ტრადიციულ საახალწლო მიმართვას საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ტელეინტერვიუ ამჯობინა. ჩემი სურვილია, რომ

ახალი 1994 წლის ერთ-ერთი უმთავრესი თვისება, თუ შეიძლება ასე ითქვას, შრომა იყოს. ინტერვიუს დროს ადამიანი შრომობს, განუცხადა მან კომენტატორ ნატო ონიანს. ამდენად მე ახალ წელს შრომით ვხვდები.

- რაც შეეხება მომავალი წლის დადებით მოვლენებს, ძნელია ასეთ წელზე რაიმე დადებითი თქვა. მაგრამ, გამოვყოფდი ერთ მთავარს - ჩვენი საზოგადოების კონსოლიდაციის, ერთიანობისა და მთლიანობისათვის საფუძვლის ჩაყრას. მხედველობაში მაქვს ის პროცესი, რომელსაც სამოქალაქო ომის დამთავრებას უწოდებენ. ძალიან მნიშვნელოვან მოვლენად მიმაჩნია საქართველოს შესვლა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში.

მიმავალ წელს ბევრი უარყოფითი მხარე ჰქონდა. დავასახელებდი აფხაზეთის ტრაგედიას, იმას, რომ დროებით დავკარგეთ სოხუმი, აფხაზეთი და ეს წარუშლელი ტკივილია ჩვენთვის.

ერთ-ერთ უარყოფით მოვლენად კუპონის შემოღება მიმაჩნია.

და მესამე - კრიმინოგენური ვითარების აფეთქება სახეზეა და ესეც უნდა ვაღიაროთ.

არ ვთვლი სერიოზულად ლაპარაკს იმის თაობაზე, რომ ჩვენში წესრიგის დასამყარებლად სხვა სახელმწიფოსა და ძალებს უნდა მოვუხმოთ. არ უარვყოფ სხვა ქვეყნებთან თანამშრომლობას, მათ შორის, წესრიგის დამყარებაში, მაგრამ დღევანდელ საქართველოში სავსებით შესაძლებელია ჩვენი საკუთარი ძალებით, უცხო ძალის ჩაურევლად ვიბრძოლოთ წესრიგის აღსადგენად.

დღეს საუბარი მქონდა რუსეთის ტელევიზიასთან და ვთქვი იმის შესახებ, რომ ერთ-ერთი ყველაზე დიდი საფრთხე, რაც თანამეგობრობაში გაერთიანებულ ყველა ქვეყანას დანგრევითა და სრული ქაოსით ემუქრება, ეს არის ეკონომიკური სიდუხჭირე, ეკონომიკის დაცემა. ეს ტენდენცია კი ჯერაც არ არის შეჩერებული. აშგაბადში ყოფნისას შეიქმნა შთაბეჭდილება და ამაში ახლა თანამეგობრობაში შემავალი ქვეყნების ყველა ლიდერი დარწმუნდა, რომ ცალ-ცალკე ჩვენ ამ პრობლემებს თავს ვერ გავართმევთ. არც ევროპა, არც მსოფლიო არ არიან იმისათვის მზად, რომ შესაბამისი მასშტაბის დახმარება გაგვიწიონ. სატელევიზიო საუბარში აღვნიშნე, რომ 1994 წელი ყველა ქვეყნისათვის, მათ შორის საქართველოსთვისაც, უნდა იყოს ეკონომიკური გაჯანსაღების, ეკონომიკისაკენ შემობრუნების წელი.

მეორე საკითხი, რომელზეც ჩავთვალე საჭიროდ ჩემი აზრი მეთქვა და თანამოქალაქეებსაც მინდა გავუზიარო ეს შეხედულება, ეს არის ჩვენს პლანეტაზე ცივი ომის დამთავრების შემდეგ გაჩენილი ისეთი მძიმე ავადმყოფობა, როგორიცაა აგრესიული, ნახევრადფაშისტური სეპარატისტული მოძრაობა. იგი კი არ ემუქრება, არამედ ფაქტობრივად, ანგრევს სახელმწიფოებს, და ჩვენ ნათლად ვხედავთ ამ ავადმყოფობის შედეგებს საკუთარ მაგალითზე.

აშგაბადში დავრწმუნდით, რომ სეპარატიზმის საფრთხე კარგად გაიცნობიერეს თანამეგობრობის ქვეყნებმა, ვფიქრობ, რომ 1994 წელი ამ მხრივაც უნდა იყოს შემობრუნების წელი, ე.ი. აგრესიული სეპარატიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის გააქტიურების წელი. ეს ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანი მოვლენა იქნება.

და მესამე: ამ ბოლო წლებში არაერთხელ თქმულა დიქტატურის, ფაშიზმის აღმოცენებისა და გავრცელების საფრთხის შესახებ. 1993 წელს ჩვენ დავინახეთ, რომ ეს პროგნოზები კი არ არის, არამედ სასტიკი რეალობაა, ვთქვათ, რუსეთის მაგალითზე, მხედველობაში მაქვს ცნობილი ძალების საკმაოდ დამაჯერებელი გამოსვლა არენაზე. და არა მარტო რუსეთის მაგალითზე. არ უნდა შეგვეშინდეს ჩვენი საკუთარი ცოდვების მონანიებისა, პირდაპირ უნდა ვთქვათ, რომ ჩვენში იყო პროვინციული ფაშიზმი, როგორც მე მას ვუწოდე, ანდა აფხაზეთი ავიღოთ, რაც იქ ხდება, ეს წმინდა წყლის ფაშისტური მოვლენაა.

აშგაბადში, ჩემს პირველ შეხვედრაზე კოლეგებთან თანამეგობრობის ფარგლებში, ვიგრძენი, რომ ყველა შეშფოთებულია, შეშფოთებული არიან სახელმწიფოთა მეთაურები. და ეს მარტო შეშფოთება როდია, არამედ ძიებაა იმ გზებისა, თუ როგორ მოხდეს ამ საშინელი შავი ძალის ლოკალიზება და როგორ დავძლიოთ იგი. მიმაჩნია, რომ 1994 წელი, მთელი მსოფლიოს პროგრესული კაცობრიობის დახმარებით, იქნება ფაშიზმის წინააღმდეგ გადამწყვეტი ბრძოლის წელი. ეს შეეხება რუსეთსა და სხვა ქვეყნებს, სადაც ამის რეალური საფრთხე არსებობს.

თუ მსხვილი პლანით განვიხილავთ, მიმაჩნია, რომ ამ ეტაპზე დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობას ისტორიული მისია აკისრია. და თუ ამ სამი მიმართულებით ყველა ქვეყანა სოლიდური იქნება, აქტიურად ვიბრძოლებთ ამ ბოროტებათა წინააღმდეგ, ჩვენი ერთობის სიკეთეს იგრძნობს დამოუკიდებელი სუვერენული სახელმწიფოების ყველა მოქალაქე.

ჩვენი უმთავრესი სატკივარი და საზრუნავი იყო, არის და იქნება აფხაზეთი. და ვფიქრობ, რომ 1994 წელს უნდა დამთავრდეს აფხაზეთის საკითხის მშვიდობიანი გზით გადაწყვეტა. ამის გარანტიები არსებობს: საერთაშორისო ორგანიზაციები, რუსეთის დადებითი როლი, ევროგაერთიანება, მისი აქტიური მონაწილეობა, მეგობარი ქვეყნების - ამერიკის შეერთებული შტატების, საფრანგეთის, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის დაინტერესება და მხარდაჭერა და მრავალი სხვა ფაქტორი. ვიმეორებ, ეს ერთი უმთავრესი ამოცანაა, რომელიც რადაც უნდა დაგვიჯდეს, უნდა გადავწყვიტოთ.

მე ღრმად მჯერა, რომ 1994 წელს მივაღწევთ ეკონომიკის გამოცოცხლებას, რადგან, მიუხედავად გარკვეული სიღარიბისა, ჩვენ მაინც გაგვაჩნია რესურსები მდგომარეობიდან გამოსასვლელად. რასაკვირველია, თუ ქვეყანა ამუშავდება და ხალხი დაიწყებს შრომას. შეიძლება ეს არ იყოს აყვავების ხანა, მაგრამ იგი იქნება აღმავლობისაკენ შემობრუნება. ამ მხრივ დიდ იმედებს ვამყარებ ძველი კავშირების აღდგენასა და თანამეგობრობის ქვეყნებთან ახალი კავშირების დამყარებაზე.

რაც შეეხება პოლიტიკის სფეროს, იმედი მაქვს, რომ 1994 წელი ჩვენი საზოგადოების შემდგომი კონსოლიდაციით აღინიშნება, მათ შორის, პოლიტიკური ძალებისა. მიმაჩნია, რომ ყველა სერიოზული პოლიტიკური პარტია უნდა განიმსჭვალოს იმ შეგნებით, რომ ახლა ჩვენთვის მთავარია ქვეყნის გადარჩენა და არა ამა თუ იმ ამბიციური, პოლიტიკური მიზნის მიღწევა, რომლებსაც ლოკალურად ისახავენ სხვადასხვა პარტიები. ამასთან დაკავშირებით განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებ საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის შექმნას. ამას იმიტომ არ ვამბობ, რომ არჩეული ვარ კავშირის თავმჯდომარედ. მოქალაქეთა კავშირი ისეთი ძალა უნდა გახდეს, რომელიც ხელს შეუწყობს მთელი ჩვენი საზოგადოების კონსოლიდაციას ერთიანობისათვის, მთლიანობისათვის ბრძოლაში.

მომავალი წელი იქნება კონსტიტუციის მიღების წელი და ბუნებრივია, საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში ეს დიდი მნიშვნელობის მოვლენა გახდება. თუ ჩვენ კონსტიტუციას მივიღებთ, მაშინ შესაძლებელი იქნება საპარლამენტო არჩევნების ჩატარება. ასე რომ, მომავალი წელი საკმაოდ დამუხტული იქნება. მაგრამ მთავარი მაინც შრომაა, რადგანაც ვერავითარი პოლიტიკა საქმეს ვერ უშველის, თუ არ ვიშრომეთ.

და კიდევ ერთი მომენტი: თუ დიდ პოლიტიკაზე ვილაპარაკებთ, მომავალი წელი არის შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსი საქართველოს თავმჯდომარის წელი. პირველი 6 თვე ჩვენ ამ გაერთიანების თავმჯდომარე ვიქნებით. ჩვენ უნდა შევქმნათ ისეთი რეალური პირობები, რომ საქართველოს თავმჯდომარეობის ეს ეტაპი გამოვიყენოთ ჩვენი გავლენისა და პოზიციის განმტკიცებისათვის შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსში. საქართველო თანამშრომლობს თანამეგობრობაში, თანამშრომლობს შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსშიც და დარწმუნებული ვარ, კიდევ იქნება სხვა რეგიონალური გაერთიანებებიც, უფრო აქტიურად ვითანამშრომლებთ ევროგაერთიანებასთან და ა.შ. ასე რომ, საქართველო შედის დიდ პოლიტიკაში, დიდი პოლიტიკის სფეროებში.

ჩემი რწმენით ახალი, 1994 წელი სიკეთისკენ, მშვიდობისკენ, ეკონომიკური და სულიერი აღმავლობისაკენ შემობრუნების წელი იქნება. ვფიქრობ რომ ჩვენ სწორედ ამ გზით, შემობრუნების გზით ვივლით.

მე მივესალმები ჩვენი ტელევიზიის ინიციატივას, რომ საახალწლო სატელევიზიო გადაცემა დაიწყო ჩვენი დიდი წინაპრების ნაფიქრისა და ნააზრევის გახსენებით. ვფიქრობ, რომ სწორედ ამ გამონათქვამებშია ჩადებული პროგნოზებიცა და ჭკუის დარიგებაც მომავალი თაობებისა და ჩვენი თაობისადმი. როცა ვუსმენდი, ასეთი დასკვნა გავაკეთე: ჩვენ არ დავამარცხებთ, ჩვენ გავიმარჯვებთ, თუ მარტო სხვაში არ დავინახავთ ჩვენს უბედურებათა მიზეზებს, არამედ მათ მოვნახავთ ჩვენში, ჩვენი აზროვნების იმ წესში, რომელმაც ახლო თუ შორეულ წარსულში ბევრი ცოდვა ჩაგვადენინა, გადაგვახვევინა ღვთის გზიდან, ჩვენი დიდი წინაპრების გზიდან.

მიმავალი წელი ჩვენი ერთგვარი განწმენდის წელიც არის. და ეს გვაძლევს საფუძველს, რომ ვთქვათ - ახალი წელი მართლაც შემობრუნების წელი იქნება.

ვულოცავ რა ახალ წელს, მინდა მივმართო ჩემს ხალხს - ყველა შემობრუნდით, ყველამ დავიკაპიწოთ ხელები, რათა დაუღალავად ვიშრომოთ. მაშინ ქვეყანა გადარჩება, ყველა მოქალაქე, ყველა ოჯახი გადარჩება.

მინდა შევეხმიანო ლტოლვილებს, ჩემს მეგობრებს, თანამოქალაქეებს, ყველაზე მეტად ტანჯულს და გაწამებულებს, მივულოცო მათ ახალი წელი და დავარწმუნო, რომ 1994 წელი მათი მშობლიურ კერებში დაბრუნების წელი იქნება.

არ შემიძლია ორიოდე სიტყვა არ ვთქვა აფხაზებზე და არ მივმართო მათ: თქვენ საქართველოს დემოკრატიული სახელმწიფო გაძლევთ თქვენი ეროვნული თვითმყოფადობის არა მარტო შენარჩუნების გარანტიას, არამედ განვითარებისა და სრულყოფის, სათანადო პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სხვა გარანტიებს. ამის პირობას ვაძლევ აფხაზ ხალხს, ისევე როგორც ყველას, ვინც ცხოვრობს საქართველოში, საქართველოს მზის ქვეშ, ვპირდებით მათ თავისუფლებას, მოქალაქეობრივი უფლებების გარანტიებს, და ყველაფერ იმას, რაც მიღებულია თანამედროვე ცივილიზებულ სამყაროში.

განსაკუთრებული დამოკიდებულება მინდა გამოვხატო ჩვენი ბავშვებისადმი, ახალგაზრდობისადმი. ჩვენი ქართული სახელმწიფოს უმთავრესი საზრუნავი, მიუხედავად ჩვენი გაჭირვებისა და სიძნელეებისა, იქნებიან ბავშვები, ახალგაზრდობა, რადგან ამ საუკუნის დასასრული საქართველოს მომავალი სწორედ მათზეა დამოკიდებული.

დაბოლოს, მინდა განვაცხადო და შევასრულო კიდეც, რომ 1994 წელი იქნება ჭეშმარიტად ქართული ჯარის, ჩვენი საიმედო დასაყრდენის ჩამოყალიბების წელი. ბევრი დაიღუპა, სამარადისო ხსოვნა მათ, ბევრი დასახიჩრდა, მათ მიმართაც ვალში ვართ, უდავოდ ბევრი გაკეთდა და მომავალ წელსაც ბევრს გავაკეთებთ.

1994 წელს გაგრძელდება ის ღონისძიებები, რაც დაკავშირებულია კულტურის, მეცნიერების, ჩვენი სულიერების გადარჩენასთან. და თუ ამას მივაღწევთ, შეიძლება ვთქვათ, რომ საქართველო გადარჩება.

ერთხელ კიდევ მინდა მივულოცო საქართველოს, მის ყველა მოქალაქეს 1994 წელი და ვუსურვო სიხარული, ბედნიერება და ჯანმრთელობა.

1994 წელი ყოფილიყოს საქართველოსათვის აყვავების დასაწყისი. 1994 წელი სიკეთისაკენ, მშვიდობისაკენ, ეკონომიკური და სულიერი აღმავლობისაკენ შემობრუნების წელი იქნება : ედუარდ შევარდნაძის საახალწლო ტელეინტერვიუ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 5 იანვარი. - N3(806). - 1 გვ.

ახალწლის წინა დღეებში იტალიის რადიოს მეორე არხის სპეციალურმა საინფორმაციო გამოშვებამ „ადამიანები და ფაქტები - უფრო მეტი რომ ვიცოდეთ“ მოაწყო პირდაპირი რადიოგადაცემა საქართველოდან, რომელშიც მონაწილეობდა საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე - სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე

(რადიოგადაცემის ტექსტი იბეჭდება მცირე შემოკლებით).

[...]

შევარდნაძე: - მე პირველ რიგში მივესალმები ბატონებს ნაპოლეტანოს, სპადოლინის, ყველა რადიომსმენელს, დიდ მადლობას ვუხდი ამ გადაცემის ყველა ორგანიზატორს. რაც შეეხება საქართველოში შექმნილ მდგომარეობას, ძალიან ძნელია, მაგრამ 1993 წელს გარკვეული დადებითი მოვლენები მოხდა. ეს არის ჩვენი ხალხის საერთო კონსოლიდაცია, ისეთი დესტრუქციული და ნახევრად ფაშისტური ძალების დამარცხება, როგორიც არიან ყოფილი პრეზიდენტის მომხრეები, მათი შეიარაღებული გამოსვლები ხელისუფლებისა და ქართველი ხალხის წინააღმდეგ. ძირითადი საფრთხე იყო ერის გახლეჩა და ეს ლიკვიდირებულია. რამდენადაც ექსპრეზიდენტის მომხრეები დამარცხდნენ პოლიტიკურად. მორალურად და სამხედრო თვალსაზრისითაც. რაც შეეხება აფხაზეთს, ახლა აფხაზეთიდან მოსახლეობის თითქმის ნახევარზე მეტი გამოყვანილია. აფხაზეთის ნახევარმილიონიანი მოსახლეობიდან 250 ათასი დევნილი ქართველი საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში იმყოფება. ათიათასობით ქართველი განადგურებულია, დახვრიტეს მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი ქართველები იყვნენ. სამწუხაროდ ჯერჯერობით, ეს პრობლემა მოუგვარებელია. ახლა მიმდინარეობს მოლაპარაკებები, პირველი რაუნდი ჟენევაში მოეწყო, მთავარი აზრი ამ შეთანხმებისა ის არის, რომ ხიზნები დაუყოვნებლივ დაუბრუნდნენ მშობლიურ კერას. შემდეგი რაუნდი ისევ ჟენევაში გაიმართება, 11 იანვარს და ჩვენც გარკვეული იმედებით მივდივართ ამ შეხვედრაზე. თუ ეს შესრულდება და ხიზნები თავიანთ კარ-მიდამოს დაუბრუნდებიან, მაშინ, მშვიდობიანი მოგვარების გზა რეალურია.

კასიერი: - კონფლიქტის საწყისი საქართველოს ამ ნაწილში, რასაკვირველია, დაკავშირებულია საბჭოთა კავშირის ახალ კომპოზიციასთან, მაგრამ, თქვენი აზრით, პირდაპირიმოტივი, საფუძველი აფხაზეთში ავტონომისტური მოძრაობის ასეთი გააქტიურებისა, რა შეიძლება იყოს, ყოფილ საბჭოთა კავშირში ბოლო 2 წლის განმავლობაში მომხდარ რომელ პროცესს შეეძლო შეეწყო ხელი?

შევარდნაძე: - ეს არის რეაქციული სეპარატისტული მოძრაობის გამოხატულება. ყველამ არ იცის რომ ეს ქართული მიწა-წყალია, სადაც საუკუნეებიის განმავლობაში ქართველები და აფხაზები ცხოვრობნდნენ. თუ ვილაპარაკებთ შეფარდების მიხედვით, ნახევარი მოსახლეობა, ქართველობაა და მხოლოდ 17 პროცენტია აფხაზი. ვინ დგას ამ 17 პროცენტის ზურგს უკან და როგორ შეიძლება ვთქვათ, რომ 17 პროცენტმა გამოდევნოს 50? ეს იმიტომ მოხდა, რომ აფხაზური სეპარატიზმის უკან რუსეთის რეაქციული ძალა იდგა; რუცკოი, ხაზბულატოვი, კომუნისტები, ფუნდამენტალისტი კომუნისტები, რომლებიც მაშინდელ უმაღლეს საბჭოში იყვნენ. ეხმარებოდნენ ფინანსურად, მატერიალურად, აფხაზეთში გზავნიდნენ იარაღს, ათასობოთ დაქირავებულ მეომარს, აი, ეს იყო. ამ 17 პროცენტის მოთხოვნა ის არის, რომ აფხაზეთი საქართველოს გამოეყოს და რუსეთს შეუერთდეს.

კორ. - ყოფილი საბჭოთა კავშირის ძველი ნომენკლატურის, იმ საბჭოთა აზრის მქონე ხალხის პასუხისმგებლობის გარდა, რომელმაც ამ ორი თვის წინათ კიდევ ერთი „წმენდა“ განიცადა, თქვენ გარკვეულად პასუხს სთხოვდით რუსეთის მთავრობასაც, განსაკუთრებით სოხუმში ყოფნის დროს, აგვისტო-სექტემბერში, როცა აფხაზებმა ქალაქს შემოუტიეს, პასუხს სთხოვდით რუსეთის მთავრობას, ე.ი. პირადად ელცინს, რომლისგანაც საქართველოს დასაცავად ადეკვატურ მხარდაჭერას ვერ გრძნობდით.

შევარდნაძე: - ჩემი აზრით, ელცინმა ვერ შეძლო სიტუაციის გაკონტროლება, რადგან მაშინდელი უმაღლესი საბჭო დიდ წინააღმდეგობას უწევდა და დეპუტატების უმრავლესობა მხარს უჭერდა აფხაზთა ამ სეპარატისტულ მოქმედებას. ამ ხალხთან კონფლიქტში მყოფმა ელცინმა ვერ შეძლო ამ წინააღმდეგობის დაძლევა. ამ ორი ძალის დაპირისპირებამ წარმოშვა და განავითარა აფხაზეთის კონფლიქტიც. თქვენ იცით, რომ იმ დღეებში აფხაზეთში ვიყავი. ეს საშინელი რამ იყო - საქართველოს ამ ულამაზესი კუთხის ნგრევა.

კორ. - ახლა ჩვენი სტუდიის სხვა სტუმრებსაც უნდა მივცეთ სიტყვა. რადიომსმენელებს შევახსენებთ, რომ პირდაპირ ეთერშია სატელეფონო კავშირით საუბარი თბილისთან, საქართველოს პრეზიდენტთან ედუარდ შევარდნაძესთან. ბატონო პრეზიდენტო, ნაპოლეტანო, თქვენ კვლავ ასეთი მოთმინებით ისმენთ ჩვენს საუბარს? გთხოვთ, თუ ბატონ შევარდნაძესთან რაიმე კითხვა გაქვთ.

ნაპოლეტანო: - უპირველესად ყოვლისა, ბატონ შევარდნაძეს მსურს ვუთხრა, რომ ბევრჯერ მიფიქრია მასზე, მის იმ გაბედულ ნაბიჯზე - შებრძოლებოდა საქართველოში წამოჭრილ ასეთ უამრავ პრობლემას. მე დიდ პატივს გცემთ და ვაფასებ თქვენს პიროვნებას. პრეზიდენტმა შევარდნაძემ ოქტომბრის პირველ დღეებში მიმართა ევროპის იმ ქვეყნებს, რომლებისგანაც მას მხარდაჭერის იმედი ჰქონდა. მინდა ბატონ პრეზიდენტს ვკითხო, იქ დასმული საკითხები რამდენად კოორდინირებულია ამჟამად საერთაშორისო მასშტაბით, როგორი აუცილებელი დახმარებაა საჭირო და რა უნდა გააკეთოს დასავლეთმა ამასთან დაკავშირებით?

შევარდნაძე: - ძალიან დიდი მადლობა. მეც მოგესალმებით ყველას და მადლობას მოგახსენებთ ჩემი საქმიანობის ასეთი შეფასებისათვის. ჩემი მოწოდება, რის შესახებაც იყო საუბარი, ნიშნავდა გადაგვერჩინა საქართველო და გადაგვერჩინა დემოკრატია. აქ დემოკრატიის გადარჩენაზეა ლაპარაკი, რადგან საქართველომ ძნელი გზა აირჩია, ძნელი გზა ისედაც გეოგრაფიულად მეტად ძნელ რაიონში. ის პრობლემები, რომლებიც ჩემს მიმართვაშია, ჯერ კიდევ აქტუალურია, სიტუაცია საქართველოში ჯერ კიდევ ძალიან მძიმეა. სრული შიმშილია. საქართველო მდიდარი ქვეყანა იყო, ხალხი კარგად ცხოვრობდა, მაგრამ ახლა მოხდა ის, რომ შიმშილი და სიცივეა. ასეთი ბედი ჰქონია ჩვენს ერს. ასობით ათასი ხიზანია ახლა საქართველოში. დასავლეთის, კერძოდ, იტალიისა და სხვა ქვეყნების დახმარება რომ არა, საქართველოში ვითარება კიდევ უფრო გამძაფრდებოდა. კიდევ ერთხელ მივმართავ ყველას, ვისთვისაც ძვირფასია დემოკრატიის იდეალები, დაეხმაროს საქართველოს, ერთობლივი ძალით გადავარჩინოთ ეს პატარა, მაგრამ, ამავე დროს, თავისი მრავალსაუკუნოვანი ცივილიზაციით, დიდი ქვეყანა. კიდევ ერთხელ დიდი მადლობა დახმრებისთვის. კორ. - საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე ბატონი ჯუზეპე ჯაკოვაცო.

ჯაკოვაცო: - ბატონ შევარდნაძის მიმართ მიუხედავად, ჩემი დიდი სიმპატიებისა, მე საქართველოს პრობლემებს ნაკლებად ვიცნობ, მე უფრო რუსეთთან დაკავშირებული საკითხები მაინტერესებს. ეხლა ჟირინოვსკის პრობლემა ყველას აწუხებს, არა მხოლოდ დღევანდელი, არამედ მომავლის თვალსაზრისითაც. ამ პოპულისტ, ულტრამემარჯვენე ლიდერს, არც ვიცი რა ვუწოდო, ეს წარმატება შესაძლებელია კიდევ უფრო გაიზარდოს მომავალი 1995 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებისთვის? ეს რამდენად სერიოზული საფრთხეა? აქ ხომ არ გაერთიანდება ელცინის ყველა მემარცხენე, მემარჯვენე მოწინააღმდეგე? - და კიდევ ერთი კითხვა, რომელიც უშუალოდ იტალიას ეხება: თქვენ იცით, რომ წლეულს იტალია პრეზიდენტობის უშიშროების საბჭოს, რომელიც 54 სახელმწიფოს და ყოფილ საბჭოთა კავშირის ყველა ქვეყანას აერთიანებს. იტალიას სურვილი აქვს აქტიურად გამოიყენოს უშიშროების საბჭოში ეს სტატუსი და წინასწარ აღკვეთოს ყოველგვარი კონფლიქტი ყოფილ საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე და, რასაკვირველია, საქართველოშიც. მინდა ვიცოდე, როგორ მიაჩნია ბატონ შევარდნაძეს, რამდენად ეფექტიანია ამ როლის გამოყენება და რის გაკეთება შეუძლია წლეულს იტალიას, როგორც საბჭოს პრეზიდენტს.

შევარდნაძე: - ვეცდები მოკლედ ვუპასუხო ამ ძნელ კითხვებს. მე ვვარაუდობდი, რომ რუსეთში ეს პროცესი მოხდებოდა, მაგრამ ჟირინოვსკის მხარს დაუჭერდა 15-20 პროცენტი. შევცდი, მაგრამ რუსეთში ეს უნდა მომხდარიყო. ვფიქრობ, რომ ეს იმდენად ჟირინოვსკის იდეების გამარჯვება არ გახლავთ, რამდენადაც ამომრჩეველთა დაბნეულობის შედეგია. ჟირინოვსკი უნდა გამოჩენილიყო საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, მაგრამ სამწუხაროდ ის არის, რომ მას ასეთი გავლენა სმოუპოვა იმ ძალებმა, რომლებიც მას გვერდში უდგანან. ეს მართლაც შემაშფოთებელია. მაგრამ არის მეორე მხარეც: ჟირინოვსკის ამ წარმატების შემდეგ რუსეთის საზოგადოება გამოფხიზლდა. სამწუხაროდ, არჩევნებამდე ბევრი დემოკრატი მას სერიოზულ ძალად არ მიიჩნევდა და ამიტომ ვფიქრობ, რომ ისინი სამართლიანად დაისაჯნენ. ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ რუსეთის დემოკრატები უნდა გაერთიანდნენ და მჯერა, გაერთიანდებიან კიდეც. გაერთიანდებიან იმისათვის, რომ ფაშიზმი არ გამოვიდეს არენაზე. თუ ისინი გაერთიანდებიან, ფაშიზმი ფეხს ვერ მოიკიდებს. თუ დემოკრატები ვერ გაერთიანდებიან და ფაშიზმი თავის პოზიციებს განიმტკიცებს, ეს იქნება საშინელება არა მარტო რუსეთისთვის, არამედ ევროპისა და მთელი მსოფლიოსთვისაც. მაგრამ მჯერა, რომ ეს არ მოხდება. რუსეთმა ძალზე სერიოზულ წარმატებებს მიაღწია, როცა ახალი კონსტიტუცია მიიღო. იგი სერიოზულ გარანტიას ქმნის დემოკრატიისთვის და ეს კონსტიტუცია პრეზიდენტ ელცინს საშუალებას აძლევს აღკვეთოს ფაშიზმი და დიქტატურა. ვფიქრობ, პრეზიდენტი ელცინი ამას გამოიყენებს. რაც შეეხება უშიშროების საბჭოს, დიდ იმედებს ვამყარებთ. მან კიდევ უფრო აქტიური პოზიცია უნდა დაიკავოს განსაკუთრებით ისეთ საკითხებზე, როგორიც ეთნოკონფლიქტებია. უშიშროების საბჭოს ეს შეუძლია გააკეთოს. კავკასიას, განსაკუთრებით საქართველოს, კონფლიქტები ახასიათებს. ევროპამ უნდა იფიქროს, ერთიანი ძალით როგორ დავძლიოთ ეკონომიკური კრიზისი. თუ ასეთ დიდ ტერიტორიაზე ეს კრიზისი არ იქნება დაძლეული, შეიძლება ქაოსი განვითარდეს, რაც მსოფლიოს ძვირად დაუჯდება. დიდ იმედებს ვამყარებთ უშიშროების საბჭოში იტალიის პრეზიდენტობაზე. მზად ვართ ყოველგვარი თანამშრომლობისათვის, რათა თქვენი პრეზიდენტობა შესამჩნევი წვლილი იყოს.

კასიერი: - რამდენიმე დღის წინათ აშგაბათში, თურქმენეთში, მოხდა შეხვედრა დსთ-ს ქვეყნების ლიდერებს შორის, იქ შევარდნაძემ საკითხი დააყენა კიდეც ჟირინოვსკის რისკის შესახებ.

კორ. - უკაცრავად, მინდა შეგახსენოთ, რომ სტუდიაში ბევრი სტუმარი გვყავს, რომლებმაც, მალე უნდა დაგვტოვონ, ამიტომ ყველას გთხოვთ ლაკონური ვიყოთ. ბატონო პრეზიდენტო სპადოლინი, თქვენ კვლავ ხაზზე ბრძანდებით?

სპადოლინი: - გულითადად მივესალმები პრეზიდენტ შევარდნაძეს და სიამოვნებით ვიხსენებ ჩვენს პირველ შეხვედრას 1991 წელს, რომში, როცა წარდგენა იყო თქვენი წიგნისა „თავისუფლება მომავლისათვის“. ვიხსენებ თქვენს საოცარ სწორ მსჯელობას რუსეთში სახელმწიფო გადატრიალებამდე რამდენიმე თვით ადრე, გორბაჩოვის საქმიანობის მომავლის შესახებ და იმ აზრს, რომ ამ ტრანსფორმაციას შეიძლება არ მოეტანა მოსალოდნელი შედეგები. იმ ფურცლებზე დაწერილი თავისუფლება, ამჟამად უფრო აქტუალურია, ვიდრე არასდროს, ისევე როგორც საქართველოს დამოუკიდებლობა...

შევარდნაძე: - მადლობელი ვარ. გიპასუხებთ. ისეთი პიროვნებები, როგორიც არიან: გამსახურდია, ჟირინოვსკი, არძინბა - აფხაზეთში და ზოგიერთი რუსეთში, საშიში მოვლენაა და ვფიქრობ, რომ მეორე მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგ მსოფლიომ მოადუნა ყურადღება ფაშიზმისა და ანალოგიური მოძრაობების წინააღმდეგ. ვფიქრობ, ამ ყურადღების მოდუნება ძალიან ძვირად დაუჯდება მსოფლიოს, ამიტომ ჩვენ სიფხიზლე გვმართებს, კიდევ უფრო მეტიც, აგრესიული სეპარატიზმი უნდა გავაანალიზოთ და არ დავუშვათ ის, რაც მოხდა ჩვენს რეგიონში. რაც შეეხება ჟირინოვსკის მომხრეებს, გამსახურდიას და სხვებს, თვითონ ვიცი, 2 წლის განმავლობაში მქონდა მათთან უშუალო კონტაქტები, მინახავს, ბევრი გამოუცდელი ადამიანი ახლავს მათ, ჩვენი ხალხი, მაგალითად, ძალიან სწრაფად გაერკვა, თუ რას წარმოადგენს გამსახურდია. ამიტომაც დამარცხდა იგი. მისი მომხრეების დიდი უმრავლესობა დღეს ჩვენთან თანამშრომლობს. დარწმუნებული ვარ, თითქმის ყველასთან ვითანამშრომლებთ, რადგან იდეები, რომლებსაც გამსახურდია ქადაგებდა, ეს იყო ეროვნული განსაკუთრებულობის, სხვა ერებთან შეურიგებლობის, რელიგიათა შეურიგებლობის იდეები და მათ არ შეიძლება მომავალი ჰქონდეს. ადამიანებმა ეს გაიგეს და ჩვენ ახლა მათთან ვითანამშრომლებთ. ჟირინოვსკის ბევრი მომხრე სხვა გზას აირჩევს. მხოლოდ ამისთვის საჭიროა დემოკრატების გაერთიანება, მაშინ ჟირინოვსკი საშიში აღარ იქნება.

კასიერი: - თქვენ, როგორც ყოფილმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა, რასაკვირველია, იცით საბჭოთა კავშირის ყველა საიდუმლო. როცა ჟირინოვსკი იმუქრება ე.წ. „საბოლოო სამხედრო იარაღით“, რას გულისხმობს, თქვენი აზრით, გაანადგუროს მომავალში მათი საბოლოო მტერი თუ უფრო აქცენტია გაკეთებული უხერხულ მეზობლებზე? რას უმიზნებს, თქვენი აზრით, თუ საერთოდ არაფერს გულისხმობს?

შევარდნაძე: - ჩემი აზრით, რასაც ჟირინოვსკი ამბობს, ეს რუსეთის გარკვეული წრეების ნოსტალგიაა. რა თქმა უნდა, ამის საფუძველი რუსეთის შოვინისტური იდეოლოგიაა. ის უნდა განვიხილოთ, როგორც შოვინისტური მოძრაობა, ფაშიზმის სახესხვაობა. შოვინისტური მსოფლმხედველობა და იმპერიალისტური ნოსტალგია. ეს ამ მოძრაობის ორი მთავარი დამახასიათებელი ნიშანია. კიდევ მინდა გავიმეორო, რომ ამის გადასალახავად აუცილებელია რუსეთში ყველა დემოკრატის გაერთიანება.

კორ. - პრეზიდენტი სპადოლინი კვლავ ხაზზეა?

სპადოლინი: - დიახ.

კორ: - შეგიძლიათ კიდევ ერთი კითხვის დასმა.

სპადოლინი: - ჩემთვის გასაგებია, რომ დსთ-სთვის ევროპის მოდელი უფრო მისაღებია, ვიდრე ამერიკისა. კმაყოფილი ვარ თქვენი მოსაზრებით, რომ ელცინი შეძლებს შეაკავოს ეს ფაშისტურ-შოვინისტური ტალღა, რომელიც ეხლა რუსეთშია. მაგრამ ბატონი შევარდნაძე საქმის კურსშია, რომ ამჟამად ევროგაერთიანება დიდი საფრთხის წინაშეა? ძალზე მომძლავრდა სეპარატისტული, გამთიშველი მოძრაობები ევროგაერთიანების ზოგიერთ ქვეყანაში, თქვენი აზრით, იგივე საშიშროება ხომ არ ელის დსთ-საც? ერთი სიტყვით, მეორე იუგოსლავიის რისკია რუსეთში.

შევარდნაძე: - როცა ევროგაერთიანება და თანამეგობრობის ქვეყნების განვითარების პერსპექტივას ვადარებთ, მხედველობაში მაქვს, რომ თანამეგობრობაში ქვეყნების გაერთიანების პრინციპი უნდა იყოს ისეთი, როგორც ევროგაერთიანებისა. თუ ასე მოხდება, თანამეგობრობა სიცოცხლისუნარიანი იქნება. ეს ერთი. მეორე მოთხოვნაა: თანამეგობრობა იცოცხლებს, თუ რუსეთი წავა დემოკრატიული განვითარების გზით. ეს აუცილებელი პირობაა. ღმერთმა ნუ ქნას, მაგრამ თუ რუსეთში დიქტატურა დამყარდა და რუსეთის რეაქციული ძალები გაიმარჯვებენ, რაღა თქმა უნდა, თანამეგობრობა დაიღუპება ისევე, როგორც, დარწმუნებული ვარ, აღარ იარსებებს რუსეთი. ამიტომ, თანამეგობრობისა და რუსეთის მომავალი მხოლოდ დემოკრატიული განვითარების გზაა. ვფიქრობ, რომ ბატონ ელცინს ეს კარგად ესმის, მე მის ერთ ნაბიჯს შეგახსენებთ: რუსეთის ტელევიზიის მესვეურობა ჩააბარა ჩემს ერთ-ერთ მეგობარს ალექსანდრე იაკოვლევს, ცნობილ რუს დემოკრატს. ვფიქრობ, ეს ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტია. ასეთი აქცია, მიმაჩნია, ხშირი იქნება.

სილვესტრი: - არ მინდა ვისაუბრო ე. წ. „საბოლოო საომარ იარაღზე“. ვფიქრობ, ბატონმა პრეზიდენტმა შევარდნაძემ სწორედ ბრძანა, რომ საბოლოო საომარი იარაღი პოლიტიკური ძალაა. თანაც, რუსეთს საბოლოო იარაღი ხომ აქვს, - ატომი, - საკმარისია. უფრო ძნელია ამ რეგიონში სტაბილიზაციის მიღწევა. აქედან გამომდინარე, მინდოდა პრეზიდენტ შევარდნაძისთვის მეკითხა, შესაძლებელია საქართველოში, შავი ზღვის რეგიონში სტაბილიზაციის ელემენტების შექმნა, თუ ისევ დაიწყება გაუთავებელი ეროვნული კონფლიქტები, კონფლიქტები მუსლიმანებსა და ქრისტიანებს შორის, ძირითადად კავკასიის რეგიონში?

შევარდნაძე: - გმადლობთ. მე ასეთი აზრისა ვარ: ისეთი გრანდიოზული და უძლიერესი იმპერიის, როგორიც საბჭოთა კავშირი იყო, და საბჭოთა ტოტალიტარული სისტემის დაშლის შემდეგ ძალზე ცოტა დრო გავიდა, ამიტომ, არ უნდა გვიკვირდეს, თუ დროის ისეთი მცირე მონაკვეთი უაღრესად დრამატულია. ვფიქრობ, რომ მსოფლიო კიდევ უფრო უნდა ჩაუკვირდეს ამ პროცესებს. რა ცვლილება მოხდა ჩვენს პლანეტაზე, საბჭოთა კავშირის დაშლასთან დაკავშირებით, ეს ცალკე საკითხია, რაზედაც სპეციალური მსჯელობა შეიძლება და რაც ჩვენს რეგიონში ხდება, ეს სწორედ ამ პროცესის ფონზე ხდება. ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ყველა ხალხი არ იყო მზად სრული დამოუკიდებლობისათვის. ეხლა გავდივართ ამ მძიმე სკოლას. ღრმად მჯერა, რომ სტაბილიზაციას მიაღწევთ და მათ შორის კავკასიაც სტაბილური რეგიონი გახდება. აქ მე ორ მომენტს გამოვყოფ: 1. თანამეგობრობის მნიშვნელობა, თუნდაც იმიტომ, რომ საჭიროა ეკონომიკა გამოცოცხლდეს და შეუძლებელია ამ რეგიონში ეკონომიკის გამოცოცხლება, თუ არ აღდგება კავშირები ყოფილ საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებს შორის; 2. მეზობელი ქვეყნების დიდი გაერთიანება. ასეთ ალიანს უკვე ჩაეყარა საფუძველი, თანამეგობრობისა და შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ალიანსში. კოლექტიური უსაფრთხოების პრინციპები თანდათან ემთხვევა ერთმანეთს და 3. მიმაჩნია, რომ ევროპამ და ნატომ ყურადღება უნდა მიაქციონ ისეთ რეგიონებს, როგორიც კავკასიაა. კავკასია არანაკლებ ფეთქებადი რეგიონია, ვიდრე ბალკანეთი, ამიტომ ვფიქრობ, მშვიდობის მისაღწევად, საჭიროა კოლექტიური ღონისძიებების განხორციელება. აფეთქებამ კავკასიაში შეიძლება უმძიმესი გლობალური შედეგები გამოიღოს, თუ გავითვალისწინებთ, რომელი სახელმწიფოები შეიძლება აღმოჩნდნენ ჩათრეული ამ კონფლიქტში. მინდა ვიფიქრო, უკეთესზე, მშვიდობასა და სტაბილურობაზე.

კორ: - ჩვენთან სტუდიაში არიან კოლეგები რადიოს მეორე არხის უცხოეთის განყოფილებიდან - ბატონები კიზარი და ნაპოლი.

კიზარი: - გადაცემის დამთავრებამ გვინდა ერთგვარი დასკვნები დამოვიტანოთ: თქვენ სწორედ აღნიშნეთ, - ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომელიც მშვიდობას დიდ საფრთხეს უქმნის, აგრესიული სეპარატიზმია. ხომ არ მიგაჩნია, რომ მსოფლიოში არსებობს ასეთი საშიშროების ბევრი მიზეზი, მაგალითად, ისლამური ინტეგრალიზმი, რამაც თქვენს რეგიონშიც წამოყო თავი?

შევარდნაძე: - არ მიმაჩნია, რომ ეს უმთავრესი იყოს. ისეთ ქვეყანას, როგორიც საქართველოა, რელიგიური თანაარსებობის მრავალსაუკუნოვანი ისტორიული გამოცდილება აქვს. ამ პატარა ქვეყანაში, რომლის მოსახლეობა სულ რაღაც 5 მილიონს შეადგენს, საუკუნეების განმავლობაში ერთად ცხოვრობდნენ მართლმადიდებელი, მუსლიმანები, გრიგორიანელები, კათოლიკეები; 26 საუკუნეა ქართველები და ებრაელები ერთად ცხოვრობენ და არასდროს ყოფილა მათ შორის კონფლიქტი რელიგიურ ან სხვა ნიადაგზე, ზუსტად იმან, რომ ჩვენ ისლამისა და ქრისტიანობის გასაყარზე ვართ, ისტორიამ დაგვიგროვა გამოცდილება, რის საფუძველზეც შემიძლია ვთქვა, ქართველი ყველა რელიგიის ხალხთან მშვიდობიანად იცხოვრებს. მიმაჩნია, რომ მშვიდობიანი, სტაბილური მდგომარეობის მიღწევა შეიძლება. უნდა გავითვალისწინოთ ეკონომიკური კრიზისიც. მწამს, როგორც კი გადავლახავთ ეკონომიკურ სიძნელეებს, სტაბილურობაც უფრო გაგვიადვილდება.

ნაპოლი: - ჩვენ ვისაუბრეთ ისლამზე, ჟირინოვსკის „საიდუმლო საომარ იარაღზე“, მაგრამ ევროპისთვის ყველაზე უფრო შიშისმომგვრელია ის ოთხი რესპუბლიკა, რომლებსაც საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ატომური იარაღი დარჩა. განსაკუთრებით, ეს უკრაინას ეხება.

შევარდნაძე: - მე ძალიან ახლო ურთიერთობა მაქვს უკრაინის პოლიტიკურ ძალებთან კარგად ვიცი, მათი განწყობა. ვფიქრობ, უკრაინის მიერ ატომური იარაღის არსებობის ზედმეტი დრამატიზება ხდება. თავიდანვე სწორი კურსი არ იყო აღებული, იმთავითვე უნდა გველაპარაკა უკრაინაზე, როგორც ატომური იარაღით აღჭურვილ ქვეყანაზე. დროზე არ იყო ყველა ნიუანსი გათვალისწინებული. დარწმუნებული ვარ უკრაინა ისეთ პოზიციას დაიკავებს, როგორც ცივილიზებულ ქვეყანას შეჰფერის. არა მგონია, რაიმე საფრთხე არსებობდეს უკრაინიდან. მე გამოვრიცხავ ამ საშიშროებას.

კორ: - ისეთი კითხვა მინდა დაგისვათ, რომელიც ნებისმიერ იტალიელს შიძლება დაებადოს. თქვენ გორბაჩოვის დიდი მეგობარი იყავით, სამი წლის წინათ, პოლიტიკურ სცენაზე ერთმანეთს დიდი ხმაურით დაშორდით, პიროვნული ურთიერთობები თუ შეინარჩუნეთ, გორბაჩოვი ხომ არ ვარაუდობს, პოლიტიკაში დაბრუნებას?

შევარდნაძე: - რაც შეეხება გორბაჩოვთან პირად ურთიერთობას, შესანიშნავია. მე დიდ პატივს ვცემ ამ პიროვნებას და მიმაჩნია, რომ ჩვენი საუკუნის ერთ-ერთი უდიდესი ადამიანია. რაც შეეხება მის პოლიტიკურ მომავალს, არ მიმაჩნია, რომ ჩემს დიდ მეგობარს დიდი პოლიტიკური მომავალი აქვს. თუმცა, პოლიტიკა სავსეა პარადოქსებით - არაფრის გამორიცხვა არ შეიძლება. თუ საზოგადოების კანონზომიერების მიხედვით ვიმსჯელებთ, უნდა დავასკვნათ, მან თავისი ისტორიული მისია უკვე შეასრულა და მეორე მისიის განხორციელების საშუალება შეიძლება არც მიეცეს.

კორ: - თქვენ პარადოქსებზე ისაუბრეთ, ამასთან დაკავშირებით, მინდა ვთქვა: თქვენ გორბაჩოვთან ერთად ხორცი შეასხით იდეას, ბოლო მოღებოდა მსოფლიოს ორი სისტემის დაპირისპირებას - „ცივ ომს“, როგორ მოხდა, რომ თქვენ ნამდვილ ცხელ ომს დაუბრუნდით და უპირატესობა ბრძოლას მიანიჭეთ?

შევარდნაძე: - თუ დიდი გულგრილი დამოკიდებულება იქნება ყველაფრისადმი, რაც მაგალითად, კავკასიაში ხდება, მხედველობაში მაქვს სოციალური, ეკონომიკური კრიზისები, შეიარაღებული კონფლიქტი, მაშინ ადგილი რჩება ცხელი ომისათვის. ამ შემთხვევაში ყველაფერი შეიძლება მოხდეს და მოვლენები ძალიანაც უცნაურად განვითარდეს. მე მიმაჩნია, აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის დაპირისპირების დაძლევა უაღრესად დიდი მოვლენაა. რაც მას შედეგად მოჰყვა, ეს დიდი შესწავლის საგანი უნდა გახდეს. როგორც კი მეორე მსოფლიო ომი დამთავრდა, ამას მოჰყვა გაეროს ჩამოყალიბება, დღეს უფრო დიდი მოვლენების მოწმეები ვართ: საბჭოთა კავშირის დაშლა, აღმოსავლეთ ევროპის დაშლა, აღმოსავლეთ ევროპის გათავისუფლება, გერმანიის გაერთიანება - ამ მოვლენებს, ყველაფერს დიდი ანალიზი, დიალოგი სჭირდება. თუ ეს არ გაკეთდება, კაცობრიობას კვლავაც ახალი კრიზისი მოიცავს.

კორ: - პრეზიდენტმა შევარდნაძემ ძალიან კონკრეტულად გასცა პასუხი კითხვებს და საკუთარი კონცეფციები ჩამოაყალიბა. დააყენა მთავარი პრობლემა, - იმისათვის, რომ თავიდან ავიცილოთ კონფლიქტები, ახალი შიდაპოლიტიკური სტაბილურობის მისაღწევად საჭიროა გასაღების მოძებნა. ეს პოლიტიკური სტაბილურობა დამოკიდებულია ეკონომიკურ პროცესებზე. ახალი შიდაპოლიტიკური სტაბილურობის მისაღწევად უნდა გაერთიანდნენ დემოკრატები, რომლებიც წინააღმდეგობას გაუწევენ პროცესების უკან შემობრუნებას და ხელს შეუწყობენ ეკონომიკის განვითარებას, თავისუფალი აზრის ჩამოყალიბებას ყოფილ საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში. ძალზე საინტერესო იყო, აგრეთვე, საქართველოს მონაწილეობის ფაქტი შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსში, ე.ი. საქართველოს აქვს ორმაგი რესტაბილიზაცია: ერთი ყოფილი საბჭოთა კავშირის მხრიდან და მეორე, შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსიდან. აქ, პრინციპში, გაერთიანებულია ისეთი ქვეყნები, რომლებიც სსრ კავშირის შემადგენლობაში არ შედიოდნენ. თურქეთი, სულაც, ნატოს წევრია. სამწუხაროდ, ეს თემა ვერ გავაფართოვეთ. ამ რეგიონში სრული სტაბილიზაციის მისაღწევად ნატოს დადებითი როლის შესრულება შეუძლია. თქვენ მრავალი წლის განმავლობაში საბჭოთა დიპლომატიას წარმოაჩენდით მთელს მსოფლიოში. ბევრ ქვეყანაში ბრძანდებოდით და ამერიკის ბევრი პრეზიდენტიც გაიცანით. როგორია თქვენი პირადი შეხედულება ამერიკის ახლანდელ პრეზიდენტ კლინტონზე?

შევარდნაძე: - ვფიქრობ, ამერიკელმა ხალხმა ღირსეული პრეზიდენტი აირჩია.

კასიერი: - გორბაჩოვმა, პოლიტიკური სცენიდან წასვლამდე რამდენიმე ხნით ადრე, თვითკრიტიკის თვალსაზრისით, აღნიშნა, რომ ორი გერმანიის გაერთიანება ნაადრევი ნაბიჯი, ეს პოლიტიკური დეფექტი იყოო, იგივე აღნიშნა ამერიკის სახელმწიფო მდივანმა კრისტოფერმაც. თქვენ, როგორც საგარეო საქმეთა მინისტრი, თვითკრიტიკით რომ გამოსულიყავით, რას იტყოდით?

შევარდნაძე: - რაც შეეხება გერმანიის გაერთიანებას, რომელიც ჩემი აზრით, დავაგვიანეთ კიდეც. ეს გაერთიანება ადრე რომ მომხდარიყო, ვთქვათ, 1986 წელს, უკეთესი იქნებოდა. რაც შეეხება თვითკრიტიკას, მეც და გორბაჩოვმაც ვერ მოვახერხეთ იმპერიის დაშლა მართვადი ყოფილიყო, რაც თავისთავად ბევრ სირთულეებს აგვაშორებდა.

კორ: - ჩვენი დრო ამოიწურა, უღრმესი მადლობა მონაწილეებს, ბატონ ედუარდ შევარდნაძეს.

ე. შევარდნაძე: - გმადლობთ.

ტექსტი თარგმნა
ბეგი თავართქილაძემ.

„ევროპა და მთელი მსოფლიო შევარდნაძესთან ვალშია“ : ახალწლის წინა დღეებში იტალიის რადიოს მეორე არხის სპეციალურმა საინფორმაციო გამოშვებამ „ადამიანები და ფაქტები - უფრო მეტი რომ ვიცოდეთ“ მოაწყო პირდაპირი რადიოგადაცემა საქართველოდან, რომელშიც მონაწილეობდა საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე - სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე / შევარდნაძე ედუარდ ; [ჩაიწერა] ლივონი ლუკა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 6 იანვარი. - N4(807). - 1,2 გვ.

სამძიმრის დეპეშა

ქალბატონებო და ბატონებო, გთხოვთ, მიიღოთ ჩემი გულწრფელი თანაგრძნობა.

დღეს თქვენთან ერთად ბატონ მელიტონის ჭირისუფალი მთელი საქართველოა, ის მილიონობით ადამიანი მთელ მსოფლიოში, რომელთათვისაც ქართველი მებრძოლი ფაშიზმზე გამარჯვების სიმბოლოდ იქცა.

სამწუხაროდ, დღევანდელ მსოფლიოში კვლავ გააქტიურდა ფაშისტური აზროვნება და კაცობრიობა ახლავე უნდა შეებრძოლოს მას.

შემთხვევითი არაა, რომ სწორედ მელიტონ ქანთარიას სამშობლომ არ მოითმინა პროვინციული ფაშიზმის მოძალება და მსოფლიოს უჩვენა მაგალითი მასთან უკომპრომისო ბრძოლისა.

