატისტულად განწყობილ აფხაზ პოლიტიკოსთა ნაწილმა ისარგებლა წინა რეჟიმის პოლიტიკური სიბეცით და „გაათრია“ საარჩევნო კანონი, რომელსაც სხვას ვერაფერს ვუწოდებ, თუ არა დისკრიმინაციულს. სწორედ ამ კანონში იყო ჩადებული ის ბომბი, რომელიც დღეს აფეთქდა.

მე მესმის, რომ უმცირესობას გარანტირებული უნდა ჰქონდეს თავისი უფლებები, მაგრამ არა ისე, რომ ამ გარანტიებმა პარლამენტში უმრავლესობა და ნებისმიერი ისეთი კანონის მიღების შესაძლებლობა მისცეს, რომელიც უგულებელყოფს მოსახლეობის დანარჩენი, თანაც უმრავლესი ნაწილის უფლებებსა და ინტერესებს. ეს ეთნოდიქტატურის პირდაპირი გზაა.

ბოლო 7 თვის მანძილზე ამ პარლამენტში დღენიადაგ იგრძნობოდა ძალისა და ეთნიკური უპირატესობის დემონსტრირება, იღებდნენ კანონებს, რომლებიც უგულებელყოფდნენ უმრავლესობის უფლებებს და ელემენტარულ საღ აზრს. აღადგინეს კონსტიტუცია, რომელიც დღეს არარსებული ამიერკავკასიის ფედერაციის დროს მიიღეს. შორსმჭვრეტელი აფხაზი პოლიტიკოსები ჯერ კიდევ მაშინ წინასწარმეტყველებდნენ, რომ იგი პატარა აფხაზეთს გათიშავდა და დაანაწევრებდა.

ყოვლად უსუსურია იმის დამოწმება, რომ საქართველოში აღადგინეს 1921 წლის კონსტიტუცია, რომელშიც აფხაზეთი საერთოდ არ არის მოხსენიებული. მისი ამოქმედების დროს, ამ გადაწყვეტილების ავტორებმა პრეამბულაში აფხაზეთის ავტონომიაც მოიხსენიეს და დასძინეს, რომ ეს საკითხი პარლამენტის არჩევის შემდეგ გადაწყდებოდა.

კონსტიტუციური კრიზისი წინასწარ იყო დაგეგმილი და ძნელად თუ დავიჯერებთ, რომ მისმა ინსპირატორებმა არ იცოდნენ, რასა იქმოდნენ.

- და მაინც, შეგიძლიათ შეურიგდეთ იმ აზრს, რომ შეიძლება აფხაზეთი გავიდეს საქართველოს შემადგენლობიდან?

- ვერა, ვერ შევურიგდები, რადგან ისეთი ქვეყნის ურმის თვალზე გაკვრა და გლეჯა როგორც საქართველოა, ნიშნავს ცოცხლად დაკეპო ხალხის, თაობების, ოჯახების ცხოვრება, თანამედროვეობა და ისტორია. ჩვენ საუკუნეთა მანძილზე ერთად გვიცხოვრია ამ მიწა-წყალზე, ერთად გაგვიდგამს ფესვი, ერთმანეთისთვის გადაგვიხლართია ფესვები და ბედი, წეს-ჩვეულებანი და ტრადიციები, სახელები და სიმღერები. ახლა ეს ფესვთა სისტემა დავჩეხოთ? მაშინ ხომ მიწას დაენარცხება და ყველას ქვეშ მოგვიყოლებს საერთო ხე.

მე ბევრ აფხაზს ვიცნობ, რომლებიც ასე ფიქრობენ. და არ ვიცნობ არცერთ ქართველს, რომელიც დაშლის იდეას შეურიგდებოდა, სანამ თუნდაც ერთი ქართველი იქნება ცოცხალი, ასეთ აზრს ვერ შევურიგდებით.

- მაშინ შესაძლებლად მიგაჩნიათ თუ არა ფედერაციული ურთიერთობა?

- არ შემიძლია, უფლება არა მაქვს გავუსწრო მოვლენათა განვითარებას. ეს მომავალი პარლამენტის საქმეა. საქართველოს და აფხაზეთის სახელმწიფო წყობის ფორმა რეფერენდუმის მეშვეობით უნდა განსაზღვროს ხალხმა. მაგრამ, გულახდილად გეტყვით, საქართველოს ფედერაციული მოწყობა დიდად არ მჯერა. გონივრული არ იქნებოდა ბრმად მიგვებაძა რუსეთისთვის, უზარმაზარი ქვეყნისთვის, რომელსაც სხვაგვარი სპეციფიკა, ისტორია და ტრადიციები აქვს. საქართველოს ფედერაციული მოწყობის გარეშეც შეიძლება გადაწყდეს საკითხები, რომლებიც აფხაზების შესაბამის უფლებების და სტატუსის გარანტიას მოგვცემს. ყველაფერი შეიძლება ერთიანი სახელმწიფოს ფარგლებში გადაწყდეს.

- ჰო, რუსეთის შესახებ როგორ გგონიათ მისი ახლანდელი პოზიცია საკუთარ ავტონომიებში ანალოგიური პრობლემით ხომ არ არის განპირობებული?

- მე მგონია, რუსეთი ხელმძღვანელობს საყოველთაოდ აღიარებული საერთაშორისო ნორმებით, რომლებიც გამოაცხადა ჰელსინკის საბოლოო აქტმა და პარიზის საევროპო ქარტიამ. რუსეთის დემოკრატიული ხელმძღვანელობა სხვაგვარად ვერ მიუდგება საზღვრების ურღვეობისა და ტერიტორიის მთლიანობის პრობლემას. ესეც არ იყოს, მე მგონია, რუსეთი დაინტერესებულია საქმე ჰქონდეს ერთიან, მთლიან, სტაბილურ საქართველოსთან. დაქსაქსული საქართველო ვერასოდეს ვერ იქნება სტაბილური. ჰოდა, მშვიდობა და სიმშვიდე ვერ დაისადგურებს რუსეთისთვის ამ საარსებო მნიშვნელობის რეგიონში.

- როგორ აფასებთ კავკასიის მთიელ ხალხთა კონფედარაციის როლს ამ კონფლიქტში?

- ისე, როგორც ღირსია. მისი ლიდერების მოქმედებას სხვას ვერაფერს ვუწოდებ, თუ არა საერთაშორისო ტერორიზმს, რომელსაც ფაშიზმის სუნი უდის.

ეს კონფედერაცია აგრესიას მიმართავს. ჩვენს საშინაო საქმეებში ერევა ამ რესპუბლიკების ტერიტორიებიდან. იქ მუშაობენ რადიოსადგურები, რომლებიც კოორდინაციას უწევენ საბრძოლო მოქმედებას აფხაზეთში. იქიდან მოდიან ავაზაკები, რომლებიც ჩვენს მოქალაქეებს ხოცავენ. იქიდან იძლევიან ბრძანებებს ჩვენს დედაქალაქაში ტერორის დამკვიდრების თაობაზე. თანაც ყველა ქართველი - ამ რესპუბლიკების მოქალაქე - მძევლად გამოაცხადეს.

ზედმეტი არ იქნება ჩავუფიქრდეთ რატომ არის, რომ მაინცდამაინც პატარა აფხაზეთი გადააქციეს ერთგვარ კოლბად, რომელშიც უბნელესი რეაქციის კრიზისული მასა ბუყბუყებს. აქ არის ყოფილი საკავშირო პარლამენტის საძრახისად ცნობილ დაჯგუფებათა მფარველობაც, ჟირინოვსკიც თავის პარტიიანად, „კონფედერაციაც“, რომელიც რუსებს აშინებს ზოგიერთი რესპუბლიკის გამოყოფით და მეორე კავკასიური ომის აჩრდილით, ჩვენი შინაური ინსურგენტებიც რომლებსაც უეცრად თავდავიწყებით შეუყვარდათ ხალხი, რომელსაც წინათ არსებობის უფლებასაც კი არ აძლევდნენ.

მერედა, რა აქვთ მათ საერთო? არაფერი, გარდა უკიდურესზე უკიდურესი ექსტრემიზმისა, მაგრამ უკიდურესობანი ხომ ერთმანეთში გადადის.

- რატომ არის ესოდენ თავშეკავებული დასავლეთის რეაქცია აფხაზეთის ამბებზე - ეს პირადად თქვენი ნდობის კრედიტია, თუ ესმით, რომ საქართველო იძულებულია ასე იმოქმედოს?

- იქნებ რამდენადმე ამ ნდობის შედეგიც იყოს. ეს კრედიტი იმიტომ კი არ მოგვეცა, რომ აქ შევარდნაძეა, არამედ იმიტომ, რომ საქართველომ დემოკრატიული სახელმწიფოს აშენების კურსი აირჩია. ისიც ესმით, რომ ამ ურთულეს პროცესში ჩვენ ისეთ უჩვეულო პრობლემებსაც გადავაწყდით, როგორიც ჯერჯერობით არცერთ სხვა სახელმწიფოს არ ჰქონია.

- და მაინც, რა მიგაქვთ მოსკოვში? გაქვთ თუ არა მშვიდობიანი მოწესრიგების კონკრეტული გეგმა?

- გვაქვს. მაგრამ ნება მიბოძეთ ჯერჯერობით არ გაგიმჟღავნოთ. ჩვენ ამ ომის შეწყვეტა გვსურს და ისიც ვიცით როგორ უნდა გაკეთდეს ეს. მაგრამ მარტოოდენ ჩვენი სურვილი არ კმარა. ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენად მზად არის ყველა მხარე ხელი გაუწოდოს ერთმანეთს.

2/IX 92 წ.

ედუარდ შევარდნაძე: ასეთ ომებში ვერავინ ვერ იმარჯვებს - ყველა მარცხდება / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 4 სექტემბერი. - N170(449). - 2 გვ.

დიდად გვახარებს, რომ თელავში კვლავ იმართება წლების მანძილზე ტრადიციად ქცეული მუსიკალური ფესტივალი „ქება ვაზისა“. ეს არის ხელოვნების ჭეშმარიტი დღესასწაული, რომლის მნიშვნელობა განსაკუთრებით დღეს განუზომლად დიდია. იგი მიზნად ისახავს უკეთილშობილეს ამოცანებს, წარმოადგენს ჩვენი ახალგაზრდობის შესანიშნავ კერას, ამღლებს ქართული ეროვნული კულტურის საერთაშორისო ავტორიტეტს.

ამ საქმეში ფასდაუდებელია ფესტივალის ინიციატორისა და სულისჩამდგმელის, საქვეყნოდ ცნობილი პიანისტის, ჩვენი ძვირფასი ქალბატონის - ელისო ვირსალაძის ღვაწლი. სწორედ მისმა სახელმა განაპირობა ამ ფესტივალში მაღალი რანგის მუსიკოსთა მონაწილეობა, ფესტივალის უაღრესი პრესტიჟულობა.

გულითადად მივესალმები თელავის მუსიკალური ფესტივალის თოთოეულ მონაწილეს, ვუსურვებ მათ დიდ ადამიანურ ბედნიერებას, მუსიკის ზეიმის წარმატებით ჩატარებას.

გამოვთქვამ იმედს, რომ დემოკრატიულ, თავისუფალ და დამოუკიდებელ საქართველოში აღორძინდება ქართული ხელოვნება, იმძლავრებს ჩვენი ერის დიდი შემოქმედებითი ნიჭი და ქართული კულტურის მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციები ღირსეულად გაგრძელდება.

ე. შევარდნაძე,
საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე.

თელავის მუსიკალური ფესტივალის მონაწილეებს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 5 სექტემბერი. - N171 (450). - 1 გვ.

1992 წლის 7 სექტემბრის რადიოინტერვიუ

- გასული კვირა ძალიან მნიშვნელოვანი, შესაძლოა ერთი-ერთი სერიოზული ეტაპიც იყო საქართველოს დამოუკიდებლობის, სახელმწიფოებრიობის მშენებლობის გზაზე, - თქვა საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ თავის რადიოინტერვიუში 1992 წლის 7 სექტემბერს, როცა ტრადიციულად განვლილი კვირის, მოვლენები გააანალიზა.

ბევრი რამ გაირკვა და პერსპექტივებიც ძალიან საინტერესო გამოიკვეთა. გადაიდგა პრაქტიკული ნაბიჯები, რომ მოსკოვში ხელმოწერილი დოკუმენტები რეალობად იქცეს. უკვე 2 დღეა, საქართველოს სამთავრობო კომისია, რომელსაც ბატონი თენგიზ სიგუა ხელმძღვანელობს, სოხუმში მუშაობს და ადგილობრივ ხელმძღვანელებთან ერთად ცდილობს შეწყდეს ცეცლი და განხორციელდეს მიღებული გადაწყვეტილება. ამ მხრივ დიდი მუშაობა გასწია ჩვენი ჯარების სარდალმა ბატონმა გია ყარყარაშვილმა, ამ პროცესში ჩართულია ბატონი თენგიზ კიტოვანი.

გუშინ, ბატონ თენგიზ სიგუას ჰქონდა შეხვედრა ცალკეულ აფხაზ ხელმძღვანელებთან. - ბატონებთან ზურაბ ლაბახუასთან, ალექსანდრე ანქუაბთან, სხვებთან, მოილაპარაკეს, თუ როგორ უნდა მოხდეს პირველი გაერთიანებული სხდომის ორგანიზაცია. ეს სხდომა 8 სექტემბერს უნდა გაიმართოს. მოსკოვიდან ჩამოდის საკმაოდ კომპეტენტური და ავტორიტეტული ჯგუფი, მისი წევრები შევლენ კომისიაში რუსეთის მხრიდან, როცა ამ ჯგუფის შემადგენლობას გავეცანი, დავრწმუნდი, რომ რუსეთის ხელმძღვანელობა ძალიან სერიოზულად ეკიდება ამ საქმეს.

კომისია მარტო სამხედრო ელემენტებს როდი ითვალისწინებს, იგი შეეცდება რკინიგზის ფუნქციონირების განახლებას ერთიანი ძალებით. ამასთან დაკავშირებით ჩამოვლენ რუსეთის გზათა სამინისტროს წარმომადგენლები და, ვფიქრობ, მათთან ერთად ამ საკითხს უკეთ გადავწყვეტთ.

ასე რომ, პრაქტიკული მუშაობა დაიწყო და პირველი შედეგები ასე თუ ისე, უკვე ჩანს. ახლა უმთავრესი ამოცანა ის არის, რომ შევწყვიტოთ ცეცხლი. როგორც მოგეხსენებათ, საერთოდ ამგვარი შეთანხმებანი იდეალური სიზუსტით არ სრულდება ხოლმე და არც აფხაზეთია გამონაკლისი. გუშინაც იყო სროლა. რამდენიმე გვარდიელი დაიჭრა ეშერის რაიონში, კანტი-კუნტი სროლა ისმოდა გაგრაში; მაგრამ მე მაინც ვიმედოვნებ, რომ როცა აფხაზეთის ხელმძღვანელობა თავის საქმიანობას დაუბრუნდება და სათანადო კონტროლს დაუწესებს თავის საჯარისო ფორმირებებს, ცეცხლის შეწყვეტის გარანტიები გაცილებით მეტი იქნება.

ვიმეორებ, ცეცხლის შეწყვეტა ახლა უმთავრესი ამოცანაა, - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ. - სხვა შემთხვევაში თუ ბრძოლები გაგრძელდა, მშვიდობაზე ლაპარაკი ზედმეტი იქნება. ვფიქრობ სრული საფუძველი გვაქვს მოვთხოვოთ ყველას, მათ შორის აფხაზეთის ხელმძღვანელობასაც, რომ შეასრულონ ხელმოწერილი ხელშეკრულება. როგორც კი სოხუმში პირველი სხდომა ჩატარდება, ჩვენს საზოგადოებას სრულ ინფორმაციას მივაწვდით.

შეეხო რა მოსკოვში მიღებულ გადაწყვეტილებათა შესახებ შექმნილ საზოგადოებრივ აზრს და ზოგიერთ შეფასებას ამასთან დაკავშირებით, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ თქვა: მოსკოვში ხელმოწერილ შემაჯამებელ დოკუმენტსა და დეკლარაციაზე ჩვენი ხალხის რეაგირება დადებითია. საზოგადოების ძირითადმა ნაწილმა ისინი ისე აღიქვა, როგორც მოსალოდნელი იყო. მაგრამ არ შემიძლია არ გამოვთქვა გარკვეული იმედგაცრუებაც ცალკეული ლიდერების, ცალკეულ პარტიათა ხელმძღვანელების გამოსვლების გამო; და არა იმიტომ, რომ ისინი ამ დოკუმენტების ზოგიერთ დებულებებში გვედავებიან (ასეთი დავა აუცილებელია), არამედ ამ შეფასებათა არაკვალიფიციურობის, ზერელობის და დილეტანტურობის გამო; მაპატიონ, რომ კონკრეტულად არავის არ ვასახელებ, მაგრამ ხანდახან შეურაწყოფილადაც კი ვგრძნობ თავს, რომ ზოგჯერ ასე უბრალოდ ვუყურებთ ყველაფერ ამას. ეს არის უბრალო ამბავი, რადგან, ვიცი, ზოგიერთ მათგანს ჩვენი საზოგადოების გარკვეული ნაწილი უსმენს და პატივს სცემს.

ჩვენი სახელმწიფოებრივი ფორმირების საკითხი დღეს ისეთ დონეზეა და დამოუკიდებლობის დამკვიდრება იმდენად მწვავედ მიმდინარეობს, რომ ყველას უნდა გვამოძრავებდეს პასუხისმგებლობის განსაკუთრებული გრძნობა. ჩვენს შეფასებებსა და გამოსვლებში არაფერი არ უნდა იყოს ზერელე და ასე უნდა ვუყურებდეთ დიდ სახელმწიფოებრივ მოვლენებს, ვთქვათ, ისეთ მოვლენებს, როგორიც არის რუსეთ-საქართველოს ფაქტორის ამოქმედება და გამოყენება, ჩვენი ქვეყნის დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში. ეს ჩვენთან ერთად სხვა ქვეყნებსაც ეხება და ამას დიდი წინდახედულება, პასუხისმგებლობა და ყველაფრის აწონ-დაწონვა სჭირდება.

ამას მოვუწოდებ ყველას, - განაგრძო ე. შევარდნაძემ, - ვინც გააგრძელებს დისკუსიას ამ დოკუმენტების შინაარსზე, მათ ცალკეულ მუხლებზე, ამასთან ვურჩევდი, ასეთ დროს ანგარიში გაუწიონ იმის მოთხოვნას, რომ მარტო ჩვენ როდი ვაგებთ პასუხს ყველაფერზე, არამედ ისინი თვითონაც აგებენ პასუხს ხალხის წინაშე.

განაგრძო რა ამ თემაზე საუბარი, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ თქვა: ჩვენ წერტილი დავსვით იქ, სადაც საჭირო იყო და მისი დაყოვნება არც აფხაზებს, და არც ქართველებს კარგს არაფერს უქადდა. როგორც ერთმა სვანმა ახალგაზრდამ მომწერა, - თქვა მან, - კონფლიქტი აფხაზთა ფიზიკურ განადგურებას და ქართველთა სულიერ დამარცხებას მოასწავებდა; მსხვერპლთან ერთად მორალურ დამარცხებაზე მაქვს საუბარი.

ამიტომ ახლა იმაზე დავა, თითქოს საქმე ბოლომდე უნდა მიგვეყვანა და არ უნდა შევჩერებულიყავით, არ შეიძლება. ყველას უნდა ახსოვდეს, რაოდენ პასუხსაგებ ეტაპზე იმყოფება ახლა ჩვენი ქვეყანა და რა დიდი მნიშვნელობა აქვს იმის ცოდნას, თუ როდის უნდა შეჩერდე, როდის უნდა დასვა წერტილი. თუ რამდენად მართალი ვართ ჩვენ, ეს, დაე, მომავალმა განსაჯოს, მაგრამ ახლა ასეთი მოთხოვნები კარგს არაფერს მოგვიტანს, ამიტომ მოვუწოდებ ყველას მეტი პასუხისმგებლობისაკენ.

მე მოვუწოდებ ყველას, შეწყდეს ეს გაუთავებელი შინა-ომობანა, უნდა დამთავრდეს ეს ამბავი, თუ გვინდა, რომ თავი დავაღწიოთ ამ კრიზისს, წინააღმდეგ შემთხვევაში ჩვენ განწირული ვართ. მე არ ვუმალავ ამას ჩვენს ხალხს, და მთელი პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ გაუთავებელ შინა ომებს, შეტაკებებს, სისხლის ღვრას, მსხვერპლს, ყველაფერ ამას წერტილი თუ არ დაესვა, დავიღუპებით. მე მგონი, მოსკოვში ხელმოწერილი დოკუმენტები - შემაჯამებელი შეთანხმება და დეკლარაცია მშვიდობიანობის ჩამოვარდნილ კარგ საფუძველს წარმოადგენს.

იმ არეულობებმა, წლების განმავლობაში რომ გრძელდება, - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ - ხალხი მუშაობას გადააჩვია. ჩვენ შევეჩვიეთ იმ აზრს, რომ ყველაფერს ვურიგდებით, ვთქვათ: რა მოხდა მერე, რომ ხალხი შიმშილობს; რა უჭირს რომ ტრანსპორტი არ მუშაობს; მერე რა, რომ პენსიებს ვერ იღებს ხალხი; ანდა - ხელფასია ძალიან დაბალი, რომლითაც არსებობა და ცხოვრება არ შეიძლება - ა.შ. ეს უბედურებაა. თუ ჩვენ ამას შევეჩვიეთ, მაშინ ყველაფერზე ხელი უნდა ჩავიქნიოთ და მომავალზეც აღარ უნდა ვიფიქროთ. ვიმეორებ, თუ ჩვენ ამ მდგომარეობიდან ვერ გამოვედით და ამგვარ განწყობას თავი ვერ დავაღწიეთ, ჩვენ შეიძლება უმძიმეს მდგომარეობაში აღმოვჩნდეთ. მჯერა, ჯერ კიდევ არ არის გვიან, ოღონდ უნდა გამოვარკვიოთ და ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ, რომ ერთიანი მიზნისათვის, ერთიანი დამოუკიდებელი საქართველოსათვის ბრძოლაში გავერთიანდეთ. ოღონდ ყველა თავის საქმეს უნდა შეუდგეს. სამუშაოს დაუბრუნდეს და მოგვცეს საშუალება ვიფიქროთ თითოეულ ოჯახზე, ყოველ ადამიანზე.

მე ვთქვი, რომ წინასამობილიზაციო მზადყოფნა საქართველოში შენარჩუნებული უნდა იქნეს, - თქვა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ, - მაგრამ აფხაზეთში მოხალისეთა გაგზავნა ახლა საჭირო არ არის. ჩვენ მადლობელი ვართ ყველასი, ვინც მხარი დაგვიჭირა და იქ გაემგზავრა, მაგრამ ახლა ისინი უნდა დაუბრუნდნენ თავიანთ საქმიანობას. ვიმეორებ, სამობილიზაციო მდგომარეობა რაიონებში აუცილებლად უნდა შევინარჩუნოთ, ამ მხრივ თბილისელებმა სამაგალითოდ იმუშავეს. მათ თავის ხელში აიღეს წესრიგის დაცვის პრობლემები და ბევრი რამ საინტერესო გააკეთეს კიდეც. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ჩვენი მოწინააღმდეგე არ ისვენებს. ყვარელში ყაჩაღთა და ბანდიტთა ჯგუფის იზოლირებამ გვიჩვენა, რომ გროზნოში მყოფი ყოფილი პრეზიდენტის გარემოცვაში ნამდვილი ტერორისტები მოკალათდნენ. ახლა უკვე ლაპარაკი შეიძლება იმაზეც, - განაგრძო ე. შევარდნაძე, - რომ ტერორისტული აქცია, რომელიც თბილისში ჩიქოვანის ქუჩაზე მოეწყო და ადამიანთა სიცოცხლე შეიწირა, სწორედ იმ გარემოცვაში დაიგეგმა და ამავე გარემოცვამ მოაწყო. გვაქვს მონაცემები, რომ ასეთი ჯგუფები რესპუბლიკის სხვადასხვა რაიონში არიან მოკალათებული, ისინი კიდევ რაღაცისთვის ემზადებიან, ამიტომ ჩვენ ფხიზლად უნდა ვიყოთ და წინასამობილიზაციო განწყობილება და მდგომარეობა უნდა შევინარჩუნოთ.

ისეთი რაზმები, როგორიც ყვარლის ტყეში იყო, დასავლეთ საქართველოს ზოგიერთ რაიონშიც არის. კერძოდ, ზუგდიდში და სხვაგანაც ამ რეგიონში. მე მინდა, მათ მივმართო და ვუთხრა: თქვენ მთლიანად შეგეხებათ ყველაფერი, რაც მანიფესტში ვთქვით და გამოვაქვეყნეთ. რა თქმა უნდა, ამათ გარდა, ვისაც მკვლელობა აქვს ჩადენილი, ანდა ისეთ ტერორისტულ აქტებში მონაწილეობდა, რომლებიც მსხვერპლით დამთავრდა. თქვენ დარწმუნებული უნდა იყოთ, რომ მოგცემთ ხელშეუხებლობის გარანტიას. ჩვენ სულაც არ გვინდა, რომ ტყეში იმალებოდეთ, ოჯახებს იყოთ მოწყვეტილი. არ გვინდა, რომ აუცილებლად საბრძოლო ოპერაციების ჩატარებით მოხდეს თქვენი იზოლირება და ა.შ. თუ საჭიროა, ჩვენ თითოეულ თქვენთაგანთან დავდებთ ხელშეუხებლობის გარანტიას, ოღონდ ოჯახებს დაუბრუნდით, არავითარი შეზღუდვა არ გექნებათ! ახლა ალბათ არ იქნება საჭირო ცალკე მანიფესტი გამოვცეთ, მაგრამ თუ კიდევ რაიმე დოკუმენტური დადასტურება იქნება საჭირო, ჩვენ ამისთვისაც მზად ვართ.

ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ხელისუფლებას არ ძალუძს იმ მდგომარეობის შენარჩუნება, როგორიც ახლა ზოგიერთ რაიონშია, რადგან მას შესაძლოა ახალი დიდი გართულება მოჰყვეს.

ამიტომ არ გვინდა ახლა სხვა ენაზე გელაპარაკოთ, მამაშვილურადაც ამიტომ მოგმართავთ, რომ დაბრუნდეთ ოჯახებში, დაბრუნდეთ თქვენს სოფლებში, ქალაქებში, ჩვენ კი ყოველნაირად შეგიწყობთ ხელს, რომ ჩაერთოთ ცხოვრების ჩვეულებრივ რიტმში და თქვენი ადგილი იპოვოთ ჩვენს საზოგადოებაში...

რადიოკომენტატორის ნატო ონიანის კითხვაზე, ჩავა თუ არა ცხინვალის რეგიონში გაეროს ფაქტების დამდგენი კომისია, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ როცა ასეთი კომისია ჩამოვა და მისი ჩამოსვლის თანხმობა უკვე მიღებულია გენერალური მდივნისაგან, სავსებით შესაძლებელია, რომ ჩვენი თხოვნით იგი ცხინვალის რეგიონშიც ჩავიდეს და აფხაზეთის პარალელურად სამაჩაბლოს საკითხებშიც ჩაიხედონ, თავიანთი მიუკერძოებელი ობიექტური პოზიცია გამოამჟღავნონ. ამას დიდი მნიშვნელობა ექნება ამ რეგიონის ყველა პრობლემის მოგვარებისათვის.

