ედუარდ შევარდნაძე

საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე

(1992 წლის მარტი - 1992 წლის ოქტომბერი),

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე

(1992 წლის ოქტომბერი - 1992 წლის ნოემბერი)

საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე - სახელმწიფოს მეთაური

(1992 წლის ნოემბერი - 1995 წლის ნოემბერი)

საქართველოს პრეზიდენტი

(1995 წლის ნოემბერი - 2003 წლის ნოემბერი)

მსოფლიო აზერბაიჯანელთა სოლიდარობის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით, მინდა მივესალმო მოძმე აზერბაიჯანელ ხალხს და მომავალ 1997 წელს ვუსურვო ბედნიერება და წარმატება.

ვსარგებლობ შემთხვევით და კვლავ ვადასტურებ ღრმა პატივისცემას აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის, ჩემიმეგობრის, ჰეიდარ ალიევის მიმართ.

მივესალმები ჩვენს თანამემამულეთ - საქართველოში მცხოვრებ აზერბაიჯანელებს.

ძვირფასო მეგობრებო და თანამოძმენო, თქვენ საქართველოს ხალხის განუყოფელი ნაწილი ხართ, მასთან ერთად იზიარებთ ჭირსა და ლხინს, მასთან ერთად აშენებთ, მომავალ, ბედნიერ და აყვავებულ საქართველოს.

ქართველ და აზერბაიჯანელ ერთა მეგობრობას კეთილგანწყობისა და მშვიდობიანი თანაცხოვრების მტკიცე საფუძველი უდევს საფუძვლად. ბოლო დროს კი ამ მეგობრობამ ორ ქვეყანას შორის სტრატეგიული თანამშრომლობის ხასიათი შეიძინა. ჩვენ გვაკავშირებს, არა მხოლოდ წარსული და აწმყო, არამედ მომავლის იმედიც - ქართველი და აზერბაიჯანელი ხალხების საერთო ძალისხმევით აშენდება ერთა და კულტურათა დამაკავშირებელი „ევრაზიული ხიდი“ - კავკასია იქცევა კონსტრუქციული რეგიონული თანამშრომლობის უმნიშვნელოვანეს ცენტრად.

დაე, ახლი წელი, მშვიდობისა და ეროვნული აღორძინების წელი ყოფილიყოს ჩვენი ხალხებისათვის.

საქართველოს პრეზიდენტი
ედუარდ შევარდნაძე.

საქართველოს პრეზიდენტის მისალმება მსოფლიო აზერბაიჯანელთა სოლიდარობის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 1 იანვარი. - №1 (2374). - 4 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის საახალწლო მიმართვა ხალხს და ქვეყანას 1996 წლის 31 დეკემბერს.

ძვირფასო თანამემამულენო ძვირფასო მეგობრებო! ისტორიაში გადადის 1996 წელი, მოდის ახალი, 1997 წელი, საუკუნეთა და ათასწლეულთა გზაგასაყარზე ვიმყოფებით. XXI საუკუნემდე 1500-ოდე დღე რჩება. ჩვენთვის ძვირფასია ყოველი დღე და ყოველი კვირა, რომ ახალი, თავისუფალი, დემოკრატიული დამოუკიდებელი საქართველო, ჩვენი მრავალტანჯული ხალხი უკეთ ცხოვრობდეს, ვიდრე გუშინ, ხვალ უკეთ, ვიდრე დღეს, რომ უფრო ღირსეულად დამკვიდრდეს საქართველო მსოფლიო თანამეგობრობაში.

მე ვულოცავ სრულიად საქართველოს ახალ 1997 წელს და ვუსურვებ ახალ გამარჯვებებს, წინსვლას და აღორძინებას. ვუსურვებ საქართველოს ყველა მოქალაქეს, ყველა ეროვნების რასის და კონფესიის ადამიანს და ვუსურვებ ყველა ოჯახს, მამებს და პაპებს, დიდედებს და დედებს, შვილებს და შვილიშვილებს, ბავშვებს - ჩვენი ცხოვრების ყვავილებს - ბედნიერ ახალ წელს!

რით იყო ჩვენთვის შესანიშნავი 1996 წელი? ეს იყო საყოველთაო ქაოსის და განუკითხაობის საბოლოოდ დამთავრების, ქვეყნის სტაბილურობის ფაზაში შესვლის, სახელმწიფოებრიობის ფორმირების, კონსტიტუციის რეალურად ამოქმედების ისტორიული წელიწადი.

ნაყოფიერად მუშაობს ახლადარჩეული პარლამენტი, განმტკიცდა ქვეყნის სამართლებლივი ბაზა. ამოქმედდა კონსტიტუციური სასამართლო, საინტერესოდ, კონსტრუქციულად მიმდინარეობს ხელისუფლების სხვადასხვა შტოთა შორის თანამშრომლობის ფორმირება, იხვეწება და თანდათანობით უფრო სრულყოფილი ხდება მათ შორის ურთიერთობის კულტურა.

მართალია, ნაკლოვანებები და პრობლემები, გასაჭირი ბევრზე ბევრია, მაგრამ ამან ხელი არ უნდა შეგვიშალოს დავინახოდ რეალური საქმეები, ახალი ტენდენციები.

განვლილი 1996 წელი იყო პრეზიდენტის პროგრამის განხორციელების დასაწყისი, იმ პროგრამისა, რომლის შინაარს თქვენ კარგად მოგეხსენებათ და რომელსაც ხმა მისცა საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობამ საპრეზიდენტო და საპარლამენტო არჩევნებში.

მე მივესალმები საქართველოს პარლამენტს, ყველა პარლამენტარს, კომიტეტებს და ფრაქციებს, ვუსურვებ მათ ახალ წელს ახალ წარმატებებს დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობაში.

მივესალმები საპარლამენტო ოპოზიციას. უოპოზიციოდ არ არსებობს დემოკრატია და პლურალიზმი. ვისურვებდი ახალ წელს უფრო ნაყოფიერი და კონსტრუქციული ყოფილიყოს ხელისუფლების და ოპოზიციის თანამშრომლობა, ჩვენი ხალხის, ერის საკეთილდღეოდ.

ქრისტეს მცნებებში წერია: გიყვარდეს მოყვასი შენი, გიყვარდეს მტერი შენი, ვითარცა მოყვასი შენი. ეს ჰუმანიზმის მაქსიმალური ფილოსოფიური და ეთიკური ფორმულაა. მასში უდიდესი საკაცობრიო სიბრძნეა მივყვეთ სახარების და ქრისტეს მცნებებს და გზას ტაძრისაკენ უკეთ ვიპოვით.

მივესალმები ყველა მოქალაქეს, ვისაც სწამს ღმერთი და სწამს ჭეშმარიტება, საყოველთაო მადლიერებას იმსახურებს უწმიდესი და უნეტარესი სრულიად საქართველოს პატრიარქი ილია მეორე.

საპრეზიდენტო აღმასრულებელი ხელისუფლების ყველა სტრუქტურას, სამინისტროებს, დეპარტამენტებს, კორპორაციებს ვუსურვებ ახალ წარმატებებს სოციალური და სამართლებლივი სახელმწიფოს მშენებლობაში.

მე ამ ახალი წლის ღამეს მივესალმები საქართველოს შეიარაღებულ ძალებს, რომლებიც საიმედოდ დაიცავენ საქართველოს სუვერენიტეტს, დამოუკიდებლობას, ტერიტორიულ მთლიანობას, თუ ასეთი ამოცანა დადგება, მათ ამის შესრულება უკვე შეუძლიათ.

ახალ წელს ვულოცავ უშიშროების, შინაგან საქმეთა, იუსტიციის, პროკურატურის, სასამართლო ორგანოების მუშაკებს, რომლებიც მოწოდებულნი არიან კიდევ უფრო მტკიცედ დაადგნენ კანონიერების და სამართლიანობის, მოქალაქეთა უფლებების დაცვის სადარაჯოზე.

გასული წელი იყო ხალხის და სახელმწიფოს საკეთილდღეოდ საპრეზიდენტო, აღმასრულებელი ხელისუფლების და პარლამენტის, ავტონომიური ფორმირებებისა და სამხარეო ადმინისტრაციების, მუნიციპალური, ადგილობრივი, საქალაქო, სარაიონო, სათემო, სასოფლო ხელისუფლებათა შეთანხმებული, შიდა პოლიტიკური კონსენსუსის დონეზე საქმიანობის თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი პრაქტიკული ნაბიჯების განხორციელების წელი.

მადლობას მოვახსენებ ავტონომიურ რესპუბლიკებს, აჭარის აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ხელმძღვანელებს, სამხარეო ადმინისტრაციებს, მერებს, გამგებლებს თანამშრომლობისათვის და ვუსურვებ მათ ბედნიერ ახალ წელს.

ეკონომიკური თვალსაზრისით გასული 1996 წელი იყო სოციალურად ორიენტირებული საბაზრო ეკონომიკის მშენებლობაში მოპოვებული თვალსაჩინო წარმატებების წელი. ეკონომიკის რეფორმები კულმინაციის სტადიაშია.

გასულ წელს ეკონომიკური მდგომარეობის გაჯანსაღების, წარმოების გამოცოცხლებისა და ინფლაციური პროცესების ალაგმვის გზით კიდევ უფრო განმტკიცდა ქართული ლარი, უმტკივნეულოდ განხორციელდა პურის ფასების ლიბერალიზაცია.

განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს მიწის რეფორმა, რომელსაც საშვილიშვილო მნიშვნელობა აქვს. მილიონზე მეტი ოჯახი, ოთხ მილიონზე მეტი მოქალაქე მიწის მესაკუთრე გახდა, მესაკუთრემ იცის მიწის ყადრი. ქართული მიწის ბარაქა წელს სულ სხვანაირად დაეტყო საახალწლო სუფრას, მადლობა საქართველოს გლეხობას, ქვეყნის მარჩენალს.

საბანკო-საფინანო რეფორმის გაღრმავებამ ხელსაყრელი პირობები შექმნა უცხოელ ინვესტორთა მოზიდვისათვის, ეს პროცესი დაიწყო.

ახალ წელს ვულოცავ მეწარმეებს, მწარმოებლებს, ბიზნესმენებს, კომერსანტებს, ბანკირებს, ფინანსისტებს, ყველას ვინც ქმნის ეროვნულ პროდუქტს და ეროვნულ შემოსავალს, ეროვნულ კაპიტალს და ამით დღითიდღე ამკვიდრებს საქართველოს ეკონომიკურ დამოუკიდებლობას, ხელს უწყობს პრეზიდენტის ეკონომიკური და სოციალური პროგრამების განხორციელებას.

დიდ დახმარებას გვიწევენ ეკონომიკის აღორძინების, მეწარმეობის გამოცოცხლების და სტაბილიზაციის სფეროში, მსოფლიო ბანკი, საერთაშორისო სავალუტო ფონდი, ევროკავშირი, ევრობანკი, მთელი რიგი საერთაშორისო ეკონომიკური ორგანიზაციები, ცალკეული სახელმწიფოები, განსაკუთრებით საგრძნობია, აშშ, გერმანიის, საფრანგეთის, ჰოლანდიის, თურქეთის დახმარება, ამ ბოლო დროს გამოცოცხლდა ჩვენი ეკონომიკური კავშირები რუსეთთან, უკრაინასთან, აზერბაიჯანთან, სომხეთთან, ყაზახეთთან, უზბეკეთთან, ირანთან, საბერძნეთთან, ბალკანეთის ქვეყნებთან, მრავალ სხვა სახელმწიფოებთან.

დაიძრა ჩვენი ურთიერთობები იაპონიის, სამხრეთ კორეის საქმიან წრეებთან.

ძნელია საახალწლო სუფრასთან მსხდომ ხალხს ციფრების ენაზე ელაპარაკო, ამიტომ მხოლოდ ორიოდ ციფრს დავასახელებ.

1996 წელს საქართველოში მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა 10-12 პროცენტით გაიზარდა. შეიძლება ცოტა მეტიც იყოს დაზუსტებული მონაცემებით.

კერძო სექტორის დომინირება ეკონომიკაში 1996 წელს კიდევ უფრო განტკიცდა, ხოლო ქვეყნის მთლიანი შედა პროდუქტის 3/4 ამჟამად ამ სექტორში იქმნება. სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლებში კერძო სექტორის ხვედრითი წილი 2/3 აჭარბებს.

პრივატიზაციის პროგრამის განხორციელების შედეგად, კერძო მესაკუთრეთა ხელში გადავიდა 8000-ზე მეტი საწარმო და ობიექტი. განხორციელდა საბიუჯეტო, საგადასახადო, საბაჟო სისტემების ძირეული რეფორმები, თუ მინდინარე წლის მთლიანი შიდა პროდუქტი 6 მილიარდ ლარს შეადგენს, 1997 წელს ეს მაჩვენებელი როგორც მინიმუმი, 7-8 მილიარდ ლარს შეადგენს.

როგორც არაერთხელ ითქვა, ჩვენი ერთ-ერთი უმთავრესი სტრატეგიული ამოცანაა სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბების საკონსტიტუციო და საპრეზიდენტო პროგრამის განხორციელება, ამ თვალსაზრისით 1996 წელი მართლაც გარდატეხის წელი იყო.

ღია, სამოქალაქო, დემოკრატიული, ცივილიზებული საზოგადოების საფუძვლები ისე მყარად არის ჩაყრილი, რომ ეს პროცესი შეუქცევადი გახდა. ყველა პირობა იქმნება იმისათვის, რომ საქართველოს ყველა მოქალაქემ ისარგებლოს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული უფლებებით და თავისუფლებებით.

ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა სადარაჯოზე უნდა იდგეს სახელმწიფო მთელი თავისი სტრუქტურებით ჩვენ ამისთვის უკვე მოვმწიფდით.

სამოქალაქო საზოგადოებას ქმნის სუვერენული ერი, დამოუკიდებელი ხალხი, ის არა მხოლოდ ქმნის კანონებს, არამედ ასრულებს მას, კანონი მართავს სამოქალაქო საზოგადოებას და მის წინაშე ყველანი თანასწორნი არიან, ასე უნდა იყოს.

სამოქალაქო საზოგადოება წარმოუდგენელია პოლიტიკური პარტიების და ორგანიზაციების, თავისუფალი პროფკავშირების, ახალგაზრდული და ქალთა ორგანიზაციების, მეოთხე ხელისუფლებად წოდებული - პრესის, რადიოს, ტელევიზიის, სხვა კოორპორაციებისა და გაერთიანებების გარეშე.

ახალი წლის ღამეს მივესალმები საქართველოს ყველა პოლიტიკურ პარტიას და გაერთიანებას, თავისუფალ პროფკავშირებს, ახალგაზრდულ და ქალთა ორგანიზაციებს, პრესას, რადიოს, ტელევიზიას, მასობრივი კომუნიკაციის სხვა საშუალებებს, ვინც ერისა და სამშობლოს საკეთილდღეოდ მოღვაწეობს, იცავს კონსტიტუციას, კანონს, პოლიტიკურ და პროფესიულ ეთიკას და ზნეობის ნორმებს, საქართველოს ტელევიზიას ვულოცავ სახელოვან 40 წლისთავს.

მითქვამს და ვიმეორებ მორალი პოლიტიკაში ჩემთვის თვით პოლიტიკაზე მეტად ფასობს და მე მზად ვარ პოლიტიკურ პარტიებთან, პროფკავშირებთან, ოპოზიციურ პრესასთან კონსტრუქციული და ტოლერანტული დიალოგისა და პრაქტიკული თანამშრომლობისათვის ჩვენი ხალხის საკეთილდღეოდ.

იმავე დროს ძნელია ლაპარაკი ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვაზე, სეპარატისტების და უცხო იმპერიული ძალების მცდელობით გახლეჩილი საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენამდე, უკლებლივ ყველა ლტოლვილის მშობლიურ კერებში დაბრუნებამდე.

ამ ცოტა ხნის წინათ დასრულებული ლისაბონის შეხვედრა ისტორიული მნიშვნელობისაა საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის ინტერესებიდან გამომდინარე.

„ეთნიკური წმენდა“ და უპირატესად ქართველი მოსახლეობის მასობრივი გაჟლეტა და გამოდევნა დაადასტურა ლისაბონის სამიტმა, რომელსაც 54 ქვეყნის მეთაური ესწრებოდა.

სეპარატისტულ რეჟიმთა ირგვლივ რკალი კიდევ უფრო შევიწროვდა, მათი სრული პოლიტიკური და მორალურ-ფსიქოლოგიური იზოლირება გადამწყვეტ ფაზაშია.

ამ რეგიონისათვის სხვა სახელმწიფოებთან შეერთება ან დამოუკიდებლობის მიღება-აღიარებაზე ფიქრიც კი ფანტაზიის სფეროს განეკუთვნება.

აღსანიშნავია რუსეთის როლის გააქტიურება კავკასიური კონფლიქტების მოგვარებაში. იგივე ითქმის გაეროზე, ევროპის უსაფრთხოების სისტემაზე „საქართველოს მეგობრების“ ინსტიტუტზე. ჩვენს უახლოეს მეზობლებზე.

სასიკეთო ძვრები მოხდა ჩრდილოეთ კავკასიის რეგიონში, მათ შორის მრავალმნიშვნელოვანია ამ ხალხების ლიდერთა, ჩეჩნეთის ხელმძღვანელთა ჩათვლით, არაერთგზის განცხადება საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის მხარდასაჭერად. მადლობა მათ ამისათვის. საქართველო სიკეთეზე სიკეთითვე უპასუხებს.

გულწრფელად მივესალმები კავკასიის ხალხებს, რომლებმაც კისლოვოდსკის ისტორიულ დეკლარაციას დაუჭირეს მხარი. მჯერა „მშვიდობიანი კავკასია“ რეალობად იქცევა. როცა მე კავკასიაზე ვლაპარაკობ, რა თქმა უნდა, მხედველობაში მაქვს ჩვენს უახლოეს მეზობლებთან აზერბაიჯანთან და სომხეთთან, ძმური ურთიერთობის შემდეგი განვითარება, ერთობლივი ძალისხმევა კავკასიური კონფლიქტის მოგვარებაში.

მე მივმართავ ყველას, ვისაც ეს ეხება, აფხაზებს და ოსებს, მათ ხელმძღვანელებს, ამ რეგიონების მთელ მოსახლეობას - ვაქციოთ 1997 წელი ჩვენი ხალხების შერიგების დაგროვილი მძიმე პრობლემების მოგვარების გადამწყვეტ ეტაპად.

ახლა ყველამ უნდა გავითავისოდ, მშვიდობიანი ცხოვრება და კეთილდღეობის მიღწევა ჩვენ შეგვიძლია მხოლოდ და მხოლოდ ერთობლივი ძალისხმევით, ყველა ხალხისათვის აბსოლუტური უსაფრთხოების გარანტიების შექმნით.

ასეთი გარანტიები არსებობს. საჭიროა უფრო ხშირი კონტაქტები ორმხრივ და მრავალმხრივ საფუძველზე. 1996 წელი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი გახლდათ.

განსაკუთრებული ადამიანური სითბოთი, მამაშვილური გრძნობებით მივმართავ საქართველოს მოსახლეობის ყველაზე უფრო ტანჯულ და განაწამებ ადამიანებს, ლტოლვილებს, მშობლიური კერებიდან გამოდევნილებს, ქვეყნის ერთიანობისთვის დაღუპულთა ოჯახებს, მოგმართავთ თანაგრძნობის და იმედის სიტყვებით და კვლავ ვადასტურებ ერთხელ ნათქვამს: მანამ სანამ თქვენს საკუთარ ოჯახებში არ დაბრუნდებით, ჩვენ ყველანი, ქვეყნის პრეზიდენტის ჩათვლით, თავს ლტოლვილად და გამოძევებულად ვთვლით.

საქართველოს ვერც ერთი მოქალაქე ვერ მისცემს უფლებას თავის თავს შეეგუოს დღევანდელ მდგომარეობას. ჩვენ ამ ქვეყნიდან წასვლის უფლებაც კი არ გვაქვს მამულის წინაშე ამ საშვილიშვილო ვალის მოხდის გარეშე.

გასულ წელს ოდნავ, მაგრამ მაინც გაუმჯობესდა ცხოვრების დონე, თუმცა მე კარგად მესმის, რომ ეს მცირედია და მხოლოდ დასაწყისია.

ყოველი მოქალაქის კონსტიტუციური უფლებაა ღირსეულ დონეზე ცხოვრება, ხელისუფლების და საზოგადოების მოვალეობაა ყოველი მოქალაქის საარსებო დონის ამაღლებისათვის საჭირო პირობების შექმნა, ყოველი მოქალაქის მოვალეობაა - პირადი სოციალური აქტივობა, საკუთარი ბედის გადაწყვეტა.

ჩვენს საზოგადოებაში მიმდინარეობს მწვავე სოციალური დიფერენციაცია, აშკარად იკვეთება მდიდართა და ღარიბთა ფენები. ესეც ფაქტია და უნდა ითქვას.

სახელმწიფოს მოვალეობაა ყველას შეუქმნას საარსებო მინიმუმი.

როცა სოციალური, ეკონომიკური, სამართლებლივი ბაზა შექმნილია, როცა ყველა აქვს საარსებო მინიმალური პირობები, მაშინ მილიონერთა ფენა სოციალურად საშიში არ არის, პირიქით ის პროგრესულ როლს ასრულებს. მაგრამ გაყაჩაღებული ერთის გამდიდრება, პატიოსანი და დაუძლურებული მეორე მოქალაქის ხარჯზე - დაშვებულია. კორუფციასთან, გამომძალველობასთან ბრძოლა, საქართველოს ხელისუფლების პრიორიტეტია ამიერიდან.

ჩვენ ბოლო მოვუღეთ იარაღიანთა დაუსჯელ თარეშს.

ახლა სახელმწიფო სტრუქტურებში მოკალათებულ კორუმპირებულთა ჯერიც მოვიდა.

მოსახლეობამ მეწარმეები უნდა გავათავისუფლოთ ამ ტვირთისაგან, მაშინ ნამდვილად დამკვიდრდება ჩვენში სამართლიანი საზოგადოება. სამართლიანობის პრინციპის გარეშე ლაპარაკი დემოკრატიულ სახელმწიფოზე მხოლოდ დემაგოგიაა.

ამას ბევრი უნდა ჩაუფიქრდეს სახელმწიფო და საზოგადოებრივ სტრუქტურებში.

როგორც ზემოდ ვთქვი 1996 წელს გაიზარდა ხელფასები, პენსიები, დახმარებები უმნიშვნელოდ, მაგრამ მაინც, როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო სექტორში შეიქმნა მრავალი ათასი სამუშაო ადგილი.

პრეზიდენტის სოციალურ პროგრამაში ნათქვამია, რომ 2000 წლამდე შეიქმნება საქართველოში 1 მილიონი სამუშაო ადგილი. ეს პროგრამა სავსებით რეალურია და იგი განხორციელდება.

საპრეზიდენტო პროგრამაში ნათქვამი იყო, რომ უახლოეს 4 წელიწადში საშუალო ხელფასები სახელმწიფო სექტორში მიაღწევს თვეში 250 ლარს, ხოლო კერძო სექტორში 300 ლარს, ესეც რეალური მიჯნებია, მოძრაობა უკვე დაიწყო ამასთან დაკავშირებით, კიდევ ერთ სახელმწიფო პრიორიტეტზე უნდა ითქვას ახალი წლის დასაწყისში ესაა ენერგეტიკა საფუძველთა საფუძველი ჩვენი ძლიერებისა და კეთილდღეობისა, უნდა შევთანხმდეთ, ენერგეტიკის აღმავლობისთვის ბრძოლაში 1997 წელი დიდი დასაწყისის, მნიშვნელოვანი გარდატეხის წელი იქნება, ამას კი შევძლებთ მაშინ, თუ ყველანი, მთელი მოსახლეობა და ხელისუფლება ერთად ვიქნებით და ერთად ვიბრძოლებთ.

ახალი წლის ღამეს გულითადად მივესალმები საქართველოს კულტურის, ლიტერატურისა და ხელოვნების, მეცნიერების, განათლების, ჯანდაცვის, სპორტის სფეროს მუშაკებს, ჩვენს სახელოვან მეცნიერებს, მწერლებს, ხელოვნების მოღვაწეებს-კომპოზიტორებს, კინემატოგრაფისებს, თეატრის მოღვაწეებს, მხატვრებს, არქიტექტორებს, ჟურნალისტებს, სპორტსმენებს, ყველას, ვინც თავის ნიჭსა და ენერგიას ახმარს დამოუკიდებელი, თავისუფალი საქართველოს კეთილდღეობას.

უმძიმესი დღეები გადაიტანა ქართულმა კულტურამ, ჩვენმა ხელოვნებამ, გაღატაკებულმა ქვეყანამ კულტურის ხსნის პროგრამა შეიმუშავა. კვლავ გვიჭირს მაგრამ ახლა უკვე შეგვიძლია თქვათ, რომ ქართული კულტურა გადარჩენილია.

უღმერთოდ გაუჭირდა მწერლობას, ვფიქრობ ახალი წლიდან ქართველი მწერლები მეტ სახელმწიფოებრივ სითბოს იგრძნობენ. კულტურაზე, მწერლობაზე, მეცნიერებაზე ზრუნვა-ში განუზომლად დიდია ადგილობრივ მმართველობათა როლი და დამსახურება. მათ შორის მე აჭარას და მის ხელმძღვანელობას გამოვყოფდი, როგორც სამაგალითოს.

მიმდინარე წელს ჩვენ ავღნიშნეთ ეროვნულ მეცნიერებათა აკადემიის 55 წლისთავი და დიდი ივანე ჯავახიშვილის დაბადებიდან 120 წლისთავი, ეს იუბილეები ეროვნულ დღესასწაულებად, ქართული მეცნიერების მიღწევების საერთაშორისო დემონსტაციად და კიდევ ერთ ახალ აღიარებად იქცა.

დიდი რეფორმები ხორციელდება საშუალო და უმაღლესი განათლების სფეროში. რთულია, ძალიან მტკივნეულია ეს პროცესი, მაგრამ ქვეყნის მომავლისათვის აუცილებელი და გარდაუვალი.

განსაკუთრებული მადლიერებით ვულოცავ ახალ წელს საქართველოს პროფესორებს - მასწავლებლობას, რომლებმაც შეუძლებელი შეძლეს და სკოლა გადაარჩინეს.

წარმატებით მიმდინარეობს რეფორმა ჯანდაცვის დარგში.

ჩვენი ამოცანა ის არის, რომ მომავალ, 1997 წელს განათლება და ჯანდაცვა - როგორც სახელმწიფო ისე კერძო სექტორებში - უფრო ხელმისაწვდომი იყოს, ვიდრე წელს, - ნებისმიერი, მდიდარი თუ ღარიბი მოქალაქისათვის უნდა გვქონდეს ღარიბთა დაცვის შესაბამისი გარანტიები.

მხარი უნდა დავუჭიროდ სპეციალური ფონდების შექმნას, უნდა განხორციელდეს ტევადი სახელმწიფო პროგრამები.

ახალ წელს დაარსდება საპრეზიდენტო სტიპენდიები წარჩინებული, გამორჩეული, ნიჭიერი სტუდენტებისა და ასპირანტებისათვის, ახალგაზრდა, გამორჩეულ მეცნიერთათვის.

ღირსეული ცხოვრების პირობები უნდა შევუქმნათ არა მხოლოდ ნიჭიერ და გამორჩეულ ახალგაზრდებს, არამედ ყველა მოსწავლეს, სტუდენტსა და ასპირანტს.

მე მივესალმები ომის და შრომის ვეტერანებს, ისინი ჩვენს სახელოვან ისტორიულ წარსულს განასახიერებენ. ახალგაზრდობა კი ჩვენი იმედი და მომავალია. მეტი უნდა ვიზრუნოთ, ვიზრუნებთ კიდეც ვეტერანებისათვის.

ახალ წელს ვულოცავ ქვეყნის ყველა თაობის წარმომადგენლებს. 1996 წელი იყო საქართველოს სახელმწიფოს საგარეო პოლიტიკურ ურთიერთობათა სფეროში ახალი წარმატებების წელი.

1996 წლის ერთ-ერთი უმთავრესი მოვლენა ევროკავშირთან საპარტნიორო ხელშეკრულების ხელმოწერა გახლდათ. ჩვენი სამშობლო თანდათანობით იმკვიდრებს მისი დიდი წარსულის და უკეთესი მომავლის ქვეყნისათვის ღირსეულ ადგილს. ევრაზიის ერთიან სივრცეში მას უკვე აქვს თავისი ხმა, თავისი აზრი, თავისი ხელწერა, მას უსმენენ, ანგარიშს უწევენ ამ დიდ აღიარებას გილოცავთ ძვირფასო მეგობრებო.

მივესალმები საქართველოში აკრედიტებულ დიპლომატიურ კორპუსს, ელჩებს, საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლებს, ვულოცავ ახალ წელს და ვუსურვებ მათ და მათ ქვეყნებს ახალ წარმატებებს.

ჩემს დღევანდელ მსმენელებს მინდა ვამცნო რომ, მეოცე და ოცდამეერთე საუკუნეთა მიჯნაზე 1999 ან 2000 წლის დასაწყისისათვის ყოველმხრივ გამართლებული იქნებოდა აღგვენიშნა საქართველოს სახელმწიფოებრიობის მრავალსაუკუნოვანი იუბილე და აგრეთვე შოთა რუსთაველის გენიალური პოემის „ვეფხისტყაოსნის“ 800 წლისთავი. მჯერა საქართველო იმ დროისათვის განვითარების სულ სხვა დონეზე იქნება, უფრო დაჯერებული ვიქნებით საკუთარ შესაძლებლობებში, მსოფლიოს ვამცნობთ თუ ვინ ვართ და როგორი უძვირფასესი განძის მფლობელია ჩვენი სამშობლო, რომელმაც მსოფლიო ცივილიზაციის საგანძურში ღირსეული წვლილი შეიტანა.

აღმოსავლური კალენდრით მომავალი 1997 წელი არის ხარის წელიწადი, ღმერთმა ქნას ახალ წელიწადს თითოეულმა გუთნისდედამ ხარივით გასწიოს ერის ჭაპანი, იყოს ხვავი და ბარაქა ქართულ მიწაზე, სიხარული, ბედნიერება, სიყვარული, ძეობა - ყველა ოჯახში, მშვიდობა, უღრუბლო ზეცა, სრულიად საქართველოში.

დაე, ახდეს ყველა თქვენი ოცნება ძვირფასო თანამემამულენო, ყველა თქვენი სურვილი და ნატვრა.

მრავალჟამიერ, მრავალ ახალ წელს, ძვირფასო მეგობრებო!

„ღმერთმა ქნას, ახალ წელიწადს თითოეულმა გუთნისდედამ ხარივით გასწიოს ერის ჭაპანი. იყოს ხვავი და ბარაქა ქართულ მიწაზე, სიხარული, ბედნიერება, სიყვარული, ძეობა - ყველა ოჯახში, მშვიდობა, უღრუბლო ზეცა - სრულიად საქართველოში“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 1 იანვარი. - №1 (2374). - 1,2 გვ.

ჩემო პატარა მეგობრებო!

მინდა გულითადად მოგილოცოთ ახალი წელი და დიდი სიხარული, ბედნიერება და სიკეთე გისურვოთ.

სამწუხაროდ ჩემი შეზღუდული დრო არ მაძლევს საშუალებას, რომ თქვენთან ერთად ვიყო და თქვენი სიხარული გავიზიარო, მაგრამ, ამავე დროს მიხარია, რომ ამ პატარა ბარათით საშუალება მაქვს, ყველას მოგესალმოთ, მოგეფეროთ და გითხრათ, რომ რაც კი რამ საუკეთესო იქნება საქართველოს მომავალში, იქნება თქვენთვის, ჩვენი ბავშვებისთვის, ჩვენი მომავლისათვის.

არა მარტო მომავალი ახალი წელი, არამედ სხვა წლები საქართველოსი თქვენია და თქვენი მოფერებით უნდა დაიწყოს. ამიტომაც, მინდა გისურვოთ, ახალ წელს თქვენს ქვეყანას და თოვლის პაპას თითოეული თქვენგანის ყველა კეთილი სურვილი აესრულებინოს.

ედუარდ შევარდნაძე.

პანსიონატ „ნატვრის ხის“ აღსაზრდელებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 6 იანვარი. - №3 (2376). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის 6 იანვრის რადიოინტერვიუ

- ეს თქვენი პირველი ინტერვიუა 1997 წელს, გილოცავთ! მინდა პირველი კითხვით, თუ შეიძლება ასე ითქვას, შევაჯამოთ განვლილი ეკონომიკური წელიწადი, რა ძირითადი მახასიათებლებით გამოირჩეოდა იგი? - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- 1996 წლისათვის დამახასიათებელ ზოგიერთ ტენდენციაზე უკვე ვილაპარაკე ჩემს საახალწლო მილოცვაში და შევეცადე ცალკეული ამოცანების ჩემეული ხედვა გამომეხატა, მაგრამ ზოგიერთ რამეს მაინც გავიმეორებ. რადგან კიდევ და კიდევ დაგვჭირდება განმეორება, იმიტომ, რომ უნდა ვიცოდეთ, თუ რა მიჯნები გვაქვს დასაძლევი და ცხოვრების რა დონეზე გავალთ, რა პოტენციალი აქვს ქვეყანას ამ ერთი წლის განმავლობაში, რის გაკეთება შევძელით იმ სიძნელეების მიუხედავად, რომლებიც ყველამ კარგად იცის.

ქვეყნის ეკონომიკა 1997 წელს საკმაოდ რთული, სერიოზული და დაძაბული ამოცანების წინაშე დგას, წლევანდელი წელი გადამწყვეტი, ძირეული შემობრუნების წლად უნდა იქცეს პრეზიდენტის ეკონომიკური პროგრამის რეალიზაციის, საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების საქმეში, ქვეყნის აღმშენებლობის ისტორიაში, გასული წელი ამის რეალურ საფუძველს ქმნის. უკვე აღარავისთვის არ არის გასაკვირი და ყველა ჩვეულებრივ მოვლენად აღიქვამს იმ ფაქტს, რომ ინფლაცია რომლიც სულ რაღაც წლინახევრის წინათ ეკონომიკის დაქვეითების და მოსახლეობის გაღატაკების ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი იყო, 1996 წელს მინიმალური, თითქმის 1 პროცენტიანი დონით შემოიზღუდა თვეში. ინდიკატური გეგმით გათვალისწინებული 2-2,5 პროცენტის ნაცვლად. ფულადი რეფორმა - ლარის საცვლელი კურსის სიმტკიცე აღიარებულია საერთაშორისო დონეზე. ამ ფაქტს ადასტურებს განვლილ კვირაში გამართული, საერთაშორისო სავალუტო ბირჟის სესიებიც. ლარის კურსი დოლარის მიმართ კვლავ 1.28 დონეზეა დაფიქსირებული.

ფულად რეფორმაზე არანაკლები მნიშვნელობისაა წარმატებით განხორციელებული პურპროდუქტების სისტემის რეფორმა და პურის ფასების ლიბერალიზაცია და მეტად მნიშვნელოვანია აგრეთვე ენერგეტიკულ კომპლექსში დაწყებული რეფორმაც, რომლის სწორი წარმართვა და დროული განხორციელება უნდა გახდეს სისტემის ფინანსური გაჯანსაღების და კრიზისიდან თავის დაღწევის რეალური გზა, ენერგეტიკა წლევანდელი წლიდან წარმოების შემაფერხებელი ფაქტორიდან მისი აღმავლობის უმნიშვნელოვანეს საფუძვლად, უმთავრეს ფაქტორად უნდა იქცეს და ეს ყველამ უნდა გავიგოთ.

გასული წელი აღინიშნა მასობრივი პრივატიზაციის დამთავრებით. სახელმწიფომ ვაუჩერის საშუალებით მოსახლეობას გადასცა 154 მილიონი ამერიკული დოლარის ღირებულების სახელმწიფო ქონება. დაახლოებით 400 ათასი კაცი გახდა მესაკუთრე, რასაც საერთაშორისო ექსპერტებიც დადებითად აფასებენ და მიაჩნიათ, რომ ესეც საინტერესო მოვლენაა. წარმატებით განხორციელდა მიწის რეფორმა. მე ეს ვთქვი, მაგრამ ერთხელ მინდა კიდევ ხაზი გავუსვა იმას, რომ ეს ღონისძიება ჭეშმარიტად ისტორიული მნიშვნელობისაა, მილიონზე მეტი მოქალაქე, მათი ოჯახები მიწის მესაკუთრენი გახდნენ, მიწა მიიღო 300 ათასზე მეტმა ქალაქის მცხოვრებმა, ქალაქელებს ახლაც შეუძლიათ გამოიყენონ მიწის დარჩენილი რესურსები და ამით არსებობის დამატებითი წყარო გაიჩინონ. ძალაში შევიდა მიწათსარგებლობის საიჯარო რეფორმა, რომელიც უკვე მოქმედებს, მიწის რეფორმის სიკეთე ის არის, რომ შეიქმნა სოფლის და ქალაქის მოსახლეობის მასობრივი დასაქმების საფუძველი, ჩამოყალიბდა საკმაოდ სტაბილური ფასები სოფლის მეურნეობის პროდუქციაზე.

1996 წელს ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების შესახებ, სამწუხაროდ, წლის სტატისტიკა ჯერჯერობით დაზუსტებულ ციფრებს ვერ იძლევა, მაგრამ წინასწარი მონაცემებით, ეროვნული ეკონომიკის ყველა ძირითადი დარგის მიხედვით აღინიშნება შესამჩნევი ზრდა, რაც განზოგადებული სახით ძირითად მაკროეკონომიკურ მაჩვენებლებში, უწინარესად, მთლიან შიდა პროდუქტში აისახება.

წინასწარი შეფასებით საქართველოს მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა სულ ცოტა 10-12 პროცენტით გადააჭარბებს 1995 წლის დონეს, ინდიკატური გეგმით გათვალისწინებული 7.5-9.3 პროცენტის ნაცვლად, ეს ალბათ მრავალ ქვეყანათა შორის, ერთ-ერთი საუკეთესო მაჩვენებელი უნდა იყოს.

ეკონომიკის სამინისტროს შეფასებით, ქვეყნის სამრეწველო წარმოების ზრიდ ტემპმა 1996 წელს, ალბათ, 110 პროცენტს უნდა მიაღწიოს, ამავე დროს, კერძო სექტორში წარმოების არსებული მოცულობით აღრიცხვის გათვალისწინებით სავარაუდოა, რომ ეს მაჩვენებელი 115 პროცენტამდე გაიზრდება.

აღმავლობის გზაზე დგება ქვეყნის სასოფლო-სამეურნეო კომპლექსიც, სოფლის მეურნეობის და სურსათის სამინისტროსა და სოცეკონომიკინფორმის წინასწარი მონაცემებით, შარშან 1995 წელთან შედარებით ქვეყანაში წარმოებულია 23 პროცენტით მეტი მარცვლეული, ეს ჯოჯოხეთური გვალვის უმძიმესი პირობების მიუხედავად 17 პროცენტით მეტი ბოსტნეული, ღვინის ქარხნებმა გადაამუშავეს 27 ათასი ტონით მეტი ყურძენი, ქვეყნის ფარგლებს გარეთ რეალიზებულია თითქმის 15 ათასი ტონა ჩაის მზა პროდუქცია. დაიწყო ჩაის კულტურის გადარჩენის პროცესი.

მნიშვნელოვნად გაიზარდა უალკოჰოლო სასმელების, ლუდის, შამპანურისა და კონიაკის, საკონდიტრო ნაწარმის, შაქრის, ხილ-ბოსტნეულის კონსერვების, ყველისა და სხვა პროდუქტის წარმოებაც. იმატა პირუტყვის სულადობამ და საკმაოდ სერიოზულადაც, სამწუხაროდ, დაზუსტებული მონაცემები არ არსებობს, მაგრამ, ასე ვთქვათ, შეუიარაღებელი თვალითაც ძალიან კარგად ჩანს, რომ პირუტყვის სულადობა ქვეყანაში ფაქტობრივად გაორმაგდა. მე, რა თქმა უნდა, კერძო სექტორი მაქვს მხედველობაში.

ზრდის მაჩვენებლით ხასიათდება ეკონომიკის სხვა სექტორებიც, შარშან მნიშვნელოვანი სარეაბილიტაციო სამუშაოები განხორციელდა საავტომობილო გზებსა და მათი შესაბამისი ინფრასტუქტურის ობიექტებზე, მოგეხსენებათ, რომ გასული წლის დამლევს ჩვენ დავამტკიცეთ გზების რეაბილიტაციის საპრეზიდენტო 4-5 წლიანი პროგრამა და სამუშაოები უკვე გასულ წელს დაიწყო. ალბათ, ყველა მოქალაქე სარგებლობს მანქანით, ყველას აქვს საშუალება დარწმუნდეს, რომ ცენტრალური მაგისტრალები, ასე თუ ისე, შედარებით მოწესრიგდა.

ქვეყანაში ამჟამად როგორც ტვირთბრუნვის, ისე მგზავრთგადაყვანის მოცულობის საერთი ნახევარზე მეტი საავტომობილო ტრანსპორტზე მოდის, სადაც მნიშვნელოვნად გაიზარდა ეს მაჩვენებლები. გარკვეული წარმატებები, ზრდის თვალსაზრისით, აღინიშნება რკინიგზის ტრანსპორტზე, კაპიტალურ მშენებლობაში და სხვაგან.

მაღალი მაჩვენებლებით დაასრულეს წელიწადი მომსახურების სფეროს დარგებმა წინასწარი მონაცემებით საქონელბრუნვის მაჩვენებელი 20 პროცენტით სჭარბობს ინდიკატური გეგმით გათვალისწინებულ პროგნოზს, მივმართავ რადიომსენელებს, გთხოვთ ყველაფერს ამას მიაქციოთ ყურადღება, რადგან ამ ციფრებით აისახება რეალური ცხოვრება, მოსახლოების ფასიანი მომსახურების ზრის ტემპი 160 პროცენტია. ეს ხომ თითიდან გამოწოვილი არ არის, ეს არის ზუსტი სტატსიტიკა.

ქვეყნის ეკონომიკური პოლიტიკის ქვაკუთხედი უნდა გახდეს 1997 წლის ბიუჯეტი, რომლის პროექტის შემუშავებასაც, როგორც ჩვენი, ისე საერთაშორისო ექსპერტების ხანგრძლივი და დაძაბული ერთობლივი შრომა დასჭირდა, რამაც, სამწუხაროდ, გააჭიანურა ეს პროცესი და არ მოხერხდა გასული წლის განმავლობაში ბიუჯეტის დამტკიცება. მაგრამ, დავამტკიცებთ, როგორც კი პარლამენტი განაახლებს მუშაობას. ვფიქრობ, რომ ბიუჯეტი იქნება სრულყოფილი, მართლაც ყოველმხრივ შეჯერებული. ჩვენი ბიუჯეტის ცალკეული ასპექტები არაერთგზის იყო განხილული მთავრობის სხდომებსა და პრეზიდენტთან სპეციალურად გამართულ თათბირებზე.

პროექტით მნიშვნელოვნად იზრდება საკუთარი საგადასახადო და არასაგადასახადო შემოსავლები. კერძოდ, თუ 1996 წლისათვის, წინასწარი შეფასებით ეს შემოსავალი შეადგენს ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის 9.1 პროცენტს, წლეულს ნავარაუდევია ზრდა თერთმეტნახევარ პროცენტამდე. ეს ძალიან დიდი ზრდაა. ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ პრეზიდენტის საგანგებო საფინანსო პროგრამით გათვალისწინებული იქნება უფრო მაღალი პარამეტრები, რომელთა რეალიზაცია წლის განმავლობაში შესაძლებლობას მოგვცემს მოვახდინოთ საკუთარი შემოსავლის დონის კორექტირება მისი ზრდის თვალსაზრისით და ბუნებრივია, შესაბამისად გაიზრდება გასავლის ნაწილიც, რომელიც, ძირითადად, მოსახლეობის სოციალურ დაცვას მოხმარდება.

გათვალისწინებულია სოციალური სფეროს დაფინანსების მნიშვნელოვანი ზრდა. ამასთან იცვლება ხარჯების სტრუქტურა, იზრდება მიზნობრივ დახმარებათა ხვედრითი წილი, შემოღებული იქნება ოჯახური დახმარებები, გათვალისწინებულია ხელფასების, პენსიების მატებაც. ეს ყველაფერი მოხდება იმის მიხედვით, თუ როგორ შევასრულებთ საბიუჯეტო მონაცემებს ასეთი რთული ამოცანების დაძლევის საფუძველს ქმნის საგადასახადო სფეროში შარშან მიღწეული შედეგები, კერძოდ ერთხელ კიდევ მინდა გავიხსენოთ, რომ საგადასახადო ინსპექციის მიერ 1996 წლის განმავლობაში მობილიზებულია 290 მილიონი ლარის შემოსავალი, რაც საპროგნოზო პარამეტრების დონეზეა და ამასთან თითქმის 2,2-ჯერ აღემატება წინა წლის მაჩვენებელს. არა მგონია, იყოს სხვა ქვეყანა, რომელსაც ტემპის თვალსაზრისით ასეთი მატება ჰქონდეს.

განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს დეკემბერში მიღებული შემოსავლის მაქსიმალური დონე - წინასწარი მონაცემებით იგი 40 მილიონ ლარს აჭარბებს და 1994 წლის მთლიანი შემოსავლის ტოლია.

ასევე მაღალია საბაჟოდან მიღებული შემოსავალიც, რომელმაც დეკემბერში 10,5 მილიონ ლარს გადააჭარბა. სულ 1996 წლის დამდეგიდან მიღებულია 72 მილიონ ლარზე მეტი. რაც 8-ჯერ აღემატება წინა წლის შემოსავალს. ორივე სამსახურის კოლექტივებს მადლობას ვუცხადებ გაწეული მუშაობისათვის და იმისათვის, რომ მოცემული სიტყვა შეასრულეს.

აღსანიშნავია, რომ თამბაქოს ახალი წესის დაბეგვრის შედეგად მიღებული შემოსავალი (იცით, რომ ეს ჩვენ მოგვიანებით დავიწყეთ, სექტემბრის დამლევიდან) 7 მილიონ ლარს აჭარბებს, აქ კეთილი სიტყვა უნდა ითქვას ამ სფეროში მომუშავე ბიზნესმენების მიმართ. სურვილი მაქვს მათ შევხვდე ამ წლის დასაწყისში.

ამ და ხელისუფლების მიერ განხორციელებულმა სხვა დამატებითმა ღონისძიებებმა, კერძოდ, მსოფლიო ბანკის მიერ საკის სესხის მეორე ტრანშის გამოყოფის პროცედურული საკითხების გადაწყვეტის დაჩქარებამ მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი საახალწლოდ მოსახლეობის წინაშე ნაკისრი ვალდებულებების უზრუნველყოფას საბიუჯეტო ორგანიზაციების ხელფასების, პენსიების, დახმარებების გაცემის თვალსაზრისით, საკის სესხის გამოყოფის ვადებთან დაკავშირებით ბიუჯეტის პარამეტრების დაზუსტება საერთაშორისო-საფინანსო ორგანოების რეკომენდაციით განხორციელდა, რადგან არ იყო მეორე ტრანშის და ევროკავშირის დახმარების წლის დამლევამდე მიღებისა და გამოყენების გარანტია დროის თვალსაზრისით, ოპერაციის დაჩქარება მხოლოდ საგანგებო ღონისძიებით განხორციელდა პრეზიდენტის, მისი თანაშემწის, სხვებისა და სხვების საგანგებო ჩარევის შედეგად, სამწუხაროდ ზოგიერთმა გაზეთმა და არა მარტო მათ, სხვებმაც ვერ გაიგეს რა მოხდა და ისიც კი ითქვა, რომ მთავრობამ პარლამენტს 30 მილიონი ლარის შემოსავალი დაუმალა, სინამდვილეში კიდევ ვიმეორებ, თუკი ჩვენს ანგარიშზე ეს ტრანში მოხვდა გასული წლის დამლევს, ეს იყო იმის შედეგი, რომ მივიღეთ საგანგებო ზომები, რათა ეს თანხა დროულად გადმორიცხულიყო და დროულად გაგვესწორებინა ჩვენი დავალიანება ჩვენი მოსახლეობისათვის, ლაპარაკია პენსიებზე ხელფასებზე, დახმარებებზე და ასე შემდეგ.

ასეთია კომენტარი, რომლითაც დღეს შემოვიფარგლები.

- ახალი წლის პირველ დღეს ბევრი ჩვენი თანამემამულე ძალიან ძნელ პირობებში შეხვდა. სტიქიამ მნიშვნელოვნად დააზარალა ქვეყნის ეკონომიკაც, რამდენად მზად აღმოჩნდნენ შესაბამისი სამსახურები, რა მოხდა?

- ჯერ ერთი, მინდა გითხრათ, რომ სტიქიამ ძალიან დიდი ზარალი მოგვაყენა - მიახლოებითი გამოანგარიშებით ზარალი 20-25 მილიონ ლარს აჭარბებს. დაიღუპა სამი ადამიანი. მსხვერპლი და ზარალი გაცილებით მეტი იქნებოდა, რომ არა აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის, სამხარეო და ადგილობრივი ადმინისტრაციების, შინაგან საქმეთა სამინისტროს სპეციალური ქვედანაყოფების, საგზაო პოლიციის, საჰაერო და რკინიგზის ტრანსპორტის თანამშრომელთა თავგანწირული საქმიანობა. განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია კონცერნი „საქავტოგზა“ მისი ხელმძღვანელი ბორის სარალიძე დიდი დატვირთვით მოქმედებდენ ენერგეტიკის, კავშირგაბმულობისა და ფოსტის, ჟანმრთელობის დაცვის სამინისტროები, სხვები და სხვები, საგანგებო ღონისძიებათა კოორდინაციას ახორციელებდა მთავრობის ცენტრალური კომისია ბატონ ნიკო ლეკიშვილის ხელმძღვანელობით. საჭიროების შემთხვევაში სტიქიასთან ბრძოლაში გვეხმარებოდნენ თავდაცვის სამინისტროს, სასაზღვრო ჯარების ქვედანაყოფები და მათი ხელმძღვანელები.