მელიტონ ქანთარიას თაობა, ფაშიზმის დამმარცხებელი ძველი თაობა, ნელ-ნელა სტოვებს ამ ქვეყანას. სამწუხაროდ, წლებს და ჭრილობებს თავისი მიაქვთ, მაგრამ დემოკრატიული საქართველოს მომავლის მშენებლობაში მათი წვლილი დიდი იქნება, ისევე, როგორც უდიდესი იქნება წვლილი მათი საქმის დღევანდელი გამგრძელებლისა; მათ ბრძოლასა და გამარჯვებას დავიწყება არ უწერია, ისევე, როგორც დავიწყება არ უწერია მელიტონ ქანთარიას - იმ კაცის გმირობას, რომელმაც რეიხსტაგზე გამარჯვების დროშა აღმართა.

ედუარდ შევარდნაძე.

სამძიმრის დეპეშა : მელიტონ ქანთარიას ჭირისუფალთ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 7 იანვარი. - N5(808). - 1 გვ.

10 იანვრის რადიოინტერვიუ

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ, კომენტატორ ნატო ონიანის თხოვნით, გუშინწინ საქართველოს ტელევიზიით რესპუბლიკის პარლამენტის სპიკერის ვახტანგ გოგუაძის გამოსვლის კომენტარით დაიწყო.

- ვახტანგ გოგუაძის გამოსვლა სერიოზული შესწავლის საგანი უნდა გახდეს. წესრიგის დამყარება, თუ ამას პირდაპირი მნიშვნელობით გავიგებთ, არა მგონია, რომ რუსეთის ხელით იყოს საჭირო. წესრიგი ჩვენს ქვეყანაში თავად უნდა დავამყაროთ. ქვეყანა, რომელსაც წესრიგის დამყარება არ შეუძლია, დამოუკიდებლობის ღირსი არ არის და აფხაზეთის საკითხის მოწესრიგებაზე, სამაჩაბლოს საკითხის გადაწყვეტაზე და თუ ამ თვალსაზრისით არის ნაგულისხმევი წესრიგის დამყარება, მაშინ, ალბათ, რუსეთის მონაწილეობის გარეშე პრობლემების მოგვარება ძნელი იქნება და, პრაქტიკულად, შეუძლებელიც.

რაც შეეხება სამანეთო ზონას, ვფიქრობ, დღეს არავინ არ არის მზად იმისათვის, რომ ამ საკითხზე თავისი შეხედულება არგუმენტირებულად ჩამოაყალიბოს, ბატონმა ვახტანგმა გამოთქვა ერთ-ერთი შესაძლო ვარიანტი, რომ საქართველო შევიდეს სამანეთო ზონაში, მაშინ, როცა თანამდებობის წევრი სხვა ქვეყნები პირიქით მოიქცნენ და ამასთან დაკავშირებით გარკვეულ სიძნელებს წააწყდნენ, ისე, როგორც საქართველო, მხოლოდ ბელარუსმა ასე თუ ისე განსაზღვრა თავისი პოზიცია სამანეთო ზონაში შესვლასთან დაკავშირებით.

დღეს ამაზე რაიმე გადამწყვეტი პასუხის გაცემა შეუძლებელია. ქვეყანა, რომელსაც აქვს თავისი ეროვნული ვალუტა, ასე იოლად ვერ განაცხადებს, რომ მზადაა შევიდეს სამანეთო ან სხვა რომელიმე ზონაში. ჩემს საახალწლო ინტერვიუში ვთქვი, რომ კუპონის შემოღება შეცდომა იყო, უფრო სწორედ, ეს იყო მაშინდელი ხელისუფლების, ჩემი ჩათვლით, ნაადრევი გადაწყვეტილება. სამწუხაროდ, მოხდა ისე, რომ ქვეყანა, არც მაშინდელი კაბინეტი და არც მაშინდელი პარლამენტი რუსეთისაკენ შემობრუნებისთვის მზად არ იყვნენ. ჩვენ რომ მაშინ შემოვბრუნებულიყავით რუსეთისკენ, დარწმუნებული ვარ, ფულის ნიშნების კრიზისს დავძლევდით, მივიღებდით აუცილებელ რაოდენობას, და ეროვნული ვალუტის შემოღებისათვის სერიოზულად მოვემზადებოდით. მაშინ უფრო მეტი იყო სურვილი ეროვნული ვალუტა როგორც სახელმწიფოებრიობის დამოუკიდებლობის ერთ-ერთი ატრიბუტი. სიმართლე უნდა გითხრათ, ეს საკმაოდ ძვირად დაუჯდა სახელმწიფოსაც და თითოეულ ოჯახსაც.

ამიტომ, პასუხისთვის დღეს მე მზად არა ვარ. დამჭირდება სერიოზული კონსულტაციები ჩემს საზღვარგარეთელ კოლეგებთან. გაიმართება ჩემი ვიზიტები თურქეთში, საფრანგეთში და ამერიკის შეერთებულ შტატებში, შეხვედრები მსოფლიოს სავალუტო ფონდის ხელმძღვანელობასთან, მსოფლიო ბანკთან და ზოგიერთ საერთაშორისო ეკონომიკურ ორგანიზაციასთან, მათ შორის გაეროს სისტემასთან და ამის შემდეგ უფრო კვალიფიციურად შევძლებ ვუპასუხო, რა არის გამოსავალი, მაგრამ, გამოსავლის ძებნა რაღაც გარეშე ძალის ერთდროული დახმარების გარეშე - იქნება ეს დიდი კრედიტი თუ სხვა ღონისძიებები - ძალიან ძნელია. ვფიქრობ, ორი-სამი თვე დასჭირდება იმას, რომ ბატონ ვახტანგის მიერ წამოყენებულ ამ სერიოზულ კითხვას გარკვეული პასუხი გაეცეს.

- საახალწლო ინტერვიუში თქვენ აღნიშნეთ, რომ 1994 წელი ეკონომიკური აღმავლობის წელიწადი იქნება. თუ გახდება იგი პოლიტიკური აღმავლობის წელიწადი?

- როცა ვთქვი, რომ საქართველოსთვის 1994 წელი იქნება შემობრუნების დასაწყისი ეკონომიკაში, პოლიტიკაში და, ასე ვიტყოდი, საერთოდ სახელმწიფოებრივ აზროვნებაში, რა თქმა უნდა, მხედველობაში მქონდა პოლიტიკური მოვლენები. უნდა დამთავრდეს ლაპარაკი იმის შესახებ, რომ ვიღაცა გადატრიალებას ამზადებს, ვიღაცამ შეიძლება ხელისუფლება ხელში ჩაიგდოს. ყველაფრისთვის უნდა არსებობდეს კანონიერი გზა და ყველა შემთხვევაში იარაღი უნდა გამოირიცხოს.

ამას წინათ ბატონმა თენგიზ კიტოვანმა განაცხადა; არავითარ გადატრიალებას არ ვაპირებ, გადატრიალებაზე საუბარი სჭირდება იმას, ვისაც უნდა ყურადღება სოციალური პრობლემებიდან რომელიღაც სხვა პრობლემაზე გადაიტანოს და ა.შ. ცნობილია ბატონ სიგუას არაერთგზის გამოსვლა ხელისუფლების საწინააღმდეგოდ, კერძოდ, ხელისუფლების მეთაურის საწინააღმდეგოდ და ა. შ. თუმცა მის გამოსვლებში, ჯერჯერობით, რაიმე გადაბრუნების და გადატრიალების მუქარა არ ისმის, არის სხვა გამოსვლებიც, მაგრამ ყოველივე ამას ძალიან დიდ ყურადღებას არ ვაქცევ. მე მინდოდა, კერძოდ, ამ ორი პიროვნების შესახებ მეთქვა: ბატონი სიგუაც და თენგიზ კიტოვანიც ყველა შემთხვევაში დარჩებიან იმ მოვლენათა გმირებად, რითაც დაიწყო პროვინციული ფაშიზმის განდევნა საქართველოდან. ეს ისტორიული პროცესია და ისინი ამ პროცესის მონაწილენი, და არა მარტო მონაწილენი, არამედ ლიდერები იყვნენ და ასევე დარჩებიან ისტორიაში. რაც შეეხება სხვა დანარჩენს, ცალკეულ გამონათქვამებს, გამოსვლებს, სიგუას სქემებს, რომლებსაც იგი ხშირად ხატავს და ხან პარლამენტში, ხან ტელევიზიაში წარმოადგენს, ვფიქრობ, ეს უბრალოდ ადამიანური სისუსტით, წყენით, გაბრაზებით, არაობიექტურობით, საქმეში ჩაუხედაობით, ზოგჯერ კი სხვა რამით უნდა ავხსნათ. ვიმეორებ, რომ ეს ყველაფერი დეტალია, მთავარია მათი დამსახურება ამ სერიოზულ და ისტორიულ საქმეში.

მე არ ვფიქრობ, რომ 1994 წელი რაღაცა ძალიან დიდი პოლიტიკური კატაკლიზმების წელი იქნება, რომ უნდა ველოდოთ გადატრიალებებს და ა. შ. რადგანაც თავისთავად, ეს საზოგადოებას არაფერს არ მოუტანს.

- რამდენად სრულდება დღეს საქართველოში საგანგებო წესების მეორე ეტაპი და პარლამენტის მიერ მიღებული კომენდანტის საათი?

- არ გადავაჭარბებ, თუ ვიტყვი, რომ რისი გაკეთებაც შეიძლებოდა მოკლე დროის განმავლობაში დასავლეთ საქართველოს მოვლენების დამთავრების შემდეგ, კეთდება და ცოტ-ცოტა ქვეყანასაც დაეტყო. დასავლეთ საქართველოს ტრასებზე ერთგვარად აღდგენილია წესრიგი და აქ ვითარებას პოლიცია აკონტროლებს, ასევე შეიძლება ითქვას ჯვრის უღელტეხილისაკენ მიმავალ ტრასაზე და ზოგიერთ სხვა მიმართულებაზე. აღდგენილია წესრიგი ნავთობმომპოვებელ ჭაბურღილებზე და ნავთობის საცავებზე. სამწუხაროდ, აქ დაგვჭირდა შინაგანი ჯარის გამოყენება. ძირითადად, ამ ობიექტებზე ახლა წესრიგია დამყარებული. ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ უახლოეს ხანებში 200-300 ათასი ტონა ნავთობის მოპოვებას შევძლებთ. აღდგა წესრიგი ზესტაფონში, ცნობილია შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ განხორციელებული ოპერაცია, რომელშიც ასეულობით ადამიანი, დიდი რაოდენობით ტექნიკა მონაწილეობდა. აღდგა წესრიგი მცხეთის რაიონში, სადაც იზოლირებული იყო საკმაოდ საშიში ჯგუფი. მართალია, თენგიზ კიტოვანმა თქვა, რომ ისინი მიწის შვილები არიან - ახლა მიწის შვილი ყველა ბანდიტსა და ქურდს, ისე, როგორც ყველა ადამიანს, შეიძლება დაარქვა, - მაგრამ ისინი ჩვეულებრივი ბანდიტები, ქურდები, კომბინატორები იყვნენ ამ სიტყვის ყველაზე ცუდი გაგებით, მათ მიერ შანტაჟირებული იყო ქართლის ერთი ნაწილი, განსაკუთრებით, მცხეთის რაიონი. დაბოლოს, ორი დღის განმავლობაში, დღეს უკვე მესამე დღეა მიმდინარეობს ძალიან დიდი ოპერაცია ქვემო ქართლში, სადაც აუტანელი ვითარება იყო. მე დღეში რამდენიმე დეპეშას ვიღებდი, რამდენიმე დელეგაცია, ჩამოვიდა, თავადაც გახლდით იმ რაიონებში, შევხვდი ბევრ ადამიანს და უნდა ვთქვა, რომ ასეთი რამ არ შეიძლება ნორმალურ ქვეყანაში ხდებოდეს. ამ ოპერაციაში 1500-მდე კაცი მონაწილეობდა, ძირითადად, შინაგან საქმეთა სამინისტროს შინაგანი ჯარები, ეხმარებოდა მათ უშიშროების სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტროდანაც მონაწილეობდნენ ცალკეული ქვედანაყოფები და როგორ ვიცი, შედეგები საკმაოდ კარგი და დამაჯერებელია. ეს ღონისძიებები გრძელდება. მთავარია, რომ დასავლეთ საქართველოში ერთგვარი სტაბილურობის მიღწევის შემდეგ საშუალება მოგვეცა ხელი მოვკიდოთ წესრიგის დამყარებას ყველა რაიონში.

ვფიქრობ, დადგა დრო უფრო აქტიურად მოვკიდოთ ხელი წესრიგის დამყარებას დედაქალაქსა და რუსთავში, სადაც ძალიან ბევრი შეიარაღებული ფორმირებაა - კანონიერი და უკანონო. ახალი წლის ღამეს ყველა სახეობის იარაღიდან ატეხილ საშინელ ბათქა-ბუთქში, ვფიქრობ, მარტო უკანონო იარაღებიდან როდი ისროდნენ. დარწმუნებული ვარ, რომ დაგვჭირდება, ალბათ, ერთი თვე დედაქალაქისა და რუსთავის მისახედად. რუსთავში არის რამდენიმე არარეგისტრირებული შეიარაღებული ფორმირება. თუ ახლა ისინი მისმენენ, მათ ვურჩევთ, ხვალვე ჩამოვიდნენ თბილისში, ან შევიდნენ სახელმწიფო სტრუქტურაში, ან განიარაღდნენ და დაიწყონ ჩვეულებრივი ადამიანური ცხოვრება. წინააღმდეგ შემთხვევაში საქმე ცუდად დამთავრდება. ეს მიიღონ როგორც ჩემგან სერიოზული გაფრთხილება. მე ვიცი, ისინი იბრძოდნენ, სადაც საჭირო იყო, მაგრამ როგორიც უნდა იყოს წარსული, არსებობს წესი, რომელსაც ყველა უნდა დაემორჩილოს.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის აფხაზეთის რეგიონული ორგანიზაციის დამფუძნებელ კრებაზე სახელმწიფოს მეთაურის გამოსვლისას წარმოთქმულმა დებულებებმა ოპტიმისტურად გაიჟღერა. ამან განაპირობა კომენტატორის შეკითხვაც:

- ხომ არ არის ოპტიმიზმის საფუძველი რუსეთთან ურთიერთობის გაღრმავებაში?

- ერთ-ერთი საფუძველი, უდავოდ, რუსეთთან და საერთოდ, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნებთან ურთიერთობის გაღრმავებაა, რამდენადაც ჩვენი ასეთი შემობრუნება, პირველ რიგში, ნიშნავს ეკონომიკური ცხოვრების გამოცოცხლებას, ეკონომიკური კავშირების აღდგენას. ეს პროცესი უკვე დაიწყო და იგი ძალიან იმედისმომცემია. დარწმუნებული ვარ, რომ მიმდინარე წლის პირველი ნახევარი იქნება სხვადასხვა გაერთიანებებთან, უწყებებთან, სხვადასხვა რესპუბლიკებთან, ოლქებთან, შესაბამის ადმინისტრაციებთან ძალიან ინტენსიური მოლაპარაკებების პერიოდი. ხოლო წლის მეორე ნახევარი, ვფიქრობ, იქნება სრულიად ახალი ეტაპი საქართველოს ეკონომიკურ ცხოვრებაში, ახალი ეტაპი იმ მხრივ, რომ ხალხი მუშაობას დაიწყებს უფრო ინტენსიურად და დიდი მასშტაბით. ვიმედოვნებ, რომ უცხოურ ფირმებს, რომლებიც ჩამოდიან ნავთობსაძიებო სამუშაოებზე, გარკვეული იმედები აქვთ და იქნებ ღმერთმა ინებოს და, საქართველოში ცოტა მეტი რაოდენობით ნავთობიც მოვიპოვოთ. არის სხვა რესურსებიც, კერძოდ, ჩვენი ნახშირი და ენერგიაშემცველების ზოგიერთი სხვა წყარო, იმისთვის, რომ მომავალი წლის ზამთრის სეზონს უფრო მომზადებულად შევხვდეთ. ზამთრის სეზონი არ უნდა ნიშნავდეს ეკონომიკის გაყინვას, ერთ წერტილზე ეკონომიკის გაჩერებას. ასე რომ, ვიმეორებ, თავისთავად რუსეთთან ურთიერთობის გაუმჯობესება თანამეგობრობაში შესვლა ნიშნავს, პირველ რიგში, ეკონომიკის გამოცოცხლებას და ვფიქრობ, რომ, თუ ეკონომიკა ახლებურად და ეფექტიანად ამუშავდება, ხალხი უკეთესად იცხოვრებს.

აფხაზეთში რომ უნდა დავბრუნდეთ, ეს სადავო არ არის. როგორი გზით მოხდება - ეს სხვა საკითხია. ჟენევაში კიდევ ერთი შეხვედრა შედგება. არის გარკვეული იმედები, რომ შედეგიანი შეხვედრა იქნება, შედეგიანიც რომ არ იყოს სულ ერთია, დაბრუნება მაინც გარდაუვალია. აფხაზეთში ჩვენი დაბრუნებაც, გარკვეული აზრით, რუსეთის უფრო პროგრესულ და სამართლიან პოზიციასთან არის დაკავშირებული. ამასთან ერთად, არა მარტო რუსეთში, არამედ მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენები საქართველოს მიმართ, კერძოდ, სხვადასხვა ქვეყნებში ჩვენი თანამგრძნობი ორგანიზაციების, კომიტეტების შექმნა, უფრო მეტი დახმარება, ინვესტიციები სახალხო მეურნეობაში, ჰუმანური დახმარება - ესეც მნიშვნელოვანი მოვლენაა. და, რაც მთავარია, წესრიგი. თუ იქნება წესრიგი - იქნება ინვესტიციები, მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებიდან კაპიტალის მოდინება და მაშინ ქვეყანას ეშველება. აი, ეს მქონდა მხედველობაში, როცა ვამბობდი, რომ 1994 წელი შემობრუნების დასაწყისი უნდა იყოს-მეთქი.

გასულ კვირას გავრცელებული ცნობის - საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის გარდაცვალების შესახებ, სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა:

- ყოველი ადამიანის გარდაცვალება ჩემში სერიოზულ სინანულს იწვევს. მით უმეტეს, რომ ექსპრეზიდენტი დღევანდელ საქართველოში რაიმე სერიოზულ პოლიტიკურ ძალას აღარ წარმოადგენდა იმ მოვლენების შემდეგ, რაც დასავლეთ საქართველოში მოხდა. მისი იდეოლოგია, მისი მსოფლმხედველება და მისი მომხრეებიც ყოველმხრივ, ყველა თვალსაზრისით დამარცხდნენ ყველა მოქმედი კანონის შესაბამისად.

რაც შეეხება იმ ძალებს, რომლებიც, ასე თუ ისე, დაკავშირებული იყვნენ პროვინციულ ფაშიზმთან, არა მგონია, რომ ჩვენ გვქონდეს თვითდამშვიდების უფლება. გამსახურდია, რა თქმა უნდა, მარტო არ იყო. იგი ყველაზე გამოკვეთილი, წინა პოზოციებზე მდგარი პოლიტიკური მოღვაწე იყო, მაგრამ მას ჰყავდა მხარდამჭერები არა მარტო მაშინ, როდესაც, როგორც ახლა ვამბობთ, ეროვნულ-განმათავისუფლებელმა მოძრაობამ მოიცვა მთელი საქართველო, არამედ მას შემდეგაც. მაშინაც კი, როდესაც გამსახურდია დაიძრა ქუთაისზე, თბილისზე, საკმაოდ ბევრნი, პოლიტიკური პარტიების ერთი ნაწილი, მზად იყვნენ იმისთვის, რომ სათანადო ალიანსში შესულიყვნენ მასთან. თუ რაიმე პროგნოზზე შეიძლება საუბრი, უნდა ითქვას, რომ ეს ძალები შეეცდებიან შექმნან ახალი, არა იმდენად რადიკალური, მაგრამ მაინც მოფაშისტო, ან პროფაშისტური მიმართულების ორგანიზაცია და თუ მოახერხეს იმავე პოლიტიკას, რასაც ატარებდა გამსახურდია. ამიტომ სიფრთხილეს თავი არ სტკივა და ფრთხილად უნდა ვიყოთ.

მე არ ვიცი, არავის უნახავს დასაფლავებული გამსახურდია, არც ის ვიცით, მისი საფლავი სად არის. ის ზონა, სადაც უნდა იყოს, რომელზეც გვეუბნებიან, ჯერჯერობით კონტროლდება მისი მომხრეებისაგან შემდგარი პატარა ჯგუფის მიერ, რომელიც საკმაოდ კარგად არის შეიარაღებული. ჩვენ არ გვინდა, რომ რაიმე სისხლისღვრა მოხდეს, ამიტომ, იქ ჩვენ არ შევდივართ. გროზნოში ადასტურებენ, რომ მან მართლაც თვითმკვლელობით დაასრულა სიცოცხლე. ჩვენი დელეგაციის მიერ ჩამოტანილი ცნობით, მისი მეუღლეც ამავეს ამბობს. ახლა ძალიან დიდი კამათია, სად უნდა მოხდეს მისი დასაფლავება თუ გადასვენება. მიმაჩნია, რომ ეს საკითხი უნდა გადაწყვიტოს მისმა ოჯახმა. თუ ოჯახი, როგორც მეუბნებიან, ისურვებს, რომ ის აუცილებლად გროზნოში დაასაფლაონ - მან იქ ჰპოვა თავშესაფარი და ამაში დიდი უბედურება არაფერი იქნება - ჩვენ ამის წინააღმდეგ არ წავალთ, თუ ოჯახი მოისურვებს, რომ საქართველოში იყოს მისი საფლავი, ესეც მათი ნებაა. ერთი რამ კი აუცილებელია, რომ უნდა ჩატარდეს სერიოზული ექსპერტიზა საერთაშორისო სპეციალისტების მონაწილეობით, რათა ყველა სხვა ვერსია ან გამოირიცხოს, ან დადასტურდეს. ზოგი იმასაც ამბობს, რომ არავითარი თვითმკვლელობა არ ყოფილა, გარკვეულმა, მისმა ახლობელმა ძალებმა გადაწყვიტეს, რომ ის აღარავის აღარ სჭირდებოდა, და, როგორც ამბობენ, მას ანგარიში გაუსწორეს. შეიძლება ეს ჭორია, შეიძლება - მართალი. ამიტომ სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზა ყველა შემთხვევაში უნდა ჩატარდეს, ასეთია ჩემი აზრი.

- დღეს რუსეთში ფაშიზმი სერიოზული ძალა გახდა. ამ დროს პარადოქსულადაც კი ჩანს, რომ საქართველო სწორედ დღეს დგამს სერიოზულ ნაბიჯს რუსეთისაკენ...

- აშგაბადის შეხვედრაზე განსაკუთრებული სოლიდარობის გამოხატულება იგრძნობოდა პრეზიდენტ ელცინის მიმართ. ვფიქრობ, სწორედ იმიტომ, რომ რუსეთში ასე რეალურად დადგა ფაშიზმის დიდ პოლიტიკურ არენაზე გამოსვლის საფრთხე და არა მარტო საქართველოს, თანამეგობრობაშიც შემავალ ყველა ქვეყანას გარკვეული სურვილი აქვს და უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება დაეხმაროს რუსეთის დემოკრატიულ ძალებს ამ საშინელი სენის დაძლევისათვის ბრძოლაში. ვფიქრობ, რომ ასევე არიან განწყობილი დასავლეთში. კერძოდ, ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაცია, ევროპის ძირითადი წამყვანი და არაწამყვანი ქვეყნები, რომლებიც თვლიან, რომ რუსეთის დემოკრატიას სჭირდება დახმარება. თუ გადარჩება რუსეთის დემოკრატია, და, მგონია, საკითხი სწორედ ასე უნდა დადგეს - გადარჩება თუ ვერა - მაშინ ცხოვრება ჩვენს პლანეტაზე იქნება სტაბილური და ნორმალურ ხასიათს მიიღებს. ასე რომ, რუსეთის შინაური პრობლემები ახლა მარტო მისი პრობლემები აღარ არის. ეს მთელი მსოფლიოს საზრუნავია. საქართველოს, რა თქმა უნდა, გადამწყვეტი როლის შესრულება არ შეუძლია, მაგრამ საქართველოს შეუძლია გარკვეული წვლილი შეიტანოს ამ საქმეში იმით, რომ თავისი სოლიდარობა გამოხატოს რუსეთის დემოკრატიული ძალებისა და დემოკრატიული მმართველობის მიმართ, კერძოდ, პრეზიდენტ ელცინის მიმართ. ამას ჩვენ დიდი ხანია ვაკეთებდით და ვრჩებით ამ პოზიციაზე.

- ახალი სახელმწიფოს მშენებლობაში ქართული მეცნიერებისა და კულტურის როლის შესახებ, სახელმწიფოს მეთაურმა კერძოდ, აღნიშნა:

- მე ახლაც ვადასტურებ იმას, რაც ვთქვი საახალწლო ინტერვიუში. 1994 წელი იქნება შემობრუნების დასაწყისი, პირველ რიგში, ეკონომიკაში, არმიის მშენებლობაში. ჩვენ შევქმნით კარგად ორგანიზებულ ქართულ ჯარს. ჩვენ ამას ან გავაკეთებთ, ან ჩვენი ქვეყანა განწირულია ქაოსისათვის.

როცა შემობრუნებაზე ვლაპარაკობ, რა თქმა უნდა, მხედველობაში მაქვს შემობრუნება მეცნიერებისაკენ, ვფიქრობ რომ 1993 წელი აღარ განმეორდება და გვექნება საშუალება უფრო მეტად მივხედოთ ჩვენს მეცნიერებას, კულტურას. თავის დროზე მე ვთქვი, რომ ქართველი ხალხი იხსნის კულტურას და მეცნიერებას, მეცნიერება და კულტურა გადაარჩენს საქართველოს. და ეს დიდი შემობრუნება მიმდინარე წლის ერთ-ერთი დამახასიათებელი თვისება უნდა გახდეს. აქ ლაპარაკი არ არის რაღაც მილიარდის დაბანდებაზე. ჩვენ, ჯერჯერობით, ეს არ შეგვიძლია, მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია ბევრი ინვესტორი მოვიზიდოთ იმისათვის, რომ მივხედოთ თანამედროვე ცივილიზაციის უნიკალურ ფენომენს - ჩვენს კულტურას, მსოფლიო სტანდარტების დონეზე მდგარ ჩვენს მეცნიერებას. ჩვენი კულტურისა და მეცნიერების სწორედ ეს დონე, სიმაღლე გვაძლევს იმის საშუალებას, რომ ზოგიერთი რამ საკუთარი ძალებით გადავწყვიტოთ, ზოგი კი - პარტნიორების დახმარებით. ასე რომ, მე ამ საკითხშიც გარკვეული ოპტიმიზმი მაქვს და არცთუ უსაფუძვლოდ.

- ზეგ თქვენ თურქეთის რესპუბლიკაში მიემგზავრებით. რა პოლიტიკურ შედეგებს უნდა ელოდეს საქართველო ვიზიტისგან?

- თურქეთში ვიზიტს ძალიან დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ. არა ერთხელ მითქვამს, რომ იგი ჩვენი დიდი მეზობელია და დიდ მეზობელთან უნდა გვქონდეს ჭეშმარიტად მეგობრული დამოკიდებულება, როგორც ბატონმა დემირელმა თქვა თბილისში, ჭეშმარიტად ძმური ურთიერთობა. ჩვენ ამისათვის ყველა პირობა გაგვაჩნია. თურქეთი გვეხმარება კრიზისული დღეების დაძლევაში. კრედიტები გამოგვიყო, მოგვცა უფლება, რომ ამ კრედიტებით მის ბაზარზე ხორბალი შევისყიდოთ, თუმცა თვითონ არ ჰყოფნის ხორბალი და ბევრი სხვა რამ. თუ ვილაპარაკებთ პერსპექტივების თვალსაზრისით, აქ მართლაც განუსაზღვრელი პერსპექტივებია თურქეთთან ჩვენი ურთიერთობის განვითარებისა.

მე მხედველობაში მექნება, რომ აფხაზეთთან, კავკასიასთან და არა მარტო მასთან, დაკავშირებული იქნება ჩვენი აქტიური დიალოგის საგანი. ამას გარდა თურქეთი ერთ-ერთი ის დიდი ძალაა, რომელიც ნატოს მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილია სამხედრო პოტენციალის თვალსაზრისით, ამიტომ, ბუნებრივია, ჩვენ გვექნება საუბარი ნატოს დღევანდელ მდგომარეობაზე, ნატოს მომავალზეც, იმაზეც, თუ როგორ უნდა განვითარდეს მომავალში ურთიერთობა ნატოსა და აღმოსავლეთის ქვეყნებს, ნატოსა და ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებს შორის. ჩრდილოეთ ატლანტიკის პაქტი, ჩემი აზრით, იძლევა იმის საშუალებას, რომ უფრო ფართო თვალსაზრისით ვილაპარაკოთ ამ ურთიერთობაზე, ბუნებრივია, მე მივიღებ, ინფორმაციას ბატონ დემირელისაგან, რომელიც დაესწრება ბრიუსელში უმაღლეს დონეზე გამართულ დიდ შეკრებას. ეს ჩემთვის ძალიან საინტერესო იქნება. ვფიქრობ, ჩვენ საქმე გვექნება სრულიად ახალ მოვლენასთან თუ ვილაპარაკებთ დასავლეთ ევროპაზე, და ევროპაზე საერთოდ, დასავლეთ ევროპის ამ ალიანსის ურთიერთობაზე აღმოსავლეთ ევროპის, ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებთან.

მე მგონი, ახლა ზედმეტად უფრთხიან რომელიმე ქვეყნის შესვლას ნატოს შემადგენლობაში, თითქოს ეს ცუდი, საშიში მოვლენაა და ვიღაცას გააღიზიანებს. ვფიქრობ, ნატოს ახალი როლი გამოიხატება არა იმაში, რომ ახალი დაპირისპირებისაკენ წაიყვანოს საქმე, არამედ იგი უნდა გახდეს ბაზა, საბაზრო წარმონაქმნი, ორგანიზაცია უსაფრთხოების ახალი სივრცის დასამკვიდრებლად, არა ახალი სამხედრო-სტრატეგიული სივრცის თვალსაზრისით, როგორც ადრე ამბობდნენ, არამედ ლაპარაკი უნდა იყოს უსაფრთხოების ახალ სივრცეზე. ამ თვალსაზრისით, ვფიქრობ, შეხვედრა, რომელიც ახლა წარიმართება ბრიუსელში, ერთ-ერთი საეტაპო მოვლენა უნდა გახდეს როგორც ევროპის, ისე აზიის ცხოვრებაშიც.

ბუნებრივია, ყველა ეს საკითხი ჩვენი მსჯელობის საგანი იქნება.

ამასთან, მაინტერესებს კიდევ ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორი: ფორმირდება შავიზღვისპირა ქვეყნების ეკონომიკური ალიანსი. მე დავაყენე საკითხი იმის შესახებ, რომ ამ ალიანსმა შეიძინოს გარკვეული პოლიტიკური ასპექტები. ამავე დროს საქართველო და ამიერკავკასიის ქვეყნები თანამეგობრობის წევრები გავხდით და თან ამ ალიანსშიც შევდივართ. ვფიქრობ, ბატონ დემირელთან, ქალბატონ პრემიერ-მინისტრთან, სხვებთან საუბრებში ერთ-ერთი საინტერესო თემა უნდა იყოს ის, თუ როგორი ურთიერთობა ექნება დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობასა და შავიზღვისპირა ქვეყნების ეკონომიკურ თანამშრომლობას, რომლებმაც შეიძლება, გარკვეული აზრით, პოლიტიკური ასპექტიც შეიძინოს. ესეც ერთ-ერთი პერსპექტიული, საჭირო და აუცილებელი საკითხია, რის შესახებაც ჩვენ ვიმსჯელებთ.

ასე რომ, ამ ვიზიტისგან ბევრს ველოდები. ამის შემდეგ შედგება ვიზიტი საფრანგეთში, შემდეგ, ალბათ, ისრაელში, შემდეგ - ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და ზოგიერთ სხვა ქვეყანაში. ყველა ამ ვიზიტისაგან გარკვეულ შედეგებს მოველი ჩვენი ქვეყნის სასარგებლოდ.

ედუარდ შევარდნაძე: ქვეყანა, რომელსაც წესრიგის დამყარება არ შეუძლია, დამოუკიდებლობის ღირსი არ არის! / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 11 იანვარი. - N6(809). - 1 გვ.

საქართველოში დღეს ყველამ იცის, რას წარმოადგენს ჩვენი ისტორიისა და ეროვნული ცნობიერებისათვის ბაგრატ მეფე და ბაგრატის ტაძარი.

ეს მხოლოდ ისტორია არ არის, არამედ ჩვენი სამომავლო გზის მუდმივი ორიენტირებიც, სიმბოლოები ეროვნული მთლიანობისა და სულიერი განწმენდისა.

ამიტომ ფონდი, რომელსაც ახლა ვაფუძნებთ - „ბაგრატის ტაძრისა და მისი კომპლექსის აღორძინების ფონდი“, ჩვენი ერთობლივი შეწევნით სწორედ ამ დიდ საქმეს, როგორც ქვეყნის, ისე ყოველი ჩვენგანის ამაღლებასა და გაძლიერებას უნდა მოემსახუროს.

დღეს, როგორც არასდროს, ისე გვჭირდება ჩვენი წინაპრების სახელმწიფოებრივი და პიროვნული მაგალითების გათავისება და მათ საქმეებთან თანაზიარობა.

ესაა წარსული, რომელიც მომავლისკენ გვიხმობს, ზნემაღალი და ძლიერი საქართველოსკენ, საქართველოსკენ რომელიც ჩვენ უნდა ავაშენოთ ჩვენთვის, ჩვენი შვილებისა და ჩვენი შთამომავლობისთვის.

სხვა გზა ხსნისა ჩვენ არა გვაქვს.

ბედნიერების მომტანი ყოფილიყოს ეს დღე - საქართველოსთვის და ყოველი ჩვენგანისთვის.

პატივისცემით
ედუარდ შევარდნაძე.

ბაგრატის ტაძრისა და მისი კომპლექსის აღორძინების ფონდის დამაარსებლებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 15 იანვარი. - N10(813). - 1 გვ.

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა ოფიციალურ სადილზე, რომელიც ანკარაში მის პატივსაცემად გამართა თურქეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტმა სულეიმან დემირელმა

ძვირფასო ბატონო პრეზიდენტო,

თქვენი სიტყვები, როგორც ყოველთვის, გულითადი, შთამბეჭდავი და ბრძნულია და, როგორც ყოველთვის, ღრმა გამოძახილს პოულობს ჩვენს გულში. მით უმეტეს ახლა, როცა ასე გვჭირდება თანაგრძნობა.

კიდევ ერთხელ მადლობას მოგახსენებთ თქვენი სიტყვებისა და საქმიანობისთვის, რომლებიც ნათელი მომავლის იმედს უღვივებს ჩვენს ხალხს. ისევ და ისევ ვრწმუნდები, რომ საქართველო-თურქეთის ურთიერთობის მრავალსაუკუნოვან ისტორიაში მართლაც ახალი ფურცელი გადაიშალა და მასში პირველი სიტყვები თქვენ გეკუთვნით: „თქვენი სამშობლო ჩვენთვის მოძმე ქვეყანაა“.

ანკარაში ჩვენი ვიზიტი დიდი ქემალ ათათურქის საფლავთან გვირგვინის მიტანის საზეიმო ცერემონიით დაიწყო. პატივი მივაგეთ რა მის სახელს, ხსოვნასა და საქმეებს, არ შეგვეძლო არ გაგვეხსენებინა მის მიერ ოციანი წლების დასაწყისში გამოთქმული ერთი მოსაზრება: „თურქეთს სჭირდება ძლიერი მეზობელი აღმოსავლეთში და ასეთ მეზობლად შეიძლება საქართველო იქცეს“. ვფიქრობ, ათათურქის ეს გამონათქვამი დღესაც ინარჩუნებს თავის მნიშვნელობას. ამასთან, ჩემი ღრმა რწმენით, სხვა მეზობელი ქვეყნებიც უნდა იყვნენ დაინტერესებული იმით, რომ საქართველო იყოს ძლიერი, აყვავებული ქვეყანა, რომელსაც საკვანძო გეოპოლიტიკური მდგომარეობა უჭირავს კავკასიასა და მთელი შავი ზღვის რეგიონში.

ისტორიულად ჩვენი რეგიონი ყოველთვის წარმოადგენდა მასზე კონტროლისთვის წარმოებული გააფთრებული ბრძოლების ასპარეზს.

საუკუნეების მანძილზე აქ ბატონობდა პრინციპი, რომელიც ერთ-ერთი ისტორიული გმირის სიტყვებით გამოიხატა: „სუსტი ხალხის მფარველობა უფრო ადვილია, ვიდრე ძლიერისა“. გულუბრყვილობა იქნებოდა იმის მტკიცება, თითქოს დღეს ძალის ფაქტორს დაკარგული ჰქონდეს თავისი მნიშვნელობა, ამდენად თანამედროვე ისტორიულ პირობებში სავსებით შესაძლებელია, და ეს ბუნებრივიც არის, დაისვას საკითხი არა დაპირისპირების, არამედ რეგიონში მშვიდობის, უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის მისაღწევად ძალთა გაერთიანების შესახებ.

აქ არსებული ვითარება თითქოსდა საფუძველს არ გვაძლევს ასეთი ოპტიმისტური განწობისთვის. სამწუხაროდ, გამართლდა სტამბოლში 1992 წლის 25 ივნისს ჩვენს მიერ გამოთქმული პროგნოზი: შავი ზღვის აუზი და კავკასიის რეგიონი გაზრდილი დაძაბულობის ზონად იქცა, აქ გაჩაღებულმა კონფლიქტებმა კიდევ მეტი სიმწვავე შეიძინა, აშკარა გახდა მათი ინტერნაციონალიზაციის სახიფათო ტენდენცია.

შეგვიძლია კი ჩვენ ასეთ პირობებში ვილაპარაკოთ ძალთა გაერთიანების აუცილებლობაზე?

არათუ შეგვიძლია, არამედ მოვალენიც ვართ. და აქ კარგი სამსახურის გაწევა შეუძლია რეგიონის ქვეყნების ურთიერთქმედების უკვე არსებულ მექანიზმებს. პირველ რიგში მხედველობაში მაქვს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა და შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაცია, მათი ურთიერთქმედება და კოოპერაცია. შეგახსენებთ, რომ შავი ზღვის ალიანსის დამფუძნებელი ექვსი სახელმწიფო იმავდროულად დამოკიდებულ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის წევრებიც არიან, რაც სასურველ პირობებს ქმნის ამ ორი სახელმწიფოთაშორისი გაერთიანების კიდევ უფრო მჭიდრო და ნაყოფიერი თანამშრომლობისათვის, მე ვიტყოდი, თანამეგობრობისთვისაც კი.

საქართველო, როგორც შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციის თავმჯდომარე ქვეყანა, მხარს უჭერს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობასა და შავი ზღვის ალიანსს შორის ეკონომიკის, კავშირგაბმულობის, ტრანსპორტის, ეკოლოგიის, კულტურის, ინფორმაციის სფეროებში კიდევ უფრო მჭიდრო თანამშრომლობას, შესაბამისი ურთიერთგამჭოლი სივრცეების შექმნას, საბოლოო ანგარიშით კი მიზნად ისახავს აქ კოლექტიური უსაფრთხოების სისტემის შექმნას.

კონკრეტული წინადადებები და იდეები ამ მიმართულებით შეიძლება განხორციელდეს თითოეული ამ გაერთიანების საქმიანობის მექანიზმის სრულყოფის პროცესში, ასეთი მუშაობა უკვე მიმდინარეობს როგორც დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის, ისე შავი ზღვის ქვეყნების ორგანიზაციის ფარგლებში. იმავე დროს ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ჩვენი ალიანსისათვის კვლავინდებურად აქტუალურია მისი წევრი ქვეყნების უფრო აქტიური პოლიტიკური ურთიერთქმედების, თითოეული მათგანისთვის უსაფრთხოების მტკიცე გარანტიების შექმნის პრობლემა. როგორც უკვე ითქვა, ვითარება შავი ზღვის რეგიონში, განსაკუთრებით კავკასიაში, აგრეთვე მის მიმდებარე რეგიონებში არსებითად შეიცვალა. ევრაზიის ჰორიზონტზე ფაშიზმის ნიშნებიც კი გამოჩნდა.

დაგროვდა უამრავი პრობლემა, რაც აუცილებელს ხდის იმას, რომ გაიმართოს შავი ზღვის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრი ქვეყნების უმაღლესი დონის შეხვედრა.

გთხოვთ, მხარი დაუჭიროთ ჩვენს წინადადებას 1994 წლის მაის-ივნისში თბილისში ასეთი შეხვედრის გამართვის შესახებ.

ამას გარდა მზად ვარ შავი ზღვის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის პოლიტიკურ-სამართლებრივი კომიტეტისა და ბიუროს უკვე დაგეგმილი სხდომების გარდა თბილისში ჩავატაროთ მისი საგაზაფხულო სესიაც.

სტამბოლში ჩვენი პირველი შეხვედრისას შემოგთავაზეთ კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების ცენტრის შექმნა. საქართველო აცხადებს, რომ მზად არის თავისთან დაუდოს ბინა ასეთ ცენტრს და შეუქმნას მას ყველა პირობა სათანადო საქმიანობისთვის.

კვლავინდებურად მხარს ვუჭერთ ჩვენს რეგიონში სამხედრო სფეროში ნდობისკენ მიმართულ ღონისძიებათა ხასიათის დაზუსტებას, რომლებიც ჰელსინკის პროცესის ჩარჩოებში შემუშავდა.

აცხადებს რა თავის ერთგულებას ახალი ევროპისათვის პარიზის ქარტიის სულისკვეთების მიმართ, საქართველო მხარს უჭერს ყველა არსებული - ნამდვილი თუ მოჩვენებითი - საფრთხის ღია და კოლექტიურ განხილვას. ჩვენ ვთვლით, რომ ეს არ არის ერთადერთი შესაძლო გზა იმ აუცილებელ ღონისძიებათა განსახილველად, რომლებიც სხვადასხვა მხარის ინტერესებს ეხება.

ჩვენ მიგვაჩნია, რომ შავი ზღვის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციის ერთ-ერთი მთავარი პერსპექტიული ფუნქცია, რომელიც ხელს შეუწყობს საერთო ეკონომიკური ინტერესების არეალის ფორმირებას, ძალთა გაერთიანებასა და კონფლიქტების მოწესრიგებას, არის ევროპა-აზიის სატრანსპორტო-საკომუნიკაციო დერეფნის შექმნა, სადაც კავკასია და მცირე აზია კონტინენტების დამაკავშირებელ რგოლს წარმოადგენს.

ამ იდეის რეალიზაცია რეგიონის ქვეყნებს არცთუ უმნიშვნელო მატერიალურ მოგებას მოუტანს, იგი ხელს შეუწყობს ინვესტიციების მოზიდვას და ეკონომიკის სხვადასხვა დარგების განვითარებას, იგი საშუალებას გვაძლევს თანამშრომლობის არეალში მოვაქციოთ შავი და კასპიის ზღვების აუზები, კავკასია, ცენტრალური და აღმოსავლეთი ევროპა, მცირე და ცენტრალური აზია, სწორედ ამ იდეის განხორციელება გახდება რეგიონში უშიშროებისა და სტაბილურობის მიღწევის მძლავრი ფაქტორი.

კონტინენტების დამაკავშირებელი არტერია მოითხოვს აგრეთვე პოლიტიკური ძალებისა და ეკონომიკური შესაძლებლობების გაერთიანებას. აქ ჩვენ ვერაფერს გავხდებით მსოფლიო თანამეგობრობის მხარდაჭერის გარეშე. საჭიროა გამოვაცხადოთ დერეფნის საერთაშორისო პროექტი, შევქმნათ მრავალმხრივი ცენტრი, რომელიც კოორდინაციას გაუწევს ამ გიგანტურ სამუშაოს.

ბატონო პრეზიდენტო, ჩვენი ორმხრივი ურთიერთობა განუყოფელია რეგიონისა და გარესამყაროს მრავალრიცხოვანი პრობლემებისაგან. შეიძლება გადაჭრით ითქვას, რომ ამ ურთიერთობის განმტკიცება და განვითარება კავკასიისა და შავი ზღვის რეგიონში სტაბილურობის მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს. საქართველოს გულწრფელად სურს, რომ ასეთი ურთიერთობა ჰქონდეს ყველა მეზობელ ქვეყანასთან - დიდია იგი თუ პატარა, - და გულწრფელად უსურვებს მათ კეთილ ურთიერთობას ერთმანეთთან, რადგან თუ მეზობელთან, ცეცხლი მძვინვარებს, არც შენს სახლს დაადგება კარგი დღე.

შინა და გარე ხანძარმა ჩვენი სახლიც არ დაინდო, მაგრამ გვწამს, რომ ნანგრევებიდან აღვადგენთ მას. გვჯერა მეგობრების დახმარების და მხარდაჭერისა, ჩვენი უახლოესი მეზობლის მხარდაჭერისა.

ხვალ ჩვენ ხელს მოვაწერთ საქართველო-თურქეთის დეკლარაციას და მთელ რიგ დოკუმენტებს, რომლებიც გააფართოებენ ჩვენი ურთიერთობების სახელშეკრულებო-სამართლებრივ ბაზას. საქართველო დიდად აფასებს თქვენი ქვეყნის მიერ არაერთხელ გამოხატულ პატივისცემას ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობისა და საზღვრების ურღვევობისადმი. ჩვენ ერთი აზრის ვართ აგრესიული სეპარატიზმისა და მშვიდობის წინააღმდეგ სხვა მტრული გამოვლინებების საშიში ბუნების თაობაზე.

ჩვენ ბევრი ერთობლივი ურთიერთხელსაყრელი პროექტი და მათი განხორციელების შესანიშნავი პერსპექტივები გვაქვს. არ არსებობს არცერთი საკითხი, არცერთი პრობლემა, რომლის გადაწყვეტაც არ შეგვეძლოს პოლიტიკური დიალოგის საშუალებებით, მეგობრულად, ძმურად.

კიდევ ერთხელ მინდა გავიმეორო, რომ საქართველო-თურქეთის თანხმობა მარტო ჩვენი ქვეყნებისა და ხალხების ინტერესებში არ არის. იგი ბევრ სხვა ქვეყანასაც სარგებლობას მოუტანს.

თანხმობა და შემწყნარებლობა - ეს სწორედ ის არის, რაც დღეს ასე სჭირდება მსოფლიოს. საქართველო, როგორც ქვეყანა, სადაც საუკუნეების მანძილზე მშვიდობიანად თანაცხოვრობდა მრავალი ეთნოსი და რელიგია, აქტიურად უჭერს მხარს თურქეთის ინიციატივას გაეროში - გამოცხადდეს 1995 წელი მსოფლიო ტოლერანტობის წლად.

დაე, იყოს მშვიდობა, თანხმობა და შემწყნარებლობა ჩვენს რეგიონსა და მთელ მსოფლიოში.

დაე, ახდეს ჩვენი ოცნებები, მშვიდობისა და თანამშრომლობის ჩვენი გეგმები.

ბედნიერება და აყვავება თქვენს ქვეყანას! გაუმარჯოს ჩვენი ქვეყნების მეგობრობას! გაგიმარჯოთ ბატონო პრეზიდენტო დემირელ!

„საქართველო-თურქეთის ურთიერთობის მრავალსაუკუნოვან ისტორიაში მართლაც ახალი ფურცელი გადაიშალა...“ : საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა ოფიციალურ სადილზე, რომელიც ანკარაში მის პატივსაცემად გამართა თურქეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტმა სულეიმან დემირელმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 15 იანვარი. - N10(813). - 2 გვ.

17 იანვრის რადიოინტერვიუ

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის ტრადიციული რადიოინტერვიუ გასულ კვირას საქართველოს ოფიციალური დელეგაციის თურქეთში ვიზიტის უმთავრესი შედეგების შეჯამებით დაიწყო.

- შედეგები - პოლიტიკურიცა და ეკონომიკურიც საკმაოდ შთამბეჭდავია. ბევრი კონტაქტი, ხელშეკრულება, გაფორმებულია, ბევრს მოვაწერეთ ხელი. დადებითად წყდება კრედიტების საკითხი, დაისახა სხვა პერსპექტივები. მათ შორის, თანამშრომლობისა, კულტურისა და მეცნიერების დარგში. ერთ-ერთი მთავარი შედეგი - ეს არის ჩვენი კარგი ურთიერთგაგება იმ პროცესების თვალსაზრისით, რომელიც ახლა მიმდინარეობს კავკასიაში, კერძოდ, საქართველოში და, უფრო ფართო მასშტაბითაც - ევროპასა და მსოფლიოში. ამ მხრივ ვიზიტი, უდავოდ, წარმატებული იყო.

კომენტატორ ნატო ონიანის კითხვას, თუ როგორ დაძლია თურქეთმა პოლიტიკური და ეკონომიკური კრიზისი, მიაღწია წარმატებებს პოლიტიკურ ცხოვრებაში, ეკონომიკაში, დემოკრატიის განვითარებაში, და რამდენად არის მზად საქართველო გაიზიაროს ეს გამოცდილება, სახელმწიფოს მეთაურმა უპასუხა:

- ამ წარმატებებს თურქეთმა მიაღწია მოთმინებით, ჭეშმარიტად ეროვნული და სახელმწიფოებრივი ინტერესების უმაღლეს მიზნად გამოცხადებით და იმით, რომ დასახა ევროპულ და მსოფლიო ეკონომიკასთან ინტეგრირების გზა. მათ თავიდანვე უარი თქვეს კარჩაკეტილობასა და იზოლაციის იმ პოლიტიკაზე, რომელმაც საქართველო ასეთ ჩიხში შეიყვანა.

თურქეთი სულ სხვა კურსს დაადგა და ამ კურსმა მას საოცარი წარმატება მოუტანა, რომელსაც შეიძლება მართლაც სასწაული ეწოდოს.

თურქეთის საქმიან წრეებთან უნიკალური და საინტერესო დიალოგის დროს, ჩვენ ვნახეთ 20-წუთიანი ფილმი, თუ რა არის ეს სასწაული. ბოლო 20 წლის განმავლობაში თურქებმა მოსინჯეს მმართველობის ყველა ფორმა, იყო სამხედრო დიქტატურაც, ყველაზე უკეთესი მაინც მართვადი დემოკრატია აღმოჩნდა. იქ არის საკმაოდ, ძლიერი ოპოზიცია, პოლიტიკური პლურალიზმი, მაგრამ, არის მთავარი, რომელიც ყველგან იგრძნობა: ხალხის ნება-სურვილი, განწყობა, საერთო სახელმწიფოებრივი ინტერესები, რომლებსაც პარტიული ინტერესები ძირს არ უთხრიან.

აი, თუ კი რამ უნდა ვისწავლოთ, და ბევრი რამ უნდა ვისწავლოთ, ვიფიქროთ ის არის, რომ საქართველოში დავამკვიდროთ ასეთი დამოკიდებულება.

- ბატონმა დემირელმა ქართველ ჟურნალისტებთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ თურქეთსა და საქართველოს მრავალი საერთო ინტერესი აქვთ, თუნდაც ის, რომ რამდენიმე შეხვედრა, კერძოდ, სოფლის მეურნეობის მინისტრთან ბატონ შახინთან და სხვებთან. რამდენად მნიშვნელოვანი იყო თქვენთვის, როგორც სახელმწიფოს მეთაურისათვის ამჯერად მათთან შეხვედრა?

- იქაური ქართველები, უპირველეს ყოვლისა, თავისი ქვეყნის - თურქეთის ღირსეული მოქალაქეები არიან, როგორც ბატონმა დემირელმა თქვა, ამიტომაც აფასებენ, ენდობიან და პატივს სცემენ მათ პატიოსნებისა და სახელმწიფოს ერთგულებისათვის. ასეთი როლით ისინი საქართველოსაც დიდ სამსახურს უწევენ და თურქეთსა და საქართველოს შორის მეგობრობის ხიდის როლსაც ასრულებენ.

- თურქეთში თქვენ წამოაყენეთ თანამეგობრობათა თანამეგობრობის იდეა: დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა პლუს შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსი, პლუს ევროგაერთიანება, რა არის ეს, ინტეგრაციის პროცესის გაგრძელება თუ საქართველოსათვის, და არა მარტო მისთვის, თავდაცვის კიდევ ერთი მექანიზმი?

- ეს ის არის, რასაც მე დავარქმევდი ობიექტურ პროცესებს, რომლებიც დღევანდელ მსოფლიოში მიმდინარეობს. ცალკეული ქვეყნები, მათ შორის გიგანტური ქვეყნებიც კი ვერ გადაწყვეტენ მათ წინაშე მდგომ ამოცანებს. ინტეგრაცია კი ამ ეპოქის ერთ-ერთი უმთავრესი დამახასიათებელი მოვლენაა. ამ საერთო, დიდი პროცესის ფარგლებში, რა თქმა უნდა. ანგარიშგასაწევია ინტეგრაციის ისეთი ფორმა, როგორიც არის დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა. მაგრამ არანაკლებ ანგარიშგასაწევია ის, რაც ხდება სამხრეთში, ანუ შავიზღვისპირა ქვეყნების ეკონომიკური ალიანსის ფარგლებში, რომელიც ახლა იდგამს ფეხს და იწყებს რეალურ ფუნქციონირებას, კიდევ უფრო ანგარიშგასაწევია ის, რაც ევროპაში მოხდა, მთელი 30 წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა ევროგაერთიანების ფორმირება და მან მაღალ დონეს, გარკვეულ სტანდარტებს მიაღწია.

