ედუარდ შევარდნაძე

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე

(1992 წლის მარტი - 1992 წლის ოქტომბერი),

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე

(1992 წლის ოქტომბერი - 1992 წლის ნოემბერი)

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე - სახელმწიფოს მეთაური

(1992 წლის ნოემბერი - 1995 წლის ნოემბერი)

საქართველოს პრეზიდენტი

(1995 წლის ნოემბერი - 2003 წლის ნოემბერი)

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის, სახელმწიფოს მეთაურის, შეიარაღებული ძალების მთავარსარდლის ედუარდ შევარდნაძის საახალწლო წერილი ქართველ ერსა და რესპუბლიკაში მცხოვრებ ყველა ხალხს

ძვირფასო მეგობრებო! თანამემამულენო!

მიიწურა 1992 წელი - მეტად მნიშვნელოვანი, ღირსშესანიშნავი, საეტაპო წელი თანამედროვე საქართველოს ცხოვრებაში. მოდის ახალი, 1993 წელი.

დღეს ჩვენ არა მარტო ორი წლის, არამედ ორი საუკუნისა და ორი ათასწლეულის გასაყართანაც ვდგავართ - მეოცე და ოცდამეერთე საუკუნეებისა და მეორე და მესამე ათასწლეულების მიჯნაზე. ეს არის მეტად პასუხსაგები პერიოდი ქართველი ერის, საქართველოში მცხოვრები ყველა ხალხისა და კაცობრიობის ისტორიაში.

როგორც ბიბლიაში წერია, დგას ჟამი სიცოცხლისა და ჟამი სიკვდილისა, მაგრამ ჭირსა შიგან გამაგრება ისე უნდა, ვით ქვით კირსაო, - ბრძანებს დიდი შოთა რუსთაველი და ჩვენი ერი ამ სიბრძნის ერთგულია.

უთქვამთ, ქართველი კაცის სული თვით ბუნებაზე ერთი რეგისტრით მაღლა მღერისო, ალბათ, ეს ასეა, მაგრამ წელს თვით ახალ წელსაც ქართულ სულს ძველებურად, მამაპაპურად არ ულხინს: ომია საქართველოში, სისხლი იღვრება კურთხეულ ქართულ მიწაზე. ბევრ ოჯახში საახალწლო მისალოცის ნაცვლად სამგლოვიარო ბარათები მოდის...

ამიტომ დღეს ტრადიციული საახალწლო, საზეიმო მილოცვის ნაცვლად, ნება მიბოძეთ, ჩემი საახალწლო იმედები, ფიქრები, განცდები და ტკივილები გაგიზიაროთ.

უძველესი ქართული და საკაცობრიო კეთილი ტრადიციაა - ორი წლის გასაყარზე წარსულის შეფასება და მომავლის პერსპექტივების განჭვრეტა.

ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ ახალი, 1993 წელი იქნება ომის ღირსეულად დამთავრების და სტაბილური მშვიდობის წელი!

რას ემყარება ეს ჩემი სიტყვა და რწმენა?

იმ დადებით, ისტორიული მნიშვნელობის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ, სოციალურ-ეკონომიკურ გარდაქმნებს, რომლებსაც ადგილი ჰქონდა 1992 წელს.

1992 წელი - უმძიმესი, მაგრამ უმნიშვნელოვანესი ისტორიული გარდაქმნების წელი იყო დემოკრატიული, სუვერენული, დამოუკიდებელი, თავისუფალი საქართველოს მშენებლობაში.

მე აქ მხოლოდ რამდენიმე ფაქტს და ტენდენციას დავასახელებ.

პირველი. 1992 წელს ქართველი ხალხი განთავისუფლდა დიქტატორული რეჟიმისაგან. დაიწყო ახალი ეტაპი საქართველოს ისტორიაში.

სამხედრო საბჭომ შეასრულა თავისი მისია და ადგილი დაუთმო სამოქალაქო ხელისუფლებას.

მეორე. შეიქმნა საქართველოს სახელმწიფო საბჭო, რომელმაც მყარი საფუძველი ჩაუყარა საქართველოს დემოკრატიული, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ფორმირებას, აღდგენილ იქნა საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციის ძირითადი პრინციპები.

მესამე. ჩატარდა დემოკრატიული არჩევნები და ჩამოყალიბდა ახალი ტიპის საპარლამენტო რესპუბლიკა. მუშაობას შეუდგა დემოკრატიული პარლამენტი - რესპუბლიკის უზენაესი საკანონმდებლო და წარმომადგენლობითი ორგანო. მივიღეთ კონსტიტუციური კანონი ხელისუფლების შესახებ, რომელმაც რეალობად აქცია საქართველოს ახალი სახელმწიფოს საკანონმდებლო, აღმასრულებელ და სასამართლო ხელისუფლებათა ნორმალური ფუნქციონირება. ახალ თვისებრიობაში ავიყვანეთ საქართველოს დემოკრატიული კანონ-შემოქმედება.

მეოთხე. პრაქტიკულად ყალიბდება საქართველოს ახალი დემოკრატიული სახელმწიფო, მისი აღმასრულებელი ხელისუფლება, არჩეულ იქნა სახელმწიფოს მეთაური და შეიქმნა ახალი მთავრობა, რომლებმაც მტკიცედ აიღეს კურსი საქართველოს მცხოვრების თანამედროვე პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ მიღწევათა დონეზე ასაყვანად. ამ დღეებში გამოქვეყნდა სახელმწიფოს მეთაურის საბჭოს შემადგენლობა.

მეხუთე. მტკიცე საფუძველი ჩაეყარა საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლისა და სახალხო მეურნეობის მსოფლიო ეკონომიკაში ინტეგრირების საქმეს, სავალუტო ფონდთან, მსოფლიო ბანკთან, ევროპის ბანკთან და სხვა საერთაშორისო ეკონომიკურ და ფინანსურ ორგანიზაციებთან ურთიერთობას.

მეექვსე. გაძლიერდა მუშაობა ადამიანის უფლებებისა და ეროვნულ უმცირესობათა უფლებების დასაცავად. დაიწყო მშვიდობიანი მოწესრიგება ცხინვალის ზონაში და გარკვეული დადებითი ნაბიჯებიც გადაიდგა ამ რეგიონში ეთნოკონფლიქტების დასაძლევად.

მეშვიდე. სერიოზული მუშაობა მიმდინარეობს საქართველოს ერთიანი ეროვნული დემოკრატიული არმიისა და ფლოტის შესაქმნელად თავდაცვის და ეროვნული უშიშროების განსამტკიცებლად ჩამოყალიბდა ეროვნული უშიშროებისა და თავდაცვის სახელმწიფო საბჭო. განმტკიცდა კავშირი ნატოსთან, საზღვარგარეთის მრავალი დემოკრატიული და მშვიდობისმოყვარე ქვეყნების არმიებთან.

მერვე. 1992 წელს საქართველო გახდა გაეროს, იუნესკოს, ევროთათბირისა და მრავალი საერთაშორისო პოლიტიკური და ეკონომიკური ორგანიზაციის წევრი.

საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა ცნო ამერიკის შეერთებული შტატების, ინგლისის, გერმანიის, საფრანგეთის, ესპანეთის, თურქეთის, რუსეთის, ჩინეთის, ირანის, მსოფლიოს ხუთივე კონტინენტის თითქმის ყველა სახელმწიფომ. ეს იყო საქართველოს ახალი სახელმწიფოს დიდი საგარეო-პოლიტიკური და დიპლომატიური ტრიუმფი.

მოკლედ რომ ვთქვათ, გასული წელი დიდი ნიშანსვეტია საქართველოს ისტორიაში.

1992 წელს საქართველოს დამოუკიდებლობამ და დემოკრატიული განვითარების კურსმა საბოლოოდ მიიღო ისტორიულად შეუქცევადი ხასიათი.

ეს ქართველი ერის, საქართველოში მცხოვრები ყველა ხალხის დიდი ისტორიული მონაპოვარია.

ყოველივე ამას ემყარება ჩემი ოპტიმიზმი, ჩემი დასკვნა იმის შესახებ, რომ 1993 წელს აფხაზეთში დამყარდება მშვიდობა, სრულიად საქართველოში კი ჭეშმარიტად დემოკრატიული წესრიგი. მე ასეთი განცხადება გავაკეთე პარლამენტში და ამას დღეს საქვეყნოდ ვადასტურებ.

ეს საქართველოს პარლამენტის, მთავრობის, სახელმწიფოს მეთაურის, შეიარაღებული ძალების, ქართველი და აფხაზი ხალხების, თითოეული ჩვენგანის უმთავრესი ამოცანაა 1993 წელს.

1992 წელს დიდი მნიშვნელობის დადებითი ძვრების გვერდით დიდი ნეგატიური მოვლენებიც გვქონდა.

პირველი და მთავარი ასეთი მოვლენა იყო კონფლიქტი აფხაზეთში, რომელმაც ერთდროულად ეთნოკონფლიქტის, ამ რეგიონში სამოქალაქო ომის, უცხოეთის ინვესტიციისა და სამამულო ომის ნიშანდობლივი თვისებები შეიძინა. ომი არც ქართველ და არც აფხაზ ხალხებს არ სურდათ. ეს ომი თავს მოგვახვიეს აფხაზმა სეპარატისტებმა და ექსტრემისტებმა, რომელთა ზურგს უკან დგანან ძლიერი იმპერიული და ფუნდამენტალისტური ძალები. მათ შორს მიმავალი ზრახვები ამოძრავებთ: მათ სურთ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფა, აფხაზეთის ჩამოშორება საქართველოსაგან.

ჩვენ ყველა ერსა და რელიგიას პატივს ვცემთ, მაგრამ საქართველოს ტერიტორიული და სახელმწიფოებრივი მთლიანობის ხელყოფას არავის ვაპატიებთ.

მე, როგორც საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე, სახელმწიფოს მეთაური და საქართველოს შეიარაღებული ძალების მთავარსარდალი ვაცხადებ ქართველი ერის, საქართველოში მცხოვრები ყველა ხალხის წინაშე, რომ მტრების ეს განზრახვა განწირულია ჩასაფუშავად. ჩვენი საქმე სამართლიანია და მართალი. ჩვენთან არის ცივილიზებული მსოფლიო. საზღვრების ურღვეობა დადასტურებულია არა მარტო კონსტიტუციული ნორმებით, არამედ გაეროსა და ევროთათბირის ფუნდამენტური დოკუმენტებით, საერთაშორისო სამართლის აქტებით, საქართველოს საზღვრები ურღვევია. აფხაზეთი საქართველოა და საქართველოდ დარჩება მარად. ეს ჩვენ განვაცხადეთ გაეროში, ეს ჩვენი სტრატეგიული პოზიციაა.

ჩვენ დღენიადაგ უნდა ვიფიქროთ ქვეყნის თავდაცვითუნარიანობაზე. გულწრფელი მადლობა ყველას, ვინც ამ საშვილიშვილო საქმეში მონაწილეობს. განსაკუთრებით მინდა გამოვყო მოქალაქენი, რომლებმაც ქვეყნის თავდაცვით ფონდში შეიტანეს თავისი დანაზოგი. კვლავაც მოვუწოდებ თანამემამულეთ - ვიზრუნოთ თავდაცვის ფონდის გაძლიერებისათვის.

მეორე დიდი პრობლემა, რომელიც ჩვენს წინაშე დღეს დგას, ეს არის ეკონომიკური კრიზისი, ინფლაცია, წარმოების დაცემა, უმუშევრობა, შიმშილი, დეფიციტი, ფასების ზრდა, სპეკულაცია, მოსახლეობის სოციალური დაცვის დაბალი დონე, უფრო სწორად დაუცველობა.

დღეს, საქართველოში, სამწუხაროდ, მძვინვარებს ენერგეტიკული კრიზისი, მოშლილია მრეწველობა, სოფლის მეურნეობა, მშენებლობა, საჰაერო, საზღვაო, რკინიგზის, საავტომობილო, საქალაქო ტრანსპორტი, ვაჭრობა, საყოფაცხოვრებო მომსახურება, არა გვაქვს ნორმალური განათება, გათბობა, ბევრ ქალაქსა და სოფელს არ ყოფნის პური, მოსახლეობა განიცდის უპრეცედენტო საყოფაცხოვრებო დისკომფორტს და ეკონომიკურ კრიზისს. კატასტროფულად მატულობს ფასები. ასევე კატასტროფულად ეცემა ფასები ინფლაციის გამო.

ფაქტობრივად მოშლილია ეკონომიკა და მთელი მისი ინფრასტრუქტურა.

მძიმე გაჭირვებაში არიან განსაკუთრებით ის სოციალური ფენები, რომლებსაც შედარებით მცირე შემოსავალი აქვთ: სტუდენტები, ლტოლვილები, უმუშევრები, სიღარიბის ზღვარზე დაბლა მყოფი სოციალური მასები.

ფასების ზრდის პროპორციულად უნდა იზრდებოდეს ხელფასები, სტიპენდიები, პენსიები, უნდა გაერთიანდეს საერთაშორისო, სახელმწიფო და კერძო საქველმოქმედო ორგანიზაციების ძალისხმევა ლტოლვილთა და სიღარიბის ზღვართან მისული სოციალური ფენების დასახმარებლად. საქართველოში ლტოლვილთა პრობლემების გადაწყვეტაში გაეროს შესაბამისი და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებიც უნდა ჩავრთოთ.

მართალია, მძიმე კრიზისი მარტო საქართველოში როდი სუფევს. ეკონომიკა მოიშალა და ცხოვრების დონე კატასტროფულად დაეცა ყველა დამოუკიდებელ სახელმწიფოში, რომლებიც აღმოცენდნენ ყოფილი საბჭოთა იმპერიისა და აღმოსავლეთ ევროპის სოციალისტური ქვეყნების ისტორიული რღვევის შედეგად.

ეს ობიექტურად ასეა, მაგრამ ასეთ მსჯელობაში სანუგეშო დიდი ვერაფერია. ეს უფრო არსებულის გამართლებაა, ვიდრე მისი გარდაქმნის ცდა. ჩვენ სხვა სტრატეგია და ტაქტიკა უნდა შევიმუშაოთ.

ამოცანა ის არის, რომ თავი დავაღწიოთ კრიზისს და ნორმალური ცხოვრება შევქმნათ რადიკალური ეკონომიკური და პოლიტიკური რეფორმების განხორციელების გზით.

ეს არის დღეს ყველა ხელისუფლების პოლიტიკური სიმწიფის მთავარი ობიექტური კრიტერიუმი.

საქართველოს პარლამენტი, მთავრობა, სახელმწიფოს მეთაური, შესაბამისი სამინისტროები, დეპარტამენტები, უწყებები, ადგილობრივი მმართველობის ორგანოები ყველა ღონეს იხმარენ, რათა მომავალი, 1993 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი შედარებით ოპტიმალურად იყოს დაბალანსებული, შემცირდეს კვების პროდუქტებისა და პირველადი მოხმარების საგნების დეფიციტი, გაიზარდოს მოქალაქეთა შემოსავალი, დაბალანსდეს საოჯახო ბიუჯეტები, ნაწილობრივ მაინც გაუმჯობესდეს ცხოვრების ხარისხი.

მესამე დიდი ამოცანა, რომელიც ჩვენს წინაშე დგას - ეს არის ბრძოლა საშიშ კრიმინოგენურ ვითარებასთან.

საქართველოში, ალბათ, ისტორიულად იშვიათად ყოფილა ბანდიტიზმის, ტერორის, მკვლელობის, ადამიანთა მძევლად აყვანის, ქურდობის, მაროდიორობის, ყაჩაღობის, ძარცვა-გლეჯის, სახელმწიფო და კერძო ქონების დატაცების, გაუპატიურების, მექრთამეობის, რეკეტის, მაფიის, ხიდების, გვირაბების, რკინიგზების აფეთქების და სხვა დანაშაულებათა ასეთი ეპიდემია, როგორსაც დღეს ვხედავთ. ეს ბევრი მიზეზითაა გამოწვეული, მაგრამ მთავარი მაინც ის არის, რომ, ერთი მრივ, ომია საქართველოში, მეორე მხრივ, ჯერჯერობით შედარებით სუსტია ახალი სახელმწიფოსა და მისი სამართალდამცავი სტრუქტურების საქმიანობა ამ მიმართულებით.

დღითიდღე სასიკეთოდ უნდა შეიცვალოს კრიმინოგენური სიტუაცია. საკანონმდებლო, აღმასრულებელმა, სასამართლო ხელისუფლებებმა, პოლიციამ, პროკურატურამ, დეპარტამენტებმა, უწყებებმა, მმართველობის ადგილობრივმა ორგანოებმა ყველაფერი უნდა გააკეთონ დამნაშავეობის აღმოსაფხვრელად და მოქალაქეთათვის ცხოვრების, შრომისა და დასვენების ნორმალური პირობების შესაქმნელად.

კანონის უზენაესობამ უნდა დათრგუნოს ბოროტმოქმედთა სამყარო. ხალხს უნდა ვაჩვენოთ დემოკრატიული წესრიგის სიკეთე. მეტი სიმტკიცე და კანონიერი სიმკაცრეა საჭირო წესრიგის დასამყარებლად.

დიდ იმედებს ვამყარებთ 1993 წელს საგარეო-პოლიტიკურ და საგარეო-ეკონომიკურ წარმატებებზე.

ჩვენ გვინდა კეთილმეზობლური, მშვიდობიანი, კონსტრუქციული ურთიერთობა რუსეთთან, თურქეთთან, ირანთან, აზერბაიჯანთან, სომხეთთან, ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხებთან, უკრაინასთან, შავი ზღვის აუზის ყველა ქვეყანასთან.

1992 წელს ხელი მოვაწერეთ თურქეთთან მეგობრობისა და თანამშრომლობის ხელშეკრულებას. ჩვენ მივესალმებით იმას, რომ თურქეთი საქართველოს არა მხოლოდ უახლოეს მეზობელს, არამედ მოძმე ქვეყანას უწოდებს. ეს დიდი გარდატეხაა ორი მეზობელი ქვეყნის ურთიერთობის ისტორიაში. უნდა გავუფრთხილდეთ ამ მონაპოვარს.

ამ ახალწლის ღამეს ჩვენ განსაკუთრებით ვფიქრობთ ამერიკის შეერთებულ შტატებთან, ევროპის ქვეყნებთან მეგობრულ და კონსტრუქციულ ურთიერთობაზე.

ახალი წლის დასაწყისში გაიმართება საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის ვიზიტი ირანში. ჩვენ დიდ იმედს ვამყარებთ ამ ვიზიტზე. გვსურს საქართველოსა და ირანის ურთიერთობათა ისტორიაში სრულიად ახალი ერა დავამკვიდროთ.

1992 წელი რთული და მძიმე იყო საქართველოსა და რუსეთის ურთიერთობაში. გვინდა ახალ წელს ამ ორ დამოუკიდებელ ქვეყანას შორის კეთილმეზობლური და მეგობრული კონსტრუქციული ურთიერთობა დავამყაროთ. ეს ორივე ქვეყნის სასიცოცხლო ინტერესებს შეესაბამება.

ჩვენ მზად ვართ ყველა საკითხი პოლიტიკური დიალოგის გზით მოვაწესრიგოთ და ხელი მოვაწეროთ საქართველოსა და რუსეთის მეგობრობისა და თანამშრომლობის დიდ ხელშეკრულებას.

ჩვენ ძმობა და მეგობრობა გვინდა მსოფლიოს ყველა ქვეყანასთან.

იმედი გვაქვს, რომ მომავალ, 1993 წელს გაერო, იუნესკო, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირი, მსოფლიოს სავალუტო ფონდი და ბანკი, ევროპის ბანკი, სხვა საერთაშორისო პოლიტიკური, ეკონომიკური, საფინანსო ორგანიზაციები ყველაფერს გააკეთებენ იმისათვის, რომ საქართველოს ხვალინდელი დღე დღევანდელზე უკეთესი იყოს.

არ არის გაწყვეტილი დროთა და ხალხთა კავშირი და მჯერა, რომ ჩვენი აწმყო, შობილი წარსულისაგან, არის მშობელი უკეთესი მომავლისა.

ახალი, 1993 წელი უნდა იყოს ქართული კულტურის ხსნის, გადარჩენის წელი.

მე მივესალმები საქართველოს მეცნიერების, ლიტერატურის, ხელოვნების, კულტურის, განათლების მოღვაწეებს. ახალ შემოქმედებით წარმატებებს ვუსურვებ მათ.

მე მარად და ყველგან თქვენთან ვარ, ჩემო საქართველო, ჩემო ხალხო! ლხინსა თუ გლოვის სუფრაზეც თქვენთან ვარ. მე თქვენი ახალი წლის იმედიანი მეკვლეცა ვარ და ამ ომში დაღუპული ყველა ვაჟკაცის მგლოვიარე ჭირისუფალიც. მეც თქვენთან ერთად ვარწევ თქვენს აკვნებს და თქვენთან ერთად ქუდმოხდილი და თვალცრემლიანი მივსდევ თქვენი ოჯახებიდან გასვენებულ ყველა გმირის ცხედარს.

მე ახლაც, ახალი წლის ღამესაც, თქვენთან ვარ, ერის რჩეულო ვაჟკაცებო, იმ სანგრებში, რომლებსაც ტყვიას უშენს მტერი.

მე მინდა, ცრემლი შევუმშრალო ქვრივ-ობლებს, პური და ჭერი მივცეთ ყველა ლტოლვილს, მე თქვენზე ვფიქრობ, ჩემი ერის შვილებო, განსაკუთრებით კი მათზე, ვისაც ყველაზე მეტად უჭირს. ვის არ უჭირს დღეს?!

ჭირს, მთელ საქართველოს გვიჭირს, თითოეულ ჩვენგანს, მაგრამ მაინც ახალი წელია, მშობელო ხალხო!

ამიტომ ერთი წუთით შევიშროთ ცრემლი, დავიყუჩოთ ტკივილი და ახალი წელი მივულოცოთ ერთმანეთს. მე მინდა ახალი წელი მივულოცო ყველა მეომარს, ყველა მუშას, ყველა გლეხს, ყველა ინტელიგენტს, ყველა ჭაბუკს და ქალიშვილს, ყველა დედას, ყველა თქვენგანს დავულოცო დედასამშობლო, დედაენა, დედულ-მამული. გოგლა ლეონიძეს ჰქონდა ერთი საოცარი სადღეგრძელო - გოგლაურა: დავლოცოთ ის, ვინც ამ წუთს იბადებაო. ახალი საქართველო იბადება, ახალი ქართველი იბადება! დალოცვილი იყავით მრავალჟამიერ! ბედნიერი იყავით აწდა მარადის!

ვულოცავ ახალ წელს საქართველოში მცხოვრებ ყველა ხალხს!

მეტად უჩვეულო დროში ვცხოვრობთ და ჩემი საახალწლო მიმართვაც უჩვეულოა. საქართველოში საომარი ვითარებაა. ამიტომ ეს მიმართვა არ არის ტრადიციული საახალწლო მიმართვა, როგორც ვთქვი, ეს უფრო ფიქრების, ტკივილების, განცდების, ეჭვებისა და იმედების გაზიარებაა მშობელ ხალხთან, სახელმწიფო მეთაურის საახალწლო მონოლოგია.

არა მოველ მოფენად მახვილისა, არამედ მშვიდობისა, ნათქვამია სახარებაში. ჭეშმარიტად!

დღეს რამდენადაც უნდა მძლავრობდეს კეთილთან ბრძოლაში ბოროტი, რა თავბრუდამხვევიც უნდა იყოს ცხოვრების მორევისა და ბედის ტრიალი, მე მაინც მწამს და მჯერა, რომ ფოლადივით უდრეკი იქნება მუდამ ქართველი კაცის ნება, არასოდეს კაცთმოძულე არ გახდება მისი კაცთმოყვარე გული, მუდამ წმინდა იქნება მისი კათარზისით მოცული სული, ამომწურავი - მისი ეროვნული, სინამდვილის სასიკეთოდ გარდამქმნელი ენერგია, გამორჩეული - მისი სიბრძნე და შორსმჭვრეტელობა.

საქართველოს ყველა ჭეშმარიტ მამულიშვილს, ქართველ ერს, მოძმე მეზობელ ერებს, მსოფლიოს ყველა ხალხს ვულოცავ მომავალ, ახალ წელს!

1993 წელი - მშვიდობის, დემოკრატიის, ჰუმანიზმის, ახალი გამარჯვებების, ბედნიერების, წინსვლის წელი ყოფილიყოს!

მრავალ ახალ წელს, ძვირფასო მეგობრებო!

1992 წლის 31 დეკემბერი.
ქ. თბილისი.

1993 წელი - მშვიდობის, დემოკრატიის, ჰუმანიზმის, ახალი გამარჯვებების, ბედნიერების, წინსვლის წელი ყოფილიყოს! // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 1 იანვარი. - N1(545). - 1 გვ.

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქს, უწმიდესსა და უნეტარესს ილია მეორეს

თქვენო უწმიდესობავ! დიდი მოწიწებით და პატივისცემის ნიშნად თავს ვხრი თქვენი ღვაწლის წინაშე ქართული მართლმადიდებლური ეკლესიის აღორძინებისა და განმტკიცების წმიდათა-წმიდა საქმეში და გილოცავთ დაბადების სამოც წლისთავს. გისურვებთ ჯანმრთელობას და დიდ სულიერ ენერგიას საქართველოს საკეთილდღეოდ!

ქართველი კაცის გულსა და გონებაში ოდითგანვე გაერთიანებული იყო რწმენა და მამულის სიყვარული. რწმენამაც გადაგვარჩინა. მტერს ყოველთვის ესმოდა ეს და ალბათ ამიტომ ისტორიულად მისი მახვილი უპირველესად ქართული ეკლესიის წინააღმდეგ იყო მიმართული. გაუძლო საქართველომ ჟამთასვლის მსახვრალ ხელს, ისტორიულ ძნელბედობას გაუძლო. და ეს ალბათ უწინარეს ყოვლისა ისევ და ისევ ქართული ეკლესიის დამსახურებაა, რადგან სწორედ ეკლესია და ჯვარი გახლდათ ის ძალა, რომელიც პატარა და დაუცველ საქართველოს ერთ მუშტად კრავდა განსაცდელის წინაშე.

ისტორია მეორდება, მეორდება სული ისტორიისა. დღეს საქართველოს შინაური თუ გარეშე მტერი ისევ ქართული ეკლესიისაკენ აპარებს ბოროტ მზერას, რადგან ისევ რწმენაში ხედავს საქართველოს გამაერთიანებელ ქვითკირს. თქვენ, თქვენი მაღალი სიმშვიდით, სიბრძნითა და მოყვასის განუზომელი სიყვარულით თქვენს სამწყსოს ერთიანობასა და სიმტკიცეს უნარჩუნებთ, იმ სიმტკიცეს, რომელიც ჰაერივით სჭირდება ჩვენს ახლადფეხადგმულ სახელმწიფოს. მე, როგორც ამ სახელმწიფოს მეთაური და ერისკაცი, როგორც რიგითი მოქალაქე საქართველოსი, დიდ მადლობას მოგახსენებთ ჭეშმარიტი რწმენის მაგალითისთვის, იმ მაგალითისთვის, რომელსაც ყოველთვის გაჰყვება სრულიად საქართველო და თითოეული ქართველი თუ არაქართველი, ვინაც ჩვენს დალოცვილ მიწაზე ცხოვრობს და ვისთვისაც ძვირფასია სამშობლოს კეთილდღეობა.

დღეგრძელი იყავით და თქვენთან ერთად და თქვენი მეთაურობით დღეგრძელი იყოს ქართული ეკლესია!

ედუარდ შევარდნაძე.

„დღეგრძელი იყავით, დღეგრძელი იყოს ქართული ეკლესია!“ / შევარდნაძე ე. // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 5 იანვარი. - N2(546). - 1 გვ.

4 იანვრის რადიოინტერვიუ

1993 წელი ჩვენი ქვეყნისათვის გადამწყვეტი წელიწადი უნდა იყოს უკეთესობის თვალსაზრისით, - კვლავ გაიმეორა აფხაზეთში გამართული შეხვედრების დროს ნათქვამი ფრაზა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ტრადიციულ ინტერვიუში, რომელიც მან საქართველოს რადიოს კომენტატორს ნატო ონიანს მისცა 4 იანვარს და დასძინა, რომ მისი ეს ოპტიმიზმი პირველ რიგში აფხაზეთში მიღებული შთაბეჭდილებების შედეგია, - გამაოცა ოჩამჩირეში, გალში, განსაკუთრებით კი სოხუმში გამართულმა შეხვედრებმა, - თქვა მან. - უკიდურესი გაჭირვების მიუხედავად, ხალხი მზად არის, თავი დადოს სამშობლოსათვის და ეს კეთდება ყოველგვარი წუწუნის გარეშე, როცა მათ არც შიმშილი აკლიათ და არც სიცივე, არც ავადმყოფობა და არც უაღრესი გაჭირვებით გამოწვეული სხვა უმძიმესი შედეგები. სოხუმში ხელმძღვანელობასთან და სამხედრო ნაწილებთან შეხვედრისას ისეთი განწყობა ვიხილე, რომ იგი პირდაპირ ამართლებს გამოთქმას: „დიდების ღირსი ხარ, შენ, საქართველოვ!“ მთელ საქართველოში ათი პროცენტიც თუ არის ისეთი ხალხი, როგორსაც იქ შევხვდი, - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ. - საკმარისია იმისათვის, რომ ვიამაყოთ და ვიწამოთ საქართველოს უკვდავება.

აფხაზეთში რთული ვითარებაა. ორი სერიოზული დაპირისპირებული ძალის არსებობა ახლა რეალურია. ამიტომ ყველაზე დიდი სირთულე ის არის, რომ როგორმე მოვძებნოთ დიალოგის გზები. სიმართლე გითხრათ, ამაზე ძალიან ბევრს ვფიქრობ, რადგან, ვხედავ, დაპირისპირებამ დრამატული ხასიათი მიიღო. ამიტომ მინდა, ჩამოვაყალიბო ჩემი შეხედულებები ამ პრობლემასთან დაკავშირებით და მე მგონი, ამას მომავალში შევძლებ.

შეეხო რა აფხაზეთის ომთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებს, სახელმწიფოს მეთაურმა ერთგვარი საყვედური გამოთქვა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა მისამართით. მე მგონია, - თქვა მან, - რომ ჩვენი პრესა, ტელევიზია ერთგვარად მოწყვეტილია ამ ამბებს. ჩვენ აქ საკმაოდ ბევრს ვლაპარაკობთ, სხვადასხვა ვარიანტებს ვამუშავებთ, მაღალ დონეზე აგვყავს ყველაფერი, მაგრამ იქაურ მოვლენებთან კონტაქტი არა გვაქვს. არადა, მთელი ქვეყანა ახლა ამ პრობლემებით უნდა ცხოვრობდეს, რომლებიც აქ არსებობს. ჩვენს თავისუფალ პრესას თუ გადავხედავ, იქ, ფაქტობრივად ვერაფერს ნახავ.

რადიოკომენტატორის შეკითხვაზე, იყო თუ არა მოსალოდნელი მისი სოჭში ჩასვლა, თუკი 2 იანვარს იქ ელცინი და ბუში ერთმანეთს შეხვდებოდნენ საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა: ჩვენში ახლა ბევრი გულუბრყვილო აზრი ვრცელდება და ერთ-ერთი ასეთი გულუბრყვილობა ეს აზრი იყო. ასეთი რამ არც ჩაფიქრებული ყოფილა და არც გეგმაში ჰქონია ვინმეს.

შემდეგ საუბარი შეეხო საქართველოს პრესაში სტუდენტთა ორგანიზაციების სახელით გამოქვეყნებულ მიმართვას აფხაზეთის პრობლემებთან დაკავშირებით. მე გავეცანი ამ პუბლიკაციას, - აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - და მადლობა მინდა ვუთხრა ახალგაზრდებს იმისათვის, რომ გული შესტკივათ ამ პრობლემაზე. პუბლიკაციის შინაარსის, ფაქტების ინტერპრეტაციის თვალსაზრისით, კი შეიძლება იყოს რაიმე სადავო, მაგრამ დასაგმობი იქ არაფერია, არც იმ ვარიანტების ხაზგასმა შეიძლება, რომლებსაც ისინი გვთავაზობენ. ამ პუბლიკაციამ დამარწმუნა, რომ ახალგაზრდებთან შეხვედრა საჭიროა და დღის წესრიგში დგას.

ვიმეორებ, განვაგრძობ მუშაობას აფხაზეთის პრობლემებზე, ახლა ამ მუშაობამ სისტემატური ხასიათი მიიღო და დასაჩქარებელია, რადგან სტუდენტთა პუბლიკაციიდან ვიგრძენი, რომ ამ თემის ირგვლივ ჯერ კიდევ ერთგვარი შიმშილია ჩვენს საზოგადოებაში. ვფიქრობ, მიზანშეწონილი იქნება, თუ რაიმე ფორმით ჩვენთანაც და უცხოეთშიც გამოვაქვეყნებთ ჩემს მიერ საპარლამენტო განხილვისათვის გამოტანილ და შემდეგ შევსებულ მასალებს.

მჯერა, მართალი ის იქნება, ვისი აზრიც საბოლოოდ გაიმარჯვებს და სიკეთეს მოიტანს. ჩვენ მომავალზე უნდა ვიფიქროთ. ახლა ეს არის მთავარი. უნდა ვიფიქროთ, აფხაზებზე, რომელთა გვერდითაც უნდა ვიცხოვროთ. თუმცა, ყოველგვარი ნორმის საზღვრებს სცილდება ის ფაქტები, როცა აფხაზთა მხრიდან იბომბება ქალაქი სოხუმი. ჩვენ ისღა დაგვრჩენია, რომ რეაგირება მოვახდინოთ.

რადიოკომენტატორმა სახელმწიფოს მეთაურს სთხოვა კომენტარი გაეკეთებინა საქართველოსა და რუსეთის თავდაცვის მინისტრების მოსკოვში გამართული შეხვედრისა და გაზეთ „იბერია-სპექტრში“ ბატონ თენგიზ კიტოვანის ინტერვიუში გამოთქმული მოსაზრებებისათვის.

- მოსკოვში გამართული შეხვედრის შესახებ ბატონი თენგიზ კიტოვანი ძუნწი კომენტარებით შემოიფარგლა, - აღნიშნა სახელმწიფოს მეთაურმა, - ამიტომ არც მე მინდა განსაკუთრებული მნიშვნელობა მივანიჭო ამ ფაქტს. შეხვედრა ძირითადად იმით დამთავრდა, რომ ყველაფერი განხილულ იქნეს სამთავრობო დონეზე. მაგრამ ამ შეხვედრასაც აქვს თავისი მნიშვნელობა და დიალოგი რუსეთთან უნდა გაგრძელდეს.

რაც შეეხება ინტერვიუს, მე მგონი, ჩემი კომენტარი ზედმეტია, ვფიქრობ მისი კომენტარი თვითონ მკითხველმა უნდა გააკეთოს ჩემი დასკვნების გარეშე. ჩემი მოვალეობაა, არ ავყვე წამიერ განწყობილებებს, შევინარჩუნო სიმშვიდე და სიბრძნე, შეიძლება ეს ცოტა პრეტენზიულად იყოს ნათქვამი.

ინტერვიუს დასასრულს სახელმწიფოს მეთაური შეეხო თავის მომავალ მოსალოდნელ ვიზიტს ირანში და თქვა, რომ იგი ამ ვიზიტზე გარკვეულ იმედებს ამყარებს. - თქვენ იცით, - აღნიშნა მან, - ჩვენი ისტორიული კავშირები ირანთან. ისინი მრავალმხრივ არიან საინტერესო. ბევრი რამ გვაკავშირებდა ამ ქვეყანასთან, მათ შორის მძიმე შედეგებითაც. ეს ვიზიტი ფაქტობრივად პირველი იქნება დამოუკიდებელი სახელმწიფოს მეთაურის რანგში და ვფიქრობ, იგი შინაარსობრივადაც მდიდარი გამოდგება. განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებ ეკონომიკურ ურთიერთობებს, რომლებსაც სამართლებრივი ბაზა ექნებათ. ერთი სიტყვით, ხელს მოვაწერთ მნიშვნელოვან დოკუმენტებს, როგორც ეკონომიკურ, ისე პოლიტიკურ სფეროში.

ჩვენ საუბარი გვექნება ირანის ხელმძღვანელებთან ამ რეგიონში, მთელს მსოფლიოში მიმდინარე პროცესებზე. იცით, პირველად არ ვხვდები მათ. მე მქონდა შეხვედრა პრეზიდენტ რაფსანჯანისთან, საგარეო საქმეთა მინისტრთან, რომელთანაც მეგობრობა მაკავშირებს, თავის დროზე შევხვედრივარ იმამ ჰომეინის და მაშინ მე გახლდით ერთადერთი მოღვაწე რომელიც მას შეხვდა ძალიან რთულ პერიოდში... ასე რომ, მე ირანში ჩასვლის უფლება მაქვს და იმედია, ეს ვიზიტი სასურველ შედეგს მოიტანს.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

1993 წელი ჩვენი ქვეყნისათვის გადამწყვეტი წელიწადი იქნება უკეთესობის თვალსაზრისით / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა]ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 5 იანვარი. - №2(546). - 1 გვ.

11 იანვრის რადიოინტერვიუ

- მე ვფიქრობ, პრეტენზიები და შენიშვნები, რომლებსაც ჩვენი ხალხი პარლამენტის მუშაობაზე გამოთქვამს, თანაბრად ეხება ყველას და პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, აღმასრულებელ ხელისუფლებას, თუმცა ბუნებრივია პარლამენტიც პასუხისმგებელია ხალხის წინაშე. - თქვა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში 1993 წლის 11 იანვარს, - მეორეც, როცა პარლამენტის პირველ ნაბიჯებზე ვლაპარაკობთ, ობიექტურნი უნდა ვიყოთ. ეს ის პარლამენტია, რომელშიც თავმოყრილია ჩვენი საზოგადოების ძირითადი პოლიტიკური ძალები, უფრო სწორად ყველა პოლიტიკური ძალა და, მიუხედავად აი ამ მრავალფეროვნებისა, მან მაინც შეძლო ჩაებარებინა თავისი ძალიან რთული გამოცდა და სულ რაღაც თვენახევრის განმავლობაში ბევრი რამის გაკეთება მოახერხა. პირდაპირ ვამბობ, იმ კანონების და გადაწყვეტილებების გარეშე, რომლებიც პარლამენტმა მიიღო, ლაპარაკიც კი ზედმეტი იქნებოდა ისეთი სახელმწიფოს ნორმალურ ფუნქციონირებაზე, რომელიც ახლა იდგამს ფეხს.

ამრიგად, მე მიმაჩნია, რომ პარლამენტმა საკმაოდ დამაჯერებლად დაიწყო მუშაობა და მნიშვნელოვანი ნაბიჯებით იარა, თუმცა იგი ამჟამად კიდევ უფრო დიდი ამოცანების წინაშე დგას. მჯერა, ამ ამოცანებსაც გადაჭრის, გუშინ ჩვენ ზოგიერთ რამეზე ვილაპარაკეთ, საკონსულტაციო შეხვედრა გვქონდა. ეს კარგი კონსტრუქციული შეხვედრა იყო. სერიოზული შენიშვნები გამოითქვა მათ შორის პალამენტის თავმჯდომარის მისამართით, კოლეგიის მისამართით; ბევრი რამ ჩვენს საქმიანობაში მართლაც არის გადასახედი, გადასასინჯი, დასახვეწი და ყველაფერი ეს უნდა გაკეთდეს. მაგრამ მთავარი მაინც ის იქნება, რომ ამ უახლოეს დროში პარლამენტმა ისევ მაქსიმალური დაძაბვით იმუშაოს და მიიღოს მთელი პაკეტი უმნიშვნელოვანესი კანონპროექტებისა ეკონომიკის სფეროში. სამართალდამცავ ორგანოთა საქმიანობის სფეროში მიიღოს მიწის კოდექსი და სხვა დოკუმენტები რომელთა გარეშეც ლაპარაკი გარდაქმნებსა და რეფორმებზე და საერთოდ სახელმწიფოებრივ მშენებლობაზე ზედმეტი იქნება. კიდევ მეტი: ბევრი კანონია აგრეთვე მისაღები ქვეყნის თავდაცვისათვის.

ასე რომ, პარლამენტი ცოცხლობს, მუშაობს, და იგი, ვფიქრობ, თავის იმ დიდ მისიას, რომელიც მას ხალხმა დააკისრა, შეასრულებს.

შეეხო რა აფხაზეთის ომთან დაკავშირებულ პრობლემებს, სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ ამ ომში უკვე შეიძლება გარკვეულ წარმატებებზე ვილაპარკოთ. ეს ეხება ოჩამჩირის ზონასაც და სოხუმის მისადგომებსაც. თქვენ იცით, იყო მცდელობა სოხუმში შემოჭრილიყვნენ და ეს თავდასხმა წარმატებით იქნა მოგერიებული. ამ ფაქტის გამო მინდა გამოვიყენო დღევანდელი შემთხვევა და როგორც უმაღლესმა მთავარსარდალმა მადლობა ვუთხრა ყველა ოპერაციის მონაწილეს, ყველას, ვინც ახლა სამშობლოს ინტერესების სადარაჯოზე დგას ოჩამჩირეშიც, სოხუმშიც. ეს ეხება სარდლობას, ხელმძღვანელობას, ეს ეხება ოფიცრებს და, რა თქმა უნდა, იმ ჯარისკაცებს, რომლებიც სანგრებში დგანან; ეს მადლობა პირველ რიგში ეკუთვნის იმ ოჯახებს, რომლებმაც უახლოესი ძვირფასი ადამიანები დაკარგეს. რაც შეეხება ომის დამთავრების პერსპექტივას, მე უკვე არაერთგზის ვთქვი, რომ ეს არ იქნება ხანგრძლივი ომი. მე შევეცდები უახლოეს ხანებში ზოგიერთი ჩემი მოსაზრება ჩამოვაყალიბო იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორი იქნება აფხაზეთში მშვიდობის მიღწევის პერსპექტივები. ახლა ცოტა დრო კიდევ გვჭირდება, რომ შევამოწმო ჩემი მოსაზრებები... მე მჯერა, მშვიდობის დამყარების შემდგომ გვექნება ხანგრძლივი სტაბილური ცხოვრების, სტაბილური მუშაობის პერიოდი და ეს პერიოდი უნდა გამოვიყენოთ იმისათვის რომ საქართველო გახდეს ერთიანი, მართლაც ძლიერი დემოკრატიული ქვეყანა, რომელიც აყვავების გზით მიდის და განვითარდება.

შეეხო რა ირანში თავის მოსალოდნელ ვიზიტს, სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ ეს ვიზიტი შესაძლოა ერთ-ერთი საინტერესო რგოლი აღმოჩნდეს იმისათვის, რომ კავშირი ირანსა და დასავლეთს შორის, ირანსა და კავკასიის სახელმწიფოებს შორის განმტკიცდეს. პირველ რიგში მე მხედველობაში მაქვს ირანის ხელმძღვანელობა, ამ დიდი ქვეყნის მთელი საზოგადოებრიობა. მე არა მგონია, რომ ისინი რაიმე წინააღმდეგობაში იქნებიან იმ პროცესებთან, რომლებიც ევროპას, აზიას და მთელ მსოფლიოს დღეს ახასიათებს. ირანის იზოლირების ნებისმიერი ცდა ყოველთვის უსარგებლოდ მთავრდებოდა და მით უმეტეს უსარგებლო იქნება იგი ჩვენს დროში. ირანი ჩვენი დიდი ისტორიული მეზობელია, იყო ჩვენს ცხოვრებაში ისეთი რამ, რისი მოგონებაც ახლა ძნელია, მაგრამ იყო ისიც, რომ ჩვენ ბევრი რამ გვაერთიანებდა სულიერ, კულტურულ სფეროში, ხალხთა ურთიერთობაში; და თუ რამ იყო დადებითი (და დადებითი მართლაც ბევრი რამ იყო), ალბათ ყველაფერი ეს უნდა გამოვიყენოთ და ვაშენოთ ჩვენი ახალი ურთიერთობანი - ეს იმ ბალანსის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი შეიძლება იყოს, რომელიც საქართველომ თავის ირგვლივ უნდა შექმნას - მე ვგულისხმობ ბალანსირებულ ნორმალურ ურთიერთობებს მსოფლიოს ყველა ქვეყანასთან, განსაკუთრებით მეზობლებთან.

კომენტატორის კითხვაზე, მოახდენს თუ არა იუგოსლავიაში მიმდინარე პროცესები რაიმე გავლენას აფხაზეთის მოვლენებზე, ედუარდ შევარდნაძემ უარყოფითად უპასუხა და იმედი გამოთქვა, რომ ეს მოვლენები იქ ასეთ დრამატულ ხასიათს არ მიიღებს. მე ვფიქრობ, გაეროს უშიშროების საბჭოს რომელიც მთლიანად არის ჩარეული ამ პროცესებში, ეყოფა გამბედაობაც და ძალაც, რომ საქმე აქამდე არ მიიყვანოს. რაც შეეხება რუსეთს, რა თქმა უნდა, რუსეთში შეიძლება შეგროვდეს იმდენი მოხალისე, რომ იქ საკმაო ძალად იქცეს (ისე როგორც ეს აფხაზეთშია), მაგრამ მე მგონი, რუსეთის მთავრობაც მიიღებს ყველა ზომას, რომ ამ მოძრაობას სტიმული არავინ მისცეს. მჯერა, არც ისლამური სახელმწიფოები არ მოიმოქმედებენ ისეთს, რომ იქ ევროპული კონფლიქტის მომასწავებელი რაიმე მოხდეს. დარწმუნებული ვარ, მსოფლიოს პოლიტიკოსები ყველაფერს იღონებენ, რომ სწორედ უშიშროების საბჭოს მიეცეს ასპარეზი ამ ქვეყანაში მოქმედებისათვის.

რაც შეეხება ჩვენს რესპუბლიკას, მე უკვე ვთქვი, რომ უპირველეს ყოვლისა საჭიროა ყველგან დავამყაროთ წესრიგი, და ამას შევძლებთ თუკი, ღონისძიებებს, რომლებსაც ახლა ატარებენ სახელმწიფოს მეთაურის ინსტიტუტები, შესაბამისი სამინისტროები და მთავრობა, მხარს დაუჭერს ხალხი, ამის საფუძველი უკვე არის, ძვრები ამ მხრივ იგრძნობა და მათ სწრაფი განმტკიცება სჭირდება. ვფიქრობ, პოლიცია გამოცოცხლდა, სამართალდამცავი ორგანოებიც უფრო აქტიურად შეუდგნენ დამნაშავეობასთან ბრძოლას და ეს აუცილებლად მინდა აღვნიშნო. ამიტომ ვთხოვთ ჩვენს მოქალაქეებს, რომ კიდევ უფრო აქტიურად დაუჭირონ მხარი ღონისძიებებს, რომლებსაც ახლა ხელისუფლება ახორციელებს წესრიგის აღსადგენად.

მე ვიცი, თუ რა მდგომარეობაა ჩვენს ქალაქებსა და სოფლებში, იქ ჯერ კიდევ ბატონობს განუკითხაობა, მაგრამ ისიც ვიცი, რომ ბევრ რეგიონში საქმე ამ მხრივ დაიძრა, პირველი ნაბიჯები გადაიდგა და ამას მხარდაჭერა სჭირდება. მეორე, რაც ასევე მინდა ჩვენს ხალხს შევახსენო, ის არის, რომ ჩვენ ახლა ზამთარი გვიწყობს მკაცრ გამოცდას და ასეთ პირობებში ჩვენი ყოფა უარესი იქნებოდა, რომ არ შეგვენარჩუნებინა ის ძველი კავშირები, რომლებიც აქამდე გვქონდა გარე სამყაროსთან - თურქმენეთთან, რუსეთთან... რუსეთი ამ დღეებში გვეხმარება და ყოველდღიურად 8 მილიონ კუბურ მეტრ გაზს გვაწვდის. ასევე თურქმენეთი ასრულებს თავის ვალდებულებებს, გამოიძებნა სხვა რესურსებიც და, თუ მთლაც არ იყინებით და მრეწველობაც ასე თუ ისე მუშაობს, ეს ჩვენი ძველი არსებული კავშირების შედეგია. ამიტომ ჩემი აზრით, სანამ ჩვენი ახალი ურთიერთობები არ ჩამოყალიბდება ევროპის ქვეყნებთან, მთელი მსოფლიოს სხვა ქვეყნებთან, ამ კავშირებს უნდა გავუფრთხილდეთ. ამით არავითარი საფრთხე ჩვენს ეროვნულ დამოუკიდებლობას არ ემუქრება, - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ.

მე უკვე ვთქვი, რომ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ ომის ღირსეულად დამთავრებისათვის და დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, რომ ეს ომი მართლაც ღირსეულად დამთავრდება. ბოლოს და ბოლოს ალბათ მშვიდობიან მორიგებამდე მივალთ, მაგრამ აქედანვე უნდა ვიფიქროთ მშვიდობიან შრომაზეც. სამწუხაროდ, ის რაც შემოდგომაზე უნდა გაგვეკეთებინა, ვერ გავაკეთეთ, ასეულ ათასობით ჰექტარი მიწა მოუხნავი დაგვრჩა, სასწრაფოდ მისაღებია მიწის კოდექსი. გლეხმა ახლა უკვე უნდა იცოდეს რა ეკუთვნის და რა არ ეკუთვნის. რით მოემსახურება მას სამხელმწიფო და რა გარანტიებს მისცემს მას. ერთი სიტყვით, მთელი სპექტრია საკითხებისა, რომლებიც მოგვარებას მოითხოვს. ამასთან როგორც ვთქვი, ქალაქებსაც უნდა მივცეთ მიწა, ყველა ოჯახს უნდა ექნეს საშუალება, რომ მიწაზე დაადგას ფეხი და საზრდო მოიპოვოს. ყველამ უნდა ვიშრომოთ და უნდა გვახსოვდეს: თუკი ახლა მაინც ვსულდგმულობთ, ეს უცხოური დახმარების შედეგია. ალბათ მიაქციეთ ყურადღება ბატონ ბუშის წერილს - ამერიკამ კვლავ 100 ათასი ტონა ხორბალი გამოგვიყო, 10 მილიონი დოლარის ფარგლებში მივიღებთ ბავშვთა პროდუქტებს, უკვე შემოდის 1 მილიონი დოლარის ღირებულების მედიკამენტები. ეს დახმარება რომ არა, ჩვენს საავადმყოფოებში საერთოდ შეუძლებელი იქნებოდა მკურნალობა.

მაგრამ ყოველივე ეს მაინც დროებითი ღონისძიებებია. სხვის იმედად შეიძლება ცოტა ხანს იყო, მაგრამ ყოველთვის ვერ იქნები, არ შეიძლება. ამიტომ, ვფიქრობ, დადგა იმის დრო, რომ ყველამ ხელი გამოვიღოთ, თავდადებით ვიშრომოთ და ვემზადოთ არა ომისათვის, არამედ შრომისათვის, რამაც უნდა შექმნას ჩვენი ხალხის ნორმალური ცხოვრებისათვის საჭირო დოვლათი.

ახლა ძალიან აქტიურ ფაზაშია რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკება. მე ვიცი, რომ ბევრი კითხვა იბადება სამანეთო ზონასთან დაკავშირებით, ალბათ ბატონი რომან გოცირიძე მიაწვდის ხალხს გარკვეულ ინფორმაციას ამის გამო, მაგრამ მე მაინც მინდა ვთხოვო ჩვენს საზოგადოებას, რომ ეჭვის თვალით ნუ შეხედავენ ყველაფერს, რაც კი რუსეთთან მიმართებით კეთდება. გაიხსენონ, რომ კეთილმეზობლობის პირველი ხელშკრულება თურქეთთან დავდეთ, ახლა ირანთან ხელშეკრულების დადებაზე ვლაპარაკობთ და ასეთი მოლაპარაკებები გრძელდება და გრძელდება რუსეთთან, მერე იქნება ვიზიტები უკრაინაში, ყაზახეთში, სხვა ქვეყნებში და ეს იქნება პროცესი, რომელმაც ურთიერთობები ყველასთან უნდა მოაწესრიგოს. რაც შეეხება საკრედიტო პოლიტიკას, სამანეთო ზონაში დარჩენას თუ არ დარჩენას, ეს ისეთი პრობლემურია, რომლებზეც ყველამ უნდა იფიქროს, ყველა მოქალაქემ კარგად უნდა გაიაზროს, თუ რა მოხდება, თუკი დავრჩებით ამ ზონაში. მე კი მაინც უნდა გითხრათ, რომ შედეგი იქნება ძალიან მძიმე, რადგან საკუთარი ვალუტისათვის ჩვენ ჯერჯერობით მზად არა ვართ - განაცხადა ინტერვიუს დასასრულს ედუარდ შევარდნაძემ.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

ახლა ისეთ პირობებში ვიმყოფებით, რომ საქართველომ თავდადებით უნდა იშრომოს და ამასთან თავის ირგვლივ დაამყაროს და შექმნას ბალანსირებული ურთიერთობები : შევარდნაძე ე. // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 12 იანვარი. - №6(550). - 1 გვ.

რთული ვითარებაა საქართველოში. ამასთან დაკავშირებით საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის გადაწყვეტილებით 12 იანვარს დაიწყო საქართველოს პარლამენტის რიგგარეშე სესია. დილის სხდომის გახსნისას საქართველოს პარლამენტის სპიკერის მოადგილემ რუსუდან ბერიძემ მიულოცა პარლამენტარებს ახალი წელი. შობის დღესასწაული, უსურვა მათ და მათი სახით სრულიად საქართველოს, რომ 1993 წელს მშვიდობა დამკვიდრდეს ჩვენ სამშობლოში.

პარლამენტარებმა დაამტკიცეს მუშაობის დღის წესრიგი, რომელიც მოიცავს ქვეყნისათვის საკმაოდ მნიშვნელოვან და აუცილებელ საკითხებს.

სხდომაზე მოისმინეს დღის წესრიგის პირველ საკითხად გათვალისწინებული ბატონ ედუარდ შევარდნაძის ინფორმაცია.

- თუ ასეთ ძნელ ვითარებაში შეიძლება რაიმე დადებით შედეგებზე საუბარი, - თქვა მან, - ეს არის ის პირველი შედეგები რასაც პარლამენტმა მიაღწია, პრაქტიკულად თვე-ნახევრის განმავლობაში. ახლა ჩვენს საზოგადოებაში ცხარე კამათია პარლამენტის ირგვლივ. ბევრს მიაჩნია, რომ პარლამენტის არჩევა, მისი მუშაობა, შედეგები გარკვულწილად ხელს უწყობენ ქვეყანაში სტაბილიზაციის დამყარებას. ქვეყანას, ასე თუ ისე, გარკვეული აზრით, გამოუჩნდა პატრონი, მუშაობს ხელისუფლების უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო, რომელსაც ურთულესი პრობლემები აკისრია ქვეყნის განვითარების ამ ეტაპზე. არის მეორე, საწინააღმდეგო მოსაზრებაც, რომ პარლამენტი ვერ ასრულებს თავის მისიას, ვითარება საქართველოში რთული რჩება, ზოგ სფეროში უარესდება კიდეც. ეს ურთიერთგამომრიცხავი აზრი არ უნდა იწვევდეს ჩვენს გაკვირვებას.

ჩვენი შარშანდელი პოლიტიკური ცხოვრების, საზოგადოებრივი ყოფიერების უმთავრესი შედეგი პარლამენტის არჩევა, კანონიერების აღდგენა, უზენაეობის დამკვიდრებაა. დღეს საქართველოს ჰყავს უმაღლესი საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება, სახელმწიფოს მეთაური, თავდაცვის საბჭო, რომლებიც აუცილებელია ასეთ დროს ყველა სახელმწიფოსათვის, განსაკუთრებით კი იმ სახელმწიფოსათვის, რომელიც თავისი დემოკრატიული განვითარების რთულ ეტაპზე იმყოფება და პირველ ნაბიჯებს დგამს.

- ვერ დავეთანხმები იმ ოპონენტებს, - თქვა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ. - რომლებიც პარლამენტის მიმართ ნეგატიურად არიან განწყობილი. მე მგონი, ეს უცოდინარობის ბრალია, იმიტომ რომ ორი თვის განმავლობაში სრულიად ახალ პარლამენტს ვერ მოსთხოვ იმას, რისი გაკეთებაც პრაქტიკულად შეუძლებელია. ბევრი პარლამენტის მუშაობას ვიცნობ, ბევრ ქვეყანაში დავსწრებივარ პარლამენტის სხდომებს და გარკვეული სიამაყით, ხმაურიანი ფრაზის გარეშე, მინდა განვაცხადო, რომ ჩვენი პარლამენტი გამოირჩევა ინტელექტუალური პოტენციალით, და გარკვეული აზრით, ცალკეული მიმართულებებით, პროფესიონალიზმითაც. ბევრი ჩვენი პარლამენტარი ტოლს არ უდებს განვითარებული ქვეყნების პარლამენტარებს. დაგროვდა გარკვეული ცოდნა, გამოცდილება, დღეს შეიძლება ვილაპარაკოთ ჩვენი საპარლამენტო ცხოვრების საერთაშორისო ავტორიტეტზე, საერთაშორისო კავშირებზე, და იმაზე, რომ ვიაროთ წინ, სრულვყოთ მუშაობის მეთოდები და პრაქტიკა, ავიმაღლოთ ეფექტიანობა. შემდეგ პარლამენტის თავმჯდომარემ ისაუბრა პარლამენტის მუშაობის ორგანიზაციული ფორმების დახვეწაზე, კომისიების მუშაობის უკეთ ორგანიზებაზე.

- ახლა უკვე, - აღნიშნა სახელმწიფოს მეთაურმა, - უფლება გვაქვს მოვთხოვოთ კომისიებს შეუდგნენ აქტიურ მუშაობას. ბევრი საკითხი, რაც პლენარულ სხდომებზე ირჩევა შეიძლება კომისიებზე განიხილონ და შემდეგ უკვე აპრობირებული სახით გამოვიტანოთ სხდომებზე. თუ კომისიებში ნამდვილი შემოქმედებითი მუშაობა აეწყობა, ჩვენი პლენარული სხდომებიც მიიღებს ორგანიზებულ სახეს და უფრო შედეგიანიც იქნება. კომისიების როლი და ავტორიტეტი უნდა ავამაღლოთ. მიმაჩნია, რომ მათ განუსაზღვრელი ასპარეზი აქვთ მუშაობისათვის, უპირველესად კი მათ ამ ეტაპზე უნდა გააძლიერონ კონტაქტები სამინისტროებთან, უწყებებთან, ორგანიზაციებთან.

ერთ-ერთი მწვავე საკითხი არის იმ პროცესის დაჩქარება, რომელსაც კანონშემოქმედება ჰქვია. ახალ ქვეყანაში, რომელიც ახლა იდგამს ფეხს, როგორც დემოკრატიული წარმონაქმნი, დამოუკიდებელი სახელმწიფო, კანონები წარმოუდგენლად საჭიროა. იმ კანონების გარეშე კი, რომელიც ჩვენ მივიღეთ მოძრაობა შეუძლებელი იქნებოდა. უფრო აქტიურად უნდა იმუშაონ იმ ინსტიტუტებმა და სამეცნიერო ცენტრებმა, რომლებიც ჩვენს ბაზაზე არსებობენ. მათ მიერ მოწოდებული მოსაზრებები, წინადადებები უნდა დაეხმაროს კომისიებს და პარლამენტარებს. თუ ეს გზა არ გავიარეთ ძნელია ლაპარაკი ახალი დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობაზე.

ახლა ხშირად ისმის საყვედური: საქართველოში ომის ვითარებაა და ეს არ იგრძნობაო. ამ საყვედურში გარკვეული სიმართლის ელემენტები არის, თქვა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ. ლაპარაკია აფხაზეთის კონფლიქტზე. ხშირად მითქვამს და ახლაც ვიმეორებ: ჩვენ ომისათვის არ ვემზადებოდით. იგი ჩვენ არ დაგვიწყია. ეს ნამდვილი ჭეშმარიტებაა. ამის დამტკიცება შეიძლება ფაქტებით, დოკუმენტებით, რომ ეს არ იყო საომარი შესვლა აფხაზეთში. ეს იყო ლოკალური მისია, რომელიც დაკავშირებული იყო ბანდიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლასთან და მაგისტრალების დაცვასთან. ამჟამად ყალიბდება გარკვეული მოსაზრებები, თუ რა გზით გამოვიდეთ ამ კრიზისიდან.

ვერავითარ ომს, ვერც შინაურსა და გარეშე კონფლიქტს ვერ მოიგებს ქვეყანა ისეთი ეკონომიკით, რომელიც ჩვენ გაგვაჩნია. ერთობ დარბეული და მოშლილია ჩვენი ეკონომიკა, საკუთარი საარსებო საშუალებები თითქმის ამოწურულია. ასეთ ვითარებაში და ასეთ ფონზე გვიხდება ცხოვრება და დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობა. და ჩვენ უნდა ვიაროთ ამ გზით, რა გზაც ავირჩიეთ, უნდა გავუძლოთ ამ გზის სირთულეს და დემოკრატიის გამოცდაც უნდა ჩავაბაროთ.

შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურმა ილაპარაკა სამანეთო ზონაში საქართველოს დარჩენის აუცილებლობაზე და აღნიშნა: სადღეისოდ პლანეტაზე არ მეგულება უარესი ზონა ვიდრე სამანეთოა, მაგრამ ჩვენ დღეს საერთოდ არავითარი ზონა არა გვაქვს. ამიტომ უნდა დავრჩეთ იქ, ვიდრე გამოსვლას არ გვაიძულებენ. ახლა ეროვნულ ვალუტაზე გადასვლა ნიშნავს იმას, რომ ტომარაში ჩაძვრე და შემდეგ მას თავი მოუკრა. ასეთია ცნობილი სპეციალისტების დასკვნა.

როცა საქართველოს მრეწველობის საკითხებს შეეხო, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა რომ მეტალურგიაში, ქიმიურ და საავიაციო მრეწველობაში, ზოგიერთ მანქანათმშენებელ და მსუბუქი მრეწველობის დარგებში შეიმჩნევა გამოცოცხლების სიმპტომები. ეს ის დარგებია, რომლებიც საექსპორტო პროდუქციას ქმნიან და აქ გარკვეულ აღმავლობასთან გვაქვს საქმე. თუ გამოცოცხლდება წარმოება, ჩვენი ბიუჯეტიც იარსებებს.

ვიმეორებ, ჩვენი საკუთარი სასურსათო რესურსები არა თუ შეზღუდულია, არამედ თითქმის ამოწურულია. ჩვენ ახლა ვცხოვრობთ იმ დახმარების ხარჯზე, რომელსაც სხვა ქვეყნებიდან ვიღებთ, რომ ასეთი მეგობრები არა, დღეს საქართველოში სავალალო ვითარება შეიქმნებოდა. ჩვენ ახლა აქტიურად ვმუშაობთ იმისათვის, რომ გავაღრმაოთ და აღვადგინოთ ურთიერთკავშირები მეზობელ სახელმწიფოებთან, კერძოდ რუსეთის ოლქებთან, საწარმო-დაწესებულებებთან, განვავითაროთ ახალი კონტაქტები უკრაინასთან, შუა აზიის რესპუბლიკებთან, დასავლეთის ქვეყნებთან.

ბრალს ნუ ვდებთ ერთამანეთს იმაში, რომ ვიღაცას ვიღაცის მონობის ქვეშ უნდა ამყოფოს საქართველო. ნორმალურად მოაზროვნე ასეთი კაცი მე ჩვენში არ მეგულება. მაგრამ რეალობა - რეალობაა და მას თვალი უნდა გავუსწოროთ ისე, როგორც არსებობს. ხალხი დაძაბულია, მოსახლეობა სულ რაღაცის მოლოდინშია. ხშირად მაქვს შეხვედრები, რომლის დროსაც მეკითხებიან, ხვალ რა არისო მოსალოდნელი, შევინარჩუნებთ თუ არა მშვიდობასო. ყველა პარტიის ლიდერს, ყველა მოქალაქეს მივმართავ თხოვნით, რომ არ სჭირდება ჩვენს ხალხს ზედმეტი დაძაბულობა და განერვიულება. ნუ მივიყვანთ ჩვენს საზოგადოებას იქამდე, რომ იგი უმართავი გახდეს. ყველანი გავიმსჭვალოთ იმ პასუხისმგებლობით, რომელიც სჭირდება დღევანდელ გარდამავალ ეტაპს და რომელსაც ერთობა და ერთიანობა სჭირდება. ვიდავოთ, ვიკამათოთ, მაგრამ - სერიოზულ საკითხებზე, თქვა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ. ნურავის ვდებთ ბრალს ბოლშევიზმში, ნურავის სურს, დაუპირისპიროს პარლამენტი შეიარაღებულ ძალებს, რომელსაც თქმა არ უნდა, დიდი დამსახურება აქვს. საქართველოს პარლამენტი შეიარაღებულ ძალებს არ დაუპირისპირდება და არც შეიარაღებული ძალები დაუპირისპირდება პარლამენტს და ხელისუფლებას. ეს უნაყოფო, უპერსპექტივო საქმეა და ნურავინ შეეცდება წყლის ამღვრევას. ნურც იმას შეეცდებიან, რომ ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის დამსახურება დაუპირისპირონ დღევანდელ პარლამენტს, რომლის ღირსება, განსხვავებით ბევრი სხვა ქვეყნის პარლამენტისაგან, ის არის, რომ აქ წარმოდგენილი არიან ყოფილი დისიდენტები, ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ლიდერები და ის ყოფილი კომუნისტები, ვინც გაიაზრეს ყველაფერი, რაც ერთიანი, დემოკრატიული სახელმწიფოს აშენებისათვის არის საჭირო, ტოტალიტარული რეჟიმის დროს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის წინაშე ნგრევის ამოცანა იდგა. იგი შესრულდა. ახლა ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობას, რომელსაც ყველა ემხრობა, აღმშენებლობითი მისია ეკისრება. დღეს, ამ ურთულეს და უძნელეს პირობებში ყველანი უნდა გავერთიანდეთ ერთიანი საქართველოსათვის და ჩვენი პლატფორმები ხელს არ უნდა გვიშლიდეს ამ მიზნის განხორციელებაში.

საქართველოს მომავალი აქვს. ამაში ცხადლივ მაშინ ვრწმუნდები ხოლმე, როცა ოჩამჩირეში, სოხუმში ვხვდები იქ მეომარ ბიჭებს, ვხედავ მათ ანთებულ თვალებს, როგორ ურთულეს პირობებში იცავენ საქართველოს.

ჩვენ გვაქვს იმის რწმენა და იმედი, და არც თუ უსაფუძვლოდ, რომ საქართველო ერთ-ერთი აყვავებული ქვეყანა იქნება ახლო მომავალში.

[...]

საქინფორმის საპარლამენტო კორესპონდენტები.

ყველანი უნდა გავერთიანდეთ ერთიანი საქართველოსათვის // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 13 იანვარი. - №7(551). - 1 გვ.

ძვირფასო მეგობრებო,

დღეს უჭირს ჩვენს ქვეყანას, მაგრამ ამ ძნელბედობის ჟამსაც არა გვაქვს უფლება დავივიწყოთ ქართული კულტურისთვის მეტად მნიშვნელოვანი თარიღი - ქართული თეატრის დღე - 14 იანვარი.

მოგილოცავთ ამ დღეს თქვენ და თქვენს ერთგულ მაყურებელს.

ეს დღე განსაკუთრებით მინდა მივულოცო რუსთავის თეატრს, რომლის დაარსებიდან 25 წელი შესრულდა, მივულოცო ამ თეატრის ყველა თაობის მსახიობს, მათ, ვინც დროზე მარჯანიშვილის თეატრის ტრადიციებზე დააფუძნეს ეს თვითმყოფადი თეატრი, მათ, ვინც დღეს ერთგულად და ნიჭიერად ემსახურება თავის მაყურებელს, ამ შესანიშნავი ქალაქის მკვიდრთ.

უჭირს დღეს საქართველოს, უჭირს ქართულ კულტურას, ქართულ თეატრს, მაგრამ ამ გაჭირვებულ ჟამსაც სწორედ ქართულმა თეატრმა, ეროვნული ტრადიციების ღირსეულმა მემკვიდრემ და დამცველმა, გვიჩვენა მაგალითი იმისა, თუ როგორ უნდა შეასრულოს თავისი მოვალეობა ყოველმა ჩვენგანმა. ქართველი მსახიობები მარტო სცენაზე კი არ იცავენ და გამოხატავენ ქართულ ინტერესებს, არამედ ბრძოლის ველზეც, იარაღით ხელში.

დიდი მადლობა მათ ამისთვის.

არ შეიძლება ის ხალხი დამარცხდეს თავისუფლებისათვის ბრძოლაში, ვისაც ასეთი მამულიშვილები ჰყავს.

სწორედ ამიტომ ჩვენ უნდა გავიმარჯვოთ, სწორედ ამიტომ ჩვენ ფეხზე უნდა დავაყენოთ საქართველო, ფეხზე უნდა დავაყენოთ ქართული კულტურა. ქართულ თეატრსა და ქართველ მსახიობს, რომელსაც მსოფლიო ტაშს უკრავს, ჩვენ უნდა შევუქმნათ ყველა პირობა ცხოვრებისა და შრომისათვის.

იგი ღირსია ამისა.

კიდევ ერთხელ გილოცავთ ამ დღეს და გისურვებთ მომავალ წელს მშვიდობიან, გახარებულ, ბედნიერ საქართველოში ღირსეულად აღგვენიშნოს ეს დღესასწაული.

ედუარდ შევარდნაძე,
საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე,
საქართველოს სახელმწიფოს მეთაური.

ქართული თეატრის მოღვაწეებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 14 იანვარი. - №8(552). - 1 გვ.

საქართველოს პარლამენტის სხდომის დღიური

[...]

დღეს ჩვენ გვისმენენ და გარკვეულად ყველას აინტერესებს, რა სიტუაციაა პარლამენტში, რადგან ეს ანარეკლია იმისა, რაც საზოგადოებაში ხდება. დღეს საქართველოში არ არის ძალა, რომელმაც შეიძლება სამხედრო ძალა გამოიყენოს ხალხის წინააღმდეგ, ნურავის სურს დაუპირისპიროს პარლამენტი შეიარაღებულ ძალებს. გვეყოფა ის ტკივილები, რაც თავისთავად გვაქვს. დღეს ჩვენი ხალხი სხვა დონეზეა, იმდენი რამ იწვნია მან ამ ბოლო სამ-ოთხ წელიწადში, რომ დღეს სისხლისღვრას არავინ დაუშვებს, ამ ნაბიჯს არ გადადგამს. ერთხელ უკვე ვთქვი და ვიმეორებ, ის, ვინც ცდილობს ერთმანეთს დაუპირისპიროს შეიარაღებული ძალები და პარლამენტი, უნაყოფოდ ირჯება, უნაყოფოდ ღვრის ოფლს.

შემდეგ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ ილაპარაკა რესპუბლიკაში დამნაშავეთა სამყაროს თარეშზე. ხალხი შეწუხებულია, აღნიშნა მან, - დაიწყო რეალური ხელისუფლების რეალური ბრძოლა ამ საშინელ მოვლენებთან, გაჩნდა პირველი ნეგატიური ჩანასახები, გამოიკვეთა პერსპექტივა. ცხადია, ამ სფეროში წესრიგის დამკვიდრება - ერთ-ორ დღეში ვერ მოხერხდება, მაგრამ ამას მივაღწევთ. დარწმუნებული ვარ, რომ ეს კურსი არ შეჩერდება, მას ბოლომდე მივიყვანთ და წესრიგი დამყარდება.

- ნუ გაგვიკვირდება, თუ საზოგადოების გარკვეული დაძაბულობა პარლამენტსაც გადმოედო, - თქვა პარლამენტის თავმჯდომარემ, - მინდა დავამშვიდო ყველა, რომ ძველად დაშვებული შეცდომები არ განმეორდება, პარლამენტი თავის სიმაღლეზე იქნება და თუ საჭირო გახდება, ხელისუფლებას აიღებს ხელში და არ დაუშვებს რაიმე პროვოკაციულ გამოხტომას. გვეყოფა ის დიდი ტკივილი, რაც აფხაზეთთანაა დაკავშირებული. ჩვენ არასდროს არ გადავუხვევთ დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის გზიდან.

[...]

დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის გზიდან არ გადავუხვევთ : საქართველოს პარლამენტის სხდომის დღიური // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 14 იანვარი. - №8(552). - 1 გვ.

ბატონო ნიკოლოზ!

გილოცავთ ჭეშმარიტად ღირსშესანიშნავ თარიღს თქვენს ცხოვრებაში დაბადების 90 წლისთავს! გისურვებთ ჯანის სიმრთელეს და სულის სიმხნევეს!

90 წელი - ეს დიდი გზაა. აქ უკვე ადამიანს შეუძლია შეაჯამოს თავისი ნათქვამი, თავის ნამოქმედარი, თავის ნამოღვაწარი. თქვენ სწორედ იმ ღვაწლმოსილ ადამიანთა რიცხვს ეკუთვნით, ვისაც სრული უფლება აქვს იამაყოს განვლილი გზით, იამაყოს როგორც მოქალაქემ, როგორც პროფესიონალმა. მსოფლიოში აღიარებული კინემატოგრაფის, ქართული კინო სკოლის სათავეებთან მოევლინეთ თქვენ ქართულ საზოგადოებრიობას. ფესვები იქსოვებოდა მხოლოდ მაშინ, გზის დასაწყისში, ხოლო ის რასაც ჩვენ ქართული კინოს აღიარებას ვუწოდებთ, ქართული კინოს სახელს, მერე მოვიდა. თქვენ დიდი წვლილი მიგიძღვით ამ სახელის დამკვიდრებაში. მრავალმხრივია თქვენი, როგორც შემოქმედის ნიჭი, მაგრამ ამჯერად ერთი რამ მინდა გავიხსენო: თქვენ, თქვენი ხელოვნებით ქართველი, ოსი და აფხაზი ხალხის მეგობრობასაც უმღერეთ, მეგობრობას, რომელიც ისტორიულმა ბედუკუღმართობამ დღეს ასე გაბზარა. სწორედ დღეს, საქართველოს ისტორიის ამ უმძიმეს და პასუხსაგებ ეტაპზე, თქვენეული ღრმა მზერა გვჭირდება, ცხოვრებისეული გამოცდილებით დამძიმებული თქვენეული განსჯა და ფიქრი.

გისურვებთ ულევ სულიერ და ფიზიკურ ენერგიას. თქვენი ოჯახის მეგობრებისა და კოლეგების, მოწაფეების, თქვენი საქართველოს საკეთილდღეოდ.

დღეგრძელი იყავით!

ედუარდ შევარდნაძე.

ნიკოლოზ სანიშვილი - 90 // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 15 იანვარი. - №9(553). - 2 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის ინტერვიუ ირანის ისლამური რესპუბლიკის საინფორმაციო სააგენტოს კორესპონდენტისადმი

1. ხომ ვერ გვეტყოდით, რა მიზნით უნდა ესტუმროთ ირანს და რა საკითხები იქნება განხილვის საგანი.