საქართველოში სტიქიასთან ბრძოლის სისტემა შემდგომ გაუმჯობესებასა და სრულყოფილ მიდგომას მოითხოვს, ჯერ ერთი, უნდა გითხრათ, რომ არსებულმა სისტემამ, ასე თუ ისე გაუძლო გამოცდას და ძირითადი პრობლემები მაინც მოგვარდა, მაგრამ, სრულყოფა აუცილებელია. მხედველობაში მაქვს როგორც ორგანიზაციული, ისე მატერიალურ-ტექნიკური მხარე. შეუძლებელია ჩვენს განსაკუთრებულ კლიმატურ პირობებში არ გვქონდეს ვერტმფრენების მძლავრი პარკი, იგივე ითქმის მძიმე საგზაო ტექნიკაზე, ახალ ბიუჯეტში ყოველმიზეზგარეშე უნდა გავითვალისწინოთ პრეზიდენტის საგანგებო ფონდი ყოველგვარი მოულოდნელი და გაუთვალისწინებელი ხარჯებისათვის, ასეთია გაკვეთილი, რომელიც ასე ვთქვათ, სტიქიამ მოგვიტანა.

- რას ნიშნავს რუსეთ-საქართველოს სამთავრობო კომისიების ერთობლივი სხდომა, რა არის ეს, გარკვეული ტენდენცია, თუ გამონაკლისი და ერთეული შემთხვევა?

- რაც შეეხება ამ საკითხს, რუსეთ-საქართველოს ორმხრივ ურთიერთობათა ერთობლივი კომისიის სხდომა, რომელიც ამ დღეებში თბილისში გაიმართება, კარგი ტრადიციის დასაწყისად უნდა მივიჩნიოთ ორი ქვეყნის ურთიერთობაში, განსაკუთრებით ისეთ სფეროებში, როგორიცაა კონფლიქტების მოწესრიგება, სამეურნეო და ეკონომიკური ურთიერთობის განვითარება. ალბათ, სწორედ ეს იქნება ყურადღების ცენტრში, ამ სფეროებში უამრავი პრობლემა დაგროვდა. ვიცე-პრემიერი ბატონი სეროვი სერიოზული უფლებებით აღჭურვილი მოღვაწეა, ბუნებრივია, ველოდებით, რომ გადაწყვეტილებებიც მნიშვნელოვანი იქნება მიღებული. თანასწორუფლებიანი, ურთიერსასარგებლო თანამშრომლობით ორივე ქვეყანაა დაინტერესებული, რუსეთ-საქართველოს ნაყოფიერ თანამშრომლობაზე კი რეგიონის კეთილდღეობაც ძალიან მნიშვნელოვნად იქნება დამოკიდებული, უფრო ზუსტ ინფორმაციას, რა თქმა უნდა, მოსახლეობას მივაწვდით ამ ერთობლივი კომისიის სხდომის დამთავრების შემდეგ.

მინდა ვისარგებლო შემთხვევით და ყველა რადიომსმენელს, საქართველოს ყველა მოქალაქეს მივულოცო შობის ბრწყინვალე დღესასწაული, ვუსურვო ყველა ოჯახს და მთლიანად საქართველოს ბედნიერება და სიხარული, გამთლიანება.

„საქართველოს ყველა მოქალაქეს მინდა მივულოცო შობის ბრწყინვალე დღესასწაული, ვუსურვო ყველა ოჯახს და მთლიანად საქართველოს ბედნიერება და სიხარული, გამთლიანება“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 7 იანვარი. - №4 (2377). - 1,2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის 13 იანვრის რადიოინტერვიუ

- განვილილი ეკონომიკური კვირის უმთავრესი მოვლენა იყო რუსეთ-საქართველოს მთავრობათა ერთობლივი კომისიების სხდომა, რომელშიც რუსეთის მთავრობის მაღალი რანგის წარმომადგენლები მონაწილეობდნენ. სამეურნეო-ეკონომიკური კონტრაქტები, ვალების რესტუქტურიზაცია, ენერგეტიკა და სხვა რამდენიმე საინტერესო საკითხი... როგორ შეაფასებდით აღნიშნული ერთობლივი სხდომის შედეგებს?

ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- ქვეყნის ეკონომიკური ცხოვრების მიმოხილვას თანმიმდევრობით დავიწყებ.

ამ ბოლო მოვლენებიდან პირველ რიგში დავაყენებდი მთავრობის სხდომას, რომელზეც განვიხილეთ საქართველოს ეკონომიკური პოლიტიკის საფუძვლების ამსახველი დოკუმენტები.

მინდა მოსახლეობამ იცოდეს, რომ 1997-1999 წლებისათვის სტრუქტურულ გარდაქმნათა გაფართოებული დაფინანსების მექანიზმის დაზუსტებული პროგრამით განსაზღვრულია ეკონომიკური ზრდის 8-10 პროცენტიანი ტემპი წელიწადში, ინფლაციის წლიური დონის 10 პროცენტით და მეტად შემცირება, ეროვნული ბანკის საერთაშორისო რეზერვების ზრდა და სხვა მრავალი.

ეკონომიკური მართვის სრულყოფის რეფორმები, რომლებიც მოიცავს სახელმწიფო ფინანსებისა და საბანკო სექტორის რეფორმას, დიდად შეუწყობს ხელს საგადასახადო და საბაჟო სისტემების განმტკიცების შედეგად საგადასახადო შემოსავლების ზრდას, ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ახალი სისტემების შემუშავებას.

სტრუქტურული პოლიტიკის ღონისძიებების განხორციელებების შედეგად კიდევ უფრო უნდა გაღრმავდეს პრივატიზაციის პროცესი, გაგრძელდეს საშუალო და მსხვილ საწარმოთა განსახელმწიფოებრიობის კურსი. განსაზღვრულია სტრუქტურული პოლიტიკის ღონისძიებები ეკონომიკის ცალკეულ სექტორებში. სერიოზულად უნდა ვიფიქროთ მრეწველობის სექტორის პრობლემათა გადაჭრაზეც. ეს საკითხი ჩვენი ერთ-ერთი გადაუდებელი და მნიშვნელოვანი საზრუნავია. მხედველობაში მაქვს არსებული ვითარების ანალიზი და ამ სფეროს მართვის რესტუქტურიზაციის სრულიად ახლებური გააზრება.

სწორად გამიზნული სოციალური პროგრამების განხორციელება დაეფუძნება საბაზრო ეკონომიკის მოთხოვნათა შესაბამისი სოციალური უზრუნველყოფის სისტემის ფორმირებას, გაგრძელდება რეფორმები განათლებისა და ჯანდაცვის სფეროებში. შენარჩუნებულია ლიბერალური სავაჭრო და სავალუტო რეჟიმის სწრაფი ზრდა. უცხოელ კრედიტორებთან ურთიერთობის ნორმალიზაცია, რეფორმების მხარდასაჭერად გაგრძელდება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის, მსოფლიო ბანკის, ევროკავშირის დახმარებები.

მთავრობის სხდომაზე განვიხილეთ აგრეთვე საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან ერთად შემუშავებული მეორე დოკუმენტი. ესეც ძალიან მნიშვნელოვანია - „განაცხადი 1997 წლის ეკონომიკური და ფინანსური პოლიტიკის შესახებ“ რომელიც საშუალოვადიანი სტრატეგიიდან გამომდინარე ასახავს მიმდინარე წლის ამოცანებს, ქვეყნის წლევანდელი ბიუჯეტის ძირითად პარამეტრებს, რომლებიც უახლოეს ხანში მოხსენდება პარლამენტსა და საზოგადოებრიობას.

თბილისში ახლახან გამართული რუსეთ-საქართველოს ეკონომიკური თანამშრომლობის კომისიის სხდომის შედეგად ხელმოწერილია ხელშეკრულება 1997 წელს უმნიშვნელოვანესი სახეობის პროდუქციის მიწოდების შესახებ, შეთანხმება ორი ქვეყნის ცენტრალურ ბანკებს შორის ანგარიშწორების ორგანიზაციის შესახებ, ძალიან მნიშვნელოვანია, ასევე შეთანხმება საქართველოს ტერიტორიის გავლით რუსეთიდან თურქეთში ბუნებრივი გაზის ტრანზიტის თაობაზე. ეს უაღრესად მნიშვნელოვანია. საკმაოდ დიდი ხანია ამას ჩვენ რეკლამისა და პროპაგანდის გარეშე ვიხილავთ და ახლა, ბოლოს და ბოლოს, რუსეთის ხელმძღვანელობასთან მივაღწიეთ შეთანხმებას, რომ ასეთი გაზსადენი საქართველოს ტერიტორიაზე გაივლის, ბუნებრივია, ეს დამატებითი შემოსავლის წყაროც იქნება და ენერგოშემცველების რესურსების თვალსაზრისითაც ძალიან მნიშვნელოვანი შენაძენია.

გადაწყდა 1998-2000 წლებისათვის სავაჭრო-ეკონომიკური თანამშრომლობის პროგრამის შემუშავება. ორ ქვეყანას შორის საქონელბრუნვის მოცულობის ზრდას ხელი უნდა შეუწყოს ტრანსპორტის პრობლემათა გადაჭრამ, წინათ არსებული ბაზრების მაქსიმალურად აღდგენამ სამთო-მეტალურგიულ, ქიმიურ, მსუბუქ, მანქანათმშენებლობის მრეწველობაში, აგროსამრეწველო და ენერგეტიკულ კომპლექსებში კოოპერაციული კავშირურთიერთობის აღდგენა-განვითარებამ, სახელმწიფოთაშორისი საფინანსო სამრეწველო ჯგუფების, ერთობლივი საწარმოების და სხვა სტრუქტურების ფორმირებამ.

ერთობლივ კომისიებს რომლებიც ყოველთვიური რეჟიმით იმუშავებენ, დაევალათ მოამზადონ ხელმოსაწერად შეთანხმებები რუსეთის მიმართ საქართველოს ვალის რესტრუქტურიზაციის შესახებ (რომელსაც ხელს მოვაწერთ, ალბათ, იანვარში, მოსკოვში ყოფნის დროს), საპენსიო უზრუნველყოფის სფეროში მოქალაქეთა უფლებების გარანტიების შესახებ, რუბლსა და ლარს შორის ურთიერთკონვერტაციისა და კურსების სტაბილიზაციის უზრუნველყოფის, ინვესტიციების დაცვისა და წახალისების, ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების შესახებ და მრავალი სხვა. როგორც ხედავთ ღონისძიებების და შეთანხმებების მთელი კომპლექსია, რომელსაც თბილისში მივაღწიეთ, საერთოდ, მინდა ვთქვა, რომ ეს შეხვედრა უაღრესად მნიშვნელოვანი და ძალიან საჭირო იყო ორივე ქვეყნისათვის.

დამაიმედებელი შედეგებით დაიწყეს 1997 წელს ფუნქციონირება სამრეწველო საწარმოებმა. ბოლო წლების განმავლობაში პირველად არ აღინიშნება საწარმოთა მასობრივი გაჩერების ფაქტები ენერგორესურსების დეფიციტის გამო, რაც სტაბილიზაციის პროცესის განმტკიცების პირდაპირი შედეგია. გახსოვთ, შარშან, ფაქტობრივად, ზამთრის განმავლობაში მთელი ჩვენი მრეწველობა ვერ მუშაობდა.

მართალია, იანვრის პირველ დეკადაში სამუშაო დღეების სიმცირის გამო წარმოების მოცულობა შედარებით მოკრძალებულია, მაგრამ ზრდის ტემპი მაშინდელ ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით მაინც მაღალია.

მსუბუქი მრეწველობის დეპარტამენტის სისტემაში პირველი 10 დღის მანძილზე შარშანდელ ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით წარმოებულია 1,5-ჯერ მეტი პროდუქცია, მრეწველობის დეპარტამენტის სისტემაში მიღწეული შედეგები კი სამჯერ აჭარბებს გასული წლის შესაბამის მაჩვენებელს.

წლის დამდეგიდან ფუნქციონირებდა სააქციო საზოგადოება „საქსამთომეტალურგში“ შემავალი ოთხივე საწარმო და სააქციო საზოგადოებები. ისეთი, როგორიცაა „მადნეული“, „ჭიათურმანგანუმი“, „ფერო“ და ამ საწარმოებში გამოშვებული პროდუქცია მნიშვნელოვნად აღემატება შარშანდელ დონეს.

კარგად დაიწყეს წელი ნავთობის მომპოვებლებმა. განვლილ ათ დღეში ნავთობის მოპოვებამ 5 ათას ტონას მიაღწია, რაც სამჯერ აჭარბებს გასული წლის ამავე პერიოდის მაჩვენებლებს. წარმოების შეუფერხებელი მუშაობა, როგორც აღინიშნა, მნიშვნელოვანწილად განაპირობა დაძაბული რეჟიმის მიუხედავად ენერგოსისტემის შედარებით გამართულმა მუშაობამ წლევანდელი ზამთრის პერიოდში შენარჩუნებულია ენერგოსისტემის მართვადობა, ელექტრული დენის სიხშირე ნორმალურ, კერძოდ, 49 ჰერცის ფარგლებშია, ეს იმის მიუხედავად, რომ დიდთოვლობამ დიდი ზარალი მოგვაყენა, რამდენიმე ანძა წაიქცა, მაგრამ ენერგეტიკოსების სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ მათ რამდენიმე დღეში შეძლეს დაზიანებული ხაზების აღდგენა.

იანვრის ცხრა დღის განმავლობაში (ესეც მინდა იცოდეს ჩვენმა მოქალაქეებმა) თბოელექტროსადგურებში გამომუშავებულია 6 მილიონი კილოვატსაათი ელექტროენერგია, ანუ შარშანდელი შესაბამისი პერიოდის 112 პროცენტი, ხოლო ჰიდროელექტროსადგურებში - 22 მილიონ კილოვატსაათზე მეტი. ეს გახლავთ 147 პროცენტი შარშანდელ დონესთან შედარებით. ამასთან, მარეგულირებელი ჰიდოელექტროსადგურების წყალსაცავებში არსებული 600 მილიონი კილოვატსაათის ექვივალენტი წლის მარაგი, შარშანდელი ანალოგიური პერიოდის მარაგზე 454 მილიონი კილოვატსაათით მეტია. ჩვენ მართლაც რომ ბოლო 6-7 წლის განმავლობაში ასეთი მდგომარეობა არ გვქონია რესურსების თვალსაზრისით.

აღნიშნულის მიუხედავად, კვლავ მძიმეა სისტემის ფინანსური მდგომარეობა, რამაც შეიძლება საფრთხის წინაშე დააყენოს საერთოდ მისი ფუნქციონირება.

საქენერგოს წინასწარი ოპერატიული მონაცემებით, იმის მიუხედავად, რომ 1996 წლის დეკემბერში მოხმარებული ელექტროენერგიის საფასურის გადახდის საქმეში მიღწეულია დადებითი ძვრები, მიღებულია დარიცხული თანხის 70 პროცენტი (მაგრამ ეს წმინდა თანხები არ არის, ეს ჩარიცხვებით არის, უნდა ვიანგარიშოთ მხოლოდ წმინდა თანხებით). მთლიანად წლის შედეგების მიხედვით ვითარება, რა თქმა უნდა, არასახარბიელოა, დარიცხული 122 მილიონი ლარიდან ფაქტობრივად მიღებულია 66 მილიონი ლარი, ანუ 54 პროცენტი, საშუალოზე დაბალი მაჩვენებლები აქვთ თბილისსა და ქუთაისს, აგრეთვე სენაკის ზუგდიდის, ლანჩხუთის, ტყიბულის, გორის, ბაღდათის, ხაშურის, დუშეთის, ბორჯომსა და სხვა რაიონებს.

ამიტომ, უკვე წლის დამდეგისთანავე მთელი ინტენსიურობით უნდა ამოქმედდეს ენერგეტიკის სფეროში ფინანსური მდგომარეობის გაჯანსაღების მიზნით ბოლო დროს მიღებული პრეზიდენტის ბრძანებულებით გათვალისწინებული გადაწყვეტილებები და მექანიზმები, ზუსტი შეფასება მიეცეს ყველა რგოლსა და ყველა ხელმძღვანელს, ვინც მათ განხორციელებაზე აგებს პასუხს.

1997 წელი როგორც შეგპირდით, ძვირფასო მოქალაქენო, ენერგეტიკის აღმავლობის წელი იქნება, თუკი დახარჯული ელექტოენერგიის საკითხი მოგვარდება. ახლა საქმე თქვენზეა მეგობრებო და უპირველესად იმ საწარმოებზე, რომლებმაც უნდა იმუშაონ.

- განვილი კვირის აქტუალურ თემად, განსაკუთრებით ამერიკული პრესისათვის, გიგა მახარაძესთან დაკავშირებული ტრაგიკული ინციდენტი რჩება. ხომ არ არის რაიმე სიახლე ამასთან დაკავშირებით?

- სიახლეები, ფაქტობრივად უკვე ცნობილია. ამასთან დაკავშირებით მინდა ვთქვა ის, რომ გიგა მახარძის მიმართ ჩემი გადაწყვეტილება, როგორც ეს სავსებით სწორად შეაფასეს, მკაცრია, მაგრამ მიმაჩნია რომ სამართლიანი და სწორია. სამწუხაროდ, იგი ადრეც შეუნიშნავთ ასეთ სერიოზულ დარღვევებში. კერძოდ მივიღე მონაცემები, რომ იგი სამჯერ დააჯარიმეს სხვადასხვა სერიოზული დარღვევებისათვის, ძირითადად ნასვამი მართავდა მანქანას და ზოგიერთი სხვა რამისათვის, ჯარიმების თანხა საკმაოდ სოლიდურია. მე განვაცხადე. რომ ჩემთვის უფრო მნიშვნელოვანია საკითხის მორალურ-ზნეობრივი მხარე, ვიდრე კონვენციებით და ხელშეკრულებებით გათვალისწინებული ზოგიერთი უპირატესობის, მაგალითად ამ შემთხვევაში დიპლომატიური იმუნიტეტის გამოყენება. ჩვენ გროშებს ვაგროვებთ იმისათვის, რომ დიპლომატიური წარმომადგენლობები შევინახოდ და არცერთ თანამშრომელს არ აქვს უფლება დაივიწყოს, ხალხის რა წვითა და დაგვით მოპოვებულ ლუკმაპურს ჭამენ ისინი სხვა ქვეყნებში.

რა თქმა უნდა, მხედველობაში მივიღე, როცა ასეთი არაორდინარული გადაწყვეტილება მოვამზადე, განსაკუთრებული ურთიერთობა, რომელიც ჩვენ ორ ქვეყანას შორის ჩამოყალიბდა. გამოძიება დამთავრდება და საბოლოო დასკვნის გამოტანა შემდეგ შეგვიძლია მისი დანაშაულის, ასე ვთქვათ, ხარისხის შესახებ.

სხვათა შორის, ეს კარგი მაგალითია ზოგიერთი სხვა სახელმწიფოსათვისაც, რომელთა ცალკეული მოქალაქენიც, განსაკუთრებით, დიპლომატიურ მუნდირს ამოფარებული სხვადასხვა სამსახურების წარმომადგენლები უამრავ პრობლემას ქმნიან სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობაში, საქმე მიჰყავთ დაძაბულობამდე, საზოგადოებრივი აზრის უკიდურეს კონფრონტაციამდე.

საერთოდ კი, მინდა ვთქვა, რომ „ცივი ომის“ დროინდელი ბევრი ინსტიტუტი მოითხოვს, ასე ვთქვათ, სრულ რეფორმირებას, რადიკალურ შეცვლას, რათა დაძაბულობა და ქვეყნებს შორის გამაღიზიანებელი ელემენტების რკალი თანდათანობით შევიწროვდეს.

მე მქონდა საშუალება მიმეცა ინტერვიუ შესაბამისი ამერიკული და არა მარტო ამერიკული, არამედ სხვა პროგრამებისთვის ვფიქრობ, რადიომსმენელსა და ტელემაყურებელს ექნება შესაძლებლობა გაეცნოს ჩემს განცხადებებს უცხოური პროგრამებისათვის.

- განვლილი კვირის უაღრესად საინტერესო მოვლენა იყო საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრისა და უშიშროების სამსახურის ხელმძღვანელის პირველი მოადგილის შეხვედრა არძინბასთან და მისი ხელისუფლების წარმომადგენლებთან. ამ შეხვედრაზე ასეთი საკითხიც დაისვა - შეხვდებით თუ არა თქვენ არძინბას, საერთოდ, როგორ აფასებთ გაგრის შეხვედრის შედეგებს? ჩვენი მონაცემებით თქვენ სრული და ამომწურავი ინფორმაცია გაქვთ...

- ირაკლი მენაღარიშვილისა და ავთანდილ იოსელიანის შეხვედრა გაგრაში, ჩემი წარმოდგენით, უდავოდ სასარგებლოა, ისევე როგორც ბატონ ოზგანის აქ ჩამოსვლა ძალიან საჭირო და კარგი საქმის დასაწყისია, მე უკვე გამოვთქვი ჩემი მოსაზრებები ქართულ-აფხაზური ორმხრივი დიალოგის სასარგებლოდ. ასეთი შეხვედრების განსაკუთრებული მნიშვნელობა ახალი ატმოსფეროს ფორმირებაა, რაც საშუალებას იძლევა უფრო მშვიდ და კონსტრუქციულ ვითარებაში გადავჭრათ ორი ხალხის საბოლოო შერიგების პრობლემები ეს, რა თქმა უნდა, რთულია, რა თქმა უნდა ძნელია, მაგრამ, ასე, პირისპირ საუბრის დროს უფრო მოსახერხებელია ამ ურთულეს პრობლემათა განხილვა. ვფიქრობ რომ მოგვარება და მოწესრიგება, შერიგება სწორედ იმ პრინციპების საფუძველზე უნდა მოხდეს, რომლებიც საერთაშორისო ორგანიზაციათა გადაწყვეტილებებში უკვე არის ჩამოყალიბებული.

ამასთან, იმასაც მინდა გავუსვა ხაზი, რომ მოლაპარაკებები რუსეთის შუამავლობით გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეგიდით კიდევ უფრო აქტიურად წარიმართება. ეს არ არის რაღაც სეპარატისტული ღონისძიება. ეს ჩვეულებრივი, ერთ-ერთი მეთოდის აქტიური გამოყენებაა, ლაპარაკია ორმხრივ ურთიერთობასა და ორმხივ დიალოგზე. ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ აფხაზურმა მხარემ ყველაფერი იღონა, რათა გაგრის შეხვედრა კეთილგანწყობის ვითარებაში გამართულიყო.

მინდა ისიც დავძინო, რომ უახლოეს დღეებში უნდა დაიწყოს ძალიან აქტიური ქართულ-ოსური დიალოგი, ამისათვის, ჩემი აზრით, ნიადაგი უკვე მომწიფდა.

საქინფორმი.

„ორმხრივი შეხვედრების განსაკუთრებული მნიშვნელობა ახალი ატმოსფეროს ფორმირებაა, რაც საშუალებას იძლევა უფრო მშვიდ და კონსტრუქციულ ვითარებაში გადავჭრათ ორი ხალხის საბოლოო შერიგების პრობლემები“ / შევარდნაძე ედუარდ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 14 იანვარი. - №9 (2382). - 1,2 გვ.

მილოცვა საქართველოს თეატრის მოღვაწეებს

ნება მიბოძეთ, მოგილოცოთ თქვენი დღე, ქართული თეატრის დღე, თუმცა ეს დღე მხოლოდ თქვენი არ გახლავთ, თქვენი მაყურებლის დღეც არის, რომელიც მიუხედავად გაჭირვებისა, მიუხედავად გაყინული დარბაზებისა, მიუხედავად უშუქობისა, მაინც თქვენი ერთგული დარჩა.

გთხოვთ, მათ შორის მეც მიგულოთ.

ისიც ხომ სათქმელია, რომ გასულ წელს, მართალია, მცირედით, მაგრამ თქვენი და თქვენი მაყურებლის სოციალური მდგომარეობა ოდნავ მაინც გაუმჯობესდა, ყინული დაიძრა და, იმედი მაქვს, რომ ეს წელი, 1997 წელი, რომელსაც მთელი გულით გილოცავთ, უკეთესი იქნება ფინანსურადაც და შემოქმედებითადაც.

და მაინც, ყველაფერი რაც თქვენთვის გაკეთდა, კეთდება და გაკეთდება, ცოტაა იმასთან შედარებით, რაც გჭირდებათ და რასაც იმსახურებთ.

თქვენ ხომ ტრადიციულად ინახავდით და ინახავთ ეროვნულ სულს, სანთელს უნთებთ ქვეყნისა და პიროვნების თავისუფლებას, ამბობდით და ამბობთ იმას, რასაც ხალხი თქვენგან ელოდა და ელის.

დიდი მადლობა ამისათვის.

დიდი მადლობა რუსულ და სომხურ თეატრებს, რომელნიც ამ დიდ საქმეში თქვენს გვერდით დგანან.

კიდევ ერთხელ გილოცავთ ამ შესანიშნავ დღეს, ვულოცავ მას, ვინც ახალ თუ გაახლებულ თეატრში იწყებს მოღვაწეობას, ვულოცავ მათაც, ვინც უახლოეს ხანში უნდა დაუბრუნდეს თავის მშობლიურ კედლებს, ვულოცავ მას, ვინც წელს პირველად შედგა ფეხი სცენაზე და მასაც, ვინც მთელი ცხოვრება შეალია ამ წმინდა საქმეს.

ქვეყანა თქვენით არის და თქვენ ქვეყნისათვის ხართ.

ედუარდ შევარდნაძე.

„ქვეყანა თქვენით არის და თქვენ ქვეყნისათვის ხართ“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 15 იანვარი. - №10 (2383). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის განცხადება, რომელიც მან გააკეთა მსოფლიოს ტელესააგენტოებისათვის

სიმართლე გითხრათ, მძიმე განცდებით და ძალიან დიდი გულისტკივილით მივიღე გადაწყვეტილება ახალგაზრდა, უდავოდ ნიჭიერი დიპლომატის გიგა მახარაძის ბედის შესახებ. მინდა იმასაც გავუსვა ხაზი, რომ მე ვიცნობ მას, პატივს ვცემ, ვიცნობ მის შესანიშნავ ოჯახს, მშობლებს და გარემოცვას, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, რამდენიმე დეტალზე უნდა შევჩერდე - რატომ მივიღე ეს გადაწყეტილება.

დიპლომატია, პოლიტიკა მე ვერ წარმომიდგენია მორალისა და ზნეობის გარეშე. ზნეობის პრინციპებთან შეუთავსებლად მივიჩნიე ქართველი დიპლომატის გამოწვევა, გნებავთ, ამას დავარქვათ გამოქცევა, მანამ, სანამ ყველა პროცედურა არ დამთავრდება. რა თქმა უნდა, დიდი მნიშვნელობა აქვს იმ განსაკუთრებულ ურთიერთობას, რომელიც ორ ქვეყანას შორის, ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და საქართველოს შორის ჩამოყალიბდა და რომელიც ურთიერთნდობასა და ერთმანეთისადმი ღრმა პატივისცემას ემყარება.

ამავე დროს, ჩემი გადაწყვეტილება არ უნდა განვიხილოთ ისე, რომ დიდმა ქვეყანამ პატარა სახელმწიფო დააჩოქა. არა. ჩემი გადაწყვეტილება ასეთივე იქნებოდა, მსოფლიოს რა მასშტაბის ქვეყანაშიც უნდა მომხდარიყო ასეთი ტრაგედია (რა თქმა უნდა, ქართველ დიპლომატთან დაკავშირებული შემთხვევა მაქვს მხედველობაში).

მე მინდა, რომ ამ კონკრეტულ ფაქტში დავინახოთ უფრო ზოგადი, დამახასიატებელი თანამედროვე საერთაშორისო ცხოვრებისათვის. „ცივი ომი“ დამთავრდა, ძირითადი ისტორიული ანაგონიზმები წარსულს ჩაბარდა. დიპლომატიურ სამსახურებში კი ცოტა რამ თუ შეიცვალა. ისიც გასათვალისწინებელია, რომ კონვენცია დიპლომატიური იმუნიტეტის შესახებ, თუ მეხსიერება არ მღალატობს, შეიქმნა მაშინ, როდესაც ბერლინის კედელი აშენდა. დღეს კი ვლაპარაკობთ მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ერთიან სამართლებრივ სივრცეზე, რომლის ქვაკუთხედი, რა თქმა უნდა, ადამიანის უფლებათა, ადამიანის უსაფრთხოების უპირობო დაცვა უნდა იყოს.

ახალ ურთიერთობებს ახალ პრინციპებზე მომუშავე დიპლომატიური სამსახურები სჭირდება. დიპლომატების მიმართ მოთხოვნები უფრო სამართლიანი და ობიექტური უნდა იყოს. ხშირად სახელმწიფო მუნდირი დიპლომატს კი იცავს, მაგრამ ზარალდება მოქალაქე, პლანეტის მკვიდრი, რომელიც პოლიტიკოსებისგან ახლებურ აზროვნებასა და სამართლიანობის პრინციპების ახლებურ გააზრებას მოითხოვს.

და კიდევ ერთი, ძალაზე დელიკატური საკითხი. ბევრი ვიფიქრე, მეთქვა თუ არა ამის შესახებ და მაინც გადავწყვიტე, ვთქვა. ეს მუნდირი, ესე იგი, იმუნიტეტი მარტო დიპლომატებისათვის არ შექმნილა. დიპლომატიური უწყების ჭერქვეშ, როგორც ცნობილია, სახელმწიფოს სხვადასხვა უწყებაა თავშეფარებული. მესმის, ჯერ კიდევ საჭიროა ამ ინფორმაციის მოპოვება, რომელსაც გაზეთებში ვერ ამოიკითხავ, მაგრამ ახალმა ცხოვრებამ ახალი წესები უნდა მოგვიტანოს. მე, მაგალითად, ძველი გამოცდილებიდან გამომდინარე, ერთი შეხედვით შემიძლია განვსაზღვრო, ვინ არის ნამდვილი დიპლომატი და ვინ - სპეცსამსახურების წარმომადგენელი. და მე სულაც არ ვარ ორიგინალური - ამას ყველა პროფესიონალი პოლიტიკოსი და ყველა პროფესიონალი დიპლომატი შეძლებს.

მაშ, დავსვათ დღის წესრიგში ყველა სამსახურის, მათ შორის, სპეცსამსახურების ლეგალიზების საკითხი, ისედაც ხომ ყველასთვის ცნობილია, ვინ ვინ არის. უბრალოდ, ელოდებიან, როდის დაგროვდება მასალა „დიპლომატის“ გასაძევებლად, ან საპასუხო რეაქციისათვის, თუკი რომელიმე პარტნიორი, ან ოპონენტი ქვეყანა ასეთ ზომას მიმართავს.

ეს პრობლემა ყველაზე ნაკლებად საქართველოსა და ამერიკის ურთიერთობებს ეხება. საქართველოს სულ რაღაც რამდენიმე ათეული დიპლომატი ჰყავს და არც უცხოელი ჯაშუშები გვაწუხებენ მაინცდამაინც. ეს საერთო პრობლემაა. მაგრამ ხომ ვიცით, როგორ შეშფოთდება და შეძრწუნდება ხოლმე მსოფლიო საზოგადოებრივი აზრი სხვადასხვა სახისა და სხვადასხვა მასშტაბის გაძევებებთან დაკავშირებით. უცხოელთა მიერ ჩადენილ დანაშაულებზე რომ ვლაპარაკობ, მხედველობაში მაქვს, რომ ამერიკის მოქალაქენი განსაკუთრებით მგრძნობიარენი არიან. აქ ხომ განლაგებულია გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია, საერთაშორისო სავალუტო ფონდი, მსოფლიო ბანკი, დისლოცირებულია უამრავი საელჩო და წარმომადგენლობა. ეს კი ათასობით უცხოელი მოქალაქეა, რომელთა მიერ ჩადენილ დანაშაულს, რა თქმა უნდა, მტკივნეული რეაქცია მოჰყვება.

მიმაჩნია, რომ საჭიროა დიპლომატთა საქმიანობისა და თანაარსებობის ახალი კოდექსი, რომელიც საიმედო ჭერი იქნება ყველა ჭეშმარიტი დიპლომატისათვის, ხოლო სპეციალური სამსახურები იარსებებენ ლეგალურად, საკუთარ ჭერქვეშ და იმოქმედებენ მათთვის დამახასიათებელი და, რა თქმა უნდა, სახელმწიფოთა შორის შეთანხმებული საერთო წესებით.

ჩემი ძალიან დიდი და გულწრფელი სურვილია დაიწყოს დისკუსია ამ ერთ-ერთ მგრძნობიარე საკითხზე, მხოლოდ აბსოლუტური გულახდილობისა და აბსოლუტური პირდაპირობის პირობებში, და, ვისარგებლებ ჩემი საყვარელი გამოთქმით, „ახალი აზროვნების“ პრინციპების შესაბამისად.

დიპლომატია, პოლიტიკა წარმოუდგენელია მორალისა და ზნეობის გარეშე : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის განცხადება, რომელიც მან გააკეთა მსოფლიოს ტელესააგენტოებისათვის // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 15 იანვარი. - №10 (2383). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
20 იანვრის რადიოინტერვიუ

- განვლილი ეკონომიკური კვირის მთავარი თემა, ალბათ, იყო ბიუჯეტი, მისი შესრულება. გასულ კვირას გამართულ მთავრობის სხდომაზე ამ საკითხს განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო, გასულ კვირას წარმოადგინეს, აგრარული კონცეფცია შეიძლება ითქვას, რომ ისე როგორც ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში (ამის აღნიშვნა ძალიან სასიამოვნოა) ლარის კურსი სტაბილური იყო... - ამ თემაზე საუბრით დაიწყო, ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- ბიუჯეტის პროექტის განხილვის ბოლო თვეებია საკმაოდ რთულად მიმდინარეობს. მთავრობის სპეციალური სხდომა მიეძღვნა 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის ბოლო ვარიანტის განხილვას. ფაქტობრივად, ეს პროექტი პარლამენტში შეტანილია, ჩვენს მიერ შემუშავებული ბიუჯეტის პროექტი ისეა ჩაფიქრებული და შედგენილი, რომ 1997 წელი მართლაც გარდატეხის ეტაპად იქცეს, საქართველოს სახელმწიფოებრიობის ფორმირებაში.

მომავალი წლის ბიუჯეტის პროექტი გათვლილია 10-12 პროცენტიანი ინფლაციის და მთლიანი შიდა პროდუქტის 12-პროცენტიანი რეალური ზრდის გათვალისწინებით, რაც ფინანსური სტაბილურობის კიდევ უფრო განმტკიცების წინაპირობაა გაუმჯობესების ტენდენციით ხასიათდება საბიუჯეტო დეფიციტი, რომელიც მთლიანი შიდა პროდუქტის მიმართ თითქმის 3 პროცენტს მიაღწევს, 1996 წლის 4,4 პროცენტის ნაცვლად, პროექტი ინარჩუნებს 1996 წელს მიღწეული საბიუჯეტო შემოსავლის რადიკალური მატების ტენდენციას ქვეყნის ეკონომიკური ზრდის კვალობაზე ერთ სულ მოსახლეზე გაანგარიშებით მთლიანი შიდა პროდუქტის მოქმედ ფასებში გასული წლის 1096 ლარის ნაცვლად 1365 ლარს შეადგენს, ნაერთი ბიუჯეტის შემოსავალი კი, შესაბამისად 101 ლარიდან 157 ლარამდე მოიმატებს. საგადასახადო შემოსავლის სახით მიღებული იქნება 170 მილიონი ლარი, რაც მთლიანი შიდა პროდუქტის 8.04 პროცენტია, შარშანდელი 5.4 პროცენტის ნაცვლად.

კვლავ გადამწყვეტი სიტყვა უნდა თქვან ამ ამოცანათა შესრულებაში საგადასახადო და საბაჟო სამსახურებმა საგადასახადო ინსპექციის ხაზით მიღებული იქნება საგადასახადო შემოსავლის 70 პროცენტი ან 400 მილიონი ლარი, რაც 1996 წლის დონეს 1.7 ჯერ აჭარბებს, თითქმის 2-ჯერ.

საბაჟო დეპარტამენტის სისტემიდან, 1996 წლის 23 პროცენტის ნაცვლად, ამოღებული იქნება მთელი საგადასახადო შემოსავლის 30 პროცენტი, ანუ 170 მილიონი ლარი. ეს კი წინა წელთან შედარებით 2,5-ჯერ ზრდას ნიშნავს.

პროექტში მეტი მიზნობრივობით ხასიათდება უმწეო ოჯახებში ყოველვიური დახმარების სისტემა, გათვალისწინებულია სახსრები მოხუცებულთა და ინვალიდთა დახმარებისა და რეაბილიტაციისათვის, ასევე ხელფასების, პენსიების დახმარებების გასაზრდელად, სოციალური პროგრამა გაცილებით უფრო შთამბეჭდავია, ვიდრე წინა წლის ბიუჯეტში.

მიმდინარე წლის ბიუჯეტის პროექტთან ერთად მთავრობის სხდომაზე განვიხილეთ ბრძანებულების პროექტი „საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის საგანგებო საფინანსო პროგრამით განსახორციელებელი ღონისძიებების შესახებ“.

საგანგებო საფინანსო პროგრამა ითვალისწინებს დამატებით 116 მილიონი ლარის ოდენობით სახელმწიფო სახსრების

გამოყოფას, რა თქმა უნდა, წარმოების შემდგომი გამოცოცხლებისა და სამეწარმეო საქმიანობის გააქტიურების ხარჯზე, რისი მიღების შემთხვევაში სახელმწიფოს შესაძლებლობა მიეცემა გაიღოს ამავე რაოდენობის დამატებითი ხარჯები, მათ შორის 25 მილიონი ლარი პენსიონერთა, ინვალიდთა, ლტოლვილთა სოციალური დაცვის, ხოლო 10 მილიონი ლარი - ჯანმრთელობის დაცვის ღონიძიებებისათვის, გათვალისწინებულია, აგრეთვე, დამატებითი ხარჯები დასაქმების პოლიტიკისა და სხვა გადაუდებელი ღონისძიებებისათვის.

მართალია, პროგრამა ძალიან დაძაბულია, მაგრამ გამიზნული ღონისძიებების და მოთხოვნების უპირობო დაცვის გათვალისწინებით სავსებით რეალურია შესასრულებლად და მისი რეალიზაცია წლის განმავლობაში შესაძლებლობას მოგვცემს მოვახდინოთ ბიუჯეტის საკუთარი შემოსავლის დონის კორექტირება მისი ზრდის თვალსაზრისით. პრეზიდენტის დეტალური მოხსენება ბიუჯეტთან დაკავშირებით წარედგინება პარლამენტს თებერვლის დამდგეს. ამიტომ უფრო დაწვრილებითი კომენტარებისგან ახლა თავს შევიკავებ.

მეორე საკითხი, რომელიც ახსენეთ, ეკონომიკის სფეროდან: პრეზიდენტთან არსებული საკონსულტაციო ეკონომიკური საბჭოს სხდომაზე ფართო და ხანგრძლივი განხილვის საგნად ქვეყნის აგრარული პოლიტიკის კონცეფცია. იგი საფუძვლიანად გადამუშავდა აგრარული პოლიტიკის ეროვნული საბჭოს სხდომაზე და შემდეგ, მისი საჯაროდ განხილვისას გამოთქმული შენიშვნებისა და წინადადების გათვალისწინებით.

კონკურენტუნარიანი სოფლის მეურნეობის პროდუქცია პერსპექტივაში ქვეყნის ექსპორტის ერთ-ერთ მთავარ წყაროდ უნდა იქცეს. ამასთან სადღეისოდ პრიორიტეტი ადგილობრივი წარმოების სურსათით შიდა ბაზრის გაჯერებას ენიჭება. ამ ამოცანათა ეტაპობრივად გადაწყვეტის 10-15 წლიანი პერიოდისათვის გამიზნული აგრარული რეფორმის კონცეფცია, ქვეყნის აგრარული პოტენციალის სრულად ამოქმედების მიზანმიმართულ ორიენტირად უნდა იქცეს.

კონცეფცია გამორიცხავს იმ შეცდომებს, რომელიც თავდაპირველ ეტაპზე დავუშვით, როცა სახელმწიფო განზე გადგა და მთლიანად გლეხს გადააბარა ქვეყნის გამოკვებაზე პასუხისმგებლობა, ხოლო მაშინდელი კოლმეურნეობები, საბჭოთა მეურნეობები გააჩანაგეს. გაძარცვეს და დაანგრიეს.

სახელმწიფო უარს ვერ იტყვის იმ ფუნქციებზე, რომლებიც განზოგადებულად მწარმოებლისათვის შესაფერისი გარემოს შექმნით გამოიხატება - საკანონმდებლო უზრუნველყოფა იქნება ეს, გასაღების ბაზრის ძიება, უცხოელი კრედიტორების და ინვესტორების მოზიდვა და სხვა, რომელთა განხორციელება კერძო სექტორს ან საერთოდ, ან რაღაც ეტაპზე აუცილებლად დაეხმარება და რომლის გაკეთება მას არ შეუძლია.

საბოლოო გადამუშავების პროცესში კონცეფციაში კიდევ უფრო გაძლიერდება ისეთი მომენტები. რომელიც უკავშირდება პრიორიტეტების განსაზღვრის, მიწების მართვის (განსაკუთრებით მთლიანი რეგიონების) სასოფლო-სამურნეო ტექნიკით უზრუნველყოფისა და სხვა საკითხებს, ამ პრობლემებზე ჩვენ შევთანხმდით.

კონცეფციის მიღებამ საფუძველი უნდა შეუქმნას კონკრეტული, მათ შორის რეგიონული პროგრამების შესამუშავებლად, სადაც ჩამოყალიბდება ამა თუ იმ საკითხისადმი პრინციპული მიდგომა.

ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულების სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების მეცნიერულად დასაბუთებული მიმართულებების განსაზღვრისა და ხელშეწყობის მიზნით, საბჭოს სხდომაზე განხილული იყო „აჭარის და აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკების, მხარეების და ქალაქ თბილისის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების კომპლექსური პროგრამების შემუშავებისა და რეალიზაციის რეკომენდაციები“ რომლებიც აისახა პრეზიდენტის შესაბამის ბრძანებულებაში და ითვალისწინებს რეგიონის ისტორიულ-ტრადიციულ, კულტურულ და ეკონომიკურ თავისებურებებს, ადგილობრივი რესურსების ოპტიმალური გამოყენების და ინვესტიციების მოზიდვის შესაძლებლობებს.

გარკვეული დამატებითი სირთულეების მიუხედავად, ჩვენ უარს ვერ ვიტყოდით ამ გზაზე, რომლითაც მომავალში, თითოეულ რაიონამდე, დაბამდე და სოფლამდე უნდა დავიდეთ. ამასთან ამ სამუშაომ თანდათან იმის საშუალება უნდა მოგვცეს, რომ ცენტრი განიტვირთოს რეგიონთაშორისი კავშირების ზედმეტი პრობლემებისაგან.

შემდეგ წინასაახალწლო დღეებში ლარის საცვლელი კურსის ტრადიციული მომატების შემდეგ, ახალი წლის პირველ დღეებში აღინიშნა ეროვნული ვალუტის ბანკნოტური, ვიმეორებ, ბანკნოტური კურსის რამდენადმე დაწევა, რამაც 3 იანვრისთვის დოლარის მიმართ მაქსიმუმს - 1.32 ნიშნულს მიაღწია.

ეს განაპირობა, ერთი მხრივ, წლის ბოლოს ხელფასების, პენსიების და სხვა გასაცემლების უზრუნველსაყოფად მიმოქცევაში თითქმის 18 მილიონი ლარის ოდენობით ფულადი მასის გამოშვებამ და მისი მნიშვნელოვანი ნაწილის შიდა სავალუტო ბაზარზე გადინებამ. დღესასწაულთან დაკავშირებული დასვენების დღეების გამო კი ბანკებმა ვერ შეძლეს საჭირო ოდენობით უცხოური ვალუტის მიწოდება.

4 იანვრიდან ეროვნულმა ბანკმა განახორციელა მნიშვნელოვანი (დაახლოებით 7,5 მილიონი ლარის ფარგლებში) სავალუტო ინვესტიციები, ოფიციალური კურსი დღეისათვის 1.28 ნიშნულზეა, ხოლო ბანკნოტური კურსი 1,3 ლარის ფარგლებში მოექცა. ეროვნული ბანკის შეფასებით, უახლოეს დღეებში შესაძლებელი გახდება ლარის კურსის შემდგომი აწევა და ბანკნოტური და ოფიციალური კურსების დაახლოება ან სრული გათანაბრება, როგორც ადრე იყო.

რაც მთავარია ამ მოვლენას რამე განსაკუთრებული პრობლემები არ გამოუწვევია არც მოსახლეობის, არც ბანკების მხრივ, რაც კიდევ ერთხელ ადასტურებს სრულ ნდობას ეროვნული ვალუტისადმი. სახელმწიფოს აქვს ლარის საცვლელი კურსის სტაბილურობის უზრუნველყოფისათვის საჭირო ყველა შესაძლებლობა - სავალუტო რეზერვებისა და სხვა ბერკეტების სახით და ეროვნული ვალუტის კურსის დროებითი, უმნიშვნელო, მე ასე ვიტყოდი, გადახრები კვლავაც ბუნებრივ მოვლენად უნდა აღიქმებოდეს.

- დაახლოებით ორი კვირის წინათ საქართველოში რუსეთის მთავრობის დელეგაცია იმყოფებოდა. გაიმართა ერთობლივი სხდომა რუსეთსა და საქართველოს დელეგაციათა მონაწილეობით, ჩვენთან იმყოფებოდა ვიცე-პრემიერი ვალერი სეროვი და აი, გასულ კვირას მოსკოვში ხელი მოაწერეს მეტად მნიშვნელოვან შეთანხმებას ჩვენი ქვეყნისთვის ვალების რესტუქტურიზაციის შესახებ, საქართველოსთვის ძალიან მომგებიანი პირობებით. ეს ის საკითხია, რომელიც, პრინციპში მოსკოვში თქვენი ვიზიტის დროს არაერთხელ წამოწეულა წინა პლანზე და არ წყდებოდა...

- მე მინდა ცოტა ზოგადადაც შევეხო ამ სფეროს. რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა დასახული კურსის მიხედვით ვითარდება, ორ ქვეყანას შორის მჭიდრო, სტრატეგიული კავშირურთიერთობის განვითარებას უდავოდ დიდი პოტენციალი აქვს. მთავარია, სწორედ გვესმოდეს ერთმანეთისა. ვიმოქმედოთ იმ რეალური სივრცის გათვალისწინებით, რომელიც „ცივი ომის“ დამთავრების შემდეგ ფორმირდება. ამ მხრივ უაღრესად სასარგებლო იყო რუსეთის ვიცე-პრემიერის ბატონ სეროვის ვიზიტი საქართველოში. რუსეთის მთავრობას მადლობას მოვახსენებ სახელმწიფო ვალის რესტრუქტურიზაციის შესახებ მიღებული გადაწყვეტილებისათვის. ეს მაგალითი იმას მოწმობს, რომ კეთილი ნების პირობებში ორ ქვეყანას შორის გადაუჭრელი პრობლემები არ არსებობს, მაგრამ კეთილი ნება უნდა არსებობდეს.

რუსეთს კვლავაც შეუძლია გადამწყვეტი როლი შეასრულოს აფხაზეთის და ქართულ-ოსური კონფლიქტების მოგვარებაში. და, ეს, ალბათ, ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორი გახდება რუსეთისა და საქართველოს მეგობრული და კეთილმეზობლური ურთიერთობის განვითარებაში. სამწუხაროდ, უნდა აღვნიშნო, სხვადასხვა მიზეზთა გამო, ძალიან ბევრი დრო დაიკარგა და უდავოდ შემაშფოთებელია, რომ ამ ისტორიული მისიის შესრულებაში ისეთ უმნიშვნელოვანეს მოვლენას, როგორიცაა ნდობის ფაქტორი, თანდათანობით ჟანგი ეკიდება. ეს ჩამაფიქრებელია და ჩვენც უნდა ვიფიქროთ და რუსეთის ხელმძღვანელებმაც.

- განვლილი კვირის, და არა მარტო ეკონომიკური კვირის, მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო მოსკოვში გამართული თანამეგობრობის ქვეყნების მთავრობების მეთაურთა ფორუმი. იქ ასეთი ფრაზა ითქვა, რომ თანამეგობრობის არსებობის რამდენიმე წელიწადმა დაამტკიცა, რომ მას მომავალი აქვს, თქვენ როგორ აფასებთ, ყოველივე იმის ფონზე, რაც ამ ბოლო პერიოდში ხდება, თანამეგობრობის მომავალს?

- მე ძალიან მოკლედ გიპასუხებთ. რაც შეეხება დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობას, მის დღევანდელ მდგომარეობასა და პერსპექტივას, ეს განსაკუთრებული და უფრო ხანგრძლივი მსჯელობის საგანია.

ამას წინათ, სხვათა შორის, რუსეთის პრესაში ნურსულთან ნაზარბაევის ფრიად საყურადღებო სტატია გამოქვეყნდა. ყველა მის ძირითად დებულებას, უნდა ვთქვა, რომ ვეთანხმები და, ცუდი არ იქნება. გადმოიბეჭდოს კიდეც იგი.

თანამეგობრობა მხოლოდ მაშინ, იქნება სიცოცხლისუნარიანი წარმონაქმნი, თუ იგი წევრი სახელმწიფოების თავისუფლების, დამოუკიდებლობისა და ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველყოფაში ანგარიშგასაწევი ფაქტორი გახდება, თუ გადამწყვეტი არა.

რაც უფრო მკვეთრად გამოიკვეთება ამ გაერთიანების ეს ფუნქცია, მით უფრო სწრაფად განვითარდება ინტეგრაციული ტენდენციები ცხოვრების ყველა სფეროში.