როცა ამ თანამეგობრობაზე ვლაპარაკობდით, მხედველობაში მქონდა, რომ ეს რომელიმე გაერთიანება, თანამეგობრობა ვინმეს წინააღმდეგ კი არ არის, არამედ ინტეგრაციის საერთო პროცესების შემადგენელ ნაწილად უნდა განვიხილოთ. ეს არის გზა, მიმავალი ერთიანი უსაფრთხოების, ეკონომიკურ თუ სამხედრო უსაფრთხოების სივრცეებისაკენ, რომლებიც, შეიძლება ჩამოყალიბდეს ევროპის, ევრაზიის მასშტაბით და, ბოლოს და ბოლოს, მთელი პლანეტის მასშტაბით, თანამეგობრობათა თანამეგობრობა ერთიანი უსაფრთხოების სივრცისაკენ მიმავალი გზა გახლავთ.

ბევრი აზრი და იდეა, რომელიც გამოითქვა ჩვენს მიერ და თურქეთის ხელმძღვანელობის მიერ, ენათესავება ერთმანეთს.თანამეგობრობათა თანამეგობრობა ძლიერ ეხმიანება ნატოს ბოლო ინიციატივებს, კლინტონის გამოსვლას „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“. მე ამას მივიჩნევ ერთიან კომპლექსად მიმავალს ერთიანი სივრცისაკენ.

- თურქეთის ხელმძღვანელობა მოწონებით შეხვდა თქვენს წინადადებას, რომ ალიანსის ქვეყნების პრეზიდენტთა შეხვედრა თბილისში გაიმართოს. აქედან გამომდინარე, თქვენ გჯერათ, რომ თბილისსა და საქართველოში წესრიგი დამყარდება. ბიზნესმენებთან შეხვედრაზე საუბარი იყო ტრასებზე წესრიგის დამყარების შესახებ, წესრიგის დამყარება იყო მოქალაქეთა კავშირის თბილისის ორგანიზაციის დამფუძნებელი კონფერენციის ძირითადი თემაც, ვრცელდება ისეთი ხმები, რომ ხელისუფლებისა და მთავრობის საკმაოდ მაღალი ეშელონებიდან ხდება პოლიციაზე ზეგავლენა და რომ ეს ღონისძიებები სადღაც შუა გზაზე შეჩერდა და აღარ გაგრძელდება...

- საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის თბილისის კონფერენციაზე განვაცხადე, რომ ვინც ხალხის ნებას წინ აღუდგება, რა რანგის მოღვაწეც უნდა იყოს, იგი თავის ადგილზე ვერ დარჩება. წესრიგი ყოველმიზეზგარეშე დამყარდება, შუა გზაზე არ შევჩერდებით, ეს შეუძლებელია. ქვეყნის გაჯანსაღებისათვის, ატმოსფეროს გასუფთავებისათვის მოძრაობა არ შეჩერდება. რომ შეჩერდეს, ხალხის ნება წალეკავს ყველას და ყველაფერს, რაც ხელს შეუშლის ამ დასახული მიზნის განხორციელებას.

მოქალაქეთა კავშირის თბილისის ორგანიზაციის დამფუძნებელ კონფერენციაზე კავშირის ახალგაზრდული ორგანიზაციის შექმნის შესახებ, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ თქვა, რომ ამაყობს იმ ახალგაზრდებით, რომლებიც შედიან მოქალაქეთა კავშირში და რომლებმაც, გადაწყვიტეს თანამგზავრული ახალგაზრდული ორგანიზაცია შექმნან.

- იგი ორიენტირებული იქნება მოქალაქეთა კავშირის პრინციპზე. უფრო მეტსაც ვიტყოდი, ხაზგასმით აღნიშნა სახელმწიფოს მეთაურმა, მოქალაქეთა კავშირი არის ორგანიზაცია ახალგაზრდობისათვის. ეს ინიციატივა ჩვენი კავშირის გამგეობის ერთ-ერთ სხდომაზე წამოაყენეს ახალგაზრდებმა და ჩვენ ყველამ აქტიურად დავუჭირეთ მხარი. მოდის ბრწყინვალე ახალგაზრდობა, რომელიც უდავოდ, დაგვამშვენებს, გაგვამდიდრებს. ისინი დამწიფდებიან, გაიზრდებიან და ჩაიბარებენ ხვალინდელ საქართველოს.

- კონფერენციაზე აღნიშნეთ, რომ რუსეთის შემობრუნების პროცესი დაიწყო. თქვით, რომ გადავწყვეტთ აფხაზეთში ჩვენი დაბრუნების საკითხს. ჟენევის მოლაპარაკების შესახებ ინფორმაცია გვაქვს. ნატოს შეხვედრაზე, სადაც ამერიკელებმა სამშვიდობო ინიციატივა წამოაყენეს ბრიუსელის დეკლარაციაში ჩაიწერა პუნქტი კავკასიის საზღვრების ხელშეკრულების შესახებ. უახლოეს მომავალში პრეზიდენტი ელცინი უნდა ჩამობრძანდეს საქართველოში. ამ მოვლენებიდან გამომდინარე რამდენად ხელსაყრელი პირობებია დღეს აფხაზეთის პრობლემის გადაჭრისათვის და როგორი იქნება ამ პროცესში რუსეთის მონაწილეობა?

- აფხაზეთის პრობლემის გადაჭრა რუსეთის აქტიური მონაწილეობის გარეშე შეუძლებელია, როგორიც უნდა ყოფილიყო სხვადასხვა ეტაპზე რუსეთის ნეგატიური როლი, სულ ერთია. დღეს ეს იმდენად ხელშესახები რეალობაა, ეს რომ კაცმა არ დაინახოს, ბრმა უნდა იყოს. რუსეთის მონაწილეობა სამშვიდობო ინიციატივებში გადამწყვეტია, რა თქმა უნდა, გაეროსთან ერთად, მისი ეგიდით და არა გაეროს საპირისპიროდ.

ვიღაცეები ცდილობენ, რომ როგორმე დაუპირისპირონ ისინი ერთმანეთს და აღმოაჩინონ რაღაც წინააღმდეგობა. არ არსებობს რაიმე წინააღმდეგობა. ჩვენ გვჭირდება რუსეთის რეალური ინტერესების გათვალისწინებაც, როცა ვლაპარაკობთ საქართველოს ინტერესების დაცვაზე აფხაზეთში და არა მარტო აფხაზეთში. თუ ჩვენ ასე კარგად გავუგებთ ერთმანეთს, და, ვფიქრობ, უნდა კარგად გავუგოთ, ერთმანეთის ინტერესებს გავითვალისწინებთ, მაშინ მჯერა, რომ აფხაზეთის პრობლემა ჩქარა გადაიჭრება. ლტოლვილები რაც შეიძლება სწრაფად დაუბრუნდებიან თავიანთ სახლ-კარს. ვიმეორებ: თუ გვინდა, რომ რუსეთს ჩვენი ესმოდეს, ჩვენს უნდა გავუგოთ რუსეთს, მისი ტკივილებიც, მისი სირთულეებიც და წინააღმდეგობებიც უნდა გვესმოდეს. ვფიქრობ, რომ ურთიერთგაგების, ჭეშმარიტად კეთილმეზობლური და მეგობრული ურთიერთობის მშენებლობის ეს პროცესი ამჯერად ნორმალურად მიმდინარეობს.

რაც შეეხება ძალიან მნიშვნელოვან ეტაპს ჩვენი ორი ქვეყნის ცხოვრებში, პრეზიდენტ ელცინის მოსალოდნელ ვიზიტს, ჯერჯერობით თარიღზე ლაპარაკი ნაადრევია. რა თქმა უნდა, ეს ძალიან დიდი მოვლენა იქნება. დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენი მოქალაქენი ამას მიესალმებიან. თბილისის მოქალაქეთა კავშირის კონფერენციაზე დავსვი ასეთი შეკითხვა და ყველამ ერთხმად გამოხატა თავისი გრძნობა და დამოკიდებულება - უნდა მივიღოთ როგორც ღირსეული სტუმარი, დიდი მეზობელი სახელმწიფოს წარმომადგენელი, დიდი ქვეყნის პრეზიდენტი.

პრეზიდენტი ელცინი საქართველოს სასურველი სტუმარი იქნება თუნდაც იმიტომ, რომ - ქართველებმა ეს კარგად იციან, მაგრამ, მაინც არ იცის, გაიგოს მისი როლის გათვალისწინება აუცილებელია იმპერიის დემონტაჟში. ერთ-ერთი ყველაზე კოლორიტული და თვალსაჩინო ფიგურა იყო ელცინი, რომელმაც გადამწყვეტი ნაბიჯები გადადგა, განსაკუთრებით აგვისტოს პუტჩის შემდეგ, როცა მან აიღო კურსი, რომ დაშლილი იმპერია და ამ იმპერიის ნანგრევებზე აშენებულიყო ეს ახალი ფორმა ურთიერთობისა და თანამშრომლობისა, რომელსაც ახლა თანამეგობრობას ვუწოდებთ. ამ როლის გარეშე ელცინზე ლაპარაკი, ალბათ, რთული იქნება და ეს არის უდავოდ ისტორიული როლი, რომელიც მან შეასრულა.

ბევრ თბილისელს ახსოვს 9 აპრილის ტრაგედიის შემდეგ ბატონი ელცინი ოპოზიციაში იდგა და ერთ-ერთი პირველი იყო, ვინც თბილისში ჩამოვიდა და თბილისელებს თავისი თანაგრძნობა გაუზიარა. ესეც არ უნდა დაგვავიწყდეს.

როცა დეპუტატთა საკავშირო ყრილობაზე სამხედრო პროკურორმა კატუსევმა ბრალი დასდო საქართველოს და მის მიმართ ბრალმდებლის როლში გამოვიდა, როგორც კი დაიწყო ამ ბრალდებების წამოყენება, ელცინი პირველი იყო, რომელმაც პროტესტის ნიშნად დატოვა ყრილობის დარბაზი და რამდენიმე ასეული დეპუტატი ასევე პროტესტის ნიშნად თან გაიყოლა. მას ყოველთვის ვთვლიდი საქართველოს მეგობრად, და მინდა, რომ ახლაც ქართველმა ხალხმა იგი მიიღოს როგორც ჩვენი ხალხის დიდი მეზობელი და მეგობარი.

კლინტონისა და ელცინის ბოლო შეხვედრის თაობაზე, ბრიუსელში ნატოს შეკრებაზე გამოთქმული ამერიკის პრეზიდენტის ახალ ინიციატივაზე ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, კერძოდ თქვა:

- კლინტონ-ელცინის შეხვედრა ძალიან მნიშვნელოვანი ეტაპია ცივი ომის დამთავრების შემდეგ ახალი მსოფლიო სტრატეგიის ფორმირებაში, ისევე როგორც ნატოს შეხვედრა. ეს სულაც არ არის საპირისპირო მოვლენები, როგორც ზოგიერთი ხსნის, რომ თუ ნატო გაძლიერდება და მისი გავლენა გაფართოვდა, რუსეთი აუცილებლად დაიღუპება. პირიქით, საქმე წავა ერთიანი სტრატეგიული სივრცის, უსაფრთხოების ერთიანი ფორმირების შექმნისაკენ.

მიმაჩნია, რომ კიდევ უფრო ბეჯითად უნდა ვიაროთ ახალი მსოფლიო სტრატეგიის, უსაფრთხოების ახალი სივრცის გარანტიების შექმნისაკენ და ეს ერთ-ერთი ნაბიჯი იყო. დარწმუნებული ვარ, თუ ასე ბეჯითად ვივლით, ყველა კონფლიქტს მოევლება, ვფიქრობ, რომ ის გამოცდილება, რომელიც ახლა გროვდება გაეროში, თუნდაც აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს მაგალითზე, კარგი პრეცედენტი იქნება იმისა, თუ როგორ შეიძლება შეერთდეს გაერო, ევროგაერთიანება და ცალკეული დიდი სახელმწიფოები, როგორიცაა ამერიკის შეერთებული შტატები, საფრანგეთი, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ინგლისი და სხვა. ლოკალური კონფლიქტების მოგვარებისა და გადაჭრისათვის ისე, რომ მათ გავრცელების საშუალება არ მიეცეთ. საერთო სივრცის ფორმირების პროცესში მოხდება ამ კონფლიქტების მოგვარებაცა და მოწესრიგებაც.

როცა თურქეთიდან გამომგზავრებისას პრესკონფერენციაზე ვთქვი, რომ აფხაზეთი იქნება ერთგვარი სასინჯი ქვა გაეროსა და რუსეთისათვის, მხედველობაში მქონდა, რომ თავისი მასშტაბით ეს ისეთი კონფლიქტი არ არის, რომელსაც დიდი სახელმწიფოები და გაერო ერთად ვერ მოერიონ, ვერ შეძლონ ამის მოგვარება. ამავე დროს პოტენციურად ეს ძალიან საშიში კონფლიქტია. ამიტომ მისი მოგვარება იქნება კლასიკური მაგალითი იმისა, თუ როგორ შეიძლება მოკლე დროში გადაწყდეს კონფლიქტის მოგვარების საკითხი გაერთიანებული ძალისხმევით, დიდი სახელმწიფოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციის ძალისხმევით.

- გუშინ საქართველოს ტელევიზიით ითქვა, რომ გამოვლინდნენ გარკვეული პირები, რომლებსაც ბრალი მიუძღვით ფულად-საკრედიტო დარღვევებში. ითქვა, რომ უსაქონლო ოპერაციის ფუძემდებელი საქართველოში არის „კავკასიის ბირჟა“. ამ ორგანიზაციის ლიდერი დღეს საქართველოს ვიცე-პრემიერია...

- ვიდრე გამოძიება არ დამთავრდება, არ ვარ დასკვნების გამოტანის მომხრე. რაც შეეხება ასეთი დასკვნების გამოტანას, რომ ძირითადი დამნაშავე ბირჟაა და ამის გამო მოხდა ყველაფერი, ნაადრევად და ნაჩქარევად მიმაჩნია ვფიქრობ, რომ უნდა ჩატარდეს მასშტაბური გამოძიება, აღძრულია 12 საქმე. შეიძლება 12 იყოს, შეიძლება მეტი ან ნაკლები. საქმის აღძვრა და გამოძიების დაწყება სულაც არ ნიშნავს ბრალეულობის განსაზღვრას. ეს რთული საკითხია და რთული ეტაპები უნდა გაიაროს - გამოძიების პროცესი, შემდეგ პროკურატურაში უნდა გაისინჯოს ყველაფერი, დამტკიცდეს საბრალდებო დასკვნა, მერე სასამართლო. ასე, რომ ნაჩქარევ დასკვნებს ნუ გამოვიტანთ. გამოძიებამ თავისი საქმე უნდა აკეთოს. გააკეთოს ის, რა დავალებაც სახელმწიფოს მეთაურისაგან მიიღო. მიმაჩნია, რომ ყველაფერი გაირკვევა, მათ შორის, წინა მთავრობის როლიც, რომელმაც პარლამენტსა და სახელმწიფოს მეთაურსაც, გარკვეული აზრით, თავს მოახვია კუპონის ნაადრევად შემოღება. რუსეთთან საერთო ენის გამოძებნის ნაცვლად, ჩვენ მაშინ ვიჩქარეთ და შემოვიღეთ ეგრეთ წოდებული ეროვნული ვალუტა, უფრო სწორად, გადრამავალი ეტაპი ეროვნული ვალუტისა. კუპონი, როგორი ძნელი სათქმელიც უნდა იყოს ეს, უნდა გაუფასურებულიყო და გაუფასურდა კიდეც. არ მინდა წინასწარმეტყველის როლში გამოვიდე, მაგრამ, მაშინ, როცა პარლამენტის პირველი სხდომები მიმდინარეობდა, არ დამიმალავს და ვთქვი, რომ გაუფასურებას ვერ ავცდებით-მეთქი. სწორედ ამიტომ ვამბობდი, რომ ეს არის იძულებითი ნაბიჯი და არა კანონზომიერი. რადგან კანონზომიერი გზა ეროვნული ვალუტისაკენ ცოტა სხვა გზაა, ის გზაა, რომელიც სხვა ქვეყნებმა აირჩიეს. მათ შორის ჩვენმა მეზობლებმა - ორი ვალუტის პარალელური არსებობა - ასე შედარებით უფრო უმტკივნეულოდ შეიძლება გადასვლა ახალ თვისებრიობაზე.

კუპონზე ბევრი რამ უნდა ითქვას და საერთოდ პრობლემატურია საკითხი - გადავარჩენთ თუ ვერ გადავარჩენთ მას. რადგან გადავდგით ეს ნაბიჯი, რადგან მაშინდელმა აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ და პარლამენტმა მიიღეს ეს გადაწყვეტილება, ჩვენ ყველაფერი უნდა ვიღონოთ იმისათვის, რომ იგი გადავარჩინოთ, მაგრამ არა იმ გზით, რომელსაც ახლა გვთავაზობენ. ტელეგადაცემებიდან ხშირად გაიგონებთ - აიკრძალოს ყველაფრის გაყიდვა მანეთზე ან დოლარზე. ყოველგვარი აკრძალვა იქამდე მიგვიყვანეს, რომ საერთოდ არ შემოვა პროდუქტი. ამიტომ აკრძალვის გზა სულაც არ არის კუპონის განმტკიცების გზა. ჩვენ შევცდით, როცა პარლამენტში ვაღიარეთ, რომ იგი არის ანგარიშსწორების ერთადერთი საშუალება. ასე ძალით არ შეიძლება განმტკიცდეს ეროვნული ვალუტის კურსი. ამიტომ სხვა გზები უნდა ვეძებოთ. ამაზე დღეს ფიქრობს ხელისუფლება.

- რამდენად სასარგებლოა დღეს საქართველოსათვის სამანეთო ზონაში შესვლა?

- გადაწყვეტილება სამანეთო ზონაში შესვლის შესახებ არ არის მომწიფებული. სწორია, რომ ლაპარაკი და დისკუსია დაიწყო. ვახტანგ გოგუაძე მართალია, ეს საკითხი რომ წამოჭრა და განხილვის საგნად აქცია, და ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ჩვენ დღეს ან ხვალ უნდა მივიღოთ გადაწყვეტილება სამანეთო ზონაში შესვლის შესახებ. მე ვთქვი, რომ ზონიდან გამოსვლა ნაჩქარევი, ნაადრევი, მოუმზადებელი იყო, ისევე, როგორც არ არის მომწიფებული საკითხი ზონაში შესასვლელად. ეს პრობლემა სპეციალისტებს ღრმად და მეცნიერულად არა აქვთ შესწავლილი.

გუშინ მივაქციე ყურადღება, რომ ქუჩაში მიმდინარეობდა გამოკითხვა. შესანიშნავი პასუხი გასცეს მოქალაქეებმა: დაუძახეთ სპეციალისტებს და გვითხრან, რა არის ეს სამანეთო ზონა, რას მოგვიტანს, რას მოვიგებთ და რას წავაგებთ. ხალხი სავსებით მართალია: ჩვენ ამას ვერ ვეუბნებით, იმიტომ, რომ ეს საკითხი არ არის ყოველმხრივ შესწავლილი.

ვიმეორებ, კარგია და სწორი, რომ ვახტანგ გოგუაძემ წამოჭრა ეს საკითხი. იგი უნდა შევისწავლოთ როგორც მდგომარეობიდან გამოსვლის ერთ-ერთი ვარიანტი და არა ერთადერთი გამოსავალი. ჩვენ სხვა გზებიც უნდა ვეძებოთ და არ გამოვრიცხავ, რომ შეიძლება კიდევაც გამოიძებნოს უფრო ეფექტური გზა. ახლა, როცა საშინლად ლანძღავენ ვ. გოგუაძეს და ლამის ანტიქრისტედაც აცხადებენ, - როგორ გაბედა ასეთი რამის თქმაო, არავინ კითხულობს, მიგიღებს კი რუსეთი იმ სამანეთო ზონაში? მე უაღრესად პრობლემატურად მიმაჩნია გაიდარის გუშინდელი განცხადება იმის თაობაზე, რომ იგი არ ეთანხმება ბელარუსის შესვლას სამანეთო ზონაში. განა რუსეთმა არ იცის, რომ მისთვის დამატებითი ტვირთი და ხარჯი იქნება ისეთი გაჭირვებული ქვეყნის შესვლა, როგორიც საქართველოა?! ამიტომ სწორი არ იქნება, არაფერი ჰკითხო მას ამის შესახებ და ჩვენ კი ერთმანეთს შევასკდეთ ამ დავასა და კამათში სამანეთო ზონაში შესვლის გამო.

ჩვენი პოლიტიკური კულტურა იმ დონეზეა, რომ განსხვავებული აზრისთვის აუცილებლად ცხვირ-პირი უნდა დავამტვრიოთ ერთმანეთს, ეს, სამწუხაროდ, წესად იქცა.

ახლა ბევრს ლაპრაკობენ ოქროს მარაგის შესახებ. არ ვიცი, რამდენ კილოგრამზეა ლაპრაკი. ეს დაახლოებით ცრემლის წონას ნიშნავს ჩვენს პრობლემებთან შედარებით. ამ ოქროს მარაგით შეიძლება ცოტათი ამოვისუნთქოთ, ჩვენი ოქროს მარაგი დიდი არ არის. მეტი რომ გვქონდეს, სხვა ქვეყანა და სხვა სახელმწიფო ვიქნებოდით, და მაშინ, ალბათ, კუპონსაც სხვა წონა ექნებოდა.

როდის გამოვთქვამთ ჩემს აზრს სამანეთო ზონის, კუპონის, ლარისა თუ სხვათა შესახებ? ამ აზრს გამოვთქვამ პარიზში ჩემი ვიზიტის შემდეგ იმის გათვალისწინებით, თუ რა სიკეთეს გვპირდება ახლახან მიღებული განვითარებადი ქვეყნის სტატუსი - პარიზში კონტაქტები მექნება იმ ხელმძღვანელებთან და გენერალურ დირექტორებთან, რომლებმაც ეს საქმე ძალიან კარგად იციან და შეუძლიათ რეალურად მითხრან, რას ნიშნავს ეს ჩვენთვის ეკონომიკურად, ფინანსურად და ა.შ. მე შევძლებ უფრო გაბედულად ვუპასუხო ამ კითხვას, როცა ვაშინგტონში შევხვდები მსოფლიო ბანკის, სავალუტო ფონდის ხელმძღვანელებს, ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაციას. იქნება სპეციალური გამოძიება ჩავატარო და აღმოვაჩინო ის 200 მილიონი, რომელზეც სიგუამ თქვა, შევარდნაძემ დამავალაო. არ ვიცი, სად არის დამალული. თუკი კოლუმბი ეძებდა ამერიკას ამ შორ გზაზე, მეც გავემგზავრები 200 მილიონის საძებნელად და იქნებ კიდეც აღმოვაჩინო. ღმერთმა ქნას, რომ ასე მოხდეს. როცა ყველაფერი დამთავრდება, მაშინ შეიძლება უფრო გამოკვეთილად ვთქვა, რა ეშველება კუპონს და რა გზები არსებობს მდგომარეობიდან გამოსასვლელად.

ამ კვირაში საფრანგეთში მოსალოდნელ ვიზიტთან დაკავშირებით სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა:

- საფრანგეთში დიდი იმედებით მივდივარ, და არა იმიტომ, რომ იქიდან ჩემოდნებით ჩამოვიტანო დოლარები და ფრანკები. შეიძლება ამ მხრივაც იყოს რაიმე საინტერესო. საფრანგეთი ტრადიციულად საქართველოს მეგობარი ქვეყანაა. განსაკუთრებით ეს ახლა არის საგრძნობი, როცა აფხაზეთის პრობლემა ასე მწვავედ დგას. საფრანგეთი იმ ჯგუფის შექმნის ერთ-ერთი ინიციატორია, რომელსაც საქართველოს მეგობართა ჯგუფი ჰქვია და, რომელიც გაეროსთან ერთად იღვწის აფხაზეთში მშვიდობის დამყარებისა და აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგებისათვის, ესე იგი ლტოლვილების დაბრუნების, აფხაზეთის ეკონომიკის აღდგენისათვის და სხვ. ასეთი დიდი ავტორიტეტის მქონე ქვეყნებთან არ ჰქონდეს სამართლებრივი ბაზა ახალგაზრდა დამოუკიდებელ ქვეყანას, რა თქმა უნდა, სწორი არ არის. მომზადებულია შესანიშნავი ხელშეკრულება ორი ქვეყნის თანამშრომლობისა და ურთიერთგაგების შესახებ, რომელსაც ხელი უნდა მოვაწეროთ პრეზიდენტმა მიტერანმა და მე. და ამის შემდეგ დაიწყება ორი ქვეყნის ინტენსიური ურთიერთობა.

საფრანგეთში ჩვენ უნდა შევუერთდეთ პარიზის ქარტიას. იმ პირველ დოკუმენტს, რომელიც ცივი ომის დამთავრების შემდეგ არეგულირებს ურთიერთობას ევროპაში და არა მარტო ევროპაში. მას შეუერთდნენ ამერიკის შეერთებული შტატები, კანადა, და ეს ქარტია მთელმა მსოფლიომ აღიარა.

რა თქმა უნდა, მოუთმენლად ველი შეხვედრას ჩვენი დროის ერთ-ერთ გამოჩენილ პოლიტიკოსთან - პრეზიდენტ მიტერანთან. პარიზში ბევრი სხვა საინტერესო და საჭირო შეხვედრები გველის, მათ შორის იუნესკოსთან, სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციასთან, ურთიერთობა პარტიებთან, მთავრობის ხელმძღვანელებთან და სხვ.

ჩემი აზრით, პარიზთან დაახლოების ეს პროცესი, რომელიც ახლა იწყება და საფუძველს უქმნის ჩვენს ახალ ურთიერთობას, უდავოდ დაგვეხმარება კრიზისიდან სწრაფად გამოსვლაში. ამ იმედებით მივემგზავრები პარიზს.

ედუარდ შევარდნაძე: დღეს ჩვენი პოლიტიკური კულტურა იმ დონეზეა, რომ განსხვავებული აზრისათვის აუცილებლად ცხვირ-პირი უნდა დავამტვრიოთ ერთმანეთს. ეს, სამწუხაროდ, წესად იქცა. / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნ. // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 18 იანვარი. - N11(814). - 1 გვ.

დაიწყო ედუარდ შევარდნაძის ვიზიტი საფრანგეთში

ნაწყვეტი ინტერვიუდან

[...]

მე ყოველთვის ვსაუბრობ ორ რუსეთზე, - ბრძანა ედუარდ შევარდნაძემ, - რეაქციულზე და დემოკრატიულზე, რისთვისაც ჩემი ოპონენტები საქართველოში ხშირად მაკრიტიკებენ, მაგრამ მჯერა, რომ ეს ასეა. ვფიქრობ, რუსეთში დემოკრატია გაიმარჯვებს. უახლოეს დღეებში ველოდები რუსეთის პრეზიდენტის ბორის ელცინის ვიზიტს საქართველოში. ელცინმა, განაგრძო სახელმწიფოს მეთაურმა, გამოიჩინა წარმოუდგენელი გმირობა აგვისტოს პუტჩის დროს. ტანკზე შემდგარი ელცინი მითი არ არის. დღეს ჩვენ ყველანი მას უნდა ვენდოთ - დასძინა ედუარდ შევარდნაძემ. [...]

საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფოს სამდივნო.

საქართველოს დელეგაცია პარიზს ჩავიდა : დაიწყო ედუარდ შევარდნაძის ვიზიტი საფრანგეთში // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 21 იანვარი. - N13(816). - 1 გვ.

24 იანვრის რადიოინტერვიუ

გასულ კვირას საფრანგეთში საქართველოს დელეგაციის ოფიციალური ვიზიტის უმთავრესი შედეგების შეფასებით დაიწყო საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის ტრადიციული რადიოინტერვიუ:

- ზოგიერთი შეფასება ჯერ კიდევ თვითმფრინავში გამოვთქვი, პარიზში გამართულ პრესკონფერენციაზე და ახლაც ვადასტურებ, რომ ვიზიტი ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. ეს გახლდათ პირველი ოფიციალური, სამთავრობო, სახელმწიფოებრივი ვიზიტი და მისი უმთავრესი შედეგია ორი დოკუმენტის ხელმოწერა, ესე იგი საფუძვლების ჩაყრა საქართველოსა და საფრანგეთს შორის სამართლებრივი ურთიერთობის ბაზის შესაქმნელად. ამ ბაზის გარეშე ლაპარაკი ზედმეტია ფართო მასშტაბის ეკონომიკურ, კულტურულ, სამეცნიერო თანამშრომლობაზე, რითაც ესოდენ დაინტერესებულია ჩვენი საზოგადოებრიობა.

ისტორიიდან კარგად არის ცნობილი, რომ ჩვენი წინაპრების გზა, დამოუკიდებლობის გარანტიებს რომ ეძებდნენ საფრანგეთისაკენ და საფრანგეთზე გადიოდა. არ ვიტყვი, რომ ახლაც ისეთივე დროა, მაგრამ ალბათ, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გარანტია ყველა ქვეყნისათვის ჩვენს კონტინენტზე იმაზეა დამოკიდებული, თუ როგორ შეძლებს იგი სწორი ურთიერთობის დამყარებას ისეთ დიდ სახელმწიფოსთან, როგორიც არის საფრანგეთი. ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ საფრანგეთი უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრია და ისეთი რთული საკითხების მოგვარება და გადაწყვეტა, როგორიც არის აფხაზეთის კონფლიქტი და, საერთოდ, კონფლიქტები ჩვენს რეგიონში და ჩვენს პლანეტაზე, დიდად არის დამოკიდებული საფრანგეთის პოზიციაზე. ძალზე დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა დავრწმუნებულიყავით იმაში, თუ როგორ ესმით ჩვენი საფრანგეთში და უნდა გვქონდეს თუ არა ამასთან დაკავშირებით საფრანგეთის მხარდაჭერის იმედი.

ორი გზა არ არსებობს: ფრანგებს ისევე ესმით საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისა და სახელმწიფოს ერთიანობის პრობლემები, როგორც ჩვენ გვესმის. მათ გულთან ახლოს მიაქვთ ეს პრობლემები.

რას გულისხმობს საქართველოსა და საფრანგეთის ინტერესების ერთიანობა? უპირველეს ყოვლისა, ეს არის ერთნაირი დაინტერესება ახალი ევროპის მშენებლობით, ერთიან სივრცეებამდე მისვლის აუცილებლობა - ეკონომიკურ, უსაფრთხოების, ჰუმანიტარულ სივრცეებამდე და სხვა მრავალი. ასეთი სივრცეების ფორმირება ერთ-ორ დღეში ან ერთ წელიწადში არ ხდება. ამას შეიძლება წლები, ათეული წლებიც კი დასჭირდეს, აუცილებელია დიდი ქვეყნების და შედარებით მცირე ქვეყნების წვლილიც, მთელი კონტინენტის წვლილი. ამ მიმართებით ჩვენ ურთიერთგაგება გვაკავშირებს და საერთო ინტერესებიც საკმაოდ კარგად არის გამოკვეთილი. ჩვენი საუბრები სწორედ ამ სულისკვეთებით მიმდინარეობდა, არა მარტო ორმხრივი ურთიერთობის გარშემო, არამედ საერთო-ევროპული და, თუ გნებავთ, საერთო-საკაცობრიო ინტერესების გათვალისწინებით.

ხელშეკრულება, რომელსაც პარიზში მოვაწერეთ ხელი, განსხვავდება ზოგიერთი სხვა ხელშეკრულებისაგან. მასში არის ანარეკლი პარიზის ქარტიისა, რომელსაც ჩვენ ახლა შევუერთდით. მე უკვე მეორედ მოვაწერე ხელი ამ დოკუმენტს - ახლა სხვა ხარისხში - ქართულად. ამასაც გარკვეული მნიშვნელობა ჰქონდა.

გარდა ამისა, არის პირდაპირი, უშუალო ინტერესები - საფრანგეთთან ეკონომიკური ურთიერთობა. სხვას რომ ყველაფერს თავი დავანებოთ, ჩვენ ახლა ევროგაერთიანების კრედიტებით ვარსებობთ. ერთხელ 70 მილიონი ეკიუ მივიღეთ, ახლა 40 მილიონი გამოყვეს. კიდევ 10-15 მილიონის გამოყოფის იმედი გვაქვს. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ევროგაერთიანება ციდან არ იღებს ამ კრედიტებს. ეს არის ევროპული, სახელმწიფოებრივი სახსრები. აქ 60-70 პროცენტი გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის წვლილია. მინდა მადლიერების გრძნობით გავიხსენო კანცლერ კოლის სპეციალური მიმართვა ევროგაერთიანების ხელმძღვანელობისადმი საქართველოსათვის საარსებო მნიშვნელობის კრედიტის, გამოყოფის თაობაზე. ისიც არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ევროგაერთიანების კრედიტებში 20 პროცენტზე მეტი საფრანგეთის წილია. როცა ბატონ მიტერანს განვუცხადე, ეკონომიკურად გვიჭირს-მეთქი, მან შემახსენა, რომ საერთო წილიდან, რომელიც ევროგაერთიანებაში შეაქვს საფრანგეთს, მათ გამოყვეს სახსრები, მხარი დაუჭირეს საქართველოს თხოვნას. არის საფრანგეთის ბიზნესთან პირდაპირი დაკავშირების ინტერესი. საინტერესოდ მიმაჩნია ის წინადადებანი, რომელიც ჩამოაყალიბეს აქ, ჩვენთან, საგარეო-ეკონომიკური ურთიერთობის კომიტეტში, ფინანსთა სამინისტროსა და ჩვენს უწყებებში და რომლებიც ინტერესით მიიღეს საფრანგეთის ბიზნესმენებმა. მაგრამ არის ერთი ასეთი პრობლემა: ბიზნესმენებს ზურგს არ უმაგრებს ისეთი საბანკო გაერთიანება, როგორიც არის, კერძოდ, გერმანიაში „ჰერმესი“, საფრანგეთში - „კოფასი“ და ა. შ., ბიზნესმენები ფრთხილობენ. („კოფასი“ უდიდესი სადაზღვევო კომპანიაა). საფრანგეთის ეკონომიკის სამინისტროსთან, სხვა უწყებებთან კონტაქტებმა იმის გარანტია მოგვცა, რომ ამ სადაზღვევო საბანკო სისტემის დიდი დელეგაცია ჩამოვა საქართველოში და ამის შემდეგ, თუ მათთან საერთო ენას გამოვნახავთ, გაიხსნება საფრანგეთის ბიზნესთან დიდი თანამშრომლობის გზა. „კოფასის“ გარანტიები სახელმწიფოს მიერ მხარდაჭერას ნიშნავს. თუ „კოფასს“ სირთულეები აქვს, მას სახელმწიფო ხაზინა აანაზღაურებს. ამიტომ ამ გარანტიებს არსებითი მნიშვნელობა აქვს.

იყო ზოგიერთი სხვა ინტერესიც. ვფიქრობ, ეს ვიზიტი ძალიან დროული, საჭირო იყო, იქნებ, ცოტა დაგვიანებულიც. თუმცა არც ფრანგებისა და არც ჩვენი მიზეზით. უბრალოდ, ობიექტური მიზეზების გამო.

სამანეთო ზონასთან დაკავშირებით კომენტატორმა ნატო ონიანმა სახელმწიფოს მეთაურს ჰკითხა: თქვენ აღნიშნეთ, რომ თქვენი პოზიცია გაირკვევა ვიზიტის შემდეგ. ორი ვიზიტი - თურქეთსა და საფრანგეთში უკვე გაიმართა. საფრანგეთში თქვენ შეხვდით ფინანსურ წრეებს, ეკონომიკის მინისტრს, თანამშრომლობისა და ეკონომიკური განვითარების ორგანიზაციის გენერალურ მდივანს, ხომ არ გამოიკვეთა თქვენი პოზიცია?

- როცა ვთქვი, ჩემი პოზიცია ვიზიტების შემდეგ გაირკვევა-მეთქი, მარტო საფრანგეთის ვიზიტი არ მქონია მხედველობაში. რა თქმა უნდა, უპირველესად ვგულისხმობდი ბატონ ბორის ელცინის ჩამოსვლას საქართველოში, მასთან და მის კოლეგებთან შეხვედრას. აქ ბევრი რამ იქნება გასარკვევი. მაგრამ ესეც არ არის საკმარისი. იგეგმება, და, ალბათ, უახლოეს დეკადებში განხორციელდება, ვიზიტი ამერიკის შეერთებულ შტატებში. ვაშინგტონში იქნება კონტაქტები ადმინისტრაციასთან, რასაც, თავისთავად, ძალიან დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ. მაგრამ ასევე ძალიან დიდი მნიშვნელობა ექნება ჩემს შეხვედრას სავალუტო ფონდთან და რეკონსტრუქციის ბანკთან. თუ ჩვენ მივიღებთ რაიმე განარტიას სტაბილიზაციის ფონდის შექმნასთან დაკავშირებით, მაშინ შეგვიძლია მეტი მონდომებით ვიბრძოლოთ ჩვენი ეროვნული ვალუტის განმტკიცებისათვის. თუ ასეთ გარანტიებს ვერ მივიღებთ - სხვა გზა უნდა ვეძებოთ. ამიტომ ვარიანტები თანდათანობით ამ ვიზიტების მსვლელობაში ზუსტდება. ასეთი ვარიანტები მე მაქვს მაგრამ, ჯერჯერობით, ამაზე ლაპარაკი ნაადრევად მიმაჩნია.

ორიოდე სიტყვით მინდა აღვნიშნო განვითარებადი ქვეყნების სტატუსის მიღებასთან დაკავშირებული ჩვენი კონტაქტების მნიშვნელობა. ეს იყო ჩვენი პირველი შეხება ამ ინსტიტუტთან, შტაბ-ბინასთან, რომელიც საფრანგეთში მდებარეობს. მთავარი შედეგი ის არის, რომ ამ ორგანიზაციის წარმომადგენლები ჩამოვლენ საქართველოში. უკვე შევთანხმდით, დაახლოებით დროც გარკვეულია, და ეს საინტერესო პერსპექტივაა იმ თვალსაზრისით, რომ ამ ორგანიზაციაში ძალიან კარგად არის დამუშავებული სხვადასხვა გზები - ახალ ეკონომიკაზე გადასვლის მეთოდოლოგიური მიდგომები. კადრების მომზადება, აპარატის შექმნა. იქ მიაჩნიათ, რომ კვალიფიციური აპარატის შექმნა გარდამავალ ეტაპზე სახელმწიფოს უმთავრესი ამოცანაა. თუ ასეთი აპარატი არ შეიქმნება, - იქმნება ეს სამინისტროები, სამთავრობო, სახელმწიფო მეთაურის, თუ საპრეზიდენტო აპარატები, უიმისოდ ახალ ეკონომიკაზე გადასვლასა და საბაზრო ეკონომიკის განვითარებაზე ლაპარაკი ზედმეტია.

განსაკუთრებული მადლიერების გრძნობით მინდა მოვიხსენიო ჩემი შეხვედრა იუნესკოს გენერალურ მდივანთან ბატონ ფედერიკო მაიორთან. აქაც ორი საინტერესო კონკრეტული მიმართულება გამოიკვეთა: პირველი - ეს არის იუნესკოს დაინტერესება ჩვენი ინიციატივით, წინადადებებითა და გამოცდილებით ენერგიის არატრადიციული წყაროების გამოყენების სფეროში, და არა მარტო ენერგიის არატრადიციული წყაროების, არამედ ენერგიის წყაროების არატრადიციული გამოყენებით. ჩვენ შევთანხმდით, რომ ამ მხრივ საქართველო შეიძლება იქცეს ერთ-ერთ ასეთ ცენტრად ევროპის, აზიისა და აფრიკის ქვეყნებისათვის.

ამასთანავე ჩვენი ყურადღების ცენტრში იყო საქართველოს კულტურის ძეგლების დღევანდელი მდგომარეობა, და ბატონმა მაიორმა განაცხადა, რომ თუმცა იუნესკო მდიდარი ორგანიზაცია არ გახლავთ, იგი მზად არის მონაწილეობა მიიღოს ამ ძეგლების აღდგენასა და გადარჩენაში.

ორი დღის განმავლობაში იმაზე მეტი გაკეთა, რისი გაკეთებაც შეიძლებოდა.

რაც შეეხება შეხვედრებს გაეროს გენერალურ მდივანთან ბუტროს გალისთან და გენერალური მდივნის პირად წარმომადგენელთან აფხაზეთის კონფლიქტის საკითხებში ედუარდ ბრუნერთან, სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა:

- ეს ძალიან მნიშვნელოვანი შეხვედრები იყო. შედეგად დღეს საგარეო საქმეთა მინისტრი ბატონი ალექსანდრე ჩიკვაიძე, ბატონი სანდრო კავსაძე და აფხაზეთის მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე ზურაბ ერქვანია გაემგზავრებიან მოსკოვს. სწორედ რუსეთთან უნდა გავარკვიოთ აფხაზეთთან დაკავშირებით ჩვენი მიდგომები. რუსეთს აქვს თავისი ვარიანტი, პროექტი გაეროს უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილებისა. თუ იმის მიხედვით ვიმსჯელებთ, რა საუბარიც, მქონდა ბატონ გენერალურ მდივანთან, ამ პროექტზე ჯერ კიდევ ბევრია სამუშაო და ყოველ მიზეზგარეშე უნდა წარმოვიდგინოთ ჩვენი ვარიანტი, რომელიც თითქმის უკვე მომზადებულია.

ჩვენი მიზანი იყო გამერკვია, როგორ ესმის გაეროს გენერალურ მდივანს შემდგომი სამშვიდობო პროცესი, მისი ეტაპები, უმთავრესი მიღება, რამდენად კონკრეტული იქნება იგი და რამდენად იქნება ასახული საქართველოს და, კერძოდ, აფხაზეთის ინტერესები. ბევრი ჩემი კოლეგა გაუბრალოებულად უყურებს ამ რეზოლუციების მიღებას. ეს ურთულესი პროცესია. გენერალურმა მდივანმა მითხრა. ნუ შევხედავთ ისე, რომ საქართველოს უკვე გარანტირებული აქვს იმგვარი რეზოლუციის მიღება, რომელიც ძალიან მოკლე დროში მშვიდობას მოიტანს. ეს ძალიან რთული იქნება. ჩამოითვალა 3-4 ვარიანტი იმისა, რომელიც შესაძლებელია ჩვენ მივიღოთ. ოღონდ ამისათვის საჭირო იქნება ძალიან დიდი და სერიოზული მუშაობა და არა მარტო გენერალურ მდივანთან. მან მომცა გარანტია, რომ იბრძოლებს სრულყოფილი რეზოლუციისათვის, რომელმაც უნდა განსაზღვროს მშვიდობის დამყარების ბედი აფხაზეთში. მაგრამ, ამასთან ერთად, ძალიან დიდი მუშაობა იქნება საჭირო უშიშროების საბჭოს მუდმიც წევრებთან. დაახლოებითი გეგმაც მოიხაზა, თუ როგორ უნდა ავაგოთ ეს ურთულესი საქმიანობა.

ერთხელ კიდევ დავრწმუნდი, რომ სხვა საკითხზე მსჯელობა გენერალურ მდივანთან, გარდა მშვიდობიანი გზისა, აბსურდულია, მშვიდობიანი გზის უარყოფა, მე მგონი, დღეს საკუთარი თავის უარყოფას ნიშნავს, ამაზე ლაპარაკიც კი უნდა გამოირიცხოს, თუ ჩვენ შევძლებთ ამ ვარიანტებიდან თუნდაც ერთ-ერთის გადატანას. ეს უკვე ნიშნავს, რომ მოწესრიგების რეალური გზა არსებობს.

ერთი რამ კი უნდა ვთქვა: ვინც ყველაზე მეტს ლაპარაკობს სამხედრო გადაწყვეტაზე, ყველაზე ნაკლებად ფიქრობს ამაზე, ვინც ფიქრობს, რომ ასეთი გადაწყვეტილება შეიძლება, ის ყველაზე ნაკლებს ლაპარაკობს, ამ ვარიანტზე. როცა ზოგიერთის გამოსვლას ვუსმენ, მათში (აქ მხედველობაში არა მყავს გამწარებული, გამოდევნილი ადამიანები), პარტიული და ეგოისტური პოზიციები უფრო ჭარბობს და არა რეალისტური მიდგომა აფხაზეთის საკითხის მოგვარებისადმი.

- რამდენად იზიარებს და ხედავს ევროპა იმ საფრთხეს, რომელიც დღეს არსებობს რუსეთში, კერძოდ, საკადრო ცვლილებებს, პროფაშისტური ძალების გააქტიურებას, იმავე საფრანგეთის პრეზიდენტთან დაკავშირებით. ჟირინოვსკიმ თქვენი ვიზიტის წინ საშინელი სიტყვებით მოიხსენია ფრანსუა მიტერანი, და რამდენად არის იქ გაცნობიერებული რუსეთში პროფაშისტური საფრთხე?

- როცა ცალკეული პოლიტიკოსები ლაპარაკობენ, რომ საქართველომ უნდა ააწყოს, ააშენოს ნორმალური, კარგი ურთიერთობა რუსეთთან, ვფიქობ, ამის მიღმა დგას საქართველოში სტაბილურობის მიღწევის დიდი სურვილი. დასავლეთის პოლიტიკური და საქმიანი წრეების აზრით, თუკი ის ქვეყნები, რომლებიც წინათ საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში შედიოდნენ, სწორ ურთიერთობას დაამყარებენ რუსეთთან, ეს სტაბილურობის ერთგვარი გარანტია იქნება. და ამასთან დაკავშირებით, მე უკვე ვხედავ და ვილაპარაკე კიდეც რუსეთის ახალ როლზე. სტაბილურობის გარეშე ბიზნესი ვერ მოქმედებს და, ბუნებრივია, საფინანსო წრეები სტაბილურობით არიან დაინტერესებული.

რაც შეეხება პროფაშისტური ძალების გამოსვლას ასპარეზზე, ჩემი შთაბეჭდილებით, საფრანგეთი ჩვენზე ნაკლებად როდია შეშფოთებული ამ მოვლენებით, ისევე როგორც ევროპისა და მსოფლიოს კონტაქტებისა და დიალოგის პროცესში ერთხელ კიდევ გამოვხატავდით რუსეთში დემოკრატიული განვითარების გზის მხარდაჭერის სურვილს.

- პარიზის ქართულ ემიგრაციასთან შეხვედრის დროს ერთ-ერთმა ემიგრანტმა სულხან-საბა გაიხსენა და თქვა სიტუაცია იცვლება და დღეს თქვენ, როგორც დამოუკიდებელი ქვეყნის პრეზიდენტი, მიტერანმა მიგიღოთ: თქვენ ამტკიცებთ, რომ ქვეყანა გადარჩება. ეს იქაც თქვით, რა გაძლევთ ამ ოპტიმიზმის საფუძველს?

- მოხერხდა ამ შეხვედრის ჩაწერა, კარგი იქნება, თუ საქართველოს ტელევიზია უჩვენებს მას. იქ ორი-სამი უნიკალური მომენტი იყო, რომლებიც, ვფიქრობ, საინტერესო უნდა იყოს ტელემაყურებლისა და რადიომსმენელისათვის.

რაც შეეხება ქვეყნის გადარჩენას - სხვა გზა არ არსებობს, ცოცხალმა ადამიანმა და ცოცხალმა ორგანიზმმა უნდა იარსებოს არსებობისათვის, მით უმეტეს, ერმა და ქვეყანამ. როცა ამაზე ვლაპარაკობ, ცოტა უფრო ღრმა ანალიზიდან გამოვდივარ. ეს არ ეხება მხოლოდ დღევანდელ საქართველოს. ეს ეხება საქართველოს მთელ წარსულს, ჩვენს დამწერლობამდე, ჩვენი დამწერლობის აქეთ, სხვადასხვა ეტაპებს, პერიოდებს, მათ შორის, ბოლო საუკუნეებს. ახლა მე-20 საუკუნისა და 21-ე საუკუნის მიჯნაზე ვდგავართ. სულ სხვა სამყარო, სხვა მსოფლიო, სხვა პირობები და სხვა კანონები შედის ძალაში. ახლა, ასე თუ ისე, თუ ვარსებობთ, ვარსებობთ იმიტომ, რომ ახალი კანონები მოქმედებს, რაც უფრო მძლავრად ამოქმედდებიან ისინი, გადარჩენისა და კრიზისიდან გამოსვლის მით უფრო მეტი შანსი იქნება.

ყველა მოქალაქემ უნდა გაიგოს: მთავარია შინაგანი ძალების მობილიზება და მოწესრიგება, შინაგანი ერთიანობა ეს ყოველთვის იყო საქართველოსათვის უმთავრესი პრობლემა და ახლაც ასევე რჩება. ერთიანობისათვის ბრძოლის ხელოვნება ჩვენ ისე რომ ავითვისოთ, როგორც ერთმანეთის შეჭმისა (როგორც იტყვიან, ერთმანეთის დაღრღნის პროფესიას დავეუფლეთ), გარეშე ნეგატიური ფაქტორებიც კი ვერაფერს დაგვაკლებენ. განა აფხაზეთში ომის დროს ჩვენი ხელით არ გადავჭერით წარმატებისაკენ მიმავალი ყველა ძარღვი: დავანგრიეთ ხიდები, წელში გაწყდა ქვეყანა, და პრაქტიკულად გავწირეთ აფხაზეთში მებრძოლი ხალხი და ის ქართველობა.

ახლა ეს ძალები, როგორც იტყვიან, ჩირგვებში არიან, ანდა ახალ ოპოზიციურ პლატფორმას აკოწიწებენ, და ისევ იმისათვის, რომ ერთმანეთი კვლავ დავჭამოთ, განხეთქილება შევიტანოთ. ეს უნდა დავძლიოთ, ნორმალურ ურთიერთობას შევეგუოთ, ოპოზიციაც და პოზიციაც ნომალურს დაემსგავსოს. თუ ერთმანეთის გატანა და მხარდაჭერა ვისწავლეთ, და გადარჩენისათვის ბრძოლა სწორედ ამ ერთიანობის საფუძველი უნდა გახდეს, ვფიქრობ, მსოფლიოში მოქმედი ზემოთხსენებული კანონების ფონზე, საქართველოს გადარჩენის რეალური შანსი და რეალური გზა არსებობს.

ჩემი აზრით, თანამეგობრობათა თანამეგობრობის იდეის რეალურობის შესამოწმებლადაც ჰქონდა მნიშვნელობა საფრანგეთში ვიზიტს. ზოგს ასე წარმოუდგენია: ან ევროგაერთიანება, ან დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა, ან შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსი. ასე არ უნდა იყოს, მე ასე არ მესმის. როცა თანამეგობრობაში შესვლის გადაწყვეტილება მივიღე, მივიღე არა იმის გამო, რომ შესაძლებელია იგი მალე დაიშალოს. შეიძლება თანამეგობრობა არ დაიშალოს, განმტკიცდეს, გაძლიერდეს, ეს მის წევრ ქვეყნებზე იქნება დამოკიდებული. ასევე უნდა გაძლიერდეს შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსი. მაგრამ ამ გაძლიერებამ დაპირისპირებისაკენ კი არ უნდა წაგვიყვანოს, განსაკუთრებით ევროგაერთიანებასთან, არამედ, პირიქით, მიგვიყვანოს საერთო სივრცის ჩამოყალიბებამდე, ეკონომიკური, უსაფრთხოები, ჰუმანიტარული თუ სამართლებრივი სივრცეების ჩამოყალიბებამდე...

თანამეგობრობათა თანამეგობრობამ უნდა მიგვიყვანოს უსაფრთხოების ახალ სივრცეებამდე. პარიზში ჩემმა დიალოგებმა დამარწმუნა, რომ ასეთი ახალი პერსპექტივა ისახება ევროპული სახლის მშენებლობაში.

ედუარდ შევარდნაძე: ჩვენი წინაპრების გზა - დამოუკიდებლობის გარანტიებს რომ ეძებდნენ, საფრანგეთისაკენ და საფრანგეთზე გადიოდა... / შევარდნაძე ედუარდ ; [ჩაიწერა]ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 25 იანვარი. - N15(818). - 3 გვ.

რესპუბლიკის სამართალდამცავი ორგანოების მუშაკთა თათბირი

[...]

თათბირის მუშაობა შეაჯამა სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ. მან კერძოდ თქვა:

- დიდი მუშაობა გასწია საგანგებო მდგომარეობის დროებითმა კომიტეტმა ბატონ ჯაბა იოსელიანის ხელმძღვანელობით. დღეს აქ ითქვა იმ განხორციელებულ ოპერაციებზე, რომლებსაც საზოგადოებრიობის დადებითი გამოხმაურება მოჰყვა და გარკვეული იმედები ჩასახა. მაგრამ, ესეც არ უნდა იყოს კამპანიური ხასიათის. ვიდრე არსებობს დამნაშავე, უნდა ვებრძოლოთ მას, და ეს ბრძოლა მასშტაბურ ხასიათს უნდა ატარებდეს და სამართლებრივ ბაზას ეყრდნობოდეს.