- თუ ზოგადად ვისაუბრებთ, ვიზიტს ორი უმთავრესი მიზანი აქვს: პირველი არის ის, რომ საქართველომ მსოფლიოს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა შორის ღირსეული ადგილი დაიკავოს. მიზეზთა და მიზეზთა გამო, უკანასკნელი ორი საუკუნის განმავლობაში საქართველო ჯერ რუსეთის იმპერიის, შემდეგ კი საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში აღმოჩნდა და აქედან გამომდინარე, იგი მოკლებული იყო საკუთარი დამოუკიდებელი პოლიტიკის განხორციელების შესაძლებლობას - ეს შეეხება ურთიერთობას არა მარტო ირანთან, არამედ ყველა სხვა ქვეყანასთან. დღეს საქართველო მტკიცედ დაადგა დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრიობის მშენებლობის გზას და ამდენად ბუნებრივია ქართველი ხალხის სწრაფვა, ღირსეული ადგილი დაიკავოს მსოფლიო თანამეგობრობაში და საერთაშორისო ურთიერთობის სისტემაში. მას სურს ყველა ქვეყანასთან ჰქონდეს მეგობრული და თანასწორუფლებიანი ურთიერთობა. ზემოთქმული უწინარეს ყოვლისა შეეხება უშუალო მეზობელსა და ახლო მდებარე ქვეყანას.

მეორე მთავარ მიზანს შეადგენს ქართველი და ირანელი ხალხების პოლიტიკური, ეკონომიკური, კულტურულ-სამეურნეო დაახლოება. საქართველოსა და ირანის ხალხები მთელი პერიოდის მანძილზე უახლესი ძაფებით იყვნენ გადაბმულნი, ჩვენი ქვეყნების ისტორია ურთიერთის ისტორიის გარეშე არ არსებობს, და ამიტომ სრულიად ბუნებრივია ისიც, რომ საქართველოს სულიერ და კულტურულ მემკვიდრეობაში მრავლად მოიპოვება სპარსული კულტურის ელემენტები. ქართველ ხალხსაც არც თუ მცირე როლი შეუსრულებია ირანის ისტორიაში. საქართველო-ირანის ურთიერთობების მრავალსაუკუნოვან გზაზე იყო როგორც უაღრესად გულითადი მეგობრობის, ისე გარკვეული სირთულეებით აღსავსე პერიოდები, მაგრამ ვერავინ ვერ უარყოფს იმ ფაქტს, რომ ჩვენი ხალხების ბედი და ისტორია მჭიდროდ არის გადაბმული - ისინი ყოველთვის გვერდიგვერდ იდგნენ. ამიტომ ჩვენი ვიზიტის ერთ-ერთი უმთავრესი მიზანია ისტორიისა და ბედის უკუღმართობის გამოსწორება და საქართველოსა და ირანის მეგობრობის აღდგენა და განვითარება. მე მჯერა, რომ ჩვენი დელეგაციის შეხვედრა მის აღმატებულებასთან ბატონ ჰაშემი რაფსანჯანისთან სრულიად ახალ ეტაპს შეუქმნის ჩვენი ქვეყნის ურთიერთობას.

ეს - ზოგადად, კონკრეტულად კი ვიზიტის დროს ყურადღება დაეთმობა ორმხრივი პოლიტიკური, ეკონომიკური და კულტურულ-სამეცნიერო ურთიერთობების, რეგიონული თანამშრომლობისა და უსაფრთხოების საკითხებს. ირანში ჩავიტანთ წინადადებებისა და პროექტების პაკეტს, რომელიც ორმხრივი განხილვის საგანი გახდება. მათი დახასიათებისაგან ჯერჯერობით თავს შევიკავებ - უფრო უპრიანი იქნება საუბარი მას შემდეგ, როცა ისინი ხელმოწერილი იქნება და ჩვენი ურთიერთობის საფუძვლად იქცევა.

2. რა აზრის ხართ ჩვენი ქვეყნების ურთიერთობაზე ახლა და მომავალში? როგორ აფასებთ რეგიონული პრობლემების გადაჭრაში ირანისა და საქართველოს თანამშრომლობას?

- კითხვის პირველ ნაწილს მე გარკვეულწილად უკვე ვუპასუხე - ჩვენი ქვეყნებისა და ხალხების ისტორია და კულტურა მჭიდროდ იყო და არის გადაჯაჭვული. რაც შეეხება ჩვენს მომავალ ურთიერთობას, ჩვენი ხალხების მრავალსაუკუნოვანი ურთიერთობის გამოცდილება იმედს იძლევა, რომ იგი უაღრესად მჭიდრო და მრავალფეროვანი იქნება. ირანი, საქართველოს უშუალო სიახლოვეს მდებარე უდიდესი პოლიტიკური, ეკონომიკური და კულტურული პოტენციალის მქონე სახელმწიფოა. საქართველო, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, სულ ცოტა ხნის წინათ დაადგა დამოუკიდებელი განვითარების გზას და ამ გზაზე უამრავ სიძნელეს აწყდება და ალბათ მომავალშიც წააწყდება, მაგრამ იგი საკმაოდ მძლავრ ეკონომიკურ და ინტელექტუალურ-სამეცნიერო პოტენციალს ფლობს. შეიძლება პარადოქსულადაც მოგეჩვენოთ, მაგრამ მან საკმაო გამოცდილება შეიძინა ლოკალური და რეგიონული კონფლიქტების შესწავლისა და მოგვარების დარგშიც. მჯერა, რომ ირანსა და საქართველოს შორის მეგობრობის, თანასწორუფლებიანობისა და ურთიერთპატივისცემის პრინციპებზე დაფუძნებული ურთიერთობა უაღრესად საინტერესო და სასარგებლო ნიმუშებს შეიძენს და მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს ჩვენი, და არა მხოლოდ ჩვენი, ორი ქვეყნის ხალხების კეთილდღეობაში.

3. რა აზრის ბრძანდებით რეგიონში ირანის ისლამური რესპუბლიკის როლსა და მიღწევებზე?

- გადაუჭარბებლად უნდა ითქვას, რომ რეგიონის მშვიდობიანი ატმოსფეროს შექმნაში ირანის როლი უაღრესად დიდია. მისი პოლიტიკური, სამხედრო-პოლიტიკური და ეკონომიკური პოტენციალი რეგიონული უსაფრთხოების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს გარანტად უნდა იქცეს. მითუმეტეს, რომ საქართველოს მსგავსად, ირანსაც საკმაოდ დაუგროვდა სამწუხარო გამოცდილება - ირანელმა ხალხმა საკუთარ თავზე იწვნია ომის მთელი საშინელება. მე მივესალმები ირანის სამშვიდობო ინიციატივებს მთიანი ყარაბაღის პრობლემის მოგვარების გზაზე და მიმაჩნია, რომ იგი უაღრესად პოზიტიურ როლს ასრულებს ამ მიმართულებით.

4. რას გვეტყოდით იმასთან დაკავშირებით, რომ ზოგიერთი მასობრივი ინფორმაციის საშუალება ირწმუნება, ირანი ცდილობს კავკასიასა და შუა აზიაში შეაღწიოსო?

- როგორც ჩანს ის, ვინც საუბრობს ირანის მცდელობაზე, შეაღწიოს კავკასიასა და შუა აზიაში, სხვადასხვა აზრს დებს ამ ტერმინში. მე იმათ რიცხვს ვეკუთვნი ვინც გაგებით ეკიდება და პოზიტიურად უყურებს ირანის ლტოლვას აღადგინოს და განავითაროს საუკუნის განმავლობაში ჩამოყალიბებული კავშირ-ურთიერთობა ამ ორ უმნიშვნელოვანეს რეგიონთან. ვერავინ უარყოფს ამ ფაქტს, რომ ისტორიის საკმაოდ ხანგრძლივი მონაკვეთის მანძილზე ერთის მხრივ ირანსა და მეორეს მხრივ კავკასიასა და შუა აზიას შორის არსებობდა ძალიან მჭიდრო პოლიტიკური, ეკონომიკური, კულტურული კავშირ-ურთიერთობა. დღეს ან რეგიონებში წარმოიქმნა დამოუკიდებელი ქვეყნები რომლებიც პირველ ნაბიჯებს დგამენ სუვერენული განვითარების გზაზე და ამ გზაზე უამრავ სიძნელეებს აწყდებიან. ირანი დაინტერესებული უნდა იყოს, რომ მის უშუალო სიახლოვეს შეიქმნას პოლიტიკურად სტაბილური და ეკონომიკურად მძლავრი სახელმწიფოები. ამიტომაც მივესალმები ირანის მცდელობას, ხელი შეუწყოს კავკასიასა და შუა აზიაში სუვერენული ქვეყნების ფეხზე დადგომას და მათთან თანაბარი პარტნიორული და მეგობრული ურთიერთობის ჩამოყალიბებას.

5. რა არის, თქვენი აზრით, საქართველოსა და აფხაზებს შორის ომის მიზეზი? რამდენ ხანს გაგრძელდება ომი? რა ღონისძიებები უნდა განხორციელდეს რომ ბოლო მოეღოს კავკასიის რეგიონულ კონფლიქტებს, მათ შორის ყარაბაღის კონფლიქტს?

- უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღვნიშნოთ, რომ აფხაზეთში მიმდინარე კონფლიქტი პოლიტიკური ხასიათისაა და არა ეთნიკური, როგორც ამის წარმოდგენას ცდილობენ გარკვეული პოლიტიკური წრეები. ეს სეპარატისტული ძალები, რომლებიც დღეს თავიანთ მოქმედებას აფხაზეთის დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის იდეით წარმოგვიდგენენ, ფაქტიურად პროსაბჭოური იმპერიალისტური წრეების დაკვეთას ასრულებენ. ამგვარი ძალების სპექტრი საკმაოდ ფართოა და ჩემს არა ერთ გამოსვლაში მათ ერთი საერთო წითელ-მიხაკისფერი ნიშნით ვაერთიანებ. კავკასიური სეპარატიზმის მეშვეობით ისინი ცდილობენ ხელი შეუშალონ დამოუკიდებელი საქართველოს ჩამოყალიბების იდეას, მოქმედებენ რა პრინციპით გათიშე და იბატონე. მათი მიზანი ნათელია, ყოფილ საბჭოთა ტერიტორიაზე მუდმივი დესტაბილიზაციის კერების შექმნით მაქსიმალურად შეუშალონ ხელი ახლად წარმოქმნილი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ნორმალურ განვითარებას.

რაც შეეხება საქართველოს პოზიციას აფხაზეთის მიმართ, ეს არის ძირძველი ქართული მიწა, რომელზეც უხსოვარი დროიდან ცხოვრობენ ქართველები და აფხაზები, ქართველი ხალხი ვერ შეეგუება საქართველოდან აფხაზეთის გამოყოფას, მით უმეტეს, რომ აქაური მოსახლეობის 17%25-ს შეადგენენ აფხაზები, 45%25-ს - ქართველები, დანარჩენს - სომხები, რუსები და სხვები.

პირადად მე აფხაზთა ავტონომიის, მათი კულტურის, ენის, ტრადიციების, აფხაზური ფენომენის შენარჩუნებისა და განვითარების აქტიური მომხრე ვიყავი და ვარ დღესაც. სწორედ ავტონომიის ფარგლებში იქნება ყოველივე ეს გარანტირებული.

პრობლემის მიმართ ჩვენი მიდგომა ცალსახაა, კონფლიქტი უნდა მოგვარდეს მშვიდობიანი პოლიტიკური გზით და რაც შეიძლება მოკლე ვადებში. ქართველ ხალხს კარგად აქვს შეგნებული, რომ, როგორც მრავალი საუკუნის განმავლობაში ისე მომავალშიც მან აფხაზ ხალხთან ერთად უნდა აშენოს მომავალი საქართველო.

ასეთივეა ჩემი მიდგომა კავკასიაში მიმდინარე კონფლიქტების მიმართაც. მტკიცედ გვწამს, რომ ომის საშუალებით სადავო საკითხი არ გადაიჭრება. კავკასიის რეგიონში მიმდინარე მოვლენები შემაშფოთებელია და დიდი საერთო ძალისხმევა იქნება საჭირო მათ მოსაგვარებლად. ვიმეორებ, ყველა რეგიონული კონფლიქტის მოგვარების, მათ შორის ყარაბაღის პრობლემის გადაჭრის, ერთადერთ ასპარეზად მოლაპარაკების მაგიდა მიმაჩნია.

6. რუსეთი არაერთხელ დაადანაშაულეს იმაში, რომ იგი მფარველობს რა აფხაზებს, მას ემხრობოდა საქართველოსთან ომში. მართლა თუ ასრულებს მოსკოვი რაიმე როლს ამ საქმეში?

როგორ შეაფასებდით საერთოდ რუსეთის როლსა და ადგილს ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებს შორის, აგრეთვე მოსკოვისა და თბილისის ურთიერთობას?

- მე უკვე აღვნიშნე, თუ ვინ არის დაინტერესებული აფხაზეთში კონფლიქტის ესკალაციით. საერთოდ კი მტკიცედ გვწამს, რომ რუსეთის ხელისუფლებას, მის პრეზიდენტს უდიდესი პოზიტიური როლის შესრულება შეუძლიათ არა მარტო აფხაზეთში, არამედ მთელ ყოფილ საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე მიმდინარე ეთნოკონფლიქტების მოგვარების საქმეში. მოსკოვისა და თბილისის კეთილგანწყობილი, ცივილიზებული და თანაბარუფლებიანი ურთიერთობის ჩამოყალიბება, უმნიშვნელოვანესი მომენტია დამოუკიდებლობის გზაზე დამდგარი საქართველოსათვის. დარწმუნებული ვარ, რომ უახლოეს ხანში ამ ურთიერთობას ისეთ სასურველ დონეზე ავიყვანთ, რომელიც შეესაბამება რუსი და ქართველი ხალხების ინტერესებს და საბოლოო ანგარიშით კავკასიის რეგიონში მშვიდობის სამსახურში ჩადგება.

7. რა აზრის ბრძანდებით ყოფილი კავშირის დაშლის მიზეზებსა და დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის მომავალზე იმის გათვალისწინებით, რომ რესპუბლიკები განიხილავენ ახალი კავშირის შექმნის შესაძლებლობას?

- საბჭოთა კავშირის დაშლა ობიექტური რეალობით იქნა განპირობებული. კომუნიზმის მიმზიდველი იდეა, რომელმაც თავის დროზე ბევრი ადამიანი აანთო და მის სამსახურში ჩააყენა, უტოპია აღმოჩნდა. საბჭოთა კავშირის დაშლამ უფრო ნათლად დაგვანახა, თუ რამდენ უარყოფითს შეიცავდა და ასაზდროებდა ეს, ჩემი ღრმა რწმენით, კაცობრიობის ისტორიაში უკანასკნელი იმპერია. რაც შეეხება დამოუკიდებელი ქვეყნების თანამეგობრობას, მისი შექმნის იდეას თავიდანვე სკეპტიკურად ვუყურებდი და დღესაც მწამს, რომ ახლადჩამოყალიბებული დამოუკიდებელი ქვეყნების პირდაპირ კავშირურთიერთობას უკეთესი მომავალი აქვს.

„მტკიცედ გვწამს, რომ ომის საშუალებით სადავო საკითხი არ გადაიჭრება“ : ედუარდ შევარდნაძის ინტერვიუ ირანის ისლამური რესპუბლიკის საინფორმაციო სააგენტოს კორესპონდენტისადმი / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 17 იანვარი. - №11(555). - 1 გვ.

საქართველოსა და ირანის მრავალსაუკუნოვან ურთიერთობათა ისტორიაში დაიწყო ახალი ერა. ამას ადასტურებს საქართველოს სამთავრობო დელეგაციის ვიზიტის შედეგები ამ ქვეყანაში, - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ქართველ და უცხოელ ჟურნალისტებთან თბილისის აეროპორტში.

- ჩვენ გვღებულობდნენ მეგობრულად და გულითადად, - თქვა მან. - შედეგების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, არ შეიძლება არ ვთქვათ დეკლარაციაზე რომლის პრინციპებითაც განვითარდება ჩვენი ურთიერთობა. არ დარჩა თითქმის არც ერთი სფერო, რომელშიც არ დაგვედო ხელშეკრულება. ეს ეხება როგორც სავაჭრო-ეკონომიკურ, ასევე კულტურის, მეცნიერების, ტრანსპორტის, გაზის მოწოდების, ჯანმრთელობის, ტურიზმის, სპორტის და სხვა საკითხებს. პრაქტიკულად ახალ ცხოვრებას იწყებს ჩვენი ურთიერთობა.

- რაც შეეხება კონფლიქტებს ჩვენს ქვეყანაში, - აღნიშნა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - მათ საღი შეხედულება აქვთ ამ საკითხებზე და ფრთხილ და ფაქიზ დამოკიდებულებას იჩენენ. გამოთქვეს რწმენა, რომ საქართველო მოუვლის ამ საკითხებს. ყველა ჩვენი შეხვედრა გლობალური მნიშვნელობის იყო. მეტად ამაღელვებლად ჩაიარა ფერეიდნელებთან შეხვედრამ. შედეგიანი აღმოჩნდა ჩვენი მინისტრების შეხვედრა თავის კოლეგებთან.

მინდა აღვნიშნო, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - ჩვენი მოწვევა საქართველოში ირანის პრეზიდენტმა დიდი კმაყოფილებით მიიღო.

დასასრულს ედუარდ შევარდნაძემ დასძინა, რომ საქართველოს დელეგაციის ვიზიტს ირანის ისლამის რესპუბლიკაში როგორც პირდაპირი მნიშვნელობით, ისე სიმბოლურად, დიდი მნიშვნელობა აქვს.

საქართველო-ირანის ურთიერთობაში დაიწყო ახალი ერა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 21 იანვარი. - №12(556). - 2 გვ.

19 იანვარს დილით საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე - სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე და მისი თანმხლები პირნი ოფიციალურ ვიზიტად გაფრინდნენ თეირანში. გაფრენის წინ მან თბილისის აეროპორტში პრესკონფერენცია გამართა ქართველი და უცხოელი ჟურნალისტებისათვის.

ჩვენ დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ ამ ვიზიტს საქართველოს, როგორც სუვერენულ და დამოუკიდებელი სახელმწიფოს მომავლისათვის, - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ. - ჩვენი ქვეყნის გეოგრაფიული და გეოპოლიტიკური მდებარეობა როგორც აღმოსავლეთის, ისევე დასავლეთის მრავალი სახელმწიფოს უდიდეს ინტერესს იწვევს. ამიტომ ჩვენ უნდა ვიპოვოთ ჩვენი ადგილი ამ ინტერესების ბალანსში. როგორც პარლამენტის თავმჯდომარემ თქვა, ირანს გარკვეული, როგორც პოლიტიკური, ისე ეკონომიკური, ინტერესები აქვს კავკასიის რეგიონში, და მას შეუძლია გარკვეული როლი შეასრულოს კავკასიაში სიტუაციის მოწესრიგებაში.

- ჩემი აზრით, ირანი დაინტერესებულია ამ რეგიონში სტაბილურობით, - თქვა შემდეგ ედუარდ შევარდნაძემ. - ირანთან ჩვენს ურთიერთობაში ახალი ეტაპი იწყება. ვიზიტს წინ უძღოდა დიდი და სერიოზული მოსამზადებელი მუშაობა. ჩვენ მოველით, რომ თეირანში მიღებული იქნება დეკლარაცია, ხელმოწერილი - საქართველო-ირანის შეთანხმებათა პაკეტი ეკონომიკურ, სამეცნიერო, კულტურულ და თანამშრომლობის სხვა სფეროებში.

შევარდნაძემ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ირანთან მრავალმხრივ ურთიერთობათა განვითარება „კი არ ეწინააღმდეგება, არამედ გულისხმობს საქართველოს კეთილმეზობლურ ურთიერთობას რუსეთთან, თურქეთთან, აზერბაიჯანთან, სომხეთთან, ევროპის სახელმწიფოებთან, ამერიკის შეერთებულ შტატებთან და სხვა ქვეყნებთან“.

- ჩვენ რთულ რეგიონში ვცხოვრობთ, აღნიშნა მან. მხედველობაში მაქვს კავკასიაც, ახლო და შუა აღმოსავლეთიც, და, საერთოდ, მსოფლიოში მრავალი მოვლენა მიმდინარეობს. რა თქმა უნდა, სახელმწიფოთა მეთაურების შეხვედრის დროს ჩვენ არ შეიძლება არ შევეხოთ ყველა ამ პრობლემას.

ედუარდ შევარდნაძემ უპასუხა ჟურნალისტების კითხვას რუსეთ-საქართველოს ხელშეკრულების, სხვა შეთანხმებების რატიფიკაციის პერსპექტივებისა და ვადების შესახებ, და თქვა:

- დღეს მთავარი ამოცანაა დავამთავროთ ამ უმნიშვნელოვანესი დოკუმენტების ხელმოსაწერად მომზადება. მათ შორის არის დიდი ხელშეკრულება, შეთანხმებანი საქართველოს ტერიტორიაზე რუსეთის ჯარების ყოფნის სტატუსისა და ვადების შესახებ, ეკონომიკური შეთანხმება და მთელი რიგი სხვა მორიგებანი. უნდა ითქვას, რომ ნეგატიური იმპულსები ჩვენგან კი არ წასულა, არამედ მოდის რუსეთის პარლამენტისაგან, როცა მან არსებითად აკრძალა მუშაობა ეკონომიკური შეთანხმების დადებისათვის და მოითხოვა, რომ თავდაპირველად მოგვარებულიყო აფხაზეთთან საქართველოს პრობლემები. ჩვენ ეს მივიჩნიეთ საქართველოს საშინაო საქმეებში ჩარევის ცდად. ამ დღეებში სასარგებლო, კონსტრუქციული მოლაპარაკება გვქონდა რუსეთის პრეზიდენტის წარმომადგენელთან, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილესთან ბორის პასტუხოვთან. ვფიქრობ, შევძლებთ გადავლახოთ ჩვენს ურთიერთობაში წარმოქმნილი ყველა სიძნელე. ცუდია მხოლოდ, რომ რუსეთთან საქართველოს ურთიერთობის მოგვარება ყოვნდება.

ირანში ედუარდ შევარდნაძის ვიზიტის წინ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 21 იანვარი. - №12(556). - 1 გვ.

18 იანვრის რადიოინტერვიუ

ორშაბათს, ირანში გამგზავრების წინა დღეს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფო მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ტრადიციული ინტერვიუ მისცა საქართველოს რადიოკომენტატორს ნატო ონიანს. გთავაზობთ ამ ინტერვიუს.

- ბატონო ედუარდ, თქვენ ხვალ ოფიციალური ვიზიტით მიემგზავრებით ირანს. ვიცით, რომ ხელი უნდა მოაწეროთ დოკუმენტების მთელ პაკეტს. როგორც ირანის ოფიციოზი აცხადებს, ამ ქვეყანას კარგა ხანია არ მოუწერია ხელი ასეთ დიდ ხელშეკრულებაზე; თქვენი ვიზიტი მით უფრო საყურადღებოა, რომ სულ ახლახან ირანის პრეზიდენტმა რაფსანჯანიმ ერაყის კონფლიქტთან დაკავშირებით განაცხადა, რომ ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა თავისი მტრული დამოკიდებულება ჯერაც არ შეცვალაო...

- ვიზიტს ირანში, რა თქმა უნდა, ყოველმხრივ დიდი მნიშვნელობა აქვს. ცნობილია ჩვენი ქვეყნის ისტორიული ურთიერთობა ამ დიდ ქვეყანასთან. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ირანი 60-მილიონიანი სახელმწიფოა და საკმაოდ დიდი ეკონომიკური და პოლიტიკური პოტენციალი აქვს, ამიტომ, ჩემი აზრით, თუ ამ ვიზიტს წარსულის გახსენებით, აწმყოს გათვალისწინებით და მომავლის ინტერესების თვალსაზრისით შევაფასებთ, შეიძლება ითქვას რომ ძალიან დიდი მნიშვნელობა ექნება. მით უმეტეს, რომ როგორც თქვენ ბრძანეთ, მისაღებია მთელი დასტა დოკუმენტებისა, მათ შორის ერთად შემუშავებული დეკლარაციის ტექსტი. ეს გახლავთ ჩვენს ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობის ძირითადი პრინციპები და ამას მოჰყვება მთელი პაკეტი ეკონომიკის, მეცნიერულ-ტექნიკური თანამშრომლობის, კულტურის, ტრანსპორტის და სხვა სფეროებში.

ჩემი აზრით, თუ ამ ვიზიტს იმ პროცესების გათვალისწინებით შევაფასებთ, რაც ახლა ხდება კავკასიაში, ახლო და შუა აღმოსავლეთში და მხედველობაში მივიღებთ იმ წონას, რომელიც ირანს აქვს რეალურად, მე მგონი ირანის პრეზიდენტთან ჩვენს შეხვედრებსა და საუბრებს არსებითი მნიშვნელობა ექნება სწორედ ამ პროცესებისათვის. ამასთან, თქვენ იცით რომ არსებობს ერთგვარი წინააღმდეგობა და ერთგვარი კომფრონტაციული დამოკიდებულებაც კი დასავლეთის ზოგიერთ სახელმწიფოსა და ირანს შორის. ვფიქრობ, ჩვენი ვიზიტი ასეთ დროს საჭიროც არის. რა თქმა უნდა, ამ ვიზიტის მიზანი ის არ არის, რომ ეს წინააღმდეგობა ერთი ხელის დაკვრით დაიძლიოს და გადაილახოს, მაგრამ, თუკი პოლიტიკურ მოღვაწეებს, რომლებსაც რაღაც ნაბიჯის გადადგმა შეუძლიათ, თუნდაც იგი უმნიშვნელო იყოს მაინც უნდა გადადგან იგი, რომ არსებული წინააღმდეგობა შესუსტდეს. ეს ეხება არა ცალკეულ ქვეყნებს, არამედ საერთოდ დასავლეთსა და აღმოსავლეთს, სამხრეთსა და ჩრდილოეთს შორის წინააღმდეგობებს. ჩვენც გვინდა პატარა წვლილი შევიტანოთ ამ საქმეში და ამას გავაკეთებთ. ესეც არის ჩემი მიზანი, რომ მოვსინჯო თუ რა შეიძლება ამ მხრივ გაკეთდეს. ვნახოთ რა იქნება, უფრო დეტალურ ანგარიშს ირანიდან დაბრუნების შემდეგ ჩაგაბარებთ.

- გასული კვირის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილის ბატონ პასტუხოვის ჩამოსვლა საქართველოში, რომელიც სწორედ ირანის ვიზიტის წინა პერიოდს დაემთხვა. რამდენიმე დღეში იწყება რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკების მესამე რაუნდი. უახლოეს ხანში თქვენ შეხვდებით პრეზიდენტ ელცინს და ხელს მოაწერთ საქართველო-რუსეთის ხელშეკრულებას, თუ ჩვენი მოლაპარაკებები რუსეთთან ისევე გაიწელება, როგორც მაგალითად ესტონეთ-რუსეთის მოლაპარაკებებია? და კიდევ ერთი, შეიძლება უხერხული შეკითხვაც კიდევ თვლის თუ არა ბატონი პასტუხოვი, რომ აუცილებელია საქართველოს თითი დაუქნიონ ან მუშტი მოუღერონ?

- წეღან არ დავასრულე ერთი აზრი, რომ ჩვენი საგარეო ურთიერთობების კონცეფციაში გათვალისწინებულია მოსაზრება, რომელიც ინტერესების ბალანსს გულისხმობს, არსებობს ასეთი გამოთქმა. ჩვენ გვაქვს ჩვენი ინტერესები ზოგიერთ რეგიონში, ისევე როგორც ამ რეგიონების მიმართ სხვებსაც აქვთ თავისი ინტერესები. მაგალითად, ირანს აქვს თავისი ინტერესები კავკასიაში, ისევე როგორც რუსეთს, ან, ვთქვათ, გერმანიას და შეერთებულ შტატებს და ა.შ. აი ამ ინტერესების გათვალისწინებით უნდა ვიმუშაოთ და თუ რამდენად სწორი იქნება ბალანსირებული ეს ინტერესები, ამის მიხედვით გამოჩნდება და შეფასდება ჩვენი დიპლომატიის და პოლიტიკის ხელოვნება. ჩვენ დაგეგმილი გვაქვს, რომ გავააქტიუროთ საგარეო ურთიერთობანი განსაკუთრებით უმაღლეს დონეზე. ის ეტაპი, როცა ჩვენთვის მთავარი იყო სხვათა აღიარება, მათთან დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარება უკვე გავლილია და ახლა ყველა ქვეყანასთან საქმიან ურთიერთობაზე უნდა გადავიდეთ და პოლიტიკური სფეროდან დისკუსიები ეკონომიკის სფეროში გადავიტანოთ. ამ მხრივ ჩვენ ბევრი რამ გვექნება გასაკეთებელი უკრაინასთან, ყაზახეთთან, თურქმენეთთან, აზერბაიჯანთან, სომხეთთან, ბევრ რამეს უნდა ველოდოთ ვიზიტიდან გერმანიაში, რომელიც აგრეთვე დაგეგმილია, თუმცა თარიღი ჯერ არ არის განსაზღვრული. მარტო ის, რომ ჩვენ თავი დავაღწიეთ პოლიტიკურ იზოლაციას, აღარ არის საკმარისი, ეს უკვე განვლილი ეტაპია და ახლა იმაზე უნდა ვიფიქროთ რომ რაც შეიძლება მეტი შედეგი მოჰყვეს ჩვენს საერთაშორისო ურთიერთობებს. ამ მხრივ რუსეთი, რა თქმა უნდა, ცენტრალური საკითხთაგანია. ყველაზე მეტი ბუნდოვანება ჯერჯერობით ამ ქვეყანასთან ურთიერთობაში არსებობს და ეს არც არის გასაკვირველი, რადგან 200-ზე მეტი წელიწადი ამ ქვეყნის - როგორც იმპერიული წარმონაქმნის შემადგენლობაში ვიყავით. ამიტომ ამ პროცესს თავის დაღს ასვამს ერთის მხრივ ეკონომიკური მიჯაჭვულობა და უზარმაზარი ბუნებრივი რესურსები, მეორეს მხრივ კი იმის მუდმივი შეგრძნება, რომ სწორედ ამ ქვეყანასთან შეერთების შემდეგ დაკარგა საქართველომ თავისი სუვერენიტეტი, თავისუფლება, დამოუკიდებლობა და ა.შ. ასე რომ „განქორწინების“ ეს პროცესი, თუ შეიძლება ასე ითქვას, ძალიან მტკივნეულია. მაგრამ მე მგონი არც ის იქნება სწორი, რომ ხელაღებით გვეთქვა: რუსეთი თავისთვის იყოს და ჩვენ ჩვენთვის ვიქნებით. ყოველ შემთხვევაში ახლა, ამ ეტაპზე ამის თქმა ნაადრევია. საერთოდ კი ცხადია, ჩვენ ყველა ქვეყანასთან უნდა ვითანამშრომლოთ და მათ შორის რუსეთთანაც. ალბათ შეატყვეთ, ცოტა მეტ ყურადღებას ვუთმობ ახლა ამ კითხვას, მაგრამ ამას იმიტომ ვაკეთებ, რომ მინდა ჩვენმა ყველა მოქალაქემ იფიქროს ამაზე. რაც შეეხება სპარსეთს, ჩვენ შეიძლება იმდენი კავშირები აღარ გვქონდა ამ ბოლო წლებსა და საუკუნეებში მასთან, რამდენიც რუსეთთან, ამიტომ იქ ისე მივდივარ, რომ პარლამენტთან წინასწარი დიდი ბჭობაც არ დამჭირვებია რადგან მასთან არც არის, ასე ვთქვათ, პრობლემური, მოუგვარებელი საკითხები. რუსეთთან ურთიერთობა ჩემი აზრით სხვა რამეა, აქ ჩვენ ყველა საკითხში რაღაც საერთო-ეროვნულ კონსენსუსს უნდა მივაღწიოთ, მათ შორის სამანეთო ზონასთან დაკავშირებით, იმ საკითხებზეც, რომლებზეც ბატონმა რომან გოცირიძემ მოაწერა ხელი ზოგიერთ წინასწარ ხელშეკრულებაში. მე ვფიქრობ ისეთ საკითხებზე, როგორიც არის ეკონომიკური ურთიერთობა და თანამშრომლობა აზრი უნდა ვკითხოთ რუსთაველ მეტალურგებსაც და ქიმიკოსებსაც, თბილისელ ავიამშენებლებსაც, ელმავალმშენებლებსაც, სხვებსა და სხვებს რადგან გასაკვირია, შეძლებენ თუ არა ისინი უახლოეს წლებში ამ კავშირების გარეშე არსებობას. ვიმეორებ, ჩვენ უთუოდ უნდა გავითვალისწინოთ მათი ინტერესები და არ უნდა დავივიწყოთ ის ინტერესიც, რომელსაც ბუნებრივია რუსეთი იჩენს კავკასიისადმი და ამაშიც ვეძებოთ სარგებელი. ხომ შეიძლება ჩვენთვის რაიმე დადებითი და პოზიტიურიც კი იყოს ამ ინტერესებში. ასე რომ, რუსეთის ფაქტორის უგულებელყოფა, ჩემი აზრით დღევანდელი თაობის მხრიდან უპასუხისმგებლობა იქნებოდა, ამიტომ ვთხოვ ყველას, რომ ამისთვის იფიქრონ. იფიქრონ ამაზე კულტურის მოღვაწეებმა, მეცნიერებმა, ჩვენმა კინემატოგრაფისტებმა; ვერ გეტყვით დღეს შევძლებთ თუ არა ჩვენ იმ ბაზრის, ანდა იმ ნედლეულის წყაროების გარეშე არსებობას, რომლებიც რუსეთშია, მაგრამ, მე მგონი, ყოველ შემთხვევაში 2, 3, 4 თუ 5 წლის მანძილზე მაინც ისინი საჭიროა. როცა მე გარდამავალი ეტაპის მნიშვნელობაზე ვლაპარაკობდი და ეს იყო ჩემს წინასაარჩევნო გამოსვლაშიც, იმას ვგულისხმობდი, რომ გარდამავალი ეტაპი ურთულესი და უძნელესი იქნება და თუ რუსეთის ფაქტორი არ გავიაზრეთ და არ შევაფასეთ, შეიძლება ძალიან ძვირი დაგვიჯდეს. „განქორწინების“ პროცესი, როგორც ზემოთ ვთქვი, ძალიან ძნელად მიდის, მეტად მტკივნეულია. მას ამწვავებს ის გარკვეული როლიც, რომელსაც რუსეთი თამაშობს ჩვენს შინაურ კონფლიქტებში აფხაზეთსა და ცხინვალის ზონაში. მინდა ვთქვა, რომ ერთის მხრივ, ჩვენ თავის დროზე შევნიშნეთ და ვაღიარეთ ის დადებითი ფაქტორები, რომლებიც თან ახლავს რუსეთის მონაწილეობას ამ კონფლიქტებში, მაგრამ მერე ცხოვრებამ ისიც გვიჩვენა, რომ ამ მონაწილეობას ბევრი რამ აქვს უარყოფითიც. ამიტომ მე ასეთი გამოთქმაც კი ვიხმარე, რომ რუსეთი ფაქტიურად ერთ-ერთ მხარედ მოგვევლინა ამ კონფლიქტში.

მაგრამ ჩვენ მაინც ცივი გონებით უნდა შევაფასოთ ყოველივე. ბორის პასტუხოვს, რომელიც ახლა თბილისში იყო, ძალიან დიდი ხანია ვიცნობ, ის ელჩი გახლდათ ჯერ ერთ ქვეყანაში, მერე მეორე ქვეყანაში და ჩემს მიერ იყო დანიშნული. მას ვიცნობდი როგორც ძალიან ინიციატივიან და წესიერ პიროვნებას. რა თქმა უნდა, მისი გამოსვლა რუსეთის პარლამენტში ჩვენთვის მიუღებელია. მაგრამ ახლა ამაზე ჩვენ არ გვისაუბრია, რადგან ჩემთვის კარგად არის ცნობილი, რომ ხანდახან დიპლომატები იმას ლაპარაკობენ, რაც დირექტივაში უწერიათ. მეც მაქვს ამის გამოცდილება. ხშირად ის მითქვამს, რაც არათუ ჩემს განწყობას, ჩემს რწმენასაც კი ეწინააღმდეგებოდა. ასეთი იყო წესი ძველად და რუსეთის პოლიტიკაში ეს წესი დარჩა, რომ დიპლომატს, რასაც დაავალებენ, ის თქვას. ჩემი აზრით, ეს გამონათქვამი პასტუხოვის ბუნებიდან და ჩვენს ქვეყანასთან მისი დამოკიდებულებიდან არ უნდა გამომდინარეობდეს, რადგან ის საუბარი, რომელიც თბილისში ჩვენს შორის შედგა, მეტად კონსტრუქციული იყო. ის ჩამოვიდა როგორც პრეზიდენტ ელცინის პირადი წარმომადგენელი. ჩვენ საუბრები გვქონდა, როგორც იტყვიან პირდაპირი და ბატონ თენგიზ კიტოვანის მოსკოვში ყოფნის დროსაც და ახლაც, თბილისში საუბრების დროს დადგა საკითხი უმაღლეს დონეზე შეხვედრის ორგანიზაციის შესახებ. ამაზე უკვე თითქმის ყველა დონეზე შედგა საუბარი. ბატონი რომან გოცირიძეც ამ აზრით დაბრუნდა მოსკოვიდან, რომ, თუ ჩვენ გვინდა რუსეთისაგან მივიღოთ ის, რისი მიღებაც ძალიან გვჭირდება, აუცილებელია შედგეს შეხვედრა უმაღლეს დონეზე. მე ვფიქრობ ამაზე და, როცა ირანიდან დავბრუნდები და გარკვეული შთაბეჭდილებებიც მექნება, ვფიქრობ, ამის შემდეგ ასეთი შეხვედრა უნდა მომწიფდეს ჩემი აზრით, მოლაპარაკების მორიგი რაუნდიც უნდა ჩატარდეს, თუმცა ჩვენი პარლამენტის ბევრი დეპუტატი ფიქრობს, რომ არ უნდა ავჩქარდეთ. ახლა შეიძლება მართლა არ იჩქარონ, მაგრამ ამითიც არაფერი არ მოიგონ. ამიტომ, ამაზეც უნდა ვიფიქროთ.

- კვლავ რთული მდგომარეობაა აფხაზეთში. ბატონი სანდრო კავსაძე ნიუ-იორკს გაემგზავრა და როგორც ვიცით, უშიშროების საბჭოს სხდომაზე უნდა გამოვიდეს. მოახდენს თუ არა ეს გარკვეულ გავლენას ამ გაჭიანურებულ ომზე?

- როცა რუსეთთან უმაღლესი დონის შეხვედრის შესახებ ვლაპარაკობდი, მხედველობაში მქონდა ის, რომ ამ შეხვედრამდე იქნება ვიზიტი სპარსეთში, ბატონ სანდრო კავსაძის შეხვედრები გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში, ძალაში იქნება რეზოლუცია, რომელსაც უშიშროების საბჭო ამ საკითხთან დაკავშირებით მიიღებს, მაგრამ მე ვფიქრობ, მსჯელობა მაინც 3 სექტემბრის შეთანხმების ირგვლივ იქნება. როგორციცით, თავის დროზე ფაქტიურად ამ შეთანხმებას დაუჭირა მხარი უშიშროების საბჭომ. ამიტომ ბატონ ელცინთან შეხვედრის თარიღს განვსაზღვრავ იმის გათვალისწინებით, თუ რით დაბრუნდება ბატონი სანდრო კავსაძე ამერიკიდან, როგორი იქნება ჩემი ვიზიტის შედეგები ირანში, რა შედეგს გამოიღებს აგრეთვე მოლაპარაკება ბატონ პასტუხოვთან. შეხვედრის თარიღის განსაზღვრა ცხადია, მოხდება ბატონ ელცინთან ერთად. ამას ხაზგასმით იმიტომ აღვნიშნავ, რომ თუ არ გაირკვა რუსეთთან ურთიერთობა, ომის დამთავრებაზე აფზახეთში ლაპარაკიც კი ძალიან ძნელი იქნება. ეს ყველას აქვს გათვალისწინებული, ვინც რუსეთთან ურთიერთობის მომხრეა და იმათაც კარგად ესმით ვინც ამის კატეგორიული წინააღმდეგია, რომ უამისოდ რუსეთთან ომი მოგვიწევს, აი ასე დგას ეს საკითხი. ალბათ ერთი კვირა თუ 10 დღე კიდევ იქნება საჭირო, რომ ნათლად ჩამოვაყალიბოთ ჩვენი პოზიციები ამ საკითხებზე.

- პარლამენტის 12 იანვრის სხდომამ დიდი საფიქრალი გაუჩინა ჩვენს თანამემამულეებს, სოციალური მომენტებით, აფხაზეთის ომით და სხვა გაჭირვებით ნერვებდაწყვეტილ ხალხს ბუნტის საფრთხე გაუჩნდა. რამდენად რეალურია ეს საფრთხე და თუ არის გართულება მოსალოდნელი?

- მინდა ასე გიპასუხოთ: საერთოდ გაუბრალოება არაფრის არ შეიძლება, თუნდაც ეს ჭორი იყოს, ამის უფლება არა გვაქვს. ყოველ ხუმრობაშიც არის სიმართლის ნაწილი... თუმცა რაკი ჩემი ვიზიტი დაიგეგმა ირანში და ამ ვიზიტზე უარი არ ვთქვი, ეს ფაქტი თქვენს კითხვას თავისთავად უპასუხებს.

- ჩვენ ვიცით, რომ საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ბატონი თენგიზ სიგუა საფრანგეთიდან დაბრუნდა, სადაც ვიზიტით იყო და აქაც ბევრი რამ იქნება სასიკეთო ჩვენი ქვეყნისათვის, იმიტომ, რომ სოციალური მომენტი გასათვალისწინებელია, უჭირს ჩვენს ქვეყანას... კვების ელემენტარულ პროდუქტებზეა ლაპარაკი.

- ეს ნაყოფიერი ვიზიტი იყო. ზემოთ შემთხვევით არ ვახსენე, რომ მაღალი დონის შეხვედრებია საჭირო და არა მარტო სახელმწიფოს მეთაურისა, ასეთი შეხვედრები უნდა იყოს არა მარტო ისეთ დიდ სამრეწველო ცენტრებში როგორიც არის, ვთქვათ, ლიონი, სადაც ბატონი სიგუა იმყოფებოდა, არამედ სხვა ქალაქებშიც. ბატონი თენგიზ სიგუას ვიზიტი საკმაოდ საინტერესო და პერსპექტიულია, თუ ბოლომდე მივიყვანთ დაწყებულ საქმეს...

- ისევ სოციალურ მომენტებზე მინდა გკითხოთ. დედაქალაქში ენერგეტიკული კრიზისი იყო მოსალოდნელი, მაგრამ შედარებით უკეთესი მდგომარეობაა...

- რომ ვთქვა, კარგი მდგომარეობაა-მეთქი, არ იქნება სწორი. მე ვიცი, რომ ყველგან არ არის კარგი პირობები, ჯერ კიდევ არის რაიონები, სადაც შუქი საერთოდ არ არის, მაგრამ მაინც უნდა ვთქვა, რომ ჩვენმა ენერგეტიკოსებმა შეუძლებელი შეძლეს. სიმართლე გითხრათ, ამ მხრივ სრულ კატასტროფას ველოდი, იმდენად ცუდი ბალანსით შევხვდით ამ ზამთარს. ეს განაპირობა კომუნიკაციების მოშლამ, სარკინიგზო მაგისტრალების გამოთიშვამ, ენგურჰესის პრაქტიკულმა უმოქმედობამ, მარაგების შემცირებამ და ა.შ. მე ვთხოვ პრესას, რადიოსაც და ტელევიზიასაც, რომ შეხვდნენ ზურაბ კერვალიშვილს, რომელიც ამ კომპლექსს ხელმძღვანელობს მთავრობაში და ის ბევრ რამეს გეტყვით ისეთს რაც ახლა ხალხმა არ იცის. ჩვენ ზოგჯერ მარტო იმას ვხედავთ, რაც ნეგატიურია. პრესაც, ტელევიზიაც, ამ მხრივ ნამდვილად პროფესიონალიზმის მაღალ დონეზე არიან (ესეც თავისთავად ხელს უწყობს ჩვენს საერთო საქმეს), მაგრამ ის, რაც ენერგოსისტემაში მოხდა, ის, რაც საქენერგოს მმართველებმა იური ჭედიამ და მისმა მეგობრებმა შეძლეს, რომლებიც ელექტროქსელების ახალი ხაზების გაყვანას და დანგრეულის აღდგენას აწარმოებენ, ეს ნამდვილი გმირობაა და მას დანახვა უნდა. მათი კოლექტივის 4-5 კაცი დაიღუპა კიდეც. ეს არავინ არ იცის, ამ ხალხმა სიცოცხლე გასწირა იმისათვის რომ ჩვენ შუქი გვქონოდა. ეს ფაქტი იმაზეც მიუთითებს, რომ, როცა მოვინდომებთ, როცა ყველა თავის საქმეს გააკეთებს, მოსახლეობა შვებას იგრძნობს. ამიტომ მინდა, რომ ხალხმა ენერგეტიკოსთა ეს გმირობა იცოდეს.

- თქვენ ორშაბათობით გაქვთ ხოლმე დედაქალაქის ხელმძღვანელობასთან და წინა შეხვედრაზე ითქვა, რომ ქალაქში წესრიგის განმტკიცება აუცილებელია. დაიწყო კიდეც სამხედრო პოლიციასთან ერთობლივი პატრულირება, მაგრამ კრიმინოგენური სიტუაცია კვლავ რთულია და კიდევ უფრო გაართულა ალბათ ამ ფაქტმაც, რომ ქსნის კოლონიიდან 100-ზე მეტი პატიმარი გაიქცა. სხვათაშორის, დაახლოებით ასეთივე მდგომარეობა იყო გასულ წელსაც. რა არის ეს, - უპასუხიმსგებლობა, არაპროფესიონალიზმი თუ კიდევ უფრო შორს მიმავალი დასკვნები უნდა გავაკეთოთ?

- მინდა ცოტა ზოგადად გიპასუხოთ. წეღან გითხარით, რომ სამთავრობო სტრუქტურებში მინისტრების დონეზე ბევრი რამ შეიცვალა, დედაქალაქშიც ზოგი რამ უკეთესობისაკენ იცვლება, მაგრამ ახლა ისეთი დრო დგება, რომ განსაკუთრებული ყურადღება იქნება საჭირო ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოებისადმი. თქვენ იცით, რომ მე მაქვს უფლება გადავხედო გამგებელთა შემოქმედებას და, სადაც ეს საჭიროა გავაჯანსაღო მათი რიგები. რა თქმა უნდა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ვინც კარგად მუშაობს, ისიც გადავაყენოთ. არა, ისინი დარჩებიან არჩევნებამდე და იმუშავებენ. მაგრამ, სადაც ეს საჭიროა, უნდა განვამტკიცოთ ეს ძირეული რგოლი. ეს უკვე ნათელია. ახლა, როცა სამინისტროთა მუშაობა ასე თუ ისე გარდაქმნის პროცესში შევიდა, თითქმის ყველაფერი იმაზე იქნება დამოკიდებული, თუ როგორ იმუშავებენ ადგილობრივი ორგანოები, მათ შორის თბილისშიც და სხვა ქალაქებსა და რაიონებში.

რაც შეეხება პატიმართა გაქცევას ეს მეტად სამწუხარო ფაქტია, და ახლა არ მინდა ძალიან ვატკინო გული შინაგან საქმეთა სამინისტროს ახალ ხელმძღვანელობას, ისინი ძირითადად ახალი ხალხია, მაგრამ ეს მათი ბრალი ნამდვილად არ არის. სამწუხაროდ, ეს იმ ბალღამის ბრალია, რომელიც წლების განმავლობაში გროვდებოდა ამ სამინისტროში და ახლა მან გადმოხეთქა. მე ვფიქრობ, ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ პატიმრები დაბრუნდნენ იქ სადაც უნდა იმყოფებოდნენ და ასეთი რამ არასდროს აღარ უნდა განმეორდეს.

- მსოფლიოს საზოგადოებრიობის ყურადღების ცენტრში კვლავ მოექცა ერაყი, სადამ ჰუსეინი. როგორ ფიქრობთ, შეძლებს კაცობრიობა მესამე მსოფლიო ომის თავიდან აცილებას თუ პირველი და მეორე მსოფლიო ომების მწარე გამოცდილება კვლავ გამოცდილებად დარჩება?

- მე ვფიქრობ, საღი აზრი მაინც გაიმარჯვებს. იმ მოვლენათა ფონზე, რისი მომსწრეც მე გახლდით, ცივი ომის დამთავრებას ვგულისხმობ, რომელიც ათეული წლების მანძილზე გრძელდებოდა და ასეულობით მილიარდი სახსრები და უზარმაზარი მსხვერპლი მოითხოვა, დღევანდელი პრობლემები არაფერია. რაკი ცივი ომის დამთავრება მოხერხდა, იმპერია დაიშალა და 15 ქვეყანამ თავისუფლება მიიღო, ევროპა გათავისუფლდა და ასეთი შეუძლებელი რამ გაკეთდა. მე არა მგონია ასეთი პრობლემები ვერ გადავლახოთ, როგორიც არის ერაყის მიმართ უშიშროების საბჭოს დადგენილებათა შესრულება, ანდა იგივე უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილება აფხაზეთის კონფლიქტთან დაკავშირებით.

ეს შედარებით ლოკალური პრობლემებია, მაგრამ მე არაერთხელ მითქვამს, რომ მსოფლიოს ემუქრება ერთი დიდი საფრთხე, ეს არის სეპარატიზმი. მე ბევრს ვლაპარაკობ ამაზე, შეიძლება თავიც მოვაბეზრე ვინმეს, მაგრამ სამწუხაროდ, ამ საფრთხეს განიხილავენ მხოლოდ იმ სახელმწიფოთა ფონზე, რომელ სახელმწიფოებშიც ეს აფეთქებები უშუალოდ მიმდინარეობს და რატომღაც ჰგონიათ, რომ მათ სახელმწიფოს და სხვებს ეს აფეთქება არ შეეხება. ცდებიან ისინი. ექსტრემისტული სეპარატიზმი ძალიან საშიში მოვლენაა და შეიძლება უმთავრესი პრობლემა გახდეს ბევრი სახელმწიფოსათვის. შესაძლოა სეპარატისტული მოძრაობა ინტეგრაციის იმ პროცესებს მოედოს, რომელთა გარეშეც თანამედროვე მსოფლიოს ნორმალური ცხოვრება შეუძლებელია. აი, ამიტომ მგონია, რომ ყველა შეხვედრაში ქვეყნების ლიდერებთან ეს საუბრის ერთ-ერთი ძირითადი თემა იქნება.

- სულ მალე 20 იანვარს ამერიკის ძველი პრეზიდენტიჯორჯ ბუში დატოვებს თეთრ სახლს და მის ადგილს დაიკავებს ახალი პრეზიდენტი ბილ კლინტონი. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ მოხდება რადიკალური ცვლილებები, თუ ბევრ რამეში მათი აზრები ისევე თანხმდება, როგორც, მაგალითად, ერაყთან მიმართებაში?

- ვფიქრობ, ამერიკის შეერთებული შტატების საგარეო პოლიტიკაში, მსოფლიო პრეცესებში მის ადგილსა და როლში რაიმე პოლიტიკურ ცვლილებებს არ უნდა ველოდეთ. პირიქით, ჩემი აზრით, ახალი ადმინისტრაცია შეეცდება კიდევ უფრო აქტიური როლი შეასრულოს მსოფლიოს საერთაშორისო ცხოვრებაში და ეს ჩვენს ინტერესებშიც შედის. რაც შეეხება საქართველოსთან დამოკიდებულებას, ჯორჯ ბუშის ბოლო ნაბიჯი საქართველოსადმი ნამდვილად ამაღელვებელი იყო. ეს გახლდათ მეგობრობისა და თანადგომის საოცარი გამოვლინება - მისგან 100 ათასი ტონა მარცვალი, 10 მილიონი დოლარის ბავშვთა კვების პროდუქტები, 1 მილიონის დოლარის მედიკამენტები მივიღეთ. მე არაერთხელ მომაწვდინეს ხმა ახალი დემოკრატიული ადმინისტრაციის წარმომადგენლებმაც, რომ ზრუნვა და თანადგომა საქართველოსადმი არათუ შესუსტდება, არამედ უფრო გაფართოვდება და კონკრეტული გახდება. იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ ეს ასე იქნება.

ინტერესების სრული ბალანსია გათვალისწინებული ჩვენს საგარეო ურთიერთობათა კონცეფციაში და სწორედ ამის მიხედვით წარმოჩინდება ჩვენი პოლიტიკის და დიპლომატიის ხელოვნება / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 22 იანვარი. - №13(557). - 1,2 გვ.

საუბარი რადიო „მაიაკის“ კორესპონდენტთან

- მართლა არის თუ არა მოსალოდნელი სახელმწიფო გადატრიალება საქართველოში? - ამ კითხვით მიმართა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარეს - სახელმწიფოს მეთაურს ედუარდ შევარდნაძეს რადიო „მაიაკის“ კორესპონდენტმა, რომელთანაც საუბარი პირდაპირ ეთერში მოაწყო ტელერადიოკომპანია „ოსტანკინოს“ თბილისის ბიურომ 18 იანვარს.

- ხვალ ორდღიანი ვიზიტით მივდივარ ირანში, - უპასუხა კითხვას სახელმწიფოს მეთაურმა, და მგონი, ამით ყველაფერია ნათქვამი. გადატრიალების საფრთხე რომ რეალური იყოს, მაშინ სახელმწიფოს მეთაურმა არ უნდა დატოვოს ქვეყანა. მე წინააღმდეგი ვარ იმის მოთხოვნისა, რომ რომელიმე ქვეყანა, ანდა რომელიმე რეგიონი აუცილებლად მხოლოდ რომელიმე ერთ ქვეყნაზე უნდა იყოს ორიენტირებული. ასეთი მოთხოვნა და თუნდაც ცნება მიუღებელია. ჩვენ მეგობრებს ვეძებთ, მეგობრებზე ვართ ორიენტირებული და ისინი უნდა ვიპოვოთ და ვპოულობთ ყველგან - როგორც დასავლეთში, ისე ჩრდილოეთში და ყველასთან მჭიდროდ ვთანამშრომლობთ.

ამჟამად საქართველოში იმყოფება რუსეთის საგარეო მინისტრის მოადგილე ბორის პასტუხოვი, - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ, - ჩვენ უკვე შევხვდით ერთმანეთს და ეს შეხვედრა პოზიტიური იყო; ჩვენ დღეს კიდევ შევხვდებით ერთმანეთს, განვიხილავთ რუსეთ-საქართველოს შორის უმაღლეს დონეზე შეხვედრის პერსპექტივებს. ამასთან ამ მოლაპარაკებათა დროს ჩვენ გავარკვევთ, თუ რამდენად რეალურია ეს პერსპექტივა, რომ უახლოეს ხანში მოხდეს მისი რეალიზაცია. რამდენიმე დღეში დაიწყება რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკებათა მესამე რაუნდი. ვფიქრობ, ჩვენ საბოლოოდ ჩამოვაყალიბებთ ძირითად ხელშეკრულებებს, რომლებსაც ხელი უნდა მოვაწეროთ: ეს იქნება ხელშეკრულებები რუსეთის ჯარების სტატუსის, მათი ჩვენს ქვეყანაში ყოფნის ვადების, ეკონომიკური თანანმშრომლობის შესახებ. ერთი სიტყვით, ეს გახლავთ ხელშეკრულებათა მთელი დასტა, რომლებიც ფაქტიურად მზად არის, მაგრამ დამუშავებას და დახვეწას მოითხოვს.

ამრიგად, ჩვენი მთავარი საზრუნავი ახლა რუსეთ-საქართველოს შორის „დიდი ხელშეკრულების“ მომზადებაა, რომელიც ჩვენს ურთიერთობათა სამართლებრივი დასაყრდენი იქნება. ამიტომ არ უნდა გვიკვირდეს, თუკი ამ ეტაპზე არის და იქნება ერთგვარი შეფერხებები. ჩვენ ხომ ორი საუკუნის მანძილზე ვიყავით რუსეთის შემადგენლობაში და ახლა ასეთ ფონზე, რომელიც არც ისე მარტივია, სამართლებრივი საფუძვლის მქონე დოუმენტის მომზადება არ არის ადვილი, რადგან მან ერთის მხრივ უნდა უზრუნველყოს პატარა ქვეყნის სუვერენიტეტი და დამოუკიდებლობა, ხოლო მეორე მხრივ უნდა შეინარჩუნოს ყოველივე ის, რაც მისთვის დადებითი იყო ამ ქვეყნის შემადგენლობაში ყოფნისას. აი ეს მომენტი მოითხოვს უდიდეს სიბრძნეს და გამბედაობასაც. მე ვფიქრობ, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - ჩვენ დავძლევთ ყოველივეს და მოვამზადებთ სწორედ ასეთ დოკუმენტს, რომელიც ნამდვილად იქნება ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობის ძირითადი პრინციპების განმსაზღვრელი.

შეეხო რა საქართველოში შექმნილ მდგომარეობს, სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ ჯარისკაცთა და ოფიცერთა დედებს რუსეთში ასაღელვებელი არაფერი აქვთ, მათს შვილებს საქართველოში არავითარი საფრთხე არ ემუქრებათ, ისინი ნორმალურად ცხოვრობენ და მსახურობენ და თუკი არის ცალკეული ინციდენტები, მათ ჩვენც განვიცდით და ვცდილობთ ისინი ყველანაირად თავიდან ავიცილოთ. მინდა დავარწმუნო ყველა, - განგრძო მან, - რომ რუსულ მოსახლეობას ჩვენთან პრობლემები არა აქვს. ყველას შეუძლია დაუკავშირდეს ნებისმიერი რუსი ეროვნების ოჯახს საქართველოში და მათგან გაიგოს როგორ ცხოვრობენ ისინი აქ. ვიმეორებ, თუკი სიძნელეები არის, ეს ყველასათვის საერთოა.

აფხაზეთის კონფლიქტზე საუბრისას, ედუარდ შევარდნაძემ კვლავ გაიმეორა ადრე ნათქვამი, რომ ეს კონფლიქტი დიდხანს ვერ გაგრძელდება, რადგან მას არა აქვს არავითარი საფუძველი, ჩვენსა და აფხაზებს შორის ხომ ყოველთვის კარგი ურთიერთობა იყო. ასე რომ, ამ კონფლიქტს მალე გადავჭრით, - თქვა მან, - როცა გაერთიანებული ერების უშიშროების საბჭოს მივმართავთ, ზოგს ჰგონია, რომ ჩვენ რუსეთის როლის იგნორირებას ვახდენთ, როგორც ჩვენ ვამბობთ ხოლმე, უარვყოფთ რუსეთის ფაქტორს, მაგრამ ეს ასე არ არის. ბატონ პასტუხოვთან ამჟამად სწორედ ამ მიმართულებით ვაწარმოებდით მოლაპარაკებას და იგივე მუშაობა მიდის იმ დელეგაციასთან ერთად, რომელიც ახლა რუსეთიდან ჩვენთან არის ჩამოსული ბატონ ელცინის და რუსეთის ხელმძღვანელობის დავალებით; ვფიქრობთ, მოვნახავთ საინტერესო მოდელს და საინტერესო ვარიანტს, რომ ეს კონფლიქტი მოვაგვაროთ და ვიმეორებ, ეს მოხდება რუსეთის დადებითი ფაქტორის გათვალისწინებით, - თქვა რადიო „მაიაკის“ კორესპონდენტთან საუბრისას საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ.

საქართველოს პარლამენტის პრეს-ცენტრი

ჩვენ მეგობრებზე ვართ ორიენტირებული და ისინი გვეყოლება ყველგან - როგორც დასავლეთში, ისე ჩრდილოეთში : საუბარი რადიო „მაიაკის“ კორესპონდენტთან / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 22 იანვარი. - №13(557). - 2 გვ.

დღეს მსოფლიოში ძველი სამყაროს რღვევის პროცესი მიმდინარეობს. ცივი ომის დამთავრების შემდეგ საერთაშორისო ურთიერთობათა ძველი სისტემა ფაქტიურად უკვე აღარ არსებობს, ხოლო ახალი ჯერ კიდევ შესაქმნელია. ახალი პოლიტიკური სტრუქტურების ჩამოყალიბების თანამედროვე პირობებში მსოფლიოში მომრავლდა რეგიონალური და ლოკალური კონფლიქტები, რომლებსაც ხშირ შემთხვევაში საფუძვლად უდევს ეთნიკურ და პოლიტიკურ ნიადაგზე ტერიტორიული გადანაწილების პრეტენზიები.

ასეთ პირობებში უაღრესად დიდი მნიშვნელობა ენიჭება გაეროს, კერძოდ კი მის სრულიად ახალ როლს თანამედროვე საერთაშრისო ურთიერთობათა სისტემაში. დღის წესრიგში დგება კონფლიქტების მოწესრიგების საქმეში მისი ავტორიტეტის ამაღლების აუცილებლობა, რაც უპირველეს ყოვლისა დაკავშირებულია გაეროსა და უშიშროების საბჭოს მიერ მეტი პასუხისმგებლობის აღებასთან. ამისათვის კი საჭიროა შეიქმნას უშიშროების საბჭოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებათა რეალიზაციის ქმედითი მექანიზმები. მხოლოდ ასეთ შემთხევევაში იქცევა გაერო მშვიდობის დაცვის ჭეშმარიტ გარანტად მთელს მსოფლიოში.

სწორედ ამ კონტექსტში უნდა განვიხილოთ გაეროს უშიშროების საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება ერაყის მხრიდან ერაყ-ქუვეითის საზღვრის დარღვევის თავიდან აცილების მიზნით ერაყის დემილიტარიზებულ ზონაში გაეროს სამშვიდობო ძალების გაგზავნის თაობაზე. ეს გადაწყვეტილება და რაც მთავარია, მისი რეალიზაცია უნდა გახდეს მსოფლიო თანამეგობრობის მიერ ლოკალური და რეგიონალური კონფლიქტების მოგვარების ნიმუში.

სამართლიანობა მოითხოვს ითქვას, რომ საქარათველო დგას იმ ქვეყანათა რიგში, რომლებმაც საკუთარ თავზე იწვნიეს სეპარატიზმისა და ტერიტორიული გადანაწილების მცდელობების მთელი სიმწვავე და ამდენად, სისხლხორცეულადაა დაინტერესებული შეიარაღებული კონფლიქტების შეიარაღებაში. გამოვთქვამთ იმედს, რომ ერაყ-ქუვეითის კონფლიქტის მოგვარება დასაბამს მისცემს საუკუნეების მანძილზე ჩამოყალიბებული საზღვრებისა და სახელმწიფოების, მათ შორის საქართველოს, ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევის მცდელობის აღკვეთას.

ჩვენს ძნელსა და რთულ დროში გაეროს უშიშროების საბჭოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებათა რეალიზაციის მსგავსი მექანიზმების ცხოვრებაში დამკვიდრებით მსოფლიოს თანამეგობრობა თავის თავზე იღებს კოლექტიურ პასუხისმგებლობას მათი განხორციელბისათვის. ეს ხელს შეუწყობს მსოფლიოში სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების გაუმჯობესებას და ურთიერთნდობის ატმოსფეროს გაჯანსაღებას, გამორიცხავს ცალკეულ სახელმწიფოთა თუნდაც სამართლიან ქმედებათა არაადეკვატურ აღქმას.

გვჯერა, რომ სწორედ ასეთი მიდგომა შინაარსით სრულიად ახალ და ჯანსაღ ნიშნებს შესძენს როგორც გაეროს - მსოფლიოს ამ უნიკალური ორგანიზაციის, ისე ხალხთა შორის ურთიერთობათა ახალ სისტემას.

ე. შევარდნაძე - ერაყში გაეროს სამშვიდობო ძალების გაგზავნასთან დაკავშირებით // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 22 იანვარი. - №13(557). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის ინტერვიუ მოსკოვის რადიოსადგურ „მაიაკის“ კორესპონდენტთან

- რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკების მესამე რაუნდი თბილისში დათქმულ დროს დაიწყო და ვფიქრობ, რაიმე პრობლემები, რომლებიც ხელს შეუშლის მათს გაგრძელებას და წარმატებით დამთავრებას, არ არსებობს, - განაცხადება საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ მოსკოვის რადიოსადგურ „მაიაკის“ კორესპონდენტთან საუბარში დღეს, 25 იანვარს. - ერთადერთი, რაზეც კამათი იყო, ის არის, თუ როგორი წესით მოხდება მომავალში დოკუმენტების ხელმოწერა - ერთად მთელი პაკეტისა, როგორც დიპლომატები ამბობენ, თუ ცალ-ცალკე ხელშეკრულებების მიხედვით. გუშინ ეს საკითხიც გადავწყვიტეთ და დოკუმენტებს ერთად მოვაწერთ ხელს. ამ კვირაში შავ სამუშაოს, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მთლიანად დავამთავრებთ, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ.

ამ დღეებში საქართველო-რუსეთის ურთიერთობებზე საქართველოს პარლამენტში გამართულ ბჭობასთან დაკავშირებით სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ ამ ბჭობამ წარმატებით ჩაიარა და ძირითადად დადებითი შეფასება მიეცა ორივე მხარის ძალისხმევას ურთიერთობათა გაუმჯობესებისათვის. რაც შეეხება აფხაზეთის კონფლიქტს, რომელიც გაჭიანურდა, ვფიქრობ, მისი დასასრულიც არ უნდა იყოს შორს, იგი დამთავრდება ან რუსეთის მონაწილეობით, ან გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის და უშიშროების საბჭოს სამშვიდობო მისიების წყალობით, - ხაზგასმით აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - სხვათა შორის, რუსეთი ამას გაგებით ეკიდება... მერე კი ამ ღონისძიებებს მოჰყვება ქართველთა და აფხაზთა დიალოგი. თუ ჩვენ მოსკოვის შარშანდელი 3 სექტემბრის შეთანხმებას დავეყრდნობით, აფხაზეთის კონფლიქტის მოწესრიგება უთუოდ დაჩქარდება და ეს ჩვენ უნდა გავაკეთოთ, რათა თავიდან ავიცილოთ ადამიანთა მსხვერპლი, რომელიც ორივე მხარეს კვლავ არის, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ რადიოსადგურ „მაიაკის“ კორესპონდენტთან საუბარში.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

აფხაზეთის ომის დასასრული შორს აღარ არის : ე. შევარდნაძის ინტერვიუ მოსკოვის რადიოსადგურ „მაიაკის“ კორესპონდენტთან // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 26 იანვარი. - №15(559). - 2 გვ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის განცხადება ეროვნული უშიშროებისა და თავდაცვის საბჭოს 1993 წლის 23 იანვრის სხდომაზე

22 იანვარს, 14 საათსა და 30 წუთზე თავით ფეხებამდე შეიარაღებულ დამნაშავეთა საკმაოდ მრავალრიცხოვანი რაზმი 40-50 კაცის შემადგენლობით თავს დაესხა და გაძარცვა თბილისში, კახეთის გზატკეცილზე დისლოცირებული რუსეთის ფედერაციის მესაზღვრეთა სამხედრო ნაწილი. მათ ადგილზე დახვრიტეს ორი სამხედრო მოსამსახურე, რომელთაგან ერთი უიარაღო იყო, გაიტაცეს 70 ცალი ცეცხლსასროლი იარაღი, ავტომანქანები, მათ შორის ბენზინსაზიდები და ა.შ.

როგორც მოგეხსენებათ, ჩვენდა სამწუხაროდ, ეს პირველი შემთხვევა როდია, როცა ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე დისლოცირებული ცალკეული სამხედრო ნაწილების მიმართ ცალკეული მოქალაქეები, ბანდიტური ჯგუფები, სხვას მათ ვერაფერს ვუწოდებ, მიმართავენ ძალმომრეობას. ისინი პრაქტიკულად მოქმედებენ არა მარტო ამ ნაწილების წინააღმდეგ, არამედ საქართველოს ეროვნული ინტერესების წინააღმდეგაც.

საქართველოში რუსეთის არმიის, რუსეთის ჯარების ყოფნის საკითხი მთავრობათა შორის მოლაპარაკების საგანია, ასეთი მოლაპარაკება ეწყობა. ძალმომრეობასთან დაკავშირებული ყოველგვარი სხვა გამოვლინება, რომელიც გუშინ მოხდა, პრაქტიკულად ნიშნავს საკუთარი ქვეყანა და საკუთარი ხალხი დააყენო ახალი სირთულეებისა და სიძნელეების წინაშე. ასეთ მოქმედებას შეიძლება გამოუსწორებელი, ტრაგიკული შედეგები მოჰყვეს.

ამასთან დაკავშირებით არ შემიძლია არ გამოვთქვა აღშფოთება ჩემი სახელით და კოლეგების სახელით. დღეს რომ პარლამენტი მუშაობდეს, დარწმუნებული ვარ, იგიც შეუერთდებოდა ჩემს ამ განცხადებას. მე მინდა საქართველოს ხელისუფლების, ხელმძღვანელობის სახელით გამოვთქვა სინანული და თანაგრძნობა ამ სამხედრო ნაწილის, მისი პირადი შემადგენლობის, დაღუპულთა ოჯახების მიმართ, ვინც უნდა დაღუპულიყო მკვლელისა და ბანდიტის ხელით, რა ეროვნებისაც უნდა იყოს იგი, რა ქვეყანასაც უნდა წარმოადგენდეს იგი, ჩვენ გულთან ახლოს უნდა მივიტანოთ მისი ტკივილი, რადგან ეს ჩვენი საკუთარი ტკივილია. ეს არის ელემენტარული საერთაშორისო ნორმების დარღვევა, რაც ჩრდილს აყენებს ჩვენს რესპუბლიკას. ერთხელ კიდევ გამოვთქვამ ღრმა სინანულს მომხდარის გამო. ვგმობ ჩადენილ დანაშაულს და ამავე დროს, ჩვენი ხელმძღვანელობის სახელით საჯაროდ ვავალებ გენერალურ პროკურორს ბატონ თ. ნინიძეს, შინაგან საქმეთა მინისტრს ბატონ თ. კიტოვანსა და სხვა შესაბამის ორგანოებს, რაიონების ხელმძღვანელებს, პოლიციის განყოფილებებს, რომ ეს დანაშაული გაიხსნას, ამას მოითხოვს საქართველოს ინტერესები. დამნაშავენი უნდა ვიპოვოთ, დამნაშავენი უნდა დავადგინოთ და უნდა განვუცხადოთ მსოფლიო საზოგადოებას, რომ ეს გაკეთდა არა ქართველი ხალხის ხელით, არამედ ეს გააკეთეს ჩვენი ხალხის მტრებმა. ვფიქრობ, ჩვენი საზოგადოება, საქართველოს საზოგადოებრიობა შეუერთდება ამ სიტყვებს.

დამნაშავენი უნდა ვიპოვოთ, დამნაშავეები უნდა დავადგინოთ : ე. შევარდნაძის განცხადება ეროვნული უშიშროებისა და თავდაცვის საბჭოს 1993 წლის 23 იანვრის სხდომაზე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 26 იანვარი. - №15(559). - 2 გვ.

25 იანვრის რადიოინტერვიუ

გუშინ, 25 იანვარს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ტრადიციული ინტერვიუ მისცა საქართველოს რადიოს კომენტატორს ნატო ონიანს. გთავაზობთ ამ ინტერვიუს.

- გასული კვირის მოვლენათაგან, მთავარი თქვენი ვიზიტი იყო ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში. კომუნიკესა და დეკლარაციაში, რომლებსაც ხელი მოაწერეთ, ნათქვამია, რომ მხარეები იზრუნებენ რეგიონში მშვიდობისა და სტაბილურობის დამყარებისათვის, ტერიტორიული მთლიანობისა და ეროვნულ მმართველობათა შენარჩუნებისათვის. მათში ხაზგასმულია კავკასიის რეგიონის დიდი მნიშვნელობა და ნათქვამია, რომ მხარეები ხელს შეუწყობენ საქართველოში სპარსული, ხოლო ირანში ქართული ენის სწავლებას. აქვე მინდა გამოვყო 2 მუხლი, კერძოდ, მეთერთმეტე მუხლი, რომელშიც ნათქვამია, რომ მხარეებს აქვთ უფლება, განსაზღვრონ მჭიდრო და კონსტრუქციული გზით, კასპიისა და შავი ზღვების სატრანსპორტო მაგისტრალებით დაკავშირების პერსპექტივები და შექმნან ამ სატრანსპორტო მარშრუტების გამოყენების შესაძლებლობა. ამასთან, ორივე მხარე გამოთქვამს სურვილს, რომ შავი ზღვა გამოცხადდეს მშვიდობის, ბირთვული და ქიმიური იარაღებისაგან თავისუფალ ზონად. ჩვენ გვახსოვს, რომ უფრო ადრე, შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ეკონომიკური კავშირი შეიქმნა. ხომ არ ნიშნავს ყოველივე ეს იმას, რომ საქართველომ საერთაშორისო დონეზე განამტკიცა თავისი უფლებები შავ ზღვაზე?