ამასთან, თანამეგობრობაში მიმდინარე პროცესები მსოფლიოს, ევროპის დღევანდელ კანონზომიერებათა საწინააღმდეგოდ კი არ უნდა ვითარდებოდეს, არამედ საერთო პლანეტარული თუ კონტინენტალური ინტეგრაციის ერთი მძლავრი დინება, ნაკადი უნდა იყოს და ამ გლობალური მოვლენის მასტიმულირებელი, ხელის შემწყობი ფაქტორი გახდეს. უფრო სწორედ, ამ ნაკადში უნდა იყოს ჩართული.

მოსკოვის შეხვედრასთან დაკავშირებით. იგი გაიმართა ისე, როგორც მოსალოდნელი იყო, საქართველოს დელეგაციამ, სახელმწიფო მინისტრის ბატონ ნიკო ლეკიშვილის ხელმძღვანელობით თავისი მისია კარგად შეასრულა. საინტერესო საუბრები, საინტერესო დიალოგი გაიმართა ცალკეულ სახელმწიფოთა პრემიერ-მინისტრებთან, დელეგაციებთან. ასე რომ, სასარგებლო მისია გახლდათ.

- გიორგი მახარაძესთან დაკავშირებული მოვლენები კვლავ ქართული პრესის ყურადღების ცენტრშია. გამოჩნდა ისეთი მოსაზრებებიც, რომ ის ნაბიჯები, რომლებიც შევარდნაძემ გადადგა, ფაქტობრივად, უორენ კრისტოფერის წერილის საპასუხო იყო. თუმცა, თქვენს გამოსვლაში საკმაოდ ზუსტად და გასაგებად ახსენით თქვენი მოქმედების ეს მექანიზმი...

- მე ასე გიპასუხებდით ამ კითხვასთან დაკავშირებით. საქართველოს მის მოქალაქეებს იმდენად უჭირთ, რომ ქართველი დიპლომატი თავის ქვეყანას დამატებით სიძნელეებს არ უნდა უქმნიდეს. პირიქით უნდა ხდებოდეს - ამ სიძნელეებსა და სირთულეებს უნდა გვიადვილებდეს და ბევრი ასეც მოქმედებს და ასეც მუშაობს. გადაწყვეტილება, რომელსაც მე მივიღებ (მე ვთქვი, რომ მზად ვარ მივიღო გადაწყვეტილება), იქნება მკაცრი, მაგრამ იქნება სამართლიანი. აზრი იმის შესახებ, რომ ჩემი განცხადებები ყოფილი სახელმწიფო მდივნის ბატონ უორენ კრისტოფერის გავლენის შედეგია, არ არის სწორი. ყოველგვარი მომართვა, ყოველგვარი წერილი ანგარიშგასაწევია, მაგრამ ეს არ არის გადამწყვეტი.

ჩემი მოქმედება განპირობებულია პრინციპული მოსაზრებებით, ქვეყნის ინტერესებით და საკუთარი სინდისის კარნახით. გიგა მახარაძემ და, საერთოდ, ჩვენი დიპლომატიური კორპუსის ბევრმა წევრმა კარგად უნდა გაიაზრონ, რომ ტკივილი მიაყენეს საკუთარ ქვეყანას და ეს ტრაგიკული შემთხვევა მწარე გაკვეთილი უნდა გახდეს სადღეისოდ და სამომავლოდაც.

- და, ბოლოს. თუნდაც ამ ბოლო ფაქტმა, რომლის შესახებაც ახლა ვსაუბრობდით, კარგად დაგვანახა მასმედიის როლი საზოგადოებაში, კონკრეტულად ამერიკის საზოგადოებაში. კანონი პრესის შესახებ დღეს საყოველთაო ყურადღების ცენტრშია, ყოველ შემთხვევაში, ჟურნალისტურ წრეებში. ამასთან დაკავშირებით საინტერესო იქნება თქვენი პოზიცია.

- ჩემი პოზიცია ასეთია, რომ პროექტის ერთი ვარიანტთაგანი „საქართველოს რესპუბლიკამ“ გამოაქვეყნა და მინდა ყველა მოქალაქეს ვთხოვო, მიაქციოს ყურადღება, წაიკითხოს იგი, შეიძლება სხვა ვარიანტებიც იყოს, რადგან მიმაჩნია, რომ ეს საერთო-სახალხო და სახელმწიფოებრივი ინტერესების სფეროდანაა.

რაც შეეხება პირადად ჩემს დამოკიდებულებას, ხაზგასმით აღვნიშნავ, რომ მე ხელს არ მოვაწერ პრესის შესახებ ისეთ კანონს, რომელიც მსოფლიოს ყველაზე განვითარებულ დემოკრატიულ ქვეყნებში მოქმედ სტანდარტებს არ შეესაბამება.

პიროვნება ვერ იქნება თავისუფალი, თუ მას საკუთარი აზრის გამოთქმა, უწინარესად, პრესის მეშვეობით არ შეუძლია.

მე ამით ვხელმძღვანელობ და ვიხელმძღვანელებ მომავალშიც. „კეთილი ნების პირობებში ორ ქვეყანას შორის გადაუჭრელი პრობლემები არ არსებობს, მაგრამ კეთილი ნება უნდა არსებობდეს“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 21 იანვარი. - №15 (2388). - 1,2 გვ.

მილოცვა

ბატონ მაგალი თოდუას

ბატონო მაგალი, გულითადად გილოცავთ 70 წლის იუბილეს.

ქართულ და ისლამურ კულტურათა, ქართულ და სპარსულენოვან ლიტერატურათა ისტორიისა და თეორიის საკითხების, საქართველოსა და ირანის კულტურულ ურთიერთობათა მეცნიერული კვლევა წარმოუდგენელია თქვენი ნაშრომების, ხოლო ქართული მწერლობა - თქვენი თარგმანების გარეშე. სრულიად კანონზომიერად მიმაჩნია, რომ გელათის აღორძინებული აკადემიის პირველი პრეზიდენტის საპატიო წოდება სწორედ თქვენ გერგოთ - თვალსაჩინო ქართველ მეცნიერსა და მკვლევარს და გისურვებთ დიდხანს შეგესრულებინოთ ეს მისია - ღირსეულად და პატივით.

ბატონო მაგალი, კიდევ ერთხელ გილოცავთ დაბადების დღეს, გისურვებთ ხანგრძლივ სიცოცხლესა და ნაყოფიერ სამეცნიერო მოღვაწეობას.

ედუარდ შევარდნაძე.

„...მეცნიერული კვლევა წარმოუდგენელია თქვენი ნაშრომების, ხოლო ქართული მწერლობა - თქვენი თარგმანების გარეშე“ : ბატონ მაგალი თოდუას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 24 იანვარი. - №18 (2391). - 1 გვ.

მილოცვა

ბატონ ვანო ასკურავას

ბატონო ვანო,

დაბადების დღე მინდა მოგილოცოთ ხანდაზმულ, მაგრამ ახალგაზრდული შემოქმედებითი ენერგიით სავსე შესანიშნავ მხატვარსა და ქართული თეატრის დიდ მოამაგეს.

ისიც უნდა ითქვას, რომ იმ დღიდან, როდესაც ოპერისა და ბალეტის თეატრში ვალერიან სიდამონ-ერისთავმა მხატვრად მიგიწვიათ, თქვენი ცხოვრებაც და შემოქმედებაც ერთგულების მაგალითაც იქცა, რადგან ორმოცდაჩვიდმეტი წლის მანძილზე ერთგულად ემსახურებით ჩვენი ეროვნული კულტურის ამ მნიშვნელოვან კერას. ბევრი მიწვევა გქონდათ უცხოეთიდანაც, მაგრამ საქართველო ვერ დათმეთ და ამ წლების მანძილზე, ბევრი ამწამიერი ნოვაციის მიუხედავად, თქვენს სტილს, თქვენს გზას არ უღალატეთ.

დიდი მადლობა ყოველივე ამისათვის.

კიდევ ერთხელ გილოცავთ თქვენ და თქვენს ოჯახს ამ შესანიშნავ თარიღს.

ედუარდ შევარდნაძე.

„თქვენი ცხოვრებაც და შემოქმედებაც ერთგულების მაგალითად იქცა...“ : ბატონ ვანო ასკურავას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 24 იანვარი. - №18 (2391). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
27 იანვრის რადიოინტერვიუ

- განვლილი კვირა, შეიძლება ითქვას, ქვეყნის ეკონომიკაში მიმდინარე პროცესების შეჯამების კვირა იყო. ვგულისხმობ მთავრობის გაფართოებულ სხდომებს, რომლებზეც ძალიან ბევრი საინტერესო ციფრი და ძალიან ბევრი საინტერესო მაგალითი იყო დასახელებული თქვენს გამოსვლებსა თუ სხვების გამოსვლებში, სხვათა შორის, განსაკუთრებით, ალბათ, აღსანიშნავია 24 იანვრის სხდომა, რომლის ძირითადი თემა კორუფცია და მასთან ბრძოლა იყო, ანუ ის, რაც დღეს ყველაზე მეტად უშლის ხელს ჩამოყალიბების პროცესში მყოფ სახელმწიფოს - საქართველოს, და უწინარესად, მის ეკონომიკას...

ამ თემაზე საუბრით დაიწყო ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- არა მგონია, რომ დღეს საჭირო იყოს ჩვეულებრივი ყოველკვირეული ეკონომიკური მიმოხილვა, რადგან ამ საკითხებზე ყოვლისმომცველი საუბარი გაიმართა სამიოდე დღის წინათ მთავრობის გაფართოებულ სხდომაზე.

მიმდინარე ამოცანებიდან გამოვყოფდი იანვრის საკონტროლო დავალებების შესრულების არადამაკმაყოფილებელ მდგომარეობას, რაც სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს. წამყვანი ეკონომიკური სამსახურები, ადგილობრივი მმართველობები თავს იმშვიდებენ იმით, რომ წლევანდელი იანვრის მაჩვენებლები შარშანდელი შესაბამისი პერიოდისას სჯობია. ასეთი შედარება მიუღებელია, შედარება შეიძლება მხოლოდ გასულ საანგარიშო თვესთან. გასული წლის ზამთარი, როგორც მოგეხსენებათ, ენერგეტიკული კრიზისის გამო ეკონომიკის სრული სტაგნაციით ხასიათდებოდა და ამიტომაც ეს შედარება გაუმართლებელია. ახლა ენერგეტიკაში საწარმოებისათვის, მრეწველობისათვის მაინც გაცილებით უკეთესი პირობებია.

მივმართავ ყველა სამინისტროსა და უწყების ხელმძღვანელს. რაიონებისა და ქალაქების მმართველობებს, პრეზიდენტის რწმუნებულებს, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ხელმძღვანელებს, მაქსიმალურად გამოიყენონ დარჩენილი დღეები, რადგან იანვრის საბიუჯეტო შემოსავალი, შესაბამისი ფონდების წინაშე ნაკისრი ვალდებულებები, აუცილებლად უნდა შესრულდეს. ნუ დაგვავიწყდება, რომ ამაზეა დამოკიდებული ხელფასები, პენსიები, დახმარება და სხვა და სხვა.

როგორც მოგეხსენებათ, მომავალი თვის დამდეგს პარლამენტს წარვუდგენ მოხსენებას ბიუჯეტის შესახებ. მოხსენებასთან ერთად პარლამენტსა და საზოგადოებრიობას მოხსენდება აგრეთვე, ვინ როგორ იმუშავა მიმდინარე წლის სასტარტო ეტაპზე.

წინა კვირას მთავრობის სხდომაზე განხილულ მრავალ საკითხთაგან გამოვყოფდი ორ პრობლემას: მოვიდა დრო, ხელი მოვკიდოთ ტურიზმის განვითარებას, უნდა დადგეს ქვეყანაში ტურიზმის აღმავლობის ეტაპი. ამასთან დაკავშირებით გასულ კვირას თათბირიც გაიმართა. ტურიზმის ინდუსტრიის აღორძინების პროცესი თავიდანვე ორიენტირებული უნდა იყოს საერთაშორისო სტანდარტებზე. სხვანაირად შეიძლება მოხდეს ქვეყნის, როგორც ტურისტული სახელმწიფოს, ასე ვთქვათ, რაღაც კომპრომეტირება, საჭიროა ჩამოყალიბდეს კურორტებისა და ტურიზმის ერთიანი სისტემა, შემუშავდეს ტურიზმის განვითარების კომპლექსური პროგრამა. კერძო სექტორის როლის ამაღლებასთან ერთად, ამ სფეროს დღეს სჭირდება მტკიცე სახელმწიფო მხარდაჭერა. მიღებულია გადაწყვეტილება იმის თაობაზე, რომ აღნიშნული პრობლემის განხილვას უახლოეს ხანში მიეძღვნას მთავრობის გაფართოებული სხდომა საზოგადოებრიობის წარმომადგენელთა მონაწილეობით.

არანაკლებ მნიშვნელოვანია ქვეყანაში კონკურენტუნარიანი მინერალური წყლების წარმოება. აქაც უზარმაზარი რეზერვია. იმის გამო, რომ გარდამავალ პერიოდში შესუსტდა სახელმწიფოს მაკოორდინირებელი და მარეგულირებელი ფუნქციები, მიწისქვეშა მტკნარი და მინერალური წყლების ინდუსტრიისა და ბიზნესის სფეროში შექმნილი მძიმე მდგომარეობის დაძლევის გზებს სახავს პეზიდენტის შესაბამისი ბრძანებულების პროექტი, რომელმაც, ფაქტობრივად, ბოლო უნდა მოუღოს განუკითხაობას ამ სფეროში. ამ განუკითხაობამ უაღრესად დიდი ზიანი მოუტანა ქვეყანას. მინერალური წყლების წარმოების კრიზისიდან გამოყვანისა და შემდგომი განვითარების ხელშეწყობასთან ერთად პროექტი ითვალისწინებს მეწარმე სუბიექტების მიერ წყლის სახელწოდებისა და სასაქონლო ნიშნების გამოყენების, სტანდარტიზაციისა და სერთიფიკაციის საკითხების მოწესრიგებას, ფალსიფიკაციის აღმკვეთ ღონისძიებებსა და სხვა მრავალს. ეს საუბარი კიდევ გაგრძელდება.

ასევე საფუძვლიანი იყო მსჯელობა მეტალურგიული კომპლექსის მდგომარეობაზე, მხედველობაში მაქვს რუსთავისა და ზესტაფონის ქარხნები. მისასალმებელია, რომ გარკვეული სიძნელეებისა და სირთულეების, მე ვიტყოდი, კრიზისის შემდეგ ჩამოყალიბდება ამ საწარმოთა კრიზისიდან გამოსვლის ტენდენციები. ხელისუფლება ყოველთვის ყველაფერს იღონებს, რათა ეს ტენდენციები შეუქცევადი გახდეს, რათა ამ დარგებმა თავისი როლი შეასრულონ ქვეყნის ეკონომიკის განვითარების საქმეში.

თქვენ შეკითხვაში შეეხეთ კორუფციას. მართლაც, ეს ორი შეხვედრა კორუფციასთან საყოველთაო ბრძოლის დაწყების ეტაპს მოასწავებს. თუ ხმამაღლა ნათქვამი არ გამომივა, მიმაჩნია, რომ სიბრძნე - „ხმა ღვთისა და ხმა ერისა“, ყველაზე მეტად ახლა მოქმედებს ალბათ. მე ასე ვხედავ და ხალხიც ამას ღაღადებს, საქართველო რაც შეიძლება ჩქარა განიკურნოს, უნდა განიკურნოს ყოველგვარი სენისაგან, რომელთა შორის ყველაზე საშიში ამჟამად და მომავალშიც, მე ასე მიმაჩნია, კორუფცია გახლავთ. ბრძოლა იქნება ძალიან ძნელი და არცთუ ხანმოკლე, მაგრამ, აქვე მინდა გითხრათ, რომ ყოველგვარი კამპანიურობა გამორიცხულია და წესრიგის დამყარება დაიწყება მხოლოდ ზედა ეშელონებიდან.

მე ვგრძნობ, რომ შემეკითხებოდით, იმიტომ, რომ საზოგადოებრიობაში სწორედ ასეთი აზრი ბატონობს: ვიღაც-ვიღაც, მეორეხარისხოვან თანამდებობის პირებს, ვისაც მოერევიან, იმათ დაერევიან და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ... ყველა პასუხს აგებს მაღალი და დაბალი თანამდებობის პირები, მაგრამ წესრიგის დამყარება უნდა დაიწყოს მაღალი ეშელონებიდან. ეს დროც მოვიდა.

- ეკონომიკაა საქართველოზე კასპიის ნავთობის გატარებაც და მოხდა ისე, რომ ამ ბოლო პერიოდში ეს საკითხი პოლიტიკური ეჭვიანობის საბაბი ხდება. ვგულისხმობ ტულიევის ცნობილ გამონათქვამს იმასთან დაკავშირებით, რომ პროექტი როცა განხორციელდება, საქართველო ჩამოსცილდება რუსეთს...

- სხვათა შორის, არა მარტო ბატონი ტულიევი, რომელიც ამასწინათ აქ იყო და საკმაოდ კარგი შთაბეჭდილება დატოვა (მაგრამ ამ თემაზე არ გვისაუბრია), არამედ ზოგიერთი სხვა თვლის, რომ დასავლეთის, ესე იგი საქართველოს მიმართულებით კასპიის ნავთობის გატარება მოასწავებს რუსეთისაგან კავკასიის ჩამოშორებას. ასეთი მზაკვრული გეგმები აქვს დასახული - ამბობენ ეს ადმიანები. ჯერ ერთი, რას ნიშნავს ჩამოშორება. ყველა სხვა სუვერენულ ქვეყანას თავისი არჩევანი აქვს და უფლებაში ვერავინ შეეცილება, იგი თვითონ იღებს გადაწყვეტილებას და თვითონ ამყარებს ასეთ ეკონომიკურ და სხვა კავშირურთიერთობას, თუნდაც სატრანზიტოს სხვადასხვა ქვეყნებთან. მეორე: ამ წრეების გარკვეულ შეშფოთებასთან დაკავშირებით მინდა ასე ვთქვა: რუსეთს აქვს უნიკალური შანსი, ჯერ კიდევ აქვს, გადამწყვეტი როლი შეასრულოს აფხაზეთისა და ქართულ-ოსური კონფლიქტის მოგვარებაში, რის შედეგადაც აღდგება აფხაზეთზე გამავალი რუსეთ-საქართველოს სარკინიგზო და საავტომობილო მაგისტრალები, სრული დატვირთვით ამუშავდება როკის გვირაბზე გამავალი ავტომაგისტრალიც, სხვა მასშტაბი ექნება მოძრაობას საქართველოს სამხედრო გზაზე. ამით რუსეთი არა მარტო ამიერკავკასიის ქვეყნებთან, არამედ თურქეთთან, ირანთან, ახლო და შუა აღმოსავლეთის სახელმწიფოებთან საარსებო მნიშვნელობის არტერიებით იქნებოდა დაკავშირებული. ევრაზიის დერეფანი და ეგრეთ წოდებული ტრასეკის პროექტი დამაკავშირებელი იქნება არა მარტო დასავლეთისა, არამედ ჩრდილოეთისა და სამხრეთისა.

რაც შეეხება ნავთობსადენებს, როგორც რუსეთზე გამავალს, ასევე საქართველოს მარშრუტს, ამ პროექტებს თავიანთი ლოგიკა აქვთ - ეკონომიკური, ფინანსური, თუნდაც სტრატეგიული და ამ კანონზომიერებებს ვერავინ აუვლის გვერდს. დროება შეიცვალა, ბუნებრივმა სიმდიდრეებმა ქვეყნებს სიკეთე უნდა მოუტანონ და არა უსიამოვნებანი.

- ამ ბოლო პერიოდში საყოველთაო ყურადღების ცენტრშია სამშვიდობო პროცესის დაწყების კიდევ ერთი მაგალითი, - ვგულისხმობ ისრაელის ჯარების გაყვანის თაობაზე. იმის გათვალისწინებით, რომ საერთოდ კონფლიქტების მოწესრიგება ჩვენთვის მნიშვნელოვანი საკითხია, ალბათ, ეს თემა საქართველოს პრეზიდენტის განსაკუთრებულ ყურადღებასაც იპყრობს...

- მადლობას მოგახსენებთ ამ შეკითხვისათვის. მე როგორც პოლიტიკოსი და როგორც ადამიანი, რა თქმა უნდა, გულგრილი არ ვარ ამ რეგიონის მიმართ. დიდი ხანია ამ თემაზე არ მისაუბრია. ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე პროცესებთან უშუალო შეხება მქონდა ჯერ კიდევ ჩემი მოსკოვში მუშაობის პერიოდში. უნდა აღინიშნოს, რომ ახლო აღმოსავლეთის კვანძი ერთ-ერთი ურთულესია დღევანდელი მსოფლიოს წინაშე მდგარ პრობლემათა შორის. ეს ისტორია რამდენიმე ათეული წელია გრძელდება. იმდენად რთული, რომ მის გახსნას გამოჩენილი პოლიტიკური მოღვაწეების სიცოცხლე შეეწირა და არა ერთისა. გავიხსენებ მხოლოდ ორ მათგანს. ეგვიპტის პრეზიდენტს ანვარ სადათს და ისრაელის პრემიერს იცხაკ რაბინს. და მაინც, ნახევარსაუკუნოვანი სისხლიანი დაპირისპირების მიუხედავად, ისრაელისა და არაბული სახელმწიფოების ლიდერებში სულ უფრო მტკიცდება აზრი იმის თაობაზე, რომ მშვიდობიან თანაარსებობას ალტერნატივა არა აქვს. ამის ყველაზე ნათელი მაგალითი იყო სამოცდაათიან წლებში ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის მიღწეული შეთანხმებები სინის ნახევარკუნძულის თაობაზე. ამის მაგალითია დღეს მიმდინარე პროცესი ისრაელსა და პალესტინის განთავისუფლების ორგანიზაციას შორის, რომელიც ქალაქ ოსლოში დაიწყო და მისი ძალზე იმედისმომცემი, პრაქტიკული შედეგი - ამა წლის 15 იანვარს პრემიერ-მინისტრის ნეთანიაჰუსა და ბატონ არაფატს შორის ხლმოწერილი შეთანხმება მდინარე იორდანის დასავლეთ ნაპირზე ქალაქ ჰებრონის შესახებ, რომელიც ჰებრონის ოქმის სახელითაა ცნობილი. მე დაწვრილებით გავეცანი ამ დოკუმენტს და უნდა მოგახსენოთ, რომ ჰებრონის ოქმი არის, ერთი მხრივ, გრძელვადიანი და მყარი მშვიდობისაკენ დაუოკებელი სწრაფვისა და, მეორე მხრივ, მძიმე შინაგანი ბრძოლისა და გონივრული კომპრომისების შედეგი.

მივესალმები ამ დოკუმენტის ხელმოწერას და მხარეების მიერ გამოჩენილ ვაჟკაცობასა და პოლიტიკურ შორსმჭვრეტელობას.

არ შემიძლია არ აღვნიშნო განსაკუთრებული როლი, რომელსაც, ამერიკის შეერთებული შტატები ასრულებს ზოგადად ახლო აღმოსავლეთის სამშვიდობო მოლაპარაკებებში, და კერძოდ, ოსლოს პროცესში, ასევე არაბული ქვეყნების ზოგიერთი ლიდერის, ევროკავშირისა და რუსეთის გამოკვეთილი საშუამავლო ძალისხმევა. ახლო აღმოსავლეთის სამშვიდობო პროცესი არის შეერთებული შტატების, ევროკავშირისა და რუსეთის შეთანხმებული მოქმედების შედეგი. ეს ძალიან დიდი მიღწევაა, ასეთი შეთანხმების შედეგად გადადგეს ეს მნიშვნელოვანი ნაბიჯი.

მით უმეტეს, რომ საქართველოს მიმართ ამგვარ თანამშრომლობას უკვე ჩაეყარა საფუძველი და ამიტომაც მე შემთხვევით არ ვუსვამ ხაზს ამ პროცესის ზოგიერთ ელემენტს. მხედველობაში მაქვს საქართველოს მეგობრების ჯგუფი, რომლის სამშვიდობო პოტენციალი პრაქტიკულად განუსაზღვრელია, როცა ამას ვამბობ, ვგულისხმობ არა მარტო აფხაზეთის კონფლიქტის სამართლიან მოწესრიგებას, არამედ ომით გაჩანაგებული რეგიონის ეკონომიკურ აღორძინებასაც, უფრო სწორად, როგორც ჩვენ ვამბობთ, რეაბილიტაციას და შემდეგ - აღორძინებას.

- და, ბოლოს. თითქმის ყოველ კვირას ქვეყნის კულტურულ ცხოვრებაში რაღაც მნიშვნელოვანი ხდება. გუშინ თქვენ ოპერის თეატრში ბრძანდებოდით ჩაიკოვსკის „პიკის ქალის“ პრემიერაზე.

- თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრში - ქართული ხელოვნების ამ ფლაგმანში 7 წელზე მეტია ახალი სპექტაკლი არ დადგმულა და ყველა ჩვენგანი ამას გულით განვიცდიდით. გუშინ „პიკის ქალის“ დადგმით, მე ასე ვიტყოდი, ახალი ეტაპი დაიწყო სახელგანთქმული კოლექტივის ცხოვრებაში. დარბაზი სავსე იყო მუსიკის თაყვანისმცემლებით, რომლებიც სულგანაბული ელოდნენ ჩვენი დროის უბრწყინვალესი დირიჟორის ჯანსუღ კახიძის სადირიჟორო პულტთან მისვლას. ყველანი მართლაც დაძაბული ვიყავით ამ შვიდწლიანი წყვეტილობის შემდეგ. მსახიობებზე არანაკლებ ღელავდა დარბაზი და, მადლობა ღმერთს, კიდევ ერთხელ დავრწმუნდით, რომ ქართული ხელოვნება უკვდავია. იგი გადარჩენილია, ესე იგი, გადარჩენილია საქართველო. მადლობა ამ სახელოვან ადამიანებს ჭირთა თმენისათვის, ჭეშმარიტი გმირობისათვის. ხელისუფლებამ ბევრი უნდა გააკეთოს მათი მორალური და ფინანსური მხარდაჭერისათვის.

საქინფორმი.

„ყველა სუვერენულ ქვეყანას თავისი არჩევანი აქვს და ამ უფლებაში ვერავინ შეეცილება“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 28 იანვარი. - №21(2393). - 1,2 გვ.

სამძიმარი

მწუხარებას გამოვთქვამ თურქეთში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩის, ცნობილი მეცნიერ-თურქოლოგის ნოდარ კომახიძის გარდაცვალების გამო და სამძიმარს ვუცხადებ მის ოჯახს.

ედუარდ შევარდნაძე.

სამძიმარი : საქართველოს პრეზიდენტის სამძიმარი ნოდარ კომახიძის გარდაცვალების გამო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 1 თებერვალი. - №25 (2397). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის დასკვნითი სიტყვა საქართველოს მთავრობის 1997 წლის 24 იანვრის გაფართოებულ სხდომაზე

ჩვენი, უკვე ტრადიციულად ქცეული შეხვედრა - წლის შედეგების შეჯამება - მეოთხედ იმართება. ბევრი რამ დაიტია ამ ბოლო ოთხმა წელიწადმა. ეს იყო გამეფებული ქაოსიდან, განუკითხაობიდან, ბანდიტური კლანების თარეშიდან ქვეყნის თანდათანობით გამოყვანის წლები. ჩვენ შევძელით კანონიერების, მართლწესრიგის განმტკიცების, დამნაშავეობის წინააღმდეგ ბრძოლისა და ადამიანის უფლებათა დაცვის მიზნით მიმდინარე მუშაობა გააზრებულ, შეუქცევად და ერთ-ერთ უმთავრეს პროცესად გვექცია, რამაც ბევრად განაპირობა ქვეყნის საგარეო თუ საშინაო პოლიტიკის წარმართვაც.

ამავე დროს, ჩემთვის ეს არის ქვეყნის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ განვლილი პირველი წელიწადი და ვალდებული ვარ გაწეული მუშაობა, უწინარეს ყოვლისა პრეზიდენტის საპროგრამო გამოსვლაში ჩამოყალიბებული ამოცანებიდან გამომდინარე შევაფასო, რადგან კიდევ ერთხელ მინდა დავადასტურო, რომ ცხოვრება, ისტორიული პროცესი თავის კორექტივებს შეიტანს უახლოეს ხუთ წელიწადზე გათვლილ პრეზიდენტის პროგრამაში, მაგრამ სტრატეგია და ტაქტიკა, რომელთა მიზანია დემოკრატიული, სამართლებრივი სახელმწიფოს, სამოქალაქო საზოგადოებისა და სოციალურად ორიენტირებული ეკონომიკის შექმნა, უცვლელი რჩება.

დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობა ჩვენს ქვეყანაში ურთულეს, მაგრამ აუცილებელ პროცესებს, ეტაპებს გადის. არ შეიძლება გადაახტე იმ ეტაპს, რომლის გავლასაც მოითხოვს საზოგადოების განვითარების კანონზომიერება.

გასულ წელს გაწეული მუშაობის ანალიზი მაძლევს უფლებას, მადლობა გითხრათ ყველას, ვინც საქმით ამოუდგა მხარში პრეზიდენტს პროგრამაში განცხადებულ ამოცანათა გადაწყვეტაში.

აქ უკვე ითქვა, რომ ეს იყო წესრიგისა და ხალხის ინტერესებისათვის თავგანწირული ბრძოლა, რომელსაც პოლიციის 450-ზე მეტი თანამშრომლის სიცოცხლე შეეწირა.

ძირითადი დასკვნა, რომელიც გასული წლის შედეგების შეჯამებისას შეიძლება გამოვიტანოთ, ის არის, რომ ქვეყანაში გრძელდება კრიმინოგენური ვითარების განმუხტვის, ჩადენილ დანაშაულობათა კლებისა და მათი გახსნის გაუმჯობესების დამაჯერებელი ტენდენციები. სრულდება ამ კუთხით პრეზიდენტის პროგრამაში ჩამოყალიბებული ძირითადი მოთხოვნები და დებულებანი.

არ მინდა გავიმეორო უკვე არაერთგზის მოტანილი ციფრები, რომლებიც შარშან გაწეული მუშაობის რეალურ სურათს გვიხატავს. ვიტყვი მხოლოდ, რომ 1996 წელს 10 000 მოსახლეზე დანაშაულის მაჩვენებელმა 28,9 პუნქტი შეადგინა, რაც 2,6 პუნქტით ნაკლებია 1995 წლის შესაბამის მაჩვენებელთან შედარებით. ეს ციფრები შეიძლება აბსოლუტურად ზუსტი არ არის, მაგრამ ტენდენციას მაინც ასახავს.

მნიშვნელოვნად შემცირდა მძიმე კატეგორიათა დანაშაულობანი, მათ შორის, განზრახ მკვლელობები, ადამიანის გატაცების ფაქტები (ყველას გახსოვთ, როგორი შეძრწუნებული იყო მთელი საზოგადოება ასეთი ფაქტებით), პირადი ქონების ქურდობა, ყაჩაღობა, ძარცვა, ავტომოტოტრანსპორტის გატაცება.

ბოლო წლების განმავლობაში პირველად არის მიღწეული დანაშაულის გახსნის საკმაოდ მაღალი მაჩვენებელი. ეს ყველაზე მეტად გვაძლევს იმედს და მიუთითებს იმაზე, რომ ჩვენ გვყავს თავის საქმეზე შეყვარებული პროფესიონალები, ადამიანები, რომელთაც შეუძლიათ დაკისრებული მოვალეობის შესრულება.

მძიმე კატეგორიის დანაშაულობათა გახსნის მაჩვენებელმა 84 პროცენტი შეადგინა. აქაც ტენდენციაზეა ლაპარაკი და, თავისთავად, შედარებითი მეთოდი, ამ შემთხვევაში უდაოდ, დამაჯერებელია.

შარშან, ივლისში, წლის პირველი ნახევრის შედეგების შეჯამებისას, განსაკუთრებით გავამახვილე ყურადღება წინა წლებში ჩადენილ დანაშაულობათა გახსნის შემაშფოთებელ მდგომარეობაზე. საქართველოს პროკურატურის, შინაგან საქმეთა და სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროთა კოორდინირებული მუშაობითა და საერთო ძალისხმევით გაიხსნა 1991-95 წლებში ჩადენილი 1500-ზე მეტი სისხლის სამართლის დანაშაული, მათ შორისაა არაერთი დიდი საზოგადოებრივი რეზონანსის მქონე საშიში დანაშაული. მადლობას გიხდით ყველას, ვინც მონაწილეობდით ამ საქმეების გახსნაში, მაღალი პროფესიონალიზმისათვის, თავდადებისა და პასუხისმგებლობისათვის. მინდა გამოვხატო რწმენა, რომ ეს მუშაობა მომავალშიც არ შენელდება.

აქვე მინდა გაგაცნოთ ზოგიერთი დასკვნა სამართალდამცავი და ძალოვანი სტრუქტურების მუშაობისადმი საქართველოს მოსახლეობის დამოკიდებულების ამსახველი სოციოლოგიური ინფორმაციიდან (ესეც, ალბათ, საორიენტაციოა და არა აბსოლუტურად ზუსტი), რომელიც სპეციალურად თათბირისათვის მოამზადა სახელმწიფო კანცელარიის საზოგადოებრივი აზრის კვლევის განყოფილებამ.

ქვეყნის სხვადასხვა ქალაქსა და რაიონში გამოკითხულია სხვადასხვა სოციალურ-დემოგრაფიული ჯგუფის 2000-ზე მეტი რესპოდენტი.

სამართალდამცავი და ძალოვანი სტრუქტურების შარშანდელი მუშაობა, პრინციპულად, დადებითად შეაფასა გამოკითხულთა 67 პროცენტმა, უარყოფითად - 2-მა, 13 პროცენტმა განაცხადა, რომ უჭირს შეფასება. რეგიონების მიხედვით საზოგადოებრივი აზრის თვალსაზრისით ყველაზე კარგი მაჩვენებლებია იმერეთის მხარეში, შიდა ქართლში, თბილისში, აჭარაში.

მთლიანად აღნიშნული სოციოლოგიური ინფორმაცია კვალიფიციურად არის მომზადებული და შეიცავს ბევრ საყურადღებო დასკვნას.

დასაწყისში წლის შედეგების შეჯამების ტრადიციას შევეხე. შეჯამების ამ ფორმასაც შემდგომი სრულყოფა სჭირდება, მაგრამ უნდა შევინარჩუნოთ ასეთი შეხვედრებისათვის დამახასიათებელი ნიშან-თვისება - ნაკლოვანებებზე, პრობლემებზე ყურადღების გამახვილების პრაქტიკა, რადგან მხოლოდ ასეთი მიდგომით შეგვიძლია ვიქონიოთ უკეთესი მომავლის იმედი, დავამკვიდროთ სახელმწიფოებრიობის საწყისი ძირითადი ატრიბუტები - კანონის უზენაესობა, ადამიანის უფლებათა გარანტირებული დაცვა.

ბოლო 3-4 წელიწადში კანონიერების აღდგენის, წესრიგის განმტკიცებისა და ადამიანის უფლებათა დაცვის თვალსაზრისით დღითიდღე, ნაბიჯ-ნაბიჯ, შესაძლებლობის ფარგლების გათვალისწინებისა და მათი თანდათანობით გაფართოების წყალობით მიღწეული შედეგებით ჩვენ დავამტკიცეთ, რომ შეუძლებლის მიღწევაც შეიძლება. გთხოვთ, გადახედოთ საქართველოს ისტორიის უკანასკნელი წლების მოვლენათა ლოგიკას - გამარჯვება მხოლოდ მაშინ მოვიპოვეთ, როცა დრო სწორედ შევარჩიეთ. უნაპირო კრიმინოგენული თარეშის ამდაგვარი მოთოკვა იმ წლებში ყველაზე გამოუსწორებელ ოპტიმისტსაც გაუჭირდებობდა, ახლა ეს ყველაფერი, ასე თუ ისე, განვლილია, მოთარეშე ბანდები, შეიძლება ითქვას, დამარცხებულია, მაგრამ ჩვენ წინაშე დგას ახალი ამოცანები და მათ უნდა მივაპყროთ ყურადღება.

რამდენიმე სიტყვა ეროვნული უშიშროების საბჭოსთან შექმნილი კომისიების მუშაობის შესახებ. ჩვენ დღეს მოვისმინეთ ამ კომისიათა ხელმძღვანელების ირაკლი მენაღარიშვილის, ავთანდილ ჯორბენაძისა და თამაზ კვაჭანტირაძის ინფორმაციები.

ბატონი ირაკლი მენაღარიშვილი თავის გამოსვლაში შეეხო უაღრესად მნიშვნელოვან საკითხს, რომელიც ეროვნული უშიშროების კონცეფციის შემუშავებას უკავშირდება.

ახალ რეალობათა გათვალისწინებით საჭიროდ მიმაჩნია, თქვენი ყურადღება მივაპყრო კონცეფციის მნიშვნელობასა და მისი მომზადების ზოგიერთ ასპექტს.

ეროვნული უშიშროების კონცეფცია კონსტიტუციური მნიშვნელობის დოკუმენტი უნდა იყოს.

მან უნდა მოიცვას სახელმწიფოებრივი და საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფერო. ამიტომ იგი უნდა იყოს ყველა ჩვენი უწყების, სტრუქტურისა და ფართო საზოგადოების ძალისხმევის პროდუქტი, მთელი მოსახლეობის ნება-სურვილის გამომხატველი. სხვაგვარად იგი თავის დანიშნულებას ვერ გაამართლებს.

ამავე დროს, გასათვალისწინებელია მისაღები დოკუმენტის სპეციფიკაც. ეროვნული უშიშროების კონცეფცია, გარკვეული აზრით, პროგნოსტიკული ხასიათისა უნდა იყოს. ის, რაც დაფიქსირდება, უახლოეს და შორეულ პერსპექტივაში იქნება თითოეული ჩვენგანის არა მარტო სახელმწიფოებრივი აზროვნებისა და მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობის შედეგი, არამედ ჩვენი მოქმედების პროგრამაც. ეს - ერთი.

მეორე: კონცეფციის სპეციფიკა იმითაც უნდა გამოვლინდეს, რომ იგი ერთდროულად ეროვნული იდეოლოგიის ფუნქციასაც უნდა ასრულებდეს. როცა ვამბობ ეროვნულს, მხედველობაში მაქვს საქართველოს მთელი მოსახლეობის ინტერესები. ამიტომ კონცეფცია უნდა იყოს საქართველოს მოქალაქეთა საზოგადო და პირადი ინტერესების, საერთო სახელმწიფოებრივი მსოფლმხედველობის ამსახველი. კონცეფციის შემუშავების პროცესში, ვფიქრობ აუცილებელი იქნება ზოგიერთი პრინციპული საკითხის გათვალისწინება:

პირველი ეხება ეროვნულ უმცირესობათა ინტერესებისა და სახელმწიფოებრივ-პოლიტიკური სტაბილურობის თანაფარდობას. აქ ლაპარაკია შიდაპოლიტიკური უშიშროების იმ პრინციპების გათვალისწინებაზე, რომლებიც საქართველოს მრავალეროვანი მოსახლეობის ინტერესებისა და საერთო-სახელმწიფოებრივი მიზნების შერწყმას უზრუნველყოფს.

ჩვენ ძალიან მგრძნობიარენი უნდა ვიყოთ ყოველგვარი ეროვნულის მიმართ, არა მარტო ჩვენი, ქართველების, არამედ ყველა იმ ხალხის განცდების, გრძნობების, სურვილებისა და ოცნებების მიმართ, ვინც საქართველოში ცხოვრობს. მეტიც, იმ ადამიანებისა და მოქალაქეების მიმართ, რომლებიც სხვა ეროვნებებს წარმოადგენენ, ჩვენ განსაკუთრებით მგრძნობიარენი უნდა ვიყოთ, და ეს, ასე ვთქვათ, ცხოვრებისა და მოქმედების წესად უნდა იქცეს, რადგან მრავალეროვნული სახელმწიფო ვართ. ამიტომ ყველას გთხოვთ, ჩვენს მასმედიას, არა აქვს მნიშვნელობა, ოპოზიციურია ის, თუ ხელისუფლების მხარდამჭერი, ხელისუფლებაზე ორიენტირებული, ყველა დიდი პასუხისმგებლობით უნდა ვიყოთ, რადგან ერთმა მოუფიქრებლად ნასროლმა სიტყვამ თუ ფრაზამ, შესაძლოა, დიდი ჭრილობა მიაყენოს ამ ადამიანების გულსა და შეგნებას. ვიცი, რომ დღეს გამოსვლა უნდოდა სერგო დარბინიანს (ახალქალაქის გამგებელი - რედ.), ისიც ვიცი, რა უნდა ეთქვა. იგი შეწუხებულია იმით, თუ როგორ წარმოადგენს ჯავახეთში არსებულ ვითარებას ზოგიერთი ჩვენი გაზეთი. მას უნდა გამოეთქვა რეგიონის მთელი მოსახლეობის აზრი იმის შესახებ, რომ ისინი, გარდა მცირე გამონაკლისისა, რომელსაც აქვს თავისი აკვიატებული, დაუსაბუთებელი, ან შეიძლება დასაბუთებული აზრი (ასეთი კი თითქმის ყველა კუთხეში, ყველა რაიონსა და სოფელშია), ყველანი საქართველოს მკვიდრნი, საქართველოს მოქალაქეები არიან. სხვანაირად ისინი არ აზროვნებენ და არც იაზროვნებენ. მე მას მივესალმები და ამასთან ერთად მივესალმები ყველას, ვინც ასე ფიქრობს. ეს კი მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობაა.

მეორე პრინციპული საკითხი დემოკრატიზაციის ყველა პროცესისა და ეროვნული სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის თანაფარდობაა. კონფერენციის ყველა ნაწილი, მისი თითოეული კარი უნდა ეფუძნებოდეს დემოკრატიის ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებებს, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში - ეროვნულსახელმწიფოებრივი ინტერესებისა და სპეციფიკის ხარჯზე. დემოკრატიზაციის პროცესიც რაციონალურ მიდგომას საჭიროებს. მოკლედ რომ ვთქვათ, დემოკრატიზაცია არ უნდა ფარავდეს ქვეყნის სახელმწიფოებრივ ინტერესებსა და დამოუკიდებლობას და, პირიქით, ქვეყნის დამოუკიდებლობა არ უნდა ხორციელდებოდეს დემოკრატიის შეზღუდვის ხარჯზე.

მესამე პრინციპული საკითხი ეხება საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობისა და პოსტსაბჭოთა სივრცეში, კერძოდ, კავკასიაში, მიმდინარე და მოსალონდელ რეინტეგრაციული პროცესის თანაფარდობას. ეროვნული უშიშროების სტრატეგია უნდა ითვალისწინებდეს ამ თვალსაზრისით საქართველოს დამოუკიდებლობის უზრუნველმყოფელ მექანიზმსაც და რეინტეგრაციულ პროცესებში ჩვენი აქტიური მონაწილეობის შესაძლებელ ზღვარსაც.

კონცეფციაზე მუშაობა დაწყებულია, მაგრამ გულახდილად უნდა ითქვას, რომ მისი ტემპი და პროდუქტიულობა არადამაკმაყოფილებელია.

იმედს გამოვთქვავ, რომ ეროვნული უშიშროების კონცეფციის შემმუშავებელი კომისია, მისი თანათავმჯდომარეები ბატონები ირაკლი მენაღარიშვილი და შოთა კვირაია, სხვა კოლეგების დახმარებით, საერთო ძალისხმევით შეძლებენ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა და სამოქალაქო საზოგადოების მშენებლობისთვის ამ უაღრესად საჭირო დოკუმენტის პროექტის დროულ მომზადებასა და განხილვისათვის წარდგენას.

ასევე მეტ აქტიურობას ვთხოვ საქართველოში ნარკომანიის გავრცელების, ნარკოტიკების უკანონო ბრუნვის წინააღმდეგ ბრძოლის სახელმწიფო კომისიების თავმჯდომარეებს ბატონებს ავთანდილ ჯორბენაძესა და კახა თარგამაძეს.

ეს საკითხთა საკითხია, პრობლემათა პრობლემაა დღევანდელობისა და მომავლის თვალსაზრისით. მოგეხსენებათ, შარშან დავამტკიცე „საქართველოში ნარკოტიკების უკანონო ბრუნვის წინააღმდეგ ბრძოლის ეროვნული პროგრამა“. ეროვნული პროგრამის მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფისათვის პრეზიდენტის ფონდიდან მიმდინარე წლისათვის გამოყოფილია 2 მილიონი ლარი. ვფიქრობ, პარლამენტი მხარს დაუჭერს ამ წინადადებას. საჭიროა მისი სწორად და მიზანმიმართულად გამოყენება. ამავე დროს, პროგრამის დასაფინანსებლად აქტიურად უნდა ვეძებოთ დონორი საერთაშორისო ორგანიზაციები და ქვეყნები. ასეთი შესაძლებლობები თითქმის განუსაზღვრელია. ჩვენ უბრალოდ, არ ვიცით სად და რა საშუალებაა და ვის მივმართოთ. ესეც უნდა ვისწავლოთ.

ნარკომანიის პრობლემა დღეს ჩვენი საზოგადოების ყველაზე მტკივნეული პრობლემაა. ჯერ კიდევ ვერ შეიქმნა ამ პრობლემის გადაწყვეტის იდეოლოგიური უზრუნველყოფის სისტემა. ამ პრობლემის წინაშე ვალში არიან ჩვენი მეცნიერები, მრეწველობა, კინო, პუბლიცისტიკა. არადა, ჩვენში მისი გადაწყვეტის კარგი ტრადიციები არსებობდა.

ბევრი რამ უნდა აღვადგინოთ, ბევრიც მოწინავე ქვეყნებისაგან გადმოვიღოთ და ჩამოვაყალიბოთ, განვსაზღვროთ საკუთარი პოლიტიკა.

კიდევ ერთხელ მინდა გავუსვა ხაზი, რომ ნარკომანიისა და ნარკობიზნესის წინააღმდეგ ბრძოლა ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის განუყოფელი ნაწილია. საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ორგანოების მიერ ქვეყანაში სამართლებრივი, ეკონომიკური და სოციალური პოლიტიკის ძირითადი სტრატეგიის განსაზღვრის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ მიმართულებად სწორედ ნარკომანიის გავრცელებისა და ნარკოტიკების უკანონო ბრუნვის წინააღმდეგ ბრძოლა უნდა მივიჩნიოთ. რა თქმა უნდა, მხედველობაში მაქვს ის განსაკუთრებული ფუნქცია, რომელიც ისტორიულად კი ჰქონდა საქართველოს, მაგარმ არ იყო ამოქმედებული. ეს არის ევროპისა და აზიის დამაკავშირებელი ხიდი. ამ განსაკუთრებულ ფუნქციაში უამრავი სიკეთეა, მაგრამ თუ ფხიზლად არ ვიქნებით, ასევე უამრავ ნეგატიურ მოვლენას მოგვიტანს. უწინარეს ყოვლისა, ეს იქნება ნარკობიზნესი და ნარკოტიკებით მოვაჭრეთა შემოსევა. ეს იმდენად მნიშვნელოვანი მოვლენაა, რომ არა მარტო შესაბამისი სამართალდამცავი ორგანოები, არამედ მთელი მოსახლეობა, მთელი ქვეყანა ყოველმხრივ მზად უნდა იყოს.

უფრო სერიოზული პრეტენზიები უნდა გამოვთქვა არასრულწყლოვანთა საქმეებისა და მათი სოციალური დაცვის სამთავრობო კომისიის მისამართით, მთლიანად მთავრობისა და ხელისუფლების მიმართ ჯერჯერობით ვერც კომისიამ და ვერც მთლიანდ მთავრობამ შეძლეს არასრულწლოვანთა, ზოგადად, მოზარდთა წინაშე მდგომი პრობლემების შესწავლისა და ანალიზის საფუძველზე მთავარ მიმართულებათა განმსაზღვრელის, ამ პრობლემებზე მომუშავე უწყებათა და საზოგადოებრივ ორგანიზაციათა საქმიანობის კოორდინატორის როლის შესრულება. ვერა და ვერ მოვაგვარეთ მიუსაფარი ბავშვების პრობლემა, რომელთა რაოდენობა, განსაკუთრებით, თბილისის ქუჩებში, დღითი დღე იზრდება. როგორც უნდა უჭირდეს სახელმწიფოს, მაინც გამოიძებნება რესურსები ყველა რაიონში, ყველა ქალაქში, განსაკუთრებით, დედაქალაქში და მთლიანად სახელმწიფოში იმისათვის, რომ ბავშვების ამ არცთუ მრავალრიცხოვან კატეგორიას სახელმწიფომ მოუაროს და უპატრონოს. თუ ჩვენ ამას ვერ გადავწყვეტთ, მაშინ უნდა ვაღიაროთ ჩვენი უძლურება და ვთქავთ, რომ უფრო დიდ პრობლემას აღარ უნდა შევეჭიდოთ.

მე უკვე მივეცი დავალება ისუტიციის მინისტრს, წარმოადგინოს კანონპროექტი, რომელიც მოაწესრიგებს საქართველოში ბავშვთა გაშვილების პრობლემას. აქ იმდენად გაშვილებაზე არ არის ლაპარაკი, რამდენადაც - გაყიდვაზე. თქვენ იცით, ისტორიულად როგორი მგრძნობიარეა ჩვენი ხალხი ამ პრობლემის მიმართ და ვფიქრობ, რომ ეს საკითხი დაუყოვნებლივ უნდა მოწესრიგდეს კანონით. ამ და სხვა ანალოგიურ აქტუალურ საკითხებზე სწორედ ეს კომისია უნდა მუშაობდეს. ამ კომისიიდან უნდა მოდიოდეს შესაბამისი წინადადებანი.

მიმდინარე წელს არასრულწლოვანთა საქმეებისა და მათი სოციალური პრობლემების მოგვარებისათვის პრეზიდენტის ფონდიდან გამოვყავი 1 მილიონი ლარი. თუ საპრეზიდენტო პროგრამას, რომელსაც მე, როგორც პრეზიდენტი, წარვუდგენ პარლამენტს, ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის თაობაზე, მაშინ შეიძლება ამ თანხის გაორმაგება და გასამმაგება. ვავალებ კომისიას, წარმოადგინოს ამ თანხის გამოყენების კონკრეტული პროგრამა.