მომავალ არჩევნებზე საუბრისას რადიოკომენტატორმა ე. შევარდნაძეს სთხოვა აზრი გამოეთქვა, რომ უზენაესი საბჭოს პოსტზე, არჩევნებზე იგი ერთადერთი კანდიდატი იქნება, რადგან სხვა კანდიდატურა არავის წამოუყენებია. სიმართლე გითხრათ, მთლად აღფრთოვანებული არა ვარ ამით, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - საარჩევნო კამპანიას თავისი კანონები აქვს, ეს კანონები მაშინ მოქმედებს, როცა კონკურენციაა. კონკურენცია იმას ნიშნავს, რომ უფრო ნათლად გამოჩნდეს სიმართლე, ჭეშმარიტება და ხალხს არჩევანის საშუალება მიეცემა, თუ ვისი პლატფორმა უფრო მისაღებია. ამიტომ გულდასაწყვეტია, თუკი კონკურენტი არ იქნება.

მაგრამ, როგორც უნდა იყოს მე მაინც უნდა ვუთხრა ჩვენს ამომრჩევლებს, რომ ჩვენ ყველანი, ვინც პოლიტიკურ ასპარეზზე ვმოღვაწეობთ და მათ შორის მეც, არჩეულ გზას აღარ გადავუხვევთ, ჩვენი გზა, რომელმაც ბედნიერებამდე უნდა მიგვიყვანოს, დემოკრატიული გზა არის. და იმ ფაქტში, რომ ქართველი ხალხი და საქართველოში მცხოვრები სხვა ხალხები ირჩევენ არა პრეზიდენტს, არამედ პარლამენტის თავმჯდომარეს, ძალიან ღრმა აზრია ჩადებული. ეს არ არის უბრალო გადაწყვეტილება და მასში პირველ რიგში ის იგულისხმება, რომ საქართველომ უნდა გაიაროს საპარლამენტო სკოლა. და სწორედ პარლამენტი უნდა იყოს ხელისუფლების უმაღლესი ორგანო, ნამდვილი ორგანო და არა ფორმალური.

მე მგონი, საინტერესო გზით მივდივართ. არჩევნებზე საქართველოს ბედი იქნება დამოკიდებული და იგი აუცილებლად უნდა ჩავატაროთ. მაგრამ ვის ავირჩევთ, ეს ხალხის საქმეა და არჩევანის საშუალება ყველას ექნება; ჩვენ არავის არ ვზღუდავთ, არც ერთ პოლიტიკურ პარტიას, არც ერთ მოღვაწეს, ვინც კანონიერ პლატფორმას სთავაზობს ქვეყანას.

მე არ მინდა, რომ ჩვენი პარლამენტი ერთფეროვანი იყოს და ერთ კაცს, ერთ ჯგუფს უსმენდეს. თუ არჩევნები არ ჩავატარეთ ჩვენ ვერ დავწყნარდებით, ქვეყანა არ დამშვიდდება. თუკი არჩევნებს ჩავატარებთ და კანონიერ პარლამენტს ავირჩევთ, კანონიერი ხელისუფლება გვეყოლება, ძალიან ბევრს მოვიგებთ. ჩვენ უახლოეს თვეებში მივაღწევთ იმას, რომ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან წამოვა ინვესტიციების ნაკადი.

ახლა ამას ელოდება მთელი საზღვარგარეთი: გავართმევთ თავს ამ ამოცანას, თუ ვერა. თუ გავართვით თავი კიდევ უფრო შემობრუნდება ჩვენსკენ მსოფლიო და ჩვენს ეკონომიკასაც ეშველება და საერთოდ ჩვენს ცხოვრებასაც. ამიტომ ვამბობ, რომ არჩევნებზე დიდად იქნება დამოკიდებული საქართველოს ბედი, მისი თავისუფლება და დამოუკიდებლობა!

ავრცელებს საქართველოს რესპუბლიკის
სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: ჩვენ სრული საფუძველი გვაქვს მოვთხოვოთ ყველას, მათ შორის აფხაზეთის ხელმძღვანელებსაც, რომ შეასრულონ მოსკოვში ხელმოწერილი ხელშეკრულება / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 8 სექტემბერი. - N172(451). - 1,2 გვ.

ე. შევარდნაძისა და ბ. ელცინის მოსკოვის დეკლარაცია

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე და რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტი აცხადებენ, რომ გადაწყვეტილი აქვთ განუხრელად შეასრულონ 1992 წლის 3 სექტემბრის მოსკოვის შეხვედრის შემაჯამებელი დოკუმენტის დებულებები და სოჭის 1992 წლის 24 ივნისს მათი შეხვედრის შედეგების მიხედვით მიღებული კომუნიკე, რომელმაც მკვიდრი საფუძველი ჩაუყარა საქართველოსა და რუსეთის ურთიერთობის განმტკიცებას.

საქართველოს რესპუბლიკა და რუსეთის ფედერაცია მტკიცედ დაუჭერენ მხარს შეთანხმებულ მოქმედებას, რომლის მიზანია კავკასიაში კონფლიქტების დაუყოვნებლივი შეწყვეტა, მხოლოდ და მხოლოდ მშვიდობიანი საშუალებებით მათი პოლიტიკური მოწესრიგების უზრუნველყოფა. ისინი განუხრელად შეასრულებენ 1992 წლის 3 სექტემბრის მოსკოვის შეხვედრაზე მიღებული შემაჯამებელი დოკუმენტის დებულებებს.

მათ მიაჩნიათ, რომ კავკასიაში სტაბილურობის, ეროვნებათშორისი მშვიდობისა და თანხმობის მიღწევას ხელს შეუწყობს რეგულარულ კონსულტაციათა მექანიზმის, მომავალში კი კოლექტიური უშიშროებისა და ურთიერთხელსაყრელი თანამშრომლობის მექანიზმის შექმნა. მათი მტკიცე რწმენით ასეთი ინსტიტუტის შექმნა მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს საბოლოო აქტის, ახალი ევროპისათვის ქარტიისა და 1992 წლის ჰელსინკის დოკუმენტის პრინციპების პრაქტიკულ რეალიზაციაში, დოკუმენტისა, რომელმაც დააფუძნა კონფლიქტების თავიდან აცილებისა და მოწესრიგების და ხალხთა და ეროვნულ უმცირესობათა უფლებების დაცვის ახალი ინსტიტუტი და ინსტრუმენტები.

კვლავ ხაზგასმით აღნიშნეს რა, რომ უცვლელად ერთგულობენ საზღვრებისა და ტერიტორიული მთლიანობის პრინციპებს, საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ და რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტმა უყოყმანოდ გაილაშქრეს პოლიტიკური ექსტრემიზმის ნებისმიერ გამოვლინებათა წინააღმდეგ, - იქნება ეს მისწრაფება ვინმეს ძალით თავს მოახვიონ გადაწყვეტილებანი თუ იმოქმედონ უშიშროებისთვის დამღუპველი სეპარატიზმის სასარგებლოდ.

ამ კონტექსტით საქართველოს მხარე განახორციელებს ღონისძიებებს რუსეთთან საზღვრების განსამტკიცებლად, რომელიც, თავის მხრივ, ანალოგიურ ზომებს მიიღებს, საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარეს და რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტს, მტკიცედ არიან რა დარწმუნებული, რომ ორი მეზობელი ქვეყნის ისტორიული ურთიერთკავშირისათვის ახალი, თანამედროვეობის მოთხოვნების შესაბამისი შინაარსის მინიჭება ხელს შეუწყობს დემოკრატიის დამკვიდრებას საქართველოსა და რუსეთში, მტკიცედ აქვთ გადაწყვეტილი იმოქმედონ რუსეთ-საქართველოს სტაბილური, თანასწორუფლებიანი, მეგობრული ურთიერთობის განმტკიცებისათვის. ისინი ადასტურებენ მისწრაფებას დააჩქარონ საქართველოს რესპუბლიკასა და რუსეთის ფედერაციას შორის ყოვლისმომცველი სახელმწიფოთაშორისი ხელშეკრულების მომზადება, რომლის ფარგლებში გადაწყდება სასაზღვრო და საბაჟო რეჟიმების საკითხებიც.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე
ე. შევარდნაძე.
რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტი
ბ. ელცინი.

განუხრელად შესრულდება! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 8 სექტემბერი. - N172(451). - 1 გვ.

18 სექტემბერს თბილისის კინოს სახლში მუშაობას დაიწყებს საქართველოს სახალხო ფრონტთან არსებული ქურთული კულტურული ცენტრის პირველი კონგრესი. მასში მონაწილეობას მიიღებენ როგორც ამ ცენტრის წევრები, ისე საქართველოს მკვიდრი და საზღვარგარეთ მცხოვრები ქურთები.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ კონგრესს გაუგზავნა მისასალმებელი წერილი, რომელსაც აქ ვაქვეყნებთ.

გულითადად მივესალმები ქურთული კულტურის პირველი კონგრესის მონაწილეებს. ეს ზეიმია ქურთი და ქართველი ხალხისა, საქართველოს მთელი მოსახლეობისა. ეს სასიხარულო და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დღეს, როცა საქართველოში, პოლიტიკური ვითარებაა, როცა ცხინვალის რეგიონში სისხლისღვრის შეწყვეტას შეენაცვლა აფხაზეთის ტრაგედია. მიუხედავად ამისა, ქართველმა ხალხმა, სახელმწიფო საბჭომ და მთავრობამ გადაწყვიტეს, ერთი წუთითაც არ შეანელონ კულტურის სიცოცხლისუნარიანობა. ჩვენთვის კულტურა სუნთქვასავით აუცილებელი სასიცოცხლო პროცესია, იგია პური ჩვენი არსობისა. ამ პირობებში, როცა კულტურისთვის საარსებო მატერიალური ბაზა მოიშალა, ახალი საბაზრო ეკონომიკური სისტემა კი ჯერ არ გააჩნია, კულტურის არსებობას რეალური საფრთხე შეექმნა. ამიტომ ქართული კულტურის მესვეურთა ინიციატივით, სახელმწიფო საბჭოს მხარდაჭერით, შეიქმნა „ქართული კულტურის გადარჩენის კომიტეტი“, რომლის თავმჯდომარეობა მე დამეკისრა. აღნიშნული კომიტეტის სახელით, გამოქვეყნებულ წერილში ხაზგასმითაა აღნიშნული, რომ ზრუნვა ქართულ კულტურაზე იმავდროულად გულისხმობს საქართველოში მცხოვრები ყველა ხალხის კულტურაზე ზრუნვას, მათ შორის დასახელებულია ქურთული კულტურაც.

მე კმაყოფილებით მინდა აღვნიშნო, რომ ქურთი ხალხი საქართველოში თავისი მრავალსაუკუნოვანი არსებობის მანძილზე ჭირსა და ლხინში ყოველთვის ქართველი ხალხის, საქართველოში მცხოვრები ხალხების გვერდით იდგა, ყოველთვის გამოირჩეოდა თავისი შრომისმოყვარეობითა და მშვიდობიანი ხასიათით.

დღეს საქართველო ახალ სინამდვილეს, მსოფლიო სტანდარტების დონეზე მიღებული ტიპის სახელმწიფოს აშენებს. საქართველოს სახელმწიფოებრივი მიზანსწრაფვის განხორციელება ერთთავად ბედნიერების მომტანი იქნება საქართველოში მცხოვრები ყველა ხალხისთვის.

ქურთული ხელოვნების კულტურის მუშაკებო, კიდევ ერთხელ მოგესალმებით და გისურვებთ თქვენი კულტურული მისწრაფებების, ჩვენი ერთიანი კულტურული მისწრაფებების მაღალ საკაცობრიო ინტერესთა დონეზე ხორცშესხმას.

ედუარდ შევარდნაძე.

„ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დღეს“... / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 12 სექტემბერი. - N176-177(456). - 1 გვ.

1992 წლის 14 სექტემბრის რადიოინტერვიუ

- ამოქმედდა საქართველოსა და რუსეთს შორის დადებული 8 სექტემბრის შეთანხმება და დაიწყო პრაქტიკული მოქმედება ამ დოკუმენტის ძირითადი დებულებების შესასრულებლად, - თქვა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ, როცა აფხაზეთში გასული კვირის მოვლენების ანალიზი გააკეთა - რადიოკომენტატორ ნატო ონიანთან ინტერვიუს დროს.

ორი სხდომა სოხუმში უკვე ჩატარდა და პირველი შედეგები ასე თუ ისე გამოჩნდა. შეიქმნა საკონტროლო კომისიები, სპეციალური სამეთვალყურეო პუნქტები, მიღწეულია შეთანხმება იმის თაობაზე, რომ ერთმანეთს დაშორდნენ და პოზიციები დათმონ დაპირისპირებულმა მხარეებმა. ეს მუშაობა პრაქტიკულად დაიწყო და საქართველოს შეიარაღებული ძალების სარდლობა ვალდებულებებს ასრულებს პირნათლად. პირველი ნაბიჯები სწორედ მან გადადგა.

მოსაგვარებელია ზოგიერთი სხვა ორგანიზაციული საკითხიც, შესაქმნელია ერთიანი პრესცენტრი, რადგან მიმდინარეობს „ინფორმაციული ომიც“, ვინ უფრო მეტ თავის სასარგებლო ინფორმაციას მიაწვდის საზოგადოებას, რაც ფაქტობრივად დაძაბულობის გარდა სხვა არაფერს გვაძლევს. არის სხვა საკითხებიც...

გაჩნდა პირველი სიძნელეებიც. როცა ჩვენი ნაწილები გამოვიდნენ ეშერიდან, როგორც ეს შეთანხმებით იყო გათვალისწინებული, იქ უმალ გამოჩნდნენ „ბოევიკები“, ისინი, ვინც არ უნდა გამოჩენილიყვნენ და ამას გუშინ მძიმე შედეგები მოჰყვა. მეც და ჩემს კოლეგებსაც კავშირი გვქონდა რუსეთიდან ჩამოსულ კომისიის წევრებთან და მივაღწიეთ იმას, რომ დღეიდან გამკაცრდება შეთანხმებათა კონტროლის მთელი სისტემა. ყველას უნდა ახსოვდეს, რომ სოხუმის შეხვედრების დროს მიღწეულ შეთანხმებებში უკვე გათვალისწინებულია მნიშვნელოვანი რამ: ის ნაწილები, რომლებიც არ შეასრულებენ და არ დაემორჩილებიან შეთანხმების მოთხოვნებს, მათს წინააღმდეგ ძალა იქნება გამოყენებული. მე ვფიქრობ, ეს პუნქტი დღეს ან ხვალ ამოქმედდება და რეალიზებული იქნება.

მე ზემოთ სიძნელეები ვახსენე. ამასთან დაკავშირებით მინდა გითხრათ, რომ ყველაფერი ასე ადვილად არ გადაწყდება, - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ, - წინააღმდეგობები ალბათ მომავალშიც იქნება. საერთოდ, ასეთ მშვიდობიან გზას ყოველთვის თან სდევს ისინი და მათ არ უნდა შევუშინდეთ, რადგან ეს მაინც უკეთესი გზაა, ვიდრე დაპირისპირების და სისხლისღვრის გაგრძელება.

ვიმეორებ, ჩვენ გავჩერდით იქ, სადაც უნდა შევჩერებულიყავით. რადგან ვთვლი, რომ შეიარაღებული კომპრონტაცია ურთულეს შედეგებამდე მიგვიყვანდა; და ეს შედეგები არა მარტო ქართველებისთვის იქნებოდა ურთულესი, არამედ აფხაზებისთვისაც.

ხელშეკრულება, რომელსაც ხელი მოვაწერეთ მოსკოვში, ისეთი ბალანსირებული შეჯამებული და შეჯერებული დოკუმენტია, რომ უპასუხებს როგორც ქართველი, ისე აფხაზი ხალხების ინტერესებს. ამ დოკუმენტით აღიარებულია ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობა და ჩვენი უშიშროების ინტერესებსაც უპასუხებს. ასევე უპასუხებს იგი აფხაზი ხალხის ინტერესებსაც. ამიტომ ახლა მთავარია, შესრულდეს იგი. მაგრამ, ვიმეორებ, მისი შესრულების პროცესი ძალიან რთული იქნება. ჩვენთვის მნიშვნელოვანი არის ის, რომ უშიშროების საბჭომ (უნდა ითქვას, რომ პირველად ამ რთული წლების განმავლობაში) გამოთქვა თავისი დამოკიდებულება იმ პროცესებისადმი, რომლებიც ახლა საქართველოში და, კერძოდ აფხაზეთში მიმდინარეობს. ამასთან დაკავშირებით გაეროს გენერალური მდივნის მოხსენების შესაბამისად უშიშროების საბჭომ მიიღო სპეციალური დადგენილება, რომელიც პრესაში გამოქვეყნდა. მე მიმაჩნია, რომ ეს მნიშვნელოვანი მოვლენაა საქართველოსათვის ესოდენ რთულ ეტაპზე. ეს ფაქტობრივად დიდი მხარდაჭერაა ჩვენი ძალისხმევისა და ხელს უწყობს მსოფლიო საზოგადოებრივი აზრის სწორად ფორმირებას, რაც ახლა ჩვენ ჰაერივით გვჭირდება. ამიტომაც მიმაჩნია უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილება საეტაპო მოვლენად.

უშიშროების საბჭო მიესალმა ჩვენსა და რუსეთს შორის მოლაპარაკების შედეგებს და დიდი შეფასებაც მისცა მათ. 14 სექტემბერს თბილისში ჩამოდის გაეროს დელეგაცია; ჩამოვა გენერალური მდივნის პირადი წარმომადგენელი, იგი გაეროს პოლიტიკური დეპარტამენტის ხელმძღვანელია და საკმაოდ ცნობილი მოღვაწე გახლავთ. მას პირველი შეხვედრები უკვე ჰქონდა მოსკოვში. იყო ჩვენს წარმომადგენლობაშიც. თბილისში მეც შევხვდები მას; ის ჩავა სოხუმშიც, შეხვდება ყველას, ვისთანაც ეს აუცილებელია.

ჩვენ დიდად ვიყავით დაინტერესებულნი, რომ გაეროს წარმომადგენელი აქ ჩამოსულიყო, და მე დავაყენე ეს საკითხი. მისასალმებელია, რომ მისი ჩამოსვლა ასე სწრაფად მოხდა; ეს იშვიათი მოვლენაა და იგი გაეროს გენერალური მდივნის ბატონ ბუტროს გალის პირადი დამსახურებაა, რომელმაც მოსკოვიდან დაბრუნებისთანავე საბჭოშიც მოახსენა ყველაფერი და წარმომადგენლის გამოგზავნაც გადაწყვიტა.

მე მგონი ასევე ოპერატიულად გადაწყდება თბილისში გაეროს წარმომადგენლების გახსნის საკითხი. რატომ ვართ ჩვენ დაინტერესებული ყოველივე ამით? იმიტომ, რომ არასწორად გვდებენ ბრალს რაღაც აგრესიებში და გვინდა გაეროს სწორი წარმოდგენა ჰქონდეს ყოველივე იმაზე, რაც მოხდა და რაც ახლა ხდება. მე მინდა დავამტკიცო რომ ცამდე მართალი ვართ, რომ სწორ პოზიციაზე ვიდექით და ახლაც სწორ პოზიციაზე ვდგავართ.

ჩვენ ვიცავთ ჩვენს ქვეყანას, მის მთლიანობას და ერთიანობას და ვიცავთ, რა თქმა უნდა, ჩვენი ხალხის ეკონომიკურ ინტერესებსაც. მე ვფიქრობ, გაეროს დელეგაცია ამაში ობიექტურად გაერკვევა და თავის სიტყვას იტყვის იქ, სადაც ჯერ არს.

ახლა გამწვავებული ბრძოლა მიმდინარეობს საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებისათვის, - განაგრძო ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ; - თქვენ იცით, რა ძლიერი არიან რუსეთში რეაქციული ძალები და ის ძალებიც, რომლებიც დემოკრატიის ქურქში არიან გახვეულნი. მათ პირდაპირი იდეოლოგიური ომი გააჩაღეს საქართველოს წინააღმდეგ. მაგრამ, საბედნიეროდ, არიან სხვა ძალებიც, რომლებიც ცდილობენ, რომ ყველაფერი ეს ობიქტურად აისახოს. არ გამოვრიცხავ, რომ სესიაზე, რომელიც ამ თვის მეორე ნახევარში უნდა გაიმართოს მოსკოვში, ალბათ იქნება სერიოზული გამოლაშქრება ჩვენი ეროვნული ინტერესების წინააღმდეგ. რა თქმა უნდა, ჩვენც უნდა ვიბრძოლოთ იმისათვის, რომ ჩვენს მეგობრებს მოსკოვში, სანკტ-პეტერბურგში და სხვა ქალაქებშიც სათანადო არგუმენტებით თუ სათანადო შეფასებებით დავეხმაროთ და მივცეთ საშუალება, სწორი წარმოდგენა ჰქონდეთ აფხაზეთში და საერთოდ საქართველოში მიმდინარე პროცესებზე.

ჩვენ ყველა ზომა უნდა ვიხმაროთ იმისათვის, რომ საზოგადოებრივი აზრი საერთაშორისო მასშტაბითაც ისეთნაირად ვითარდებოდეს, რომ ხელს უწყობდეს საქართველოში, კერძოდ აფხაზეთში პოზიტიური პროცესების განვითარებას. ამასთანავე ზოგიერთი რამ უკვე გვაქვს მოფიქრებული, ამ ბოლო ხანს საზღვარგარეთ გაიგზავნა დელეგაციები, მათ შორის გამოვყოფდი რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრის ბატონ თენგიზ სიგუას გამგზავრებას დასავლეთში, სადაც იგი მონაწილეობას მიიღებს ევროპარლამენტის მუშაობაში. ბატონი თენგიზი სიტყვით გამოვა იქ და მიმაჩნია, რომ ევროპარლამენტში ჩვენი მთავრობის მეთაურის გამოსვლას სათანადო რეზონანსი ექნება ევროპაში.

ჩვენ ამ უახლოეს ხანებში უნდა გადავწყვიტოთ, თუ როდის და რა დონეზე მიიღებს მონაწილეობას საქართველოს დელეგაცია გაერთიანებული ერების გენერალური ასამბლეის მუშაობაში. ეს, ჩემი აზრით, უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა და ფაქტობრივად პირველი მაღალი დონის გამოსვლა იქნება გენერალური ასამბლეის სხდომაზე. ჩვენი გამოსვლა 25 სექტემბრისათვის არის დაგეგმილი. სექტემბრის ამ ბოლო რიცხვებში აქ თავს იყრიან იმ სახელმწიფოთა მეთაურები, რომლებიც გზავნიან აქ ამ დონის დელეგაციებს... არ გამოვრიცხავ, რომ შესაძლებელია მე ვუხელმძღვანელო საქართველოს დელეგაციას, ოღონდ ყველაფერი დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორ განვითარდება მოვლენები ჩვენს ქვეყანაში.

თუ გაერთიანებული ერების გენერალური ასამბლეის სხდომაზე საქართველოს რესპუბლიკის ხელმძღვანელი გამოვიდა, მე არ გამოვრიცხავ, რომ ეს იქნება შემობრუნების მომენტი მსოფლიოს საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბების საქმეში.

შეეხო რა სამეგრელოში არსებულ პრობლემებს, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ აღნიშნა, რომ სამეგრელოს მიმართ ძალიან ბევრი შეცდომა იყო დაშვებული, მაგრამ ეს არავის ბრალი არ არის, რადგან ჩვენ არა ვართ ახლა ისე ჩამოყალიბებული ქვეყანა, სადაც ყოველი გადაწყვეტილება ასჯერ არის გაზომილი და ისეა გადაჭრილი. სამეგრელოში შეიარაღებული ძალების ოთხჯერ შესვლამ მაინც ვერ შეასრულა ძირითადი ამოცანა. ვერ მოხერხდა ბანდიტურ ფორმირებათა იზოლირება. ისიც უნდა ვაღიაროთ, - თქვა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ ცალკეულ ამგვარ ღონისძიებებს მოჰყვა ძალიან მძიმე შედეგები, მოსახლეობის გარკვეული ნაწილის დარბევა, მკვლელობები. საერთოდ კი არავინ უარყოფს, რომ ღონისძიებების მიზანი კეთილშობილური იყო - წესრიგი დამყარებულიყო და პატიოსან მშრომელ ხალხს ნორმალურად ეცხოვრა.

სამწუხაროდ, მას შემდეგ, რაც იქიდან ჯარები გამოვიყვანეთ ჩვენი იმედი არ გამართლდა და ადგილობრივმა მმართველობამ ვერ გაართვა თავი იქაურ ამოცანებს. განსაკუთრებით რთული მდგომარეობაა ზუგდიდსა და წალენჯიხაში. მე ვიცი, რომ ძალიან გაწამებული და დატანჯულია იქაური ხალხი, რადგან აღარ დარჩა ისეთი ძალა, რომელიც მართალი მშრომელი კაცის ინტერესებს დაიცავს.

სამეგრელო ახლა დიდ ეკონომიკურ გაჭირვებას განიცდის. ჩვენ იქ პროდუქტების შეტანასაც ვეღარ ვახერხებთ. მაგისტრალებს შეიარაღებული რაზმები აკონტროლებენ, იქ შესვლა უკვე დიდ რისკთან არის დაკავშირებული. იქაურ რაიონებში ახლა ფქვილიც არა აქვთ. იყო ცოტა შავი პურისთვის შემორჩენილი და ისიც გათავდა. ზოგიერთ სოფელში პრაქტიკულად შიმშილობა დაიწყო. ხალხი ფულსაც ვეღარ ღებულობს. მაგალითად, ჩხოროწყუს რაიონში ჩვენ ჩაის მკრეფავებს 40-50 მილიონი მანეთი უნდა დავურიგოთ, ზოგიერთი შარშანდელი ანგარიშიც გასასწორებელი გვაქვს, მაგრამ ფულის იქ შეტანა თითქმის შეუძლებელია.

ამიტომ, მე მგონი, ისეთი დრო დადგა, როცა ამ რეგიონის მშრომელი ხალხი, ყველა კეთილი ნების ადამიანი, რაიონების ხელმძღვანელები და ჩვენ - ქვეყნის ხელმძღვანელები უნდა გავერთიანდეთ, რათა როგორმე განვმუხტოთ დაძაბულობა სამეგრელოში. ახლა ხალხი ამისთვის მომზადებულია. ჩემი ინფორმაციით, იმ შეიარაღებულ რაზმებშიც ბევრია ისეთი ვინც უკვე დაიღალა. მობეზრდა ყველაფერი ეს და მზად არის დადგეს ხალხის გვერდით, შრომას მიჰყოს ხელი და საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვაშიც დაეხმაროს ადგილობირვ ხელმძღვანელობასაც და მთავრობასაც. ამას წინათ რადიოგამოსვლაში ვთქვი და ახლა კვლავ ვიმეორებ მოწოდებას, რომ უნდა დავანებოთ თავი ასეთ მოქმედებას და, თუ თქვენს კუთხეზე, საქართველოზე გული შეგტკივათ, მაშინ, ხვალ, ზეგ, უახლოეს დღეებში იქ უნდა დადგეთ, სადაც ხალხის ინტერესები მოითხოვს! იმათ კი, ვინც ამას უგულებელყოფს და არარად აგდებს თავისი კუთხის და საერთოდ ქვეყნის ინტერესებს, მინდა ვუთხრა, რომ ახლა არა ვართ უძლური ხელისუფლება, რომ წესრიგი ვერ დავამყაროთ ამ რეგიონში (დიდად სამწუხაროა, ამას რომ ვამბობ).