- თქვენს კითხვაში ბევრ საკითხზე თავისთავად უკვე არის პასუხი გაცემული. ვიზიტის მნიშვნელობაზე ალბათ, მექნება საშუალება პარლამენტში ვილაპარაკო. ვფიქრობ, ამ ვიზიტის მნიშვნელობა გასცდა ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობის ფარგლებს და მან უფრო ფართო, უფრო გლობალური მნიშვნელობა შეიძინა. რეგიონულ და უფრო ფართო წრის პრობლემებზე გამართულმა ამ დიალოგმა ისეთი ხასიათი მიიღო, რომ ვიზიტის მნიშვნელობა კიდევ უფრო გაიზარდა. ამ ვიზიტმა დასაბა მისცა საქართველოს ახალ მისიას, საქართველოს ადგილს შავი ზღვის, კასპიის ზღვის და სპარსეთის ყურის რეგიონში. და არა მარტო ამ რეგიონში, ჩვენს წინაშე გადაიშალა სხვა პერსპექტივაც. ჩვენ შავი ზღვისპირა ქვეყანა ვართ და ამ ვიზიტის შედეგების საფუძველზე მას სხვა წინგადადგმული ნაბიჯებიც უნდა მოჰყვეს. მე იმას ვგულისხმობ, რომ ჩვენ საჭირო ვხდებით კასპიის ზღვისათვის, კასპიის ზღვა კი საჭირო ხდება ჩვენთვის. ამას ალბათ, ყველა ჩვენი მოქალაქე მომავალში უფრო მეტად შეიგრძნობს და გაიგებს, რომ სპარსეთის ყურეში გასვლა - ეს პრაქტიკულად ნიშნავს შუა აღმოსავლეთის ქვეყნებთან, არაბულ სამყაროსთან დაკავშირებას და ძალიან დიდ მასშტაბებს ჩვენი ეკონომიკური და არაეკონომიკური ცხოვრებისათვის. ეს შეიძლება სასიცოცხლო არტერიებად იქცეს საქართველოსათვის, მხედველობაში მაქვს, საავტომობილო, სარკინიგზო, საზღვაო ტრანსპორტის განვითარების პერსპექტივები, რაც უდაოდ გამოიწვევს მთელი ჩვენი ეკონომიკური ცხოვრების გააქტიურებას, ეკონომიკის გამოცოცხლებას და გაძლიერებას. მინდა ხაზი გავუსვა იმასაც, რომ ჩვენი ოპონენტები ამ საკითხში ზოგჯერ სხვადასხვა ვარიანტებს ატრიალებენ. ეძებენ რაღაც წინააღმდეგობებს, ნეგატიურ მომენტებს. მე მსიამოვნებს ეს ასე რომ ხდება, ოპოზიცია უნდა არსებობდეს და მას უნდა ჰქონდეს თავისი აზრი, ოღონდ ეს აზრი ინტრიგანული კი არა, სერიოზული უნდა იყოს. ამბობენ, თითქოს ირანის ვიზიტი იმისათვის იყო საჭირო, რომ მესამე თუ მეოთხე ქვეყნისათვის რაღაც უნდა მიენიშნებინათო. ეს ხომ ნამდვილი ბავშვური მსჯელობა გახლავთ. არავითარი სხვა ქვეყნის ინტერესების საწინააღმდეგოდ არ ყოფილა ეს ვიზიტი გათვლილი და მიმართული. მე საერთოდ არა ვარ იმის მომხრე, რომ რომელიღაც ერთ ქვეყანას შევეკრათ და ამით მეორე ქვეყანას გავუსწოროთ ანგარიში, ან ჩვენთვის რაიმე ხელსაყრელი პირობები შევიქმნათ. ყოველთვის არსებობს რაღაც ინტერესების ბალანსი და ჩვენც სწორედ ამას მივყვებით. თუ ამ მხრიდანაც შევხედავთ ირანის ვიზიტს, მას სერიოზული მნიშვნელობა ჰქონდა. თქვენ გახსოვთ ჩემი პირველი ჩასვლა ირანში. მაშინ ირანი მართლა იზოლირებული ქვეყანა იყო, განსაკუთრებით ევროპაში და მსოფლიოშიც მძვინვარებდა ანტიირანული განწყობილებანი. თუ გახსოვთ, ეს მოჰყვა ცნობილი მწერლის რუშდის მიმართ გამოტანილ განაჩენს. ამ დროს მე სირიაში ვიმყოფებოდი და ჩემი შემდგომი ვიზიტი თეირანში უნდა გამართულიყო. მაშინ ზოგიერთმა ჩემმა კოლეგამ მოსკოვიდან დამირეკა და მირჩია, თავი ამერიდებინა ამ ვიზიტისათვის, მაგრამ ეს რჩევა არ მივიღე, მაინც ჩავედი თეირანში და აიათოლა ჰომეინი მოვინახულე. ეს უპრეცედენტო შემთხვევა იყო იმ დროს და ამ არაორდინარულმა ნაბიჯმა ხელი შეუწყო ანტიირანული ხანძრის ჩაქრობას. დღეს ის მწერალიც ცოცხალია და მის ნაწარმოებებს მსოფლიო კითხულობს და ირანის იზოლირებაზეც ცოტას ლაპარაკობენ. მაგრამ, სამწუხაროდ, ჯერ ასეთი კომპლექსი მაინც არსებობს. ჩემი აზრით, ამ ვიზიტის დანიშნულება ისიც იყო, რომ საქართველომ, რაც შეუძლია, ის წვლილი შეიტანოს აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის ურთიერთობათა გაუმჯობესების საქმეში. და ბოლოს, ორიოდე სიტყვით თუ ვიტყვით, ეს ვიზიტი იყო საქართველოს ხვალინდელ დღეზე ფიქრის გამოვლინებაც და სამომავლოდ გაანგარიშებული დამიზნული მოქმედებაც.

გარდა ამისა, თქვენ ძალიან მგრძნობიარე თემა წამოჭერით, - სპარსული ენის საქართველოში შესწავლის და ქართული ენის ირანში სწავლების შესახებ. ჩემი აზრით, ჩვენ ახლა აქ არა მარტო ევროპული ენები უნდა გვაინტერესებდეს, (ახალგაზრდების საყურადღებოდ ვამბობ ამას), არამედ სპარსულიც. ამ ენის შესწავლაც ისევე სასურველი იქნება ჩვენი ახალგაზრდობის გარკვეული ნაწილისათვის, როგორც დასავლური ენებისა. მე ვიცი, რომ სპარსეთში დიდ ინტერესს იჩენენ ქართული ენისადმი. ეს განსაკუთრებით ხდება იმ საზოგადოებაში, რომელსაც ჩვენი ქართული საზოგადოება შეიძლება ვუწოდოთ. მე მქონდა მათთან შეხვედრა. ეს საოცრად ამაღელვებელი შეხვედრა იყო და ბედნიერი ვარ, რომ ამ ხალხის წინაშე აღარ არის ადრე არსებული ბარიერები, და ისინი თავისუფლად შეძლებენ მიმოსვლას თავიანთ პირველ სამშობლოში. ზოგიერთებმა ისიც კი ითხოვეს, რომ იქნებ რაიმე საქმეს მოჰკიდონ ხელი, ჰქონიათ ამისათვის რაღაც დანაზოგები, რომ ხელი შევუწყოთ ერთმანეთს და ისტორიული ბედუკუღმართობის ეს გადმონაშთი რომელიც აქამდე შემორჩა, როგორმე დავძლიოთ. ეს ხალხი რომ მაინც ცოცხალია იქ და ქართულად ასე თუ ისე ლაპარაკობს, სიამაყეს მგვრის, ამიტომ ჩვენ უნდა წავეხმაროთ მათ მშობლიური ენა უკეთ იცოდნენ.

- ბატონო ედუარდ, მითქმა-მოთქმა გამოიწვია იმანაც, რომ თქვენი ვიზიტი ირანში დაემთხვა ამერიკის პრეზიდენტის ინაუგურაციის დღეს და რომ ამ ზეიმს საქართველოდან არავინ დასწრებია...

- ხანდახან არის ხოლმე ასეთი გულუბრყვილო მსჯელობა. საქართველოდან არც უნდა დასწრებოდა ვინმე. თქვენ იცით, არც ბევრი სხვა ქვეყნის წარმომადგენელი დასწრებია ამ ზეიმს. ასეთი რამ არ არის ტრადიციული და არც არავინ ანიჭებს ამას მნიშვნელობას. მე დღეს გავუგზავნე მისალოცი დეპეშა ამერიკის შეერთებული შტატების ახალ პრეზიდენტს, რომელთანაც არჩევის დღიდანვე დამყარდა საკმაოდ კეთილი ურთიერთობა და დამოკიდებულება. იცით, რომ ჩვენს შორის გაიმართა სატელეფონო საუბარი, მერე ერთმანეთს წერილები გავუგზავნეთ, არის სხვა კონტაქტებიც და ამაზე ნურავინ ნუ ღელავს! ჩვენ ამერიკის ახალ ადმინისტრაციასთან თუ უკეთესი არა, ისეთი ურთიერთობა მაინც გვექნება, როგორიც ბუშის ადმინისტრაციასთან გვქონდა.

- ჩვენთან დღეს ბევრს დავობენ იმაზე, თუ როგორი პოლიტიკური კურსით მიდის საქართველო. მაშინ, როცა ფერეიდნელმა ქართველებმა თქვენ გაჩუქეს ხალიჩა, რომელსაც აწერია სიტყვები: „ვინ მოყვარესა არ ეძებს, იგი თავისა მტერია!“ და ამით განსაზღვრეს ჩვენი საგარეო პოლიტიკა...

- ამ სიტყვებით მართლაც ბევრი რამ არის ნათქვამი. ვინც დღეს იმას ამტკიცებს, რომ საქართველოს არ გააჩნია თავისი კურსი, არ გააჩნია თავისი დოქტრინა, კონცეფცია და ა.შ. (უყვართ ხოლმე ასეთი ხმაურიანი გამოთქმები) მე მგონი, არ არის სწორი. ასეთი ლაპარაკი ძალიან მაგონებს ჩემი ძველი საქმიანობის დროს, ბოლშევიზმის წლებს, როცა ყველა საკითხზე მოითხოვდნენ მზამზარეულ დოქტრინას და კონცეფციას. მომავალში ყველაფერი იქნება, ახლა კი მთავარია, რომ ჩვენ გვაქვს ჩვენი კურსი და ვიცით, ჩვენი ადგილი ამ სამყაროში; მჯერა, რომ საგარეო პოლიტიკის სფეროში ჯერჯერობით საკმაოდ სწორად ვმოქმედებთ. მაგრამ, სამწუხაროდ, საშინაო პოლიტიკაში გვაქვს ბევრი სიძნელეებიც, სირთულეებიც და შეცდომებიც. საგარეო პოლიტიკის სფეროში ჩვენს მოქმედებას კი განსაზღვრავს, რომ ჩვენ აქტიური ნეიტრალიტეტის ქვეყანა ვართ და ასეთად უნდა დავრჩეთ.

- თქვენ პარლამენტში თავი შეიკავეთ ვიზიტის შედეგების შეფასებისაგან და იმიტომ ხომ არ გააკეთეთ, რომ ჯერ კიდევ ხელმიუწვდომელია ხელშეკრულება რუსეთთან, მით უმეტეს, რომ პოლიტიკური აზრით, არ შეიძლება ხელმოწერა, ვიდრე საქართველოდან არ გავა რუსეთის ჯარი და უპირველეს ყოვლისა, არ დატოვებს იგი აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონს? ამის შესახებ პარლამენტში დებატებიც გაიმართა...

- არა, მე თავი არ შემიკავებია შედეგების შეფასებისაგან. ხვალ ან ზეგ ამას გავაკეთებ. პარლამენტის სხდომას გარკვეული ანგარიში უნდა ჩავაბარო ამ ვიზიტის შედეგებზე. მე, უბრალოდ, დრო მჭირდებოდა, რომ გამეაზრებინა ყველაფერი, რაც მოხდა. რაც შეეხება მეორე საკითხს, კარგია, რომ წამოჭერით ეს პრობლემა. მე მინდა საქართველოს ყველა მოქალაქეს მივმართო და ვთქვა, რომ ახლა მიმდინარეობს რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკება და მინდა, ეს საკითხი ისეთ რანგსა და მასშტაბებში ავიყვანოთ, რომ არავინ არ დარჩეს გულგრილი ამ მოვლენისადმი. რუსეთთან დამოკიდებულებაში ახლა ორი ტენდენცია შეიმჩნევა. ერთი, მე ვიტყოდი, ჯანსაღია და ეს იმ ხალხის გულისთქმაა, რომელსაც კარგად ესმის, რომ არ შეიძლება ასე მექანიკურად და ავტომატურად მოწყდე ქვეყანას, რომლის ნაწილიც 200-250 წლის განმავლობაში იყავი და ეკონომიკით მთლიანად მასზე ხარ მიჯაჭვული, ცხადია, ამ ჯაჭვების დაწყვეტა პრაქტიკულად მთელი ჩვენი ეკონომიკური ცხოვრების შეჩერებას ნიშნავს. ისიც უნდა ვთქვათ, რომ არცთუ უსაფუძვლოა ლაპარაკი იმ ისტორიულ უსამართლობაზე, რომელიც რუსეთის მხრივ ჰქონდა საქართველოს, მაგრამ ჩვენ მაინც არ შეგვიძლია ანგარიში არ გავუწიოთ რეალურად არსებულ იმ ინტეგრაციას, რომელიც ამ ათეული და ასეული წლების განმავლობაში მოხდა. ეს ჩვენი მხრივ ცოტა არ იყოს, დიდი პრობლემებისადმი გულუბრყვილო მიდგომა იქნებოდა.

საპარლამენტო ბჭობის დროს მე ვთქვი, რომ არ შეიძლება არ ვიფიქროთ იმაზეც, რომ ახლა გარდამავალ ეტაპზე ვიმყოფებით და შესაძლოა ორი-სამი წელი, შეიძლება ოთხი წელიც კი დაგვჭირდეს, ამ ეტაპის გასავლელად. ჩვენთვის ამ წლებში აუცილებლობას წარმოადგენს ის, რომ ვეძებოთ ახალი გზები, ახალი ვარიანტები, ხოლო ის, რაც დღეს არის ხელსაყრელი, არ დავკარგოთ და შევინარჩუნოთ. ისიც უნდა შევინარჩუნოთ, რაც ხვალ იქნება ხელსაყრელი რუსეთთან ეკონომიკურ ურთიერთობაში. იმის სანაცვლოდ კი, რაც ხელსაყრელი არ არის, ვიდრე გადავაგდებდეთ, უკვე უნდა გვქონდეს სხვა ვარიანტი. სამწუხარო, ეს ადვილი პროცესი არ არის, ამას დრო სჭირდება. შესანიშნავი იყო ჩვენი მინისტრების ვიზიტი ირანში. მე დავრწმუნდი, რომ ისინი სწორედ შევარჩიეთ, ირანელი კოლეგების ღირსეული პარტნიორები აღმოჩნდნენ. ვხედავ იმასაც, რომ ამ მხრივ, კარგი პერსპექტივებია, ამიტომ, ზოგიერთ სფეროში მართლაც შეიძლება გვქონდეს ალტერნატივა საქმედ და რეალურ მოკავშირედ რომ იქცეს, ამას შესაძლოა, ერთი წელიც კი დასჭირდეს. აი, რატომ მინდა, რომ ჩვენმა ხალხმა ძალიან გაიაზროს ეს პრობლემა, თუ რას ემყარება ჩვენი ურთიერთობა დღეს რუსეთთან და რაში უნდა გამოიხატოს იგი.

ავიღოთ თუნდაც რუსეთის არმიის გარკვეული ნაწილის ორი წლით, ანდა სამი წლით ყოფნის საკითხი საქართველოში. შევხედოთ ამ საკითხს იმ პოზიციიდანაც, რომ თვით რუსეთის ჯარს მიეცეს საშუალება იმისათვის, რომ დასცილდეს საქართველოს ნორმალურად, ნორმალურად გადაწყდეს მისი საბინაო პრობლემები, შეექმნას სხვა პირობები, როგორც ეს გერმანიაში მოხდა. მართალია, ჩვენ არ შეგვიძლია ის, რაც გერმანიაში გაკეთდა, რომ ბინები ავუშენოთ, უზარმაზარი თანხები გავიღოთ და სესხი მივცეთ რუსეთს, მაგრამ ის კი შეგვიძლია, რომ მეგობრებად დავშორდეთ და მომავალშიც მეგობრებად დავრჩეთ. აი, ასე მივმართე პარლამენტს და ასე მივმართავ საქართველოსაც, რომ დღეს არჩევანის წინაშე ვდგავართ და ჩვენი ხვალინდელი და სამომავლო ინტერესებიდან გამომდინარე ბრძნული არჩევანი უნდა გავაკეთოთ და მარტო ემოციებს არ უნდა დავეყრდნოთ.

- სხვათა შორის, პარლამენტართა ერთი წრის უკმაყოფილებას ისიც იწვევს, რომ სახელმწიფო მეთაურის აპარატში არის საპარლამენტო კომისიების პარალელური სტრუქტურები, რომ პრეზიდიუმი შეცვალა კოლეგიამ და საქართველო იმ გზით არ მიდის, რა გზითაც უნდა მიდიოდეს...

- ყველაფერი, რაც გაკეთდა, კანონის ფარგლებში გაკეთდა, ხელისუფლების კანონი ითვალისწინებს, რომ სახელმწიფოს მეთაურს აქვს უფლება შექმნას თავისი აპარატი. უაპარატოდ, რაც გინდა დაარქვი მას, გინდ ბიუროკრატიული და გინდ ბოლშევიკური გადმონაშთი, მაინც ვერც ერთი სახელმწიფო ვერ მუშაობს. მე ისიც უნდა გითხრათ, რომ ზოგიერთი რამ ჩვენ გავიმეორეთ ამერიკის შეერთებული შტატების პრაქტიკიდან. იქ არის უშიშროების საბჭო, არის პრეზიდენტის აპარატი, ჩვენი სტრუქტურა ზუსტი ასლი, რა თქმა უნდა, არ არის, მაგრამ, ვიმეორებ, ზოგი რამ იქიდან არის ნასესხები და ამაში დასაგმობი არაფერია.

რაც შეეხება კოლეგიას, ისიც კანონიერი ორგანოა, რეგლამენტით განისაზღვრა და თვითონ პარლამენტმა გადაწყვიტა. მან ასე თუ ისე, ხელი უნდა შეუწყოს პარლამენტის ნორმალურ მუშაობას, მაგრამ, თუ გინდა, მიზეზი მოძებნო, მას ყველგან მონახავს კაცი.

- აფხაზეთში კვლავ რთული მდგომარეობაა. ერთის მხრივ, აფხაზთა შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლები უკვე იწყებენ დიალოგს ქართულ მხარესთან, აფხაზეთის ხსნის კომიტეტი მიმართვას უგზავნის გენერალურ მდივანს და ამ ომში არძინბას კლანს და ჩრდილოეთ კავკასიის დესტრუქციულ ძალებს სდებს ბრალს, იქმნება, თუმცა, ძალიან დიდი სირთულეებით, გაგრის ბატალიონი, ბატონი სანდრო კავსაძე ნიუ-იორკშია სწორედ აფხაზეთის საკითხთან დაკავშირებით, და - მეორე მხრივ, საუბრობენ იმაზეც, რომ აფხაზეთის ომი ერთ კვირაში დასრულება შეიძლებოდა, მაგრამ ხელისუფლება თვითონ აჭიანურებს ამ ომს, რომელიც მას არჩევნების ჩასატარებლად, მოწინააღმდეგეთა შემოსარიგებლად და ეკონომიკურ სიძნელეთა გასამართლებლად სჭირდებაო. პარლამენტართა ნაწილმა აფხაზეთის საკითხებზე სხდომის მოწვევაც კი ითხოვა...

- აფხაზეთში უაზრო ომია (მე ასე ვუწოდებ ამ ომს, რადგან, ყველა ომი საკუთარ ქვეყანაში უაზროა), მაგრამ, როგორც არაერთხელ მითქვამს, იგი ჩვენ არ დაგვიწყია და არც საომრად არ შევსულვართ აფხაზეთში. მაგრამ იმაზე ლაპარაკი, თითქოს ვიღაცა ამ ომს აჭიანურებს, მე მგონი უსამართლობის ზღვარს სცილდება. მე არ მინდა, ვიხმარო ისეთი სიტყვები, როგორიცაა ცილისწამება და სხვა ამგვარი, მაგრამ მე პირველი ვარ, ვინც მოითხოვს ამ ომის დამთავრებას, და ეძებს იმ გზებსაც, რომ იგი რაც შეიძლება მალე დამთავრდეს; არ შეიძლება, ჩვენ აფხაზებთან გაუთავებელი ომი გვქონდეს. აფხაზები ჩვენი ხალხია, ჩვენი ქვეყნის მოქალაქენი არიან და ისევე, როგორც ქართველი ხალხის უბედურება, აფხაზთა უბედურებაც ჩვენს საერთო უბედურებად მიმაჩნია, ამიტომ, მინდა ეს ომი, რაც შეიძლება ჩქარა დამთავრდეს და ყველაფერს ვაკეთებთ ამისათვის. მე იმასაც არ გამოვრიცხავ, რომ შეიძლება ჩვენ, რუსეთის როლსაც დავუბრუნდეთ იმ ფარგლებში, რომლებიც 1992 წლის 3 სექტემბრის შეთანხმებაშია მოცემული. ის კარგი საფუძველი იყო. პირველი კონტრაქტები რუსეთთან იმაზე მიუთითებს, რომ ეს ვარიანტი გამორიცხული არ არის, მაგრამ დაზღვევის გარანტიები უნდა გვქონდეს, ამიტომ გვჭირდება გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია, უშიშროების საბჭო... სანდრო კავსაძე სწორედ ასეთი დავალებით იმყოფება ნიუ-იორკში.

ამ დღეებში უნდა შედგეს უშიშროების საბჭოს ახალი სხდომა, ერთი რეზოლუცია უკვე მიღებულია, ახლა ალბათ, იმაზე იქნება ლაპარაკი, რომ ისევ მოხდეს 3 სექტემბრის ხელშეკრულების მხარდაჭერა, რომ პოლიტიკური დიალოგის გზით გადაწყდეს ეს საკითხი, და, თუ რუსეთის მონაწილეობა ასე თუ იქნება აღიარებული, უნდა იყოს სათანადო კონტროლიც, და ეს უნდა განახორციელოს მეთვალყურეთა საკმაოდ დიდმა რაზმმა. ისინი იქნებიან როგორც ევროგაერთიანებიდან, ისე უშიშროების საბჭოდან, და ამ მხრივ, გარანტიები მეტი იქნება, რომ დადებული ხელშეკრულებები, როგორმე გადაწყდეს. მე არ გამოვრიცხავ, რომ ჩვენ უფრო აქტიურად უნდა ვიფიქროთ, უშუალოდ აფხაზებთან დიალოგზე. ასეთი დიალოგი დაიწყო სხვადასხვა ჯგუფებთან, სხვადასხვა ფენის წარმომადგენლებთან, ეს დიალოგი ზოგი ნაყოფიერია, ზოგიც უნაყოფოა, მაგრამ მთავარია, რომ დიალოგი მიმდინარეობს, მე არ გამოვრიცხავ, რომ ორმხრივ ნიადაგზე მოხდეს მორიგება - ქართველთა და აფხაზთა მოლაპარაკების გზით. ისტორიულად იყო ასეთი ფაქტები და პრეცედენტები.

- გაზაფხულზე გაუდის ვადა კონტრაქტს ცხინვალის რეგიონში სამშვიდობო ძალების ყოფნასთან დაკავშირებით. თუ გავითვალისწინებთ, იმას, რომ ცხინვალი, შეიძლება ითქვას, ოსურ ქალაქად იქცა, აგრეთვე, გახშირდა რუსეთის პრეზიდენტის წარმომადგენელთა ვიზიტი ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკაში, უნდა ვივარაუდოთ, რომ რუსეთი ნელ-ნელა ხვდება სტაბილიზაციის აუცილებლობას კავკასიაში. ასეთ დროს, რამდენად აუცილებლად გეჩვენებათ რუსეთის შეიარაღებული ძალების ყოფნა იქ სამომავლოდ?

- თქვენი გამოთქმა, რომ ცხინვალი ოსურ ქალაქად იქცა, შეიძლება მთლად ზუსტი არ იყოს. ცხინვალი უკვე იყო ისეთი. მე რომ ჩავედი და ცხინვალში შევედი, ფაქტის წინაშე აღმოვჩნდით, იქ ქართველები თითქმის აღარ იყვნენ. მას შემდეგ, პირიქით, თუ მოემატნენ, თორემ აღარ შემცირებულან. მაგრამ ეს მაინც არ ქმნის ამინდს. რუსეთისა და ჩვენი სათანადო ქვედანაყოფები იქ რომ არ ყოფილიყვნენ, შეიძლება მდგომარეობა უარესი ყოფილიყო იმ მოსახლეობისათვისაც, რომელიც ხეობებში ცხოვრობს. ბევრი მათგანი ხომ დაბრუნდა თავის ადგილებში. მე დარწმუნებული ვარ, რომ იგივე პროცესთან გვექნება საქმე ცხინვალშიც. თუკი ახლა ბევრი რამ ჯერ არ კეთდება, ისევ ჩვენი ბრალია. ძალიან დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, როცა იქ ბატონი თენგიზ სიგუა შევიდა, შევიდნენ მინისტრები, სამთავრობო კომიტეტი, და რეგიონთან დაკავშირებული პრობლემები განიხილეს. მაგრამ ასეთი რამ ეპიზოდურად არ უნდა ხდებოდეს, მუშაობა სისტემური უნდა იყოს და არა მარტო პრემიერ-მინისტრის მხრიდან, არამედ სხვადასხვა მხრიდანაც - იქ უნდა დადიოდნენ მინისტრები, მათი მოადგილეები... უნდა ვიმუშაოთ ოსებთანაც, ქართველებთანაც, თანდათანობით უნდა ვქმნიდეთ სტრუქტურებს, რომლებიც მოგვცემენ იმის საშუალებას, რომ ქართველი ლტოლვილები დავაბრუნოთ ცხინვალში. ამას დრო დასჭირდება. სამწუხაროდ, აფხაზეთმა ჩვენ ჩამოგვაცილა ამ პრობლემებს. მაგრამ დადებითი რაც არის, ის უნდა დავინახოთ. აქ ახლა სისხლი აღარ იღვრება. ეს მთავარია. მართალია, არის რაღაც უსიამოვნებები, მაგრამ პრინციპში აქ მშვიდობა სუფევს და, როგორ გამოვიყენებთ ამ მშვიდობიან პერიოდს, ამაზე იქნება დამოკიდებული რეგიონის ბედიც.

- ვიცით, რომ დღეს თქვენი დაბადების დღეა, თვითონ მესმოდა უამრავი სატელეფონო ზარები, მინდა ვისარგებლო შემთხვევით, მოგილოცოთ ეს დღე და, გისურვოთ დიდხანს სიცოცხლე და მშვიდობა. სხვა შემთხვევაში, ინტერვიუს ალბათ სხვაგვარად წარვმართავდით, მაგრამ იმედი გვაქვს, რომ უკეთესი დღეებიც გვექნება... მახსოვს, თქვენ რომ საგარეო საქმეთა მინისტრი გახდით, თბილისში ასეთი ანეგდოტი გავრცელდა: ედუარდ შევარდნაძეს ბებიამ გარდაცვალების წინ გადასცა ბარათი და უთხრა, როცა შენი კარიერის ზენიტს მიაღწევ, ბარათი მაშინ გახსენიო. გახდა ედუარდ შევარდნაძე შინაგან საქმეთა მინისტრი, გადაწყვიტა, ამ ბარათის გახსნა, მაგრამ გადაიფიქრა, ასე გამეორდა, როცა იგი ცეკას მდივანი და საგარეო საქმეთა მინისტრი გახდა. ახლა მაინტერესებს, ეს ბარათი გახსნილია თუ ახლაც გულის ჯიბეში გიდევთ გაუხსნელი?

- გმადლობთ მოლოცვისათვის. მართლაც უამრავი სატელეფონო ზარი გაისმის და წერილები მოდის მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან. მე, თუ შეიძლება, ასე ითქვას, ავკრძალე (თუ ამ აკრძალვამ იმოქმედა), რომ ისინი არ გამოაქვეყნონ, რადგან ახლა არ არის ის დრო, როცა რაღაც იუბილეები და დაბადების დღეები გადავიხადოთ. ბუნებრივია, ყველა ადამიანი დაბადების დღეს თავის ოჯახში ტრადიციულად შეხვდება, მეც ეს ტრადიცია მაქვს ჩემს ოჯახში და ამით ყველაფერი ამოიწურება. რაც შეეხება იმ წერილს, რომელიც ასეთი საიდუმლოებით არის მოცული, ჯერ არ გამიხსნია და როცა გავხსნი, გამოვაქვეყნებ.

ედუარდ შევარდნაძე: რაც შეუძლია, საქართველომ ის წვლილი უნდა შეიტანოს აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ურთიერთობათა გაუმჯობესების საქმეში : 25 იანვრის რადიოინტერვიუ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 26 იანვარი. - №15(559). - 1,2 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა

[...]

განცხადებისათვის სიტყვა აიღო სახელმწიფოს მეთაურმა - პარლამენტის თავმჯდომარემ ედუარდ შევარდნაძემ: საშუალება მქონდა, თქმა მან, შევხვედროდი ფინანსთა სამინისტროს და ეროვნული ბანკის ხელმძღვანელობას, ზოგიერთ მინისტრს და დეტალურად შემესწავლა ბიუჯეტის შინაარსი, მისი ხარისხი, გარკვეული შეხედულება შემექმნა მის შესახებ. მიმაჩნია, რომ ბიუჯეტის განხილვა დაიწყო ფორმალურად, ეს ნიშნავს იმას, რომ ჯერაც ვერ გავიგეთ, რა ვითარებაა ქვეყანაში და რა გველოდება... იმ შეხვედრაზე გამოითქვა აზრი, რომ ბიუჯეტის შესახებ უნდა ყოფილიყო მინისტრთა კაბინეტის, მთავრობის მოხსენება და არა ფინანსთა მინისტრისა. მაშინ გამოვთქვი მოსაზრება, რომ ძირითად მოხსენებასთან ერთად მოგვესმინა მთელი რიგი თანამოხსენებებისათვისაც. არასწორად მიმაჩნია, როცა ბიუჯეტის განხილვა დაიწყო, პრემიერ-მინისტრისა და ვიცე-პრემიერების, მინისტრების გარეშე. საუბარია ეკონომიკურ კრიზისზე, ფინანსების გაჯანსაღებაზე, რეფორმებზე და ამ დროს, განხილვას არ ესწრებიან სოფლის მეურნეობის, მრეწველობის, ჯანმრთელობის სისტემის, კულტურისა და სხვა დარგების ხელმძღვანელები. მათ უნდა იცოდნენ რა მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან ხვალ, სად მიგვიყვანს ეს გზა. ბიუჯეტის ახლანდელი განხილვა მაგონებს ძველ დროს, როცა ბიუჯეტს პრაქტიკულად, მოსკოვში ამტკიცებდნენ, შემდეგ მას რესპუბლიკაში სესიაზე გამოიტანდა ფინანსთა მინისტრი, გამოვიდოდნენ რაიონების წარმომადგენლები და... ფაქტობრივად, ბიუჯეტის დამტკიცება ფორმალურად ხდებოდა. ასეთი პრაქტიკა იქამდე მიგვიყვანს, რომ ეკონომიკური და ფინანსური პრობლემების გაუთვალისწინებლად, პარლამენტის წევრთა მიერ მათი გულდასმით შესწავლის გარეშე თითქმის შეუძლებელი გახდება საგარეო-ეკონომიკური საკითხების განხილვა.

ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა, რომ ერთი-ორი თვის შემდეგ პასუხი უნდა გავცეთ ხალხს, ამიტომ, უნდა ვეძე80 ბოთ ვითარების გაუმჯობესების ყველა გზა. სწორედ ამ გზების შესახებ არაფერია ნათქვამი მოხსენებაში. მიმაჩნია, განაგრძო პარლამენტის თავმჯდომარემ, რომ ბიუჯეტის განხილვაში მონაწილეობა უნდა მიიღონ მინისტრებმა, ქალაქ თბილისის მერმა, ქალაქების - ქუთაისის, ფოთის, აჭარის, აფხაზეთის ხელმძღვანელობამ.

[...]

განიხილავდნენ ბიუჯეტს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 27 იანვარი. - №16(560). - 1 გვ.

27 იანვარს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ, სახელმწიფოს მეთაურმა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ მიიღო რუსეთში, თავისუფალ ქვეყანათა თანამეგობრობასა და საქართველოში საეკლესიო საქველმოქმედო საერთაშორისო ორგანიზაცია „ხსნის არმიის“ მთავარსარდალი რეინდერ შურინკი და ამავე ქვეყნებში სამთავრობო ურთიერთობათა მდივანი სვენ ერიკ იუნგხოლმი.

მათ საქართველოს ხელმძღვანელს მოახსენეს რომ ჩვენს ქვეყანაში უკვე ჩამოტანილია „ხსნის არმიის“ ჰუმანური ტვირთი 32 ტონის ოდენობით. ამჟამად გამოგზავნილია 4 000 ტონა პროდუქტი, რომელიც განაწილდება „ევროპის პროცესის“ წითელი ჯვრისა და „ხსნის არმიის“ სამსახურების მონაწილეობით.

გარდა ამისა „ხსნის არმია“ აპირებს ფართოდ გაშალოს სოციალური დახმარების პროგრამები საქართველოში. უახლოეს ხანში დაგეგმილია უფასო სასადილოების გახსნა, ომის ვეტერანებისა და ინვალიდებისათვის სპეციალური სოციალური დახმარების გამოყოფა.

ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ მაღალი შეფასება მისცა საქველმოქმედო საერთაშორისო ორგანიზაცია „ხსნის არმიის“ მოღვაწეობას, რომელსაც ის საქართველოში ეწევა, და აღნიშნა, რომ ჩვენს ქვეყანას დღეს ძალიან სჭირდება ასეთი უანგარო დახმარება.

სახელმწიფოს მეთაურმა განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმო იმ პროგრამების განვითარებას, რომლებიც ჩვენი საზოგადოების სოციალურად დაუცველი ფენების უკიდურესად მძიმე მდგომარეობის შემსუბუქებას ითვალისწინებს.

სახელმწიფოს მეთაურის პრესსამდივნო.

საუბარი ედუარდ შევარდნაძესთან // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 28 იანვარი. - №17(561). - 1 გვ.

„ოქროს ბეჭედი“ - უნგრეთის გამოჩენილი მედიკოსისა და საზოგადო მოღვაწის ჰერცოგ ლასლო ბათიან შტრასერის პრემია გადეცა 27 იანვარს ედუარდ შევარდნაძეს. საქართველოს სახელმწიფოს მეთაური მესამეა რომის პაპისა და რონალდ რეიგანის შემდეგ, რომელსაც ეს პრესტიჟული პრემია მიენიჭა. იგი ყოველწლიურად ენიჭებათ გამოჩენილ მსოფლიო მოღვაწეებს, რომლებმაც შესამჩნევი პოზიტიური წვლილი შეიტანეს მსოფლიო პოლიტიკაში.

გადასცა რა ბათიანის სახელობის საზოგადოების თავმჯდომარემ პეტერ ვერმესმა ჯილდო ე. შევარდნაძეს, უნგრელი ხალხის სახელით დიდი მადლობა მოახსენა იმ პროცესებში აქტიური მონაწილეობისათვის, რომლებმაც უნგრელ ხალხს შესაძლებლობა მისცა მოეხდინა დღევანდელი არჩევანი.

- საზოგადოებრივი ორგანიზაცია, რომელიც ბათიანის სახელს ატარებს, აერთიანებს მეცნიერებს, ექიმებს, ლიტერატურისა და ხელოვნების მოღვაწეებს. იგი არის საერთაშორისო პენკლუბის დამოუკიდებელი წევრი, ეწევა საგამომცემლო, საქველმოქმედო საქმიანობას. საზოგადოების ექიმები მსოფლიოში ცნობილი სპეციალისტები არიან ბავშვთა ჰემატოლოგიურ დაავადებათა ხაზით, მკურნალობენ პლანეტის სულ სხვადასხვა რეგიონებში.

ბათიანის ოჯახმა უნგრეთს ბევრი გამოჩენილი მეცნიერი, მეომარი, საზოგადო მოღვაწე მისცა. თავად ბათიანმა სამედიცინო ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ ააშენა საავადმყოფო და უფასოდ მკურნალობდა ავადმყოფებს, გახდა ლეგენდარული პიროვნება.

ბათიან შტრასერის სახელობის საზოგადოებამ დააფუძნა პრემია „ოქროს ბეჭედი“.

- მოხარული ვარ, ეს ჯილდო გადავცეთ კაცს, რომელმაც ჩვენს თვალწინ შექმნა ისტორია, - თქვა პეტერ ვერმესმა, - რომის პაპისა და რონალდ რეიგანის შემდეგ იგი წილად გხვდათ თქვენ ბათიანის საზოგადოების წევრების ხმათა უმრავლესობით.

ედუარდ შევარდნაძემ მადლობა მოახსენა ბათიანის საზოგადოების თავმჯდომარესა და წევრებს და აღნიშნა, რომ მისთვის ამ საპატიო ჯილდოს გადაცემა მიაჩნია უნგრელი ხალხის მიერ ქართველი ხალხის მხარდაჭერად.

- ჩვენი ქვეყანა ნამდვილად განიცდის დიდ სიძნელეებს, - თქვა მან. - და დიდად ვაფასებთ თქვენს სურვილს გაიზიაროთ ჩვენი ბედი. ამ ჯილდოს ვიღებ განსაკუთრებული მადლობის გრძნობით იმიტომ, რომ დიდად ვაფასებ ნიჭიერ, თავისუფლებისმოყვარე უნგრელ ხალხს, მის შესანიშნავ ინტელიგენციას.

მოხარული ვარ, რომ სწორედ რონალდ რეიგანის შემდეგ მხვდა წილად ეს ჯილდო. ბევრჯერ შევხვედრივარ ამ შესანიშნავ, ჩემი აზრით უნიკალურ კაცს, და ვამაყობ ამით. დიდ იმედს ვამყარებ, რომ კიდევ უფრო მჭიდრო იქნება უნგრელი და ქართველი ხალხების თანამშრომლობა.

[...]

რომის პაპი, რეიგანი, შევარდნაძე... // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 29 იანვარი. - №18(562). - 1 გვ.

27 იანვარს საქართველოს პარლამენტის სხდომაზე რესპუბლიკის 1993 წლის პირველი კვარტლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ კანონპროექტის გამო გამართული ცხარე კამათის შემდეგ სიტყვა აიღო სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- ალბათ, ამ დარბაზში, და თუ გავითვალისწინებთ ტელეაუდიტორიაშიც, - არ შეიძლება იყოს ერთი მოქალაქე მაინც, ვინც კმაყოფილებას გამოთქვამს ბიუჯეტის პროექტთან დაკავშირებით. ეს იმიტომ კი არა, რომ მასზე ისეთი ხალხი მუშაობდა, ვინც არ იცის ბიუჯეტის შედგენა. გუშინ ვთქვი, რომ არის ზოგიერთი მოძველებული მიდგომები, მაგრამ, ალბათ, ესეც დასაძლევი ავადმყოფობაა და უცებ არ მოგვარდება. ბიუჯეტი როგორც არაერთხელ ითქვა, ანარეკლია იმისა, რაც ხდება საზოგადოებაში. ხელოვნურად ვერ შევქმნით იმას, რაც საზოგადოებას არა აქვს, სახელმწიფოს არ გააჩნია. ამიტომ თუ მოკლედ ვიტყვით, ეს არის სავალალო შედეგი იმისა, რასაც ჩვენ ვსაქმიანობთ, რასაც წარმოადგენს დღეს ჩვენი ქვეყანა ეკონომიკური, ფინანსური თვალსაზრისით. ნათლად ჩანს, რომ პარლამენტს აქვს დიდი სურვილი შენიშნოს ის ძირითადი ტენდენციები, რომლებსაც მივყავართ უარყოფითი მოვლენისაკენ, აგრეთვე ის ტენდენციები, რომლებმაც შეიძლება გააჯანსაღონ ფინანსური მეურნეობა უახლოეს წლებში. ბევრის გამოსვლაში მე სწორედ ასეთი მიდგომა შევნიშნე. თუ ვილაპარაკებთ ეროვნული სახელმწიფოს მშენებლობის თვალსაწიერიდან, რა არის მთავარი, ალბათ უნდა მივიდეთ იმ დასკვნამდე, რომ თუ ეკონომიკა და ფინანსები არ გაჯანსაღდა, ქვეყანას არ ეშველება, შედეგები კატასტროფული იქნება. ამიტომ, ჩემის აზრით, ყველა პოლიტიკური ძალის, პარტიული თუ უპარტიო მოქალაქის უმთავრეს საქმედ უნდა იქცეს ეკონომიკაზე ზრუნვა. მართალია, არის გარკვეული წინაპირობა - ომი უნდა დამთვრდეს. ომიან პირობებში ძნელია ილაპარაკო ჯანსაღ ეკონომიკაზე, ძნელია გადაწყვიტო ის საკითხები, რომლებზეც აქ სავსებით სწორედ ბრძანებდნენ გამოსული ორატორები.

ჩვენ ავიღეთ ეს კურსი ერთი მიმართულებით და იგი ბოლომდეა მისაყვანი. ვიზიარებ იმ შეშფოთებას და გარკვეულ შენიშვნებს, რომლებსაც გამოთქვამს საზოგადოების ნაწილი ცხინვალის კონფლიქტთან დაკავშირებით, მაგრამ პერსპექტივა აქ რეალურად არსებობს და ჩვენზე იქნება დამოკიდებული, როგორ შევძლებთ აღებული კურსის ბოლომდე მიყვანას. რეალური გამოსავალი არის. მთავარია, შევძლოთ ყურადღების კონცენტრირება ყველა დონეზე. უფრო რთულ კონფლიქტსაც, რომელმაც დიდი ძალა და ენერგია, რესურსები და რეზერვები შეიწირა და, რომელიც ძალიან ძვირად დაუჯდა ჩვენს ქვეყანას, მოევლება, თუ შეთანხმებულად ვიმუშავებთ და ერთმანეთს ჯიბრში არ ჩავუდგებით. რამდენჯერმე ვთქვი და დღესაც ვიმეორებ, რომ ომი ღირსეულად უნდა დავამთავროთ, ღირსეულად უნდა გამოვიდეთ ამ კონფლიქტიდან. მხედველობაში მაქვს ჩვენი სახელმწიფო ინტერესები და აგრეთვე აფხაზი ხალხის ეროვნული ინტერესები, რომლის დაცვის გარანტი მხოლოდ საქართველო შეიძლება იყოს. თანდათან უფრო ფართოვდება აფხაზთა წრე, ვისაც ეს ესმის. როგორ უცნაურადაც არ უნდა ჟღერდეს, პირველ პლანზე დავაყენებდი სწორედ ამ საკითხების მოგვარებას, როგორც ჩვენი ეკონომიკური ცხოვრების გამოცოცხლების და შემდეგ - ეკონომიკური განვითარებისა.

მეორე წინაპირობა ის არის, რომ უნდა აღიკვეთოს შეიარაღებული ადამიანების თარეში. როდესაც ამაზე ვლაპარაკობთ, ხშირად ისეთი რეაქცია მოჰყვება, თითქოს მხედველობაში გვყავს რომელიმე შეიარაღებული რაზმი, ფორმირება. ეს ასე არ არის. ამ ფორმირებათა სახელით ბევრი სარგებლობს და ჩვენი საზოგადოების ერთ-ერთ ყველაზე მოწინავე ნაწილს, იმ ადამიანებს, ვინც იარაღით ხელში თავისი სიცოხლის ფასად იცავდა და იცავს ქვეყნის ინტერესებს, ჩრდილი ადგება. მომავალ შეხვედრებზე შინაგან საქმეთა მინისტრიც, გენერალური პროკურორიც და ისინი, ვისაც ეხება წესრიგზე ზრუნვა, უფრო მომზადებული უნდა მოვიდნენ.

ვიცი, რომ მათ აქვთ კონკრეტული გეგმები, მაგრამ საზოგადოებამაც უნდა იცოდეს ამის შესახებ. წესრიგის დამყარება უნდა იყოს ჩვენი უპირველესი ამოცანა. და თუ დამატებითი სახსრები იქნება საჭირო ამისათვის, გაჭირვებისა და სირთულეების მიუხედავად უნდა გამოიძებნოს. თუ ამ წინაპირობას გავართმევთ თავს რაც შეიძლება მცირე დროში, მაშინ, გვექნება საშუალება, უფრო ღრმად, უფრო სერიოზულად ჩავუჯდეთ ჩვენს ეკონომიკურ პრობლემებს.

ბიუჯეტის განხილვის დღევანდელ ეტაპზე სულ სხვა მნიშვნელობა ეძლევათ ვიდრე წინათ. დღეს ბიუჯეტთან დაკავშირებით პრაქტიკულად ვიხილავთ ეკონომიკის მდგომარეობას. ეკონომიკის მოწყვეტა, ცალ-ცალკე ეკონომიკური და ფინანსური პრობლემების განხილვა შეუძლებელია.

აქ ლაპარაკი იყო იმის შესახებ, თქვა შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურმა, რომ არ გაგვაჩნია ეკონომიკური განვითარების სტრატეგია. მთლად ასე არ არის. სტრატეგიაა ის, რომ უარი ვთქვით ძველ ეკონომიკაზე, ძველ სისტემაზე, ვაშენებთ ახალ ეკონომიკას, მივდივართ საბაზრო ეკონომიკის გზით. ალბათ ლაპარაკი უნდა იყოს ტაქტიკაზე, რა გზით და რა საშუალებით მივიდეთ ამ მიზნამდე. არის ძალიან გრძელი ეკლიანი გზა, არის შედარებით მოკლე გზაც. ჩემის აზრით ჩვენი მოვალეობა ის არის, რომ კარგად გავიზიაროთ ჩვენი შესაძლებლობები, კარგად შევისწავლოთ სხვა ქვეყნების გამოცდილება. მის შესასწავლად, დრო არ უნდა დაიშუროს არც ერთმა ეკონომიკურმა უწყებამ...

ვერ გავიზიარებდი უიმედო განწყობილებას, რაც ცალკეულ გამოსვლებში გაისმა. არც ასეა საქმე, თუ შევძლებთ კონფლიქტების დაძლევას და მოგვარებას, წესრიგის დამყარებას, ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ ჩვენი ეკონომიკა გამოცოცხლდება და არც ისე დიდი დრო დასჭირდება ამას. როდესაც ვმსჯელობდით ბიუჯეტის საკითხებზე, შევეცადეთ გაგვეგო არსებობს თუ არა დღეს საქართველოში საექსპორტო პროდუქციის წარმოების რაიმე სახელმწიფოებრივი პროგრამა. სამწუხაროდ ასეთი პროგრამა არა გვაქვს. ნუ ვიტყვით იმას, რომ ჩვენი დღევანდელი ეკონომიკა იმდენად დანგრეულია, რომ აღარაფრის გაკეთება არ შეიძლება, ჭიათურელ კაცს დღეს არ უნდა უჭირდეს, არც ზესტაფონელს. ის, რაც იქ გაგვაჩნია, - ოქროა. უნარი არ გვყოფნის მას სასაქონლო სახე მივცეთ. ანდა მოვძებნოთ ისეთი პარტნიორი, რომელსაც ეს აინტერესებს. ჩვენ გვაქვს სტრატეგიული პროდუქცია, მაგრამ არ არსებობს მთლიანი რესპუბლიკური, სახელმწიფოებრივი პროგრამა. არც ისეთი ღატაკი ქვეყანა ვართ რესურსების მხრივ, მაგრამ საჭიროა მათი გამოყენება, ამოძრავება. ამისათვის კი საჭიროა ვითანამშრომლოთ ყველა ქვეყანასთან, ეს იქნება ამერიკის შეერთებული შტატები, რუსეთი, უკრაინა, პოლონეთი თუ სხვა ქვეყანა.

თუ არ ვისწავლეთ რა აინტერესებს ჩვენს უცხოელ პარტნიორს, ისე კაპიტალს ვერ მოვიზიდავთ. დღეს ისეთი დროა, რომ აბსოლუტურად დამოუკიდებელი ეკონომიკური სახელმწიფოები არ არსებობენ. ამერიკის შეერთებული შტატებიც კი - არ არის დამოუკიდებელი ეკონომიკურად, მისი ეკონომიკა ინტეგრირებულია მთელი მსოფლიოს ეკონომიკაზე. ასეა იაპონია და სხვა ქვეყნები. რა თქმა უნდა, საქართველოც ვერ შეძლებს გამოვიდეს მდგომარეობიდან და ვერ გამოიყენებს თავის სიმდიდრეს, თუ არ ვისწავლეთ მუშაობა ჩვენი პარტნიორებისაგან. შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურმა ილაპარაკა ქვეყანაში სტაბილურობის საკითზე და აღნიშნა, რომ თუ არ იქნება პოლიტიკური სტაბილურობა, წესრიგი, საზღვარგარეთელი პარტნიორები არ გამოჩნდებიან. ყველა სამინისტროს უნდა ჰქონდეს კრიზისიდან გამოსვლის თავისი პროგრამა, და რომ სამინისტროებში ის კი არ უნდა გადაწყდეს რამდენი ტონა ნავთი რომელ საწარმოს მისცენ, არამედ სამინისტრო უნდა გახდეს ლაბორატორია აზროვნებისათვის, წინადადებების შემუშავებისათვის, პროექტების დამუშავებისათვის. თუ ამ სიმაღლეს ვერ მიაღწევენ ჩვენი სამინისტროები, იოლად ვერ გამოვალთ კრიზისიდან. მარტო ბიუჯეტის იმედზე ყოფნა არ შეიძლება... მოდით, შევთანხმდეთ, ამ დიდი გაჭირვების ჟამს, როდესაც უღრმესი კრიზისიდან უნდა გამოვიდეთ, თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, საჭიროა მთავარ საკითხებში ვეძებოთ კონსენსუსი, ვეძებოთ გამოსავალი ერთად და ყველა დისკუსიას ნუ მივიყვანთ დაპირისპირებამდე. ჩემს მოვალეობად მიმაჩნია, რომ ყველასთან ვითანამშრომლო, ვისთანაც კი შეიძლება. დღეს ჩვენი მიზანი ეკონომიკა, ფინანსები, ქვეყნის გადარჩენა, შიმშილის თავიდან აცილება, ბავშვების გადარჩენა, კულტურის, მეცნიერების, განათლების შენარჩუნება და დიდ მსოფლიო ასპარეზზე გასვლაა, როგორც ეკონომიკური ისე პოლიტიკური თვალსაზრისით. საქართველოს აქვს ამის რეალური შანსები და შესაძლებლობები. მე მესმის ყველა სიფრთხილე როდესაც ამა თუ იმ გადაწყვეტილებებს ვიღებთ, უნდა ვიკამათოთ, იმიტომ, რომ შეცდომა გამოირიცხოს, მაგრამ ვიკამათოთ ისე, რომ ზედმეტად ეჭვიანი ნუ ვიქნებით. მე არ ვიცი, დღეს საქართველოში არის თუ არა ნორმალურად მოაზროვნე კაცი, ვინც მიიჩნევს, რომ საქართველომ შეიძლება დამოუკიდებლობა დაკარგოს და შეიძლება ამას შეეგუოს ვინმე.

საპარლამენტო სხდომაზე ძნელი გასარკვევია დავრჩეთ თუ არა სამანეთო ზონაში. საკითხი მოითხოვს კვალიფიციურ გარჩევას. შემოვიღოთ თუ არა ჩვენი საკუთარი ვალუტა. მაგრამ რა მოჰყვება ამას დადებითი და რა უარყოფითი? საკუთარი ვალუტა არ უნდა იყოს თვითმიზანი, რომ ერთი წლის შემდეგ სანანებელი არ გაგვიხდეს - ეს რა დაგვემართაო. ჩვენ შეგვიძლია ერთ თვეში შემოვიტანოთ ეს ფული, დავარიგოთ და დამთავრდეს ამით ყველაფერი. იყო მსგავსი მაგალითები სამხრეთ ამერიკაში, სხვა ქვეყნებში, მაგრამ მათ რამდენჯერმე დასჭირდათ რეფორმის განმეორება, და ნუ დაგავიწყდებათ, რომ იმ ქვეყნებს მსოფლიო სავალუტო ფონდთან და ბანკთან თანამშრომლობის ათეული წლების გამოცდილება აქვთ. სესხებს იღებდნენ, საკმაოდ დიდ სესხებს და მერე არ აბრუნებდნენ. ვერც ჩვენ დავაბრუნებთ. ეს ჩვეულებრივი კანონია - საკუთარ ვალუტაზე გადასვლა უნდა იყოს დაკავშირებული ეკონომიკურ სტაბილურობასთან. ამასთან, აუცილებელი პირობა არის საბანკო სისტემის რეფორმა, რომელიც ჯერ არ დაგვიწყია. საერთოდ ეს ძალიან სერიოზული საკითხია, რომელზეც ნაჩქარევი გადაწყვეტილება არ უნდა მივიღოთ. ჩვენ გვაქვს ჩვენი ვალუტა, - ეს რომ მეთქვა დღეს ბედნიერი კაცი ვიქნებოდი, მაგრამ ჩვენ ჯერჯერობით ამისათვის მზად არა ვართ... ვერ მოვიწონებთ ამ ბიუჯეტს, თქვა ბოლოს ედუარდ შევარდნაძემ, თვით მინისტრსაც არ მოსწონს, არც თქვენ მოგწონთ. მივცეთ თუ არა ხმა? თუ არ დავამტკიცეთ, ქვეყანას ბიუჯეტი არ ექნება. ქვეყანასთან, რომელსაც ბიუჯეტი არა აქვს, ურთიერთობა არავის არ უნდა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ ჩვენივე ხელით შევზღუდავთ იმ არხებს, საიდანაც შეგვიძლია გარკვეული დახმარება და კრედიტები მივიღოთ. მხედველობაში მაქვს საერთაშორისო ეკონომიკური ორგანიზაციები და სხვადასხვა საზღვარგარეთელი პარტნიორები. შედეგებში კი ჩვენი მოთხოვნები კიდევ და კიდევ უნდა გავამკაცროთ ბიუჯეტის მიმართ. განახლებულ კამათში კრიტიკის ქარცეცხლში მოექცა როგორც მთლიანად კანონპროექტი ბიუჯეტის შესახებ, ისე მისი ცალკეული ფრაგმენტები. საქმე იქამდეც კი მივიდა, რომ ზოგიერთმა პარლამენტარმა დასვა საკითხი რესპუბლიკის მთავრობისადმი უნდობლობის გამოცხადების შესახებ. ამის მთავარ მოტივაციად მოჰყავდათ ის, რომ მთავრობას არა აქვს მკაფიოდ ჩამოყალიბებული მოქმედების პროგრამა, მას არ შესწევს უნარი მართოს ქვეყნის ეკონომიკა და სწორედ ამის შედეგია ის ჩიხი, რომელშიც საქართველო მოექცა. შემოვიდა წინადადება, რომ პარლამენტმა მოისმინოს მთავრობის ანგარიში.

[...]

საზოგადოებრივი მოვლენების ანარეკლი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 29 იანვარი. - №18(562). - 1 გვ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე - სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე პასუხობს გაზეთ „გიურჯისთანის“ კითხვებს.

- როგორც პრესა იუწყება, თქვენ ოფიციალურ ვიზიტად მიგიწვიეს აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში, როდის გაიმართება ეს ვიზიტი და როგორია მისი მიზანი?

- ჩვენ აზერბაიჯანის პრეზიდენტთან, პატივცემულ აბულფაზ ელჩიბეისთან გვქონდა, თუ შეიძლება ასე ითქვას, შემხვედრი ინიციატივა. ურთიერთმორიგების საფუძველზე მოლაპარაკება ბაქოში თებერვლის პირველ რიცხვებში დაიწყება.

ამ შეხვედრის მიზანია, შევქმნათ საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის თვისებრივად ახალი ურთიერთობის სამართლებრივი ბაზა. ჩვენი რესპუბლიკა მოლაპარაკებაზე წარმოდგენილი იქნება დელეგაციით, რომელიც უფლებამოსილია შეთანხმდეს სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობის ყველა საკითხზე.

ეს შეხვედრა გარკვეული თვალსაზრისით, შეიძლება შემაჯამებლად მივიჩნიოთ, რადგან ბატონ ელჩიბეისთან გვქონდა არაერთგზისი საუბრები, რომლებმაც გამოავლინეს ურთიერთგაგება და განზრახვათა თანხვედრა.

ჩვენმა დიპლომატებმა, სამინისტროთა და უწყებათა ხელმძღვანელებმა, დიდი ერთობლივი წინასწარი მუშაობა გასწიეს და ახლა, ვიმედოვნებ, ჩვენ შეგვიძლია, ვილაპარაკოთ ყოვლისმომცველ ორმხრივ სახელმწიფო ხელშეკრულებაზე.

- რა საკითხებს შეიცავს მომავალი ხელშეკრულება?

- ხელშეკრულებას, როგორც საქმიანი თანამშრომლობისა და კეთილმეზობლური, მეგობრული ურთიერთობის იურიდიულ საფუძველს, ახლავს შეთანხმებათა და მორიგებათა მთელი პაკეტი, ორივე რესპუბლიკისათვის ყველა საარსებოდ მნიშვნელოვან, აქტუალურ საკითხებზე, რომლებიც შეიცავენ სავაჭრო-ეკონომიკურ შეთანხმებებს, მორიგებების სატრანსპორტო კომუნიკაციებისა და კავშირგაბმულობის საშუალებების თაობაზე, წინადადებებს ორმხრივი ინვესტიციების შესახებ, პროგრამებს ჯანმრთელობის დაცვის, ტურიზმის, მეცნიერული და კულტურული გაცვლის, საპარლამენტთაშორისო კავშირურთიერთობის დარგში. არის აგრეთვე, მთელი რიგი პროექტები რომლებიც ითვალისწინებენ მოსაზღვრე ქვეყნების, კერძოდ ირანისა და თურქეთის, ეკონომიკურ ინტერესებს.

საქართველოს, მაგალითად, შეუძლია, ხელი შეუწყოს სამგზავრო და სატვირთო ტრანზიტის პრობლემათა ოპტიმალურ გადაჭრას, ჩვენ კი განვიცდით ენერგომატარებლების, უწინარესად, ნავთობპროდუქტების მწვავე მოთხოვნილებას. ძირითადი მორიგებების რეალიზაციის პროცესში წარმოიშვა მრავალი სხვა ურთიერთხელსაყრელი წინადადება.

- თუ მოლაპარაკება წარმატებით დამთავრდა, შეიძლება ჩავთვალოთ, რომ საქართველოსათვის ეს იქნება პირველი პოლიტიკური პრეცედენტი ყოფილი კავშირის რესპუბლიკებთან დამოუკიდებელ ორმხრივ ურთიერთობაში?

- დიახ, მორიგი მორიგებების, კერძოდ, რუსეთთან მორიგების გზაზე სასურველია, რომ ეს ხელშეკრულება კეთილი მაგალითი გახდეს. ჩვენი აზრით, აზერბაიჯანთან ხელშეკრულება სცილდება ორმხრივი ინტერესების ფარგლებს. რა თქმა უნდა, ჩვენ აზერბაიჯანთან გვაქვს, როგორც იტყვიან, საკუთარი რეზონი, - ისტორიული, ტრადიციული კავშირურთიერთობის, საზღვრებისა და ეკონომიკური ინტერესების ერთიანობის, ისევე, როგორც იმ რეალობის გათვალისწინებით, რომ აზერბაიჯანში ცხოვრობს მრავალი ქართველი, ხოლო საქართველოში - დაახლოებით ნახევარი მილიონი აზერბაიჯანელი.

მაგრამ თუ მხედველობაში მივიღებთ, რომ ასეთი ტრადიციული ერთიანობის ნიშნები ახასიათებს მთელ კავკასიას, რომ კავკასიის გეოპოლიტიკურ სივრცეში არ შეიძლება დღეს გამოვყოთ პრიორიტეტები, თუ არ დავარღვიეთ წონასწორობა მრავალმხრივ სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობაში, ცხადი გახდება, რომ ჩვენ ყველანი მოვალენი ვართ, ყოველგვარი დიპლომატიური ძალისხმევით დავიცვათ ეს წონასწორობა პრინციპული თანასწორობის საფუძველზე. მეგობრულ ურთიერთობას, მეგობრობასა და კეთილმეზობლობას ხომ ჭეშმარიტი გაგებით საფუძვლად უდევს ინტერესებისა და აქტიური საქმიანობის ერთიანობა ამ ინტერესების სასარგებლოდ.

მე მიმაჩნია, რომ აზერბაიჯანთან ჩვენი მოლაპარაკების შედეგიანობაზე მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული ამიერკავკასიაში ვითარების გაჯანსაღებაც.

რა თქმა უნდა, მომავალი დიალოგი გვერდს არ აუვლის ცნობილ კონფლიქტურ სიტუაციებსაც. დაე, ეს იყოს პირველი ნაბიჯი უმაღლესი დონის სამმხრივი შეხვედრის მოწყობის პერსპექტივის გზაზე, რომელიც, - დარწმუნებული ვარ, - ბოლოს და ბოლოს, ჩაუსახავს ადამიანებს კავკასიაში მშვიდობიანი ცდის იმედს. ეს არა მარტო კეთილი სურვილია, არამედ პრინციპული პოლიტიკური პროგრამაა.

კეთილმეზობლობის პოლიტიკის სიცოცხლემედეგობის იმედს გვაძლევს ჩვენი ამასწინდელი მორიგებანი ირანთან, ურთიერთობა თურქეთთან, რომელიც წარმატებით ვითარდება, დიპლომატიური პერსპექტივები ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში, სახელშეკრულებო გეგმები სომხეთთან, ჩრდილოეთ კავკასიასთან ურთიერთობაში და, ბოლოს, მოლაპარაკება, რომელიც ამჟამად მიმდინარეობს რუსეთთან.

ჩვენს ძნელ, დაძაბული პოლიტიკური და სოციალური ძვრებით აღსავსე დროში, ჩვენ მაინც უნდა ვისწავლოთ ერთმანეთისათვის ხელის გაწვდენა. ეს ერთადაერთი საღი პოლიტიკაა, რომელსაც არა აქვს სხვა გონივრული ალტერნატივა. თუ გინდა მშვიდად იცხოვრო, ამბობს ხალხური სიბრძნე, ჯანმრთელობა უსურვე მეზობელს.

გაზეთი „გიურჯისთანი“,
1993 წლის 30 იანვარი.

„ჩვენ ურთიერთობაში თანასწორობის მომხრე ვართ“ / შევარდნაძე ე. // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 2 თებერვალი. - №20(564). - 1 გვ.

1 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- რუსეთსა და ამერიკას შორის ბალკანეთში, სპარსეთის ყურესა და ამიერკავკასიაში კონფრონტაცია მოსალოდნელი არც არის და არც შეიძლება ამის ტენდენციები გამოიკვეთოს, - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შეავარდნაძემ საქართველოს რადიოს კომენტატორ ნატო ონიანთან ტრადიციულ ინტერვიუში 1 თებერვალს. ჯერ ერთი, იმიტომ, - თქვა, მან, - რომ რუსეთს დღეს უამრავი საკუთარი პრობლემა აწუხებს და სხვა რეგიონში გავლენის გაძლიერებაზე ლაპარაკი შეუძლებელია და, მეორეც, - თუმცა გართულებათა პერიოდია, მთელი მსოფლიო მაინც ახალი წესრიგით ცხოვრობს, ყოფილ საბჭოთა კავშირსა და დასავლეთს შორის არსებული კონფრონტაცია დაძლეულია და დღევანდელი პრობლემები დრამატულ ხასიათს ამიტომაც ვერ მიიღებს. თუმცა გარკვეული წინააღმდეგობები ყოველთვის იყო და ამჟამადაც შეიძლება არსებობდეს მაგრამ პოლიტიკის განმსაზღვრელ ფაქტორად ისინი ვერ მოგვევლინება. ყოველ შემთხვევაში, გამორიცხულია დაპირისპირება ამიერკავკასიაში, - განაგრძო მან, - რადგან ვხედავ, რომ ამერიკის შეერთებული შტატები ფრთხილ და მოზომილ პოლიტიკას ატარებს ჩვენი რეგიონის მიმართ და ორი ძალა რომ ერთმანეთს დაუპირისპირდეს, ასეთი მოსაზრება საფუძველს მოკლებულია.

გასული კვირის მოვლენებზე საუბრისას ედუარდ შევარდნაძე შეეხო უშიშროების საბჭოს მიერ აფხაზეთში არსებული მდგომარეობის გამო მიღებულ ახალ რეზოლუციას და აღნიშნა, რომ ამ დოკუმენტში, მართალია, დადასტურებულია მოსკოვში 1992 წლის 3 სექტემბერს დადებული შეთანხმების პირობების დაცვის აუცილებლობა და იგი რჩება კონფლიქტის გადაჭრის საფუძვლად და საბაზრო დოკუმენტად, მაგრამ მთავარი მასში სხვა ელემენტები და სხვა შემადგენელი ნაწილებია. კერძოდ კი ის, თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - რომ ჩვენთან უნდა ჩამოვიდეს ორი, ძალიან ავტორიტეტული მისია. პირველი ეს არის ფაქტების დამდგენი მისია, რომელიც შეისწავლის და მოამზადებს წინადადებებს ისეთ მნიშვნელოვან პრობლემებზე როგორიც არის ადამიანის უფლებები. იგი შეისწავლის ყველაფერს, რაც ჩვენ ძალიან გვაწუხებს, იმასაც, რაც მოხდა გაგრაში და არა მარტო გაგრაში, სხვა რეგიონებშიც. შეიძლება ეს მისია იმის დადგენითაც დაინტერესდეს, თუ ვისი მიზეზით დაიწყო ყველაფერი ამ რეგიონში. იცით, ამაში ჩვენ დაინტერესებული ვართ. მეორე მისიის ამოცანა ის არის, რომ შეისწავლოს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის შეიარაღებული ძალების მონაწილეობის საკითხი აფხაზეთში. კერძოდ, ეს ეხება რუსეთ-საქართველოს საზღვრის კონტროლს, სარკინიგზო მაგისტრალების დაცვას. დოკუმენტში არის აგრეთვე სხვა მოსაზრებებიც, კერძოდ, გამოთქმულია გაეროს პოლიციის გამოყენების შესაძლებლობაც. მე ვფიქრობ, ყოველივე ეს სრულიად ახალი დადებითი მომენტია ამ რეზოლუციაში, რომლებსაც, ცხადია, ჩვენთვის დიდი მნიშვნელობა ექნება. რაც შეეხება რუსეთის ფაქტორს და მის მონაწილეობას ამ საკითხების გადაწყვეტაში, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - მისი უგულვებელყოფა არას გვარგებს. პოლიტიკაში, შეიძლება ბევრი რამ არ გსიამოვნებდეს, მაგრამ ყველა ფაქტორს ანგარიში მაინც უნდა გაუწიო - სხვა საქმეა რა ფორმით გააკეთებ ამას. მე მაქვს ინფორმაცია, რომ უშიშროების საბჭოში რუსეთის წარმომადგენელი ჩვენს ხალხთან ერთად მუშაობდა და ყოველმხრივ ეხმარებოდა. მე ვთვლი, თუკი რუსეთის მონაწილეობის ფაქტორი აფხაზეთის კონფლიქტის გადაწყვეტაში ისეთივე მისაღები იქნება, როგორც ეს უშიშროების საბჭოს რეზოლუციის მომზადების საქმეში იყო, მაშინ საწინააღმდეგო, რა თქმა უნდა, არაფერი არ უნდა გვქონდეს.

შეეხო რა თავის მომავალ ვიზიტს აზერბაიჯანში, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ ამ ვიზიტზეც, ისე, როგორც სხვა დროს, არის სხვადასხვა აზრი. მაგრამ ჩვენ ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, რომ აზერბაიჯანი ჩვენი არა მარტო მეზობელია, არამედ მნიშვნელოვანი პარტნიორიც გახლავთ. აზერბაიჯანს აქვს გარკვეული ინტერესები, რომ შავ ზღვაზე შეეძლოს გასვლა, ჩვენ კი უფრო დიდი ინტერესი გვაქვს, რომ მივიღოთ ენერგორესურსები. ამასთან ერთ-ერთი სასიცოცხლო სარკინიგზო თუ საავტომობილო მაგისტრალები, რომლებიც აღმოსავლეთიდან შემოდის საქართველოში, აზერბაიჯანზე გადის. ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ირანში გამართული ვიზიტის შედეგების განხორციელება (მოგეხსენებათ, ირანის ვიზიტი მეტად შედეგიანი იყო), განსაკუთრებით ეკონომიკაში, დიდად არის დამოკიდებული აზერბაიჯანზე, მის ამ საქმეში მონაწილეობაზე. ყველა ჩვენი პროექტის განხორციელებაში, რომელიც ირანთან მოლაპარაკების მიხედვით დაიწყება, აზერბაიჯანს საკვანძო მნიშვნელობა ენიჭება და ბოლოს, ჩვენ მეზობლები, ამიერკავკასიის ქვეყნები ვართ და მე არ გამოვრიცხავ, რომ სწორედ ეს შეხვედრა მისცემს დასაბამს სამი ქვეყნის თანამშრომლობას, სამეულის შეხვედრას უმაღლეს დონეზე. მე არ გამოვრიცხავ, რომ ეს ასე მოხდეს, თუმცა წინასწარ ეს საკითხი განხილული არ ყოფილა. საჭიროა კავკასიას პირველ რიგში კავკასიელებმა მიხედონ თუმცა ნებისმიერი ქვეყნის თუ ნებისმიერი საერთაშორისო ორგანიზაციის კეთილი ნების სამსახურიც უნდა იქნეს გამოყენებული. მთავარი კი უპირველეს ყოვლისა ის არის, რომ ვისწავლოთ და მივეჩვიოთ ერთმანეთთან მეზობლურად ლაპარაკს. მე ვფიქრობ, ამ ვიზიტმა სწორედ ასეთ ურთიერთობათა დაწყებას უნდა ჩაუყაროს საფუძველი.

არაერთხელ მითქვამს და ახლაც ვიმეორებ, - ხაზგასმით აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ, თუ აქაური კონფლიქტები არ გადაიჭრა და კავკასიაში მშვიდობა არ დამყარდა, ეს რეგიონი უმძიმესი პრობლემების წინაშე დააყენებს მთელს მსოფლიოს, რადგან ისინი შესაძლოა ფართომასშტაბიან ომში გადაიზარდოს და მასში ჩართული აღმოჩნდნენ საკმაოდ დიდი სახელმწიფოები. აი ასეთი რეალური საფრთხე არსებობს და ცხადია, არც გვაქვს უფლება არ ვხვდებოდეთ ერთმანეთს და არ ვიწესრიგებდეთ ჩვენს ურთიერთობებს.

ინტერვიუს დროს კომენტატორმა სახელმწიფო მეთაურს მიულოცა ბათიანის ჯილდოს - ოქროს ბეჭდის გადაცემა და ჰკითხა, რამდენად რეალურია უნგრეთიდან და სხვა ქვეყნებიდან ინვესტიციების შემოტანა და ხომ არ არის მოსალოდნელი სამთავრობო კრიზისი ახლო მომავალში. სახელმწიფოს მეთაურმა მადლობა გადაუხადა და დასძინა, რომ ოქროს ბეჭედი, რა თქმა უნდა, ვერ გაამდიდრებს ჩვენს ქვეყანას, მაგრამ, ცხადია, იგი ძალიან სასიამოვნო საჩუქარია, რადგან საქართველოს ხელმძღვანელი ისეთი პიროვნებების გვერდში დააყენეს, რომ კაცმა შეიძლება იამაყოს. რაც შეეხება ინვესტიციებს, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - მათი შემოტანის პერსპექტივა რეალურია. უნგრეთს აქვს საშუალება, რომ ჩვენ სერიოზულად დაგვეხმაროს, თუმცა ახლახან გადავიდა საბაზრო ეკონომიკაზე. ასეთივე პერსპექტივა სხვა მხრიდანაც არსებობს. ახლა ჩვენთან თურქეთიდან არის ჩამოსული ბიზნესმენები, ისინი ძირითადად ბანკირები არიან და ქართული წარმოშობის შეძლებული ხალხია. მათ საქართველოსთან განსაკუთრებით ეკონომიკური ურთიერთობა აინტერესებთ. მე მგონი, - თქვა მან, - ჩვენ მათთან ბევრ საინტერესო საკითხზე ვისაუბრებთ. ამასთან, ახლა უკვე თავის კონკრეტულ შედეგს იძლევა ბატონ დემირელის ვიზიტი საქართველოში (სხვათაშორის, ამ ვიზიტზეც იყო ხმაური ჩვენთან). ორ-სამ დღეში თურქეთში მიემგზავრებიან საქართველოს ეროვნული ბანკის მმართველი დემურ დვალიშვილი და ფინანსთა მინისტრი კახი პოპიაშვილი, რომ გააფორმონ ის კრედიტი, რომელზეც თბილისში მოვილაპარაკეთ. ასე რომ, ჩნდება ახალ-ახალი არხები და წყაროები. გუშინაც სავალუტო ფონდის წარმომადგენლებს ვესაუბრეთ, იქიდანაც არის გარკვეული იმედები, მაგრამ ყველაფრის თავი და თავი მაინც შინაური ამბებია. თუ ქვეყანა დამშვიდდება, თუ კონფლიქტებს მოევლება, მაშინ უთუოდ არის იმის იმედი, რომ მსოფლიო თანამეგობრობა გაჭირვებაში არ დაგვტოვებს და დაგვეხმარება. ცხადია, ჩვენც უნდა გამოვიღოთ ხელი, ვიმუშაოთ და წესრიგიც დავამყაროთ.

თუკი დღეს ხელისუფლების მისამართით რაიმე პრეტენზიები არსებობს, და ასეთი პრეტენზიები ახლა არის, პირველ რიგში ალბათ იმის ბრალია, რომ ვერ შევძელით გაგვეტარებინა ისეთი გლობალური ღონისძიებები, რომლებითაც წესრიგს დავამყარებდით დედაქალაქშიც, ტრასებზეც და სხვაგანაც, ქალაქებშიც და რაიონებშიც, - დასძინა სახელმწიფოს მეთაურმა და ანალიზი გაუკეთა რა ამ მხრივ მიმდინარე პოზიტიურ მომენტებს, აღნიშნა, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელობა ახლა ქმნის პოლიციის სპეციალურ დანაყოფებს, რომლებიც ტრასებს გააკონტროლებენ. ქალაქში კი იქმნება ისეთი ორგანიზებული ძალა, რომელიც, თუ საჭირო იქნა, შეიარაღებულ ხალხსაც გაუწევს წინააღმდეგობას. დღეს თავდაცვის საბჭოს სხდომაზე ბევრ მნიშვნელოვან პრობლემაზე გვექნება სერიოზული საუბარი, რომლებიც ამ თემას უკავშირდება, რომ ყველა სამხედრო შენაერთი ყაზარმაში უნდა იყოს, და თუ ქალაქში გამოდის, უიარაღოდ და სპეციალური ნებართვით უნდა გამოდიოდეს!

შეეხო რა რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკებას და მის ირგვლივ გამოთქმულ სხვადასხვა მოსაზრებას, სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა, რომ ამ თემასთან დაკავშირებით ახლა ცხადია არის დადებითი აზრიც და არის ისეთი კითხვებიც, რომლებსაც მხოლოდ აბსურდული შეიძლება ეწოდოს, რადგან ისეთ რამეს ეხება, რომელშიც დაეჭვების არავითარი საფუძველი არ შეიძლება ამჟამად არსებობდეს. ეს ან გულუბრყვილობის შედეგია, ანდა შეგნებული აქტი, რომ დააბნიონ ადამიანები. მაგრამ როცა ამ მოლაპარაკების კონტურები გამოიკვეთება, - თქვა მან - ჯერ კი მთელი პაკეტი გვაქვს განსახილველი, ჩვენ გვინდა, რომ პარლამენტმა მოახდინოს მისი რატიფიცირება. ჩვენ გვესმის, რომ ყოველივე ეს ძალიან მგრძნობიარე თემასთან არის დაკავშირებული, ამიტომ ალბათ ძირითად მოსაზრებებს მაინც გავაცნობთ პარლამენტს და ან მივიღებთ მის მხარდაჭერას, ან არ მივიღებთ. მაგრამ ვიდრე მოლაპარაკება არ დამთავრებულა, წინასწარ განხილვაზე ლაპარაკი ზედმეტია. რაც შეეხება მსჯელობას იმის შესახებ, თითქოს სნგ-ში, თუ პირდაპირ რუსეთის შემადგენლობაში შევდივართ, მე არა მგონია საქართველოში არსებობდეს ისეთი გულუბრყვილო ვინმე, რომელიც ამას ახლა დაიჯერებს.