ზემოთ ჩამოთვლილი სამთავრობო კომისიების საქმიანობის ეფექტიანობა ბევრადაა დამოკიდებული მხარეებში პრეზიდენტის წრმუნებულებთან შექმნილი ანალოგიური კომისიების მუშაობაზე. მინდა შეგახსენოთ, რომ გასული წლის ივლისში ბრძანებულებით დავავლე მხარეებში პრეზიდენტის რწმუნებულებს, ქალაქების მერებს, გამგებლებს შეექმნათ ნარკომანიისა და არასრულწყლოვანთა პრობლემებზე მომუშავე შესაბამისი კომისიები, რომლებსაც სამთავრობო კომისიებთან მჭიდრო კავშირში უნდა ემუშავათ. სამწუხაროდ რესპუბლიკურ და ადგილობრივ კომისიებს შორის ჯერჯერობით არავითარი კავშირი არ არსებობს. უფრო მეტიც, კახეთის მხარეში პრეზიდენტის რწმუნებულის გია არსენიშვილის თავმჯდომარეობით 1996 წლის 12 ივლისს შეიქმნა ნარკომანიის წინააღმდეგ ბრძოლის სამხარეო კომისია, რომელსაც დღემდე არც ერთი სხდომა არ გაუმართავს, ხოლო არასრულწლოვანთა საქმეების კომისია საერთოდ არ შექმნილა. გია არსენიშვილი დღეს ძალიან კარგად გამოვიდა და ძალიან დამაჯერებლად ილაპარაკა იმ პრობლემებზე, რომლებიც მხარეში და, საერთოდ რესპუბლიკაშია, მაგრამ კარგი იქნებოდა, ორი სიტყვა ამ ნაკლოვანებებზეც ეთქვა. თითქმის იგივე ვითარებაა ქვემო ქართლში, შიდა ქართლსა და მცხეთა-მთიანეთის მხარეში, სადაც, ლევან მამალაძის, შალვა ობგაიძისა და ირაკლი ბოჭორიძის განმარტებით, ნახევარი წლის განმავლობაში გაიმართა კომისიის ერთი, ზოგან ორი სხდომა, მაგრამ არც ოქმები, არც სხდომები არ აღმოჩნდა. რაც მთავარია, რეალურ სიტუაციაზე მათი ზეგავლენა არ იგრძნობა.

ყოველივე ეს დაკისრებული მოვალეობისადმი ზერელე მიდგომის შედეგია, რომელიც უმკაცრეს შეფასებას იმსახურებს. ვავალებ ეროვნული უშიშროების საბჭოს აპარატს ადგილობრივი მმართველობისა და რეგიონული პოლიტიკის სამსახურთან ერთად სისტემატურად გაანალიზოს ამ კომისიების მუშაობა და პერიოდულად წარმოადგინოს ინფორმაციები უშიშროების საბჭოს სხდომაზე განსახილველად.

ახლა კი რამდენიმე საკითხი, რომელზეც განსაკუთრებით უნდა გამახვილდეს ყურადღება მიმდინარე, 1997 წელს; სავსებით სწორად აღიქვეს დღევანდელი შეხვედრის მონაწილეებმა მოწოდება იმის შესახებ, რომ 1997 წელი უნდა იყოს კორუფციის წინააღმდეგ გლობალური შეტევის, გლობალური ბრძოლის დაწყების წელიწადი. არ მინდა, ისე გაიგოთ, რომ მხოლოდ 1997 წელი იქნება კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის წელი - ეს არის დასაწყისი. კორუფცია ისეთი სენია, ისეთი ინფექციაა, რომლის აღმოფხვრას შეიძლება ერთი, ან ორი წელიწადი არ ეყოს. უფრო განვითარებულ ქვეყნებშიც კი, სადაც დემოკრატიას ასწლოვანი ისტორია აქვს, კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა სახელმწიფოს ერთ-ერთ პრიორიტეტად ითვლება. ჩვენ ვიწყებთ ამ ბრძოლას, სერიოზულ ბრძოლას ახალი სახელმწიფოს მშენებლობის პირობებში.

პირველი, რაზეც მინდა მივაპყრო თქვენი ყურადღება, ამ ბრძოლის გამწვავების აუცილებლობაა, ვინაიდან კორუფციამ ღრმად გაიდგა ფეხები ხელისუფლების დაბალ თუ მაღალ ეშელონებში, სამართალდამცავ და მაკორექტირებელ ორგანოებში და იგი სახელმწიფოს საფუძვლებს ემუქრება. შეიძლება ეჭვქვეშ დადგეს საქართველოს ახალი ფუნქციაც, რომელიც მის მომავალს გარანტირებულს ხდის, რადგან კორუფციით მოცულ ქვეყანაში ევრაზიის დერეფანი, შესაძლოა, საერთაშორისო კორუფციის კორიდორად იქცეს.

დაუყოვნებლივ უნდა დავსახოთ მოქმედების კონკრეტული ამოცანა და ძირეული პრინციპები, ხოლო შემდეგი შეხვედრის დროს შევაჯამოთ ჩვენი მუშაობის პირველი შედეგები.

ამგვარი კატეგორიულობა განპირობებულია პრობლემის მნიშვნელობით. კორუფცია ქვეყნის შემდგომი განვითარების მძიმე ბორკილად იქცა. მაშინ, როცა ქვეყანა სამოქალაქო ომის ქარცეცხლში იყო გახვეული, როცა შეიარაღებული ბანდები დათარეშობდნენ და ქმნიდნენ ამინდს, განწყობას და ატმოსფეროს, კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლაზე ლაპარაკი საფუძველს მოკლებული იქნებოდა. ჩვენ ეს უმძიმესი ეტაპი გავიარეთ. დღეს, სწორედ რომ მომწიფდა ნიადაგი იმისათვის, რომ არა მარტო ვილაპარაკოთ, არამედ ყოველდღიურად ვიმოქმედოთ, ვიმუშაოთ ამ სენისაგან განკურნებისათვის.

კორუფცია განაპირობებს მაფიოზური ჯგუფების მომძლავრებას, რომელნიც სახელმწიფო მოხელეთა პროექციით ახერხებენ საქონლისა და მომსახურების უკანონო წარმოებასა და ასევე უკანონო, მაქსიმალური მოგების მიღებას. ყველაფერი ერთმანეთზეა გადაჯაჭვული, რაც კიდევ უფრო აძნელებს გარდამავალი პერიოდით განპირობებულ ისედაც რთულ ცხოვრებას, ზრდის ქონებრივ პოლარიზაციას.

მაგრამ მთავარი ის არის, რომ ჩვენს პირობებში კორუფცია მხოლოდ მატერიალური და ეკონომიკური ნეგატივი არ არის. იგი ხელს უწყობს სოციალური უსამართლობისა და უკანონობის დამკვიდრებას, რადგან კორუფციის ერთ-ერთი მთავარი მიზანი და შედეგია ერთთათვის უკანონო შეღავათებით სარგებლობა და მეორეთათვის კანონით მინიჭებული უფლების შეზღუდვა. ამგვარ პირობებში შემთხვევითი არ არის, რომ მოსახლეობის არცთუ მცირე ნაწილის ცნობიერებაში დემოკრატია და საბაზრო ეკონომიკა უკანონობისა და განუკითხაობის სინონიმად იქცა. ეს ძალიან საშიში პროცესია. ამიტომ არის სასწრაფო ზომების მიღება აუცილებელი. საბაზრო ეკონომიკა მართლაც უშვებს ქონებრივ უთანასწორობას, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში - სოციალურ უსამართლობას. კორუფციის დიდი მასშტაბი ჩვენს მოძრაობას ჭეშმარიტად ჰუმანური და სამართლიანი საზოგადოებისაკენ, სწორედ რომ ამგვარი გაუკუღმართების საფრთხეს უქმნის. ამიტომ იგი არა მარტო ეკონომიკური, არამედ სოციალურ-პოლიტიკური სენიცაა. არც ერთ დემოკრატიულ რეფორმას, რამდენიმე სერიოზულ სოციალურ-ეკონომიკურ და კულტურულ პროგრამას არ უწერია განხორციელება, ვიდრე აღნიშნული სენისაგან არ განვიკურნებით. ყოველ შემთხვევაში, მანამ, სანამ არ დაიწყება სახალხო მოძრაობა ამ უმძიმესი მოვლენის წინააღმდეგ. სწორედ ამიტომ დაისახა მის წინააღმდეგ ბრძოლა პრიორიტეტულ ამოცანად. სწორედ ამიტომ უნდა მივიჩნიოთ კორუფცია ჩვენი ეროვნული უშიშროებისათვის ნომერ პირველ საფრთხედ.

ამ საფრთხის დაძლევის უპირველეს პირობად, როგორც წესი, გვთავაზობენ საერთო ეკონომიკური სიტუაციის გაუმჯობესებასა და მაღალი თანამდებობის პირთათვის ხელფასის მკვეთრ გაზრდას. ვფიქრობ, პირველი მათგანი ჩვენი სინამდვილის ზერელე ცოდნის შედეგია. აბსტრაქტულად თუ ვიმსჯელებთ, ცხადია, რომ ქვეყნის ეკონომიკური აღმავლობა კორუფციის დაძლევის მართლაც უმთავრესი პირობაა. მაგრამ კონკრეტული თუ ვიქნებოდით, ჯერ ერთი, ქვეყნის ეკონომიკური აღორძინება დროს მოითხოვს და, მეორეც, განა კორუფცია ამგვარი აღმავლობის უპირველესი ხელშემშლელი მიზეზი არ არის? სწორედ კორუფციის შედეგიცაა აუარებელი თანხების სახელმწიფოს მიღმა დინება, სუსტი ეკონომიკა და სუსტი სახელმწიფო ბიუჯეტი, აქედან გამომდინარე კი - მცირე ხელფასები, მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილის სიღატაკე და ა.შ.

გამოსვლაში სწორად ითქვა, რომ ჩვენს ბიუჯეტში შემოდის, ვთქვათ 30-40 პროცენტი, უკეთეს შემთხვევაში, 50 პროცენტი იმისა, რაც უნდა შემოდიოდეს. დანარჩენი სად მიდის - ძალიან კარგად იცით. აი, ერთი მაგალითი სიგარეტის შემოტანასთან დაავშირებით. მარტო სამი თვის განმავლობაში სახელმწიფო ბიუჯეტმა საბაჟო გადასახადების სახით მიიღო 7 მილიონი ლარი მაშინ, როცა ფაქტობრივად, არც ერთი კაპიკი არ შემოდიოდა. ეს არის ის თანხა, რომელიც მიდიოდა ვიღაცეების ჯიბეში და არა - სახელმწიფოს ბიუჯეტში. ამასთან ეს არ არის მაქსიმუმი, ჩვენ ველოდებით, რომ წლეულს ამ ხაზით შესაძლებელია მივიღოთ 40, 50, 60 მილიონი ლარის შემოსავალი. 60 მილიონი ყოველწლიურად - ვის მიჰქონდა ეს თანხა? იგივე შეიძლება ითქვას სპირტის გატარებაზე. არ შეიძლება დოკუმენტის, საბუთის გარეშე ვინმეს შევედავო და ბრალდება წავუყენო, შენიშვნა მივცე, მაგრამ არის სტრუქტურები ქვეყანაში (თუ ჰგონიათ, რომ ეს შეუმჩნეველი რჩება, ძალიან ცდებიან), რომლებიც ამით იკვებებიან, წურბელებივით სისხლს სწოვენ იმ ფირმებს, რომლებიც დასაქმებული არიან სპირტის ბიზნესით.

ასევე სასტიკი წესრიგი უნდა დამყარდეს ბენზინის ბიზნესში. ბიზნესს არავინ ებრძვის. დღეს სიგარეტის, ბენზინის, სპირტიანი სასმელების და სხვა ბიზნესი, 90 პროცენტით კერძო სტრუქტურების ხელშია, მაგრამ იქიდან, რაც სახელმწიფოს კანონით ეკუთვნის, არც ერთი თეთრი არ უნდა იკარგებოდეს და უნდა შემოდიოდეს სახელმწიფო სალაროში. მასშტაბები ძალიან დიდია და შეადგენს ათეულობით და ასეულობით მილიონ ლარს. ეს თანხები რომ მიიღოს სახელმწიფომ, მაშინ ჩვენ ხვალვე გავაორმაგებთ პენსიებს, სტიპენდიებს, ხელფასებს მოვუმატებთ მოქალაქეებს და დავაფინანსებთ სტიქიის შედეგების სალიკვიდაციო და სხვა მრავალ, აუცილებელ ღონისძიებას, რომლებიც დგას სახელმწიფოს წინაშე, როგორც გადაუდებელი. ეს თანხები მოხმარდება თავდაცვის, წესრიგის, მოხმარდება ჩვენი ავადმყოფების მკურნალობას და სხვ.

კორუფცია უნდა განვიხილოთ, როგორც ერთ-ერთი დიდი ბოროტება, რომელსაც უნდა ებრძოლოს მთელი სახელმწიფო.

ქვეყნის ვერავითარი ეკონომიკური და ფინანსური სისუსტე ვერ ახსნის ბრძოლის იმ დონეს, რომლითაც დღეს ყველა ჩვენგანი უკმაყოფილოა. ამიტომ მთავარია ამ ერთი შეხედვით მოჯადოებული წრიდან გამოსვლის ყველაზე უფრო რეალური და შესაძლებელი ოპტიმალური საშუალებებისა და მექანიზმის მოძებნა.

ვფიქრობ, პრობლემის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, უნდა შევიმუშაოთ ანტიკორუფციული პროგრამა და დავამტკიცოთ ეროვნული უშიშროების საბჭოს სხდომაზე. მეცნიერებათა აკადემიამ, ჩვენმა შესაბამისმა ინსტიტუტებმა აქტიური მონაწილეობა უნდა მიიღონ კორუფციის ობიექტური და სუბიექტური მიზეზების სისტემურ კვლევაში, მისი დაძლევის ძირითადი ღონისძიებებისა და პროგრამის შემუშავებაში. ამიტომაც ვამბობ, რომ ეს უნდა იყოს სახელმწიფო პროგრამა, გათვლილი ხანგრძლივ პერიოდზე.

ვინაიდან კორუფციის პრობლემა დღემდე უაღრესად სადავო საკითხად რჩება თეორიაში, კანონმდებლობასა და მისი გამოყენების პრაქტიკაში, აუცილებლად გვესახება შეძლებისდაგვარად ზუსტად განისაზღვროს კორუფციის ხელყოფის ობიექტი.

ამასთან კორუფციის ცნება არამც და არამც არ უნდა ამოვწუროთ ერთი რომელიმე დანაშაულის შემადგენლობით. პირიქით, იგი უნდა მოიცავდეს დანაშაულთა სისტემას, რომელიც გულისხმობს ხელისუფლების შესაბამისი სტრუქტურების მიერ უფლებამოსილებათა ბოროტად არამართლზომიერად გამოყენებას.

განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს კორუფციასთან ბრძოლის ისეთ ასპექტებს, რომლებიც ან საერთოდ შეუსწავლელია, ან ნაკლებად შესწავლილი. მაგალითად, თუ მექრთამეობის საკითხი საქართველოში ჯერ კიდევ 70-იანი წლების დამდეგიდან გახდა სათანადო კვლევის საგანი, არამართლზომიერი საშუალებებით მოპოვებული თანხების ეგრეთ წოდებული „გათეთრების“ საკითხი საერთოდ შეუსწავლელია. არადა, ამ მხრივ უზარმაზარ სოციალურ, ეკონომიკურ და მორალურ დანაკარგებს განვიცდით.

ამასთან დაკავშირებით დადგა დრო, როდესაც საფუძვლიანი მეცნიერული შესწავლის საგანი უნდა გახდეს „კომპიუტერული დანაშაულის“ პრობლემა, რომელიც დასავლეთში კარგა ხანია აღარ არის უცხო ხილი.

რამდენიმე თხოვნა პარლამენტის მისამართით:

იმის გათვალისწინებით, რომ პარლამენტს აქვს ორი უმთავრესი ფუნქცია - კანონშემოქმედება და აღმასრულებელი ხელისუფლების საქმიანობის კონტროლი, შესაბამისად უნდა დაკონკრეტდეს პარლამენტის ამოცანები კორუფციასთან ბრძოლის საქმეში.

ვფიქრობ, რომ პარლამენტის საკანონმდებლო საქმიანობის აუცილებელი პრინციპი და შინაარსი უნდა იყოს უკლებლივ ყველა კანონპროექტის იმთავითვე შემოწმება - ხომ არ ტოვებს იგი ამოუგმანავ ხვრელებს შესაძლო კორუფციისათვის; რამდენად არის აღმართული მოცემული კანონპროქტი ამა თუ იმ დარგში კორუფციის საწინააღმდეგო „მეხამრიდები“. ამ მხრივ, უთუოდ გადასახედია ან, შესაძლოა ხელახლა ჩამოსაყალიბებელი გახდეს ზოგიერთი საკანონმდებლო დებულება. სხვათა შორის, კორუფციის შესახებ კანონპროექტი დიდი ხანია შეტანილია პარლამენტში და მინდა ვთხოვო ჩვენს პარლამენტარებს, დააჩქარონ მისი განხილვა. უნდა არსებობდეს სპეციალური კანონი კორუფციის შესახებ, მე ასე მესმის და მადლობელი ვიქნები, თუ ასე გაიგებს ამ პრობლემას ჩვენი პარლამენტიც.

უნდა დაჩქარდეს, ასევე, სახელმწიფო მოხელის შემოსავლების დეკლარაციის, სახელმწიფო მოხელის შესახებ კანონპროექტების მომზადება და განხილვა. ეს ძალიან რთული პროცესია. ხანდახან ათეული წლებია საჭირო იმისათვის, რომ ამგვარი კულტურა ჩამოყალიბდეს, მაგრამ უნდა დავიწყოთ არსებული შემოსავლების, არსებული სიმდიდრის დეკლარირება. ეს ელემენტარული წესია ყველა ნორმალური ქვეყნისათვის.

დასკვნით სტადიაზეა ახალი საპროცესო კანონმდებლობის შემუშავება, რომელშიც მტკიცებულებათა მოპოვებისა და გამოყენების სათანადო წესები დადგინდება. ვინაიდან კორუფციასთან დაკავშირებული მტკიცებულებების პრობლემა ერთ-ერთი ურთულესი და მტკივნეული საკითხია, უნდა მივაღწიოთ, რომ ამიერიდან მოქმედი სისტემა რაც შეიძლება ქმედითი და ეფექტიანი იყოს, თანაც გამორიცხავდეს ადამიანის უფლებათა დარღვევის ყოელგვარ შესაძლებლობას.

უნდა მოველოდეთ, რომ კორუფციასთან დაკავშირებული ბევრი საკითხი სისხლის სამართლის კოდექსის ახალ პროექტში უწინდელთან შედარებით გაცილებით უფრო სრულად მასშტაბურად და ახლებურად იქნება გადაწყვეტილი. მაგრამ განსაკუთრებული ძალისხმევა უნდა მოხმარდეს კანონმდებლობის იმ ნაწილს, რომლებიც სამეწარმეო და ფინანსურ საქმიანობას, მის სათანადო სამართლებრივ კონტროლს შეეხება.

იმის შედეგად, რომ კორუფციამ ჩვენს ქვეყანაში გამოიწვია თანამედროვე და ფინანსური დანაშაულები და კრიმინალური ბიზნესის ურთიერთშერწყმა, წარმოიქმნა დანაშაულთა ახალი შემადგენლობები, რომლებიც უცნობია საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსისათვის, მხედველობაში მაქვს უცხო ქვეყნების წარმომადგენლებთან ჩვენი მოქალაქეების დანაშაულებრივი კავშირის სხვადასხვა ფორმა, კერძო ბიზნესის წარმომადგენლების მიერ სახელმწიფოსათვის საზიანო გარიგებების დადება, დანაშაულებრივი გზით მოპოვებული ფულადი სახსრების შეუფერხებლად ლეგალიზაცია, დანაშაულთა ახალი სახეები საბანკო საქმიანობაში და სხვა.

რაც შეეხება პარლამენტის საქმიანობის მაკონტროლებელ ფუნქციას, ცხადია, კიდევ უფრო დაიხვეწოს მკაცრი, მაგრამ მიუკერძოებელი, უაღრესად ობიექტური მომთხოვნელობის ფორმები. ვფიქრობ, კვლავ ნაყოფიერად გააგრძელებს მუშაობას პარლამენტის დროებითი საგამოძიებო კომისია, რომლის პირველი ღონისძიებები მისასალმებელია. ალბათ, ბევრი რამ დაიხვეწება და კიდევ უფრო გასაგები გახდება საზოგადოებისათვის.

რაც შეეხება აღმასრულებელ ხელისუფლებას:

ის გარემოება, რომ კორუფციასთან ბრძოლა საქართველოს ხელისუფლების პრიორიტეტად სახელმწიფოსა და აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურმა დაასახელა, თავისთავად მოწმობს, რომ ბევრი საზრუნავი ხელისუფლების ამ განშტოებაშია თავმოყრილი. უწინარეს ყოვლისა, ეს კორუფციის ფაქტების გამოვლენასა და ბოლომდე სრულყოფილ გამოძიებას შეეხება. საამისოდ ბევრნაირი საბუთის მოშველიება შეიძლებოდა. ერთ-ერთია თუნდაც ის, რომ წლების განმავლობაში კორუფციასთან დაკავშირებული საქმეები სასამართლომდე ვერ აღწევს.

1994-1996 წლებში საქართველოს უზენაეს სასამართლოში შესულია კორუფციასთან დაკავშირებული მხოლოდ 8 სისხლის სამართლის საქმე. ეს ციფრი მეტყველებს ჩვენს სრულ უმოქმედობაზე. ხოლო რაც შეეხება კონკრეტულად ქრთამის აღებასა და მიცემას, ბოლო სამი წლის განმავლობაში სასამართლოებში ამ მუხლით წარიმართა მხოლოდ 10 საქმე. მეგობრებო, - ყველას ეხება ეს ამ დარბაზში - ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენი მხედველობის არეში არ არის, ანდა არ გვინდა, რომ იყოს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ბოროტება, რომელიც დღეს ჩვენს საზოგადოებას აწუხებს და ამან შეიძლება დამღუპველი ზემოქმედება მოახდინოს ჩვენი ცხოვრების მომავალზე.

საერთო სტაბილიზაციის კვალობაზე სტატისტიკა ოდნავადაც ვერ ასახავს კორუფციის შემთხვევათა საერთო შემაშფოთებელ სურათს. ყოველივე ეს, უწინარეს ყოვლისა, უნდა გაითვალისწინონ ქვეყნის პროკურატურამ, შინაგან საქმეთა და უშიშროების სამინისტროებმა.

უნდა შევძლოთ კონტროლის სისტემის რაციონალიზაცია. სხვაგვარად ყოვლად შეუძლებელი იქნება რამდენადმე სერიოზულ წარმატებაზე ფიქრიც კი. ლაპარაკია როგორც მაკონტროლებელ სტრუქტურათა შემცირებაზე, ისე კონტროლის გონივრულ ფარგლებში მოქცევაზე.

მაკონტროლებელი ორგანოები ხშირად თვითონ არიან კორუფციის ჭაობში ჩაფლულნი და კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის ნაცვლად ხელს უწყობენ მისი მასშტაბის ზრდას, უშუალოდ მონაწილეობენ ამ პროცესში.

კონტროლის სისტემა ხელს უნდა უწყობდეს სახელმწიფო ბიუჯეტში სახსრების სრულყოფილ დინებას და წარმოებისა და კომერციის სტიმულირებას. ჩვენი სისტემა კი ჯერჯერობით ამ უკანასკნელ ფუნქციას არათუ ვერ ასრულებს, არამედ მეწარმეობისა და კერძო ინიციატივის განვითარების გზაზე სერიოზულ დაბრკოლებად გვევლინება.

ვავალებ იუსტიციის მინისტრს თედო ნინიძეს, საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნათა შესაბამისად ორ თვეში შეიმუშაოს ერთიანი ნორმატიული აქტი, რომელიც განსაზღვრავს მაკონტროლებელი და სამართალდამცავი ორგანოების მიერ საწარმოებისა და დაწესებულებების სხვადასხვა სახის შემოწმებების ორგანიზაციის, შემოწმების ვადების, თანამდებობის პირთა უფლებამოსილების პასუხისმგებლობისა და სხვა საკითხებს.

მაკონტროლებელი ორგანოების საქმიანობის კოორდინაციის თვალსაზრისით რამდენიმე კონკრეტული წინადადება გათვალისწინებულია ბრძანებულების პროექტში, რომელსაც დღევანდელი განხილვის შედეგების მიხედვით გამოვცემ. ყველა რესპუბლიკური მაკონტროლებელი ორგანო, გარდა საგადასახადო ინსპექციისა, შემოწმების დაწყებამდე ვალდებული იქნება წარადგინოს განაცხადი და მაკონტროლებელი ორგანოს ხელმძღვანელის მიერ დამტკიცებული პროგრამა მხარეებში პრეზიდენტის რწმუნებულების ხელმძღვანელობით შექმნილ კომისიებში. შემოწმებაზე უარის თქმა შეიძლება მხოლოდ არგუმენტირებული დასკვნის საფუძველზე. ამან უნდა გამორიცხოს პარალელური, გაუთავებელი და ხშირად გეგმით გაუთვალისწინებელი შემოწმებები.

წლეულს უნდა გადაიდგას პრაქტიკული ნაბიჯები მმართველობითი სტრუქტურების რეორგანიზაციისა და მათში მომსახურეთა რიცხვის შემცირების გზით. დღეს საქართველოს არც სჭირდება და არც ძალუძს შეინახოს ჩინოსანთა მრავალრიცხოვანი არმია. სახელმწიფო მმართველობით სტრუქტურების რაციონალური და მობილური მუშაობა გააადვილებს კორუფციასთან ბრძოლას. სხვათა შორის, ჩვენ ავირჩიეთ და კონსტიტუციაში დავაფიქსირეთ მართვის არაორდინარული სისტემა. არის პრეზიდენტი, არის კანცელარია, რომლის შემადგენლობასაც ახლა უკვე მეორედ 30 პროცენტით ვამცირებთ. უნდა დავიტოვოთ შედარებით მაღალანაზღაურებადი, მაგრამ, ამავე დროს, მცირე აპარატი ნამდვილი პროფესიონალებისა, რათა პრეზიდენტმა თავისი ფუნქცია ქვეყნის და ხალხის წინაშე შეასრულოს. პირველი მაგალითი ჩვენ უნდა მივცეთ, მეორე - პარლამენტმა თავისი აპარატის შემცირებით და მერე სამინისტროებმა, უწყებებმა, გამგეობებმა და ა.შ.

დადგა დრო შევიმუშაოთ და ავამოქმედოთ საგადასახადო და საგამოძიებო უწყებათა თანამშრომლობის მექანიზმები. ესეც უნდა დაკანონდეს.

დასამუშავებელ და მოსაგვარებელ საკითხთა შორის კვლავაც რჩება ლიცენზიების, საბანკო კონტროლის, ყადაღის ინსტიტუტების ფუნქციონირება და სხვა.

უნდა ვიფიქროთ აგრეთვე იმაზე, რომ შევზღუდოთ და აღვკვეთოთ ქვეყნის ტერიტორიაზე აღურიცხავი, დაუბეგრავი და ფაქტობრივად უმისამართო ან, უფრო ზუსტად რომ ვთქვთ, გაყალბებული საქონლის მიმოქცევა, რაც კორუფციისა და მაფიოზური სტრუქტურების უკანონო შემოსავლის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წყაროა. ეს პრობლემა, უწინარესად, საბაჟო სამსახურს უკავშირდება. მისი საქმიანობის კონტროლუნარიანობის მკვეთრი გაუმჯობესება აუცილებელია. სამსახურის ხელმძღვანელობას ეს ესმის და ვფიქრობ, რომ მას შეუძლია ამ ამოცანის შესრულება.

კორუფციასთან ბრძოლის წარმატება იმაზეა დამოკიდებული, თუ როგორ ვებრძვით მას საკუთარ სისტემებში, საკუთარ უწყებებში, რაიონებში, ქალაქებში, ორგანიზაციებში. მე ზერელე და დაუსაბუთებელი ლაპარაკი არ მიყვარს, მაგრამ ამ დარბაზში მსხდომთ ყველას რომ ხელი სუფთა ჰქონდეს, კორუფციას იოლად დავამარცხებდით. ნუ გეწყინებათ, ეს სერიოზული საკითხია, ძალიან სერიოზული. თუ ჩვენ თავიდან არ დავიწყებთ, არაფერი გამოვა და რაც დღეს აქ ენერგიას ვხარჯავთ გამოსვლებში, ლაპარაკად დარჩება! აქ მოიტანეს მაგალითი ზესტაფონის ფეროშენადნობ ქარხანასთან დაკავშირებით. მე ვიცნობ იმ მასალებს, რომლებიც კონტროლის პალატამ წარმოადგინა ბატონ თ. შაშიაშვილთან ერთად. არ ვიცი, დადასტურდება თუ არა გამოძიებით ეს ფაქტები, ამიტომ წინასწარ არაფრის თქმა არ მინდა, მაგრამ ეს არის მართლაც შემაძრწუნებელი სურათი იმისა, თუ როგორ აითქვიფნენ ერთმანეთში ავტომატიანი ბანდიტები, მძარცველები, მეწარმეები და ხელმძღვანელები. და ეს, სხვათა შორის, გამონაკლისი არ არის. რამ დაღუპა ბორჯომი - ეს ერთ-ერთი სიმდიდრე ჩვენი ქვეყნისა. ოთხას მილიონ ბოთლს ვასხამდით იმ დროში, რომელზეც ბევრს მედავებიან. ახლა 33 მილიონზეც ვერ გავედით. ესე იგი, იქ ზესტაფონზე უარესი რამ ხდებოდა - გავლენის სფეროებისათვის იყო სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლა. დღესაც ბოლომდე ყველაფერი არ არის გამორკვეული და ცნობილი.

ქსნის მინის ტარის ქარხანამ, რომელიც საჭირო და აუცილებელ პროდუქციას უშვებს, რამდენიმე თვე იმუშავა თითქმის ნორმალურად. მაგრამ შეესივნენ ისევ ისინი, ვინც თავის დროზე იქ ბოგინობდნენ, ხან ღუმელი მოშალეს, ხან გაფიცვის ინსპირირება სცადეს. რა ხდება, კაცმა არ იცის. ამიტომ მე განვუცხადე შალვა ობგაიძეს, რომ იგი თავის ადგილას არ დგას. ძალიან დიდ პატივს ვცემ, ერთგული კაცია, მაგრამ, შეიძლება მოგვიხდეს საკადრო საკითხების გადაწყვეტა. თუ ხარ, უნდა იბრძოლო - ახალი სახელმწიფოს მშენებლობა მსხვერპლს მოითხოვს. შეიძლება შეეწირო, მაგრამ უნდა იბრძოლო იმისათის, რომ ქვეყანა აშენდეს და ხალხის ინტერესები დაიცვა. როცა კბილები დაგირბილდება, მაშინ უკვე ხელმძღვანელის პრეტენზია აღარ უნდა გქონდეს და ეს შენ თვითონ უნდა აღიარო. შეიძლება ზედმეტად მკაცრი ვარ მის მიმართ, მაგრამ ჩვენი ურთიერთობა მაძლევს უფლებას, რომ სწორედ ასე ვილაპარაკო.

მინდა განვაცხადო, რომ არავის აქვს ხელშეკრულების იმუნიტეტი, არავის! მე ბრალს მდებენ: შევარდნაძე ვიღაც-ვიღაცეებმა ჩამოიყვანეს, იცით, ვისზე არის ლაპარაკი, და მერე მან ეს ხალხი არ დაინდო და ციხეში ჩასვაო. ჯერ ერთი, მე არ ჩამისვამს. არსებობს შესაბამისი სტრუქტურები და მოქმედებს კანონი. მაგრამ ისიც მინდა ვთქვა, რომ მე საქართველოში ჩემს ხალხთან ერთად სახელმწიფოს ასაშენებლად, შესაქმნელად ჩამოვედი. ვინც სახელმწიფოს შექმნას ხელს შეუშლის, არც მომავალში დავინდობ. და ეს გაგრძელდება მანამ, სანამ მე ხალხის მანდატი მექნება. ეს ჩემი სინდისის კარნახი და ჩემი კრედო გახლავთ. ჩემმა კოლეგებმა, რწმუნებული იქნება ის, გამგებელი თუ მინისტრი, ძალიან კარგად იციან, რომ დემოკრატიული სახელმწიფოს ხელმძღვანელობაში მომუშავეთა შორის ურთიერთობა კორექტულობას და ურთიერთპატივისცემას უნდა ემყარებოდეს, მაგრამ მხოლოდ მაშინ, თუ ჩვენ თანამოაზრეები ვართ და ერთად ვაშენებთ სახელმწიფოს. თუ შენ ამ სახელმწიფოს ღალატობ და ხელი წაგიცდა იქითკენ, სადაც არა გაქვს ხელის ფათურის უფლება, მაშინ უნდა დავცილდეთ ერთმანეთს, სხაგვარად არ შეიძლება. ჩემს მერე სხვა პრეზიდენტი მოვა. ისიც ამ პრინციპზე უნდა იდგეს, რადგან სწორედ ასეთი პრინციპი სჭირდება საქართველოს იმისათვის, რომ საბოლოოდ განვითარებული და აყვავებული ქვეყანა გახდეს.

კიდევ ერთი მოვლენის შესახებ. კორუმპირებულები სხვადასხვა ხერხს მიმართავენ. ახლა საქართველოში ძალიან მოდაშია ლობირება, ახალი ამაში არაფერია. ლობირება ჩვეულებრივ მოვლენად ითვლება, ვთქვათ, აშშ-ში, გერმანიაში და სხვაგან, მაგრამ კანონით, მორალით დაკანონებულ, ასე ვთქვათ, ტრადიციად ქცეულ ფარგლებში. ლობირების უკან ძალიან იშვიათად დგას რაღაც განსაკუთრებული პირადი ინტერესები. თუ გამომჟღავნდა, რომ პირადი ინტერესებია, მაშინ ასეთი ლობირება ისჯება კანონით. ჩვენ ამ საკითხებში ჯერ კიდევ ახალბედები ვართ და გვგონია, რომ ყოველგვარი ლობირება ტაშს იმსახურებს - ლობირება პრეზიდენტთან, ლობირება მთავრობაში. ხანდახან, როცა საკამათო, ასე ვთქვათ, საჭოჭმანო საკითხი შემოდის, უკვე ვგრძნობ, ვინ დგას მის უკან. პარლამენტარებო, არც თქვენ ხართ დაზღვეული. თქვენ ძალიან კარგად უნდა იცოდეთ, რომ, როდესაც პარლამენტში ხელჩართული ბრძოლა იმართება, განსაკუთრებით საგადასახადო პოლიტიკასთან დაკავშირებით - რამდენი პროცენტი დაწესდეს, რამდენით მეტი, რამდენით ნაკლები, ხალხმა, რომელიც პირდაპირ ტრანსლაციას უყურებს, შესანიშნავად იცის, ვის აინტერესებს ეს. ამიტომ ჩვენ ყველანი ფხიზლად უნდა ვიყოთ. ახალი ცხოვრების პირობებში ძალიან იოლად შეიძლება ცდუნების გავლენის ქვეშ მოვექცეთ.

და - კიდევ ერთი დელიკატური საკითხი. აღმასრულებელი ხელისუფლებისაგან უხერხულია ამაზე ლაპარაკი, მაგრამ მაინც უნდა ვთქვა; კორუფციასთან ბრძოლის წარმატება დიდად არის დამოკიდებული იმაზე, ჩამოყალიბდება თუ არა საქართველოში მწყობრი სასამართლო სისტემა სწრაფი, სამართლიანი და ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელებისათვის. ეს კი, თავის მხრივ, პირდაპირ უკავშირდება სათანადო საკანონმდებლო ბაზის შექმნას.

შეიძლება თამამად ითქვას, რომ 1995 წლის კონსტიტუციამ საამისოდ უკვე შექმნა მტკიცე, თანაც თანამედროვე საერთაშორისო მოთხოვნების შესაბამისი საერთაშორისო მოთხოვნების შესაბამისი საკანონმდებლო საფუძველი. ახლა დადგა დრო, რომ ეს უმნიშვნელოვანესი მონაპოვარი განვამტკიცოთ ორგანული და დარგობრივი კანონმდებლობით, უწინარესად - შესაბამისი კოდექსებით. ამ მხრივ დიდი მუშაობა აქვს გაწეული სამართლებრივი რეფორმების სამთავრობო კომისიას.

სამართლებრივი რეფორმის პროცესში სრულიად განსაკუთრებულ საბრუნავს წარმოშობს უშუალოდ კორუფციასთან დაკავშირებული საკითხი, თუ როგორ, უნდა გამოვიძიოთ მიუკერძოებლად მსხვილმასშტაბიანი მაქინაციები, რომლებიც, შესაძლოა, უკავშირდებოდეს საკუთრივ სამართალდამცავ და უფლებადამცავ სტრუქტურებში მომუშავე მაღალი თანამდებობის პირებს (პროკურორი, მოსამართლე, სახალხო დამცველი, განსაკუთრებულ საქმეთა გამომძიებელი თუ სხვა), ან ხელისუფლების სხვა მაღალი რანგის თანამდებობის პირებს. ამერიკის შეერთებულ შტატებში საამისოდ შექმნილია, ეგრეთ წოდებული, „დამოუკიდებელი საბჭო“. ამდაგვარი მოდელი ზოგიერთმა სხვა ქვეყნებმაც გადაიღო. ჩვენც რაც შეიძლება მალე უნდა დავაწყვიტოთ, რა გზას ეწიოს საქართველო, როგორ შეიქმნას ისეთი მოდელი, რომელსაც ქმედითობაც ექნება და არც კონსტიტუციასთან იქნება შეუსაბამო.

საბედნიეროდ, ყველანი უპირობოდ შევეჩვიეთ იმ აზრს, რომ სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებელი განშტოებაა. ეს ესეც უნდა იყოს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ზოგიერთ მოსამართლეს ვერაფრით შეუგნია, რომ იგი იმავდროულად ხელისუფლების წარმომადგენელიცაა, რომელიც სახელმწიფოს სახელით იღებს გადაწყვეტილებებს და განაგებს მოქალაქეთა უფლება-თავისუფლების საკითხებს. გულისტკივილით უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმწიფოებრივი მახასიათებლებისგან ზოგიერთი სასამართლოს მხოლოდ ქვეყნის სიმბოლური ატრიბუტიკა თუ შემორჩა. ეს საფუძვლიანი შენიშვნები არ ეხება უზენაეს სასამართლოს - არის, ალბათ, გარკვეული გადახრები, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, იქ საიმედო, პატიოსანი და მაღალი კვალიფიკაციის ხალხი მუშაობს ბატონ მინდია უგრეხელიძის ხელმძღვანელობით, და იქ, ასე თუ ისე, გარანტირებული ვართ.

თუ არ შემუშავდება კადრების შერჩევის უმკაცრესი სისტემა, მათი მომზადებისა და გადამზადების წესი, სასამართლო რეფორმა მხოლოდ წყლის ნაყვა შეიძლება აღმოჩნდეს. უწინარეს ყოვლისა ეს შეეხება მოსამართლეთა კორპუსის ჩამოყალიბებას. თანამდებობათა დასაკავებლად უმწიკლო, მაღალი პროფესიული ცოდნითა და კომპეტენტურობით გამორჩეული, ახლებურად მოაზროვნე რამდენიმე ასეული მოსამართლის გამოძებნა, ცხადია, არცთუ იოლი საქმეა, მაგრამ რადაც უნდა დაგვიჯდეს, ეს სირთულე უნდა დავძლიოთ. სხვანაირად, შესაძლოა, ჩვენვე გავხდეთ კორუფციისა და, აქედან გამომდინარე, ათასგვარი უკეთურობის წყარო. რა თქმა უნდა, უნდა ვიფიქროთ მოსამართლეთა მატერიალურ უზრუნველყოფაზე. ის ნომინალური ხელფასები, რომელიც ახლა მოსამართლეებს აქვთ, არ გვაძლევს იმის გარანტიას, რომ მათ მიერ გამოტანილი განაჩენი ყოველთვის სამართლიანი და ობიექტური იქნება.

ცალკე საკითხია კორუფციასთან საბრძოლველად სამართალმცოდნე სპეციალისტთა მიზნობრივი მომზადება. სათანადო კრიტიკული გააზრებისა და ჩვენი სპეციფიკის გათვალისწინებით ადვილად შეიძლებოდა გაგვეზიარებინა ზოგიერთი სხვა ქვეყნის გამოცდილება.

კორუფციასთან წარმატებით ბრძოლა წარმოუდგენელია საკმარისი სამართლებრივი კულტურის გარეშე. ეს გულისხმობს, ერთი მხრივ, სპეციალურ წვრთნასა და ცოდნას, ხოლო, მეორე მხრივ, საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპებისა და ღირებულებების დამკვიდრებას პროფესიონალ იურისტთა შორის.

პარალელურად უნდა ვიზრუნოთ იმაზე, რომ დაჩქარდეს აღნიშნული პროცესის განვრცობა და დამკვიდრება მოსახლეობაში, რადგან სამართლებრივი კულტურა სხვა არაფერია, თუ არა ადამიანების აღჭურვა სამართლებრივი ცოდნით, იდეებით, პრინციპებითა და ღირებულებებით.

თაობა, რომელიც ამ ისტორიულ ქარტეხილში მოხვდა, თაობა, რომელმაც შეგნებულად აირჩია დამოუკიდებლობის მოპოვების რთული და საპატიო გზა, საკუთარ თავზე მაღლა უნდა დადგეს; სხვათა შორის, ამ კატეგორიული გამოთქმის საფუძველს მაძლევს ჩვენი საზოგადოების მოწინავე ადამიანების, ჩვენი ინტელიგენციის, მწერლების, მთლიანად, ჩვენი მოსახლეობის პრინციპული შეფასებები, პრინციპული მოთხოვნები. ამიტომაც სწორედ ამგვარად ვაყენებ საკითხს - საკუთარ თავზე მაღლა უნდა დადგეს მთელი თაობა, დღევანდელი მოდგმა მოღვაწეობისა. შეუძლებელი უნდა შევძლოთ - ეს ჩვენი ისტორიული ხვედრია. არავინ არ მოვა ჩვენი საქმის საკეთებლად, ვერაფრით ვერ გავექცევით რეალურ სინამდვილეს. სხვაგვარად ჩვენს შვილებს უფრო რთული ამოცანის წინაშე დავაყენებთ. მათ გაუჭირდებათ, გაცილებით უფრო გაუჭირდებათ ქვეყნის განკურნება ამ სენისაგან, რადგან იგი სისხლსა და ხორცში გაჯდება.

როცა საკუთარ თავზე ამაღლებას ვეხები, კარგად მესმის რას ვითხოვ, და უწინარესად, სახელმწიფო პირთაგან. პრეზიდენტის კატეგორიული მოთხოვნაა: დავკმაყოფილდეთ კანონით მინიჭებული უფლებამოსილებითა და საშუალებებით, თუ ჩვენ მართლაც გვსურს ვემსახუროთ სახელმწიფოს.

წინა საზოგადოებისაგან განსხვავებით, ჩვენ არ ვეწინააღმდეგებით ადამიანის ბუნებრივ უფლებას - ჰქონდეს კერძო საკუთრება. პირიქით, ვაკანონებთ, ვაფართოებთ ამ ფარგლებს. დაე, ესწრაფვოდეს სიმდიდრეს. ჩვენი დანიშნულებაა ხელი შევუწყოთ თითოეული მოქალაქის ამგვარ მისწრაფებას, მაგრამ მხოლოდ და მხოლოდ კანონის ფარგლებში. უფლებისა და პასუხისმგებლობის ამგვარი გააზრება ევალება ყველას, მაგრამ უწინარესად, სახელმწიფო მოღვაწეს, სამართალდამცავი და მაკონტროლებელი ორგანოების წარმომადგენლებს.

კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის შედეგებზე ბევრადაა დამოკიდებული ხელისუფლებისადმი მოსახლეობის ნდობის ხარისხი. საზოგადოებისათვის, რომელიც გარდამავალ პერიოდში იმყოფება, ხელისუფლებისათვის, რომელიც ძირეულ გარდაქმნებს ახორციელებს, სახელმწიფოსათვის, რომელიც უკომპრომისო ბრძოლას უცხადებს კორუფციას, აღნიშნულ ფაქტორს მართლაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. თუ ჩვენ ეს სენი დავძლიეთ, თუ ქვეყანა უახლოეს დროში ეკონომიკურად მომძლავრდება, ჩვენ კიდევ უფრო დავაჩქარებთ ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის პროცესს.

ასე რომ, როცა ზემოთ კორუფციის აღმოფხვრის შესაძლებლობებზე მოგახსენებდით, მხედველობაში მქონდა ჩვენი საკადრო პოლიტიკის სწორედ წარმართვის აუცილებლობა, მუშაობის შინაარსისა და ფორმის გარდაქმნა და სახელმწიფოებრივი აზროვნების დეფიციტის დაძლევაც. მხოლოდ ავტორიტეტიან, კომპეტენტურ და მაღალი პროფესიული პასუხისმგებლობით აღჭურილ ადამიანებს ძალუძთ საკუთარ თავზე ამაღლება და ქვეყნის რეალური დამოუკიდებლობის მიღწევისათვის უანგარო სამსახური.

კატეგორიულად მინდა გავაფრთხილო ყველა, განსაკუთრებით შინაგან საქმეთა, უშიშროების სამინისტროების, პროკურატურის, იუსტიციის, საგადასახადო ინსპექციის, საბაჟო დეპარტამენტის, კონტროლის პალატის მუშაკები - კორუფციის წინააღმდეგ შემტევი, მაგრამ გააზრებული ბრძოლის წარმართვისათვის ჩემი მოწოდება არ უნდა იქცეს იმის საბაბად, რომ წვრილმან ფაქტებზე ნადირობის კამპანია გაიშალოს. მე უახლოეს მომავალში შევხვდები ზემოთ ჩამოთვლილ უწყებათა ხელმძღვანელებს, მათ კოლექტივებს და გავეცნობი მათ გეგმებს - რა საკითხების წამოწევას, შესწავლას აპირებენ, ხოლო შემდეგ უშიშროების საბჭოს სხდომაზე ყოველთვიურად მოვისმენ ინფორმაციებს ამ მიმართულებით გაწეული მუშაობის შესახებ. ეროვნული უშიშროების საბჭოსთან შეიქმნება სპეციალური ჯგუფი, რომელიც სისტემატურად მიიღებს, გაანალიზებს და მომაწვდის საჭირო ინფორმაციას კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის მიმდინარეობის საკითხებზე, კონტროლს გაუწევს ამ მხრივ პრეზიდენტისა და პარლამენტის დავალებების შესრულებას. ეს ჯგუფი, ასე ვთქვათ, ლეგალიზებული უნდა იყოს. მთელმა ქვეყანამ უნდა იცოდეს, რომ არის რამდენიმე ადამიანი, რომლებსაც შეუძლიათ ზუსტი ინფორმაცია მიიტანონ პრეზიდენტთან. მოქალაქეებს შეეძლებათ დარეკონ, შესჩივლონ და გააგებინონ, სად ხდება უსამართლობა და სად არის საჭირო ხელისუფლების ჩარევა.

კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის საპრეზიდენტო პროგრამის განხორციელებაში განსაკუთრებით გამოიკვეთა ეროვნული უშიშროების საბჭოს როლი. მე მივიღე გადაწყვეტილება ეროვნული უშიშროების საბჭოს შემადგენლობაში შევიყვანო კონტროლის პალატის თავმჯდომარე რევაზ შავიშვილი, რადგანაც მის უწყებაში ძალიან დიდი მასალა იყრის თავს, და ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი ნოდარ ჯავახიშვილი, რამდენადაც არ შეიძლება სერიოზულად ვილაპარაკოთ კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლაზე, თუ არ ვიცით, რა პროცესები მიმდინარეობს საბანკო სისტემაში, ფისკალური პოლიტიკის სფეროში და ა.შ.

საერთაშორისო გამოცდილებიდან ჩანს, რომ მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებენ კორუფციასთან ბრძოლის საქმეში. ქართული ტელევიზია, მასმედია გულგრილი როდია კორუფციის პრობლემის მიმართ. ბოლო ხანს პრესაში ხშირად იბეჭდება მწვავე მასალები ამა თუ იმ სახელმწიფო მოხელის არაკეთილსინდისიერი საქმიანობის შესახებ. ფაქტობრივად, არ არსებობს მეტნაკლებად პოპულარული გამოცემა, კორუფციის პრობლემას რომ არ შეხებოდეს.

მაკვირვებს თავად იმ სახელმწიფო მოხელეთა პასიურობა, რომელთაც პრესაში კორუმპირებულად ნათლავენ. რად სდუმან ისინი? ამბობენ, დუმილი თანხმობის ნიშანიაო. იმასაც ამბობენ, დუმილი ოქროაო. ამ ორიდან სიმართლის დადგენა სწორედ რომ სამართალდამცავ ორგანოთა საქმეა, მაკვირვებს მათი პასიურობაც, გადაამოწმეთ, შეისწავლეთ პრესაში გამოქვეყნებული ფაქტები!

თუმცა, პრესაც უნდა ჩაუფიქრდეს ყოველივე ამას. ეს არ არის ჭკუის დარიგება. ეს არის უბრალოდ იმ ადამიანის სურვილი, რომელიც ყოველდღე კითხულობს იმას, რასაც უნდა კითხულობდეს და იმასაც, რასაც არ უნდა კითხულობდეს. პუბლიკაციების ტენდენციურობა და შეურაცხმყოფელი ტონი ხომ არ არის ასეთი გულგრილობის მიზეზი? ზოგიერთი გაზეთის იდეოლოგიას კი, სამწუხაროდ, სწორედ კორუფციისა და სხვა სისხლის სამართლის დანაშაულისათვის მსჯავრდებული პატიმრები განსაზღვრავენ.