ჩვენ ბევრჯერ ვყოფილვართ ისეთი განსაცდელის წინაშე, როგორც ახლაა და თანდათან ვრწმუნდები, რომ ჩვენ საქმე გვქონდა შეთქმულებასთან საქართველოს წინააღმდეგ, ძალიან სერიოზულ შეთქმულებასთან, რომელიც არც ისე მცირე მასშტაბისაა. ეს უკვე დასტურდება. ამ შეთქმულების ცენტრი, მოგახსენებთ გროზნოშია და არა იმიტომ, რომ იქ ყოფილი პრეზიდენტია, არა, იქ სხვა ძალებიც არის და მოვა დრო, ყველაფერი ეს გამომზეურდება.

ეს მარტო ჩემი მოსაზრება არ გახლავთ. მე მაქვს სხვა წყაროების ინფორმაციაც. გროზნო არ არის მარტო, იქ ცენტრია, მაგრამ რაკი ცენტრი არსებობს, ცხადია, სხვა ძალებიც არიან და არსებობენ. მაგრამ ჩვენი ჯარების გადაადგილებამ, დისლოკაციის ადგილის შეცვლამ და აფხაზეთში ზოგიერთი ღონისძიების გატარებამ აი, სწორედ ამ ძალების გეგმები ჩაშალა. მე მექნება მომავალში საშუალება უფრო დეტალურად ავხსნა ყველაფერი, რაც მოხდა. ასე რომ, რკინიგზების დაცვასთან დაკავშირებული ღონისძიება რომ არა, მაშინ საქართველო დიდი მასშტაბის აგრესიული მოქმედების ობიექტად იქცეოდა; ჩვენი მტრები, რომლებიც ამას გეგმავდნენ, არ ელოდნენ ჩვენს ამ მოქმედებას. ახლა ძალიან მნიშვნელოვნად ამოქმედდა რუსეთის ფაქტორი და ბევრი ის ძალა, რომლებსაც ბოროტი ზრახვები ჰქონდათ, ნეიტრალიზებულია.

რადიოკომენტატორის შეკითხვაზე, თუ რა ღონისძიებებს მიიღებს ხელისუფლება საქართველოში ტერორისტული აქციების აღსაკვეთად, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ თქვა: ტერორისტთა გეგმებს, რომლებიც მათ აქვთ დასახული, მართლაც შეიძლება მოჰყვეს უმძიმესი შედეგები, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ყველაფრის თავიდან აცილება შესაძლებელია, თუ კი (ცოტა უხერხული, მაგრამ მაინც უნდა ვთქვა) დოყლაპიობას არ გამოვიჩენთ. ამისათვის არიან სათანადო ძალები, ოღონდ მობილიზება გვჭირდება, როგორც ეს თბილისელებმა გააკეთეს, და მე მგონი, ყველაფერი მოგვარდება. ჩვენ ახლა აფხაზეთში მოხალისეები გვჭირდება - განაგრძო ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, ყველამ თავის ქალაქს უნდა მიხედოს და მოუაროს. მე უკვე მივმართე და ახლაც მივმართავ ჩვენს ახალგაზრდობას, რომ აფხაზეთში გამგზავრება და რაზმების შექმნა არ არის საჭირო. მინდა, ჩვენს სტუდენტობასაც ვთხოვო, დაეხმარონ ქალაქების, რაიონების ხელმძღვანელებს, და ტერორისტები ვეღარ აღასრულებენ თავიანთ ჩანაფიქრს. არ არის დასამალი, რომ არსებობს გროზნოში შედგენილი გეგმა, რომელიც სახელმწიფო საბჭოს შენობის აფეთქებას და იქ მომუშავე ხალხის განადგურებასაც ითვალისწინებდა. მაგრამ მე ვფიქრობ, ვერავინ ეღირსება ამ გეგმის, ისევე როგორც სხვა გეგმების შესრულებას. ასე რომ, ყველაფრის ჩაშლა შეიძლება.

შემდეგ საუბარი შეეხო ერთიანი კავკასიური სახლის მშენებლობის იდეას, რომელზეც ახლა ლაპარაკობენ. ეს იდეა, - აღნიშნა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - თავისთავად კეთილშობილური იდეა გახლავთ. მაგრამ ამ პირობებში, როდესაც ქვეყანა თუ სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი, როგორიც არის, მაგალითად, ჩეჩნეთი, საომრად, სისხლის ღვრისათვის და ძარცვისათვის სხვა ქვეყანაში გზავნის თავის წარმომადგენლებს და მეორეს მხრივ რაღაც ერთიანი კავკასიური სახლის აშენების წინადადებას აყენებს, ეს უკვე პოლიტიკური ავანტიურაა. იგი არც დემაგოგიაა და არც პოპულიზმი, სულ სხვა რამ არის, ამიტომ არ შეიძლება დღეს ამ იდეაზე ლაპარაკი. მე მგონი, რეალურად უნდა იფიქროთ იმაზე, რაზეც მე და ბატონი ელცინი შევთანხმდით, რომ აუცილებელია ნამდვილი კონსულტაციები, თუ მომავალში როგორ უნდა ვიცხოვროთ ამიერკავკასიაში და საერთოდ კავკასიაში. ეს კონსულტაციები უნდა იყოს რუსეთის მონაწილეობით, ყველა იმ რესპუბლიკებისა და ავტონიმიურ ფორმირებების მონაწილეობით, რომელთა მეთაურები მოსკოვის მოლაპარაკებაზე იყვნენ, - აზერბაიჯანის, სომხეთის მონაწილეობით და ა.შ. ამ კონსულტაციებზე უნდა მივიდეთ იმ დასკვნამდე, თუ რას ვაშენებთ, კავკასიურ სახლს, კავკასიურ ციხე-სიმაგრეს, თუ სხვა რაიმეს.

მე ბევრჯერ მქონდა რაღაც იდეის თუ წინადადებების წამოყენების სურვილი, - განაგრძო სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ, - მაგრამ ყოველთვის თავს ვიკავებდი, რადგან მიმაჩნია, რომ კავკასია ამჟამად არ არის მზად იმისათვის, რომ რაიმე ერთი მოდელი შესთავაზონ, ამიტომ ფრთხილი და წინდახედული მიდგომა, გაზომვა და გაანგარიშებაა საჭირო თუ რისთვის ვართ დღეს მზად ჩვენ და რისთვის არიან მზად ჩვენი მეზობლები აქაც და ჩრდილოეთშიც.

აი, ასეთი კონსულტაციების მომხრე ვარ ამ ეტაპზე. მერე კი შესაძლოა მივალთ რაიმე დასკვნამდე. რაც შეეხება რელიგიურ მოტივს, უნდა გითხრათ, რომ საქართველოში არასდროს ყოფილა რელიგიური ფანატიზმი, საქართველო ერთ-ერთი ისეთი ქვეყანაა, სადაც რელიგიათა თანაარსებობის დიდი გამოცდილებაც დაგროვდა და ტრადიციაც. ცხადია, შეურიგებლობის ან ორგანული შეუთანხმებლობის პრობლემა არც კი მეგულება, ამიტომ საფუძველი არა აქვს ცალკეულ ექსპერიმენტთა ცდებს აფხაზეთში, როცა რელიგიური მომენტით სპეკულაციას ეწევიან. იმ ხალხის ცენტრი, ვისაც ამ გზით სურს დაძაბოს და გაამწვაოს სიტუაცია, ჩვენთან არ არის, გროზნოშია, და სხვათაშორის სხვაგანაც არის (მე არ მინდა ეხლა ეს დავასახელო). ისინი იმას ცდილობენ, რომ ისლამის ქურქში ფაშიზმი, ნამდვილი ფაშიზმი დამალონ და თავისი ექსპანსიური გეგმები ისე განახორციელონ, მაგრამ ვიმეორებ, ამ გეგმებს შესრულება არ უწერია.

ჩვენ ახლა კურსი იმისკენ გვაქვს აღებული, - თქვა დასასრულ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ საპარლამენტო რესპუბლიკად ჩამოვყალიბდეთ, არჩევნები ჩავატაროთ, ეს აუცილებელია. ჩემი საარჩევნო კამპანია არ იქნება ხმაურიანი, მე მინდა იგი ჩვეულებრივი იყოს, აჟიოტაჟის გარეშე. თვის ბოლოს ალბათ ჩემი პროგრამის პროექტი მზად მექნება, ჩემს შეხედულებებს ჩემს ხალხს წარვუდგენ და გავაცნობ. ვიმეორებ, არჩევნები წყვეტს ჩვენს ბედს, თუ მას ჩავატარებთ, ვიარსებებთ, თუ არა და, გაგვიჭირდება. იქნება კანონიერი ხელისუფლება, იქნება წესრიგი და იქნება კარგი ცხოვრებაც!

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: იმ ნაწილების წინააღმდეგ, რომლებიც არ დაემორჩილებიან შეთანხმების მოთხოვნებს აფხაზეთში, ძალა იქნება გამოყენებული... / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 15 სექტემბერი. - N178(457). - 1,2 გვ.

1992 წლის 21 სექტემბრის რადიოინტერვიუ

ჩვენთვის დღეს ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემა და უმთავრესი ამოცანაა არჩევნების ჩატარება, - თქვა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ თავის რადიოინტერვიუში 1992 წლის 21 სექტემბერს, როცა ტრადიციულად განვლილი კვირის მოვლენები გააანალიზა.

საარჩევნო სამზადისი გადამწყვეტ ფაზაში შევიდა. დადგა ის დრო, როდესაც თითოეულმა ჩვენგანმა უნდა განსაზღვროს თავისი პოზიცია. სასიამოვნოა იმის აღიარებაც, რომ ჩვენი საზოგადოებრიობის ძირითადი ნაწილი განწყობილია არჩევნების სასარგებლოდ. მაგრამ უნდა ჩამოვყალიბდეთ იმ მხრივაც, თუ როგორი პარლამენტი გვსურს, როგორი იქნება მისი შემადგენლობა, ვის ვენდობით, ვის ვაძლევთ ხმას. ცოტა რთული გასარკვევია, იმდენად მრავალფეროვანია სპექტრი წარმოდგენილი კანდიდატებისა. ასევე მრავალფეროვანია პოლიტიკურ ძალთა წარმომადგენლობაც. მიუხედავად ამისა, დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენი ქვეყნის მოქალაქენი გაერკვევიან ამ ვითარებაში და გააკეთებენ ღირსეულ არჩევანს. ასეთ რთულ, დაძაბულობისა და შფოთიანობის პირობებში არჩევნები ღირსეულად რომ ჩავატაროთ, რათა, ბოლოს და ბოლოს, საქმე გვქონდეს ლეგიტიმურ ხელისუფლებასთან. ამას მოქალაქეობრივი გმირობა სჭირდება, ნამდვილი თავდადება ჩვენი მოქალაქეებისა. ისიც უნდა ვთქვათ, რომ, ალბათ, ბევრი სახელმწიფო ასეთ პირობებში არჩევნებს ვერ გამართავდა. არჩევნებზე ახლა ჩვენი ხალხის და ჩვენი ქვეყნის ბედია დამოკიდებული. ახლა უფრო მეტად მჯერა, რომ ჩავატარებთ არჩევნებს. შეიძლება იყოს რამდენიმე რაიონი, სადაც არჩევნები გაჭირდება, იმ რაიონებში, სადაც ასე თუ ისე ნეგატიურად არის მოსახლეობის ნაწილი განწყობილი, ვფიქრობ, კიდევ არის დრო მოიფიქრონ და ბოლოს და ბოლოს განსაზღვრონ თავიანთი დამოკიდებულება ამ დიდი პოლიტიკური მოვლენისადმი.

რაც უფრო ვუახლოვდებით არჩევნების თარიღს, მით უფრო მეტია იმედი და რწმენა, რომ ჩვენ შევძლებთ ეს დიდი პოლიტიკური კამპანია ჩავატაროთ. მაგრამ თუ არჩევნები არ გაიმართა, ეს იქნება უბედურება ჩვენი ხალხისათვის. თუ ჩვენ ვერ შევძლებთ კანონიერ, ხალხის მიერ არჩეულ ხელისუფლებასთან გვქონდეს საქმე, მთელი პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ მე არაფერი მესაქმება მაშინ და ჩემი პრინციპებისთვის მიუღებელია ის, რომ შევეგუო ქვეყანაში სრული ქაოსის გამოფენას, ანდა დიქტატორული რეჟიმის დამყარებას.

არჩევნების ჩატარება დღეს დიდი ეროვნული საქმეა. მე მარტო ქართველობა არა მყავს მხედველობაში. ამ საქმეში სისხლხორცეულად უნდა იყოს დაინტერესებული ჩვენი ქვეყნის რუსი მოსახლეობაც, სომეხი, აზერბაიჯანელი, აფხაზი, ოსი, ბერძენი, ქურთი, ებრაელობა, რომლებიც საუკუნეების მანძილზე ჩვენთან ცხოვრობენ.

შემდეგ ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ ჩვენ ერთი წუთითაც არ უნდა დაგვავიწყდეს ის ურთულესი პირობები რომლებშიც უხდებათ ცხოვრება და არსებობა ჩვენს ხალხს. მხედველობაში მყავს ძირითადი მასა, ვითარება კიდევ უფრო გართულდება, თუ არჩევნები არ გაიმართა. მე ქედს ვიხრი ჩვენი ხალხის ნებისყოფის, მოთმინების, სულგრძელობის წინაშე. ხანდახან მაკვირვებს კიდევაც ეს, მაგრამ იმდენად დიდია სურვილი ავაშენოთ ჩვენი საკუთარი, დამოუკიდებელი, დემოკრატიული ქვეყანა, ადამიანები ითმენენ მოუთმენელს.

მე ვიცი, ბევრი ოჯახი შიმშილობს და საზრდოს მოპოვების პრობლების წინაშე დგას, ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით. ამიტომაც აუცილებელია გადავდგათ ისეთი ნაბიჯი, რომ შევქმნათ პოლიტიკური სტაბილურობის პირობები და მოგვეცეს საშუალება ვიფიქროთ, ვიმუშაოთ, და ვიზრუნოთ ადამიანებზე.

უნდა გითხრათ, რომ დღევანდელი ხელისუფლება, ჩემი ჩათვლით და სახელმწიფოს საბჭოს ჩათვლით, სამინისტროები, უწყებები და სხვები, ეს ძალიან ამორფული ხელისუფლებაა დღეს. სახელმწიფო საბჭოს პრეზიდიუმის სხდომაზე განვიხილეთ ბენზინით მომარაგების საკითხი, და აღუშფოთებლად ვერ ილაპარაკებს კაცი ამ სფეროში არსებულ მდგომარეობაზე, პურის გამოცხობაში არის შექმნილი სიძნელეები. დანაგვიანებულია ქალაქის ცალკეული ქუჩები, არა მარტო თბილისში, არამედ, საერთოდ ყველგან და, როდესაც დაინახავ რაშია საქმე, დარწმუნდები, რომ ბევრი იმათგანი, ვინც დღეს ასე თუ ისე ხელისუფლებას წარმოადგენს, გადაეჩვია ადამიანებზე ზრუნვას. ამიტომაც არის აუცილებელი კანონიერი, ძლიერი ხელისუფლება, რომ ამ ურთულეს და უძნელეს საკითხებს მოვუაროთ და გადავწყვიტოთ. ბოლო ხანს ზოგიერთი ნაბიჯი გადავდგით, მაგალითად, გადავწყვიტეთ, მიუხედავად იმისა, რომ გვიჭირს, 30%-ით გავზარდოთ ხელფასები 1 ოქტომბრიდან. ანალოგიური გადაწყვეტილება 5-6 თვის განმავლობაში ორჯერ მივიღეთ. ბევრი პრობლემა მოვუხსენით პენსიონერებს. ზოგი რამ გავაკეთეთ სტუდენტებისთვის სტიპენდიის მომატების თვალსაზრისით. ვიყენებთ რა საზღვარგარეთის ჰუმანიტარულ დახმარებას, ბევრი რამ გავაკეთეთ მცირეწლოვანთათვის - ეს ეხლა 6 თვემდე ბავშვებს - შეიქმნა ის პირობები, რომ ისინი გარანტირებული იყვნენ ნორმალური კვებით. ახლა სხვა ასაკის ბავშვებისთვისაც ვზრუნავთ, რათა წლის ბოლომდე მივაღწიოთ იმას, რომ ჩვენმა ბავშვებმა მიიღონ მათი სიცოცხლისათვის საჭირო ნორმა. მაგრამ ეს მხოლოდ წვეთია ზღვაში. კიდევ და კიდევ ვუბრუნდები: თუ გვინდა გავაძლიეროთ სოციალური სფერო, უნდა დავიწყოთ პოლიტიკით. პოლიტიკაზე ლაპარაკი კი შეუძლია მხოლოდ ხალხის მიერ არჩეულ კანონიერ ხელისუფლებას.

გასული კვირის მანძილზე აფხაზეთში პოზიტიური მოვლენები იყო. გაეროს გენერალური მდივნის პირადი წარმომადგენლობის ჩამოსვლა საქართველოში ძალზე კარგი საქმეა. მათ მიეცათ საშუალება ემუშავათ ყველა მხარესთან - თბილისშიც, სოხუმშიც, და უნდა გითხრათ, რომ საქართველოს ხელმძღვანელობასა და აი, ამ დელეგაციის შეხედულებებს შორის რაიმე განსხვავება არ ყოფილა. მათ დაადასტურეს იმ რეზოლუციის შინაარსი, რომელიც მიიღეს ამ ორი კვირის წინათ უშიშროების საბჭოში და ერთხელ კიდევ გაუსვეს ხაზი შეთანხმების მნიშვნელობას. მათი აზრით, აი, ამ შეთანხმების ფარგლებში უნდა მოხდეს კონფლიქტის მშვიდობიანი გადაწყვეტა. ვფიქრობ, რომ სათანადო მოხსენების შემდეგ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის დელეგაცია კვლავ ესტუმრება საქართველოს, აქტიურად დაგვეხმარებიან კონფლიქტის მოგვარებაში. ყველაზე სამწუხარო, რაც გასულ კვირაში მოხდა, ის იყო, რომ საკონტროლო კომისიის გადაწყვეტილება 15 სექტემბრამდე ცეცხლის შეწყვეტის თაობაზე, აფხაზეთის ტერიტორიიდან დაქირავებული „ბოევიკების“ გაყვანის შესახებ არ მოხდა. მათი მოქმედება ინტერვენციის მსგავსი მოვლენაა საქართველოს წინააღმდეგ. ეს მოთხოვნები არ შესრულდა იმის გამო, რომ კომისია ვერ მუშაობს ეფექტიანად. მე უკვე ვთქვი, რომ როცა სოჭიდან უყურებ რა ხდება, ასე საქმე ვერ გამოვა. უფრო აქტიურად უნდა იმუშაონ სოხუმშიც, გუდაუთაშიც, უფრო მკაცრი კონტროლი უნდა დაუწესდეს ცეცხლის შეწყვეტას, შეიარაღებული ფორმირებების გადაჯგუფებას. ჩრდილოეთ კავკასიის ბოევიკების გაყვანა ან განდევნა საქართველოდან დიდ პრობლემად არ მიმაჩნია, თუ რუსეთსა და საქართველოს შორის ურთიერთობაში არ გაჩნდება რაიმე ბზარი. და თუ ჩვენ, ორივე მხარე, ვიქნებით იმ პლატფორმაზე, რომელიც ჩამოყალიბდა 3 სექტემბერს მოსკოვში.

აი, ასეთი მოსაზრებები გამოთქვა ბატონმა თენგიზ კიტოვანმა, როცა ის სოჭში შეხვდა რუსეთის თავდაცვის მინისტრს გრაჩოვს. ჩემი აზრით, მათ შორის ამ საკითხებში ურთიერთგაგება ჩამოყალიბდა. ეს კვირა გვაჩვენებს, თუ რამდენად მკვიდრი და რამდენად საიმედოა ეს ურთიერთგაგება.

სოხუმში ჩემი ჩასვლის ერთ-ერთი მიზანი ისიც იყო, რომ იქნებ ბატონი არძინბა და მისი ზოგიერთი კოლეგა ჩამოსულიყო სოხუმში. სამწუხაროდ, ასე არ მოხდა. ჯერჯერობით აფხაზეთის იმ ხელმძღვანელობის პოზიცია, რომელიც ახლა გუდაუთაშია, კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების იმედს არ იძლევა. ისინი მოექცნენ იმ ნაჭუჭში, საიდანაც არ ჩანს, რა ხდება გარეთ, რა ხდება თვით საქართველოში, სხვა ქვეყნებში. საერთო განწყობილება კი ისეთია, რაც შეიძლება მალე და მშვიდობიანად უნდა დამთავრდეს კონფლიქტი. ვფიქრობ, რომ თუ მათ პოზიცია არ შეცვალეს, რომელშიც ისინი აღმოჩნდნენ ჩაკეტილები, მაშინ შეიძლება ვითარება ძალიან გართულდეს თვით გუდაუთისთვისაც და სხვა რაიონებისთვისაც (იქ იმდენი ძალებია ახლა თავმოყრილი). მე მაინც მინდა გამოვთქვა იმედი, რომ თუ ბატონი არძინბა არა, სხვები გაერკვევიან და გადაწყვეტილებას მიიღებენ. შეხვედრები სოხუმში იმედის მომცემი იყო. შესანიშნავი იყო ერთი შეხვედრა აფხაზეთის ინტელიგენციის და არა მარტო ინტელიგენციის წარმომადგენლებთან. ეს იყო შეხვედრა რეალურად მოაზროვნე პოლიტიკოსებთან, რომლებსაც სწორად ესმით დღევანდელი მომენტის სირთულე და ასევე სწორად წარმოუდგენიათ მისი მოგვარების, მოწესრიგების გზები.

არ დამავიწყდება შეხვედრა ქართული საზოგადოებრიობის წარმომადგენლებთან. ეს ძალიან მრავალრიცხოვანი აუდიტორია იყო, თბილი ადამიანური და ამავე დროს საქმიანი შეხვედრა.

ჩვენზე ძალიან დიდი შთაბეჭდილება დატოვა სამხედროებთან ურთიერთობამ. მე უკვე ვთქვი სახელმწიფო საბჭოზე, რომ გამოიკვეთა საინტერესო ჯგუფი ახალგაზრდებისა - გია ყარყარაშვილის, პოლკოვნიკ ლობჟანიძისა და სხვათა და სხვათა სახით, რომლებსაც მეთაურთა კორპუსს ვუწოდებთ. საქართველოს მართლაც ეზრდება მხედართმთავრები.

შეეხო რა აფხაზეთის ამბებს, თავის გამოსვლაში ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ თქვა: გასული კვირის მოვლენებიდან კიდევ ერთ დეტალს მივაქცევდი ყურადღებას. ეს იყო ჩვენი კონტაქტი ნატოს დელეგაციასთან, რომელიც მეორედ ჩამოვიდა საქართველოში. შევთანხმდით, რომ ჩვენს ინტერესებს წარმოადგენს ბრიუსელში გერმანიის საელჩო, ხოლო ნატოს ინტერესებს საქართველოში - გერმანიის საელჩო. მიგვაჩნია, რომ ეს არის ძალიან სწორი და სასარგებლო. ამაზე არანაკლებ დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ გერმანიის დოიჩე-ბანკის დელეგაციის ჩამოსვლას საქართველოში, რომელსაც მე შევხვდი. შემდეგ ბატონმა თენგიზ სიგუამ იმოგზაურა ევროპაში, გამოვიდა ძალიან საინტერესო სიტყვით ევროპარლამენტში. შეხვედრა ჰქონდა დოიჩე-ბანკის ხელმძღვანელობასთან.

მიღწეულია საბოლოო შეთანხმება, - თქვა დასასრულ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ დოიჩე-ბანკი საქართველოში გახსნის თავის წარმომადგენლობას, თავის ფილიალს, რომელიც მოემსახურება არა მარტო ამიერკავკასიას, არამედ ზოგიერთ მიმდებარე ქვეყანასაც, სადაც მათ თავიანთი წარმომადგენლები არა ჰყავთ. ერთი თვის განმავლობაში ეს ბანკი ბუდეს ჩვენთან დაიდებს.

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: არჩევნებზეა ახლა დამოკიდებული ჩვენი ხალხისა და ჩვენი ქვეყნის ბედი / შევარდნაძე ე. ; საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 23 სექტემბერი. - N187-188(467). - 1 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის გამოსვლა გაეროს გენერალური ასამბლეის 47-ე სესიაზე

1992 წლის 25 სექტემბერი ქ. ნიუ-იორკი

პატივცემულო ბატონო თავმჯდომარევ,

პატივცემულო ბატონო გენერალურო მდივანო,

ბატონებო!

ამ ტრიბუნიდან პირადულზე არ ლაპარაკობენ ხოლმე, მაგრამ ვფიქრობ, ჩემი მდგომარეობა მაძლევს უფლებას გადავუხვიო ამ წესს.

ზუსტად 2 წლის წინათ, აქ გამოსვლა რომ დავამთავრე, როგორც მაშინ მეგონა, ამ ტრიბუნიდან უკანასკნელად ჩამოვედი. დიახ, მე ვიცოდი, რომ უნდა დამეტოვებინა საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრის პოსტი, ისევე როგორც ვიცოდი რომ მის ცხოვრებაში ახლოვდებოდა ჟამი მრისხანე ცვლილებებისა.

ახლა, სანამ აქ მოვიდოდი, კვლავ გადავიკითხე ის სიტყვა. იდეები, რომლებმაც შთამაგონეს მაშინდელი გამოსვლა, დღესაც არ შერყეულა ჩემს თვალში. ამ იდეებმა გამაკეთებინეს პროგნოზი, რომელსაც დღევანდელი დღე ადასტურებს.

მე მაშინ ვამბობდი, რომ საბჭოთა კავშირის ხალხები გამოდიან პოლიტიკურ ასპარეზზე და იბრუნებენ თავიანთ ოდინდელ ეროვნულ სახელებს.

დღეს ამ დარბაზში ჩვენ ვხედავთ ამ სახელებს ახალ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა დელეგაციების ადგილებზე, რომელთა შორის არის ჩემი სამშობლო - საქართველოც.

ყველა ეს ქვეყანა, და მათ შორის ჩემი სამშობლოც, დაუცველი აღმოჩნდა უმოწყალოდ აზვირთებული ეკონომიკური კრიზისის ტალღის წინაშე, და ესეც ითქვა მსოფლიო გაერთიანებისადმი მოწოდებაში, ითქვა, რომ უნდა შეგვექმნა საერთაშორისო მექანიზმი რომელიც შეარბილებდა ამ აზვირთების ნეგატიურ შედეგებს.