შემდეგ საუბარი შეეხო აფხაზეთს და სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ იგი გაგებით ეკიდება ეჭვებს, რომლებიც ამ პრობლემასთან დაკავშირებით არსებობს საზოგადოებაში, რადგან არის ეჭვიანობის რაღაც ობიექტური საფუძველი - ხდება აფხაზური მოსახლეობის დიდი ნაწილის გადაყვანა ტყვარჩელიდან და ოჩამჩირიდან იქითა მხარეს. მაგრამ ასე გაყოფას თვითონ აფხაზები ვერ შეეგუებიან, მათთვის ხომ წარმოუდგენელია სოხუმის, ოჩამჩირის ან ტყვარჩელის დაკარგვა, ისევე როგორც ჩვენთვის არის წარმოუდგენელი გაგრის, ლესელიძის და განთიადის დაკარგვა. ეს გამორიცხული ამბავია. მაშინ ხომ ასწლიანი ომი იქნება! - თქვა მან.

- ამიტომ ასეთ ლაპარაკს არავითარი საფუძველი არა აქვს. ვიმეორებ, ამას არც ერთი მხარე შეეგუება და არც მეორე. მიაქციეთ ყურადღება, ყველა მოლაპარაკებაში, ყველა დონეზე, გაეროშიც და უშიშროების საბჭოშიც (უკვე მეორედ) ხაზგასმით აღინიშნება, რომ საქართველო ერთიანი და მთლიანი უნდა იყოს. იმ დოკუმენტებშიც, რომლებზეც ახლა რუსეთთან მიდის მოლაპარაკება, ხაზგასმით არის ჩაწერილი საქართველოს ერთიანობის, ტერიტორიული მთლიანობის აუცილებლობა. ამიტომ ასეთი ეჭვები, ზემოთ რომ ვლაპარაკობდით, გამორიცხულია, ისევე როგორც გამორიცხულია ლაპარაკი იმის შესახებ, თითქოს ჩვენ სამაჩაბლო დავკარგეთ. არაფერიც არ დაგვიკარგავს. ეს არის გარდამავალი ეტაპი კონფლიქტის მოწესრიგების გზაზე. ჩვენ ერთი კონფლიქტის მოგვარებაში სწორედ ამ გარდამავალ ეტაპზე ვართ, მეორე კონფლიქტი კი უფრო მძიმე და რთულია და დარწმუნებული ვარ, იქაც მალე დადგება მისი ღირსეულად მოგვარების გარდამავალი ეტაპი. რაც შეეხება რუსეთის ჯართან დამოკიდებულებას, თუ როდის უნდა გავიდეს, ანდა რამდენ ხანს დარჩეს იგი ჩვენს ტერიტორიაზე, ეს საკითხები ისე უნდა გადაწყდეს, როგორც ჩვენს ინტერესებს შეესაბამება. მე ერთხელ უკვე ვახსენე რუსეთის პრეზიდენტის ერთი წერილი, რომელშიც იგი მიუთითებდა, რომ, თუ საქართველო იტყვის, მათი მხარე მზად იქნება რაც შეიძლება სწრაფად გაიყვანოს თავისი ჯარი საქართველოს ტერიტორიიდან. ამგვარად, ეს ჩვენი გადასაწყვეტი საკითხია, მაგრამ საჭიროა განვსაზღვროთ ამის დრო შესაბამისი მოლაპარაკებით და ამ პერიოდში მაქსიმალურად გამოვიყენოთ მათი ბაზები და სპეციალისტების გამოცდილება ჩვენი ჯარის ინტერესებისათვის. ეს საჭიროა, რადგან ჩვენ ჯერ ჯარი არა გვყავს. რაც არის, ეს ნამდვილი პატრიოტი ბიჭების ლაშქარია და ეს ლაშქარი იბრძვის ახლა ღირსეულად, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ. - როგორც თქვენ ამბობთ, - მიმართა სახელმწიფოს მეთაურმა კომენტატორს, - ახლა თურმე ლაპარაკობენ სამხრეთის საზღვრის გახსნის საჭიროებაზე. რა თქმა უნდა, საზღვრის გახსნა შეიძლება. ჩვენმა მეზობლებმა აზერბაიჯანმა გახსნა, მაგალითად, საზღვარი თურქეთთან და ირანთან. მე ვერ გეტყვით რა შედეგი მოჰყვება მას, შეიძლება დადებითი მოვლენა იყოს, შეიძლება, არა, ამას შესწავლა, დრო უნდა, მაგრამ ნატოს პირისპირ ყოფნის მომენტზე ლაპარაკი კი ნამდვილი გულუბრყვილობის სფეროს განეკუთვნება, ჯერ ერთი ნატოს ძალები იმ რაოდენობით არ არიან წარმოდგენილი თურქეთში, როგორც ზოგიერთს ჰგონია (განსაკუთრებით ჩვენს მიმდებარე რეგიონებში) და მეორეც, თქვენ წარმოიდგინეთ, რა მოხდება ეს საზღვარი რომ არ არსებობდეს. ახლა სარფში ერთი ვიწრო გასასვლელი გვაქვს საბაჟოს სახით და კარგად ვხედავთ, რა ამბებიც ტრიალებს იქ და მთელი საზღვარი რომ გაიხსნას, მაშინ რაღა იქნება? მე საფრთხეს იქითა მხრიდან კი არ ვგულისხმობ, პირიქით, ასეთი სოციალური დაძაბულობის და არეულობის პირობებში, ჩვენთან რომ სუფევს, ჩვენი მხრიდან ისეთი მოვლენები დაიწყება, რომ საქართველოში შეიძლება ერთი ძირი ხეც აღარ დარჩეს ამოუძირკვავი. ამიტომ, როცა ასეთ ვარიანტს აყენებენ, თუ კი ისინი პოლიტიკური პარტიები არიან და იქ სერიოზული ხალხი იკრიბება, მაშინ ასევე სერიოზულად უნდა განიხილოთ ყველაფერი. ისე კი, ოჯახური განხილვის დონეზე, ლაპარაკი ყველაფერზე შეიძლება.

დასაშვებია, რომ იყოს უამრავი ბლოკი, არსებობდეს უამრავი დაჯგუფება და ა.შ., მაგრამ არ მესმის, რას უნდა ნიშნავდეს ეროვნულ-გამათავისუფლებელ პარტიათა თათბირი თუ შეკრება. მაშინ ჩვენს პარლამენტს რომელ პარტიათა თათბირი ჰქვია და რომელ პარტიათა პარლამენტია? მე მეგონა, რომ ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობის ყველა ძირითადი ძალა პარლამენტში იყო თავმოყრილი და წარმოდგენილი, ახლა კი რა გამოდის? თუ პარლამენტი არ აკმაყოფილებთ, მაშინ თათბირი დავარქვათ. მე მგონი მაინცდამაინც არც პარლამენტარებს უნდა ახარებდეთ ის ამბავი, რომ თურმე თვითონ კი აღარ არიან ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობის შემადგენელი ნაწილი, არამედ რაღაც სხვა ძალა, სხვა თათბირი გაჩნდა მათ მაგივრად. მე მგონი, მეც მაქვს კითხვის დასმის უფლება და ამიტომ ვუსვამ ამ კითხვას იმ ჩემს მეგობრებს, რომლებიც, იკრიბებიან და შეკრების ასეთი სახელწოდება მოიფიქრეს. არც ახალი არჩევნების ჩატარების მოთხოვნა მიმაჩნია სწორად. ეს ახალი საზრუნავი და ახალი პრობლემა იქნება, რომელმაც შეიძლება ხელი შეუშალოს ჩვენი საზოგადოების შეკავშირებას და სამუდამოდ გათიშოს იგი.

მე ვფიქრობ, - თქვა შემდეგ ედუარდ შევარდნაძემ, - ორი-სამი თვის განმავლობაში ყველაფერი გაირკვა როგორც საშინაო, ისე საგარეო პოლიტიკის დარგში და მთვარობა ალბათ დაამტკიცებს თავის სიცოცხლისუნარიანობას. თუ ეს ასე იქნა, მაშინ რისთვისღა გვჭირდება არჩევნები? ჩვენ ჩავატარეთ კანონიერი არჩევნები, დავამტკიცეთ დებულება, ეს დებულება აღიარა მთელმა ხალხმა და ამის საუკეთესო დადასტურება ის იყო, რომ მოსახლეობის დიდმა უმრავლესობამ მიიღო არჩევნებში მონაწილეობა. ახლა, მადლობა ღმერთს, კანონიერ ხელისუფლებაზე ვლაპარაკობთ და ახლა ისევ არჩევნები დავიწყო? მე მგონი, არ უნდა იყოს ეს მთლად სერიოზული ლაპარაკი. მაგრამ თუ მაინც ასე დადგება საკითხი, მაშინ, მე უკვე ვთქვი, რომ ჩვენ ხალხს უნდა დავეკითხოთ. უნდა ვიფიქროთ იმაზე, რომ შევიმუშაოთ რეფერენდუმის სერიოზული სისტემა, თუ ტექნოლოგია და ისეთი საკითხები, როგორიც არის, ვთქვათ, არჩევნების მოწყობა, ანდა რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკება (გართულების შემთხვევაში) და სხვა, რეფერენდუმზე გადავიტანოთ.

ბიუჯეტის საკითხის განხილვამ პარლამენტის სხდომაზე თვალნათლივ დაგვანახა, თუ რა მდგომარეობაში ვიმყოფებით, - თქვა დასასრულს სახელმწიფოს მეთაურმა, - ერთის მხრივ უმძიმესი სურათია, მეორეს მხრივ კი საბედნიეროდ, არის გამოცოცხლების ძალიან კარგი ნიშნებიც. ამას ვხედავთ თბილის-რუსთავის მთელ რეგიონებზე; საინტერესო, ჯანსაღი გამოცოცხლება ეტყობა ჩვენს ბიზნესს და მისი როლი თანდათან იზრდება; მიმდინარეობს პრივატიზაციის აქტიური პროცესი და ყოველივემ ახლა უფრო გამოკვეთილი სახე მიიღო. მაგრამ ყველაზე გადაუდებელი საქმე მაინც ის არის, რომ მიწას მივხედოთ. მალე დადგება გაზაფხული და ყველამ თავისი ადგილი უნდა მონახოს ამ საქმეში. თუ ტრაქტორი არ გვყავს, თოხი და ბარი უნდა მოვძებნოთ, რომ სარჩო-საბადებელი გავიჩინოთ და მარტო ჰუმანიტარული დახმარების წყალობას არ ველოდოთ. მე უკვე ვთქვი, რომ გამოიძებნა მიწის რესურსები და ქალაქებმაც უნდა აიღონ თოხი და ბარი, ჩვენ მათ ამაში ყველანაირად შევუწყობთ ხელს. უნდა შეიქმნას ორგანიზაციები, ამხანაგობები. რაიონების გამგებლებმაც უნდა მოჰკიდონ ამ საქმეს ხელი, ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ გამოვკვებოთ საკუთარი ოჯახი, საკუთარი თავი და საკუთარი ქვეყანა. გარწმუნებთ, საქართველოს დამოუკიდებლობისა და ეროვნული თავისუფლებისათვის ბრძოლის ბედი ახლა ეკონომიკის სფეროში წყდება, სხვა პოლიტიკური საფრთხე კი ჩვენ არ გვემუქრება. ამიტომ თავდადებული შრომით უნდა დავძლიოთ ჩვენი ეს კრიზისი.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: საქართველოს დამოუკიდებლობისა და ეროვნული თავისუფლების ბედი ახლა ეკონომიკის სფეროში წყდება, სხვა პოლიტიკური საფრთხე ჩვენ არ გვემუქრება / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 2 თებერვალი. - №20(564). - 1,2 გვ.

1 თებერვალს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ, სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ მიიღო თურქეთის საქმიანი წრეების წარმომადგენლები.

საუბარი შეეხო ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობისა და თანმშრომლობის გაღრმავების პერსპექტივებს. სახელმწიფოს მეთაურმა კმაყოფილება გამოთქვა მათი ვიზიტის გამო, და ხაზგასმით აღნიშნა ორივე ქვეყნის სწრაფვა ურთიერთთანამშრომლობის კიდევ უფრო განმტკიცებისა და გაფართოებისათვის.

შეხვედრაზე ითქვა, რომ ახლახანს შექმნილმა თურქეთ-საქართველოს საქმიანმა საბჭომ, შეიმუშავა მომავალი ერთობლივი მუშაობის პროექტი, სადაც თანამშრომლობით ხუთი ძირითადი სფერო გამოიკვეთა: საბანკო სისტემა - ერთობლივი ბანკების შექმნა და საბანკო ოპერაციების განხორციელება, ტრანსპორტის საკითხი, - გზების მოწესრიგება; ერთიანი, სინქრონული ენერგოსისტემის შექმნა; მოკლე ხანში კავშირგაბმულობის ამოქმედება ორ ქვეყანას შორის; ტურიზმის განვითარება.

- თურქეთის მხარდაჭერა დღეს ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, - განაცხადა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - პოლიტიკური ვითარება საქართველოში ძალიან დაძაბულია, მაგრამ გვჯერა, რომ აუცილებლად დავაღწევთ თავს არსებულ სირთულეებს და უცხოეთის ქვეყნებთან კონტაქტებს დავამყარებთ. საქართველოს გეოპოლიტიკურ მდგომარეობას სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს და საშუალებას იძლევა პარტნიორობა გაუწიოს ბევრ ქვეყანას. ეს პროცესი უკვე დაიწყო და დღეს მისი შეჩერება არ შეიძლება.

ძალიან დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ შავი ზღვისპირა ქვეყნების საპარლამენტო ასამბლეის ჩამოყალიბებას, რაც კიდევ უფრო შეუწყობს ხელს საქართველოს ურთიერთობის განვითარებას უცხოეთის ქვეყნებთან. მან აღნიშნა, რომ ირანში შეხვედრის დროს თანამშრომლობის ნათელი პერსექტივები დაისახა.

სახელმწიფოს მეთაურმა დიდი გულისტკივილი გამოხატა აფხაზეთის კონფლიქტით გამოწვეული პოლიტიკური ვითარების გამო, გამოთქვა იმედი, რომ მალე დასრულდება ძმათამკვლელი ომი და ამ რეგიონში მშვიდობა დამყარდება.

სტუმრებმა აღნიშნეს, რომ თურქეთის პრემიერ-მინისტრმა ბატონმა დემირელმა მხარი დაუჭირა ამ ვიზიტს და თურქეთ-საქართველოს ეკონომიკურ თანამშრომლობას დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს.

ბოლო დროს თურქეთსა და საქართველოს შორის დადებული ხელშეკრულების თანახმად, 50 ათასი ტონა ხორბლის შემოტანასთან დაკავშირებული სამუშაოები დასკვნითს ეტაპზეა. მხარეები საბოლოოდ შეთანხმდნენ თურქეთის მიერ 50-მილიონიანი კრედიტის გამოყოფის საკითხზეც.

საქმიანი დიალოგი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 3 თებერვალი. - №21(265). - 1 გვ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის აბულფაზ ელჩიბეის სახელით საქართველოს სამთავრობო დელეგაციის პატივსაცემად გამართულ სადილზე.

ბატონო პრეზიდენტო, ძვირფასო მასპინძლებო, რადგან თქვენ წინ დგას ტელეკამერა, მინდა ასევე მივმართო აზერბაიჯანის ყველა მოქალაქეს, ყველა მცხოვრებს, მივესალმო ყველას და გითხრათ გულწრფელი მადლობა ნამდვილად კეთილი მასპინძლობისათვის, შესანიშნავი მიღებისათვის, თანამშრომლობის იმ სურვილისათვის, რომელიც თქვენ გამოავლინეთ და რომელმაც ასეთი დიდი შედეგები მოგვიტანა.

ამ საუკუნეში კავკასიის სახელმწიფოებმა - აზერბაიჯანმა, საქართველომ, სომხეთმა მეორედ მოიპოვეს თავისუფლება. საუკუნის დამდეგს ჩვენ დავკარგეთ მოპოვებული თავისუფლება, დავკარგეთ იმ ძალების ზეგავლენით, რომელთა შესახებაც თქვენ ახლა ბრძანეთ, ბატონო პრეზიდენტო. ჩვენ ამ გაკვეთილიდან სათანადო დასკვნა უნდა გამოვიტანოთ. დღეს სხვა მსოფლიოა და სხვა მსოფლიო წესრიგია. მაგრამ რამდენი მეგობარიც არ უნდა გყავდეს მსოფლიოში, მეზობლების მეგობრობას ვერაფერი შეცვლის. კავკასიის ხალხთა თავისუფლება და დამოუკიდებლობა ჩვენს ხელთაა. ამ თვალსაზრისით, მიმაჩნია, რომ დღევანდელი ჩვენი მოლაპარაკება და ის უმნიშვნელოვანესი დოკუმენტები, რომლებსაც ხელი მოვაწერეთ, ჩვენი თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის მტკიცე გარანტიაა.

დღეს კავკასია მსოფლიო საზოგადოებრიობის ყურადღების ცენტრშია. იმპერიის პირობებში, ალბათ, ბევრი ვერ მოძებნიდა, სად იყო კავკასია. დღეს მთელი მსოფლიო შეწუხებულია ჩვენთან შექმნილი ვითარებით. მე მიმაჩნია, რომ ჩვენი დღევანდელი მოლაპარაკება და მისი შედეგები იმის გარანტიას იძლევა, რომ უახლოეს ხანს მსოფლიო გაიცნობს კავკასიას როგორც იმ რეგიონს, რომლის თავზეც მშვიდობიანი და უღრუბლო ცაა. თქვენ დღეს კარგად ბრძანეთ ჩვენს შეხვედრაზე, რომ ჩვენი ურთიერთობა დიდ ტრაგედიებს ემყარება. ეს საუკუნეების გამოცდილებაა. მე მადლობას ვწირავ ყველას იმისათვის, რომ მომეცა საშუალება ახალ ეპოქაში, ახალი დამოუკიდებელი აზერბაიჯანისა და საქართველოს მშენებლობის გადამწყვეტ ეტაპზე ხელი მომეწერა უმნიშვნელოვანესი დოკუმენტისათვის. თქვენ ბრძანეთ და მე გეთანხმებით, ეს ისტორიული დღეა ჩვენი ხალხების ცხოვრებაში. დარწმუნებული ვარ, მომავალი თაობები ასე შეაფასებენ ჩვენი მოლაპარაკების შედეგებს.

მინდა ერთხელ კიდევ გადაგიხადოთ მადლობა გულითადი მასპინძლობისათვის, იმისათვის, რომ თქვენ წვლილი შეიტანეთ დამოუკიდებელი აზერბაიჯანის მშენებლობაში, დიდი და მნიშვნელოვანი წვლილი, მადლობა გადაგიხადოთ გულუხვი მასპინძლობისათვის. ამ მეტად მნიშვნელოვან წუთებში მინდა თქვენ პირადად, ბატონო პრეზიდენტო, თქვენს კოლეგბს, ყველა ოჯახს აზერბაიჯანში, ყველა მოქალაქეს ვუსურვო ბედნიერება, ჯანმრთელობა, ომის ღირსეულად დამთავრება და გისურვოთ ის, რომ აზერბაიჯანის ცა მუდამ უღრუბლო ყოფილიყოს.

მინდა შემოგთავაზოთ ბატონი პრეზიდენტის სადღეგრძელო, შემოგთავაზოთ მისი კოლეგების სადღეგრძელო, ყველა ჩვენი აზერბაიჯანელი მეგობრისა, რომლებიც მონაწილეობდნენ მოლაპარაკებაში და საუცხოო, საუკეთესო პარტნიორობა გაგვიწიეს, შემოგთავაზოთ მთელი აზერბაიჯანის სადღეგრძელო.

კავკასიის ხალხთა თავისუფლება და დამოუკიდებლობა ჩვენს ხელთაა! : საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის აბულფაზ ელჩიბეის სახელით საქართველოს სამთავრობო დელეგაციის პატივსაცემად გამართულ სადილზე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 5 თებერვალი. - №23(267). - 1 გვ.

8 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- ვიზიტი აზერბაიჯანში დიდი მოვლენა იყო ჩვენს საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში, - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ საქართველოს რადიოკომენტატორ ნატო ონიანთან ინტერვიუში, როცა გასული კვირის მოვლენებს შეეხო. - ჩვენს მეზობელ ქვეყანასთან - აზერბაიჯანთან ურთიერთობის მოწესრიგება უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე მომავალი კავშირები მსოფლიოს დიდ ქვეყნებთან, - თქვა მან, - რადგან ამ ვიზიტის დროს ხელმოწერილი ხელშეკრულება მთლად სტანდარტული დოკუმენტი როდია. გარდა ამისა, რომ იგი კომპლექსურია და ჩვენი ურთიერთობის ყველა სფეროს მოიცავს, მასში ლაპარაკია აგრეთვე ურთიერთუსაფრთხოების გარანტიებზე. მე ამ ფაქტს ხაზგასმით იმიტომ აღვნიშნავ, რომ უსაფრთხოებას საერთოდ ბევრი ასპექტი აქვს - პოლიტიკურიც, ეკონომიკურიც, სოციალურიც და ჩვენ ყველა ამ ასპექტის გარანტიები დავაფიქსირეთ. აი, ეს არის უსაფრთხოება ფართო გაგებით. ამიტომაც გამოირჩევა ბაქოში ხელმოწერილი ხელშეკრულება სხვა სამართლებრივი დოკუმენტებისაგან.

ჩვენ მოვხაზეთ და დავაფიქსირეთ ორმხრივი სასარგებლო ინტერესების წრე და შევთანხმდით, რომ ორივე ქვეყნის ტერიტორიების გამოყენება ამ ინტერესებისათვის აუცილებელია. შავმა ზღვამ დიდი როლი უნდა შეასრულოს ჩვენს ეკონომიკურ ძლიერებაში, ისევე როგორც კასპიის ზღვამ. ირანთან დადებული ხელშეკრულების რეალიზაცია აზერბაიჯანის ფაქტორის გარეშე ფაქტობრივად შეუძლებელი იქნება. ამიტომ ბაქოში ვიზიტით ერთგვარი ციკლი შეიქმნა, რომელიც სამომავლო გეგმების შესრულების გარანტიას იძლევა.

ხელშეკრულებაში ჩადებულია მუხლები, რომლებითაც უზრუნველყოფილია საქართველოში აზერბაიჯანელი, აზერბაიჯანში კი ქართველი მოსახლეობის ყოველგვარი უფლებები, - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ, - ცალკეა მუხლი, რომელიც ეროვნული უმცირესობების შესაბამისი უფლებების დაცვის, ასიმილაციის გამორიცხვის გარანტიას იძლევა. ერთი სიტყვით, ხელშეკრულებაში ჩაწერილი ეს მუხლები სრულიად შეესაბამება იმ მოთხოვნებს, რომლებსაც ევროპული პროცესები და გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდება გვავალდებულებს. ამ მხრივ აზერბაიჯანს აქვს თავისი ინტერესები საქართველოში და ჩვენც გვაქვს ჩვენი ტკივილი საინგილოს სახით. ამიტომ, მე ვთვლი, რომ აქ ასეთი გარანტიების დაფიქსირება აუცილებელი და საჭიროა, რათა ორ ქვეყანას შორის ყოველგვარი გაუგებრობა გამოირიცხოს.

- ხომ არ არის მოსალოდნელი რაიმე მოლაპარაკება დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის იმ ნაწილის შესახებ, რომელიც აზერბაიჯანის ტერიტორიაზეა, რაკი ასეთ საკითხებზე მოლაპარაკებათა წარმოებას ხელშეკრულების 20 მუხლი ითვალისწინებს? - ჰკითხა კომენტატორმა.

- არის ლაპარაკი აგრეთვე დავით გარეჯის საკითხზე და ასეთი მოლაპარაკება იქნება, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, და ვფიქრობ, ამ პრობლემას შედეგებით ადვილად გადავწყვეტთ. შესაძლოა სხვა საკითხებიც წამოიჭრას და ეს იქნება ისეთივე ჩვეულებრივი ნორმა, როგორსაც ცივილიზებული საერთაშორისო ნორმები ითვალისწინებს. მთავარი ახლა ის არის, რომ აზერბაიჯანზე საბჭოურ წლებში არსებული შეხედულებები შეიცვალოს. ეს დიდი მომავლის ქვეყანაა და მასზე ბევრად იქნება დამოკიდებული ჩვენი ეკონომიკური მდგომარეობა, - დასძინა მან.

შეეხო რა რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობას, მოლაპარაკებათა მესამე რაუნდს, რომელიც ახლახანს დამთავრდა, და საქართველოს პარლამენტში გამართულ დებატებს, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის ნამდვილად მძიმე ისტორიული მემკვიდრეობა დაგვრჩა, მაგრამ მარტო ამით თუ ვიმსჯელებთ, მაშინ არ ვიცი ვისთან შეიძლება გვქონდეს კარგი ურთიერთობა. თურქეთთან და ირანთან მოვაწერეთ ხელი ხელშეკრულებებს. მათთანაც ოდესღაც არ გვქონდა სახარბიელო ურთიერთობა. რუსეთთანაც ჩვენი ეროვნული ინტერესების გათვალისწინებით ვაწარმოებთ მოლაპარაკებას. ეს ფრაზა ჩემი ინიციატივით აისახა რეზოლუციაში, რომელიც პარლამენტმა მიიღო. უდავოა, რომ აფხაზეთიდან უნდა გავიდეს რუსეთის არმიის ის ნაწილი, რომელიც ეშერაშია განლაგებული და ეს ახლო მომავალში უნდა მოხდეს. ეს უპირველესი ამოცანაა. მეორე ნაწილი კი, რომელიც აგრეთვე აფხაზეთშია, ცალკე უნდა მოვილაპარკოთ და ეს უნდა მოხდეს მაშინ, როცა ჩვენთვის უფრო ხელსაყრელი მომენტი იქნება.

რაც შეეხება რუსეთის ჯარის მთლიანად გაყვანას საქართველოს ტერიტორიიდან, - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ, - ეს ისეთივე პროცესია როგორც ეს იყო ევროპაში, კერძოდ, გერმანიაში, უნგრეთში, ჩეხეთ-სლოვაკეთში. აქ ძალისმიერი მეთოდების გამოყენება არას გვარებს. ამის დამადასტურებელი მაგალითიც გვაქვს, როცა ამგვარმა მეთოდებმა ბალტიისპირეთის ქვეყნებს სასურველი შედეგი ვერ მოუტანა. პირიქით - ავნო კიდეც, რადგან გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ დაგმო ასეთი ქმედება. მე ვფიქრობ, ჩვენ აქამდე არ უნდა მივიყვანოთ საქმე. უნდა შევინარჩუნოთ ის მხარდაჭერა, რომელსაც გაერთიანებული ერების უშიშროების საბჭო ჩვენდამი გამოხატავს. ასეთი მხარდაჭერის ფაქტი უკვე ორჯერ იყო. სანამ რუსეთთან ურთიერთობის სამართლებრივ ბაზას არ შევქმნით, უნდა გვახსოვდეს, რომ ჩვენ მასზე ვართ დამოკიდებული. მერე, როცა ჩვენს ეკონომიკურ, სოციალურ, პოლიტიკურ ურთიერთობებს ასეთი ბაზა ექნება, მაშინ უკვე შეიძლება დამოუკიდებლობაზე ლაპარაკი. ამიტომ რაც უფრო დაჩქარდება ამ ბაზის შექმნა, ზემოთ რომ ვლაპარაკობდი, ჩვენთვის მით უკეთესი იქნება. ის რაც თურქეთთან, ირანთან, აზერბაიჯანთან გაკეთდა, ეს აუცილებელია რუსეთთანაც მოხდეს.

რუსეთ-საქართველოს ხელშეკრულების მიმართ არც თუ ერთგვაროვანი დამოკიდებულება სულაც არ მიკვირს. იმასაც გაგებით ვეკიდები, როცა რუსეთთან ჩვენი ურთიერთობის „მძიმე გაკვეთილებს“ შეგვახსენებენ, რადგან ჩვენს მეხსიერებაში ჯერ კიდევ ცოცხლობს ყოველივე, რაც გვინახავს, მაგრამ კარგიც რომ იყო, ისიც არ უნდა დავკარგოთ. ახლა ცალმხრივი ინტერესები უნდა გამოვრიცხოთ. მე არ გავურბივარ პასუხისმგებლობას და ისეთ დოკუმენტს არ მოვაწერ ხელს, რომელიც ჩვენს ინტერესებს შელახავს და ვნებას მიაყენებს. ეს ყველამ უნდა იცოდეს.

შემდეგ სახელმწიფოს მეთაური შეეხო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის როლს აფხაზეთის კონფლიქტის მოგვარებაში და აღნიშნა, რომ გაერო და მისი გენერალური მდივანი დიდი ყურადღებით ეკიდებიან ამ პრობლემას, მაგრამ მაინც, მე არ მიმაჩნია, რომ გაერო სასწაულმოქმედი საერთაშორისო ორგანიზაციაა. თუ რატომ, ამის შესახებ ბევრჯერ მითქვამს და აღარ გავიმეორებ, - დასძინა მან, მაგრამ მის წესდებაში ბევრი ისეთი რამ არის ჩადებული, რომ იბადება აზრი, თითქოს აი გამოჩნდება ვინმე გაეროდან, ჩამოვა, ნახავს და ყველაფერი მოგვარდება და გადაიჭრება. ვიმეორებ, ეს ასე არ ხდება. თუმცა მათი ჩამოსვლა, ამას ხაზგასმით ვამბობ, ერთ-ერთი დიდი ფაქტორია იმისათვის, რომ ყველაფერი მოვაწესრიგოთ, ოღონდ აუცილებელია მათთან ერთად ჩვენც ავამოქმედოთ ყველა ფაქტორი, რომლებიც ხელს შეუწყობენ ცეცხლის შეწყვეტას, მოლაპარაკებას, რუსეთის ფაქტორის ჩართვას. ჩამოსული დამკვირვებლები კი დაგვეხმარებიან, რომ საერთაშორისო აზრი იყოს ჩვენს მხარეს.

ახლა გაისმის ხმები, თითქოს ხელისუფლება იყოს დაინტერესებული აფხაზეთის ომის გაჭიანურებით და ჩვენი შვილების ხოცვით. ასეთი ბრალდება ხომ სრული უაზრობაა, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - უნდა შეგვეძლოს თეთრისა და შავის გარჩევა. აფხაზეთში ომის გაგრძელება იმათ აძლევს ხელს, ვინც მისი პროვოცირება მოახდინა და ეს ომი თავს მოგვახვია. მე ბევრჯერ ვთქვი, რომ ეს არის სეპარატისტ-ექსტრემისტთა ჯგუფი, რომელმაც ხელთ იგდო ძალაუფლება. თუ ვინ უმაგრებს მათ ზურგს, არც ეს უნდა იყოს ძნელი ამოსაცნობი. ეს ის ხალხია, დემოკრატიას რომ ებრძვის რუსეთში და ამით ცხადია ებრძვის რუსეთის პრეზიდენტსაც. მაგრამ, მადლობა ღმერთს, ჩვენც გვაქვს იმის ბერკეტები, რომ ამ ომის ღირსეულად დამთავრება დავაჩქაროთ. ამის პერსპექტივას თვით აფხაზ მამულიშვილთა პოზიციაც ქმნის. მაგალითად, მე მოქალაქეობრივ გმირობად მიმაჩნია ის მიმართვა, რომელიც ცნობილმა აფხაზმა საზოგადო მოღვაწეებმა გაუგზავნეს გაეროს გენერალურ მდივანს და რუსეთის პრეზიდენტს. ჩვენს ურთიერთობას მომავალში ამ ადამიანების პოზიცია განამტკიცებს და გააღრმავებს.

24-25 თებერვალს სტამბოლში შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციის მონაწილე ქვეყნების პარლამენტების თავმჯდომარეთა მოსალოდნელი შეხვედრის ირგვლივ საუბრისას ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ალიანსი ჯერ მხოლოდ ჩანასახშია, მაგრამ მას დიდი მომავალი აქვს და ამის საფუძველი საერთო ეკონომიკური ინტერესები იქნება. როცა ვნახავთ, რომ ეს ურთიერთობა სასარგებლოა, პერსპექტივა ცხადია უფრო გაიზრდება და იგი კონფლიქტების აღმოფხვრის დიდ წინამძღვრებსაც შექმნის. ჩვენ სხვა ხალხებისაგან კი განვსხვავდებით, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - მაგრამ იგივე გვჭირს, რაც სხვებს, რომლებიც დამოუკიდებლობის გზას ადგანან, ჩვენ ჯერ არა ვართ დამოუკიდებელი ქვეყანა, რადგან ახლა ვეძებთ იმის გარანტიებს, რომლებიც დამოუკიდებელ სახელმწიფოს სჭირდება და უნდა ჰქონდეს. სამწუხაროდ, ამ პრობლემისადმი გულუბრყვილო, პრიმიტიული და ზოგჯერ უვიცი მიდგომა სჭარბობს. ერთმა უცხოელმა ამას შუასაუკუნებრივი დონე უწოდა. ნუ გაგვიკვირდება. ეს ყველაფერი არის დამახასიათებელი, ვინც საბჭოთა კავშირის შემდეგ დაადგა დამოუკიდებლობის გზას. ეს ეხება 15 ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკას და იუგოსლავიას. მაიმედებს ის, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - რომ ჩვენი კონსოლიდაციის პროცესი ადრე დაიწყო. ეს არჩევნებმა დაგვანახა. მაგრამ, ამჩნევთ ალბათ, ვიღაცას მაინც დაჟინებით სურს განაახლოს ძველი პროცესი, როგორმე გაატაროს გათიშვის ხაზი და ამ მხრივ საფიქრალი გვაქვს, მაგრამ საშიში არაფერი გვჭირს.

ინტევრიუს დროს სახელმწიფოს მეთაურმა ხალხს მიულოცა დავით აღმაშენებლის დღე და თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის 75 წლისთავი, თქვა, რომ დავით აღმაშენებელზე განვლილი 70 წლის მანძილზე ბევრი რამ თქმულა, კონსტანტინე გამსახურდიამ შესანიშნავი ნაწარმოები მიუძღვნა მას, იყო მოწიწებაც და სიამაყეც, მაგრამ მის ნამოღვაწარს დღეს სხვანაირად უნდა შევხედოთ. ჩვენ აუცილებლად გვჭირდება წარსულის ანალიზი. რაც შეცდომები დაგვიშვია, აღარ უნდა გავიმეოროთ, ამიტომ ჩვენს წარსულს ხშირად უნდა ჩავუღრმავდეთ, რადგან აწმყო შობილი წარსულისაგან არის მშობელი ჩვენი მომავლისა. ჩვენ ამჯერად ის წარსული გვაინტერესებს, რომელიც მომავლის მშენებლობაში გვეხმარება. ჩვენი ეროვნული უნივერსიტეტიც ამ მომავლის მშენებლობის დამხმარე მეგზურია.

ინტერვიუს დასასრულს სახელმწიფოს მეთაური, როგორც ყოველთვის, კვლავ დაუბრუნდა ქვეყანაში წესრიგის დაცვის პრობლემებს. მე მინდა ვაღიარო, - განაცხადა მან, - რომ ვერ გავაკეთე ის, რასაც ხალხს დავპირდი. ეს ჩემთან ერთად ეხება შინაგან საქმეთა სამინისტროს, ახალი მინისტრი იქნება, თუ ძველი, ეს ეხება თავდაცვის სამინისტროს, ეს ეხება ყველას, ვისაც ქვეყანაში წესრიგის დაცვის საქმე აკისრია. ჩვენ ამ პრობლემის ირგვლივ კვლავ ვაპირებთ სერიოზულ საუბარს ეროვნული უშიშროებისა და თავდაცვის საბჭოზე. ქალაქის მერიის სამსახურებთან შეხვედრის დროს და საკითხი ასე დგება, ან უნდა გავაკეთოთ ეს საქმე, ანდა ქუდი უნდა დავიხუროთ, წავიდეთ, რომ სხვებმა გააკეთონ. ესეც ხომ კრედიტებთან არ არის დაკავშირებული, არ მესმის, რატომ ვაპარპაშებთ მაფიას...

მე პირობა უნდა მივცე ხალხს, რომ ამ საქმეს მივხედავთ. ეს აუცილებელია, რადგან გამოცოცხლება ეტყობა ჩვენს ეკონომიკას და წესრიგი ამ პროცესს დააჩქარებს, - თქვა დასასრულს სახელმწიფოს მეთაურმა.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: ომის გაგრძელება აფხაზეთში იმათ აძლევს ხელს, ვინც მისი პროვოცირება მოახდინა და იგი თავს მოგვახვია : 8 თებერვლის რადიოინტერვიუ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 9 თებერვალი. - №26(270). - 1,2 გვ.

8 თებერვალს გამართულ საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის, სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის მორიგ შეხვედრაზე ქალაქ თბილისის მერიის ხელმძღვანელობასთან იხილებოდა ერთადერთი საკითხი, რომელიც ეხებოდა ქალაქში შექმნილ კრიმინოგენულ სიტუაციას და მისი გაუმჯობესების გზებს. ეს პრობლემა ახლა იმდენად გამწვავდა, რომ მან ფაქტობრივად უკანა პლანზე გადასწია ჩვენი სხვა, არცთუ ისეთი უბრალო წყლულები, გაუზვიადებლად შეიძლება ითქვას, რომ ქალაქში სრული თვითნებობა სუფევს, რომლის სათავეებთან დგას პრაქტიკულად ლეგალიზებულ დამნაშავეთა სამყარო. იგი არ განიცდის სიძნელეებს არც შეიარაღებაში, არც სატრანსპორტო საშუალებებში, არც ფინანსებში... ძალმომრეობა, ძარცვა, თავდასხმა არა იმდენად ავტომატური იარაღის გამოყენებით, რამდენადაც კავშირგაბმულობის უახლესი საშუალებების და სხვა ტექნიკური სიახლეების მეშვეობით ჩვეულებრივი მოვლენა გახდა.

ერთი სიტყვით, შეიქმნა ისეთი ვითარება, რომ აქედან გამოსვლისათვის არ კმარა სამართალდამცველი ორგანოების მუშაობა. საჭიროა ყველა სახელმწიფო სტრუქტურის, მთელი საზოგადოებრიობის ერთობლივი ძალისხმევა. სწორედ ამიტომაც, პოლიციის, პროკურატურის მუშაკების გარდა, შეხვედრაზე მიწვეული იყვნენ სამინისტროებისა და უწყებების, ქალაქის, რაიონების, შეიარაღებული ფორმირებების, სამხედრო პოლიციის ხელმძღვანელები, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა წარმომადგენლები, თავიდანვე სახელმწიფოს მეთაურმა დასვა წინადადება, საკითხი განეხილათ კონსტრუქციული სულისკვეთებით, რადგან მხოლოდ ფაქტების კონსტატაცია და ურთიერთბრალდებები საქმეს ვერ უშველიან, ერთად უნდა განისაზღვროს სიტუაციის გაუმჯობესების კონკრეტული გზები.

შეხვედრაზე მოვიდნენ ქალაქის მერი კონსტანტინე გაბაშვილი, ქალაქის პოლიციის სამმართველოს უფროსი დავით ზეიკიძე, სამხედრო პოლიციის უფროსი გია უჩავა, ნაძალადევის რაიონის გამგეობის თავმჯდომარე თამაზ ახვლედიანი, რესპუბლიკის შეიარაღებული ძალების წარმომადგენელი პოლკოვნიკი გია თორაძე, ქალაქ თბილისის პროკურორი მიხეილ ქურდაძე და სხვები. აღინიშნა, რომ გარკვეული ძალისხმევის მიუხედავად, კრიმინოგენული სიტუაცია თბილისში სულ უფრო უარესდება. დამნაშავეობა დღითიდღე მატულობს, ამასთან, მისი სუბიექტები ხშირად ხდებიან შეიარაღებულ ფორმირებათა და თვით სამართალდამცველ ორგანოთა წარმომადგენლები. მთლიანად ხელმიშვებულია მოზარდებთან მუშაობა, რაც იმის რეალურ საფრთხეს ქმნის, რომ უახლოეს მომავალში ისინი შეემატებიან სამართალდამრღვევთა რიგებს. გამოითქვა მთელი რიგი კონკრეტული წინადადებები, კერძოდ, ითქვა, რომ საჭიროა, შეიქმნას სპეციალური კომისია, როგორც სამართალდამცველი ორგანოების, ისე სამხედრო ფორმირებების წარმომადგენელთა შემადგენლობით, რათა კოორდინაცია გაეწიოს მოქმედებას და აღმოიფხვრას გაუგებრობა ამ ორგანიზაციებს შორის. ბოლო უნდა მოეღოს პრაქტიკას, როცა პირებს, რომლებიც დანაშაულს სჩადიან, ათავისუფლებენ მათი უფროსების ან ამხანაგების უპასუხისმგებლო გამოქომაგების მეოხებით, როგორც ეს მოხდა ამას წინათ, როცა შეიარაღებულ ახალგაზრდათა ჯგუფი სასამართლოს სხდომაზე შეიჭრა და გაათავისუფლა განსასჯელები.

დასასრულ გამოვიდა ედუარდ შევარდნაძე, რომელმაც, როგორც ქვეყნის შეიარაღებული ძალების უმაღლესმა მთავარსარდალმა, წარმოადგინა თავისი ბრძანება, სადაც ჩამოთვლილია საქართველოს რესპუბლიკის დედაქალაქში წესრიგის დამყარების კონკრეტული ღონისძიებანი. ამ დოკუმენტის ტექსტი ცალკე ქვეყნდება.

დღის ამოცანა - ბოლო მოეღოს დამნაშავეობას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 10 თებერვალი. - №27(271). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის ტელეინტერვიუდან

რუსეთის ერთ-ერთმა რადიოარხმა გადმოსცა ცნობა იმის შესახებ, თითქოს საქართველოს შეიარაღებული ძალები ემზადებოდნენ აჭარაში შესაჭრელად. თქვენ თავიდანვე ამ ფაქტს, ამ ცნობას სრულიად უსაფუძვლო უწოდეთ, მაგრამ დღეს აჭარასთან ახლომდებარე რეგიონში გაიმართა არცთუ დიდი, 200-300 კაციანი მიტინგი, რომლის მონაწილეებმა დაგმეს ასეთი ჩანაფიქრი და პროტესტი გამოთქვეს იმის გამო, რომ საქართველოს შეიარაღებული ძალები და მხედრიონი თითქოსდა აჭარაში უნდა შეიჭრან.

როგორ ფიქრობთ, რას ჰგავს უკვე ეს?

- ესე იგი, თუ ლაპარაკია სახელმწიფოებრივ დონეზე, მე მიმაჩნია, რომ არათუ სერიოზული საუბრისთვის, ეჭვისთვისაც კი არ შეიძლება არსებობდეს რაიმე საფუძველი. ძნელია, კაცმა ამაზე უფრო დიდი უგუნურება მოიფიქროს, ვიდრე აჭარაში შეიარაღებული ძალების შეყვანაა. რატომ და რისთვის? თუ სადღაც ქსელავენ ახალ ინტრიგებს, ეს სხვა საკითხია. შეიძლება ჭორებსაც ავრცელებენ იმისათვის, რომ ზედმეტი დაძაბულობა შექმნან საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში და მათ შორის აჭარაშიც. მე, როგორც პარლამენტის თავმჯდომარე და სახელმწიფოს მეთაური, მთელი პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ არავითარი საფუძველი ამას, ამ ჭორებს არ გააჩნია. შეიძლება, რაღაც ბანდიტურ ჯგუფებს, რომლებიც ისე, როგორც თბილისში, სამწუხაროდ, თარეშობენ, ჰქონდეთ ასეთი სურვილი, ბათუმშიც გაიმეორონ, რასაც აქ აკეთებენ. მაგრამ ეს აღკვეთილი იქნება სახელმწიფოს მიერ და არათუ დაგმობილი, არამედ იზოლირებული იქნებიან. ეს მე მჯერა, თუ ვინმე ლაპარაკობს, ალბათ, ძალიან მცირერიცხოვანი ჯგუფი სადღაც სხვა დონე აქ გამორიცხულია. უაზრობაა, სისულელეა და მხოლოდ საქართველოს მტერს შეუძლია ილაპარაკოს ამაზე.

ჭორებს არავითარი საფუძველი არ გააჩნია : ედუარდ შევარდნაძის ტელეინტერვიუდან // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 11 თებერვალი. - №28(272). - 1 გვ.

პარლამენტის სხდომის დღიური

[...]

შემდეგ პარლამენტარები შეუდგნენ დღის წესრიგით გათვალისწინებული საკითხის - „მოქალაქის მიერ ცეცხლსასროლი იარაღისა და საბრძოლო მასალის შეძენის, შენახვის, ტარებისა და გამოყენების შესახებ“ კანონპროექტის განხილვას.

ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტიის სახელით სიტყვა განცხადებისათვის ითხოვა პარლამენტის წევრმა ირაკლი წერეთელმა. მისმა განცხადებამ პარლამენტართა კამათი გამოიწვია.

კამათში გამოვიდნენ პარლამენტის წევრები ირინა სარიშვილი, ლანა ღოღობერიძე, ზურაბ ჟვანია. მათ გამოხატეს თავიანთი პოლიტიკური კონცეფცია ახალი ქართული სახელმწიფოს აღმშენებლობის თაობაზე.

სხდომაზე სიტყვა წარმოთქვა პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- სიმართლე გითხრათ, ვფიქრობდი, რომ სხვაგვარად წარიმართებოდა ჩვენი დღევანდელი მუშაობა. კარგი ცხოვრებით არ არის გამოწვეული, რომ ამ დარბაზში საგანგებო შეხვედრა შედგა და, პრაქტიკულად საგანგებო წესები შემოვიღეთ თბილისში. ყოველ შემთხვევაში, მოსამზადებელი მუშაობა შეიძლება ამისათვის დაიწყოს და ვთქვით: ან ვიქნებით ხელისუფლება პარლამენტის ჩათვლით და წესრიგის დამყარებას დავიწყებთ დედაქალაქიდან, ანდა, მაშინ, სხვა რაღაც უნდა გაკეთდეს, სხვა გზა უნდა ვეძებოთ. ამ მოვლენისაგან საიდუმლო არაფერი შეგვიქმნია. ჩვენ იძულებული ვიყავით გაგვემართა თავდაცვისა და უშიშროების საბჭოს საგანგებო გაფართოებული სხდომა. შემოსულია ინფორმაცია არა მარტო და არა იმდენად პრესის, ტელევიზიის არხების, რისი 10-15 პროცენტი თუ გამოქვეყნდა, არამედ ოფიციალური სადაზვერვო სამსახურების მონაცემები, ათჯერ გადამოწმებული, რომლებიც მიუთითებს იმის შესახებ, რომ გუდაუთის რაიონში პრაქტიკულად მოხდა დიდი ძალების კონცენტრირება, საკმაოდ სერიოზული სამხედრო შესაძლებლობებით. ჩვენ არა გვაქვს უფლება ანგარიში არ გავუწიოთ ოფიციალურ მოხსენებებს, რადგან მათ გააჩნიათ სათანადო წყაროებიც, შემოსული ზოგიერთი სხვა ქვეყნიდანაც, რომ რეალური საფრთხის წინაშე ვდგავართ და იწყება სოხუმზე შეტევა. თუ არ დაიწყება ასეთი შეტევა, ეს მხოლოდ იმის შედეგად, თუ შევძლებთ მივიღოთ სათანადო ზომები მხოლოდ ამით შეიძლება ამის თავიდან აცილება. 10 თებერვალს თავდაცვის საბჭოს სხდომაზე ჩვენ ერთხმად მივიღეთ მთავარსარდლის ბრძანების პროექტი და განვაცხადეთ - ამ დილით ტელევიზიით გადმოიცა, პრესაში გამოქვეყნდება - საფრთხე რეალურია, და იქ ასე წერია, რომ ფიქრის დაშვებაც კი სოხუმის დაკარგვაზე ნიშნავს საქართველოს დანგრევას და ყველაფრის დაღუპვას ერთად, იმისი, რასაც აკეთებდა ყველა ეტაპზე და ყველა საუკუნეში ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობა და განსაკუთრებით ბოლო წლებში, იმისიც, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ და უნდა გავაკეთოთ ყველამ ერთად.

სამწუხაროდ, ჩვენი შესაძლებლობები არც ისე მდიდარი და მრავალფეროვანია. მაგრამ, ჩვენ მივიღეთ გადაწყვეტილება ყველა შეიარაღებული ფორმირება, რომელსაც ახლა იარაღი გააჩნია, ვისაც უნდა ეკუთვნოდეს, მოასწრეს შესვლა საერთო შეიარაღებულ ძალებში თუ ვერ მოასწრეს, ვისაც გული შესტკივა თავის ქვეყანაზე. ყველა რაზმი უნდა გაიგზავნოს სოხუმში, ოჩამჩირეში, რომ ეს ავანტიურა გამოირიცხოს, სოხუმი არ დაიკარგოს, გაგრის ტრაგედია არ განმეორდეს. ასი ათასი კომისია რომ შეიქმნას გაგრის უბედურების გამოსაძიებლად, საქმეს ვერაფერი ვერ უშველის. თუ სოხუმს რაიმე შეეხო მაშინ ჩვენ ყველანი, მაპატიეთ ამ სიტყვისათვის, დოყლაპიები ვიქნებით, თუ იმ უბედურებიდან დასკვნას არ გავაკეთებთ, რომ ყველანი უნდა დავდგეთ იქ, სადაც დღეს საქართველოს ბედი წყდება. მე წუხელ განვაცხადე, რომ, ალბათ, ორი-სამი დღე შეუძლებელი იქნება ჩემი იქ წასვლა, ამ საქმის ორგანიზაციაში უნდა მივიღო მონაწილეობა. რამდენი ხნითაც იქნება საჭირო - ერთი კვირით, ერთი თვით თუ ერთი წლით, და ღმერთმა ნუ ქნას ასე გაგრძელდეს - მე ვიქნები სოხუმში, ვიქნები იქ, სადაც უნდა გადაწყდეს ჩვენი ბედი. ალბათ, ბევრი თქვენგანი ჩემთან ერთად იქნება. ზოგიერთი ნაწილი დღეს და ხვალ გაიგზავნება და იქ უკვე გარკვეული ძალები დაემატა. გუშინწინ შეხვედრა მქონდა ბატონ გენო ადამიასთან, რომელიც აქ ჩამოვიდა. ეს ის კაცია, რომელმაც შეძლო შეექმნა მთელი ბრიგადა. ეს ის კაცია, რომელიც როგორც იტყვიან, პირველი მიდის, პირველი უშვერს შუბლსა და გულს ტყვიას, ბიჭები მას მიჰყვებიან, ძირითადად ადგილობრივი ხალხი. ერთ-ერთ გაზეთში ჩირქი მოსცხეს - ადრე ციხეში იჯდა და რა უფლება აქვს სათავეში ჩაუდგეს ახალგაზრდობის შეიარაღებულ რაზმებსო. ახლა ის რომ, იქ არ იყო, სოხუმი შეიძლება დაკარგული ყოფილიყო, რისთვის ჩამოვიდა? - თბილი ტანსაცმელისათვის და მადლობის ტექსტისათვის ბიჭებისთვის დასარიგებლად. და ითხოვა, რაც შეიძლება დააჩქარეთ რაღაც მედლები, რაღაც დაბეჭდეთ ბიჭებისათვის, რომლებსაც ადამიანური სითბო მოსწყურდათ, შემცვლელი სჭირდებათ, უნდა გითხრათ რომ ბევრი ხალხის გაგზავნა იქნება არც იყოს აუცილებელი, გალის, ოჩამჩირის, გულრიფშის, სოხუმის რაიონის ათასობით მოქალაქე, რამდენიმე ბატალიონი მზად არის ჩაებას ბრძოლაში. დადგეს იქ, სადაც საჭიროა. იარაღი არ არის. იარაღი რომ კანონიერი გზით მივიღოთ, საჭიროა ის მოლაპარაკება დავამთავროთ, რომელზეც დიდი დებატებია დღეს საზოგადოებაში. და ამ მოლაპარაკების გაგრძელების მსურველებს ლამის ერის ინტერესების გამყიდველბი შეარქვან. უნდა მივიღოთ ის იარაღი, კონფლიქტი დამთავრდება თუ არ დამთავრდება, ყველა შემთხვევაში იარაღი საჭიროა. ქონება უნდა გაიყოს. და უნდა მივიღოთ ის წილი, რაც საქართველომ შეიტანა იმ შეიარაღებული ძალების ფორმირებაში, რომელსაც საბჭოთა არმია ერქვა. მაგრამ ეს ყველაფერი სახვალიოა, იარაღი დღესაა საჭირო. დღეს რომ იარაღი გვქონდეს, როგორც მოგახსენეთ, ათი-თხუთმეტი ათასი კაცი აფხაზეთის ქართველობა მზად არის იმისათვის, რომ აიღოს ხელში იარაღი და ჩადგეს ქალაქის, აფხაზეთის და მთლიანად საქართველოს დასაცავად. ამიტომ, იარაღის პრობლემა ნომერ პირველ პრობლემად გვესახება. გუშინ მე იმ ჩემს ბრძანებაში მივმართე მთელ საქართველოს და რადგან ახლა ჩვენ გვისმენენ ტელემაყურებლები განსაკუთრებით მინდა კვლავ გავუსვა თხოვნას ხაზი. მე გთხოვთ, ბატონებო, ვისაც გაგაჩნიათ ავტომატური იარაღი და ვისაც არ შეგიძლიათ ახლა ჩადგეთ მწყობრში, ვინც არ უნდა იყოთ თქვენ, ვინც არ უნდა იყოთ, ამით მინდა დავასახელო ახლა დამნაშავე სამყარო და სხვა, მოგეხსენებათ ხუთი-ექვსი ათასი ავტომატიც რომ იყოს დღეს, ხვალ, ზეგ, ჩვენ გარანტირებული გვექნება სოხუმის, ოჩამჩირის დაცვა და სხვა ამოცანების გადაწყვეტაც. აი, აქ გვჭირდება ჩვენ პარლამენტის დახმარება, მისი მხარდაჭრა, მთელი ხალხის მხარდაჭერა. ვიმეორებ, ეს დღეს ნომერ პირველი პრობლემაა.

ასი პროცენტით ვიყავი და ვარ დარწმუნებული, რომ დღეს პარლამენტი იარაღის შესახებ კანონს მიიღებს. თუ ვერ მივიღეთ, ამას ვერავინ ვერ გაგვიგებს. მაშინ არ გვესმის ის, რაც გვჭირს, რაც შეიძლება ხვალ დაგვემართოს. მე არ მინდა ამ მდგომარეობის დრამატიზირება, არ მინდა დავუშვა აზრიც კი იმის შესახებ, რომ ვიღაცამ შეიძლება გაყიდოს სოხუმი რაღაც ამბიციებისა თუ სხვა რამის გულისათვის. აზრიც კი არ მინდა დავუშვა ამის შესახებ. თუ იარაღი გვექნება, ხვალ-ზეგ ეს საკითხი დღის წესრიგიდან მოიხსნება. ამიტომ, მივმართავ და ვთხოვ ყველას, რომელ პარტიას, მოძრაობასა და ბლოკსაც არ უნდა ვეკუთვნოდეთ, ყველაფერი გავაკეთოთ იმისათვის, რომ ხვალ-ზეგიდან დაიწყოს იარაღის ნებაყოფლობით ჩაბარება. ჩვენ მზად ვართ შევისყიდოთ ეს იარაღი. ეს უბრალო საკითხი არ არის, ვიმეორებ, ამით დღეს საქართველოსათვის წყდება ძალიან დიდი საქმე. გთხოვთ, რომ დღეს ისე ნუ დავიშლებით, კანონი მიღებული თუ არ იქნება. მაშინ პარლამენტმა გამოთქვას აზრი, რომ ძალაში რჩება ყველა კანონი, რომელიც მოქმედებდა აქამდე, აღარ ვიხილავთ ამ საკითხს და ვიმოქმედოთ იმ კოდექსისა და კანონების მიხედვით, რომლებიც, არვიცი კომუნისტების, თუ გამსახურდიას რეჟიმის დროს იყო. დრო არ ითმენს. მეორე თხოვნა, რომლითაც მივმართავ მოსახლეობას, ესეც კარგი ცხოვრებით არ არის ნაკარნახევი. ჩვენ შევქმენით თავდაცვის ფონდი, შევქმენით იმიტომ რომ ბიუჯეტი არა აქვს სახელმწიფოს, სამი, ოთხი, ხუთი თვეა ხელფასს ვერ ვაძლევთ იმ ახალგაზრდებს, რომლებიც ჩარიცხული იყვნენ, როგორც რეზერვისტები და ახლა იბრძვიან. მე შევხვდი მათ: ჩვენ არ გვინდაო, მაგრამ ცოლ-შვილს რა ვუყოთო, რაღაც გაგვიკეთეთ, ხელფასი გადაგვიხადეთო. იმისათვის, რომ დავეხმაროთ დაღუპულთა ოჯახებს, დაჭრილ ბიჭებს, ზოგი სამკურნალოდ გავაგზავნოთ, აუცილებელია, რომ თავდაცვის ფონდი მომძლავრდეს, და თავდაცვის ფონდი უნდა გახდეს ის ფორმა, რომლის მეშვეობითაც ყველა მოქალაქეს აქვს უფლებაც და საშუალებაც მიიღოს მონაწილეობა ერთიანი არმიის მშენებლობაში. მე დღეს კიდევ მივმართავ ყველას, საქართველოს ყველა მოქალაქეს, ბიზნესმენს, ორგანიზაციას, ვისაც აქვს ამის საშუალება, დაგვეხმაროს შევქმნათ ძლიერი თავდაცვის ფონდი და ეს ხელს შეუწყობს ერთიანი და ძლიერი არმიის მშენებლობას.

დღეს ჩვენი ქვეყანა ისეთ მდგომარეობაშია, რომ არ არის საჭირო საკუთარი ხელით შევქმნათ დამატებითი სიძნელეები. კვლავ მივმართავ ყველას - შევწყვიტოთ რუსეთის არმიის ნაწილებზე თავდასხმები. მოქალაქეები აღარ აკეთებენ ამას, ამას ზოგიერთი შეიარაღებული ფორმირება აკეთებს. თუ პარლამენტი იტყვის, რომ საქართველოში არ უნდა დარჩეს რუსეთის არმიის ნაწილები, არავითარი ვადა არ უნდა დავუწესოთ, შევთანხმდეთ ამაზე, მაგრამ, მომეცით უფლება, ვაწარმოო მოლაპარაკება. და როცა მოლაპარაკებას დავამთავრებ, წარმოგიდგენთ ჩემს არგუმენტებს, თუ როგორია ჩემი წარმოდგენა ამ საკითხზე. და მთავრობასაც მიეცით ამის რწმუნება. მაგრამ, ჩვენ არ უნდა მივიდეთ ბარბაროსების დონემდე. ბავშვებითა და ქალებით სავსე ავტობუსი, რომელიც ერთ-ერთ სამხედრო ნაწილს ეკუთვნოდა, გააჩერეს ქარში, ყინვაში, თოვლში, გადმოყარეს ბავშვები და ავტობუსი გაიტაცეს. სამი-ოთხი საათის განმავლობაში ეს ბავშვები უპატრონოდ ეყარნენ. შეეფერება ეს ამბავი ჩვენს წარსულს, ან აწმყოს? ან მომავალს ჩვენსას შეეფერება ეს ამბავი? რით შეიძლება ეს აიხსნას, გამართლდეს? თუ ავტობუსები გვინდა, ხვალ გამოვცემთ ბრძანებას, თავდაცვის საბჭოს დადგენილებას, გამოვაცხადებთ მობილიზაციას, ჩამოვართმევთ ყველა ორგანიზაციას ავტობუსს და გადავცემთ არმიას. მაგრამ ამ გზით არ შეიძლება ვიაროთ, ეს უბედურებამდე მიგვიყვანს, მე ვიცი რა უბედურებამდეც მიგვიყვანს. აი, ამიტომ მივმართავ ყველას, რომ ეს უნდა გამოირიცხოს. წუხელ ღამის 2 საათზე იყო თავდასხმა სამხედრო ნაწილზე. ბატონი თენგიზ სიგუა გვიანობამდე მუშაობდა ქალაქის მერიაში, და ჩვენ შევთანხმდით, რომ ისინი წავიდოდნენ შემთხვევის ადგილზე. ნახავდნენ აღმოჩნდა ოფიციალური ფორმირება, ახალგაზრდა ბიჭები იყვნენ, მოველაპარაკეთ, მშვიდობიანად გავუშვით. სწორია თუ არა ეს? ალბათ, სხვა გამოსავალი წუხელ არ იყო. არ შეიძლება ამ გზით სიარული, ერთხელაც იქნება დაიღვრება სისხლი, მოხდება უბედურება, სანამ არ დამთავრებულა ეს მოლაპარაკება, მანამდე ეს აქციები უნდა შეწყდეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში ამან შეიძლება უბედურებამდე მიგვიყვანოს.

მე ვთხოვე წუხელ ბატონ არჩილ გოგელიას, ბატონ ვახტანგ აბაშიძეს მოვიფიქროთ მთელი კომპლექსი ღონისძიებებისა, როგორ უნდა დაგვეხმაროს ამ ურთულეს დღეებში პრესა. ახლა კირკიმალი საქმეს ვეღარ უშველის, ახლა საკუთარი პატარა მიზნისათვის ქვეყნის გაჭირვების გამოყენება ბოროტებაა. სანამ გამოვსულვართ ამ მდგომარეობიდან, სანამ ბრძოლა მიდის გადარჩენისათვის, სიცოცხლისათვის, არსებობისათვის, ეს ყველამ უნდა შევიგნოთ და არვის არ უნდა გვგვრიდეს სიამოვნებას, რომ დღეს გაუჭირდა ქვეყანას და ახლა ვიშოვო დროო. სანამ ამ კომპლექსს არ დავძლევთ, ჩვენ შორს ვერ წავალთ. დავძლიოთ ეს კომპლექსი. რადაც უნდა დაჯდეს. და პრესამ, ტელევიზიამ თავისი საქმე უნდა გააკეთოს. თუ ასე არ იქნება, ჩვენ მარტო ლაპარაკით შემოვიფარგლებით დამოუკიდებლობაზე და თავისუფლებაზე.

მინდა ყველას ვთხოვო, ყველა პარტიას, პოლიტიკურ მოძრაობას, საზოგადო მოღვაწეებს, მოქალაქეებს, კვლავ და კვლავ მოვუწოდო ერთობისაკენ და ერთიანობისაკენ. მე ვუერთდები ამ ტრიბუნიდან ნათქვამს. იცით როგორი შთაბეჭდილება მექმნება? უნდა გაგიმხილოთ. ვკითხულობ ბევრ რამეს, რასაც ვასწრებ, ხანდახან სასოწარკვეთის გრძნობა მეუფლება. იმიტომ კი არა, რომ არ შეიძლება ქვეყნის გამოყვანა ამ კრიზისიდან, შეიძლება, ერთადერთი შანსი ახლა გამოვიყვანოთ ქვეყანა კრიზისიდან, ყველაფერი გამოვიყენოთ ამისათვის, თუ რამ ხელოვნება გაგვაჩნია, მხედველობაში მაქვს პოლიტიკა. დიპლომატია, კოლექტიური იქნება თუ თითოეული ჩვენგანის შესაძლებლობა, დრო მოვიგოთ. არის ამის შანსი, არის შანსი იმისა, რომ ქვეყანა გადავარჩინოთ. არის შანსი იმისა, რომ ავაშენოთ ჭეშმარიტად დამოუკიდებელი სახელმწიფო, დემოკრატიული ქვეყანა. მაგრამ, მე ისეთი შთაბეჭდილება მექმნება, რომ ზოგიერთი დასაბამს აძლევს დემოკრატიის დასასრულს, ახალფეხადგმული დემოკრატიის დასასრულს საქართველოში. დემოკრატიის დასრულება შემდეგი სცენარით მოხდება: ახლა ჩვენ ვიმყოფებით ეკონომიკურ ქაოსში. გამოცოცხლების პატარა ნიშნები გამოჩნდა იანვარში, თებერვალში, მარტში უკეთესი იქნება და ასე შემდეგ. მაგრამ მაინც ეკონომიკური ქაოსია. ვიღაც-ვიღაცეებს უნდათ ეს ეკონომიკური ქაოსი გადაზარდონ პოლიტიკურ ქაოსში, სრულ ანარქიაში. ეს იქნება უბედურება საქართველოსათვის, სრული ანარქია დამკვიდრდება. შედეგი ორია: ან დიქტატურა, რომელიც უკვე, ალბათ, ვეღარ შეძლებს ვერაფერს, ანდა საქართველოს დაშლა. და აქ სწორედ ითქვა, როგორც ძველად იყო ისე, ნაწილ-ნაწილ ან სადღაც შეერთდება, ან ერთმანეთს ხოცვა-ჟლეტა ბოლო სიცოცხლემდე, ბოლო ადამიანამდე. რადაც უნდა დაუჯდეთ, უნდათ დაანგრიონ 11 ოქტომბრის არჩევნების შედეგები. ვერ შეძლებთ ამას, ბატონებო! მაგრამ, ჩვენი ხალხი ფეხზეა და ცოცხალია, როგორც არ უნდა უჭირდეს დღეს საქართველოს, ხალხი მხარს არ დაგიჭერთ ამაში. ჩვენ კვლავ მიგვათრევენ იზოლაციის წუმპისაკენ. მსოფლიომ გვცნო, გვეხმარება როგორც შეუძლია ისე. სხვა არავინ არ აგვიყვანს კმაყოფაზე. ჩვენ ცოტა გამოვცოცხლდით, ქვეყნის სახე მივიღთ, დემოკრატიულ გზაზე დავდექით, ახლა კვლავ იწყება გათიშვისაკენ მოწოდება, კვლავ გათიშვისათვის ზრუნვა და ამ გზაზე სიარული. არ მივიღებთ, არ დავადგებით ამ გზას. უნდა გაითვალისწინოთ ეს, ვისაც ეხება. საზოგადოებაში ამ ძალების გარდა, არის სხვა ძალებიც, არიან ჭეშმარიტი პატრიოტები, ნამდვილი გმირები, ადამიანები, რომლებიც მზად არიან შიმშილსაც კი შეეგუონ, ოღონდ იხილონ თავისუფალი და დემოკრატიული ქვეყანა. ვფიქრობ, 80, 85 და შეიძლება 90 პროცენტიც ამ განწყობილებითაა დღეს საქართველოში. ასეთი განწყობით არის უმრავლესობა. და, აი, 11 ოქტომბრის არჩევნების შედეგებს ნუ დაივიწყებთ ნურავინ. ჩვენ ვივლით იმ გზით, რა გზაც ავირჩიეთ. და არა მგონია, რომ დავმარცხდეთ. ჩვენ შეიძლება წავიდეთ რაღაც კომპრომისებზე, შეიძლება რაღაც დავთმოთ, მაგრამ ჩვენ ერთმანეთის უნდა გვესმოდეს, უნდა გვესმოდეს, რომ კომპრომისის გარეშე შუძლებელია პატარა ქვეყანამ დაიმკვიდროს თავისთავადობა. ამ გზით მივდივართ, ზოგიერთი ირანის ვიზიტში ხედავს რაღაც უბედურებას, ზოგი აზერბაიჯანთან მეგობრობის დამყარებაში, ზოგი რუსეთთან ურთიერთობის მოწესრიგებაში, ზოგი იმაშიც, ამერიკის შეერთებულ შტატებთან რატომ უნდა ვიყოთ ასეო და ა.შ. მოვიდა დრო არგუმენტირებული პასუხი გავცეთ თუ აქ გულუბრყვილობაა, და მე მზად ვარ ჩავება ამ ბრძოლაში. კმარა უკვე მარტივი კატეგორიებით აზროვნება, დღეს დიდი პოლიტიკის დღეა, დიდი პოლიტიკის დროა. დღეს ყველამ უნდა იგრძნოს თავისი უზარმაზარი პასუხისმგებლობა. რადგან მართლაც გადამწყვეტი მომენტია დღეს. მართლაც გადამწყვეტი ეტაპია საქართველოს ისტორიაში. მეორედ ეს არ განმეორდება. თუ ეს გავუშვით ხელიდან, მაპატიეთ ამ სიტყვისათის, საფლავიდან ამოგვიღებენ ჩვენი შვილები და შვილიშვილები, თუკი ისინი დარჩებიან ამ ქვეყანაზე. მაპატიეთ თუ დღეს პოლიტიზირებული გამოსვლა გამომივიდა. არ მინდოდა ეს ასეთნაირად, მაგრამ ვხედავ დიდ საშიშროებას, რაც ჩვენ გველოდება. მოდით, გავერთიანდეთ. ერთხელ და კიდევ შევთანხმდეთ მთავარი მიზნისათვის საბრძოლველად - ერთიანი, დამოუკიდებელი, დემოკრატიული საქართველოსათვის. სხვა მიზანი ჩვენ არა გვაქვს. მე არ ვიცი, თუ ამ დარბაზში ვინმე ზის, რომ სხვა მიზანი ჰქონდეს. კანონების განხილვისას, დადგენილების მიღებისა და კამათის დროსაც მთელი საქართველო გვისმენს, მთელი საქართველო უყურებს ამ დარბაზს. ჯერ კიდევ შემორჩა პატარა იმედები. მოდით, ნუ გავუცრუვებთ ამ იმედებს ხალხს, რომლებიც 11 ოქტომბერთან იყო დაკავშირებული. ჩვენ არავის არ შევპირებივართ, რომ ხვალ ბედნიერი ცხოვრება იქნება, აღმოვჩნდით ამ უბედურებაში, კონფლიქტების ატმოსფეროში, ეკონომიკურ კრიზისში. არავის არ ვუყენებ ბრალდებას, შეიძლებოდა ბევრი რამის შენარჩუნება, როგორც აზერბაიჯანმა, ყაზახეთმა, უკრაინამ შეინარჩუნა. ისინი სხვა გზით მიდიან, გამოსავალს პოულობენ, ჩვენ ყველაფერი დავანგრიეთ, ყველაფერი დავარბიეთ, დღეს ვეღარ მივიღებთ იმის მაქსიმუმს, რისი მიღებაც გვინდა, ახლა ლაპარაკი უნდა იყოს იმაზე, რომ გადავრჩეთ, აი, ამ გადარჩნისათვის ბრძოლაში გავერთიანდეთ ყველანი. და, მოდით როგორც საჭიროა, გავცეთ პასუხი იმათ, ვინც ამ გაერთიანების წინააღმდეგ გამოდის. პრაქტიკულად, ისევ ახალი გათიშვისაკენ, ისევ ახალი განხეთქილებისაკენ უნდათ წაიყვანონ საქართველო. არ მოხდება ეს ამბავი, დავიცვათ საქართველოს, დავიცავთ ჩვენს ერთობას, დავიცავთ დემოკრატიას.

შესვენების შემდეგ პარლამენტარები კვლავ მიუბრუნდნენ „მოქალაქის მიერ ცეცხლსასროლი იარაღისა და საბრძოლო იარაღის შეძენის, შენახვის, ტარებისა და გამოყენების შესახებ“ კანონპროექტის განხილვას, რომელზეც მუშაობდნენ მართლწესრიგისა და კანონიერების დაცვის, თავდაცვისა და ეროვნული უშიშროების და იურიდიული კომისიები. პარლამენტის წევრთა უმრავლესობამ მწვავედ გამოხატა თავისი მოსაზრება წარმოდგენილი კანონპროექტის გამო.

სხდომაზე გამოვიდნენ რესპუბლიკის გენერალური პროკურორი თედო ნინიძე, შინაგან საქმეთა მინისტრი თემურ ხაჩიშვილი.

კანონპროექტი არ მიუღიათ. ამით პარლამენტის სხდომამ მუშაობა დაამთავრა.

გავერთიანდეთ ყველანი, რომ გადავრჩეთ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 12 თებერვალი. - №29(273). - 1,2 გვ.

15 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- ყველაფერი კეთდება იმისათვის, რომ ამ დღეებში მიღებული ბრძანება, რომელიც სოხუმისა და ოჩამჩირის ზონის დაცვის ღონისძიებებს ეხება, შესრულდეს, - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში, რომელიც მან ორშაბათ დილით მისცა საქართველოს რადიოს. - ჩვენ გვაქვს იმის საშუალებები, რომ საზოგადოებაში არსებული ეჭვები სოხუმთან დაკავშირებით გამოირიცხოს, - თქვა მან, და მე მადლობელი ვარ იმ რაზმებისა, იმ ახალგაზრდებისა, რომლებიც ამ ზონაში გაემართნენ. ეს საკმაოდ ძლიერი ძალაა და მინდა დავარწმუნო ყველა, განსაკუთრებით სოხუმელები, რომ მშვიდად უნდა იყვნენ. თუმცა, უნდა ვთქვა, განხორციელებულ ღონისძიებებს საკმარისად არ მივიჩნევთ და ამ მხრივ მუშაობა გრძელდება. ეს საკითხები გუშინ განვიხილეთ თავდაცვის სამინისტროში და იმ დასკვნამდე მივედით, რომ დამატებითი ზომები მიღებული უნდა იქნეს. ეს იყო მეტად ნაყოფიერი, სასარგებლო და საჭირო შეხვედრა და საუბარი გვქონდა როგორც აფხაზეთის კონფლიქტთან დაკავშირებულ საკითხებზე, ისე საერთოდ ჩვენი სამხედრო მშენებლობის დაჩქარების სხვა გადაუდებელ ღონისძიებებზეც.

შეეხო რა აფხაზეთის კონფლიქტის მოწესრიგების გზებს, სახელმწიფოს მეთაურმა გაიხსენა სატელევიზიო პროგრამაში „საღამო მშიდობისა“ ერთ-ერთი ჩეჩენი ბოევიკის სიტყვები: „ქართველებს რომ სდომოდათ, ამ ომს აქამდე მოიგებდნენო“, და, დასძინა, რომ ეს ახლაც შესაძლებელია, მაგრამ ეს ხომ ორივე მხარეს უდიდესი მსხვერპლის ფასად დაუჯდებოდა და ორი მცირერიცხოვანი ხალხის უარესი ტრაგედია იქნებოდა, ამიტომ, ამ საკითხის ასეთნაირად დაყენება და ახსნა არ არის სწორი, - თქვა მან - მაგრამ ასეთი პასუხის შემდეგ, ბუნებრივია, დაისმის კითხვა, არის თუ არა შესაძლებელი მორიგეობა და კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით მოწესრიგება? ხაზგასმით მინდა ვთქვა, - განაცხადა სახელმწიფოს მეთაურმა, - რომ გაგრის მოვლენების შემდეგ, როცა სეპარატისტებმა და მათმა მხარდამჭერებმა პირობა გატეხეს და მოლაპარაკებას უღალატეს, კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით მოგვარების შანსი, ცხადია, მინიმუმამდე დავიდა, მაგრამ უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილებების მიღებამ კვლავ წარმოაჩინა მშვიდობიანი გზით კონფლიქტის მოგვარების ახალი მომენტები, რომლებიც არ გამორიცხავენ ქართულ-აფხაზურ დიალოგსაც. კონფლიქტის მოწესრიგების ასეთ ვარიანტს, ცხადია, მე უპირატესობას ვანიჭებ, მაგრამ ბევრი რამ გარემოებრივ ფაქტორებზე იქნება დამოკიდებული.