საგრძნობლად გააქტიურდა პროკურატურა. გარკვეული წვლილი გაჯანსაღების პროცესში შეაქვთ საპარლამენტო კომისიებს და პარლამენტის იმ წევრებს, რომლებიც დაინტერესებული არიან ვითარების სტაბილიზაციით. უკეთესად მუშაობს შინაგან საქმეთა სამინისტრო, დაიწყო ძვრები უშიშროების სამინისტროში, აქტიურად მოქმედებს იუსტიციის სამინისტრო.

შედარებით წესრიგი დამყარდა პურის განაწილებაში. პურის მაფია, როგორც იტყვიან, სულს ღაფავს. ექვსი თვე გვებრძოდა, რომ არ გადავსულიყავით პურის ნორმალურ განაწილებაზე.

აქ ბევრი რამ ითქვა საგადასახადო ინსპექციის ჩამოყალიბების პროცესზე. ეს სახელმწიფოს ერთ-ერთი უმთავრესი ინსტიტუტია. კარგი იქნება, თუ მის მაგალითს მიბაძავს საბაჟო სამსახური.

ყველაფერი რაც გაკეთდა, გაჯანსაღების სიმპტომებად უნდა მივიჩნიოთ, თუ ამ ეტაპს კიდევ უფრო გავაძლიერებთ, შეიძლება ქვეყანა ქვეყანას, სახელმწიფო სახელმწიფოს დაემსგავსოს. ამას დიდი მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკისათვის. თუ გვინდა, რომ ავტორიტეტი გვქონდეს რეგიონში, ევროპაში, მსოფლიოში, ქვეყანაში წესრიგი უნდა დამყარდეს.

თურქეთში ვიზიტის დროს მე განვაცხადე, რომ ჩვენ გამოვდივართ ინიციატივით, რათა თბილისში გაიმართოს შავიზღვისპირა ქვეყნების სახელმწიფო მეთაურების შეხვედრა. ამ ინიციატივას მიესალმა თურქეთი, მხარი დაგვიჭირა უკრაინამ. ვიცი, რომ რუსეთიც თანახმაა. ეს იქნება დიდი მოვლენა საქართველოს ისტორიაში. ამის წინა პირობა კი უნდა იყოს ნორმალური საზოგადოებრივი წესრიგი.

შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურმა ილაპარაკა რუსეთის პრეზიდენტის ბორის ელცინის მომავალ ვიზიტზე საქართველოში, რომელიც, მისი სიტყვებით, რუსეთ-საქართველოს მრავალსაუკუნოვან ისტორიაში ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენა იქნება.

- სწორედ საქართველოს დამოუკიდებლობის ყველაზე დიდი აღიარება არის პრეზიდენტ ელცინის ვიზიტი, თქვა მან. - რუსეთის პრეზიდენტის ოფიციალურ ვიზიტს თბილისი და საქართველო მიესალმება, რადგან სტუმრად ჩამოდის მეზობელი, მეგობარი ქვეყნის პრეზიდენტი თანასწორ, თანატოლ პარტნიორ ქვეყანაში, რომელთანაც უნდა ითანამშრომლოს და მომავალში ააგოს თავისი ურთიერთობა. საქართველოს ბევრი პრობლემა ურუსეთოდ არ მოგვარდება. ამიტომ რუსეთთან ნორმალური ურთიერთობის მოგვარება ჩვენი სისხლხორცეული საქმეა. თბილისი, ჩვენი დედაქალაქი არავის მისცემს უფლებას საქმე სხვა მიმართულებით წაიყვანოს. ჩვენი ღირსება შეულახავი უნდა იყოს და საპატიო სტუმარს ისე მივიღებთ, როგორც მას ეკადრება. საქართველოს ეშველება, თუ ჩვენ თვითონ არ შევჭამთ ერთმანეთს.

მოვუწოდებ ყველას, ყველა პარტიას, ყველა ორგანიზაციას ამ გარდატეხის უმნიშვნელოვანეს ეტაპზე ერთად ვიბრძოლოთ საქართველოში წესრიგის დამყარებისათვის.

- დღევანდელ თათბირზე, - აღნიშნა შემდეგ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - გამოიკვეთა თემა - წესრიგი და ეკონომიკა. თუ ეკონომიკა არ გამოცოცხლდა, კუპონს არაფერი ეშველება. საქართველოში წესრიგის დამყარებასთან დაკავშირებულმა ღონისძიებებმა, მსოფლიოს საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო. ეს შენიშნეს დასავლეთში - გერმანიაში, ამერიკის შეერთებულ შტატებში. ეს იმას ნიშნავს, რომ საქართველოში დაიწყო გაჯანსაღება და მალე წამოვა ინვესტიციები.

შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურმა ვრცლად ილაპარაკა მეწარმეებთან, ბანკირებთან სამართალდამცავი ორგანოების ურთიერთობაზე.

ედუარდ შევარდნაძემ ყურადღება მიაპყრო ნარკომანიასთან ბრძოლის აუცილებლობას და აღნიშნა, რომ სახელმწიფოს სამსახურში ნარკომანი არ უნდა იყოს. ბრძოლა თანდათან გამწვავდება. ნურავის ჰგონია, რომ ამ ბრძოლაში ვინმე დაიღლება. კანონი უნდა კანონობდეს.

ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საკითხია ლიცენზიების გაცემა. ვისაც ამის უფლება არა აქვს, იგი კანონით დაისჯება. ასევე გადასაწყვეტია იარაღთან დაკავშირებული საკითხი. თუ შესაბამისი სამსახური პარლამენტის კომისიებთან ერთად არ წარმოადგენენ წინადადებებს, მივიღებ დეკრეტს იმის შესახებ, რომ ყველა იარაღი აღირიცხოს. ამ ეტაპზე აუცილებლად უნდა მოვაგვაროთ იარაღის აღრიცხვის საკითხი.

სანამ უკანონო შეიარაღებული ფორმირებები ბოგინებენ, ქვეყანას არ ეშველება. სიმართლე ყველაფერში უნდა დადგინდეს: თუ რატომ დაგვაკარგვინეს აფხაზეთი, ვინ იყო ის მოღალატე, რომელმაც შუაზე გახლიჩა საქართველო. რაც შეეხება სამეგრელოს, ამდენი სიმწრის გადატანის მერე ხალხი მზად არის დღედაღამ იშრომოს თუ წესრიგი იქნება.

ჩვენი უმთავრესი საზრუნავი ლტოლვილები არიან. ისინი უნდა გრძნობდნენ, რომ სამშობლო მათთვის ზრუნავს, რომ საკუთარ კერას მალე დაუბრუნდებიან. მე დღეს პრეზიდენტ კლინტონს გავუგზავნე წერილი. სერიოზული საუბარი მქონდა საფრანგეთის პრეზიდენტთან, გაეროს თავმჯდომარესთან, მის პირად წარმომადგენელთან. არის აფხაზეთის პრობლემის მშვიდობიანი გზით გადაწყვეტის შანსი. მეტი სითბოსა და ყურადღების გამოჩენა გვმართებს ლტოლვილების, დაკარგულ შვილთა საზოგადოების მიმართ. ჩვენ მათი ჭირისუფლები ვართ.

თბილისი და მოქალაქეთა კავშირი ერთად იწყებენ ქალაქში სანიტარული მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის ბრძოლას. მივესალმები ამ ინიციატივას და მჯერა, რომ მას კამპანიური ხასიათი კი არ ექნება, არამედ დამკვიდრდება პრაქტიკაში. ეს ძალიან დიდი პოლიტიკური საკითხია.

ჩვენი მოვალეობა ის არის, რომ გაჯანსაღების ტენდენცია, რომელიც გამოიკვეთა, გაღრმავდეს, ხალხი დავარწმუნოთ იმაში, რომ, თუ ყველა ერთად ვიმუშავებთ, ქვეყანა გადარჩება.

ყველამ ერთად ვიბრძოლოთ საქართველოში წესრიგის დასამყარებლად : რესპუბლიკის სამართალდამცავი ორგანოების მუშაკთა თათბირი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 29 იანვარი. - N19(822). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძე:

საქართველოს დამოუკიდებლობის ყველაზე დიდი აღიარება არის პრეზიდენტ ელცინის ვიზიტი, თბილისი და საქართველო მიესალმება, რადგან სტუმრად ჩამოდის მეზობელი, მეგობარი ქვეყნის პრეზიდენტი თანასწორ, თანატოლ პარტნიორ ქვეყანაში, რომელთანაც უნდა ითანამშრომლოს და მომავალში ააგოს თავისი ურთიერთობა, საქართველოს ბევრი პრობლემა ურუსეთოდ არ მოგვარდება. ამიტომ რუსეთთან ნორმალური ურთიერთობის მოგვარება ჩვენი სისხლხორცეული საქმეა. თბილისი, ჩვენი დედაქალაქი არავის მისცემს უფლებას საქმე სხვა მიმართულებით წაიყვანოს. ჩვენი ღირსება შეულახავი უნდა იყოს და საპატიო სტუმრებს ისე მივიღებთ, როგორც მას ეკადრება.

მოსკოვი. 1993 წლის სექტემბერი. თანამეგობრობის
ქვეყნების ხელმძღვანელთა შეხვედრის დროს.

საქართველოში პრეზიდენტ ბორის ელცინის ვიზიტისათვის : მოსკოვი 1993 წლის სექტემბერი. თანამეგობრობის ქვეყნების ხელმძღვანელთა შეხვედრის დროს / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 1 თებერვალი. - N20(823). - 1გვ.

31 იანვრის რადიოინტერვიუ

თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ დაიწყო თბილისში რუსეთის პრეზიდენტის ბორის ელცინის ოფიციალური ვიზიტის მნიშვნელობის შეფასებით. კერძოდ, კომენტატორმა ნატო ონიანმა გაიხსენა ბატონ ედუარდ შევარდნაძის ნათქვამი, რომ დამოუკიდებელ ქვეყანაში ჩამოდის მსოფლიოს ერთ-ერთი უდიდესი ქვეყნის ლიდერი. სტუმრად ჩამოდის მეზობელი, მეგობარი ქვეყნის პრეზიდენტი, ჩამოდის როგორც თანაბართან, თანასწორთან, პარტნიორთან.

- რა გაძლევთ ასეთი განცხადების საფუძველს: რუსეთის საგარეო-პოლიტიკური კურსი საქართველოს მიმართ, საქართველოს, როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფოს სტატუსი, თუ ის, რომ დღეს სხვა მსოფლიოა?

- ჩემი განცხადების საფუძველს მაძლევს ის კანონზომიერება, რომელიც ჩვენი პლანეტის ცხოვრების წესად იქცევა მე-20-21-ე საუკუნეების მიჯნაზე. ყველაფერი, რაც მიღებული და შეუთავსებელია თანაცხოვრების ახალ წესებთნ, ახალ პრინციპებთან, მხედველობაში მაქვს ყოფილი იუგოსლავიის, ყოფილი საბჭოთა კავშირის სივრცეები, მათ შორის აფხაზეთი და სამაჩაბლო, ჩემი აზრით, ეს ანომალიაა, რეაქციული, დრომოჭმული აზროვნებისა და პრაქტიკის გადმონაშთია. ძალადობის ეპოქა, იარაღის მეფობის ეპოქა უნდა დამთავრდეს და დარწმუნებული ვარ, რომ დამთავრდება. ახალი საუკუნე - მომავალი საუკუნე უნდა იყოს. და იგი მოდის, მოაბიჯებს, ჩვენ ამას ვგრძნობთ. მაგრამ ამ ახალ ურთიერთობას აშენება უნდა. ახალი საუკუნე, ახალი ურთიერთობა და ახალი წყობა - ეს შენობა ახალი აგურებისა და ბლოკებისაგან შედგება. ერთ-ერთი ასეთი აგური, მე ასე მესახება, რუსეთ-საქართველოს ახალი ურთიერთობა. ამ ახალ ურთიერთობათა ფონზე უნდა მოვიშუშოთ ჩვენი ტკივილები - აფხაზეთი, ქართველთა და ოსთა კონფლიქტი, ეკონომიკური სიდუხჭირე თუ სხვა მრავალი, რაც სდევს ახალი ქვეყნის დაბადებას. დაბადება ხომ თავისთავად მტკივნეული პროცესია, და, დარწმუნებული ვარ, რომ გაივლის ეს ტკივილები, დადგება ახალი ხანა.

ზოგადად ამგვარად მესახება მე რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა, მისი პერსპექტივები და ასეთ იმედებს ვამყარებ მასზე.

და კიდევ ერთი საკითხი: ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებთან ურთიერთობაში პრობლემისადმი ასეთი მიდგომა, სწორედ ისეთი გააზრება, როგორიც რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობაში ჩანს იმ დოკუმენტების მიხედვით, რომლებსაც ახლა ვაფორმებთ, ვფიქრობ, რუსეთის ინტერესებსაც შეესაბამება და არა მარტო საქართველოს ცალმხრივ ინტერესებს. უკვე ლაპარაკი შეიძლება რუსეთის ახალ როლზე, ახალ გააზრებაზე ჩვენს დღევანდელ რთულ და დაძაბულ პლანეტაზე.

ბუნებრივია, რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკების უმთავრესი საგანი აფხაზეთი იქნება, აფხაზეთის პრობლემასთან დაკავშირებით სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა:

- თუ ვლაპარაკობთ ყოფილი საბჭოთა კავშირის სივრცეზე, კერძოდ, საქართველოსთან მიმართებაში, იქმნება კონფლიქტის მოგვარების ახალი მოდელი - გაეროს ძალისხმევა, შეხამებული რუსეთის სამშვიდობო მისიასთან. ასეთი მიდგომა თანამედროვე პრაქტიკაში მნიშვნელოვანი იქნება საქართველოსთვისაც და სხვა ქვეყნებისთვისაც. გაეროს შესაძლებლობანი ახლა შეზღუდულია. ამას ყველა ხედავს. მე ჩემი პრაქტიკითაც ვხედავ, რომ დღეს გაერო უბრალოდ ვერ გასწვდება ყველა კონფლიქტს. მას განსაკუთრებით ჩვენი კონფლიქტის ვითარებაში შეუძლია მისი მოგვარების რეალური ხელშემწყობის როლი, გადაწყვიტოს სამართლებრივი ბაზის შექმნის საკითხი. დღეს უნდა გაიმართოს გაეროს უშიშროების საბჭოს სხდომა. დაახლოებით ვიცი, საბჭო როგორ რეზოლუციას მიიღებს. ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს პირდაპირ მონაწილეობას კონფლიქტის მოწესრიგებაში. გაეროს შესაძლებლობებისა და რუსეთის ახალი როლის ერთგვარი შეთავსება-შეხამება - ასეთი მოდელი, რომლის აპრობირებაც ჩვენს მაგალითზე უნდა მოხდეს, საკმაოდ პერსპექტიულად მესახება და ამასთან გარკვეულწილად დაკავშირებულია ჩემი იმედები და ოპტიმიზმი.

რაც შეეხება კონკრეტულად 10 თებერვლიდან იძულებით გადაადგილებულთა დაბრუნებას, მიჭირს ამაზე ლაპარაკი, რადგან, თუ ნამდვილ გარანტიებზე ვილაპარაკებთ, მაშინ, ალბათ, ეს რუსეთ-საქართველოს მოლაპარაკების შედეგებმა უნდა მოგვცეს. გაეროს ძალები პრაქტიკულად აქ შემოსვლას ვერ მოასწრებენ, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, 20 თებერვლიდან მაინც უნდა დავიწყოთ. ვფიქრობ საკითხის ასე დასმა კანონზომიერია. - აფხაზეთის ხელისუფლებას აღიზიანებს რუსეთ-საქართველოს ახალი ურთიერთობა. ამ ხელისუფლების აზრით, რუსეთი აფხაზეთის პრობლემაში მაინც საქართველოს სასიკეთოდ იღებს მონაწილეობას. აქვს ამას რაიმე საფუძველი? უკვე შეიძლება ლაპარაკი იმაზე, რომ ქართულმა დიპლომატიამ გადადგმული მნიშვნელოვანი ნაბიჯით მიაღწია ყოველივე ამას?

- არა მგონია, რომ წარმატებებზე შეიძლება ვილაპარაკოთ. ჩვენ ბევრი რამ გვაღიზიანებს ძალიან ცუდი თვისებაა, როცა საქმე ეხება დიდ პოლიტიკას, დიდ ეროვნულ ინტერესებს, იქნება ეს ქართული, აფხაზური თუ რუსული. ამიტომ ყველანი უნდა შევეგუოთ და შევეჩვიოთ, რომ არსებობს რაღაც პრინციპები, რომლებსაც უნდა ემორჩილებოდეს ყველა დიდი თუ მცირერიცხოვანი ხალხი.

გასულ კვირას რესპუბლიკის სამართალდამცავი ორგანოების მუშაკთა თათბირზე დასმული უაღრესად დროული საკითხების მოგვარების აუცილებლობის შესახებ ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ თქვა:

- ჩვენი ცხოვრების ყოველ დღესა და კვირას რაღაც განსაკუთრებული თავისებურება აქვს. განვლილ კვირას ჩვენ შევაჯამეთ საგანგებო წესების შედეგები. რას გვაძლევს იგი პრაქტიკულად: მე ვიტყოდი, რომ, მიუხედავად იმ სიძნელეებისა, რომელთა ფონზეც გვიხდება ცხოვრება და მუშაობა, ეს შედეგები მაინც შთამბეჭდავია. მე მხოლოდ ჩამოვთვლი: ვითარების გაჯანსაღება დასავლეთში (იქნებ ეს ფრაზა ვერც ასახავს ამ მოვლენას, იქნებ უფრო სწორი იყოს სამოქალაქო ომის მოსალოდნელი საშინელი ხანძრის ჩაქრობა), უშიშროებისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროების მუშაობის გადრაქმნა (პრაქტიკულად სრულიად ახლებურ მიდგომებზე შეიძლება ლაპარაკი, ამ ძალისმიერ სამინისტროებში მუშაობის სრულყოფაზე), კრიმინალურ სფეროებსა და მაფიოზებზე შეტევა, საგადასახადო სისტემის ჩამოყალიბება და სხვა მრავალი, რომელთა შესახებაც იყო საუბარი ამ შემაჯამებელ თათბირზე.

როცა აღნიშნულ თათბირზე ვთქვი, სიმართლე ბოლომდე უნდა გაირკვეს, ყველას და ყველაფერს თავისი სახელი დაერქვა-მეთქი, მხედველობაში მქონდა, რომ, თუ ასე არ მოხდა, მაშინ წესრიგის დამყარების პროცესი მტკივნეული და ხანგრძლივი იქნება. ეს ყოველმიზეზგარეშე უნდა მოხდეს. მე იმის მომხრე ვარ, რომ ყველა დაისაჯოს და ყველა ციხეში წავიდეს, მაგრამ ხალხმა უნდა იცოდეს, ვინ რას წარმოადგენს. არც ის იყო ეფექტისათვის ნათქვამი, შემოწმება ჩემგან უნდა დავიწყო-მეთქი. მხედველობაში მაქვს ის გარემოება, რომ ნარკომანია დღევანდელობის საშინელი სენია, რომელიც როგორც იტყვიან, აფეთქებით ემუქრება მთელ ქვეყანას, განსაკუთრებით მომავალ თაობებს. ნარკომანიის წინააღმდეგ ბრძოლა სახელმწიფომ უნდა ითავოს. ვერ იბრძოლებს ის ჩინოვნიკი თუ მოხელი, რომელსაც ამის მორალური უფლება არა აქვს. ამიტომ სახელმწიფო დაწესებულებები, ორგანიზაციები, შინაგან საქმეთა, თავდაცვის, უშიშროების სამინისტროები უნდა გაიწმინდოს ამ ელემენტებისაგან. როცა ვამბობ, გაიწმინდოს-მეთქი, ეს როდი ნიშნავს, რომ ისინი ქუჩაში გავყაროთ, ზოგს ვუმკურნალოთ, ზოგი მოვაწყოთ, დავეხმაროთ შეძლებისდაგვარად, მაგრამ ასეთი ფილტრი ყოველმიზეზგარეშე აუცილებელია.

ზოგიერთი სისხლის აღებაში, ანალიზში დაინახავს პიროვნების უფლებების შელახვას. ამიტომ გადავწყვიტე, რომ ეს პროცესი ჩემით დაიწყოს (მე რომ სისხლის აღების არ მეშინია, მე მგონი, ეჭვი არავის ეპარება), სახელმწიფოს მეთაურის აპარატით დაიწყოს. ვფიქრობ, დღეს-ხვალ ასეთი სამუშაო შესრულდება.

- რა უშველის დღეს ქართულ კუპონს და რამდენად დაეხმარება ის ცნობილი 200 მილიონი, რომელიც, ყოფილი პრემიერის აზრით თქვენ სადღაც „გააქრეთ“?

- ეს უაღრესად სერიოზული საკითხია. მინდა ერთხელ კიდევ შევახსენო ჩვენს მოქალაქეებს, რომ როდესაც მინისტრთა კაბინეტის წინადადებით ჩვენ მივიღეთ გადაწყვეტილება კუპონის შემოღების თაობაზე, მე მაშინ ვთქვი, კუპონი გაუფასურდა-მეთქი, სხვაგვარად არც შეიძლებოდა მომხდარიყო. შესაძლოა ეს პროცესი მცდარმა საკრედიტო პოლიტიკამ ან სხვა სუბიექტურმა მოვლენებმა დააჩქარა, მაგრამ ეს პროცესი ერთი თვით ადრე თუ გვიან მაინც დაიწყებოდა, რადგან, ვინც კუპონის პრობლემას ეკონომიკისაგან მოწყვეტით განიხილავს, იგი ცდება, საქმეში ჩახედული არ არის, ანდა მოსაზრება, რომ ახლა დროა უკვე ლარზე ვიფიქროთ, იქნებ ამან გვიშველოსო. ვერავითარი ლარი და ვერავითარი ახალი ვალუტა ვერ უშველის ქვეყანას, თუ ეკონომიკის გაჯანსაღების პროცესი არ დაიწყო. ამიტომაც მე მნიშვნელოვან ისტორიულ მოვლენად მიმაჩნია ის, რაც ამ დღეებში გაიმართება - პრეზიდენტ ელცინის ვიზიტი, რომლის დროსაც ხელი უნდა მოვაწეროთ მრავალ ეკონომიკურ ხელშეკრულებას. იმის პარალელურად, რაც უკვე გაკეთდა ჩვენი ეკონომიკური კავშირების გასაძლიერებლად, ეს ერთ-ერთი გამოსავალი, რომ სწრაფად მივიღოთ ეფექტი. თუ კავშირურთიერთობანი სწრაფად აღდგება და ახალი კავშირები დამყარდება, მაშინ ეკონომიკა გამოცოცხლდება და ამ ბაზაზე შეიძლება კუპონიც გაჯანსაღდეს და ახალი ვალუტის, ლარის შემოღებაზეც ვიფიქროთ.

მეორე გზა - ეს არის დიდი კრედიტების მიღების გზა. თუ ჩვენ მართლაც მივიღებთ 200 თუ 300 მილიონ დოლარს... ეს არც ისე ბევრია, ეკონომისტთა გაანგარიშებით, ამ ეტაპზე ეკონომიკის გაჯანსაღებისა და კუპონის განმტკიცებისათვის მილიარდი დოლარი მაინც გვჭირდება, მაგრამ გარკვეულ შეღავათს მოგვცემს 100-200 მილიონი დოლარიც.

ამასთან დაკავშირებით (მე რამდენადმე ხუმრობად ვთვლიდი ამ ბრალდებას) ზოგიერთი მასალა გამოქვეყნდა „საქართველოს რესპუბლიკაში“. ახლა მთელი სერიოზულობით მინდა ვთქვა, რომ საზოგადოებრიობამ ყველაფერი უნდა იცოდეს, რასთან გვაქვს საქმე. რა არის ეს: საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ძალიან სერიოზული წერილი იმის პერსპექტივით, რომ საქართველომ შეიძლება მართლაც მიიღოს გარკვეული რაოდენობის კრედიტები და ეკონომიკური დახმარება. დაგვიმალეს ეს წერილი, როგორც მოხდა ეს, როგორ აღმოჩნდა მისი ასლი ბატონ თენგიზ სიგუასთან, თითქოს დედანი დაკარგა, ასლი კი მასთან არის სახლში... რაც იგი ორჯერ იყო პრემიერ-მინისტრი, ყველა დოკუმენტს შინ ინახავდა? ჩემი აზრით, ჩვენი მოქალაქეები ამას უნდა ჩაუფიქრდნენ. იქ იყო მეორე წერილიც (ეს ერთი წერილი გამოქვეყნდა პრესაში), მე მოვითხოვ, რომ გამოქვეყნდეს მეორე წერილიც, ის, რომელიც ბატონ რომან გოცირიძეს გადავუგზავნე: „სასწრაფოდ შეისწავლეთ და სასწრაფოდ წარმოადგინეთ წინადადება“. იგი ახლა მინისტრთა კაბინეტიდან წავიდა და, როგორც ჩანს, მინისტრთა კაბინეტშიც, ჯერჯერობით, არავითარი რეაგირება არ ყოფილა ამ დოკუმენტზე. ესეც თქვენი სასწრაფო და ესეც ლტოლვა კაბინეტისა, რაც შეიძლება ჩქარა მიიღონ კრედიტები.

- ამ წერილის თაობაზე ოდესმე უთქვამს თქვენთვის რაიმე ბატონ სიგუას?

- ჩემი მორალი და ზნეობა არ მაძლევს იმის უფლებას, რომ ბრალდება ადამიანს უკან დავუბრუნო, მაგრამ, თუ გავითვალისწინებთ ჩემს მიმოწერასა და არაერთგზის თხოვნას იმავე სავალუტო ფონდში კრედიტების მიღების თაობაზე. ანდა როგორ მივიღეთ 70 მილიონი ეკიუს კრედიტი ევროგაერთიანებისაგან, რამდენი ჩემი პირადი თხოვნა, მიმართვა და წერილია გაგზავნილი დიდი შვიდეულის სახელზე, რომლებსაც მე ვიტყოდი, კაცი უცრემლოდ ვერ წაიკითხავს, ხვეწნა და მუდარა, დაგვეხმარეთ, გვიშველეთ... ჩემი ვიზიტი გერმანიაში, რომლის შდეგადაც მივიღეთ 80 მილიონი გერმანული მარკა როგორც უპროცენტო გრძელვანიანი კრედიტი და 20 მილიონი გერმანული მარკა ერთდროული ჰუმანური დახმარება; ჩემი არაერთგზის თხოვნა თურქეთის ხელმძღვანელობისადმი, რომელმაც 50 მილიონი დოლარი კრედიტი გამოგვიყო. ახლა კიდევ ახალი თხოვნა და სხვა მრავალი.

ყოველივე ამის შემდეგ, განა შეიძლებოდა კაცისათვის, რომელმაც, როგორც იტყვიან, ამდენი ირბინა და დაჩოქილმა მოიარა სხვადასხვა ქვეყანა იმისათვის, რომ რაღაც გროშები მიეღო, ასეთი პერსპექტივის მქონე დოკუმენტების შესახებ მოეხსენებინათ და მას იგი უყურადღებოდ დაეტოვებინოს? ამიტომ, ჩემი აზრით, ძალიან კარგია, რომ პრესა გამოეხმაურა ამ ამბავს, მაგრამ კიდევ ყველაფერი უნდა გაირკვეს. უნდა გამოქვეყნდეს ის წერილიც, რატომ დაემართა ბატონ გოცირიძეს, რომ მთავარი დოკუმენტიც უმოძრაოდ აღმოჩნდა, და სხვა მრავალი. ამას ანგარიშსწორებისა და იმისათვის კი არ ვამბობ, რომ ვიღაცას ნიშანი მოვუგო, არამედ იმისათვის, რომ, თუ სესხების, კრედიტებისა და დახმარების მიღების რაღაც პერსპექტივა იქნება, მაშინ შეიძლება კუპონიც უფრო სწრაფად განმტკიცდეს და გაჯანსაღდეს. თუ ასეთი პერსპექტივა არ გვექნება და ამაზე უფრო დეტალურად შემიძლია ვილაპარაკო ვაშინგტონში ვიზიტის შემდეგ, მაშინ, ალბათ, ეს კიდევ უფრო მტკივნეული პროცესი იქნება.

- გასულ კვირას, საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის ახალგაზრდულმა ორგანიზაციამ დააფიქსირა საკუთარი არსებობა. რას ნიშნავს ეს - გაიყო მოქალაქეთა კავშირი?

- არა. ორგანიზაციის დამაარსებელი და ორგანიზატორი გიორგი მაისურაძე ჩვენი მოძრაობის გამგეობის წევრია. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ მოქალაქეთა კავშირი - ეს არის ორგანიზაცია ახალგაზრდობისათვის და გამოირჩევა ახალგაზრდობის პრობლემებისადმი ახლებური მიდგომით. მე უკვე ვთქვი, რომ ჩვენ ეს ორგანიზაცია არ შეგვიქმნია ვიღაცის დაბომბვისა და რაღაცის დანგრევისათვის. ამ კავშირს სულ სხვა მისია აქვს და იგი სრულიად განსხვავდება ამ პარტიებისაგან, რომლებიც დღეს ასპარეზზე გამოვიდნენ საქართველოში.

ვფიქრობ, რომ ახალგაზრდობასაც ეს იზიდავს. იზიდავს ის, რომ მოქალაქეთა კავშირი განზე არ დგას წესრიგის დაცვის პრობლემებისაგან. ყველა ორგანიზაცია ცდილობს იპოვოს თავისი ადგილი საერთო-სახალხო ეროვნულ მოძრაობაში. და, აი, დაიწყო თბილისში სანიტარული მოწესრიგება. თბილისის მოქალაქეთა კავშირის თითქმის ყველა წევრი რაღაცნაირად მონაწილეობდა ამ ღონისძიებაში. ეს ახლებური მიდგომაა. არა მარტო კრიტიკა თბილისი დალპა და სად არის ხელისუფლებაო, არამედ უშუალოდ მონაწილეობა ყველაფერში. მე მგონი, ასეთმა მიდგომამ არ შეიძლება გამოიწვიოს ახალგაზრდობის ინტერესი, რადგან ახალგაზრდობას უნდა რაც შეიძლება მალე ეზიაროს იმას, თუ რა არის სახელმწიფოს მმართველობა, რას ნიშნავს მოქალაქეთა პასუხისმგებლობა სახელმწიფოს მშენებლობისათვის და ა.შ. რატომ უნდა გამოიწვიოს გაკვირვება ამ მოვლენამ? ვიცი, რომ ახლა ლაპარაკობენ, მოქალაქეთა კავშირი კომკავშირს, პიონერულ ორგანიზაციას ქმნისო. უბრალოდ ცუდად იცნობენ მსოფლიოს პოლიტიკურ მოძრაობათა ისტორიას. არც ერთი სერიოზული პოლიტიკური მოძრაობა არ შობილა და არ გადაზრდილა მნიშვნელოვან ძალად ისე, რომ მასთან ერთად პარალელურად არ ყოფილიყო მისი მიმდევარი ახალგაზრდული ორგანიზაციები, ან მის შემადგენლობაში, ანდა ცალკე, რომლებიც მის პრინციპებს იზიარებენ. მე მგონი, ეს მოქალაქეთა კავშირს მხოლოდ ამშვენებს და აძლიერებს.

მივესალმები მათ. შესანიშნავი, ძალიან კარგი ახალგაზრდები მოდიან. იგივე გიორგი მაისურაძე, რომლითაც ვამაყობ, რომ ასეთ ახალგაზრდასთან მიხდება მუშაობა და ბევრი სხვა.

- გუშინ თქვენ განათლების მუშაკებს შეხვდით. ნაჩვენები იყო ნანა ჯანელიძის ახალი ქართული მხატვრული ფილმი „იავნანა“ იაკობ გოგებაშვილის მოთხრობის მოტივების მიხედვით. თქვენი აზრით, რა შეასრულებს დღეს ამ „იავნანას“ როლს ქართული საზოგადოებისათვის, რა გააღვიძებს, რა გამოიყვანს მას ამ მდგომარეობიდან და რა დაგვაბრუნებს იმ ნათელ საწყისებთან, რომლებიც ამ ფილმში ლამაზად და პოეტურად არის ნაჩვენები?

- პედაგოგებს მუშაობის ურთულესი პირობები აქვთ. ამ საკითხებზე მსჯელობა გვქონდა და კარგია, რომ ასეთი ფილმი წაუმძღვარეს ამ ჩვენს საუბარს. ეს ღრმად ეროვნული ფილმია. ამავე დროს ეხმიანება ზოგადსაკაცობრიოს. მე ასე აღვიქვი ეს ფილმი: ჭეშმარიტი ეროვნული ზოგადსაკაცობრიოს ნაწილია. რა გადაარჩენს და რაში უნდა ვიპოვოთ გამოსავალი? საქართველოს გადაარჩენას ჭეშმარიტად ეროვნული და მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობა. მაღალი სულიერება, რომელიც აუცილებლად მიგვიყვანს მატერიალურ კთილდღეობამდე და ნამდვილ დამოუკიდებლობამდე.

„მომავალი საუკუნე ზოგადსაკაცობრიო იდეალების დამკვიდრების საუკუნე უნდა იყოს და ჩვენ ვგრძნობთ, რომ იგი მოდის“ : 31 იანვრის რადიოინტერვიუ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა]ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 1 თებერვალი. - N20(823). - 1 გვ.

მმართველობის ადგილობრივი ორგანოების ხელმძღვანელთა რესპუბლიკური თათბირი

ასეთი ყოველთვიური შეხვედრები აუცილებელია, - თქვა თათბირის გახსნისას საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაუმა ედუარდ შევარდნაძემ. - ასეთ შეხვედრებზე არ უნდა მოვერიდოთ ყველაზე მწვავე საკითხების დასმას, რომლებიც აწუხებს ქალაქელებსა და რაიონებს. ასეთი შეხვედრები საშუალებას გვაძლევს უკეთ შევიგრძნოთ ქვეყანაში შექმნილი ვითარება და მივიღოთ გადაწყვეტილებები. თათბირზე ინფორმაციული ხასიათის მოხსენებები გააკეთეს საგადასახადო ინსპექციის უფროსმა დავით სალარიძემ, „საქენერგოს“ თავმჯდომარემ იური ჭედიამ, პურპროდუქტების კორპორაციის თავმჯდომარემ ანზორ ბურჯანაძემ, ფინანსთა მინისტრის მოადგილემ რომან კურატაშვილმა, პარლამენტის საფინანსო-საბიუჯეტო კომისიის თავმჯდომარემ თემურ ბასილიამ.

თავიანთ რაიონებში შექმნილ ვითარებასა და პრობლემებზე, რომელთა გადაწყვეტა სადღეისოდ საშური საქმეა, ილაპარაკეს ახალციხის, წალენჯიხის, ბოლნისის, ახალქალაქის, კასპის, ნინოწმინდის, ზესტაფონის, ლანჩხუთის, თბილისის ნაძალადევის რაიონის, ყაზბეგის, სამტრედიის, თერჯოლის რაიონების გამგებლებმა ნუგზარ სარჯველაძემ, დავით ქანთარიამ, შოთა რეხვიაშვილმა, სტეფანე სტეფანიანმა, გია ციხისთავმა, რაფიკ არზუმანიანმა, ჯემალ გორგოძემ, ანზორ კილაძემ, თამაზ ახვლედიანმა, ჰამლეტ მელაძემ, ნოდარ ძნელაძემ, გიორგი ამირანაშვილმა. მოკლე, ლაკონურმა გამოსვლებმა ნათლად წარმოაჩინა თითოეული რაიონისა და ქალაქის სატკივარი, მაგრამ ყველა გამოსვლას ერთი საერთო თემა აერთიანებდა - ეს არის სრული წესრიგის აღდგენა, რომელიც მჭიდროდ არის დაკავშირებული ეკონომიკის აღორძინებასთან.

- ბევრი პრობლემა, - თქვა მან, - რომელთა შესახებ აქ ილაპარაკეს, შეიძლება მოგვარდეს საკუთარი რესურსებით. ზოგიერთს კი განიხილავს მინისტრთა კაბინეტი გამგებლებისა და დაინტერესებული პირების მონაწილეობით.

არაერთხელ თქმულა, რომ გამგებელთა ინსტიტუტი ცენტრალური ინსტიტუტია. იმაზე, თუ როგორ მუშაობენ ისინი, დამოკიდებულია ქვეყნის ბედი. ხანდახან უსამართლოდ და უკანონოდ გავიწროებენ, მაგრამ ჩვენ აუცილებლად დაგიჭერთ მხარს, დაგიცავთ, თუ ამის საფუძველი გვექნება, უპირველეს ყოვლისა, ეს უნდა იყოს თქვენი პროფესიონალიზმი, სიტუაციის ფლობა და პერსპექტივების ხედვა. და, რაც მთავარია, უნდა გვქონდეს რწმენა, სინდის-ნამუსი და პატიოსნება. ჩვენ ყველამ ერთად უნდა ვიბრძოლოთ, რათა ქვეყანა კრიზისიდან გამოვიდეს. თქვენ შეგიძლიათ ჩათვალოთ, რომ მოსაგვარებელ საკითხებში თქვენი მოკავშირეები იქნებიან პრემიერ-მინისტრი, ვიცე-პრემიერები, სახელმწიფოს მეთაური.

თუ ერთად არ ავითვისეთ ეს სამყარო, რომელშიც შევდივართ, ახალი კანონები, რომლებსაც პარლამენტი ქმნის, ერთად არ გავიზიარეთ ეს რთული ეტაპი, ქვეყანას არაფერი ეშველება. ეს კი, უპირველესად, წესრიგით იწყება. თუ ჩვენმა უცხოელმა პარტნიორებმა არ დაინახეს, რომ ჩვენ შრომა შეგვიძლია, თანამედროვე დონეზე ვაზროვნებთ, ქვეყანა კიდევ უფრო მძიმე ვითარებაში აღმოჩნდება. არადა, ჩვენს ქვეყანას ბევრი ეროვნული სიმდიდრე აქვს, რომლის ფასი, სამწუხაროდ, ჯერ კიდევ არ ვიცით. მარტო „ბორჯომი“ რად ღირს, არას ვამბობ ჭიათურაზე, ზესტაფონზე, რუსთავსა და სხვა რაიონებზე. ანდა ქართული ღვინო - ეს უზარმაზარი სიმდიდრე როგორმე უნდა გადავარჩინოთ. ასევე უნდა ვიზრუნოთ ქართულ ხილზე, ჩვენს წიაღისეულზე, რომლებიც უნდა შევინარჩუნოთ იმისათვის, რომ ხვალ ხალხმა უკეთესად იცხოვროს.

ნურავინ დამაჯერებს, აღნიშნა შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურმა, რომ თუ მონდომება იქნებოდა, არ მოხერხდებოდა ახალქალაქიდან 50 ათასი ტონა კარტოფილის გამოტანა. თავის მხრივ ბევრი რამის შეთავაზება შეიძლებოდა. რაც ახალქალაქში სჭირდებათ. კარგია, რომ გაჩნდა სურვილი რაიონებში აიგოს მცირე ჰესები, რაც საკუთარი საშუალებებით ენერგიის მიღების წყარო გახდება. ამერიკაში სერიოზულად ლაპარაკობენ მილიარდიანი სესხის გამოყოფაზე მცირე ჰესებისათვის. აქ იყო ყოფილი სენატორი, რომელიც ამ საკითხით არის დაინტერესებული და დამაიმედებელი პერსპექტივაც დასახა.

ბევრი რამის გაკეთება შეიძლება უკრაინასთან, რუსეთთან, ყაზახეთთან ურთიერთობით. მათ აქვთ მარცვლეული. რომელიც შეიძლება გაიცვალოს ღვინოზე, კონიაკზე, შამპანურზე. ამ საკითხებზე სისტემატურად უნდა ვმუშაობდეთ.

რაიონის გამგებელებისაგან ველოდებით უფრო მეტ ინიციატივას, რეზერვების ამოქმედებას, გაბედულ ექსპერიმენტებს. ყოველი ექსპერიმენტი უნდა წახალისდეს, შეიძლება მან ხანდახან არ გაამართლოს, მაგრამ იმაზე საშინელება არაფერია, როცა აზრი გაყინულია. საქართველოში ძიება, ინიციატივა ყოველთვის იყო. მით უმეტეს ახლა, როცა არ იზღუდება ინიციატივა, სიახლე. ამ ზამთარმა ჩვენ ბევრი რამ გვასწავლა და სერიოზულ გაკვეთილად უნდა გამოგვადგეს. შევეცადოთ, რომ უფრო კონკრეტულად მივხედოთ ყველა დარგს, იმას, რომ სახელმწიფო მექანიზმი ისე ამუშავდეს, როგორც ქვეყანა მოითხოვს.

გამგებელთა ინსტიტუტი ცენტრალური ინსტიტუტია : მმართველობის ადგილობრივი ორგანოების ხელმძღვანელთა რესპუბლიკური თათბირი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 1 თებერვალი. - N20(823). - 2 გვ.

ჩემო ძვირფასო მეგობარო, ბატონო თენგიზ,

სახელოვან იუბილეს გილოცავთ და მოგესალმებით ჩვენი დროის ერთ ყველაზე გამოჩენილ ქართველს, გენიალურ შემოქმედს, დიდ მოაზროვნეს და უმამაცეს ადამიანს.

თქვენ ასწავლით ადამიანებს მშვენიერების სიყვარულს, უნერგავთ სიძულვილს სისასტიკისა და ბოროტებისადმი.

თქვენ დაანახეთ მსოფლიოს, რომ მონანიება სულით ძლიერთა ნიჭია.

ვამაყობ, რომ ვარ თქვენი თანამედროვე და თანამოაზროვნე.

31.01.94 წელი
მარად თქვენი
ედუარდ შევარდნაძე.
ქ. თბილისი.

მილოცვა : მილოცვა ბატონ თენგიზ აბულაძეს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 2 თებერვალი. - N21(824). - 1 გვ.

მოსკოვი

დიდად პატივცემულო ბორის ნიკოლოზის ძევ,

გულითადად გილოცავთ და ყოველივე საუკეთესოს გისურვებთ თქვენი დაბადების დღესთან დაკავშირებით. ყველას დიდი სურვილი გვაქვს, რომ თქვენ როგორც ყოველთვის იყოთ მხნედ, არ მოგკლებოდეთ ენერგია და წარმატებები ყველა საქმესა და წამოწყებაში რუსეთის კეთილდღეობისა და აყვავებისათვის. - ყველაფერი უშუალოდ არის ერთმანეთთან დაკავშირებული. ასევე უნდა იცოდეთ, რომ თქვენ, თქვენს საქმიანობას რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის ურთულეს პოსტზე უკავშირებენ იმედებს ჩვენთანაც, საქართველოში.

გელით თბილისში, და დარწმუნებული ვართ, რომ თქვენი ისტორიული ვიზიტი საქართველოში ახალ ფურცელს ჩაწერს ჩვენი ქვეყნებისა და ხალხების ურთიერთობაში.

გულწრფელად თქვენი
ედუარდ შევარდნაძე.
თბილისი, 1994 წლის 1 თებერვალი.

მის აღმატებულებას ბ. ნ. ელცინს, რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 2 თებერვალი. - N21(824). - 1 გვ.

საქართველოსა და რუსეთს შორის თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმებათა პაკეტის ხელმოწერის საზეიმო ცერემონიის შემდეგ საქართველოს მინისტრთა კაბინეტის სხდომათა დარბაზში გაიმართა ბორის ელცინისა და ედუარდ შევარდნაძის პრესკონფერენცია ქართველი და უცხოელი ჟურნალისტებისათვის.

მოგესალმებით ქალბატონებო და ბატონებო,

მადლობას მოგახსენებთ პრესკონფერენციაში მონაწილეობისათვის, ჩვენს ქვეყანაში რუსეთის პრეზიდენტის პირველი ოფიციალური ვიზიტისადმი ესოდენი ყურადღებისათვის.

ეს მოვლენა უთუოდ იმსახურებს ამას. ჩვენ იგი ისტორიულად მიგვაჩნია. მის ასეთ ხასიათსა და მასშტაბს განსაზღვრავს, ჩვენი აზრით, შემდეგი გარემოებანი:

- საქართველოსა და რუსეთის ურთიერთობის მრავალსაუკუნოვან ისტორიაში პირველად ჩვენ მოგვეცა შანსი ავაგოთ იგი ახალ საფუძველზე:

- წარსული წლებისაგან განსხვავებით ორი ქვეყანა პირველად ათანხმებს თავის სტრატეგიულ მიზნებსა და ინტერესებს როგორც ორი თანასწორუფლებიანი დამოუკიდებელი სახელმწიფო;

- პირველად მთელი რიგი მოვლენებით დამძიმებული საკმაოდ ხანგრძლივი პერიოდის შემდეგ, რომელთა შედეგები ჯერ კიდევ აღმოსაფხვრელია, გაჩნდა ჩვენი ხალხებისათვის ტრადიციული მეგობრული ურთიერთობის აღდგენის იმედი;

- ვიზიტის მნიშვნელობა, სცილდება საქართველო-რუსეთის ურთიერთობის ფარგლებს. მის ფორმალიზაციასთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული კავკასიისა და შავი ზღვის რეგიონში მოწესრიგების მთელი კომპლექსი, აქ მშვიდობისა და სტაბილურობის მიღწევა.

ჩვენ ეს-ეს არის ხელი მოვაწერეთ საქართველოსა და რუსეთის ფედერაციას შორის სრულმასშტაბიან, დიდ, როგორც ჩვენ ვამბობთ, ხელშეკრულებას. ჩემი აზრით, მისი სახელწოდება თავისთავად მეტყველებს ამას.

ხელშეკრულებით გათვალისწინებული მეგობრობა, კეთილმეზობლობა, თანამშრომლობა - სწორედ ის არის, რასაც რამდენიმე საუკუნეა ესწრაფვის საქართველო თავის დიდ ჩრდილოელ მეზობელთან ურთიერთობაში. ეს არის ის, რაც სურს მას დღეს და ესურვება ხვალ, თვალსაწიერ და შორეულ მომავალში.

ხელშეკრულების გარდა ხელმოწერილია დოკუმენტების პაკეტი, რომელიც შედგება ათი შეთანხმებისაგან, ეს შეთანხმებანი აწესრიგებს ორმხრივ ურთიერთობას სხვადასხვა სფეროში. ეს გახლავთ თავისუფალი ვაჭრობა, კულტურა, მეცნიერება და განათლება, კავშირგაბმულობა, საერთაშორისო საავტომობილო მიმოსვლა, გადასახადების პროცესების მოწესრიგება და გადასახლებულთა უფლებების დაცვა, საგანგებო სიტუაციათა თავიდან აცილება და ლიკვიდაცია.

ხელმოწერილია აგრეთვე შეთანხმება საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიაზე რუსეთის ფედერაციის სასაზღვრო ჯარების სტატუსისა და მათი ფუნქციონირების შესახებ.

ადრე დადებულ შეთანხმებებთან ერთად - ისინი კი ოცზე მეტია - პაკეტი საქართველო-რუსეთის ახალ შეთანხმებათა სოლიდურ სამართლებრივ ბაზას წარმოადგენს.

ჩვენი მთავარი სურვილი ის გახლავთ, რომ ხელშეკრულებისა და დღეს ხელმოწერილი სხვა შეთანხმებების დებულებანი რაც შეიძლება მალე რეალურად განხორციელდეს. ეს შეესაბამება როგორც საქართველოსა და რუსეთის, ასევე მთელი ჩვენი რეგიონის ინტერესებს, რომელიც უთუოდ მთავარია საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების თვალსაზრისით.

ეს კონტექსტი იყო უმთავრესი ჩვენი ახლანდელი საუბრებისა და მოლაპარაკების დროს, რომლებიც დიდი ხნის წინათ დაწყებული დიალოგის გაგრძელებაა. ჩვენ დაწვრილებით და გულდასმით განვიხილეთ ჩვენი ქვეყნების ურთიერთობის განვითარების მდგომარეობა და პერსპექტივები, ხაზგასმით აღვნიშნეთ, რომ ორივე მხარე ვესწრაფვით მის ყოველმხრივ გაუმჯობესებას. დავასკვენით, რომ შექმნილი სიტუაცია ხელს უწყობს ამას და რომ ჩვენ ყოველ ღონეს ვხმარობთ დასახულ შესაძლებლობათა განსახორციელებლად. მნიშვნელოვანი დრო დავუთმეთ აფხაზეთს, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის ეგიდით და რუსეთის შუამავლობით ამ და სხვა კონფლიქტების პოლიტიკურ მოწესრიგებას. ჩვენ განვიხილეთ აგრეთვე ამიერკავკასიასა და მთლიანად კავკასიაში შექმნილი სიტუაცია, ჩამოვაყალიბეთ მდგომარეობის ჩვენეული თვალსაზრისი. ჩემი აზრით, დადგა დრო ერთობლივად შევიმუშაოთ კავკასიის სტაბილურობის ფორმულები - რეგიონის სახელმწიფოთა შეთანხმებული ძალისხმევით მუდმივ კონსულტაციათა მექანიზმის ფარგლებში, რომელსაც მე „კავკასიის დიალოგს“ ვუწოდებ.

ჩვენი საუბრების პოლიტიკური პრობლემატიკა მოიცავდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის საქმიანობის სრულყოფის ასეთ საკითხებს. საერთაშორისო მდგომარეობის განხილვისას ჩვენ მთავარი ყურადღება მივაპყრეთ კოლექტიური უშიშროების უზრუნველყოფის საკითხებს. ამ უმნიშვნელოვანესი მიმართულებით რეგიონალური და სახელმწიფოთაშორისი გაერთიანებების სტრატეგიული თანამშრომლობის სხვადასხვა ფორმას.

საქართველოში რუსეთის პრეზიდენტის პირველ ოფიციალურ ვიზიტთან დიდი იმედები და მოლოდინია დაკავშირებული.

დარწმუნებული ვარ, რომ ისინი სავსებით გამართლდება.

ბორის ელცინისა და ედუარდ შევარდნაძის პრესკონფერენცია // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 4 თებერვალი. - N23(826). - 2,3 გვ.

3 თებერვალს, საღამოს სასტუმრო „მეტეხში“ გაიმართა დარბაზობა საქართველოში რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის ბორის ელცინის ოფიციალური ვიზიტის გამო.

დარბაზობაზე სიტყვა წარმოთქვა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ. მან თქვა:

ბატონო რუსეთის პრეზიდენტო, დიდად პატივცემულო ბორის ნიკოლოზის ძევ, კვლავ გულითადად, მთელი სულითა და გულით მოგესალმებით თქვენ.

ვფიქრობ, თავად დელეგაციის შემადგენლობა, მისი ფართო წარმომადგენლობითი ხასიათი, ადასტურებს თქვენი ვიზიტის განსაკუთრებულ მნიშვნელობასა და ახალ, პატივისცემით დამოკიდებულებას საქართველოსადმი. ჩვენ რუსეთის მთავრობის თავმჯდომარის პირველ მოადგილეს ოლეგ სოსკოვეცს, პრეზიდენტის პირველ თანაშემწეს ვიქტორ ილიუშინს, საგარეო საქმეთა მინისტრს ანდრია კოზირევსა და თავდაცვის მინისტრს პავლე გრაჩოვს, მოსკოვის მერს იური ლუჟკოვს, სანკტ-პეტერბურგის მერს ანტოლი სობჩაკს, დაღესტნის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს მაგომედ ალი მაგომედოვს, აქ ჩრდილოეთ კავკასიის მოძმე ხალხების წარმომადგენელს, რუსეთის ელჩს ვლადიმერ ზემსკის ვეუბნებით - კეთილი იყოს თქვენი ჩამობრძანება. დელეგაციის შემადგენლობაში და პრეზიდენტის თანმხლებ პირთა შორის ბევრია საქართველოს ძველი და კეთილი მეგობარი.

ყველას გვიხარია თქვენი ნახვა, მოხარული ვართ გიმასპინძლოთ აქ, ძველ თბილისში, სადაც ჩვენი ისტორია თითქოს ხელის გულზეა.

მას, ისევე როგორც ამ მიწას, ძალიან რთული რელიეფი აქვს, მაგრამ, ყველა დაბრკოლებისა და წინაღობის მიუხედავად, საქართველოსა და რუსეთის საუკეთესო ადამიანები შეუპოვრად კვალავდნენ ჩვენი ხალხების საერთო ინტერესებით ნაკარნახევ შემხვედრ მარშუტებს.

საქართველოსა და რუსეთის ახალი სახელმწიფოებრიობის ჩამოყალიბების ურთულეს ეტაპზე ვერავითარი წინაღობა და დაბრკოლება დღესაც ვერაფერს დააკლებს მათ.

რუსეთის პრეზიდენტის პირველი ოფიციალური ვიზიტი დამოუკიდებელ საქართველოში იძენს ისტორიული მოვლენების მასშტაბსა და მნიშვნელობას.