მაშინ ვამბობდი, რომ „ცივი ომის“ დამთავრების შემდეგ მსოფლიო პოლიტიკის სცენაზე გამოდიან ახალი ავბედითი ფიგურები. ვამბობდი, რომ დემოკრატიის გზაზე დადგომის ცდების ჩაშლა წარმოშობს ქაოსს და ახალ დიქტატორულ რეჟიმებს. ახალი შეიარაღებული კონფლიქტების წარმოშობის, მძევალთა მასობრივი აყვანის, ტერორიზმის გავრცელების საფრთხის პროგნოზიდან გამომდინარეობდა დასკვნა, რომ უნდა შეგვექმნა გაეროს ეგიდით მოქმედი უსაფრთხოების რეგიონული სტრუქტურები.

უკვე მაშინ, ორი წლის წინათ, მწვავედ იგრძნობოდა მოთხოვნილება დოქტრინად გაეცნობიერებინა თანამედროვე სამყაროს ახალი რეალობანი, გადაგვესინჯა სახელმწიფოთაშორის და შიდა სახელმწიფოებრივ სფეროებში ურთიერთობათა ძველი პრინციპები და შეგვემუშავებინა ახალი, პერსპექტიული მიმართულებანი.

მე მაშინ ვამბობდი ამას როგორც დედამიწის მეექვსედზე გადაჭიმული სახელმწიფოს საგარეო საქმეთა მინისტრი.

ახლა იგივეს ვამბობ როგორც წინანდელ სიდიდეებთან შედარებით განუზომლად მცირე ქვეყნის წარმომადგენელი.

მაგრამ მასშტაბთა მკვეთრი ცვლილება როდი ამცირებს პრობლემათა მასშტაბს. დედამიწის პატარა ნაწილაკი რომელსაც სახელად ჰქვია საქართველო, ის საქართველო, ისტორიამ გეოპოლიტიკურ ჯვარს რომ აცვა, სასწაულებრივად გახდა ყველა იმ უბედურებისა და წინააღმდეგობის შესაფარი, რომლებიც იმპერიამ ჩაიმკვიდრა თავის გენეტიკურ კოდში, რომლებსაც ნიადაგ იწვევდა პროვოკაციულად და რომლებიც ახლაც კი, მისი დაღუპვის შემდეგ გვაზანზარებს. ყოველივე ის, რასაც მე ვფიქრობდი და ვამბობდი, რაც განმიჭვრეტია და მიწინასწარმეტყველებია, - ახდა საქართველოს სვე-ბედში. და საამისოდ სულაც არ იყო საჭირო გულთმისნობა - საამისოდ საკმარისი იყო გცოდნოდა, რა სისტემასთან გაქვს საქმე. იწინასწარმეტყველო მყოფადის მნიშვნელოვანი მოვლენები, უთქვამს ერთ დიდ მოაზროვნეს, წარსულის გამოცნობაზე უფრო რთული ამოცანა არ არის. თუ გარდასული მოვლენები რაღაც კვალს ტოვებს, მაშინ, ბუნებრივია, ვივარაუდოთ, რომ მომავალ მოვლენებსაც ქონია ფესვი.

სისტემა განწირული იყო. 1991 წლის აგვისტოში შეეცადნენ, გადაერჩინათ იგი ამ სისტემისთვისვე ჩვეული მეთოდებით - ფარული პირშეკვრით, კანონის ფეხქვეშ გათელვით, ძალის გამოყენებით.

მე არაერთგზის მითქვამს რომ შესაძლებელია გადატრიალება და ტოტალიტარული რევანში. ამ გაფრთხილებიდან დასკვნები რომ გამოგვეტანა, მაშინ ჩვენ საქმე გვექნებოდა არა ვეებერთელა ქვეყნის ქაოსურ რღვევასთან, არამედ შედარებით უმტკინვეულო და მართვად პროცესთან - ახლებურ მდგომარეობაზე გადასვლასთან. აგონიის თავბრუდამხვევი მიმდინარეობა, რღვევის ტემპი მსოფლიო გაერთიანებისთვის მოულოდნელი გამოდგა. იგი ანაზდად დაატყდა თავს და ახლა ყველანი ვხედავთ როგორ გაჩნდა გაშიშვლებულ ფესვებზე ძალადობისა და კატასტროფების ახალი ნაბარტყი.

საქართველოს მაგალითი ნიშანდობლივია.

აქ მიმდინარეობს ღრმა სოციალურ-სამეურნეო კრიზისი. აქ იმპერიის მსხვრევას თან სდევდა დიქტატორული რეჟიმის წარმოშობა; აქ პროვოკაციულად არის გამოწვეული რამდენიმე შინაკონფლიქტი, სეპარატიზმი პატარა ქვეყანას უქადის საფრთხეს - დაფლითოს და ჯუჯა სახელმწიფოებად დაანაწევროს მისი ისტორიული ტერიტორია. აქ დივერსიის, ტერორის, მასობრივი მძევლიანობის სუფევაა.

და, ბოლოს, აქ, როგორც არსად, განსაკუთრებით დიდია საფრთხე, რომ არსებული შინა კონფლიქტები შეერწყას მეზობელ სახელმწიფოთა კონფლიქტებს, გადაიზარდოს რეგიონულ, ხოლო შემდეგ - კონტინენტურ ომებამდეც ეროვნებათშორის და სარწმუნოებრივ ნიადაგზე.

შეგახსენებთ, რომ სხვა ქვეყნების მსგავსად, საქართველოც სამხედრო ძალის გამოყენებით იყო მოქცეული კავშირში. ამ ძალის სულის ჩამდგმელს კი წარმოადგენდა იდეოლოგია, რომელიც კლასობრივ ბრძოლას მსხვერპლად სწირავდა საკაცობრიო ღირებულებებსა და ეროვნულ მიზნებს. ამ იდეოლოგიის სულისკვეთებით გაუფასურებული იყო ისტორიულად დამკვიდრებული საზღვრებისა და ტერიტორიების მთლიანობა. ხდებოდა მათი გადაკეთება და გადანაწილება „პროლეტარული ინტერნაციონალიზმის“ ორიენტირებით, ყალიბდებოდა ისეთი სახელმწიფოებრივ-პოლიტიკური და ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული სტრუქტურა, რომელშიც მოქცეული იყო რესპუბლიკებს შიგნით და რესპუბლიკებს შორის უკმაყოფილების, მდრტვინავი მტრობის, პოტენციური დაპირისპირების ჩანასახი.

ჩვენს მომავალს ჯერ კიდევ როდის უდებდნენ დაყოვნებული მოქმედების ბომბებს. სანამ იდეოლოგიისა და რეპრესიული იძულების ძალაუფლება ამ ნაირგვარ ერთობას ადუღებდა - ბომბები სდუმდნენ. მაგრამ როგორც კი ეს ძალაუფლება აღიკვეთა - მათ იფეთქეს.

დღეს უდიდესი სიძლიერის აფეთქების ტალღა ანგრევს მთელ სახელმწიფოებს.

ეს ემუქრება საქართველოსაც.

საქართველოს სახელმწიფოებრიობისათვის ბრძოლის ისტორია მრავალ საუკუნეს ითვლის. ეს ბრძოლა მრავალი საუკუნის მანძილზე მიმდინარეობდა თავისთავადი ეროვნული კულტურის ჩამოყალიბების, სარწმუნოებისა და ენის დაცვის ერთიანი კალაპოტით. ჩვენი წელთაღრიცხვის 337 წელს ქრისტიანობამ, როგორც სახელმწიფო რელიგიამ, დალოცა საერთაშორისო საზღვრებში გასაერთიანებლად შემართული ქვეყანა.

ჩვენამდე მოღწეული ლიტერატურული ძეგლი - მეხუთე საუკუნით დათარიღებული წმინდანის ცხოვრება - ძალადობის გმობისა და თავისუფლების იდეალის ერთგულების მოწოდებად ჟღერს.

XI-XII საუკუნეების დამდეგს, წინააზიის მძლავრ სახელმწიფოდ ქცეული საქართველო ეროვნული კულტურის ცენტრებს ქმნის თავისი საზღვრების ფარგლებს გარეთაც - პალესტინასა და საბერძნეთში.

ისტორიული ბედუკუღმართობა საქართველოს ართმევს სახელმწიფოებრიობას. პირველად - როდესაც საქართველო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში იქნა შეყვანილი, და მეორედ - 1921 წელს, როდესაც დემოკრატიულ რესპუბლიკად გამოცხადებულ საქართველოს შეიარაღებული ინტერვენცია დაატეხა ბოლშევიზმმა და ძალით ამოაყოფინა თავი უნიტარულ სახელმწიფოში.

დღეს იგი კვლავ არის დამოუკიდებელი, მაგრამ ეს სუსტი და უმწეო დამოუკიდებლობაა. ძალზე ჭირს ახალი სახელმწიფოებრიობის მშენებლობა სამოქალაქო ომისა და ქვეყნის გახლეჩის გამუდმებული საფრთხის პირობებში.

საქართველოს პორტრეტი არ იქნებოდა სრული, კიდევ ერთი ფრიად არსებითი ნიშანი რომ არ მოგვეხსენიებინა. ხალხების, იდეების, კულტურების მოძრაობაში ოდითგან ჩაბმული საქართველო თავისი ყოფიერების კანონად ამკვიდრებდა რასობრივ და რელიგიურ შემწყნარებლობას. მძლავრი გარეშე ძალების მოსაგერიებლად მებრძოლ საქართველოს არასოდეს არ ჰქონია არც ქსენოფობია და არც რელიგიური ფანატიზმი.

მის დედაქალაქ თბილისში, ერთ კვადრატულ კილომეტრ ფართობზე, თქვენ გვერდიგვერდ ნახავთ ქართულ მართლმადიდებლურ ეკლესიას, სომხურ გრიგორიანულ ტაძარს, მაჰმადიანურ მეჩეთს, ებრაულ სინაგოგასა და ლუთერანულ კირხას.

IV საუკუნიდან ქრისტიანმა საქართველომ ზოგიერთ თავის დიდმნიშვნელოვან ისტორიულ პროვინციაში ისლამიც იწამა და არ იყო მათ შორის შუღლი და მტრობა, არ იყო ისეთი ვითარება, ვინმესთვის არ დაენებებინათ, რომ ეცხოვრა საკუთარი წარმოდგენებითა და ტრადიციებით.

ჩვენდა საუბედუროდ, ისტორიის ყველაზე საბედისწერო მარშუტებზე ამ ერთიანობას თავს ატყდებოდა დამანგრეველი დარტყმები გარედან თუ შიგნიდან.

მსგავსი რამ შეიძლება მოხდეს, და უკვე ხდება დღეს.

ჩემს მოვალეობად ვრაცხ, მივაპყრო თქვენი ყურადღება კავკასიის რეგიონს. სწორედ აქ ჩნდება ახალი საერთაშორისო დაძაბულობის ახალი სერიოზული კერა.

ამ ახალი უბედურებების წყარო მოედინება თანამედროვე გეოპოლიტიკური წყობისათვის დამახასიათებელი ტენდენციის კალაპოტით, სადაც გლობალურ დაპირისპირებას ენაცვლება კონფრონტაცია რეგიონულ დონეზე. აქ კონფრონტაციას მიენიჭა ისეთი ფართო მასშტაბის შეიარაღებული კონფლიქტების ხასიათი, რომლებსაც ჩვენ ვხედავთ ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში, დნესტრისპირეთში, ჩვენში - საქართველოსა და ამიერკავკასიაში, შუა აზიაში.

იდეების ვაკუუმი ვერ იგუებს თავის სიცარიელეს. ჯერ კიდევ დიდი ხნის წინ უნდა დავფიქრებულიყავით და გაგვეანალიზებინა, რა ხდება ვეებერთელა სივრცეში ბოსნიიდან ვიდრე ტაჯიკეთამდე, მათ შორის, კავკასიაში. რასთან გვაქვს საქმე და რატომ. საღად მოაზროვნე პოლიტიკოსები, სახელმწიფო მოღვაწენი, რიგითი მოქალაქენი, ქრისტიანნი თუ მაჰმადიანნი, ამ სივრცეში თუ მის ფარგლებს გარეთ მცხოვრებნი, მოვალენი არიან შეაჩერონ ეს საშიში პროცესი. საფრთხე ფართო მასშტაბის კონფლიქტებისა რომლებსაც ყოველგვარი წარმოშობის ფუნდამენტალიზმი აღვივებს, ერთობ სერიოზულია საიმისოდ, რომ იგი არარად ჩააგდო. მით უფრო საშიშია ეს საფრთხე, როდესაც ფანატიზმს იყენებს ბოლშევიკური ყაიდის ფუნდამენტალიზმი.

სპეციფიკური მიზეზებით წარმოშობილ ახალ კონფლიქტებს აქვთ რაღაც საერთო ნიშან-თვისებები. კერძოდ, ასეთი: ყველა ეს კონფლიქტი წარმოიშობა და ვითარდება რამდენიმე ფაქტორის ერთდროული ან ნაწილობრივი მოქმედების ფონზე.

ეს გახლავთ ეროვნულ-ეთნიკური სიჭრელე, რელიგიებისა და კონფესიების მრავალფეროვნება, ხალხთა სოციალურ-ეკონომიკური უთანასწორობა, მძიმე ისტორიული და პოლიტიკური წარსული.

ყველა ამ, სხვა რეგიონებისთვის საერთო ფაქტორს, კავკასიაში ემატება გეოპოლიტიკური სიტუაციის მწვავე თავისებურება. მძლავრი გარეშე გეოპოლიტიკური ძალების უშუალო შეხების წერტილში მდებარე კავკასია ოდითგან იყო სამხრეთსა და ჩრდილოეთს, ქრისტიანობასა და მაჰმადიანობას შორის ბუფერული ზონა, მათი მისწრაფებებისა და ინტერესების რეალიზაციის ასპარეზი.

საბჭოთა კავშირის დაშლამ რეგიონში წარმოშვა სივრცე, რომელიც ხსნილია ახალი მეტოქეობისათვის. თავიანთი პოლიტიკური, ეკონომიკური, სამხედრო სისუსტის გამო კავკასიის ახალი სახელმწიფოები ვერ ავსებენ ამ ვაკუუმს და ვერ ქმნიან საკუთარი უშიშროების საიმედო გარანტიებს.

გარეშე ძალების გარდა იმის გამოყენებას ისწრაფიან ნაირ-ნაირი შინაგანი დესტრუქციული დაჯგუფებანი, რომლებიც ნაციონალისტური, ფსევდოპატრიოტული, სეპარატისტული, ხოლო ამ ბოლო დროს, - რელიგიური ლოზუნგების ნიღაბს ამოფარებულნი, ისახავენ ანგარებითს პოლიტიკურ მიზნებს.

ყოველივე ეს, პირდაპირ თუ შეფარულად, თავს იჩენს კავკასიის მთიელ ხალხთა ე.წ. კონფედერაციის მოქმედებაში, რომელიც ხელყოფს საქართველოს რესპუბლიკის სუვერენიტეტს, ტერიტორიულ მთლიანობასა და საზღვრებს. ამ უკანონო არასახელმწიფოებრივმა, აშკარა ტერორისტულმა, არსებითად - გასამხედროებულმა ორგანიზაციამ, რომელიც ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხებისა და მათ მიერ კანონიერად არჩეული ხელმძღვანელების ნების საწინააღმდეგოდ მოქმედებს, ჩვენი ქვეყანა, მისი დედაქალაქი უბედურების ზონად გამოაცხადა და მოუწოდებს, გამოიყენონ ჩვენს წინააღმდეგ ყოველგვარი საშუალება, მათ შორის, მასობრივი ტერორი. კონფედერაცია მოხალისეთა ნებით გზავნის ჩვენს მიწა-წყალზე დაქირავებულებს, ტერორისტ-კაცისმკვლელებს.

ჩვენ თვალწინ ჩაღდება ომის ხანძარი, რომელიც ახლა უკვე მარტოოდენ საქართველოს როდი ემუქრება.

დასკვნა ერთია: პოსტკომუნისტური სამყაროს სხვა „ცხელ წერტილებთან“ შედარებით კავკასიას კონფლიქტურობის უფრო მაღალი პოტენციალი აქვს და ამიტომ მეტ საფრთხეს უქმნის საერთაშორისო მშვიდობასა და უშიშროებას.

საქართველო კავკასიის პრობლემათა შუაგულ შესაყარზე აღმოჩნდა. და კვლავ, როგორც არაერთგზის ყოფილა ისტორიაში, სასწორზეა შეგდებული მისი ბედი, მისი სახელმწიფოებრიობა, და მისი ყოფნა-არყოფნა.

შინაგანი და გარეშე ძალების რთული თანამოქმედების წინაშე ჩვენ ვცდილობთ განვახორციელოთ აქტიური შეწონასწორებული პოლიტიკა. ქვეყნის შიგნით - დემოკრატიული გარდაქმნების, ეროვნული შერიგების და კონფლიქტთა მშვიდობიანი მოგვარების პოლიტიკა, ქვეყნის გარეთ - რეგიონის ყველა ქვეყანასთან მეგობრული ურთიერთობის განვითარების, მსოფლიო გაერთიანებასთან თანამშრომლობის პოლიტიკა.

თავს ვხრი მადლობის ნიშნად იმათ წინაშე, ვინც გვირწმუნა და ხელი შეგვიწყო, მივეღეთ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირში, სხვა საერთაშორისო და რეგიონულ ორგანიზაციებში. მადლობა ყველას, ვინც გვცნო დამოუკიდებლად და ვინც ჩვენთან დიპლომატიური ურთიერთობა დაამყარა.

მადლიერნი ვართ ჩვენი ისტორიული მეზობლების - თურქეთისა, რომელთანაც მეგობრობის, თანამშრომლობისა და კეთილმეზობლობის ხელშეკრულება დავდეთ, ირანისა, რომელთანაც ვითარდება სასიკეთო კონტაქტები ორივე ქვეყნის სასარგებლოდ და საკეთილდღეოდ.

ჩვენი მრავალსაუკუნოვანი ურთიერთობა ამიერკავკასიის - სომხეთისა და აზერბაიჯანის ხალხებთან, ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკებთან, უკრაინასთან, გვაძლევს შესანიშნავ საფუძველს მჭიდროდ თანავიმოქმედოთ ჩვენი ქვეყნების ინტერესებისათვის. ჩვენთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს მეგობრულ ურთიერთობას რუსეთთან. მან შეგვიწყო ხელი შეგვექმნა ქართველ-ოსთა კონფლიქტის მოგვარების მექანიზმი, რუსეთმა ორგზის დაადასტურა ჩვენი სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობის, მისი საზღვრების ურღვევობის პრინციპი, და ჩაება მეორე კონფლიქტის - აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების პროცესში.

სტაბილური, აყვავებული, დემოკრატიული რუსეთი მსოფლიო მასშტაბისა და მნიშვნელობის ფაქტორია. საფრთხე, რომელსაც მას უქმნიან ტოტალიტარისტული რევანშის ძალები, - ეს არის საფრთხე ყოველი ჩვენგანისადმი. საქართველოს წინააღმდეგ მომართულ შეთქმულებაში, რომელიც ახლა მთელი სიგრძე-სიგანით მჟღავნდება, რუსეთის წითელ-მიხაკისფერი რეაქცია გვევლინება ერთ მწყობრში უკიდურეს ფუნდამენტალიზმთან, სამამულო ფაშიზმთან და სეპარატიზმთან. მსოფლიომ უნდა იცოდეს ეს. მსოფლიო მოვალეა დაეხმაროს სტაბილური რუსეთის განმტკიცებას და ამით - დაგვეხმაროს ჩვენ და საკუთარ თავს.

ასეთი გახლავთ დღეს ჩვენი პოლიტიკური ყოფიერების შემადგენელი ნაწილები. მაგათგან გამომდინარე, ჩვენ შეუპოვრად ვიღვწით ტრანსკავკასიის კონსულტაციისა და შეთანხების მექანიზმის შესაქმნელად.

გთავაზობთ შევუდგეთ შავზღვა-კავკასიის რეგიონში კოლექტიური უშიშროების სისტემის ჩამოყალიბებას. მხარს ვუჭერთ ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის ახალ ინსტიტუტებს, რომლებიც მიზნად ისახავენ კონფლიქტების აღკვეთას და ეროვნულ უმცირესობათა უფლებების დაცვას. ფართოდ ვუღებთ კარს ევროპისა და მსოფლიოს ფაქტების დამდგენ მისიებს.

მაგრამ დღეს ეს უკვე აღარ არის საკმარისი. „ცივი ომის“ აღსასრულმა დღის წესრიგში დააყენა გლობალური უშიშროების ეფექტიანი სისტემის მშენებლობის საჭიროება.

მოვლენები უპირატესი სისწრაფით ვითარდება. ევროპის პროცესი ჩამორჩება მათ, მნიშვნელოვნად გაუჭიანურდა პასუხი ცვლილებათა დროის გამოწვევაზე. დიდი დაგვიანებით გამოეხმაურა გაეროც მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონში მომხდარ სერიოზულ ძვრებს.

ჩვენ მივესალმებით გენერალური მდივნის ბატონი ბუტროს გალის გაბედულ ინიციატივებს, რომელთა მიზანია მიანიჭონ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას მეტი მობილურობა, უნარი - სწრაფად გამოეხმაუროს დროის მოთხოვნებს. მისი მოხსენება „მსოფლიო დღის წესრიგი“ სწორად აყენებს თანამედროვეობის პრობლემებისადმი მრავალმხრივი მიდგომის საკითხს. კარგია, რომ შეიქმნა ავტორიტეტული დამოუკიდებელი კომისია, რომელიც იწყებს თანამედროვე პირობებში გაეროს როლის კვლევას.

ნუ შეგვეშინდება რეფორმებისა, როდესაც ისინი ესოდენ საჭიროა, ჩვენი აზრით, უწინარესად, ორ ურთიერთდაკავშირებულ სფეროში, მშვიდობის დაცვასა და ახალ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა მშენებლობაში. ნება მიბოძეთ, ამასთან დაკავშირებით გამოვთქვა რამდენიმე წინადადება.

პირველი - ეხება მონიტორინგს, შინაკონფლიქტების პროფილაქტიკისა და მოგვარების გლობალური ქსელის ფორმირებას.

გაეროს საგანგებო დამკვირვებლები „ცხელ წერტილებში“, რეგიონული ბიუროები და მისიები საინფორმაციო ცენტრები დაგვეხმარებიან მივიღოთ ნათელი სურათი და შევიმუშაოთ კონკრეტული გადაწყვეტილებანი.

ასეთი მექანიზმები უნდა დამყარდეს უშუალოდ კონფლიქტურ რეგიონში. ჩვენი მაგალითით - კავკასიაში. მათი საფუძველი შეიძლება გახდეს გაეროს წარმომადგენლობა თბილისში. გთავაზობთ აგრეთვე გავაფართოვოთ არსებული მანდატი ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის უზენაესი კომისარისა და ეროვნულ უმცირესობათა საკითხებში. რათა საჭიროებისამებრ მას შეეძლოს ინფორმაცია მიაწოდოს ჩვენი ორგანიზაციის გენერალურ მდივანს და ადამიანის უფლებათა კომისიას.

ასეთივე რწმუნებებით აღჭურვილი ანალოგიური ინსტიტუტები შეიძლება იყოს სხვა რეგიონულ ორგანიზაციებშიც.

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას უნდა ჰქონდეს სპეციალური ორგანო, რომელიც შეაგროვებს და დაამუშავებს ინფორმაციას პოტენციური ეთნოკონფლიქტების შესახებ, გამოიმუშავებს დასკვნებსა და რეკომენდაციებს. მის ფუნქციებში უნდა შედიოდეს აგრეთვე კონფლიქტურ სიტუაციათა პროგნოზირება მათი ჩასახვის ადრეულ სტადიაში.

კონფლიქტების განსახილველად შეიძლება მოვიწვიოთ საერთაშორისო სასამართლოც.

ახლებურად უნდა დავინახოთ უშიშროების საბჭოს როლი და შესაძლებლობანი. აქ ჩვენ არაერთგზის დაგვიყენებია სამხედრო-საშტაბო კომიტეტის მუშაობის აქტივიზაციის საკითხი. ახლა, როდესაც „ცივი ომი“აღარა გვაქვს, მაგრამ გვაქვს უამრავი მზარდი „ცხელი წერტილი“, უშიშროების საბჭო ფონს ვერ გავა, თუ არ ექნა ეს ან რაიმე სხვა ანალოგიური სტრუქტურა, რომელიც საშუალებას მისცემს სრულად განახორციელოს თავისი საწესდებო ფუნქციები.

გაეროს წევრმა სახელმწიფოებმა სავალდებულო წესით უნდა მიაწოდონ ინფორმაცია უშიშროების საბჭოს ჩასახული კონფლიქტების შესახებ. ამ მოვალეობისაგან თავის არიდება უსანქციოდ არ უნდა დარჩეს. ჩვენ ვკისრულობთ ვალდებულებას, წარმოვუდგინოთ გაეროს, მის უშიშროების საბჭოს ყოველწლიური მოხსენებანი ადამიანის უფლებათა, ეროვნულ უმცირესობათა დაცვის სფეროში არსებული მდგომარეობის, იმ კრიზისული სიტუაციების შესახებ, რომლებმაც შეიძლება გამოიწვიონ სერიოზული გართულებანი ქვეყანასა და რეგიონში.

ამ ორლესული პრობლემის მეორე მჭრელი პირია ინფორმაციული ზემოქმედება. მოდიდებული მეტოქეობა გამოდის გაზეთის ფურცლებზე, რადიო და ტელეეთერში, და იმარჯვებს ის მხარე, რომელსაც მეტი აქვს ტექნოლოგიური შესაძლებლობანი, ფულადი რესურსები, უფრო მიუწვდება ხელი მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებსა და მუშაკებზე. საზოგადოებრივი აზრი ყალიბდება ცალმხრივად და სტიქიურად, მაგრამ ამას კიდევ აიტანდა კაცი.

მთავარი უბედურება ის გახლავთ, რომ ეს პარტიზანული ომი პრესაში ასაზრდოებს კონფლიქტების ნიადაგს და ართულებს მათს მოგვარებას.

ჩვენ გამოსავლად მიგვაჩნია ისეთი ცენტრების შექმნა, რომლებიც საერთაშორისო ორგანიზაციათა ეგიდით გაავრცელებენ ობიექტურ ინფორმაციას.

მეორე - ლტოლვილთა პრობლემა. ეთნოკონფლიქტებმა მრავალგზის გაზარდა მათი რიცხვი. ახლა ვერავინ ვერ დაგისახელებთ ზუსტ ციფრს. არავინ იცის, რამდენი სახსრებია საჭირო ლტოლვილთა დასახმარებლად და რა უნდა ვიღონოთ პირველ რიგში საიმისოდ, რომ გამოირიცხოს ახალი კონფლიქტები, როდესაც ისინი მუდმივი ბინადრობის ადგილებს დაუბრუნდებიან.

აქაც ასევე გვჭირდება მეთვალყურეთა სისტემა. საჭიროა ახლანდელზე უფრო მასშტაბური დახმარების ორგანიზაცია, რომელსაც შეუძლია არა მარტო მატერიალური შემწეობა, არამედ აგრეთვე პროცესისთვის მეტი მართვადობის მინიჭება. ჩვენი აზრით, საფუძვლიანი რეფორმირება სჭირდება ლტოლვილთა საქმეების უზენაესი კომისრის სამსახურის მთელ მუშაობას.