სოხუმთან დაკავშირებით ახლა სხვადასხვა ვერსიებს ავრცელებენ, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - აფხაზეთის ომის ღირსეულად დამთავრების საქმეს ჩემი გადადგომა რომ შველოდეს, ამას ახლავე განვაცხადებდი, მაგრამ ეს ხომ გულუბრყვილოთა და ბრიყვთა ნააზრევია და დაძაბულ ხალხს ასეთი მონაჭორი რა სარგებლობას მოუტანს. მე ვერ დავიჯერებ, რომ ჩვენს რომელიმე ეშელონში იყვნენ ისეთი ადამიანები, რომლებიც ვითომდა სოხუმთან დაკავშირებულ რაღაც აქციას ხელს უწყობენ. ვიმეორებ, ეს ბრიყვთა ნააზრევია და მეტი არაფერი.

სახელმწიფოს მეთაური კვლავ დაუბრუნდა დედაქალაქში წესრიგის დამყარების აუცილებლობას და თქვა, რომ თბილისში დამნაშავეობის წინააღმდეგ ბრძოლის ღონისძიებათა შესახებ გამოცემული მისი ბრძანების შემდეგ განვლილი ოთხი დღის მანძილზე ზოგი რამ უკვე გაკეთდა. ახლა ყოველდღიურად ტარდება შტაბის სხდომები, რომლის მუშაობაში პრემიერ-მინისტრიც მონაწილეობს. ერთი სიტყვით, ყველაფერი მზად არის იმისათვის, რომ დავიწყოთ სერიოზული მუშაობა დედაქალქში წესრიგის დასამყარებლად. ეს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ამოცანაა და ამიტომაც სწორედ ბრძანებით გაფორმდა მისი გადაჭრის ღონისძიებები და არა თხოვნის სახით, როგორც ვაკეთებთ ხოლმე.

შემდეგ საუბარი შეეხო საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურისა და ჩეჩნეთის პრეზიდენტის შეხვედრას ბაქოში. მე მივესალმები ჯოხარ დუდაევის ინიციატივას, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - ეს სასარგებლო შეხვედრა იყო იმ გაგებით, რომელსაც ჩვენ დღეს კავკასიის ფაქტორს ვუწოდებთ. მალე ჩვენი დიალოგი შედგება სომხეთთან. ან მე ჩავალ ერევანში, ან ბატონი ტერ-პეტროსიანი გვესტუმრება. ჩვენ ახლა უნდა ვეცადოთ აქცენტი სამთა შეხვედრაზე იქნეს გადატანილი. ამასთან, ამ დიალოგში საერთოდ შეიძლება ბატონ დუდაევის და კავკასიის სხვა ლიდერების მონაწილეობაც.

რაკი კავკასიის ფაქტორს შევეხე, მინდა ვთქვა, რომ ახლა ამ იდეის დეფორმირებული გაგება ხდება, - ხაზგასმით აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - სამწუხაროდ, ეს გაგება იმ საერთო მოვლენებიდან არის ამოვარდნილი, რომლებიც მსოფლიოში მიმდინარეობს. პირდაპირ აყენებენ საკითხს: ან კავკასიური სახლი უნდა იყოს, ან არაფერიო. ასე არ შეიძლება. კავკასია ვერ გამოეთიშება ევროპულ პროცესებს, ამიტომ ზემოთმოყვანილი აზრი გულუბრყვილო მსჯელობას ჰგავს. ახლა შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ალიანსიც ხდება. ესეც ცალკე პროცესია, მაგრამ ევროპის და მსოფლიოს პროცესებიდან იზოლირებული როდია, მათი ნაწილია. ჩვენს პრობლემებსაც ასეთი გაგებით უნდა შევხედოთ. თუკი კავკასია ცალკე ჩაიკეტება, ამან შეიძლება მძიმე შედეგებამდე მიგვიყვანოს. ჩვენ ყოველნაირად უნდა შევუწყოთ ხელი კავკასიის ფაქტორის ამოქმედების იდეას, მაგრამ იგი თანამედროვე სტანდარტების დონეზე უნდა ავიყვანოთ და უკუვაგდოთ ის პრიმიტიული გაგება, როგორც ეს ზოგიერთს ესმის, - თქვა მან. მდგომარეობის დღევანდელი გამწვავება საქართველოში შემთხვევითი არ არის, - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ, - რეაქციული ძალები ყოველთვის ადვილად პოულობენ საერთო ენას. რუსეთშიც ასეა. მაგრამ განსხვავება ის არის, რომ რუსეთში მართლაც ძლიერია ეს რეაქციული ძალები, ჩვენთან კი 11 ოქტომბრის არჩევანმა მოპირისპირე მხარეს დასაყრდენი გამოაცალა და ეს პროცესი შეუქცევადი გახადა. ამიტომ ამ არჩევანს არც აქვს ალტერნატივა. ის, რაც 11 ოქტომბრის არჩევნების წინ ითქვა, მისი ალტერნატივის წარმოდგენა ვერავინ ვერ შეძლო, ხოლო ის, რაც წარმოდგენილია, იმდენად მარტივია, რომ ლაპარაკიც არ ღირს. მე არ მინდა ოპონენტებს ვაწყენინო, მაგრამ როცა ექსტრემისტები გამოჩნდებიან არენაზე, მათს გასაგონად, ალბათ, გამოჭრილია გამოთქმა - „ძაღლი ყეფს, ქარავანი კი მიდის“. 11 ოქტომბრის ქარავანი წინ მიიწევს და მას სათავეში უდგანან პროგრესული ძალები, რომლებიც ისე გადაწყვეტენ საქართველოს ბედს, როგორზეც თაობებს უოცნებიათ.

შეეხო რა რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკების შედეგებს, სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ საქართველოს პარლამენტში ამ მოლაპარაკების შედეგების წარდგენა იმაზე იქნება დამოკიდებული, თუ როგორ წარიმართება და დამთარდება მოლაპარაკების ახალი რაუნდი მოსკოვში. ბოლო მომენტში, როცა შეხვედრა გაიმართება სახელმწიფო მეთაურთა დონეზე, პარლამენტის აზრი და დახმარება აუცილებელი იქნება. ისე კი, როცა რუსეთთან ვლაპარაკობდი, პრორუსული მოღვაწე ვიყავი, როცა თურქეთთან ხელშკრულება დავდეთ - პრო-თურქული, ხოლო როცა ირანში ჩავედი, მაშინაც იგივე ითქვა და ალბათ, ასე გაგრძელდება, მაგრამ მე პროევროპული მოღვაწეც გახლავართ, რუსეთის ძალები კი პროამერიკულ მოღვაწეობასაც მწამებენ... სინამდვილეში კი მინდა ვთქვა, რომ მე ქართველი მოღვაწე ვარ და ვთვლი, რომ ჩემი პოლიტიკის დასაყრდენი ძალები შეიძლება ყველგან იყვნენ - რუსეთშიც, თურქეთშიც, ევროპაშიც და ამერიკაშიც... ყველამ უნდა იცოდეს, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ სახელმწიფოს მეთაურს დღეს აქვს რეალური ძალაუფლება, მაგრამ ჩვენ იმას უნდა მივაქციოთ მთავარი ყურადღება, თუ რა შეუძლია მას და რა არა. სასწაულები არ არსებობს და არც ხდება. ჩვენ უკვე დავანგრიეთ ყველაფერი, რაც გაგვაჩნდა, გავძარცვეთ, რაც კი გასაძარცვი იყო და ასეთ პირობებში ყველაფრის გაკეთება, მე მგონი, შეუძლებელია. მე რეალისტი გახლავართ. ამიტომ მაქსიმალურად უნდა გამოვიყენოთ მხოლოდ ის, რაც გაგვაჩნია და რისი შესაძლებლობაც გვაქვს. მთავარია, დავამყაროთ წესრიგი, თავიდან ავიცილოთ შიმშილი და არ დავუშვათ სოციალური აფეთქება; უნდა გამოვაცოცხლოთ ეკონომიკა და ამის ნიშნები უკვე არის - შარშანდელ იანვართან შედარებით პროცენტული ზრდა იმედის მომცემია.

შემდეგ საუბარი შეეხო მარნეულში სომხეთისაკენ მიმავალი გაზსადენის აფეთქების მორიგ ტერორისტულ ფაქტს. მე მგონი, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - ეს შეგნებული მოქმედებაა და არ უნდა იყოს შემთხვევითი ამბავი. ვიღაცას ძალიან უნდა, რომ აქ დაძაბულობის კერა წარმოიქმნას, გართულდეს ვითარება ორ ხალხს შორის. მაგრამ ჩვენ საქმეს აქამდე არ მივიყვანთ. ამის თავდებია ჩვენი საინტერესო შეხვედრა ბატონ ელჩიბეისთან. ამ რეგიონში არის პრობლემები, მაგრამ იმის შესაძლებლობაც არის, რომ ვითარება გაჯანსაღდეს. ხალხს იქაც ძალიან უჭირს. ამ მდიდარ რაიონებშიც ყველაფერი მოიშალა და იქაურობასაც ზრუნვა და ყურადღება სჭირდება, რომ გაუგებრობები თავიდან ავიცილოთ.

ჩვენ დავანგრიეთ ჩვენი ურთიერთნდობა და ამას თავისი შედეგი მოაქვს, დღეს ყველას უჭირს, მთელ საქართველოს უჭირს და ქვეყნის გადარჩენის ბედი სასწორზეა. ამიტომ ამ უდიდესმა საზრუნავმა, ამ მიზანმა უნდა გაგვაერთიანოს. სამწუხაროა რომ, არიან ისეთი ადამიანები, რომლებიც კვლავ ეჭვის ქვეშ აყენებენ ამ ურთიერთნდობის აღდგენას და ამით საერთო იდეას ეწინააღმდეგებიან... რა შეიძლება ითქვას ამასთან დაკავშირებით: მხოლოდ ერთი რამ, რომ დღეს ჩვენი ქვეყნის ყველა პოლიტიკური მოძრაობის, ყველა მოქალაქის ვალია დაძლიოს პირადი ინტერესები და ხელი შეუწყოს ამ ურთიერთნდობის დამკვიდრებას. თუ ჩვენ ამას არ გავაკეთებთ და იმ ეჭვებს არ მოვხსნით, რომლებიც ხალხში დაითესა, შესაძლოა ყველაფერი ძალიან ცუდად დამთავრდეს. ამიტომ მიმაჩნია დანგრეული ურთიერთნდობის აღდგენა დღევანდელ უპირველეს ამოცანად და ჩვენ ეს ამოცანა უნდა გადავწყვიტოთ.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: აფხაზურ კონფლიქტში გაჩნდა მისი მშვიდობიანი გზით მოგვარების ახალი მომენტები, რომლებიც არ გამორიცხავენ ქართულ-აფხაზურ დიალოგსაც : 15 თებერვლის რადიოინტერვიუ / შევარდნაძე ე. // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 16 თებერვალი. - №31(275). - 1 გვ.

საქართველოს პარლამენტის სხდომა

16 თებერვალს საქართველოს პარლამენტის სხდომა, როგორც პარლამენტის სპიკერმა ვახტანგ გოგუაძემ შენიშნა, სასიამოვნო ტრადიციით დაიწყო. მისი წინადადებით პარლამენტარებმა დაბადების 70 წლისთავი მიულოცეს მხატვარსა და საზოგადო მოღვაწეს ოთარ ლითანიშვილს.

სპიკერის მოადგილემ რუსუდან ბერიძემ პარლამენტარებს წარუდგინა კანონპროექტი „საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის შესახებ“ კანონში ცვლილებების შეტანის თაობაზე. კერძოდ, იგი ითვალისწინებდა „ვაჭრობისა და მატერიალური მომარაგების სამინისტროსათვის“ შეეცვალათ სახელი და ეწოდებინათ „ვაჭრობისა და მატერიალური რესურსების სამინისტრო“. გამოითქვა მესამე წინადადებაც - უწყებისათვის მხოლოდ „ვაჭრობის სამინისტრო“ დაერქმიათ. ამ არცთუ ისე მნიშვნელოვანმა პრობლემამ მაინც გამოიწვია პარლამენტართა დიდი ბჭობა, თუმცა ამას არავითარი შედეგი არ მოჰყოლია.

სიტყვა აიღო საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ. მან მიმოიხილა საქართველოს სახელმწიფოებრიობის ზოგიერთი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ეტაპი და აღნიშნა, რომ საქართველოს სრული დამოუკიდებლობის, თანამედროვე ქართული სახელმწიფოს არსებობისა და განვითარების, დემოკრატიული აღმშენებლობის აუცილებელი პირობაა საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუციის ტექსტის შემუშავება და მიღება. მან, კერძოდ, თქვა:

ჩვენს სამშობლოს, საქართველოს, სახელმწიფოებრიობის 2300 წლოვანი ტრადიცია აქვს. განგებამ ისე განსაჯა, რომ საქართველომ სწორედ მაშინ დაკარგა დამოუკიდებლობა, როცა მთელი სამყარო დიდ სიახლეთა წინაშე იდგა. მე-19 საუკუნის დასაწყისში ბიუროკრატიულ-დესპოტურმა ცარისტულმა რუსეთმა ერთი-მეორის მიყოლებით შეიერთა ქართული სამეფო-სამთავროები, ამ დროს კი დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში წარმოების ახალი წესი იკაფავდა გზას, რამაც საბოლოოდ ამ ქვეყნებში ახალი ტიპის სახელმწიფო წყობის - ბურჟუაზიული დემოკრატიის ჩამოყალიბება განაპირობა.

უეჭველია, რომ სწორედ ჩვენი ქვეყნის ასწლოვანმა კოლონიურმა მდგომარეობამ განაპირობა საქართველოში თანამედროვე ტიპის დემოკრატიული სახელმწიფო წყობის ჩამოყალიბების დაგვიანება. მაგრამ როგორც კი რუსეთის იმპერიის დანგრევამ შექმნა ასეთი შესაძლებლობა, ქართველმა ხალმა მაშინვე ისარგებლა ამით. ჯერ 1917 წლის ნოემბერში გაიმართა ეროვნული ყრილობა, შემდეგ კი ამ ყრილობაზე არჩეულმა ეროვნულმა საბჭომ 1918 წლის 26 მაისს საქართველოს დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. აქედანვე დაიწყო დემოკრატიული ქართული სახელმწიფოს აღმშენებლობა, რაც რაღა თქმა უნდა, ამ სახელმწიფოს სამართლებრივი ბაზის შექმნას და, უპირველეს ყოვლისა, მისი კონსტიტუციის შემუშავებას გულისხმობდა.

1918 წლის შემოდგომაზე საქართველოს პარლამენტმა (ასე ეწოდა ამ დროისათვის ეროვნულ საბჭოს) ჩამოაყალიბა საკონსტიტუციო კომისია, რომელიც მოწვეული სპეციალისტების დახმარებითა და სხვა ქვეყნების გამოცდილებაზე დაყრდნობით მაშინვე შეუდგა ინტენსიურ მუშაობას. დამფუძნებელი კრების არჩევის შემდეგ კომისია ხელახლა შეიქმნა, განაგრძო მუშაობა და 1920 წლის ნოემბერში საქართველოს კონსტიტუციის საკმაოდ სრულყოფილი პროექტი წარმოადგინა. დამფუძნებელმა კრებამ 1921 წლის თებერვლის საბედისწერო დღეებამდე პროექტის 17 თავიდან მუხლობრივად მხოლოდ ოთხის განხილვა მოასწრო. 21 თებერვალს, როცა თბილისი უკვე ალყაში იყო, დამფუძნებელმა კრებამ დედაქალაქში გამართულ თავის უკანასკნელ სხდომაზე საქართველოს პირველი კონსტიტუცია მიიღო.

ამ ფორუმის მონაწილეებმა. შესანიშნავად იცოდნენ, რომ საქართველოს ბედი იმ დროისათვის უკვე გადაწყვეტილი იყო. მათი მოქალაქეობრივი გმირობის პათოსი ქვეყნის მომავალზე იყო ორიენტირებული. მწამს, რომ დამფუძნებელი კრების მონაწილეებს სჯეროდათ: მათი ნაფიქრალ-ნააზრევი, მათი ნაშრომი მომავალ თავისუფალ საქართველოს დასჭირდებოდა. ეს დროც მოვიდა.

საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუცია მაღალი დონის საკანონმდებლო აქტია. მისი ფუძემდებელი პრინციპები და აღიარებულ ნორმათა ის ნაწილი, რომელიც ადამიანის უფლებებს ეხება, სრულიად შეესაბამება თანამედროვე მსოფლიო კონსტიტუციურ და საერთაშორისო-სამართლებრივ სტანდარტებს. ამასთანავე, თუ გავითვალისწინებთ, რომ დემოკრატიული საქართველოს არსებობის სამწლიანი პერიოდი ქრონოლოგიურად. ცარიზმის ასწლოვან და ბოლშევიზმის სამოცდაათწლოვან ბატონობას შორის თავსდება, ანუ არსებითად რუსული კოლონიური მმართველობისა და მისი შესაბამისი კანონმდებლობის ორი სხვადასხვა ვარიანტითაა გარემოცული, უნდა ვაღიაროთ, რომ საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუცია თანამედროვე ქართული ეროვნული სამართლებრივი აზროვნების უდიდეს მიღწევას, მის ყველაზე სრულყოფილ დოკუმენტს წარმოადგენს.

ამ კონსტიტუციის მიღებით საქართველოს მაშინდელმა ხელისუფლებამ ეროვნულ სახელმწიფოებრიობას მტკიცე სამართლებრივი საფუძველი ჩაუყარა. სამწუხაროდ ქართველ ერს ამ ჯანსაღ საფუძველზე სახელმწიფოებრივი შენობის აგება აღარ დასცალდა. ჩვენ ქვეყანაში საგარეო ინტერვენციის გზით ქართველი ხალხისათვის უცხო და მიუღებელი რეჟიმი დამყარდა, მოხდა საქართველოს ანექსირება, რასაც მისი ჯერ ეგრეთ წოდებულ ამიერკავკასიის ფედერაციაში, შემდეგ კი სსრ კავშირში ძალით შეყვანა მოჰყვა.

თუმცა საბჭოთა ხელისუფლებამ ფორმალურად არ მოსპო საქართველოს რესპუბლიკა, მაგრამ მან რევკომის დეკრეტით დათხოვნილად გამოაცხადა დამფუძნებელი კრება, რითაც დემოკრატიულ საქართველოსთან ფაქტობრივად გადაწყვიტა ყოველგვარი სამართლებრივი კავშირი. შემდგომი პერიოდის კანონშემოქმედებამ ჩვენს ქვეყანაში საქართველოს 4 საბჭოური კონსტიტუცია მოგვცა (1922, 1927, 1937, და 1978 წლებისა, რომლებიც შესაბამისი პერიოდის რუსული საბჭოთა კონსტიტუციების თარგზე იყო გამოჭრილი და ქართულ სამართლებრივ ტრადიციასთან ბევრი საერთო არ ჰქონდა. ამ კონსტიტუციებს სუვერენული სახელმწიფოს ძირითად კანონებს ვერ ვუწოდებთ. ამიტომაც იყო, რომ ისინი ვერ გამოხატავდნენ ქართველი ხალხის ეროვნულ ინტერესებს.

მიუხედავად უუფლებო მდგომარეობისა, ქართველმა ხალხმა 70 წლის მანძილზე არნახული სულიერი სიმტკიცის ფასად შეძლო ენის, კულტურის, ეროვნული ცნობიერებისა და სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენისაკენ დაუოკებელი მისწრაფების შენარჩუნება, რაც 80-90-იან წლებში მასობრივი ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ფართოდ გაშლაში აისახა.

როგორც საქართველოში, ისე მის გარეთ 1991-1992 წლების მიჯნაზე მომხდარი მოვლენების შედეგად დღეს საქართველო კვლავ დამოუკიდებელი სახელმწიფოა და ჩვენ აღდგენილი სახელმწიფოებრიობისათვის მყარი სამართლებრივი საფუძვლის შექმნის ამოცანის წინაშე ვდგავართ. რა თქმა უნდა, საქართველოს რესპუბლიკის სამხედრო საბჭოს 1992 წლის 21 თებერვლის დეკლარაციით 1921 წლის კონსტიტუციის ამოქმედება, რაც შემდგომში სახელმწიფო საბჭომაც დაადასტურა, უდიდესი შიდა და საგარეო პოლიტიკური მნიშვნელობის ფაქტია, მაგრამ ამასთანავე აღსანიშნავია ისიც, რომ ეს აქტი მნიშვნელოვანწილად სრულიად გასაგები მიზეზების გამო ნაჩქარევად იყო მომზადებული. აუცილებელი სამართლებრივი უზრუნველყოფის უქონლობამ, კონსტიტუციის დებულებათა უკმარისობამ და, ხშირ შემთხვევაში, არსებულ სახელმწიფო სტრუქტურებთან შეუსაბამობამ ამ კონსტიტუციის აღდგენა არასრულყოფილ იურიდიულ აქტად აქცია. ამან კი, თავის მხრივ, გარკვეული გაუგებრობა გამოიწვია საზოგადოების სახელმწიფო-სამართლებრივ სტრუქტურებში.

შექმნილ ვითარებაში საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფოს საბჭოს მიერ საპარლამენტო არჩევნების დანიშვნა და ჩატარება ერთადერთი სწორი გადაწყვეტილება იყო. 11 ოქტომბერი დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობაში შევა, როგორც უმნიშვნელოვანესი ეტაპი. სწორედ 11 ოქტომბრის კურსმა უნდა მიგვიყვანოს იმ ახალ თვისებრიობამდე, რომელსაც დასრულებული სამართლებრივი საზოგადოება ჰქვია. პარლამენტმა მიიღო დროებითი კანონი სახელმწიფოს ხელისუფლების შესახებ, რომლის საფუძველზე აირჩია სახელმწიფოს მეთაური, შექმნა მთავრობა, სხვადახვა სამსახურები, დანიშნა უმაღლესი თანამდებობის პირები. და, ბუნებრივია, რომ დღის წესრიგში კვლავ დადგა საქართველოს კონსტიტუციის საკითხი: ზოგიერთი ჩვენი თანამოქალაქე თვლის, რომ კონსტიტუციაზე ლაპარაკი ნაადრევია, რომ უფრო სწორია ქვეყანა გამოვიყვანოთ ეკონომიკური და სოციალური კრიზისიდან, თავი გავართვათ კონფლიქტებს, რომლებსაც ეწირებიან ადამიანები, იხარჯება ისედაც განიავებული სახალხო დოვლათის გადარჩენილი მაგარი, ამ საქმეს კი უფრო მეტად „მაგარი ხელი“, ჭკვიანი და შორსმჭვრეტელი დიქტატორი უფრო მოუვლის, ვიდრე კონსტიტუციური გზით არჩეული ხელისუფლება. არა და არა! საქართველო გადარჩება და გამოვა ღრმა კრიზისიდან თუ ჩვენი საზოგადოება ერთიანი იქნება უმაღლესი ეროვნული და სახელმწიფოებრივი ინტერესებისათვის ბრძოლაში, თუ არ გაფლანგავთ ეროვნულ და მოქალაქეობრივ ენერგიას ვიწროდ, პრიმიტიულად გაგებული პარტიული თუ პირადი ამბიციებით ნაკარნახევი მიზნებისათვის ჭიდილში, თუ არ ჩავეფლობით პოლიტიკანობის ჭაობში, სწორედ პრიმიტიული პოლიტიკური აზროვნება და პოლიტიკანური პროვინციალიზმი ემუქრება ჩვენ საზოგადოებას ახალი გათიშვით. სწორედ, კონსტიტუციის შექმნის და მიღების პროცესი იქნება ერთადერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი ქვეყნის კრიზისიდან გამოსვლისა და ახალი დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობისა.

ამ საკითხის გადაწყვეტის რამდენიმე გზა არსებობს. მათ შორის ყველაზე მისაღებად ორი გვესახება: სრულიად ახალი, მეექვსე კონსტიტუციის შემუშავება, ან 1921 წლის კონსტიტუციის რეალურად ამოქმედება. არის მთელი რიგი გარემოებები, რომლებიც სწორედ ამ უკანასკნელი ვარიანტის სასარგებლოდ მეტყველებენ.

კერძოდ, საქართველოს პირველი კონსტიტუციის რეალურად აღდგენის შედეგად გაიზრდება საქართველოს, როგორც ხანგრძლივი კონსტიტუციური ისტორიის მქონდე სახელმწიფოს, საერთაშორისო ავტორიტეტი; ავტომატურად ამოქმედდება საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციის ყველა ის ჭეშმარიტად დემოკრატიული ნორმა და პრინციპი, რომელთაც დღესაც არ დაუკარგავთ აქტუალობა, ანუ, კონსტიტუციის ეგრეთ წოდებული „ცოცხალი“ ნაწილი; ხელი შეეწყობა საზოგადოების შემდგომ კონსოლიდაციას.

ყველა ეს უპირატესობა, ან სხვა რამ მათი ტოლფასი არ გააჩნია სრულიად ახალი კონსტიტუციის შემუშავების ვარიანტს. ეს უფრო აშკარად ჩანს საქართველოს პირველი კონსტიტუციის ტექსტის დაწვრილებითი ანალიზით. როგორც გამოირკვა, კონსტიტუციის 149 მუხლიდან დაახლოებით ნახევარი დღესაც სავსებით მისაღებია პრაქტიკულად უცვლელი სახით, დაახლოებით მეოთხედი შეიძლება ნაწილობრივ ახალი რედაქციით ჩამოყალიბდეს და მხოლოდ ერთ მეოთხედამდეა სრულიად მიუღებელი.

ამრიგად, უეჭველია, რომ დღეისათვის ყველაზე ოპტიმალურად საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციის ახალი, საფუძვლიანად გადამუშავებული რედაქციის მიღება-ამოქმედება უნდა ჩაითვალოს, რასაც ამავე კონსტიტუციის 145-ე მუხლის შესაბამისად „კონსტიტუციის ნაწილობრივ გადასინჯვა“ ეწოდება და პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ნახევრის ან 50 000 ამომრჩევლის ინიციატივით ხდება.

ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი საქართველოს პირველ კონსტიტუციაში, რომელიც უცილობლივ გადასინჯვას მოითხოვს, არის სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლეს ორგანოთა სისტემა. აშკარაა, რომ ამ კონსტიტუციით გათვალისწინებული სახელმწიფო ხელისუფლების მექანიზმი ვერ შეასრულებს მასზე დაკისრებულ ფუნქციებს. ეჭვი არ მეპარება, რომ 11 ოქტომბრიდან ახალი კონსტიტუციის მიღებამდე განვლილი გზა, დაგროვილი გამოცდილება ახალი დემოკრატიის მშენებლობისა საქართველოს თავისებურებათა გათვალისწინებით, გარდამავალი ეტაპისათვის დამახასიათებელი ძიებანი და ექსპერიმენტები, აგრეთვე უცხოური გამოცდილების გულდასმით შესწავლა დაგვეხმარება შევქმნათ ქვეყნის მართვის თანამედროვე, ეფექტიანი მოდელი.

აქვე ხაზი მინდა გავუსვა ერთ მნიშვნელოვან გარემოებას. მიუხედავად ჩვენი ზოგიერთი ოპონენტის მტკიცებისა, რომ თითქოს დღევადნელი ავტონომიური რესპუბლიკების თვით არსებობაც კი ეწინააღმდეგებოდეს ჩვენს კონსტიტუციას, საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუცია როგორც აფხაზეთის, ისე აჭარისათვის ტერიტორიულ ავტონომიას ითვალისწინებდა (იხ. მუხ. 107). რაც შეეხება დღეს არსებული ავტონომიური რესპუბლიკების სახელმწიფოებრივ სტატუსს (საკუთარი კონსტიტუცია და სხვა ატრიბუტები), აქაც საქართველოს პირველ კონსტიტუციასთან არავითარი წინააღმდეგობა არ არის. 108-ე მუხლში შავით თეთრზე წერია: „წინა მუხლში მოხსენებულ ავტონომიურ მმართველობათა დებულებანი შემუშავებული იქნება ცალკე კანონით“. ამ კანონის მიღება, როგორც ცნობილია, თავის დროზე ვერ მოესწრო. ისე, რომ არსებული ავტონომიური რესპუბლიკებისათვის შესაბამისი სტატუსის მინიჭება ახლა ჩვენს ხელშია და, რაც მთავარია, კონსტიტუციის არც ერთ მუხლს არ ეწინააღმდეგება.

საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციის ახალი რედაქციის შემუშავების და მიღების კონკრეტული მექანიზმი ასე შეიძლება წარმოვიდგინოთ:

1. საქართველოს პარლამენტმა დაუყოვნებლივ მიიღოს დადგენილება სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიის შექმნის შესახებ;

2. სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიამ 1993 წლის დეკემბრამდე შეიმუშაოს და შეიტანოს საქართველოს პარლამენტში კონსტიტუციის ახალი რედაქციის პროექტი, რომელიც გამოქვეყნდება საყოველთაო განხილვისათვის;

3. პარლამენტმა კონსტიტუციის ახალი რედაქციის პროექტი განიხილოს 1994 წლის მაის-ივნისში, ხმათა ორი მესამედით მიიღოს საბოლოო ტექსტი და დაინიშნოს რეფერენდუმი;

4. რეფერენდუმი ჩატარდეს 1994 წლის ოქტომბერ-ნოემბერში (ხაზს უსვამ, რომ ეს სავარაუდო ვადებია).

საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქციის შემუშავება-მიღების ეს მექანიზმი იმითაცაა მომგებიანი, რომ ის ზუსტად იცავს „კონსტიტუციის ზოგადი ან ნაწილობრივი გადასინჯვისათვის“ ამავე კონსტიტუციის მე-17 თავში დაწესებულ ნორმებს (მუხ. 145-147).

[...]

შემუშავებული იქნება საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქცია // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 17 თებერვალი. - №32(276). - 1 გვ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარეს - სახელმწიფოს მეთაურს ედუარდ შევარდნაძეს ესაუბრა „მოსკოვსკიე ნოვოსტის“ საკუთარი კორესპონდენტი აკაკი მიქაძე

(სხვა გაზეთებიდან)

- მალე მას შემდეგ, რაც სათავეში ჩაუდექით სახელმწიფო საბჭოს, „მოსკოვსკიე ნოვოსტისათვის“ მიცემულ ინტერვიუში თქვენ ბრძანეთ, რომ ყველაზე მეტად გაშინებთ ქაოსი და ანარქია, რომლებიც მაშინ ქვეყანაში სუფევდა. რა გაშინებთ დღეს უპირველეს ყოვლისა?

- ჩვენი სახელმწიფოსათვის ძირითადი საფრთხე ომი კი არა, ეკონომიკური კრიზისია. ჩვენ დავანგრიეთ ის, რაც იყო, უარი ვთქვით ძველ იდეებზე და არსებითად ეკონომიკურ იზოლაციაში აღმოვჩნდით.

- არჩევნების შემდეგ მრავალი იმედოვნებდა, რომ ძველ ხელმძღვანელობას შეცვლიდნენ ახალი ადამიანები. მაგრამ თქვენი დაჟინებული რეკომენდაციით წამყვანი პოსტები დაიკავეს ნაცნობმა პირებმა.

- მაშინ არჩევანი არ გვქონდა. მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ, თუ რა სიტუაციაში ყალიბდებოდა მთავრობა. დღეს ბევრს კამათობენ: საქართველოში გადატრიალება იყო თუ რევოლუცია? არსი ეს როდია. ვითარება ექსტრემალური იყო. არსებითად მაშინ დამყარდა სამხედრო მმართველობა. ამჟამად მიმდინარე განახლების პროცესი ბუნებრივია.

- თავის დროზე თქვენ განაცხადეთ, რომ საქართველოს ტანკები აფხაზეთში შეყვანილი იყო კომუნიკაციების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, ხოლო ახლახან გენერალმა თენგიზ კიტოვანმა თქვა, აფხაზეთში იმიტომ შევედით, რომ იქ მყოფი ჩეჩნები მოგვესპოო.

- უნდა ვიხელმძღვანელოთ იმით, თუ რა მდგომარეობაში იყო იმ დროს ხელისუფლება. ჩემი სტატუსიც სხვა იყო. ახლა მე სახელმწიფოს მეთაური და უმაღლესი მთავარსარდალი, რეალური ხელისუფლების მქონე კაცი გახლავართ. მე არ მინდა იმის თქმა, რომ მაშინ ფაქტის წინაშე დამაყენეს. ვინმეს მოსპობა რომ გვდომოდა, მე დავიცდიდი და ამას შესაფერის მომენტში ვიზამდი, ეკონომიკური და პოლიტიკური კრიზისის პირობებში ომს არ იწყებენ ხოლმე. ხოლო, რაც შეეხება ვინმეს მოსპობის შესახებ განცხადებებს, ეს გაუაზრებელი გამონათქვამებია, და მათთვის პასუხს ვერ ვაგებ. ახლა ჩვენ ვეჩვევით საშინელ სიტყვებს - „ავიღოთ სოხუმი“ ანდა რომელიღაც დასახლებული პუნქტი. თითქოს ომს სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზე ვეწეოდეთ. ეს ჩვენი ქალაქები და სოფლებია. ჩვენ თავს მოგვახვიეს ეს ომი.

- მრავალი გააოცა თქვენმა განცხადებამ: „ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოწესრიგების პოლიტიკური საშუალებანი ამოწურულია. თუ ომია, ომი იყოს“.

- ეს მაშინ ითქვა, როცა სხდომებს მართავდა შერეული საკონტროლო კომისია, ხოლო შედეგები არ იყო. გამუდმებით ირღვეოდა შარშან 3 სექტემბერს მოსკოვში მიღწეული შეთანხმების პრინციპები. ეს შეთანხმება გამოიყენეს ფარად ანგარებითი მიზნების მისაღწევად. ჩვენი ნაწილები გამოყვანილ იქნა გაგრიდან. ნეგატიურ როლს ასრულებდნენ რუსეთის ჯარების ის დაჯგუფება, რომელსაც განალაგებენ გუდაუთაში, და მისი სარდლობა.

ძალიან ბევრი რამ, - მაშინაც და ახლაც - დამოკიდებულია რუსეთზე, ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის გადაჭრის გასაღები იქ არის. ჩვენ, თითქოსდა შევთანხმდით მთავარ რამეზე, მაგრამ გენერალ სოროკინს, გუდაუთაში ქვეგანაყოფების სარდალს, პერიოდულად ცაში აჰყავს თვითმფრინავები, რათა დაბომბოს ჩვენი პოზიციები და მოსახლეობა. და ეს მაშინ, როცა თითქმის მივედით რუსეთთან დიდმასშტაბიანი ხელშეკრულების ხელმოწერის შესახებ მოლაპარაკების ფინალთან! ვიღაც საქართველოშიც და რუსეთშიც ძალიან დაინტერესებულია იმით, რომ არ დაუშვას ამ შეთანხმების ხელმოწერა. მაგრამ გენერლებს უნდა ესმოდეთ, რომ წყდება სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობის ბედი და მათი საქმე არ არის პოლიტიკა.

- დღეს მრავალს აოცებს, რატომ არის დღემდე შევარდნაძე იმ ადამიანების გარემოცვაში, რომლებსაც საეჭვო წარსული აქვთ.

- ანგარიში უნდა გავუწიოთ რეალობას. თუ მხედველობაში გყავთ სამხედრო საბჭოს წევრები, რომელთაც ხელში აიღეს ძალაუფლება, ისინი ხალხმა აირჩია დეპუტატებად. მაგალითად, ჯაბა იოსელიანმა თბილისში ხმების აბსოლუტური უმრავლესობა მიიღო, კიტოვანს მხარი დაუჭირეს სოფლის რაიონში. მაგრამ მოდის პოლიტიკოსთა ახალი თაობა, და ჩვენი ამოცანაა მოვამზადოთ ისინი. მოვა დრო, და მეც მომიხდება წასვლა.

- ოპონენტებს თქვენი გადადგომა დროის საქმედ მიაჩნიათ. ისინი ამას იმით ასაბუთებენ, რომ გარკვეული წრეები მოსკოვში არასოდეს არ გაპატიებენ თქვენ აღმოსავლეთ ევროპიდან ჯარების ფორსირებულ გამოყვანას.

- მე შეჩვეული ვარ გადადგომას. თუ გამოინახება უფრო შესაფერისი კანდიდატურა. მე მზად გახლავართ, მაგრამ, თუ სერიოზულად გნებავთ, რაღაც წრეებს მე არა მარტო არ ვუნდივარ, არამედ ვძულვარ კიდეც. ესენი არიან გავლენიანი ადამიანები. სწორედ მათ ჩააგონეს აფხაზ სეპარატისტებს, რომ შეიძლება მოსწყდნენ და შევიდნენ რუსეთის შემადგენლობაში. ეს ინტრიგის ნაცნობი ტექნოლოგიაა. მე ეს ყურმოკვრით როდი ვიცი. რუსეთი ბოლომდე არ განთავისუფლებულა იმპერიული სენისაგან, ამიტომ რაღაც ძალებს ექმნებათ ასეთი საქმიანობის ასპარეზი. მაგრამ როცა მე ვლაპარაკობ კეთილმეზობლურ ურთიერთობაზე, უპირველეს ყოვლისა, ვენდობი ბორის ელცინს, რუსეთის დემოკრატიულ ძალებს, მე ხელს არ მოვაწერდი 3 სექტემბრის შეთანხმებას, რომ არ მწამდეს პრეზიდენტისა.

- დღემდე პარლამენტს არ დაუმტკიცებია თავდაცვის მინისტრი. აპირებთ თუ არა დაასახელოთ ამ პოსტზე თენგიზ კიტოვანის კანდიდატურა?

- ვფიქრობ, ჯერ არ გადამიწყვეტია. დღეს არსებული წესების დარღვევა ძალიან ძნელია.

მიმდინარეობს ომი, და საჭიროა შესაბამისი რესურსები. იგი სამხედრო კაცი არ გახლავთ, მაგრამ სამხედრო საქმე იცის. არ გამოვრიცხავ, რომ გადაყენების საკითხი შეიძლება მომწიფდეს.

- მრავალს აშინებს თქვენი ძალაუფლების გაძლიერება. როგორც ერთმა დეპუტატმა შენიშნა, თავის დროზე თქვენ საქართველო ხელთათმანივით ჩამოიცვით, თქვენს შემდეგ კი ჯერ ვერავინ ვერ მოახერხა ჩამოეცვა იგი თუნდაც ერთ თითზე.

- ვერ ვიტყოდი, რომ პარლამენტში საშინელი რამ ხდებოდეს. ეს პარლამენტთან თავმჯდომარის ჩვეულებრივი ურთიერთობაა. როცა დავაყენე ნდობის საკითხი, წინააღმდეგ ხმა მისცა სამმა, ოთხმა თავი შეიკავა. თუმცა იგრძნობა, რომ ყალიბდება გარკვეული ოპოზიცია.

- რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობაში შებრკოლების ლოდად რჩება საქართველოს ტერიტორიაზე რუსეთის არმიის სტატუსი. რადიკალური პოლიტიკური პარტიები მოითხოვენ მის დაუყოვნებლივ გაყვანას და მისთვის საოკუპაციო სტატუსის მინიჭებას. შეძლებთ თუ არა საქმე მიიყვანოთ რუსეთთან დიდმასშტაბიანი შეთანხმების ხელმოწერამდე?

- თუნდაც რომ მოვითხოვოთ ჯარების დაუყოვნებლივ გაყვანა, აქედან არაფერი არ გამოვა. ბევრი, რამ უნდა აღვადგინოთ იქიდან, რაც დაინგრა. თუნდაც რომ შევქმნათ საკუთარი არმია, ისმის კითხვა: სად ვიშოვოთ იარაღი, ტექნიკის მარაგნაწილები და ასე შემდეგ?

- ამ ხნის მანძილზე, რაც საქართველოში არ ბძანდებოდით, შეიცვალა თუ არა თქვენი ხალხის ხასიათი და მენტალიტეტი?

- რა თქმა უნდა. როცა დავბრუნდი, გავოცდი. მე ვერ ვიცანი ჩემი ხალხი. დაპირისპირება ბუნებრივი მოვლენა გახდა. იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ ადამიანებს სძულთ ერთმანეთი, არ შეუძლიათ ადამიანური საუბარი. დღეს, როცა პარლამენტში სხვადასხვა პარტიის წარმომადგენლები კამათობენ, შესვენების დროს მეგობრებივით საუბრობენ. მაგალითად, ირაკლი წერეთელი მოითხოვს ჩემს გადადგომას, მაგრამ ჩვენ ვხვდებით და შეგვიძლია ერთმანეთთან საუბარი. მე შევიყვანე იგი დელეგაციის შემადგენლობაში, რომელიც გაემგზავრება ნატოს შტაბ-ბინაში. მოხარული ვიქნები, თუ იგი დიდ პოლიტიკურ მოღვაწედ ჩამოყალიბდება. უკვე მიმდინარეობს ახალი პოლიტიკური კულტურის ფორმირება. ორი საუკუნის მანძილზე ადამიანები ოცნებობდნენ თავისუფლებასა და დამოუკიდებლობაზე. უცებ ეს შესაძლებელი გახდა, მაგრამ მათ არ იციან, თუ რა არის ეს და როგორ გამოიყენონ იგი. მზად არიან სიცოცხლე გასწირონ თავისუფლებისათვის, მაგრამ არ იციან, როგორ ააშენონ თავიანთი ქვეყანა.

- თქვენი ნათლობის შემდეგ გიორგი გახდით. ახლა შეიძლება ასე მოგმართოთ?

- ჩემს ცხოვრებაში ჭეშმარიტად კარდინალური ცვლილებანი მოხდა. მომიხდა ბევრი რამის ხელახლა გააზრება. ეს ფორმალური აქტი როდია. რაც შეეხება სახელს, იგი არ შემიცვლია, ვრჩები ედუარდად. გიორგი კი აღვიქვი კმაყოფილებით, ასე ერქვა პაპაჩემს.

- აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებმა, რომლებიც წინანდელი რეჟიმისაგან განთავისუფლდნენ, თავიანთი ქვეყნის სახელმწიფოებრიობის შენება დაიწყეს სახელმწიფო უშიშროების სამსახურების დოსიეების პუბლიკაციით. მზად ხართ თუ არა იგივე ქნათ?

- მე არ გახლავართ ასეთი ნაბიჯის მომხრე. როცა რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა მინისტრად ვმუშაობდი, დავინტერესდი, რა ხდებოდა 1937 წელს და ისეთი რამ ამოვიკითხე, თმები ყალყზე მიდგებოდა. იყო დასმენები, რომლებსაც ხელს აწერდნენ ადამიანები, მე რომ ვაღმერთებდი. დრო იყო ასეთი, ეს იყო ტოტალიტარული სახელმწიფოს ნაყოფი. ჩვენ უკვე ბოლო მოვუღეთ ამ რეჟიმს და მოდით ავაშენოთ ახალი სახელმწიფო.

„გადადგომას შეჩვეული ვარ...“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 20 თებერვალი. - №35 (279). - 3 გვ.

- იმ მონაცემებით, რომლებიც ჩვენ გაგვაჩნია, სოხუმის მშვიდობიანი მოსახლეობა დაბომბა თვითმფრინავმა, რომლის ბაზაც გუდაუთაში ბომბორას აეროდრომზე მდებარეობს. ეს არის რუსეთის ავიაცია, და ეს სადავო არ უნდა იყოს, - განაცხადა 22 თებერვალს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა სატელევიზიო პროგრამა „ალიონის“ წამყვანთან სულხან მელაძესთან სატელეფონო საუბარში სოხუმიდან, სადაც მეორე დღეა იმყოფება. - თუკი თვითმფრინავი ჩრდილოეთ კავკასიიდან შემოვიდა, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, იმავე რუსეთის სამხედრო ნაწილებს, რომლებიც გუდაუთაში არიან დისლოცირებული, აქვთ იმის ყველა საშუალება, რომ მსგავსი რამ არ დაუშვან და ჩამოაგდონ ასეთი თვითმფრინავები. ასე რომ, ასეა თუ ისე, ეს დაკავშირებულია იმ ხელმძღვანელობასთან და სარდლობასთან, რომლებიც გუდაუთაში არიან თავმოყრილი. მხედველობაში მყავს რუსეთის არმიის წარმომადგენლები. მე ვფიქრობ, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - მათ ეკისრებათ სრული პასუხისმგებლობა იმისათვის, რაც მოხდა. როგორც კი თბილისში დავბრუნდები (აქედან ცოტა შეზღუდული საშუალებები გაგვაჩნია), ალბათ მექნება საშუალება და უფლება იმისა, რომ რუსეთის მთავრობას ველაპარაკო ამის შესახებ.

ტელეკომენტატორის შეკითხვაზე, - ჩამოვიდა თუ არა თქვენთან შეხვედრაზე გუდაუთაში განლაგებული რუსეთის ძალების ხელმძღვანელი გენერალი სოროკინი, სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ ამ მიზეზის გამო, მისი ჩამოსვლა არ მოხერხდა, ანდა, არ იყო ამის შესაძლებლობა. თუმცა ჩემი პირადი წარმომადგენელი იქ იყო და მასთან ერთად, მოლაპარაკებული ვიყავით, რომ იქ ჩვენი ერთი-ორი ოფიცერი აუცილებლად იქნებოდა, როგორც მუდმივი მეთვალყურე და კონტროლს გაუწევდა, რომ ჩვენს საწინააღმდეგო მოქმედებას ადგილი არ ჰქონოდა. სამწუხაროდ, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - ეს ასე არ გამოვიდა და ყოველივე ეს მხოლოდ უარყოფითად იმოქმედებს რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკების მეოთხე რაუნდზე. ის სურათი, რაც სოხუმში ვნახეთ, რეალური ნამოქმედარია და ასეთი რამ არც პირველად მომხდარა, - განაგრძო მან, - თითქოს სპეციალურად საცხოვრებელ კვარტლებს და ბინებს ბომბავენ. ეს, რა თქმა უნდა, ართულებს და აძნელებს ისედაც გარკვეულად გართულებულ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობას, რაც, ცხადია, არას არგებს რუსი და ქართველი ხალხების ინტერესებს. ისე ჩანს, რომ გარკვეული ძალები ჩვენი ურთიერთობის დაძაბვით არიან დაინტერესებული.

ედუარდ შევარდნაძემ სატელევიზიო სატელეფონო საუბრისას, რომლის სრული ტექსტი საინფორმაციო სააგენტო „კონტაქტმა“ გაავრცელა, შთამბეჭდავი უწოდა ქალაქის მოსახლეობასთან შეხვედრებს და იმ შეხვედრას, რომელიც აფხაზეთის ხსნის კომიტეტთან გაიმართა. უმეტესობა, აფხაზი ინტელიგენციის წარმომადგენლები იყვნენ, - თქვა მან, - და საუბარი იყო იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა ვიცხოვროთ მომავალში ერთად აფხაზმა და ქართველებმა. ეს ხალხი მომავალზე ფიქრობს. მიუხედავად ამდენი მსხვერპლისა და უბედურებისა, სოხუმში 90-მდე ქორწინება არის რეგისტრირებული, აქედან, წუხელ მერვე ქორწილი იყო, როცა ქართველმა და აფხაზმა ახალგაზრდებმა ოჯახი შექმნეს ამ ბოლო თვეების განმავლობაში. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ეს ორი ხალხი ინარჩუნებს ისტორიულ მემკვიდრეობას, ერთმანეთის მეგობრობისაკენ მისწრაფებას და სურვილს. დარწმუნებული ვარ, რომ ომი მალე დამთავრდება და ორი ხალხი ერთად იცხოვრება და ერთად იქნება ამ დალოცვილ მიწაზე.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

სოხუმის დაბომბვისათვის პასუხისმგებლობა ეკისრებათ რუსეთის არმიის იმ ხელმძღვანელებსა და სარდლებს, რომლებიც გუდაუთაში არიან თავმოყრილი / შევარდნაძე. ე. ; [ჩაიწერა] სულხან მელაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 23 თებერვალი. - №36(580). - 1 გვ.

პარლამენტის სხდომის დღიური

23 თებერვალს მუშაობას შეუდგა პარლამენტის მორიგი პლენარული სხდომა, რომელსაც უძღვებოდა პარლამენტის სპიკერის მოადგილე რუსუდან ბერიძე. პარლამენტარებმა მოითხოვეს შემოთავაზებული რეგლამენტისათვის რამდენიმე საკითხის დამატება. მათ შორის, უმთავრესი, ბუნებრივია, იყო 20 თებერვალს რუსეთის სამხედრო თვითმფრინავის მიერ სოხუმის დაბომბვის აქცია, რამაც აღაშფოთა საქართველოს მოსახლეობა. ცხადია, რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობას ამ ურთულეს სიტუაციაში, პარლამენტარებს და სრულიად საქართველოს აინტერესებთ გაიგონ სინამდვილე სახელმწიფოს მეთაურისაგან, რომელიც, როგორც ცნობილია, ტრაგედიისთანავე ქვეყნის პრემიერ-მინისტრთან თენგიზ სიგუასთან და ვიცე-პრემიერთან ზურაბ კერვალიშვილთან ერთად სოხუმს ჩავიდა და ადგილზე გაეცნო იქ შექმნილ ვითარებას.

პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ გააკეთა ინფორმაცია აფხაზეთში მიმდინარე მოვლენების და, კერძოდ, სოხუმის დაბომბვის გამო. მან თქვა:

- სოხუმში ჩასვლა რამდენიმე ამოცანასთან იყო დაკავშირებული. პარლამენტშიც და პარლამენტის გარეთაც არაერთხელ გამოითქვა გარკვეული შეშფოთება სოხუმის დაცვის პრობლემის გამო. თავდაცვის საბჭოსა და თავდაცვის სამინისტროს გადაწყვტილებით სოხუმში გაემგზავრა სამხედრო სპეციალისტთა დიდი ბრიგადა გენერალ ანატოლი კამკამიძის ხელმძღვანელობით, რათა შეემოწმებინა კორპუსის მზადყოფნა, შეიარაღებული მდგომარეობა, პოზიციები, და რესპუბლიკის ხელმძღვანელობისათვის მოეხსენებინა შექმნილი რეალური ვითარების შესახებ. დაახლოებით ერთ კვირას მუშაობდა ის ჯგუფი იქ და მე მივიღე გადაწყვეტილება, რომ ადგილზე, სამხედროების მონაწილეობით გამერკვია მომხდარი ფაქტი. ეს გახლდათ პირველი ამოცანა.

ბოლო ერთი კვირის, თითქმის ათი დღის განმავლობაში სოხუმში შეიქმნა ურთულესი ვითარება - დაზიანდა მაღალი ძაბვის ხაზი, შეწყდა ელექტროენერგიის მოწოდება, გაჩერდა პურის საცხობები, პრაქტიკულად, ქალაქი სრულმა კრიზისმა მოიცვა, იგი დარჩა პურის, ენერიის, წყლის გარეშე. იმის მიუხედავად, რომ მინისტრთა კაბინეტი იღებს ზომებს - დამატებით შეაქვთ ფქვილი, ქალაქი მაინც შიმშილობს, ვერ ვაწვდით ელექტროენერგიას, წყალს.

ჩემს ჩასვლამდე ამ საკითხის მოსაგვარებლად სოხუმში გაიგზავნა საკმაოდ კვალიფიციური ჯგუფი ბატონ ზურაბ კერვალიშვილის მეთაურობით. ამ ჯგუფმა ადგილზე შეისწავლა ვითარება, დასახა ღონისძიებანი და საჭირო იყო გადაწყვეტილებების ადგილზე მიღება. ეს - მეორე. მესამე კი - იქ ჩასვლა არა მარტო ჩემი პირადი სურვილი, არამედ მოვალეობა იყო, რათა მქონოდა შეხედულება სოხუმში შექმნილ ვითარებაზე, ჩვენს ჯარზე, ოჩამჩირის ზონაზე, შევხვედროდი იმ ფორმირებებს, რომლებიც ახლა ოფიციალურად ფუნქციონირებენ, სოხუმში მომეწვია გენერალი, რომელიც წარმოადგენს რუსეთის შეიარაღებული ძალების სარდლობას გუდაუთაში. თუმცა ეს შეხვედრა არ გაიმართა.

შემოწმება ჩატარდა სოხუმსა და ოჩამჩირის ზონაში. ჩვენი ძალების შეიარაღება ნორმალურია, დღევანდელი შესაძლებლობიდან გამომდინარე იგი არ იწვევს რაიმე შეშფოთებას. ძალიან მძიმე შთაბეჭდილება დატოვა მოხსენებამ, რომ საჭიროა ჩვენი საჯარისო ფორმირებების აუცილებელი საგნებით მომარაგება. გენერალმა თავაძემ თავის ინფორმაციაში მოგვახსენა, რომ ასეთი ყინვების მიუხედავად, იქ მებრძოლ სამი ათას კაცს თბილი ტანსაცმელი არა აქვს. თუმცა თბილისიდან გაიგზავნა იმაზე მეტი, რაც საჭირო იყო. მიმაჩნია, რომ ეს საკითხი განხილვის თემა უნდა გახდეს. როგორც ჩანს, არიან ძალები, რომლებიც ასეთ დროს ხელს ითბობენ... ჩვენ ადგილზე მივიღეთ შესაბამისი გადაწყვეტილებები და ის, რაც დაკავშირებულია კვების პროდუქტებთან, ტანსაცმელთან, უახლოეს დღეებში გადაწყდება. მებრძოლებს საკმაოდ მაღალი საბრძოლო განწყობილება აქვთ. ჩვენი საუბარი ამავე თემაზე გაგრძელდა ოჩამჩირეში. აქაც და სოხუმშიც კარგი ბრიგადები ჩამოყალიბდა. ოჩამჩირეში საკმაოდ გამოცდილი ბატალიონის მეთაურები არიან, საბრძოლო მზადყოფნა კარგია. მე ვადარებ ორი-სამი თვის წინანდელ მდგომარეობას. არმიის ფორმირების საქმე მტკივნეულად მიდის, მაგრამ მაინც ვიწევთ წინ. თავდაცვის საბჭოზე უფრო დეტალურად უნდა განვიხილოთ ყოველივე და მივიღოთ საჭირო გადაწყვეტილებანი.

იმ ჯგუფმა, რომელსაც ბატონი ზურაბ კერვალიშვილი ხელმძღვანელობდა, იმუშავა სოხუმში, ოჩამჩირეში, შემდეგ იყო ფოთში, ქუთაისში, დააზუსტა ჩვენი შესაძლებლობები გენერატორების დამატებით გაგზავნის შესახებ. ჯგუფი იყო იმ ადგილებში, სადაც დაზიანდა მაღალი ძაბვის გადაცემის ხაზი და ენერგეტიკოსებმა პირობა მოგვცეს, რომ ექვს-შვიდ დღეში ხაზს აღადგენენ, სოხუმი მიიღებს ელექტროენერგიის იმ მინიმუმს, რაც უზრუნველყოფს წყლის მიწოდებას, პურის გამოცხობას, რათა ნაწილობრივ მაინც გამოსწორდეს კატასტროფული მდგომარეობა. იმისათვის, რომ სოხუმსა და ოჩამჩირეში გაიგზავნოს თხევადი გაზი, ნავთი, სანთელი, ფქვილი, მივიღეთ დამატებით ზომები.

ძალიან მძიმე განწყობილებაა სოხუმში, მაგრამ მისი მცხოვრებლები მზად არიან დაიცვან ქალაქი.

მე გახლდით დაბომბვის ადგილას. იქ დაიღუპა ადამიანი, არიან დაჭრილები, რვა სახლი დაინგრა. მქონდა ერთსაათიანი საუბრები მოსახლეობასთან. როგორ ატმოსფეროში იქნებოდა ეს საუბრები და ჩემი დამოკიდებულება ამ ფაქტის გამო, იქვე გამოვხატე. მთელი პასუხისმგებლობა მომხდართან, ამ ბარბაროსულ აქტთან დაკავშორებით - ამის შესახებ იმავე საღამოს განვაცხადე პრესკონფერენციაზე - დავაკისრე იმ ადამიანებს, ვისაც აქვს რუსეთის მთავრობის მიერ მინიჭებული უფლება, გასცეს განკარგულება რუსეთის თვითმფრინავის ამ მიზნით გამოყენების თაობაზე. პარლამენტის ტრიბუნიდან ვადასტურებ, რომ ეს არის, ჩემი აზრით, პროვოცირებული, სპეციალურად გამიზნული აქცია იმათ მხრიდან, ვისაც არც თავისი ქვეყნისათვის უნდა სიკეთე, არც თავის მთავრობას და პრეზიდენტს უჭერს მხარს და ვისაც უნდა დამატებითი სიძნელეები შეუქმნას საქართველოს.

სოხუმის ამჟამინდელი დაბომბვა ერთადერთი შემთხვევა არ არის. საცხოვრებელი უბნებისათვის ცეცხლის გახსნის ოცი ფაქტია აღნიშნული, რომლის დროსაც დაიღუპა ოცი ადამიანი, დაიჭრა ექვსასამდე კაცი. დაღუპულთა და დაჭრილთა შორის 40 პროცენტი რუსი ეროვნების მოქალაქენი არიან.

ჩემი განცხადება ამ აქციის გამო გამოქვეყნდა პრესაში. მე მახლდა უცხოელ ჟურნალისტთა ჯგუფი და უცხოეთის საინფორმაციო საშუალებებით არაერთხელ გადაიცა იგი საზღვარგარეთ. მომხრე ვარ, რომ დღეს პარლამენტმა მიიღოს შესაბამისი განცხადება.

შემდეგ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ ილაპარაკა იმის თაობაზე, რომ რაიონის გამგებლებს მიღებული აქვთ დავალება, საჭიროების შემთხვევაში, ყველა რაიონს სამობილიზაციო მზადყოფნაში ჰყავდეს მოქალაქეები, რომლებსაც იარაღი აქვთ.

როცა კომენტარი გაუკეთა რუსეთის თავდაცვის მინისტრის პავლე გრაჩოვის ამასწინანდელ განცხადებას იმის თაობაზე, რომ რუსეთის ჯარები არ გავლენ ბათუმიდან და აფხაზეთიდან, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ თქვა: თუ ასეთი აგრესიული განცხადებები გაგრძელდება, ჩვენ ისღა დაგვრჩენია, გამოვაცხადოთ საყოველთაო მობილიზაცია და დავიცვათ ჩვენი ქვეყანა. ეს უკიდურესი გადაწყვეტილებაა. ჩვენ ბევრი ვითმინეთ, ახლაც, ალბათ, ყველაფერი უნდა ვიღონოთ, რასაც ითვალისწინებს საერთაშორისო სამართალი, ვიმოქმედოთ გონების კარნახით, ვიფიქროთ ხვალინდელ დღეზე. რუსეთს ახლა თავისი სირთულეები და სიძნელეები აქვს, მოქმედებენ სხვდასხვა ძალები. ერთის მხრივ, საქართველოში კეთილშობილური მიზნებით რუსეთის სახელმწიფო გზავნის დელეგაციას უზენაესი საბჭოს ეროვნებათა საბჭოს თავმჯდომარის რამაზან აბდულატიპოვის და მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილის სერგეი შახრაის შემადგენლობით და მეორე მხრივ, იძლევა ბრძანებას დაბომბეთ ესა თუ ის უბანიო. მე მქონდა შეხვედრა დელგაციასთან და ისეთი შთაბეჭდილება შემექმნა, რომ ისინი მზად არიან ეძებონ კონფლიქტის მშვიდობიანად გადაწყვეტის გზები, შემოთავაზებული იყო ასეთი წინადადება, რომ კარგი იქნება, თუ ერთმანეთს შეხვდებიან კავკასიის რეგიონის ქვეყნებისა და რუსეთის ხელმძღვანელობა. მე არ გამომიხატავს აქტიური მხარდაჭერა, რადგან ვთქვი, რომ ნამდვილად უნდა გვქონდეს წარმოდგენილი, რა არის ეს, რით დამთავრდება. მას შემდეგ, რაც არ შესრულდება 3 სექტემბრის ხელშეკრულება, მოიშალა ცხინვალის საკონტროლო სისტემა, აფხაზეთში კი ისეთი მდგომარეობაა, რომ რუსეთს განვიხილავთ კონფლიქტის მონაწილე მხარედ - ეს დავწერე გაეროს გენერალური მდივნის სახელზე გაგზავნილ წერილში - ცოტა ბუნდოვანია დელეგაციის შემოთავაზებული წინადადება.

შევეცდები საუბარი შედგეს ბატონ ელცინთან, რათა არ დავუშვათ მოვლენათა შემდგომი დრამატული განვითარება, გაირკვეს მისი პოზიცია და დამოკიდებულება ამ ფაქტისადმი.

შეეხო რა ამ დღეებში, თბილისის დიდ საკონცერტო დარბაზში საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის მეორე საგანგებო კონფერენციის დროს მომხდარ ინციდენტს, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა, რომ ამის მოწყობა შეუძლია მხოლოდ პროვოკატორს. - როცა ეს ამბავი სოხუმში შევიტყვე, - თქვა მან, - მაშინვე ვთხოვე ბატონ თედო ნინიძეს, სასწრაფოდ შეექმნა ავტორიტეტიანი საგამოძიებო ჯგუფი, რათა ამას ნათელი მოეფინოს. დაინტერესებული ვარ, რომ გაირკვეს სიმართლე, დადგინდეს ნამდვილი დამნაშავე.

შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურმა ილაპარაკა საქართველოს რესპუბლიკაში რუსეთის ფედერაციის უზენაესი საბჭოს ეროვნებათა საბჭოს თავმჯდომარის რამაზან აბდულატიპოვის და რუსეთის ფედერაციის მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილის სერგეი შახრაის სამუშაო ვიზიტის დროს მიღებული კომუნიკეს შესახებ. აღსანიშნავია, რომ მათ ჰქონდათ ამ დოკუმენტის თავიანთი პროექტი და მან მიიღო ისეთი სახე, რომელიც გარკვეულ წინააღმდეგობას, შეშფოთებას იწვევს. ალბათ, გაიმართება დისკუსია და პარლამენტი თავის მოსაზრებას გამოხატავს კომუნიკეს გამო.

მომხრე ვარ, აღნიშნა ბატონმა შევარდნაძემ, დაიწყოს საპარლამენტო დისკუსია რუსეთთან დამოკიდებულების დღევანდელი ეტაპის შესახებ, რათა მთელმა საქართველომ იცოდეს, ვის რა პოზიცია, როგორი ხედვა აქვს. მოვიდა დრო, პარლამენტმა თავისი სიტყვა თქვას ამ საკითხზე. ბატონ ედუარდ შევარდნაძის ინფორმაციამ აზრთა ცხოველი გაზიარება გამოიწვია. მან უპასუხა პარლამენტართა შეკითხვებს. შემდეგ პარლამენტის წევრები შეუდგნენ დღის წესრიგით გათვალისწინებული საკითხის - საქართველოს რესპუბლიკაში რუსეთის ფედერაციის უზენაესი საბჭოს ეროვნებათა საბჭოს თავმჯდომარის რამაზან აბდულატიპოვის და რუსეთის ფედერაციის მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილის სერგეი შახრაის სამუშაო ვიზიტის დროს მიღებული კომუნიკეს განილვას. პარლამენტმა, ძირითადად, უარყოფითი დამოკიდებულება გამოხატა ამ დოკუმენტის მიმართ, და როგორც ქვეყნის პრემიერ-მინისტრმა თენგიზ სიგუამ განაცხადა, კომუნიკე არ ასახავს იმ სულისკვეთებას, რომელშიც მიმდინარეობდა მოლაპარაკება დელეგაციასა და ქართულ მხარეს შორის.

კამათმა საკმაოდ მწვავე ხასიათი მიიღო. მასში მონაწილეობდა სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე. მან წამოაყენა წინადადება, დოკუმენტი გადაეცეს პარლამენტის საგარეო საქმეთა კომისიას შესაბამისი დასკვნების გასაკეთებლად.

სხდომა გვიანობამდე გაგრძელდა.

გონების კარნახით, ხვალინდელ დღეზე ფიქრით // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 24 თებერვალი. - №37 (581). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის განცხადება

25 თებერვალს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ პარლამენტის სხდომაზე განცხადება გააკეთა რუსეთის ფედერაცის თავდაცვის მინისტრის პავლე გრაჩოვის მოსალოდნელი ვიზიტის შესახებ აფხაზეთსა და ბათუმში. მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები ფართოდ განიხილავენ ამ თემას, თითქოს ბატონმა გრაჩოვმა მიიღო ასეთი გადაწყვეტილება გუდაუთასა და ბათუმში დისლოცირებული რუსეთის ჯარების ნაწილების ინსპერირებისათვის.

- პარლამენტის წევრებმა არაერთხელ მომმართეს კითხვით რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის მინისტრის გენერალ გრაჩოვის მოსალოდნელი ვიზიტის შესახებ ბათუმსა და გუდაუთაში, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - ამასთან დაკავშირებით მინდა განვაცხადო, რომ არავითარი წინასწარი კონსულტაციები ამ საკითხზე არ გამართულა. ჩემთვის, ისევე როგორც თქვენთვის, ამ საკითხის დაყენება სრულიად მოულოდნელი იყო. როგორც იტყვიან, დავდექით ფაქტის წინაშე. განსაკუთრებით ცუდი ის არის, რომ ბატონი გრაჩოვის ბათუმში და აფხაზეთში ჩამოსვლას, თუ ეს მოხდება, წინ უძღოდა, რბილად რომ ვთქვათ, მისი მავნე განცხადებები რუსეთის სტრატეგიულ ინტერესებთან დაკავშირებით ბათუმში, გუდაუთაში. რა თქმა უნდა, მხედველობაშია აფხაზეთი, შავი ზღვის რეგიონი საერთოდ. საქართველოსთვის რომ მიუღებელია ასეთი გაგება უცხო ქვეყნის სტრატეგიული ინტერესებისა, თავისთავად ცხადია, მაგრამ ეს განცხადება, ჩემი აზრით, უფრო საშიშია, ვიდრე იგი ერთი შეხვედრით ჩანს, და ამიტომაც ამ ვიზიტის მიმართ არ შეიძლება ერთმნიშვნელოვანი დამოკიდებულება იყოს. ისე გამოდის, რომ ბათუმი და გუდაუთა თავდაცვის მინისტრს აინტერესებს იმის გამო, რომ რუსეთმა არ დაკარგოს შავი ზღვა. ასეა ნათქვამი მის განცხადებაში. კი მაგრამ, ვინ უნდა წაართვას რუსეთს შავი ზღვა? ბუნებრივია, ისმის კითხვა - თურქეთმა, უკრაინამ თუ შავიზღვისპირეთის რომელიმე სხვა სახელმწიფომ? უნდა განვაცხადო, რომ საქართველოსათვის ასეთი „თამაში“ მიუღებელია, რამეთუ ჩვენ თურქეთთანაც, უკრაინასთანაც, შავიზღვისპირეთის სხვა ქვეყნებთანაც, თითქმის ყველა ქვეყანასთან მეგობრული და კეთილმეზობლური ურთიერთობა გვაკავშირებს და სულაც არა გვაქვს სურვილი ჩავდგეთ რომელიმე ძალის სამსახურში ჩვენი მეზობლებისა და მეგობრების წინააღმდეგ, თუნდაც ეს წინააღმდეგობა ოცდამეერთე საუკუნეში გახდეს რეალობა. მე მივესალმები ბატონ გრაჩოვთან შეხვედრას, ვთქვათ, თბილისში ან რომელიმე სხვა რეგიონში ოღონდ წინასწარი მოლაპარაკების, კონსულტაციების შემდეგ, როგორც საერთოდ ეს ხდება სახელმწიფოთა ურთიერთობაში, რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის დღევანდელ ეტაპზე ბევრი მწვავე და რთული საკითხი დაგროვდა, ბევრი რამ არის გასარკვევი. გუშინდელ განცხადებაში პარლამენტმა არა მარტო პროტესტი გამოთქვა, არამედ ის პრობლემებიც აღნიშნა, რომლებიც მოითხოვს პასუხს ორი სახელმწიფოს ხელმძღვანელობისაგან. როგორც გითხარით, ბევრი რამ არის გასარკვევი. ამიტომ, ყოველგვარი დიალოგი სასარგებლოა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრთანაც. მაგრამ არა ამგვარი გზით და არა ამგვარი ფორმით. ვფიქრობ, ინფორმაციის საშუალებები საკმაოდ ოპერატიულად მუშაობენ და ის, რაც ახლა ვთქვი, ალბათ, ცნობილი გახდება ბატონი გრაჩოვისათვის. მე მგონი, ის, რაც მოგახსენეთ, სულაც არ ნიშნავს მის დაპატიჟებას გუდაუთაში და ბათუმში. თუ ბატონ გრაჩოვს სურს საქართველოში ჩამოსვლა, ვფიქრობ ამისათვის არსებობს ასეთი გზა - სახელმწიფოს მეთაურმა უნდა იცოდეს იმის შესახებ, რომ არსებობს ასეთი სურვილი უნდა გაიმართოს საუბარი, განხილვა, კონსულტაციები ბატონ გრაჩოვის ვიზიტი ბათუმში იგივე არ არის, რაც მისი ვიზიტი როსტოვში. თუ ასეთი აზრი იქნება, მე მას, რა თქმა უნდა, შევთავაზებ ჩამობრძანეს დედაქალაქში, დავსხდებით, ვისაუბრებთ, როგორც ეს სერიოზულ ხალხს და სერიოზულ პოლიტიკოსებს შეეფერებათ. შემდეგ კი მოვილაპარაკებთ, არის თუ არა ამა თუ იმ რეგიონში მისი ჩამოსვლის აუცილებლობა, იმიტომ რომ, ვფიქრობ, ასეთი ვიზიტი არაფერ სიკეთეს არ მოუტანს არც საქართველოს, არც რუსეთს, არც ჩვენს ურთიერთობას და არც შავიზღვისპირეთის ქვეყნების იმ მეგობრული ურთიერთობის განვითარებას, რომელსაც ახლა ეყრება საფუძველი და რომელშიც თვით რუსეთიც აქტიურად მონაწილეობს. აი, ასეთი განცხადების გაკეთება შემიძლია დღეს მე იმ კითხვებთან დაკავშირებით, რომლებიც სავსებით კანონზომიერად დაებადათ პარლამენტის წევრებს.

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის პრესსამდივნო.

ვინ უნდა წაართვას რუსეთს შავი ზღვა?.. : ედუარდ შევარდნაძის განცხადება // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 26 თებერვალი. - №39(583). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა

პირველ მარტს საქართველოს პარლამენტის სააქტო დარბაზში საქართველოს რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ალექსანდრე ჩიკვაიძემ და ამერიკის შეერთებული შტატების საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა საქართველოში კენტ ბრაუნმა საზეიმო ვითარებაში ხელი მოაწერეს ხელშეკრულებას ორ ქვეყანას შორის სავაჭრო ურთიერთობათა შესახებ.

ხელმოწერას ესწრებოდა სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე. ხელმოწერის შემდეგ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ და კენტ ბრაუნმა წარმოთქვეს სიტყვები.

ჩვენო სტუმრებო, მე ვფიქრობ, რომ იმ ხელშეკრულებას, რომელსაც დღეს ხელი მოვაწერეთ, უაღრესად დიდი მნიშვნელობა ექნება პირველ რიგში საქართველოსათვის. მე მიმაჩნია, რომ ეს ხელშეკრულება, რომელიც ხელსაყრელ პირობებს უქმნის ორ სახელმწიფოს შორის სავაჭრო ურთიერთობის განვითარებას, მხარდაჭერაა სწორედ ამ ახალი მოძრაობისათვის.

ამ აქტში მე ვხედავ ეკონომიკური ასპექტის გარდა, ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაციის და სახელმწიფოს მხარდაჭერას იმ პროცესების მიმართ, რომელიც საქართველოში მიმდინარეობს. მე მხედველობაში მაქვს დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობის პროცესი, თუ ორივე მხარე გამოიყენებს იმ შესაძლებლობას, რასაც ქმნის ეს ხელშეკრულება, მე ვფიქრობ, ეფექტი ძალიან მაღალი იქნება.

მე მინდა აქ დამსწრე საზოგადოებას, ჩემს თანამემამულეებს მივულოცო ძალიან მნიშვნელოვანი აქტი და მადლობა მოვახსენო ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაციას და პირადად პრეზიდენტს, ბატონ კლინტონს იმისათვის, რომ ასე ოპერატიულად გადაწყვიტა ეს დიდმნიშვნელოვანი საკითხი საქართველოსათვის.

იმედისმომცემი ხელშეკრულება // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 2 მარტი. - №32(585). - 1 გვ.

1 მარტის რადიოინტერვიუ

- განვლილი კვირა დაძაბული პერიოდი იყო რესპუბლიკის ცხოვრებაში, - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში 1 მარტს, როცა წინა კვირის მოვლენები შეაფასა. - ამ მოვლენებისადმი, - თქვა მან, - საქართველოს ხელისუფლებამ უკვე გამოხატა თავისი დამოკიდებულება და იგივე გააკეთა ჩვენმა პარლამენტმაც. რუსეთთან ურთიერთობა ახლა რთულ ფაზაშია და ეს არ მარტო ჩემს შეშფოთებას იწვევს, არამედ ძალიან აღელვებს რუსეთში არსებულ იმ ძალებსაც, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ იგი არ შეესაბამება არც ქართველი ხალხის და არც რუსი ხალხის ინტერესებს. არსებული მდგომარეობა დაამძიმა და გაართულა ბატონ გრაჩოვის ვიზიტმა და მისმა დაუფიქრებელმა განცხადებებმა. თავისთავად ასეთ ვიზიტს ბათუმში ან, ვთქვათ, ქუთაისში, სადაც რუსეთის ჯარის ნაწილები არიან, შეიძლება არ მიეღო ასეთი დრამატული ხასიათი, მაგრამ, როცა უშუალოდ კონფლიქტის ზონაში გამოჩნდება მეორე სახელმწიფოს თავდაცვის მინისტრი, ამას არავითარი გამართლება არა აქვს.