მას ვუკავშირებთ ჩვენი ხალხების სულიერი ნათესაობის ტრადიციათა აღორძინების იმედებს, ხოლო თუ პოლიტიკის ენით ვიტყვით, - საქართველო-რუსეთის პრინციპულად ახალი ურთიერთობის მნიშვნელობას თანასწორუფლებიანობის, ნდობის, ურთიერთგაგების, კეთილმეზობლობის, მეგობრობისა და ძმობის სულისკვეთებით.

მას უკავშირდება სამართლიანობის აღდგენის იმედები, რომელიც ჩვენთვის ნიშნავს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას.

მოაზროვნე საქართველოს - ოსტატთა, მუშათა, მიწათმოქმედთა, მეცნიერთა, ხელოვანთა ქვეყანას სურს ვრცელი და მტკიცე საწარმოო, ინტელექტუალური, კულტურული კავშირურთიერთობის აღდგენა რუსეთთან.

თქვენი სახით, ბორის ნიკოლოზის ძევ, საქართველო მიესალმება იმ რუსეთს, რომლისგანაც მუდამ ელოდა გაგებასა და სამართლიანობას. იგი მიესალმება იმ სახელოვან რუს ადამიანებს, რომლებსაც არ აკლდათ ვაჟკაცობა გამიჯვნოდნენ იმპერიული ძალმომრეობის პოლიტიკას და სიმართლისა და სიკეთის მხარეზე დამდგარიყვნენ.

სწორედ ასე მოიქეცით თქვენ 1989 წლის 9 აპრილს სისხლიანი კვირის შემდეგ, როცა თბილისში ჩამობრძანდით ხალხის დესპანად, რომელმაც არ მოისურვა ჰქონოდა რაიმე საერთო უმწეო ქალებისა და ბავშვების მკვლელებთან. სწორედ რუსეთის ჭეშმარიტი ნების გამოხატვის მისწრაფებამ გიკარნახათ იმავე წლის დეკემბერში. მიგეტოვებინათ სახალხო დეპუტატთა ყრილობის სხდომათა დარბაზი. იმის წინააღმდეგ პროტესტის ნიშნად, რომ ცდილობდნენ გაემართლებინათ მკვლელები და ყრილობის თითქმის ნახევარი გამოგყავთ თქვენ.

საქართველოს ახსოვს ეს, როგორც ახსოვს ანატოლი ალექსანდრეს ძე სობჩაკის ვაჟკაცობა, მისი მტკიცე გადაწყვეტილება დაეცვა ჭეშმარიტება.

1991 წლის აგვისტოში, ჯერ მოსკოვის საბჭოსთან - ბატონი იური ლუჟკოვი დაადასტურებს ამას, ერთად ვიყავით, შემდეგ - თეთრ სახლთან რუსეთის სამფეროვან დროშებს შორის მე დავინახე საქართველოს ეროვნული დროშა.

საქართველო მუდამ იმ რუსეთის გვერდით იყო, რომელიც ესწრაფოდა დაემსხვრია უღელი, როგორც მას, ისე საერთო ბედით მასთან დაკავშირებულ ხალხებს რომ ახრჩობდა. აი ისტორიული ტრადიციის ერთგულნი ვიყავით მთელი უკანასკნელი მძიმე წლების განმავლობაში, მხარს ვუჭერდით რუსეთის პრეზიდენტს რეაქციისადმი მის დაპირისპირებაში - ზოგჯერ, იმის მიუხედავად, რომ რუსეთში მიმდინარე სხვა ძვრებიც საქართველოშიც უაღრესად მტკივნეულად აღიქმებოდა, სხვებზე უფრო მკაფიოდ შევიგრძნეთ 3-4 ოქტომბრის მოსკოვის ტრაგედიის გამოძახილი, რადგან სხვებზე ადრე შევნიშნეთ ყველასათვის საერთო საშიშროება.

იქნებ, აქედან, კავკასიონის მწვერვალებიდან, ჩვენი ისტორიისა და გამოცდილების გადასახედიდან იგი უფრო მკაფიოდ მოჩანს, რადგან აქ, სადაც ყოფილი იმპერიის ნერვი უფრო გაშიშვლებულია, აქ უფრო კარგად, ვიდრე სხვაგან სადმე, იცნობენ ამ საფრთხის სათავეებს.

რუსეთის დემოკრატიული სახელმწიფოებრიობის შექმნის, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის განმტკიცებისათვის რუსეთის პრეზიდენტის დაუცხრომელი ძალისხმევის ფონზე უცნაურ ანაქრონიზმად წარმოგვიდგება ზოგიერთი გეოპოლიტიკური დოქტრინა! როცა მათ ეცნობი, მიდიხარ დასკვნამდე: ახალი არა არის რა ამ „ფილოსოფიაში“. მათ, სულ ცოტა, ორი საუკუნის იმპერიის, შემდეგ - საბჭოთა კავშირის პოლიტიკა. იგი ნიღბავდა იმპერიულ მისწრაფებებს, რომლებიც ვლინდებოდა „მთელ რიგ შეძლებისდაგვარად უფრო მცირე ტერიტორიულ ერთეულებად“ საქართველოს და სხვა ქვეყნების დანაწევრების პროექტებით, ხალხების ერთმანეთთან გადაკიდებით, მათი ძალმომრეობითი ასიმილაციით და აგრეთვე ძალმომრეობითი გაძევებით. მაგრამ უნდა ვთქვათ, რომ ამ პრაქტიკას ყოველთვის უპირისპირდებოდა სხვა ტენდენცია, რომელსაც რუსეთის საუკეთესო ადამიანები განასახიერებდნენ. „გაცილებით მეტი ვნება და უბედურება, ვიდრე სარგებლობა, მოჰქონდათ რუსეთისათვის, - ამბობდა სერგი იულის ძე ვიტე, სხვათა შორის, თბილისის მკვიდრი, - იმ ადამიანებს, რომლებიც მოქმედებდნენ აქ არა ზნეობრივი მაგალითით, არა სულით, არამედ ძალმომრეობითა და პოლიციური მეთოდებით“.

ჩვენდა საუბედუროდ, ამ ორი მიდგომის პაექრობა დღემდე არ დამთავრებულა. საქართველოსათვის იგი მკაფიოდ ჩანს ჩვენი და თქვენი ძალიან მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების დეზავუირებაში, აფხაზეთში ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებათა თანამიმდევრულ ჩაშლაში, ომის პარტიების, მათი ეთნოეროვნული კუთვნილების მიუხედავად, მატერიალურ-ტექნიკური, სამხედრო, ფინანსურ მხარდაჭერაში.

ამგვარად დოქტრინული სქემების პრაქტიკული რეალიზაცია კვებავს ულტრაშოვინიზმის, პროვინციული ფაშიზმის, აგრესიული სეპარატიზმის ნიადაგს, ჩვენ ეს გადავიტანეთ.

მოწყვლადი ეროვნული თავმოყვარეობის, სიამაყის, ღირსების გრძნობათა თავშეუკავებლ ექსპლოატაციაში ნათლად ჩანს ცდები თავს მოახვიონ რუსეთს ძველი როლი.

ჩვენ კი საქართველოში, და არა მარტო საქართველოში, დემოკრატიათა და რეფორმატორთა რუსეთთან ერთად იმედს ვამყარებთ მის ახალ როლზე. ვიმედოვნებთ და ღრმად გვწამს, როგორც დიდი სახელმწიფო იგი თავის სიდიადეს დაამკვიდრებს ახალი დამოუკიდებელი ქვეყნების დემოკრატიული სახელმწიფოებრიობის ჩამოყალიბების მხარდაჭერით. რჩება რა დიად სახელმწიფოდ უახლოესი გარემოცვის მიმართ თავის განსაზღვრათა სიდიადის თვალსაზრისით, უნარი შესწევს მსოფლიოს სხვა ქვეყნებზე მეტი მისცეს მას და ამიტომ - საკუთარ თავსაც, უწინარესად - თავის მოქალაქეებს, თავიანთი ქვეყნისთვის ახალ სიამაყეს რომ ძენენ, რომლებიც თავისი ისტორიის ახალ ეტაპზე, მთელი თავისი სულიერი და მატერიალური ძალების აღორძინების ეტაპზე ხელს შეუწყობს ქვეყნებისა და ხალხების აღორძინებას, რომლებიც მასთან ერთად იზიარებენ საერთო ისტორიულ ბედს.

არავინ არ უარყოფს რუსეთის განსაკუთრებულ სტრატეგიულ და გეოპოლიტიკურ ინტერესებს. მაგრამ ზუსტად ასევე ჩვენი განსაკუთრებული ინტერესები, საქართველოს და სხვა ქვეყნების ინტერესები უკავშირდება რუსეთს. ამ თვალსაზრისით ჩვენ ვიყავით, ვართ და ვიქნებით სტრატეგიული მოკავშირეები. არ არსებობს არც ერთი საკითხი, იქნება ეს კოლექტიური უშიშროება, საზღვრების დაცვა, თუ უმცირესობათა სტატუსი, რომელთა გადაჭრა არ შეგვეძლოს პოლიტიკური საშუალებებით. ერთიანი, მთლიანი, დემოკრატიული საქართველოს ფარგლებში შესაძლებელია ეროვნებათაშორისი ურთიერთობების პრობლემათა სრულმასშტაბიანი გადაჭრა ყველაზე მოწინავე მსოფლიო სტანდარტების დონეზე. მხოლოდ მშვიდობიანი საშუალებებით უნდა აღვკვეთოთ დაბრკოლებანი, რომლებიც ხელოვნურად აღიმართა ქართველთა და აფხაზთა, ოსთა და ქართველთა მრავალსაუკუნოვანი საერთო ცხოვრების სივრცეში. თუ ვილაპარაკებთ გავლენის სფეროებსა და სტრატეგიულ ინტერესებზე, დაე გაიმარჯვოს თანასწორობისა და კეთილმეზობლობის, სამართლის პატივისცემისა და ზემოქმედების ძალისმიერ მეთოდებზე ხელის აღების გავლენამ.

რუსეთის ახალ როლს ჩვენ ვუკავშირებთ საერთო-კავკასიური მშვიდობისა და თანხმობის იმედებს. ვსარგებლობ რა, პატივცემულო მაგომედალი მაგომედის ძევ, თქვენი აქ ყოფნით, კვლავ ვეუბნებით ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხებს: კავკასიის ქედი კი არ გვყოფს, არამედ გვაერთიანებს.

კავკასიას, რომელიც გაზრდილი გეოპოლიტიკური სეისმურობის რეგიონი გახლავთ, სჭირდება პროფილაქტიკისა, და კონფლიქტების მოწესრიგების სპეციფიკური მეთოდები, როგორც ახლანდელმა მოვლენებმა ცხადყო, ტრადიციულ ძალაზე დამყარება, რომელიც თითქოსდა აწესრიგებს „კავკასიურ კალეიდოსკოპს“, არ არის აბსოლუტური შედეგის მომტანი.

რაც შეეხება პოლიტიკურ საშუალებებს, როგორც ისტორია მოწმობს, ისინი უშედეგო აღმოჩნდა იმის გამო, რომ მოლაპარაკების პროცესის მონაწილეთა ორიენტაციები ერთმანეთს არ ემთხვევა. ხშირად კი საქმე იშლებოდა იმის გამო, რომ მხარეებს ელემენტარულად არ სურდათ მოლაპარაკების წარმოება.

რუსეთის ახალ როლად მიგვაჩნია მისი სურვილი იმოქმედოს და მოიქცეს სხვების მიმართ იმ პრინციპების შესაბამისად, რომლებიც მან საკუთარი თავისათვის დაამკვიდრა.

რუსეთის ახალ მოწოდებად მიგვაჩნია მისი უთუო უნარი იყოს უზარმაზარ ევრაზიის სივრცეზე და მთელ მსოფლიოში სტაბილურობის ერთ-ერთი ძირითადი და წამყვანი გარანტი.

ამ ფორმატს შეესაბამება თავის უშუალო გარემოცვასთან რუსეთის განსაკუთრებული კავშირურთიერთობის განმტკიცებისა და შენარჩუნების ამოცანაც. ამ თვალსაზრისით დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის კონსტრუქციული განვითარება შეიძლება უზრუნველყოფილი იქნეს მათი ფართო ინტეგრირებული კონტაქტებით ერთმანეთთან და მიმდებარე რეგიონულ, კონტინენტურ და კონტინენტთაშორის გაერთიანებებთან. მხედველობაში მაქვს შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსი, ევროპის კავშირი, ჩრდილოატლანტიკური თანამშრომლობის საბჭო - თანამეგობრობათა უნიკალური თანამეგობრობა, რომელიც სტაბილურობის ერთიან სივრცეს ქმნის.

დღეს ჩვენ ხელი მოვაწერეთ ხელშეკრულებას მეგობრობის, კეთილმეზობლობისა და თანამშრომლობის შესახებ, რომელიც შეესაბამება ჩვენი ხალხების საარსებო ინტერესებს. საქართველო-რუსეთის ურთიერთობის ისტორიაში ეს პირველი ხელშეკრულება როდია - მას წინ უძღოდა 1783 წლის გეორგიევსკის ტრაქტატი და 1920 წლის 7 მაისის მოსკოვის ხელშეკრულება. ისტორიულ პარალელებს შეიძლება შეცდომები მოჰყვეს, მაგრამ ძნელია იმის დავიწყება, რომ ორივე ეს აქტი დარღვეული აღმოჩნდა ცალმხრივი წესით.

დარწმუნებული ვარ, ჩვენს ხელშეკრულებას სხვაგვარი ბედი ეწევა და ამის საწინდრად კვლავ მიგვაჩნია რუსეთის ახალი როლი, ახალი მისია, ახალი დიდი რუსეთი.

ჩვენს თვალში მას განასახიერებთ თქვენ, ბორის ნიკოლოზის ძევ, და ამიტომ როცა ვადღეგრძელებთ რუსეთს, მის ახალ ურთიერთობას საქართველოსთან, ჩვენი ხალხების ერთიანობას, ეს თქვენი სადღეგრძელოც არის. გისურვებთ ჯანმრთელობას, დიდ წარმატებებს ახალი რუსეთის სახელმწიფოს შექმნაში.

ჯანმრთელობას ვუსურვებ ჩვენს სტუმრებსა და ყველა დამსწრეს.

დარბაზობა საქართველოში რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის ოფიციალური ვიზიტის გამო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 4 თებერვალი. - N23(826). - 4 გვ.

„სტაბილური მდგომარეობის მიღწევა რუსეთის ფაქტორის გაუთვალისწინებლად შეუძლებელია. ჩემი აზრით, რუსეთმა ცოტა გვიან ჩამოაყალიბა თავისი სტრატეგიული ინტერესები კავკასიაში, მათ შორის, საქართველოში. მოლაპარაკების შედეგად დამრჩა შთაბეჭდილება, რომ რუსეთს დღეისათვის უკვე აქვს წარმოდგენილი ამიერკავკასიის როლი მისი სტაბილურობის თვალსაზრისით“, განაცხადა სახელმწიფოს მეთაურმა 4 თებერვალს გამართულ მოქალაქეთა კავშირის სათათბირო სხდომაზე.

პარლამენტის თავმჯდომარის ედუარდ შევარდნაძის აზრით რუსეთის პრეზიდენტის ვიზიტი საქართველოში წარმატებით დამთავრდა, რაც განპირობებული იყო ორი ქვეყნის ინტერესების დამთხვევით.

„ჩვენი უმთავრესი მიზანი დიდი ხელშეკრულების გაფორმება იყო. ეს ის პრინციპებია, რომელზეც უნდა აშენდეს რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა“, - აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ.

სახელმწიფოს მეთაურმა საუბრის დროს განსაკუთრებული ყურადღება სამხედრო ბლოკში მოთავსებულ საკითხებზე და აფხაზეთის პრობლემის მოწესრიგებაზე გაამახვილა.

„შეიძლება უარი გვეთქვა საქართველოს სამხრეთის საზღვრის რუსეთის ჯარის ნაწილებთან ერთად დაცვაზე, - განაცხადა სახელმწიფოს მეთაურმა, - მაგრამ ამ ეტაპზე ამის გაკეთება საკუთარი ძალებით შეუძლებელია. გარდა ამისა, ქართული არმიის შექმნაზე ფიქრი რუსეთის არმიის დაუხმარებლად არ იქნება სერიოზული“.

რაც შეეხება აფხაზეთის პრობლემის მოწესრიგებასა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა საცხოვრებელ ადგილებში დაბრუნებას, ამ საკითხის გადაწყვეტის სამი ვარიანტი არსებობს:

1. უსაფრთხობის მიზნით გამოყენებული იქნეს საერთაშორისო ძალები კლასიკური გაგებით.

2. სამშვიდობო ძალების ძირითადი ნაწილი რუსეთის საჯარისო ნაწილის წარმომადგენლები იქნებიან, დაახლოებით 20 პროცენტი კი გაეროს ნაწილები.

3. გაეროს მეთვალყურეთა დიდ რაზმთან ერთად ვითარებას რუსეთის საჯარისო ნაწილები გააკონტროლებენ.

მიუხედავად იმისა, რომ ჯერჯერობით გადაწყვეტილება მიღებული არ არის, სახელმწიფოს მეთაურის თქმით, რუსეთის პრეზიდენტი სამივე ვარიანტზე თანახმაა.

აფხაზეთის სტატუსის შესახებ საუბრისას აღნიშნა, რომ ამ საკითხთან დაკავშირებით 8 თებერვალს დაიწყება კონსულტაციები.

რაც შეეხება 3 თებერვალს თბილისში მომხდარ ფაქტს, პარლამენტის თავმჯდომარემ მოქალაქეთა კავშირის წევრებს შემდეგი ინფორმაცია მიაწოდა: დილის 4 საათისათვის, სახლში, რომელსაც თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ნიკოლოზ კეკელიძე აშენებდა, მოხდა აფეთქება, რის შედეგადაც დაიღუპა ნიკოლოზ კეკელიძე. აფეთქება განმეორდა მას შემდეგ, რაც კეკელიძის ბინაში გიორგი ყარყარაშვილი შევიდა.

თავდაცვის მინისტრის მიერ გავრცელებულ განცხადებასთან დაკავშირებით სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა: „31 იანვარს მივიღე გიორგი ყარყარაშვილის განცხადება სამსახურიდან გათავისუფლების თაობაზე. დავურეკე მას და ვთხოვე მონაწილეობა მიეღო ვიზიტის მუშაობაში, გასაუბრების შემდეგ კი გადაეწყვიტა თანამდებობაზე დარჩენა-არდარჩენის საკითხი. ცოტა ხნის შემდეგ ვისმენ მის საპროტესტო განცხადებას. თუმცა, ჩემთან საუბრის დროს პროტესტის შესახებ არაფერი არ უთქვამს“.

შეეხო რა სამანეთო ზონაში შესვლასთან დაკავშირებულ საკითხებს, სახელმწიფოს მეთაურმა გამოთქვა აზრი, რომ იგი ჯერჯერობით მზად არ არის გადაწყეტილების მისაღებად.

მოქალაქეთა კავშირის ყრილობა 19-20 მარტს გაიმართება // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 5 თებერვალი. - N24(827). - 1 გვ.

7 თებერვლის რადიოინტერვიუ

თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ, კომენტატორ ნატო ონიანის თხოვნით, გასული კვირის უმნიშვნელოვანესი მოვლენის - რუსეთთან გაფორმებული ყოვლისმომცველი ხელშეკრულებისა და სხვა დოკუმენტების, კერძოდ, სამხედრო ბლოკით გათვალისწინებული საკითხის ანალიზით დაიწყო:

- დიდი, ხელშეკრულებაცა და სხვა ხელშეკრულებათა პაკეტიც, რომლებსაც ხელი მოვაწერეთ, ორივე ქვეყნის ინტერესების ბალანსია. ამ ბალანსს ჩვენ დიდი ხანია ვეძებდით, თითქმის ორი წელია მიმდინარეობს მუშაობა. ხელშეკრულების საკმაოდ ცნობილი მესამე მუხლი, სადაც ლაპარაკია საქართველოს წინაშე რუსეთის გარკვეულ პასუხისმგებლობასა და ვალდებულებებზე შეიარაღებული ძალების მშენებლობაში, ეს სულ ბოლო ეტაპზე ჩაირთო დოკუმენტში. ამით ხაზგასმით აღვნიშნავ იმას, რომ ეს ორი წელიწადი ამ ხელშეკრულების ირგვლივ ვტრიალებდით და გვინდოდა, რომ ყველა სიტყვა თუ ფრაზა აწონილი ყოფილიყო და დროის გამოცდისათვის გაეძლო. სხვა საქმეა, თუ როგორ შესრულდება ხელშეკრულება. რა თქმა უნდა, ეს დამოკიდებული იქნება ორივე მხარეზე და იმ პროცესებზე, რომლებიც ამ ქვეყნებში განვითარდება.

რაც შეეხება კონკრეტულ საკითხს - საზღვრის დაცვას, უნდა შეგახსენოთ, რომ საზღვარს ახლაც ერთად ვიცავთ, უფრო სწორად, საზღვარს ძირითადად რუსეთის მესაზღვრეები იცავენ. ჩვენს სასაზღვრო ჯარებს, სამწუხაროდ, დღესდღეობით არ შეუძლიათ საზღვრის დამოუკიდებლად დაცვა. ამისათვის არ არსებობს არც ფინანსური, არც მატერიალური ბაზა, არც შესაბამისი კადრები. საზღვარი კი მოგეხსენებათ, ტექნიკურად საკმაოდ რთულია. მისი მომსახურება იოლი საქმე არ არის, იგი პროფესიონალიზმთან არის დაკავშირებული და ამ ხელოვნების ათვისებას გარკვეული წლები სჭირდება. თურქეთის ხელმძღვანელებთან ჩვენ ვლაპარაკობთ მეგობრულ და ძმურ ურთიერთობაზე და მჯერა, რომ სწორედ ასეთ ურთიერთობას ავაშენებთ ჩვენს დიდ მეზობელთან. მომავალში, იქნებ, საზღვრის დაცვაც აღარ იყოს საჭირო. თურქეთში ვიზიტის დროს ბატონმა დემირელმა აღნიშნა, ჩვენ იმდენად ძმური ურთიერთობა გვაქვს, მოვა დრო და ეს საზღვარი სიმბოლური იქნებაო, და მე მას ვეთანხმები. ახლა საზღვრის მოშლა კი ორივე ქვეყანას დიდ პრობლემებს შეუქმნის.

ხელშეკრულებაში ჩადებულია დენონსაციის მექანიზმიც: ჩვენ შევქმნით საკუთარ მესაზღვრეთა არმიას. ამას, ალბათ, რამდენიმე წელიწადი დასჭირდება, შემდეგ კი ცხოვრება გვიჩვენებს: ისეთ გადაწყვეტილებას მივიღებთ, როგორიც უფრო მოსახერხებელი და საჭირო იქნება ჩვენი და ჩვენი მეზობლის ინტერესებისათვის.

რუსეთის ჯარის ნაწილების ყოფნა საქართველოსა და კავკასიაში, კერძოდ, სომხეთში, ეს ფაქტია. როგორც ვიცი, აზერბაიჯანშიც საბაზო პრინციპით უდგებიან ამ საკითხის გადაწყვეტას. რაც შეეხება საქართველოს, მხედველობაშია ჯარისათვის ახალი სტატუსის მიღება, აქ მართლაც მოიძებნა კომპრომისი. ამ ჯარების სტატუსი მომავალში ბაზების პრინციპს დაემყარება, უფრო სწორედ, ჯერ ხელშეკრულება არა გვაქვს, ეს არის ოქმი იმის შესახებ, რომ ჩვენ ვაღიარებთ ამ პრინციპს და მივიღეთ გადაწყვეტილება შეიქმნას სამუშაო ჯგუფი, რომელიც საკითხს დაამუშავებს და საბოლოოდ მოამზადებს ხელშეკრულების ტექსტს.

რას ნიშნავს კომპრომისი? რუსეთს აინტერესებს სწორედ ასეთ საბაზრო პრინციპზე იყოს მისი ჯარები აქ, რადგან ერთი-ორი წლის განმავლობაში არ შეიძლება ლაპარაკი სტაბილური ინფრასტრუქტურის შექმნაზე და ა.შ. როცა ბაზაზე ვლაპარაკობთ, ეს გულისხმობს უფრო ხანგრძლივ ყოფნას. საკუთარ ქვეყანაში უცხო არმიის შემოშვება არც ერთი ქვეყნისათვის არ არის სასიხარულო მოვლენა, მაგრამ ჩვენ, ერთი მხრივ რუსეთის ინტერესებს ვხედავთ, მეორე მხირვ კი - ჩვენ ნამდვილი არმია უნდა შევქმნათ. ამ კომპრომისის მეორე მხარე ჩვენთვის იმიტომ არის სასარგებლო, რომ ხელშეკრულებაში ჩადებული იქნება სრულიად კონკრეტული ვალდებულებები, თუ რა უნდა იღონოს რუსეთმა, რათა ჩვენ შევქმნათ ეროვნული არმია. ჩვენ ხომ არაფერი არ გაგვაჩნია - არც იარაღი, არც მძიმე, მსუბუქი თუ საშუალო ტექნიკა, არც საბრძოლო მასალები, საპოლიციო იარაღიც კი ვერ მივიღეთ ვერსაიდან. ამიტომ უნდა დავფიქრდეთ, რომ თუ ქვეყანა არმიის გარეშე იარსებებს, მაშინ შეიძლებოდა არ მიგვეღო ასეთი გადაწყვეტილება. მაგრამ არმია აუცილებელია. თუ შეიძლება არსებობდეს ქვეყანა პოლიციის გარეშე, მაშინ ალბათ, შევეგუებოდით ამას, რომ გვეთხოვა რუსებისთვის გასულიყვნენ საქართველოდან და საერთოდ არ ყოფილიყო ლაპარაკი არავითარ ბაზებზე. ამჯერად, პრაქტიკულად, პოლიციის, შინაგანი ჯარებისა და სხვათა ნორმალური ფორმირება და ფუნქციონირება დაკავშირებულია სწორედ იარაღთან, ტექნიკურ ბაზასთან და ფინანსებთან. ამ ფაქტორებთან ერთად კომპრომისი იმითაც გამოიხატება, რომ რუსეთმა, მისმა შეიარაღებულმა ძალებმა აქტიური და პოზიტიური როლი უნდა შეასრულოს აფხაზეთის საკითხის გადაწყვეტაში, აფხაზეთის პრობლემის მოგვარებაში. თუ დავინახავთ, რომ ეს პოზიტიური როლი გარანტირებულია, მხოლოდ ამ შემთხვევაში მოვაწერთ ხელს იმ ხელშეკრულებას, რომელსაც სამუშაო ჯგუფი მოამზადებს.

გაართულებს თუ არა ეს სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობას? მე მჯერა, რომ სხვა ქვეყნები, რომლებიც დაინტერესებული არიან რუსეთის პოლიტიკით საერთოდ და, კერძოდ, კავკასიაში, მათი პოლიტიკოსები და ანალიტიკოსები ყველაფერ ამას სწავლობენ. არა მგონია, რომ ამან რაიმე სერიოზული გართულება გამოიწვიოს. შეიძლება ყველაზე მგრძნობიარე ამ პრობლემისადმი თურქეთი იყოს, მაგრამ მე უკვე მივწერე ბატონ დემირელს, თუ რით ვხელმძღვანელობდით, როცა ასეთ ხელშეკრულებას მოვაწერეთ ხელი. თურქეთი, ისევე როგორც რუსეთი, ყველაზე მეტად არის დაინტერესებული სტაბილური კავკასიით, სტაბილური საქართველოთი და, ვფიქრობ, იმ გარანტიებს, რომლებიც ამ სტაბილურობას უზრუნველყოფს, ჩვენი მეზობელი თურქეთი და სხვა მეზობელიცა და სხვა ქვეყნებიც გაგებით შეხვდებიან. ასე რომ, არა მგონია, სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობაზე ამან რაიმე გავლენა მოახდინოს.

საქართველოს მიმართ რუსეთის გამოკვეთილი ინტერესების, მათი სანდოობის შესახებ სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა:

- მე ძალიან ვაფასებ იმას, რაც საქართველოში თქვა რუსეთის პრეზიდენტმა. მეცნიერებათა აკადემიაში მისი სიტყვა მიმაჩნია ძალიან მნიშვნელოვან, საეტაპო გამოსვლად რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის საკითხებზე. მის გამოსვლაში იყო ასეთი ფრაზა. რუსეთი არ იხსნის და აღიარებს თავის წილ პასუხისმგებლობას იმასთან დაკავშირებით, რომ არ შესრულდა და ჩაიშალა ხელშეკრულებები აფხაზეთში მოწესრიგების შესახებ. ძალიან გაბედული და მართალი კაცი უნდა იყო, რომ ეს ასე თქვა. ერთია - ჩვენ რომ ვსაყვედურობდით, და მეორე, როცა თვითონ პრეზიდენტმა თქვა ეს. მისი აქ ყოფნის დროს ბევრი რამ საყურადღებო ითქვა.

განსაზღვრა თუ არა რუსეთმა თავისი სტრატეგიული მიზნები კავკასიაში და, კერძოდ, საქართველოში? თუ ვილაპარაკებთ პრეზიდენტსა და მის პოლიტიკაზე, რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის პერსპექტივების მისეულ გააზრებაზე, ვფიქრობ, რომ პრეზიდენტს ეს გააზრებული აქვს. მისი გამოსვლები, მასთან ჩემი საუბრები ამჯერად განსხვავდებოდა იმათგან, რაც ადრე გვქონდა. მე დავინახე, რომ მას მართლაც ესმის და უკან არ წაუღია ეს სიტყვები, რომლებიც მან თქვა: რუსეთის სტრატეგიულ ინტერესებს შეესაბამება, რომ საქართველო იყოს ერთიანი, განუყოფელი, ძლიერი და რუსეთისადმი კეთილად განწყობილი. მეც ასე მესახება: როგორიც უნდა იყოს მომავალში რუსეთის ბედი, როგორც უნდა გართულდეს ქვეყნის შიგნით ურთიერთობა სხვადასხვა ძალებსა და რეგიონებს შორის, რუსეთთან კეთილი ურთიერთობა საქართველოსათვის უფრო საიმედო ფარია, ვიდრე კონფრონტაცია. იმ შემთხვევაშიც კი, მომავალში რუსეთის ხელისუფლებაში იმპერიული ძალებიც რომ მოვიდნენ. ჩვენ გადავდგით ის ნაბიჯი და გავაკეთეთ ის საქმე, რომელიც უნდა გაგვეკეთებინა. ეჭვი არ მეპარება, რომ ჩვენი მოსახლეობის დიდი ნაწილი სწორედ ასე აფასებდა ვიზიტის მნიშვნელობას და ასე ელოდა მას. მე რომ არ მქონოდა იმის ღრმა რწმენა, რომ საქართველოს მოსახლეობის 70-75 პროცენტი სწორედ ისე გაიგებდა რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობას, როგორც მე იგი დღეს მესმის, რა თქმა უნდა, მაშინ ეს დოკუმენტები ხელმოწერილი არ იქნებოდა.

- ელცინის ვიზიტის შემდეგ თქვენ ასეთი რამ თქვით: ეს ხელშეკრულება რომ ერთი წლის წინათ გვქონოდა, აფხაზეთის კონფლიქტი დამთავრებული იქნებოდაო. გასულ კვირას გამოქვეყნდა გაეროს უშიშროების საბჭოს 896 რეზოლუცია. 8 თებერვალს კვლავ იქნება მსჯელობა აფხაზეთის პრობლემაზე. გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რუსეთთან ხელშეკრულების რატიფიკაცია არ მოხდება მანამდე, სანამ აფხაზეთის საკითხი არ გადაწყდება. როგორი იქნება თქვენი შეფასება? რა მოიტანა ამ ხელშეკრულებამ აფხაზეთის კონფლიქტის გადაწყვეტასთან მიმართებაში?

- როცა მე განვაცხადე, ერთი წლის წინათ რომ გვქონოდა ეს ხელშეკრულება, აფხაზეთი არ დაიკარგებოდა-მეთქი, რომ რუსეთიც ბევრ უსიამოვნებას ასცდებოდა. საქართველოსთვის აფხაზეთის დროებით დაკარგვით რუსეთმა არაფერი არ მოიგო. გაცილებით მეტი სირთულეები შეექმნა მას ქვეყანაში, მის სამხრეთ საზღვრებთან, და, კერძოდ, ჩრდილოეთ კავკასიაში. გარკვეული სიძნელეები შეექმნა რუსეთს საერთაშორისო ასპარეზზეც. საქართველოს მიმართ საერთაშორისო აზრი საკმაოდ მგრძნობიარეა და ჩვენ ყოველთვის ობიექტურ რეაქციას ვაფიქსირებთ.

ეს აზრი გამომითქვამს და ახლაც გამოვთქვამ იმ ძალების საყურადღებოდ, რომლებიც აგრძელებენ ძველი უმაღლესი საბჭოს ტრადიციას. ძალიან მტკივა გული, რომ მათ არ ესმით, რომ ორ ქვეყანას შორის კეთილი, ნორმალური ურთიერთობაა კონფლიქტის მოგვარებისა და მოწესრიგების გარანტი. თუ ჩვენ და რუსეთი ერთმანეთს არ ვენდობით, როგორ შეიძლება რუსეთის მონაწილეობით მოწესრიგდეს კონფლიქტი? უნდობლობის ატმოსფერომ მიგვიყვანა იმ კატასტროფამდე, რომელსაც ახლა ვხედავთ აფხაზეთთან მიმართებაში - 250 ათასი ლტოლვილი, ამდენი უბედურება და ამდენი დაკარგული სიცოცხლე.

მე ვგულისხმობ არა მარტო ჩვენს ძალებს, პარტნიორებს თუ ოპონენტებს, არამედ იმათაც, ვინც ახლა რუსეთს პარლამენტში ეწინააღმდეგება და აკრიტიკებს პრეზიდენტ ელცინს იმისათვის, რომ ხელი მოაწერა ხელშეკრულებას. ვიმეორებ, რომ საქართველომ ბევრი დაკარგა და ამით რუსეთმა არაფერი არ მოიგო. ხომ უნდა დამთავრდეს ყოველმიზეზგარეშე ეს უაზრო კონფრონტაცია? ჩემი აზრით ამას უკვე ჩაეყარა საფუძველი.

რაც შეეხება აფხაზეთის კონფლიქტის გადაწყვეტაში რუსეთის როლს, ეს როლი გაეროსა და ევროპის უშიშროების სტრუქტურების აქტიურ მონაწილეობასთან არის შერწყმული. ასეთი შერწყმა ახლა ძალიან მნიშვნელოვანია, იგი წინათ არ ყოფილა. საერთაშორისო ძალების კლასიკური ფორმით გამოყენება არ არის გამორიცხული, მიუხედავად იმ მოლაპარაკებისა, რომელიც მე და ელცინს გვქონდა, და მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთი მზად არის ძირითადი სიმძიმე თავად იკისროს. თუმცა გამორიცხული არ არის, მაგრამ დარწმუნებული არა ვარ, რომ უშიშროების საბჭო ასეთ გადაწყვეტილებას მიიღებს. კონფლიქტის მოწესრიგების ძირითადი ფაქტორი მაინც რუსეთი იქნება და ამის თქმისა ჩვენ არ უნდა გვეშინოდეს. ვფიქრობ, რომ ეს ხაზგასმით მიუთითებს არა მარტო რუსეთის როლზე, არამედ მის პასუხისმგებლობაზეც. ვიზიტმა მოგვცა გარკვეული გარანტიები. ყოველ შემთხვევაში, პრეზიდენტის განცხადებები, საჯაროდ ნათქვამი მისი სიტყვები, პირისპირ ჩვენი შეხვედრა, ამის გარანტიებს გვაძლევს. ახლა საქმე ის არის, თუ რამდენად შემჭიდროებულ ვადებში გადაწყდება ყველა პრობლემა და, უპირველესად, ლტოლვილთა დაბრუნების საკითხი. ხვალ იწყება მოლაპარაკება აფხაზეთის სტატუსთან დაკავშირებით. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ამ მოლაპარაკებაზე ერთხელ კიდევ უნდა განიხილონ ლტოლვილთა დაბრუნების საკითხი, და ეს პროცესი რაც შეიძლება უნდა დაჩქარდეს.

- ელცინთან შეხვედრისას თქვენ წამოაყენეთ კავკასიაში მიმდინარე კონფლიქტების მოგვარების საკუთარი მოდელი - სამი პლუს ერთი, ანუ კავკასიის სამ ქვეყანას პლუს რუსეთი თავისი ჩრდილოკავკასიური სუბიექტებით. ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკებმა თქვენი შეხვედრისა და ამ ხელშეკრულების წინააღმდეგ იმთავითვე გაილაშქრეს და რატიფიკაციის მოწინააღმდეგეთა ბანაკში გადავიდნენ. რუსეთი ამას ანგარიშს გაუწევს, მაგრამ რუსეთმა, ალბათ, ასევე უნდა გაუწიოს ანგარიში საქართველოსაც, რადგან დაშლილი, დაქუცმაცებული ქვეყანა რუსეთის სამხრეთით არ შეიძლება შეესაბამებოდეს მის ინტერესებს. რას ნიშნავს კავკასიის ფაქტორი დღეს რუსეთისათვის, კავკასიისათვის, ვინ იქნება ამ პროცესებში წარმმართველი?

- რუსეთისათვის კავკასიის ფაქტორი - ეს არის საკუთარი ქვეყნის სამხრეთის უზარმაზარი სივრცეებისა და საარსებო ცენტრების სტაბილურობის ერთ-ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი გარანტი. არასტაბილური საქართველო მიუღებელია რუსეთის ეროვნული ინტერესებისათვის. თუ არსებობს მსჯელობა და მოქმედება კანონზომიერების საფუძველზე, ასეთნაირად უნდა ესმოდეს ეს რუსეთის პოლიტიკოსებს, და მე ასე გავიგე, რომ რუსეთის პრეზიდენტს სწორედ ასე ესმის თავისი ქვეყნის ეროვნული ინტერესები კავკასიასთან, კერძოდ, საქართველოსთან მიმართებაში. რაც შეეხება მექანიზმსა და მის მოქმედებას, ამას გარკვეული დრო სჭირდება. მხედველობაში მაქვს კავკასიური ფორუმი თუ კავკასიური დიალოგი.

დარწმუნებული ვარ, ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხები დაინტერესებული იქნებიან კავკასიური დიალოგით. თუ დღეს არ არიან ამისათვის მომწიფებული, ხვალ მივლენ ამ დასკვნამდე. გარკვეული დროა საჭირო, ეს დრო კი, ჩემი აზრით, არც ისე შორეული პერსპექტივაა. მე უკვე ვთქვი საჯაროდ, რომ აზერბაიჯანის, სომხეთის ხელმძღვანელობა, თვითონ პრეზიდენტი ელცინი ამ იდეას - სამი პლუს ერთი, დადებითად შეხვდნენ, მიმაჩნია, რომ მას ძალიან დიდი პერსპექტივა და მომავალი აქვს.

რუსეთთან დადებული ეკონომიკური ხელშეკრულებების შესახებ სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა, რომ ის შეთანხმებანი და ღონისძიებანი, რომლებიც ხელშეკრულებებით არის გათვალისწინებული, ნაგულისხმევია განხორციელდეს სამანეთო ზონაში შეუსვლელად. რაც შეეხება თვით პრობლემას - სამანეთო ზონაში შესვლას - არც უარი უთქვამთ და არც თანხმობა. არც ჩვენ დაგვიყენებია საკითხი ასე - გინდა თუ არა შეგვიშვით სამანეთო ზონაშიო. საკითხი იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ ერთი ხელის მოსმით არ გადაწყდება. შევძლებთ თუ არა კუპონის გამაგრებას, ეკონომიკის გამოცოცხლებას? ამის ერთგვარი წინამძღვარი ეკონომიკის დარგში ის ხელშეკრულებებია, რომლებსაც ხელი მოვაწერეთ თბილისსა და მოსკოვში. შევძლებთ თუ არა ამას? - ეს არის კითხვათა კითხვა. თუ შევძლებთ კუპონის გამაგრებას და იმას, რომ იგი ნამდვილად წარმოადგენდეს ეროვნულ ვალუტას, მაშინ ლაპარაკი იმაზე, რომ ჩვენ სამანეთო ზონაში შევიდეთ, აღარ უნდა დაგვჭირდეს.

ამ კვირაში დიდ ღონისძიებათა მთელი ციკლია დანიშნული, მათ შორის გასული წლის მუშაობის შედეგების, მიმდინარე წლის გეგმებისა და ამოცანების, კრიზისიდან გამოსვლის პროგრამის განხილვა და ერთ-ერთი მისი უმთავრესი კომპონენტის - კუპონის გამაგრების პრობლემა, რომელსაც ყველა დონეზე განვიხილავთ. შემდეგ ამ საკითხის განხილვაში ჩაერთვება პარლამენტი და გარკვეული დროის შემდეგ უფრო ნათელი პასუხი შეძლება გაეცეს კითხვას - გვჭირდება თუ არ გვჭირდება სამანეთო ზონა.

გასულ კვირას მომხდარი ტერორისტული აქტის - რესპუბლიკის თავდაცვის მინისტრის მოადგილის ნიკოლოზ კეკელიძის დაღუპვის გამო, აგრეთვე თავდაცვის მინისტრის გია ყარყარაშვილის გადადგომის თაობაზე გავრცელებული ინფორმაციის შესახებ სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა:

- ბატონ კეკელიძის დაღუპვა მეტად სამწუხარო ფაქტია. მე ეს განვიცადე. ისევე, როგორც სამწუხაროა რუსთავში ამ ერთი კვირის წინათ მომხდარი მკვლელობა და ამ დღეებში პოლიციის ორი ოფიცრის მხეცურად და ბარბაროსულად დაღუპვა თბილისში. კეკელიძის დაღუპვა რუსეთის პრეზიდენტის ვიზიტის დღეს დაემთხვა. ეს მოხდა დილის ოთხის ნახევარზე, ვიზიტი კი დილით იწყებოდა. არა მგონია, რომელიმე სახელმწიფო სტრუქტურა, თუნდაც იქ მართლად ავანტიურისტული, ტერორისტული ჯგუფი იყოს მოკალათებული, ასეთ საპასუხისმგებლო დღეს დაუკავშირდება ამ საშინელ დანაშაულს. ამასთან დაკავშირებით მე მოვისმინე ერთ-ერთი პარტიის განცხადება, რომელშიც მინიშნებული იყო, შეიძლება საქმე გვქონდეს სახელმწიფო ტერორიზმთანო. ის ამბავი, რომ მავანი სახელმწიფო ტერორიზმზე ლაპარაკობს და ამ ფაქტს რაღაცნაირად სახელმწიფო ტერორიზმს უკავშირებს, თავისთავად, დამაფიქრებელია. პოლიტიკოსი, რომელიც ასე იოლად უშვებს სახელმწიფოს მხრივ ტერორისტული აქტების მოწყობის შესაძლებლობას, ალბათ, თვითონ არ იქნებოდა შორს ასეთი იდეის ხორცშესხმისაგან, მისთვის ხალხს რომელიმე სახელმწიფო სტრუქტურა რომ ჩაებარებინა. მე აზრადაც კი არ მომივა ის, რომ დღევანდელ საქართველოში სახელმწიფომ ტერორისტული აქტების გზა აირჩიოს. ვინც დაიჟინებს ან დაუშვებს, რომ ეს შეიძლება მოხდეს, ალბათ, იგი თვითონ არის შეგუებული ამ აზრს.

რაც შეეხება გია ყარყარაშვილის განცხადებას გადადგომის შესახებ: მას არ შევხვედრივარ, ამ დღეებში შევხვდები. მან მართლაც დაწერა საკმაოდ კატეგორიული განცხადება და, არა მგონია, რომ ეს ერთი ხელის მოსმით დაეწეროს. გადაწყვეტილება ჯერ არ მიმიღია, ორ-სამ დღეში შევხვდებით ერთმანეთს და საბოლოო გადაწყვეტილებას, რა თქმა უნდა, ვაცნობებთ ჩვენს ქვეყანას.

- ელცინის ვიზიტის დროს ყველაფერი ისე ნორმალურად იყო ორგანიზებული, რომ ერთგვარად სახელმწიფოებრიობის გრძნობა გაჩნდა - ჩვენც სახელმწიფოს მოქალაქეები ვართ. 8 თებერვალს აღინიშნება დავით აღმაშენებლის ხსენების დღე, რომელსაც საქართველო თავის სახელმწიფოებრიობის იდეას უკავშირებს. ქუთაისელებთან შეხვედრისას თქვენ ბრძანეთ, რომ იწყება ეროვნული მოძრაობის ახალი ეტაპი - ახალი ეპოქა, რომელსაც პასუხისმგებლობის ეპოქა ჰქვია, პასუხისმგებლობისა საკუთარი ქვეყნის წინაშე, რადგან ეს შენი სახელმწიფოა და იგი სხვას არ ეკუთვნის, და განსაკუთრებული როლი ახალგაზრდებს დააკისრეთ. ქუთაისში მიმდინარეობს ბაგრატის ტაძრის - როგორც ქართველი ხალხის ერთიანობის სიმბოლოს - აღდგენის სამუშაოები. როგორ ფიქრობთ, ბაგრატის ტაძარი ამ ეტაპზე მართლა ერთიანობის ნამდვილი სიმბოლო იქნება თუ უბრალოდ, სიმბოლო სიმბოლოსათვის?

- ასეთ მძიმე დღეში მყოფი ქავეყნისთვის უმაღლესი რანგის სტუმრის მიღება იოლი არ არის. იგი დაკვაშირებულია მრავალ ფაქტორთან და როცა ბატონი ელცინი გავაცილე და თვითმფრინავი აფრინდა, მაშინ ჩემს ზოგიერთ კოლეგას ვუთხარი, აი, სახელმწიფოს ვემსგავსებით-მეთქი. ეს ძალიან ბევრს ნიშნავდა.

გუშინ ქუთაისელებს შევხვდი ქალაქის მერის ბატონ თემურ შაშიაშვილის ხელმძღვანელობით და მართლაც ვილაპარაკე ეროვნული პასუხისმგებლობის ახალ ეტაპზე, რომლის ერთ-ერთი რგოლი ეს არის, რასაც ახლა ქუთაისელები აკეთებენ. ვიცი, რომ ბევრი რამ კეთდება თბილისში, აჭარაში, ზოგიერთ სხვა რეგიონში, მაგრამ ახლა ლაპარაკია ქუთაისელთა ინიციატივაზე. მე მივესალმე ქუთაისელთა ამ შესანიშნავ წამოწყებას. ბაგრატის ტაძარი და ბაგრატის სახელი უნდა გახდეს არა მარტო სიმბოლო, არამედ არსებითად და ფაქტობრივად მან უნდა მისცეს ბიძგი საქართველოს გამთლიანებას, ნამდვილი, ჭეშმარიტი ეროვნული მოძრაობის სრულიად ახალ ეტაპს.

გვთავაზობენ, და მე ამას მხარს ვუჭერ, რომ გაისად აღვნიშნოთ ერთიანი სახელმწიფოს აღდგენის 1000 წლისთავი. ვფიქრობ, თუ ამას ღირსეულად აღვნიშნავთ, ეს იქნება ბაგრატ მესამისა და დიდი დავითის კვალზე დაბრუნება, ჩვენ მათ ნაკვალევზე უნდა ვიაროთ, არა სიტყვებით, იუბილებითა და ზარზეიმით, არა ნგრევის გზით, როგორც ეს აქამდე ზოგიერთ პატრიოტს ეგონა, არამედ შენების გზით.

თუ საშუალება მომეცა, შევეცდები ვესტუმრო გელათს და დავიჩოქო დავით აღმაშენებლის საფლავთან, დავიჩოქო არა იმისთვის, რომ ეს კონიუნქტურას სჭირდება ანდა პოპულიზმთან არის დაკავშირებული, არამედ იმიტომ, რომ მოვუწოდო ჩემს ხალხს ყველამ ერთად ვიაროთ ამ ნაკვალევზე, შენების გზით. შემთხვევით როდი დაარქვა ჩვენმა ხალხმა დიდ დავითს - აღმაშენებელი!

იწყება ეროვნული მოძრაობის ახალი ეტაპი, რომელსაც საკუთარი ქვეყნის წინაშე პასუხისმგებლობა ჰქვია / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა]ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 8 თებერვალი. - N25(828). - 1,2 გვ.

ვწუხვარ, რომ კვლავ მიხდება ჩემი უკიდურესი შეშფოთების გამოხატვა აფხაზეთში მოვლენების ტრაგიკულად განვითარების გამო. აფხაზმა სეპარატისტებმა უგულებელყვეს ჟენევაში 1993 წლის 1 ნოემბერს ხელმოწერილი მემორანდუმითა და 1994 წლის 13 იანვარს მიღებული კომუნიკეთი აღებული ვალდებულებები და ა.წ. 7-8 თებერვალს წამოიწყეს მორიგი ვანდალური აქცია, დაახლოებით 1000-კაციანი შეიარაღებული რაზმი მძიმე ტექნიკის გამოყენებით შეესია გალის რაიონის ქართულ სოფლებს, გადაწვა 800-მდე საცხოვრებელი სახლი და მოაწყო მშვიდობიანი მოსახლეობის ხოცვა-ჟლეტა. რამდენიმე ათასი ქართველი აყრილია მუდმივი საცხოვრებელი ადგილიდან და შეუერთდა ათიათასობით იძულებით გადაადგილებულსა და ლტოლვილს. გალის რაიონის მაღალმთიანი სოფლები, რომლებამდეც სეპარატისტთა შეიარაღებულ რაზმებს ხელი არ მიუწვდებათ, მძიმე არტილერიით დაბომბეს.

დატრიალებულ ახალ უბედურებაში ადვილი ამოსაცნობია აფხაზი სეპარატისტებისათვის დამახასიათებელი ხელწერა - კვლავ გრძელდება ეთნიკური წმენდისა და მოსახლეობის ტერორიზმების მათ მიერ დამკვიდრებული ფაშისტური პრაქტიკა. ყოველივე ეს იმაზე მიუთითებს, რომ აფხაზური მხარე არაა დაინტერესებული მშვიდობის დამყარებაში, ვინაიდან გალის რაიონში დატრიალებული ახალი ტრაგედია დაემთხვა ჟენევის მოლაპარაკებებით გათვალისწინებულ იძულებით გადაადგილებულ პირთა აფხაზეთში დაბრუნების ვადებს. უფრო მეტიც, მომხდარი გვაფიქრებინებს, რომ აფხაზი სეპარატისტების სამხედო მოქმედებების ესკალაცია მიმართულია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა ნორმალიზაციის პროცესის ჩაშლისაკენ და კავკასიის რეგიონში საყოველთაო მშვიდობის დამყარების წინააღმდეგ.

ჩვენ კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების გზა ავირჩიეთ. ამ გზის ალტერნატივა სამხედრო ესკალაციაა და საომარ მოქმედებათა განახლებაა, რაც კონფლიქტების ზონის გაფართოებას, აურაცხელ მსხვერპლს და დიდ უბედურებას მოუტანს არამარტო საქართველოს.

ერთადერთი გამოსავალია დაჩქარდეს აფხაზეთში სამშვიდობი ძალების შემოყვანა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სანქციით და მკაცრი საერთაშორისო მეთვალყურეობის დაწესება.

ერთხელ კიდევ მივმართავ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას, უშიშროების საბჭოს, მის ყველა წევრ ქვეყანას, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურ მდივანს ბატონ ბუტროს ბუტროს გალის, ევროთათბირს, გადაუდებლად მიიღონ გადაწყვეტილება აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების შემოყვანისა და ლტოლვილთა დაუყოვნებლივ დაბრუნებაზე.

მე მივმართავ რუსეთის ხელმძღვანელობას, რომლის საშუამავლო და სამშვიდობო მისიაზე დიდადაა დამოკიდებული მშვიდობის ბედი საქართველოში და კერძოდ აფხაზეთში, მიიღოს ყველა ზომები კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგებისა და ლტოლვილთა ღირსეული დაბრუნებისათვის.

ედუარდ შევარდნაძე

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის განცხადება // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 11 თებერვალი. - N27(830). - 1 გვ.

ღრმად პატივცემულო ბორის ნიკოლოზის ძევ!

ვწუხვარ, რომ თბილისში თქვენი ვიზიტის შემდეგ პირველ წერილში ვეხები სამწუხარო თემას - ჩვენ დიდად ვართ შეშფოთებული იმის გამო, რომ კიდევ უფრო გართულდა ისედაც უაღრესად დაძაბული ვითარება აფხაზეთში, კერძოდ, გალის რაიონში.

ამა წლის 7-8 თებერვალს დაახლოებით 1000-კაციანი შეიარაღებული რაზმი მძიმე ტექნიკის გამოყენებით თავს დაესხვა გალის რაიონის ქართულ სოფლებს. მათ გადაბუგეს 800-მდე საცხოვრებელი სახლი და სასტიკად გაუსწორდნენ მშვიდობიან მოსახლეობას. რამდენიმე ათასი ქართველი განდევნილია მუდმივი საცხოვრებელი ადგილებიდან და ისინი შეემატნენ ისედაც მრავალრიცხოვან იძულებით ადგილშეცვლილ პირებსა და დევნილებს. გალის რაიონის მაღალი მთის სოფლები, რომლებსაც სეპარატისტთა შეიარაღებული ძალები ვერ მიუდგნენ, დაბომბეს.