მესამე - საყოველთაო და ყოვლისმომცველი კონტროლი იარაღის გავრცელებისადმი. ტოტალიტარული სისტემის წიაღში მოკალათებული ეთნოეროვნული მაფიოზური კლანები თავს უყრიან კოლოსალურ თანხებს შეიარაღების შესაძენად, სამხედროების მოსასყიდად, რათა ჩააბან ისინი საბრძოლო მოქმედებაში და ფარულად გადასცენ ტექნიკა უკანონო ფორმირებებს.

ახალგაზრდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა უშიშროებისა და მართლწესრიგის ეროვნული ძალები ვერ ართმევენ თავს ამ უკონტროლო გამალებული შეიარაღების ეპიდემიას.

საჭიროა სწრაფი რეაგირების საერთაშორისო ძალები, ერთგვარი „ცისფერმუზარადიანთა“ ინტერპოლი, განიარაღებისადმი კონტროლის დამოუკიდებელი სააგენტო, შეიარაღების რეგიონული რეგისტრების შემოღება.

მეოთხე - გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სწრაფი რეაგირების ძალები საერთაშორისო-სამართლებრივი აზროვნების, დოქტრინულ-თეორიული ნამუშევრების სფეროში.

ნორმატიული ორიენტირების ტრადიციული სისტემა უიმედოდ ჩამორჩა ბობოქარ გეოპოლიტიკურ ცვლილებებს. მსოფლიო აწყდება მთელი რიგი საქვეყნოდ აღიარებული პრინციპების ნებისმიერ ცალმხრივ გაგება-განმარტებას. თვითნებური, „ველური“ სუვერენიზაცია, რომელსაც პრაქტიკულად შედეგად მოჰყვა სახელმწიფოთა ტერიტორიული მთლიანობის, მათი საზღვრების შეუვალობის ხელყოფა, მოსახლეობის დიდი ჯგუფების გადაქცევა მეორეხარისხოვან მოქალაქეებად, ასევე გახდა ან ხდება ბევრი სისხლიანი შეტაკების მიზეზი.

დღეს ყველა საერთაშორისო აქტი გმობს ყოველგვარ საქმიანობას, რომელიც მიმართულია სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობისა და საზღვრების შეუვალობის წინააღმდეგ.

საუბედუროდ, ექსტრემიზმთან პირშეკრული სეპარატიზმი ანგრევს არა მარტო სახელმწიფოებს, არამედ სამართლებრივ სისტემებსაც. სეპარატისტულ მოძრაობათა მოთავენი ისე მანიპულირებენ ნორმებით, რომ მათ ანომალიად აქცევენ.

თუ არ შევაჩერეთ ექსტრემისტული სეპარატიზმი, მსოფლიოს უქადის დანაწევრება და რღვევა, ანარქიისა და ქაოსის გაყოლიება XXI საუკუნეში.

შეუწყნარებელია ერთი პრინციპის აბსოლუტიზება მეორის საზიანოდ. დანაშაულებრივია, ერთნი აღწევდნენ თითგამორკვევას, და ამ დროს არ იმჩნევდნენ, რომ მათს გვერდით საერთო ტერიტორიაზე საუკუნეთა მანძილზე ცხოვრობენ ხალხები, რომელთა ფიზიკური განდევნა შეუძლებელია.

ნებისმიერი მისწრაფება, ნებისმიერი პრეტენზია, ნორმა და კატეგორია უნდა განიზომებოდეს პოლიტიკის ადამიანური განზომილების საწყაოთი, რომლის პრიორიტეტად მიჩნეულია ყოველი კაცის უფლებათა თანასწორობა, ამა თუ იმ ერის, ეთნიკური, ენობრივი თუ კომფესიური ჯგუფისადმი კუთვნილების მიუხედავად. ასეთი მიდგომის სულისკვეთება მოითხოვს არა მარტო ეროვნული უმცირესობების, არამედ აგრეთვე იმ მოქალაქეების უფლებათა დაცვას, რომლებიც უმრავლესობას წარმოადგენენ.

თორემ სხვაგვარად შეიძლება წავაწყდეთ აპარტეიდის მოდერნიზებულ ფორმას და ეთნოდიქტატურას, როგორც ჩვენს კონფლიქტურ ზონაშია - აფხაზეთში, სადაც უმცირესობას მიეცა შესაძლებლობა თავს მოეხვია საკუთარი ნება უმრავლესობისათვის.

როგორ მოხდა ეს? ჩვენს წინაშეა სამართლის ანგარებითი მანიპულირების კლასიკური მაგალითი. დისკრიმინაციული საარჩევნო კანონის მიხედვით, მოსახლეობის 18%-ის შემადგენელი ერთი ეროვნების ამომრჩევლები აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის პარლამენტში გზავნიან უფრო მეტ დეპუტატებს, ვიდრე მეორე ეროვნებისა, რომელიც აფხაზეთის მოსახლეობის ნახევარს შეადგენს. შელახულია სხვა ეროვნული ჯგუფების უფლებებიც.

ერთი აფხაზი დეპუტატის ასარჩევად საკმარისია სამჯერ ნაკლები ხმების რაოდენობა, ვიდრე ერთი ქართველი დეპუტატის ასარჩევად.

ასეთი სამართლებრივი ექსტრემიზმი საბოლოო ანგარიშით გადაიქცევა ეროვნულ და პოლიტიკურ ექსტრემიზმად, იწვევს მკვეთრ კონფრონტაციას. უმცირესობის ექსტრემისტული ნაწილის განწყობის გამომხატველი ხელმძღვანელი ზედაფენა ახორციელებს ნების მკაცრ დიქტატს და საქმე იქითკენ მიჰყავს, რომ საქართველოს ჩამოაშოროს მისი ოდინდელი ტერიტორია.

სეპარატიზმს ვერაფერს შეასმენ დიალოგით და კომპრომისებით - ეს ჩვენ საკუთარი გამოცდილებით ვიწვნიეთ. სეპარატიზმს არ სურს მოლაპარაკება, იგი უარყოფს რაციონალური პოლიტიკის მეთოდებს, შლის შეთანხმებათა შესრულებას. იგი აყალიბებს ცნებებს - აგრესიას და ოკუპაციას უწოდებს საჯარისო ქვეგანაყოფების გადაადგილებას ჩვენი საკუთარი ტერიტორიის ფარგლებში.

რა ვქნათ? საქართველოში, საქართველოს მიწა-წყალზე ხომ ცხოვრობდნენ, ცხოვრობენ და კვლავ იცხოვრებენ ერთად ქართველები და აფხაზები.

უახლოეს მომავალში გენერალური ასამბლეა განიხილავს ეროვნული უმცირესობების უფლებათა დეკლარაციის პროექტს. ჩვენ მხარს დავუჭერთ დეკლარაციას, ისევე როგორც დავუჭირეთ მხარი ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის შესაბამის გადაწყვეტილებებს. მაგრამ, კვლავ მინდა გავიმეორო: ყოველი ამდაგვარი აქტი უნდა შეიცავდეს პუნქტსაც თავის სამყოფო ტერიტორიაზე სტაბილურობისა და მშვიდობის შენარჩუნებისათვის უმცირესობათა პასუხიმსგებლობის წილის შესახებ.

დროა, აგრეთვე შევიმუშაოთ თვითგამორკვევის სამართალსუბიექტობის უფრო ზუსტი კრიტერიუმები და დავამკვიდროთ პრაქტიკაში ამ სამართლის თვითნებური განმარტებისა და გამოყენების ფაქტების ოპერატიული დამოუკიდებელი ექსპერტიზა.

მეხუთე - ზემოაღნიშნულ პუნქტთაგან ვერცერთი ვერ გასჭრის, თუ არ შეიქმნა ახალ დემოკრატიათა ეკონომიკური მხარდაჭერის უფრო ქმედითი მექანიზმები. ეს კონსტიტუცია როდი ამცირებს ჩვენს მადლიერებას ევროპისა და მსოფლიოს ფინანსურ-ეკონომიკური ინსტიტუტებისადმი, რომელთა წყალობითაც ჩვენ ჯერ კიდევ გვიდგას სული. მაგრამ ფაქტი ფაქტად რჩება: ყოფილი კავშირის რესპუბლიკების ეკონომიკა კატასტროფის პირას არის. წარმოების დაქვეითება თითქმის მესამედით, როგორც საქართველოში, ენერგომატარებლების, ნედლეულის უქონლობა, მათი ფასების კატასტროფული მატება, ტრადიციული მიმწოდებლობისა და გასაღების ბაზების დაკარგვა, მოახლოებული მასობრივი უმუშევრობის საფრთხე გზას უხშობენ დემოკრატიულ გარდაქმნებს.

აქ ჩემი ახლანდელი გამოსვლა მნიშვნელოვან რისკთან არის დაკავშირებული. ერთობ შფოთიანი ვითარებაა ჩვენს ოჯახში. ერთობ ხშირია საქართველოში სიძულვილის ჭურვების აფეთქება, რომლებსაც გულში უმიზნებენ ჩვენს პოლიტიკას - დემოკრატიული აღმშენებლობის, პატიოსანი, ალალმართალი, მსოფლიოსათვის კარგახსნილი სახელმწიფოს მშენებლობის პოლიტიკას. ეს მით უფრო არ არის გამორიცხული დღეს, ახლა, პარლამენტის არჩევნების წინ, როდესაც საქართველოს რესპუბლიკის ხალხმა ან უნდა მოიწონოს ანდა, უარყოს ჩვენი დემოკრატიისა და თავისუფლების კურსი.

მთელი პასუხისმგებლობით ვაცხადებ: ყოფილი კავშირის რესპუბლიკების უსასტიკესი ეკონომიკური კრიზისი თავისი შედეგებით მთელს მსოფლიოს შეაზანზარებს.

ჩვენ გაფრთხილებთ: თუ კვლავაც გაგრძელდა ასე - გარდაუვალია უდიდესი ძალების სოციალური აფეთქება. გარდაუვალია ღირებულებრივი ორიენტაციის შეცვლა - დემოკრატიიდან ძლიერი ხელის ძალაუფლებაზე. ეს მსოფლიოს გაცილებით უფრო ძვირად დაუჯდება, ვიდრე - ახლა. მოდით მოვიფიქროთ, როგორ ავიცილოთ ეს თავიდან, რა საიმედო საერთაშორისო ეკონომიკური თვითდაზღვევის სისტემა შევქმნათ.

ცხადზე უცხადესია, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციებში, უწინარეს ყოვლისა, - გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ეს მომენტი.

ძნელია ილაპარაკო მსოფლიო ეკონომიკურ სტაბილურობაზე, ერთიან მსოფლიო უშიშროების სივრცეზე მსოფლიოს წამყვან სახელმწიფოთა დაუსწრებლად და მონაწილეობის მიუღებლად. უშიშროების საბჭო რეალურად უნდა ახდენდეს გავლენას საქმეთა ვითარებაზე. წინათ მე საბჭოს მუდმივი წევრების შემადგენლობის გაფართოების წინააღმდეგ გამოვდიოდი.

ახლა, საბჭოთა კავშირის რღვევის შემდეგ, როდესაც მკვეთრად შეიცვალა ძალების განაწილება, უნდა ვიზრუნოთ მუდმივ წევრთა ისეთი შემადგენლობისათვის, რომელიც გააძლიერებდა მსოფლიოს ეკონომიკურ პროცესზე უშიშროების საბჭოს ზემოქმედების ძალას.

ახლებურად უნდა გავიცნობიეროთ ისეთი ეკონომიკური გიგანტების როლი, როგორიცაა გერმანია და იაპონია.

აქვე დავძენ: არ გამართლდა პროგნოზები, თითქოს ახალ პირობებში ამერიკის შეერთებულ შტატებს, რაღაც პრეტენზიები გასჩენოდეს განსაკუთრებულ როლზე, რომელიც საშუალებას მისცემდა თავს მოეხვია მსოფლიოსთვის საკუთარი ნება. ამ დიადი ქვეყნის შეწონასწორებული საგარეო პოლიტიკა არც ეხლა ეწინააღმდეგება სხვა სახელმწიფოთა ინტერესებს, და, საბოლოო ანგარიშით, ხელს უწყობს წონასწორობის შენარჩუნებას მშვიდობისა და სტაბილურობის სასარგებლოდ.

გვინდა იმედი ვიქონიოთ, რომ ამერიკის შეერთებული შტატები კვლავაც იქნება სიმშვიდის, წესრიგისა და წონასწორობის გარანტი ახალ, უაღრესად რთულ პირობებში.

გაერო განზე ვერ გაუდგება ახალ დემოკრატიათა მატერიალურ მხარდაჭერას. აქ ისევე დაგვჭირდება სწრაფი რეაგირების, - ეკონომიკური რეაგირების ძალები. გაეროს სავსებით ხელეწიფება ახლებურ საფუძველზე უფრო ეფექტიანად განახორციელოს მსოფლიო ბანკის, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის, სხვა რეგიონული და საერთაშორისო ინსტიტუტების მოქმედების კოორდინირება, რათა უფრო სრულად შეუწყოს ხელი ეკონომიკური რეფორმების წარმატებას ახალ სახელმწიფოში.

მეექვსე - ჩვენ უბრალოდ მოვალენი ვართ შევიტანოთ საერთაშორისო სამართალში იმ პირთა ინდივიდუალური პასუხისმგებლობის ნორმა, რომლებიც პროვოკაციულად იწვევენ მასობრივ არეულობას, პოლიტიკურ სისასტიკეს, მძევლების აყვანას, ტერორისტულ აქტებს, ნაირგვარ ბლოკადებს.

ჩვენმა შფოთიანმა დრომ ააფუთფუთა ასეთი ადამიანები. ქონდრისკაცებმა წამოიწყეს ამბოხება ადამიანების წინააღმდეგ. ისტორიაში ეს უკვე ყოფილა. მაგრამ ისეთი მასშტაბით, როგორიც ახლაა მსოფლიოს ჯერ არ ახსოვს „მესიების“ შემოსევა, რომლებიც ისწრაფვიან ძალაუფლება დაიმკვიდრონ საკუთარი ხალხების ტანჯვა-ვაებაზე. ლილიპუტები, ხელ-ფეხს რომ უბორკავენ გულივერებს, - მრავალი ქვეყნის რეალობაა, და მათ შორის ჩემი ქვეყნისაც.

და, ბოლოს, მეშვიდე, სათვალავით, - და არა თავისი არსით, - უკანასკნელი წინადადება. ყოველივე ზემონათქვამი ადასტურებს: ჩვენი საერთო პასუხისმგებლობა მშვიდობისა და უშიშროებისთვის მოითხოვს პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სამხედრო, ფინანსურ, ეკოლოგიურ დარგებში საერთო ძალისხმევის შეთანხმებასა და კოორდინაციას. ამ სფეროებში პროცესების მართვას ოთხ ურთიერთდამოკიდებულ დონეზე: შიდასახელმწიფოებრივ, რეგიონულ, სუპერრეგიონულ და საერთო - მსოფლიო დონეების პირველი საფეხური მხოლოდ განმტკიცდება, თუ გაერო შეძლებს გამონახოს ახალ სახელმწიფოთა ფეხზე დაყენების ფორმა. მეორე საფეხური შესაძლებელია რეგიონულ თანამშრომლობაში ჩაბმული სახელმწიფოების ინტერესთა ერთიანობის ან დაახლოების თანხმობის პირობით. მესამე საფეხურად შეიძლება მოგვევლინონ ისეთი ორგანიზაციები, როგორიც არის ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირი, აფრიკის ქვეყნების ერთობის ორგანიზაცია, შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ალიანსი და სხვები. მეოთხე გახლავთ მსოფლიო თანამოქმედების მაკოორდინებელი სისტემის შექმნა, სადაც მთავარ კოორდინატორად მოგვევლინება გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია, მისი შესაბამისი ინსტიტუტები და სტრუქტურები.

პატივცემულო დელეგატებო!

ეს ტრიბუნა ყოველთვის მეჩვენებოდა ძალიან მაღლად. მის სიმაღლეს ვგრძნობდი იმ დროსაც, როდესაც მთელი მსოფლიო თვალებში შესციცინებდა უზარმაზარი და უძლიერესი ქვეყნის წარმომადგენელს, რათა არ გამორჩენოდა მისი არცერთი სიტყვა, მიუხედავად იმისა თუ რას იტყოდა. ასეთია ძლიერთა პრივილეგია, მაგრამ მე ყოველთვის ვცდილობდი ჩვენი სიტყვები ყოფილიყო არა ბოროტი ძალის, არამედ კეთილი ნების გამომხატველი.

ახლა, როდესაც გელაპარაკებით პატარა და სუსტი ქვეყნის სახელით, ვგრძნობ, რაოდენ გაზრდილა ჩემთვის ამ ტრიბუნის სიმაღლე და რაოდენ გამოადგება მხსნელად იგი ჩემს სამშობლოს.

აქ ჩემი ახლანდელი გამოსვლა მნიშვნელოვან რისკთან არის დაკავშირებული. ერთობ შფოთიანი ვითარებაა ჩვენს ოჯახში. ერთობ ხშირია საქართველოში სიძულვილის ჭურვების აფეთქება, რომლებსაც გულში უმიზნებენ ჩვენს პოლიტიკას - დემოკრატიული აღმშენებლობის, პატიოსანი, ალალმართალი, მსოფლიოსთვის კარგახსნილი სახელმწიფოს მშენებლობის პოლიტიკას. ეს მით უფრო არის გამორიცხული დღესაც, ახლა, პარლამენტის არჩევნების წინ, როდესაც საქართველოს რესპუბლიკის ხალხმა ან უნდა მოიწონოს, ანდა უარყოს ჩვენი დემოკრატიისა და თავისუფლების კურსი.

და მაინც, მე აქ ჩამოვედი, რათა საქართველოსთვის არ დამეკარგა დღესდღეობით ერთადერთი შანსი - მემცნო მსოფლიოსთვის ჩემი ქვეყნის იმედები და ზრახვანი, მეთქვა სიმართლე და უარმეყო სიცრუე.

მე ჩამოვედი, რომ კვლავ დავადასტურო იმ სიტყვების ერთგულება, მსოფლიო გაერთიანებას რომ მივეცით. მერედა რა, რომ შემცირდა მასშტაბი და დავიწროვდა ჰორიზონტი?! - მე ვაზროვნებ, ვლაპარაკობ და ვმოქმედებ იმ პრინციპებითა და ნორმებით, რომელთაც აქ მთელი განვლილი წლების მანძილზე ვიცავდი.

და, ბოლოს, - ეს კი ჩემი უკანასკნელი პირადული გულისთქმა იქნება - მე ძალიან მაკლდა თქვენი თავი.

თქვენ მომისმინეთ. დიდი მადლობა მომიხსენებია.

მე აქ ჩამოვედი, რათა საქართველოსთვის არ დამეკარგა დღესდღეობით ერთადერთი შანსი - მემცნო მსოფლიოსთვის ჩემი ქვეყნის იმედები და ზრახვანი, მეთქვა სიმართლე და უარმეყო სიცრუე / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 29 სექტემბერი. - N194-195(474). - 1,2 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის პრესკონფერენცია მოსკოვში

„რუსეთის ფედერაციის უზენაესი საბჭოს სესიაზე მიღებული გადაწყვეტილებანი, არსებითად არის რევიზია იმ მორიგებებისა, რომლებიც მიღწეულია საქართველოსა და რუსეთს შორის 1992 წლის 3 სექტემბერს“ - განაცხადა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ 28 სექტემბერს მოსკოვში, საქართველოს მთავრობის მუდმივ წარმომადგენლობაში ქართველი და უცხოელი ჟურნალისტებისათვის გამართულ პრესკონფერენციაზე. ნიუ-იორკიდან თბილისისაკენ გზად მომავალი ედუარდ შევარდნაძე ჩამოხდა მოსკოვში რუსეთის პრეზიდენტთან ბორის ელცინთან შესახვედრად.

შეეხო რა რუსეთის პრეზიდენტთან გამართულ საუბარს, ე. შევარდნაძემ აღნიშნა, თუ რაოდენ დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ რუსეთის ლიდერმა დაადასტურა მოსკოვსა და სოჭში ორი სახელმწიფოს ხელმძღვანელების მიერ ხელმოწერილ შეთანხმებათა ერთგულობის ფაქტი, რომლებსაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვთ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის შემდგომი განვითარებისათვის. „ჩემთვის სასიამოვნო იყო შემეტყო, - თქვა მან, - რომ რუსეთის პრეზიდენტი დარწმუნებულია თავის ძალებში, ღრმად სწამს თავის სამშობლოში რეფორმებისა და დემოკრატიულ გარდაქმნათა წარმატებისა, რომლებითაც დაინტერესებულია ასევე საქართველო და ევროპა, მსოფლიოს ყველა ქვეყანა“.

შეაფასა რა რუსეთის ფედერაციის უზენაესი საბჭოს სესიაზე მიღებული განცხადება და დადგენილება აფხაზეთში მიმდინარე მოვლენების გამო, ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ ამ დოკუმენტების მთელი რიგი დებულებანი „არის მტრული, უშლის ხელს კონფლიქტის მოგვარებას და ხელს უწყობს აგრესიულობის ზრდას ორივე მხრიდან“. ბუნებრივია, - თქვა მან, - რომ პრეზიდენტი ელცინი ამას ვერ დაეთანხმება. და ჩემთვის ეს მნიშვნელოვანი კონსტიტუციაა. სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ გაუსვა ხაზი იმას, რომ სწორედ რუსეთის პრეზიდენტი იღებს გადაწყვეტილებებს, მაშინ, როცა უზენაესი საბჭოს განცხადება მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათისაა.

შეეხო რა აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში შექმნილ სიტუაციას, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ აქ კონფლიქტის მოწესრიგების საწყისი წერტილია მოსკოვში 3 სექტემბერს მიღწეული მორიგებები, აღნიშნა, რომ არასაკმარის აქტიურობას იჩენს კონტროლისა და ინსპექციის კომისია, რომელმაც თვალყური უნდა ადევნოს ამ მორიგებათა შესრულებას, ხაზი გაუსვა იმას, რომ რაოდენ საჭიროა დაუყოვნებლივ გაიყვანონ კავკასიის მთიელ ხალხთა კონფედერაციის ეგრეთ წოდებული მოხალისეები. მან ჟურნალისტებს შეახსენა, რომ საქართველო არ აპირებს ეომოს ვინმეს, მის ტერიტორიაზე კი ჯარების ჩვეულებრივმა გადაადგილებამ გამოიწვია გააფთრებული რეაქცია აფხაზეთის ექსტრემისტული წრეების მხრივ.

„დადგა დრო, რომ დავადგინოთ ფაქტები, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - მივცეთ შეფასება ყოველივე იმას, რომ საქართველოს მხარე განუწყვეტლივ იღვწის, რათა გამართოს დიალოგი კონფლიქტში ჩაბმულ აფხაზეთის მხარესთან, მაგრამ, ამ მცდელობას არ მოჰყოლია სათანადო გამოხმაურება.

უპასუხა რა კითხვას ავტონომიებთან საქართველოს ურთიერთობის შესახებ, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ თქვა, რომ ეს რესპუბლიკის მომავალი პარლამენტის პრეროგატივაა, გამოთქვა თავისი თვალსაზრისი ამ პრობლემის თაობაზე: „ფედერაციული წყობილება საქართველოს, ალბათ, არ გამოადგება. არ არის გამორიცხული, რომ გაიმართოს საერთო-ეროვნული რეფერენდუმი ამ საკითხის თაობაზე, - თქვა მან. - ჩვენ უნდა აღვადგინოთ ავტონომიური რესპუბლიკის ყველა მოქალაქის უფლებები, რადგან 18 პროცენტი აფხაზი არ არის მთელი აფხაზეთი, აქ ცხოვრობს დაახლოებით 50 პროცენტი ქართველი, 15 პროცენტამდე რუსი და სომეხი მოსახლეობა. ვფირობ, რომ ავტონომიური რესპუბლიკის, ისე როგორც მთელი საქართველოს მცხოვრებთა უმრავლესობა, მხარს დაუჭერს ერთიან, მთლიან სახელმწიფოს“.

ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, თუ რაოდენ საჭიროა კავკასიაში შექმნილი სიტუაციის მოწესრიგების საქმეში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციისა და ევროპის გაერთიანებული სტრუქტურების უფრო აქტიური ჩაბმა, რადგან აქ მიმდინარე კონფლიქტებმა შეიძლება დრამატული გამოხმაურება პოვოს მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში. „გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალური ასამბლეის სესიაზე გამოსვლისას, - თქვა მან, - შევეცადე მომენიშნა ის პრობლემები, რომლებსაც გადააწყდება მსოფლიო გაერთიანება კავკასიაში ვითარების გამწვავების შემთხვევაში, და ამ პრობლემათაგან ყველაზე საშიშია უმართავი, სტიქიური სოციალური აფეთქება“.

კითხვას წინასაარჩევნო პლატფორმისა და იმ მეთოდების შესახებ, რომლებიც არჩევნებზე გამარჯვების შემთხვევაში აპირებს ედუარდ შევარდნაძე ქვეყნის მართვას, მან უპასუხა, რომ უპირველეს ამოცანად მიაჩნია საქართველოში ეკონომიკური და პოლიტიკური სტაბილიზაციის მიღწევა. „ყველაფერი, რასაც ვაკეთებ და მომავალშიც გავაკეთებ, - თქვა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ, - თავსდება ხელისუფლებაზე დემოკრატიულ წარმოდგენათა ჩარჩოებში. იმ შემთხვევაში კი, თუ წარმოიქმნება რესპუბლიკაში დიქტატურის დამყარების საჭიროება, ასეთი როლისათვის მე ვერ გამოვდგები“, - დასძინა მან.

მარინე რონდელი
საქართველოს მუდმივი წარმომადგენლობის პრესცენტრი.

დადგა დრო, რომ დავადგინოთ ფაქტები, მივცეთ შეფასება ყოველივე იმას, რაც მოხდა / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 30 სექტემბერი. - N196-197 (476). - 1,7 გვ.

სამძიმრის დეპეშა ირაკლი ჯორჯაძის ოჯახს

ვიზიარებ თქვენს მწუხარებას ბატონი ირაკლის გარდაცვალების გამო.

ისტორიკოსი და სამხედრო მშენებლობის თეორიტიკოსი, ნოვატორი-მკვლევარი, როგორ სჭირდებოდა იგი თავისუფალ და დამოუკიდებელ საქართველოს!

მადლიერებით აღვნიშნავ, სხვა დამსახურებებთან ერთად, ქართული სამხედრო ხელოვნების ისტორიის კვლევაში მის მიერ შეტანილ წვლილს, ქედს ვიხრი მისი ხსოვნის წინაშე.

ედუარდ შევარდნაძე.
29.09.92 წ.

როგორ სჭირდებოდა იგი თავისუფალ საქართველოს! / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 1 ოქტომბერი. - N198-199 (478). - 1 გვ.

მისალმება საქართველოს ღვთისშვილთა კავშირს

მთელი სულითა და გულით ვულოცავ ღვთისშვილთა კავშირს დაარსების მესამე წლისთავს. საქართველოში ღვთის ჭეშმარიტი რწმენისა და დიდი ჰუმანისტური ტრადიციების აღორძინება-დამკვიდრება, რისთვისაც თქვენი კავშირი იღვწის, ჩვენი ერის სულიერი განწმენდისა და გადარჩენის უტყუარი საწინდარია.