მე მაინც იმის მომხრე ვარ, რომ რუსეთ-საქართველოს დიალოგი გაგრძელდეს. - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - ამ საკითხს სპეციალურად განიხილავს ჩვენი პარლამენტი, პარლამენტარებს დაურიგდებათ ძირითად ხელშეკრულებათა პროექტები და მათ ექნებათ საშუალება, გამოხატონ თავიანთი დამოკიდებულება. მერე იმ შენიშვნების გათვალისწინებით, რომლებიც პარლამენტზე გამოითქმება, შესაძლებელია გაგრძელდეს მოლაპარაკება. მით უმეტეს, რომ სახელმწიფოს მეთაურს პარლამენტმა დაავალა გააგრძელოს ასეთი მოლაპარაკება კონფლიქტის ზონიდან რუსეთის ჯარების გაყვანის საკითხებზე. ამასთან, არის ზოგადი დავალებაც, რომ ვაწარმოო მოლაპარაკება რუსეთთან. მეოთხე რაუნდი დამამთავრებელი უნდა იყოს. დოკუმენტები კონდიციამდე უნდა მივიდეს, მერე შედგება თუ არ შედგება ხელმოწერაზე მოლაპარაკება, ეს მხარეთა გადასაწყვეტი იქნება. მაგრამ, როგორც საქართველოს, ისე რუსეთის ხელისუფლებას დასჭირდება უფრო ნათლად გამოხატოს თავისი პოზიცია. ამჟამად კი, - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ - პირდაპირ უნდა ვთქვა, რომ რუსეთს საკმაოდ ნეგატიური პოზიცია უჭირავს ამ პრობლემასთან დაკავშირებით და ეს პოზიცია იმაში მდგომარეობს, რომ ამ ეტაპზე ხელი მოეწეროს ხელშეკრულებას რუსეთის ჯარების სტატუსის შესახებ, ე.ი. გადაწყდეს რუსეთის ჯარების ბედი, ამის შემდეგ მოწესრიგდეს აფხაზეთის კონფლიქტი და მხოლოდ შემდგომ ეტაპზე დადგეს სხვა ხელშეკრულებებზე ხელმოწერის საკითხი. ამ საკითხისადმი და საერთოდ, ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობის სამართლებრივი ბაზის მომზადების და მასზე ხელმოწერის პრობლემებისადმი ამგვარი მიდგომა არაფრით არ არის გამართლებული, ხაზგასმით თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - ვფიქრობ, მოლაპარაკებათა მეოთხე რაუნდის დროს ყველაფერი გაირკვევა და გადაწყვეტილებასაც მივიღებთ.

კომენტატორის შეკითხვაზე, თუ რა აზრისაა სახელმწიფოს მეთაური რუსეთის პრეზიდენტის განცხადებასთან დაკავშირებით, რომლითაც ბატონმა ელცინმა მოითხოვა განსაკუთრებული უფლებები ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების მიმართ, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ მას არ ჰქონდა საშუალება მოესმინა რუსეთის პრეზიდენტის ასეთი განცხადება.

მაგრამ თუკი ეს ასეა, აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - იგი შემთხვევითი ფრაზა უნდა იყოს, თუკი შემთხვევითი არ არის, და ამას მართლა მოითხოვენ, ეს უკვე სამწუხარო მოვლენაა. ხომ არ არის ეს იმ ახალი როლის გამოვლინება, რომელიც ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკის მიმართ სურთ შეასრულონ?.. მე ამ როლზე წინათაც ვლაპარაკობდი, მაგრამ მაშინ მასში რუსეთის რეაქციულ ძალებს ვგულისხმობდი. ალბათ კარგად გავერკვევი ამ საქმეში და მერე კონკრეტულად ვიტყვი ჩემს აზრს, - დასძინა მან.

შეეხო რა აფხაზეთში, ეშერას ზონაში მდებარე რუსეთის სამხედრო ლაბორატორიის პრობლემას, ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ ამ ობიექტთან კონფლიქტის გამწვავების უაზრო მსხვერპლის, ჯარების არასასურველი დისლოკაციის ბევრი მომენტია დაკავშირებული, - გამოსავალს იმაში ვხედავ, - თქვა მან, - რომ ან ამ ლაბორატორიის ერთობლივ დაქვემდებარებაზე ვფიქრობ, ანდა საერთოდ დაკონსერვდეს იგი, რომ ის გამაღიზიანებელი მომენტები, რომლებსაც ობიექტი ქმნის ორი ქვეყნის ურთიერთობაში, როგორმე გამოირიცხოს. ანდა, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - მოვიწიოთ შესაბამისი საერთაშორისო ორგანიზაციები, რომლებიც მასზე სათანადო კონტროლს დააწესებენ. თუმცა, არა მგონია აქ რაიმე სერიოზული ბირთვული ცდები ტარდებოდეს, მაგრამ მაინც ასე აჯობებს, - დასძინა მან.

კომენტატორის კითხვაზე, მარტში ხომ არ არის მოსალოდნელი პუტჩი რუსეთში, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ, მისი აზრით, პუტჩამდე საქმე არ უნდა მივიდეს, მაგრამ მარტი ნამდვილად მძიმე გამოცდა იქნება რუსეთისათვის. - ეს დეკადა და თვის პირველი ნახევარი ბევრ საკითხს გასცემს პასუხს... პირველ რიგში, ეს ეხება რეფერენდუმის საკითხის გადაწყვეტას, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა.

შემდეგ საუბარი შეეხო აჭარას. ხომ არ შეიძლება მოხდეს ისე, რომ ეს კუთხე გახდეს მესამე კონფლიქტის კერა საქართველოში? საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა უარყო ამის შესაძლებლობა. შეიძლება ვცდები, - ხაზგასმით თქვა მან, - მაგრამ ღრმად მჯერა და მწამს, რომ ახალი საკონფლიქტო კერის წარმოქმნა აჭარაში გამორიცხულია. მე ძალიან კარგად ვიცი იქაური მოსახლეობის განწყობილება, რომ აჭარა საქართველოა და საქართველო - აჭარა. ასეთ გამოთქმასაც ხმარობს ხალხი. რუსეთის თავდაცვის მინისტრის ვიზიტი ისეთი ვიზიტი არ არის, რომელმაც შესაძლოა აქ სიტუაციის დრამატიზებამდე მიგვიყვანოს. აჭარაში აქამდე საქმე არ მივა. სხვა საკითხია მისი განცხადებები, რომლებიც მე დავგმე.

სახელმწიფოს მეთაურმა განმარტა ახლახან საქართველოში ირანის დელეგაციის ვიზიტთან დაკავშირებული საკითხები და აღნიშნა, რომ ეს ვიზიტი მთლიანად სამხედრო თემას არ შეეხებოდა. ჩვენ არ გაგვიხილავს რაიმე კონკრეტული სამხედრო კონტაქტები და, თუკი რაიმე ამ მხრივ იქნება, გამორიცხულია, რუსეთის ფაქტორის გარეშე, რადგან ჩვენი თავდაცვის სფეროს ყველა სამეცნიერო თუ სხვა უწყება ძალიან მჭიდროდ არის დაკავშირებული რუსეთის შესაბამის ცენტრებთან.

ინტერვიუს დროს რადიოკომენტატორმა წამოჭრა ახლახან რუსეთის დელეგაციის თბილისში ყოფნის დროს ხელმოწერილ კომუნიკესთან დაკავშირებული პრობლემა, საპარლამენტო განხილვის საგანი რომ გახდა. ჩვენმა ჯგუფმა, რომელიც კომუნიკეზე მუშაობდა, იჩქარა, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - აჩქარება საერთოდ ასეთ დროს არ შეიძლება. მაგრამ ეს არ არის იმ რანგის დოკუმენტი, რომელმაც ახალი ვნებათაღელვა შეიძლება გამოიწვიოს. ახლა მოსკოვში იმყოფება ბატონი სანდრო კავსაძე, იგი განაგრძობს მოლაპარაკებას და შესაძლოა მასში შეიტანონ რაიმე ცვლილებები, - დასძინა მან.

სახელმწიფოს მეთაურმა ინტერვიუს დროს ყურადღება დაუთმო იმ პრობლემებს, რომლებიც სარკინიგზო, საავტომობილო ტრასების და გაზსადენების დაცვას უკავშირდება და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ობიექტები და არტერიები, რომლებიც სომხეთთან გვაკავშირებს, საგანგებო ობიექტებად არის გამოცხადებული და მათი დაცვის წესებიც საგანგებო იქნება... ამ არტერიით, - თქვა მან, - გაზს იღებს სომხეთი, რომლის მდგომარეობაც ძალიან ცუდია, და ამ გზით მარაგდება ნახიჩევანიც. იგივე ითქმის რკინიგზაზეც. საგანგებო ზომები იმიტომ შემოვიღეთ, რომ არ გაგვირთულდეს მდგომარეობა მეზობელ სომხეთთან, აზერბაიჯანთან. ეს აფეთქებები კი სწორედ იმისათვის არის გამიზნული, რომ ასეთი რამ მოხდეს. ამიტომ ეს სამივე ქვეყნის ინტერესებში შედის. ახლა მთავრდება სარკინიგზო პოლიციის რაზმების ფორმირება, - განაგრძო მან, - ისინი დაიცავენ ამ მაგისტრალებს; იქმნება სატრანსპორტო ტრასების დაცვის სპეციალური რაზმები და დაცული იქნება ტრასაც, რომელიც ბოლნისის გავლით მეზობელ ქვეყანასთან გვაკავშირებს. აღდგება თბილისის პოლიციის პოლკიც, რომელიც ასევე ჩაერთვება ამ საქმეში. ცხადია, ამ დანაყოფების შექმნა დიდ სახსრებთან არის დაკავშირებული, მაგრამ ეს სახსრები უნდა გავიღოთ, რომ შემდეგ ტრასებიდან მივიღოთ შესაბამისი უკუგება. ჩვენ ახლა სომხეთთან 15-მდე სხვადასხვა ხელშეკრულება გვაქვს ხელმოსაწერი. ამ დოკუმენტებზე მუშაობა მიმდინარეობს და რაც უფრო მალე დამთავრდება ეს მუშაობა, მით უკეთესი იქნება. ჩვენც გვქონდა სიძნელეები, ისევე როგორც მათ, ახლა კი არის შესაძლებლობა, რომ გაიმართოს ეს ხელმოწერა ან ერევანში, ან თბილისში. ასე რომ, თუ გახსოვთ, ჩვენი პირველი კონტაქტები სომხეთთან იყო, ჯერ მე ვიყავი იქ, მერე ისინი ჩამოვიდნენ და ეს კონტაქტები გაგრძელდება. მალე იქნება ასეთი ვიზიტი უკრაინაში, რომელსაც ასევე დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ, შემდეგ შედგება ვიზიტი გერმანიაში. არის ბევრი მიწვევა სხვა ქვეყნებში, მათს შორის ჩინეთშიც. თითქოს რა უნდა სურდეს ამ დიდ ქვეყანას ჩვენს პატარა ქვეყანასთან, მაგრამ თურმე პატარა ქვეყნებსაც შეუძლიათ თავისი წვლილის შეტანა საერთო საკაცობრიო ინტერესებში. ჩვენ კი ამ დიდი ქვეყნის ეკონომიკური ფენომენი ძალიან გვაინტერესებს. ამ უახლოეს დეკადაში გათვალისწინებულია ვიზიტი თურქეთშიც, სხვა ვიზიტებიც იქნება, რომლებიც ხელს შეუწყობენ ქვეყანაში სტაბილურობის დამყარებას და ჩვენს ეკონომიკურ წინსვლას.

მაგრამ დასახულ საბოლოო მიზანს ვერ მივაღწევთ, თუკი ქვეყანა, მთელი ხალხი შრომაში არ ჩაება. ახლა კიდევ გამოგვიგზავნეს 50 ათასი ტონა ხორბალი ამერიკელებმა, მაგრამ მარტო ასეთი დახმარებით ვერ ვიარსებებთ. ვისაც რა შეგვიძლია, ის წვლილი უნდა შევიტანოთ საერთო საქმეში. ყველა ქალაქელმა უნდა მიიღოს მიწის ნაკვეთი, ყველამ ბარსა და თოხს უნდა მოჰკიდოს ხელი და ბოსტნეულით მაინც უზრუნველყოს საკუთარი ოჯახი.

ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ იმისათვის, რომ ახლა რესპუბლიკის გაზმომარაგება არ შეფერხდეს, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - მაგრამ მომავალზე ზრუნვაც არის საჭირო. გაისად ის გაზი, რომელსაც ახლა თურქმენეთიდან ვიღებთ, ნახევარი მილიარდი დოლარი დაჯდება და, თუკი მისი ექვივალენტური რაოდენობის პროდუქციის დამზადება ვერ შევძელით, ისე ამ ენერგომატარებელს ვეღარ მივიღებთ. ამ საკითხების მოსაგვარებლად იმყოფებოდა პრემიერ-მინისტრი ბატონი თენგიზ სიგუა თურქმენეთში და ახლა ამავე მიზნით ჩავიდა ტიუმენში. ვიმეორებ, ახლა კრიზისიდან გამოსვლის რაღაც კონცეფციებზე კი არ უნდა ვლაპარაკობდეთ, არამედ მუხლჩაუხრელად უნდა ვშრომობდეთ, რომ კრიზიდან გამოვიდეთ, ყოველდღიურ შრომას კონცეფცია არ სჭირდება, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ.

საქართველოს პარლამენტის პრეს-ცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: რუსეთთან ურთიერთობა რთულ ფაზაშია და ეს არა მარტო ჩემს შეშფოთებას იწვევს, არამედ რუსეთში არსებულ იმ ძალებსაც აღელვებს, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ იგი არ შეესაბამება არც ქართველი ხალხის და არც რუსი ხალხის ინტერესებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 2 მარტი. - №32 (585). - 1 გვ.

8 მარტის რადიოინტერვიუ

- სოხუმის დასაცავად ჩემს იქ ჩასვლამდეც იყო ზომები მიღებული, მაგრამ ჩემი უპირველესი მიზანი ის გახლდათ, რომ პირადად დავრწმუნებულიყავი ამაში, - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ საქართველოს რადიოს კომენტატორ ნატო ონიანთან თავის ტრადიციულ საორშაბათო ინტერვიუში, როცა წინა კვირის მოვლენების ანალიზი გააკეთა. - ოთხი დღის განმავლობაში მე საშუალება მქონდა დეტალურად გავრკვეულიყავი სიტუაციაში ყველა მიმართულებით, - თქვა მან, - და სადაც საჭირო იყო, ზომების მიღება, მიმეღო კიდეც. მე შეხვედრები მქონდა ყველასთან, ვინც კი სოხუმის დაცვასთან არის დაკავშირებული და მინდა დავარწმუნო სოხუმელები, რომ ქალაქი საიმედოდ არის დაცული! სოხუმში ჩემი ჩასვლის მიზანი იყო აგრეთვე ის, რომ ზუსტი წარმოდგენა მქონოდა იმ პროცესებზე, რომლებიც ახლა ჩვენს არმიაში მიმდინარეობს. მოგეხსენებათ, მისი მშენებლობა ექსტრემალურ პირობებში ხდება, მაგრამ მინდა გითხრათ, - ხაზი გაუსვა მან, - რომ სამხედრო კორპუსმა, რომელშიც ახლა ჩვენი ყველა ფორმირება და რაზმი შედის, კარგი შთაბეჭდილება დატოვა. მე ოთხი დღე მოვანდომე მისი საბრძოლო თუ ყოფითი პრობლემების შესწავლას ბატალიონიდან დაწყებული კორპუსის შტაბამდე და ეს შეფასება ამას ემყარება. მე დავრწმუნდი, რომ ჩვენ უკვე ვუახლოვდებით იმ სტანდარტებს, რომელზეც ვფიქრობდით. სულ რაღაც ორ-სამ თვეში გაიზარდა და დავაჟკაცდა ხალხი. საბრძოლო პირობებში ეს ბუნებრივი პროცესია და ეს ზრდა სულ უფრო სწრაფი ტემპით მიდის. კარგი შთაბეჭდილება დატოვეს ბატალიონების, ბრიგადების და თვით კორპუსის ხელმძღვანელებმა. თუ ადრე აქ იშვიათად ნახავდით დაგეგმილ ოპერაციებს, ახლა სამხედრო აზროვნების და მისი პრაქტიკული ხორცშესხმის დონე უკვე საკმაოდ მაღალია, უძნელეს პირობებში მიმდინარეობს ჩვენი არმიის ფორმირება; თუმცა ჩვენ არა გვაქვს საშუალება, ისე როგორც საჭიროა დავეხმაროთ მათ ეკონომიკურად და ფინანსურად. ეს პროცესი მაინც მიდის.

გრაჩოვის ვიზიტსა და მის კონტაქტზე აფხაზეთთან მე ბევრი ვილაპარაკე და მასზე აღარ შევჩერდები, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - აქედან მხოლოდ ერთადერთი დასკვნა შეიძლება გამოვიტანოთ: ამან არც აფხაზებს და არც ქართველებს არავითარი ხეირი არ მოუტანა. უშუალოდ, გუდაუთელებთან კონტაქტები არ გვქონია, არ მოხერხდა. მაგრამ აფხაზებთან საუბრები იყო და იმედია, ასეთი ურთიერთობა თავის შედეგს გამოიღებს. სოხუმში ჩემი ყოფნის დროს მეტი დროც მქონდა და მეტი საშუალებაც, რომ ყველას შევხვედროდი. ეს ეხება სამხედროებსაც და მოსახლეობასაც. მათი საერთო სულისკვეთებაც უაღრესად კარგ შთაბეჭდილებას სტოვებს. ეს შეიძლება ითქვას გალის რაიონის გამგეობის ხელმძღვანელებზეც, იქაურ სამხედრო ხელმძღვანელებზეც, საერთოდ, ხალხზე, ადგილობრივი მკვიდრი იქნება იგი თუ ლტოლვილი. ყველგან ვხედავდი ერთ ადამიანურ სულისკვეთებას, თავდადებული მოქმედებისათვის, თავგანწირვისათვის მზადყოფნას, საოცარი შემგუებლობის უნარს, რომ როგორმე გადაიტანონ უკიდურესი გაჭირვება. მე შევხვდი დაღუპულ ვაჟკაცთა დედებს - უშვილძიროდ, უსახლკაროდ დარჩენილთ, ყველა დარდი და ვაება ერთად რომ დაატყდათ თავს, და გამაოცა მათმა გაუტეხლობამ, სიბრძნემ, რომ მაინც საქართველოს ერთიანობაზე, მისთვის თავდადებაზე ლაპარაკობენ და ფიქრობენ... შეუძლებელია ამან არ შეგმატოს ძალა. აი, ეს არის ჩემი ოპტიმიზმის საფუძველი. მე შევხვდი მებრძოლს, გვარად ნადარეიშვილს, რომელსაც მთელი ოჯახი ამოუწყვიტეს, იგი ერთ-ერთ ქართულ სოფელში ცხოვრობდა, რომელიც ახლა მოწინააღმდეგეს უკავია. მარტოდმარტო დარჩენილი ამ ადამიანის საფიქრალი და საზრუნავი საქართველოს ერთიანობაა. უკანასკნელ სისხლის წვეთამდე ვიბრძოლებ, ვიდრე არ დავრწმუნდებით, რომ საქართველოს ერთიანობა გარანტირებულიაო, - მითხრა მან, იქ თავიანთი შვილების გვერდით, მამებიც იბრძვიან. ერთ-ერთი მამა გვარად მიქაძე ჩემი იქ ყოფნის დროს დაიღუპა, თავის სამ შვილთან ერთად იდგა სამშობლოს დასაცავად. აი, ასეთი სულისკვეთება მაძლევს, ვიმეორებ, ოპტიმიზმის საფუძველს, - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ.

შეეხო რა რუსეთ-საქართველოს შ რის მოლაპარაკებებს და ხელშეკრულებებზე ხელმოწერის პერსპექტივას, საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა, რომ რუსეთი შეიძლება არ იჩენდეს დიდ ენთუზიაზმს ხელშეკრულების ხელმოსაწერად, მაგრამ საქართველოსაც და რუსეთსაც იმდენად სჭირდებათ ხელშეკრულებათა მთელი ის პაკეტი, რომლის ძირითადი ნაწილი უკვე მზად არის და რომლის შესახებაც ჩვენს პარლამენტშიც გრძელდება საუბარი, რომ ადრე თუ გვიან, ძირითადი ხელშეკრულება მაინც იქნება ხელმოწერილი. - მთავარი ის კი არ არის, თუ რა უნდა შევცვალოთ მასში, ასეთი ცვლილებები შეიძლება მოხდეს, არამედ ის, რომ აუცილებელია ორ ქვეყანას შორის არსებობდეს ურთიერთობათა სამართლებრივი საფუძველი. ეს არ არის ჩვეულებრივ ხელშეკრულებათა შეკვრა, ეს განსაკუთრებული ხელშეკრულებებია და ისინი უნდა დავდოთ განსაკუთრებულ ქვეყანასთან, რომლის შემადგენლობაშიც 200 წელი ვიყავით, - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ, - ამ ხელშეკრულებაში ჩადებული ყველა პრინციპი და ყველა მიმართულებაც განსაკუთრებულია, რადგან, მათი ხელმოწერა უკვე პრაქტიკულად ნიშნავს იმ ქვეყნის მხრიდან ნამდვილი დამოუკიდებლობის აღიარებას, რომლის შემადგენლობაშიც ვიყავით. ამიტომ ვეკიდებით გაგებით დებატებს, ჩვენს პარლამენტში რომ მიმდინარეობს და, თუ გახსოვთ, მე თვითონ გახლდით ამ განხილვის მომხრე. ჩვენ ისეთი დოკუმენტები უნდა მივიღოთ, რომლებიც დროის გამოცდას გაუძლებს, - დასძინა სახელმწიფოს მეთაურმა.

კომენტატორის შეკითხვაზე, თუ როგორ შეაფასებდა საქართველოს სახელმწიფოს მეთაური ცხინვალის ზონაში მიმდინარე მოვლენებს, რუსეთის მათდამი დამოკიდებულებას და იმ ფაქტს, რომ თითქოს ჩრდილოეთ ოსეთმა სცნო „სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკის სუვერენიტეტი“, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა: მე არ მინდა გავაუბრალოო ეს ამბავი, მაგრამ მას არც რაღაც განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებ, რადგან რაიმე სამართლებრივი ბაზა მას არ გააჩნია. ისე კი შეიძლება ასეთი რამ გაკეთდეს. რაც შეეხება რუსეთს, ამ ფაქტთან დაკავშირებით, რაიმე საუბარი არ ყოფილა, მაგრამ, ალბათ, მან უნდა გააკეთოს რეაქცია - ჩვენ ხომ ერთად მოვაწერეთ ხელი დაგომისის ხელშეკრულებას. ამ ხელშეკრულებას აქვს საფუძველიც და სამართლებრივი ძალაც.

შეეხო რა თეთრი სახლის მიმართვას რუსეთისა და საქართველოსადმი, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ ამერიკის ახალმა ადმინისტრაციამ მოასწრო გარკვეულიყო ყველაზე მწვავე პრობლემებში და კარგად გაერკვია აგრეთვე, კავკასიაში სტაბილურობის მიღწევის გზებშიც. ამ მომართვაში მე დავინახე ის, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - რომ ამერიკის ადმინისტრაციამ ისიც კარგად შენიშნა, თუ რა როლი და ადგილი აქვს თვით საქართველოს, აგრეთვე, რუსეთ-საქართველოს კარგ ურთიერთობას ამ ურთულეს ეტაპზე ორივე ქვეყნისათვის, კავკასიის რთული რეგიონისათვის, და მთელი მსოფლიოსათვის. ოკეანისგაღმიდან შენიშნეს და დაინახეს ეს ჩვენი როლი დიდ პოლიტიკაში, ფაქტიურად, ჩვენ ამერიკამ აღმოგვაჩინა, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა.

კომენტატორის კითხვაზე, ხომ არ არის მოსალოდნელი საპარლამენტო კრიზისი საქართველოში, ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა, რომ ასეთი რამ გამორიცხულია, თუკი, რა თქმა უნდა, ხელოვნურად არ შევქმნით მას. პარლამენტმა უნდა იცოცხლოს და იმუშაოს და ამაში მასაც ხელშეწყობა სჭირდება.

შემდეგ საუბარი შეეხო ორგანიზებული დანაშაულობების წინააღმდეგ ღონისძიებებს და ამ მხრივ, პოლიციის, შინაგან საქმეთა სამინისტროს და სხვა ორგანოების აქტიურობას სახელმწიფო მეთაურმა დადებითი შეფასება მისცა. - ამ საქმეში განსაკუთრებით მინდა გამოვყო ქალაქის მერიის და მისი მეთაურის ბატონ კოტე გაბაშვილის ღონისძიებები, რომელთა ეფექტიანობას ყოველმხრივ უწყობენ ხელს ბატონები თენგიზ სიგუა და ჯაბა იოსელიანი, და შედეგებიც არის. - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - კოორდინაციის ამ საქმეში ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს და თუ ასე გაგრძელდა, უკეთესი შედეგები გვექნება. ხალხი ამოისუნთქავს, თუკი, რა თქმა უნდა, შევძლებთ და შევავსებთ ფულის ნიშნების დეფიციტსაც. რაკი ჩვენ რუსეთის სამანეთო ზონაში დავრჩით, რუსეთი ვალდებულია ეს გააკეთოს, - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ, - მაგრამ, სამწუხაროდ, მიღებულმა ზომებმა ჯერჯერობით შედეგი არ გამოიღო. ამიტომ, შესაძლოა, მეც ჩავერთო ამ პრობლემის გადაწყვეტაში და დახმარება ვთხოვო რუსეთის ხელმძღვანელობას, რომ, რაც გვეკუთვნის, უნდა მოგვცენ.

უპასუხა რა რადიოკომენტატორის შეკითხვას, მისი ვითომდა გადადგომის შესახებ გავრცელებულ ხმებთან დაკავშირებით, სახელმწიფოს მეთაურმა უარყო ასეთი ჭორების საფუძვლიანობა. არ ვიცი, ვის როგორ ესახება საქართველოს მომავალი, მაგრამ მე პირადად ვთვლი, რომ ჩემგან გადადგომაზე ლაპარაკიც კი, მეტი რომ არ ვთქვათ, უპასუხისმგებლობა იქნებოდა. - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ, - მაგრამ, თუკი ხალხი იტყვის, რომ შევარდნაძეზე უკეთ სხვა ვინმე გაართმევს თავს მოვალეობას, სხვა საქმეა. ასეთ ჭორებსა და მითქმა-მოთქმას უფრო ღრმა ჩიხისაკენ მიჰყავს ჩვენი ქვეყანა, და ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ ამის საშუალება არ მივცეთ იმ ადამიანებს, ვისაც ეს სურს.

- ყოველივე ის, რაც ჩვენს ქვეყანაში მოხდა, რაც დაიმსხვრა და დაიკარგა, უდიდეს გავლენას ახდენს ჩვენს ცნობიერებაზე და ამის გამო, უკვე გაკეთებულიც რჩება შეუნიშნავი. მე რამდენჯერმე განვუცხადე საზღვარგარეთის მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს, რომ საქართველოში დემოკრატიული კურსის დამკვიდრება, მართვის დემოკრატიული სტრუქტურების შექმნა და ჩამოყალიბება ურთულესი პროცესი იყო ჩვენი ქვეყნისათვის და ჩვენ ეს ეტაპი წარმატებით გავიარეთ; ამ საქმეში მარტო ჩვენი წარსული როდი გვაერთიანებს, ჩვენ გვაერთიანებს დიდი წარსულის პატივისცემაც და მომავალზე ფიქრიც და ზრუნვაც. საქართველო იცოცხლებს, იარსებებს და როგორც პოლიტიკური, ისე ეკონომიკური ცხოვრების განვითარების მაღალ დონეს მიაღწევს და ეს არც ისე შორეული ამბავია. ის ფაქტიც, რომ საზოგადოებაში საწინააღმდეგო აზრთა ჭიდილია, არ უნდა გვიკვირდეს, ესეც დემოკრატიის ნიშანია. უფრო ადვილად დიქტატურა ვითარდება, მაგრამ ჩვენ ამ გზით არ წავალთ.

ეს ერთი წელი, რაც საქართველოში დავბრუნდი, მთელი საუკუნეა ჩემთვისაც და ჩვენი ქვეყნისთვისაც. საქართველო გავიდა საერთაშორისო ასპარეზზე, მის ხალხს ეყო იმის სიბრძნე, რომ დასდგომოდა დემოკრატიული განვითარების გზას და ამ ბრძოლაში გარკვეული წვლილი მეც შევიტანე, - თქვა ინტერვიუს დასასრულს ედუარდ შევარდნაძემ. საქართველოს პარლამენტის პრეს-ცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: ჩვენ მომავალზე ფიქრი, მასზე ნიადაგ ზრუნვა და ჩვენი დიდი წარსულის პატივისცემა გვაერთიანებს / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 9 მარტი. - №46(590). - 1 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ჰოლანდიის ტელევიზიისათვის მიცემულ ინტერვიუში გამოთქვა თვალსაზრისი საქართველოსა და რუსეთის ხელმძღვანელობისადმი ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის მიმართვის გამო.

„ამერიკის შეერთებული შტატები რომ შეშფოთებული და შეწუხებულია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის გაუარესებით, - თქვა მან, - სავსებით კანონზომიერია.

ვფიქრობ, რომ ვაშინგტონში სწორად ესმით რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს, თუ არ დამყარდება ნორმალური თანასწორუფლებიანი ურთიერთობა საქართველოსა და რუსეთს შორის.

მათ რუსეთის ზოგიერთ პოლიტიკურ მოღვაწეზე უკეთ აქვთ გაცნობიერებული, თუ რა არის საქართველო რუსეთისათვის და რუსეთი საქართველოსათვის, რომ საქართველოს ტერიტორიული მთლიაონობის დარღვევით დაიწყება რუსეთის დაშლაც.

რაც შეეხება საკითხის არსს, პრობლემა ის არის, რომ საქართველო-რუსეთის ურთიერთობას არა აქვს სახელშეკრულებო სამართლებრივი ბაზა. ამასთან დაკავშირებით მიმაჩნია, რომ შექმნილი მდგომარეობიდან თავის დასაღწევად საჭიროა დაჩქარდეს მოლაპარაკების პროცესი, რომელიც გამორიცხავს რაიმე წინასწარი პირობის წაყენებას, და დაიდოს ისეთ შეთანხმებათა პაკეტი, რომლებიც მოაწესრიგებს ჩვენი სახელმწიფოების ურთიერთობის მთელ კომპლექსს.

ამ კონტექსტით ამერიკის შეერთებული შტატების მიმართვა რუსეთისა და საქართველოსადმი მეტად დროულად და მნიშვნელოვნად მესახება“.

ედუარდ შევარდნაძის ინტერვიუ უცხოელ ჟურნალისტებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 9 მარტი. - №46(590). - 1 გვ.

ვრცელ საუბარში, შეეხო რა რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობას, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა:

რუსეთის პრეზიდენტი მძიმე მდგომარეობაშია. მასთან დიდი ხნის საქმიანი ურთიერთობა მაკავშირებს და მინდა მჯეროდეს მისი. მჯეროდეს, რომ ელცინი შეგნებით, რწმენით დემოკრატია. რუსეთში დემოკრატიის მონაპოვარი დიდი საფრთხის წინაშე დგას. ელცინს დიდი გმირობა მართებს დემოკრატიის გადასარჩენად. მან ბევრი თანამებრძოლი დაკარგა. მათ გარეშე გართულდება მისი ბრძოლა, მაგრამ დღესდღეობით ელცინს ალტერნატივა არა ჰყავს. დააცალეთ ევროპას ბევრის გაკეთება შეუძლია რუსეთში დემოკრატიის გადასარჩენად. მიუხედავად ჩემი ამჟამინდელი სირთულეებისა ელცინთან ურთიერთობაში, ევროპამ მხარი უნდა დაუჭიროს ელცინს. რეაქციული ძალები ძალიან ძლიერია რუსეთში რიცხობრივად და ეკონომიურადაც. მსოფლიოს პროგრესული საზოგადოება არ დაუჭერს მხარს რეაქციულ რუსეთს, არ ითანამშრომლებს მასთან. ტოტალიტარული რეჟიმი, რომლისკენაც უნდათ წაიყვანონ რუსეთი, ბევრ პრობლემას, უბედურებას მოუტანს ევროპას, მთელ მსოფლიოში. თუ გვინდა, რომ მხარი დავუჭიროთ დემოკრატიულ რუსეთს, მხარი უნდა დავუჭიროთ დემოკრატიის მშენებლობის გზაზე შემდგარ ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებსაც. დემოკრატიული სახელმწიფოებით გარშემორტყმულ რუსეთში გაადვილდება დემოკრატიის გამარჯვება. ეს იქნება გარანტია მსოფლიოში მშვიდობიანობისა და დემოკრატიის დამყარებისა.

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ინტერვიუ მისცა იტალიის პარლამენტისა და ევროპარლამენტის წევრს, პოლიტიკურ მოღვაწესა და ჟურნალისტს ბატონ მიქელინის // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 9 მარტი. - №46(590). - 1 გვ.

ღრმად პატივცემულო ბორის ნიკოლოზის ძევ!

1992 წლის 9 ოქტომბერს ქალაქ ბიშკეკში ხელმოწერილი ერთიანი ფულადი სისტემის შესახებ მრავალმხრივი შეთანხმებისა და იმ სახელმწიფოთა შეთანხმებული ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის შესაბამისად, რომლებმაც შეინარჩუნეს მანეთი კანონიერ საგადამხდელო საშუალებად, აგრეთვე რუსეთ-საქართველოს 1993 წლის 7 იანვრის ორმხრივი შეთანხმებით, რუსეთმა იკისრა ვალდებულება საქართველოს მოთხოვნილება უზრუნველყოს ნაღდი ფულით.

მიუხედავად ამისა, საქართველოს უკვე მეოთხე თვეა არ მიუღია ფულის ნიშნები, რომლებიც გათვალისწინებულია საკასო ბრუნვის პროგნოზული ანგარიშებით, რაც დროულად გადაეცა რუსეთის ცენტრალურ ბანკს, აგრეთვე ფულის ნიშნების თაობაზე განაცხადებით.

რესპუბლიკაში კატასტროფული მდგომარეობა შეიქმნა ხელფასების, პენსიების, დახმარებების, სტიპენდიების გაცემასთან, დამზადებისა და სხვა საჭიროებისათვის აგრარული სექტორის მუშაკთა შრომადღეების ანაზღაურებასთან დაკავშირებით.

დღეისათვის ნაღდი ფულის საერთო დავალიანება გამოანგარიშებით შეადგენს 60 მილიარდ მანეთს, აქედან:

- 1992 წლის დეკემბერში - 10 მილიარდ მანეთს, აქედან ხელფასისა და პენსიების მიხედვით - 8 მილიარდ მანეთს;

- მიმდინარე წლის იანვარში - 16 მილიარდ მანეთს, აქედან ხელფასისა და პენსიების მიხედვით - 12 მილიარდ მანეთს;

- თებერვალში - 14 მილიარდ მანეთს, აქედან ხელფასისა და პენსიების მიხედვით - 10 მილიარდ მანეთს.

დავალიანების დანარჩენი თანხა მოდის მიმდინარე თვის გადახდაზე.

გთხოვთ დახმარებას, რათა საქართველოს გამოეყოს 60 მილიარდი მანეთი ნაღდი ფული, რომელიც საქართველოს არ მიუღია 1992 წლის დეკემბრიდან 1993 წლის მარტის ჩათვლით.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე -
სახელმწიფოს მეთაური
ე. შევარდნაძე.

რუსეთის პრეზიდენტს ბატონ ბორის ელცინს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 10 მარტი. - №47(591). - 1 გვ.

პარლამენტის სხდომის დღიური

9 მარტს გამართული პოლიტიკური დებატების შემდეგ, რომლებიც რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებს მიეძღვნა, სიტყვა წარმოთქვა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ, სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ.

დღეს მინდა - თქვა მან, - ჩემი დამოკიდებულება გამოვხატო ჩვენი ქვეყნისათვის ამ ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან საკითხთან დაკავშირებით. მაგრამ, ვიდრე გადავიდოდე საკითხის არსზე, კიდევ ერთხელ მინდა გარკვეული კმაყოფილება გამოვთქვა იმის გამო, რომ განხილვას, ძირითადად, სერიოზული ხასიათი ჰქონდა.

როცა საქართველოს ბედზეა მსჯელობა, ყველა ჩვენგანი უნდა გრძნობდეს უდიდეს პასუხისმგებლობას, ისედაც დიდია საზოგადოებრიობის ტკივილები და მათ დამძიმება არ სჭირდება. სავსებით ნორმალურია კრიტიკული დამოკიდებულება და თუ ვლაპარაკობთ პოლიტიკურ პლურალიზმზე, იმასაც უნდა შევეჩვიოთ, რომ ეს ყველა რანგის ხელმძღვანელს ეხება. მაგრამ ის სტილი, რომელიც ახლა მკვიდრდება ჩვენთან, პრესაშიც, ნაწილობრივ ტელევიზიაშიც, მიუღებელია, ეს არ არის სამართლებრივი სახელმწიფოსაკენ მიმავალი გზა. რამდენად სწორია, მაგალითად, მოთხოვნა, რომ ამ ეტაპზე რუსეთთან საერთოდ გავწყვიტოთ დიპლომატიური ურთიერთობა? ანდა საქართველოს ხელისუფლებაზე ასეთი ლაპარაკი: „უბადრუკი, საცოდავი, მთხოვნელი, მუხლებზე დაჩოქილი ეხვეწება დავდოთ ხელშეკრულება - ეს სამარცხვინოა“. „ეს ხელისუფლება განიცდის ეროვნული თავმოყვარეობის დეფიციტს“ და ა.შ. ასეთი გამოთქმები არც გაზეთს, არც ჩვენს საზოგადოებას არ ამშვენებს, თუ მსჯელობაა - იყოს სერიოზული მსჯელობა და სერიოზული კამათი. ასეთი დისკუსიის პირობებში, შესაძლებელია, ჩვენ შევამოკლოთ გზა ჭეშმარიტებისაკენ. და თუ ლანძღვა-გინებაზე გადავალთ - ეს ჩვენი სისუსტე იქნება. „თუ ასე გაგრძელდა, ჩვენ იძულებული ვიქნებით, მოვუწოდოთ დემონსტრაციებისაკენ და მიტინგებისკენო“. ხელისუფლებასაც აქვს უფლება, მოუწოდოს დემონსტაციებისაკენ. მერე ისევე უნდა შევეჯახოთ ერთმანეთს, ისევ დაიღვრება სისხლი, ნაცვლად იმისა, რომ ვიფიქროთ სერიოზულ საქმეებზე.

როდესაც რუსეთთან ურთიერთობაზე ვლაპარკობთ, კვლავ გაისმის კითხვა - არსებობს თუ არა შემუშავებული კურსი? ვიმეორებ, რომ კურსი არის. ვიცი, რა უნდა გავაკეთოთ და ნათლად მაქვს წარმოდგენილი, როგორი ურთიერთობა უნდა გვქონდეს ჩვენს მეზობლებთან, უფრო შორეულ მეგობრებთან. როცა მოვლენის ერთ მხარეზე ლაპარაკობ, თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, მისი მეორე მხარეც უნდა გქონდეს გათვალისწინებული. კერძოდ, მან აღნიშნა, რაოდენ არადამაკმაყოფილებელიც უნდა იყო 1992 წლის 3 სექტემბრის ხელშეკრულება, დაგომისის შეხვედრები და სხვა, ადვილი შესაძლებელია, მათ გარეშე თავიდან ვერ აგვეცილებინა ორ ქვეყანას შორის გლობალური კონფრონტაცია. დღეს ხომ მოვიშველიეთ დაგომისის ხელშეკრულება, როდესაც, ჩრდილოეთ ოსეთის ხელმძღვანელობამ მიიღო სრულიად უგუნური და არასერიოზული განცხადება, იმიტომ, რომ რუსეთმა ამ ხელშეკრულებით მაშინ აღიარა საქართველოს საზღვრები, მისი ერთიანობა, მთლიანობა. ამ დოკუმენტზე ჩემი და ელცინის ხელმოწერის გარდა, არის იმავე გალაზოვის ხელმოწერა, რომელიც აღიარებს საქართველოს ერთიანობას, ტერიტორიულ მთლიანობას, დამოუკიდებლობას და ასე შემდეგ.

როცა თვით ხელშეკრულებას შეეხო, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა: მე მგონი, დღეს კამათი იმაზე, არის თუ არა საჭირო ეს ხელშეკრულება, აღარ არის. დღეს ამაზე თითქმის აღარავინ კამათობს იმაზე, რომ რუსეთთან უნდა დამყარდეს ნორმალური, კეთილმეზობლური ურთიერთობა, ლაპარაკი აღარ არის. საუბარი იყო მხოლოდ ცალკეულ ფორმულირებაზე... ვთვლი, რომ ხელშეკრულებათა პროექტები უნდა გამოქვეყნდეს პრესაში, დაე, მთელმა ხალხმა განსაჯოს ისინი.

ჩვენ უნდა ვეცადოთ მაქსიმალურად მივიღოთ ის ვარიანტი, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - რომელიც ჩვენ გვაინტერესებს და ხელს გვაძლევს. მაგრამ არის მეორე მხრის ინტერესებიც. ყველაფერი ახლა შეიძლება ვერ გადაწყდეს, მაგრამ ზოგიერთი რამ შეიძლება მომავლისთვისაც გადავდოთ. მიმაჩნია, რომ ამ დიდ ხელშეკრულებაში, ჩადებულია ის, რაც დღეს გვჭირდება, რაც საქართველოს სჭირდება, და რაც, ამავე დროს, არ ეწინააღმდეგება რუსეთის ინტერესებსაც.

ედუარდ შევარდნაძემ დაახასიათა მეგობრობის დეკლარაციები, რომლებიც საქართველოს აქვს ირანთან, თურქეთთან, აზერბაიჯანთან, ასეთივე დოკუმენტები მზადდება სომხეთთან, უკრაინასთან, მსოფლიოს სხვა ქვეყნებთან. - ერთი რამ უნდა გავითვალისწინოთ, - განაგრძო მან, - რაც შეიძლება ნაკლები მოწინააღმდეგე გვყავდეს და, რაც შეიძლება მეტი მეგობარი, მეტი თანამდგომი უნდა მოვიპოვოთ. აი, აქ არის საჭირო უზარმაზარი ხელოვნება. პატარა ქვეყანას ასეთი ნგრევის პირობებში გაუჭირდება ააშენოს თავისუფალი და დამოუკიდებელი სახელმწიფო.

ურთირთობათა ამ კომპლექსში რა თქმა უნდა, ყველაზე რთული გადასაწყვეტი სწორედ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის საკითხია. თუნდაც იმიტომ, რომ დღეს რუსეთის, ყოფილი საბჭოთა კავშირის პრობლემა მთელი მსოფლიოსათვის ნომერ პირველი პრობლემაა. ჩვენ ძალიან გვინდა, რომ ახალი მსოფლიო წესრიგის მშენებლობაში საქართველოს ჰქონდეს თავისი, პატარა იქნება თუ დიდი ადგილი. ახალი მსოფლიო წესრიგის მშენებლობა, რა თქმა უნდა, გულისხმობს რუსეთთან ურთიერთობებსაც. ჩვენ ამ ახალი მსოფლიო წესრიგის მშენებლობაში შევიტანთ წვლილს, თუ შევძლებთ, რუსეთთან დავამყაროთ ისეთი ურთიერთობა, რომელიც არ დაარღვევს საერთო ჰარმონიას, რაც ჩვენზეა დამოკიდებული, ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ, თუ რა გამოვა, კარგია, თუ არა, მსოფლიო დაინახავს ვინ არის მართალი და ვინ არა.

ყველაფრის ხელშეკრულებაში ჩაწერა შეუძლებელია. ბევრი რამ უნდა ვიგულისხმოთ, ბევრი რამ უნდა გავითვალოთ. ხანდახან შევცდებით, მაგრამ შევცდებით არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ჩვენ შევცდით, არამედ იმიტომ, რომ მეორე მხარე, რომელთანაც საქმე გვაქვს, არასტაბილურია და ჩვენზე მეტ შეცდომას უშვებს. ბევრი რამ, რაც ჩვენ ძვირად გვიღირს სწორედ იმ შეცდომების შედეგია. განა იმაზე მეტი შეცდომა შეიძლება დაეშვა ამ დიდი ქვეყნის ხელმძღვანელობას, ვიდრე გრაჩოვის გამოგზავნა იყო საქართველოში? შეეძლო თუ არა საქართველოს ეს აეცილებინა თავიდან? პროტესტი გამოვთქვით, მაგრამ ვიზიტი მაინც შედგა. ვინ წააგო და ვინ მოიგო?

მსოფლიოს საზოგადოებრიობის თვალში წააგო რუსეთმა და მოიგო საქართველომ, გუშინ იტალიელ ჟურნალისტებს მივეცი ინტერვიუ: ელცინს ალტერნატივა არ გააჩნია. მას და დემოკრატიულ რუსეთს ევროპამ მხარი უნდა დაუჭიროს, სხვა შემთხვევაში ამ კონტინენტზე უბედურება დატრიალდება. მიმაჩნია, რომ ელცინმა უხეში შეცდომა დაუშვა, როდესაც მოითხოვა რაღაც განსაკუთრებული უფლებები, განსაკუთრებული მისია ყოფილი საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკების მიმართ. ეს მისი შეცდომაა, ამ ფაქტზე მსოფლიოში ძალზე ცუდი რეაგირება იყო.

ერთხელ ვთქვი და ახლაც გავიმეორებ რუსეთი ადრე თუ გვიან გაიგებს საქართველოს მნიშვნელობას. აი, ამერიკის შეერთებულ შტატებში გაიგეს საქართველოს მნიშვნელობა, საქართველოსა და რუსეთის ურთიერთობის მნიშვნელობა, არა მარტო რეგიონისათვის, უფრო ფართო მასშტაბითაც. სხვათა შორის, რამდენჯერმე წავაწყდი ასეთ ფრაზას - თუ გვინდა, რომ რუსეთში დემოკრატიამ მოიკიდოს ფეხი და გაიმარჯვოს, უნდა ვიფიქროთ დემოკრატიულ სარტყელზე რუსეთის ირგვლივ, ერთ-ერთი ასეთი ქვეყანა - საქართველოა. ჩვენ როგორმე უნდა გავუძლოთ კრიზისს, რომ კიდევ უფრო მეტად დავჭირდეთ დასავლეთსა თუ აღმოსავლეთს, იმისათვის, რომ ამ სარტყელის ერთ-ერთი შემადგენელი და სამაგალითო ნაწილი იყოს საქართველო, რომ ამ პატარა ქვეყანაში შეიძლება აშენდეს დემოკრატიული საზოგადოება, რომელშიც ხალხი იცხოვრებს ნორმალურად და ადამიანურად, ითანამშრომლებს ერთმანეთთან.

რაღა თქმა უნდა, ყველაზე უფრო მწვავე საკითხი არის საქართველოში რუსეთის ჯარის ყოფნის საკითხი. ლაპარაკი რაზეა, დავა რაზეა? ეს ჯარები უნდა გავიყვანოთ, მაგრამ ნორმალურ სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობის დონეზე, ისე, როგორც ეს მოხდა უნგრეთში, ჩეხოსლოვაკეთში, გერმანიაში, პოლონეთში, დაიწყეს ბალტიისპირეთში. ხელშეკრულებაში ყველაფერია ჩაწერილი იმის შესახებ, რომ 1995 წლისათვის რუსეთის ჯარი საქართველოდან გავიდეს. ხელშეკრულება არმიის სტატუსის შესახებ - ფაქტობრივად არის ხელშეკრულება ჯარის გაყვანის შესახებ. ყველაფერი იმასთან არის დაკავშირებული, რომ ეს პროცესი შედარებით უმტკივნეულოდ უნდა განხორციელდეს, ისე, რომ არ მივიდეთ რუსეთ-საქართველოს შორის კონფრონტაციამდე. ერთი ფრაზა იყო აქ ნათქვამი, იმასაც ვუპასუხებ, აფხაზეთიდან ისმის ხმები, რომ რუსეთის თვითმფრინავმა დაგვბომბაო. და არა მარტო ეს ხმები ისმის. ოთხი დღე გახლდით იქ და მე სხვა ხმებიც მესმოდა, გაწამებული ადამიანების, დედების, ბავშვების - მოელაპარაკეთ რუსეთს, ნუთუ არ შეგიძლიათო? და ეს ისმის მთელ მსოფლიოში.

ახლა ორიოდე სიტყვა ეკონომიკასთან დაკავშირებით. ყველა ვხედავთ, რომ ჩვენში ნამდვილი ეკონომიკური, ფინანსური კრიზისი და შიმშილია, თუ ეკონომიკური ურთიერთობა საქართველოსა და რუსეთს შორის არ მოგვარდა, მთელი პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ ჩვენ გველოდება ნამდვილი კატასტროფა. ვერავითარი ჰუმანური დახმარება ვერ გვიშველის. დაახლოებით სამასი-ოთხასი ათასი კაცი დარჩება უმუშევარი. ეს ახლა, მომავალში კი უფრო უარესი ვითარება იქნება, ყველა ქარხანა გაჩერდება. ასეთი პოლიტიკა თვით საბჭოთა კავშირის არსში იყო ჩადებული. ამ სახელმწიფოზე იყო მიჯაჭვული საქართველო, და არა მარტო საქართველო. ერთი დეტალი სვერდლოვსკში მზადდებოდა, მეორე - კიევში, მესამე - საქართველოში. ახლა, სანამ ახალი კავშირი არ იქნება, ჩვენ უნდა შევეცადოთ, აღვადგინოთ და შევინარჩუნოთ ძველი, რომ როგორმე შიმშილს გადავურჩეთ.

აქ ბევრი ითქვა საქართველოს გეოპოლიტიკურ მდებარეობაზე. იგი მართლაც უნიკალურია. გავა წლები და ჩვენ დიდი შემოსავლები გვექნება სწორედ იმიტომ, რომ სატრანზიტო არხად გადაიქცევა ჩვენი რეგიონი. მაგრამ თუ რუსეთი არ იქნება ჩართული მთელ ამ კომპლექსში, ისე მივიღებთ იმის 30 პროცენტს, რისი მიღებაც შეგვიძლია, შეიძლება ნაკლებსაც. მე მგონია, დღეს ჩვენი ხალხი მომწიფდა იმისათვის, რომ მარტო გრძნობებით აღარ ვიხელმძღვანელოთ. ყველაფერი ეს, პოლიტიკური ურთიერთობის, სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობის საკითხები, მათ შორის სამხედრო პრობლემები, ეკონომიკის საკითხები უნდა განვიხილოთ ერთ კომპლექსში. და ერთხელ და სამუდამოდ დავადგეთ ამ ქვეყანასთან თანასწორუფლებიან, კეთილმეზობლურ და ურთიერთსასარგებლო გზას. ვიმეორებ, დღევანდელი მსოფლიო, ახალი წესრიგი ამის საშუალებას იძლევა. ამის თქმისა არც ერთი აუდიტორიის წინაშე არ მეშინია, რაგინდ რადიკალურად განწყობილიც უნდა იყოს, რამეთუ მჯერა; რომ ხვალ და ზეგ ყველა დარწმუნდება, რომ ეს არის ერთადერთი სწორი გზა, ისევე, როგორც თურქეთთან, აზერბაიჯანთან, სომხეთთან მეგობრობა, მეგობრობა და ურთიერთდახმარება ამერიკის შეერთებულ შტატებთან, გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკასთან და ა.შ. ამ გზით უნდა ვიაროთ, მაგრამ ამისათვის დღევანდელი დღე უნდა გადავარჩინოთ.

სახელწმიფოს მეთაურმა ილაპარაკა იმ ეკონომიკურ და ფინანსურ სიძნელეებზე, რომლებიც დღეს რეალურად, მთელ სიგრძე-სიგანით დგას ქვეყნის წინაშე. ამ პირობებში, - თქვა მან, - უნდა ვიფიქროთ, იმაზე, რომ სამანეთო ზონიდან გამოსვლის მომენტისათვის შევქმნათ ჩვენი საკუთარი რესურსები და რეზერვები. მთელი ეს კომპლექსი, განსაკუთრებით ეკონომიკური თანამშრომლობის საკითხები არ ბადებს ეჭვს, რომ ჩვენ მართლაც უნდა ავაშენოთ თვისობრივად ახალი ურთიერთობა ამ დიდ ქვეყანასთან. ამაში ჩვენც ვართ დაინტერესებული, მაგრამ რუსეთიც დაინტერესებულია. დღეს ეს თუ არ ესმით, ხვალ გაიგებენ!

ჟურნალისტებთან ერთ-ერთ შეხვედრაზე ვთქვი და ჩემს კოლეგებსაც მივწერე დასავლეთში, რომ უნდა გაიგოს რუსეთმა, - ღმერთმა ნუ ქნას, - მაგრამ საქართველო რომ დაიშალოს, ამით დაიწყება რუსეთის დაშლაც. ეს კი იქნება უბედურება მთელი მსოფლიოსათვის. ადრე თუ გვიან, ამის არგუმენტები და ფაქტები გვაქვს, რუსეთშიც გაიგებენ ამას.

10 მარტს პარლამენტმა განაგრძო პოლიტიკური დებატები რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის შესახებ.

ედუარდ შევარდნაძე: ახალი მსოფლიო წესრიგის მშენებლობაში საქართველოსაც ჰქონდეს თავისი ადგილი... // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 11 მარტი. - №48-49(593). - 1 გვ.

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ პეტერბურგის ტელევიზიისათვის 12 მარტს მიცემულ ინტერვიუში ასე შეაფასა რუსეთში მიმდინარე მოვლენები:

„ჩვენ ძალიან გვაწუხებს რუსეთის ამჟამინდელი მდგომარეობა, ყრილობაზე შექმნილი ვითარება, რომელიც ფრიად მღელვარედ მიმდინარეობს. სამწუხაროდ, შესამჩნევი ხდება ხელისუფლების ორი შტოს განხეთქილება, აშკარად გამოიკვეთა კონფრონტაციის ტენდენცია პრეზიდენტსა და პარლამენტს შორის. ვფიქრობ, რომ თუ არ მოიძებნა კომპრომისული გადაწყვეტილება, მაშინ დიდი საშიშროება შეექმნება არა მარტო რუსეთს, სადაც ამის შედეგად ასპარეზზე შეიძლება გამოვიდნენ რეაქციული ძალები, არამედ მთელ მსოფლიოს, რადგან ამ შემთხვევაში ჩვენც და მთელ მსოფლიოსაც საქმე ექნება არასტაბილურ რუსეთთან.

ამიტომ მე ვუერთდები დიდი „შვიდეულის“ ხელმძღვანელთა სასწრაფოდ შეკრების იდეას რუსეთის დემოკრატიული ძალების განმტკიცების, პრეზიდენტ ელცინის რეალური მხარდაჭერის მიზნით სასწრაფო ღონისძიებების მისაღებად.

ჩვენი ურთიერთობის ერთგვარი გართულების მიუხედავად, რაც უკანასკნელ დროს წარმოიქმნა, ელცინი რუსეთში დემოკრატიული გარდაქმნის გარანტად მიმაჩნია. ჩვენ ყველამ მას უნდა დავუჭიროთ მხარი. დარწმუნებული ვარ, რომ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა უახლოეს ხანში განვითარების ნორმალურ, ცივილიზებულ დონეს მიაღწევს“.

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფოს
მეთაურის პრესსამდივნო

ედუარდ შევარდნაძე: ელცინი რუსეთში დემოკრატიული გარდაქმნების გარანტად მიმაჩნია // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 13 მარტი. - №51-52(596). - 1 გვ.

15 მარტის რადიოინტერვიუ

- ის, რაც ამ დღეებში სოხუმში მოხდა და ხდება, ყოველგვარ ზღვარს სცილდება, - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ, სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ კომენტატორ ნატო ონიანთან თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში 15 მარტს. - უკიდურესი ზომებით გამოხატული ასეთი უცერემონიო ჩარევა სხვა ქვეყნის საშინაო საქმეებში იმ პროცესების ანარეკლია, რაც რუსეთში ამჟამად მიმდინარეობს, როცა, როგორც ჩვენში იტყვიან, მარცხენამ არ იცის, მარჯვენა რას აკეთებს, - თქვა მან. - მაგრამ ერთი რამ კი ცხადია, რომ ახლა უკვე ნამდვილად დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა საკითხი რუსეთის სამშვიდობო მისიის შესახებ. ამიტომ ბევრი ფიქრი და ჯაფა მოგვიწევს იმისათვის, თუ როგორ უნდა გამოვიდეთ ამ მდგომარეობიდან, მით უმეტეს, რომ არსებობენ ისეთი ძალები, რომლებიც შეგნებულად სჩადიან ყოველივეს და ელოდებიან ჩვენს არა მარტო სიტყვიერ, არამედ სხვა რეაქციასაც იქ განლაგებული რუსეთის ჯარების მიმართ. მე ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - რომ ჩვენი ასეთი რეაქციის შემთხვევაში, სურთ დაივიწყონ ფართო მასშტაბის დამსჯელი ოპერაცია. თუკი მე არ ვცდები და მართლაც ასეა, მაშინ ეს უნდა იყოს ყოვლად უპასუხისმგებლო ადამიანების ჩანაფიქრი, რომელსაც ორივე ქვეყნისათვის შეიძლება მძიმე შედეგები მოჰყვეს, რადგან რუსეთის ჯარები აფხაზეთის გარდა, სხვაგანაც არიან განლაგებული. ამიტომ, ვიმეორებ, და მოვუწოდებ ყველას, რომ ახლა ყველაფერი მხოლოდ ასჯერ უნდა გავზომოთ და ავწონოთ და ისე გადავჭრათ. ჩვენის მხრიდან, კომპლექსური ღონისძიებები დასახულია და ძალისხმევას არ დავიშურებთ, რომ ეს არ მოხდეს, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ. - ასეთი ნაბიჯები უკვე გადადგმულია; გუშინ სოხუმში მომხდარ მოვლენებთან დაკავშირებით, განცხადებები გააკეთეს საქართველოს თავდაცვის სამინისტრომ, აფხაზეთის მინისტრთა საბჭომ; მოვიწვიეთ მოსკოვში აკრედიტებული ჟურნალისტები, რომ თავიანთი თვალით ნახონ ყოველივე. გუშინ სოხუმში სამი მათი კოლეგა დაიღუპა სპეციალისტებთან ერთად, ადრე, გახსოვთ, თენგიზ პაჭკორია დაიჭრა. ყველაფერი ეს უნდა იცოდეს მსოფლიომ; უკვე გვაქვს ცნობები და შესაბამისი კონტაქტებიც იყო, რომ დაჩქარდება საერთაშორისო მისიების ჩამოსვლა და 20 მარტიდან 25 მარტამდე აქ იქნებიან; ისინი დააფიქსირებენ ყველაფერს, რაც ახლა აფხაზეთში ხდება და ეს ამჯერად, ძალიან კარგი ღონისძიება იქნება.

შეეხო რა რუსეთში მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებს და ამ ქვეყნის საგარეო პოლიტიკის მიმართულებებს, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ ასეთი დეფორმირებული პოლიტიკა აგონიას უფრო ჰგავს, როცა ცდილობენ, რომ „ორთქლი გამოუშვან“. მაგრამ მე დიდი ყურადღებით ვადევნებ თვალს ყოველივეს და კარგად ვხედავ, რომ რუსეთში არიან ჯანსაღი ძალები და ეს არის, პირველ რიგში, ინტელიგენცია, რომელიც განსაკუთრებულ პროტესტს აცხადებს ასეთი ჩარევის, ასეთი დამსჯელი მისიის წინაარმდეგ. მათ შორის, არიან ჩემი მეგობრებიც, რომლებიც ამას მეუბნებიან. მე უკვე ვთქვი, რომ რუსეთის პრეზიდენტმა ხელიდან გაუშვა რეფერენდუმის ჯერ კიდევ ადრე ჩატარების შესაძლებლობა, რითაც დაიკარგა ძვირფასი დრო, მართალია, საქმე გადატრიალებამდე და სამოქალაქო ომამდე არ მისულა, მაგრამ რუსეთის სახალხო დეპუტატთა ახლანდელი ყრილობის ფინალი ახალი მოვლენების დასაწყისია და ამ მოვლენათა შეფასებას დრო დასჭირდება. ის შიში, რომელიც რუსეთის პრეზიდენტს გაუჩნდა, რომ შეიძლება რუსეთი დაიშალოს მე ადრე გამოვთქვი. სამწუხაროდ, გვიან გაიზიარეს ყოველივე ეს რუსეთის ხელმძღვანელებმა. რეფერენდუმი მარტო პოლიტიკური ძალების განსაზღვრისათვის კი არ არის საჭირო, იგი ხალხის პოლიტიკური მრწამსის და პოზიციის გამოხატულება გახლავთ.

კომენტატორის შეკითხვაზე, უფრო მეტად პრინციპული უნდა ყოფილიყო თუ არა დასავლეთის პოზიცია რუსეთის მოვლენებისადმი, ედუარდ შევარდნაძემ უპასუხა, რომ უფრო პრინციპული პოზიციის დაკავება, ალბათ, საზღვარგარეთის მხრიდან ძნელი იყო. - პრეზიდენტმა კლინტონმა აღნიშნა, რომ მას არ გაუკვირდება, თუკი პრეზიდენტი ელცინი დაითხოვს უზენაეს საბჭოს. ამაზე უფრო მკაცრი პოზიცია შეუძლებელია, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - მეც ცალსახად გამოვხატე ჩემი მხარდაჭერა რუსეთის პრეზიდენტისადმი. დასავლეთს, შეუძლია, ფინანსური დახმარება გაუწიოს რუსეთს, სხვა რამ დახმარება შეუძლებელია, - დასძინა მან. - საერთოდ, მარტო რუსეთის მოვლენა არ არის, რომ ბოროტების მატარებელი ადამიანები უფრო ადვილად ერთიანდებიან. კეთილ ადამიანებს ასევე ერთსულოვნება რომ შეეძლოთ, მსოფლიო სულ სხვანაირად იქნებოდა მოწყობილი, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - ის, რაც რუსეთის დეპუტატთა ყრილობაზე ხდებოდა, რუსეთის ხალხთა განწყობილება არ არის. რუსეთის საზოგადოება ისე არ ფიქრობს, და ისე არ აზროვნებს, როგორც ეს ყრილობა და ახლა მთავარი ის არის, თუ როგორ და რანაირ ფორმებს მოძებნის პრეზიდენტი ელცინი იმისათვის, რომ ხალხის ამ მისწრაფებაზე გავიდეს. ის ხალხის არჩეულია, მას აქვს ასეთი რეზერვი, მაგრამ თუ როგორ მოხდება მისი გამოყენება, ამაზე ლაპარაკი ჯერ ნაჩქარევად მიმაჩნია.

შეეხო რა რუსეთ-საქართველოს შორის მიმდინარე მოლაპარაკებას, სახელმწიფო მეთაურმა იგი პრობლემატურად მიიჩნია და ხაზი გაუსვა, რომ შეიძლება ვერც დამთავრდეს ჩვენი შეთანხმებები რუსეთთან. რადგან, რუსეთის განწყობილება ისეთია, რომ შეთანხმებებს მხოლოდ ნაწილ-ნაწილ მოეწეროს ხელი (ჯერ, ვთქვათ, სამხედრო შეთანხმებებს, მერე - ეკონომიკურს), ჩვენ კი მათი მთელი პაკეტით. ხელმოწერა გვსურს. ამიტომ, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - სირთულეები იქნება და საბოლოო გადაწყვეტილება ალბათ, ჩემი და რუსეთის პრეზიდენტის შეხვედრის დროს მოხდება.

არის თუ არა მოსალოდნელი საქართველოში ხელისუფლების და მთავრობის კრიზისი? კომენტატორის ამ შეკითხვაზე სახელმწიფოს მეთაურმა დასძინა, რომ ასეთ კრიზისზე ისეთი ენთუზიაზმით ლაპარაკობენ, თითქოს, ამით რაიმე უნდა გვეშველოს. კრიზისი ავადმყოფობაა, - თქვა მან, - და რაკი იგი სენია, არსებობს მისი სამკურნალო საშუალებებიც. ჩვენ ვცდილობთ, რომ საქმე კრიზისამდე არ მივიყვანოთ. თუ ვინმეს ჰგონია, რომ ერთი წავა და მეორე თავისი მოსვლით სიუხვის მდინარეს მოიყვანს, ძალიან ცდება. ამიტომ, ისედაც რთულ ჩვენს მდგომარეობას, ასეთი ლაპარაკით მაინც ნუღარ ვართულებთ. ეს ნამდვილად არ სჭირდება ჩვენს დუხჭირ ცხოვრებას.

წუხელ, როცა ამ რადიოინტერვიუზე ვფიქრობდი, სიმართლე გითხრათ, დიდხანს ვერ გადავწყვიტე, როგორ უნდა მიმემართა ხალხისათვის, რომლის ნაწილს, ამდენი ხანია, პენსიები, სტიპენდიები, ხელფასები არ მიუღია. სამწუხაროდ, ალბათ არ შველის ის, რომ მადლობა ვუთხრა ამ ხალხს მოთმინებისა და სულგრძელობისათვის, რომელსაც იჩენს. მაგრამ მაინც მინდა უდიდესი მადლობა მოვახსენო ყველას, ყველა ოჯახს, ყველა მოქალაქეს, ვინც ყოველივე ამას გაგებით ეკიდება. პირდაპირ ვამბობ, რომ გვიღალატა პარტნიორმა. უმაღლეს დონეზე იყო ხელმოწერილი ხელშეკრულება, რომლის თანახმადაც, ჩვენთვის ფულადი ნიშნები, როგორც ტექნიკური კრედიტი, რუსეთს უნდა მოეწოდებინა. ვიმეორებ, ეს კრედიტი ჩვენ გვეკუთვნოდა და ვერ მივიღეთ. აი, ამან შექმნა ასეთი ვითარება. ახლა რუსეთმა პირობა შეცვალა, რომ ის 60 მილიარდი მანეთი, რომელიც რესპუბლიკის მოსახლეობის აუცილებელ მოთხოვნათა დასაკმაყოფილებლად გვჭირდება, იყოს როგორც სახელმწიფო ვალი. ცხადია, ეს პარტნიორობა აღარ არის. ეს, როგორც იტყვიან, უკვე აკრძალული ილეთია. თუკი ჩვენმა ძალისხმევამ არ გაჭრა, იძულებული ვიქნებით, ვალი ავიღოთ და თავი გადავირჩინოთ და დავაჩქაროთ კუპონების შემოღება, რაზეც უკვე მუშაობენ და ალბათ მოკლე ხანში მათ შემოვიღებთ. სიმართლე გითხრათ, მე ეს არ მინდოდა, გახსოვთ, ვთქვი, რომ სანამ არ გამოგვაგდებენ სამანეთო ზონიდან, უნდა დავრჩეთ-მეთქი. ახლა, ჩანს, რუსეთს სურს მოიშოროს პარტნიორები. ჩვენი წარმომადგენლები, პრემიერ-მინისტრის მოადგილე რომან გოცირიძე და ეროვნული ბანკის მმართველი დემურ დვალიშვილი მოსკოვს ჩავლენ და ხვალ-ზეგ ალბათ, გვეცოდინება, თუ რა გადაწყვეტილებას მიიღებს რუსეთი. ამას თუ დავუმატებთ, რომ სხვა სიძნელეებიც არის - ხალხს სითბო, სინათლე აკლია, მაგალითად, სოხუმში, ამ მხრივ, უკიდურესი ვითარებაა, ცხადი გახდება, თუ რა პრობლემის წინაშე ვდგავართ, ამიტომ, ვეძებთ გამოსავალს და, ვფიქრობ, მოვძებნით მას. დასავლეთი ახლა ძალიან სერიოზულად გვეხმარება, ამერიკამ სამი თვის ხარჯი ხორბალი უნდა გამოგვიგზავნოს, მოდის მედიკამენტები, ბავშვთა კვების პროდუქტები. ამასთან, მე ვფიქრობ, ჩემს დასავლელ კოლეგებს მივმართო წერილით, რომ გაძლიერდეს ეს დახმარება. მაგრამ მთავარი, ვიმეორებ, ის არის, რომ ქვეყანამ თვითონაც გამოიღოს ხელი. თბილისელებისათვის უკვე გამოიყო დასამუშავებელი მიწის ნაკვეთები, სხვაგანაც იგივე იქნება და ყველაფერი უნდა ვიღონოთ, რომ შიმშილი თავიდან ავიცილოთ, მე მოვუწოდებ ყველას, პოლიტიკურ პარტიებსაც და საზოგადოებრივ ორგანიზაციებსაც, კონსტრუქციულად ვიფიქროთ ამ საკითხებზე, თაოსნობებზე, რომლებიც მათს გადაჭრაში დაგვეხმარება. მე მივესალმები მწვანეთა პარტიისდა მისი ლიდერის ზურაბ ჟვანიას ინიციატივას ქალაქის დასუფთავებისათვის; ზურაბ ჟვანიამ და ირინა სარიშვილმა გამოთქვეს სურვილი, რომ მათი პარტიების წარმომადგენლები წავიდნენ კახეთში. ასეთი მოძრაობა სწორია. ჩვენ იქ უნდა დავდგეთ, სადაც ქვეყნის ბედი წყდება. და ყველა ამისათვის უნდა ვიყოთ მობილიზებული.

კომენტატორის კითხვას - ხომ არ არის ქალაქ თბილისის პროკურორის მიხეილ ქურდაძის მკვლელობა იმის შედეგი, რომ ბოლო დროს, სამართალდამცავმა ორგანოებმა გაააქტიურეს თავიანთი საქმიანობა, სახელმწიფოს მეთაური დაეთანხმა. ეს ერთი მხრივ ასეა, - თქვა მან, - მაგრამ აქტიურობს ის ცენტრიც, რომელიც კარგად იცით, სადაც არის და იქიდან ყველაფერი იმართება. თუმცა, ბევრი რამ, ცხადია, თქვენთვის არ არის ცნობილი, - მიმართა მან კომენტატორს, - ახლა საკმაოდ კარგად მუშაობს ჩვენი საინფორმაციო-სადაზვერვო სამსახური, ასევე შინაგან საქმეთა სამინისტრო. ბოლო ფაქტები მათი აქტიურობის გამოძახილია და არა სოციალური რამ. ეს ჩვენი მტრების ნამოქმედარია და მტრებს მტრულად უნდა მოვექცეთ.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: სოხუმში მომხდარმა ბოლო ორი დღის მოვლენებმა დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა რუსეთის სამშვიდობო მისია აფხაზეთში / შევარდნაძე ე. // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 16 მარტი. - №53(597). - 1 გვ.

გუშინ პარლამენტის სხდომაზე

სოხუმში 15 მარტს დატრიალებულმა ტრაგიკულმა მოვლენებმა - ქალაქის დაბომბვამ, ადამიანების დაღუპვამ, - ერთიანად შეძრა საქართველოს ყველა მოქალაქე. ბუნებრივია დღეს არ არსებობს სხვა უფრო დიდი პრობლემა, ვიდრე სოხუმის გადარჩენაა. საქართველოს პარლამენტის 16 მარტის პლენარული სხდომა, ცხადია, ამ მოვლენას მიეძღვნა. სხდომაზე განცხადება გააკეთა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ. მან თქვა:

ამ ბოლო დღეებში სოხუმში ძალზე დაიძაბა ვითარება. წუხელ კიდევ უფრო დრამატული ხასიათი მიიღო დაპირისპირებამ. თითქმის მთელი ღამე იბომბებოდა ქალაქი, განსაკუთრებით ის პოზიციები, რომლებიც დაკავებული აქვთ ჩვენი ჯარის ნაწილებს. გათენებისას დიდი ძალებით დაიწყო მასირებული შემოტევა. ორ ადგილას მოხერხდა მოწინავე პოზიციების გარღვევა. დილით მოხერხდა ამ შემოტევის ლოკალიზება. წუხელ და ამ დილით მიმდინარეობდა მძიმე, ძალიან მძიმე ბრძოლები, ბევრი ხალხია დაღუპული, მათ შორის მშვიდობიანი მოსახლეობა. ჩვენი შეიარაღებული ძალების ხელმძღვანელობა, მეთაურები მოქმედებენ ისე, როგორც ეს საჭიროა ექსტრემალურ სიტუაციაში. ადგილზეა გარკვეული რეზერვი, რომლის ნაწილი ჩაება ბრძოლაში. ახლა ვიღებთ ზომებს, რომ ჩვენი ნაწილები გაძლიერდეს. ყველაფერი გავაკეთეთ იმისათვის, რათა შევასრულოთ ის, რაც ითქვა - სოხუმს არ დავთმობთ.

ახლა რამდენიმე სიტყვა მიზეზებთან დაკავშირებით. რასაც ვიტყვი სრულიად საქართველოს საყურადღებოდ, პრესისა და მსოფლიო საზოგადოებრიობის საყურადღებოდ.

თქვენ კარგად იცით, რომ ყოველთვის ფრთხილად ვიყავი, არ მეხმარა ტერმინი რუსეთ-საქართველოს კონფლიქტი. თუმცა აფხაზეთის ომში რუსეთის მოქალაქეთა და რეგულარული ნაწილების, პირველ რიგში მხედველობაში მაქვს ავიაცია, მონაწილეობა სახეზე იყო. წუხანდელი მოვლენების შემდეგ უნდა განვაცხადო, რომ ჩვენ, პრაქტიკულად, საქმე გვაქვს რუსეთ-საქართველოს კონფლიქტთან. არ ვიცი, რამდენად არის საქმის კურსში რუსეთის პრეზიდენტი, თუ არ არის საქმის კურსში, ეს კიდევ უფრო ართულებს საქმის ვითარებას. რა მიზანი უნდა ჰქონდეს რუსეთს, როცა იქ შინაგანი აშლილობაა და მთელი მსოფლიო შეწუხებულია იმით, რაც რუსეთში ხდება. იმ ძალებმა, რომელთა შესახებაც თქვენ კარგად იცით, გადაწყვიტეს, რომ თავისი შინაგანი აშლილობა მოაწესრიგონ საქართველოში აგრესიის ხარჯზე, „ორთქლი გამოუშვან“, როგორც ამბობენ. ამის დამადასტურებელი ბევრია - გამუდმებული დაბომბვები, ეშერის ნაწილის ირგვლის შექმნილი პრობლემა, სუვერენული სახელმწიფოს მოთხოვნის უგულვებელყოფა, რომ ეს ნაწილი გაყვანილი ყოფილიყო და თავიდან აგვეცილებინა კონფლიქტი, არაფერი არ გაკეთდა.

გუშინ ჩემთან იყო რუსეთის ელჩი, რომელიც მივიღე მისივე თხოვნით და მან განაცხადა, რომ ის უნდა დაბრუნდეს მოსკოვში, რათა მონაწილეობა მიიღოს რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკებაში. ვფიქრობ, რომ ეს შემთხვევითი გამოძახება არ არის, ეს საგულისხმო ფაქტია. ყველაფერს რომ ანალიზი გავუკეთე, დამრჩა შთაბეჭდილება, რომ ეს სერიოზულად დაგეგმილი აქციაა. გარკვეულ წრეებს ჰქონდათ წარმოდგენა, როდის უნდა დაწყებულიყო ეს ოპერაცია. თუ დავუჯერებთ სადაზვერვო სამსახურების მონაცემებს, ყველაფერი იგეგმება რუსი სპეციალისტების მიერ. არ მინდა მოვლენებს გავუსწრო, მაგრამ არის სერიოზული საფრთხე ტერორისტული აქტების განხორციელებისა. თუ ეს მოხდება, ესეც, ალბათ, იმ ძალების მიერ იქნება ინსპირირებული და დაგეგმილი. ვის მიმართ და ვის წინააღმდეგ, ამას მომავალი გვიჩვენებს. არის მონაცემები, რომ დღეს მდინარე ფსოუზე გადმოვიდა შეიარაღებული კოლონა. სოხუმის მისადგომებთან კონცენტრირებულია მძიმე ტექნიკა. არაფერი ამის მსგავსი აფხაზეთის მხარეს არა აქვს და არც შეიძლება ჰქონოდა და ვერც ჩრდილოეთ კავკასიიდან შეიძლებოდა მიეღო.