ამ ახალ ტრაგედიაში ადვილი შესაცნობია აფხაზი სეპარატისტებისათვის დამახასიათებელი ხელწერა - გრძელდება მათ მიერ დანგრეული მოსახლეობის ეთნიკური წმენდისა და ტერორის პრაქტიკა. ყოველივე ეს იმას მიგვანიშნებს, რომ აფხაზთა მხარე არ არის დაინტერესებული მშვიდობის დამყარებით, რადგან გალის რაიონში დატრიალებული ახალი ტრაგედია დროის მიხედვით დაემთხვა ჟენევის მოლაპარაკებით გათვალისწინებულ იძულებით ადგილშეცვლილი პირების აფხაზეთში დაბრუნების ვადებს, უფრო მეტიც, მომხდარი ფაქტი გვაიძულებს ვიფიქროთ, რომ აფხაზ სეპარატისტთა საომარი მოქმედების ესკალაცია მიზნად ისახავს რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის ნორმალიზაციის პროცესის ჩაშლას და მიმართულია კავკასიის რეგიონში საყოველთაო მშვიდობის დამყარების წინააღმდეგ.

ჩვენ ავირჩიეთ კონფლიქტის მოწესრიგების მშვიდობიანი გზა. ამ გზის ალტერნატივა სამხედრო ესკალაცია და საომარი მოქმედების განახლებაა, რასაც მოჰყვება კონფლიქტის ზონის გაფართოება, უამრავი მსხვერპლი და დიდი მწუხარება არა მხოლოდ საქართველოსათვის.

ერთადერთი გამოსავალია აფხაზეთში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სანქციით სამშვიდობო ძალების შეყვანის დაჩქარება და მკაცრი საერთაშორისო მეთვალყურეობის დაწესება.

თქვენმა ვიზიტმა და ჩვენ მიერ მიღწეულმა შეთანხმებებმა ქართველ ხალხში გააღვივა იმედი, რომ ბოლოს და ბოლოს, ცხოვრებისა და შრომის ნორმალური პირობები შეექმნება ბოლო წლების მანძილზე ომითა და შიმშილით გაწამებულ მოსახლეობას.

რუსეთსა და საქართველოს შორის ურთიერთობის ნორმალიზაციის დაწყებამ, რაც თავისთავად კავკასიაში მშვიდობის დამყარების საფუძველია, ფართო გამოხმაურება პოვა ჩვენი ქვეყნების ფარგლებს გარეთაც. ამაში თქვენ უდიდესი როლი შეასრულეთ, როცა ნამდვილი ვაჟკაცური ნაბიჯი გადადგით.

მოგმართავთ რუსეთის ხელმძღვანელობას, რომლის საშუამავლო და სამშვიდობო მისიაზე ბევრად არის დამოკიდებული მშვიდობის ბედი საქართველოში, და, კერძოდ აფხაზეთში, ყველაფერი იღონეთ კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგებისა და ლტოლვილთა ღირსეულად დაბრუნებისათვის.

მინდა გამოვთქვა იმედი, რომ ჩვენი ერთობლივი ძალისხმევით რუსეთისა და საქართველოს მეგობრობის მოწინააღმდეგეებს არ მივცემთ უფლებას ხორცი შეასხან თავიანთ ბნელ ზრახვებს და საფრთხე შეუქმნან კავკასიის რეგიონში სტაბილიზაციის მიღწევის დაწყებულ პროცესს.

პატივისცემით, ედუარდ შევარდნაძე.
1994 წლის 8 თებერვალი.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის წერილი ბორის ელცინს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 11 თებერვალი. - N27(830). - 1 გვ.

პატივცემულო ბატონო გენერალურო მდივანო,

მსურს მოგესალმოთ და გადმოგცეთ ჩემი ხალხის საუკეთესო სურვილები. ამ წერილით მომართვა მაიძულა აფხაზეთში თქვენთვის უკვე კარგად ცნობილმა ისედაც უკიდურესად დაძაბული მდგომარეობის კიდევ უფრო გართულებამ. აფხაზმა სეპარატისტებმა უგულებელყვეს ჟენევაში 1993 წლის 1 ნოემბერს ხელმოწერილი მემორანდუმითა და 1994 წლის 18 იანვარს მიღებული კომუნიკეთი ნაკისრი ვალდებულებები და ა.წ. 7-8 თებერვალს წამოიწყეს მორიგი ფაშისტური აქცია. დაახლოებით 1000-კაციანი შეიარაღებული რაზმი მძიმე ტექნიკის გამოყენებით შეესია გალის რაიონის ქართულ სოფლებს, გადაწვა 800-მდე საცხოვრებელი სახლი და მოაწყო მშვიდობიანი მოსახლეობის ხოცვა-ჟლეტა. რამდენიმე ათასი ქართველი აყრილია მუდმივი საცხოვრებელი ადგილიდან და შეუერთდა ათიათასობით იძულებით გადაადგილებულსა და დევნილს. გალის რაიონის მაღალი მთის სოფლები, რომლებამდეც სეპარატისტთა შეიარაღებულ რაზმებს ხელი არ მიუწვდათ, მძიმე არტილერიით დაბომბეს.

დატრიალებულ ახალ უბედურებაში ადვილი ამოსაცნობია აფხაზი სეპარატისტებისათვის დამახასიათებელი ხელწერა - კვლავ გრძელდება ეთნიკური წმენდა და მოსახლეობის ტერორიზების მათ მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკა. ყოველივე ეს იმას მიუთითებს, რომ აფხაზური მხარე არ არის დაინტერესებული მშვიდობის დამყარებაში.

შეგახსენებთ, ბატონო გენერალურო მდივანო, რომ ფართომასშტაბიანი დამსჯელი ოპერაცია განხორციელდა იმ რაიონის მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ, რომელშიც ჟენევის 1994 წლის 19 იანვრის კომუნიკეს თანახმად 10 თებერვლიდან უნდა დაწყებულიყო კონფლიქტის ზონაში იძულებით გადაადგილებულთა და დევნილთა დაბრუნების პირველი ეტაპი. უფრო მეტიც, მომხდარი გვაფიქრებინებს, რომ აფხაზი სეპარატისტების სამხედრო მოქმედებების ესკალაცია მიზნად ისახავს უშიშროების საბჭოს რეზოლუციებისა და რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა ნორმალიზაციის პროცესის ჩაშლას, მიმართულია კავკასიის რეგიონში საყოველთაო მშვიდობის დამყარების წინააღმდეგ.

ჩვენ კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების გზა ავირჩიეთ. ამ გზის ალტერნატივა სამხედრო ესკალაცია და საომარ მოქმედებათა განახლებაა, რაც კონფლიქტის ზონის გაფართოებას, აურაცხელ მსხვერპლსა და დიდ უბედურებას მოუტანს არამარტო საქართველოს.

ერთადერთი გამოსავალია - დაჩქარდეს აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების შემოყვანა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სანქციით და მკაცრი საერთაშორისო მეთვალყურეობის დაწესება.

ერთხელ კიდევ მივმართავ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას, უშიშროების საბჭოს, მის ყველა წევრ ქვეყანას, მოგმართავთ თქვენ - გადაუდებლად მიიღოთ გადაწყვეტილება აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების შემოყვანისა და ლტოლვილთა დაუყოვნებლივ დაბრუნების თაობაზე.

მე მივმართე რუსეთის ხელმძღვანელობას, რომლის საშუამავლო და სამშვიდობო მისიაზე დიდად არის დამოკიდებული მშვიდობის ბედი საქართველოში, კერძოდ აფხაზეთში, მიიღოს ყველა ზომა კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგებისა და დევნილთა საკუთარ კერაზე ღირსეული დაბრუნებისათვის.

იმედი მაქვს, ქართველი ხალხისათვის ამ უმძიმეს ჟამს გაერო და, კერძოდ, მისი უშიშროების საბჭო, კვლავაც სრული პრინციპულობით განიხილავს ჩვენთვის ამ უკიდურესად მტკივნეულ საკითხს და მიიღებს გადაწყვეტილებას კონფლიქტის რეგიონში სამშვიდობო ძალების სასწრაფოდ მოვლინების შესახებ. წინააღმდეგ შემთხვევაში მოსალოდნელია კონფლიქტის ესკალაცია არამარტო აფხაზეთში, არამედ მთელს საქართველოში, რასაც გაუთვალისწინებელი ტრაგიკული შედეგები შეიძლება მოჰყვეს მთელი კავკასიის მასშტაბით.

მსურს მადლიერების სიტყვები გამოვთქვა თქვენი მუდმივი ზრუნვისთვის აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების საქმეში და გამოვხატო თქვენდამი ჩემი საუკეთესო დამოკიდებულება.

გულწრფელად თქვენი
ედუარდ შევარდნაძე.
8 თებერვალი, 1994 წელი.

მის აღმატებულებას ბუტროს ბუტროს გალის, გაეროს გენერალურ მდივანს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 11 თებერვალი. - N27(830). - 1 გვ.

მე მას სოხუმისათვის ბრძოლაში შევხვდი, ახლოს გავიცანი და დავუმეგობრდი. ჩვენ თითქმის არ გვქონდა დრო საუბრებისათვის არც წარსულზე, არც მომავალზე. საუბრების მთავარი თემა და მოქმედების მთავარი მოტივი სოხუმი, აფხაზეთის გადარჩენა, ქართველთა და აფხაზთა ურთიერთობა გახლდათ.

იგი იყო საოცარი გამბედაობის ადამიანი, ჭეშმარიტი გმირი თავისი ბუნებით, ხასიათით, მოქმედებით. ის, ვინც შეძლებს აღწეროს საბრძოლო ოპერაციებში მისი მონაწილეობა, - შთამომავლობას, მომავალ თაობებს შემოუნახავს ეროვნული გმირის კიდევ ერთ სახეს, რომელსაც არაფრის დამატება ან მოკლება არ სჭირდება. მას შეეძლო აბობოქრებულ ხანძარში, ტყვიის წვიმაში გადავარდნა და სასწაულის ძალით გადარჩებოდა ხოლმე. და ეს ხდებოდა თითქმის ყოველდღე. საოცრად, ბავშვური გულწრფელობით უყვარდა მეგობრები, თანამებრძოლები, უსაზღვრო იყო მისი მწუხარება, როცა ულმობელი ტყვია ახალგაზრდა კაცის სიცოცხლეს შეიწირავდა. რამდენი ასეთი ტკივილი განიცადა, ბიჭებისათვის იგი „ძია გენო“ იყო და არა გენერალი ადამია. მისი სიტყვა კი კანონი გახლდათ ყველასათვის.

რამდენი სიმწარე და უბედურება განიცადა, მაინც ქართველთა და აფხაზთა ჩატეხილი ხიდის აღდგენის თავგამოდებული ქომაგი იყო. გასაოცრად სულგრძელი და მომთმენი ამ საკითხში. სულგრძელობაც ხომ ნამდვილ გმირთა ხვედრია.

სოხუმი უკვე დაკარგული იყო, როცა იგი უკანასკნელად გადაეშვა ტყვიის წვიმაში. ნამდვილად შეგნებულად. ალბათ ფიქრობდა, აღარ აქვს აზრი ჩემს სიცოცხლესო. დაიღუპა და გადააბიჯა უკვდავების ზღურბლს, ვითარცა გმირმა, წამებულმა საქართველოსათვის.

ედუარდ შევარდნაძე.

გენო ადამიას ხსოვნას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 15 თებერვალი. - N29(832). - 1 გვ.

ჩემო ძვირფასო ოთარ,

გულით მოგესალმები, მეგობრულად გეხვევი და გილოცავ სახელოვან იუბილეს:

თუ ვინმეს ეთქმის, საქართველოს წარმოვადგენ მსოფლიო არენაზე, - შენ გეთქმის, რადგან გულსა და გონებაში გადახარშული, ქართული აზრები, ჩვენი ხალხის ისტორია, მისი ტრადიციები და ხასიათი პლანეტის მილიონობით ბინადართა საკუთრებადაც აქციე.

კვლავ დიდ გამარჯვებებს გისურვებ საქართველოს საკეთილდღეოდ.

ედუარდ შევარდნაძე.

მილოცვა : მისალოცი დეპეშა კინორეჟისორ ოთარ იოსელიანს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 15 თებერვალი. - N29(832). - 1 გვ.

14 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- გასულ კვირას აფხაზთა მხარემ კვლავ დაარღვია შეთანხმება - ჟენევის კომუნიკე. ამას მოჰყვა მოსკოვში გაეროს ეგიდითა და ევროთათბირის მონაწილეობით გამართულ აფხაზეთის სტატუსის განმსაზღვრელი კომისიის საქმიანობის ფაქტობრივად უშედეგოდ დამთავრება. თქვენ ელცინთან ერთად მიმართეთ ბუტროს გალის, აღნიშნეთ, რომ მშვიდობიანი მოგვარების შანსი ბოლომდე უნდა ამოიწუროს. გუშინ იშტვან დიარმატიმ ტელევიზიით თქვა, რომ ომს ნებისმიერი პოლიტიკური გადაწყვეტილება სჯობს. ჯერჯერობით ამან არავითარი შედეგი არ მოიტანა. თუ კვლავ გაგრძელდა მშვიდობიანი მოსახლეობის ხოცვა-ჟლეტა, მაშინ რა გზა რჩება? - კომენტატორ ნატო ონიანის ამ შეკითხვით დაიწყო საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - ედუარდ შევარდნაძის ტრადიციული საორშაბათო რადიოინტერვიუ.

- მე არ ვიტყოდი, რომ მოსკოვში აფხაზეთის სტატუსის შესახებ გამართული მოლაპარაკება უშედეგო იყო. საერთოდ, სტატუსის შესახებ მოლაპარაკების პროცესი რთული იქნება და უნდა შევეგუოთ იმას, რომ ეს ხანგრძლივ დროს მოითხოვს. შემდეგი ეტაპი ჟენევაში უნდა გაიმართოს 20-22 თებერვალს, და, ვფიქრობ, რომ ამ საკითხებში, იქ მეტი სინათლე იქნება შეტანილი. რაც შეეხება არსებითს და მთავარ საკითხს - კონფლიქტის გლობალურ მოწესრიგებას, რა თქმა უნდა, აქ ორი აზრი არ უნდა არსებობდეს. ჩვენ სწორედ მოვიქეცით, როცა კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების გზა ავირჩიეთ, მიუხედავად იმისა, რომ ამას შედეგი არ მოჰყოლია, ჩვენი დროის კონფლიქტის მოწესრიგების ყველაზე საიმედო გზა მაინც მშვიდობიანი გზაა. ის, ვინც გაანალიზებს ჩვენს პლანეტაზე უახლოეს 20-40 წლის განმავლობაში მომხდარ მოვლენებს, დარწმუნდება, რომ ერთადერთი საიმედო გზა მაინც მშვიდობიანი მოწესრიგების გზაა. სწორედ ამით ვხელმძღვანელობთ მეც და რუსეთის პრეზიდენტიც, როცა მივმართეთ გაეროს გენერალურ მდივანს: ან კლასიკური სამშვიდობო ძალები ანდა, თუ ეს არ მოხერხდა, მაშინ, ალბათ, ძირითადი ძალა იქნება რუსეთის კონტინგენტი. ყველა შესაძლებლობა უნდა ამოიწუროს. როცა მშვიდობიანი, პოლიტიკური გადაწყვეტილების ხერხებსა და მეთოდებზე ვლაპარაკობ, ეს ბევრს აღიზიანებს და მე არც მიკვირს. ადამიანი, რომელსაც სახლ-კარი გადაუწვეს და არ იცის, როდის დაბრუნდება თავის ოჯახსა და კუთხეში, ბუნებრივია, ზოგჯერ ყველაზე რადიკალურ გადაწყვეტას ეძებს და, მისი წარმოდგენით, სწორედ ეს გადაწყვეტა შეიძლება აღმოჩნდეს მოკლე გზა შინ დასაბრუნებლად. მაგრამ ეს მხოლოდ გარედან ჩანს ასე, ემოციებზე აგებული განწყობაა. ეს შედეგს ვერ მოგვიტანს.

ამასთან დაკავშირებით, მინდა განვაცხადო: თუ სამშვიდობო ძალები ვერ შემოვიყვანეთ - ეს არის ახლა ერთადერთი გამოსავალი. ყველაზე მოკლე გზა მშვიდობისაკენ (თუმცა, მჯერა რომ ამის გაკეთება შეიძლება: ახლა აქტიურად მიმდინარეობს კონსულტაციები ნიუ-იორკსა და სხვა დიდი ქვეყნების დედაქალაქებში). თუ ეს ცდა უშედეგოდ დამთავრდა, მაშინ მოხდება ყველაზე უარესი, ანუ - დიდი სისხლისღვრა. მე ვხედავ ასეთ საშინელ პერსპექტივას და ეს სტიქიურად მოხდება, საქართველოს ხელისუფლებისა თუ სხვა ქვეყნების ხელისუფლების ორგანოების ნებისაგან დამოუკიდებლად. პროცესი უმართავი გახდება და კონფლიქტი, რაოდენ მძიმეც უნდა იყოს იმაზე ლაპარაკი, დიდ სივრცეებს მოიცავს. ეს ყველამ უნდა შეიგნოს. ამაზე რომ ვლაპარაკობ, მხედველობაში მყავს, ჩვენი ქვეყნის აუდიტორია, მხედველობაში მყავს აფხაზეთის ხელმძღვანელები და, რა თქმა უნდა, მხედველობაში მყავს უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები, უპირველეს ყოვლისა - რუსეთი, რომელმაც, ვფიქრობ, კარგად გაიგო ის, რომ ასეთი საფრთხე რეალურია - კონფლიქტი დიდ სივრცეებს მოიცავს. გვინდა თუ არა, კონფლიქტში ჩათრეული აღმოჩნდება დამატებითი ძალები და ეს დიდი უბედურება იქნება არა მარტო საქართველოსთვის, არამედ, ჩვენი დიდი რეგიონისთვისაც.

- თქვენ პარლამენტის სხდომაზე აღნიშნეთ, რომ რუსეთის მონაწილეების გარეშე აფხაზეთის საკითხი არ მოგვარდება. თქვენი და ელცინის ერთობლივ მიმართვაში ნათქვამია, რომ თუ გაეროს ძალები არ შემოვლენ კონფლიქტის ზონაში, ამისათვის მზად არის რუსეთიო. ამბობენ, რომ ჩვენ დღეს რუსეთს ვთხოვეთ იმას, რითაც თავად რუსეთი იყოო დაინტერესებული...

- მე მინდა განვმარტო რუსეთის ოფიციალური პოზიცია: ან საერთაშორისო ძალები კლასიკური გაგებით, რომლებთან თანამშრომლობაზეც იგი თანახმაა, ან თავად აიღებს პასუხისმგებლობას სამშვიდობო მისიით შემოიყვანოს თავისი კონტინგენტი. სხვა გზა არც არსებობს. არის მესამე გზაც - დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ფარგლებში მივიღოთ რაღაც სხვა გადაწყვეტილება, მაგრამ ეს იქნება უფრო ტაჯიკეთის მოდელის გამეორება, რომელიც, ალბათ, არ არის სასურველი.

ამ პოზიციის სისწორეზე ძნელია იდავო, რუსეთმა განაცხადა, რომ იგი თანახმაა, ერთი მხრივ, მიიღოს მონაწილეობა საერთაშორისო ძალებში, და, მეორე მხრივ, თუ ეს არ გამოვა, მაშინ კისრულობს პასუხისმგებლობას შემოიყვანოს სამშვიდობო კონტინგენტი! რასაც ჩვენ ვთხოვთ რუსეთს. უპირველეს ყოვლისა, ჩვენ თავად ვართ დაინტერესებული ამით, რადგან სხვა გამოსავალი და სხვა გზა არ ჩანს და ვერ ვპოულობთ.

- გასულ კვირას გამოქვეყნდა მთავრობის ანტიკრიზისული პროგრამა და ინდიკატური გეგმა. როგორ მიგაჩნიათ, დღეს, როცა მრავალი საყვედური გამოითქმის ჩვენი მთავრობის მიმართ, რომ იგი არ არის ერთიანი გუნდი, რამდენად იმუშავებს ასეთი პროგრამა? ხომ არ არის უახლოეს მომავალში მოსალოდნელი სამთავრობო კრიზისი ან მთავრობის გადადგომა?

- პროგრამა დღევანდელ შესაძლებლობათა მაქსიმუმს წარმოადგენს. მის შემუშავებაში მონაწილეობდა ჩვენში არსებული ყველა ძალა - სამინისტროები, უწყებები, ინსტიტუტები, ცალკეული სპეციალისტები. მუშაობა თვეების მანძილზე გრძელდებოდა, ბოლოს მეც მივიღე გარკვეული მონაწილეობა. მთავარი მაინც ის უნდა იყოს, რომ ქვეყანა შემობრუნდეს ეკონომიკისაკენ. ყველამ იფიქროს და იზრუნოს კრიზისიდან გამოსვლაზე. წარმოდგენილი პროგრამა სავსებით რეალისტურია, მაგრამ რეალისტურია იმ შემთხვევაში, თუ ენერგეტიკული კრიზისის დასაძლევად ჩვენ შევძლებთ და ყოველ მიზეზგარეშე უნდა შევძლოთ მოვძებნოთ დამატებითი რესურსები. ჩვენზე რამდენჯერმე ნაკლებ ენერგოშემცველებს იღებს სომხეთი, მაგრამ იქ 70 პროცენტით არის დატვირთული და მუშაობს მრეწველობა. მოსახლეობა უკიდურესი გაჭირვების დონემდეა მისული, მაგრამ მაინც ყველას გათავისებული აქვს ის, რომ თუ ეკონომიკა არ მუშაობს, პერსპექტივაც აღარ არსებობს ქვეყნისათვის.

მე არ ვამბობ, რომ ჩვენ კიდევ შეგვიძლია მოსახლეობას რაღაც მოვაკლოთ, მაგრამ, პრინციპში, ალბათ, უნდა მოვძებნოთ დამატებითი რესურსები, რათა მივიღოთ ენერგოშემცველების დამატებითი წყაროები, ეს ან უცხოური კრედიტების სახით იქნება, ან რუსეთთან, ირანთან ურთიერთობის გააქტიურებით და სხვ.

რაც შეეხება ლაპარაკს იმაზე, რომ არ არის ერთიანი გუნდი, მე არ ვიცი, არის თუ არა საქართველოში ისეთი პიროვნება, რომელიც შეძლებს დღეს შეკრას ერთიანი გუნდი, ძალიან მარტივი წარმოდგენაა ამ გუნდზე. გუნდის შეკვრას სჭირდება ერთნაირად მოაზროვნე ადამიანები, რომლებიც ადვილად უგებენ ერთმანეთს და აქვთ უმაღლესი პროფესიული დონე, ამას კი წლების გამოცდილება, ზოგჯერ ათეული წლებიც კი სჭირდება. დღევანდელ ხელისუფლებას არ უნდა მოვთხოვოთ ის, რის გაკეთებაც თითქმის შეუძლებელია. ასეთი იდეალური გუნდი ახლა არ არსებობს, რაც არის დღეს მინისტრთა კაბინეტი, ეს იმის მაქსიმუმია, რისი მიღებაც შეგვეძლო ამ ვითარებაში ყველა ელემენტისა და მომენტის გათვალისწინებით.

რაც შეეხება მთავრობის კრიზისს, პარლამენტში მინისტრთა კაბინეტის დამტკიცებას (ამასთან დაკავშირებით შეიძლება იყოს გარკვეული სიძნელეები), მე მინდა ვთხოვო ყველას, დღეს თავი შეიკავონ რადიკალური მოთხოვნისაგან. მთავრობის კრიზისი კიდეც უფრო გააღრმავებს და გაართულებს ისედაც უკიდურესობამდე მისულ ეკონომიკას და ეკონომკიურ კრიზისს, ვინც ახლა რევოლუციურ ლოზუნგებს გვთავაზობს, კერძოდ, მინისტრთა კაბინეტის შეცვლას, ცალკეული მოღვაწეების დათხოვნას და ა. შ. პრაქტიკულად საქმე მიჰყავს კრიზისის უფრო მეტად გაღრმავებისაკენ, არ შეიძლება 3-4 თვეში კაცმა ისწავლოს მინისტრობა. ეს უნდა გავიგოთ. მე თავიდან არ ვიყავი წინა კაბინეტის შეცვლის მომხრე, რადგან, კაცს, როგორც მინიმუმი, 1-2 წელიწადი მაინც სჭირდება, რომ წარმოდგენა ჰქონდეს თავის დარგზე, იმდენად რთული და სპეციფიკურია ეს დარგები, ამიტომ უნდა გავუფრთხილდეთ და უნდა შევარბილოთ ასეთი აგრესიული განწყობილება ცალკეული ხელმძვანელობის, თუნდაც მინისტრთა კაბინეტის მიმართ. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ არ გავაკრიტიკოთ ისინი, დღეს ყველაზე მეტად ერთიანი პასუხისმგებლობა უნდა გვამოძრავებდეს და არა სეირის ყურების ჟინი, რაც ასე ძალუმად იგრძნობა ხოლმე საზოგადოების ერთ ნაწილში და ყველაზე მეტად პარლამენტში.

კომენტატორის თხოვნით სახელმწიფოს მეთაურმა ილაპარაკა მეწარმეობისა და ბიზნესის შესახებ.

- თუ ქვეყნის განვითარების დიდ პერსპექტივაზე ვიმსჯელებ, - აღნიშნა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ, - რა თქმა უნდა, მესაკუთრე, ბიზნესმენი, მეწარმე ეკონომიკის აღმავლობის უმთავრესი შემადგენელი ნაწილები და კომპონენტები არიან. ყველაფერი უნდა ვიღონოთ იმისთვის, რომ, რაც შეიძლება სწრაფად გადავიდეთ საბაზრო ეკონომიკის რელსებზე. ეს კურსი გარკვეულ სახელმწიფო სტრუქტურებსაც აშინებს და მაფიასაც, რადგან კერძო მესაკუთრეს განვითარებული აქვს პასუხისმგებლობის გრძნობა, რომ დაიცვას ის საკუთრება, რომელიც მას ეკუთვნის, მისი სიმდიდრისა და ბედნიერების საფუძველს წარმოადგენს. რა წინააღმდეგობასაც უნდა ვაწყდებოდეთ, ეს პროცესი უნდა დაჩქარდეს და კიდევაც დაჩქარდება, ამას გარდა, ჩვენმა მოსახლეობამ უნდა გაიგოს და ხელი შეუწყოს ისეთი განწყობილების დამკვიდრებას, რომ კერძო მესაკუთრე, მეწარმე წურბელად არ გადაიქცეს, პირველ ეტაპზე ძალიან ბევრი წურბელა გაჩნდა და ამან გამოიწვია ადამიანებს შორის ანაგონისტური დამოკიდებულება. ჩვენ როგორმე ხელი უნდა შევუწყოთ სერიოზული ბიზნესის შექმნას, სერიოზულ ბიზნესმენთა მთელი თაობის აღზრდას, ბიზნესმენებისა, რომლებიც სარბიელზე გამოდიან, და დარწმუნებული ვარ, გამოვლენ საკუთარი გონებისა და შრომის წყალობით და არა სხვა გზებითა და მაქინაციებით. თუ ჩვენ მივაღწევთ ასეთი ბიზნესის შექმნას და ასეთ კერძო მესაკუთრეთა ფენის გამოსვლას ასპარეზზე, მაშინ ქვეყანას უფრო მალე ეშველება.

- თავდაცვის მინისტრის გადადგომის და ამ პოსტის თავად შეთავსების, ახალი არმიის მშენებლობის შესახებ სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა:

- როცა ახალ არმიაზე ვლაპარაკობ, სულაც არ მაქვს მხედველობაში ის, რომ, ვინც ახლა არის, იგი არ უნდა იყოს და უნდა მოვიდეს ვიღაცა სხვა. როცა გარკვეული ოპტიმიზმით ვლაპარაკობ, რომ მალე ახდება ჩვენი ოცნება, შეიქმნება ჭეშმარიტი თანამედროვე, ეროვნული არმია, სწორედ ის კადრი მყავს მხედველობაში, რომელიც ახლა, ასე თუ ისე, ჩვენი არმიის საფუძველს წარმოადგენს, რომელმაც იბრძოლა, ბევრმა მათგანმა თავი გამოიჩინა როგორც გმირმა, ქვეყნის ინტერესებისათვის თავდადებულმა მებრძოლმა. ჩვენ დავამარცხეთ, მაგრამ ეს დამარცხებაც გარკვეული სკოლაა, რომელიც გაიარა ამ თაობამ, ეს კადრი მაძლევს ოპტიმიზმის საფუძველს, არსებობს კადრი - ეს მთავარი პრობლემაა. და მეორე: არის საზოგადოება, რომელსაც ესმის არმიის დანიშნულება დამოუკიდებელი ქვეყნის მშენებლობაში და სწამს, რომ ახალგაზრდობა გადამწყვეტ სიტყვას იტყვის არმიის ფორმირებაში. მე ყველაფერს ვიღონებ, რათა არმიაში სამსახური ჩაითვალოს უმაღლეს მოვალეობად, საპატიო მისიად და, გარკვეული აზრით პრივილეგიადაც ჩვენი ახალგაზრდობის ყველაზე საუკეთესო ნაწილისთვის. ჩემი პირდაპირი და აქტიური ჩართვა ამ პროცესში გარკვეულწილად იმით არის განპირობებული, რომ მინდა, რაც კი ძალა და უფლებები მაქვს, ყველაფერი გამოვიყენოთ კანონიერ საფუძველზე, კანონიერი ფინანსური წყაროებით დაფინანსებული არმიის ასაშენებლად, სამხედრო მოსამსახურეთა პირობები ამან კი არ უნდა გააუარესოს, არამედ 2-3-ჯერ გააუმჯობესოს. შემთხვევით არ ვიხმარე სიტყვა - პრივილეგია. არმიაში სამსახური გარკვეულ პრივილეგიურ მდგომარეობას უნდა ნიშნავდეს. როცა მე არმიაზე ვლაპარაკობ, ვგულისხმობ მესაზღვრეებსაც, შინაგან ჯარსაც, და ყველა სხვა სახეობასაც.

- დღეს საქართველოში სომხეთის დელეგაცია ჩამოდის პრეზიდენტ ლევონ ტერ-პეტროსიანის ხელმძღვანელობით. რა არის ამ ვიზიტის ძირითადი მიზანი და ხომ არ უკავშიდება იგი იმ მოსაზრებას, რომელიც თქვენ გამოთქვით ელცინის ვიზიტის დროს, კერძოდ ის, რომ ამიერკავკასიაში კონფლიქტის მოსაგვარებლად აუცილებელია ამიერკავკასიის სამი დიდი სახელმწიფოს ლიდერების შეხვედრა...

- ჩვენ ადრეც ვიყავით შეთანხმებული შეხვედრის თაობაზე. ასეთი შეხვედრის აუცილებლობის შესახებ საუბარი მქონდა ბატონ ალიევთანაც და ბატონ ტერ-პეტროსიანთანაც. ჩვენ სამივე ვიზიარებთ იმ აზრს, რომ სისტემატური, რეგულარული შეხვედრები აუცილებელია. შეიძლება ეს იყოს ორმხრივი, შეიძლება მოგვიანებით სამივე შევხვდეთ ერთამენთს, შემდეგ შეიძლება რუსეთი ან სხვა ქვეყნებიც ჩაერთოს. ერთ-ერთი მთავარი თემა, ალბათ, კავკასიის დიალოგი უნდა იყოს, თუ, რა თქმა უნდა პერსპექტიული და იმედისმომცემი იქნება კავკასიის დიალოგის დაწყება. როცა ვამბობ დიალოგი-მეთქი, ეს არ არის ჩვეულებრივი საუბრები. მხედველობაში მაქვს რაღაც ფორუმი, რომელიც იქნება ფორმალიზებული, წელიწადში 2-3-ჯერ შევხვდებით ერთმანეთს და განვიხილავთ ყველა პრობლემას, რომლებიც ჩვენს რეგიონს აღელვებს.

ამასთან, შეიძლება დღეს წინა პლანზე უფრო მეტად სწორედ ორმხრივი ურთიერთობის საკითხები იყოს, ის, რაც ორ მეზობელ ქვეყანას საერთოდ აწუხებს, ჩვენ ბევრი რამ გვაინტერესებს, სომხეთში და სომხებიც დიდად არიან დამოკიდებული იმაზე. თუ რამდენად გამართულად იმუშავებს საქართველოს კომუნიკაციები.

მინდა ვთქვა, რომ ბატონი ალიევი უშუალოდ არ იქნება ჩართული ჩვენს ამ დიალოგში, მაგრამ წინასწარ საუბარი მქონდა მასთან და როცა დამთავრდება ჩემი შეხვედრა სომხეთის პრეზიდენტთან, შემდეგ გაიმართება დიალოგი ჩემსა და აზერბაიჯანს შორის. ჩემი აზრით, ახლა ვუახლოვდებით იმ ფაზას, როცა ჩვენი კონტაქტები უფრო აქტიური უნდა გახდეს და ყველაფერი უნდა ვიღონოთ იმისათვის, რომ კავკასიის ფაქტორი ამოძრავდეს, ამუშავდეს მშვიდობისა და სტაბილურობის ბრძოლაში.

ედუარდ შევარდნაძე: ჩვენი დროის კონფლიქტების მოწესრიგების ყველაზე საიმედო გზა მშვიდობიანი მოწესრიგების გზაა / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 15 თებერვალი. - N29(832). - 1 გვ.

18 თებერვალს სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ მიიღო ჯანმრთელობის დაცვის დარგში ატლანტა-თბილისის პარტნიორული თანამშრომლობის პროგრამა „ჯორჯია თუ ჯორჯიას“ ხელმძღვანელი, ემორის უნივერსიტეტის პროფესორი კენტ უოკერი. შეხვედრას ესწრებოდა საქართველოს ჯანმრთელობის დაცვის მინისტრი ავთანდილ ჯორბენაძე.

მხარეებს შემუშავებული აქვთ პროგრამა, გამოყოფილია ძირითადი სფეროები და მიმართულებები. ესენია: რესპუბლიკაში ჯანდაცვის სისტემის რეფორმის მომზადება, სამედიცინო უნივერსიტეტთან აქტიური თანამშრომლობა, რესპუბლიკის მეორე საავადმყოფოს რეკონსტრუქცია, აღჭურვა და კადრების მომზადება. ცალკე საკითხად განიხილეს სამეცნიერო სამედიცინო ბიბლიოთეკის შექმნა, რასაც ამერიკული მხარე დააფინანსებს. დაისახა ერთობლივი სამედიცინო ჟურნალის გამოცემის გეგმები. საფუძველი ჩაეყარა ჯანმრთელობის დაცვის ადმინისტრირებისა და მენეჯმენტის შემსწავლელი კურსების შექმნას.

შეხვედრის ბოლოს, ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ ამერიკა-საქართველოს ერთობლივი მისია საქართველოსთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის საქმიანობას ეწევა, „იზოლაციის პირობებში ყველაზე უფრო მედიცინას, მეცნიერებასა და კულტურას გაუჭირდა, ამიტომ თქვენი მხარდაჭერა, დასახული სამომავლო გეგმები, განსაკუთრებით კი სამეცნიერო ულტრათანამედროვე ბიბლიოთეკის შექმნა, ემორის უნივერსიტეტში კადრების მომზადება, არა მარტო თანამედროვეთა, არამედ მომავალი თაობებისათვის გათვალისწინებული საქმიანობაა“, - დასძინა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ.

მყარდება ურთიერთხელსაყრელი კონტაქტები // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 19 თებერვალი. - N31(834). - 1 გვ.

ე. შევარდნაძის 21 თებერვლის რადიოინტერვიუ

კომენტატორ ნატო ონიანის პირველივე შეკითხვა იმ საკითხებს ეხებოდა, კერძოდ, ენერგოკრიზსს, რის გამოც რადიოინტერვიუ დაგვიანებით გავიდა ეთერში.

- გუშინ თქვენ ბრძანდებოდით გარდაბანში, სადაც ერთ-ერთი თბოელექტროსადგური გამოვიდა მწყობრიდან. საქენერგომ შეიმუშავა უმკაცრესი მცოცავი გრაფიკი, რომელიც დაპირებისამებრ უნდა შესრულებულიყო. მიუხედავად იმისა, დღეს ქალაქში, ალბათ, მთელ რესპუბლიკაშიც არანორმალური სიტუაციაა. სამწუხაროდ, არსებული ინფორმაციით, ამ კრიზისს გამიზნულად და გეგმაზომიერად, ხელოვნურად აღრმავებენ, მოქმედებენ, რომ ეს გაწამებული ხალხი წონასწორობიდან გამოიყვანონ. იმასაც ამბობენ, რომ გარკვეულმა ძალებმა ძალიან დიდი თანხა გადაიხადეს ამისათვის, ყოველ შემთხვევაში არის ეჭვი, რომ ყველაფერი კეთდება, რათა ხალხი ხელისუფლების საწინააღმდეგოდ განაწყონ...

- თქვენ კიდეც რომ არ მოგეცათ ეს შეკითხვა, მე მაინც ამით უნდა დამეწყო. მართლაც, უღრმესი ენერგეტიკული კრიზისია. ეს ყველაფერი მოსალოდნელი იყო, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ქვეყანას საკუთარი ენერგოშემცველები არა აქვს. წინათ დასახული პროგრამა იმასთან დაკავშირებით, რომ შექმნილიყო საკუთარი სიმძლავრეები და ჰიდრორესურსების საკუთარი სიმდიდრე გამოგვეყენებინა, არ შესრულდა. სამწუხაროდ, წუხელ ერთხელ კიდევ დავრწმუნდი იმაში, რომ 1991 წლისათვის გათვლისწინებული ის პროგრამაც - მეთერთმეტე, მეთორმეტე ბლოკების საექსპლოატაციოდ გადაცემის შესახებ, არ შესრულდა გასაგები მიზეზების გამო, ისევე როგორც, ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობის წინააღმდეგ მიმდინარეობდა სერიოზული ბრძოლა. ყოველივე ამის გამო ახლა აღმოვჩნდით პირისპირ სიძნელეებთან და ენერგეტიკულ შიმშილთან.

აქ არის ერთგვარი წინასწარი მოქმედება. გარდაბანში, კერძოდ, იყო ერთ-ერთი თანამშრომლის დაუდევობა, რომლის შედეგად ძირითადი, მეათე ბლოკი - თბილისისათვის ენერგიის აუცილებელი მარაგის ძირითადი მომწოდებელი - გამოვიდა მწყობრიდან. ძნელი სათქმელია, რამდენად შეგნებული იყო ეს მოქმედება, მაგრამ შედეგი კი ასეთი მოიტანა, იმ თანამშრომელს ახსნა-განმარტება ჩამოართვეს, მაგრამ, სამწუხაროდ, უფრო ცუდი ამბები არის თბილისის ენერგოსისტემაში. უფრო მეტად ანგარებასთან უნდა იყოს დაკავშირებული. ვერც იმას ვიტყვი, ეს წინასწარ მოფიქრებულია თუ არა. ყოველ შემთხვევაში, ამ საქმეში საჭიროა გარკვევა, მაგრამ მთავარი მაინც ეს არ არის. მთავარი ის არის, რომ ახლა ენერგოშემცველების მიღების ერთადერთი წყაროა თურქმენეთი. მისი დავალიანება ძალიან დიდია, გაზის მოწოდება შეზღუდულია. ეს ბლოკები თბილსრესში ერთ-ორ დღეში ჩაირთვება, იქ დღედაღამ მუშაობენ ადამიანები. მეორე, უფრო რთული გადასალახავი სიძნელე არის თვით გაზის მიღება. არ შეიძლება თურქმენეთისაგან მოითხოვო ის, რასაც უკვე საზღვარი აღარა აქვს. დავალიანებამ 100 მილიონს გადააჭარბა. თუმცა მოგვცეს პირობა, რომ ჩვენ ჯერჯერობით გაზსადენებს არ გადავკეტავთო, მაგრამ ესეც მოსალოდნელია. ამაზე ვფიქრობ, რა გამოსავალი მოვნახოთ. როგორც იტყვიან, ბოლო, უკანასკნელი კაპიკები მოვაგროვეთ და მნიშვნელოვანი ნაწილი გადაირიცხება. შეიძლება ახლა ამით შევაჩეროთ ეს პროცესი. ამას გარდა აქტიურად ვმუშაობთ რუსეთთან, რომელსაც, როგორც ბატონმა ბორის ელცინმა თქვა შეუძლია 5 მილიარდი კუბური მეტრის ფარგლებში მოაწოდოს გაზი საქართველოს, თუ იქნება შესაბამისი ანაზღაურება თუნდაც პროდუქციით, ან პროდუქტებით.

ამის გარდა დამატებით მივიღეთ ზომები. ირანში ვიზიტად მიმავალ საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრს ალექსანდრე ჩიკვაიძეს გავატანე პრეზიდენტ რაფსანჯანისთან წერილი იმის შესახებ, რომ ქვეყანა უკიდურეს ვითარებაშია, და, იქნებ, ირანი დაგვეხმაროს. ამ თხოვნას, ვიდრე ველოდი, უკეთესი რეაქცია მოჰყვა. პრეზიდენტმა თქვა, რომ ირანი მზად იქნება მიაწოდოს ახლა საქართველოს ერთი მილიარდი კუბური მეტრის ფარგლებში გაზი ყველაზე ხელსაყრელ პირობებში - 15-20 წლიანი კრედიტის სახით, თითქმის საჩუქრად. მაგრამ, ამასაც მოგვარება სჭირდება. ამ გაზმა უნდა გამოიაროს აზერბაიჯანის ტერიტორია. ჩვენი პრემიერ-მინისტრი დღეს სხვადასხვა საკითხების გამო ჩამოფრინდება სომხეთში, შეიძლება მოუხდეს თურქმენეთში გამგზავრება და აუცილებლად საჭიროა მისი ბაქოში მუშაობა. ყველაფერი ამ 4-5 დღეში გაირკვევა. ამას, ასე ვთქვათ, ანგარიშივით ვაბარებ ჩვენს მსმენელებს, რადგან, ისეთი წარმოდგენა არ უნდა შეგვექმნას, თითქოს ჩვენ ვერ ვხედავდეთ რაშია საქმე. ყველას უჭირს, ამაზე დიდი გაჭირვება ძნელი წარმოსადგენია. მე ვლაპრაკობ არა მარტო ენერგიაზე, არამედ იმაზეც, რომ როცა არ არის ელექტროენერგია, არ არის წყალიც, ეს ოჯახებისათვის პირდაპირ უბედურებაა. არის დაბრკოლებები პურის ცხობაში. ახლა ხორბლის კრიზისი არა გვაქვს, იგი საკმაო რაოდენობითაა. მაგრამ პრობლემაა მისი შემოზიდვა და დაფქვა, რადგან ისევ და ისევ ეს ელექტროენერგიასთანაა დაკავშირებული.

მინდა დავარწმუნო მთელი რესპუბლიკა, ყველა მოქალაქე, მათ შორის თბილისელებიც, რომ რაც შესაძლებელია, რაც კი ადამიანის ძალებს არ აღემატება, ყველაფერი კეთდება, რათა ახლა როგორმე გამოვიდეთ ამ მდგომარეობიდან. ძალიან დიდი გასაჭირი იქნება, რა თქმა უნდა, თებერვლის განმავლობაში. შემდეგ, როცა თოვლის ოდნავ დნობა დაიწყება, ჩვენი ჰიდროსადგურებიც შეგვეშველება, თუმცა, როგორც ვთქვი, ჩვენ ხომ ახლა ნამახვანი, ხუდონი და მისი მთელი კასკადი, ასევე მინაძის ჰესი დამთავრებული გვქონდეს, მაშინ საქართველოს ბედს ძაღლი არ დაჰყეფდა, მაგრამ, ამაზე ლაპარაკი უკვე დაგვიანებულია. ეს უკვე იყო, შეცდომები დაშვებულია ისეთმა გამარტივებულმა მიდგომამ, რომ თავისთავად დამოუკიდებლობის დეკლარაცია მოგვიტანს ყველა სიკეთეს, დიდი ზიანი მოუტანა დღევანდელ დამოუკიდებელ საქართველოს. ვეძებთ გზებს და ვფიქრობთ, რომ ამ დღეებში მდგომარეობა ცოტათი მაინც უნდა შემსუბუქდეს.

- მოქალაქეთა განსაკუთრებულ აღშფოთებას იწვევს არა ის, რომ არ არის ელექტროენერგია, გვიჭირს, ან სხვა, არამედ განსხვავებული დამოკიდებულება: თუ არ არის ენერგია, ნუ იქნება მთლიანად, თუ არის - იყოს ყველასათვის თანაბრად. თითქოს ამ განსხვავებას გრძნობდნენ და მიაჩნდეთ, რომ რაღაც სპეციალურად კეთდება წონასწორობიდან გამოსაყვანად. როგორ ფიქრობთ, ხომ არ შეიძლება ლაპარაკი ხელისუფლების კრიზისზე?

- ორი სიტყვით ისევ ენერგეტიკულ პრობლემებზე: ვიმეორებ, ეს, ალბათ, თანამდევი და პარალელურად მოქმედი ნეგატიური მოვლენაა და არა არსებითი და არა მთავარი. მთავარი მაინც კრიზისია, ენერგოშემცველობის ნაკლებობა და ხანდახან სრული უქონლობაც. ახლა შექმნილია ძალიან დიდი ავტორიტეტული კომისია, რომელსაც მე და ვიცე-პრემიერი ზ. კერვალიშვილი ვხელმძღვანელობთ, იმისათვის, რომ გავიაზროთ, რა გამოსავალია საერთოდ, როგორ უნდა ვიცხოვროთ არა მარტო მიმდინარე წელს, არამედ მომავალ წლებში, როგორ გამოვიყენოთ ჩვენი რესურსები, რა დამატებითი გზებია საჭირო იმისათვის, რომ ქვეყანამ იარსებოს. ეს, ალბათ, ცალკე განხილვის, მსჯელობის თემა იქნება. მზად ვიქნები შემდგომისათვის ამ თემაზე უფრო დეტალურად ვილაპარაკო. გამოსავალი არის, მაგრამ ყველაფერს დრო უნდა. ბევრი უნდა აღვადგინოთ, ბევრი რამ თავიდან უნდა დავიწყოთ, მათ შორის ეს მიტოვებული მცირე ჰესებიც. ესეც დანაშაული იყო. ეს უკვე ძველი ხელისუფლების, წყობის დროს მოხდა, როცა მცირე სიმძლავრეების ელექტროსადგურებზე უარს ამბობდნენ და დიდი ცოდვა ჩაიდინეს ქვეყნის წინაშე. ესეც ერთ-ერთი სერიოზული რეზერვია. სერიოზული რეზერვია ჩვენი ქვანახშირი და საკუთარი ნავთობი, რომლის აქტიურ ძიებას ახლა ვაწარმოებთ უცხოური ფირმების მონაწილეობით, ასე რომ, პერსპექტივა არის, მაგრამ დროის ფაქტორი არ გვაძლევს საშუალებას, ვიმოქმედოთ და ვიფიქროთ მომავალზე. ეს დრო მაინც უნდა გამოიძებნოს.

არის თუ არა საფუძველი იმისათვის, რომ ვილაპარაკოთ ხელისუფლების კრიზისზე? რა თქმა უნდა. საფუძველი აქამდეც იყო და ახლაც არის. ახლა თავმოყვარე ხელისუფლების მეთაური და ხელისუფლების წევრები, როცა ქვეყანა ასეთ პირობებშია, უნდა წავიდნენ. ამას თითოეული ჩვენგანი მოიმოქმედებს მთელი შეგნებით. ამ მდგომარეობაში ყოფნასთან შედარებით წასვლა მართლაც სიამოვნებაა, მაგრამ საზოგადოებამ უნდა იფიქროს, ეს ხელისუფლება რომ წავა, ვინ მოვა, და რა უკეთესი შედეგი იქნება. მე დღესვე მზად ვარ წავიდე, ისე, როგორც ადრე მითქვამს სავსებით გულწრფელად. მაგრამ არ შემიძლია ისე მოვიქცე, რომ მე და ჩემი მეგობრები დღეს წავიდეთ, ხვალ კი უფრო დიდი ანარქია დაიწყოს და კიდევ უფრო დიდ ქაოსში აღმოჩნდეს ქვეყანა. ამაში ყველა ერთად უნდა გავერთიანდეთ, პარლამენტიცა და მთელი საზოგადოებაც. თუ არის იმის საშუალება, რომ უკეთესი ვარიანტი მივიღოთ, რა თქმა უნდა, ასეთ ვარიანტს ყველამ შეგნებით უნდა შეხედოს. ჯერჯერობით, სამწუხაროდ, გამოსავალს ამაში ვერ ვხედავ, ისე როგორც კრიზისი ეხება მთელ ქვეყანას და მთელ საზოგადოებას, იგი ეხება ხელისუფლებასაც. ხელისუფლების კრიზისი სახეზეა. მხოლოდ - დარჩეს თუ არ დარჩეს, და რომ არ დარჩეს - რა იქნება შემდეგ. ამაზე უნდა იყოს საუბარი. თუ ამაში არ გავერკვევით, რამდენიც უნდა ვირბინოთ ქუჩა-ქუჩა და რამდენიც უნდა მოვითხოვოთ გადადგეს შევარდნაძე ან ფაცაცია ან რომელიმე სხვა, ან მთელი მინისტრთა კაბინეტიო, ამას შედეგი არ მოჰყვება. ყველაფერი უნდა გავიაზროთ, თუ რა შედეგი მოჰყვება ამას და რა იქნება კონკრეტული ნაბიჯები უკეთესობისაკენ და არა უარესობისაკენ. მე უკეთესობისაკენ სხვა რეალურ ნაბიჯებს ჯერჯერობით ვერ ვხედავ.

- 20 თებერვალს საგანგებო წესებს ვადა გაუვიდა, აპირებს თუ არა ხელისუფლება მის გაგრძელებას?

- კაცმა რომ მკითხოს, კიდევ ერთი თვით გაგრძელება იქნებ მიზანშეწონილი იყოს, მაგრამ იმდენად მტკივნეულია პარლამენტში ამ საკითხის განხილვა, რომ სიმართლე გითხრათ, არ ვაპირებ შევიტანო იგი განსახილველად. უკეთესი იქნება, რომ თვით პარლამენტმა იმსჯელოს და გადაწყვიტოს. ხანდახან ისე გამოდის, რომ ვიღაცას რაღაცა აინტერესებს და ეს ამისათვის სჭირდება. ახლა მართლაც აღებულია იმედისმომცემი, მასშტაბური სტარტი კრიმინალურ სამყაროსთან საბრძოლველად და საჭიროა ამის ბოლომდე მიყვანა. ამას საგანგებო წესები ასე თუ ისე ხელს უწყობდა. თუ პარლამენტი ჩათვლის, რომ საჭიროა გაგრძელება - გავაგრძელებთ, თუ არადა, სხვა გზებითა და ხერხებით ვიმუშავებთ. ახლა კატეგორიულად აღარ მოვითხოვ გაგრძელებას, რადგან ეგრეთწოდებული ძალისმიერი სისტემები ასე თუ ისე შედარებით მოწესრიგდა, სამინისტროები და უწყებები მართვადი ხდება, და ეს საქმესაც დაეტყო.

საერთოდ, როცა ადამიანები რაიმეს მოიპოვებენ და მიაღწევენ, მერე აღარ ახსოვთ, რა იყო. ვერ ვიტყვი, რომ იდეალური წესრიგია, მაგრამ დამნაშავეთა, ბოროტმოქმედთა საკმაოდ მძლავრი კლანები რომ იქნა იზოლირებული, ეს არ უნდა დაგვავიწყდეს. კიდევ ძალიან ბევრია გასაკეთებელი, ყოველღამე რომ ზარბაზნებისა და ქვემეხების ჭექა-ქუხილი, ადამიანთა ძარცვა-გატაცებები იყო - ეს მდგომარეობა შერბილდა. ამ მხრივ კიდევ უნდა გავამკაცროთ რეჟიმი.

- გასული კვირა საკმაოდ აქტიური იყო ეკონომიკური პრობლემების განხილვის თვალსაზრისით. ფულად-საკრედიტო სფეროში დარღვევებზე საუბრისას პარლამენტის ხუთშაბათის სხდომაზე თქვენ ბრძანეთ, რომ 1992-1993 წლებთან ერთად 1991 წლის დოკუმენტაციის დალუქვაცა და შესწავლაც გახდა საჭირო, რატომ, მხოლოდ შესწავლის მიზნით, თუ იმ წლების დოკუმენტაციაში საინტერესო მასალები გეგულებათ?

- როგორც კი დასავლეთ საქართველოში ოდნავ გამოიკვეთა სტაბილიზაციის პროცესი, მე მაშინვე განვაცხადე: აფხაზეთის. სამაჩაბლოს მოწესრიგების გზების ძიების პარალელურად. ახლა დროა ყველამ ერთად მოვკიდოთ ხელი ეკონომიკას, მის გამოცოცხლებას, მათ შორის, საფინანსო სისტემის გაჯანსაღებას. ამას მოჰყვა ღონისძიებათა მთელი სერია. ძალიან ხშირად ამ საქმისადმი პრიმიტიული დამოკიდებულებაა. ამას კი სჭირდება ძალიან დიდი დრო და მუშაობა, პრობლემების შესწავლა, არსში, სიღრმეში ჩაწვდომა.