ღვთისშვილთა კავშირმა, თავისი არც ისე ხანგრძლივი არსებობის მანძილზე, უკვე მოასწრო სიტყვითა და საქმით დაემტკიცებინა, რომ ამ ორგანიზაციის სახით შეჭირვებულ მოყვასს ერთგული, უღალატო და საიმედო შემწე ჰყავს.

ვიმედოვნებ, რომ ღვთისშვილთა კავშირის ღვაწლს ღირსეულად დააფასებს ქართველი ხალხი მომავალ საპარლამენტო არჩევნებში.

საუკეთესო სურვილებით

ედუარდ შევარდნაძე.

შეჭირვებული მოყვასის ერთგული, უღალატო და საიმედო შემწე / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 2 ოქტომბერი. - N200 (479). - 1 გვ.

გთხოვთ მიიღოთ გულწრფელი სამძიმარი დიდად პატივცემული ბატონი პავლეს გარდაცვალების გამო. ძნელი წარმოსადგენია საქართველოს ჟურნალისტთა ოჯახი პავლე ასლანიდის გარეშე. მისი გარდაცვალება დიდი დანაკლისია ყველა ჩვენგანისათვის. ბატონ პავლეს ცხოვრება სანიმუშო მაგალითია იმისა, თუ როგორ უნდა გიყვარდეს მშობლიური ქალაქი, როგორ უნდა იცხოვრო მისი საზრუნავით და ინტერესებით. ეს თვისებები განსაკუთრებით მკაფიოდ გამოვლინდა გაზეთ „ვეჩერნი ტბილისში“, რომელსაც იგი 30 წელიწადი ედგა სათავეში. მჯერა, ბატონი პავლე ასლანიდის ნათელი ხსოვნა სამუდამოდ დარჩება მისი მეგობრებისა და თანამოაზრეების გულში.

ედუარდ შევარდნაძე.
1.10.92 წ.

სამძიმრის დეპეშა პავლე ასლანიდის ოჯახს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 2 ოქტომბერი. - N200 (479). - 1 გვ.

1992 წლის 5 ოქტომბრის რადიოინტერვიუ

გაგრის მოვლენებმა უკიდურესად დაძაბა სიტუაცია, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, როცა კვირის მოვლენები გააანალიზა თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში ორშაბათს, 5 ოქტომბერს. - ველოდით თუ არა საკითხის ასე გართულებას, ასეთ უკან დახევას? პრინციპულად, არ ველოდით, მაგრამ ინტუიციითაც და ანალიზითაც ვგრძნობდით, ვხვდებოდით, რომ რაღაც უნდა მომხდარიყო ან აფხაზეთში, ან სხვაგან. სამწუხაროდ, ჩვენ ამისათვის მზად არ აღმოვჩნდით, და არ აღმოვჩნდით არა იმიტომ, რომ ვინმეს არ უნდოდა მზადყოფნა, არამედი ასეთ დროს რთულზე რთულია გათვალო ვარიანტები და ამასთან, ესეც მნიშვნელოვანი ფაქტორია, ჩვენი რესურსები ძალიან შეზღუდულია, რაც ნორმალურ სახელმწიფოს უნდა გააჩნდეს, არ გაგვაჩნია.

მაგრამ არის იმის შესაძლებლობა, რომ თანდათან გავზარდოთ ჩვენი რესურსები და ეს უნდა გავაკეთოთ, თუმცა არ იქნება ადვილი საქმე. გამართლდა ჩვენი დიაგნოზი, რომ საქართველოს წინააღმდეგ შეთქმულებასთან გვაქვს საქმე და ეს გაგრის მოვლენებმა, დასავლეთ საქართველოს ზოგიერთ რაიონში მომხდარმა ამბებმა და თბილისში ტერორისტული ჯგუფების გამოვლენის ფაქტორებმა დაადასტურეს.

ვვარაუდობდით, - განაგრძო სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ, - რომ რაღაც სერიოზული შეიძლება მომხდარიყო, მაგრამ არა ასეთი მასშტაბით. ჩემი აზრით, ამ ძალებმა აამოქმედეს თავიანთი ბოლო რეზერვი და ამას ხელი შეუწყო რუსეთის პარლამენტის რეაქციულმა განცხადებამ. ეს განცხადება რომ არ ყოფილიყო, შესაძლოა ყოველივე არც მომხდარიყო. თუმცა, მინდა აქვე დავძინო, რომ ჯერჯერობით მე არ დამიკარგავს მთლიანი ნდობა და რუსეთის პრეზიდენტისა ჯერ კიდევ მჯერა. მაგრამ, ვიმეორებ, რუსეთის პარლამენტის განცხადებით ფაქტობრივად სამოქმედოდ მოუწოდეს სეპარატისტულ, ექსტრემისტულ და ყველა სხვა რეაქციულ ძალას. ნურავის ნუ ეგონება, რომ რეაქციული ჯგუფები მარტო რუსეთის პარლამენტში სხედან, მათ დასაყრდენი ჰყავთ სამხედრო წრეებშიც და სხვაგანაც. ეს ისტორიის ნარჩენია. და მალე, ალბათ, აღმოჩნდება იქ, სადაც არის მისი ადგილი, მაგრამ ბოროტ ძალებს საერთოდ აქვთ გაერთიანების საოცარი უნარი და სწორედ ამ მოვლენასთან გვაქვს ჩვენ საქმე, როცა აკვირდები, პირდაპირ გიკვირს კაცს, რა უნდა ესაქმებოდეთ რუსეთის წარმომადგენლებს ფაშისტურ ე.წ. კონფედერაციულ ძალებთან? ხომ აშკარაა, რომ გაგრაში მომხდარი მოვლენები მას უშუალოდ უკავშირდება და მისი გამოძახილია.

რეაქციის ძალების ამ გამოხდომის მიზანი არჩევნების ჩაშლა გახლავთ. თუ ისინი გაგრაში წარმატებას მოიპოვებდნენ, იქნებოდა დიდი მსხვერპლი, ალბათ, ფიქრობდნენ, რომ ეს არჩევნების ჩაშლის მთავარი ფაქტორი გახდებოდა, რესპუბლიკაში გაღრმავდებოდა ანარქია და გაიზრდებოდა სიტუაციაზე ხელის მომთბობთა რიცხვიც. ასეთი ხელის მომთბობი ძალები კი ჩვენს გარშემოც არიან და შინაც მრავლად გვყავს.

მაგრამ, როგორც უნდა იყოს, ჩვენ თავი უნდა გავართვათ ამ ურთულეს პრობლემას, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - სხვანაირად წარმოუდგენელია. მე ვთქვი, აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების საკითხი ჩიხში მოექცა-მეთქი. მართლაც, ჯერჯერობით რაიმე სინათლეს ამ საქმეში ვერ ვხედავ, მაგრამ საქართველოს საერთო წინსვლა როდია ჩიხში მოქცეული, მე სოხუმში დავესწარი მიტინგს. (მისი მთლიანი ჩვენება, სამწუხაროდ, ტექნიკური მიზეზების გამო ვერ მოხერხდა), სადაც ერთ მუშტად შეკრული ვნახე მთელი სოხუმის მოსახლეობა - ქართველებიც, სომხებიც და სხვებიც. სხვათა შორის, აქ იყვნენ ადამიანები და მთელი ჯგუფები ადამიანებისა, რომლებიც გუშინ და გუშინწინ სულ სხვანაირად აზროვნებდნენ და ლაპარაკობდნენ...

ძალიან მიხარია, რომ ჩვენი ეს უწმინდესი ქალაქი, ჩვენი სოხუმი ასე ერთ მუშტად არის შეკრული... იცით, დიდ წარმატებასაც და დიდ მარცხსაც თან სდევს ხოლმე ისეთი მომენტები რომლებიდანაც ყველაზე მეტი სარგებლობის მიღება შეიძლება, ჩვენ სწორედ ეს მთავარი მომენტები უნდა მოვძებნოთ და მივყვეთ.

ხშირად გაისმის ხოლმე ლაპარაკი, თუ რატომ შეჩერდნენ ჩვენი ძალები სოხუმში, რატომ არ წავიდნენ წინ, ანდა რატომ არ მოხდა ბიჭვინთასა და ბზიფზე კონტროლი და ა.შ.

მეც ვფიქრობ ამაზე, მაგრამ ჩვენი მიზანი ასეთი რამ არ ყოფილა. ჩვენი ძალების აფხაზეთში გადაადგილების მიზანი კომუნიკაციების დაცვა იყო, რომ სარკინიგზო მოძრაობის უსაფრთხოება ყოფილიყო უზრუნველყოფილი. ჩვენ სოხუმში შეჩერებას არც ვაპირებდით, იქ რჩებოდა ზემოთქმული მიზნებისათვის საჭირო ძალები და აზრადაც არ მოგვსვლია, რომ აფხაზთა ხელისუფლება გაგვექცია. ჩვენ მათთან ერთად უნდა გვეკეთებინა ყველაფერი, მაგრამ აფხაზეთის ხელისუფლებამ გვიღალატა, გაიქცა გუდაუთაში, სოხუმში კი ცეცხლი გაუხსნა ჩვენს ჯარს და სისხლისღვრა მოაწყო. ჩვენი ძალები სოხუმში 3-4 დღე დაყოვნდნენ, რითაც საერთოდ სტრატეგიული გეგმა უკვე ჩაშლილი აღმოჩნდა.

ამასობაში აფხაზთა მხარემ გუდაუთაში თავი მოუყარა დიდძალ ხალხს, ამიტომ წინსვლას შესაძლოა აფხაზთა დიდი მსხვერპლი მოჰყოლოდა. ეს, ცხადია, არ უნდა მომხდარიყო. ამ განწყობილებით ჩვენ არ ვყოფილვართ, ასეთი განწყობილებით ცივილიზებული ხალხი არ მოქმედებს და არც ჩვენ გვიმოქმედია. ისე, სიმართლე გითხრათ, ძალებიც არ იყო საკმარისი, მაგრამ სოხუმში რომ არ დავყოვნებულიყავით, გუდაუთა მაშინ არ წარმოადგენდა რაიმე სიძნელეს, თუმცა მერე - შეიძლებოდა იმის გაკეთება, მაგრამ რა მძიმე შედეგები მოჰყვებოდა ამ ნაბიჯებს, ამის გათვალისწინება აუცილებელია, როცა ამ თემაზე ვლაპარაკობთ. ამასთან არ უნდა დაგვავიწყდეს მსოფლიო საზოგადოებრივი აზრი. თუ იგი ამჟამად ჩვენს მხარესაა, მხოლოდ იმიტომ, რომ სწორედ ცივილიზებული გზა ავირჩიეთ. მსოფლიოს პროგრესულმა აზრმა რომ ზურგი შეგვაქციოს, არ შეიძლება, და ამას, ალბათ, არც მომავალი გვაპატიებს. იგივე უნდა ითქვას ბზიფზეც და ბიჭვინთაზეც.

გაგრის ზონაში სამხედრო ხელმძღვანელობის პრობლემებზე საუბრისას რადიოკომენტატორ ნატო ონიანის კითხვაზე ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ ამ ზონაში სამხედრო ხელმძღვანელობა არ იყო ერთიანი. გაგრაში რომ სამხედრო წესრიგი და გამართული სამხედრო ქვეგანაყოფები ყოფილიყვნენ, ასე არ მოხდებოდა, რაოდენობრივად ძალები აქ იყო. მაგრამ ჩვენ ჯერ ხომ ნახევარსახელმწიფო ვართ, ერთიან არმიამდე ძალიან შორს ვართ. ყველაფერმა გაგრაში თავის სამშობლოზე უსაზღვროდ შეყვარებული, წმინდა, პატრიოტი ადამიანების ზურგზე გადაიარა, ბევრი მანთაგნი გმირულად დაიღუპა, ამიტომ ახლა ამაზე ლაპარაკი - ამან ეს არ გააკეთაო, არ შეიძლება. არ იყო საშუალება და ბევრი რამ ამიტომაც ვერ გაკეთდა.

გაგრა, განთიადი და ლესელიძე საქართველოს კარიბჭეა. ქართველი კაცისათვის მათი დათმობა წარმოუდგენელია, ვერც დავთმობთ. ამიტომ იქ შეიქმნა ერთიანი სამხედრო ხელმძღვანელობა, რომელსაც სათავეში ჩაუდგა ყარყარაშვილი, თავისი შტაბით. სოხუმში იმოქმედებს მთავარი საკოორდინაციო შტაბი ავთანდილ ცქიტიშვილის ხელმძღვანელობით. მთავარ შტაბს დაემორჩილება ყველა. მართვის ეს სისტემა უნდა მოგვარდეს. ცალ-ცალკე, ჩანს, საქმის გაგრძელება აღარ ივარგებს.

შეეხო რა მის ვერტმფრენზე თავდასხმის ფაქტს, ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ დღესაც უჭირს დაჯერება, რომ ვიღაცას შეუძლია ასეთ ქმედობაზე წავიდეს. მაგრამ, ვერტმფრენთან დაკავშირებით მომხდარი ფაქტი, როგორც ჩანს, რეაქციული ძალების ისეთი ბოლო შანსი იყო, - თქვა მან, რომელსაც გაგრის მოვლენასთან ერთად მეტად დიდი ეფექტი უნდა მოეხდინა. ისეთი ეფექტი, რომელიც არჩევნებს ნამდვილად ჩაშლიდა. მაგრამ ეს რომ არ მოხდა, ჩვენი ვერტმფრენის და სხვა ვერტმფრენების მეთაურთა ვაჟკაცობის და უმაღლესი პროფესიონალიზმის შედეგია, მათ ნამდვილი გმირობა ჩაიდინეს. იმაზე უფრო დიდი ავანტიურა, რაც იქ მოხდა, წარმოუდგენელია.

რუსეთთან მომავალი ურთიერთობის საკითხებზე საუბრისას სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ხაზი გაუსვა ამ ურთიერთობის თანასწორუფლებიანობის ნიადაგზე განვითარების აუცილებლობას და აღნიშნა, რომ სულაც არ არის ძნელი ვინმეს ურთიერთობის საერთოდ გაწყვეტა და ამით გმირის იმიჯის შექმნა, მაგრამ რა შედეგები მოჰყვება მას, არც ეს უნდა იყოს ძნელი ამოსაცნობი. ამასთან, ნუ გვავიწყდება ისიც, რომ ჩვენი მორალური და ზნეობრივი სახე ნებისმიერი გაჭირვების თუ უბედურების მომენტში უნდა შევინარჩუნოთ, არ უნდა დავკარგოთ იგი და თუ დავკარგეთ, ყოველნაირად უნდა ვეცადოთ აღვადგინოთ, რადგან მან უნდა გადაგვარჩინოს. როცა რუსეთზე ვლაპარაკობთ, იმ მომენტში ხომ უნდა წარმოვიდგინოთ საქართველო-რუსეთის საზღვარი, უზარმაზარი დაუცველი სივრცე, საიდანაც შესაძლოა ორ წუთში წაგვლეკონ, თუკი მოინდომეს და კარგი ურთიერთობა არ გვექნა. რუსეთთან კარგი ურთიერთობის გარეშე ჩვენი ჩრდილოეთის საზღვრების დაცვა წარმოუდგენელია. პრინციპული პოზიცია ყოველთვის მთავარი უნდა იყოს ჩვენს პოლიტიკაში, მაგრამ რეალურობის შეგრძნება, ერთადერთი რეალური გზის მოძებნის უნარი არ უნდა დავკარგოთ.

შემდეგ ედუარდ შევარდნაძე შეეხო საქართველოს საერთაშორისო აღიარების მნიშვნელობას და აღნიშნა, რომ იმის ფიზიკური საზომი, რასაც საერაშორისო ფაქტორს ვუწოდებთ, არ არსებობს, მაგრამ მხარი რომ არ დაეჭირა მსოფლიოს, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას, ევროპის საერთაშორისო ორგანიზაციებს, პლანეტის უდიდეს სახელმწიფოებს, ალბათ უკვე გადაგვთელავდნენ. რუსეთის რეაქციული წრეები, რომ იტყვიან, პირდაპირ კბილებს ილესავენ, რომ ანგარიში გაგვისწორონ, მაგრამ ისიც კარგად იციან, თუ უკიდურეს აგრესიაზე წავლენ, მათი ქვეყანა საერთაშორისო მხარდაჭერას დაკარგავს. ეს მხარდაჭერა კი მათთვის არანაკლებ არის საჭირო - ეს გახლავთ 24 მილიარდი დოლარი ე.ი. დიდძალი სურსათი, მედიკამენტები და ა. შ. ამიტომ ვერ გადადგამენ საბედისწერო ნაბიჯს, რადგან საერთაშორისო ფაქტორი უდიდეს როლს ასრულებს და მისი მნიშვნელობა ძალიან დიდია.

წარმოიდგინეთ რა მოხდებოდა, - განაგრძო სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ, - რომ გაეროს გენერალურ მდივანს მხარი არ დაეჭირა, გენერალური ასამბლეის სხდომაზე ჩვენთვის არ მოესმინათ. მაგრამ ეს ჯერ დასაწყისია. წინ ბევრი რამ არის გასაკეთებელი, ამიტომ მარტო ემოციებით, მარტო გრძნობებით საუბარი არ შეიძლება. პროცესები ისე ვითარდება, რომ ნატო უნდა იქცეს უდიდეს მასტაბილიზებელ ძალად. ჩვენ ჯერ იქ არავინ მიგვიღებს, მაგრამ ასეთ პროცესს ჩვენ ყოველთვის მხარს დავუჭერთ და მივესალმებით, რადგან ახალ წესრიგზეა ლაპარაკი და ამ წესრიგში ჩვენც, ჩვენმა ქვაყანამაც უნდა შეიტანოს და შეაქვს კიდეც თავისი წვლილი. ჩვენ უნდა გავიხსენოთ საქართველოს ისტორიაც, როცა ჩვენი წინაპრები თვით მოსისხლე მტრებთანაც კი საუბრობდნენ, მძევლობაზეც მიდიოდნენ, რომ დრო მოეგოთ...

რადიოკომენტატორის კითხვაზე, თუ როგორია წინასაარჩევნო სიტუაცია, სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ აღნიშნა: მე დიდი იმედი მაქვს, რომ არჩევნები ჩატარდება დასავლეთ საქართველოშიც, თვით ლესელიძესა და განთიადშიც, რომლებიც ახლა ძალიან რთულ მდგომარეობაში არიან. მათთან საუბარმა დამარწმუნა, რომ არჩევნებზე მივა გაგრის ზონიდან აქ ლტოლვილი ხალხი, სხვათა შორის, ისინიც კი, ვინც ამჟამად რუსეთის ტერიტორიაზე გადავიდა, მათაც გამოთქვეს მზადყოფნა მასობრივად ჩამოვიდნენ და მიიღონ მონაწილეობა არჩევნებში. უნდა აღვნიშნო, რომ ეს ადამიანები მარტო ქართველები როდი არიან. აქ ახლა სომხებიც არიან და სხვებიც. ასე რომ, აქ ერთსულოვნება არის. დიდ იმედს მინერგავს სოხუმი, სადაც ერთხმად გრგვინავდა მრავალათასიანი მიტინგი, რომ არჩევნებში მიიღებენ მონაწილეობას.

გაჭირვებაა სამეგრელოს რეგიონში, - თქვა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ, - მაგრამ თენგიზ კიტოვანის მისიამ ეს პრობლემა უნდა მოხსნას. იგი იქ დიდ და სასარგებლო საქმიანობას ეწევა. მას ახლა ძალებიც ჰყავს, მაგრამ ვფიქრობ, მათი გამოყენება არ იქნება აუცილებელი. სამეგრელო უნდა დამშვიდდეს, სამეგრელო არ უნდა იყოს ვინმეს სათარეშო მხარე, ის არ იმსახურებს ამას. არჩევნები ჩვენი იმედის არჩევნებია, იგი სრული წესრიგის დამყარების გარანტიას მისცემს ჩვენს ხალხს, რომელსაც ახლა უკიდურესად უჭირს. შეფერხებაა სურსათით, ნავთობპროდუქტებით მომარაგებაში. იცით, ამ საკითხების განხილვისას (ამას ჩვენ რეგულარულად ვაკეთებთ ხოლმე) მრჩება ისეთი შთაბეჭდილება, რომ ეს ხალხი მარტო თავისთვის მუშაობს, ვერ ვიტყვი, რომ საბოტაჟია, მაგრამ მისი ნიშნები კი ნამდვილად არის.

პურით მოსახლეობის მომარაგების გაუმჯობესების ღონისძიებებზე საუბრის დროს ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ პური ახლა მეტი ცხვება, ვიდრე ადრე, მაგრამ არის შეფერხებები მის მიტანაში, ვაჭრობაში, არის სიყალბის ჩადენის ფაქტები, როცა ვითომ პური გამომცხვარია, მაგრამ სინამდვილეში ფქვილი იყიდება მამასისხლად და სხვა ასეთ ფაქტებს არ უნდა შევურიგდეთ. ჩვენი შესაბამისი სამსახურები ახლა ყველაფერს აკეთებენ იმისათვის, რომ თანდათან შევქმნათ სასურსათო რესურსების, ხორბლის რესურსების მარაგი. სიმართლე გითხრათ, მე არ ვაპირებდი არჩევნების წინ რაიმე გამოსვლებს, მაგრამ ალბათ ახლა საჭირო იქნება ეს გავაკეთო, რომ ყველაფერ ამაზე ვისაუბროთ და საერთოდ განვსაზღვროთ, თუ რა ეტაპზე ვიმყოფებით, - თქვა დასასრულს ედუარდ შევარდნაძემ.

საქართველოს რესპუბლიკის
სახელმწიფო საბჭოს პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: ჩვენი დიაგნოზი, რომ საქართველოს წინააღმდეგ შეთქმულებასთან გვაქვს საქმე, გაგრაში მომხდარმა მოვლენებმაც დაადასტურა / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 6 ოქტომბერი - N203 (482). - 1,2 გვ.

აფხაზეთის ტერიტორიაზე კონფლიქტის მოწესრიგების შესახებ ქალაქ მოსკოვში 1992 წლის 3 სექტემბერს მიღწეულ მორიგებათა მიუხედავად, რომელსაც ხელი მოაწერეს რუსეთისა და საქართველოს დელეგაციებმა აფხაზეთისა და ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკების წარმომადგენელთა მონაწილეობით:

1. გრძელდება საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიაზე რუსეთის ფედერაციის ტერიტორიიდან ექსტრემისტებისა და დაქირავებულების ნაკადის შემოსვლა, რაც ხელს უწყობს კონფლიქტის ესკალაციას.

2. აფხაზეთის უკანონო სამხედრო ფორმირებებს ამ ბოლო დღეებში გაუჩნდათ ყოველგვარი ოფიციალური ხელშეკრულებებით გაუთვალისწინებელი მძიმე სამხედრო ტექნიკა, რამაც საშუალება მისცა მათ დაერღვიათ სამხრივი კომისიის გადაწყვეტილებანი და გადასულიყვნენ შეტევაზე ქალაქ გაგრის რაიონში.

3. აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების სამხრივმა კომისიამ არ შეასრულა მისთვის დაკისრებული მოვალეობანი ამ კომისიის რუსეთის მხარის მიზეზით, რომელმაც ფაქტობრივად ხელი შეუწყო საბრძოლო მოქმედების ესკალაციას ქალაქ გაგრის რაიონში.

ზემოთქმულის საფუძველზე საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭო მოითხოვს აფხაზეთის უკანონო სამხედრო ფორმირებისათვის საბრძოლო მარაგისა და ტექნიკის ნაკადის დაუყოვნებლივ შეწყვეტას და რუსეთის მხარის მიერ მოსკოვის ხელშეკრულების განუხრელ შესრულებას;

მოსკოვის ხელშეკრულების შეუსრულებლობის შემთხვევაში საქართველოს სახელმწიფო საბჭო იტოვებს უფლებას მოითხოვოს საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიიდან რუსეთის ფედერაციის მთელი შეიარაღებული ძალების სრული გაყვანა და მისთვის შესაბამისი მორიგებებით გათვალისწინებული იარაღის მთელი კვოტის გადაცემა.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე
ე. შევარდნაძე.

რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტს ბატონ ბორის ელცინს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 6 ოქტომბერი - N203 (482). - 2 გვ.

6 ოქტომბერს საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ გამართა პრესკონფერენცია ქართველი და უცხოელი ჟურნალისტებისათვის, რომელიც მიეძღვნა აფხაზეთში მომხდარ უკანასკნელ მოვლენებს. ამ მოვლენების გაანალიზებისას, ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ ყოველივე ეს უქმნის საფრთხეს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას. აფხაზ სეპარატისტთა მიზანია ჩამოაშოროს აფხაზი საქართველოს და შეუერთონ იგი მეორე სახელმწიფოს. ქართველი ხალხი არასდროს არ შეურიგდება ამას, რადგან აფხაზეთი საქართველოს მკვიდრი ტერიტორიაა და მისი მოსახლეობის ნახევარს ქართველები შეადგენენ. ამავე დროს, სეპარატისტებს აქვთ დიდი მხარდაჭერა არა მარტო კავკასიის მთიელ ხალხთა კონფედერაციის სახით, რომელიც ტერორისტული ორგანიზაციაა, არამედ იმ რეაქციულ ძალების მხრიდანაც, საკმაოდ დიდი გავლენა რომ აქვთ რუსეთის პარლამენტში. ყველა ამ ძალამ დაიწყო მოქმედება საქართველოს წინააღმდეგ.

აღსანიშნავია, თქვა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ, რომ სეპარატიზმის ახალი აფეთქება გამოიწვიეს რუსეთის პარლამენტის ამ ცოტა ხნის წინათ გაკეთებულმა განცხადებამ და მის მიერ მიღებულმა დადგენილებამ, რომლებსაც აშკარად ანტიქართული ხასიათი აქვთ. სამწუხაროდ, მოხდა ისე, რომ 3 სექტემბრის მოსკოვის შეხვედრის საბოლოო დოკუმენტი არა თუ არ შესრულდება, არამედ იგი სეპარატისტებმა ექსტრემისტებმა გამოიყენეს საქართველოს წინააღმდეგ, რადგან ამ დოკუმენტის ფარგლებში საქართველომ ერთისამად შეამცირა თავისი სამხედრო პოტენციალი აფხაზეთში, აფხაზეთის მხარე კი ზრდიდა თავის ძალებს ჩრდილოეთ კავკასიიდან დაქირავებულთა მოზიდვის გზით. ვერ გაართვა თავი თავის ამოცანას აფხაზეთში კონტროლისა და ინსპექციის კომისიამაც. აფხაზეთის მხარეს არ შეუსრულებია მისი არცერთი გადაწყვეტილება, პირიქით, მას გადაეცა უახლოესი ტ-72 და ტ-80 ტიპის ტანკები, საჰაერო საზენიტო კომპლექსები, რომლებიც საერთოდ არა აქვთ შეიარაღებაში საქართველოს ჯარებს. ამავე დროს, გენერლებმა - რუსეთის ხელმძღვანელობის წარმომადგენლებმა, რომლებიც გუდაუთაში მოკალათებულან, ყველაფერი იღონეს იმისათვის, რომ დაემყარებინათ რუსეთის ჯარების მონოპოლია საჰაერო სივრცეში. უფრო მეტიც, როგორც ცნობილი გახდა, სწორედ ეს გენერლები იყვნენ აფხაზეთის მხარის მთავარი მრჩევლები. ყოველივე ამას უმძიმესი შედეგები მოჰყვა: ათობით მოკლულის, ასობით დაჭრილის გამოყვანა ვერ მოხერხდა, სამხედრო ოპერაციები ვერ იქნა უზრუნველყოფილი სათანადო დონეზე. აშკარაა, რომ ამ ალიანსის ერთ-ერთი მიზანია ჩაშალონ საქართველოს პარლამენტის არჩევნები, მაგრამ ყოველივე ამის მიუხედავად, მტკიცედ მწამს, რომ არჩევნები უთუოდ გაიმართება.