არ მინდა ვილაპარაკო იმაზე, რომ რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკებაზე რუსეთის წარმომადგენელთა პოზიცია გამკაცრდა. მათ მიაჩნიათ, რომ ხელშეკრულების სათაურში, რომელსაც ჩვენ დიდ ხელშეკრულებას ვუწოდებთ, სიტყვა - მეგობრობა - არ უნდა იყოს. გართულებებია იმ ფინანსური ვალდებულებების შესრულებაში, რის შესახებაც ვიცე-პრემიერმა რომან გოცირიძემ მოგვახსენა და რომელსაც რუსეთი უნდა ასრულებდეს. ასეთ ვითარებაში ჩვენ მაინც, მიუხედავად ყოველივე ამისა, უნდა გამოვიჩინოთ დიდი სიფრთხილე, წინდახედულება და არ დავუშვათ საქართველოს ტერიტორიაზე დისლოცირებული რუსეთის არმიის ქვედანაყოფების მიმართ რაიმე უკანონო მოქმედება. თუ ეს საჭირო იქნება, რესპულიკის ხელმძღვანელობა იტყვის ამის შესახებ.

მე მივმართავ საქართველოს ყველა მოქალაქეს, ყველა პარტიას, დღეს, ასეთ პირობებში, საქართველოს დამატებითი სიძნელეების შექმნა არ სჭირდება, და ამ სამხედრო ქვედანაყოფებთან ურთიერთობა უნდა იყოს ნორმალური, დამატებითი პრობლემები არ უნდა შეიქმნას.

დარწმუნებული ვარ, რომ მსოფლიო საზოგადოებრიობა არ დარჩება გულგრილი ამ მოვლენებისადმი. მე უკვე მოგახსენეთ, რომ დღეს რუსეთი ჩვენი პლანეტის ყურადღების ცენტრშია. დიდი სახელმწიფოს მეთაურებთან ერთად მეც გავაკეთე განცხადება იმის შესახებ, რომ ჩვენ მხარს ვუჭერთ დემოკრატიულ ძალებსა და რუსეთის პრეზიდენტს. ეს ეხმიანება იმას, რაც თქვეს ამერიკის პრეზიდენტმა და წამყვანი ქვეყნების ლიდერებმა.

მინდა გამოვთქვა იმედი, რომ რუსეთის პრეზიდენტი, ყველა მოქალაქე, ვისაც აწუხებს თავისი ქვეყნის ბედი და ავტორიტეტი მსოფლიოში, ყველაფერს კარგად გააანალიზებენ და არ დაუშვებენ კონფლიქტის ესკალაციას. იმედი მაქვს, რომ რუსეთის პრეზიდენტი, როგორც უმაღლესი მთავარსარდალი, მიიღებს გადაწყვეტილებას, რათა დაუყოვნებლივ გაიყვანოს ის ნაწილები ეშერიდან, რომლებიც ასე ძვირად დაუჯდა საქართველოს. თუ ეს ასე არ მოხდება, ჩვენ არაფერი არ დაგვრჩენია, გარდა იმისა, რომ გავაკეთოთ ის, რისი გაკეთებაც შეუძლია საქართველოს.

მე გავფრინდები სოხუმს, ბატონი კიტოვანი და იოსელიანი, ან იქ არიან, ან ცოტა ხანში ჩავლენ. სხვა ზომებიც არის მიღებული. ჩემი ჩასვლის შემდეგ, როცა შევხვდები ქალაქის მოსახლეობას, სამხედრო ნაწილების ხელმძღვანელებს, მეთაურებს, მივიღებთ გადაწყვეტილებას საყოველთაო მობილიზაციის შესახებ. თუ თქვენ მხარს დამიჭერთ, როგორც მთავრსარდალს, ახლა ვაცხადებ საყოველთაო სამობილიზაციო მზადყოფნას. თუ დავრწმუნდები რომ იქ არსებული ძალებით ვერ შევძლებთ სოხუმის დაცვას, სოხუმიდან გამოვაცხადებ საყოველთაო მობილიზაციას.

ამასთან დაკავშირებით მივმართავ საქართველოს ყველა მოქალაქეს, მზად ვიყოთ ამისათვის, მზად ვიყოთ ყველაზე უარესისათვის. დარწმუნებული ვარ ყველა რაიონი თავის სიტყვას იტყვის, ყველა მოქალაქე თავის პოზიციას განსაზღვრავს ამ მძიმე დღეებში. ვისაც შეუძლია იარაღი უნდა აიღოს, რომ ეს განსაცდელი გადავიტანოთ.

განსაკუთრებით მინდა მივმართო დასავლეთ საქართველოს იმ რაიონებს, რომლებიც აფხაზეთს ემიჯნებიან, მადლობის სიტყვით მივმართო სამეგრელოს მოსახლეობას. ბევრი იქ იბრძვის, ეხმარებიან, და მე მჯერა, რომ სამეგრელოს, იმერეთის, სხვა რეგიონების მოსახლეობა სოხუმელებთან იქნებიან, ჩაერთვებიან სოხუმის გადარჩენისათვის ამ გადამწყვეტ ბრძოლაში.

თავდაცვის საბჭოზე მივიღეთ გადაწყვეტილება, რომ ჩვენი აქ არყოფნის დროს თავდაცვის საბჭოს უხელმძღვანელოს რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრმა თენგიზ სიგუამ. პრაქტიკულად მთელი პოლიცია, სადაზვერვო სამსახური სხვა სამართალდამცავი ორგანოები ყაზარმულ მდგომარეობაზე გადავლენ დღის მეორე ნახევრიდან. ასეთივე მდგომარეობა უნდა გამოცხადდეს ყველა სამინისტროსა და უწყებაში. ამ საგანგებო მდგომარეობასთან დაკავშირებით თავდაცვის საბჭოში დამატებით შეყვანილი არიან ბატონები ზურაბ კერვალიშვილი, ავთანდილ მარგიანი, კოტე გაბაშვილი. მე ვთხოვ ბატონ თენგიზ სიგუას თავდაცვის საბჭო მუდმივ მზადყოფნაში ჰყავდეს, რათა ოპერატიულად მიიღოს გადაწყვეტილებები.

მინდა ვთხოვო პარლამენტს, ყველა პოლიტიკურ პარტიას, ეგრეთ წოდებულ ჩვენს მოწინააღმდეგეებს, ყველა მოქალაქეს, რომ ამ რთული, ძნელი გამოცდის დროს უნდა შევძლოთ გავართვათ თავი ჩვენს წინაშე მდგარ ამოცანას, ყოველგვარი პანიკის, შიშის, ზედმეტი განგაშის გარეშე ყველამ აკეთოს თავისი საქმე.

ვფიქრობ, რომ პარლამენტს შეუძლია გააგრძელოს მუშაობა, შესაძლოა დაგვჭირდეს საგანგებო შეკრებები. საჭიროა, რომ პარლამენტის ყველა წევრი ადგილზე იყოს. ჩემთან იყო რამდენიმე პარლამენტარი, რომლებიც ითხოვენ სოხუმში სასწრაფოდ გამგზავრებას. ვფიქრობ, ასეთ არაორგანიზებულ წასვლას აზრი არა აქვს. მთავარია, ყველა პროცესი იყოს მართვადი. თუ სასწრაფო შეკრება იქნება საჭირო, პარლამენტს ეცნობება ამის შესახებ ტელევიზიით ან სხვა საშუალებებით. ვთხოვ რაიონებიდან არჩეულ პარლამენტარებს მუდმივი კავშირი ჰქონდეთ რეგიონებთან, რომ, როგორც იტყვიან, პირველსავე დაძახილზე, გაკეთდეს ის, რაც აუცილებელი და საჭიროა.

მინდა გამოვთქვა რწმენა, რომ საქართველო ამ მძიმე გამოცდას ღირსეულად გაუძლებს.

ამ შეხვედრის შემდეგ ბატონი ედუარდ შევარდნაძე სოხუმს გაფრინდა.

ედუარდ შევარდნაძე: ამ რთული, ძნელი გამოცდის დროს უნდა შევძლოთ ღირსეულად გავართვათ თავი ჩვენს წინაშე მდგარ ამოცანას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 17 მარტი. - №54(598). - 1 გვ.

17 მარტს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ წერილი გაუგზავნა რუსეთის პრეზიდენტს ბორის ელცინს

პატივცემულო ბორის ნიკოლოზის ძევ,

თქვენთვის, რა თქმა უნდა, ცნობილია აფხაზეთში მოვლენათა დრამატული განვითარება.

ჩვენი ერთობლივი ძალისხმევით შარშან სექტემბერში მიღწეული მორიგებანი პრაქტიკულად არარად იქცა. ხელშეკრულება, სამწუხაროდ, გამოყენებული იყო ზემოქმედების საშუალებად, რომელმაც პროვოკაციულად გამოიწვია მოქმედება საქართველოს სახელმწიფოებრივი ინტერესებისა და მისი ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ.

განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობა შეიქმნა თქვენთვის ცნობილი ძალების მიერ აფხაზეთში განხორციელებული მთელი რიგი აქციების შედეგად. ამის შედეგად ათასობით რუსეთელი მოქალაქე, როგორც დაქირავებულნი, აგრეთვე კადრის სამხედრო მომსახურენი ჩართული აღმოჩნდნენ საქართველოს წინააღმდეგ უშუალო საომარ მოქმედებაში.

იღუპება ასობით ადამიანი მათ შორის მშვიდობიანი მცხოვრებლები, ინგრევა ათასობით ნაგებობა, კომუნიკაციები და საცხოვრებელი სახლები, ბარბაროსულად ნადგურდება მატერიალური ღირებულებანი. მაგრამ მთავარი ის არის, რომ შეიყარა საქართველოსა და რუსეთის ხალხთა კეთილმეზობლური ურთიერთობა.

მე გასაგები მიზეზების გამო ახლა საბრძოლო მოქმედებათა ცენტრში აღმოვჩნდი, მაგრამ მზად ვარ დაუყოვნებლივ განვიხილო შექმნილი მდგომარეობა ადგილზე, თქვენ მიერ ამისათვის უფლებამოსილ ნებისმიერი რანგის წარმომადგენელთან. შესაძლებელია ჩვენი სპეციალური მისიის ჩამოსვლაც მოსკოვში. მეც მზად ვარ ჩამოვიდე მოსკოვში თქვენთან შესახვედრად, აგრეთვე არ არის გამორიცხული სხვა წინადადებათა შესაძლებლობაც, რომლებიც ხელს შეუწყობს შექმნილი მდგომარეობიდან გამოსვლას.

დარწმუნებული ვარ, რომ რუსეთში შექმნილი რთული პოლიტიკური ვითარების მიუხედავად, თქვენ, ბორის ნიკოლოზის ძევ, გამოიყენებთ ყოველგვარ შესაძლებლობას რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის გადასარჩენად და მოვლენათა შემდგომი ტრაგიკული განვითარების თავიდან ასაცილებლად.

ედუარდ შევარდნაძე.
ქ. სოხუმი, 1993 წლის 17 მარტი

რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის გადასარჩენად // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 18 მარტი. - №55(599). - 1 გვ.

როგორც არაერთხელ აღინიშნა, რუსეთის ავიაციის სამხედრო-საჰაერო ძალების მიერ ქ. სოხუმის მშვიდობიანი მოსახლეობის დაბომბვას უმძიმესი შედეგები მოჰყვა. ბოლო სამი თვის განმავლობაში დაიღუპა 110 ადამიანი, დაიჭრა 1000-ზე მეტი კაცი, დაინგრა ან სერიოზულად დაზიანდა 800-ზე მეტი საცხოვრებელი სახლი. ბოლო დღეების განმავლობაში არაერთხელ ვიყავი უშუალო მოწმე ბარბაროსული აქტებისა, რომელთა შედეგად იღუპებიან ან სახიჩრდებიან უდანაშაულო ადამიანები, ბავშვები, ქალები, მოხუცები, ქართველები, რუსები, აფხაზები, სომხები...

ცნობად ვღებულობ აფხაზეთის მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის ბატონ თამაზ ნადარეიშვილის განცხადებას იმის შესახებ, რომ შექმნილია სამთავრობო კომისია დაღუპულთა ოჯახებისადმი დახმარების, ავადმყოფთა მოვლა-პატრონობის, უსახლკაროდ დარჩენილთათვის თავშესაფრის გამოყოფის უზრუნველსაყოფად. დაზარალებული მოქალაქეების, მათი ოჯახის დახმარების უკეთ ორგანიზაციისა და კოორდინაციის მიზნით ვავალებ საქართველოს მინისტრთა კაბინეტის ვიცე-პრემიერს ბატონ ზურაბ კერვალიშვილს შექმნას სპეციალური სამუშაო ჯგუფი და ოპერატიულად გადაწყვიტოს ყველა საკითხი, რომელთა მოგვარებაც აღემატება აფხაზეთის მინისტრთა საბჭოს შესაძლებლობებს.

ბატონმა ზურაბ კერვალიშვილმა ყოველ ათ დღეში მომახსენოს ამ დავალების შესრულების მიმდინარეობის შესახებ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე,
სახელმწიფოს მეთაური
ედუარდ შევარდნაძე.

რუსეთის სამხედრო-საჰაერო ძალების მიერ ქ. სოხუმის მშვიდობიანი მოსახლეობის დაბომბვის შედეგად დაზარალებულ, უსახლკაროდ დარჩენილ მოქალაქეთათვის დახმარების გაწევის ღონისძიებათა შესახებ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 18 მარტი. - №55(599). - 1 გვ.

17 მარტს დილით, საინფორმაციო პროგრამა „ალიონმა“ სოხუმიდან პირდაპირი ეთერით გადასცა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის, შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდლის ედუარდ შევარდნაძის ინტერვიუ. მასში, კერძოდ, საუბარია სოხუმში ბოლო დღეებში მიმდინარე ტრაგიკულ მოვლენებზე, ჩვენი საჯარისო შენაერთების საბრძოლო მოქმედებაზე, რომელთა თავდადებისა და გმირობის შედეგად შეტევაზე გადმოსული მტერი უკუგდებულია. 16 მარტს დღის მეორე ნახევარში ქართველმა მეომრებმა გაანადგურეს აფხაზ სეპარატისტთა და დაქირავებულთა რამდენიმე ჯგუფი და სერიოზული ზიანი მიაყენეს მათ. სერიოზული დანაკარგებია ქართველთა მხარესაც.

- როგორც საქართველოს შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდალი, მადლობას ვუცხადებ სოხუმის ყველა დამცველს, - განაცხადა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ ინტერვიუში. - ისინი, ვინც თავი გამოიჩინეს, წარდგენილი იქნებიან მთავრობის ჯილდოზე, მაგრამ, მთავარი ბრძოლა წინაა. ზოგიერთი პოზიცია ჯერ კიდევ არ დაგვიბრუნებია. სამობილიზაციო მზადყოფნა ძალაში რჩება. მივიღებთ თუ არა გადაწყვეტილებას საყოველთაო მობილიზაციის შესახებ, ნათელი გახდება დღეს ან ხვალ.

სახელმწიფოს მეთაურმა მოუწოდა მოსახლეობას, რომ ჩააბარონ იარაღი, რათა დაეხმარონ ჩვენს მეომრებს, რომლებსაც არ ჰყოფნით იგი.

- გუშინ, - თქვა შემდეგ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - გავუგზავნე წერილი პრეზიდენტ ელცინს. ამ წერილის ტექსტი გამოქვეყნდება პრესაში. გუშინვე ტელეფონით ველაპარაკე ამიერკავკასიაში რუსეთის ჯარების ჯგუფის სარდალს რეუტს. ვფიქრობ, შესაბამისი რეაქცია იქნება. და მაინც, ჩემის აზრით, რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების პერსპექტივები ჯერ კიდევ არ არის დაკარგული. დღეს გაგრძელდა აქტიური ბრძოლა ჩვენი პოზიციების აღსადგენად. ღამემ შედარებით მშვიდად ჩაიარა, თუმცა ისევ ბომბავდნენ ქალაქს. განსაკუთრებით დაზიანდა ერთი მრავალსართულიანი სახლი, არიან დაჭრილები. თუ დაბომბვა გაგრძელდება, ჩვენ მივიღებთ საპასუხო ზომებს. მე ახლა არ მინდა, კერძოდ, ისინი დავაკონკრეტო, მაგრამ გუდაუთელებისათვის ეს კარგი არ იქნება...

დღესვე გაიმართება საგანგებო შეკრება, რომელშიც მონაწილეობას მიიღებენ კიტოვანი, იოსელიანი, ყარყარაშვილი, ნადარეიშვილი, კავსაძე და სხვები. სოხუმელებს განწყობილება აქვთ. ღამით, როგორც ჩემთვის გახდა ცნობილი, რეუტი დაუკავშირდა გრაჩოვს და დღეს ელოდება მისგან მითითებებს.

ედუარდ შევარდნაძე: მადლობას ვუცხადებ სოხუმის ყველა დამცველს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 18 მარტი. - №55(599). - 1 გვ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის სიტყვა უცხოელი ჟურნალისტებისთვის გამართულ პრესკონფერენციაზე 1993 წლის 21 მარტს

მე მინდა, პირველ რიგში, მადლობა მოვახსენო ჩვენს სტუმრებს საქართველოში ჩამოსვლისათვის. ეს შეესაბამება ჩვენს სურვილს, ჩვენს განწყობას და ჩვენ ძალიან გვესაჭიროება ჟურნალისტების თვალი, ჟურნალისტების ხედვა ყველაფერი იმისა, რაც ხდება საქართველოში. ჩვენ დაინტერესებული ვართ, რომ ყველა ქვეყანაში და, საერთოდ, მთელმა მსოფლიომ იცოდეს, სიმართლე, სიმართლე იმ რთულ და წინააღმდეგობრივ პროცესებზე, რომლებთანაც გვაქვს საქმე ჩვენს ქვეყანაში. ვფიქრობ, რომ ამ მოგზაურობის პროცესში თქვენ ბევრს ნახავთ საინტერესოს და თქვენთვის საჭიროს.

სამწუხაროდ, დღევანდელი საქართველო ვერ არის მთლად მზად სტუმრების მისაღებად. ქართველებს ცოტა სხვა ტრადიციები აქვთ სტუმრებთან შეხვედრისა, მაგრამ ვფიქრობ, რომ თქვენ გაგებით შეხვდებით ამას, რამდენადაც დღეს საქმე გვაქვს ეროვნული დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ფორმირების ურთულეს პროცესთან, რომელსაც თან სდევს ნამდვილი ეკონომიკური კრიზისი, თითქმის შიმშილობა, სიძნელეები ფინანსების, საბანკო სისტემის სფეროში. პრაქტიკულად, საქართველო ახლა ფინანსური ბლოკადის პირობებში ცხოვრობს. თქვენ შეხვდებით ადამიანებს, რომლებიც გეტყვიან, რომ მათ უკვე ოთხი თვეა არ მიუღიათ ხელფასები, პენსიები და სტიპენდიები. სამწუხაროდ, ეს შედეგია იმ პოლიტიკისა, რომელსაც რუსეთის გარკვეული წრეები ახორციელებენ საქართველოს მიმართ. მე არ მინდა ჩვენი გაჭირვება სხვას გადავაბრალო, მაგრამ ამის შესახებაც უნდა ითქვას.

ყოველივე ამას ართულებს და კიდევ დრამატულ ხასიათს აძლევს კონფლიქტი აფხაზეთში, და ვითარება ცხინვალის ზონაში. მაგრამ განსაკუთრებულ სირთულეებს ქმნის აფხაზეთის კონფლიქტი, რომლის მოუგვარებლობა, მოუწესრიგებლობა დაკავშირებულია სერიოზულ საფრთხესთან მომავალში, როგორც საქართველოსათვის, ისე ჩვენი მეზობელი სახელმწიფოებისთვისაც. ერთი მხრივ, ყველაფერი ეს თითქოს პარადოქსულად გამოიყურება, ერი და ხალხები, რომლებიც ქვეყანაში ცხოვრობენ, თავისუფლების მიღების შემდეგ უნდა გაერთიანებულიყვნენ და თითქოს ასე არ მოხდა. მეორე მხრივ, უნდა გითხრათ, რომ არის ამაში გარკვეული კანონზომიერება. იმპერია დაინგრა და ეს არ იყო დაგეგმილი, დაშლის პროცესი, ყველაფერი წარიმართა სტიქიურად, ძალიან მოკლე დროში. ის სიძნელეები და სირთულეები, რომლებსაც წააწყდა საქართველო და არა მარტო საქართველო, გარკვეულად ობიექტური მიზეზებით უნდა აიხსნას. მე დღეს გამოვყოფდი იმპერიის მსხვრევის და იმპერიის ნგრევის ორ ეტაპს. პირველი შედარებით უმტკივნეულოდ გაიარეს ყოფილმა საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებმა, ვიმეორებ, შედარებით უმტკივნეულოდ. ამ პირველ ეტაპზე მოხდა სუვერენულ სახელმწიფოთა ჩამოყალიბება, დამოუკიდებლობის დეკლარირება, დამოუკიდებლობის გამოცხადება. მაგრამ ეს კიდევ არ ნიშნავს სრულ დამოუკიდებლობას და სრულ თავისუფლებას. უნდა მოგახსენოთ, რომ იმპერიული აზროვნება კვლავ ძალაშია, და არა მარტო აზროვნება, არამედ მოქმედება, პრაქტიკულად მოქმედება. დღეს უნდა ვთქვა, რომ ამ იმპერიული აზროვნების და იმპერიული მოქმედების ცენტრი, ცოტა მძიმეა ამაზე ლაპარაკი, მაგრამ სჯობია, სიმართლე ითქვას, რუსეთის პარლამენტში და სახალხო დეპუტატთა ყრილობაზე. მე მაქვს ამის თქმის უფლება, რამეთუ საქართველომ საკუთარ მაგალითზე რუსეთის პარლამენტში ყველაზე მეტად იწვნია რა არის ასე მკვეთრად გამოკვეთილი იმპერიული აზროვნება. ახლა შესაძლოა ვთქვათ და ვილაპარაკოთ იმაზე, რომ დაიწყო იმპერიის დაშლის და ჭეშმარიტად დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა ფორმირების მეორე ეტაპი, ამ მეორე ეტაპზე ორ მოვლენას გამოვკვეთავდი: პირველი, და ჩვენთვის განსაკუთრებით აქტუალური და მწვავე, - რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის გამწვავება, რაც ისევ გარკვეული ძალების აგრესიული მოქმედების შედეგია, რა თქმა უნდა, მხედველობაში მაქვს რუსეთი. ეს ძალიან ძვირად უღირს ისეთ პატარა ქვეყანას, როგორიც არის საქართველო. საქართველო დღევანდელ მეორე ეტაპზე სასინჯ ქვად იქცა. თუ საქართველო გადარჩება, იმპერიული აზროვნება და მოქმედება ნაყოფს არ გამოიღებს, მაშინ უნდა ვთქვათ, რომ იმპერიის დაშლის პროცესი დამთავრდება, იმპერია საბოლოოდ დაიშლება. მეორე, უფრო მთავარი, და მსოფლიოსათვის შემაშფოთებელი, ეს არის მეორე ეტაპისათვის დამახასიათებელი ღრმა პოლიტიკური კრიზისი რუსეთში, დაკავშირებული ეკონომიკურ კრიზისთან. არ მინდა რაღაც წინასწარმეტყველის როლში გამოვიდე, მაგრამ მინდა შეგახსენოთ, რომ მე დიდი ხანია, ვლაპარაკობდი რუსეთის რეაქციული ძალების მხრივ გადატრიალების რეალურ საფრთხეზე. ასეთი პროცესი საპარლამენტო გადატრიალების სახით დაიწყო. სახალხო დეპუტატთა მეშვიდე ყრილობაზე. მე დღეს პირველად ვამბობ, რომ ამ საფრთხის შესახებ რამდენჯერმე მქონდა საშუალება, მეთქვა, პრეზიდენტ ელცინისათვის და დასავლელი კოლეგებისათვის, რომ ეს რეალური საფრთხეა, რომელიც ემუქრება საყოველთაო მშვიდობას... და თუ ეს განხორციელდა, მაშინ კვლავ ცივი ომის რეანიმაციასთან გვექნება საქმე. აი, ამ გადატრიალების მცდელობა და არა მარტო მცდელობა, არამედ გარკვეული შედეგებიც, კლასიკური ფორმით გამოვლინდა მერვე ყრილობაზე რუსეთში. ჩემი აზრით, რუსეთის პრეზიდენტმა დააგვიანა. ის, რაც გუშინ თქვა პრეზიდენტმა ელცინმა, ვიმეორებ, ჩემი აზრით, უნდა თქმულიყო მეშვიდე ყრილობის დამთავრებისთანავე. ვფიქრობ, ბატონი ელცინი გაგებით შეხვდა ჩემს ნათქვამს, რომ მან, ისევე, შეაფასა გადატრიალების ეს საფრთხე. მე ცოტა მეტს ვლაპარაკობ რუსეთზე, ვიდრე საქართველოზე, იმიტომ, რომ საბოლოო ანგარიშით, არა მარტო ქართული დემოკრატიის, არამედ სხვა ქვეყნებში დემოკრატიული მშენებლობის პროცესი დიდად იქნება დამოკიდებული იმაზე, თუ რა მოხდება რუსეთში.

დიდი ყურადღებით მოვუსმინე გუშინ პრეზიდენტ ელცინს, ჩავიწერე მისი გამოსვლა და რამდენჯერმე შევეცადე ღრმა, სერიოზული ანალიზი გამეკეთებინა ამ გამოსვლისათვის. ვთვლი, რომ გუშინდელი პლატფორმა ერთადერთი გამოსავალია კრიზისიდან. ელცინს აქვს უფლება, ასეთი პლატფორმა შესთავაზოს ქვეყანას, რამეთუ, იგი არავის მიერ დანიშნული არ არის. იგი ხალხის მიერ არჩეული პრეზიდენტია და თუ შევადარებთ, როდის არიან არჩეულები სახალხო დეპუტატები და როდის აირჩევს ელცინი, ჩემი აზრით, ამ განსხვავებას ექნება პრინციპული მნიშვნელობა. სწორედ ეს განსხვავება დიდ უპირატესობას აძლევს ელცინს ყრილობისა და პარლამენტის წინაშე. შეშფოთებას იწვეს შეუთანხმებლობა პრეზიდენტსა და ვიცე-პრეზიდენტს შორის. არ ვიცი, რა პერსპექტივაა ამ მხრივ, მაგრამ პრეზიდენტის გუშინდელი გამოსვლის მიხედვით ისეთი შთაბეჭდილება შემექმნა, რომ ისინი ერთ პლატფორმაზე დგანან. რუცკოვის შემდგომი განცხადება ვითარებას ართულებს. ახლა ელცინის მოკავშირე - ხალხი, რუსეთის მოსახლეობა უნდა იყოს. ის ხალხი, რომელმაც იგი აირჩია პრეზიდენტად და სახელმწიფოს ბედი ჩააბარა. თუ პრეზიდენტსა და საკანონმდებლო ორგანოებს შორის ბრძოლამ კიდევ უფრო მწვავე ხასიათი მიიღო და დრამატულ კულმინაციას მიაღწია, რუსეთი პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ქაოსში აღმოჩნდება. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ რუსეთს, თუ დღეს ასეთი სცენარით განვითარდა მოვლენები, სამოქალაქო ომის საფრთხე ელის. მერე გეტყვით, როგორი ატმოსფეროა ახლა მოსკოვში, პეტერბურგში, ან სხვა ქალაქებში, მაგრამ ისეთი შეგრძნება მაქვს, რომ თითქოს სამოქალაქო ომის სუნი ტრიალებს ჰაერში. ვფიქრობ, ამას სერიოზულ აგნარიშს გაუწევენ რუსეთის შესაბამისი წრეები. იმედი უნდა ვიქონიოთ, რუსეთის მოსახლეობის სიბრძნისა, და იმისა, რომ დემოკრატები რუსეთში იმოქმედებენ უფრო მიზანსწრაფულად, უფრო გაბედულად. მე კარგად ვიცნობ რუსეთის დემოკრატიულ ძალებს, ერთ-ერთი ინიციატორი გახლდით დემოკრატიული მოძრაობის წამოწყებისა რეფორმებისათვის, მქონდა კონტაქტები სხვა ძალებთან და მათ აქვთ უნარი, მწვავე სიტუაციებში, გადამწყვეტ დროს გაერთიანდნენ. ასე იყო აგვისტოს პუტჩის დროს. ჩვენ ყველანი ერთად ვიდექით ბარიკადებზე, უნდა გითხრათ, რომ მე მაშინ პრეზიდენტ ელცინთან ახლო კონტაქტები მქონდა, რამდენჯერმე შევხვდი მას. გუშინდელი ელცინი ძალიან ჰგავდა აგვისტოს მოვლენების გმირს. ჩვენ ყველას გვინდა, რომ მას ნერვებმა არ უღალატოს და ის, რაც გუშინ თქვა, ლოგიკურ დასასრულამდე მიიყვანოს. კიდევ ერთი დებულება. მეორე ეტაპი იმპერიის ნგრევისა კიდევ უფრო მტკივნეული და დრამატული იქნება. ალბათ, ძნელია ამაზე ლაპარაკი, მაგრამ ხალხებმა ეს უნდა იცოდნენ. ჯერ კიდევ არ არის იმპერია დანგრეული. ეს იმდენად მტკივნეული იქნება, რომ თუ რუსეთი ქაოსურ ვითარებაში აღმოჩნდა, და ამას სამოქალაქო ომი მოჰყვა, ამ ნგრევის ნამსხვრევები ყოფილი საბჭოთა კავშირის მთელ ტერიტორიას მოეფინება. არც ევროპა გადარჩება. ის, რასაც მოგახსენებთ, და კერძოდ, მიმაჩნია, რომ დღეს, დღევანდელ რუსეთში სწორედ პრეზიდენტი ელცინია ის ძალა, რომელიც გარკვეულ გარანტიებს ქმნის დემოკრატიისა და რეფორმებისათვის, ამის შესახებ მე გუშინ ვუთხარი ამერიკის შეერთებული შტატების ვიცე-პრეზიდენტს ბატონ გორს, რომელმაც დარეკა, აინტერესებდა ვითარება საქართველოში და ჩვენ გავუზიარეთ აზრი ერთმანეთს რუსეთში მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით. გუშინ ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრის დავალებით აქ ჩამოვიდა მისი სპეციალური წარმომადგენელი, ელჩი მოსკოვში და მასაც ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრისათვის დაახლოებით ასეთი ინფორმაცია გადავეცი. ასეთი ინფორმაცია მიიღეს დასავლეთის თუ აღმოსავლეთის სხვა კოლეგებმა, რომლებთანაც სამუშაო კონტაქტები მაქვს.

და კიდევ ერთი, თუ რუსეთი ელცინის მიერ გამოცხადებული გუშინდელი პლატფორმით ივლის, სამოქალაქო ომს თავიდან აიცილებს. შეიძლება ეს იმდენად მნიშვნელოვანი არ იყოს მსოფლიოსათვის, მაგრამ მაშინ ასეთ შემთხვევაში, რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა ძალიან სწრაფად მოგვარდება და თვით რუსეთისათვის აი, ამ პროცესს - საქართველოსთან ნორმალური კეთილმეზობლური, მეგობრული ურთიერთობის დამყარებას, შეიძლება დიდი მნიშვნელობა ჰქონდეს. თქვენ იცით, რომ მე გამოვთქვი მზადყოფნა, რა ფორმითაც უნდა იყოს, საქმიანი კონტაქტებისა პრეზიდენტ ელცინთან. მე მზად ვარ, შევხვდე მას და დავძლიოთ ეს კრიზისი, კრიზისის ეს ფაზა, რომელშიც ახლა რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა შევიდა.

და ბოლოს, ახლა ძალიან ბევრს ლაპარაკობენ იმაზე, რომ რუსეთის პრეზიდენტის მოქმედება ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას. ეს ალბათ ასეა, თუ ფორმალურად მივუდგებით საკითხს. მაგრამ, ვიმეორებ, ის ხალხის მიერ არის არჩეული და ნურც იმას დავივიწყებთ, როდის არის მიღებული კონსტიტუცია, რომელიც რუსეთში მოქმედებს. ვფიქრობ, ამასაც არსებითი მნიშვნელობა აქვს. მე მგონი, რუსეთის მომავლისათვის, ევროპის მომავლისათვის, საყოველთაო მშვიდობისათვის, ელცინის პლატფორმას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. ცოტა გამიგრძელდა ჩემი შესავალი, მაგრამ მინდოდა მეთქვა, თქვენთვის ჩემი წუხანდელი ნაფიქრი და ნააზრევი, გმადლობთ.

ელცინის პლატფორმა - ერთადერთი გამოსავალი : საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის სიტყვა უცხოელი ჟურნალისტებისთვის გამართულ პრესკონფერენციაზე 1993 წლის 21 მარტს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 23 მარტი. - №58(692). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძე ტელეფონით ესაუბრა ამერიკის ვიცე-პრეზიდენტს ელ გორს

20 მარტს, გვიან საღამოს, ამერიკის მხარის ინიციატივით შედგა სატელეფონო საუბარი საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარეს - სახელმწიფოს მეთაურს ედუარდ შევარდნაძესა და ამერიკის შეერთებული შტატების ვიცე-პრეზიდენტ ელ გორს შორის

პრეზიდენტისა და თავისი სახელით ელ გორმა გამოხატა ღრმა პატივისცემა და დიდი სიმპატიები ქართველი ხალხისადმი, სრული მხარდაჭერა საქართველოში დღეს მიმდინარე დემოკრატიული პროცესებისადმი.

- ჩვენ თავიდანვე აღვნიშნეთ ჩვენი დამოკიდებულება საქართველოსადმი, პირადად თქვენდამი და ამის შესახებ არაერთხელ განვაცხადეთ. ახლაც ღრმა დაინტერესებით ვადევნებთ თვალყურს თქვენთან მიმდინარე პროცესებს, - აღნიშნა ამერიკის შეერთებული შტატების ვიცე-პრეზიდენტმა - გვაფიქრებს მოვლენათა მსვლელობა აფხაზეთში, თქვენი ურთიერთობის განვითარება რუსეთთან. იმედი გვქავს, რომ არსებული პრობლემები მშვიდობიანი ხერხებით მოგვარდება.

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა მადლობა გადაუხადა ამერიკის მხარეს პოლიტიკური, მორალური, მატერიალური მხარდაჭერისათვის.

- მოხდა ისე, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ საქართველოს, რომელიც მყარად დაადგა დემოკრატიული განვითარების გზას, ერთგვარ სასინჯ ქვად იქცა, ვინაიდან ის, რაც დღეს აფხაზეთში ხდება, ანარეკლია რუსეთში მიმდინარე მოვლენებისა. მაგრამ თქვენ იცით, თუ როგორ განვითარდა ვითარება რუსეთში, რამაც დიდი გავლენა მოახდინა ჩვენს ურთიერთობაზე. სამწუხაროდ, რუსეთის მიერ ძალის გამოყენება და ჩვენს შინაურ საქმეებში ჩარევა, უკვე მომხდარი ფაქტია, რეალობაა.

- თუმცა, - აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - მე მაინც იმედი მინდა გამოვთქვა, რომ ვითარება სასიკეთოდ შეიცვლება, რადგან ახლახანს მოვუსმინე პრეზიდენტ ელცინის მიმართვას რუსეთის მოქალაქეებისადმი და ვფიქრობ, რუსეთში კომუნისტური პარლამენტის ბატონობა უნდა დამთავრდეს. ამ მხრივ ელცინმა სწორი გადაწყვეტილება მიიღო და დარწმუნებული ვარ, რომ ამერიკის ადმინისტრაცია მხარს დაუჭერს მას.

- მისასალმებელია - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ პრეზიდენტ ელცინის ადმინისტრაცია ასეთ დაინტერესებას იჩენს საქართველოს, კავკასიის პრობლემებისადმი. რუსეთის პრობლემების გასაღები კავკასიაში დევს. იმედი მაქვს, რომ ეს დაინტერესება შესაბამისად აისახება თქვენს შეხვედრებში, რომლებიც უახლეს ხანს გექნებათ უმაღლეს დონეზე.

ამერიკის შეერთებული შტატების ვიცე-პრეზიდენტმა ელ გორმა თქვა, რომ საქართველოსა და კავკასიის პრობლემები აუცილებლად დადგება ვანკუვერში უმაღლეს დონეზე შეხვედრის დღის წესრიგში. მანამდე განიხილება მისი მზადების სხვადასხვა ეტაპზეც, კერძოდ, საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრის დროსაც.

- ამერიკის პრეზიდენტი ბილ კლინტონი და მე, - თქვა ვიცე-პრეზიდენტმა ელ გორმა, - სიამოვნებითა და დიდი ინტერესით ველით თქვენთან შეხვედრას ამერიკის შეერთებულ შტატებში, როდესაც თქვენ აქ ჩამობრძანდებით.

- მინდა მადლობა ვუთხრა ამერიკელ ხალხს, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ არა თქვენი დახმარება, საქართველო ეკონომიკურად დღეს ბევრად უფრო მძიმე ვითარებაში იქნებოდა. დარწმუნებული იყავით, რომ ქართველი ხალხი ამას არ დაივიწყებს.

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა მადლობა გადაუხადა ვიცე-პრეზიდენტს მხარდაჭერისათვის, სიამოვნებით გაიხსენა მასთან ადრინდელი შეხვედრები და იმედი გამოთქვა, რომ მალე იხილავს მას საქართველოშიც.

სრული მხარდაჭერა : ედუარდ შევარდნაძე ტელეფონით ესაუბრა ამერიკის ვიცე-პრეზიდენტს ელ გორს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 23 მარტი. - №58(692). - 1 გვ.

22 მარტის რადიოინტერვიუ

ასეთი აზრი გამოთქვა პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ საქართველოს რადიოს კომენტატორ ნატო ონიანთან ინტერვიუში, როცა განვლილი კვირის მოვლენები გააანალიზა. - რუსეთის სამხედრო ჩარევა აფხაზეთის კონფლიქტში რაღაც ისეთ საზღვრამდე მივიდა, რომ იმის იქით გადაბიჯების შემთხვევაში რუსეთი საერთო თვალსაზრისით უკვე ძალიან ბევრ რამეს დაკარგავს; ამის გარანტიაა ჩვენს მიერ მიღებული ბოლოდროინდელი ზომები, - თქვა მან, - ამასთან მთავარი ფაქტორია ჩვენი შეიარაღებული ძალების განწყობა, თავგანწირვა და ბრძოლისუნარიანობის მკვეთრი ზრდა. ამის გარანტიაა ჩვენს მიერ სწორად გააზრებული და გადადგმული პოლიტიკური ნაბიჯები - პარლამენტის სხდომაზე გაკეთებული განცხადება, სოხუმში ჩასვლა, იქ გატარებული ღონისძიებები, რომლებმაც შემოაბრუნა ჩვენსკენ საერთაშორისო საზოგადოებრივი აზრი. ამ ნაბიჯებს, არგუმენტებს, ფაქტებს, რომლებზეც ჩვენ გავაკეთეთ აქცენტი, არა მარტო თავისთავად აქვს დიდი მნიშვნელობა, არამედ პირველ რიგში იმისთვის არის საჭირო, რომ აგრესია შეწყდეს და საქმე არ მივიდეს შეტაკებამდე. ვიმეორებ, ამ ნაბიჯებმა ჩვენ საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების თვალსაზრისით ბევრი რამ მოგვიტანა და ახლა მოლაპარაკებათა რეალური გზაც გამოაჩინა. რუსეთის მთავრობამ თავის განცხადებაში უკვე გამოთქვა მოსაზრება, რომ იგი კვლავ რჩება 3 სექტემბრის შეთანხმების პლატფორმაზე, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - ჩვენთვის ეს მისაღები პლატფორმაა, რადგან ეს ფაქტიურად ნიშნავს საქართველო-რუსეთის საზღვრის კონტროლზე აყვანას, დაქირავებულთა გაყვანას აფხაზეთის ტერიტორიიდან. მართალია, ამჯერად, ალბათ ძნელი იქნება იმის ამოცნობა, თუ სინამდვილეში რას გულისხმობს თვით რუსეთის მთავრობა, მაგრამ, ის, რაც გაცხადდა, ვიმეორებ, ჩვენთვის სრულიად მისაღები ვარიანტია.

კომენტატორის შეკითხვაზე, ხომ არ გაართულებს სომხეთთან ურთიერთობას გავრცელებული ფაქტი, თითქოს გუდაუთის მხარეს საქართველოს წინააღმდეგ იბრძვის სომეხთა ბატალიონი, სახელმწიფოს მეთაურმა უპასუხა, რომ ამგვარი რამ სრულიად გამორიცხულია. - შეიძლება თავისი სურვილით მართლაც მონაწილეობს რამდენიმე კაცი, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - მაგრამ ძირითადი ნაწილი ეს იძულებითი წესით გამოყვანილი ხალხის, ასეთი იძულებით წესით ქართველთა გამოყვანის ფაქტიც არის. ისინიც ძალით არიან ჩარიცხული ნაწილებში. საერთოდ სომეხი ხალხის განწყობა ყველგან, სადაც კი ისინი ცხოვრობენ, თბილისით დაწყებული და ახალციხით დამთავრებული, ნორმალური და კარგია, ისევე როგორც აზერბაიჯანელებისა, რომლებიც, სხვათა შორის, მოითხოვენ ამ ომში ჩვენს მხარეზე მონაწილეობას, მაგრამ ჩვენ არ გვინდა მივცეთ ამ მოძრაობას დიდი მასშტაბები, გარკვეული სიფრთხილით ვეკიდებით ყოველივეს, თუმცა არ არის დასამალავი, რომ ჩვენს შინაგან ჯარებში იბრძვიან აზერბაიჯანელებიც, სომხებიც, სხვა ეროვნებათა წარმომადგენლებიც.

შეეხო რა მდგომარეობას რუსეთში, სახელმწიფოს მეთაურმა კვლავ გაიმეორა მის მიერ წინა გამოსვლებისას გამოთქმული მოსაზრება, რომ რუსეთის პრეზიდენტის ის ნაბიჯი, რომელიც მან გადადგა, ადრე უნდა გადადგმულიყო. ჩემი აღმოჩენა არ არის, სხვებიც აფრთხილებდნენ რუსეთის პრეზიდენტს, რომ რაღაც ძალებს ექნებოდათ გადატრიალების მცდელობა, - მაგრამ, სამწუხაროდ, ბატონმა ელცინმა გაიმეორა ბატონ გორბაჩოვის შეცდომა და ის, რაც სახალხო დეპუტატთა მე-7 ყრილობის შემდეგ უნდა გაეკეთებინა, მხოლოდ მე-8 ყრილობის შემდეგ გააკეთა. ამიტომ მდგომარეობა ძალიან დრამატულია, ჯერჯერობით გარკვეული არაფერი არ არის, - დასძინა მან, - სიმართლე გითხრათ, გუშინდელი რუსეთის უზენაესი საბჭოს სხდომიდან უფრო მეტ აგრესიულობას და ორგანიზაციულობას მოველოდი. მაგრამ ეს ასე არ მოხდა. ახლა უკვე ყველაფერი ხალხმა უნდა გადაწყვიტოს. ამ მხრივ, პრეზიდენტს დიდი მხარდაჭერა აქვს. რუსეთის მსხვილ ცენტრებში ელცინს დაუჭერენ მხარს, სოფლის მოსახლეობა მის მხარეს დადგება. პრეზიდენტი პოპულარული ფიგურაა რუსეთში, მისი არგუმენტიც, რომ ხალხმა აირჩია და იგი პასუხს აგებს მის წინაშე, დიდ როლს თამაშობს. ამ არგუმენტს, ფაქტიურად, არც აქვს ალტერნატივა. ასეთ მდგომარეობაში სხვა ვარიანტი ალბათ მიუღებელია. სახალხო დეპუტატთა ყრილობამ რომ ქვეყანა მართოს, ეს უბედურება იქნებოდა, ირგვლივ დენთის სუნი უმალ დატრიალდება... მაგრამ, ვიმეორებ, მდგომარეობა ისეთია, რომ რაიმეს გამორიცხვა ძალიან ძნელია. - განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ, - მასის დიდი ნაწილი ამ მოვლენებისადმი ინერტული იქნება, ამიტომ, უნდა ვივარაუდოთ, პრეზიდენტს ამ მხრივ ექნება ბრძოლის საშუალება. მთავარია არმია არ გახდეს უმართავი. იგი ახლა ისეთ მდგომარეობაშია, რომ ეს შეიძლება სტიქიურად მოხდეს, რადგან იქ არსებობენ რეაქციული ძალები და დემოკრატიის მხარდამჭერი ძალებიც. თუ ეს სტიქიურობა არ გამოირიცხა, უმართავი პროცესები შესაძლებელია და ქვეყანა სამოქალაქო ომის ზღვართან დადგება. მე უკვე ვთქვი, რომ ასეთი აფეთქების და ქაოსის ტალღა მარტო საქართველოს როდი შეეხება... მაგრამ, თუკი ეს მაინც მოხდა, ყველაზე საშინელი ალბათ ის იქნება, რომ ჩვენ საქმე გვექნება ნატოს ახალ ბლოკთან და შესაძლოა ამოქმედდეს ამ სამხედრო ორგანიზაციის ახალი სტრატეგია, რომელიც პრეზიდენტმა ბუშმა ევროთათბირზე წარმოადგინა. ეს სტრატეგია იმას ითვალისწინებს, რომ არ დაუშვან სამოქალაქო ომი რუსეთში, საბჭოთა კავშირის აღდგენა თავის ფარგლებში გამორიცხულია, როგორც ამას ფიქრობენ გარკვეული ძალები. თუ შევეგუებით იმ აზრს, რომ საბჭოთა კავშირი უნდა აღდგეს, მაშინ რუსეთმა სამოქალაქო ომის სტადია უნდა გაიაროს - ნგრევისა და რღვევის დრო. ეს იქნება დიქტატურის პერიოდი და მის აღდგენას არა აქვს რეალური საფუძველი.

რუსეთში შექმნილი მდგომარეობის ანალიზისას ედუარდ შევარდნაძე კვლავ დაუბრუნდა პრეზიდენტ ელცინის სატელევიზიო გამოსვლას და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ძალიან დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ფრაზას, რომელიც ახლო საზღვარგარეთის ქვეყნებს შეეხებოდა. იმპერიის რღვევა ჯერ არ დამთავრებულა, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - ჯერ ურჩხულის საცეცები ისევ მოქმედებენ და ახლო საზღვარგარეთის ქვეყნებთან კონფლიქტი რუსეთს კარგს ვერაფერს მოუტანს. რუსეთის პრეზიდენტმა ეს დაინახა და ამაში მას მხარი უნდა დავუჭიროთ. წარმოიდგინეთ ასეთი კონფლიქტები უკრაინასთან, ყაზახეთთან, კავკასიასთან. რუსეთის ისეთი დაშლა იწყება, რომ მისგან არაფერი აღარ დარჩება. რუსეთთან ჩვენი მოლაპარაკების გაჭიანურება იმის ბრალია, რომ სნგ-ში არ შევედით, ამიტომ, რუსეთთან განსაკუთრებულ ურთიერთობაზე გვაქვს ლაპარაკი. ჩვენმა ქვეყანამ სამართლებრივი საფუძვლები უკვე შეუქმნა მეზობელ აზერბაიჯანთან ურთიერთობას, ეს მალე მოხდება ასევე ჩვენს მეზობელ სომხეთთან, მაგრამ რუსეთთან ამ მხრივ რთულად მიდის საქმე. უპირველესი პრობლემა ჯარის საკითხის გადაწყვეტაა. მეორე პრობლემა გახლავთ ფინანსური საკითხები, რომლებიც ჩვენ ძალიან გვაწუხებს. ეს ორივე პრობლემა ერთმანეთს მჭიდროდ უკავშირდება. თუ ფულადი ნიშნები არ შემოვიდა, ხალხის ისედაც დუხჭირი ცხოვრება კიდევ უფრო გაუარესდება. ახლა რუსეთში მზად არიან გადაწყვიტონ ეს საკითხი, ოღონდ, იგი სურთ გაფორმდეს, როგორც სახელმწიფო სესხი. გუშინ ვითათბირეთ პრემიერ-მინისტრთან ბატონ თენგიზ სიგუასთან ერთად და გადავწყვიტეთ, რომ მოლაპარაკებათა რანგი უნდა ამაღლდეს. საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრის პირველი მოადგილე ბატონი მიხეილ უკლება, რომელიც ჩვენს დელეგაციას ხელმძღვანელობს, ძალიან საინტერესო პიროვნებაა, მაგრამ ფინანსურ საკითხებზე საუბარს რანგის გაზრდა უთუოდ დასჭირდება, რომ ფულის ნიშნები როგორმე მალე მივიღოთ. ამ მოლაპარაკებისათვის ჩვენ ალბათ, ერთი კვირა დაგვჭირდება, რომ ფული შემოვიტანოთ, თუ ეს არ მოხერხდა, მაშინ საკითხი საკუთარი საშუალებებით უნდა გადავწყვიტოთ. მართალია, ეს არ იქნება მთლიანი გამოსავალი, მაგრამ ამოსუნთქვის საშუალებას მოგვცემს, - თქვა მან.

ახლა აფხაზეთშიც მოლაპარაკების უკეთესი პირობებია, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - საერთოდ სამხედრო წარმატება ყოველთვის უკეთეს ნიადაგს უქმნის პოლიტიკურ მოლაპარაკებებს. სოხუმის გადარჩენა, მისი საიმედოდ დაცვა, მოწინააღმდეგის დიდი ზარალი, თვითმფრინავის ჩამოვარდნა, - ანგარიშგასაწევი ფაქტორებია. ადრე იქითა მხარეს კიდევ დაეკარგა ერთი თვითმფრინავი. ჩვენები ამბობდნენ „დავჭერით“ და სადღაც ჩამოვარდაო. ამიტომ არ ატეხეს ხმაური. მანამდე თუ გახსოვთ, ვერტმფრენმა განიცადა კატასტროფა... ვიმეორებ, ეს ანგარიშგასაწევი ფაქტებია. აღიარებენ, რომ სოხუმის ოპერაცია სანიმუშოდ იყო დაგეგმილი, მაგრამ იგი მაინც ჩაიფუშა, ამიტომ, ჩვენი პოზიციები უფრო მყარია. თუკი რუსეთში კანონზომიერად განვითარდა მოვლენები, ბევრი რამ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობაში უმაღლეს დონეზე უნდა გაირკვეს, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ...

ინტერვიუს დასასრულს, სახელმწიფოს მეთაური კვლავ დაუბრუნდა ქვეყანაში წესრიგის დამყარების პრობლემას და გარკვეულწილად დადებითი შეფასება მისცა ამ მხრივ სამართალდამცავი და შინაგან საქმეთა ორგანოების და დედაქალაქის ხელმძღვანელობის საქმიანობას. დიდ შედეგებზე ლაპარაკი ჯერ ძნელია, - თქვა მან, - მაგრამ ძვრები იგრძნობა, რეალურად უმჯობესდება მდგომარეობა დედაქალაქშიც და სხვა რეგიონებშიც. ამ დღეებში ჩვენ ალბათ, კვლავ დავუბრუნდებით ამ საკითხს და მოვისმენთ ანგარიშებს, თუ როგორ სრულდება ამ მხრივ ჩვენი მოთხოვნები. მე გადაწყვეტილი მაქვს, არ მოვეშვა ამ საქმეს, ვიდრე სრული წესრიგი არ გვექნება.

საქართველოს პარლამენტის პრესცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: თუ რუსეთში მდგომარეობა უკიდურესობამდე არ დაიძაბა, მისი სამხედრო ჩარევა აფხაზეთის კონფლიქტში სოხუმის აღების გეგმის ჩაშლის შემდეგ უნდა შესუსტდეს : 22 მარტის რადიოინტერვიუ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 23 მარტი. - №58(692). - 1 გვ.

გუშინ პარლამენტის სხდომაზე

23 მარტს პარლამენტის სხდომას ინტერესით ელოდნენ არა მარტო პარლამენტარები, არამედ რესპუბლიკის საზოგადოებრიობაც, რადგან ახლა ყველას ყურადღების ცენტრშია აფხაზეთში მიმდინარე მოვლენები, რუსეთში შექმნილი ვითარება. ამდენად, ბუნებრივია, რომ სწორედ ამ საკითხების ანალიზით დაიწყო სხდომა. ინფორმაცია გააკეთა პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ. მან, კერძოდ, თქვა:

- ამ ბოლო დღეების მოვლენებთან დაკავშირებით ბევრი რამ ითქვა და ყველაფერი თითქმის დეტალებშია ცნობილი ჩვენი საზგადოებრიობისათვის და, რა თქმა უნდა, პარლამენტისთვისაც. მე მაინც ზოგიერთ მოვლენას შეგახსენებთ, რომელსაც გარკვეული მნიშვნელობა ექნება დღევანდელი საქართველოსათვის და მომავლისათვისაც.

პირველი, ეს არის ის მიზეზი, რომელთანაც დაკავშირებული იყო ჩემი წასვლა სოხუმში. მე უკვე ვთქვი სოხუმზე შემოტევას რა მასშტაბები ჰქონდა, რომ ეს იყო სერიოზულად მომზადებული და მოფიქრებული სამხედრო ოპერაცია თვით სეპარატისტთა ლიდერების აღიარებით, რომელიც ჩაიშალა. ამის შესახებ უკვე ითქვა და გამოქვეყნდა კიდეც, ეს იყო საგანგებოდ დაგეგმილი სამხედრო აქცია და ამ დაგეგმვაში მონაწილეობდნენ უმაღლესი კვალიფიკაციის სხვა ქვეყნის სპეციალისტები. თვითონ დავრწმუნდი, რომ ისინი მონაწილეობდნენ არა მარტო დაგეგმვაში, არამედ განხორციელებაში. მეტი დაზუსტება იმის წყალობით, რომ თავის დროზე იყო მიღებული სერიოზული ზომები სოხუმის დაცვის გასაგრძელებლად. მიუხედავად იმისა, რომ მოხდა რამდენიმე მიმართულებით გარღვევა, საქმეს უშველა ჩვენი მეომრების გმირობამ და ვაჟკაცობამ, ქალაქის მოსახლეობის თავგანწირვამ და რეზერვისტთა ჩასვლამ. ქალაქმა დახმარება მიიღო მაშინ, როცა ვითარება მართლაც კრიტიკული იყო. სეპარატისტების ზარალი ძალიან დიდია, ახლაც არ არის დამთავრებული დაღუპულთა გვამების აკრეფა, გუშინაც დაიკრძალა რამდენიმე. უნდა ვივარაუდოთ, რომ სეპარატისტთა ბანაკში მორალური, ფსიქოლოგიური გავლენა სერიოზული იქნება.

ერთხელ კიდევ მინდა ხაზი გავუსვა იმას, რომ ჩვენი არმიის ფორმირება ნელა, ძნელად მიმდინარეობს, მაგრამ, რომ ის ჩვევები არა, რაც ჩვენმა მეომრებმა შეიძინეს, ძნელი იქნებოდა დასახული ამოცანების შესრულება. თავდადებისა და თავგანწირვის მაგალითები უამრავია. ბევრი სოხუმელი მოქალაქე დაიღუპა, დაიღუპნენ ახალგაზრდები, მქონდა საშუალება ბევრ ოჯახში ვყოფილიყავი, შევხვედროდი დაჭრილ მეომრებს. სოხუმში ბევრი სახლია დანგრეული, მშვიდობიანი მოსახლეობა სერიოზულად დაზარალდა. სოხუმის დაბომბვა შეტევის დღეებში ინტენსიურად მიმდინარეობდა და განსაკუთრებით მწვავე ხასიათი ჰქონდა იმ დღეს, როცა სოხუმში ჩავედი. რამდენიმე სახლი ცენტრში დაინგრა, იქ, სადაც მინისტრთა კაბინეტია, სადაც ყველანი ვმუშაობდით.

სათანადო პოლიტიკური განცხადებებისა და ოპერაციის ჩაშლის შემდეგ სეპარატისტთა მოქმედება შესუსტდა, შეწყდა სოხუმის დაბომბვა. რუსეთის სამხედრო თვითმფრინავის ჩამოგდებასთან დაკავშირებით გაკეთებულ პოლიტიკურ განცხადებას გარკვეული მნიშვნელობა ჰქონდა და უნდა ვივარაუდოთ, რომ მესამე ძალის აშკარა ჩარევა თუ გამორიცხული არა, შესუსტებული იქნება. შეიძლება გამოირიცხოს კიდეც, ამას მომავალი გვიჩვენებს.

ვფიქრობ, რომ ჩვენი სამხედრო შენაერთები იმოქმედებენ დასახული გეგმის და ამოცანის შესაბამისად, ყველა, ვისაც შეუძლია ადგილზე მიიღოს გადაწყვეტილება, სოხუმში იმყოფება, იქ მოქმედებს შტაბი. ამასთან ერთად, ჩემი აზრით, გარკვეული მნიშვნელობა უნდა მივანიჭოთ იმ პროცესებს, რომლებიც კონფლიქტის მიმდებარე რეგიონში მიმდინარეობს, კერძოდ, გალის რაიონში. წინა ჩასვლის დროს მრავალი შეხვედრა მქონდა გალში, ახლაც ვესაუბრე გალის ხელმძღვანელობას და უნდა გამოვკვეთო ის განწყობილება, რომელიც გალში სუფევს. იქ ნამდვილი საბრძოლო განწყობილებაა და გალელებს ღირსეული წვლილი შეაქვთ აფხაზეთის განთავისუფლების საქმეში და ჩვენს მიერ დასახული ამოცანების განხორციელებაში.

სასიკეთო ძვრები დაიწყო სამეგრელოს ზოგიერთ რეგიონში. ხალხი ფეხზე დადგა. გადაჭარბებული არ იქნება, თუ ვიტყვი, რომ აქაური მცხოვრებლები ითხოვენ აქტიურად იბრძოლონ ერთიანი, მთლიანი საქართველოსათვის, ასობით და ათასობით მოქალაქე აცხადებს სურვილს ჩაერთოს ამ საშვილიშვილო და წმიდა საქმეში. მიმდინარეობს შეხვედრები რაიონების გამგებლებთან, რამდენიმე შეხვედრა იყო ლოთი ქობალიასთან, რომელსაც ესაუბრნენ ბატონები თენგიზ კიტოვანი, დათუაშვილი, გიორგი ხაინდრავა. ვფიქრობ, სახეზე გვაქვს გარკვეული შემობრუნება, რასაც ძალზე დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ. ისიც მინდა ვთქვა, რომ სამეგრელოს სხვა რაიონების ბევრი წარმომადგენელი იარაღით ხელში იბრძვის სოხუმში, ოჩამჩირეში, იქ არიან რაზმები, რომლებიც წყვეტენ ჩვენს მიერ დასახულ ამოცანებს. ამ მასობრივ მოძრაობას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. მადლობა ყველას, ვინც აქტიურობას იჩენს, ვინც მზადაა ჩადგეს საქართველოს ერთიანობისათვის მებრძოლთა რიგებში.

როგორც ცნობილია, პარლამენტმა მიიღო წინადადება, რომ გამოაცხადა სამობილიზაციო მზადყოფნა. ჩვენ მოვისმინეთ რა მასშტაბის სამუშაოები მიმდინარეობს რეგიონებში. ეს გადაწყვეტილება მუშაობს, მოქმედებს. სწორი იყო ის გადაწყვეტილებაც. რომ შევაჩეროთ რაიონების ხელმძღვანელობის შეცვლის პროცესი. მათი ბედი არჩევნების პერიოდში უნდა გადაწყდეს, ასეთ ვითარებაში კი ყველა თავის ადგილზე უნდა დარჩეს. რესპუბლიკა ემზადება საყოველთაო მობილიზაციისათვის, თუ ეს საჭირო იქნება. სამობილიზაციო მზადყოფნის რეჟიმი საშუალებას გვაძლევს, გადავწყვიტოთ ამ ეტაპზე შექმნილი ვითარებიდან გამომდინარე ამოცანები. სამინისტროები, უწყებები, ორგანიზაციები, რომლებიც საკმაოდ მკაცრ რეჟიმში მუშაობენ, ასრულებენ მათთვის დასახულ ამოცანებს.

მეორე საკითხი, რომელზეც მინდა შევჩერდე, არის ის, რომ გრძელდება და ღრმავდება ჩვენს საზოგადოებაში კონსოლიდაციის პროცესი. არ შევცდები, თუ ვიტყვი, რომ ჩვენი ხალხის შეკავშირებას უფრო მყარი ხასიათი აქვს. ამას კარგ სტიმულს აძლევს პარლამენტის მუშაობა, განცხადებები, რომლებიც ამ ბოლო დროს მიიღო პარლამენტმა, განსაკუთრებით გამოვყოფ 120 დეპუტატის ხელმოწერილ განცხადებას, რასაც ბევრ ქვეყანაში დიდი გამოხმაურება მოჰყვა.

ყველამ უნდა გაიგოს რა არის სამობილიზაციო მზადყოფნა, როგორ უნდა მუშაობდნენ უწყებები, თითოეული მოქალაქე ამ საგანგებო ვითარებაში. სამობილიზაციო მზადყოფნა ნიშნავს იმას, რომ ყველამ თავისი საქმე აკეთოს, დაწყებული პარლამენტიდან, დამთავრებული მაგისტრალებისა და ხიდების დამცველებით. ასეთ ვითარებაში ხმაურით, ყვირილით, ლანძღვით არაფერი არ გამოვა. რაც შეიძლება, მეტი ურთიერთგაგება და მხარდაჭერაა საჭირო ამ მძიმე დროში და თუ შეცდომებზე ვილაპარაკებთ, ისე ვთქვათ, რომ არ შეურაცხყოფდეს არავის, იყოს კონსტრუქციული სულისკვეთება, შევეცადოთ მხარი დავუჭიროთ ერთმანეთს, კონსტრუქციულ წინადადებებს, პოზიციებს. მნიშვნელოვანია პარლამენტის მუშაობის ორგანიზაციული სულისკვეთება, რომელიც გადაეცემა საზოგადოებრიობას, ასეთი დიდი გულისყურით რომ ადევნებს თვალყურს ჩვენს მუშაობას. ამჩნევს მის დადებითსაც და უარყოფითსაც.

მინდა მივესალმო იმ პარლამენტარებს, რომლებიც აღმოჩნდნენ სოხუმში, ცალკეულ ლიდერებს, რომლებიც იქ დგანან, სადაც უნდა ყოფილიყვნენ, იმ პარლამენტარებს, რომლებიც ახლა ახერხებენ მოიარონ რეგიონები, ადგილზე გაეცნონ ვითარებას, შეხვდნენ ხალხს, ვისაც ახლა საოცრად სჭირდება გასამხნევებელი სიტყვა.

შემდეგ სახელმწიფოს მეთაური შეეხო რუსეთში ამ ბოლო დღეებში მიმდინარე მოვლენებს. - რუსეთთან დაკავშირებით მე ვთქვი, - აღნიშნა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, რომ დაიწყო ახალი ეტაპი იმპერიის დაშლისა. არის სირთულეები, კონფლიქტური სიტუაცია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობაში და პოლიტიკური კრიზისი რუსეთში. თუ ეს კრიზისი მივიდა უკიდურესობამდე, მაშინ შეიძლება საქმე გვექნეს ანარქიასთან, ქაოსთან, რაც აუცილებლად გადაიზრდება სამოქალაქო ომში. ამ აფეთქების ნამსხვრევები, რა თქმა უნდა, მოედება სხვა ქვეყნებსაც და ვერც საქართველო გადარჩება. ამიტომ, ეს მეორე ეტაპი კიდევ უფრო მტკივნეული იქნება, კიდევ უფრო მეტი სიძნელეებით აღსავსე.

ამ ბოლო დღეებში მე მქონდა კონსულტაციები სხვადასხვა კოლეგებთან დასავლეთში და არა მარტო დასავლეთში. ამ კონსულტაციების შედეგად, ჩვენს ექსპერტებთან თათბირის შემდეგ მივედი დასკვნამდე, რომ განმეცხადებინა მხარდაჭერა ელცინის პლატფორმისათვის, მეთქვა იმის შესახებ, რომ დღეს რუსეთის კრიზისიდან გამოსვლის ერთადერთი ვარიანტი ეს პლატფორმა, მისი რეალიზაციაა. რუსეთში ყურადღება მიაქციეს ამას იმ ძალებმაც, რომლებიც პრეზიდენტს უჭერენ მხარს, იმათაც, ვინც პრეზიდენტის წინააღმდეგ გამოდიან. თუ თქვენ რუსეთის სატელევიზიო გადაცემებს ადევნებთ თვალყურს, რეალურად არის საფრთხე იმისა, რომ არენაზე გამოვიდეს ყველაზე შავი, ყველაზე საშიში ძალა, ეგრეთ წოდებული ნაციონალ-პატრიოტები, სხვადასხვა ჯურის რეაქციონერები. თქვენ ხედავთ, როგორია დაპირისპირება, არ არის შემთხვევითი ლუკიანოვისა და სხვათა გამოჩენა. ამას სერიოზული ჩაფიქრება, სერიოზული ანალიზი სჭირდება. მაგრამ უნდა ითქვას, რომ თუ რუსეთის პრეზიდენტი იმოქმედებს იმ სულისკვეთებით, რა სულისკვეთებითაც მან თავისი პლატფორმა ჩამოაყალიბა, მას აქვს გამარჯვების დიდი შანსი. ეს შეესაბამება საქართველოს და არა მარტო საქართველოს ინტერესებს. მივესალმები ვაშინგტონში თეთრი სახლის განცხადებას, რომ ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი მზად არის შეხვდეს ელცინს მოსკოვში. სწორედ ასეთი ცალსახა მხარდაჭერა სჭირდება დღეს რუსეთის პრეზიდენტს და სწორედ ასეთი სერიოზული დამოკიდებულება შეუწყობს ხელს რუსეთში სტაბილურობის უზრუნველყოფას. ვიმეორებ, მთელი მსოფლიო დაინტერესებულია ამით.

სოხუმის აქციის ავანტურის ჩაშლის, შესაბამისი განცხადებების გაკეთების შემდეგ, მას შემდეგ, რაც საქართველომ დაიკავა გარკვეული პოზიცია რუსეთში მიმდინარე პროცესების მიმართ, ვფიქრობ, უფრო ხელსაყრელი პირობები შეიქმნა იმისათვის, რომ ვილაპარაკოთ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის ნორმალურ კალაპოტში ჩაყენებაზე. არის პატარ-პატარა ნიუანსები, გარდა ოფიციალური ცნობებისა, რომელიც მე მაქვს. მგონი შემთხვევითი არ უნდა იყოს, რომ სწორედ ამ დღეებში, საგარეო საქმეთა სამინისტრომ გააკეთა განცხადება იმის შესახებ, რომ ჩრდილოეთ ოსეთის სესიის გადაწყვეტილება უკანონოა ე.წ. „სამხრეთ ოსეთის“ ცნობის შესახებ, რომ მას არ გააჩნია სამართლებრივი ბაზა. როგორც ვიცი, რუსეთში ემზადებიან იმისათვის, რომ მოეწყოს რუსეთის პრეზიდენტისა და საქართველოს ხელმძღვანელის უმაღლეს დონეზე შეხვედრა. პარლამენტმა არაერთხელ არცთუ უსაფუძვლოდ დაავალა სახელმწიფოს მეთაურს - პარლამენტის თავმჯდომარეს, აწარმოოს მოლაპარაკება რუსეთის პრეზიდენტთან სხვადასხვა საკითხებთან დაკავშირებით. მე მგონი, ასეთი შეხვედრისათვის ახლა უფრო ხელსაყრელი პირობებია. როდის მოხდება ეს შეხვედრა, ცოტა ძნელი სათქმელია. ალბათ, ამ დღეებში გაირკვევა. ამდენად, თუ იქნება სათანადო იმპულსები რუსეთის ხელმძღვანელობისაგან, პირადად მე იმის მომხრე ვარ, რომ ასეთი შეხვედრა შედგეს. ეს, რა თქმა უნდა, არ გამორიცხავს იმას, რომ, როდესაც ხელშეკრულებები მომზადდება, რუსეთის პრეზიდენტი შეასრულებს თავის სიტყვას, ჩამოვა თბილისში და მოაწერს ხელს ამ ხელშეკრულებებს. მე ახლა უკეთეს ვარიანტზე ვლაპარაკობ. შეიძლება მოვლენები სხვანაირადაც განვითარდეს. ყველაფრისათვის მზად უნდა ვიყოთ. ჩვენი ბედი ასეთია, რომ საქართველოს კეთილდღეობა თუ სიდუხჭირე დიდად არის დამოკიდებული ჩვენს მეზობლებზე. ამიტომ, უნდა ვეძებოთ ყველაზე უფრო სწორი გზები და არ დავუშვათ სერიოზული შეცდომები.

სახელმწიფოს მეთაურის ინფორმაციამ ცხოველი ინტერესი გამოიწვია. პარლამენტარებმა მრავალი შეკითხვა მისცეს მას და ამომწურავი პასუხები მიიღეს.

პარლამენტის წევრმა მიხეილ მჭედლიძემ პარლამენტართა სახელით მადლობა მოახსენა ბატონ ედუარდ შევარდნაძეს პირადი ვაჟკაცობისათვის, რომელიც მან გამოიჩინა სოხუმისათვის უმძიმეს დღეებში.

საქინფორმის საპარლამენტო კორესპონდენტები.

საქართველო დღეს იმ ქვეყნებთანაა, რომლებსაც ნათლად გამოკვეთილი პოზიცია აქვთ რუსეთის მოვლენებთან დაკავშირებით // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 24 მარტი. - №60(604). - 1 გვ.

რუსეთის სახალხო დეპუტატთა მეცხრე ყრილობის მუშაობასთან დაკავშირებით საქართველოს ტელევიზიისათვის მიცემულ ინტერვიუში საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა:

- მოვლენათა განვითარებამ დაადასტურა ჩვენი ვარაუდები. აგრესიულმა, კონსერვატიულმა ძალებმა ვერ გაიმარჯვეს ყრილობაზე, რადგან ყველაფერს ხალხის ნება წყვეტს. წინააღმდეგ შემთხვევაში ყრილობა, ალბათ, სხვა გზას დაადგებოდა.

ბორის ელცინის მხრივ იყო კომპრომისები, მაგრამ მთავარ საკითხში კომპრომისი არ დაუშვია. ჩემი აზრით, უკეთესი იქნებოდა, ასეთი კომპრომისები ნაკლები ყოფილიყო.

თუკი ყრილობაზე ხმების თანაფარდობით ვიმსჯელებთ, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მოხდა რეაქციული ძალების კონსოლიდაცია. მაგრამ ეს საკმარისი არ აღმოჩნდა გასამარჯვებლად.

რუსეთი იმდენად ბუმბერაზი ქვეყანაა, რომ ვერ გამოვრიცხავ მოსალოდნელ ახალ კატაკლიზმებს. მაგრამ, თუ დემოკრატიული ძალები ხალხს დაეყრდნობიან, მათი გამარჯვება ეჭვს არ იწვევს.

ვფიქრობ, რუსეთის პრეზიდენტი განიმტკიცებს პოზიციებს და ჩვენ შევძლებთ შევხვდეთ ერთმანეთს უკვე უახლოეს ხანში, რათა რუსეთმა და საქართველომ იცხოვრონ, როგორც კეთილმა მეზობლებმა.

ედუარდ შევარდნაძე რუსეთის სახალხო დეპუტატთა მეცხრე ყრილობის შესახებ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 30 მარტი. - №65(609). - 1 გვ.

29 მარტის რადიოინტერვიუ

- რუსეთში რეაქციამ ვერ გაიმარჯვა; რეაქციულმა ძალებმა რევანში ვერ აიღეს, ჩაიფუშა მათი მცდელობა, რომ ქვეყანა წაეყვანათ ტოტალიტარიზმის გზით, რაზეც მე ადრე არაერთხელ მივანიშნებდი, - განაცხადა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ კომენტატორ ნატო ონიანთან თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში, როცა რუსეთში მიმდინარე მოვლენები შეაფასა. - ეს მოვლენები დღესაც ყურადღების ცენტრშია, რადგან ჯერ ყველაფერი არ დამთავრებულა. ელცინს და ჭეშმარიტ დემოკრატებს რუსეთში დიდი ძალისხმევა დასჭირდებათ იმისათვის, რომ დემოკრატიზაციის პროცესები შეუქცევადი გახდეს, - თქვა მან. - ამ გამარჯვებაში, განაგრძო ედუარდ შევარდნაძემ, არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდა მოსკოველთა და პეტერბურგელთა პოზიციას, ხალხის მხარდაჭერას, რაზეც პრეზიდენტი ელცინიც ლაპარაკობდა გუშინ მიტინგზე გამოსვლის დროს. სხვათა შორის, გუშინდელი ჩემი შეფასებაც, რომელიც საქინფორმის კორესპონდენტთან საუბარში გამოვთქვი, სწორედ ხალხის პოზიციას გულისხმობდა, რომ მსოფლიო დღეს დაინახავს, თუ რომელ გზას აირჩევენ რუსეთის მოქალაქენი - დემოკრატიის, თავისუფლების, ცივილიზაციისა თუ ანარქიის, ქაოსისა და დიდმპყრობელურ შოვინიზმზე დაფუძნებულ დიქტატურას-მეთქი. ბედნიერებაა, რომ მოსკოველებმა და პეტერბურგელებმა დემოკრატიის გეზი მისცეს სხვებს და ამით, ფაქტობრივად, დამთავრდა ბრძოლის ერთი ეტაპი, ახლა, როგორც ვთქვი, მთავარია, ეს პროცესები შეუქცევადი გახდეს. მოვლენები ისე ვითარდება, რომ ლოგიკური განვითარების ჩარჩოებს არ ემორჩილება, ამიტომ, სახალხო დეპუტატთა ყრილობის გარეკვა, როგორც თქვენ ამბობთ, ალბათ საჭირო არ არის. იქნებ ყრილობამ თვითონ გადაწყვიტოს თავისი ბედი. საბედნიეროდ, საქმე აქამდე ჯერ არ მისულა.