ძალიან საინტერესო იყო შეკრება პრივატიზაციის საკითხებზე. ჩემს გამოსვლაში მე კიდევაც გამოვთქვი უკმაყოფილება იმის გამო, რომ ბევრი პოლიტიკური მოღვაწე, რომელიც თითქოს ახლა გვთავაზობს ქვეყნის გადარჩენის რაღაც პროგრამას და გეგმას, ვერ დავინახე ამ შეკრებაზე. მაინც და მაინც ვერც პრესის წარმომადგენლები ვნახე იქ. იყვნენ მხოლოდ ის ადამიანები, ვინც ასე თუ ისე ეკონომიკის გაჯანსაღებაზე ფიქრობს. თუ გვინდა, რომ ეკონომიკა გამოვიდეს ამ კრიზისიდან და თითოეულ ოჯახს ეშველოს, ეს ყოველი მოქალაქის საზრუნავი უნდა გახდეს.

ამას წინათ მინისტრთა კაბინეტში გამართულ 600-კაციან სხდომაზეც ბევრი ვინმე ვერ დავინახე. იქ იყო ძალიან კვალიფიციური, სერიოზული საუბარი იმ გზებსა და ხერხებზე, რომლებმაც უნდა მოგვცეს საშუალება უმოკლეს დროში გამოვიდეს ეკონომიკა კრიზისიდან, ყველა ოჯახსა და ქვეყანას ეშველოს. ეს არის ახლა მთავარი.

ჩვენ ახლა საგადასახადო სისტემას ვაწესრიგებთ, ამ დღეებში შევძლებ შევხვდე საბაჟო სამსახურს და ერთად ვიმსჯელოთ. ყველაფერი ეს ის არხები და წყაროებია, საიდანაც უნდა ივსებოდეს სახელმწიფო ბიუჯეტი და სახელმწიფო სალარო. პრივატიზაციაც ის გზაა, რომელმაც უნდა დააჩქაროს ქვეყნის ეკონომიკური აღმავლობის პროცესი. არის კიდევ დაგეგმილი ბევრი რამ, რაც ხელს შეგვიწყობს ამ კრიზისის დაძლევაში.

არ ვიცი, შეძლებენ თუ არა სამართალდამცავი ორგანოები და საკონტროლო სისტემა გაერკვნენ იმაში, თუ რა ხდებოდა 2-3 წლის განმავლობაში საქართველოში, მხედველობაში მაქვს 1991-92-93 წლები. წინა პერიოდიც, მაგრამ ამას ფიზიკურად ვერ შევძლებთ. როცა ლაპარაკობენ - გაიყიდა საქართველო, მართლაც ბევრი რამ გაჩანაგდა, ბევრი უკანონო გზით გამდიდრდა, ყველაფერი ეს რომ ცნობილი გახდეს, საჭიროა ის ზომა, რაც ვთქვი - დაილუქოს და გაირკვეს, რა გადაწყვეტილებებია მიღებული, ვინ როგორ გამდიდრდა, ვინ რა გაიტანა საქართველოდან. ვერ გეტყვით, შევძლებ თუ არა ფიზიკურად ამ დიდი მოცულობის სამუშაოს შესრულებას. ყოველ შემთხვევაში, ჩემი სურვილი ასეთია, რომ რაც შეიძლება დეტალებში გავერკვეთ და საზოგადოებამ იცოდეს, ვინ არის გულშემატკივარი, ვინ არის სიტყვით პატრიოტი და საქმით მხოლოდ თავის თავსა და ოჯახზე ზრუნავს.

- გასულ კვირას თქვენ შეხვდით თავდაცვის სამინისტროს შემადგენლობას. რამდენად შესაძლებელია მოხერხდეს ის, რასაც დღეს თქვენ ითხოვთ ქართული არმიისაგან, ანუ ახალი ქართული ჯარის მშენებლობა?

- მე უკვე ვთქვი, რომ ის დასაწყისი, რაც გია ყარყარაშვილმა მისი მოკლე მოღვაწეობის მანძილზე გააკეთა, სწორია. მაგრამ, ეს პროცესი იმდენად რთულია, რომ, ალბათ, აქაც მთელი საზოგადოების მხარდაჭერა იქნება საჭირო. პირველ რიგში, საჭირო იქნება ელემენტარული პირობების შექმნა იმ ბიჭებისათვის, სპეციალისტებისა და ოფიცრებისათვის, რომლებიც ახლა თავდაცვის სისტემაში, შინაგან და სასაზღვრო ჯარებში მოღვაწეობენ. სამხედროებს, ისე როგორც ყველა მოქალაქესა და ოჯახს, უფრო მეტად უჭირთ. თუ რა ნეგატიური არის, რაზეც იცის ჩვენმა საზოგადოებამ, ეს დიდად არის განპირობებული იმით, რომ წესრიგი არ იყო თვით ამ ხალხის უზრუნველყოფის საქმეში. მე მირჩევნია, რომ იყოს არა 20 ათასი არმია, არამედ 5 ათასიანი, მაგრამ უზრუნველყოფილი. ოფიცერმა და ჯარისკაცმა უნდა იცოდეს, რომ მათ ოჯახებს საარსებო მინიმუმი ექნებათ. ეს არის უმთავრესი ამოცანა. ამ 2-3 დღეში ჩვენ კვლავ შევიკრიბებით - თავდაცვის საბჭო და თავდაცვის სამინისტროს გაფართოებული კოლეგია და რეალურად, კონკრეტულად ვიმსჯელებთ იმ საკითხებზე, რომლებიც გამოიკვეთა ჩემი პირველი შეხვედრის დროს. შევეცდებით, რომ არმიის ფორმირების პროცესი, რაც შეიძლება დაჩქარდეს. ვიმეორებ, ყველა ახალგაზრდამ თავის საპატიო მოვალეობად უნდა ჩათვალოს, რომ ქართულ ჯარში იმსახუროს. ვინც სამწყობრო სამსახურისათვის არ გამოდგება, უნდა ვიფიქროთ გარკვეულ ალტერნატიულ სამსახურებზე. მე ასე ვარ განწყობილი: თუ მეყო ფიზიკური ძალა, რაც კი შემიძლია ყველაფერი გავაკეთო, რომ ქართული ჯარის ფორმირების პროცესი დავაჩქარო.

- რა შეფასებას მისცემთ რესპუბლიკაში გავრცელებულ ინფორმაციას ყოფილი თავდაცვის მინისტრის თენგიზ კიტოვანისა და ვლადიმერ ჟირინოვსკის შეხვედრის შესახებ?

- მე მგონი, ეს ძალიან აქტუალური საკითხი არ უნდა იყოს. ყველამ, ვინც მე მიცნობს და ვისთანაც მიმუშავია, კარგად იცის, ხანდახან მედავებიან კიდეც, რომ ზედმეტად მჯერა დიალოგებისა. ყოველგვარი დიალოგის მომხრე ვარ, მაგრამ დიალოგში, როგორც წესი მხარეებია წარმოდგენილი. მხარეები არა მხოლოდ პიროვნებებია, არამედ მათ უკან დგას რაღაც ძალა. ამიტომ აქვს დიალოგს აზრი, დიალოგის მონაწილე ვინმეს უნდა წარმოადგენდეს. ვერ გეტყვით, ვის წარმოადგენს ბატონი თენგიზ კიტოვანი. რომ ვთქვათ პარლამენტს მეთქი - სწორი არ არის. ხელისუფლებას ის არ წარმოადგენს, რადგან მისთვის ხელისუფლებას რწმუნება არ მიუცია აწარმოოს მოლაპარაკება მოსკოვში. ვერც იმას გეტყვით, რა დასაყრდენი აქვს საზოგადოებაში. 30 კაცი, მისი მომხრე ახალგაზრდა ბიჭები - ეს თავისთავად არაფერს არ ნიშნავს. როგორც მითხრეს, მოსკოვში მას ჰქონდა სხვა შეხვედრები, მათ შორის, სამხედროებთანაც. ამაში მე ვხედავ, რომ ბატონი თენგიზი ამ შეხვედრებში უბრალოდ ერთობა. არის მოსკოვში და ვიღაცას ხომ უნდა შეხვდეს?! ღმერთმა ხელი მოუმართოს. არა მგონია, რომ ჟირინოვსკიმ კიტოვანი პარტნიორად ჩათვალოს თავისი გეგმების რეალიზაციაში.

- გასულ კვირას საქართველოს ეწვია სომხეთის დელეგაცია. სულ მალე აზერბაიჯანელები ჩამოვლენ. კმაყოფილი ხართ თუ არა მოლაპარაკებათა შედეგებით, კავკასიური დიალოგის დასაწყისით და, თქვენი აზრით, რამდენად შესაძლებელია კავკასიური ფაქტორის ამოქმედება და კავკასიური დიდმასშტაბიანი ომის თავიდან აცილება?

- ჩვენი უბედურება ის არის, რომ ვერ შევძელით კავკასიური ფაქტორის ამუშავება. ამის პირობები სათანადოდ არ იყო მომზადებული, პირველ რიგში იმიტომ, რომ მოუგვარებელი იყო რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა, ბევრი რამ იყო გარკვეული რუსეთ-აზერბაიჯანის ურთიერთობაშიც. ამ დიალოგში რუსეთის მონაწილეობის გარეშე, ცოტა ძნელია ლაპარაკი იმაზე, რომ ეს მყარ საფუძველზე იქნება აგებული. ამ მხრივ სომხეთის პრეზიდენტის ბატონ ტერ-პეტროსიანის ჩასვლა ძალიან საყურადღებო და მნიშვნელოვანი იყო. რაც შეეხება სომხეთისათვის, საქართველოსათვის, აზერბაიჯანისათვის, რუსეთისათვის კავკასიური ფაქტორის მნიშვნელობას, აქ ჩვენი აზრები ემთხვევა. მე ბევრი რამ ამოვიკითხე სომხეთის პრეზიდენტის ნალაპარაკევიდან და ნააზრევიდან. მე მანამდეც მქონდა შეხვედრები ბატონ ალიევთან. სომხეთის პრეზიდენტის შეხვედრის შემდეგ იგი დაბრუნდა საზღვარგარეთ მივლინებიდან, ტელეფონით საუბრისას ჩვენ შევთანხმდით, რომ იგი ოფიციალური ვიზიტით ეწვევა საქართველოს. უახლოეს დროში ასეთი ვიზიტი შედგება და ჩვენ გვექნება საფუძვლიანი საუბარი კავკასიის ფაქტორის მნიშვნელობაზე. ბევრი რამ ჩვენივე ძალებით შეგვიძლია მოვაგვაროთ. როცა კავკასიური ფაქტორის მნიშვნელობაზე ვლაპარაკობ, ოთხეულის უმაღლესი დონის შეხვედრაზე, პრემიერების, საგარეო საქმეთა, თავდაცვის მინისტრების მონაწილეობით, რა თქმა უნდა, მხედველობაში მაქვს ჩვენი კონფლიქტებიც, კონფლიქტი სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის, მოსალოდნელი გართულებებიც, რომლებიც შეიძლება მომავალში რეალური იყოს. და რომ მომავალში მაინც ვიაროთ პროგრესის, და არა კინკლაობისა და ახალი კონფლიქტების წარმოშობის გზით, ამისათვის ამ ფაქტორს ძალიან დიდი მნიშვნელობა ექნება. მიმაჩნია, რომ ახლა ეს იდეა მომწიფდა და ისეთ ფაზაში ვართ, როცა იგი კონკრეტულ ნაბიჯებს ითხოვს.

- გასულ კვირას გადაწყდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში თქვენი ვიზიტის თარიღი - 7 მარტი. როგორც ვიცით, ეს ვიზიტი თვის ბოლოსთვის იყო ნავარაუდევი. რით არის გამოწვეული მისი დაჩქარება?

- ეს ვიზიტი ჩემი თხოვნით დაჩქარდა, რადგან ახლა ჟენევაში მიმდინარეობს მოლაპარაკება და მასზე გარკვეულ იმედებს ამყარებენ. მაგრამ იგი იდეალურადაც რომ წარიმართოს, არ ვფიქრობ, რომ ჟენევაში საბოლოო გადაწყვეტილებას მიიღებენ. ეს ძნელია, რადგან ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული უშიშროების საბჭოზე. გუშინ მე და ელცინმა ჩვენი მიმართვის პასუხად მივიღეთ ბუტროს გალის წერილი. იგი გამოთქვამს დიდ სურვილს, რომ ჟენევაში რაღაც პროგრესს მიაღწიონ. თუ ეს პროგრესი იქნება, მაშინ უშიშროების საბჭოზე ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული. თუ ჩვენ უშიშროების საბჭოში უნდა ვილაპარაკოთ იმ რეზოლუციაზე, რომლის საფუძველზე აფხაზეთში უნდა შემოვიდნენ სამშვიდობო ძალები, მაშინ, რა თქმა უნდა, ამერიკის შეერთებული შტატების გადამწყვეტი როლის გარეშე ამ განხილვის პროცესში ძნელია ლაპარაკი. ვფიქრობ, ამერიკის ადმინისტრაციისა და ჩვენი განწყობილება დაემთხვა ერთმანეთს. აი, დამთავრდება ჟენევის შეხვედრა და ჩვენ შევხვდებით ვაშინგტონში. არ გამოვრიცხავ, რომ შეიძლება ნიუ-იორკსაც ვეწვიო, თუ ამას გარკვეული მნიშვნელობა ექნება.

მე მივესალმები და მადლობა მინდა შევუთვალო ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაციას, რომ მათ მოახერხეს და ჩვენს სურვილს მიუსადაგეს თავიანთი გადაწყვეტილება ჩემი ვაშინგტონში მიწვევის თაობაზე. რა თქმა უნდა, იმედები სერიოზულია, იქნება დიალოგი თვით ადმინისტრაციასთან, სხვადასხვა სამინისტროებთან, უწყებებთან. გამოვყოფ ჩვენი შეხვედრების მნიშვნელობას სავალუტო ფონდის და მსოფლიო ბანკის ხელმძღვანელებთან. ყველაფერს რომ თავი მოვუყაროთ ნიუ-იორკის უშიშროების საბჭოს კონტაქტების გათვალისწინებით, ვფიქრობ, რომ ამ ვიზიტმა ბევრ რამეს უნდა მოჰფინოს ნათელი ჩვენი პერსპექტივების თვალსაზრისით.

- ჩინეთიდან დაბრუნების შემდეგ, თქვენ ლაპარაკობთ თავისუფალი ზონის შესახებ. ახლა არის ინფორმაცია, რომ შესაძლებელია საქართველოში შეიქმნას თავისუფალი ეკონომიკური ზონა. რამდენად რეალურია ეს ინფორმაცია და თქვენი აზრით, რა დადებით და უარყოფით შედეგებს მოიტანს იგი საქართველოში დღევანდელი რეალობიდან გამომდინარე?

- ჯერჯერობით ეს საკითხი სათანადოდ არ არის შესწავლილი. ერთია თავისუფალი ზონა ამ უზარმაზარი გიგანტისათვის, როგორიც ჩინეთია, ვთქვათ შანხაის რომელიმე ნაწილისათვის, სადაც თავისუფალი ზონის პრინციპზე ვითარდება ეკონომიკა და მთელი ინფრასტრუქტურა. სწორედ ამ თავისუფალი ზონის ინტერესებით მუშაობს ასეთი გიგანტი ქვეყანა. პირველ წლებში სახელმწიფო ვერაფერს ვერ იგებს, შემდეგ ეს ზონა ბევრს აანაზღაურებს და ბევრს დაუბრუნებს სახელმწიფოს. საქართველოს პირობებში საკითხის შესწავლა ახლა მიმდინარეობს და საბოლოო გადაწყვეტილება ჯერ მიღებული არ არის. ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ვიზიტამდე შეიძლება რაღაც რეალურ მოსაზრებას მივუახლოვდე. არ გამოვრიცხავ, რომ იქ საქმიან წრეებთან შეხვედრის დროს ესეც განხილვის ერთ-ერთი თემა იქნება.

თუ გვინდა, რომ ეკონომიკა გამოვიდეს კრიზისიდან და თითოეულ ოჯახს ეშველოს, ეს ყოველი მოქალაქის საზრუნავი უნდა გახდეს : 21 თებერვლის რადიოინტერვიუ / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა]ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 26 თებერვალი. - N32(835). - 1, 2 გვ.

ესოდენ რთულ და დაძაბულ დროში თქვენი საზოგადოების ასეთი წარმომადგენლობითი მოწვევის თვით ფაქტი მოწმობს, თუ რამდენად აქტუალური და მნიშვნელოვანია დღეს ერთიანობა, ერთობისა და მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობის გრძნობა.

კულტურულ-საქველმოქმედო მისია, რომელსაც სომხური გაერთიანება ახორციელებს, ფასდაუდებელი წვლილია საქართველოში მოსახლე ყველა ხალხის კულტურის, აღორძინებისა და განვითარების კეთილდღეობის, სულიერების აღდგენის საქმეში.

იმით, რომ სომხეთის კულტურულ-საქველმოქმედო საზოგადოება ახორციელებს და აქტიურად საქმიანობს, აგრძელებს და ავითარებს სომეხი და ქართველი ხალხების სახელოვან შვილთა მიერ დამკვიდრებულ ფასდაუდებელ ტრადიციებს, რომლებმაც გვიანდერძეს გვეარა ხელიხელჩაკიდებული, გაგვეზიარებინა ერთმანეთის ჭირი და ლხინი.

სომეხთა და ქართველთა ძმური კეთილმეზობლური ურთიერთობა, მათი სულიერი და კულტურული ერთობა არ მოითხოვს რაიმე განსაკუთრებულ მტკიცებებს, რადგან ასე მჭიდროდ არის გადახლართული ასიათასობით ქართველის და სომეხის ბედი, ასე განუყრელად არის დაკავშირებული ჩვენი საერთო ისტორია. ამაზე მრავალი ტომი დაწერილა, ამას მოწმობს ორი ხალხის ეპოსი, თავად ისტორია.

დღეს ძალიან გვიჭირს, როგორც საქართველოს პოეტებს მიმართავდა ჰოვანეს თუმანიანი, „ჩვენს თვალთან მწარე ცრემლი ბევრი გვდენია“, მაგრამ იმედს არ ვკარგავთ, იმედი კი, როგორც ცნობილია, იმათ ერთგულობს, ვისაც შეუძლია იბრძოლოს მისი განხორციელებისათვის. დაე, თქვენმა ყრილობამ შეიტანოს თავისი წვლილი ჩვენი საერთო იმედების განხორციელებაში.

წარმატებულ მუშაობას გისურვებთ, ძვირფასო ჩვენო თანამოქალაქენო და სტუმრებო, გისურვებთ ასევე წარმატებებს თქვენი კეთილშობილური მიზნების მიღწევაში.

ე. შევარდნაძე.
1994 წლის 18 თებერვალი

სომხეთის კულტურულ-საქველმოქმედო საზოგადოების მეორე ყრილობას : 18 თებერვალი / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 26 თებერვალი. - N32 (835). - 2 გვ.

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის განცხადება

როგორც ცნობილი გახდა, აფხაზეთის კონფლიქტის სრულმასშტაბიანი მოწესრიგების თაობაზე ჟენევაში მიმდინარე მოლაპარაკებათა მესამე რაუნდი უშედეგოდ დამთავრდა. მაშინ, როცა ქართული მხარის, გაეროსა და რუსეთის ფედერაციის უდიდესი ძალისხმევის შედეგად, თითქოს გაჩნდა იმის იმედი, რომ მიიღწევა შეთანხმება ლტოლვილთა დაბრუნებისა და საქართველოს ფარგლებში აფხაზეთის პოლიტიკური სტატუსის დადგენის შესახებ, გუდაუთის დაჯგუფებამ კვლავ დესტრუქციული და შეურიგებელი პოზიცია დაიკავა, რითაც, ფაქტობრივად, ჩაშალა მოლაპარაკება და უკიდურესად დაძაბა ვითარება. საჭიროდ მივიჩნევ, შევახსენო მსოფლიო საზოგადოებრიობას, რომ აფხაზმა სეპარატისტებმა აქამდე სამჯერ მუხანათურად დაარღვიეს მათ მიერ ხელმოწერილი შეთანხმებები, რაც სხვა არაფერია, თუ არა ელემენტარული ცივილიზებული ქცევის ნორმების აღმაშფოთებელი უგულებელყოფა. გუდაუთის დაჯგუფების ამგვარი შეუწყნარებელი მოქმედების მიუხედავად, ქართული მხარე, შემდგომი სისხლისღვრის თავიდან აცილების მიზნით, ძალას არ იშურებდა, რათა გამოეყენებინა ყველა არსებული საშუალება კონტროლის მშვიდობიანი გზით მოგვარებისათვის. ამაში მას დიდ დახმარებას უწევდნენ გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია, რუსეთის ფედერაცია, ევროთათბირი და საქართველოს მეგობართა ჯგუფი. მე არ შემიძლია მადლიერებით არ აღვნიშნო, რომ მათ ჟენევაში ყველაფერი გააკეთეს, რათა შესაძლებელი გამხდარიყო კონფლიქტის პოლიტიკური საშუალებებით მოწესრიგება. დასანანია, რომ მათი ძალისხმევის საპასუხოდ გუდაუთის დაჯგუფებამ ჟენევის მოლაპარაკების მესამე რაუნდის წინ წამოიწყო ქართველთა გენოციდის ახალი ტალღა, რომლის ტრაგიკული შედეგები უკვე სახეზეა - დაიღუპა და დასახიჩრდა ასობით ადამიანი, 15 ათასი კი შეემატა იმ 800 ათას ლტოლვილს, რომლებიც გარდაუვალი სიკვდილის წინაშე იძულებული შეიქმნენ დაეტოვებინათ თავიანთი წინაპრების მიწა. აფხაზმა სეპარატისტებმა ამჯერად არაფრად ჩააგდეს საყოველთაოდ აღიარებული ნორმები - მათ უფლება არ მისცეს გაეროს მეთვალყურეთა ჯგუფს, მათ შორის ჯგუფის ხელმძღვანელს გენერალ ვიდეგრადს, ჩასულიყვნენ გალის რაიონში და შესაბამისი შეფასება მიეცათ იქ მიმდინარე მოვლენებისათვის. მიმაჩნია, რომ ამ აღმაშფოთებელ ფაქტს არ მოჰყვა საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და მთელი მსოფლიო საზოგადოებრიობის ადეკვატური რეაქცია. ფუნდამენტური საერთაშორისო ნორმების აბუჩად აგდება არ შეიძლება დაუსჯელი რჩებოდეს, თუკი გვინდა სამართლიანი და ჰარმონიული მსოფლიო ავაშენოთ.

ყოველივე ზემოთქმულის მიუხედავად, საქართველოს ხელისუფლებამ შესაძლებლად ჩათვალა მონაწილეობა მიეღო ჟენევის მორიგ შეხვედრაში, რათა სრულად გამოეყენებინა აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი გადაწყვეტის თუნდაც სულ მცირე შესაძლებლობა.

დღეს აშკარაა, რომ გუდაუთის მხარემ შეთანხმება იმ განზრახვით ჩაშალა, რომ გაანადგუროს ან გააძევოს ქართველი მოსახლეობის ის მცირე ნაწილი, რომელიც ჯერ კიდევ რჩება აფხაზეთში; შეუძლებელი გახადოს ლტოლვილთა დაბრუნება და აფხაზეთი სამუდამოდ მოსწყვიტოს დედა სამშობლოს.

დღეს მდგომარეობა უკიდურესად დაიძაბა. შემიძია სრული პასუხიმსგებლობით განვაცხადო, რომ თუ მოლაპარაკებაში მონაწილე მხარეები, გაეროს უშიშროების საბჭო და რუსეთის ფედერაცია, როგორც ამ პროცესის ხელშემწყობი, სასწრაფოდ არ გამონახავენ კრიზისიდან გამოსვლის საშუალებას, სრულიად გარდაუვალია სპონტანური აფეთქება და ფართომასშტაბიანი საომარი ოპერაციების განახლება, ამას კი მოყვება სისხლისღვრა, რომელიც თავისი მასშტაბითა და სისასტიკით აღემატება ყოველივე იმას, რაც უკვე უნახავს ამ მრავალტანჯულ მიწა-წყალს. მოვლენები სტიქიურად განვითარდება და მათი კონტროლი შეუძლებელი გახდება. ამიტომაც ჩვენ თანახმა ვართ დაუყოვნებლივ განვაგრძოთ მოლაპარაკება. პირადად მე მზად ვარ ვეწვიო უშიშროების საბჭოს, შევხვდე გაეროს გენერალურ მდივანს, მის საგანგებო წარმომადგენელს და რუსეთის ფედერაციის ხელმძღვანელობას, მეგობარი ქვეყნების წარმომადგენლებს და რუსეთის ფედერაციის ხელმძღვანელობას, მეგობარი ქვეყნების წარმომადგენლებს, რათა თავიდან ავიცილოთ ის კატასტროფული შედეგები, რომელიც გარდაუვალად მოჰყვება ჟენევის მოლაპარაკებათა ჩაშლას. დიალოგმა, რომელიც გაიმართება ვაშინგტონსა და ნიუ-იორკში, პრეზიდენტ კლინტონის მოწვევით ამერიკის შეერთებულ შტატებში ჩემი ოფიციალური ვიზიტის დროს, მნიშვნელოვანი წვლილი უნდა შეიტანოს აფხაზეთის კონფლიქტის პოლიტიკური გზებით მოწესრიგებაში.

ედუარდ შევარდნაძე
27 თებერვალი, 1994 წ.

და მაინც, თანახმა ვართ დაუყოვნებლივ განვაგრძოთ მოლაპარაკება! : საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის განცხადება // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 2 მარტი. - N33(836). - 1 გვ.

ე. შევარდნაძის 28 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- გასულ კვირას პარლამენტმა გააგრძელა საგანგებო წესები დასავლეთ საქართველოში. ხოლო, როცა ზოგიერთმა პარლამენტარმა შემოიტანა წინადადება ამ წესების გაგრძელების შესახებ საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე, პარლამენტის სხდომა ფაქტობრივად ჩაიშალა. უმცირესობა, როგორც ყოველთვის, ბრალს სდებს უმრავლესობას. უმრავლესობა კი უმცირესობას ადანაშაულებს. კონკრეტულად, თქვენი მოწინააღმდეგენი აცხადებენ რომ სხდომის ჩაშლა შევარდნაძის ინტერესებშიც იყო. რა კომენტარს გაუკეთებდით ამ ფაქტს? კიდევ უფრო ხომ არ ღრმავდება ხელისუფლების კრიზისი?

- პარლამენტის სხდომის ჩაშლა, რა თქმა უნდა, სამწუხაროა, ძირითადი კამათი და დაძაბულობა გამოიწვია მთელ საქართველოში საგანგებო წესების გაგრძელების თაობაზე საკითხის დასმამ. ოპოზიციამ საკითხი ისე დააყენა: რა საჭიროა საგანგებო წესები, ყველამ თავისი საქმე გააკეთოს, რადგან, ოპოზიციის აზრით, საგანგებო წესები, დემოკრატიის შეზღუდვა არის და ამიტომ მას მხარი არ უნდა დავუჭიროთ. მაშინ, რატომ გაგრძელდა საგანგებო წესები დასავლეთ საქართველოში? თურმე საჭირო ყოფილა. მე ვთვლი, რომ ასევე საჭიროა საგანგებო წესების გაგრძელება და ცნობილ ბრძანებულებაში ჩამოყალიბებული დასახული მიზნების ბოლომდე მიყვანა თბილისშიც, რუსთავშიც, გარდაბანშიც, გარდაბნის სრესშიც, სხვა ორგანიზაციებსა და აღმოსავლეთ საქართველოს სხვა რაიონებშიც. სამწუხაროდ, ასე არ მოხდა. მაგრამ, ამაში ძალიან დიდ ტრაგედიას ვერ ვხედავ. მუშაობა გაგრძელდება, დამნაშავეობასთან ბრძოლა კიდევ უფრო გამწვავდება.

რაც შეეხება სხდომის ჩაშლასთან დაკავშირებით ხელისუფლების კრიზისის დაჩქარებაზე ლაპარაკს, მგონი აქ საუბარი უნდა იყოს პოზიციისა და ოპოზიციის, უმრავლესობისა დაუმცირესობის საერთო ინტერესებზე. ჩემი დაკვირვება ასეთია: ერთსაც და მეორე მხარესაც, უმრავლესობასაც გარკვეულად აინტერესებთ პარლამენტის შენარჩუნება. მეც ამ აზრისა გახლავართ. პარლამენტის შენარჩუნება და მისი გადარჩენა შესაძლებელია. ვფიქრობ, ეს ორივე ნაწილის ინტერესებშია. მაგრამ, ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ გაართმევს თავის ამოცანას თავს უმრავლესობა, რამდენად მყარი იქნება იგი, რადგან პარლამენტის გადარჩენისა და მისი გამართული, სწორად მუშაობის გარანტი მაინც უმრავლესობა უნდა იყოს. ძირითადი ფაქტორი მაინც ეს არის. ამით მე სულაც არ უგულებელვყოფ ოპოზიციის მნიშვნელობას ყოველი პარლამენტის, და მათ შორის, საქართველოს პარლამენტისთვისაც.

ასეთ მდგომარეობაში მყოფ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა, ხელისუფლების კრიზისი მუდმივი ფაქტორია. რადგან, ადამიანს ყოველთვის უნდა რაღაცაში ეძებოს მიზეზი, ბუნებრივია, ხელისუფლება პირველ რიგში აგებს პასუხს შექმნილ მდგომარეობაზე. მაგრამ, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეს არ არის მარტო სამთავრობო კრიზისი, ან კრიზისი დაკავშირებული სახელმწიფოს მეთაურთან, მის ინსტიტუტთან. თუ კრიზისზე ვლაპარაკობთ, პირველ რიგში ეს ეხება პარლამენტს. ამიტომ, ვფიქრობ, რომ უმრავლესობამაც და უმცირესობამაც კარგად უნდა გაანალიზოს ყველაფერი და, როცა ლაპარაკობენ ხელისუფლების კრიზისზე, ილაპარაკონ სერიოზულად, ყველა ასპექტის გათვალისწინებით. ამ მხრივ ხვალინდელი სხდომა ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება, როგორ ატმოსფეროში, რამდენად კონსტრუქციულად წარიმართება იგი, ეს იქნება გარკვეული განაცხადი ან ერთი, ან მეორე მიმართულებით.

- გასულ კვირას დაიწყო ფართომასშტაბიანი ოპერაცია დამნაშავეობის წინააღმდეგ, კერძოდ, ოზურგეთში. მოსახლეობის რეაქცია ძალიან დადებითია. მაგრამ არის ეჭვიც, ხომ არ გაათავისუფლებენ ვიღაც-ვიღაცეებს, ხომ არ დარჩება ვინმე დაუსჯელი, ხომ არ მოხდება ისე, რომ ნემსის ქურდებს დაიჭერენ და აქლემის ქურდები გარეთ დარჩებიან?

- ეს ოპერაცია კარგახნის ჩაფიქრებულია. ამისათვის ემზადებოდა შინაგან საქმეთა სამინისტრო. ეს ერთ-ერთი რგოლია იმ ღონისძიებებისა, რომლებიც ხელისუფლებას აქვს დასახული კრიმინოგენური ვითარების გაჯანსაღებისათვის. ეს ოპერაცია არც ბოლოა და არც უკანასკნელი. მინდა ვისარგებლო ამ შემთხვევით და მთელ პირად შემადგენლობას - 500-600 კაცი მონაწილეობდა ამ ღონისძიებებში გურიის რაიონებში, ნაწილობრივ იმერეთის ზოგიერთ რაიონში, - მადლობა გამოვუცხადო, კეთილსინდისიერი, თავდადებული მუშაობისათვის, ყველას - ხელმძღვანელებს, მეთაურებს, საერთოდ შინაგან საქმეთა სამინისტროს, გუშინ ორი თანამშრომელი დაიღუპა ჩოხატაურის რაიონში. მართალია ეს ბოროტმოქმედებთან უშუალო ბრძოლაში არ მომხდარა - ნაღმზე აფეთქდნენ. სამწუხაროდ, ეს ექსპრეზიდენტის მომხრეთა დანატოვარი უბედურებაა. დაიჭრა კიდევ ოთხი ადამიანი.

ვინც დამნაშავეს გაათავისუფლებს, მისი მოქმედება დანაშაულად იქნება შეფასებული სახელმწიფოს წინაშე. მე, პირადად, ამ საზომით ვიმოქმედებ და ასეთ შეფასებას მივცემ ყოველ ფაქტს. ერთი ფაქტორიც უნდა გვქონდეს მხედველობაში: ასეთი მასირებული შეტევების, დიდი ოპერაციების დროს, ტექნიკისა და დიდი ძალების მონაწილეობით, ხანდახან შესაძლებელია უსაფუძვლოდაც, ეჭვით დააკავონ რომელიმე მოქალაქე. სამწუხაროდ, ასეთი შეცდომები ხდება ხოლმე. მიმაჩნია, რომ ეს დაუშვებელია. თუკი უდანაშაულო მოქალაქე როგორღაც დაისჯება და დაზარალდება, ეს დაუყოვნებლივ უნდა გასწორდეს. ჩემი შეხვედრის დროს ძალისმიერი უწყებების ხელმძღვანელებთან გენერალურ პროკურორს კატეგორიულად მოვთხოვე, რომ სასტიკი კონტროლი დააწესოს კანონიერების საკითხებისადმი. არცერთი მოქალაქე უკანონოდ არ უნდა იყოს დაკავებული და, მით უმეტეს, დასჯილი.

- დღევანდელ საქართველოში მწვავე ენერგოკრიზისთან დაკავშირებით, რომელიც ჟურნალისტ ნატო ონიანის აზრით, პოლიტიკის რაღაც შემადგენელ ნაწილადაც კი იქცა, სახელმწიფოს მეთაურმა თქვა:

- შუქი რომ არ არის, ეს, ძირითადად, ენერგიის წყაროების შეზღუდულობის ბრალია. ის წყარო, რაც გვაქვს, იცით, როგორი ცოდვა-მადლითაა მოპოვებული. გამომუშავებული ელექტროენერგიის განაწილებაში მართლად განუკითხაობაა. სამწუხაროდ, იმის საშუალება არ იყო, ცოტა ადრე ჩაგვეხედა ამ საქმეში. როცა დეკემბრიდან დავიწყეთ გარკვევა, აღმოჩნდა საშინელი სურათი. უბედურება ის არის, რომ, მიუხედავად შეზღუდულობისა, ჩვენ ვერ მივაღწიეთ იმ მიზანს, რომ საარსებო კვანძი - მეტრო, საავადმყოფოები, პურის ქარხნები, ზოგიერთი აუცილებელი დაწესებულება ფუნქციონირებდეს. პრაქტიკულად, ასეთი ტექნიკური სამუშაო არ შესრულდა. ახლა ეს შეუძლებელია, ვიდრე არ გამოზაფხულდება.

მე გახლდით თბილსრესში - ეს არის ძირითადი წყარო, საიდანაც იღებს ენერგიას დედაქალაქი და არა მარტო იგი. შემაშფოთა იქ არსებულმა მდგომარეობამ, გარკვეულმა განუკითხაობამ, პასუხისმგებლობის გაუპიროვნებამ, საერთო მოშვებულობამ და ამავე დროს, უზარმაზარი და ძალიან რთული დანადგარების ტექნიკურმა გაუმართაობამ. ბევრი რამ რაც შეიძლება ობიექტური მიზეზებით აიხსნას, ბევრი კი იმითაც, რომ ზოგიერთი მუშაკი თავის მოვალეობას ნორმალურად არ ასრულებს. მინდა მოვუწოდო ტელევიზიას, მოაწყოს რეპორტაჟი ამ საწარმოდან. ეს ერთ-ერთი გიგანტია ათი უზარმაზარი ბლოკით და ვფიქრობ, როცა ეს საათნახევრიანი გადაცემა შედგება, მოსახლეობა თვითონ დაინახავს რა მიზეზებია, რატომ ხდება, როდის შეიძლება რაღაცის გამართლება და როდის უნდა ვეძებოთ დამნაშავე. სამწუხაროდ, დანაშაული ამ სფეროში მართლაც ხდება და ჩვენ იძულებული გავხდით საქენერგოში, თბილსრესსა და სხვა ობიექტებში შეგვექმნა სათანადო რეჟიმის სამსახური. ეს კარგი ცხოვრებით არ არის ნაკარნახევი და სწორედ იმითაა განპირობებული, რომ არიან დამნაშავენი, რომელთაგან ზოგიერთი მხილებულია, ზოგი კიდევ მომავალში იქნება მხილებული.

ენერგეტიკული კრიზისი ყველამ ერთად უნდა გადავიტანოთ და ერთიანი ძალით უნდა დავძლიოთ. ამას გარკვეული დრო დასჭირდება. გეგმები არის და გამოსავლის ძებნაც შეიძლება. რაც შეეხება საბოტაჟს, დივერსიებს, ხალხის გაჭირვებაზე ხელის მოთბობას, ისინი ამისათვის დაისჯებიან. მზადდება სათანადო ღონისძიებები. შესაბამისი ორგანოები მუშაობენ. კერძოდ, უშიშროების სამინისტროს აქვს მითითება ასეთი ხალხი გამოიყვანოს მზის სინათლეზე, რათა მოსახლეობამ იცოდეს, ვინ არის მისი მტერი და ვინ მოკეთე. ეს ბრძოლა გაძლიერდება.

რაც შეეხება თვით თბილსრესსა და საქენერგოში არსებულ მდგომარეობას. დღეს-ხვალ განხორციელდება ზოგიერთი ორგანიზაციული ღონისძიება. მათ შორის საკადრო სფეროშიც. ვფიქრობ, ამანაც გარკვეული შედეგები უნდა მოგვიტანოს.

- ახლა ქალაქში - პურის რიგებსა და ქუჩებში ლაპარაკობენ, რომ გარკვეული ძალები ცდილობენ მოსახლეობის გამოყენებას, რათა მოხდეს, გამოსვლები, რაც შედეგად მოიტანს შევარდნაძის გადაყენებას, თუ ეს არ მოხერხდა, ვთქვათ, მის ფიზიკურ განადგურებას და ხელისუფლების შეცვლას. ასახელებენ საკმაოდ ცნობილ გვარებს, ვინც ამ ოპერაციას რესპუბლიკის ფარგლებს გარედან ხელმძღვანელობს და შემდეგ აქ ჩამოსვლას აპირებს. რამდენად რეალური საფუძველი აქვს ამ ინფორმაციას?

- საერთო საფუძველი, ალბათ, არსებობს. ამას წინათ გარკვეული ძალები რუსთავში ჩავიდნენ და შეეცადნენ იქ გამოეწვიათ მოსახლეობის ხელისუფლებისადმი საწინააღმდეგო მოძრაობა. ამ ორი-სამი დღის წინათ ხონში მოსახლეობის გარკვეული ნაწილი მივიდა გამგეობაში თავისი საკითხების გასარკვევად და მდგომარეობის გაუმჯობესების შესახებ თხოვნით. აქედან ჩასული პიროვნება, რომელსაც პარლამენტთანაც აქვს გარკვეული ურთიერთობა არწმუნებდა ადამიანებს, რომ რაც ხდება, ყველაფერი შევარდნაძის ბრალია. თუმცა მას შეუძლია დღეში ათჯერ შემხვდეს და მითხრას, რა არის ჩემი ბრალი და რა სხვისი.

ამ დღეებში გაიმართა მოქალაქეთა კავშირის რეგიონული ორგანიზაციების ხელმძღვანელთა სამუშაო თათბირი. რაიონებიდან ჩამოსულებმა დაასახელეს ძალიან ბევრი ფაქტი, როცა ის ხალხი, ვინც თვითონ უნდა ფიქრობდეს წესრიგის განმტკიცებასა და საზოგადოების გარკვეულ მობილიზაციაზე, ცდილობს შეიტანოს არევ-დარევის ელემენტები და ახალი გართულება გამოიწვიოს.

რაც შეეხება გადაყენების საფრთხეს. მოწოდებას გადაყენებისაკენ, მინდა ვთქვა, რომ პირადად მე ეს საფრთხედ არ მიმაჩნია. ცნობილია ჩემი თხოვნა გადაყენების შესახებ, რომელიც უარყო პარლამენტმა და ხალხმა. თუ ხალხი ისურვებს, მე ხალხის და არა ცალკეულთა სურვილს დავემორჩილები.

მეორე საკითხია - ფიზიკური განადგურება. თუ სერიოზულმა პოლიტიკოსებმა ასეთი რამ ჩაიფიქრეს, ქვეყნის შიგნით თუ ქვეყნის გარეთ, ისინი ძალიან შორს არიან პოლიტიკისაგან. რადგან ასეთი ხერხი არ შეიძლება იყოს პოლიტიკური ბრძოლის მეთოდი. ღმერთმა ნუ ქნას, ჩვენი პრობლემები მხოლოდ ამ საფრთხით შემოიფარგლოს.

- ჟენევის მოლაპარაკების შედეგებიდან გამომდინარე, თქვენ, როგორც ამ კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების აქტიური მომხრე, როგორ უყურებთ შემდგომი შეხვედრის აუცილებლობას?

- ჟენევის შეხვედრის შედეგების შესახებ მქონდა საშუალება ზოგიერთი რამ მეთქვა ჩემს მიერ გაკეთებულ განცხადებაში. და ამ განცხადებამ მსოფლიოში გარკვეული ყურადღება მიიქცია. ეს შედეგები, პირველ რიგში, მოწმობს, რომ სეპარატიზმი მოქმედებს მიზანმიმართულად, რათა ბოლომდე მიიყვანოს მის მიერ ჩაფიქრებული გეგმები. მე ვეთანხმები ჯაბა იოსელიანს, რომელიც თვლის, რომ სეპარატისტებმა საბოლოოდ ამხილეს თავისი თავი მსოფლიოს საზოგადოებრიობის თვალში. რაშია საქმე? საქმე ის გახლავთ, რომ მათ, როგორც ცეცხლის, ისე ეშინიათ მშვიდობის. სეპარატისტები და მათი მშველელნი, ვინც მათ ზურგს უკან იდგნენ და დღესაც დგანან, მე ბატონ თენგიზ აბულაძის ფილმის „მონანიების“ იმ გმირს მაგონებენ, რომელიც მზეს გაურბოდა და რომელიც, პრაქტიკულად, მზის სხივებმა განგმირეს. ასეთივე უბედურება სჭირთ სეპარატისტებს. რატომ ეშინიათ? იმიტომ, რომ მშვიდობიანი მოწესრიგება და მშვიდობის დამყარება გამოააშკარავებს მათ დანაშაულობებს კაცობრიობის წინაშე, აფხაზების, ქართველების, რუსების, სომხების სხვების და სხვების წინაშე. ეს ათეულობით, ათასობით დახვრეტილი ადამიანია, უგანაჩენოდ, გაუსამართლებლად. ეს არის ათობითა და ასობით გადამწვარი სოფელი. ეს არის ადამიანთა წამება, ეს არის გენოციდი, ეს არის ეთნოწმენდა და ეს არის ასი ათასობით ადამიანის მიზანმიმართული გამოდევნა აფხაზეთიდან. თუ მშვიდობა დამყარდება, მშვიდობიან აქტს ხელს მოაწერენ, მაშასადამე, იქ შევლენ მეთვალყურენი. ახლა ხომ ცნობილია, რომ გალის რაიონში ეთნოწმენდის ტალღის დროს მეთვალყურენი არ შეუშვეს. კატეგორიულად აუკრძალეს.

მაინც, თუ რამეა დადებითი ჟენევის მოლაპარაკების ამ რაუნდის დამთავრებასთან დაკავშირებით, ის არის, რომ მოხდა პოზიციების დაახლოება და თანდამთხვევა. ლაპარაკია იმაზე, რომ რუსეთის მიდგომა, საქართველოს პოზიცია, გაეროს პოზიცია, ჩვენი მეგობრების - ამერიკის შეერთებული შტატების, საფრანგეთის, ინგლისის, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის წარმომადგენლების შეფასებები ამ კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების საკითხში, დაახლოებით ერთნაირია. ერთადერთი აფხაზური მხარეა, რომელმაც არ გაიზიარა ეს შეთანხმებები - ფორმულა მშვიდობიანი მოწესრიგებისა. თუმცა, ყველაფერი არც ჩვენთვის იყო მისაღები. მაგრამ კომპრომისი კომპრომისია: ზოგი რამ შენ უნდა დაუთმო, ზოგს დაგითმობენ. სამწუხაროდ, ეს ასე არ მოხდა.

ახლა თითქმის ყველაფერი დამოკიდებული იქნება უშიშროების საბჭოზე. ჟენევის შემდეგ, ვფიქრობ, რუსეთსაც უფრო შეუძლია, თუ, ამას მოისურვებს, შეასრულოს თავისი სამშვიდობო მისია, რომელიც იკისრა. ჟენევაში ძალიან ნათლად გამოიკვეთა რუსეთის დელეგაციის კონსტრუქციული როლი. თუ რუსეთი ამ სამშვიდობო მისიას შეასრულებს, იგი არა მარტო ქართველთა და აფხაზთა, არამედ მსოფლიო საზოგადოებრიობის თვალში ღირსეულ შეფასებას დაიმსახურებს, მაგრამ, ყველაფერი ეს, ასე ვთქვათ შესაძლებლობაა და თუ როგორ იქნება იგი გამოყენებული, ამას უახლოესი დღეები გვიჩვენებს.

რუსეთში ამჟამად შექმნილი მწვავე ვითარების გამო, რაც განაპირობა ბოლო ორი პუტჩის მონაწილეთა განთავისუფლებამ, სახელმწიფოს მეთაურმა, კერძოდ, თქვა:

- ყოველივე, რაც მოსკოვში მოხდა, ბუნებრივია, გამოიწვევს ჩვენი დიდი მეზობლის, დიდი ქვეყნის შინაპოლიტიკური ვითარების შემდგომ გართულებას და დაძაბულობას. მაგრამ, გავითვალისწინოთ ერთი რამ: როცა შინაპოლიტიკურ ვითარებაზეა ლაპარაკი, და არა გარეშე ფაქტორების ჩარევაზე, პრობლემებს თავი თვით სახელმწიფომ, თვით რუსეთმა უნდა გაართვას. ყოველგვარი, ეგრეთ წოდებული ინექციები გარედან, ვფიქრობ, ახლა უკუქმედებას გამოიწვევს თვით რუსეთის საზოგადოებაში და, შეიძლება ითქვას, ხელისუფლებაშიც, რაც შეეხება ჩვენს პოზიციას: ჩვენ რუსეთთან ურთიერთობაში დავადექით ერთადერთ სწორ კურსს, რომელიც საბოლოოდ გაფორმდა პრეზიდენტ ბორის ელცინის თბილისში ყოფნის დროს. ჩვენი ხალხი ამას მიესალმა და ამ კურსს, ამ გზას არ უნდა გადავუხვიოთ.

- დაბოლოს, რა ეტაპზეა მზადება ამერიკის შეერთებულ შტატებში ვიზიტისათვის?

- ვიზიტი ამერიკის შეერთებულ შტატებში, რა თქმა უნდა, ძალიან დიდი მოვლენაა საქართველოსთვის. იგი ძალიან დროული და ძალიან აქტუალურია. უაღრესად მადლობელი ვარ პრეზიდენტ კლინტონის, რომელმაც ვაშინგტონს მიმიწვია ოფიციალურ ვიზიტად ჩვენთვის მეტად საჭირო დროს.

სამზადისი სერიოზულად მიმდინარეობს. ჩვენი წარმომადგენლების ერთი ჯგუფი უკვე გაემგზავრა. კერძოდ, ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი, ფინანსთა მინისტრი, ვიცე-პრემიერი ბატონი ირაკლი მენაღარიშვილი, საგარეო საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლები, საგარეო-ეკონომიკური ურთიერთობის ხელმძღვანელი ბატონი გელეიშვილი და ზოგიერთი სხვა ექსპერტი, რომლებმაც იქ წინასწარ მოსამზადებელი სამუშაო უნდა შეასრულონ ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაციის წარმომადგენლებთან, ბიზნესმენებთან, და რა თქმა უნდა, პირველ რიგში, სავალუტო ფონდთან და მსოფლიო ბანკში. რადგან, მოგეხსენებათ, გარდა პრეზიდენტთან შეხვედრისა და სხვა ღონისძიებებისა, ვაშინგტონში დაგეგმილია ჩემი შეხვედრები მსოფლიო ბანკისა და სავალუტო ფონდის ხელმძღვანელებთან, რაზეც გარკვეულ იმედებს ვამყარებ. შეიძლება ამ დღეებში ნიუ-იორკს გაფრინდეს ჯაბა იოსელიანი. ასევე ექსპერტთა ჯგუფით. 7 მარტს იქ დანიშნულია შეხვედრა და არ არის გამორიცხული, რომ 9 მარტს, ვაშინგტონში ჩემი ვიზიტის შემდეგ, უშიშროების საბჭო შეიკრიბოს და მეც მივიღო მონაწილეობა. ამიტომ ამას ძალიან სერიოზული მომზადება დასჭირდება. ამ მოსამზადებელ სამუშაოებში ძალიან აქტიურად არის ჩართული ჩვენი ელჩი ბატონი პეტრე ჩხეიძე, ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩო საქართველოში. თითქმის ყოველდღიური კონტაქტები გვაქვს ბატონ კენტ ბრაუნთან და სხვებთან. ასე რომ, მიმდინარეობს ამ ვიზიტის სრულმასშტაბიანი მომზადება.

ვიზიტი ყოველმხრივ მნშვნელოვანია, თუ ვილაპარაკებთ ამ დიდ ქვეყანასთან ჩვენი მომავალი მრავალმხრივი კავშირურთიერთობის განვითარების თვალთახედვით. მაგრამ უმთავრესი პრობლემა უმთავრესი საკითხი ის არის, რომ მეტი სინათლე შევიტანოთ აფხაზეთის პრობლემის მოგვარებასთან დაკავშირებულ საკითხებში. ეს დიდად იქნება დამოკიდებული ვაშინგტონის შეხვედრებზე და, რა თქმა უნდა, ნიუ-იორკში დაგეგმილ ღონისძიებებზე. ყოველ შემთხვევაში, მე ასე ვფიქრობ, რომ უშიშრობის საბჭო საბოლოოდ შეეცდება ჩამოაყალიბოს თავისი დამოკიდებულება აფხაზეთის პრობლემისადმი.

როგორც ხედავთ, საქმე ძალიან ბევრია. პრობლემები ძალიან მნიშვნელოვანი და საინტერესოა და ჩვენი დელეგაცია გარკვეული იმედებით მიემგზავრება ამერიკის შეერთებულ შტატებში.

აფხაზეთის პრობლემის მშვიდობიანი მოწესრიგება და მშვიდობის დამყარება გამოააშკარავებს აფხაზ სეპარატისტთა დანაშაულებებს კაცობრიობის წინაშე / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 2 მარტი. - N33(836). - 1,2 გვ.

გაიმართა რესპუბლიკის სამართალდამცავი ორგანოების მუშათა თათბირი, რომელიც მიეძღვნება დამნაშავეობის წინააღმდეგ ბრძოლის მიმდინარეობას. თათბირზე სიტყვა წარმოთქვა პარლამენტის თავმჯდომარემ - საქართველოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ.

მიუხედავად ჩვენში არსებული რთული კრიმინოგენური ვითარებისა, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - სამართალდამცავმა ორგანოებმა ყველაფერი უნდა გააკეთონ, რათა რესპუბლიკაში წესრიგი დამყარდეს. ბოლო ხანს რამდენიმე მნიშვნელოვანი ოპერაცია განხორციელდა და ახლაც დასავლეთში, კერძოდ, ოზურგეთში მიმდინარეობს მორიგი საგულისხმო ოპერაცია, მაგრამ გასაკეთებელი მაინც ბევრია. რაც შეეხება დედაქალაქს, საჭიროა მეტი ყურადღება მიექცეს დამნაშავეობის წინააღმდეგ ბრძოლას. არც ერთი დამნაშავე დაუსჯელი არ უნდა დარჩეს. ბევრი სისხლის სამართლის საქმე, ჯერჯერობით, გაუხსნელია. კვლავ განსაკუთრებულ მწვავე პრობლემად რჩება ტრასებზე წესრიგის დაცვა. ამის თაობაზე სპეციალური ბრძანებაც კი გამოიცა, მაგრამ ვითარება მაინც სავალალოა. როგორც ცნობილია, საგანგებო წესების ვადა ამოიწურა. პარლამენტარების ნაწილი არ არის მომხრე, რომ იგი გაგრძელდეს. გაგრძელდება თუ არა საგანგებო წესები, რეალურად არსებობს ძალა, რომელიც დაუნდობელ ბრძოლას გამოუცხადებს დამნაშავეთა სამყაროს.

აღმაშფოთებელია ისიც, რომ ზოგიერთი პოლიტიკური პარტიის წარმომადგენლები ბევრ დროს ანდომებენ ძალისმიერ სამინისტროებში სირბილს საკუთარი საქმეების მოსაგვარებლად და იმასაც კი კადრულობენ, რომ იქ ეძებენ თავიანთ მომხრეებს. კანონის ასეთ დარღვევას სახელმწიფო ხელისუფლება არ დაუშვებს. მაგრამ ამას არავითარ შემთხვევაში პოლიტიკური ბრძოლის სახე არ უნდა ჰქონდეს.