შეეხო რა შეთქმულებას საქართველოს წინააღმდეგ, ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ ზემოთქმული არ ეხება რუსეთის პრეზიდენტს ბორის ელცინს. ამავე დროს, თქვა მან, არ შემიძლია არ გამოვთქვა ერთი შენიშვნა მისი დღევანდელი განცხადების გამო, რომელშიც ნათქვამია, რომ იგი არ დაუშვებს რუსულენოვანი მოსახლეობის უფლებათა შელახვას.

მაგრამ, მაშინ ხომ შეიძლება გავამართლოთ ნებისმიერი აგრესია და ანექსია, შენიშნა ედუარდ შევარდნაძემ. უნდა ითქვას, რომ საქართველოში ცხოვრობის 500 ათასი რუსი და მათგან არცერთს არ ემუქრება რაიმე საფრთხე. ისინი სარგებლობენ ისეთივე უფლებებით, როგორც ქართველები, საქართველოში მცხოვრები სხვა ეროვნებათა წარმომადგენლები. პრეზიდენტის განცხადების ეს ნაწილი ბიძგს აძლევს რეაქციული ძალების მოქმედებას, თქვა სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარემ. იმის მიუხედავად, რომ მშვიდობიანი მოლაპარაკების რეზერვები ამოწურულია, მიმაჩნია, რომ ბრძოლა პრობლემის მშვიდობიანი გზით გადაჭრისათვის ჩვენ არ უნდა შევწყვიტოთ - დაასკვნა მან.

ედუარდ შევარდნაძემ უპასუხა ჟურნალისტთა კითხვებს.

ედუარდ შევარდნაძის პრესკონფერენცია / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1992. - 7 ოქტომბერი - N204 (483). - 1 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარის ბატონ ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა რესპუბლიკის მეცნიერებათა აკადემიის წინასაარჩევნო კრებაზე 1992 წლის 9 ოქტომბერს

ქალბატონებო და ბატონებო! მეგობრებო!

ამ დაბრბაზში მე პირველად არ მიხდება გამოსვლა და ბედნიერი ვარ, რომ აქ, დღევანდელი შეხვედრის მონაწილეთა შორის ვხედავ ადამიანებს, რომლებთანაც მაკავშირებს მრავალი წლის ერთობლივი მუშაობა, ერთობლივი მოღვაწეობა ჩვენი ერისა და ჩვენი სამშობლოს, ქართული მეცნიერების საკეთილდღეოდ. ვხედავ ბევრ თანამოაზრეს, ზოგიერთ ოპონენტსაც, რაც სავსებით გასაგები და სავსებით მისაღებია. ეს ერთი, მეორე. მე არ მისარგებლია საარჩევნო კომისიის მიერ დაწესებული, დაკანონებული ტელერადიოგადაცემების დროით, რომელიც პარლამენტის დეპუტატობის, ამ შემთხვევაში, პარლამენტის თავმჯდომარეობის კანდიდატს ეკუთვნის, გასაგები მიზეზების გამო, მე ვერც იმ უფლებებით ვისარგებლე, რომ, ასე ვთქვათ, წინასაარჩევნო მოგზაურობა მომეწყო საქართველოში სხვადასხვა რაიონებში, სხვადასხვა კუთხეებში. ამიტომ, ბევრი რამ, რაც უნდა თქმულიყო, ადრე ვერ ითქვა.

ამ და სხვა მიზეზების გამო, დღევანდელი ჩემი გამოსვლა ვრცელი იქნება. ახლა ისეთი რთული ვითარებაა, რომ გრძელი სიტყვების და ვრცელი მოხსენებების დრო არ არის, მაგრამ სათქმელი უნდა ითქვას. დროა ჩვენი იმდენად რთული და იმდენად ძნელი, რომ ჩემი წარმოდგენით, პოლიტიკის, ეკონომიკის, კულტურის ძირითად პრობლემებზე კანდიდატმა ამომრჩევლების წინაშე თავისი მოსაზრებები უნდა ჩამოაყალიბოს.

თუ სიტყვა გამიგრძელდა, წინასწარ გიხდით მადლობას მოთმინებისა და სულგრძელობისათვის.

მესამე. დიდ მადლობას მოგახსენებთ იმისთვის, რომ სწორედ აქ, მეცნიერების ამ ტაძარში მომიწვიეთ და სწორედ დღევანდელ აუდიტორიასთან, თქვენთან არის დაკავშირებული ჩემი წინასაარჩევნო გამოსვლა და შეხვედრა ამომრჩევლებთან.

არჩევნებამდე დარჩა ორიოდე დღე. მინდა გაგიზიაროთ ჩემი ფიქრები, აზრები, შთაბეჭდილებები მიმდინარე პოლიტიკური მოვლენების შესახებ ჩემი შეხედულებები, საქართველოს საშინაო და საგარეო, გეოპოლიტიკურ მდგომარეობაზე, მომავლის პერსპექტივებზე.

უნებურად დიდი ილია ჭავჭავაძე მახსენდება: აბა, „რა გითხრათ, რით გაგახაროთ?!“ ირგვლივ მძვინვარებს ეკონომიკური კრიზისი, ინფლაცია, დევალვაცია, პოლიტიკური შუღლი და ეთნიკური აშლილობა, ძმათამკვლელი ომი, უმუშევრობა, დეფიციტი, სულიერ და ზნეობრივ ღირებულებათა დევალვაცია, მაგრამ იმავე დროს მიმდინარეობს დიდი ისტორიული გარდატეხის პროცესი: ერთი სოციალურ-ეკონომიკური ფორმაცია იცვლება მეორეთი. ეს რევოლუციური პროცესია, ასეთ პროცესს მუდამ თან ახლავს კონფლიქტები, კატაკლიზმები. არც ჩვენი ქვეყანაა გამონაკლისი.

საჭიროა ეკონომიკურად და სოციალურად დესტაბილიზირებულ ყოფიერებაში ცივილიზებული, დემოკრატიული წესრიგის შეტანა, ამიტომ პარლამენტისა და მისი თავმჯდომარის არჩევნების ჩატარება ისტორიულ აუცილებლობას წარმოადგენს. ამას მოითხოვს ხალხი დემოკრატიის, სოციალური სამართლიონობის, ხელისუფლების კონსტიტუციური ლეგიტიმაციის პრინციპების შესაბამისად.

ერთის მხრივ, მეტად ძნელია ცხელ კვალზე მიმდინარე რთული პოლიტიკური მომენტის ამომწურავი ფუნდამენტური დახასიათება. საჭიროა ისტორიული დისტანცია, მოვლენათა მიზეზ-შედეგობრივი ანალიზი, მაგრამ, მეორე მხრივ, პოლიტიკური სტრატეგიისა და ტაქტიკის შემუშავება შეუძლებელია თანამედროვე კონკრეტულ-ისტორიული ეტაპის სწორად განსაზღვრის გარეშე. ამიტომ უნდა ვიცოდეთ რა დროში ვცხოვრობთ, ისტორიის რომელ მონაკვეთზე ვიმყოფებით, საით მივდივართ, როგორ გავაცნობიეროთ სინამდვილე და რა გზები არსებობს მისი გარდაქმნისათვის.

განვითარების თანამედროვე ეტაპზე ორ ტენდენციაზე უნდა ვილაპარაკოთ: ნეგატიურსა და პოზიტიურზე. ძველი ეკონომიკა, სახელმწიფო და მართლწესრიგი დაინგრა, ახალი ჯერჯერობით აშენებული არ არის. აქედან მომდინარეობს ღრმა პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური კრიზისი, დესტრუქციული, რეაქციული ძალების აქტივობა, ეთნოკონფლიქტები და ა.შ.

იმავე დროს, ნეგატიური პროცესების მიღმა და მათ გვერდით ვითარდება ისტორიული მნიშვნელობის პოზიტიური პროცესები: საქართველოს დამოუკიდებლობის მოპოვება და მისი ცნობა მსოფლიოს უმრავლესი ქვეყნების მიერ, სუვერენული ეროვნული სახელმწიფოს ფორმირების პროცესის დაწყება, გაეროსა და სხვა პრიორიტეტულ საერთაშორისო ორგანიზაციებში გაწევრიანება, დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარება, საელჩოების შექმნა, კურსის აღება თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკის განვითარებაზე, დემოკრატიული პლურალიზმის დამკვიდრება, დიქტატურის უარყოფა.

აუცილებელია ამ ორი ტენდენციის ჩამოყალიბების გამომწვევი მიზეზების ღრმა შემეცნება და მათი განვითარების ძირითადი არსის წვდომა. დღევანდელ ეტაპზე, როგორც არ უნდა გვიჭირდეს მაინც მთავარია პოზიტიური ისტორიული ტენდენციები, ისინი დღითიდღე გაძლიერდებიან და მომავალი მათ ეკუთვნით. ეს პროცესები შეუქცევადია. ნეგატიური მოვლენები კი მეორადია, პოლიტიკური ბრძოლის დიალექტიკაში მათ გარკვეულად აქტიური, მაგრამ ობიექტურად მაინც დაქვემდებარებული პოზიცია უჭირავთ, ჩვენ დარწმუნებულები ვართ, რომ კეთილისა და ბოროტის ბრძოლაში პოზიტიური გაიმარჯვებს. მოვლენების ასეთ პრინციპულ გაგებაზეა აგებული ჩვენი პოლიტიკა, მისი სტრატეგია და ტაქტიკა. ამიტომ მე გთავაზობთ სოციალური და ისტორიული ოპტიმიზმის პოლიტიკას.

ეს ახალი ცნება, რომელიც ახლა მკვიდრდება ქართულ პოლიტიკასა და პოლიტოლოგიაში, გენეტიკურად გარკვეულად ენათესავება ცნობილ ფილოსოფიურ და პოლიტიკურ დოქტრინას - „ამერიკულ ოცნებას“, პოლიტიკაში რეალიზმისა და ეკონომიკაში პრაგმატიზმის ფილოსოფიას, მაგრამ ის მაინც საქართველოს დემოკრატიული სახელმწიფოს დამოუკიდებელი, თვითმყოფადი პოლიტიკის ფენომენია და გარკვეული თვალსაზრისით ჩვენს ახალ პოლიტიკურ ორიენტირებზე მიგვანიშნებს.

1991 წლის დეკემბერ-1992 წლის იანვრის მოვლენები არა მარტო დღეს, არამედ მომავალშიც იქნება მეცნიერული გააზრებისა და პოლიტიკური შეფასების, შესაძლოა დისკუსიებისა და დავის საგანიც. ამიტომ განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებთ ამ მოვლენების შეფასებას არჩევნების წინ, სადღეისოდ და სამომავლოდ, არსებითი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ რა ორიენტაციას ვაძლევთ დღეს ერს და რა მემკვიდრეობას ვუტოვებთ ჩვენ მომავალ თაობებს.

რა პლურალისტურიც არ უნდა იყოს შეფასებები, მთავარი მაინც ის არის, რომ დეკემბერ-იანვრის მოვლენების დროს ქართველმა ხალხმა მოახდინა ისტორიულად მნიშვნელოვანი არჩევანი ქვეყნის დემოკრატიული გზით განვითარების სასარგებლოდ, დაგმო და დაამხო ავტორიტარიზმი და დიქტატურა.

ამ საერთო-სახალხო მოძრაობაში სხვა პროგრესულ ძალებთან ერთად განსაკუთრებული როლი ითამაშეს საქართველოს ინტელიგენციამ, მეცნიერებმა, მწერლებმა, მსახიობებმა, კომპოზიტორებმა, მხატვრებმა, თეატრისა და კინოს მოღვაწეებმა, ჟურნალისტებმა, საქართველოს სახელოვანმა ახალგაზრდობამ, სტუდენტობამ. მათ რეალურად გვიჩვენეს, თუ როგორ იქმნება ერის ნამდვილი ისტორია.

განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს იმ პოლიტიკური პარტიების, პოლიტიკურ-საზოგადოებრივი ორგანიზაციების როლი, რომლებმაც გადაჭრით დაუჭირეს მხარი საქართველოს დემოკრატიული განვითარების კურსს.

მდიდარია და მრავალფეროვანი, უაღრესად თავისებურია საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა XX საუკუნეში, განსაკუთრებით 80-იანი და 90-იან წლებში. ის ქართველი ხალხის მრავალსაუკუნოვანი, სახელოვანი განმათავისუფლებელი ბრძოლის ნაწილია, მისი ახალი ეტაპია. უნდა დაიწეროს ობიექტური ისტორია. ეს მომავლის საქმეა, მაგრამ დღეს გარკვევით უნდა ითქვას, რომ ეს მოძრაობა მთელი ქართველი ხალხის კუთვნილებაა. საქართველოს ისტორიას მთელი ქართველი ერი ქმნის.

დიდი როლი შეასრულეს ცნობილმა პოლიტიკურმა და საზოგადო მოღვაწეებმა, ბატონმა თენგიზ სიგუამ, ბატონმა თენგიზ კიტოვანმა და ბატონმა ჯაბა იოსელიანმა და სხვებმა, რომლებიც სათავეში ჩაუდგნენ გვარდიისა და მხედრიონის რევოლუციურად და პატრიოტულად განწყობილ რაზმებს, ხალხის მასების ბრძოლას დემოკრატიისა და თავისუფლებისათვის.

აქ მე ყველა მოღვაწეს და გმირს ვერ დავასახელებ. დიდია მათი რიცხვი. ეროვნული მატიანე, ისტორია თავის სიტყვას იტყვის ამის შესახებ, ყველას მიუზღავს დამსახურებისამებრ.

პატივი და დიდება ყველას, ვინც თავი დასდო ერის თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის, ყველას, ვინც იცავდა დემოკრატიას, ქართულ ენას, ქართულ კულტურას, საქართველოს თვითმყოფადობას, მუშას, გლეხს, ინტელიგენტს, სტუდენტს, ყველა მამულიშვილს.

მე ვფიქრობ, რომ პოლიტიკა მეცნიერული საფუძვლების გარეშე არ არსებობს, თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკა - გონივრული დემოკრატიული პოლიტიკის გარეშე, ზოგადსაკაცობრიო მორალი პოლიტიკაში კი თვით პოლიტიკაზე მეტად უნდა ფასობდეს. ამ კრიტერიუმებითა და პოსტულატებით ვუდგები მე სოციალურ-ეკონომიკურ და სოციალურ-პოლიტიკურ სიტუაციაში მომხდარ ცვლილებებს.

შემთხვევითი არ არის, რომ ჩვენი წინასაარჩევნო კრება საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიაში ტარდება, - იქ, სადაც კონცენტრირებულია ერის ინტელექტუალური პოტენციალი.

ისტორიისა და პოლიტოლოგიის პრობლემატიკის დამუშავებაში თავისი სიტყვა უნდა თქვან მეცნიერებათა აკადემიის ინსტიტუტებმა და სხვა სამეცნიერო ცენტრებმა.

საჭიროა საქართველოში მომხდარი მოვლენების მამოძრავებელი სოციალური, დემოკრატიული ძალების ისტორიული და პოლიტიკური შეფასება. ყოველივე ამის თეორიული და მეთოდოლოგიური გააზრება შესაბამისი პოლიტიკური კონცეფციის ჩამოყალიბებას მოითხოვს.

მოწმეა მსოფლიო ისტორია, ხშირად ლოგიკური და ისტორიული კატეგორიები ერთმანეთს არ ემთხვევა, მაგრამ აბსოლუტურად ლოგიკური იყო ის რაც მოხდა საქართველოში დეკემბრის ბოლოსა და იანვრის დასაწყისში. ამ ძნელი არჩევანით ქართველმა ხალხმა დაადასტურა, რომ ის შორსმჭვრეტელი და ბრძენი ერია, უნარი აქვს მოვლენათა სწრაფი ანალიზისა და ნახევრად ქაოსურ მდგომარეობაშიც კი სწორი ორიენტირებისა.

ძველმა პარლამენტმა, ყოფილმა პრეზიდენტმა ვერ გაამართლეს ხალხის ნდობა, ვერ შეასრულეს თავიანთი პოლიტიკური, კონსტიტუციური, სოციალური ფუნქცია, სამართლებრივი

სახელმწიფოს აშენების ნაცვლად კურსი ავტორიტარული რეჟიმის შექმნაზე აიღეს, რითაც განაპირობეს უპრეცედენტო ეკონომიკური და პოლიტიკური კრიზისის შექმნა და სავსებით ლოგიკურად ჩამოვიდნენ ისტორიის არენიდან. ეს კანონზომიერი მოვლენა იყო, ისევე როგორც კანონზომიერი იყო სამხედრო საბჭოს ტრანსფორმირება ხელისუფლების ახალ ორგანოდ - სახელმწიფო საბჭოდ, რათა ნიადაგი მომზადებულიყო პარლამენტის ახალი არჩევნების გასამართავად.

გვინდოდა დამფუძნებელი ეროვნული კრების მოწვევა, რეფერენდუმის და პლებისციტის ჩატარება, მაგრამ, სამწუხაროდ, საქართველოში შექმნილმა ექსტრემალურმა სიტუაციამ, პოლიტიკურმა და ეკონომიკურმა ტერორმა და საბოტაჟმა, ბანდიტიზმმა, დესტაბილიზაციამ, დესტრუქციული რეაქციული ძალების მოქმედებამ ამის საშუალება არ მოგვცა.

გაჩნდა სამოქალაქო ომის რამდენიმე კერა, მაგრამ ახალმა ხელისუფლებამ ლოკალურ სამოქალაქო კონფლიქტებს ტოტალურ სოციალურ უბედურებაში გადაზრდის საშუალება არ მისცა.

დღეს რეაქციული ძალები პარლამენტის არჩევნების ჩაშლით გვემუქრებიან, მაგრამ დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, ჩვენ მათ ამის საშუალებას არ მივცემთ. უნდა გადავარჩინოთ დემოკრატია და თავისუფლება! - ასეთია ჩვენი მრწამსი და მოქმედების პროგრამა.

პოლიტიკაში მუდამ არსებობს გადასალახავი რუბიკონი. სახელმწიფო საბჭო ალტერნატივის წინაშე იდგა: დემოკრატიული მართვის რომელი ფორმა შემოგვეღო, საპრეზიდენტო თუ საპარლამენტო რესპუბლიკა?

რატომ მივეცით უპირატესობა საპარლამენტო მმართველობას?

მხოლოდ იმიტომ, რომ ის უფრო გამორიცხავს დიქტატურის ყოველგვარ შესაძლებლობას და ყველა საფუძველს ქმნის თავისუფლებასა და დემოკრატიის დასამკვიდრებლად, ძლიერი, დემოკრატიული ხელისუფლების შესაქმნელად.

ასეთია მოკლედ პოლიტიკური პრელუდია, რაც უძღოდა წინ ახალი, თავისუფალი, დემოკრატიული საქართველოს აშენებას, მისი ეკონომიკისა და კულტურის რენესანსის, აღორძინების ეროვნული პროგრამის შემუშავების ეტაპს. ჩვენ ახლა ამ ეტაპზე ვიმყოფებით.

მე მოგახსენებთ, რომ საჭიროა ვიხსნათ დემოკრატია და თავისუფლება. დემოკრატიისა და თავისუფლების ხსნის უპირველესი გარანტი ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებაა.

ნება მიბოძეთ ორიოდე სიტყვა მოგახსენოთ საქართველოს ეკონომიკური განვითარების ზოგიერთ სტრატეგიულ მიმართულებაზე.

II

საქართველოს ეკონომიკაში მიმდინარეობს ტოტალიტარული ეკონომიკური სისტემის რღვევისა და თავისუფალ საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის რთული და წინააღმდეგობრივი პროცესი. პოლიტიკა და ეკონომიკა საზოგადოებრივი ცხოვრების ორი დედაბოძია, მათ ერთიანობაშია სახელმწიფოს ძლიერების გარანტია.

არჩევნებმა, მომავალმა პარლამენტმა ხელი უნდა შეუწყონ საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის ტემპების დაჩქარებას, ახალი, ეროვნული ეკონომიკის თანამედროვე მოდელისა და სისტემის შექმნასა და ცხოვრებაში განხორციელებას.

ყოველგვარი პოლიტიკა შესაძლებელის ხელოვნებაა, მით უმეტეს ეკონომიკური პოლიტიკა. მეტი პრაგმატიზმი და რეალიზმი გვმართებს ეკონომიკურ პოლიტიკაში.

ჩვენ უკვე გვაქვს მრავალწყობიანი ეკონომიკა, სახელმწიფო და კერძო სექტორი, თუმცა მათი შეფარდება იმდენად ოპტიმალური არ არის, თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკის მოთხოვნები რომ დააკმაყოფილოს.

საერთო ტენდენცია ასეთია: სახელმწიფო სექტორის როლი თანდათანობით კლებულობს, ძლიერდება კერძო სექტორი, ეკონომიკის ყველა სფეროში მკვიდრდება საბაზრო ურთიერთობა, მარკეტინგი - ბაზრის ეკონომიკური ფილოსოფია. ეს თავისთავად დიდი მონაპოვარია, თუმცა სათანადო ეფექტი ჯერჯერობით არა გვაქვს.

ჩვენი განვითარების პირველ ეტაპზე სახელმწიფო სექტორი გარკვეულ დადებით როლს შეასრულებს. მისი ტოტალური მოშლა თვითმიზანი კი არ არის, მის ბედს არა პარტიების და პოლიტიკოსების სუბიექტური დამოკიდებულება, არამედ ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ობიექტური მოთხოვნილება, ისტორიული აუცილებლობა განსაზღვრავს.

სახელმწიფო სექტორი საბაზრო ეკონომიკის პირობებში სულაც არ ნიშნავს ტოტალიტარული სახელმწიფო რუდიმენტის შენარჩუნებას. ძლიერი სახელმწიფოს სექტორი მაღალგანვითარებული საბაზრო ეკონომიკის ქვეყნებისთვისაც არის დამახასიათებელი.

გასათვალისწინებელია, რომ სახელმწიფო საკუთრებისადმი, უფრო სწორად სახალხო ქონებისადმი ის ბარბაროსული დამოკიდებულება, რომელსაც ახლა აქვს ადგილი საქართველოში, უდიდეს ზიანს აყენებს ახალი ტიპის ეკონომიკაზე გადასვლის პროცესს.

პირველი ეტაპი. ეკონომიკური კრიზისიდან გმოსვლის კომპლექსურ ღონისძიებათა განხორციელების ეტაპია და ის დროის შედარებით მოკლე მონაკვეთს - 2-3 წელიწადს მოიცავს, იმ პერიოდს სანამ ფუნქციონირებს ახალი პარლამენტი (პარლამენტი 3 წლით აირჩევა). ეს არის საბაზრო ეკონომიკის ძირითადად ჩამოყალიბების პროგრამა.

მეორე ეტაპი. მეორე ეტაპი ითვალისწინებს საბაზრო ეკონომიკის სრული მასშტაბით ამოქმედებას, ეროვნული და რეგიონალური ბაზრის ფორმირებას, საერთაშორისო ბაზარზე სტაბილურად გასვლას, კონკურენტუნარიანი პროდუქციის წარმოებას მსოფლიო სტანდარტების დონეზე, სათანადო საგადასახადო და საბაჟო სისტემების შექმნას, ეროვნული ბაზრის გაჯერებისა და დაცვის გონივრული პოლიტიკის პრიორიტეტების განსაზღვრას და განხორციელებას, მთელი რიგი სხვა ფაქტორების ამოქმედებას.

პირველი ეტაპის პროგრამა ძირითადად ხორციელდება სამანეთო ეკონომიკურ სივრცეში.

მეორე ეტაპი ეკონომიკის სტაბილიზაციისა და შემდგომი განვითარების პერსპექტიული მოდელია და ის მოიცავს უფრო ხანგრძლივ პერიოდს, საუკუნის დასასრულამდე, 2000 წლამდე. მეორე ეტაპი ეს არის საბაზრო ეკონომიკის საბოლოოდ დამკვიდრების, ევროპისა და მსოფლიო ეკონომიკაში საქართველოს ეკონომიკის ინტეგრაციის კომპლექსურ ღონისძიებათა სისტემური განხორციელების პერიოდი.

რა ძირითადი პარამეტრები ახასიათებს მეორე ტიპის პროგრამას? ახალი ოპტიმალური ეროვნული ეკონომიკის მოდელის შექმნა, ორიენტაცია მსოფლიო სტანდარტებზე, საბანკო და საფინანსო სისტემების კარდინალური რეფორმა, ახალი საინვესტიციო პოლიტიკის შემუშავება, უცხოური კაპიტალის მომგებიანი დაბანდება საქართველოს ეკონომიკაში, ეროვნული და რეგიონალური ბაზრის დემოკრატიული მართვის სისტემის შექმნა, ექსპორტისა და იმპორტის რაციონალური ფორმირება, საგარეო ეკონომიკურ ურთიერთობათა სრულყოფა და ა.შ.

მეორე ეტაპის პროგრამამ საუკუნის ბოლომდე უნდა უზრუნველყოს მანეთის ეკონომიკური სივრციდან უპირატესად დოლარისა და სხვა თავისუფლად კონვერტირებული საერთაშორისო ვალუტის ეკონომიკურ სივრცეში გასვლა, ახალი ქართული ფულის შემოღება და მისი კურსის განმტკიცება.

საბაზრო ეკონომიკის პირობებში საქართველოს ეკონომიკის გაერთიანების სრულყოფილი, მეცნიერულად დასაბუთებული მოდელის შექმნა მთელი ერის ინტელექტუალური პოტენციალის საქმეა.

დღეს ეკონომიკური სიტუაცია როგორც საქართველოში, ასევე სამანეთო ეკონომიკური სივრცის ქვეყნებში იმდენად რთული და წინააღმდეგობრივია, რომ მეტად ძნელია მოვლენების ღრმა განჭვრეტა და ძირითად ტენდენციათა ზუსტი პროგნოზირება.

ერთი მხრივ, არსებობს სრული პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური პლურალიზმი, მეორე მხრივ, არჩევანის შესაძლებლობა შეზღუდულია ობიექტური პირობებით, დეტერმინირებულია სინამდვილით, ისტორიული აუცილებლობით არსებული დროით და ლოგიკით, ამიტომ უახლოეს ეტაპზე ვერ გადაწყდება ახალი ეკონომიკის შექმნის ყველა ფუნდამენტური საკითხი და სერიოზული პოლიტიკოსი ამას ხალხს ვერც დაპირდება, რადგანაც ყოველივე ეს პირველ ეტაპზე არარეალურია. ეს პრობლემები რადიკალური ეკონომიკური რეფორმის მეორე ეტაპზე უნდა გადაწყდეს. დღეს უკვე მიმდინარეობს რადიკალური ეკონომიკური რეფორმა, საჭიროა ამ პროცესის დაჩქარება.