შეკითხვაზე, ხომ არ შეუწყო ხელი ელცინის გამარჯვებას რუსეთის სამოქალაქო კავშირის პოზიციამ, სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა, რომ ამ კავშირის ლიდერთა პოზიციას, ცხადია, დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, რადგან, მათ ელცინს დაუჭირეს მხარი. მე კარგად ვიცნობ ბატონებს ვოლსკის და ვლადისლავლევს, მიმუშავია კიდეც მათთან და ვთვლი, რომ მათი კავშირები დიდ სამრეწველო კოლექტივებთან, სამხედრო კომპლექსთან გამოსაყენებელია, ახლა მთავარი ის არის, თუ როგორ განვითარდება სამოქალაქო კავშირის ეს მოძრაობა, იქცევა თუ არა იგი მსხვილ პოლიტიკურ ძალად. მის ლიდერებზე ეს ბევრად არის დამოკიდებული, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ.

სახელმწიფოს მეთაურმა ცოტა გადაჭარბებული უწოდა შეფასებას, რომელიც ჩეჩნეთის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრმა გამოთქვა იმასთან დაკავშირებით, რომ, თუკი ხასბულატოვს გადააყენებდნენ, ვითომდა ავტომატურად, ლტოლვილად იქცეოდა ჩეჩნეთში მცხოვრები 250 ათასი რუსი მოქალაქე. ხასბულატოვს მხარს თანამემამულური თანაგრძნობის გამო უჭერენ, ამასთან, მას თავისი კლანიც ჰყავს, თუმცა თავის სამშობლოში არც მოწინააღმდეგენი აკლია. მე მგონი, ეს შეფასება, ზემოთ რომ ვლაპარაკობდით, - მიმართა სახელმწიფოს მეთაურმა კომენტატორს, - ჩეჩნეთში მიმდინარე პროცესების ანარეკლია.

შემდეგ საუბარი შეეხო რუსეთის პრეზიდენტთან მოსალოდნელი შეხვედრის თემას და კომენტატორი დაინტერესდა ხომ არ არის მოსალოდნელი ცვლილებანი რუსეთის ხელისუფლების პოზიციაში აფხაზეთის მოვლენებთან დაკავშირებით.

- ნაჩქარევ დასკვნებს მე არ გავაკეთებდი, - დასძინა სახელმწიფოს მეთაურმა, - რას მოვითხოვთ ჩვენ რუსეთის ხელისუფლებისაგან? იმას, რომ იგი მოვალეა უერთგულოს მოსკოვში 1992 წლის 3 სექტემბრის უმაღლეს დონეზე ხელმოწერილ ხელშეკრულებას. თუ რამდენად შეძლებს ამას ხელისუფლების ის წრე, ვისაც ეს ევალება, ალბათ, დრო გვიჩვენებს. რაც შეეხება აფხაზეთის მოვლენების მშვიდობიანი გზით მოწესრიგებას, ამ საქმეში, მე არაერთხელ გავუსვი ხაზი, ქართულ-აფხაზური დიალოგის აუცილებლობას, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - ახლა სეპარატისტებიც დარწმუნდნენ, რომ არა მარტო დიალოგი, არამედ საჭიროა, ქართულ-აფხაზური მოლაპარაკება და ასეთი განწყობილება თანდათან უფრო გაძლიერდება, რადგან აფხაზებიც, სეპარატისტულად განწყობილ ჯგუფს ვგულისხმობ, ბევრ რამეში მოატყუეს და იმედი გაუცრუვდათ. ამიტომ, მჯერა და მწამს, რომ ისინი დღეს თუ ხვალ დაინახავენ, რომ აფხაზი ხალხის, მისი ტრადიციების, მისი კულტურის გადარჩენა მხოლოდ დემოკრატიულ საქართველოში შეიძლება. ვიმეორებ, ამას ისინი დაინახავენ. ჯერჯერობით კი ისინი იმას ხედავენ, რომ უკან დახევა ძნელია; ხვდებიან თავიანთ შეცდომებსაც, მთლიანად აქვთ გააზრებული, რა დიდი ტრაგედია დაატეხეს ხალხს, როცა ომი გააჩაღეს; ისიც კარგად იციან, რომ ხალხის მომავალზე მზრუნველმა ადამიანებმა, ამ საქმეში ძალის გამოყენება უნდა გამორიცხოდა, მით უმეტეს, მასში მესამე ძალა არ უნდა ჩართონ. ახლაც იყო ბატონ არძინბას სატელეფონო ზარი მოსკოვში, ვიცით, ვისი მისამართითაც დარეკა... იმის მოლოდინში იყო, რომ ელცინის ხალხი წავიდოდა ხელისუფლებიდან და მერე, ვინც მოვიდოდა, იმათი მეშვეობით იმოქმედებდა და გამარჯვებას მიაღწევდა.

რადიოკომენტატორმა იკითხა, მოახდენს თუ არა რაიმე გავლენას ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის ბილ კლინტონის და რუსეთის პრეზიდენტის ბორის ელცინის შეხვედრა აფხაზეთის მოვლენებზე. ამერიკის და რუსეთის პრეზიდენტების შეხვედრის ძირითადი თემა რუსეთის სტაბილურობის საკითხები იქნება. მაგრამ შეიძლება იყოს აზრთა გაზიარებაც, კერძოდ, კავკასიაზე და საქართველოზეც, - უპასუხა ედუარდ შევარდნაძემ. - მე ვფიქრობ, ეს ასეც უნდა იყოს, - დასძინა მან.

შემდეგ საუბარი შეეხო საქართველოს თავდაცვის მინისტრის თენგიზ კიტოვანის ვიზიტის მიზანს ნატოში. ბატონ თენგიზის ვიზიტი ნატოში იმიტომ მოხდა, რომ იქ თავდაცვის მინისტრთა შეხვედრაა, - განმარტა სახელმწიფოს მეთაურმა. - და რაიმე კონკრეტული საკითხები არ იქნება განხილული, მათ შორის, არც ნატოს ახალი სტრატეგია. ამ სამხედრო ორგანიზაციაში ახლა, ალბათ იმაზე უნდა იფიქრონ, რომ მოიძებნოს ისეთი სათანადო ფორმები, რომ ზემოქმედება მოახდინონ უარყოფით პროცესებზე რუსეთში, თუკი ისინი გაგრძელდება და განვითარდება. ბატონ ბუშის დოქტრინაც, რომელზეც მე წინა რადიოინტერვიუში ვლაპარაკობდი, ჯერ კიდევ არ არის მომწიფებული. პირველი ასეთი ნაბიჯები ამ მხრივ, ვფიქრობ, ალბათ პერიფერიული ქვეყნების მიმართ გადაიდგმება; ნატომ ისინი შესაძლოა კავკასიის, საქართველოს მიმართ გადადგას, რადგან, აქვეა თურქეთი, ნატოს ერთ-ერთი ყოველმხრივ ძლიერი ფრთა. სწორედ ამიტომ ვფიქრობ, რომ ნატოს აქტიური კონტრაქტების განვითარება საქართველოდან უნდა დაიწყოს, შემდეგ იქნება უკრაინა და ა.შ.

რაც შეეხება თურქეთთან დადებული მეგობრობისა და თანამშრომლობის ხელშეკრულების რატიფიკაციას, ვიცი, რომ იქაური წრეები ყურადღებას აქცევდნენ, რადგან მისი რატიფიკაცია გაჭიანურდა, მაგრამ მე უკვე ვთქვი, თუ რატომ მოხდა ეს - აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - ამჯერად, ვფიქრობ, ჩვენი პარლამენტი ერთსულოვანი იყო და თურქეთ-საქართველოს ურთიერთობებმა კარგი გამოცდა გაიარა.

სახელმწიფოს მეთაურმა ინტერვიუში დიდი ყურადღება დაუთმო კუპონების შემოღებასთან დაკავშირებულ თემას და თქვა, რომ კუპონების შემოღება აუცილებელი ნაბიჯია, რომელსაც თავიდან ვერ ავიცილებდით. მე ვამბობდი, - ხაზგასმით აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ. - რომ სამანეთო ზონიდან ჯერ არ უნდა გამოვიდეთ-მეთქი. რუსეთის ხელისუფლებაც ასე იყო განწყობილი, რომ რაც შეიძლება ბევრი ქვეყანა დარჩენილიყო სამანეთო ზონაში. მაგრამ ამ ერთი თვის წინათ, შეიცვალა მისი პოზიცია და დაიწყო ჩვენი იქიდან გამოძევება. ვერც გაამტყუნებ. რუსეთი მდიდარი ქვეყანაა და თვითონ უფრო ადვილად მაშინ დაძლევს კრიზისს, როცა ისეთი თანამგზავრი ქვეყნები აღარ ეყოლება, როგორიც ჩვენ ვართ. აი, ამიტომ დაგვჭირდა კუპონების შემოღება. ხალხს დახმარება დასჭირდება, - ხელფასები, პენსიები, სტიპენდიები გასაცემია. ოღონდ ახლა საჭიროა, შევქმნათ კუპონების დამზღვევი მექანიზმი, რომ წონა ჰქონდეს და მალე არ გაუფასურდეს. ეს კი მაშინ მოხერხდება, თუ ამ კუპონებით რაიმეს ყიდვის საშუალება იქნება. ამიტომ, მოინიშნა ეს ჩამონათვალი, რაც კუპონებზე გაიყიდება, ამასთან, კუპონებს შეიძლება 100 პროცენტით უპირატესობა მიენიჭოს პრივატიზაციის დროს, აუქციონებზეც ასე იქნება. ყველაზე მნიშვნელოვანი ეს მოვლენა გლეხობისთვის არის. ხომ არ მოხდება ისე, რომ გლეხი არ გამოიტანს თავის პროდუქციას და არ გაყიდის კუპონებზე ბაზარში?.. ამაზე ახლა ვფიქრობთ. არის ამის დამზღვევი მექანიზმებიც. მაგრამ ეს საკითხები, რაზეც ახლა ვლაპარაკობ, ყველას საზრუნავია. იქნებ იმაზე გვემსჯელა, რომ, რაკი ასეთ იძულებით ნაბიჯზე წავედით, გვეფიქრა ხელფასების გაზრდის ისეთ დონეზე, რომელიც მინიმალურ მოთხოვნებს მაინც უპასუხებს და სამაგიეროდ, გაგვეთავისუფლებინა ფასები. ეს იმისთვის იქნებოდა საჭირო, რომ ჩვენი ბიუჯეტი კუპონების დროს იმდენს ვეღარ აიტანს, რასაც ადრე იტანდა და ახალ კრიზისში აღმოვჩნდებით. ამიტომ, ჩვენ ცოტა ხანს კიდევ არ შემოვიღებთ კუპონებს და გვინდა ყველამ გამოთქვას თავისი აზრი, მათ შორის, პოლიტიკურმა პარტიებმაც.

ცხადია, მესმის, რომ ეს პროცესი, მაინცდამაინც კარგი რამ ვერ არის, მაგრამ რას იზამ. მერე, როცა ჩვენი საკუთარი ძალისხმევით და საზღვარგარეთის დახმარებით შევქმნით სტაბილიზაციის სერიოზულ ფონდს, როცა ჩვენი მრეწველობა მწყობრში ჩადგება, საკუთარი ვალუტაც გვექნება. კუპონები კი ამ გარდამავალი პერიოდისათვის აუცილებელია. ჩვენ ახლა საკუთარ ვალუტაზე გადასვლის გზას ვადგავართ. ძნელია ეს გზა, მაგრამ დამოუკიდებლობისაკენ მიმავალი სხვა გზა არ არსებობს. ჩვენ შეგვიძლია დავრჩეთ სამანეთო ზონაში, მაგრამ მაშინ ჩვენი სუვერენიტეტიდან უნდა დავთმოთ რაიმე, ამას კი ვერ გავაკეთებთ. ამიტომ, ვიცი, ძალიან ძნელი იქნება ეს მომენტი, მაგრამ საბოლოოდ არც ისე უიმედოდ ვარ განწყობილი, ოღონდ მთავარია, მივაღწიოთ კონსოლიდაციას. როცა ამას ვლაპარაკობ და ამ მხრივ ახლა სამართალდამცავ ორგანოებში არსებული მდგომარეობითაც უფრო ოპტიმისტურად ვარ განწყობილი. უდიდესი ძალისხმევის მიუხედავად, ყველა სფეროში და სამართალდამცავ ორგანოებშიც ძალიან ბევრ სიძნელეს აწყდებიან, ბევრი გაუხსნელი საქმეებია. მაგრამ, ვფიქრობ, საქმე წინ წავა. ახლა დამთავრდება იმ საპოლიციო დანაყოფების ფორმირება, რომელმაც სარკინიგზო მაგისტრალები უნდა დაიცვას. ადრე ჩვენ ასეთი რამ გვყავდა და, თუ გახსოვთ, იყო აზრი, ამ საქმეში რუსეთის სამხედრო ნაწილები გამოგვეყენებინა. ახლა ჩვენ ჩვენი დანაყოფი გვეყოლება. იგი გარანტიას გვაძლევს, რომ რკინიგზაზე წესრიგი იქნება. ასევე, მიმდინარეობს საავტომობილო ტრასების პოლიციის ფორმირება, რათა დავიცვათ მოსახლეობის უსაფრთხოება. თუ ტრასაზე უცხოელი მოქალაქეების უსაფრთხოებაც უზრუნველყოფილი იქნება, ამით მოგებაც მოიმატებს. ვფიქრობ, ჩვენი პოლიცია საბოლოო სახეს მიიღებს და წესრიგის დროც უნდა დადგეს.

ჩვენ ახლა ისეთ დაძაბულ დროში ვცხოვრობთ, - თქვა დასასრულს ედუარდ შევარდნაძემ, - რომ ძალიან ცოტა დრო გვრჩება საკუთარი სიამოვნებისათვის. არადა, ადამიანთა კულტურული ცხოვრების მოთხოვნილება შინაგანად არასდროს არ ნელდება, ეს ეხება თეატრს, ლიტერატურას თუ კინოს. ამიტომ, როცა კულტურის გადარჩენაზე ვლაპარაკობთ, ეს საკუთარი გულის კარნახსაც გულისხმობს და იმ ხალხის მხარდაჭერასაც, რომელიც ამ ფრონტზე შრომობს, იბრძვის, არ ნებდება. ახლახან ერთ სპექტაკლზე ვიყავი. მინდა ვთქვა, რომ იქ მე მარტო პირადი სიამოვნებისათვის არ წავსულვარ, ვცადე, ამ ადამიანებსაც დავდგომოდი გვერდით, როგორც შემეძლო. ასეთი თანადგომა, საერთოდ, არცთუ კარგი განწყობის მიუხედავად, ყველამ უნდა შეძლოს, ყველამ უნდა გამოვნახოთ დრო იმისათვის, რომ მივხედოთ თეატრს, კინოსაც, ჩვენს პრესასაც, იმ პრესასაც, რომელიც ჩვენ ყოველდღიურად გვლანძღავს. ერთი სიტყვით, ახლა ყველაფერს მიხედვა სჭირდება.

საქართველოს პარლამენტის პრეს-ცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: ელცინს და ჭეშმარიტ დემოკრატებს რუსეთში დიდი ძალისხმევა დასჭირდებათ იმისათვის, რომ ქვეყანაში დემოკრატიული პროცესები შეუქცევადი გახდეს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 30 მარტი. - №65(609). - 1 გვ.

თბილისი, 31 მარტი. პრეზიდენტ ელცინის პლათფორმის რეალიზაცია „კრიზისიდან რუსეთის გამოყვანის ერთადერთი საშუალებაა, სხვა რამ წარსულისკენ დაბრუნებას ნიშნავს“, - განაცხადა იტარ-საკდესის კორესპონდენტებისათვის მიცემულ ინტერვიუში საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ. „მემარჯვენეთა მოქმედებით გამოწვეული პოლიტიკური კრიზისი მათთვის არის ხელსაყრელი, როგორც ყოველთვის ასეთ შემთხვევებში, მათ ნაკლებად აწუხებთ რუსეთის გადარჩენა - ბრძოლა მიმდინარეობს ძალაუფლებისათვის, - ხაზგასმით აღნიშნა მან, - ქაოსისა და ანარქიის საფრთხეც კი, და როგორც ამის შედეგი, სამოქალაქო ომიც ვერ აჩერებს წითელ-ხაკისფერ რევანშიზმს“. „თუ რუსეთში აფეთქება მოხდა - მისი ნამსხვრევები სხვა ქვეყნებსაც ქვეშ მოიყოლებს. მათ ვერც საქართველო გადაურჩება“, - მიაჩნია შევარდნაძეს.

„ახლა მთავარია, რომ რეაქცია დამარცხდა, მაგრამ ყველაფერი შეიძლება მოხდეს, თუ ელცინი არ გაამტკიცებს პოზიციებს“, აფრთხილებს იგი. „რუსეთში სტაბილიზაციით მთელი მსოფლიოა დაინტერესებული“.

„მშვიდობა საქართველოს ჰაერივით სჭირდება. მისი გასაღები რუსეთის ხელშია“, განაცხადა შევარდნაძემ, როცა შეეხო ორმხრივი ურთიერთობის პერსპექტივებს. „როგორც ჩემთვის ცნობილი გახდა, რუსეთში დაიწყო მზადება რუსეთის პრეზიდენტისა და საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის უმაღლესი დონის შეხვედრის მოსამზადებლად. საქართველოს პარლამენტმა თავის თავმჯდომარეს დაავალა აწარმოოს მოლაპარაკება რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტთან ორივე მხარისათვის საინტერესო ყველა საკითხზე. ჩემი აზრით, ახლა ყველაზე ხელსაყრელი პირობებია შექმნილი ამ შეხვედრისათვის. „მოსწონს ეს ვინმეს თუ არა, მაგრამ საქართველოს ბედი ისეთია, რომ მისი კეთილდღეობა თუ უბედურება ბევრად არის დამოკიდებული მის მეზობლებზე, განსაკუთრებით ისეთ მეზობელზე, როგორიც რუსეთია“.

„არავითარი, ყველაზე არასახარბიელო დახასიათებაც კი, არ შეიძლება მეტისმეტად მოგეჩვენოს“, - ასეთია საქართველოში შექმნილი პოლიტიკური და ეკონომიკური სიტუაციის მისეული შეფასება. „წარმოების განუწყვეტელ დაქვეითებას, მრეწველობისა და სოფლის მეურნეობის დარგების უმოქმედობას, ეკონიმიკური ბლოკადების უმძიმეს შედეგებს, დასავლეთის ინვესტიციათა ფართოდ მოზიდვის შეუძლებლობას - პოლიტიკური არეულობის გამო - ფინანსურ სფეროში ამასწინათ შექმნილი სერიოზული კრიზისიც დაემატა“.

„კონფლიქტების მოგვარების პოლიტიკური მეთოდების მომხრე ვიყავი და ვარ, - განაცხადა შევარდნაძემ. - კერძოდ - აფხაზეთში. ნორმატიული საფუძველი გვაქვს - მოსკოვის 1992 წლის 3 სექტემბრის შეხვედრის საბოლოო დოკუმენტი. კარგი იქნებოდა, რუსეთსაც დაეცვა მისი დებულებანი. მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში ეს საკითხი უმჯობესია ქართველებმა და აფხაზებმა გადაწყვიტონ. ჩვენი ინტერესები აქ სავსებით ემთხვევა ერთმანეთს. ეს შეეხება ცხინვალის კონფლიქტსაც. მზად ვარ ნებისმიერი მომენტში მივუჯდე მოლაპარაკების მაგიდას. ჩვენ აქტიურად ვთანამშრომლობთ ამ მიმართულებით გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასა და ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირთან“.

საქართველოს გეოპოლიტიკური მდებარეობა, როგორც შევარდნაძემ თქვა, გამორიცხავს მისი საგარეო პოლიტიკის „რაიმე ცალმხრივ ორიენტაციას“. „ჩვენ გვაქვს დიდი ხელშეკრულება თურქეთთან და ირანთან, ვითარდება საფუძვლიანი დიალოგი ევროპისა და ამერიკის სახელმწიფოებთან, დადებულია საქართველოს და აზერბაიჯანის მეგობრობის, თანამშრომლობისა და უშიშროების ხელშეკრულება. ასეთივე ხელშეკრულება, დარწმუნებული ვარ, დაიდება სომხეთთან. ვიმედოვნებ, მოხერხდება მუდმივ საფუძველზე სამთა კონსულტაციების მექანიზმის იდეის ხორცშესხმა. უახლოეს მომავალში კიევში გაიმართება საქართველო-უკრაინის უმაღლესი დონის შეხვედრა, რომლის დროსაც ხელმოწერილი იქნება დიდმნიშვნელოვან შეთანხმებათა პაკეტი“. „პარადოქსულია და სამწუხარო, რომ ამ ჯაჭვს ესოდენ დიდი ხანია აკლია საქართველო-რუსეთის მტკიცე რგოლი“, აღნიშნა მან.

„ჩვენ კი არ გვყოფს, არამედ გვაერთიანებს კავკასიონის ქედი, ამ დიდმნიშვნელოვან პოლიტიკურ მიმართულებაზე არ უნდა იყოს წყალგამყოფი,“ თქვა მან ჩრდილოკავკასიელ მეზობლებთან ურთიერთობის შესახებ.

„თუ რუსეთში აფეთქება მოხდა - მისი ნამსხვრევები სხვა ქვეყნებსაც ქვეშ მოიყოლებს“, - ასე მიაჩნია ედუარდ შევარდნაძეს / შევარდნაძე ედუარდ ; [ჩაიწერა] გვრიტიშვილი იგორ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 1 აპრილი. - №67(611). - 1 გვ.

დიდად პატივცემულო ბატონო პეტრე!

გილოცავთ დაბადების 90 და სამეცნიერო-პედაგოგიური მოღვაწეობის 65 წლისთავს. თქვენ გამორჩეული პიროვნება ბრძანდებით, რომელმაც ხანგრძლივი და უმწიკვლო მოღვაწეობით წარუშლელი კვალი დატოვეთ ქართული აგრარული და განსაკუთრებით აგროეკონომიკური მეცნიერების ფორმირებაში, ეროვნული კადრების აღზრდისა და სასოფლო-სამეურნეო წარმოების განვითარებაში. დღევანდელი ძნელბედობის ჟამს საქართველოს კვლავაც სჭირდება თქვენი ხალასი აზრი და მამულის გაუნელებელი სიყვარული. თქვენი დაბადების საუკუნოვანი იუბილე გვეზეიმოს ბედნიერ და აყვავებულ საქართველოში.

პატივისცემით,
ედუარდ შევარდნაძე

საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის საპატიო აკადემიკოსს პეტრე ჟღენტს / შევარდნაძე ედუარდ ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 2 აპრილი. - №68(612). - 3 გვ.

5 აპრილის რადიოინტერვიუ

ასეთი შეფასება მისცა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ვანკუვერის შეხვედრას კომენტატორ ნატო ონიანთან გამართულ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში - ამ შეხვედრასთან დაკავშირებით ჩვენ გვქონდა ჩვენი ინტერესები, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - და ამიტომაც მანამდე იყო ჩვენი კონტაქტები ამერიკის ადმინისტრაციასთან; ეს კონტაქტები იმიტომ კი არ შედგა, რომ რამე გვეთხოვა, არამედ გვინდოდა ამერიკის ადმინისტრაციას ჰქონოდა იმის სრული ინფორმაცია, თუ რა ხდება საქართველოში, მთლიანად კავკასიაში და რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ შემცირდეს რუსეთში არსებული ძალების დაწოლა აქ მიმდინარე პროცესებზე.

მე ჯერ დეტალურად არ შემიძლია იმის თქმა, განაგრძო მან, - თუ როგორ განიხილეს ეს საკითხები, მაგრამ მე მგონი სერიოზული მსჯელობა იყო. ვფიქრობ, ეს შეხვედრა დიდ გავლენას მოახდენს რუსეთის მდგომარეობაზე და მას გარკვეული მნიშვნელობა ექნება მომავალი რეფერენდუმისათვისაც. თუმცა, ისიც უნდა ვთქვათ, რომ რუსეთის პრეზიდენტის ყოველი აქცია, რომელიც დასავლეთს ეხება, რუსეთის მემარჯვენე ძალების მძაფრ რეაქციას იწვევს.

შეეხო რა რუსეთ-საქართველოს სახელმწიფო მეთაურთა შეხვედრას უმაღლეს დონეზე, ედუარდ შევარდნაძემ თქვა: ეს შეხვედრა რომ არ ხერხდება, ამას ჰქონდა თავისი მიზეზები და პირველ რიგში ეს არის რუსეთში მიმდინარე მოვლენები, ქვეყანაში დაძაბული დღეები გრძელდება; იქნებ ეს სწორი გზაც იყოს, რადგან ასეთ დროს მოლაპარაკებებმა შესაძლოა სასურველი შედეგი ვერ მოიტანოს; შეხვედრა კი აუცილებლად იქნება, ეს გარდაუვალია. მის მომზადებას ალბათ ხელს შეუწყობს შეხვედრა სოჭში, სადაც საქართველოს დელეგაციას უხელმძღვანელებს პრემიერ-მინისტრი თენგიზ სიგუა. რუსეთის დელეგაციას თავდაცვის მინისტრი პავლე გრაჩოვი მეთაურობს. თქვენ იცით ჩემი დამოკიდებულება მის განცხადებებთან დკავშირებით და შეიძლება ასეთ პიროვნებასთან გიჭირდეს მტკივნეული საკითხების გადაწყვეტა, მაგრამ იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ შეხვედრა ნაყოფიერი იქნება.

ამ დღეებში გაიმართება ჩემი ვიზიტი უკრაინაში, სადაც პრეზიდენტ ლეონიდ კრავჩუკის მიწვევით მივემგზავრები და ამ ვიზიტს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებ, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - რადგან ამ ქვეყანასთან ასევე განსაკუთრებული ინტერესები გვაკავშირებს როგორც პოლიტიკურ, ისე ეკონომიკურ ასპექტში. ამასთან ჩვენ მეზობლები ვართ და არა მარტო შავი ზღვა გვაერთიანებს, არამედ გვაერთიანებს და გვაახლოვებს ჩვენი ხალხების ტრადიციები, კულტურული, მეცნიერული კონტაქტები და ურთიერთობები. უკრაინას ახალი როლი აკისრია დღევანდელ ევროპაში, როგორც ერთ-ერთ გიგანტურ ქვეყანას, რომელიც ამ კონტინენტის ცენტრში მდებარეობს და თავისი დიდი ეკონომიკური და ბირთვული პოტენციალი აქვს. რაც დრო გავა, მისი, როგორც ევროპის ერთ-ერთი ცენტრალური ქვეყნის როლი, კიდევ უფრო გამოიკვეთება - ქვეყნისა, რომელმაც ევროპის პოლიტიკა უნდა განსაზღვროს!

შემდეგ საუბარი შეეხო აფხაზეთის ომს და სახელმწიფოს მეთაურმა კიდევ ერთხელ გაიმეორა, არაერთგზის ნათქვამი მისეული შეფასება, რომ აფხაზეთის კონფლიქტი სხვაგან დაგეგმილი კონფლიქტია. ის ძალები, რომლებმაც ეს ომი დაგეგმეს, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - დღეს ძალიან კარგად არიან ცნობილი და, სხვათა შორის, არც მალავენ თავიანთ ზრახვებს. სეპარატისტებისადმი მათი მორალური, ეკონომიკური და სამხედრო დახმარება ამის გამოვლინებაა. წლების განმავლობაში იგეგმებოდა ეს კონფლიქტი, რომ ასეთ მდგომარეობაში ჩაეყენებინათ ჩვენი ქვეყანა. ვფიქრობ, მისი მოგვარებისათვის დიდი მნიშვნელობა ექნება სოჭის მოლაპარაკებას, თუკი გადაწყდა იქიდან რუსეთის სამხედრო ნაწილების გაყვანის საკითხი. ეს ნაწილები ახლა აქ სიტუაციის გამწვავების და დესტაბილიზაციის მიზნებს ემსახურებიან. ამასთან ცხადია, კონფლიქტის მოგვარებას საბოლოოდ ხელი უნდა შეუწყოს ჩვენმა შეხვედრამ პრეზიდენტ ელცინთან. რუსეთის მომავალი რეფერენდუმის შედეგებიც, ცხადია, თავის გავლენას მოახდენს რუსეთზეც და კავკასიაზეც. მაგრამ, მოგეხსენებათ, თვით რეფერენდუმის პერიოდი, მისი შედეგების შეჯამება შესაძლოა რამდენიმე თვეს გაგრძელდეს, ამიტომ სასურველია ყველაფერი მანამდე მოხდეს.

რადიოკომენტატორმა სახელმწიფო მეთაურს სთხოვა განმარტა ამასწინათ მის მიერ გამოცემული ერთი ბრძანება, რომლითაც ფულადი თანხებით დაჯილდოვდნენ საქართველოში დისლოცირებული რუსეთის ჯარის ერთ-ერთი ნაწილის მეთაურები.

- საქმეში ჩაუხედავი კაცისათვის შესაძლოა მართლაც გაუგებარი იყოს ამ ბრძანების არსი, - უპასუხა ედუარდ შევარდნაძემ, - მაგრამ ამ დაჯილდოებული სამხედროების პოზიცია ამას ნამდვილად იმსახურებს. ჩვენ ბევრი სამხედრო ობიექტი გადმოგვეცა, მაგრამ თითქმის ყველა გაძარცული მივიღეთ. პირველ რიგში ძარცვავდნენ მისი ბინადრები, მერე არც ჩვენ ვაკლებდით ხელს. ამ ნაწილმა კი, რომლის წარმომადგენლებიც დავაჯილდოვეთ, ყველაფერი ხელუხლებელი ჩაგვაბარა. ეს მილიარდობით ქონება გახლავთ და მან თბილისის ცის უსაფრთხოება უნდა უზრუნველყოს. ის ბრძანება, რომელიც გამოვეცით, ჩვენი მადლიერების გამოხატვა იყო ამ ადამიანებისადმი.

ყველა საკითხში, რომლებსაც განვიხილავთ, ანდა რამდენადმე ვეხებით, ობიექტურად უნდა გავერკვეთ და ამ დროს ყოველგვარი ვნებათაღელვა უნდა გამოირიცხოს, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - ჩვენს საზოგადოებაში გავრცელებული სხვადასხვა ხმების გამო, რომლებიც სამეგრელოს რეგიონთან არის დაკავშირებული. ისევე როგორც სხვა რეგიონები, სამეგრელოც იღებს თავის მონაწილეობას საქართველოს ტერიტორიული ერთიანობისათვის ბრძოლაში, რომლის ბედიც ახლა აფხაზეთში წყდება, - თქვა მან, - აფხაზეთში მრავალი ზუგდიდელი ახალგაზრდა იბრძვის საქართველოს ინტერესების დასაცავად. იქ ჩავიდა საკმაოდ სოლიდური ჯგუფი ხობის გამგებლის მეთაურობით და ეს ჯგუფი უკვე შეუდგა დასახული ამოცანების შესრულებას; აფხაზეთში იმყოფება ფოთის რაზმი; წასასვლელად მზად არიან სენაკელები, აბაშელები, სხვა რაიონებშიც ემზადებიან. ასე რომ სამეგრელოც, ისევე როგორც საქართველოს სხვა კუთხეები, იბრძვის აფხაზეთის ფრონტზე და ამგვარი ვნებათაღელვით მის ამ ბრძოლას ჩრდილი არ უნდა მივაყენოთ. მე მჯერა, თუკი იქ რაიმე შეფერხებები არსებობს ამ მხრივ, ესეც ძალიან მალე დაიძლევა.

რადიოინტერვიუში სახელმწიფოს მეთაურმა დიდი შეფასება მისცა იმ ფაქტს, რომ მუშაობას შეუდგა სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისია, რომლის პირველი სხდომა გასულ შაბათს გაიმართა. დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლის ამ ეტაპზე ჩვენ მოვძებნეთ ისეთი მოდელი, რომ ხელისუფლებაში რაიმე გართულება არ არის მოსალოდნელი, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - და ამ ორიგინალური გზით მივიწევთ დემოკრატიისაკენ. მე მჯერა, რომ საქართველო იქნება კლასიკური დემოკრატიული ქვეყანა, და ასეთ ქვეყანას ახლა ეყრება საფუძველი, - დასძინა მან.

შემდეგ კომენტატორმა სახელმწიფოს მეთაურს სთხოვა თავისი დამოკიდებულება გამოეხატა 9 აპრილის აქციებისადმი, რომლებიც მოსალოდნელია, - ამ მოსალოდნელი აქციებისადმი ჩემი დამოკიდებულება ერთაზროვანია, - ხაზგასმით აღნიშნა სახელმწიფოს მეთაურმა, - ეს აქციები, რომლებიც მოქმედ კანონმდებლობას არ ეწინააღმდეგება, უნდა მოეწყოს და ჩატარდეს, მაგრამ, რომლებიც პირიქით არის, დაუშვებელია და არც დაიშვება. ამის შესახებ თავისი პოზიცია უკვე გამოხატა ქალაქის მერიამ. მე ვიცი, რომ 9 აპრილს დაგეგმილია აქცია და ეს იქნება მოგონების დღე. 9 აპრილი ეროვნული თვითშეგნების გამოღვიძების დღეა, რომელმაც ზარივით დარეკა და ყველა ქართველი გამოაფხიზლა. ამასთან ეს სამგლოვიარო დღეც არის, რადგან ადამიანები დაიღუპნენ; 9 აპრილი ჩვენი შეშფოთების გამოხატვის დღეა, რუსეთმა ხალხის წინააღმდეგ არმიის ძალა გამოიყენა და, ბოლოს 9 აპრილი საქართველოს დამოუკიდებლობის დღეა!

რადიოკომენტატორის ბოლო კითხვა კუპონების შემოღებას და მასთან დაკავშირებულ პრობლემებს შეეხებოდა - კუპონების გამაგრებაზე ლაპარაკი ცოტა ძნელია, მაგრამ ამისათვის ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ, - საერთოდ, კი თვით ნეგატიურ მოვლენებშიც არის რაიმე სარგებელი და ჩვენ ეს სარგებელი უნდა ვეძებოთ და გამოვიტანოთ. მოგეხსენებათ, არ ვაპირებდი სამანეთო ზონიდან გამოსვლას, მაგრამ იძულებული გავხდით, რომ კუპონები შემოგვეღო. ჩვენ ახლა 1000-2000 კილოგრამი ოქრო ან მისი ღირებულების სხვა სიმდიდრე რომ გაგვაჩნდეს, მაშინ, რა თქმა უნდა, ასეთი ლაპარაკი აღარ დაგვჭირდებოდა, მაგრამ იცით რაც გაგვაჩნია.

კუპონების შემოღება იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ გადავდივართ დამოუკიდებელ ფულად სისტემაზე, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - ეს პირველი ნაბიჯია და გამოცდილებისათვის დადებით მოვლენად მიმაჩნია, მაგრამ იმ ოჯახისათვის, რომელსაც შვილი ჰყავს და უჭირს, შესაძლოა ეს მისაღები განმარტება არ იყოს. მაგრამ ჩვენ საკუთარი ფულის შემოღებას დანგრეული ფულადი სისტემით ვერ შევხვდებით. ჩვენ უნდა შევიმუშაოთ მისი დაცვის მექანიზმები, რომ მას პრივილეგირებული მდგომარეობა შეექმნას. ალბათ უნდა შეიზღუდოს მისი დიდი მასის ქსელში გამოშვება; პრიორიტეტი მიეცემა მანეთზე მისი გაცვლის პროცესსაც, კუპონები უნდა გაამაგროს იმანაც, რომ პრივატიზაციაში იქნება გამოყენებული; პრივილეგია ექნება მას აქციების შეძენაშიც. ცალკეული ობიექტების შესაძენად კი კუპონებს მონოპოლიაც კი უნდა მივანიჭოთ.

მაგრამ სამანეთო ზონიდან ავტომატურად გამოსვლა იქიდან ავტომატურად გამოვარდნას როდი ნიშნავს. არის ხალხი, რომლებსაც თავიანთი ინტერესები მანეთით აქვთ განმტკიცებული რუსეთში და ეს დაცული უნდა იყოს. ალბათ უნდა ვიფიქროთ იმაზეც, რომ კუპონების დროს მაქსიმალურად გავათავისუფლოთ ფასები და ხელფასები კი გავზარდოთ. ეს რთული პროცესი იქნება, მაგრამ ყოველმხრივ შესწავლის შემდეგ ისეთი პროექტი უნდა მივიღოთ, რომელიც ხალხის ინტერესებს შეესაბამება.

ახლა მანეთისა და კუპონების თანაარსებობაზე ვლაპარაკობთ, - განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, - მერე კი როგორი დინამიზმითაც განვითარდება ურთიერთობა ორ ქვეყანას შორის სტაბილიზაციის თვალსაზრისით, იმ დინამიზმით განისაზღვრება ამგვარი თანაარსებობა, ერთი სიტყვით, მერე გავარკვევთ რამდენად იქნება ეს ქართველი ხალხის ინტერესების შესაბამისი. საბოლოოდ კი, როცა ჩვენს ფულს შემოვიღებთ, ალბათ დოლარი ჩვენთანაც დაიკავებს თავის ადგილს - საერთოდ კი ამ რთულ პროცესს ღრმა ანალიზი სჭირდება. ადვილი არ არის განვსაზღვროთ რა მოხდება, როგორი კორექტივების შეტანა მოგვიწევს. მაგრამ შესაბამისი კომისია მთავრობაში უკვე მუშაობს, პირადად მეც ვარ ამ საქმეში ჩართული, პრემიერ-მინისტრიც და სხვა კომპეტენტური სამსახურებიც, რომლებსაც ეგ საქმე ეხება და ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ, რომ ნაკლებად დავზარალდეთ, - თქვა დასასრულ ედუარდ შევარდნაძემ.

საქართველოს პარლამენტის პრეს-ცენტრი.

ედუარდ შევარდნაძე: შეხვედრას ვანკუვერში ბილ კლინტონსა და ბორის ელცინს შორის დიდი მნიშვნელობა აქვს რუსეთისათვის, მთელი მსოფლიოსათვის და მათ შორის საქართველოსათვისაც : 5 აპრილის რადიო ინტერვიუდან // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 6 აპრილი. - №71(615). - 1 გვ.

ბატონ ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა საქართველოს რესპუბლიკის საკონსტიტუციო კომისიის პირველ სხდომაზე 1993 წლის 3 აპრილს

გაიმართა სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიის პირველი სხდომა, რომელსაც მისი თავმჯდომარე, ედუარდ შევარდნაძე წარმართავდა. კომისიამ, რომელიც შექმნილია საქართველოს პარლამენტის მიერ, უნდა შეიმუშაოს საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციის ახალი რედაქცია და გადასცეს იგი საქართველოს პარლამენტს განსახილველად და რეფერენდუმზე გადასაცემად.

კომისიის სხდომის დღის წესრიგის დამტკიცების შემდეგ კომისიის წევრებს სიტყვით მიმართა ედუარდ შევარდნაძემ. მან თქვა:

ბოლო წლების განმავლობაში საქართველოში მომხდარ მრავალ ისტორიულ მოვლენათა ფონზეც კი დღევანდელი დღე განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია: დღეს, 1993 წლის 3 აპრილს მუშაობას იწყებს საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისია და ამით იწყება ახალი ეტაპი საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის საქმეში.

ქართველი ერი, ისევე როგორც სხვა ერები, მუდამ ისწრაფოდა თავისი ღირსეული ადგილი დაემკვიდრებინა მსოფლიოს ხალხთა შორის. სხვადასხვა ისტორიულ ეპოქაში ამ მიზნის მისაღწევად სხვადასხვა ამოცანების გადაწყვეტა იყო საჭირო, მაგრამ უცვლელი რჩებოდა ამ ამოცანათა გადაწყვეტის მთავარი იარაღი - ძლიერი სახელმწიფო. დღეს, XXI საუკუნის მიჯნაზეც, ქართველ ერს მრავალი უმნიშვნელოვანესი ამოცანის გადაწყვეტა მოუწევს, რათა შეძლოს ღირსეული ადგილი დაიმკვიდროს მსოფლიო ცივილიზაციაში და დღესაც ამ ამოცანათა გადაწყვეტის უმთავრეს პირობად ძლიერი, დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობა რჩება. ამიტომაა, რომ ყოველი საღად მოაზროვნე მოქალაქე თანამედროვეობის უპირველეს საქმედ ერთიანი, დამოუკიდებელი ქართული სახელმწიფოს ჩამოყლიბებას მიიჩნევს.

ამ ურთულესი პრობლემის გადასაჭრელად პირველ რიგში საჭიროა ვიყოთ რეალისტები და ობიექტური თვალით შევაფასოთ არსებული სიტუაცია. უნდა ვაღიაროთ, რომ დღეს პრაქტიკულად დამოუკიდებელი ეროვნული სახელმწიფოს მშენებლობის დაწყების ეტაპზე ვართ. მართალია, საერთაშორისო საზოგადოებრიობამ მიგვიღო თავის ოჯახში და გვაღიარა სრულუფლებიან სუვერენულ სახელმწიფოდ, მაგრამ დღეს ეს ნაბიჯი უფრო ერთგვარი ავანსია, ვიდრე რეალური ვითარების ადეკვატური ასახვა.

ქართული სახელმწიფოს ასეთი ყოფა მრავალი სუბიექტური და ობიექტური მიზეზებითაა განპირობებული. ბოლო ორი საუკუნის მანძილზე საქართველოს თავზე გადავლილმა ქარტეხილებმა უდიდესი ზიანი მიაყენეს ჩვენს სახელმწიფოებრიობას. მართალია, ეს იდეა არასოდეს მომკვდარა, მაგრამ თითქმის ორასი წლის მანძილზე პრაქტიკული ხორცშესხმის გარეშე რჩებოდა და ამას არ შეიძლებოდა გავლენა არ მოეხდინა ერის თვითშეგნებაზე. ყველაზე სავალალო ის არის, რომ დავკარგეთ დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრივი ცხოვრების ჩვევები, ასეთი პრაქტიკული გამოცდილების უქონლობის გამო. ყველას კარგად არ ესმის, სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებელობის მოპოვება ჯერ კიდევ ყველაფერს არ ნიშნავს და რომ უფრო რთულია დამოუკიდებელობის შენარჩუნება და განმტკიცება. ჩანს, რომ ბოლომდე ვერც ის გავიაზრეთ, რომ დამოუკიდებლობის მოპოვების მეთოდები და საშუალებები სახელმწიფოს მშენებლობისა და მართვისას შეიძლება ხშირად გამოუსადეგარი იყოს.

ალბათ, სხვებთან ერთად ამ ფაქტორებმაც განაპირობა ის დიდი ტრაგედია, რაც საქართველოში დატრიალდა. დღეს შესაძლოა სხვადასხვა აზრი არსებობდეს ამ მოვლენაზე, მათში მონაწილე პოლიტიკურ ძალებსა თუ პოლიტიკოსებზე. დე, ეს ყველაფერი დრომ და ისტორიამ განსაჯოს, მაგრამ ერთი რამ უდავოა - ჩვენ ყველამ მთელმა ქართველმა ხალხმა ვერ ვუპატრონეთ ახლადფეხადგმულ სახელმწიფოს და მნიშვნელოვნად დავაზიანეთ იგი. კიდევ ვიმეორებ, დღეს არ ვაპირებ მტყუან-მართლის გარჩევას, ვინაიდან სახელმწიფოს ბედის, მისი მომავლისათვის თანაბრად პასუხისმგებელნი ვართ ყველა - ხელისუფლებაც, ოპოზიციაც, თითოეული მოქალაქეც.

ზუსტად ერთი წლის წინ საქართველო მძიმე განსცდელის წინაშე იდგა და იმ დროის მთავარ ამოცანად საყოველთაო არჩევნების მომზადება და ჩატარება მივიჩნიეთ. მაშინ ბევრი გვირჩევდა, ხელი აგვეღო ამ მეტად სარისკო განზრახვაზე, სასწორზე არ შეგვეგდო ახალი ხელისუფლების ბედი, მაგრამ ჩვენ გზიდან არ გადაგვიხვევია - 1993 წლის ოქტომბერმა დაადასტურა, რომ ხალხს შეგნებული აქვს მომენტის მთელი სიმძიმე, ამ ურთულეს სიტუაციაში ენდობა დღევანდელ ხელისუფლებას და სჯერა მისი პოლიტიკისა. ამ ნდობამ გააათკეცა ჩვენი პასუხისმგებლობა.

არჩევნების ჩატარებით და ლეგიტიმური ხელისუფლების შექმნით მნიშვნელოვნად განმტკიცდა ჩვენი რესპუბლიკის პოზიციები, მაგრამ მაინც ბევრი პრობლემა დარჩა. კერძოდ, ძალზე რთული იყო სახელმწიფო სტრუქტურების ჩამოყალიბება სამართლებრივი საფუძვლის რეალურად მოქმედი კონსტიტუციის გარეშე. იძულებულნი გავხდით შეგვექმნა ხელისუფლების უმაღლესი ორგანოების ერთობ ორიგინალური მოდელი. ეს თავადაც კარგად გვესმოდა, რომ იგი სრულად არ შეესაბამება ხელისუფლების დანაწილების პრინციპის კლასიკურ გაგებას, მაგრამ ისიც ცხადია, რომ ხელისუფლების დანაწილების სრულყოფილი მოდელის შექმნა იმ დროს არსებულ ვითარებაში შეუძლებელი იყო. გარდა ამისა, უნდა გაგვეთვალისწინებინა მეზობელი ქვეყნების მწარე გამოცდილებაც, როცა მომხიბლავ თეორიებზე დაფუძნებულ, მაგრამ რეალობას მოწყვეტილ მოდელებს ხშირად ჩიხში შეყავს ხელისუფლება და მისი ცალკეული შტოები უმთავრეს ენერგიას ერთმანეთში კინკლაობას ახმარენ. უნდა მოგახსენოთ, რომ ამ მოდელს თავდაპირველად სიფრთხილით ეკიდებოდნენ უცხოელი სპეციალისტებიც, მაგრამ როცა ღრმად ეცნობიან ქვეყნის მდგომარეობას, მათი დიდი უმრავლესობა ასკვნის, რომ ეს ერთ-ერთი საუკეთესო გამოსავალი იყო.

გარდა ამისა, ხელისუფლების დღევანდელი მოდელი დროებითია და ამის საუკეთესო დასტური ჩვენი დღევანდელი შეკრებაც გახლავთ. სხვათაშორის, ზოგი ახლაც გვირჩევს ჯერჯერობით თავი შევიკავოთ კონსტიტუციის მიღებისაგან და ქვეყანა არსებული კანონებით ვმართოთ. ჩვენ არც ახლა ვეთანხმებით ამ მოსაზრებებს, ვინაიდან ისინი ეწინააღმდეგება დემოკრატიული სახელმწიფოს აღმშენებლობის ლოგიკას. ვერც ჩვენი ხალხი, ვერც თანამედროვე კაცობრიობა ვერ გაგვიგებენ, თუკი გავაჭიანურებთ კონსტიტუციის მიღებას, - ეს გაართულებს ვითარებას ქვეყნის შიგნითაც და, შესაძლოა, დემოკრატიის გზასაც აგვაცდინოს. სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის საქმეში კონსტიტუციის მომზადება და მიღება არჩევნების შემდეგ მეორე საეტაპო მოვლენად უნდა იქცეს. ამდენად, ნურავის გაუკვირდება, თუ ვიტყვი, რომ სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიას ქვეყნის მომავლის წინაშე ისტორიული პასუხისმგებლობა ეკისრება.

უკვე ბევრი ითქვა და დაიწერა იმაზე, თუ რატომ ვარჩიეთ 1921 წლის საქართველოს კონსტიტუციის ახალ რედაქციაზე მუშაობა და უარი ვთქვით ახალი კონსტიტუციის შემუშავებაზე. ვფიქრობ, დღეისათვის ეს იყო საქართველოს პარლამენტის ბრძნული გადაწყვეტულება, რაც არა მხოლოდ სამართლებრივი მემკვიდრეობითობის შენარჩუნების სურვილით, არამედ დღევანდელ პოლიტიკურ ძალთა კონსოლიდაციისაკენ მისწრაფებითაც არის ნაკარნახევი. საკითხის ასე დასმა ხელს შეუწყობს საქართველოს, როგორც ხანგრძლივი კონსტიტუციური ისტორიის მქონე სახელმწიფოს, საერთაშორისო ავტორიტეტის ზრდასაც. ამასთან დაკავშირებით შეიძლება ითქვას, რომ დღევანდელი საკონსტიტუციო კომისია 1921 წლის კონსტიტუციის პროექტის შემქმნელი კომისიის მემკვიდრედ გვევლინება.

სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიას მოუწევს თავდაუზოგავი შრომა, რათა ღირსეულად გააგრძელოს ოციანი წლების თაობისგან მიღებული ესტაფეტა. კომისიის შემადგენლობა, მისი ინტელექტუალური პოტენციალი ამის სრულ გარანტიას იძლევა. აქვე არ შემიძლია არ აღვნიშნო, რომ კომისიის გარეთ მრავალი ღირსეული ადამიანი დარჩა. ბევრი მათგანი იმდენად მნიშვნელოვანი საქმითაა დაკავებული, რომ მიზანშეუწონლად ვცანით მათი მოწყვეტა ძირითადი საქმიანობიდან.

ჭეშმარიტი სახელმწიფოებრივი ცხოვრება მხოლოდ მაშინაა შესაძლებელი, როცა ყველა სფეროში პროფესიონალები იღვწიან. ამიტომ ნურავინ გვიწყენს, რომ პარლამენტმა კომისიაში ძირითადად იურისტები და პოლიტიკოსები მიიწვია. სხვათა შორის, პარლამენტის საკონსტიტუციო კომისიაში არადეპუტატების შეყვანა სხვა სახელმწიფოების პრაქტიკაში მაინცდამაინც გავრცელებული არაა, მაგრამ ჩვენ შეგნებულად წავედით ამაზე და დარწმუნებული ვართ, რომ ამ ნაბიჯს მრავალმხრივი დადებითი შედეგი მოჰყვება.

კონსტიტუციის პროექტზე მუშაობა ძნელი იქნება. ასეთი დონისა და მნიშვნელობის დოკუმენტის შექმნა თავისთავად რთული საქმეა, მაგრამ ჩვენს მდგომარეობაში ამას კიდევ მრავალი ფაქტორი ემატება, ბუმბერაზ ტოტალიტარულ იმპერიაში 70-წლიან ცხოვრებას ბოლო წლების კატაკლიზმები და დღევანდელი განსაცდელი დაერთო. ყოველივე ამას არ შეიძლებოდა უკვალოდ ჩაევლო და გამანადგურებლად არ ემოქმედა ჩვენს ფსიქიკაზე. თითოეული ჩვენგანი ერთგვარად დაღდასმულია წარსულისაგან და ამიტომაა, რომ ზოგჯერ ნერვები გვღალატობს, ზოგჯერ ნებისყოფა აღარ გვყოფნის, ხან სასოწარკვეთაც კი გვეუფლება... მართლა ზეადამიანური ძალისხმევაა საჭირო იმისათვის, რომ დღევანდელ საქართველოში, როცა ყოველდღიურად გვესმის ბრძოლის ველზე დაცემული თუ სინდისგარეცხილი თანამემამულის ხელით განგმირული ბიჭების შეურაცხყოფილი დებისა და დედების ამბავი, მაინც ახერხებდე წონასწორობის შენარჩუნებას, ემოციების დაოკებას და კონსტიტუციაზე ფიქრს. ჩვენ სწორედ ამგვარი ძალისხმევის შინაგანი რესურსები უნდ გამოვძებნოთ, რადგან სხვა არჩევანი არა გვაქვს. ჩვენ პირველ რიგში პასუხს ვაგებთ ჩვენი შვილების წინაშე, იმ ახალგაზრდების წინაშე, რომელთა ნაწილი სანგრებში ზის, ნაწილი კი ამ დარბაზში და მზადაა თავისი წვლილი შეიტანოს საერთო საქმეში, მიუხედავად იმისა, რომ მათი ფსიქიკა, შესაძლოა, ჩვენზე მეტადაა შეძრული. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ვერ უზრუნველვყავით მათი მშვიდობიანი ცხოვრება, ისინი მაინც ჩვენს გვერდით არიან, ამიტომ უფლება არა გვაქვს, ყველაფერი არ ვიღონოთ მომავალი თაობების ნორმალური ცხოვრების უზრუნველსაყოფად.

საკონსტიტუციო საბჭოს პასუხისმგებლობას ისიც აძლიერებს, რომ ჩვენს სიტუაციაში ამ დოკუმენტის მიღებას მეტად მრავალმხრივი დატვირთვა ეძლევა: - იგი უნდა გახდეს მომავალი ძლიერი საქართველოს სამართლებრივი საძირკველი;

- მან უნდა შეასრულოს საქართველოს საერთაშორისო სავიზიტო ბარათის ფუნქცია და ხელი შეუწყოს მისი, როგორც თანამედროვე დემოკრატიული ქვეყნის ავტორიტეტის ზრდას;

- კონსტიტუციურ დებულებებზე დაყრდნობით ქართული სახელმწიფოს ისტორიაში პირველად უნდა განხორციელდეს ხელისუფლების დანაწილების კლასიკური პრინციპი, რამაც, თავის მხრივ, უნდა უზრუნველყოს თანამედროვე ტიპის სახელმწიფო მექანიზმის ჩამოყალიბება;

- იგი ქართველი ერის, საქართველოს მთელი მოსახლეობის კონსოლიდაციისა და პოლიტიკური შერიგების საფუძვლად უნდა იქცეს;

- მან უნდა შექმნას საქართველოში ადამიანის უფლებების დაცვის გარანტიები თანამედროვე მოთხოვნათა დონეზე: როცა ადამიანის უფლებებზე ვლაპარაკობ, ვგულისხმობ ეროვნულ უმცირესობათა უფლებებსაც;

- მან საფუძველი უნდა ჩაუყაროს ქვეყნის ეკონომიკურ სისტემას, განსაზღვროს საკუთრებითი ურთიერთობის პრინციპები, რათა შესაძლებელი გახდეს ქვეყნის ეკონომიკისათვის სამართლებითი საფუძვლის შექმნა;

- მან უნდა გადაჭრას საქართველოსთვის ისეთი სასიცოცხლო მნიშვნელობის პრობლემა, როგორიცაა სახელმწიფოს ტერიტორიული მოწყობა; კონსტიტუციის ტექსტზე მუშაობა აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის პრობლემათა მოგვარების ერთობ არაორდინარულ და ეფექტიან ბერკეტად შეიძლება გადაიქცეს;

- კონსტიტუციაში უნდა დაფიქსირდეს ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის პრინციპები და ფორმები, რათა ბოლო მოეღოს გაუთავებელ ექსპერიმენტებს ამ სფეროში;

- მან საფუძველი უნდა ჩაუყაროს ჭეშმარიტ სასამართლო რეფორმას, რათა ბოლოსდაბოლოს გაჩნდეს ნდობა და პატივისცემა სამართალდამცავი მართლმსაჯულების ორგანოების მიმართ.

მომავალმა კონსტიტუციამ წარმატებით რომ შეასრულოს ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი ფუნქცია, ჩვენი აზრით, მასზე მუშაობისას გასათვალისწინებელია შემდეგი ძირითადი მომენტები:

1. 1921 წლის საქართველოს კონსტიტუციის შემუშავების შემდეგ კონსტიტუციონალიზმის თეორიასა და პრაქტიკაში მრავალი საყურადღებო სიახლე გაჩნდა, აღარც საქართველო და მისი ხალხია 20-იანი წლების დონეზე, ამიტომ არანაირი დოგმით და ტაბუდადებული დებულებით არ უნდა შევიზღუდოთ. შესაძლოა, ზოგი მუხლი ამოსაღებიც იყოს, ახალი დებულებებიც დაემატოს, გამორიცხული არაა, რომ კონსტიტუციის კორექტირების საჭიროებაც გაჩნდეს. დარწმუნებული ვართ, 1921 წლის კონსტიტუციის მრავალი დებულება თავისი ღრმადგააზრებულობისა და ფუნდამენტურობის გამო ამგვარ კრიტიკულ მოპყრობასაც გაუძლებს და ახალ რედაქციაში შენარჩუნებული იქნება ძველი სულისკვეთება, განსაკუთრებით ადამიანის უფლებათა სფეროში.

2. დიდი ყურადღება უნდა დავუთმოთ კონსტიტუციის შექმნის სფეროში დაგროვილი საერთაშორისო გამოცდილების შესწავლას. ამის აუცილებლობა მხოლოდ იმით როდია ნაკარნახევი, რომ ჩვენი სახელმწიფო სამართლის მეცნიერები გასაგები მიზეზების გამო ვერ უპასუხებენ თანამედროვე მოთხოვნებს - საერთაშორისო პრაქტიკას გულმოდგინედ სწავლობენ სამართლებრივი კულტურის თვალსაზრისით ყველაზე მოწინავე ქვეყნებშიც კი. ამის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია საერთაშორისო სამართლის მზარდი როლი სახელმწიფოების შიდასამართლებრივ სისტემებში. ცივილიზებულ ქვეყნებში შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის სულ უფრო მეტი საკითხი რეგულირდება საერთაშორისო ნორმების შესაბამისად და თუ გვსურს, რომ ჩვენმა კონსტიტუციამ ღირსეული ადგილი დაიმკვიდროს მსოფლიოს ქვეყნების კონსტიტუციებს შორის, მისი ძირითადი დებულებები მსოფლიო სტანდარტებს უნდა შეესაბამებოდეს.

ამ მხრივ უკვე მიმდინარეობს გარკვეული მუშაობა. რამდენიმე სერიოზულმა საერთაშორისო ორგანიზაციამ და უცხოეთის სამეცნიერო ცენტრმა გამოთქვა სურვილი პრაქტიკული დახმარება აღმოგვიჩინონ ამ საქმეში. ჩატარდა რამდენიმე ღონისძიებაც, რომელთა შედეგებსაც ცალკე გაცნობებთ.

3. ზემოთ საერთაშორისო გამოცდილების შესწავლა-გამოყენებაზე ვილაპარაკე, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჩვენი მიზანია საქართველოს კონსტიტუციის შემუშავება და არა რაღაც თეორიული სანიმუშო ვარიანტის შექმნა. კატეგორიულად შეგვიძლია განვაცხადოთ, რომ ჩვენ არ გამოგვადგება მსოფლიოს არც ერთი ქვეყნის კონსტიტუციის მთლიანი ან ნაწილობრივი გადმოღება. ჩვენ უნდა შევქმნათ საერთაშორისო პრინციპებსა და სტანდარტებზე დაფუძნებული საკუთარი მოდელის კონსტიტუცია, რომელიც საქართველოს წარსულს, თანამედროვეობას და მომავალს, მის გეოპოლიტიკურ მდგომარეობას, კულტურას, ტრადიციებს, თავისებურებებს, ქართველი ხალხის ზნეობას, სამართლისა და სახელმწიფოსადმი დამოკიდებულებას გაითვალისწინებს. ჩვენ ვლაპარაკობთ ქართულ სახელმწიფოზე, ქართულ ფენომენზე, რომელიც სხვადასხვა ეროვნების ხალხთა, რელიგიათა, მსოფლმხედველობათა თანაცხოვრების, თანაარსებობის მრავალსაუკუნოვან უნიკალურ გამოცდილებასაც გულისხმობს, და კონსტიტუციასაც ჩვენთვის ვქმნით. შევეცადოთ, რომ მასში მაქსიმალურად უზრუნველვყოთ პიროვნების თავისუფლება, ადამიანები ქცევის ნორმებით შევზღუდოთ მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ეს აუცილებელია, დავუტოვოთ მათ მეტი თავისუფლება.

4. კონსტიტუციის ტექსტზე მუშაობისას ალბათ საჭირო იქნება სპეციალური სისტემის შექმნა, რათა უყურადღებოდ არ დარჩეს ამ თემაზე გამოთქმული არც ერთი მოსაზრება. მეტიც, ჩვენ უნდა ვთხოვოთ საქართველოს მთელ მოსახლეობას, აქტიურად ჩაებან კომისიის მუშაობაში, გამოგვიგზავნონ თავიანთი მოსაზრებები, შეხედულებები. მართალია, პროექტი გამოქვეყნდება საყოველთაო განხილვისათვის, მაგრამ გაცილებით ეფექტიანი იქნება ფართო საზოგადოების მონაწილეობა კონსტიტუციის შემუშავების საწყისი ეტაპიდანვე. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დავუთმოთ კომისიის მუშაობაში ახალგაზრდა სპეციალისტებისა და სტუდენტების ჩაბმას. ეს დოკუმენტი მნიშვნელოვანწილად მათთვის იქმნება და ამიტომ კარგი იქნება, თუ მას ახლავე გაითავისებენ, მითუმეტეს, რომ ბევრი მათგანი უკვე მუშაობს ამ პრობლემატიკაზე და საკუთარი მოსაზრებებიც გააჩნია.

5. უნდა გვახსოვდეს, რომ კონსტიტუციას რეფერენდუმით იღებს ხალხი და იგი ხალხისთვისვეა გამიზნული, ამიტომ კონსტიტუცია გასაგები უნდა იყოს. ამ მიზნის მისაღწევად საჭიროა ტექსტის მაქსიმალური სისადავე, ერთი მხრივ, და ფართო ახსნა-განმარტებითი მუშაობა, მეორე მხრივ. კომისიამ პირველი დღეებიდანვე უნდა დაიწყოს კონსტიტუციონალიზმის ძირითადი საკითხების გაშუქება მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების გამოყენებით. შემდეგ თანდათან საჭირო იქნება კონსტიტუციის კონკრეტული დებულებების განმარტებაც. ყველა ღონე უნდა ვიხმაროთ, რათა კონსტიტუციის პროექტის განსახილველად გამოქვეყნებისათვის ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს გააჩნდეს საკმარისი ინფორმაცია და ცოდნა კონსტიტუციის ტექსტის კრიტიკული ანალიზისათვის.

6. ნუ დაგვავიწყდება, რომ დღევანდელი ჩვენი სახელმწიფო, სხვა სახის შიმშილთან ერთად, ნორმატიულ შიმშილს განიცდის. არა მგონია, ამ პრობლემის სიმწვავე ნაკლები იყოს კონსტიტუციის მიღების დროისათვის. სამწუხაროდ, სრული დატვირთვით კანონშემოქმედებით სფეროში ვერც პარლამენტი მუშაობს და ამ პროცესს ძირითადი კანონის უქონლობაც აფერხებს, ამიტომ საკონსტიტუციო კომისიამ კონსტიტუციის ტექსტთან ერთად, შესაძლოა მოამზადოს იმ უმთავრესი ორგანული კანონების პროექტებიც, რომელთა მიღება განსაკუთრებით საჭირო იქნება კონსტიტუციის ძალაში შესვლის შემდეგ.

7. ჩვენი მიზანი უნდა იყოს ისეთი კონსტიტუციის შემუშავება, რომელიც მინიმუმ ორ-სამ ათეულ წელს მაინც იმოქმედებს. ამიტომ მაქსიმალურად უნდა შევეცადოთ თავი დავაღწიოთ დღევანდელი პოლიტიკური კონიუნქტურის გავლენას და მომავალშიც გამოსადეგი მოდელები შევქმნათ. კონსტიტუციის სტაბილურობა ქვეყნის სტაბილურობის უპირველესი გარანტიაა. თუმცა კონსტიტუციის სტაბილურობისათვის მხოლოდ ეს არ კმარა. საჭიროა მისი დაცვა მომავალში შესაძლო კონიუნქტურისაგანაც, რათა რაიმე პოლიტიკურმა ძალამ კონსტიტუციის „მორგება“ ვერც მაშინ შესძლოს. ამისათვის საჭიროა კონსტიტუციაში ჩაიდოს კონსტიტუციური ცვლილებების განხორციელების სათანადო მექანიზმი. 1921 წლის კონსტიტუციაში ამ მხრივ მეტად საინტერესო დებულებებია, თუმცა გამორიცხული არაა სხვა უფრო ეფექტიანი მოდელის გამოძებნაც.

დღეს საკონსტიტუციო კომისიის პირველი სხდომაა და ალბათ მიზანშეწონილი არ იქნებოდა კონსტიტუციის ცალკეულ დეტალებზე უფრო დაწვრილებითი საუბარი. შევეცადე, თქვენთვის გამეზიარებინა მხოლოდ ზოგიერთი მოსაზრება ჩვენი მომავალი ერთობლივი მუშაობის ძირითადი ასპექტების თაობაზე. შეგნებულად არაფერი მითქვამს სახელმწიფო წესწყობილების შესაძლო მოდელებზეც. იქნება საპარლამენტო თუ საპრეზიდენტო რესპუბლიკა, ძლიერი პარლამენტი თუ ძლიერი აღმასრულებელი ხელისუფლება, თუ ერთიცა და მეორეც. პასუხს მოითხოვს ეს და მრავალი მსგავსი კითხვა. ჩემი თხოვნა იქნებოდა, არ ავჩქარებულიყავით ამ საკითხების გადაწყვეტისას, გულდასმით მოგვესმინა და გაგვეანალიზებინა ყველა პოზიცია და არგუმენტი.

დარწმუნებული ვარ, ჩვენი მომავალი საქმიანობა თითოეული ჩვენთაგანისათვის მეტად საინტერესო და სასარგებლო იქნება. გისურვებთ ერთი წლის თავზე საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუციის მიღება მიგველოცოს ერთმანეთისათვის. მჯერა, რომ ეს იქნება XXI საუკუნის საქართველოს კონსტიტუცია.

ახალი ეტაპი საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის საქმეში : ბატონ ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა საქართველოს რესპუბლიკის საკონსტიტუციო კომისიის პირველ სხდომაზე 1993 წლის 3 აპრილს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 6 აპრილი. - №71(615). - 1,2 გვ.

დიდია 9 აპრილის ისტორიული მნიშვნელობა. ეს დღე საქართველოს დამოუკიდებლობის დღედ გამოცხადდა. შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს უახლოეს ისტორიაში, ცხრა აპრილს ქართველმა ერმა ერთხმად და თამამად გამოხატა თავისი ნება - ნება თავისუფლებისა, ნება დამოუკიდებლობისა, ნება თავისთავადი განვითრებისა, რაც მთავარია საქართველომ უმანკო, უდანაშაულო სისხლის ფასად სწორედ იმ ტრაგიკულ ღამეს ახალი ძალით შეიგრძნო ერთიანობისა და ერთსულოვნების ფასი და მნიშვნელობა. დიდება მათ ხსოვნას.

როგორც სახელმწიფოს მეთაური, როგორც მოქალაქე საქართველოსი, ვთხოვ ყველას, საქართველოს რესპუბლიკის სამინისტროებს და უწყებებს, ადგილობრივი მმართველობის ორგანოებს, მოქალაქეებს ჩვენი ახალფეხადგმული სახელმწიფოსი, ვაქციოთ ცხრა აპრილი არა მარტო ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის სიმბოლოდ, იმ ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობისა, რომელმაც ქართულ სახელმწიფოებრიობასთან მიგვიყვანა, არამედ საქართველოს ერთიანობის, ერთობის დღედაც. დაღუპულთა სისხლი ამას ითხოვს ჩვენგან, ახალქართული სახელმწიფოს პირველი მშენებლებისაგან.

სწორედ ამ განწყობით უნდა აღინიშნოს ეს დღე ჩვენს ქვეყანაში.

ედუარდ შევარდნაძე.

დიდია 9 აპრილის ისტორიული მნიშვნელობა : საქართველოს რესპუბლიკის სამინისტროებს და უწყებებს, ადგილობრივი მმართველობის ორგანოებს, საქართველოს მოქალაქეებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 8 აპრილი. - №73(617). - 1 გვ.

რუსეთ-საქართველოს სოჭის შეხვედრის გამო ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ საქინფორმის კორესპონდენტს უთხრა:

- ჩემი აზრით, ეს შეხვედრა სასარგებლო იყო, თუმცა მიღწეული შეთანხმებით, რა თქმა უნდა, კმაყოფილი არა ვარ.

მოლაპარაკების დაწყებამდეც დიდ იმედებს არ ვამყარებდი იმაზე, რომ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობაში მოხდებოდა რადიკალური გარღვევა. დღევანდელ ეტაპზე რუსეთსა და საქართველოს შორის იმდენად რთული ურთიერთობაა, განსაკუთრებით აფხაზეთის კონფლიქტთან დაკავშირებით, რომ ერთი და ორი შეხვედრით ძნელია მიიღო არსებითი ხასიათის გადაწყვეტილებები.

მე ვფიქრობ, რომ ამ შეხვედრამ ნიადაგი მოამზადა სამხედრო ექსპერტების, ეკონომისტების მუშაობისათვის, სხვადასხვა პოლიტიკური ასპექტების, მათ შორის რუსეთ-საქართველოს საზღვრის, ჯარის გაყვანისა და მისი სტატუსის პრობლემების მოგვარებისათვის.

სამუშაო ჯგუფების მუშაობის დროს უნდა მომზადდეს საბოლოო გადაწყვეტილებების შესაძლო ვარიანტები, ყველაზე პრინციპულ და ძირეულ საკითხებზე, ალბათ, უმაღლესი დონის შეხვედრაზე მოვილაპარაკებთ.

- ბატონო ედუარდ, თუ არის მიღწეული შეთანხმება თქვენსა და ბატონ ელცინს შორის შეხვედრისა და მოლაპარაკების თაობაზე?

- ასეთი შეთანხმება ჯერჯერობით მიღწეული არ არის, თუმცა, სოჭში ორივე მხარემ გამოკვეთილად აღნიშნა, რომ უმაღლესი დონის შეხვედრა არათუ სასურველი, არამედ აუცილებელი და გარდაუვალია.

იმის გამო, რომ რუსეთში რეფერენდუმია მოსალოდნელი, ვერ გეტყვით, უახლოეს მომავალში ელცინს შეხვედრის საშუალება ექნება თუ არა. ჩემი სამუშაო გრაფიკიც ისეა მოწყობილი (უკრაინაში ვიზიტი და სხვა), რომ, ალბათ, ასეთი შეხვედრის გამართვა ჯერჯერობით შეუძლებელი იქნება.

- სოჭის მოლაპარაკების დაწყებამდე, მისი მიმდინარეობის დროს, ან შემდეგ ხომ არ გქონიათ სატელეფონო საუბარი რუსეთის პრეზიდენტთან?

- არა, არც სატელეფონო საუბარს, არც სხვა კონტაქტებს ადგილი არ ჰქონია.

ძირეული საკითხები უმაღლესი დონის შეხვედრაზე გადაწყდება / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა]საქინფორმის კორესპონდენტი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 13 აპრილი. - №75(619). - 1 გვ.

მოსკოვი, 15 აპრილი. (იტარსაკდესი) „თუ რუსეთს სურს შეინარჩუნოს შუამავლის მისია, იგი არ უნდა იყოს კონფლიქტის მონაწილე ერთ-ერთი მხარე. ჯერჯერობით კი რუსეთის ყველა მოქმედება მხოლოდ ამწვავებს სიტუაციას აფხაზეთში“, - განაცხადა საქართველოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ. „აფხაზეთის კონფლიქტს აშკარად იყენებენ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის განვითარების შეფერხების საბაბად“, - აღნიშნა მან „მოსკოვსკიე ნოვოსტისათვის“ მიცემულ ინტერვიუში.

„ჩვენ გვაქვს განსახილველად მომზადებული დოკუმენტების პროექტთა მთელი პაკეტი: დიდი ხელშეკრულების, ეკონომიკური შეთანხმებების, ჯარების სტატუსის, საქართველოში მათი ყოფნის ვადების შესახებ შეთანხმებების პროექტები, - თქვა ედუარდ შევარდნაძემ. - მაგრამ რუსეთის უზენაესი საბჭო არსებითად მთავრობას უკრძალავს აწარმოოს ჩვენთან მოლაპარაკება ეკონომიკურ და ზოგიერთ სხვა საკითხებზე, სანამ არ მოწესრიგდება ვითარება აფხაზეთში“. „სწორედ „ცენტრში“, რუსეთის უზენაეს საბჭოში აძლევენ სანქციას სუვერენული საქართველოს საქმეებში პირდაპირ ჩარევას“, - ამტკიცებს იგი.

„ნებისმიერი „კერძო“ კონფლიქტი კარდინალურად შეიძლება გადაწყდეს მხოლოდ კარგად მოგვარებული სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობის საფუძველზე“, ხაზს უსვამს ე. შევარდნაძე. „მზად ვარ - და ეს არაერთხელ საჯაროდ განმიცხადებია - შევხვდე პრეზიდენტ ელცინს. მოსკოვში, თბილისში, ნებისმიერ სხვა ქალაქში“. „თუ ნორმალური ურთიერთობა არ იქნება მთლიანად ჩვენს სახელმწიფოებს შორის, არ უნდა ვიქონიოთ კონკრეტული კონფლიქტების მოწესრიგების იმედი.“

„რუსი და ქართველი ხალხი საუკუნეთა მანძილზე ერთად ცხოვრობდნენ. ისინი მონათესავე სულისკვეთებით, ტრადიციებით ახლობელი ხალხები არიან, - თქვა მან. - არც საქართველოს და არც რუსეთის მთავრობა არ შეიძლება დაინტერესებული იყოს კონფლიქტის გაჩაღებით. არა მგონია, რომ აფხაზეთშიც ძალიან იტაცებდეთ ომის იდეები“. „დიალოგის გზა“ კონფლიქტის მოწესრიგების ერთადერთი გზაა, მიაჩნია ედუარდ შევარდნაძეს

ედუარდ შევარდნაძე: ნებისმიერი „კერძო“ კონფლიქტი კარდინალურად გადაწყდება მხოლოდ კარგად მოგვარებული სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობის საფუძველზე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 17 აპრილი. - №79(623). - 1 გვ.

როგორც საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ და სახელმწიფოს მეთაურმა დიდი მადლობა მინდა მოგახსენოთ იმისათვის, რომ გულთან მიიტანეთ ქვეყნის სატკივარი, თავდაცვის ფონდის აზრი და მნიშვნელობა ამ უმძიმეს ჟამს და თქვენი წვლილი შეიტანეთ საერთო საქმეში, რომელსაც წმიდათაწმინდა სახელი ჰქვია - საქართველოს განუყოფლობისა და ერთიანობისათვის ბრძოლა.

თავდაცვის ფონდი მხოლოდ მატერიალური მხარდაჭერა როდია, ის მორალური თანდგომაცაა, მადლობა ამ თანდგომისათვის! ის ყოფილიყოს თქვენი, როგორც ადამიანის, როგორც მოქალაქის, როგორც საქართველოს პატრიოტის მომავალი გამარჯვების საწინდარი!

პატივისცემით
ედუარდ შევარდნაძე

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 17 აპრილი. - №79(623). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 24 აპრილი. - №84(628). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 1 მაისი. - №89-90(634). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 15 მაისი. - №100(644). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 22 მაისი. - №105-106(650). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 29 მაისი. - №111-112(657). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 5 ივნისი. - №117-118(663). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 12 ივნისი. - №123-124(669). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 14 აგვისტო. - №178-179(725). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 19 ივნისი. - №129-130(675). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 26 ივნისი. - №136-137(683). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 3 ივლისი. - №142-143(689). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 10 ივლისი. - №148 - 149(695). - 3 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 17 ივლისი. - №154-155(701). - 9 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 24 ივლისი. - №160-161(707). - 6 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 31 ივლისი. - №166-167(713). - 7 გვ.

მადლობის წერილი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1993. - 7 აგვისტო. - №172-173(719). - 3 გვ.