რატომღაც ისე მოხდა, რომ განვლილი მძიმე წლების შემდეგ საზოგადოება შეეჩვია ხელისუფლების კრიტიკას და უკვე ცოტას თუ აღელვებს ისეთი პუბლიკაციებიც კი, რომელთა მსგავსიც დასავლეთის ცივილიზებული ქვეყნების პრესაში გამოქვეყნებისას ნამდვილ სკანდალს გამოიწვევდა. დასავლეთის ქვეყნებში მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები, შეიძლება ითქვას, გამადიდებელი შუშით აკვირდებიან სახელმწიფო მოხელეს და ამით ერთგვარ შემაკავებელ ფაქტორად გვევლინებიან. იქ ჩანს მათი სახელმწიფოებრივი როლი.

მართალია, საქართველოში მასმედიას ასეთი ტრადიციები არ გააჩნია, მაგრამ უნდა შევნიშნოთ, რომ ბოლო ხანებში ქართულ პრესაში სახელმწიფოებრივი აზროვნება, საკითხებისადმი სახელმწიფოებრივი მიდგომის ტენდენცია გამოიკვეთა, რაც უდავოდ დადებითი მომენტია და რასაც მინდა გულწრფელად მივესალმო.

პრესის ღვაწლი დემოკრატიული სახელმწიფოს ჩამოყალიბებაში დაფასების ღირსია და ეს უნდა გამოიხატოს არა რაიმე რეგალიების მინიჭებით ან შეღავათების დაწესებით, არამედ მისი აზრის პატივისცემით. თუმცა რაც შეგვიძლია, იმ შეღავათებს პარლამენტთან ერთად ვითვალისწინებთ კიდეც, კერძოდ, ვგულისხმობ ზოგიერთი სახის გადასახადისაგან პრესის გათავისუფლებას.

ხელისუფლება და ხალხი - საზოგადოება ქვეყნის ერთიანი სხეულია. პრესა კი, რომელიც აყალიბებს და, იმავდროულად, წარმოაჩენს ობიექტურ საზოგადოებრივ აზრს, თანაბრად ანგარიშგასაწევი უნდა იყოს უკლებლივ ყველასათვის, ქვეყნის პრეზიდენტი იქნება იგი თუ რიგითი მოქალაქე.

კარგად გვესმის, რომ კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა იქნება რთული, უაღრესად მძიმე და ხანგრძლივი პროცესი. მაგრამ ნურავინ იმედოვნებს, რომ იაფი პოპულიზმის ცდუნებამ შეიძლება ხელი აგვაღებინოს ქვეყნის მომავლისათვის ამ უთუოდ საჭირო ამოცანის განხორციელებაზე.

გასაგებია ისიც, რომ კორუფციის დაძლევა, მით უფრო ეკონომიკურად და მატერიალურად სუსტ ქვეყანაში, კიდევ უფრო ძნელია, მაგრამ ამ საშიში მოვლენის ხარისხის მკვეთრი შემცირება, ვფიქრობ, ხელგვეწიფება და ეს ჩვენი უმთავრესი, უახლოესი ამოცანა იქნება.

ზოგადად - ადამიანის უფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ. ჩემი დამოკიდებულება ამ საკითხისადმი მე იმით გამოვხატე, რომ როცა საქართველოს ნამდვილი სახელმწიფოს ფორმირება იწყებოდა, ჯერ კიდევ სახელმწიფო საბჭოს პირობებში, ჩემი ინიციატივით შეიქმნა ადამიანის უფლებათა დაცვისა და ეროვნებათაშორის ურთიერთობის სპეციალური კომიტეტი, რაც მაშინ უპრეცენდენტო შემთხვევა იყო. მინდა გითხრათ, რომ ამ კომიტეტმა თავისი მისია უდავოდ შეასრულა. დღეს უკვე სხვა ვითარებაა. პირდაპირ შემიძლია ვთქვა, რომ, მიუხედავდ იმ პარადოქსებისა, რაც ხდება ჩვენთან ამ სფეროში, საქართველოს მაინც შეუძლია ისეთი ქვეყანა გახდეს, რომელიც სამაგალითო იქნება ადამიანის უფლებათა დაცვის სრულყოფილი სისტემის თვალსაზრისით. მისასალმებელია, რომ ეს საკითხები ძალიან აქტიურად იხილება პარლამენტში. ერთადერთი, რაც ჩემს მცირე უკმაყოფილებას იწვევს, ის არის, რომ ორჯერ შევიტანე სახალხო დამცველის შესახებ წინადადება და ორჯერვე ჩამიგდეს, მაგრამ ესეც დემოკრატიაა და ვერაფერს იზამ. იმედი მაქვს, რომ პარლამენტი სესიის მუშაობის განხილვისთანავე გადაწყვეტილებას მიიღებს და ეს ძალზე საჭირო ინსტიტუტი შეიქმნება.

ბევრი რამ გვაქვს გასაკეთებელი პროკურატურის, შინაგან საქმეთა და უშიშროების სამინისტროების ხაზით, განსაკუთრებით, თავისუფლების აღკვეთის ადგილებში. პირდაპირ გეტყვით, - რომ არსებობდეს საერთაშორისო ტრიბუნალი იმ სახელმწიფოებისათვის, სადაც პატიმართა უფლებები ირღვევა, ალბათ ერთ-ერთი პირველი გასასამართლებელი საქართველო იქნებოდა. და ეს ხდება არა იმიტომ, რომ ჩვენ არ გვინდა სიტუაციის გამოსწორება, არამედ, იმიტომ რომ უმძიმესი მემკვიდრეობა გვაქვს მიღებული. ათასობით პატიმარი დაუსაქმებელია, მოუგვარებელია ელემენტარული საკითხები, შენობები ავარიულ მდგომარეობაშია და სხვა მრავალი. ამ წლის ბიუჯეტში ძალიან ძნელია საგრძნობი სახსრების გათვალისწინება, მაგრამ მომავალი წლისათვის ერთ-ერთ უმთავრეს ამოცანად უნდა დავისახოთ საპატიმროების მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის მოწესრიგება.

არ შეიძლება გულგრილნი ვიყოთ ეროვნული არმიის ფორმირებასთან დაკავშირებული პრობლემების მიმართ. ეს პროცესი ძალიან სწრაფად წარიმართა და დღეს შესაძლებელია ითქვას, რომ ეროვნული არმია უკვე გარკვეულ ძალას წარმოადგენს.

მინდა მოგმართოთ ყველას, - გამგებლებს, მერებს, რწმუნებულებს, კულტურის მოღვაწეებს: ჩვენს ჯარისკაცებს სითბო და მზრუნველობა სჭირდება - ისინი უნდა გრძნობდნენ, რომ მართლაც დიდი, ისტორიული მისია დააკისრა ქვეყანამ ყოველ მათგანს.

გამოვთქვამ ღრმა რწმენას, რომ დღევანდელი ჩვენი შეხვედრა იქნება შემობრუნების დასაწყისი განსაკუთრებით კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის თვალსაზრისით. გისურვებთ წარმატებებს, საქართველოს აყვავებასა და ბედნიერებას.

„კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა იქნება რთული, უაღრესად მძიმე და ხანგრძლივი პროცესი, მაგრამ ნურავინ იმედოვნებს, რომ იაფი პოპულიზმის ცდუნებამ შეიძლება ხელი აგვაღებინოს ქვეყნის მომავლისათვის ამ უთუოდ საჭირო ამოცანის განხორციელებაზე“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 1 თებერვალი. - №25 (2397). - 1,2,3,4 გვ.

პატივცემულო ბატონო მინისტრო,
პატივცემულო ქალბატონო დე შარეტ,
ქალბატონებო და ბატონებო,

დიდ მადლობას მოგახსენებთ გულითადი მიღებისა და საუცხოო სადღეგრძელოსათვის.

მეც ამავე სულისკვეთებით გიპასუხებთ.

საფრანგეთის პრეზიდენტთან ჟაკ შირაკთან დღევანდელი შეხვედრა ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობის ახალ ეტაპს მოასწავებს. ეს მნიშვნელოვანი იქნება არა მარტო საქართველოსთვის, არამედ მთელი კავკასიისთვისაც. მე დღეს ბატონი პრეზიდენტი საქართველოში მოვიპატიჟე. დარწმუნებული ვარ, ეს ვიზიტი ისტორიული იქნება კავკასიის სახელმწიფოებისა და ხალხებისათვის.

კარგი სიტყვის მოსმენას რა სჯობს, მეტადრე ასეთ ადგილას.

მინდა გითხრათ, კე დ'ორსეს რეზიდენციასთან სულ სხვადასხვაგვარი მოგონებანი მაკავშირებს, სერიოზულიცა და კურიოზულიც. ერთხელ აქ მოლაპარაკების დროს, გიგანტური ლარნაკი წაიქცა და მე და ბატონი როლან დიუმა ყვავილების წვიმაში მოგვაყოლა.

ვიფიქრე, ავანსი თუა-მეთქი ახალი ევროპის მომავალი ქარტიისათვის.

შევმცდარვარ: ეს იყო გაფრთხილება, მითითება, ზეგარდამო ნიშანი.

ყოველი დიადი პროექტისათვის საზღაურიც დიდი უნდა გაიღო, ზოგჯერ ეს საზღაური დიდზე დიდია. ძვირად უჯდებათ ადამიანებსაც და ქვეყნებსაც. ერთიანი ევროპის სასიკეთოდ ღვწისათვის მე მარტოოდენ ყვავილები როდი მიმიღია. გაჭირვება და ტანჯვა-ვაება გადაიტანა ჩემმა ქვეყანამ, ჩემმა ხალხმა ჩემთან ერთად.

უკანასკნელი ხუთი წლის უმძიმეს წუთებში ჩვენ არაერთგზის გვიხმია საშველად საქართველოს ევროპელი მეგობრები, მათ შორის, - საფრანგეთიც. სამართალი უნდა აღდგეს, გვითქვამს საკუთარი თავისთვის, ისტორიის შეცდომები - უნდა გამოსწორდეს.

თვალწინ კი სხვა მაგალითები გვედგა. 1714 წლის აპრილი. ვერსალში ფეხი შემოდგა საქართველოს მეფის ვახტანგ VI-ის დესპანმა, მისმა აღმზრდელმა, ჩვენმა ქართველმა ლაფონტელმა, ლექსიკოგრაფმა და დიპლომატმა სულხან-საბა ორბელიანმა.

- დიდო მეფეო, - მიეახლა ლუი XIV-ს, - თქვენი სახელმწიფო გახდა შემწე მეფეებისა და მფარველი სარწმუნოებისა, ისეთ შორეულ მხარეებშიც კი, როგორიც არის ჩვენი ქვეყანა...

ეს ქათინაური ორ წინადადებას გულისხმობდა.

პირველი: სთავაზობდა საფრანგეთის სატრანზიტო საქართველოს გზას საქართველოს გავლით „ყველაზე მოსახერხებელსა და მსუბუქს“, როგორც იმხანად წერდა ფრანგი მისიონერი რიშარი.

მეორე: საქართველო - უძველესი ქრისტიანული მართლმადიდებლობის ქვეყანა - კარს უღებდა კათოლიციზმის გავრცელებას.

„საქართველო, მისი მშვიდობიანობა და თანხმობა, მისი უშიშროება ერთ მესად ღირს“ - ისტორიული პარაფრაზი ანრი ნავარელის განთქმული აფორიზმისა - „პარიზი მესად ღირსო“.

ორბელიანის ვიზიტმა ვერ დაიფარა საქართველო მისი ისტორიის ბართლომეს ღამეებისაგან. იმ ეპოქაში საფრანგეთმა ვერ მიიღო საქართველოს წინადადება და ვერ გადმოდგა ნაბიჯი მის შესახვედრად.

საუბარი ქათინაურების თავაზიანი გაცვლით შემოიფარგლა. მზე-მეფემ თავისი ასაკოვნება დაიჩივლა.

- თქვენი უდიდებულესობა ისე ღირსეულად ატარებს ამ ასაკს, რომ ყოველი კაცი ინდომებდაო მის ტარებას, - მიუგო სულხან-საბამ.

ეს პასუხი დიპლომატიის სახელმძღვანელოში შევიდა, მაგრამ საქართველოს სვე-ბედი ვერ შემოაბრუნა.

მე გამახსენდა ეს ისტორია, როდესაც საფრანგეთის ინიციატივით შეიქმნა არაფორმალური გაერთიანება „საქართველოს მეგობრობის“ ჯგუფი. მე მახსენდებოდა ეს ამბავი ყოველთვის, როდესაც თქვენი ქვეყნისა და ევროპის კავშირიდან მხსნელი იმპულსი მოგვდიოდა. მე მახსოვდა იგი, ბატონო მინისტრო, როდესაც შარშან, შემოდგომაზე თქვენ ჩამობრძანდით ამიერკავკასიის სახელმწიფოებში და მათ შორის - ჩვენს ქვეყანაში.

არავითარი ანალოგია მზე-მეფესთან და სულხან-საბა ორბელიანთან, გარდა ერთისა: საფრანგეთმა ინტერესით გამოიხედა ჩვენსკენ და საქართველო არ შეიძლება არ მისალმებოდა ამ მზერას.

სხვათა შორის, თქვენ შესანიშნავ კვალს გამოყევით. ბევრი თქვენი სასიქადულო თანამემამულე ჩამოსულა საქართველო- ში და ყოველ მათგანს დაუტოვებია ესა თუ ის კვალი.

ჟან შარდენის შემდეგ დაგვრჩა ნახატები და აღწერილობა.

ტურნეფორის შემდეგ - გეგმები და ნახატები.

ფრედერიკ დიუბუა დე მონპერეს შემდეგ - წიგნი.

შევალიე დე გამბას შემდეგ - სანიმუშო ფერმა.

აშილ მიურატის, ნაპოლეონის მარშლის შვილიშვილის, ქართველთა სიძის შემდეგ - საფრანგეთის ისტორიის რელიქვიები.

ამ ღირსეულ ადამიანთა მიერ საქართველოში დატოვებულ კვალზე მინდა ვისაუბრო სენატში და მთავარი ყურადღება მივაპყრო ასეთ აზრს:

- კვალი, რომელიც საქართველოში დატოვა საფრანგეთის საგარეო ურთიერთობის მინისტრის ბატონ ერვე დე შარეტის ვიზიტმა, უნდა გარდაიქმნას საქართველო-საფრანგეთის ურთიერთსასარგებლო თანამშრომლობის ფართო ორმხრივ მაგისტრალად.

ყველა და ყველაფერი განგვაწყობს საამისოდ - ისიც კი, თქვენ რომ ბრძანეთ თბილისიდან დაბრუნებისას: ფრანგებს ბევრი რამ აქვთ ქართველებთან საერთო, მაგალითად, ღვინის სიყვარული.

ამ გახსენებაზე მინდა გაგაცნოთ ერთი დოკუმენტი: „ბატონ ალექსანდრე დიუმას პატივსაცემად გამართულ სადილზე მან ქართველებზე მეტი ღვინო დალია“. ეს ცნობა, რომელიც „სამი მუშკეტერის“ ავტორს მიეცა, მისი თქმით, თბილისში, 1858 წლის 28 ნოემბერს, სულაც არ ბღალავს ჩვენს ეროვნულ ღირსებას. დიუმა-მამას უკიდეგანო ფანტაზიის გათვალისწინებითაც კი იგი ისე შთამბეჭდავად ჟღერს, რომ მზად ვარ, ეპიგრაფად წარვუმძღვარო ჩემს საპასუხო სადღეგრძელოს:

- გაუმარჯოს საფრანგეთს, ჩემი სამშობლოს მეგობართა ქვეყანას.

- გამარჯვებას ვუსურვებ მის პრეზიდენტსა და მთავრობას.

- ვადღეგრძელებ ჩვენს გულუხვ სტუმართმოყვარე მასპინძელს და მის მეუღლეს.

- დღეგრძელობას გისურვებთ, ბატონო მინისტრო.

- ბედნიერება და სიკეთე ნუ მოგკლებოდეთ ნურავის.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა საფრანგეთის საგარეო ურთიერთობის მინისტრის ერვე დე შარეტის მიერ გამართულ სადილზე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 5 თებერვალი. - №28 (2401). - 2 გვ.

პატივცემულო ბატონო სენატის თავმჯდომარევ,
ქალბატონებო და ბატონებო,

უაღრესად შთამბეჭდავი და შედეგიანი იყო შეხვედრა საფრანგეთის პრეზიდენტთან, სხვა გამოჩენილ მოღვაწეებთან. პრეზიდენტი ჟაკ შირაკი თანამედროვეობის პოლიტიკურ მოღვაწეთა შორის საოცარი მიზანსწრაფულობით და შეუპოვრობით გამოირჩევა. დიდი საფრანგეთის ასეთი ლიდერის მზადყოფნა - ხელი შეუწყოს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას, ქვეყნის აღორძინებას, რაღა თქმა უნდა, იმედით და რწმენით აღგვავსებს.

მინდა ვისარგებლო ამ შემთხვევით და ბატონ რენე მონორის მადლობა მოვახსენო საქართველოში ჩამობრძანებისათვის. მისი ვიზიტის შემდეგ კავკასიას ეწვია ბატონი ერვედ შარტი. წინათგრძნობა მკარნახობს, საფრანგეთის პრეზიდენტი მიიღებს ჩემს გულითად მოწვევას და მოინახულებს „კავკასიის ელორადოს“. მჯერა, რომ ჩემი უახლოესი მეგობრები და მეზობლები ჰეიდარ ალიევი და ლევონ ტერ-პეტროსიანი გულით გაიხარებენ, თუკი საფრანგეთის პრეზიდენტი ჩვენი საერთო სტუმარი გახდება.

ქალბატონებო და ბატონები,

თქვენ მოაწყვეთ კოლოქვიუმი ჩემს უსაყვარლეს თემაზე, თქვენ მიუძღვენით იგი ჩემს უძვირფასეს „საგანს“. მას საქართველო ჰქვია.

მთელი ჩემი სიცოცხლე ამ „საგანში“ ვაბარებ გამოცდას.

უკანასკნელ წლებში იგი აუტანლად მკაცრი იყო.

ჩვენ ვაბარებდით მას გამოუვალი კრიზისისა და სამოქალაქო ომის, შინაამბოხებისა და გარეექსპანსიის ვითარებაში.

მიუხედავად ამისა, ჩვენ ყველაფერს გავუძელით, გადავრჩით, დავადექით აღმავლობის გზას და ეს მაძლევს უფლებას მონაწილეობა მივიღო სემინარში თქვენს მიერ არჩეული თემის მიხედვით:

- საქართველო საგრძნობი ეკონომიკური აღმავლობა.

- რეფორმა და პოლიტიკური სტაბილურობა.

- თანამშრომლობის საუკეთესო პერსპექტივები.

მზად ვარ გავიმეორო ის, რაც სემინარის ორგანიზატორებმა ბრძანეს: „საქართველო ღირსია იმისა, რომ საფრანგეთმა და ფრანგებმა აღმოაჩინონ იგი“. მით უმეტეს, რომ თქვენ კარგი წინამორბედი გყავდათ.

ერთმა მათგანმა, გასული საუკუნის ნეგოციანტმა ჟან-ფრანსუა გამბამ დაწერა წიგნი იმის შესახებ, თუ რაოდენ მდიდარია საქართველო და რაოდენ ხელსაყრელია ევროპელებისათვის კავკასიასთან ვაჭრობა. მაგრამ იქამდე, სანამ წიგნს დაწერდა, მან სარფიანად გაყიდა საფრანგეთში 16 ათასი აკრი ქართული ტყე და დასავლეთ საქართველოში მოაწყო სანიმუშო სასოფლო-სამეურნეო მამული. ვგონებ, თანამედროვე ენაზე ამას ორმხრივი ხელსაყრელი თანამშრომლობა ეწოდება. მე მოგიწოდებთ, მიბაძოთ ამ მაგალითს.

მით უმეტეს, რომ იგი არ არის ერთადერთი.

მე ვიცი, რომ წინა ორატორმა საქართველო დიდი აბრეშუმის გზის მნიშვნელოვან შემადგენელ ნაწილად მოიხსენია.

მართლაც, ისტორიულად საქართველო ევროპისა და აზიის დამაკავშირებელი ყველაზე მოსახერხებელი და მოკლე მონაკვეთი იყო. ხოლო ევროპა-კავკასია-აზიის სატრანსპორტო-საკომუნიკაციო დერეფნის პროექტი (ტრასეკა) რეალობად აქცევს მას.

მე ვფიქრობ, საფრანგეთის საქმიანი სამყარო ვერ იქნება გულგრილი აზიიდან ევროპაში და ევროპიდან აზიაში საქონლის, ნედლეულისა და მომსახურების სწრაფი გადაადგილების იდეისადმი, ისევე, როგორც, არ ყოფილა გულგრილი XVII საუკუნის მიწურულს, როდესაც მსოფლიო საზღვაო გზებზე სულ სხვა ფლოტი ბატონობდა, ხოლო აღმოსავლეთისაკენ მიმავალი ყველა სხვა გზა, მათ შორის, სახმელეთო, გადაკეტილი იყო.

მაგარმ აი, ერთხელ, ბოლოს და ბოლოს გამოინახა „მოსახერხებელი და იოლი გზა ჩვენი ფრანგი სოვდაგრებისათვის,“ - ვერ მალავდა სიხარულს სამშობლოში მიწერილ ბარათში მისიონერი რიშარი - „ახლა ისინი შეძლებენ კონსტანტინოპოლიდან შავი ზღვით ჩამოვიდნენ საქართველოში, იქიდან კი უმოკლესი გზაა ირანში“.

საქართველოს გავლით ფრანგულ-ევროპული ტრანზიტის იდეა ფრთას ასხამდა საუკეთესო ქართველ მამულიშვილებს. 1714 წლის აპრილში ქართველთა მეფის ვახტანგ VI-ის დესპანი ლუი XIV-ს 300 ათას ეკიუს სთხოვდა და, სამაგიეროდ, ფრანგ კომერსანტებს საქართველოდან აღმოსავლეთში მიმავალ ყველაზე მოსახერხებელი გზით გატარების გარანტიას სთავაზობდა.

მე არ გთხოვთ ასეთ თანხებს, მაგრამ გთავაზობთ საუკეთესო ქართულ სატრანზიტო გზას რეგიონებისაკენ, რომლებსაც ბატონ ერვე დე შარეტის აღიარებით, საფრანგეთმა დიდი დაგვიანებით მიაპყრო მზერა.

თქვენ აქ განიხილავდით საქართველოს ეკონომიკურ მდგომარეობასა და სამრეწველო საქონლის ბაზრის პერსპექტივებს, ენერგეტიკისა და შაქრის ვაჭრობის განვითარების საკითხებს, საკრედიტო ბარათების დანერგვისა და სადაზღვევო საქმის შესაძლებლობებს. მე კი, ჩემი მხრივ დავსძენდი: საქართველო ის ქვეყანაა, რომელსაც აქვს განვითარებული მსუბუქი, გადამამუშავებელი და სამთამადნო მრეწველობა, მანქანათმშენებლობა, აუთვისებელი „ნოუ-ჰაუთი“ მდიდარი მოწინავე მეცნიერება და უსაზღვრო საკურორტო-სარეკრეაციო შესაძლებლობანი. ქართული მევენახეობა-მეღვინეობა ვაზის 500 უნიკალურ ადგილობრივ ჯიშს მოიცავს. ჰიდრორესურსებით, სასმელი წყლისა და მინერალური წყლების მარაგით საქართველო ერთ-ერთი უმდიდრესი ქვეყანაა მსოფლიოში.

აქ უკვე მოიყვანეს რამდენიმე მაკროეკონომიკური მახასიათებელი, ისეთი, როგორიცაა ერთობლივი შიდაპროდუქტის ზრდა 1996 წელს 16 პროცენტით. არანაკლებ ნიშანდობლივია ისიც, რომ მასში კერძო სექტორის წილმა 75 პროცენტი შეადგინა. მიწის რეფორმის შედეგად მოსახლეობის სამი მეოთხედი მიწის მესაკუთრე გახდა. ქვეყანაში პრივატიზებულია 10 ათასზე მეტი საშუალო და წვრილი საწარმო და ამ პროცესში მონაწილეობდა 400 ათასი ოჯახი. ჩვენში პრივატიზებულია არა მხოლოდ მიწა, არა მხოლოდ სამრეწველო და აგრარული სექტორის მნიშვნელოვანი ნაწილი, არამედ ყველა საცხოვრებელი ბინა. სხვაგვარად რომ ვთქვათ უმოკლეს ვადაში - სულ რაღაც ორ წელიწადში - საქართველო მესაკუთრეთა ქვეყნად იქცა. ამ ორ წელიწადში ჩვენ გავატარეთ საფინანსო რეფორმა, მიმოქცევაში შემოვიტანეთ ეროვნული ფულადი ერთეული - ლარი, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე უფრო მყარია ახალ დამოუკიდებელ სახელმწიფოებში. ქვეყანაში ინფლაციის დონე თვიურად 1 პროცენტს არ აღემატება.

დროის ამ მონაკვეთში ძალაში შევიდა საქართველოს ახალი კონსტიტუცია, რომელიც მიღებულ იქნა 26 პოლიტიკური პარტიის წარმომადგენელთა შემდგარი პარლამენტის მიერ. ამ კონსტიტუციის საფუძველზე ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის, ევროკავშირის, ევროპის საბჭოს, გაეროს მეთვალყურეთა თანდასწრებით ჩატარდა თავისუფალი და სამართლიანი საპარლამენტო და საპრეზიდენტო არჩევნები, რომელთაც დაადასტურეს, რომ საქართველოს ხალხი უარს ამბობს ნებისმიერი სახის რადიკალიზმზე. განახლებულ და დეპუტატთა ასაკითაც და მისწრაფებებითაც გაახალგაზრდავებულ პარლამენტში წარმოდგენილია აქტიური ოპოზიცია, რომელიც სტიმულს აძლევს ეროვნული კონსენსუსის ძიების პროცესს.

ნუ დავივიწყებთ, რა პირობებში გვიწევდა ყოველივე ამის განხორციელება. საომარ კონფლიქტებს აფხაზეთსა და ყოფილ სამხრეთ ოსეთში ათასობით ადამიანი ეწირებოდა. ქვეყანა ცხოვრობდა ენერგეტიკული ბლოკადის პირობებში, რაც კიდევ უფრო ამძიმებდა ეკონომიკურ კრიზისს. ცოტაც, და დანაშაულებრივი დაჯგუფებები მიაღწევდნენ პოლიტიკის სრულ კრიმინალიზაციას და „კანონიერ“, სახელმწიფოებრივ ელფერს შესძენდნენ თავიანთ თარეშს. აღარ ვამბობ გარე ზეწოლაზე... მოკლედ, თითქმის არავითარი შანსები არ გაგვაჩნდა. მაგრამ ჩვენ ისინი მოვიპოვეთ და შევძელით მათი გამოყენება ორი უმთავრესი ფაქტორის წყალობით.

პირველი - გახლავთ ჩვენს ხალხში არსებული დიდი კაპიტალი - ოპტიმიზმი. გამოკითხვები მოწმობენ, რომ ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებს შორის ჩვენში ეს მაჩვენებელი ერთ-ერთი ყველაზე მაღალია. ენით აუწერელი სულიერი და ფიზიკური განსაცდელის, მატერიალური ზარალის მიუხედავად ჩვენმა ხალხმა შესძლო განადგურებას გადაერჩინა მისთვის დამახასიათებელი ადამიანური ურთიერთობები, რამაც, ნაწილობრივ, შექმნა კეთილმყოფელი პირობები კარდინალური რეფორმების გასატარებლად.

მეორე ფაქტორი გახლავთ საზღვარგარეთის დახმარება - ჰუმანიტარული, ტექნიკური, ნებისმიერი სხვა - ჩვენი ქვეყნის მეგობრების დახმარება. ფულად გამოსახულებაში მან 1 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა.

ყოველივე ამან - საზოგადოების სულიერმა და ზნეობრივმა განწყობამ. პოლიტიკურმა კონსენსუსმა, მეგობრების დახმარებამ, ქმედითი სახელმწიფოებრივი სტრუქტურების ფორმირებისკენ მიმართულმა მთავრობის თანმიმდევრულმა კურსმა შესაძლებელი გახადა სტაბილიზაცია და წესრიგის დამყარება.

ჩვენ ვებრძოდით კორუფციას საზოგადოებასა და ხელისუფლებაში და კიდევ უფრო მეტი შეუპოვრობით შევებრძოლეთ მას. კარგად გვესმის, რომ კორუფციის ზრდა ყველანაირ პერსპექტივას მოუსპობს ქვეყანას, მათ შორის - უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის თვალსაზრისით.

ვფიქრობ, ჩემამდე აქ უკვე ითქვა კანონზე, მიღებულზე და მისაღებზე, რომლებიც ჩვენს ქვეყანაში საუკეთესო გარემოს შეუქმნიან უცხოურ ბიზნესს.

მობრძანდით და დარწმუნდით.

მაგრამ რამდენადაც საქართველოს ეკონომიკა ჩემთვის ყველაზე მთავარი პოლიტიკაა, მე უბრალოდ ვალდებული ვარ განვიხილო პრობლემა ამ თვალსაზრისით.

ვაზუსტებ: დიდი პოლიტიკის თვალსაზრისით.

საქმე ეხება ჩვენს გზას ევროპაში და ევროპის შემხვედრ მოძრაობას ჩვენსკენ.

თავის დროზე საქართველომ ვერ შეძლო გაეკვლია თავისი გზა ევროპაში. თავის დროზე ვერც ევროპამ, საფრანგეთის სახით, ვერ მოახერხა გამოეყვანა თავისი გზა კავკასიაში.

ბევრი რამ ვერ მოხერხდა თავის დროზე. როგორც ჟან-ჟაკ რუსომ თქვა ერთიანი ევროპის ერთი პროექტის გამო, ის კი არ იყო მთავარი, რომ იგი არ ვარგოდა ევროპისათვის, არამედ ის, რომ მაშინდელი ევროპა ჯერ არ მომწიფებულიყო ამ პროექტისათვის.

ვფიქრობ, ახლანდელი ევროპა საკმარისად მომწიფდა საიმისოდ, რომ თავის წიაღში მიიღოს ხალხები და ქვეყნები, რომლებიც მის კალთას ჩამოგლიჯეს ისტორიულმა ქარტეხილებმა.

დაე, ნურვის შეუჯდება ეჭვის ჭია და ნურვინ ინდომებს წინააღმდეგობას.

ბოლოს და ბოლოს, საქართველოს სურს იაროს იმავე გზით, როგორითაც მიდის რუსეთი, ყველა ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფო, რომლებიც ევროპასთან სრულფასოვან ინტეგრაციას ესწრაფვიან.

ჩვენ ევროკავშირთან პარტნიორობის და თანამშრომლობის შეთანხმებაც გავაფორმეთ, „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ პროგრამაშიც შევედით და ევროპის საბჭოშიც განსაკუთრებული სტუმრის სტატუსი მოგვენიჭა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის სხვა ქვეყნებთან ერთად.

თუკი ყველა გზას საქართველო ევროპისკენ მიჰყავს, ეს იგივე ზომით ხდება რამდენადაც ირჩევენ ამ გზებს დანარჩენები.

ჩვენი არჩევანი - ეს არის არა გეოპოლიტიკური ორიენტაციის შეცვლა, არამედ მანიშნებელი იმისა, თუ რა ღირებულებებს ვესწრაფვით ჩვენ.

ასეთ არჩევანს ჩვენივე ადგილმდებარეობა გვიკარნახებს.

ეს არის ადგილი საკვანძო სადგურისა ევროპა-კავკასია-აზიის დიად ევრაზიულ ტრასაზე ტრასეკას პროექტში.

როდესაც მე ბრიუსელში პირველად ვახსენე ევრაზიული სატრანსპორტო „დერეფანი“ - ეს იყო 1993 წელს - ამან ბევრის გაოცება გამოიწვია. არადა, ამ დერეფანში ვხედავდი „ცივი ომის“ დასრულების ერთ-ერთ რეალურ შედეგს - პროექტს, რომლის განხორციელება ასევე შესაძლებელი გახდა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც დავამარცხეთ საუკუნის ყველაზე ხანგრძლივი ომი.

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ამ გამარჯვების ერთგვარი მთავარი შედეგი იყო ცენტრალური აზიისა და კავკასიის ხალხებისათვის იმ გზების დაბრუნება, რომლებიც მას ევროპასთან აკავშირებენ და მასთან ერთად, ევროპისთვის კავკასიისა და ცენტრალური აზიის ტრადიციული გზების აღდგენა.

წინდაუხედაობა იქნებოდა, ამ გზებზე რაიმე შლაგბაუმის დაყენება, რაიმე დაბრკოლების აღმართვა ამა თუ იმ რეგიონზე, ქვეყანაზე ან თუნდაც ინტერესთან გადაკვეთის წერტილზე ისტორიული „მონოპოლიის“ მომიზეზებით - იქნება ეს კავკასია, საქართველო თუ სასარგებლო წიაღისეულის რაღაც საბადო.

სამწუხაროდ, მილსადენების ალტერნატიულ გზებსაც კი განიხილავენ ვისიმე ინტერესების შებღალვად და თავს მოხვეულ კონკურენტულ ბრძოლად ვისიმე „გავლენის სფეროების“ ხელში ჩაგდების მიზნით.

დარწმუნებული ვარ, ამიერკავკასია უნდა იქცეს არა დაპირისპირების, არამედ თანამშრომლობის ასპარეზად. ნებისმიერი სხვა მიდგომა იმას მოასწავებდა, რომ საქმე გვაქვს „ცივ ომთან“, რომელმაც გადაინაცვლა რეგიონულ დონეზე, იქ, სადაც ხელისუფლებისა და საკუთრებისათვის ბრძოლა დემოკრატიის მხარდასაჭერ თუ მის წინააღმდეგ ბრძოლასთანაა გადანასკვული.

ამ კონტექსტში მართლზომიერია შეკითხვა: შეგილიათ თქვენ, საქმიან ადამიანებს ენდოთ კავკასიას?

მე კარგად ვიცნობ კავკასიას და ამიტომ ვუპასუხებ: შეგიძლიათ!

იგი თვითონ მოგენდობათ, თუკი აჩვენებ, რომ ხედავ მასში თანაბარ პარტნიორს, რომელთანაც საქმის დაჭერა გაინტერესებთ და ხელს გაძლევთ.

რა თქმა უნდა, მე უფლება მაქვს მხოლოდ ჩემს ქვეყანაზე მოგახსენოთ. უკვე ვთქვი, რომ აღმავლობა ჩვენში სტაბილიზაციის შედეგად დაისახა. ახლა კი იმასაც გეტყვით, რომ რაც უფრო სწრაფად წარიმართება ასეთი პროცესები რუსეთში, ამიერკავკასიაში, ცენტრალურ აზიაში, უკრაინაში, მით უფრო მეტი ექნება წარმატების შანსი ევრაზიულ ინტეგრიზმს.

ყველა ინტეგრაციული პროცესი, მათ შორის უზარმაზარ ევრაზიულ სივრცეში დროის კანონზომიერებაა. მაგრამ თუ არ გვექნება საიმედო გარანტიები და ევრაზიის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ქმედითი მექანიზმები, ეს პროცესები ვერ შეიძენს შეუქცევად ხასიათს.

საჭიროა უსაფრთხოების გარანტიები.

ეს მე ვთქვი ლისაბონში ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის უმაღლესი დონის შეხვედრაზე, რომელმაც, სიტყვამ მოიტანა, და უპირობოდ დაგმო ქართველი მოსახლეობის ეთნიკური წმენდა აფხაზეთში.

მე ვთქვი, რომ ვერც ერთი სამხედრო თავდაცვითი ფარი, რა საზღვრებთანაც არ უნდა დააყენო იგი, უსაფრთხოების უზრუნველყოფის თვალსაზრისით ვერ შეედრება სახელმწიფოთა ეკონომიკურ რეაბილიტაციას და აღორძინებას მთელ პოსტტოტალიტარულ სივრცეში, რომელიც თავის მხრივ მოქცეულია ერთიან მსოფლმხედველობრივ არეალში ვანკუვერიდან ვლადივოსტოკამდე. ლიბერალური დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებათა პატივისცემის ფილოსოფიაზე დაფუძნებული საერთო ღირებულებათა ამ სივრცეს - „ცივი ომის“ დაძლევის კიდევ ერთ უმნიშვნელოვანეს შედეგს - დაცვა სჭირდება.

ჩვენ გვაქვს საიმისო ბაზა - ჰელსინკის დასკვნითი აქტი და „ქარტია ახალი ევროპისათვის“.

ერთადერთი, რაც მათ აკლიათ - ეს არის დამავალდებულებელი ძალა, რომელიც მათი უცილობელი შესრულების გარანტია იქნებოდა.

ჩვენ ყველას გვაკლია თითოეული ქვეყნის უსაფრთხოების ისეთი გარანტია, რომლებიც შეუძლებელს გახდიან იუგოსლავიის და აფხაზეთის მსგავს ტრაგედიებს. ევროპას არ გააჩნია უსაფრთხოების მოდელი. იგი ვერც გაერომ შეიმუშავა მთელი მსოფლიოსათვის.

სწორედ ასეთ გარანტიებს ვგულისხმობდი, როდესაც ლისაბონში ოცდამეერთე საუკუნის კონსტიტუციაზე ვლაპარაკობდი.

ახლა კი საქართველოს დავუბრუნდეთ.

სცდებოდა აბატი დე ლა პორტი, როდესაც ამბობდა, რომ „ეს არის მხარე, სადაც უაღრესად არხეინად და მცირე ხარჯით ცხოვრობენ“.

იმ დროშიც - XVIII საუკუნეში - და მის მერეც საქართველოს არ ჰქონია არხეინი ცხოვრება. არც ახლა ვცხოვრობთ დალხენილად.

მაგრამ თუ მეორე ფრანგს უდიდეს კავკასიათმცოდნეს ადოლფ ბერჟეს დავემოწმებით და დავუჯერებთ, ჩვენ გვაქვს „კახეთი - კავკასიის ბაღი, საქართველოს ვენახი, რომლის ვაზითაც აყენებენ ღვინოებს, ტოლს რომ არ დაუდებენ ფრანგულს“. ჩვენ გვყვანან მათი დიდი მცოდნენი და მოყვარულნი, რომლებზეც მეორე განთქმულმა ფრანგმა თქვა: „რაც შეეხება იმ მშვენიერ ნაკლოვანებებს, რომლებიც ქართველებს ბუნებამ დაანათლა - ისინი რჩეული ქმნილებანი არიან“. და კიდევ, მან თქვა - „არსად არ მიშრომია ისეთი სიამოვნებით, როგორც აქ“. ამ ფრანგს ერქვა ალექსანდრე დიუმა. მან საუკუნე-ნახევრის წინ გადაკვეთა საქართველოს სატახტო თბილისიდან სანავსადგურო ფოთამდე - გზით, რომელიც დღეს თითქმის მთლიანად ემთხვევა „ტრასეკა“-ს მარშრუტს და რომელზეც თქვენ შეგიძლიათ ისევე სასიამოვნოდ და ნაყოფიერად გაისარჯოთ, როგორც „სამი მუშკეტერის“ ავტორი.

მოგიწოდებთ, მიბაძოთ მის მაგალითს.

კეთილი იყოს თქვენი ფეხი საქართველოში.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა, წარმოთქმული საფრანგეთის რესპუბლიკის სენატში საქართველოს შესახებ საფრანგეთის სენატისა და საგარეო ვაჭრობის ფრანგული ცენტრის მიერ გამართულ კოლოკვიუმზე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 6 თებერვალი. - №29 (2402). - 1,2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
სიტყვა სენ-სირის სამხედრო სკოლაში

როგორც ვიუწყებოდით, საქართველოს პრეზიდენტი ედუარდ შევარდნაძე 5 თებერვალს, საფრანგეთის რესპუბლიკაში ოფიციალური ვიზიტის ბოლო დღეს, ესტუმრა სენსირის სამხედრო სკოლას. გთავაზობთ სიტყვას, რომელიც მან წარმოთქვა სასწავლებლის ხელმძღვანელებთან გამართულ შეხვედრაზე.

ჩვენ მოვედით სენ-სირში, რათა გამოვთქვათ ჩვენი აღტაცება საფრანგეთის სამხედრო გენიის გამო. ჩვენ მოვედით სენ-სირში, რათა გამოვხატოთ პატივისცემა აკადემიის აღზრდილთა თაობებისადმი, რომლებიც ამ გენიას განასახიერებდნენ.

ჩვენ აქ ვართ, რათა განვამტკიცოთ ჩვენი თანამშრომლობა, მათ შორის სამხედრო-ტექნიკური, თავდაცვის დარგში ურთიერთობის შესახებ დღეს ხელმოწერილი ხელშეკრულების შესაბამისად. უფრო ზუსტად - რათა გავაგრძელოთ ის, რაც დაიწყო თითქმის 300 წლის წინათ. 1714 წლის გაზაფხულზე საფრანგეთში ჩამოვიდა საქართველოს მეფის ვახტანგ VI დესპანი - საქართველოს უფლისწული - როგორც მას უწოდებენ საფრანგეთში, სულხან-საბა ორბელიანი. მისი ჩამოსვლის მიზანზე მოგვითხობს იმ დროს შედგენილი მემორანდუმი: მომზადებულიყვნენ ახალგაზრდები კეთილშობილი ქართული ოჯახებიდან საზღვაო ფლოტში, არმიასა და არტილერიაში სამსახურისათვის, „რათა საქართველოს ყოველწლიურად მიეღო ნაყოფი ყველა იმ ნორჩი ნერგიდან, რომელსაც ის მოაშენებდა საფრანგეთში...“ ეს გეგმა ვერ განხორციელდა, მაგრამ საქართველომ მაინც გაიდგა ფესვები თქვენს მიწაში.

ჩვენ აქ გეახელით, რათა პატივი მივაგოთ ჩვენი თანამემამულისა და საფრანგეთის საპატიო ლეგიონის ორდენის რაინდის; სენ-სირის აკადემიის კურსდამთავრებულის დიმიტრი ამილახვრის ხსოვნას.

განგებამ და ისტორიამ ისე ინებეს, რომ საფრანგეთში მის შესახებ უფრო ადრე შეიტყვეს, ვიდრე საქართველოში. მაგრამ საქართველო მასში თავის თავს სცნობს და ესეც განგებისა და ისტორიის ნებაა.

ასეთია ამილახვართა გვარის მაგია, რომლის ხსენებისას ქართველებს თვალწინ წარმოუდგებათ ამ გვარის ჩამომავალთა სიჩაუქე და ვაჟკაცობა. ჯვაროსნულ ლაშქრობათა მონაწილე რაინდები - ამილახვრები საუკუნიდან საუკუნემდე და თაობიდან თაობას გადასცემდნენ გულადობასა და მამულის ერთგულებას, ვაჟკაცობის იმ განსაკუთრებულ კუთვნილებას, რომელსაც მხედრული კულტურა ეწოდება.

ყოველივე ეს უცხოური ლეგიონის მე-13 ბრიგადის მეთაურმა დიმიტრი ამილახვარმა მოიტანა საფრანგეთის ბრძოლის ველზე, მაგრამ ნარვიკთან, ბირაკეიმთან და ელ-ალამეინთან ბრძოლებში იგი საქართველოთვისაც იბრძოდა. გენერალ კარუს თქმით, ამილახვარი „ბოლომდე დარჩა საქართველოს ერთგული, ისევე, როგორც ერთგული იყო საფრაგეთისა“.

ამბობენ, იგი ლამაზი იყოო და ჩვენ გულში დავსძენთ „ლამაზი, როგორც ჩვენი სამშობლო“.

ამბობენ, იგი კეთილი და სულგრძელი იყოო და ჩვენ კვლავ ვპოულობთ ამ ღირსებებში ჩვენი მამულის ნიშნებს.

ამბობენ, იგი თავდავიწყებამდე უშიშარი იყო და ეს ადასტურებს დახასიათებას, რომელიც ამილახვრის თანამემულეებს მისცა ერთმა დიდმა ფრანგმა მწერალმა, ლაკონურად რომ შენიშნა: „ისინი გულადნი არიან“...

ამილახვარს ეწადა ყიფილიყო თავისი გვარის დიდების ღირსი, თავისი სამშობლოს ღირსი და მან ეს შეძლო. თან შეძლო ისე, რომ ფრანგებს გამოათქმევინა თავისი ძნელი გვარი. საფრანგეთის სიდიადე გამოვლინდა მაშინაც, როდესაც მან უკვდავყო ეს სახელი და მიაკუთვნა იგი სენ-სირის 1955 წლის გამოშვებას.

მადლობა შენდა ამისათვის, საფრანგეთო.

განასრულა რა ყოველივე ის, რაც უნდა განესრულებინა, როგორც საქართველოს მამულიშვილსა და საფრანგეთის რაინდს, ამილახვარი მთელი თავისი სიცოცხლის მაგალითით ემსახურება თავისი ფესვების ქვეყნის დაახლოებას თავისი მხედრული წარჩინების ქვეყანასთან.

და ჩვენ აქა ვართ იმისთვის, რომ გამოვხატოთ მოწიწება დიმიტრი ამილახვრის მიმართ, რომლის სახელსაც წმინდად ინახავს მისი სამშობლო.

„რათა საქართველოს ყოველწლიურად მიეღო ნაყოფი...“ : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა სენ-სირის სამხედრო სკოლაში // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 7 თებერვალი. - №30 (2403). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის 10 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- განვლილი კვირის ცენტრალური მოვლენა იყო საფრანგეთში საქართველოს პრეზიდენტისა და დელეგაციის მეორე ოფიციალური ვიზიტი. ვიზიტის მთავარ შედეგად შეიძლება ჩაითვალოს ევროპული ინტეგრაციისაკენ გადადგმული კიდევ ერთი, ძალიან მნიშვნელოვანი ნაბიჯი. ხომ არ ნიშნავს ეს წინააღმდეგობას, ვთქვათ, რუსეთთან, იმ კურსთან, რომელიც აღებული აქვს თანამეგობრობას? და კიდევ ერთი მომენტია აღსანიშნავი: წინა ვიზიტის დროს გვახსოვს საფრანგეთის ფინანსური წრეების დაინტერესება იმით, რომ კოფასის სადაზღვევო გარანტიები ჰქონდა საქართველოში ინვესტიციებს. ამ გარანტიებს უკვე საფრანგეთის ხელისუფლება, საფრანგეთის პრეზიდენტი იძლევიან. ეს ამ ვიზიტის ძალიან მნიშვნელოვანი მოვლენაა... - ამ თემაზე საუბრით დაიწყო ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- საფრანგეთში ვიზიტთან დაკავშირებით საკმაოდ ბევრი ვილაპარაკე, მაგრამ ზოგიერთ რამეს, ალბათ მაინც გავიმეორებ რადიომსმენელებისათვის. თუ ვიგულისხმებთ ვიზიტის პოლიტიკურ ასპექტს, მისი მთავარი შედეგი ისაა, რომ დასაბამი მიეცა საფრანგეთსა და საქართველოს შორის ურთიერთობის ახალ ეტაპს, ახალ მასშტაბებს. და ეს არის ევროპული ინტეგრაციისკენ გადადგმული კიდევ ერთი სერიოზული ნაბიჯი, რაც იმის შედეგია, რომ საფრანგეთის ხელმძღვანელობამ საკმაოდ ნათლად ჩამოაყალიბა თავისი კავკასიური პოლიტიკა.

საოცარი ადამიანური სითბოთი და საქმიანი დატვირთვით აღინიშნა შეხვედრა საფრანგეთის პრეზიდენტთან ბატონ ჟაკ შირაკთან, სენატისა და ევროპული ასამბლეის თავმჯდომარეებთან, საგარეო საქმეთა მინისტრთან, ფინანსთა მინისტრთან, ქალაქ პარიზის მერთან, ნანტის ხელმძღვანელობასთან და საუბრები სენ-სირის სამხედრო აკადემიაში.

ახლა საკითხი იმის შესახებ - ევროპული ინტეგრაციისაკენ ჩვენი დაჩქარებული სვლა ხომ არ არის რაიმე საწინააღმდეგო ქმედება რუსეთთან და თანამეგობრობის სხვა ქვეყნებთან ჩვენი ურთიერთობის თვალსაზრისით.

ასეთი ეჭვები უსაფუძვლოა. საყოველთაოდ არის ცნობილი, რომ ჩვენ განსაკუთრებული ურთიერთობა გვაქვს რუსეთთან, თანამეგობრობის სხვა ქვეყნებთან. ჩვენ ყველანი ერთად ერთიანი ევრაზიული სივრცის ფორმირებისაკენ ვისწრაფვით. სწორედ რუსეთია ამ მხრივ ყველაზე დაწინაურებული და ეს კარგია. უამპროცესოდ ლაპარაკი „საქართველოს ევროპულ სახლზე“, - როგორც ადრე იყო ეს მიღებული, თუ „ევროპულ არქიტექტურაზე“, როგორც ახლა უყვართ საუბარი, მხოლოდ დემაგოგია იქნება. ახალ სივრცეში ყველა ქვეყანას თავისი ადგილი ექნება, ყველანი ერთად კი უშიშროებისა და ეკონომიკური კეთილდღეობის უნიკალურ სისტემას შევქმნით. ასეთია პერსპექტივა.

ახლა ეკონომიკურ მხარეზე:

ვიზიტისას მთელი სისრულით წარმოჩნდა საქართველოს გეოპოლიტიკური უპირატესობით, მდიდარი ბუნებრივი რესურსებითა და რადიკალური ეკონომიკური რეფორმების განხორციელებით განპირობებული პოტენციურ ეკონომიკურ შესაძლებლობათა ფართო არეალი, სადაც კაპიტალის დაბანდება არამცთუ საიმედო, არამედ ხელსაყრელია და სრულიადაც არ არის სარისკო.

ხელმოწერილია შეთანხმება ორი ქვეყნის მთავრობებს შორის ინვესტიციების დაცვისა და წახალისების შესახებ. ეს ამ ვიზიტის ერთ-ერთი უმთავრესი შედეგია. ახალი კონვენციის მიღებამდე ვადა გაუგრძელდა საფრანგეთის რესპუბლიკასა და საბჭოთა კავშირს შორის შემოსავალი ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების შესახებ კონვენციას. მიღწეულია მნიშვნელოვანი შეთანხმებანი ტურიზმის, სოფლის მეურნეობის, სავაჭრო-სამრეწველო, საბანკო, კულტურის, მეცნიერებისა და ტექნიკის და სხვა სფეროები თანამშრომლობის თაობაზე, რაშიც მონაწილეობისათვის მზად არიან საფრანგეთის წამყვანი მე ვიტყოდი, გიგანტი ფირმებისა და კომპანიების ხელმძღვანელები.