როცა ვახორციელებთ რადიკალურ ეკონომიკურ რეფორმას, ჩვენ, რა თქმა უნდა, ვეყრდნობით საერთაშორისო თანამეგობრობის მხარდაჭერას, მაგრამ, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარ ეკონომიკურ ბაზისს, საკუთარ ხალხს და სახელმწიფოს. მთავარია საკუთარი რესურსებისა და ძალების რაციონალური გამოყენება.

დღეს საკითხთა საკითხია, როგორ დავაღწიოთ თავი ეკონომიკურ კრიზისს? მინდა გაგიზიაროთ ზოგიერთი მოსაზრება.

პირველი. მთავარია ორიენტაცია საბაზრო ეკონომიკაზე. რადიკალური ეკონომიკური რეფორმა უნდა განვახორციელოთ მსოფლიო ცივილიზაციის მიღწევების გათვალისწინებით, მაგრამ არამც და არამც უცხოეთის ეკონომიკური, მეურნეობრივი მატრიცებისა და მოდელებისადმი ბრმა მიბაძვით, მათი მექანიკური გადმონერგვით ქართულ ნიადაგზე. ჩვენ გვჭირდება მსოფლიო მიღწევებისა და საქართველოს მეურნეობრივი, ეკონომიკური სინამდვილის ინტეგრაცია, მათი სინთეზი. არ გვჭირდება მესამე „განსაკუთრებული გზის“ ძებნა, მაგრამ არც საქართველოს სინამდვილის იგნორირება გვმართებს.

საჭიროა უცხოეთის ქვეყნების საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის უმდიდრესი გამოცდილების საგნობრივი შესწავლა, როგორც იტყვიან, ფანქრით ხელში. ამით ჩვენ გვეძლევა საშუალება არ გავიმეოროთ სხვისი შეცდომები, ვისწავლოთ ახალ ეკონომიკურ სისტემაზე გადასვლის უმოკლესი გზებით სიარული. მე მიმაჩნია, მაგალითად, ის გამოცდილება, რომელიც დააგროვეს აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებმა, განსაკუთრებით, პოლონეთმა, ჩეხეთ-სლოვაკეთმა და უნგრეთმა, მნიშვნელოვანია და გამოსადეგი ჩვენთვის.

მეორე. უნდა გავითვალისწინოთ ისტორიის გაკვეთილები. საბაზრო ეკონომიკისა და მისი ინფრასტრუქტურის მშენებლობის პროგრამის განხორციელებისას არ უნდა დავადგეთ იზოლაციონიზმის გზას, როგორც ეს წინა ხელისუფლებას მოუვიდა. იზოლაციონიზმი დამღუპველია.

მესამე. ყოვლად გამორიცხულია ტოტალიტარული ცენტრალიზებულ-გეგმიური ეკონომიკისაკენ მიბრუნება. ამას მე ხაზს ვუსვამ იმისათვის, რომ ბევრი ლაპარაკობს ერთს და აკეთებს მეორეს, მუშაობს ისევ ძველი ინერციით. საბაზრო მეურნეობისაკენ აღებული პოლიტიკური კურსი შეუქცევადია, მომავალი მას ეკუთვნის.

რადიკალური, ღრმად გააზრებული, მეცნიერულად დასაბუთებული ეკონომიკური რეფორმის, თავისუფალი მეწარმეობის, პრივატიზაციის განვითარების გზით! - ასეთია ჩვენი არჩევანი და ჩვენი პასუხი ზოგიერთი პოლიტიკური პარტიისა და ორგანიზაციის, სახელმწიფო საბჭოს წევრის თუ ამომრჩევლის ეჭვებსა და ემოციებზე, აგრეთვე უკაცრავად პასუხია, ზოგიერთი პოპულისტისა და სოციალური დემაგოგის გამოხტომებზე და გამოსვლებზე. ეს პოლიტიკა ჩამოყალიბებულია ერთნიშნად და თავისუფალია ყოველგვარი ორაზროვნებისაგან.

მეოთხე. საჭიროა სტაბილიზაცია, ინფლაციისა და დევალვაციის დაძლევა. ეს კი მხოლოდ საფინანსო და ფულადი სისტემის რადიკალური რეფორმის შედეგად არის შესაძლებელი. უნდა ავამოქმედოთ დამოუკიდებელი ფულად-საკრედიტო მექანიზმი, ავამაღლოთ საბანკო სისტემის ეფექტიანობა.

მეხუთე. აუცილებელია ფასების პოლიტიკის თეორიისა და პრაქტიკის დამუშავება საბაზრო ეკონომიკის მოთხოვნების შესაბამისად. მომარაგებითი და გამანაწილებელი სისტემის ნაცვლად უნდა შემოვიღოთ თავისუფალი ვაჭრობა, თანდათანობით, ეტაპობრივი გზით, კანონზომიერად უნდა მოვხსნათ სახელმწიფო შეზღუდვები ფასებზე, სამეურნეო კავშირებზე, ექსპორტსა და იმპორტზე, საგარეო-ეკონომიკურ ურთიერთობაზე. განსაკუთრებული ზრუნვის საგანია ექსპორტის სტიმულირება. ამ მხრივ შევეცდებით ორიგინალური და გაბედული სისტემა შემოგთავაზოთ.

მეექვსე. სახელმწიფო და კერძო სექტორებში უნდა განვავითაროთ თავისუფალი მეწარმეობა, გეგმაზომიერად დავაჩქაროთ პრივატიზაცია. საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლისათვის საჭიროა შევქმნათ მართვის სათანადო სტრუქტურები, შესაბამისი ინსტიტუციონალური წანამძღვრები.

მეშვიდე. გადაუდებელი საქმეა ეკონომიკის ყველა სექტორის დემონოპოლიზაცია და დეცენტრალიზაცია და ამ გზით კონკრეტულ, თავისუფალ საბაზრო ურთიერთობათა განვითარება. რა თქმა უნდა, სახელმწიფო სტრუქტურების, მათ შორის, სამინისტროების, დეპარტამენტების ფუნქციების სრული შეცვლა, კარდინალური შეცვლა. დღეს ეს სტრუქტურები პრაქტიკულად აფერხებენ საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებზე გადასვლას. ყველაფერი ახლებურად უნდა გაიაზროს ჩვენმა პარლამენტმა, მისმა თავმჯდომარემ და ახალმა მთავრობამ. ამ მხრივ არსებითი მნიშვნელობა აქვს სახელმწიფო საბჭოს დეკრეტს მონოპოლიური საქმიანობის შეზღუდვისა და კონკურენციის განვითარების შესახებ, რომელიც ამას წინათ მივიღეთ.

მერვე. საჭიროა ეროვნული ეკონომიკის სტრუქტურის რეფორმა, ეკონომიკურ პოლიტიკაში პრიორიტეტულ მიმართულების სწორი განსაზღვრა და სტიმულირება, საქართველოს ეკონომიკისა და მსოფლიო ეკონომიკის ინტეგრაციული პროცესების განვითარება, მსოფლიო და რეგიონალურ ბაზრებში შეღწევა და იქ დამკვიდრება, სამამულო წარმოების პროდუქციის კონკურენტუნარიანობის ამაღლების, მარკეტინგის, საბაზრო კონიუნქტურის შესწავლისა და გამოყენების გზით. ახლა ჩვენ ეს შეიძლება მაღალფარდოვან ფრაზებად გვეჩვენება, მაგრამ 2-3 წლის შემდეგ ყველაფერი ეს რეალობა იქნება. ჩვენ მოგვიხდება სწორედ რეალურად ვიბრძოლოთ ამ პოზიციებზე გადასვლისათვის.

მეცხრე. აუცილებელია არსებული ეკონომიკური დეფორმაციების დაძლევა, არაეფექტიანი საწარმოების თანდათანობით შეკვეცა, მათი რაციონალური რეორგანიზაცია, კრიზისის პირობებში პერსპექტიული საწარმოებისათვის ფინანსური დახმარების გაწევა, ოპტიმალური პროტექციონიზმის პოლიტიკის ჩამოყალიბება და ა.შ.

ეკონომიკის დარგში პირველი და მეორე ეტაპების პროგრამათა განხორციელებას, ვფიქრობთ დიდად შეუწყობს ხელს უცხოური კრედიტებისა და უცხოური ინვესტიციების დარგში გონივრული პოლიტიკის გატარება. აუცილებელია უცხოური ინვესტიციების სტიმულირება. უცხოური კაპიტალის რაციონალური და გაბედული მოზიდვისა და ეფექტიანად გამოყენების გარეშე შეუძლებელია ლაპარაკი ეკონომიკის სწრაფ განვითარებაზე.

უცხოური ფინანსური დახმარების მისაღებად აუცილებელია საერთაშორისო კონტაქტების გაფართოება, უცხოური კაპიტალის ხელსაყრელი დაბანდება საქართველოს ეკონომიკაში, ინვესტიციებისათვის სათანადო პირობების შექმნა, განსაკუთრებული ცივილიზებული ეკონომიკური წესრიგის დამყარება, წინააღმდეგ შემთხვევაში უცხოელი ბიზნესმენები არ დააბანდებენ თავიანთ კაპიტალს რესპუბლიკაში.

საქართველო დღეს საერთაშორისო საბანკო-საფინანსო და საკრედიტო ორგანიზაციების, მათ შორის მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრია. ეს დიდი წარმატებაა, მაგრამ საჭიროა მათთან ნაყოფიერი თანამშრომლობა, მნიშვნელოვანი პროექტების შემუშავება და უცხოური კაპიტალის მოზიდვა მათ დასაფინანსებლად, ინვესტორთა დაინტერესება.

უნდა ჩამოვაყალიბოთ დასავლეთის ტიპის ღია ეკონომიკური სისტემა, რათა შევქმნათ საფუძველი საქართველოს ეკონომიკის ევროპულ და მსოფლიო ეკონომიკურ სისტემებში ეფექტიანად ინტეგრირებისათვის.

უახლოეს კვირეებში უნდა დამთავრდეს უცხოეთის ინვესტიციების შესახებ კანონმდებლობის შემუშავება. საჭიროა უცხოეთის ინვესტიციების გრანდიოზული სტიმულირება. ამასთან უნდა გვახსოვდეს, რომ ზედმეტია ლაპარაკი რესპუბლიკის ეკონომიკაში უცხოეთის კაპიტალის სერიოზულ დაბანდებაზე პოლიტიკური არასტაბილურობისა და რთული კრიმინოგენური მდგომარეობის პირობებში.

ხელი უნდა შევუწყოთ ექსპერიმენტის წესით თავისუფალი ეკონომიკური ზონების შექმნას. მსოფლიოში ამ მხრივ მდიდარი გამოცდილებაა დაგროვილი და ამგვარ ეკონომიკურ საქმიანობას დიდი მომავალი აქვს.

განსაკუთრებული პოლიტიკის გატარება მოგვიწევს ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებთან, რომლებიც დღეს დამოუკიდებელ ქვეყნებს წარმოადგენენ. საჭიროა მათთან ორმხრივი ურთიერთხელსაყრელი ხელშეკრულების გაფორმება, ზედმეტი ეკონომიკური და პოლიტიკური ბარიერების მოხსნა, მაქსიმალურად ლიბერალური პირობების შენარჩუნება, რადგანაც წინააღმდეგ შემთხვევაში დავკარგავთ დღევანდელ ჩვენს ეკონომიკასთან ისტორიულად ადაპტირებულ უზარმაზარ და ეკონომიკურად ხელსაყრელ ბაზარს, სანედლეულო რესურსებს, რასაც თანამედროვე პირობებში, რადიკალური რეფორმის პირველ ეტაპზე სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს ჩვენი ეკონომიკის ნორმალურად ფუნქციონირებისათვის.

შემუშავებულია და ხორციელდება სახელმწიფო ქონების პრივატიზაციის პროგრამა. მას თავისი სტრატეგია და ტაქტიკა გააჩნია: ის ითვალისწინებს სოციალური ჯგუფების ინტერესების გონივრულ ბალანსს, მაგრამ ხშირად სპონტანურ ხასიათს ატარებს და ამდენად აუცილებელია პრივატიზაციის სამართლებრივი რეგულირება ცივილიზებული კანონმდებლობის დონეზე. ეს პირველ რიგში ახალი პარლამენტის მოვალეობაა.

აქ ორ ტენდეციასთან გვაქვს საქმე: ერთი მხრიც, საბაზრო ეკონომიკის შექმნის დაჩქარების მიზნით საჭიროა ღია კონკურსებისა და აუქციონების საშუალებით პირველ რიგში წვრილი საწარმოების და მომსახურების სფეროს ობიექტების სწრაფი გაყიდვა, ჭიანურდება ეს პროცესი. და უნდა გითხრათ, რომ პრაქტიკულად ბევრი საწარმო უკვე გაყიდულია, კულისებში ხდება ეს ყველაფერი, ბევრგან დარჩა მხოლოდ სახელმწიფო აბრა და ეს იმის გამო მოხდა, რომ ჩვენ დავაგვიანეთ, ვერ მოვახერხეთ დროზე დაგვეწყო ეს პროცესი. მეორე მხრივ, უნდა დავიწყოთ დიდი საწარმოების აქციონირება.

უკვე გამოქვეყნებულია საპრივატიზაციოდ გამოქვეყნებული საწარმოების ნუსხა. ამჟამად მიმდინარეობს შერჩევითი პრივატიზაცია. ეს პირველი ეტაპია. ახლო მომავალში, მეორე ეტაპზე, უნდა დაიწყოს მასობრივი პრივატიზაცია. ეს გარდაუვალი პროცესია, ამას მოითხოვს ეკონომიკის სასიცოცხლო ინტერესები. პრივატიზაციის განხორციელებისათვის აუცილებლად მიგვაჩნია: პირველი, უფასო საპრივატიზაციო ანაბრების, ვაუჩერების გაცემა. ერთი მხრივ, ეს ნიშნავს სოციალური სამართლიანობის პრინციპების განხორციელებას, რადგან თითოეული მცხოვრები იღებს თავის წილს (ვაუჩერის სახით) იმ სახალხო ქონებიდან, რომელიც პრივატიცაზიის პროგრამით გაიყიდება და კერძო სექტორში გადავა. მეორე მხრივ, ყოველ მცხოვრებს საშუალება ეძლევა შეიძინოს აქციები და გარკვეული ტიპის მესაკუთრე გახდეს. მეორე, საწარმოთა მუშაკებს უნდა მიენიჭოთ ერთგვარი პრიორიტეტი, მიეცეთ გარკვეული წილი თავისი საწარმოს საკუთრებაში, შევუქმნათ შეღავათიანი პირობები საწარმოს ქონების შესაძენად, დავიცვათ უფრო კონკურენტუნარიან მდიდართა ეკონომიკური ექსპანსიისაგან. მესამე, პრივატიზაციაში მონაწილეობის უფლება უნდა მივცეთ უცხოელ ინვესტორებს, უფრო შემოქმედებითად უნდა მივუდგეთ აქციების საკონტროლო პაკეტის პრობლემას. აქ ყველა შემთხვევაში ერთი სტანდარტი არ გამოდგება.

აქციების საკონტროლო პაკეტის განსაზღვრისას ჩვენ ხან 50% ვიღებთ ზღუდეთ, ხან 51%-ს, ზოგი საწარმო აუცილებელია სახელმწიფო და ეროვნული ინტერესების დასაცავად. იმ საწარმოებში აქციების საკონტროლო პაკეტი ჩვენს ხელთ უნდა იყოს, ზოგან ეს არ არის აუცილებელი. ჩვენთან, სამწუხაროდ, ბევრგან ხდება ყველაფრის აბსოლუტიზაცია, ყველაფრის სტანდარტიზაცია, მათ შორის ყველა მიდგომის. აქ ამჯერად უფრო სხვა, საქმისადმი შემოქმედებითი მიდგომებია საჭირო.

ჩვენი განსაკუთრებული ზრუნვის საგანია პრივატიზაციის გონივრული განხორციელება აგრარულ სექტორში, აგროსამრეწველო კომპლექსებში. აქ წყდება ქართული სოფლის ბედი და მთელი საქართველოს ქალაქის და სოფლის მოსახლეობის კვების პროდუქტებით მომარაგების პრობლემა.

ამიტომ ეკონომიკის აგრარული სექტორის, აგრობიზნესის, აგროსამრეწველო კომპლექსის განვითარებას, პრივატიზაციის განხორციელებას სოფლის მეურნეობაში, სწორი აგრარული პოლიტიკის შემუშავებას სახელმწიფოსათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს.

აქ დაშვებული შეცდომა დიდ სოციალურ და ეროვნულ უბედურებად შეიძლება იქცეს. ამიტომ გვმართებს დიდი სიფრთხილე წინდახედულება და შორსმჭვრეტელობა. საჭიროა ამ საკითხებზე მეტი კონტაქტები და კონსულტაციები არა მარტო სახელმწიფოებრივ სტუქტურებთან, შესაბამის სამინისტროებთან, დეპარტამენტებთან, არამედ დაინტერესებულ პოლიტიკურ პარტიებთან, კერძო მეწარმეებთან და საზოგადოებრივ მეურნეობებთან. ასოციაციების, აგრობიზნესის წარმოამდგენლებთან, ფერმერებთან, გლეხობასთან და ა.შ.

საქართველოს ეკონომიკის აგრარული სექტორის განვითარებაში თავისი სიტყვა უნდა თქვას საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიამ, საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიამ, აგრარულმა უნივერსიტეტებმა და კოლეჯებმა, სხვა სამეცნიერო და სასწავლო ცენტრებმა. მისასალმებელია, რომ ამერიკის შეერთებულ შტატებში უკვე ეუფლებიან სასოფლო-სამეურნეო ფერმის გაძღოლის პრაქტიკას ახალგაზრდა ქართველი ფერმერები. ეს მუშაობა უნდა გაფართოვდეს, უნდა დავეუფლოთ მოწინავე მსოფლიო გამოცდილებას, თეორიასა და პრაქტიკას.

სავალუტო ფონდი, ევროპის ბანკი, მსოფლიო ბანკი და მრავალი სხვა საერთაშორისო ორგანიზაცია, ბევრი ევროპული ქვეყანა გვპირდება დიდ დახმარებას, გვთავაზობენ უფასოდ ასწავლონ ჩვენს ახალგაზრდებს, დაეხმარონ მათ, გაიარონ ის აუცილებელი გზა და ეტაპი, რომელიც საჭიროა საფერმერო მეურნეობის მოწყობისათვის.

აგრარული რეფორმის საფუძველს წარმოადგენს წარმოების საშუალებათა პრივატიზაცია, პირველ რიგში მიწის პრივატიზაცია. სოფლის მეურნეობაში, აგრომრეწვში სახელმწიფო საკუთრების გვერდით მძლავრი, კონკურენტუნარიანი, კერძო საკუთრების დამკვიდრება და განვითარება.

აგრარული რეფორმის ძირითადი მიმართულებები და ტენდენციები რთულ სურათს ქმნიან. პირველი, საჭიროა მიწის რეფორმის ბოლომდე მიყვანა, მიწის ყიდვა-გაყიდვაზე გაუმართლებელი შეზღუდვების მოხსნა. ყიდვა-გაყიდვას უნდა დაექვემდებაროს არა მარტო სასოფლო-სამეურნეო სავარგულები არამედ საწარმო დანიშნულების მიწებიც. ეს მეტად ფაქიზი პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და მორალურ-ფსიქოლოგიური პრობლემაა. მისი გადაწყვეტა დაკავშირებულია, არა მარტო, ეკონომიკის, არამედ ადამიანის სულის გარდაქმნასთან, ეს მეორე კი - პირველზე რთულია. თუ გავითვალისწინებთ ქართველი კაცის, გუთნისდედის განსაკუთრებულ სიყვარულს მიწისადმი, - მისთვის ხომ მიწა არა მარტო მარჩენალია, არამედ დედაა, დედამიწაა, - ეს რეფორმა ღრმად გააზრებულად და წინდახედულად უნდა განვახორციელოთ. რეფორმამ არ უნდა გამოიწვიოს გლეხების გაღატაკება. პირიქით, გლეხი უნდა გამდიდრდეს, მან შეძლებულად უნდა იცხოვროს. ქალაქის მკვიდრთაც როგორც იტყვიან, ფეხი მშობლიურ მიწაზე უნდა ედგათ, ისინი უნდა დავაინტერესოთ სოფლით, მიწის ნაკვეთებით, ოჯახის სარჩოს მოყვანით, აგარაკებით და ა.შ.

უნდა გვახსოვდეს, რომ მიწის პრივატიზაციას, რომელიც ჩვენთან წინასწარ მოსამზადებელი სამუშაოების გარეშე დაიწყო, თან სდევს უარყოფითი მოვლენები. მათი დაძლევა შესაძლებელიცაა და აუცილებელიც.

როგორც ცნობილია, მთელი მსოფლიო მიწათმოქმედთა ქვეყანას გვეძახის. ჩვენ უნდა გავხდეთ მსოფლიოში კლასიკური მიწათმოქმედების ქვეყანა, საქმით უნდა გავამართლოთ ის სახელი, რომელიც მსოფლიომ შეგვარქვა. ამიტომ ამთავითვე გვმართებს მეცნიერულად დასაბუთებული, თანამედროვე ცივილიზაციის დონეზე გააზრებული, ეროვნული აგრარული პოლიტიკის განხორციელება. ამის საფუძველი მიწის გეგმაზომიერი პრივატიზაციაა.

მეორე, დაუყოვნებლივ, დაჩქარებული ტემპებით უნდა განხორციელდეს აგროსამრეწველო კომპლექსის სამრეწველო და მომსახურე დარგების გონივრული, ეტაპობრივი პრივატიზაცია და დემონოპოლიზაცია საბაზრო ეკონომიკის ფორმირების მიზნით. პირველ ეტაპზე და ალბათ შემდგომაც სახელმწიფო სექტორის და სახელმწიფო დაკვეთის მოდერნიზებული სისტემა ნაწილობრივ მაინც უნდა შევინარჩუნოთ.

იქიდან უნდა გამოვდიოდეთ, რომ მეურნეობის იმ ყველა ფორმას აქვს არსებობის უფლება, რომელიც მაღალპროდუქტიული შრომის გარანტიებს ქმნის. ამიტომ გაუმართლებელია სოფლად მაღალრენტაბელური საწარმოების ხელაღებით დაშლა.

მესამე, აგრარული ეკონომიკის რეფორმა, სახელმწიფო და კერძო სექტორის ახალ საფუძველზე ჩამოყალიბება მოითხოვს შესაბამისი ინსტიტუციონალური ცვლილებების შეტანას და დაკანონებას ეკონომიკის მართვის სისტემაში როგორც ვერტიკალურ, ისე ჰორიზონტალურ ჭრილში.

მეოთხე, საჭიროა სოფლის მეურნეობაში, გადამამუშავებელ მრეწველობაში, მთელ აგროსამრეწველო კომპლექსში საბაზრო ინფრასტრუქტურის შექმნა, საბაზრო კონიუნქტურის მეცნიერული შესწავლა, ბაზრისა და წარმოების, ბაზრისა და მომხმარებლის ურთიერთობათა სრულყოფა, საბაზრო მოთხოვნილების დაკმაყოფილების უზრუნველყოფა, პროდუქციით ბაზრის გაჯერება.

მეხუთე, ახალი ეკონომიკური სისტემის ჩამოყალიბება გამოიწვევს სოფლად ძირფესვიან სოციალურ ცვლილებებს. საჭიროა ამ ცვლილებების კანონზომიერი მართვა. გაჩნდებიან სოფლად მესაკუთრენი, თავისუფალი მეწარმე, ფერმერები, მათ მიერ დაქირავებული სოციალური ჯგუფები. საჭიროა სახელმწიფომ, ახალმა პარლამენტმა მიიღონ ისეთი ცივილიზებული კანონმდებლობა შრომის დარგში, რომ გამოირიცხოს ადამიანის უფლებების დარღვევა, განსაკუთრებით იმ ადამიანებისა, რომლებიც დაქირავებული შრომის პროცესში იქნებიან ჩართულნი. მთავრობამ, იუსტიციის სამინისტრომ, სხვა სახელმწიფოებრივმა სტრუქტურებმა, საკრებულოებმა, გამგებლებმა, პრაქტიკულად უნდა აამოქმედონ კანონი. თითონაც კანონგამგონენი უნდა იყვნენ და კანონგამგონე უნდა გახადონ თითოეული მოქალაქე.

ყველა ცივილიზებულ ქვეყანაში დაქირავებული შრომის ანაზღაურებას არეგულირებს არა იმდენად კერძო მეწარმის ვოლუნტარისტული გეგმა, რამდენადაც კანონი. ჩვენ ცივილიზებული, მოქმედი კანონის ქვეყანა უნდა ვიყოთ და მაშინ ადამიანის უფლებათა დაცვა წარმოების სფეროში გარანტირებული იქნება.

ჩვენ მოქალაქეთა საერთო კეთილდღეობის საზოგადოების შექმნაზე უნდა ვიზრუნოთ.

რადიკალური ეკონომიკური რეფორმის განხორციელება სოფლად და ქალაქად შეუძლებელია, როგორც ვთქვით, სათანადო ფულადი და საგადასახადო პოლიტიკის შემუშავების გარეშე. აუცილებელია ინფლაციის შეჩერება და ბიუჯეტის რეალური დაბალანსება. რამდენიმე თვის წინ საქართველოში არამცთუ რეალური, ქაღალდზე ნორმალურად შეკოწიწებული ბიუჯეტიც არ არსებობდა. ახლა ვიწყებთ კრიზისიდან გამოსვლას, მაგრამ იმდენად ნელა, რომ ეს მოსახლეობისთვის თითქმის შეუმჩნეველი რჩება.

ეკონომიკის გამოსაცოცხლებლად საჭიროა შემოვიღოთ დაბეგვრის ისეთი პროგრესული სისტემა, რომელიც ხელს არ შეუშლის, არამედ, პირიქით, გამოაცოცხლებს თავისუფალ ბაზარს, კერძო მეწარმეობას, საერთოდ წარმოებას. წარმოების აღმავლობის გარეშე ზედმეტია ლაპარაკი ეკონომიკისა და ფინანსების გაჯანსაღებაზე. ამ საკითხის ოპტიმალური გადაწყვეტა, არსებული კანონების გადასინჯვა და ახალი კანონების მიღება მომავალი პარლამენტის საქმეა.

საგადასახადო სისტემა სახელმწიფოებრივ სტრუქტურათა ქვაკუთხედია.

აუცილებელია საქართველოს ეროვნული ბანკის სისტემაში ფულადსაკრედიტო ოლიტიკის სრულყოფა საბაზრო კონომიკის მოთხოვნების შესაბამისად, ფულის მასის მიმოქცევის ისეთი დარეგულირება, რომ ჯერ შემცირდეს, საბოლოოდ კი გამოირიცხოს, ერთი მხრივ, ინფლაცია, მეორე მხრივ, - წარმოების დაცემა. ფულის მასის მიმოქცევის ოპტიმალური რეგულაცია გარკვეულწილად მართავს საბაზრო ეკონომიკას. საჭიროა მოქნილი, ოპტიმალური საპროცესო პოლიტიკა, ბანკთაშორისი დაკრედიტების განვითარება, არაეფექტიანი საბიუჯეტო პროგრამების შემცირება, საკრედიტო ემისიის მასშტაბების და საკრედიტო ბაზრის გონივრული მართვა, საბაზრო სისტემაში დამკვიდრებული ბერკეტებისა და მეთოდების უკეთ გამოყენება.