ამ მხრივ უნდა გამოიყოს მეტად, მნიშვნელოვანი დოკუმენტი, რომელიც საქართველოს ენერგოსისტემის წინაშე მდგომი სერიოზული პრობლემების მოგვარებაში საფრანგეთის კომპანია „ელექტრისეტე დე ფრანსის“, აქტიურ მონაწილეობას ითვალისწინებს. ფრანგი მეწარმეები მზად არიან სოლიდარული კაპიტალი დააბანდონ საქართველოს სატრანსპორტო სისტემის რეაბილიტაციის, ტელეკომუნიკაციებისა და მილსადენების, ნავთობისა და გაზის საცავების მშენებლობაში, აგრეთვე ევრაზიის დერეფნის ინფრასტრუქტურის შექმნაში.

ცნობილი ფირმა „ტოტალი“ მზად არის ასევე არა მარტო დააბანდოს თავისი კაპიტალი საქართველოში ნავთობსადენის მშენებლობაში, არამედ მონაწილეობა მიიღოს ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე ნავთობისა და გაზის დაზვერვა-მოპოვებაში.

ყველა დაგეგმილი პროექტის განხორციელება მნიშვნელოვანი საინვესტიციო მხარდაჭერა იქნება საქართველოს ეკონომიკის აღორძინების საქმეში. ყველაზე მნიშვნელოვანი ელემენტი, მე ასე გამოვყოფდი, ეკონომიკურ სფეროში, ეკონომიკის დარგში მიღწეული შეთანხმებებიდან მაინც კოფასის მზადყოფნაა, დააზღვიოს ინვესტიციები, რომლებიც საქართველოს ეკონომიკაში განთავსდება. როგორც ვთქვი, ეს ერთ-ერთი შედეგი და მთავარი გარანტიაა იმისა, რომ საფრანგეთსა და საქართველოს შორის ეკონომიკური თანამშრომლობა ძალიან სწრაფად განვითარდება.

- გასული ეკონომიკური კვირა საინტერესო იყო საქართველოში მიმდინარე პროცესებიდან გამომდინარე, გასულ კვირას თქვენ პარლამენტს წარუდგინეთ. სხვათა შორის, საკმაოდ მწვავე გამოსვლები და კრიტიკული შენიშვნები იყო აქ მთავრობის მიმართ გამოთქმული. გასულ კვირას მთავრობის სხდომაზე, რომელზეც ადგილობრივი თვითმმართველობისა და ლტოლვილთა შესახებ კანონპროექტები განიხილეს, განსაკუთრებული ყუარდღება დაეთმო 1997 წლის იანვარში ეკონომიკის ფუნქციონირებისა და ბიუჯეტის შესრულების მიმდინარეობას. ცალკე საუბრის თემა იყო „ბორჯომის“ წარმოების სრულყოფის ღონისძიებები. იანვარში ეკონომიკის ფუნქციონირებისა და ბიუჯეტის შესრულების მიმდინარეობის შესახებ თქვენ ასეთი რამ ბრძანეთ, რომ ბიუჯეტის შესრულების შედეგები შემაშფოთებელია და ხელმძღვანელი, რომელიც ადგილობრივ ბიუჯეტს ასრულებს, ხოლო ცენტრალური ბიუჯეტის ვალდებულებებს კი არა - თავის ადგილზე არ უნდა იყოს. საერთოდ, თქვენი გამოსვლა გამორჩეულად მწვავე იყო მთავრობის ბოლო სხდომაზე.

- ქვეყნის საშინაო ეკონომიკური ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი მომენტი იყო პრეზიდენტის მიერ პარლამენტისათვის 1997 წლის ბიუჯეტის პროექტის წარდგენა, რომლის საბოლოო ვარიანტის ჩამოყალიბებასაც საკმაოდ ხანგრძლივი, დაძაბული მუშაობა დასჭირდა აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლების ყველა დონეზე, უცხოელი ექსპერტებისა და საზოგადოებრიობის ფართო ფენების მონაწილეობით, რამაც, შეიძლება ითქვას, საერთო-სახალხო განხილვის სახე მიიღო.

პრეზიდენტის პროგრამის მოთხოვნის საფუძველზე აგებული ეს დოკუმენტი მაკროეკონომიკური და სტრუქტურული გარდაქმნების სამწლიანი საშუალოვადიანი პროგრამის შემადგენელი ნაწილიცაა და ამ პროგრამის რეალიზაციის მძლავრი ბერკეტიც.

პრეზიდენტის მოხსენებაში დეტალურად (ყოველ შემთხვევაში, მე ასე ვფიქრობ) აისახა ბიუჯეტის პროექტის დებულებათა ცალკეული ასპექტები, დასაბუთებულია მისი აგების პრინციპებისა და არსებული მიდგომის სისწორე და აუცილებლობა, რისი გათვალისიწნებითაც, ქვეყნისთვის დღეს ყველაზე მნიშვნელოვანი კანონპროექტი, გარკვეული ვნებათაღელვისა და მწვავე დებატების მიუხედავად, იმედია, მაინც მიღებული იქნება.

მთლიანი შიდა პროდუქტის (ზოგიერთ ტენდენციას მაინც შევახსენებ რადიომსმენელს), 12 პროცენტით ზრდის პირობებში მიმდინარე წლის ბიუჯეტის პროექტით გათვალისწინებულია ნაერთი შემოსავლის მოცულობა 818 მილიონი ლარის ოდენობით, რაც მთლიანი შიდა პროდუქტის 11,5 პროცენტს შეადგენს 1996 წლის 8,9 პროცენტის ნაცვლად. მნიშვნელოვნად იზრდება საგადასახადო შემოსავლის ხვედრითი წილიც - 8 პროცენტით შარშანდელი 5 პროცენტის ნაცვლად. ეს საკმაოდ საინტერესო ტენდენცია გახლავთ.

ძლიერი სოციალური ორიენტაცია ახალი ბიუჯეტის პროექტის ერთ-ერთი პრიორიტეტული მიმართულებაა. ერთ სულ მოსახლეზე საბიუჯეტო ხარჯები 1996 წლის 150 ლარის ნაცვლად, მიმდინარე წელს 196 ლარს მიაღწევს. სოციალური დაცვის ღონისძიებებს მოხმარდება ყოველი მესამე საბიუჯეტო ლარი, რაც საბოლოო ანგარიშით, 278 მილიონ ლარს უტოლდება და თითქმის ერთნახევარჯერ, ზოგიერთ სფეროში - ორჯერ აღემატება 1996 წლის ბიუჯეტის ანალოგიურ მაჩვენებელს. აღსანიშნავია ისიც, რომ ახლახან პრეზიდენტის ბრძანებულებით დამტკიცებული 1997 წლის საგანგებო საფინანსო პროგრამით გათვალისწინებულია დამატებითი 116 მილიონი ლარის საბიუჯეტო შემოსავლის მიღება, რომლის მნიშვნელოვანი ნაწილიც გამიზნულია დამატებით სახელმწიფო ხარჯების გასაწევად, პენსიებისა და ინვალიდთა სოციალური დაცვის, ჯანმრთელობის დაცვის, დასაქმების და სხვა გადაუდებელ სოციალურ ღონისძიებათა დასაფინანსებლად.

ახლა მთავრობის სხდომასთან დაკავშირებით: საკუთარი შემოსავლის ფორმირების ნაწილში წლევანდელი ბიუჯეტის პროექტით გათვალისწინებული დაძაბული დავალებანი განსაკუთრებულ მოთხოვნებს უყენებს წარმოების აღმავლობის დაწყებული პროცესების გაძლიერებას, საგადასახადო და საბაჟო სამსახურის მუშაობის გააქტიურებას წლის დამდეგიდანვე. მთავარია, არ დაიკარგოს დრო და მერე რაღაც განსაკუთრებული კამპანიების მოწყობა არ დაგვჭირდეს.

მთავრობის სხდომაზე განხილული იყო იანვარში ეკონომიკის ფუნქციონირებისა და სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების მიმდინარეობის საკითხი.

ზამთრის პერიოდის სირთულეების მიუხედავად (მოგეხსენებათ, ეს დაკავშირებულია ენერგეტიკასთან, ზოგიერთ სხვა პრობლემასთან), ქვეყნის სამრეწველო საწარმოები იანვარში შედარებით სტაბილურად ფუნქციონირებდა. წინასწარი მონაცემებით, გასული წლის იანვართან შედარებით, წარმოების მოცულობის ზრდის ტემპი 119 პროცენტს შეადგენს, რაც 1996 წლის იანვრის ფაქტობრივ მაჩვენებელს 15,5 პროცენტული პუნქტით აღემატება და თითქმის უტოლდება 1997 წლის ინდიკატური გეგმის პროგნოზით განსაზღვრულ წლიური ზრდის ტემპს.

ამასთანავე უნდა აღინიშნოს, რომ ძალიან დაძაბულად მიმდინარეობს იანვარში სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლის ფორმირების პროცესი. საგადასახადო ინსპექციის ცნობით, განვლილ თვეში აკრეფილია 14,5 მილიონი ლარის საბიუჯეტო შემოსავალი, რაც გეგმის 59 პროცენტია. თბილისმა ქვეყნის ბიუჯეტს 5 მილიონამდე ლარი დააკლო, იმერეთმა - 600 ათასი ლარი, დაბალი შემოსავალი ჰქონდათ რუსთავს, ბოლნისს, ახალციხეს, ბორჯომს, დუშეთს და სხვა რაიონებს.

მართალია, იანვარში საგადასახადო სისტემიდან მიღებული საბიუჯეტო სახსრები შარშანდელ იანვართან შედარებით, 3-ჯერაა გაზრდილი, მაგრამ იგი წინა წლის დეკემბრის შემოსავლის ნახევარსაც არ შეადგენს.

ასევე დაბალია (30 პროცენტით) წინა წლის დეკემბერთან შედარებით საბაჟოდან მიღებული შემოსავალიც, რაც იანვრისათვის დამახასიათებელი მთელი რიგი ობიექტური მიზეზების მხედველობაში მიღებასთან ერთად, დამატებით ღონისძიებების განხორციელებასაც მოითხოვს სისტემის ხელმძღვანელობისაგან.

აღნიშნული ჩამორჩენის შედეგად ფინანსთა სამინისტროს ინფორმაციით ცენტრალურ ბიუჯეტს იანვარში 16 მილიონი ლარი დააკლდა და გეგმა მხოლოდ 44 პროცენტით შესრულდა.

მართალია, თებერვლის განვლილ პერიოდში საგადასახადო ინსპექციამ უკვე აკრიფა 6 მილიონი ლარი, რაც 3-ჯერ აღემატება იანვრის ანალოგიურ მაჩვენებელს, მაგრამ ვითარება ჯერ კიდევ რთულია და როგორც წარმოების ზრდის, ისე ბიუჯეტის შემოსავლის ფორმირებაში უკვე თებერვალშივე უნდა მივაღწიოთ გარდატეხას, რისთვისაც მეტად დაძაბული მუშაობა იქნება საჭირო.

რაც შეეხება მთავრობის სხდომაზე გარკვეულ სიმკაცრეს, მე მართლაც მიმაჩნია, რომ შეუთავსებელია ნორმალურ მდგომარეობასთან, როცა ცალკეულ რაიონებში, ქალაქებში ადგილობრივი ბიუჯეტი გადაჭარბებით სრულდება და ეს შემოსავალი ცენტრალურ ბიუჯეტში 30-40 პროცენტით არ არის შესრულებული. ეს ვერ შეუთავსდება იმ პრინციპს, რომ ჩვენ ვაშენებთ ერთიან სახელმწიფოს და ყველას უმთავრესი საზრუნავი საერთო-სახელმწიფოებრივი ამოცანები უნდა იყოს. ამიტომაც ამ პრობლემებს საკმაოდ მკაცრი შეფასებები მიეცა და სწორედ ასე ითქვა, რომ, თუ ეს ტენდენცია არ დაიძლია და ვინც ამ მოძრაობაში, ესე იგი, სახელმწიფოს გაძლიერებისათვის ბრძოლაში თავის წვლილს ვერ შეიტანს, ის თავის ადგილას არ უნდა იყოს.

- ამ კვირას გაიმართება თქვენი ოფიციალური ვიზიტი უკრაინაში, უკრაინა ის ქვეყანაა, რომელთანაც საქართველოს გამორჩეული ურთიერთობა აკავშირებს. რა იქნება ამჯერად ამ ვიზიტის მთავარი თემა?

- თქვენ სწორად ბრძანეთ და სწორედ ამ კუთხით ვიხილავთ ამ ვიზიტს.

როგორც მოგეხსენებათ, უკრაინა - საქართველოს მრავალმხრივი ურთიერთობა განსაკუთრებული დინამიზმით ხასიათდება და ეს ასეც უნდა იყოს. დიდი ხელშეკრულება, რომელიც ორ სახელმწიფოს შორის გაფორმდა, ითვალისწინებს არა მარტო კეთილმეზობლობას და მრავალმხრივ თანამშრომლობას, არამედ, ურთიერთდახმარებას. ეს არის ამ ხელშეკრულების განსაკუთრებული კომპონენტი - ურიერთდახმარება. ხელშეკრულების ასეთი რანგი, მე ასე ვიტყოდი, იშვიათია სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობებში.

დიდი ინტერესით ველოდები შეხვედრას პრეზიდენტ კუჩმასთან, რომელთანაც განსაკუთრებული მეგობრული და ნდობით აღსავსე ურთიერთობა მაკავშირებს.

ვიზიტის პრიორიტეტი იქნება ეკონომიკური კავშირ-ურთიერთობის გაღრმავება-გაფართოება, რამდენიმე მნიშვნელოვან ხელშეკრულებას მოვაწერთ ხელს.

კიევში შევხვდებით უკრაინის სხვა ხელმძღვანელებსაც, რაც დაგვეხმარება ორ ქვეყანას შორის ურთიერთსასარგებლო თანამშრომლობის განვითარებაში.

როგორც მოგეხსენებათ, შემდეგ კვირაში დაგეგმილია ჩემი ოფიციალური ვიზიტი აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში (ამას იმიტომ ვამბობ, რომ საკმაოდ ინტენსიურად მიმდინარეობს კონტაქტები სხვადასხვა ქვეყნების ხელმძღვანელებთან, მაგრამ დღეს ამაზე არ შევჩერდები). მიმდინარეობს, მე ასე ვიტყოდი, საგანგებო სამზადისი. ნება მომეცით, ამ საკითხს უფრო დეტალურად შემდეგ ინტერვიუში შევეხო.

- ხვალ თბილისს ნატოს გენერალური მდივანი ხავიერ სოლანა ეწვევა. ნატოს აღმოსავლეთით გაფართოებასთან დაკავშირებით სხვადასხვა ქვეყნების ხელმძღვანელების გარკვეული მოსაზრებანი, თავად ნატოს მოსაზრებანი საყოველთაოდ ცნობილია. თქვენ არაერთხელ გამოხატეთ საქართველოს პოზიცია ამასთან დაკავშირებით. თქვენ საქართველოს უშიშროებისათვის ევროკავშირის გაფართოებას მიიჩნევთ აუცილებლად. ბატონ სოლანას ვიზიტს რაღაც მნიშვნელობა და მიზანი აქვს...

- ხავიერ სოლანას ჩამოსვლა კავკასიაში, კერძოდ, საქართველოში, მე ასე მიმაჩნია, სავსებით ბუნებრივი მოვლენაა. დარწმუნებული ვარ, იგი სხვა რეგიონებსაც მოინახულებს. ნატოს გენერალური მდივანი ევროპული უშიშროების პრობლემებს უფრო მასშტაბურად, ფართო სპექტრით განიხილავს (ყოველ შემთხვევაში, მე ასეთი შთაბეჭდილება შემიქმნა მასთან შეხვედრებმა), ვიდრე ეს არის დავა ნატოს შემადგენლობაში ზოგიერთი ქვეყნის გაწევრიანების შესახებ. თუმცა, ესეც მნიშვნელოვანი პრობლემაა.

უშიშროების სისტემა ევროპულ სივრცეში ერთიანი და მყარი უნდა იყოს. ჩვენი დიალოგიც ამ დიდ უაღრესად აქტუალურ თემას მიეძღვნება.

მე კვლავაც ვადასტურებ, რომ საქართველოსათვის, რა თქმა უნდა, ევროკავშირში გაწევრიანებაა საარსებოდ მნიშვნელოვანი, თუმცა ნატოსთან თანამშრომლობა საერთო უშიშროების ერთ-ერთ გარანტიადაც მიგვაჩნია.

- იმავე ნატოსა თუ ევროკავშირის გაფართოებასთან დაკავშირებით, სხვადასხვა ვიზიტების დროს, ჩვენთვის ერთ-ერთი უმთავრესი თემა არის კონფლიქტები კავკასიაში, და, განსაკუთრებით კონფლიქტები საქართველოში. ძალიან საინტერესო იყო ერთი მოსაზრება, რომელიც იტალიიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა გამოთქვა, კერძოდ, იმის შესახებ, რომ გაეროსთან უნდა შეიქმნას მუდმივმოქმედი საერთაშორისო სასამართლო, რომელიც განიხილავს კაცობრიობის წინაშე ჩადენილ დანაშაულს. ფაქტობრივად, იმ შეფასებებში, რომლებიც მიეცა აფხაზეთში კონფლიქტს, იმავე ბუდაპეშტის სამიტზე და, განსაკუთრებით, ლისაბონის სამიტზე, გამოკვეთილად არის ნათქვამი, რომ ფაქტობრივად, ესაა კაცობრიობის წინაშე ჩადენილი დანაშაული. რას ნიშნავს ეს ჩვენთვის? არის თუ არა შესაძლებელი, რომ გაეროს საქმიანობა ამ კუთხით გააქტიურდეს?

- თქვენ კარგად მოგეხსენებათ, რომ ჩვენ ძალიან დიდი ხანია ვფიქრობთ ამ პრობლემაზე. არაერთხელ გამოგვიყენებია სხვადასხვა ვარიანტები. ჩემი აზრით, ძალიან მნიშვნელოვანია იტალიის ინიციატივა - შეიქმნას გაეროსთან მუდმივმოქმედი საერთაშორისო სასამართლო, რომლის კომპეტენციაშიც შევა დანაშაული კაცობრიობის წინაშე, მაგალითად, ისეთი, როგორიც სეპარატისტებმა ჩაიდინეს აფხაზეთში.

საქართველო აქტიურად უჭერს მხარს იტალიიის ამ წინადადებას და იმედოვნებს, რომ მსოფლიო საზოგადოებრიობა მივა იმ დასკვნამდე, რომ ასეთი საერთაშორისო ინსტიტუტი საყოველთაო მშვიდობის და კონფლიქტების თავიდან აცილების თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი მონაპოვარი იქნება.

მე ძალიან დიდი იმედი მაქვს, რომ იტალიის ეს ინიციატივა არ დარჩება, ასე ვთქვათ, მარტო ინიციატივად და მარტო განაცხადად. თავის დროზე, ძალიან მნიშვნელოვანი წინადადებები წამოაყენა ეგვიპტის პრეზიდენტმა ბატონმა მუბარაქმა ტერორიზმის წინააღმდეგ საერთაშორისო მასშტაბით, მსოფლიო მასშტაბით ტოტალიტარული, გლობალური ბრძოლის დაწყების თაობაზე, რამდენიმე ქვეყანა გამოეხმაურა, მათ შორის საქართველოც. სამწუხაროდ, ეს დეკლარირების ფარგლებს ვერ გასცდა. ძალიან საწყენი იქნება, თუ იტალიის ეს უაღრესად აქტუალური ინიციატივა, მარტო დეკლარაციისა და ინიციატივის დონეზე დარჩება, ამიტომ ვფიქრობ, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა მდივანმა, გაეროს შესაბამისმა სტრუქტურებმა ოპერატიულად უნდა შეისწავლონ ეს საკითხი და შესაბამისი გადაწყვეტილებები მოამზადონ მომავალი ასამბლეისათვის. ყოველ შემთხვევაში, საქართველო მომავალში კვლავაც აქტიურად დაუჭერს მხარს ამ ინიციატივას და ამ წამოწყებას.

საქინფორმი.

„უშიშროების სისტემა ევროპულ სივრცეში ერთიანი და მყარი უნდა იყოს“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 11 თებერვალი. - №33 (2406). - 1,2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის მოხსენება 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების წინასწარი შედეგებისა და 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის შესახებ საქართველოს პარლამენტის სხდომაზე 1997 წლის 7 თებერვალს

I. შესავალი

ბატონო პარლამენტარებო!

დღეს მე საქართველოს კონსტიტუციის 93-ე მუხლის შესაბამისად წარმოგიდგენთ პრეზიდენტის საპარლამენტო მოხსენებას 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის შესახებ.

როგორც მოგეხსენებათ, კონსტიტუციის მოთხოვნებიდან გამომდინარე, 1996 წლის ოქტომბერში პარლამენტში პრეზიდენტის ხელმოწერით წარმოდგენილი იქნა ბიუჯეტის პროექტი, დაიწყო წინასწარი საკომიტეტო განხილვები.

მაგრამ ჩვენმა დღევანდელმა სოციალურმა, პოლიტიკურმა, ეკონომიკურმა ცხოვრებამ დღის წესრიგში დააყენა ბიუჯეტის პროექტის კორექტირების აუცილებლობა.

დიდი მუშაობა ჩატარდა აღმასრულებელი ხელისუფლების, პარლამენტის კომიტეტებისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის თანამშრომლობის საფუძველზე.

1997 წლის ბიუჯეტის პროექტი სრულ შესაბამისობაში იქნა მოყვანილი საერთაშორისო სავალუტო ფონდის რეკომენდაციებთან, ისაფის პროგრამის მოთხოვნებთან და 1997 წელს საქართველოს ეკონომიკური და ფინანსური პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებთან.

ასეთია ის ძირითადი მიზეზები, რომელთა გამოც 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის დამტკიცება პარლამენტისა და აღმასრულებელი ხელისუფლების შეთანხმების საფუძველზე გატანილ იქნა 1997 წლის თებერვლისათვის.

აღმასრულებელი ხელისუფლება, მთავრობა, განსაკუთრებით, ფინანსთა სამინისტრო, ეკონომიკის სამინისტრო, მუნიციპალური ხელისუფლება ყველაფერს გააკეთებენ იმისათვის, რომ ბიუჯეტის პროექტი მომავალში პარლამენტში წარდგენილ იქნეს დროზე, კონსტიტუციისა და ბიუჯეტის შესახებ ახალი კანონის მოთხოვნების შესაბამისად.

იმედს გამოვთქვამ, რომ პარლამენტში პრეზიდენტის მიერ წარმოდგენილი 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების წინასწარი შედეგების შესახებ მოხსენება განხილული იქნება კონსტრუქციული, ნაყოფიერი თანამშრომლობის ატმოსფეროში და ხელს შეუწყობს უმაღლესი მიზნის მიღწევას - ქვეყნისა და ხალხის კეთილდღეობის ამაღლებას.

II. 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების წინასწარი შედეგები

ა) რეფორმების შედეგად ჩამოყალიბებული ძირითადი ტენდენციები და მიმართულებები ეკონომიკისა და ფინანსების დარგში. მაკროეკონომიკური და სტრუქტურული გარდაქმნების სამწლიანი პროგრამის განხორციელების პირველი, 1996 წლის წინასწარი შედეგები.

ნება მიბოძეთ, სანამ 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტზე გადავიდოდე, კონსტიტუციის მოთხოვნის შესაბამისად, მოგახსენოთ გასული 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების შესახებ.

1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების პროცესი ეფუძნებოდა იმ ძირითად ტენდენციებს, რომლებიც ჩამოყალიბდა რეფორმების შედეგად, იმ გარდაქმნებს რომლებიც საქართველოში მიღწეულია საპრეზიდენტო, აღმასრულებელი და საკანონმდებლო, ავტონომიური, სამხარეო და ადგილობრივი, მუნიციპალური ხელისუფლების საერთო მსოფლიო ბანკთან და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობით.

მოკლედ შევეხები იმ ძირითად ტენდენციებს, რომლებიც ჩამოყალიბდა რეფორმების შედეგად და რომლებმაც გადამწყვეტი გავლენა მოახდინა 1996 წლის ბიუჯეტის შესრულებასა და 1997 წლის ბიუჯეტის პროექტის შედგენაზე.

კონსტიტუციის ამოქმედებამ, პარლამენტისა და პრეზიდენტის დემოკრატიულმა არჩევნებმა, რამაც ქვეყნის სათავეში რეფორმატორულად განწყობილი პოლიტიკური ძალები დაამკვიდრა, შექმნა იმის პირობები და გარანტია, რომ ეკონომიკის და კულტურის აღმავლობა, საქართველოს ინტეგრაცია საერთაშორისო თანამეგობრობაში, მსოფლიო სამეურნეო კავშირებში.

ამ მოვლენებს პირდაპირი კავშირი აქვთ საბიუჯეტო პროცესთან, საბიუჯეტო-საფინანსო პოლიტიკასთან.

ყოველივე ამის დასტურია, თუნდაც საქართველოს და ევროკავშირის ხელშეკრულება პარტნიორობის და ურთიერთანამშრომლობის შესახებ, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის, მსოფლიო ბანკის, ევრობანკის ახალ პროგრამებში საქართველოს ჩართვა, საქართველოს ევრაზიული სატრანზიტო დერეფნის ფუნქციის განვითარება, კასპიისა და ყაზახეთის ადრეული ნავთობის ტრანსპორტირების ერთ-ერთ ძირითად მარშუტად საქართველოს ტერიტორიის არჩევა და მრავალი მსგავსი მაგალითი.

მეორე ტენდენცია, რომელსაც მინდა ხაზი გავუსვა - ეს არის ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებისა და სოციალური პრობლემების გადაწყვეტის მწყობრი, სისტემური, თანმიმდევრული გრძელვადიანი სტრატეგიის ჩამოყალიბება, რამაც ასახვა ჰპოვა პრეზიდენტის პოლიტიკურ პროგრამაში, რომელსაც მხარი დაუჭირა საქართველოს მოსახლეობამ.

ამ პროგრამის ეკონომიკურ-ფინანსური და არა მხოლოდ ეკონომიკურ-ფინანსური რეალიზაციის პირველადი საწყისი და მნიშვნელოვანი ეტაპი იყო 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი, რომელიც, როგორც მოგეხსენებათ, პრეზიდენტის წარდგინებით საქართველოს პარლამენტმა დაამტკიცა 1996 წლის 9 თებერვალს.

1996 წლის ბიუჯეტის შესრულებას საფუძვლად დაედო ქვეყნის მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და სტრუქტურული გარდაქმნის საშუალოვადიანი ღონისძიებები, რომლებიც ხორციელდება მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ხელშეკრულებით.

მესამე უმთავრესი ტენდენცია გახლავთ ეკონომიკის არა მხოლოდ სტაბილიზაცია, არამედ ეკონომიკური ზრდის განახლება ქვეყანაში.

1996 წელს საქართველოში მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა წინა წელთან შედარებით 11 პროცენტით გაიზარდა. 1995 წელს ეს მაჩვენებელი 2,6 პროცენტს შეადგენდა. ეს არის პირველი მნიშვნელოვანი, სერიოზული, დადებითი ძვრა ჩვენს ეკონომიკაში.

ეს უდავოდ წინსვლაა, თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ 1989 წლიდან საქართველოში აღინიშნებოდა წარმოების შეუჩერებელი დაქვეითება. ამასთან, დაცემის ტემპმა 1992 წელს 45 პროცენტი შეადგინა, 1993 წელს - 29 პროცენტი, 1994 წელს - 12 პროცენტი.

სტაბილიზაციის პროცესებისა და წარმოების გამოცოცხლების კვალობაზე პირველად უკანასკნელი პერიოდის მანძილზე აღინიშნება დადებითი ტენდენციები ისეთ მნიშვნელოვან სფეროში, როგორიცაა დასაქმება. 1995-1996 წლებში აღინიშნა ეროვნულ მეურნეობაში დასაქმებულთა თუმცა უმნიშვნელო, მაგრამ მაინც ზრდა 1,6%25-ით. ამასთან, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ შესაბამისი აღრიცხვის არარსებობის გამო ეს მაჩვენებელი არ ითვალისწინებს თვითდასაქმებულთა მნიშვნელოვან ნაწილს, წვრილ მოვაჭრეებს, ხელოსნებს, მეწარმეების და სხვათა სახით, რომელთა რაოდენობაც საექსპორტო შეფასებით 300 ათას კაცს აჭარბებს.

მილიონამდე ოჯახი გახდა სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის მესაკუთრე, რაც ასევე დასაქმების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საფუძველია.

მეოთხე, უმთავრესი ტენდენცია არის ინფლაციის შეჩერება და ეროვნული ვალუტის სტაბილური საცვლელი კურსის შენარჩუნება.

1996 წლის განმავლობაში სამომხმარებლო ფასების ინდექსი (წანასწარი შეფასებით) 13,5 პროცენტით გაიზარდა, ინფლაციის წლიურად დაგეგმილი 25-29 პროცენტის ნაცვლად. ეს მაშინ, როცა 1994 წელს ინფლაციის დონემ 8500 პროცენტი, ხოლო 1995 წელს - 57 პროცენტი შეადგინა.

აშშ დოლარის საცვლელი კურსი ქვეყნის ეკონომიკის სტრუქტურაში კერძო საკუთრების დომინირებაა. ეს ძირფესვიანი გარდატეხაა საბაზრო ეკონომიკის მშენებლობაში. შეიძლება ყველაზე მნიშვნელოვანიც.

ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის სამი მეოთხედი ამჟამად კერძო სექტორში იქმნება, ხოლო სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლებში ამ სექტორის წილი ორ მესამედს აჭარბებს.

საქართველოს მთავრობამ, პრაქტიკულად, დაამთავრა მცირე პრივატიზაცია, ავესე პრივატიზებულია საშუალო და მსხვილი საწარმოების ნახევარზე მეტი.

პრივატიზაციის პროგრამების რეალიზაციის კვალობაზე კერძო მესაკუთრეთა ხელში გადავიდა 9200-ზე მეტი საწარმო და ობიექტი. ახლა მთავარია მათი სრული სიმძლავრით ამოქმედება.

საგულისხმოა, რომ საბაზრო ურთიერთობების განვითარებასთან ერთად მნიშვნელოვნად იზრდება კერძო სექტორში დასაქმებულთა ხვედრითი წილი. შარშან კერძო სექტორში დასაქმებულთა რიცხვმა 650 ათას კაცს გადააჭარბა.

ჭეშმარიტად ისტორიული და საეტაპოა მიწის რეფორმა, შესაბამისი კანონის მიღება პარლამენტის მიერ, სასოფლო-სამეურნეო მიწების კერძო საკუთრებაში დაკანონების პროცესი.

ამჟამად ხორციელდება ენერგეტიკული სექტორის სტრუქტურიზაციის პროგრამა, რომლის თანახმადაც სიმძლავრეთა დიდი ნაწილი თანადათანობით, ეტაპობრივად კერძო საკუთრებაში გადავა.

მეექვსე. ქვეყანაში არსებითად განხორციელებულია საბიუჯეტო და საგადასახადო სისტემების ძირეული ინსტიტუციური რეფორმა.

ჩამოყალიბებულია ბაზა, რომელიც კიდევ უფრო იხვეწება, სულ უფრო ნაყოფიერად მუშაობს ამ მიმართულებით ფინანსთა სამინისტრო, საგადასახადო ადმინისტრაცია, საბაჟო სამსახური.

სისტემურ სრულყოფას განიცდიან რესპუბლიკური და ადგილობრივი საფინანსო სტრუქტურები. გასული წლის 1 დეკემბრისათვის სახელმწიფო ხაზინის კონტროლის ქვეშ გადაყვანილ იქნა არსებული 1340 საბიუჯეტო ორგანიზაციიდან - 1094. ხაზინას კვლავაც განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დავუთმოთ.

1997 წლის ბოლომდე მთლიანად ამუშავდება სახაზინო სისტემა, ყველა სამინისტრო და საბიუჯეტო ერთეული გადავა ხაზინის მომსახურებაზე.

დღევანდელი საქართველოს ეკონომიკა ჩამოყალიბდა თვითგანვითარებად სისტემად, რომლის უმთავრესი თვისებრივი მახასიათებლებია სტრუქტურული და სისტემური რეფორმები.

საქართველოს ეკონომიკაში მიმდინარე პროცესების სიღრმე, გავრცელების არეალი, დინამიკა და ტემპები არსებითად ყალიბდება სახელმწიფოს ეკონომიკური პოლიტიკის რეალიზაციის უმთავრესი მექანიზმის - ბიუჯეტის მეშვეობით. ამიტომ ბუნებრივია სახელმწიფო ბიუჯეტის ის გადამწყვეტი როლი, რომელიც მან შეიძინა თანამედროვე ეტაპზე.

ბ) 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ძირითადი პარამეტრები და მათი სრულყოფის პროცესი. აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და პარლამენტის თანამშრომლობა ამ სფეროში ახლა, რეფორმის ძირითადი ტენდენციების მიმოხილვის შემდეგ, ნება მიბოძეთ შევეხო 1996 წლის ბიუჯეტის შესრულების წინასწარ შედეგებს.

როგორც 1996 წლის ბიუჯეტის შესრულების წინასწარი შედეგების ანალიზი გვიჩვენებს, მთავარი ტენდენცია ამ სფეროში ის არის, რომ ხელისუფლების ეკონომიკურმა. პოლიტიკურმა, სოციალურმა კურსმა, სახელმწიფოებრივმა ღონისძიებებმა უკვე მოგვცა გარკვეული დადებითი შედეგები. ეს საბიუჯეტო სფეროში გამოიხატება წინა, 1995 წელთან შედარებით სახელმწიფო შემოსავლების საკმაოდ მნიშვნელოვან ზრდაში, სახელმწიფო ხარჯების შემცირებაში, ბიუჯეტის შესრულებაზე კონტროლის გაძლიერებაში, ბიუჯეტის დეფიციტის შემცირებაში, საგარეო ვალების დიდი ნაწილის რესტრუქტურიზაციასა და სხვა პროგრესულ ტენდენციებში.

პარლამენტმა თავდაპირველად ბიუჯეტის შემოსავლები განსაზღვრა - 555 მლნ ლარის, ხოლო ხარჯები - 784 მლნ ლარის ოდენობით. დეფიციტმა შეადგინა 229 მლნ ლარი, ანუ ამ ბიუჯეტის ხარჯების - 29,1 პროცენტი. დეფიციტი დაიფარა საერთაშორისო ორგანიზაციების მონაწილეობით, რისთვისაც ჩვენ მათი მადლობელი ვართ.

შემდგომში აღმასრულებელი ხელისუფლების საკანონმდებლო ინიციატივების საფუძველზე ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ ცხოვრებაში წამოჭრილ ამოცანათა გადაწყვეტის ფინანსური უზრუნველყოფის მიზნით, პარლამენტმა შესაბამისი კანონებით ოთხჯერ შეიტანა ცვლილებები ბიუჯეტის როგორც საშემოსავლო, ისე ხარჯების ნაწილში.

ხარჯების საერთო მოცულობაში და სტრუქტურაში ცვლილებების აუცილებლობა განაპირობეს პურის ფასების ლიბერალიზაციის დაწყებამ და ამ პირობებში ხორბლის სახელმწიფო რეზერვების შექმნისა და მოსახლეობის სოციალური დაცვის დამატებითმა ღონისძიებებმა, 1996 წლის 1 სექტემბრიდან განათლების სფეროს პროფესორ-მასწავლებლებისათვის, აგრეთვე სახელმწიფო მოხელეთათვის ხელფასის გადიდებამ, ზამთრის სეზონის მზადებასთან დაკავშირებით მაზუთის სახელმწიფო რეზერვების შექმნამ, სხვა გადაუდებელმა ღონისძიებებმა.

საბოლოო ანგარიშით 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პარამეტრები ასეთი სახით ჩამოყალიბდა: შემოსავალი - 562,856 მლნ ლარი, ხარჯები - 805,556 მლნ ლარი.

ასეთი კორექტირების შედეგად სახელმწიფო ბიუჯეტის დეფიციტის ზღვრული ოდენობა - 6,5 მლნ ლარით, ანუ ხარჯების მიმართ 0,3 პროცენტული პუნქტით გადიდდა და 242,7 მლნ ლარს მიაღწია. როგორც გითხარით, დეფიციტი იფარება საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების დახმარებით.

გ) საბიუჯეტო პროცესის სახელმწიფოებრივი რეგულირების ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ

ბიუჯეტის დამტკიცება ერთია, შესრულება - მეორე. დეტალურად არ შევჩერდები იმ ღონისძიებებზე, რომლებსაც ახორციელებდა ამ მხრივ აღმასრულებელი ხელისუფლება, პრეზიდენტი.

მეტად საყურადღებოა, რომ პირველად ჩვენი ქვეყნის პრაქტიკაში საქართველოს პარლამენტმა, მისმა საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტმა სპეციალურ სხდომაზე მოისმინა სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების ნახევარი წლის შედეგები. კარგი იქნება, თუ ეს პრაქტიკა მომავალშიც გაგრძელდება.

ასევე მნიშვნელოვანი და უაღრესად სასარგებლო იყო სპეციალური კომისიის ჩამოყალიბება, რომელსაც ხელმძღვანელობს სახელმწიფო მინისტრი და რომელიც სისტემატურად იხილავს ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტის შესრულების მიმდინარეობას.

დ) 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლის შესრულება

1996 წლისათვის საქართველოს ეკონომიკის უმნიშვნელოვანესი დამახასიათებელი ტენდენცია იყო საბიუჯეტი შემოსავლების მნიშვნელოვანი მატება.

წინასწარი მონაცემებით, საგადასახადო და არასაგადასახადო შემოსავლების საერთო მოცულობამ (უცხოეთიდან მიღებული გრანტებიდან შემოსავლების გარეშე) 461 მილიონ ლარს გადააჭარბა, რაც 259 მილიონი ლარით მეტია, ანუ თითქმის 2,5-ჯერ აღემატება 1995 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს.

საგრძნობლად გაიზარდა საგადასახადო შემოსავლები, რომელთა მოცულობამ 1996 წლის ბოლოსათვის 306,9 მლნ ლარს გადააჭარბა. ეს 1995 წლის ფაქტობრივ მაჩვენებელზე 175 მილიონი ლარით, ანუ 2,5-ჯერ მეტია.

მნიშვნელოვნად ამაღლდა შემოსავლების მობილიზაციის დონე გადასახადთა ცალკეული სახეების მიხედვით. კერძოდ, ბიუჯეტში აკუმულირებული თანხა 2,3-ჯერ აღემატება 1995 წლის დონეს, დამატებული ღირებულების გადასახადი - 2,4-ჯერ, აქციზის თანხა - 5-ჯერ, და მეტად.

საბაჟო გადასახადის თანხა - თითქმის 3-ჯერ გაიზარდა.

ასეთ მატებას, ბუნებრივია, საფუძვლად ედო, ერთი მხრივ, ეკონომიკური ზრდის პროცესის დაჩქარება, ხოლო მეორე მხრივ, საგადასახადო ადმინისტრაციის საქმიანობის გაუმჯობესება. განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ 1996 წელს იმპორტირებული საქონლის დაბეგვრით, დამატებული ღირებულების, საბაჟო გადასახადისა და ნავთობპროდუქტებზე ფიქსირებული გადასახადების სახით ამოღებულმა შემოსავლებმა შეადგინა 65 მლნ ლარზე მეტი, რაც 1995 წელს მობილიზებულ თანხაზე 6-ჯერ მეტია.

1995 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტისაგან განსხვავებით, გასული წლის ბიუჯეტში გაჩნდა კაპიტალური შემოსავლებიც.

გაიზარდა არასაგადასახადო შემოსავლების მოცულობაც: 1995 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში აღნიშნული წყაროდან მიღებული თანხები 22 მლნ ლარს შეადგენდა, ხოლო 1996 წელს - 31 მლნ ლარს.

მთლიანობაში სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების საერთო თანხამ 527 მლნ ლარი შეადგინა, დაზუსტებული გეგმით გათვალისწინებული 562 მლნ ლარის ნაცვლად.

გეგმის შესრულებას 35 მლნ ლარი, ანუ 6%25 დააკლდა.

გეგმის შეუსრულებლობა მთლიანად ცენტრალურ ბიუჯეტზე მოდის: წლის განმავლობაში ცენტრალური ბიუჯეტის სახსრებმა გეგმიური 336 მლნ ლარის ნაცვლად, ფაქტობრივად 293 მლნ ლარი, ანუ გეგმის 87 პროცენტი შეადგინა.

1995 წელთან შედარებით, 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ფაქტობრივი პარამეტრები საგრძნობლად გაუმჯობესდა.

მაგრამ გასულ წელს საბიუჯეტო შემოსავლების მობილიზაცია მაინც ვერ ჩაითვლება დამაკმაყოფილებლად, რადგან მთელი რიგი საგეგმო პარამეტრები ვერ შესრულდა. როგორც გითხარით, ცენტრალურ ბიუჯეტში შემოსავლების გადმორიცხვებმა შეადგინა 87%25. დაუშვებელია ცალკეული ქალაქებისა და რაიონების ასეთი დამოკიდებულება ცენტრალური ბიუჯეტისადმი.

საშემოსავლო გადასახადი სახელმწიფო ბიუჯეტში ამოღებულია 47,0 მლნ ლარის მოცულობით, რაც დაგეგმილი მაჩვენებლის მხოლოდ 97,5 %25-ია.

ვერ იქნა უზურუნველყოფილი დამატებული ღირებულების გადასახადის და აქციზის დაგეგმილი თანხების მობილიზაცია.

საბაჟო დეპარტამენტის ხაზით დამატებული ღირებულების და აქციზის გადასახადის გეგმა, შესაბამისად, 3-ჯერ და 5-ჯერ გადაჭარბებით შესრულდა, მაგრამ ეს არსებითად განპირობებული იყო გასულ, 1995 წელს საგადასახადო შეღავათების გაუქმებით.

მოგების გადასახადის დაზუსტებული გეგმა, რომელიც 57,9 მლნ ლარს შეადგენდა, შესრულდა მხოლოდ 55,7 %25-ით.

მოგების გადასახადის მობილიზაციის დაბალი დონე იმაზე მეტყველებს, რომ ქვეყნის ეკონომიკაში არსებული რეზერვები სრულად ვერ გამოიყენება.

ასე, მაგალითად, მრეწველობის დარგში პროდუქციის გამოშვების ფაქტობრივმა დონემ გასულ წელს ინდიკატური გეგმით გათვალისწინებული მაჩვენებლის მესამედზე ნაკლები შეადგინა, რამაც, ბუნებრივია, ნეგატიურად იმოქმედა სამრეწველო წარმოებაში მიღებული მოგების დონეზე.

ამავე დროს, 1996 წელს შედარებით მაღალი ტემპით ვითარდებოდა ვაჭრობისა და მშენებლობის სფეროები, ე.ი. სწორედ ის დარგები, სადაც დიდია აღურიცხავი შემოსავლები, და ამდენად მოგების გადასახადის ამოღება გაძნელებულია.

ყოველივე ეს მიუთითებს მოგების გადასახადის ზრდის სფეროში მნიშვნელოვანი აუთვისებელი რეზერვების არსებობაზე. მომავალში აღნიშნული მიმართულებით დიდი სამუშაოა შესასრულებელი.

შემოსავლების შედარებით მაღალი დონე იქნა მიღწეული სპეციალურ სახელმწიფო ფონდებში. ამ წყაროდან სახელმწიფო ბიუჯეტმა მიიღო 103 მლნ ლარამდე თანხა, ანუ დაგეგმილი მაჩვენებლის 103%25.

გამონაკლისს წარმოადგენს საპენსიო ფონდი, სადაც შემოსავლების დაზუსტებული გეგმის შესრულებას დააკლა 7 მილიონ ლარზე მეტი.

საგეგმო შემოსავლები გადაჭარბებით არის შესრულებული: ჯანდაცვის ფონდში, დასაქმების ფონდში, ერთიან საგზაო ფონდში.

სახელმწიფო სპეციალურ ფონდებში საკუთარი საშემოსავლო სახსრების სახით მობილიზებულმა თანხამ 1995 წლის დონეს 2-ჯერ და მეტად გადააჭარბა.

გრანტებმა და სახელმწიფო ქონების პრივატიზაციიდან მიღებულმა შემოსავლებმა, ნაცვლად გეგმით გათვალისწინებული 59 და 4,5 მლნ ლარისა, შეადგინა შესაბამისად - 65 და 21 მლნ ლარი.

მთლიანობაში სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების შეუსრულებლობა განაპირობა საგადასახადო შემოსავლების ამოღების არასაკმარისმა დონემ.

არგადახდების პრობლემა უნდა ჩაითვალოს ერთ-ერთ ძირითად მიზეზად, რამაც განაპირობა საგადასახადო შემოსავლების 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტით დამტკიცებული მაჩვენებლების ბოლომდე შეუსრულებლობა.

1995 წელს ბიუჯეტის წინაშე ვადაგადაცილებული დავალიანებების მოცულობამ 90 მლნ ლარს გადააჭარბა.

აქედან საპენსიო ფონდში ვადაგადაცილებულმა დავალიანებამ 1996 წელს 25 მლნ ლარი შეადგინა.

საგადასახადო შემოსავლების გეგმების შეუსრულებლობა გამოწვეულია, ერთი მხრივ, მიუხედავდ დიდი ძვრებისა, საგადასახადო და საბაჟო ადმინისტრაციათა და ჯერ კიდევ მაინც არასაკმარისი საქმიანობით, მეორე მხრივ, ქვეყნის ეკონომიკური და საწარმოო პოტენციალის არასრული გამოყენებით. შარშან წარმოების მნიშვნელოვანი დაცემა აღინიშნა მრეწველობის მთელ რიგ დარგებში. მიმდინარე წელს ჩვენი განსაკუთრებული ყურდღება სწორედ მრეწველობას სჭირდება. აუცილებელია ახალი ფუნქციებითა და ახალი დატვირთვით მრეწველობის სამინისტროს შექმნა, რათა ამ სფეროში უფრო სწორად განხორციელდეს სახელმწიფო კოორდინაციისა და შეთანხმებული მუშაობის ამოცანები.

ასევე არასაკმარისია ტრანსპორტის დატვირთვის პარამეტრებიც.

შარშან ტვირთბრუნვა 7%25-ით შემცირდა, რაც ძირითადად საზღვაო ტრანსპორტზე მოდის. მიმდინარე წელს ამ სფეროსაც განსაკუთრებული ყურადღება დასჭირდება.

უარყოფითი ზეგავლენა მოახდინა ბიუჯეტის შესრულების პროცესზე 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის დაგვიანებით დამტკიცებამ.

ეს გამოიხატა პირველ რიგში იმაში, რომ 1996 წლის პირველი სამი თვის განმავლობაში მოქმედებდა გაუმართლებელი საგადასახადო შეღავათები, საგადასახადო და საბაჟო სამსახურებს არ გააჩნდათ სახელმწიფო შემოსავლების მობილიზაციის კონკრეტული გეგმები. ყოველივე ამის შედეგად დაიკარგა მნიშვნელოვანი საგადასახადო შემოსავლები.

ზემოთქმულის მიუხედავად, 1996 წელი მაინც უნდა ჩაითვალოს სახელმწიფო შემოსავლების მობილიზაციის საგრძნობი გაუმჯობესების პერიოდად.

ე) საქართველოს ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტის შემოსავლების შესრულება

საანგარიშო პერიოდში ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტების საერთო შემოსავლებმა (ტრანსპორტირების, ცენტრალურ ბიუჯეტთან ურთიერთანგარიშსწორებისა და სხვა შემოსავლების გათვალისწინებით) 164 მლნ ლარი, ანუ საპროგნოზო დავალების 93,2%25 შეადგინა, ხოლო ხარჯებში - 162 მლნ ლარი. ამ ბიუჯეტების შემოსავლებმა ხარჯებს 1,5 მლნ ლარით გადააჭარბა.

1996 წელს სამხარეო ადმინისტრაციებმა, მმართველობის ადგილობრივმა ორგანოებმა და საგადასახადო ინსპექციებმა მნიშვნელოვანი მუშაობა ტერიტორიული ერთეულების საფინანსო ბაზის განმტკიცებისათვის.

საანგარიში წელს ამ ბიუჯეტების საგადასახადო შემოსავლებმა და მოსაკრებლებმა 141,6 მლნ ლარი შეადგინა.

1996 წელს, წინა წელთან შედარებით გაუმჯობესდა საგადასახადო თანხების მობილიზაცია, კერძოდ გაიზარდა დამატებული ღირებულების, მიწისა და ზოგიერთი სხვა სახეობის გადასახადი.

ამავე დროს ვერ შესრულდა იმ გადასახადების ამოღების გეგმა, რომლებიც ძირითადად განაპირობებენ ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტების საშემოსავლო ნაწილის ფორმირებას.

კერძოდ, საანგარიშო პერიოდში ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტებში შემოსავლები დამატებული ღირებულების გადასახადიდან ჩაირიცხა 33 მლნ ლარის, ხოლო მოგების გადასახადიდან 16 მლნ ლარის ოდენობით. ეს, შესაბამისად, საგეგმო დავალებების 84 და 57%25-ს შეადგენს.

სერიოზული ჩამორჩენა გვაქვს დამატებული ღირებულების და მოგების გადასახადთა შესრულებაში თბილისში, ქუთაისში, რუსთავში, ადიგენის, ზესტაფონის, თერჯოლის, მარტვილის, ნინოწმინდის, ჩოხატაურისა და ზოგიერთ სხვა რაიონებში.

საგადასახადო შემოსავლების საპროგნოზო დავალებები გადაჭარბებით შესრულდა შიდა ქართლის, გურიის, სამცხე-ჯავახეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარეებში.

100-პროცენტიან ზღვარს მჭიდროდ მიუახლოვდნენ მცხეთა-მთიანეთის, ქვემო ქართლის, კახეთის მხარეები.

ტერიტორიული ერთეულების მიხედვით შემოსავლების გეგმა შესრულდა 33 ქალაქსა და რაიონში.

ამავე დროს საქართველოს 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების გეგმები ვერ შეასრულა იმერეთის, კახეთის, ქვემო ქართლის მხარეებმა. სამცხე-ჯავახეთს დააკლდა ძალიან ცოტა - 2,0 %25.

ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტების შესრულების შედეგები რამდენადმე უკეთესი იქნებოდა, რომ არა სტიქიური მოვლენები და მათ მიერ გამოწვეული სერიოზული დანაკარგები, აქედან გამომდინარე კი - შესაბამისი ხარჯები, რომლებიც, შესაძლებლობის ფარგლებში, გაიღო ჩვენმა ცენტრალურმა ბიუჯეტმა.

საკმარისია, რომ ძლიერმა გვალვებმა და სეტყვამ უმძიმესი ზარალი მიაყენა მთლიანად კახეთის მხარეს და განსაკუთრებით დედოფლისწყაროსა და საგარეჯოს რაიონებს, ასევე აჭარის, იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ზოგიერთ სხვა მხარეს.

ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ დეპარტამენტ „საქნავთობისათვის“ სახელმწიფო ბიუჯეტისადმი დავალიანების გასული წლის ბოლომდე გადავადებასთან დაკავშირებით, საგარეჯოს რაიონის ბიუჯეტს ბუნებრივი რესურსებით სარგებლობის გადასახადის სახით 400 ათასი ლარი დააკლდა. იგივე ითქმის ზოგიერთ სხვა რაიონზეც.

ვ) 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები

სახელმწიფო შემოსავლების მობილიზაციის დონეზე მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ხარჯების ოპტიმალური სტრუქტურის ჩამოყალიბება და ბიუჯეტით გათვალისწინებული ღონისძიებების შეუფერხებელი დაფინანსება.

წინასწარი მონაცემებით, 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯებმა 783 მლნ ლარი შეადგინა, რაც დაგეგმილ დონეზე 21 მლნ ლარით ნაკლებია. მათ შორის, ცენტრალური ბიუჯეტის ხარჯებმა შეადგინა 551 მლნ ლარი, ტერიტორიული ბიუჯეტების ხარჯებმა - 162 მლნ ლარი.

ბიუჯეტის ხარჯების სტრუქტურაში, 1995 წელთან შედარებით, 1996 წელს გარკვეული პროგრესია მიღწეული.

სოციალური სფეროს დარგების დაფინანსებამ 146 მლნ ლარს მიაღწია, რაც 1995 წელს ამავე მიმართულებით გაწეული ხარჯების დონეს თითქმის 1,5-ჯერ აღემატება.

მნიშვნელოვნად გაიზარდა სოციალური დაცვის ღონისძიებათა დაფინანსების მოცულობა.

ამაღლდა მეცნიერების სფეროში გაწეული სახელმწიფო ხარჯების დონე.

თითქმის 2-ჯერ გაიზარდა სპორტის დაფინანსება.

1995 წელთან შედარებით 1996 წელს 3,5-ჯერ მეტი ხარჯები იქნა გაწეული სამართალდამცავი ორგანოების დასაფინანსებლად.

შემოსავლების საგეგმო მოცულობების შეუსრულებლობამ უარყოფითი გავლენა მოახდინა მთლიანად სახელმწიფო და განსაკუთრებით ცენტრალური ბიუჯეტის საგასავლო ნაწილის შესრულებაზე, რის გამოც ბიუჯეტით გათვალისწინებული ყველა ვალდებულება ვერ დაფინანსდება. მიუხედავად ამისა, ცენტრალური ბიუჯეტის დაცული მუხლების მიხედვით დაგეგმილი ასიგნებები სრული ოდენობით გამოიყო.

სოციალური სფეროს ძირითადი დარგების მიმდინარე გადაუდებელი ხარჯების დაფინანსების დონემ, 1996 წლის ცენტრალური ბიუჯეტის შესრულების წინასწარი მონაცემების თანახმად, შეადგინა: განათლების სფეროში - 83%25, ჯანმრთელობის დაცვაში - 94%25, კულტურისა და სპორტის სფეროში - თითქმის 100%25.

სოციალური უზრუნველყოფის და სოციალური დაცვის სფეროში გათვალისწინებული ყველა ღონისძიება 100%25-მდე დაფინანსდა.

თუ 1995 წელს ერთ სულ მოსახლეზე გაწეული სახელმწიფო ხარჯების წილი 93 ლარს შეადგენდა, 1996 წელს აღნიშნულმა მაჩვენებელმა 150 ლარს მიაღწია, ხოლო 1997 წელს - 196 ლარს გაუტოლდება. ეს მატება აბსოლუტულ გამოხატულებაში შეიძლება არ იყოს საგრძნობი თითოეული ოჯახისათვის, მაგრამ მე თქვენს ყურადღებას მივაპყრობ ტენდენციას, რომელიც მკვიდრდება ჩვენი ქვეყნის ცხოვრებაში.

მიუხედავად იმისა, რომ ფაქტია საბიუჯეტო ხარჯების მოცულობის საგრძნობი გადიდება, ქვეყნის მოსახლეობის დიდი ნაწილი ფინანსურ და მატერიალურ სიდუხჭირეს განიცდის.

1996 წელს ეკონომიკის ზოგიერთ დარგში დასაქმებულთა შრომის ანაზღაურების პირობების გაუმჯობესების მიზნით განხორციელდა რიგი სამთავრობო ღონისძიებები, ხელფასები მოემატათ განათლებისა და მეცნიერების დარგის მუშაკებს, მმართველობითი და აღმასრულებელი ორგანოების ხელმძღვალენებს, მაღალი რანგის სპეციალისტებს და სხვ.

1996 წლის დეკემბრის მონაცემებით ეროვნულ ეკონომიკაში დასაქმებულთა საშუალო თვიურმა ხელფასმა 35-38 ლარს, ხოლო არასაბიუჯეტო სექტორში კი 45 ლარს მიაღწია. კერძო სექტორში კი ეს მაჩვენებელი 120-დან 140 ლარამდე მერყეობდა. თუ გავითვალისწინებთ იმ გარემოებას, რომ 1995 წლის ბოლოს ეროვნულ ეკონომიკაში დასაქმებულთა საშუალო თვიური ხელფასი 15-16 ლარს, ხოლო საბიუჯეტო სფეროში 9 ლარს შეადგენდა, გარკვეული პროგრესი თვალსაჩინოა, თუმცა ეს მონაცემი დადებითი ტენდენციის მხოლოდ დასაწყისად უნდა მივიჩნიოთ.

სოციალურ-ეკონომიკური ინფორმაციის სახელმწიფო დეპარტამენტში შინამეურნეობებზე დაკვირვების შედეგად ირკვევა, რომ მოსახლეობის ფულადი შემოსავლების (ტრანსფერების ჩათვლით) დონე რეალურ ფასებში, 1995 წელთან შედარებით, 40 პროცენტით გაიზარდა.

მიუხედავად ზემოაღნიშნული დადებითი ტენდენციებისა, ქვეყანაში ცხოვრების დონის ოფიციალური მაჩვენებელი კვლავ ძალზე დაბალია. იგი კვლავ მნიშვნელოვნად ჩამორჩება 1990-იანი წლების დასაწყისის დონეს.

დიდია მოსახლეობის სხვადასხვა ჯგუფებს შორის შემოსავლების დონეთა სხვაობა.

საქართველოში მოსახლეობის ცხოვრების დონის შესახებ როდესაც ვლაპარაკობთ, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ჩვენს ქვეყანაში დიდი სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობიდან ნატურის სახით შემოსავლების მიღებისა და მოხმარების წილი, რადგან წინა წლებში ეკონომიკური სტრატეგიის პარალელურად განვითარდა შემოსავლების ნატურალიზაციის პროცესი. შეიძლება ითქვას, რომ ძნელბედობის ჟამს სოფელი იქცა საქართველოს მოსახლეობისათვის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს საარსებო წყაროდ.

სოციალურ-ეკონომიკური ინფორმაციის დეპარტამენტის მონაცემებით, 1996 წელს ნატურალური შემოსავლებისა და ხარჯების წილი მთლიან შემოსავლებში ქალაქებში 50-60 პროცენტს შეადგენდა. ეს ძალზე საგულისხმო მონაცემია.

სიღარიბის ზღვრის დაზუსტებისას აგრეთვე უნდა გავითვალისწინოთ „ჩრდილოვანი ეკონომიკის“ არსებობა, აღურიცხავ ფართობებზე მოყვანილი პროდუქტის მოხმარება, ელექტროენერგიის საფასურის გარეშე მოხმარება, არალიცენზირებული სატრანსპორტო საშუალებებით გაწეული მომსახურება, გარე და მაქოსებური ვაჭრობა, თვითდასაქმების სხვა ფორმები და ასე შემდეგ. ასე რომ, წლეულს აღრიცხვიანობის მოწესრიგების თვალსაზრისით ძალიან დიდი სამუშაო გვექნება შესასრულებელი.

მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში იმპორტი ექსპორტს მნიშვნელოვნად აჭარბებს, საბანკო სისტემაში არსებულ უცხოურ აქტივებზე მოთხოვნა ასეთივე ინტენსიურობით არ იზრდება. ეს კი ადასტურებს იმ აზრს, რომ რიგი საგარეო სავაჭრო ოპერაციები საბანკო სისტემის გვერდის ავლით ხორციელდება. ესეც უზარმაზარი რეზერვია, რაც საერთოდ დამახასიათებელია ჩვენი ქვეყნის ეკონომიკური საქმიანობისათვის.

ოფიციალური სტატისტიკით, სიღარიბის ზღვარი 1996 წელს საშუალო ოჯახისათვის 190-200 ლარი იყო. მაგრამ თუ მხედველობაში მივიღებთ ნატურალური შემოსავლის მოცულობასა და სხვა ზემოთ აღნიშნულ ფაქტორებს, სტატისტიკური დაკვირვების მასალებით გამოდის, რომ ფულადი და ნატურალური შემოსავლების ჯამი თვეში საშუალოდ ერთ ოჯახზე 250-300 ლარს აღწევდა.

შემოსავლების რეალური კრიტერიუმებით გათვალისწინების შემდეგ აშკარა ხდება, რომ სიღარიბის ზღვარს ქვევით მყოფ ოჯახთა რიცხვი დაზუსტებას მოითხოვს. ამას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკის დარგში ჩვენი პოლიტიკის სხვადასხვა პარამეტრის ჩამოყალიბების თვალსაზრისით.

ზ) საგარეო ვალების რესტრუქტურიზაცია

1996 წლის საფინანსო შედეგები, ვალუტის სიმყარესთან და ფისკალური დეფიციტის შემცირებასთან ერთად, აღინიშნება საქართველოს საგარეო ვალების რესტუქტურიზაციაში მნიშვნელოვანი ეტაპით.

1996 წლის 1 იანვრის მდგომარეობით საქართველოს აღებულად ეთვლებოდა 31 კრედიტი, რომლის საერთო თანხა 1,2 მლრდ დოლარს შეადგენს. ეს კრედიტები სამ ჯგუფად შეიძლება დაიყოს:

- ტექნიკური კრედიტები, რომლებსაც საფუძვლად დაედო ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებთან (რუსეთი, სომხეთი, აზერბაიჯანი, ყაზახეთი, უზბეკეთი) სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობების შედეგად წარმოქმნილი დავალიანება. მათი წილი კრედიტების საერთო მოცულობაში 14,6 პროცენტამდეა.

- სასაქონლო კრედიტები, რომელსაც საფუძვლად დაედო მოწოდებული პროდუქციის (ბუნებრივი გაზი, ხორბალი, სურსათი, მედიკამენტები, ტრაქტორები და სხვა.) შედეგად წარმოქმნილი დავალიანება (თურქმენეთის, უკრაინის, ჩინეთის, თურქეთის, ირანის, ევროგაერთიანების კრედიტები). მათი წილი კრედიტების საერთო მოცულობაში შეადგენს 55,0%25-ს.

- სარეაბილიტაციო კრედიტები (რუსეთის მეორე და მესამე, გერმანიის სამი, სავალუტო ფონდის, მსოფლიო ბანკის, ევრობანკის კრედიტები), რომელიც გამიზნული იყო ეკონომიკის ამა თუ იმ დარგის საჭიროებისათვის. მათი წილი კრედიტების საერთო მოცულობაში შეადგენს 32%25-ს.

უნდა აღინიშნოს, რომ უმრავლესობა საწყისი საკრედიტო ან სხვა დოკუმენტებისა გაფორმებულია 1992-1994 წლებში. ამ დოკუმენტებში არ არის გათვალისწინებული საქართველოს ეკონომიკის არც მაშინდელი მდგომარეობა და არც უახლესი რამდენიმე წლის პროგნოზი, რის შედეგადაც შექმნილი მძიმე ფინანსურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გამო ვერ ვასრულებთ საკრედიტო ხელშეკრულებებით დაკისრებულ ვალდებულებებს. დღის წესრიგში დადგა საქართველოს დავალიანების რესტრუქტურიზაციის საკითხი. სავალუტო ფონდის ინიციატივით, ჩვენ მივმართეთ ჩვენს კრედიტორ ქვეყნებს თხოვნით საქართველოს დავალიანების რესტრუქტურიზაციის თაობაზე და მივიღეთ კიდეც მათი თანხმობა. ეს ძალზე სერიოზული სამუშაო ჩვენმა სისტემებმა საკმაოდ წარმატებით შეასრულეს.

1997 წლის იანვრისათვის საგარეო ვალების ჩამოყალიბებული მოცულობიდან, რაც ბოლო დაზუსტებული მონაცემებით, 1 მლრდ 392 მლნ აშშ დოლარს შეადგენს, რესტრუქტურიზაციას ექვემდებარება 854,0 მლნ აშშ დოლარი.

უკვე რესტრუქტურიზებულია 794,0 მლნ აშშ დოლარის საგარეო ვალები. მათ შორის, დამთავრდა მოლაპარაკებები და გაფორმდა ხელშეკრულებები საგარეო ვალის რესტრუქტურიზაციაზე 7 კრედიტორთან, როგორიცაა თურქმენეთი, უზბეკეთი, ყაზახეთი, ირანი, ავსტრია, რუსეთი და სხვა.

ევროკავშირის ვალის თაობაზე მიღწეულია შეთანხმება ვალის მომსახურების გადახდის რეჟიმზე და ის განსაკუთრებულ ტვირთად არ დააწვება ქვეყანას.

ამავე დროს, ხელმოსაწერია შეთანხმება ჩინეთთან და ზოგიერთ სხვა ქვეყანასთან. პრინციპული თანხმობა მათგან ამ საკითხზე მიღებულია.

გარდა ამისა, თითქმის მიღწეულია შეთანხმება უკრაინასთან სესხის დაფარვის პირობების შესახებ. თანხა მცირეა, მაგრამ სესხი სესხია და ზრუნვაა საჭირო.

საფინანსო და ფულად-საკრედიტო სფეროში 1996 წელს საქართველოს ერთგვარი სტაბილურობა დასტურდება იმითაც, რომ საერთაშორისო სვალუტო ფონდის აღმასრულებელმა საბჭომ 23 სექტემბერს მიიღო გადაწყვეტილება სტრუქტურულ გარდაქმნათა გაფართოებული დაფინანსების მექანიზმის (ისაფის) ფარგლებში საქართველოსათვის მეორე ტრანშის გამოყოფის შესახებ, რაც დაახლოებით 40 მლნ აშშ დოლარს შეადგენს.

ასეთივე თანხა მიღებული გვაქვს 1996 წლის დასაწყისშიც.

1996 წლის ბოლოს მიღებულია აგრეთვე მსოფლიო ბანკიდან საკ-ის მეორე ტრანში - 30 მლნ აშშ დოლარის ოდენობით.

ისაფ-ის მეორე ტრანშის გამოყოფასთან დაკავშირებით საერთაშორისო სავალუტო ფონდის აღმასრულებელ დირექტორთა საბჭოს დასკვნაში საქართველოს ხელისუფლების მიერ ეკონომიკის სტრუქტურულ გარდაქმნებში მიღწეულ წარმატებებთან ერთად, აღინიშნა ნაკლოვანებებიც. კერძოდ, ის ფაქტი, რომ დაბალია სახელმწიფო შემოსავლების მობილიზაციის დონე. სახელმწიფოს მიერ ფისკალური დეფიციტის შემცირებისათვის საჭირო ღონისძიებები ძირითადად ხორციელდება ხარჯების შეზღუდვის მექანიზმის მეშვეობით, რაც ქვეყნის განვითარების სამომავლო ინტერესებს არ შეესაბამება. ეს პრობლემა უნდა წყდებოდეს მხოლოდ სახელმწიფო შემოსავლების მობილიზაციის მკვეთრი გადიდების, ხარჯებზე კონტროლის გძლიერების და მათი რაციონალიზაციის გზით, რაც არსებითად აისახა 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში.

ბატონო პარლამენტარებო!

იმის გამო, რომ კონსტიტუციით გათვალისწინებულია 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების საბოლოო შედეგების შესახებ დეტალური მოხსენების მოსმენა პარლამენტში 1997 წლის 31 მარტამდე, სადაც უფრო ყოველმხრივ და ღრმად იქნება გაანალიზებული 1996 წლის ბიუჯეტის შესრულება. ნება მიბოძეთ, გასული წლის ბიუჯეტის შესრულების წინასწარი შედეგების მოკლე მიმოხილვა ამით დავამთავრო და გადავიდე 1997 წლის ბიუჯეტის პროექტის წარდგენაზე.

III. 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონპროექტის შესახებ

ა) ახალი კანონი საბიუჯეტო სისტემისა და საბიუჯეტო უფლებამოსილებათა შესახებ და 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტი

ახალი კანონი საბიუჯეტო სისტემისა და საბიუჯეტო უფლებამოსილებათა შესახებ, რომელიც 1995 წელს მიიღო პარლამენტმა, დეტალურად აზუსტებს კონსტიტუციურ მოთხოვნებს საბიუჯეტო სფეროში. იგი ქმნის ყველა სამართლებრივ საფუძველს ოპტიმალური, მეცნიერულად დასაბუთებული ბიუჯეტის შესამუშავებლად და ასამოქმედებლად.

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის ჩამოყალიბების პროცესი გასული წლის ივნისიდან დაიწყო და მან, შეიძლება ითქვას, საერთო სახალხო განხილვის სახე მიიღო. მის ფორმირებაში საწყისი ეტაპიდან აქტიურად მონაწილეობდნენ საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენლები, სამეცნიერო დაწესებულებები, საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციის ექსპერტები, საქართველოს ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტროები, აღმასრულებელი ხელისუფლების სხვა სტრუქტურები.

განსაკუთრებით ნაყოფიერი გამოდგა პარლამენტთან თანამშრომლობა. შეიძლება ითქვას, რომ წარმოდგენილი ბიუჯეტის პროექტი აღმასრულებელი ხელისუფლების პარლამენტის ერთობლივი ნაყოფიერი მუშაობის შედეგია. ჯერ კიდევ, ზაფხულში პარლამენტს აღედგინა 1997 წლის საგადასახადო-საბიუჯეტო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებები და მომავალი სახელმწიფო ბიუჯეტის საპროგნოზო მაჩვენებლები, რომლებსაც საფუძვლად ედო საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების მიერ შემუშავებული ეკონომიკის სტრუქტურული გარდაქმნების სამწლიანი პროგრამა.

მოგვიანებით გაჩნდა ბიუჯეტის პროექტში ცვლილებების შეტანის აუცილებლობა.

ძირითადი საბიუჯეტო პარამეტრების კორექტირების აუცილებლობა გამოწვეული იყო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის რეკომენდაციით - პარლამენტისათვის წარდგენილი ბიუჯეტის პროექტის განსაზღვრული შემოსავლებისა და ხარჯების 15-22%25-ით შემცირების თაობაზე.

შეიქმნა ორი საბიუჯეტო კონცეფცია, ფაქტობრივად, 1997 წლის ბიუჯეტის ორი პროექტი. მათმა შეჯერებამ დიდი დრო წაგვართვა.

საბოლოოდ, მიმდინარე წლის ბიუჯეტის პროექტის პარლამენტში წარმოდგენილი ვარიანტი არსებითად გამომდინარეობს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის და სხვა საფინანსო ორგანიზაციათა რეკომენდაციების შესრულების აუცილებლობიდან, რაზედაც მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული საქართველოში სტრუქტურული გარდაქმნების პროგრამის შემდგომი განხოციელება, ჩვენს ქვეყანაში მსოფლიო ბანკისა და სხვა საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების მომავალი აქტივობა, უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის რეალური პერსპექტივა და სხვა უმნიშვნელოვანესი საკითხები.

ბიუჯეტის შედგენის დარგში ჩვენ არავისი, არც უცხოელებისა და არც შინაგან საქმეთა ძალების ვოლუნტარისტულ დიქტატს არ ვემორჩილებით, როგორც ეს ზოგიერთ ოპონენტს ჰგონია. ჩვენ ვემორჩილებით გონიერების იმპერატივს. ჩვენ ვიდექით ალტერნატივის წინაშე: ან ბიუჯეტის პროექტს შევადგენდით საერთაშორისო ორგანიზაციების დახმარების გარეშე სრულიად დამოუკიდებლად და თვითონვე დამოუკიდებლად დავაფინანსებდით მას, ან საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ერთად შევიმუშავებდით ბიუჯეტის პროექტს და მათთან ერთად დავაფინანსებდით მის ყველა პარამეტრს, რითაც თავიდან ავიცილებდით ისეთ ნეგატიურ და დამანგრეველ მოვლენას, როგორიც არის ბიუჯეტის დიდი დეფიციტი. პირველ შემთხვევაში საერთაშორისო ორგანიზაციები განზე გადგებოდნენ და პასუხისმგებლობას იხსნიდნენ.

მეორე შემთხვევაში ჩვენთან ერთად იმუშავებდნენ საერთაშორისო ორგანიზაციები ცნობილ სამწლიან პროგრამაზე.

ჩვენ სწორედ ეს გზა ავირჩიეთ.

ჩვენ გვქონდა და გვაქვს თავისუფალი არჩევნის უფლება, მათ შორის ბიუჯეტის სრულიად დამოუკიდებლად შედგენის თავისუფლება, მაგრამ ამ ეტაპზე ჩვენი ეკონომიკისა და ფინანსების მდგომარეობა ამის პრაქტიკულ საშუალებას არ იძლევა. ესაა მიზეზთა მიზეზი.

ისიც უნდა ითქვას, რომ მთავრობის, ფინანსთან სამინისტროს, ეკონომიკის სამინისტროს, სახელმწიფო კანცელარიის ეკონომიკურ სამსახურს უფრო კომპეტენტურად რომ ემუშავათ დროზე, მეცნიერულ დონეზე რომ შეეფასებინათ ბიუჯეტის პროექტისა და ინდიკატური გეგმის პარამეტრები (არადა, ამის საშუალება არსებობდა) - ბიუჯეტის პროექტი კონსტიტუციისა და კანონის სრული შესაბამისობით იქნებოდა წარმოდგენილი პარლამენტში. ესეც გარკვეული გამოცდილებაა, მართალია - მწარე, მაგრამ ამის შესახებ უნდა ითქვას და დასკვნები უნდა გამოვიტანოთ.

ბ) ეკონომიკის სამინისტროს სოციალურ-ეკონომიკური ინდიკატური გეგმისა და ფინანსთა სამინისტროს მიერ წარმოდგენილი 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის ურთიერთმიმართების პრობლემები

კანონი საბიუჯეტო სისტემისა და საბიუჯეტო უფლებამოსილების შესახებ მოითხოვს, რომ ყოველწლიურად სახელმწიფო ბიუჯეტი შედგეს სამი ძირითადი კომპონენტის მიხედვით: პირველი - ეკონომიკის სამინისტროს მიერ შედგენილი საქართველოს სოციალურ-კონომიკური განვითარების ინდიკატური გეგმის პროექტის მაჩვენებლების; მეორე, მესამე, საერთაშორისო საფინანსო ვალდებულებების შესაბამისად განსახორციელებელი ფინანსური პროგრამების გათვალისწინებით.

პარლამენტში წარმოდგენილი 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი უპასუხებს კანონის ყველა ამ მოთხოვნას.

გარკვეული მიღწევები შესამჩნევია ეკონომიკის სამინისტროს სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების ინდიკატური გეგმის შედგენისა და ფინანსთა სამინისტროს ექსპერტული დასკვნების შემუშავების თეორიასა და პრაქტიკაში, მაგრამ ეს საქმიანობა ორივე სამინისტროში უფრო მეტ დახვეწასა და სრულყოფას მოითხოვს.

მნიშვნელოვანია ჩვენს მიერ შემუშავებული „საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების 1996-2000 წლების ინდიკატური გეგმა“. ეს გეგმა, გარკვეულწილად, ჩვენი ბიუჯეტის ერთგვარ საფუძველს წარმოადგენს.

გ) საფინანსო-საბიუჯეტო პოლიტიკა, მაკროეკონომიკური და სტრუქტურული გარდაქმნების 1996-1998 წლების საშუალოვადიანი პროგრამა და 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტი

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის ერთ-ერთი დადებითი მახასიათებელი ისიც არის, რომ ის, ისევე როგორც 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი, წარმოადგენს მაკროეკონომიკური და სტრუქტრული გარდაქმნების სამწლიან საშუალოვადიანი პროგრამის შემადგენელ ნაწილს.

საქართველოს მთავრობის 1997 წლის მაკროეკონომიკური პროგრამის ამოცანებია: 1. მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდის ტემპების 8-10 პროცენტის დონეზე უზრუნველყოფა; 2. 12 თვის მანძილზე ინფლაციის ტემპის შემდგომი შემცირება წლიურად 10-12 პროცენტამდე; 3. ეროვნული ბანკის ერთიანი საერთაშორისო რეზერვების პოზიციის გაუმჯობესება 170 მლნ აშშ დოლარის დონემდე.

წარმოდგენილი ბიუჯეტის პროექტის იმავე დროს არის პრეზიდენტის პროგრამის მოთხოვნების საფუძველზე აგებული დიდმნიშვნელოვანი ფინანსური დოკუმენტი, რადგანაც საფინანსო-საბიუჯეტო პოლიტიკა ქვეყნის ეკონომიკური პოლიტიკის ერთ-ერთი უმთავრესი შემადგენელი ნაწილია.

დ) 1997 წლის ბიუჯეტის ძირითადი ამოცანები და პარამეტრები გასული წელთან შედარებით საბიუჯეტო მოწყობამ, საბიუჯეტო სტრუქტურამ ახალი კანონის საფუძველზე გარკვეული ცვლილებები განიცადა. 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი პროექტის მიხედვით მოიცავს საქართველოს ცენტრალურ ბიუჯეტს და სპეციალურ სახელმწიფო ფონდებს.

ნაერთ (კონსოლიდირებულ) ბიუჯეტში იგულისხმება სახელმწიფო ბიუჯეტისა და ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტების ერთობლიობა.

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ძირითადი ამოცანა მდგომარეობს ეკონომიკური ზრდის საფინანსო-საბიუჯეტო მეთოდებით სტიმულირებისა და სამამულო მეწარმეობის ყოველმხრივი ხელშეწყობის საფუძველზე სახელმწიფოებრივი და დემოკრატიული აღმშენებლობისა და სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების გადაუდებელი პროგრამების დაფინანსების უზრუნველყოფაში.

სახელმწიფოს მარეგულირებელი როლის ერთ-ერთ ძირითად ინსტრუმენტად გამოდის საბიუჯეტო-საგადასახადო პოლიტიკის სრულყოფა, შემოსავლების მატება იმ დონემდე, რაც სახელმწიფო ხარჯების უმეტესობის დაფინანსების საშუალებას მოგვცემს, ხოლო კაპიტალური დანახარჯების დაფინანსებაზე ჯერჯერობით ორიენტაცია კვლავ საგარეო რესურსებზე რჩება. შემოსავლების მატება დაემყარება საგადასახადო და საბაჟო ადმინისტრაციის შემდგომ განმტკიცებას. გაფართოვდება საგადასახადო ბაზა. მთავრობა კვლავინდებურად განახორციელებს ხარჯების შეკავების კურსს, გააგრძელებს საბიუჯეტო ორგანიზაციების შემცირებას, ხარჯების მართვასა და საბიუჯეტო დაგეგმვის სრულყოფას. შემცირება დავიწყე სახელმწიფო კანცელარიიდან და პრეზიდენტის აპარატიდან. ყველა სისტემასა და უწყებას მოვუწოდებ მიბაძონ ამ მაგალითს.

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში ასახულია პრიორიტეტების ისეთი სისტემა, რომელშიც ძირითადი აქცენტი გაკეთებულია, ერთი მხრივ, ეროვნული მეწარმეობის სტიმულირებაზე, მეორე მხრივ - ატიური და ქმედითი სოციალური პოლიტიკის გატარებაზე.

1. 1997 წლის ბიუჯეტის შემოსავალი

საერთაშორისო სავალუტო ფონდის რეკომენდაციების გთვალისწინებით 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილი განისაზღვრება 639 მლნ ლარის ოდენობით, ანუ მთლიანი შიდა პროდუქტის 9 პროცენტის დონეზე, ნაცვლად შარშანდელი 6,7 პროცენტისა. ხოლო, ნაერთი ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის მოცულობა 818 მლნ ლარის ოდენობით ჩამოყალიბდება.

მთლიანი შიდა პროდუქტის მიმართ ნაერთი ბიუჯეტის შემოსავლების დონე გასული წლის 8,9%25-დან წელს 11,5%25-მდე უნდა გაიზარდოს, საგადასახადო შემოსავლების საერთო თანხა კი მთლიანი შიდა პროდუქტის 8%25-ს მიაღწევს, რაც 1996 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს თითქმის 3 პროცენტული პუნქტით აღემატება. სასურველია, ჩვენმა პარლამენტარებმა ყურადღება მიაქციონ, როგორ ვითარდება ეს პროცესი პოსტსოციალისტური სივრცის სხვა ქვეყნებში. ძალიან საინტერესოა, როგორ გამოიყურება საქართველო საერთო ფონზე.

ყოველივე ეს საშუალებას იძლევა ამაღლდეს ხარჯების დაფინანსებაში საკუთარი წყაროების როლი. კერძოდ, 1997 წელს გრანტების თანხა (რომელიც ჯერჯერობით 60 მლნ ლარით განისაზღვრება) ნაერთი (კონსოლიდირებული ბიუჯეტის ხარჯების მოსალოდნელ დაფარვაში 6%25-ზე ნაკლებს შეადგენს, შარშან კი გრანტების წილი ნაერთი ბიუჯეტის ხარჯების 8,4%25-ს უდრიდა.

2. 1997 წლის ბიუჯეტის ხარჯები

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯების სავარაუდო მოცულობა გათვალისწინებულია 840 მლნ ლარის ოდენობით, ნაერთი (კონსოლიდირებული) ბიუჯეტის ხარჯები კი - 1018 მლნ ლარის ოდენობით. ეს 1997 წლის მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობის მიმართ შეადგენს 12%25-ს და 14,3%25-ს შესაბამისად, რაც შარშანდელ დონესთან შედარებით საკმაოდ მაღალი მაჩვენებელია.

1997 წლის ნაერთი ბიუჯეტის ხარჯების მოცულობა გასული წლის დონეს 30%25-ით აჭარბებს, ხოლო სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯებში საკუთარი შემოსავლებით დაფინანსებული წილი - 76%25 გახლავთ.

3. ბიუჯეტის დეფიციტი

ბიუჯეტის საშემოსავლო და სახარჯო ნაწილის გაფართოებასთან ერთად დაგეგმილია საბიუჯეტო დეფიციტის მოცულობის მნიშვნელოვანი შემცირება, რაც ეკონომიკური ზრდის საბიუჯეტო სტიმულირებისა და შესაბამისად სახელმწიფო ხარჯებისათვის მნიშვნელოვანი მარეგულირებელი როლის მინიჭების პირობებში საკმაოდ რთულ ამოცანას წარმოადგენს.

მიუხედავად ამისა, 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის დეფიციტი, რომლის მოცულობა 19,9 მლნ ლარით განისაზღვრა, მთელი 21%25-ით, ანუ 56,3 მლნ ლარით ნაკლებია 1996 წლის ფაქტობრივ დონეზე. ვფიქრობ, დეფიციტის შემცირების საკმაოდ გამოკვეთილი ტენდენციაა.

დეფიციტი დაფინანსების შიდა და გარე წყაროებით დაიფარება. კერძოდ, შიდა წყაროებიდან - 97,6 მლნ ლარი შემოვა, საგარეო წყაროებიდან კი - 148,5 მლნ ლარი.

მთლიანი შიდა პროდუქტის მიმართ საბიუჯეტო დეფიციტის დონე შარშანდელი 4,3%25-დან 2,8-მდე შემცირდება.

შეზღუდული რესურსების გამო, 1997 წელს უნდა გაგრძელდეს საბიუჯეტო ხარჯების გონივრული მომჭირნეობის პროგრამა.

ბიუჯეტის პროექტში მიმდინარე ხარჯები განსაზღვრულია მთლიანი შიდა პროდუქტის 13,3%25-ით, ხოლო ინვესტიციებისა და წმინდა დაკრედიტების ხარჯები - 1,1%25-ით.

საერთაშორისო მაკროეკონომიკური და სტრუქტურული გარდაქმნების პროგრამა 1997 წელს ითვალისწინებს ბიუჯეტის დეფიციტის დასაფარავად საგარეო წყაროებიდან 146 მლნ ლარის შესაბამისი ოდენობით ფინანსურ დახმარებას. მათ შორის 70 მლნ დოლარის მოცულობით კრედიტების მიღებას მსოფლიო ბანკიდან, 20 მლნ დოლარის ოდენობით სასაქონლო კრედიტის მიღებას აშშ-საგან, ხოლო 10 მლნ დოლარისა კი - ევროკავშირიდან საგადასახდელო ბალანსის საჭიროებისათვის.

გარდა ამისა, სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში მსოფლიო ბანკიდან, ევრობანკიდან, გერმანიისა და იაპონიისაგან მისაღები კრედიტების საერთო მოცულობა 105 მლნ დოლარს მიაღწევს.

მნიშვნელოვანია, რომ 1997 წელს მთავრობა აპირებს დაიწყოს სახაზინო თამასუქების გამოშვება 10 მლნ ლარის ოდენობით 1 ივლისიდან.

საქართველოს ეროვნული ბანკი წარმართავს ყველა საოპერაციო საქმიანობას სახაზინო თამასუქების განთავსებასთან დაკავშირებით.

4. სოციალურად ორიენტირებული ბიუჯეტის მთავარი პარამეტრი. ერთ სულ მოსახლეზე წარმოებული მთლიანი შიდა პროდუქტის თანხა

ბიუჯეტის ძირითადი მაჩვენებლის ერთ მცხოვრებზე გაანგარიშებით შეიძლება ნათლად წარმოვიდგინოთ ქვეყნის ეკონომიკის პოტენციალის და თითოეული ჩვენი მოქალაქის სახელმწიფოებრივი და პირადი ინტერესების დაკმაყოფილებისათვის მზარდი შესაძლებლობანი.

ერთ სულ მოსახლეზე წარმოებული მთლიანი შიდა პროდუქტის თანხა 1997 წელს 1365 ლარს მიაღწევს, შარშანდელი 1135 ნაცვლად.

1997 წლის ნაერთი ბიუჯეტი შემოსავლები ერთ მცხოვრებზე გაანგარიშებით შეადგენს საშუალოდ 157 ლარს, ნაცვლად 1996 წლის 101 ლარისა.

ერთ სულ მოსახლეზე საბიუჯეტო ხარჯები კი 1997 წელს გაუტოლდება 196 ლარს, ნაცვლად 1996 წლის 150 ლარისა.

ამასთან, ერთ სულ მოსახლეზე გაწეული სახელმწიფო ხარჯების დონე თითქმის 1,3-ჯერ აღემატება შემოსავლების დონეს.

ამავე დროს, ერთ სულ მოსახლეზე შემოსავლების წილი ხარჯების წილზე გაცილებით უფრო სწრაფად იზრდება, რაც მეტყველებს ბიუჯეტის დაბალანსებისაკენ მიმართულ ტენდენციებზე.

5. 1997 წლის ბიუჯეტის შემოსავალი

როგორც უკვე აღინიშნა, 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის საერთო შემოსავლები და გრანტები პროექტის მიხედვით შეადგენს 640 მლნ ლარს. ამ თანხებში საბიუჯეტო მოწყობის ახალი წესის თანახმად, შედის ცენტრალური ბიუჯეტის კუთვნილი შემოსავლები (532,4 მლნ ლარი) და სპეციალური სახელმწიფო ფონდების შემოსავლები (107,6 მლნ ლარი).

მთლიანად კი ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტების კუთვნილ შემოსავალთა საპროგნოზო მოცულობების (178,1 მლნ ლარი) ჩათვლით სახელმწიფოს მიერ მობილიზებული თანხების ოდენობა 818 მლნ ლარი უნდა შეადგინოს, რაც 1996 წლის ნაერთი ბიუჯეტის შემოსავლების 290 მლნ ლარით, ანუ 1,5-ჯერ და მეტად აღემატება.

მათ შორის, საგადასახადო შემოსავლების მობილიზაციის დონე, რომელიც გათვალისწინებულია 419,4 მლნ ლარის, ხოლო ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტების ჩათვლით 571,5 მლნ ლარის ოდენობით, 1996 წლის ფაქტობრივ დონესთან შედარებით 1,8-ჯერ და მეტად გაიზრდება.

საშემოსავლო ბაზის მნიშვნელოვანი გაფართოება საგადასახადო კანონმდებლობის ამაღლების შედეგად შექმნის კარგ პირობებს სახელმწიფოს კუთვნილი თანხების მობილიზაციის გაცილებით უკეთესი დონის მისაღწევად.

უწინარეს ყოვლისა, ეს ეხება მოგების გადასახადს, რომლის განაკვეთი მრეწველობისა და მშენებლობის საწარმოებისათვის ორკეცდება, ხოლო საბანკო სექტორში 35-დან 20 პროცენტამდე მცირდება. ჩვენ უნდა წავიდეთ ასეთ ღონისძიებებზე საბანკო სექტორთან, რათა ახალი სტიმული მივცეთ საქართველოში ბანკებისა და, საერთოდ, საბანკო სისტემის განვითარების პროცესს.

ამ ფონზე საწარმოთა მოგების გადასახადის სახით ნაერთმა ბიუჯეტმა უნდა მიიღოს 1997 წელს 60 მლნ ლარამდე თანხა, ანუ ნაერთი ბიუჯეტის მთელი საგადასახადო შემოსავლების 7%25-ზე მეტი, მათ შორის სახელმწიფო ბიუჯეტმა - 24,1 მლნ ლარი.

შარშანდელ დონესთან შედარებით მოგების გადასახადის სახით ნაერთ ბიუჯეტში დაგეგმილი თანხა თითქმის 2-ჯერ გაიზრდება.

ფიზიკურ პირთა საშემოსავლო გადასახადის სახით, დიფერენცირებული შკალის შესაბამისად, კანონპროექტის მიხედვით, სახელმწიფო ბიუჯეტმა 34,8 მლნ ლარი უნდა მიიღოს, რაც 1996 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს 46%25-ით აღემატება.

მობილიზაციის დონის ამაღლების ასეთი პროგნოზი ემყარება მოსახლეობის შემოსავლებში მოსალოდნელ პოზიტიურ ცვლილებებს.

კერძოდ, შარშან, ქვეყნის ეკონომიკაში დასაქმებულთა საშუალო ხელფასი 2,3-ჯერ გაიზარდა, მათ შორის საბიუჯეტო სექტორში - 3,3-ჯერ, არასაბიუჯეტოში - 4-ჯერ. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის შეფასებით 1997 წელს ხელფასის ზრდა ეროვნულ მეურნეობაში საშუალოდ 27%25-ს მიაღწევს.

მასტიმულირებელი საბიუჯეტო პოლიტიკის ერთ-ერთი უმთავრესი მიზანია ქვეყანაში საერთო მოთხოვნის დონის ამაღლება. ეს მექანიზმი დევს 1997 წლის ბიუჯეტის პროექტში.

მიმდინარე წელს დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ისეთი სახის გადასახადებს, როგორიცაა დამატებული ღირებულების გადასახადი და აქციზი. აღნიშნული სახეობების გადასახადთა მიხედვით კანონპროექტი ითვალისწინებს შესაბამისად 264,2 მლნ და 52 მლნ ლარის მიღებას.

მაღალი ზრდის ტემპით არის წარმოდგენილი კანონპროექტში შემოსავლები საბაჟო გადასახადის მიხედვით, საიდანაც სახელმწიფო ბიუჯეტმა წელს უნდა მიიღოს 42,9 მლნ ლარი. აღნიშნული მაჩვენებელი 1996 წლის ფაქტობრივ მოცულობას თითქმის სამჯერ აჭარბებს.

ასეთ მატებას მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ის გარემოება, რომ წელს ამოქმედდება ახალი საბაჟო კოდექსი, რომელიც ასახავს საქართველოში საბაჟო საქმის სრულყოფის ძირითად მიმართულებებს.

საბაჟო დეპარტამენტის ხაზით წელს ამოღებული იქნება 1997 წლის ნაერთი (კონსოლიდირებული) ბიუჯეტის მთელი საგადასახადო შემოსავლების 30%25, რაც წინა წელთან შედარებით 2,5-ჯერ მეტია.

საგადასახადო ინსპექციის ხაზით დაგეგმილია ნაერთი (კონსოლიდირებული) ბიუჯეტის მთელი საგადასახადო შემოსავლების 70%25-ის (400 მლნ ლარის) მიღება, რაც 1996 წლის დონეს 1,6-ჯერ აჭარბებს.

საქართველოს მთავრობის მიერ წინა წლების საწარმოებსა და ორგანიზაციებზე გაცემული სახელმწიფო კრედიტების მომსახურებისა და მათი დაფარვის თანხები 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში არასაგადასახადო შემოსავლების მთლიანი მოცულობის 48%25-ს, ანუ 20,8 მლნ ლარს შეადგენს.

კაპიტალური შემოსავლის სახით 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტმა უნდა მიიღოს 10 მლნ ლარი სახელმწიფო ქონების პრივატიზაციიდან.

1997 წლის ბიუჯეტის შემოსავლების მობილიზაციის უმნიშვნელოვანეს წყაროს წარმოადგენს სპეციალური სახელმწიფო ფონდები.

აღნიშნული ფონდების შემოსავლების მოცულობა ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით 113,5 მლნ ლარი უნდა შეადგინოს, რაც 8%25-ით აღემატება 1996 წლის ფაქტობრივ დონეს.

საბიუჯეტო ორგანიზაციებიც იგივე განაკვეთს გადაიხდიან, რასაც სხვა ორგანიზაციები.

საფინანსო-სამეურნეო საქმიანობის კონტროლი უფრო ქმედითი და ეფექტიანი უნდა გახდეს. აუცილებლად უნდა დაიხვეწოს საკონტროლო-სარეზერვო მუშაობა, მკვეთრად ამაღლდეს წინასწარი და მიმდინარე კონტროლის დონე, რაც უზრუნველყოფს ქვეყანაში ბუღალტრული აღრიცხვა-ანგარიშგების მოწესრიგებას და ბიუჯეტის კუთვნილი შემოსავლების სრულ ასახვას. ვიმეორებ, რომ აღრიცხვიანობის მოწესრიგება მიმდინარე წლის ერთ-ერთი უმთავრესი ამოცანაა.

IV. 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები

სახელმწიფო ბიუჯეტში ხარჯების ნაწილი 840 მლნ ლარს მიაღწევს, ანუ შარშანდელთან შედარებით 28 პროცენტით არის გაზრდილი.

საბიუჯეტო ხარჯების სისტემის აგების სტრატეგიას საფუძვლად უდევს სახელმწიფო განვითარების მეცნიერული კონცეფცია, კონკრეტული სამეურნეო ამოცანების სისტემის ჩამოყალიბება და პრიორიტეტების გააზრებული გამოყოფა.

ა) სოციალური სფეროს ხარჯები

ძლიერი სოციალური ორიენტაცია წარმოადგენს ახალი ბიუჯეტის პროექტის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ მიმართულებას, რა თქმა უნდა, ქვეყნის შესაძლებლობების ფარგლებში.

იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შემწეობებისა და მათ შენახვასთან დაკავშირებული ხარჯების ანაზღაურებისათვის გათვალისწინებულია 56 მლნ ლარი, რაც 1996 წლის ფაქტობრივ მაჩვენებელზე თითქმის 1,5-ჯერ მეტია.

გაიზარდა სოციალური სფეროს ისეთი დარგების დაფინანსების მოცულობა, როგორიცაა: ჯანმრთელობის დაცვა, განათლება, კულტურა, მეცნიერება, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები, სპორტი და დასვენების ორგანიზაცია.

სოციალური სფეროს აღნიშნული დარგების და მოსახლეობის სოციალური დაცვის ღონისძიებების ხვედრითი წილი 1997 წლის ბიუჯეტის ხარჯების მთლიან მოცულობაში განსაზღვრულია 35%25-ის დონეზე და შეადგენს 378 მლნ ლარს, რაც თითქმის ორჯერ აღემატება 1996 წლის ბიუჯეტის ანალოგიურ მაჩვენებლებს.

განათლების ხაზით საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოიყოფა 51 მლნ ლარი, რაც შარშანდელ დონეზე თითქმის ორჯერ მეტია.

განათლების რეფორმების ხელშეწყობისათვის ბიუჯეტში გათვალისწინებულია ასიგნებანი 7 მლნ ლარის მოცულობით.

მეცნიერების დაფინანსების სფეროში მიმდინარე წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტი ითვალისწინებს 18 მლნ ლარის გამოყოფას, რაც გასული წლის მაჩვენებელს 6 მლნ ლარით აღემატება.

ფუნდამენტური მეცნიერების შემდგომი განვითარებისა და ამ დარგში დასაქმებული მეცნიერი მუშაკების მატერიალური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის, აგრეთვე ფუნდამენტურ მეცნიერებაში მისამართი ასიგნებების გამოყენების ეფექტიანობის ამაღლებისა და მიზნობრიობის უზრუნველყოფისათვის 1997 წლის პირველი იანვრიდან შემოღებულია მეცნიერ მუშაკთა შრომის ანაზღაურების „გრანტული სისტემა“, მიზნობრივ-პროგრამული დაფინანსება და ახალგაზრდა მეცნიერ-მუშაკთა სტიმულირებისათვის საპრეზიდენტო სტიპენდიები.

ამ მიმართულებით გათვალისწინებულია 2,3 მლნ ლარის გამოყოფა.

კულტურის სფეროსა და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების დასაფინანსებლად გამოყოფილია 30 მლნ ლარზე მეტი, რაც გასული წლის ანლოგიური მაჩვენებლის 157%25-ია. აქედან 14,4 მლნ ლარი მოხმარდება ტელევიზიისა და რადიომაუწყებლობის სახელმწიფო კორპორაციის დაფინანსებას. მომავალში რეორგანიზაცია იქნება საჭირო, მაგრამ ახლა ტელევიზიას დახმარება სჭირდება.

თეატრების, მუსიკალური დაწესებულებების, ტელევიზიისა და რადიომაუწყებლობის, აგრეთვე საგამომცემლო დაწესებულებების დაფინანსების მიზნით გათვალისწინებულია 19 მლნ ლარი. აქედან 3,4 მლნ ლარი გამოიყოფა თეატრებისა და მუსიკალური დაწესებულებების მიზნით. გასულ წელთან შედარებით ამ კუთხით დაგეგმილი ზრდა შეადგენს 54,5 პროცენტს, ხოლო 1995 წელთან შედარებით გაზრდილია თითქმის 5-ჯერ. ეს არის რეალური პოლიტიკა, ჩვენი შესაძლებლობების ფარგლებში, ჩვენი კულტურისა და სულიერების გადარჩენისა და განვითარებისათვის.

მუზეუმისა და გამოფენის დასაფინანსებლად 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში გათვალისწინებულია თითქმის 2 მლნ ლარი, რაც გასული წლის შესაბამის მონაცემს 2,5-ჯერ აღემატება.

ჯანმრთელობის დაცვის ღონისძიებათა დასაფინანსებლად 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯების ნაწილში გათვალისწინებულია 44 მლნ ლარზე მეტი, ანუ მთელი ხარჯების 5,2%25. აღნიშნული თანხა თითქმის 2-ჯერ აღემატება 1996 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს.

სპორტის განვითარების ღონისძიებებზე 1997 წელს გამოიყოფა 4 მლნ ლარი, რაც 1996 წლის მაჩვენებელზე 40%25-ით მეტია.

1997 წელს სოციალური დაცვის ღონისძიებებს მოხმარდება სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯების საერთო მოცულობის 33,0%25, ანუ 278 მლნ ლარი.

ეს თანხა თითქმის ორჯერ აღემატება 1996 წლის ბიუჯეტის ანალოგიურ მაჩვენებელს.

ფაქტობრივად სახელმწიფო ხარჯების ყოველი მესამე ლარი მიიმართება სოციალური დაცვის სფეროში არსებული პრობლემების გადასაწყვეტად.

სოციალური სფეროსათვის გათვალისწინებული სახსრების ნახევარზე მეტი, ანუ 140 მლნ ლარი მოხმარდება მოსახლეობის საპენსიო, სოციალური დაცვის ზოგიერთი სხვა ღონისძიების დაფინანსებას.

მათ შორის, მხოლოდ საპენსიო პროგრამების დასაფინანსებლად გამოყოფილი თანხა 1,3-ჯერ აღემატება გასული წლის ბიუჯეტის ანალოგიურ ხარჯებს, მაგრამ ეს მაინც არ არის საკმარისი. დღევანდელ საქართველოში პენსიონერთა მდგომარეობა განსაკუთრებით მძიმეა. ვფიქრობ, გამოიძებნოს დამატებითი წყაროები, მაგრამ აღსანიშნავია, რომ რაც გამოიყოფა, ისიც არ მიდის დანიშნულებისამებრ. ბევრ რაიონში არ შესრულდა გადაწყვეტილება გასული წლის პენსიებისა და ხელფასების დაფარვის შესახებ. სახელმწიფო მინისტრის ხელმძღვანელობით მუშაობს კომისია, რომელიც გაარკვევს, სად, რომელ ინსტანციაში და რა მიზეზით ჩერდება ეს თანხები. განაჩენი ამ კომისიის დასკვნების მიხედვით, იქნება ძალზე მკაცრი, ვინაიდან არ არსებობს უფრო მეტი უზნეობა, ვიდრე შეუჩერო პენსია იმ ადამიანებს, ვისთვისაც იგი არსებობის ერთადერთ წყაროს წარმოადგენს.

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონპროექტში ახლებურად ჩამოყალიბდა სოციალური დახმარების ორიენტირები. დღეს არსებული 16 წლამდე ბავშვების დახმარების ნაცვლად სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში გათვალისწინებულია უმწეო მდგომარეობაში ჩავარდნილ ოჯახთა დახმარების სისტემის ამოქმედება.

სოციალური დაცვის, შრომისა და დასაქმების სამინისტროს მონაცემებით საქართველოში ასეთი 120 ათასზე მეტი ოჯახია. მათ დასახმარებლად გამოყოფილია 18 მილიონი ლარი.

გარდა აღნიშნულისა, 1997 წლის ბიუჯეტის ფარგლებში გათვალისწინებულია ცალკეული ცვლილებები.

ინვალიდთა სოციალური დაცვისა და რეაბილიტაციის პროგრამაზე, გამოყოფილია 9 მლნ ლარი. სამწუხაროდ, დიდი საშუალებები მათი ცხოვრების პირობების გასაუმჯობესებლად, არ გაგვაჩნია, მაგრამ შეძლებისდაგვარად, ყველა რესურსი ავამოქმედეთ.

დასაქმების ერთიანი ფონდის მეშვეობით 3 მლნ ლარი გამოიყოფა უმუშევართა შემწეობების, ახალი სამუშაო ადგილების შექმნის ღონისძიებათა დაფინანსებისათვის.

ბ) ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობისა და მართლწესრიგის განმტკიცების ხარჯები

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯების მეტად მნიშვნელოვან მიმართულებას მოსახლეობის სოციალური დაცვის ღონისძიებებთან ერთად წარმოადგენს სახელმწიფოს უმნიშვნელოვანესი სტრუქტურების - თავდაცვისა და სამართალდამცავი ორგანოების შენახვის ხარჯები. ამ მიზნებისათვის საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან უნდა გამოიყოს საერთო ჯამში 195 მლნ ლარი (ანუ 1996 წლის დონის 145%25), რაც სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯების მთლიანი მოცულობის მეხუთედზე მეტია.

მოცემული თანხიდან 90 მლნ ლარი გამოეყო თავდაცვის სამინისტროსა და სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სახელმწიფო დეპარტამენტს. მათ შორის, თავდაცვის სამინისტროს ხარჯები შეადენს 75,7 მლნ ლარს, ხოლო სასაზღვრო ჯარების შენახვის ხარჯები - 14,4 მლნ ლარს. ძნელი იყო ამ თანხების გამოძებნა, მარამ ჩვენი უმთავრესი ამოცანა ქვეყნის სამხედრო ძალების განმტკიცებაა. სწორედ ამ პრინციპით ვხელმძღვანელობდით.

რაც შეეხება სამართალდამცავი ორგანოების შენახვის ხარჯებს, 75,1 მლნ ლარი გათვალისწინებულია შინაგან საქმეთა ორგანოების დაფინანსებისათვის, ხოლო სახელმწიფო უშიშროების შენახვისათვის კი - 18,8 მლნ ლარი.

გასულ წელთან შედარებით საგრძნობლად გაიზარდა სასამართლო ორგანოების შენახვის ხარჯები, რაც 6,3 მლნ ლარს შეადგენს. ეს 1996 წლის დონეს 1,7-ჯერ აღემატება.

ზემოაღნიშნული ორგანოების შენახვის ხარჯების მნიშვნელოვანი ზრდა გამოწვეულია პირადი შემადგენლობის რიცხოვნების მატებით, მათი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის გაუმჯობესებით და კვების ხარჯების ნორმატივების ღირებულების ზრდით.

ამავე დროს, ხარჯების ზრდას ხელი შეუწყო სახელმწიფოსათვის ისეთი ახალი სასიცოცხლო მნიშვნელობის სტრუქტურების ჩამოყალიბებამ, როგორიცაა: საკონსტიტუციო სასამართლო, საგანგებო სიტუაციების დეპარტამენტი და სხვა.

თავდაცვისა და სამართალდამცავი ორგანოების დაფინანსება წარმოადგენს მიმდინარე წლის საბიუჯეტო ხარჯების ერთ-ერთ ყველაზე მსხვილ მუხლს.

გ) საქართველოს სუვერენიტეტის და მთავრობის საშიანო და საგარეო ვალდებულებების მომსახურების ხარჯები

საქართველოს საერთაშორისო პრესტიჟის ამაღლება, რაც პირდაპირ უკავშირდება ქვეყანაში არსებული ლეგიტიმურობის დონეს, გარდა წმინდა მორალური ეფექტისა, ატარებს გამოკვეთილ ეკონომიკურ შინაარსსაც.

1997 წლის ბიუჯეტის პროექტში გათვალისწინებულია ქვეყნის სუვერენიტეტის მომსახურების ხარჯები (5 მლნ ლარი), რომელიც განაწილდება საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ შერჩეული პრიორიტეტების მიხედვით.

საქართველოს მთავრობის საგარეო და საშინაო ვალდებულებების მომსახურების ხარჯების დაფინანსება შეადგენს 96,2 მლნ ლარს.

საგარეო ვალდებულებების ხარჯების დაფინანსებაზე არანაკლებ მნიშვნელოვანია მთავრობის საკუთარი მოსახლეობის წინაშე არსებული ვალდებულებების შესრულება.

ამ მიმართულებით 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ერთ-ერთ პრინციპულ სიახლეს წარმოადგენს ბიუჯეტის კანონპროექტში საქართველოს მთავრობის შიდა ვალის მოსალოდნელი სიდიდის ასახვა. შეიძლება ეს სიმბოლური იყოს, მაგრამ მაინც პირველი ნაბიჯია და, ამდენად, მისასალმებელი.

ამ ვალებიდან ყველაზე პრობლემატური და ამავე დროს ყველაზე გადაუდებელია ვალი, რომელიც დაკავშირებულია საქართველოს მოსახლეობის მიერ ყოფილი სსრ კავშირის შემნახველ სალაროებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციასთან.

ინდექსაციისათვის საჭირო სახსრების საორიენტაციო მოცულობა ჩამოყალიბდა 40 მლნ ლარის ოდენობით.

ამ ვალის ნაწილობრივი დაფარვა უნდა დაიწყოს მიმდინარე წელს და დამთავრდეს 2001 წელს.

ამ მიზნით 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯვით ნაწილში გათვალისწინებულია 5 მლნ ლარი, რომელიც საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების შესაბამისად გაიცემა მოსახლეობის ყველაზე დაუცველი ფენების ანაბრების ინდექსაციისათვის.

1997 წლის საქართველოს ცენტრალური ბიუჯეტის ხარჯების ნაწილში გათვალისწინებული იქნება მთავრობის საგარეო და საშინაო ვალების მომსახურების ხარჯებიც.

კერძოდ, საქართველოს მთავრობის დავალებით წინა წლებში თურქმენეთიდან მიღებული ბუნებრივი აირის სანაცვლოდ ქვეყნის საწარმოებისა და სამეურნეო ორგანიზაციების მიერ გადატვირთული პროდუქტების საფასურის დავალიანების დაფარვა - 6,7 მლნ ლარის ოდენობით. ჩვენ ვალებსაც ვფარავთ და, ფაქტობრივად, საკუთარ წარმოებასაც ვაძლევთ სტიმულს.

რუსეთის ცენტრალური ბანკის ანგარიშებზე ბლოკირებული საქართველოს იურიდიული პირების კუთვნილი სახსრების ანაზღაურება - 0,3 მლნ ლარის ოდენობით. ამ თანხების დაბრუნებასთან დაკავშირებით ფინანსთა სამინისტროს სერიოზული მუშაობის დაწყება მოუწევს რუსეთის ხელისუფლებასთან. გათვალისწინებულია, აგრეთვე თანხა 1982 წელს გამოშვებული საქართველოს შინაგანი მომგებიანი სესხის ობლიგაციების დაფარვისათვის.

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონპროექტით საშინაო ვალის დასაფარავად მთლიანად გამოიყოფა 12,0 მლნ ლარი.

დ) საწარმოო სფეროს დარგების დაფინანსება

საწარმოო სფეროს დარგების დაფინანსებაზე, უცხოური ინვესტიციების სახით მიღებული თანხების ჩათვლით, საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 1997 წელს გამოიყოფა 76,1 მლნ ლარზე მეტი, რაც მთლიანი ხარჯების თითქმის 10 პროცენტია. საინვესტიციო კრედიტები შეადგენს - 19,0 მლნ ლარს, ხოლო სახელმწიფო ქონების პრივატიზაციიდან მიღებული შემოსავლები - 10,0 მლნ ლარს.

მცირე ბიზნესის განვითარებისათვის ბიუჯეტის პროექტით გათვალისწინებულია 3 მლნ ლარი. ეს არის მცირე ბიზნესისათვის ხელშეწყობის პირველი ცდა.

პრინციპულად იცვლება მიდგომები სახელმწიფო კრედიტის მიმართ.

წარმოების განვითარების, რეფორმების და რესტრუქტურიზაციის პროცესები, რომლებიც ამჟამად მიმდინარეობს ეროვნულ ეკონომიკაში, ასევე სახელმწიფო ხარჯების მაქსიმალური მიზნობრიობისა და მისამართულობის აუცილებლობა მოითხოვს სახელმწიფოს მიერ საბიუჯეტო სახსრებიდან გაცემული კრედიტების დაბრუნებას აქტივიზაციას.

1997 წლის მარტის ბოლომდე დაგეგმილია იმ მევალეების ჩამონათვალის მომზადება, რომლებიც დროზე არ აბრუნებენ სესხს და გათვალისწინებულია ყველა გადაუხდელი სესხის დაფარვის მიღწევა 1997 წლის ივნისის ბოლომდე.

იმ საწაროების მიმართ, რომლებიც ცხრა თვის მანძილზე ვერ გადაიხდიან დავალიანებას, აღიძრება საქმეები სასამართლოში. სხვა გამოსავალი არ არსებობს.

მთავრობა კვლავ თავს შეიკავებს პირდაპირი თუ არაპირდაპირი სუბსიდიების გაცემისაგან (სახელმწიფო საწარმოებისათვის ზოგიერთი სპეციალური შემთხვევის გამოკლებით).

სათბობ-ენერგეტიკული კომპლექსის განვითარებასა და რეაბილიტაციაზე, ძირითადად საინვესტიციო კრედიტებისა და პრივატიზაციის შედეგად მიღებული შემოსავლების ხარჯზე დაფინანსება შეადგენს 11,6 მლნ ლარს. აქედან ენერგოსექტორისათვის საწვავის შესაძენად გამოიყოფა 6 მლნ ლარი.

საქართველოს სამეურნეო კომპლექსის ბედი ბევრადაა დამოკიდებული აგრარული სექტორის განვითარებაზე.

სოფლისა და სატყეო მეურნეობის დარგების ხაზით გამოიყოფა 17,0 ლარი. მცირე თანხაა, მაგრამ არსებობს უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის რეალური საშუალება.

სატრანსპორტო-საგზაო სისტემებზე გამოიყოფა 34,0 მლნ ლარი, საბინაო-კომუნალურ მეურნეობაზე - 15,1 მლნ ლარი (აქედან 9,1 ლარი წარმოადგენს მსოფლიო ბანკის მიერ გამოყოფილ სახსრებს).

ე) ავტონომიური რესპუბლიკების ბიუჯეტები. რეგიონული საფინანსო პოლიტიკით გათვალისწინებული ხარჯები

კონსტიტუცია, კანონი საბიუჯეტო სისტემისა და საბიუჯეტო უფლებამოსილებათა შესახებ, 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონპროექტი მაქსიმალურად ითვალისწინებენ ცენტრალური, ავტონომიური და ადგილობრივი ხელისუფლების ინტერესებს არსებული რეზერვებისა და რესურსების ფარგლებში.

პარლამენტში, განსახილველად და დასამტკიცებლად შემოტანილ კანონპროექტში 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ გათვალისწინებულია საგადასახადო-საბიუჯეტო, საფინანსო-საბიუჯეტო პოლიტიკის ძირითადი კონცეფცია, ძირითადი იდეები და მიმართულებები და მიმდინარე წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ძირითადი მაჩვენებლები, გაწონასწორებულია, დაბალანსებულია ცენტრისა და რეგიონების ინტერესები. ეს ერთი.

მეორე. კანონპროექტში აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების ბიუჯეტების მიზნობრივი ტრანსფერტების მოცულობა. ამ ტრანსფერტების გათვალისწინებით ავტონომიური რესპუბლიკის ხელისუფლების უმაღლესი ორგანოები დაამტკიცებენ ავტონომიური წარმონაქმნების ბიუჯეტებს 1997 წლისათვის.

ავტონომიური წარმონაქმნებისა და ადგილობრივი მართვის ორგანოებს ჰქონდათ 1997 წლის ბიუჯეტის პროექტის განხილვაში თავისუფალი მონაწილეობის შესაძლებლობა. ბევრი მათი წინადადება შევიდა კანონპროექტში. განსაკუთრებული ყურადღებით იქნა განხილული აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის წინადადებები. ბევრ დათმობაზე წავედით არსებული რესურსების ფარგლებში. ბევრ ისეთ წინადადებასაც დავეთანხმეთ, რაც მომავალში მოითხოვს შეთანხმებას საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან. ბიუჯეტის პროექტში გამოიკვეთა განსაკუთრებული მიდგომა აჭარისადმი, როგორც ავტონომიური სახელმწიფო წარმონაქმნისადმი. დავუშვით გამონაკლისი, რაც გულისხმობს საბაჟო გადასახადის 50%25-სა და მოგებისა და საშემოსავლო გადასახადების 100%25-ით დატოვებას 1997 წლისათვის. ვფიქრობთ, პარლამენტი ჩვენს ამ წინადადებას მხარს დაუჭერს. აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისადმი ყურადღების დამადასტურებელია აგრეთვე ბოლო დღეებში მიღებული გადაწყვეტილებაც. ავტონომიური რესპუბლიკის 1997 წლის ბიუჯეტის დამატებითი განხილვისას ქვეყნის ხელმძღვანელობამ და პარლამენტის საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტმა გაითვალისწინეს აჭარის მთავრობისა და ფრაქცია „აღორძინების“ თხოვნა რიგი პარამეტრების კორექტირების შესახებ. შედეგად აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის 1997 წლის ბიუჯეტის დეფიციტი 6,5 მლნ ლარის ოდენობით დაფარული იქნება ცენტრალური ბიუჯეტიდან. ამ მიზნით გადიდებული იქნა ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტებზე გადასაცემი ტრანსფერი 4,5 მლნ ლარი. უფრო სწორად, 4 მლნ-დან 4 მლნ 400 ათას ლარამდე ოდენობით. ეს არის, ასე ვთქვათ, ჩვენს ერთობლივ შესაძლებლობათა მაქსიმუმი, ცენტრშიც და ავტონომიურ რესპუბლიკაშიც.

მესამე. სხვა ტერიტორიული ერთეულების (მხარე, ქალაქი, რაიონი და ა.შ.) მმართველობის ადგილობრივი ორგანოები ბიუჯეტის შესახებ კანონი განსაზღვრული მიზნობრივი ტრანსფერების მოცულობის გათვალისწინებით ამტკიცებენ ადგილობრივ ბიუჯეტებს.

მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა რეგიონული საფინანსო პოლიტიკის ჩამოყალიბებაში მიდგომები და ბერკეტები. ამ კუთხით ბიუჯეტის კანონის პროექტი ითვალისწინებს საქართველოს პრეზიდენტის რწმუნებულის, ანუ მხარის ფონდის შექმნის მექანიზმს.

ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტებისათვის გადასაცემი ტრანსფერტების მოცულობა განისაზღვრა ბიუჯეტის პროექტში 38,2 მლნ ლარით. აქედან სპეციალური ღონისძიებების დაფინანსებას უნდა მოხმარდეს 11,3 მლნ ლარი.

სპეციალური ტრანსფერტების გამოყოფა გათვალისწინებულია: აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკისათვის - გენოციდის მსხვერპლთა ოჯახების დახმარების ფონდისათვის - 100 ათასი ლარი, ქ. თბილისისათვის - 1991-1992 წლებში მომხდარი მოვლენების შედეგად დანგრეული საცხოვრებელი სახლების აღდგენისათვის - 7,0 მლნ ლარი, ცხინვალის სოციალური ინფრასტრუქტურის ობიექტების აღდგენისათვის - 1,0 მლნ ლარი, ქ. ქუთაისის წყალსადენის მშენებლობისათვის - 805 ათასი ლარი, ასევე მთელ რიგ სხვა ქალაქებსა და რაიონებში გადაუდებელი ღონისძიებების განსახორციელებლად.

რაც შეეხება სხვა ტრანსფერტებს, ისინი ძირითადად მიიმართება განათლებისა და ჯანმრთელობის დაცვის ღონისძიებების დასაფინანსებლად.

1997 წლის ბიუჯეტით გათვალისწინებულია ერთიანი (უნიფიცირებული) ნორმატივები, რომელთა მიხედვით მოგებისა და საშემოსავლო გადასახადების 60%25 ადგილობრივ ბიუჯეტში დარჩება. გამონაკლისს წარმოადგენს აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა, რომლის ბიუჯეტში 1997 წელს დარჩება დამატებული ღირებულების გადასახადის 30%25-ისა და საბაჟო გადასახადის 40%25.

მე ამ დღეებში ვთქვი და ახლაც ვიმეორებ: ჩვენ მეტი ზრუნვა გვმართებს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის, ცხინვალის რეგიონის დანგრეული და გაპარტახებული მეურნეობის აღდგენაზე. რა დღეს, რა ხვალ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა აღდგება. მეურნეობის აღდგენაზე ზრუნვა ამთავითვე უნდა დავიწყოთ. ამ მიდგომას, სხვათა შორის, იწონებენ საერთაშორისო ორგანიზაციები.

ჩვენი განსაკუთრებული ზრუნვის საგანია თბილისი და თბილისის ბიუჯეტი. ამას წინათ თბილისის ბიუჯეტი პრეზიდენტთან და სახელმწიფო მინისტრთან განსაკუთრებული განხილვის საგანი იყო. ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ თბილისი სანიმუშო ქალაქი და დედაქალაქი იყოს.

დედაქალაქი ქვეყნის სახეა. უნდა დაჩქარდეს დედაქალაქის შესახებ კანონის მიღება.

ვ) სახელმწიფო ხარჯების მიზნობრიობისა და ოპტიმალური რეგულირების უზრუნველყოფა. სახელმწიფო ხაზინა

სახაზინო სისტემის დაწყებული გარდაქმნის მთავარი მიზნებია საბიუჯეტო რესურსების მაქსიმალური მობილიზაცია, მათი ეფექტიანი, სრული აღრიცხვა და, რაც მთავარია. ხარჯების მიზნობრიობის და ოპტიმალური რეგულირების უზრუნველყოფა.

ამ მიმართულებით 1997 წლის ბიუჯეტის პროექტში ჩადებულია კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი სიახლე. კერძოდ, ის ითვალისწინებს საბიუჯეტო ორგანიზაციებისა და დაწესებულებების სპეციალური (ბიუჯეტგარეშე) სახსრების ანგარიშების დახურვას და სახაზინო სისტემაში მათ გადმოტანას.

საბიუჯეტო ორგანიზაციებისა და სახელმწიფო ფონდების ყველა შემოსავალი თავს მოიყრის ხაზინის კონსოლიდირებულ ფონდში, საიდანაც შემდგომ განხორციელდება სახელმწიფოს ყველა საბიუჯეტო დანახარჯი. ვფიქრობ, ეს სისტემა გამორიცხავს ხელფასებისა და პენსიების დაგვიანებასაც.

მომავალშიც მკაცრად იქნება დაცული ხარჯების პრიორიტეტული დაფინანსების პრინციპი. უპირატესობა მიენიჭება ხელფასს, სტიპენდიებს, კვების ხარჯებს, მდიკამენტებს, ლტოლვილებისა და პენსიონერთა შენახვის ხარჯებს, სხვა სოციალური საკითხების მოგვარებას.

აღნიშნული სახის სიახლეთა დანერგვა საქართველოს სახაზინო სისტემაში წარმოადგენს თავისებურ კრიტერიუმს, რომლის შესრულებაზეც ბევრადაა დამოკიდებული საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების მიერ დადებითი გადაწყვეტილების მიღება ისაფის პროგრამის რეალიზაციის გაგრძელებასთან დაკავშირებით.

V. პრეზიდენტის საგანგებო საფინანსო პროგრამა

1997 წელი სახელმწიფო და ნაერთი ბიუჯეტი განსაკუთრებული მოვლენაა ქვეყნის ცხოვრებაში. მაგრამ ქვეყნის წინაშე მდგარი ამოცანები კიდევ უფრო მასშტაბურია. საჭიროა სახელმწიფოს შემდგომი განმტკიცება და მოსახლეობის კეთილდღეობის განუხრელი ამაღლება. ამიტომ გადავწყვიტე შემომეღო წელს განსაკუთრებული, საგანგებო საპრეზიდენტო საფინანსო პროგრამა, რომელმაც უნდა აამოქმედოს არსებული რეზერვები ბიუჯეტში გათვალისწინებული პარამეტრების ზევით. მე მინდა მოვეთათბირო პარლამენტს ამ საკითხზე. იმედია, ამ პროგრამის განხორციელებაში მხარს დაგვიჭერთ.

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების პარამეტრები და საგადასახადო შემოსავლების მობილიზაციის პროგნოზირებული დონე სრულად ვერ უზრუნველყოფს მოსახლეობის სოციალური დაცვის გაუმჯობესების, განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, მეცნიერებისა და კულტურის სფეროში განსახორციელებელი პროგრამებისა და ქვეყნის უშიშროებისა და თავდაცვისუნარიანობის განმტკიცებისათვის საჭირო ღონისძიებების კომპლექსის დაფინანსებას, რამაც შეიძლება მიმდინარე წლის განმავლობაში აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოებს შეუქმნას დამატებითი სიძნელეები მთელი რიგი აუცილებელი და გადაუდებელი ამოცანების გადაწყვეტაში.

რეზერვები ნამდვილად არსებობს ქვეყნის ეკონომიკის, როგორც რეალურ, ისე საფინანსო სექტორებში.

წინა წლების რეფორმატორული მონაპოვარი და მიმდინარე, 1997 წელს განსახორციელებელი რეფორმები განაპირობებენ მიმდინარე წელს სამეურნეო აქტივების ზრდას რეალურ სექტორში და შესაბამისად სახელმწიფო შემოსავლების მნიშვნელოვან გადიდებასაც.

1997 წელი ძალზე მნიშვნელოვანი ეტაპი იქნება სამრეწველო წარმოების გამოცოცხლების თვალსაზრისით. აქ გარკვეული სტრუქტურული ცვლილებებიც აუცილებელია. საგადასახადო კანონმდებლობის დახვეწის შედეგად მიეცემათ ფუნქციონირების საშუალება ქვეყნის ამჟამად უმოქმედო საწარმოებსა და სამეურნეო ორგანიზაციებს, რაც მნიშვნელოვნად გააფართოებს გადასახადების გადამხდელთა სფეროს.

1997 წელს წინა წლების მსგავსად სახელმწიფო ბიუჯეტსა და პრეზიდენტის საგანგებო საფინანსო პროგრამის შემოსავლებში მნიშვნელოვან წილს დაიჭერს ვაჭრობა, მშენებლობა და მომსახურების სფერო.

ზემოაღნიშნულისა და მთელი რიგი სხვა ფაქტორების გათვალისწინებით, აგრეთვე ქვეყნის წინაშე მდგარი სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემების დაძლევისათვის საჭირო ფინანსური რესურსების დამატებითი მობილიზაციისა და არსებული რესურსების გამოყენების მიზნობრიობისა და ეფექტიანობის გაძლიერების მიზნით, გამოიცა ბრძანებულება „საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის საგანგებო საფინანსო პროგრამით გასახორციელებელი ღონისძიების შესახებ“, რომლითაც საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს, სახელმწიფო საგადასახადო ინსპექციას და საბაჟო დეპარტამენტს, შესაბამის სამსახურებთან ერთად, აგრეთვე აჭარის და აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკების მინისტრთა საბჭოებს, ტერიტორიული ერთეულების მმართველობის ორგანოებსა და საქართველოს პრეზიდენტის რწმუნებულებს ევალებათ არ შეჩერდნენ საბიუჯეტო პარამეტრებზე, განახორციელონ დამატებითი ღონისძიებები წარმოების, ვაჭრობის გამოსაცოცხლებლად, წარმოებული პროდუქციის აღრიცხვიანობაში წესრიგის დასამყარებლად.

საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო ინსპექციამ 1997 წლის 1 თებერვლამდე უნდა შეიმუშაოს და დანერგოს დამატებული ღირებულების გადასახადის, ხოლო 1997 წლის პირველ სექტემბრამდე მოგების გადასახადის, აქციზისა და საშემოსავლო გადასახადის დეკლარაციების კომპიუტერიზაციის სისტემები და, იმავდროულად, უზრუნველყოს ამ დეკლარაციების წარდგენა გადასახადების გადამხდელთათვის.

გათვალისწინებულია აგრეთვე გადამხდელთა გამოვლენის, გადასახადების გეგმების აუდიტის, მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის გაფართოების და საფინანსო, საგადასახადო და საბაჟო კონტროლის გაძლიერების ღონისძიებათა მთელი სისტემა.

პრეზიდენტის საგანგებო საფინანსო პროგრამა ცალკე გამოქვეყნდება. ამიტომ აქ მოგახსენებთ ზოგიერთი უმთავრესი დეტალის შესახებ.

ამ ღონისძიებათა საფუძველზე საქართველოს ცენტრალურ ბიუჯეტში მობილიზებულ უნდა იქნეს დამატებული ღირებულების გადასახადი 25,4 მლნ ლარი და აქციზის სახით 5,7 მლნ ლარი.

საბაჟო გადასახადის ნაწილში უნდა იქნეს უზრუნველყოფილი საგეგმო მოცულობის ზევით 7,6 მლნ ლარის მობილიზაცია, სხვა გადასახადების სახით კი - 3,5 მლნ ლარისა.

მთლიანობაში საგადასახადო შემოსავლების სახელმწიფო ბიუჯეტით განსაზღვრული მოცულობის ზევით დამატებით ამოსაღები თანხა შეადგენს 42,2 მლნ ლარს.

არასაგადასახადო შემოსავლების ნაწილში (გაცემული კრედიტების დაბრუნების ხარჯზე) საგეგმო მაჩვენებლის ზევით მობილიზებული თანხა შეიძლება გაუტოლდეს 20 მლნ ლარს.

სპეციალური სახელმწიფო ფონდების შემოსავლების სახით კი დამატებით ამოღებულ უნდა იქნეს 54 მლნ ლარი.

სულ ჯამში საქართველოს 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის გათვალისწინებული შემოსავლების მოცულობის ზევით სახსრების მობილიზაციის დამატებითი ვალდებულებები შეადგენს 116,2 მლნ ლარს, ხოლო მთლიანობაში, სახელმწიფო ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილი გეგმის ზევით პრეზიდენტის საფინანსო პროგრამით დაკისრებული ვალდებულებების ჩათვლით გაუტოლდება 756,2 მლნ ლარს.

პრეზიდენტის საფინანსო პროგრამის სახარჯო ნაწილში გათვალისწინებულია მნიშვნელოვანი თანხები მოხმარდეს პენსიონერთა და ინვალიდთა დამატებითი სოციალური დაცვის ღონისძიებებს. გარდა ამისა, დაფინანსდება, სახელმწიფო მნიშვნელობის გზების შენახვა-რეკონსტრუქციისათვის საჭირო ხარჯები, გამოინახება სახსრები ჯანმრთელობის დაცვის დამატებითი ღონისძიებების განსახორციელებლად.

დამატებით ხარჯებში აგრეთვე გათვალისწინებული იქნება მთელი რიგი სამინისტროებისათვის გარკვეული თანხების გამოყოფა, მათ შორის: თავდაცვის და შინაგან საქმეთა სამინისტროების, სახელმწიფო საზღვრის დაცვის დეპარტამენტის, სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროსათვის. დაფინანსდება სოფლისა და სატყეო მეურნეობის უწყებების რიგი ღონისძიებები, აგრეთვე განათლების, მეცნიერების, კულტურის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების და სპორტის შემდგომი განვითარების ღონისძიებები, რომლებიც ვერ იქნა გათვალისწინებული ბიუჯეტის კანონპროექტში.

გათვალისწინებულია ქალაქ თბილისისა და სხვა ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტებისათვის გარკველი ფინანსური დახმარების გაწევა გადაუდებელი ღონისძიებების განხორციელებისათვის. ამავე დროს, უნდა შეიქმნას რესურსი სტიქიურ უბედურებასთან დაკავშირებით.

VI. საგადასახადო პოლიტიკის სრულყოფა - 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტისა და პრეზიდენტის საგანგებო საფინანსო პროგრამის განხორციელების ერთ-ერთი უმთავრესი წინაპირობაა

ახალი ბიუჯეტის პროექტსა და პრეზიდენტის საგანგებო საფინანსო პროგრამაში აისახა საქართველოს ხელმძღვანელობის მტკიცე გადაწყვეტილება მიაღწიოს ქვეყანაში დაგეგმილი სტრუქტურული რეფორმების დაჩქარებას.

უახლოეს მომავალში გადაიდგმება ძალზე, მნიშვნელოვანი ნაბიჯები, კერძოდ, გაგრძელდება საგადასახადო კანონმდებლობის რაციონალიზაციის პროცესი საგადასახადო კოდექსის შემოღების გზით, რომლის დამტკიცებაც პარლამენტის მიერ დაგეგმილია მიმდინარე წლის 1 ივნისამდე.

შარშან, დეკემბერში პარლამენტმა მიიღო დოკუმენტთა მთელი პაკეტი, რომელიც მოიცავს ქვეყნის საგადასახადო სისტემის მარეგულირებელ საკანონმდებლო აქტებში შესატან ცვლილებებს, მათ შორის, „საგადასახადო სისტემის საფუძვლების შესახებ“, „აქციზების შესახებ“, „საწარმოთა მოგების (შემოსავლის) გადასახადის შესახებ“ და ზოგიერთ სხვა კანონში.

აღნიშნული დოკუმენტები უკვე ამჟამად, საგადასახდო კოდექსის მიღებამდე აამაღლებენ საგადასახადო სისტემის ეფექტიანობას და შექმნიან მიმდინარე წლის ბიუჯეტის წარმატებით შესრულებისათვის საჭირო ნიადაგს.

ამ დოკუმენტებში რეალიზდება საქართველოს პრეზიდენტის ის პროგრამა, რომელიც ორიენტირებულია საგადასახადო სისტემის შემდგომ სრულყოფაზე.

სერიოზული ცვლილებები მოხდა აქციზით დაბეგვრის წესებში. ასე, მოქმედი კანონმდებლობისაგან განსხვავებით, აქციზის განაკვეთი ბრენდიზე და არაყზე 100%25-დან შემცირდა 50%25-მდე, ლუდზე - 100%25-დან 15%25-მდე, ცქრიალა ღვინოებზე - 100%25-დან 20%25-მდე, მესამე და მეოთხე კლასის თამბაქოს ნაწარმზე - 50%25-დან 35%25-მდე, მსუბუქ ავტომობილებზე - 30%25-დან 15%25-მდე, საბურავებზე - 50%25-დან 15%25-მდე და სხვ.

ეს ყველაფერი გათვლილია აღნიშნული პროდუქციის სამამულო მწარმოებლის სტიმულირებაზე.

მეწარმეობის ხელშეწყობის მიზნით მნიშვნელოვანი შეღავათებია გათვალისწინებული საბაჟო გადასახადის ნაწილში. ისეთი საქონლის იმპორტისას, როგორიცაა კაპიტალური საქონელი, სამედიცინო დანიშნულების საქონელი და სანედლეულო მასალების გარკვეული ნუსხისათვის, გამოყენებული იქნება 5 პროცენტიანი განაკვეთი.

გარდა ამისა, იმ მედიკამენტთა რიცხვი, რომელთა იმპორტიც საერთოდ გათავისუფლებულია საბაჟო გადასახადებისაგან, გაიზარდა ექვსიდან თექვსმეტ დასახელებამდე.

ასევე განთავისუფლებულია საბაჟო გადასახადისაგან საექსპორტო პროდუქციის დასამზადებლად განკუთვნილი ნედლეულისა და ნახევარფაბრიკატების იმპორტი, ხორბლის, ბავშვთა კვებისა და დიაბეტური პროდუქტების იმპორტი.

ქართველ კლასიკოსთა და საქართველოს მოქალაქეთა საზღვარგარეთ გამოცემულ შემოქმედებითი და მეცნიერული ნაწარმოებების იმპორტი, ჰუმანიტარული მიზნით და გრანტების ხარჯზე შემოტანილი საქონელი და მრავალი სხვა.

დანარჩენი საქართველოს იმპორტზე ვრცელდება 12-პროცენტიანი განაკვეთი.

შემცირდა ნავთობპროდუქტებზე, გარემოს გაჭუჭყიანებისათვის გადასახადი, კერძოდ, ერთ ლიტრ ეთილირებულ ბენზინზე - 0,7 თეთრი და შეადგენს 2 თეთრს, ნაცვლად 2 და 7 თეთრისა, ხოლო დიზელის საწვავზე - 0,8 თეთრით და შეადგენს 1 თეთრს, ნაცვლად 1 და 8 თეთრისა.

დროებით 1998 წლის 1 იანვრამდე შენარჩუნებული იქნება გადასახადი გზების სარგებლობაზე.

სერიოზული ლიბერალიზაცია განიცადა საგადასახადო კანონმდებლობის დარღვევისათვის ფინანსურმა და ადმინისტრაციულმა სანქციებმა.

ძალზე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ შეიცვალა შემოსავლების ოდენობა, რომლის დამალვისათვის ან შემცირებისათვის გათვალისწინებულია სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა. ასე მაგალითად, თუ აქამდე 750 ლარის ოდენობის გადასახადის დამალვა ან შემცირება ითვლებოდა დიდი ოდენობით დამალვად და გადამხდელი ისჯებოდა სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობით, ამჟამად დიდი ოდენობით შემოსავლების დამალვის განსაზღვრის კრიტერიუმი შეიცვალა და დამალვად ითვლება გადასახადის შემცირება 25 ათას ლარს ზევით და ასეთ შემთხვევაში აღიძვრება დამნაშავის მიმართ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა.

საწარმოთა ხელმძღვანელებმა უნდა გაითვითცნობიერონ, რომ ის შეღავათები, რომლებიც გათვალისწინებულია 1997 წლის ბიუჯეტით და ახალი საგადასახადო კანონმდებლობით, შეთავსებული იქნება საგადასახადო დისციპლინის უაღრეს გამკაცრებასთან.

მალე დაიწყება დავალიანების მქონე საწარმოების ბანკროტებად გამოცხადების პროცედურა და ყველა სერიოზულად უნდა ემზადოს ამისათვის.

საგადასახადო პოლიტიკის სრულყოფის მიმართულებები 1997 წლისათვის ითვალისწინებს საგადასახადო ბაზის გაფართოებას.

უწინარეს ყოვლისა ეს ეხება ცვლილებებს დამატებული ღირებულების გადასახადის ნაწილში. თუმცა ძირითადი განაკვეთი უცვლელი დარჩა (20%25-ის დონეზე).

აღსანიშნავია, რომ დამატებით შეღავათები იქნება დაწესებული ჯანდაცვის სფეროში. კერძოდ, თუ ამ კანონის მიღებამდე გადასახადისაგან თავისუფლდება მხოლოდ ექვსი დასახელების სამკურნალო საშუალება, ამჟამად დამატებული ღირებულების გადასახადისაგან თავისუფლდება ყველა ფარმაცევტული პროდუქცია, სამედიცინო ხელსაწყოები და აპარატურა, რამაც მნიშვნელოვნად უნდა გააიაფოს ეს ნაწარმი. ამასთან გადასახადისაგან განთავისუფლდა დიაბეტური პროდუქტებიც. დამატებითი შეღავათები დაწესდა პრესისათვის. კერძოდ, თუ ადრე დამატებული ღირებულების გადასახადისაგან თავისუფლდებოდა ჟურნალ-გაზეთების მხოლოდ რეალიზაცია, ამჟამად გადასახადისაგან თავისუფლდება მისი ბეჭდვაც. ასეთი შეღავათი ხელს შეუწყობს პრესის გავრცელებას და ხელმისაწვდომს გახდის საზოგადოების ფართო მასებისათვის.

მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ჩვენს თეატრებს შეღავათი, რომლის თანახმადაც თეატრის ბილეთების რეალიზაცია გათავისუფლდა დამატებული ღირებულების გადასახადისაგან.ეს თეატრის ბილეთის ფასს თითქმის 20 პროცენტით გააიაფებს.

რეალურად განხორციელდა დამატებული ღირებულების გადასახადის ამოღება ვაჭრობის სფეროდან, სადაც დღემდე არსებობს სახელმწიფო შემოსავლების გაზრდის მნიშვნელოვანი აუთვისებელი რეზერვი.

მეტად მნიშვნელოვანია გადაწყვეტილება დსთ-ს ქვეყნებთან სავაჭრო ურთიერთობების პროცესში დამატებული ღირებულების გადასახადით დაბეგვრის ახალი რეჟიმის დანერგვის შესახებ, რაც განხორციელდება ორმხრივი ხელშეკრულების საფუძველზე.

გარდა ნათქვამისა, ახალი კანონმდებლობის მიხედვით ყველა ის კომპანია, რომლის წლიური ბრუნვაც აღემატება 2000 ლარს, ვალდებულია გატარდეს რეგისტრაციაში, როგორც დამატებული ღირებულების გადასახადის გადამხდელი.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ცვლილება, რომელიც საგადასახადო კანონმდებლობამ განიცადა, ეს არის მოგების გადასახადის ერთიანი განაკვეთის დაწესება 20 პროცენტის ოდენობით.

ერთიანი განაკვეთის დაწესებით მნიშვნელოვნად შემცირდა ბანკების, საკრედიტო დაწესებულებებისა და სადაზღვევო ორგანიზაციების მოგების გადასახადის განაკვეთები (20 პროცენტი ნაცვლად 25 პროცენტისა). ეს კი შეუწყობს ხელს ამ სფეროს განვითარებას და საკრედიტო რესურსების გაიაფებას.

მოსახლეობის დიდ ნაწილს სასიკეთოდ შეეხება საშემოსავლო გადასახადში მომხდარი ცვლილებები, რომლის შესაბამისადაც შეიცვალა დასაბეგრი შემოსავლების ზღვრული ოდენობები და შესაბამისად - გადასახადის განაკვეთები.

მიმდინარე წელს რეალურად დაიწყება იმ ფიზიკურ პირთა დაბეგვრა, რომლებიც სამეწარმეო საქმიანობას ეწევიან. ფართოდ დაინერგება საშემოსავლო დეკლარაციების შევსებისა და წარდგენის პრაქტიკა, გაუქმდება ბევრი საგადასახადო შეღავათი. მინდა მოგახსენოთ, რომ დეკლარაციების წარდგენა უკვე დაიწყო პრეზიდენტის აპარატში, სახელმწიფო კანცელარიაში და მიმაჩნია, რომ ეს კულტურა შემოსავლების დეკლარირებისა უნდა დაინერგოს მთელ ქვეყანაში.

ფიზიკურ პირთა შემოსავლების საბიუჯეტო განაწილების პროცესში უფრო სრულ ჩართვას დიდი მნიშვნელობა აქვს მოსახლეობის სხვადასხვა ფენას შორის ქონებრივი დიფერენციაციის შერბილებისათვის, სოციალური სპექტრის მრავალი პრობლემის გადაწყვეტისათვის.

უკეთ უნდა განხორციელდეს ბაზარზე, სხვა ნებადართულ ადგილებში ვაჭრობის გზით მიღებული შემოსავლების აღრიცხვა და შესაბამისი დაბეგვრა.

ძალზე საპასუხისმგებლო აქტად უნდა მივიჩნიოთ მიმდინარე წლის 1 იანვრიდან ნავთობპროდუქტების იმპორტზე აქამდე მოქმედი ფიქსირებული გადასახადის ნაცვლად დაბეგვრის ჩვეულებრივი რეჟიმის შემოღება, რაც ერთიორად გაზრდის ამ წყაროდან მიღებული სახელმწიფო შემოსავლების მოცულობას.

ამავე დროს, ნავთობის ბაზრის გაჯერების პირობებში ამ ღონისძიებების საფუძველზე საწვავის ფასის მკვეთრი და მასშტაბური მომატება სავარაუდოდ არ არის. გარკვეული ზრდა იქნება, მაგრამ - არა ძალზე საგრძნობი.

ბიუჯეტის შემოსავლების მობილიზაციის გაუმჯობესებისათვის მეტად მნიშვნელოვანია საგადასახდო ადმინისტრაციის საქმიანობის სრულყოფა.

სრული სიმძლავრით უნდა ამოქმედდეს მსხვილ გადამხდელთა ინსპექცია, რომელმაც მიმდინარე წლის ბოლომდე უნდა უზრუნველყოს 250-ზე მეტი მსხვილი გადამხდელი იურიდიული პირის მოქცევა თავისი უშუალო კურირების სფეროში.

ჩვენ დაგეგმილი გვაქვს გამოვავლინოთ მინიმუმ 30 000 ახალი გადამხდელი (გამოსავლენი უფრო მეტია), მივანიჭოთ მათ გადასახადების გადამხდელთა სარეგისტრაციო ნომრები და შევაფასოთ მათი გადასახადები.

როგორც ვთქვით, საბაჟო სამსახურის საქმიანობის სამართლებრივი ბაზის განმტკიცების მიზნით მთავრობამ შეიმუშავა ახალი საბაჟო კოდექსი, რომლის მიღებაც პარლამენტს განზრახული აქვს მიმდინარე წლის ივნისის ბოლომდე. აღნიშნული კოდექსი მოიცავს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის და მსოფლიო ბანკის წარმომადგენელთა რეკომენდაციებს. ამ კანონის მიღებას ძალზე დიდი მნიშვნელობა ექნება მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში ჩვენი გაწევრიანებისათვის.

მეზობელ ქვეყნებთან შეთანხმებით, 1997 წელს შემოღებული იქნება ე.წ. „ტირკარნეტის“ სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს ფინანსურ გარანტიებს და 1997 წლის ბოლოსათვის მთავრობა მიაღწევს იმას, რომ სატრანზიტო საქონლის იმპორტი ყოველთვის ხორციელდებოდეს ფინანსური ან არაფინანსური გარანტიებით.

საგადასახადო სამსახურს უნდა გადაეცეს საქართველოს სპეციალურ ფონდებში ჩასარიცხი საგადასახადო შემოსავლების მობილიზაციის კონტროლის ფუნქცია.

მთავრობის გადაწყვეტილებით 1997 წლის 21 თებერვლიდან მხოლოდ სახელმწიფო საგადასახადო სამსახური და საბაჟო დეპარტამენტი აგებს პასუხს გადასახადების აკრეფაზე (იმ გადასახადების ჩათვლით, რომელთა აკრეფასაც ამჟამად აწარმოებენ საპენსიო, დასაქმების, ჯანდაცვისა და საგზაო ფონდები). ეს ძალზე მნიშვნელოვანი სიახლეა - გადამხდელმა უნდა იცოდეს, რომ მხოლოდ ორ სამსახურთან უნდა მოახდინოს ანგარიშსწორება.

მთლიანობაში საგადასახადო და საბაჟო სამსახურებში 1996-1997 წლებში მიმდინარე რეფორმები და გადასახადის გადამხდელთა დამატებითი რაოდენობის გამოვლენისათვის განსახორციელებელი ღონისძიებები უნდა იქცეს იმის ერთერთ უმთავრეს გარანტად, რომ გასულ წლებში ამ ორგანიზაციების ხაზით დაშვებული ხარვეზები გამოსწორდება და 1997 წელს გაცილებით უკეთ ვიმუშავებთ.

VII. კორუფციასთან ბრძოლა - ბიუჯეტის შემოსავლების გადიდების რეზერვი და პრეზიდენტის საგანგებო საფინანსო პროგრამის შესრულებისათვის ბრძოლის ერთ-ერთი პრიორიტეტული მიმართულება

1997 წელი კორუფციასთან ბრძოლის სახელმწიფო პროგრამის შემუშავებისა და ამ ბრძოლის დაწყების მნიშვნელოვანი ეტაპი უნდა იყოს.

საჭიროა ამ დარგში შინაგან საქმეთა სამინისტრომ, უშიშროების სამინისტრომ, იუსტიციის სამინისტრომ, პროკურატურამ, სასამართლო ორგანოებმა გამოაცოცხლონ მუშაობა.

კორუფციასთან ბრძოლის აუცილებლობა გაპირობებულია იმით, რომ ამ მოვლენამ ღრმად გაიდგა ფესვები ხელისუფლების დაბალ თუ მაღალ ეშელონებში და სახელმწიფოს საფუძვლებს ემუქრება. მე ამას გადაჭარბების გარეშე ვაცხადებ.

კორუფციის შედეგიცაა უზარმაზარი თანხების სახელმწიფოს მიღმა დინება, სუსტი ეკონომიკა და სუსტი სახელმწიფო ბიუჯეტი.

კორუფციასთან ბრძოლა, მისი დაძლევა სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების გადიდების მნიშვნელოვანი რეზერვია და ამ მიმართულებით ბევრი რამ არის გასაკეთებელი.

1. პირველ რიგში უნდა გამკაცრდეს კანონი და კანონიერება, მართლწესრიგი, გაძლიერდეს ადამიანის უფლებების დაცვა.

2. საჭიროა განხორციელდეს სახელმწიფო კონტროლის სისტემის რაციონალიზაცია. კონტროლის სისტემა ხელს უნდა უწყობდეს სახელმწიფო ბიუჯეტში სახსრების სრულყოფილ დინებას და წარმოებისა და კომერციის სტიმულირებას.

3. კორუფციასთან ბრძოლის მნიშვნელოვანი ღონისძიებაა მმართველობითი სტრუქტურების რეორგანიზაცია.

4. საჭიროა მაქსიმალურად შეიზღუდოს და თანდათან აღიკვეთოს ქვეყნის ტერიტორიაზე აღურიცხავი, დაუფარავი და ფაქტობრივად უმისამართო საქონლის მიმოქცევა.

5. კორუფციასთან ბრძოლისათვის ხელშემწყობ პირობებს ქმნის სახელმწიფო საგადასახადო ორგანოებსა და გადასახადის გადამხდელებს შორის საბაჟო და საგადასახადო კანონმდებლობით გათვალისწინებულ ურთიერთობათა სრულყოფა, ქვეყანაში საბუღალტრო აღრიცხვის მოწესრიგება და სხვა.

ბატონო პარლამენტარებო!

1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების კონტროლის ანალიზმა გვიჩვენა, რომ ამ დარგში უკეთ უნდა თანამშრომლობდნენ პარლამენტი, მისი საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტი, სხვა კომიტეტები, კონტროლის პალატა, მთავრობა, განსაკუთრებით ფინანსთა სამინისტო, ხაზინა, საგადასახადო ინსპექცია, საბაჟო დეპარტამენტი, ეკონომიკის სამინისტრო და მთელი აღმასრულებელი ხელისუფლება, სახელმწიფო სტრუქტურებთან არსებული სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრები, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია, დარგობრივი აკადემიები. უნდა განვითარდეს საბიუჯეტო პროცესის თეორია და პრაქტიკა. კიდევ უფრო უნდა სრულვყოთ სამართლებრივი ბაზა.

დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ პარლამენტის კომიტეტების მიერ ბიუჯეტის შესრულების პროცესის კანონით გათვალისწინებულ ყოველკვარტლურ კონტროლს პარლამენტის კომიტეტებში აღმასრულებელი ხელისუფლების სათანადო სტრუქტურების მონაწილეობით.

ვფიქრობ, ეს კონტაქტები კიდევ უფრო უნდა გაღრმავდეს ჩვეულებრივი მოვლენა უნდა იყოს აღმასრულებელი ხელისუფლების სტრუქტურების ანგარიშის მოსმენა, დიალოგი მათთან შესაბამის კომიტეტებში და, როცა საჭირო იქნება პლენარულ სხდომებზეც.

დასასრულ უნდა გითხრათ, რომ ჩემს მოხსენებაში მე ყველა პრობლემას და საკითხს არ შევხებივარ, მაგრამ ჩემს მიერ პარლამენტში წარმოდგენილ 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში ყველა საბიუჯეტო საკითხი და პრობლემა წამოყენებული და გადაწერილია არსებული რესურსებისა და შესაძლებლობების გათვალისწინებით.

ნება მიბოძეთ, ჩემი მოხსენება ამით დავამთავრო და გამოვთქვა ღრმა რწმენა, რომ 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ წარმოდგენილ კანონპროექტს მიიღებს პარლამენტი.

კონსტრუქციულმა თანამშრომლობამ ხელი უნდა შეუწყოს უმაღლესი მიზნის მიღწევას - ქვეყნისა და ხალხის კეთილდღეობის ამაღლებას : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის მოხსენება 1996 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების წინასწარი შედეგებისა და 1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის შესახებ საქართველოს პარლამენტის სხდომაზე 1997 წლის 7 თებერვალს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1997. - 13 თებერვალი. - №35 (2408). - 1,3,4,5,6 გვ.