რაც შეეხება ეკონომიკური საბოტაჟის წინააღმდეგ ბრძოლას, - აღნიშნა შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურმა, - იგი არც თუ ცუდად არის დაწყებული და საჭიროა მისი ბოლომდე მიყვანა. არსებობს ისეთი ფაქტებიც, როცა ყალბ დოკუმენტებზეა ხელმოწერები. ვინც ამ გაჭირვებულ სახელმწიფოში ითბობს ხელს, სწორედ იმათ მიმართ განსაკუთრებით უნდა გამკაცრდეს ბრძოლა. თანამდებობის პირები, ვინც ორმაგ თამაშს ეწევიან, მთელი პასუხისმგებლობით აგებენ პასუხს. თუ გვინდა, რომ თავისუფალი, დამოუკიდებელი სახელმწიფო ავაშენოთ, კანონის მთელი სიმკაცრით უნდა ვებრძოლოთ დამნაშავეობას.

შინაგან საქმეთა მინისტრის პირველმა მოადგილემ ჯემალ მიქელაძემ აღნიშნა, რომ აშკარად გამოიკვეთა დადებითი ტენდენციები საგანგებო წესების შემოღებიდან დღემდე. მარტო შინაგან საქმეთა სამინისტროს მუშაკებმა დააკავეს 744 ბოროტმოქმედთა ჯგუფი, ჩამორთმეულია 5 ერთეული მძიმე ტექნიკა, 729 ავტომატური იარაღი, აღიძრა 567 სისხლის სამართლის საქმე. მსგავსი ღონისძიებები, თქვა მან, კვლავაც გაგრძელდება. კერძოდ, ოზურგეთში დაიწყო და წარმატებით ხორციელდება დიდმნიშვნელოვანი ოპერაცია. სამართალდამცავი ორგანოების მუშაკები ყოველთვის დაიცავენ სახელმწიფოს ინტერესებს.

[...]

რესპუბლიკაში წესრიგი უნდა დამყარდეს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 2 მარტი. - N33(836). - 3 გვ.

საქართველოს პარლამენტის 1 მარტის სხდომის დღიური

[...]

სხდომაზე სიტყვა წარმოთქვა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ. მას პარლამენტარებს ერთხელ კიდევ შეახსენა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის წესდების მნიშვნელოვანი დებულებები.

- ამას იმიტომ შეგახსენებთ, - აღნიშნა პარლამენტის თავმჯდომარემ, - რომ თავისთავად ამ დოკუმენტში, რომელსაც ჩვენ უნდა შევუერთდეთ, საკამათოს და საეჭვოს ვერაფერს ვხედავ. სხვა საკითხია, შეიძლება თუ არა მოხდეს იმ შეთანხმების დარღვევა, რომელსაც ვუერთდებით. ამის გამორიცხვა ძნელია. ჯობია, სხვა ქვეყნებთან ერთად შევუერთდეთ მას, ვიდრე გარეთ ვიყოთ.

ხელშეკრულებაში არის რამდენიმე მუხლი, რომლებიც ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობის გარკვეული გარანტია. მაგალითად, მესამე მუხლი ეწინააღმდეგება სხვა ქვეყნების ტერიტორიის დაპყრობის სურვილს. ხაზგასმულია სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობაში საერთაშორისო სამართლის უზენაესობა და ერთმანეთის საქმეებში ჩაურევლობა. დავფიქრდეთ იმაზეც, ხომ არ ნიშნავს თანამეგობრობაში შესვლა, რომ რუსეთში შეიზღუდება ის ძალები, რომლებზედაც ბორის ელცინი ლაპარაკობდა თბილისში.

რა თქმა უნდა, ნორმალური მოვლენა არ არის, როცა სახელმწიფოს მეთაური პარლამენტისა და ხალხის დაუკითხავად იღებს ასეთ გადაწყვეტილებას. მაგრამ, გავიხსენოთ, როდის და რატომ მივიღე იგი? მივიღე მას შემდეგ, რაც საქართველო გავიდა გარკვეულ სივრცეებში, როცა ჩვენი ბედი დავუკავშირეთ გაეროს, ევროგაერთიანებას, დავიწყეთ თანამშრომლობა ნატოსთან, სხვა ევროპულ საპარლამენტო სტრუქტურებთან, მას შემდეგ, რაც გაირკვა ჩვენი ურთიერთობა თურქეთთან, სომხეთთან, აზერბაიჯანთან, ირანთან, დასავლეთის ქვეყნებთან, მას შემდეგ, რაც ჩვენ შევედით შავიზღვისპირა ქვეყნების ეკონომიკურ ალიანსში, რომლის შექმნის შემდეგ, რაც დატრიალდა ის უბედურება, როცა ქობალიას რაზმები მოადგა ქუთაისს, თითქმის აღებული იყო წყალტუბო...

სამოქალაქო ომი გარდაუვალი გახდა, იგი, ფაქტობრივად, დაიწყო საქართველოში, მიმაჩნია რომ ჩვენ ლამის განწყობილი ვართ მასობრივი ხოცვა-ჟლეტისათვის. გახსოვთ ის განგაშის ზარები, რომლებიც აქ ირეკებოდა...

იმ ტრაგიკულ დღეებში მოსკოვს ვეწვიე და ვთხოვე, დაეცვათ რკინიგზის მაგისტრალები, ჩვენი ნავსადგურები, რადგან დაიკავეს და გაძარცვეს ფოთი, სამტრედია, გადაიჭრა თბილისისაკენ, და არა მარტო თბილისისაკენ, მომავალი ყველა არტერია. თბილისში დარჩა 3-4 დღის ფქვილის მარაგი. ამაზე რთული და მძიმე ვითარების წარმოდგენა ძნელია. ჩვენი თხოვნით იყო ის, რომ მოსკოვში მოიწვიეს სომხეთის, აზერბაიჯანის პრეზიდენტები ჩემთან ერთად და ოთხეული მივედით იმ დასკვნამდე, რომ შეიძლება დატრიალდეს დიდი უბედურება მთელ ამიერკავკასიაში. მივაღწიეთ შეთანხმებას მაგისტრალების დაცვაზე. იმდენად დრამატული და ტრაგიკული იყო ყოველივე ეს, რომ ათჯერ მაინც ველაპარაკე ადმირალ ბალტინს დაეცვა ფოთი, რათა იგი ხელისუფლებას დაბრუნებოდა. სხვაგვარად უნდა დაგვეყარა ფარხმალი, ექსპრეზიდენტის მომხრეებსა და თავად მათ ლიდერებთან დიალოგი არ გამოგვივიდა. რამდენიმე სამხედრო გემი შემოვიდა ფოთში. მაშინ გადარჩა დედაქალაქი, და, პრაქტიკულად, საქართველო.

აი, ასეთ პირობებში მივიღე გადაწყვეტილება, როცა კბილებამდე შეიარაღებული რაზმები - არა მარტო აფხაზები, არამედ ჩეჩნები, კაზაკები, სხვა დაქირავებულები შემოვიდნენ სოხუმში. მე თავად ვიყავი ხობში, ვნახე ყველაფერი, რაც იქ ხდებოდა. ხობსა და სენაკში დაქირავებულები ხვრეტდნენ ხალხს.

როცა დავრწმუნდი, რომ სხვა გამოსავალი აღარ იყო. მაშინ მივიღე გადაწყვეტილება, რომ საქართველო უნდა შევიდეს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში.

როცა ვამბობთ, თანამეგობრობაში შესვლით საქართველო თავისუფლებას კარგავსო, დავფიქრდეთ, ხომ არ ვაყენებთ ამით შეურაცხყოფას თანამეგობრობის სხვა წევრ ქვეყნებს. საქართველო უნდა ცდილობდეს ნორმალური ურთიერთობის დამყარებას ყველა ქვეყანასთან. მით უმეტეს, რომ დიდ ქვეყნებთან ურთიერთობაში ბევრი რამ უნდა გავითვალისწინოთ.

რაც შეეხება ეჭვს, მოახდენს თუ არა გავლენას თანამეგობრობაში გაერთიანების რატიფიკაცია ჩვენს ვიზიტზე ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ამაზე უნდა მოგახსენოთ, რომ ამერიკაშიც და სხვაგანაც იციან, რომ ჩვენ სხვა ალტერნატივა არ გვქონდა. ამ პროცესის გაჭიანურება კი ეგებ უარესიც იყოს.

თანამეგობრობაში შესვლა საქართველოს არ შეუშლის ხელს სხვა ქვეყნებთანაც ითანამშრომლოს.

თავის გამოსვლაში ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ თქვა: ჩვენ პატიოსან პოლიტიკას უნდა მივსდიოთ. უნდა გამოვიყენოთ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა, ვითანამშრომლოთ ყველა ქვეყანასთან. ისეთ მდგომარეობაში მყოფმა ქვეყანამ, როგორიც საქართველოა, როცა ტერიტორიული ერთიანობის პრობლემა, საზღვრების ხელშეუხებლობა ხვალაც შეიძლება ეჭვის ქვეშ დადგეს ჩვენი გეოგრაფიული მდებარეობის გამო, უნდა ეძებოს გარანტიები, ჰყავდეს მეგობრები, მათ შორის, ის წარმონაქმნი, რომელსაც თანამეგობრობა ჰქვია. უფლება არა გვაქვს უარი ვთქვათ თუნდაც უმცირეს შანსზე, რომელიც გვეძლევა იმისათვის, რომ თავი გადავირჩინოთ.

ამგვარად, სახელმწიფოს მეთაურმა მიიღო პარლამენტის მხარდაჭერა, რაც იმას ნიშნავს, რომ სხვა საერთაშორისო გაერთიანებებთან ერთად საქართველო მონაწილეობს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში.

[...]

საქართველო შეუერთდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის წესდებას : საქართველოს პარლამენტის 1 მარტის სხდომის დღიური // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 3 მარტი. - N34(837). - 1 გვ.

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის ეს ინფორმაცია 1 მარტს დილის სხდომაზე დაურიგდათ საქართველოს პარლამენტის დეპუტატებს

დღეს საქართველოს პარლამენტმა მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს - შეუერთდეს თუ არა საქართველო დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობას. ამ ნაბიჯის მნიშვნელობას განაპირობებს თვით იმ არჩევანის სირთულე, რომლის წინაშეც დგას დღეს ჩვენი სახელმწიფო, სწორედ დღეს ყოველმა ჩვენთაგანმა სინდისისა და გონების კარნახით უნდა გადაწყვიტოს, თუ რა გზით წავიდეს ჩვენი ქვეყანა - ემოციების, ილუზიების და, აქედან გამომდინარე გაცრუებული იმედების გზით, თუ იხელმძღვანელოს რეალური სიტუაციის სერიოზული ანალიზით და პრაგმატულად მიუდგეს ჩვენთვის საარსებო საკითხებს.

საბჭოთა იმპერიის დანგრევამ ერთის მხრივ წარმოშვა თხუთმეტი დამოუკიდებელი სახელმწიფო. მაგრამ მეორეს მხრივ მან მრავალი ახალი ტიპის საფრთხეც შეუქმნა როგორც თვით ამ ქვეყნების არსებობას და განვითარებას, ისე მთელ მსოფლიოსაც. ასეთი სცენარით მოვლენების შემდგომი განვითარება შესაძლოა სრული კატასტროფით დასრულებულიყო. სწორედ ამით იყო განპირობებული შექმნილი უმძიმესი ვითარებიდან მინიმალური დანაკარგებით გამოსვლის გზების ძიება და, ჩემი აზრით, ამ ძიების შედეგი გახდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის შექმნა.

თავდაპირველად დსთ აშკარად არ წარმოადგენდა იმ სტრუქტურას, რომელიც შეძლებდა ცალკეული ქვეყნების და, მათ შორის, საქართველოს წინაშე მდგომი პრობლემების ეფექტურ გადაწყვეტას, მაგრამ ამავე დროს მისი თვითგამორკვევის და ჩამოყალიბების პროცესში დსთ-ს ფარგლებში მუშავდებოდა მთელი რიგი მნიშვნელოვანი საკითხები, ყალიბდებოდა მრავალმხრივი თანამშრომლობის მექანიზმი. საქართველო ამ ეტაპზე მონაწილეობდა დსთ-ს სხვადასხვა ორგანოების მუშაობაში, მაგრამ ეს ხდებოდა ძირითადად მეთვალყურის სტატუსით, რითაც იზღუდებოდა ჩვენი გავლენა გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე და შესაბამისად არ იყო სრულად უზრუნველყოფილი ჩვენი ეროვნული ინტერესების დაცვა.

ამ პერიოდში საქართველო ცდილობდა სხვა ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებთან ურთიერთობათა მოწესრიგებას. ჩვენთვის ამ უაღრესად მნიშვნელოვან პარტნიორებთან დინამიურად ყალიბდებოდა ორმხრივი პოლიტიკური და ეკონომიკური ურთიერთობების საკმაოდ სოლიდური სამართლებრივი ბაზა. მაგრამ მარტო ეს ახალ პირობებში - დსთ-ს სახით რეგიონული ინტეგრაციული პროცესების განვითარების ფონზე - საკმარისი არ აღმოჩნდა. დსთ-ში პროცესის განვითარებამ კიდევ ერთხელ დაამტკიცა ის ჭეშმარიტება, რომ პატარა ქვეყნის პოლიტიკური, სამხედრო და ეკონომიკური ინტერესების დაცვა შეიძლება ეფექტურად განხორციელდეს მხოლოდ მრავალმხრივი თანამშრომლობის მექანიზმებით.

დსთ შესაძლოა არ წარმოადგენდეს უსაფრთხოების უდავო გარანტიას, მაგრამ ეს არის ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობის, საზღვრების ურღვეობის სამართლებრივი უზრუნველყოფის ერთ-ერთი ფაქტორი.

დსთ-ს წესდება ითვალისწინებს აგრეთვე მისი წევრების კოლექტიური უსაფრთხოების, კონფლიქტების აღმოფხვრისა და სადავო საკითხების მშვიდობიანი გადაჭრის მექანიზმის შექმნას. დსთ-ს წესდების დებულებათა რეალიზაცია ხელს შეუწყობს დარღვეული ეკონომიკური კავშირების აღდგენას და განვითარებას სრულიად ახალ საფუძველზე, რაც საქართველოს ეკონომიკური გაჯანსაღების კრიზისული მდგომარეობიდან თავის დაღწევის, საბაზრო ეკონომიკაზე გადასასვლელი რეფორმების აუცილებელ წინაპირობას წარმოადგენს.

ამრიგად დსთ-ში გაწევრიანება ხელს შეუწყობს ჩვენს ქვეყანას დაიმკვიდროს სრულყოფილი ადგილი საერთაშორისო რეგიონული ურთიერთობების სისტემაში, ჩაებას მრავალმხრივი თანამშრომლობის მექანიზმებში, გამოიყენოს კოლექტიური უსაფრთხოებისა და ეკონომიკური კავშირების ხელშეკრულებები ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის სამართლებრივი განმტკიცებისათვის, რეგიონული პროცესების განვითარებაზე ზემოქმედებისათვის, ეკონომიკური კრიზისის დაძლევის წინაპირობების შესაქმნელად.

დსთ-ს წესდებასთან მიერთებით ჩვენი სახელმწიფო ადასტურებს, საერთაშორისო ურთიერთობების ცივილიზებული განვითარებისადმი სწრაფვას, აქტიური საგარეო პოლიტიკის პრიორიტეტს, იძენს ქვეყნის სოციალური და ეკონომიკური მდგომარეობის გაჯანსაღების დამატებით საშუალებებს, ხდება თანამეგობრობის სრულფასოვანი წევრი შესაბამისი უფლებებითა და, რასაკვირველია, პასუხისმგებლობით.

დსთ იმყოფება თავისი ფორმირების საწყის ეტაპზე. მისი ჩამოყალიბების პროცესი ვითარდება საკმაოდ წინააღმდეგობრივად. ესა თუ ის საკითხი იშვიათად წყდება მწვავე კამათის გარეშე. ხშირად დისკუსიები მძაფრი და უკომპრომისო ხასიათისაა.

გამოიწვევს თუ არა საქართველოს შესვლა დსთ-ში დასავლეთის უარყოფით რეაქციას? ამის შესახებ სხვადასხვა აზრი არსებობს საქართველოს პოლიტიკურ წრეებში.

ჩემი შეხედულება ასეთია: მსოფლიოში, მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ეტაპზე, მრავალი კონტინენტალური და რეგიონული სახელმწიფოთაშორისი წარმონაქმნები ჩამოყალიბდა. მათი უმეტესობა სიცოცხლისუნარიანი აღმოჩნდა და ბევრმა, საქართველოზე უფრო გაჭირვებულმა ქვეყანამაც, საიმედო გზა იპოვა კრიზისიდან და სიდუხჭირიდან გამოსასვლელად.

თანამეგობრობამ ძირითადად უნდა იაროს ამ გამოცდილების გაზიარების გზით და მაშინ ეჭვებისათვის ნაკლები საფუძველი იქნება, ამ საქმეში კი ჩვენც შეგვიძლია ვთქვათ სერიოზული სიტყვა.

ის გარემოება, რომ თანამეგობრობის უმეტეს სახელმწიფოებთან ჩვენ ხელმოწერილი გვაქვს ყოვლისმომცველი ხელშეკრულებები მეგობრობის, თანამშრომლობის, კეთილმეზობლობისა თუ ურთიერთდახმარების თაობაზე, გვაძლევს იმედს, რომ ბუნებრივ მოკავშირეებთან მუშაობის საფუძველზე ინტეგრაციული გაერთიანება და ამ მიმართულებით საქართველოსაც ძალუძს თავისი ღირსეული წვლილის შეტანა.

დარწმუნებული ვარ, დსთ-ში ჩვენი აქტიური მონაწილეობა ხელს შეუწყობს დღევანდელი კრიზისის დაძლევას, ქვეყნის სტაბილიზაციისა და მოსახლეობის ცხოვრების დონის დაცემის შეჩერებას.

ედუარდ შევარდნაძე

დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში საქართველოს შესვლასთან დაკავშირებით : საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის ეს ინფორმაცია 1 მარტს დილის სხდომაზე დაურიგდათ საქართველოს პარლამენტის დეპუტატებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 3 მარტი. - N34(837). - 1 გვ.

პრაღა-რეიკიავიკი-ვაშინგტონი (ტელეფონით, საქინფორმის საკუთარი კორესპონდენტები შალვა სვანი და რამი ჭელიძე). ამერიკის შეერთებულ შტატებში ოფიციალურ ვიზიტად მიმავალი საქართველოს სახელმწიფოს მეთაური ედუარდ შევარდნაძე მეუღლითურთ, თანმხლებ პირებთან ერთად, ჩეხეთის დედაქალაქ პრაღაში შეჩერდა.

- პრაღაში შეჩერება შემთხვევითი არ იყო, განაცხადა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ იმპროვიზებულ პრესკონფერენციაზე მას შემდეგ, როცა ავიალაინერი პრაღის აეროდრომიდან აფრინდა და გეზი რეიკიავიკისაკენ აიღო, - დღეს პრაღას განსაკუთრებული ადგილი განეკუთვნება მსოფლიო პოლიტიკურ მოვლენათა პროცესში, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა. - და ეს ავტორიტეტი უმნიშვნელოვანესწილად ჩეხეთის პრეზიდენტის ვაცლავ ჰაველის დამსახურებაა. იგი პოლიტიკურ არენაზე დისიდენტური მოძრაობიდან მოვიდა, მაგრამ თავისი საქმიანობა, ზოგიერთებისაგან განსხვავებით, ნგრევით არ დაუწყია. იგი დინჯი და ბრძენი მოღვაწეა და ბუნებრივია, ჩვენი სურვილი იყო, რომ მას შევხვედროდით. თუმცა ეს შეხვედრა და მასთან საუბარი ხანმოკლე იყო, მაინც ნათლად გამოჩნდა ჩვენი ერთნაირი მიდგომა მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონში მიმდინარე მოვლენებისადმი. ბატონ ჰაველს ძალიან კარგად ესმის ის დიდი მნიშვნელობა, რომელიც რუსეთის როლს და ფაქტორს ეკისრება ამ მოვლენებში. ამიტომ, ბუნებრივია მისი განსაკუთრებით ახლო ურთიერთობა რუსეთის პრეზიდენტ ბორის ელცინთან, რომელიც დღეს მის ქვეყანაში დემოკრატიულ ძალებს უდგა სათავეში, იცის იქ არსებული დიდი სიძნელეები და ხედავს, რომ თუ რეაქციული ძალების გააქტიურება არ შეჩერდა, შემდეგ კი მთლიანად არ განეიტრალდა, არა მარტო რუსეთი, მთელი მსოფლიო აღმოჩნდება დიდი საფრთხის წინაშე. ამიტომაც ჩვენი საუბრის დროს ხაზგასმით აღინიშნა ის დიდი პასუხისმგებლობა, რომელიც ამ ეტაპზე ეკისრება მსოფლიოს ნებისმიერი ქვეყნის ლიდერს, - თქვა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ.

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა დიდი შეფასება მისცა საქართველო-ჩეხეთის შემდგომი ურთიერთობის პერსპექტივებს და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ამ მხრივ ორივე ქვეყანას აქვს ყოველგვარი პირობა ყველა სფეროში მიაღწიონ ხელსაყრელ ურთიერთობას. - ჩვენ მიზანშეწონილად ვთვლით ჩეხეთში გაიხსნას საქართველოს წარმომადგენლობა რაიმე ფორმით, - თქვა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ.

ჩეხეთის პრეზიდენტთან შეხვედრისას განსაკუთრებული ყურადღების ცენტრში იდგა რეგიონული კონფლიქტები, მათი მოგვარების პრობლემები და პერსპექტივები, ამასთან დაკავშირებით სახელმწიფოს მეთაურმა კმაყოფილებით აღნიშნა, რომ ჩეხეთის ხელმძღვანელები მზად არიან თავიანთი წვლილი შეიტანონ ამ დიდი პრობლემის მოგვარებაში. საბედნიეროდ, - თქვა მან, ჩეხეთის ხელმძღვანელები შესანიშნავად არიან ინფორმირებული კავკასიის პრობლემების, აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონში კონფლიქტების შესახებ. და მათი აზრები ისე ახლოს დგას ჩვენს პოზიციასთან, რომ, ფაქტობრივად, არავითარი კონსულტაცია არ სჭირდებათ. ისინი მხარს უჭერენ კონფლიქტების ზონაში საერთაშორისო სამშვიდობო ძალების განლაგებას და ლტოლვილთა თავიანთ საცხოვრებელ ადგილებზე დაბრუნებას. ცხადია, ამასთან ერთად, მათ კარგად ესმით იმის აუცილებლობა, რომ ამ საქმეში აჩქარება არ ივარგებს, ამიტომ ყველა ნაბიჯი მრავალგზის გათვლილი უნდა იყოს.

- ჩვენთვის განსაკუთრებით სასიამოვნო იყო ისიც, - თქვა სახელმწიფოს მეთაურმა, - რომ ჩეხეთის ხელმძღვანელები, რომელთა ავტორიტეტი მსოფლიოში საყოველთაოდ არის ცნობილი, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის თავგამოდებულ დამცველთა როლში გვევლინებიან. ბატონი ჰაველი ნამყოფია საქართველოში და ყოველთვის დიდი სითბოთი იხსენებს ქართველთა არაჩვეულებრივ სტუმართმოყვარეობას.

გულითადი და უაღრესად დასამახსოვრებელი იყო ედუარდ შევარდნაძის შეხვედრა პრაღაში ვაცლავ ჰაველთან. ჩეხეთის პრეზიდენტმა გზა დაულოცა ვაშინგტონისაკენ მიმავალ საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურს და მის თანმხლებ პირებს და განაცხადა, რომ ყოველმხრივ უჭერს მხარს და მიესალმება ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის ბილ კლინტონის მიერ დაწყებულ მოძრაობას „თანამშრომლობა მშვიდობისათვის“, რომლის ერთ-ერთი მხარდამჭერი არის დღევანდელი სტუმარი, მსოფლიოში სახელგანთქმული პოლიტიკური მოღვაწე ედუარდ შევარდნაძე.

ჩეხეთში, გზად ამერიკისაკენ // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 8 მარტი. - N35(838). - 1 გვ.

ვაშინგტონი. როგორც საქართველოს ხელმძღვანელმა ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა, საქართველო „დიდი პოტენციის ქვეყანაა“, რომელიც მიიწევს დემოკრატიული კაპიტალიზმისაკენ და მზად არის ივაჭროს ამერიკის შეერთებულ შტატებთან, მიიღოს ინვესტიციები.

„მე აქ არ ჩამოვიდოდი, რომ არ მჯეროდეს, რომ დემოკრატიისა და საბაზრო ეკონომიკის გზა შეუქცევადია, - განაცხადა შევარდნაძემ 7 მარტს ბიზნესმენთა ჯგუფთან შეხვედრაზე საზღვარგარეთ კერძო ინვესტიციების კორპორაციაში. - ახლა იწყება ახალი ცხოვრება ჩვენს ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკაში“.

როგორც შევარდნაძემ თქვა, საქართველოში უკვე შეიქმნა ბიზნესისათვის საჭირო სამართლებრივი სტრუქტურა. „საქართველოს უაღრესად კარგი სამართლებრივი ინფრასტრუქტურა აქვს უცხოეთის კაპიტალდაბანდებებისათვის. ჩვენ ანგარიშს ვუწევთ იმას, რომ უცხოეთის ინვესტიციათა გარეშე სერიოზულ კრიზისს ვაწყდებით, - აღნიშნა მან. - საქართველოს ახლა დიდი გაჭირვება ადგას. ქვეყანა შიმშილის ზღვარზეა, თუ ამერიკის შეერთებული შტატები არ დაეხმარება, ნამდვილი შიმშილი დაიწყება, - განაცხადა მან. - შიმშილობენ ბავშვები, ადამიანები შიმშილით იხოცებიან“.

თავისი გამოსვლის შემდეგ და იმის წინ, სანამ თეთრ სახლში მივიდოდა პრეზიდენტ კლინტონთან შესახვედრად, შევარდნაძემ ხელი მოაწერა შეთანხმებას, რომელიც ითვალისწინებს ორ ქვეყანას შორის ვაჭრობის განვითარებასა და გაფართოებას. ეს ხელშეკრულება დაიდო ამერიკის შეერთებული შტატების სამთავრობო უწყებებთან, რომელიც ხელს უწყობს ამერიკელ ინვესტორებს განვითარებად ქვეყნებში, რათა შენელდეს რისკი მათ საქმიანობაში დაფინანსებისა და დაზღვევის დროს.

„უაღრესად დიდად ვართ დაინტერესებული იმით, რომ საქართველოში ინვესტიციები გაიგზავნოს“, განაცხადა ამ ორგანიზაციის პრეზიდენტმა რუთ რ. ჰარკინმა. ამჟამად ორგანიზაცია იხილავს თორმეტამდე პოტენციურ პროექტს საქართველოში კერძო ინვესტიციების შესახებ, რომელთა თანხა დაახლოებით ნახევარი მილიარდი დოლარია.

ამ დეპარტამენტმა უკვე გამოჰყო დაახლოებით 7 მილიონი დოლარი გრინვიჩის (კონექტიკუტის შტატი) კომპანია „ინტერნეიშნლ ტელსელის“ საგარანტიო დაზღვევისათვის, რომელმაც თბილისში, შექმნა ერთობლივი საწარმო „საქართველო“ საკაბელო ტელევიზიასთან დაკავშირებული პროექტებისათვის. ჰარკინმა აგრეთვე თქვა, რომ ამ პროექტმა შეიძლება ექვსი მილიონი დოლარი თანხა მოახმაროს ამერიკის შეერთებული შტატებიდან ექსპორტს და შექმნას 110 სამუშაო ადგილი ქართველებისთვის.

ელჩმა თომას ვ. საიმონსმა - ყოფილი საბჭოთა კავშირის ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფოებისადმი ამერიკის დახმარების კოორდინატორმა, განაცხადა, რომ „ამერიკელები აღფრთოვანებული არიან შევარდნაძეთი და მისი ისევე გვჯერა, როგორც გვჯერა მისი ქვეყნის მდიდარი და აყვავებული მომავლის“.

„დღემდე ჩვენი დახმარება საქართველოსადმი ჰუმანური ღონისძიებებით განისაზღვრებოდა, - თქვა თ. საიმონსმა, - სამი წლის მანძილზე - 1992-1994 წლებში, საქართველოს გავუწიეთ დაახლოებით 300 მილიონი დოლარის დახმარება. მაგრამ ეს მხოლოდ გარდამავალი ეტაპია, და ჩვენ გვინდა გვქონდეს მასთან ნორმალური სავაჭრო ურთიერთობა“.

მიმართა რა დარბაზში შეკრებილ 60 ამერიკელ ბიზნესმენს, საიმონსმა თქვა, „დროა საქმეს ხელი მოვკიდოთ, რადგან ჩვენი ურთიერთობა უკვე ვითარდება. დროა კონტაქტები დაამყაროთ“.

საქართველოს ხელმძღვანელი ედუარდ შევარდნაძე დაპირებებს აძლევს ამერიკელ ბიზნესმენებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 11 მარტი. - N38(840). - 1 გვ.

10 მარტს, ნაშუადღევს თბილისის დროით სახელმწიფოს მეთაურის პრეს-სამდივნოს თანამშრომლები ტელეფონით დაუკავშირდნენ ნიუ-იორკს, სადაც ამ დროისთვის იმყოფებოდა საქართველოს ოფიციალური დელეგაცია. ჟურნალისტების თხოვნით ყურმილთან სახელმწიფოს მეთაური მოვიდა.

- ბატონო ედუარდ! ინფორმაციის საშუალებებმა უკვე გადასცეს ცნობა იმის შესახებ, რომ თქვენ გამოხვედით გაეროს უშიშროების საბჭოს სხდომაზე. თუ შეიძლება გაგვიზიაროთ თქვენი უშუალო შთაბეჭდილება ამ უმნიშვნელოვანესი მოვლენის შესახებ.

- უშიშროების საბჭოს სხდომის წინ, რომელზეც უნდა განხილულიყო საქართველოს საკითხი, - თქვა სატელეფონო საუბარში ედუარდ შევარდნაძემ, - მქონდა საკმაოდ ხანგრძლივი შეხვედრა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურ მდივანთან ბატონ ბუტროს ბუტროს გალისთან, რომელზეც დეტალურად განვიხილეთ აფხაზეთის კონფლიქტთან დაკავშირებული ყველა საკითხი. გენერალურ მდივანთან შეხვედრით კმაყოფილი ვარ, ვინაიდან მან სრული ურთიერთგაგების ატმოსფეროში ჩაიარა.

შემდეგ მე დავესწარი გაეროს უშიშროების საბჭოს სხდომას, რომელზეც მომეცა საშუალება წარვმდგარიყავი ვრცელი სიტყვით, რომელშიც შევეცადე დამეხატა აფხაზეთის კონფლიქტის მიმდინარეობისა და იქ არსებული დღევანდელი მდგომარეობის სრული სურათი. გამოსვლაში კიდევ ერთხელ გამოააშკარავა და დაიგმო ექსტრემისტული სეპარატიზმი, ფაშიზმი და ქართველთა გენოციდი, რასაც ადგილი აქვს დღეს საქართველოს ძირძველ ნაწილში - აფხაზეთში.

ჩემი გამოსვლის შემდეგ, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის უშიშროების საბჭოზე გაიმართა დასმულ საკითხთა საფუძვლიანი განხილვა, რომელშიც მონაწილეობა მიიღეს სხვადასხვა ქვეყნების, მათ შორის რუსეთის, ამერიკის შეერთებული შტატების, ინგლისის, ჩინეთის, საფრანგეთის, ესპანეთის, არგენტინის, ჩეხეთის სრულუფლებიანმა წარმომადგენლებმა. უნდა ითქვას, რომ ყველა გამომსვლელმა გამოხატა სრული მხარდაჭერა საქართველოს პოლიტიკისადმი, რომელსაც ჩვენ ვახორციელებთ კონფლიქტის მოსაწესრიგებლად. ყველა გამოსვლაში კიდევ ერთხელ გაესვა ხაზი საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის დაცვის აუცილებლობას, ასევე უშიშროების საბჭოს წევრი პრაქტიკულად ყველა ქვეყნის წარმომადგენელმა მხარი დაუჭირა აფხაზეთში საერთაშორისო სამშვიდობო ძალების გადაუდებელ შემოყვანას.

- ბატონო ედუარდ! იქნა თუ არა მიღებული გაეროს უშიშროების საბჭოზე შესაბამისი რეზოლუცია სამშვიდობო ძალების აფხაზეთში შეყვანის თაობაზე?

- უშიშროების საბჭოს სხდომა არსებული წესის მიხედვით დღესვე ვერ მიიღებდა ამ რეზოლუციას. გაეროს მექანიზმის თანახმად რეზოლუციის მიღებას წინ უნდა უსწრებდეს გენერალური მდივნის სპეციალური მოხსენება, რომლის მომზადებაც დაევალა ამ სხდომაზე ბატონ ბუტროს ბუტროს გალის. ასეთი მოხსენებით, რომელიც ალბათ გუშინდელი განხილვის შედეგების საფუძველზე შესდგა, გენერალური მდივანი 21 მარტს წარსდგება უშიშროების საბჭოზე და შესაბამის რეზოლუციასაც მაშინ მიიღებენ.

ამ საკითხის გადაწყვეტისას ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა, ამ სამშვიდობო აქციის დაფინანსება იყო. პრაქტიკულად ეს პრობლემა ჩემი ვაშინგტონში ვიზიტის დროს გადაწყდა. სწორედ ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა აიღეს თავის თავზე დაფინანსების უდიდესი ნაწილი, რაც შესაძლებელი გახდა პირადად პრეზიდენტ კლინტონის პოზიციის, აგრეთვე ამერიკის კონგრესში ჩემი შეხვედრების შემდეგ კონგრესმენთა სრული მხარდაჭერის შედეგად.

არ მინდა წინ გავუსწრო მოვლენებს, მაგრამ ვფიქრობ, რომ უშიშროების საბჭოს გუშინდელი სხდომის შემდეგ საერთაშორისო სამშვიდობო ძალების გამოყენების საკითხი აფხაზეთში პრაქტიკულად გადაწყვეტილად შეიძლება ჩაითვალოს.

- ბატონო ედუარდ! თუ იქნა თქვენი ვიზიტის დროს განხილული საქართველოსათვის კრედიტების გამოყოფის საკითხი?

- როგორც ვგეგმავდით, ამ საკითხების განხილვაც მოხდა სავალუტო ფონდსა და მსოფლიო ბანკის ხელმძღვანელებთან. მათ სრული გარანტია მოგვცეს, რომ საქართველოს მოკლე ხანში გამოეყოფა დიდი რაოდენობის კრედიტები. ჩვენთვის ამ უმნიშვნელოვანესი საკითხების საბოლოოდ მოგვარებასთან დაკავშირებული მოსამზადებელი სამუშაოების ჩასატარებლად მარტის ბოლოს თბილისს ეწვევა მსოფლიო ბანკის და სავალუტო ფონდის სპეციალური მისიები.

მართალია, ვიზიტი ჯერ არ დასრულებულა, ნიუ-იორკში კიდევ დაგვრჩა რამდენიმე მნიშვნელოვანი შეხვედრა, შემდეგ კი კანადაში გველის შეხვედრები, მაგრამ უკვე შეიძლება ითქვას, რომ ამერიკის კონტინენტზე გამომგზავრების წინ დასახული ყველა მიზანი მიღწეულია. დღეისათვის გაკეთდა მაქსიმუმი იმისა, რაც კი შესაძლებელი იყო. ახლა მოპოვებული შედეგების განმტკიცებაა საჭირო.

ვიზიტის წინ დასახული ყველა მიზანი მიღწეულია, ახლა მოპოვებული შედეგების განმტკიცებაა საჭირო / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 11 მარტი. - N38(840). - 1 გვ.

გაერო, 10 მარტი, (იტარ-საკდეს-საქინფორმი). აქ ოთხშაბათს საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ გამართა პრესკონფერენცია გაეროს უშიშროების საბჭოში აფხაზეთში შექმნილი ვითარების საკითხის განხილვასთან დაკავშირებით. უშიშროების საბჭოს სხდომის დამთავრების შემდეგ მან გამართა ხანმოკლე პრესკონფერენცია, რომელზეც კერძოდ, განაცხადა: „ქართული მხარე კარგი იდეებით ჩამოვიდა უშიშროების საბჭოს სხდომაზე. ჩვენთვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა იმის გაგებას, თუ რამდენად ემთხვევა საქართველოს მთავრობისა და ხელმძღვანელობის თვალსაზრისი უშიშროების საბჭოს წევრთა თვალსაზრისს აფხაზეთის კონფლიქტის საკითხში. მინდა კმაყოფილებით აღვნიშნო, რომ ისეთ მეტწილ ფუნდამენტურ, პრობლემებზე, როგორიც არის საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა, დევნილთა დაბრუნების უსაფრთხო პირობების შექმნა და რეგიონში სამშვიდობო ძალების განლაგება, ყველა ამ საკითხში ერთმანეთს ემთხვევა ჩვენი და უშიშროების საბჭოს წევრთა შეხედულებანი“.

შეეხო რა აფხაზეთის კონფლიქტის გამო გაეროს შემდგომ ღონისძიებებს, ე. შევარდნაძემ თქვა: „სიტუაციის შესწავლის შემდეგ გაეროს გენერალური მდივანი უშიშროების საბჭოს წარუდგენს მოხსენებას და ეს მოხდება 21 მარტამდე. ამ მოხსენების საფუძველზე უშიშროების საბჭომ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების გაგზავნის შესახებ“.

როგორც ე. შევარდნაძემ განაცხადა, გაეროს შტაბ-ბინაში გამართული ქართველ-აფხაზთა მოლაპარაკების დროს არ დამთავრებულა მუშაობა დოკუმენტებზე და „ეს მუშაობა გაგრძელდება მოგვიანებით ჟენევაში“. მან თქვა, რომ ჟენევის მოლაპარაკება 20 მარტამდე განახლდება.

იტარ-საკდესის კორესპონდენტმა დაუსვა კითხვა, განხილული იყო თუ არა ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენ კლინტონთან შეხვედრის დროს აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების განლაგების გეგმა? „პრეზიდენტ კლინტონთან არსებითად განვიხილეთ სამშვიდობო ძალების გაგზავნის საჭიროების საკითხი და კარგ ურთიერთგაგებას მივაღწიეთ ამ მხრივ“, - უპასუხა ე. შევარდნაძემ.

ჟურნალისტთა ამ კითხვის პასუხად. ხელს აძლევს თუ არა საქართველოს სამშვიდობო ძალების შემადგენლობა რუსეთის ჯარების მონაწილეობით, ე. შევარდნაძემ თქვა: „უთუოდ, რუსეთის ჯარებისა და სხვა ქვეყნების მონაწილეობით. ხოლო რომელი ქვეყნები მიიღებენ მონაწილეობას, ამას ჩვენთვის პრინციპული მნიშვნელობა არა აქვს“. შეეხო რა ოპერაციებში რუსეთის მონაწილეობის წილის საკითხს, მან ხაზგასმით აღნიშნა: „ყველაფერი გადაწყდება უშიშროების საბჭოს სხდომაზე. ვფიქრობ, განისაზღვრება პროცენტები, თანაფარდობა ჩვენთვის ეს არც ისე მნიშვნელოვანი საკითხია. ჩვენთვის უდიდესი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ ეს ოპერაცია განხორციელდეს გაეროს ეგიდით“.

ედუარდ შევარდნაძემ გაეროში გამართა პრესკონფერენცია ქართველაფხაზთა კონფლიქტის მოწესრიგების საკითხებზე // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 11 მარტი. - N38(840). - 1 გვ.

გაერო, 10 მარტი. (იტარ-საკდეს-საქინფორმი). გაეროს უშიშროების საბჭოს სხდომაზე საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ მოითხოვა აფხაზეთში საერთაშორისო მმართველობის შემოღება. იგი უშიშროების საბჭოში გამოვიდა აფხაზეთში შექმნილი სიტუაციის საკითხის განხილვასთან დაკავშირებით.

„აფხაზეთში (საქართველოს რესპუბლიკა) სრულმასშტაბიანი პოლიტიკური მოწესრიგების ჩვენი გეგმა ითვალისწინებს შემდეგს, - განაცხადა ე. შევარდნაძემ:

- არჩევნების გამართვას საერთაშორისო კონტროლის პირობებში და მის საფუძველზე ხელისუფლების ახალი ორგანოების შექმნას;

არჩევნების გამართვამდე - საერთაშორისო დირექტორატის შექმნას მხარეების, დევნილების, საქმეთა უმაღლესი კომისრის, რუსეთის ფედერაციის, „საქართველოს მეგობართა“ ჯგუფისა და გაეროს სხვა წევრი სახელმწიფოების წარმომადგენელთა მონაწილეობით;

- აღმასრულებელი ხელისუფლების ფუნქციების შესასრულებლად იქმნება აფხაზეთის დროებითი შერეული ადმინისტრაცია, რომელიც იმოქმედებს საერთაშორისო დირექტორატის ხელმძღვანელობით.

გაეროს ეგიდით, რუსეთის ფედერაციის ხელშეწყობით და ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის მონაწილეობით მოქმედებს სპეციალურად შექმნილი საერთაშორისო ორგანო, რომელიც დირექტორატთან და საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობასთან ერთად შეიმუშავებს და განახორციელებს აფხაზეთის ეკონომიკური აღორძინების პროგრამას“.

აფხაზეთის კონფლიქტის მოგვარების ქართული გეგმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 11 მარტი. - N38(840). - 1 გვ.

ნიუ-იორკი, 10 მარტი. (იტარ-საკდეს-საქინფორმი). „კმაყოფილი ვარ შეერთებულ შტატებში ვიზიტით. პრეზიდენტ კლინტონთან და ამერიკის კონგრესის ხელმძღვანელობასთან მივაღწიეთ სრულ ურთიერთგაგებას სხვადასხვა პოლიტიკურ ასპექტში, რომლებიც ჩვენი მოლაპარაკების დღის წესრიგში იდგა“, განაცხადა ოთხშაბათს საღამოს საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ. იტარ-საკდესის კორესპონდენტისათვის მიცემულ ექსკლუზიურ ინტერვიუში მან აღნიშნა, რომ ამერიკის შეერთებული შტატების ხელმძღვანელობასთან შეხვედრისას „სუფევდა საქართველოსთან სოლიდარობის ატმოსფერო, იგრძნობოდა მისი ისტორიული მთლიანობისა და დემოკრატიული განვითარების მხარდაჭერა“.

შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ რამდენიმე საათი გაატარა ამერიკის კონგრესში და არწმუნებდა კანონმდებლებს, რომ აუცილებელია გაეწიოს საქართველოს სასწრაფო და ქმედითი ეკონომიკური დახმარება“. „ჩემი აზრით, კანონმდებლები დახმარების პაკეტის განხილვისას გაიხსენებენ ჩემს მოსაზრებებს და დაეთანხმებიან იმას, რომ უნდა გაიზარდოს ადმინისტრაციის მიერ დაპირებული დახმარების მოცულობა, - თქვა მან. - ახლა საქართველოში კრიზისული სიტუაცია შეიქმნა, ქვეყანა შიმშილის ზღვარზეა. ჩვენ განსაკუთრებით გვჭირდება დასავლეთის დახმარება, როგორც ფინანსური, ისე ტექნიკურიც“. შეეხო რა აფხაზურ-ქართული კონფლიქტის მოწესრიგებას, საქართველოს რესპუბლიკის ხელმძღვანელმა აღნიშნა, რომ თავისი ვიზიტის ბოლო დღე მან მთლიანად გაეროში შეხვედრებს მიუძღვნა. უშიშროების საბჭოს წარვუდგინე მშვიდობიანი მოწესრიგების რამდენიმე ვარიანტი, - თქვა მან. - ჩემი გამოსვლა გაგებითა მოწონებით აღიქვეს. ამჟამად ჩვენ მიერ წარდგენილ მშვიდობის მიღწევის დეტალურად შემუშავების გზებს განიხილავს გაეროს გენერალური მდივანი, რომელმაც უახლოეს ხანში უნდა მიიღოს საბოლოო გადაწყვეტილება. ეს უაღრესად მნიშვნელოვანი დღე იყო ჩვენთვის. იმის გამო, რომ საერთაშორისო გაერთიანებების შტაბ-ბინაში დაგეგმილი იყო მრავალი მოლაპარაკება, ჩვენ მოგვიხდა შესწორებების შეტანა ვიზიტის პროგრამაში და საქმიან წრეებთან შეხვედრის გადადება, თუმცა ამ შეხვედრებსაც ჩვენთვის ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს“.

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა მხარი დაუჭირა „XX საუკუნის ყველა რეგიონულ კონფლიქტის გლობალურ დებოსნიზაციას”. მან მოუწოდა შეერთებულ შტატებსა და მსოფლიოს სხვა განვითარებულ სახელმწიფოებს ხელი შეუწყონ ამ პროცესს. „ბევრ შემთხვევაში ვლინდება არა მარტო ეროვნული სიძულვილი, სეპარატიზმი, ექსტრემიზმი, არამედ ფაშიზმის აშკარა ელემენტები, - აღნიშნა მან. - ჩვენ ვერ დავუშვებთ, რომ იხაროს ფაშიზმის ყლორტებმა, რომ გაიმარჯვოს ექსტრემიზმმა“.

როგორც იტარ-საკდესის კორესპონდენტთან საუბრისას საქართველოს საგანგებო წესების დროებითი კომიტეტის თავმჯდომარემ ჯაბა იოსელიანმა განაცხადა, „პრეზიდენტი და მთელი დელეგაცია ნამდვილად კმაყოფილი იყვნენ ვაშინგტონში ვიზიტის შედეგებით, მაგრამ გაეროში გამართულმა მოლაპარაკებამ ცხადყო, რომ საერთაშორისო გაერთიანებაში ყველა არ ემხრობა საქართველოს“. „ზოგიერთს ჩვენ მივაჩნივართ ექსტრემისტებად, - თქვა მან. ვფიქრობ, ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაცია და გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ხელმძღვანელები ერთიან აზრს დაადგებიან იმ მხრივ, რომ აუცილებელია რეგიონში სამშვიდობო ძალების გაგზავნა. თუმცა მიმაჩნია, რომ ეს კონტინგენტი უმნიშვნელო იქნება. შედგება იგი, ალბათ, ძირითადად ევროპის ქვეყნების და, რა თქმა უნდა, რუსეთის სამხედრო მოსამსახურეებისაგან, თუმცა ამერიკის მხარე ეცდება რაც შეიძლება ნაკლები იყოს რუსეთის „ცისფერჩაჩქნიანები“. თავად ამერიკელები კი უარს ამბობენ ჩვენში თავიანთი ჭაბუკების გამოგზავნაზე“. როგორც იტარ-საკდესის კორესპონდენტისათვის ინფორმირებული წყაროებიდან გახდა ცნობილი, ე. შევარდნაძე ვაშინგტონში ყოფნის ბოლო დღეს „ვიწრო წრეში“ შეხვდა ცენტრალური სადაზვერვო სამმართველოს დირექტორს ჯეიმს ვულსის მისი თხოვნით. როგორც ამერიკის შეერთებულ შტატებში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა პეტრე ჩხეიძემ თქვა, მოლაპარაკების დროს განიხილეს შეერთებულ შტატებში ნარკოტიკების უკანონო ტრანსპორტირებასთან ბრძოლის დარგში ერთობლივი საქმიანობის გზები. ორივე მხარე, აღნიშნა მან, შეთანხმდება საერთო ძალისხმევით მოუღონ ბოლო ამ დანაშაულებრივ საქმიანობას.

ედუარდ შევარდნაძემ წარმატებული უწოდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში თავის ვიზიტს, გამოთქვა რწმენა, რომ ამერიკის კონგრესი გაადიდებს დახმარების მოცულობას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 12 მარტი. - N39(841). - 1 გვ.

ვაშინგტონი. პრეზიდენტ კლინტონისა და თავმჯდომარე ედუარდ შევარდნაძის პასუხი 7 მარტის მათი შეხვედრის წინ ოვალურ კაბინეტში:

კითხვა: რას იტყოდით ბატონ შევარდნაძესთან თქვენს დღევანდელ შეხვედრაზე? შეგიძლიათ თუ არა გააფართოოთ დახმარების მოცულობა? გაწუხებთ თუ არა რუსეთში ბოლო ხანს მომხდარი ამბები და პოტენციური საფრთხე მისი ქვეყნისადმი?

პრეზიდენტი: შეერთებული შტატები აქტიურად უჭერს მხარს თავმჯდომარე შევარდნაძესა და საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას. ყოველ ღონეს ვხმარობთ, რათა ვიყოთ კეთილმოსურნე მოკავშირენი: შარშან შევეცადეთ დავხმარებოდით მას და ამ ცდებს წლეულსაც განვაგრძობთ. გვინდა ვილაპარაკოთ იმაზე, თუ რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ მხარი დავუჭიროთ ადგილობრივ სამშვიდობო ძალისხმევასა და სხვა საკითხების გადაწყვეტას, რომლებიც, მათ შორის, საქართველოს ბედსაც განსაზღვრავს. რა თქმა უნდა, გვინდა განვიხილოთ რუსეთსა და ამ რეგიონის სხვა ქვეყნებში მიმდინარე მოვლენები. დიდი ხანია ველოდი ამ შეხვედრას. მე ბევრი კითხვა მაქვს და ვაპირებ დიდი ყურადღებით მოვისმინო მათზე პასუხი.

კითხვა: მიაჩნია თუ არა ბატონ თავმჯდომარეს, რომ რუსეთის ულტრანაციონალისტებს შეუძლიათ დაამარცხონ ელცინი - ელცინის ზომიერი პოლიტიკის მომხრენი?

თავმჯდომარე შევარდნაძე: ვფიქრობ, უკეთესი იქნება ვუპასუხო ამ კითხვას ბატონ პრეზიდენტთან საუბრის შემდეგ.

კითხვა: პუტჩისტები კვლავ თავისუფლები არიან, ელცინის მომხრენი კი, ეტყობა, კარგავენ მხარდაჭერას რუსეთში. ხომ არ ფიქრობთ, რომ შეიძლება დაბრუნდეს ცივი ომი?

თავმჯდომარე შევარდნაძე: იგივე კითხვა დამისვეს თვითმფრინავშიც და თბილისშიც. და, მაშინაც არ ვუპასუხე ამას.

ამერიკის შეერთებული შტატები აქტიურად უჭერს მხარს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 12 მარტი. - N39(841). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის 14 მარტის რადიოინტერვიუ

თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ გასული კვირის უმნიშვნელოვანესი მოვლენის - ამერიკის შეერთებულ შტატებში საქართველოს დელეგაციის ვიზიტის შედეგების შეფასებით დაიწყო. აქვე მან ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, განმარტა თბილისში გავრცელებული ხმების სისწორე, თითქოს ქართული დელეგაცია ცუდად მიიღეს, რომ საქართველოს მიმართ ყურადღება ნაკლები იყო და ასე შემდეგ.

- რაც შეეხება ამ ხმებს: ვფიქრობ, ეს ბოროტი ხმები აბსურდის დონეზეა. უაზროდ ვთვლი მტკიცებას იმის თაობაზე, რომ კარგად მიგვიღეს. ვინც თვალყურს ადევნებს სატელევიზიო გადაცემებს და მოწოდებულ ინფორმაციას, ვფიქრობ, მტკიცება არ სჭირდება, მიღება კარგი იყო თუ ცუდი. ზოგი ამტკიცებს, საქართველო მიიღეს კარგად და არა შევარდნაძეო. ზოგი - პირიქით. ბოროტებასაც ხომ აქვს საზღვარი. დავუშვათ, ცუდად მიგვიღეს, ვის და რატომ უნდა უხაროდეს ეს, რატომ უნდა ანიჭებდეს სიამოვნებას?

თუ სერიოზულად ვილაპარაკებთ, პრინციპში ეს იყო მორალური და პოლიტიკური წარმატება იმ ქვეყნისა, რომელიც შეუქცევადად დაადგა დემოკრატიული განვითარების გზას. შევარდნაძეს რომ დემოკრატიისათვის ეღალატა, მაშინ, ვიზიტი, ალბათ, საერთოდ არ გაიმართებოდა. ყოფილი საბჭოთა კავშირის სივრცეში ჭეშმარიტი დემოკრატიისათვის მებრძოლები, რეფორმატორები, ყველანი, ვინც არიან საქართველოში, - თუ რუსეთში, გმირები არიან და მათ ისე ხვდებიან, როგორც იმსახურებენ. რაც შეეხება ბოროტ ხმებს და ცალკეულ გაზეთებს, რომლებიც შხამს ანთხევენ, მე მათ დიდ ყურადღებას არ ვაქცევ. ისინი, როგორც იტყვიან, თავის თავს თვითონ ამოიჭამენ, მე ისინი კიდეც მებრალებიან, იმდენად უბადრუკი და ულოგიკოები არიან. ხალხი თვითონ გაერკვევა ყველაფერში, დაუფიქრდება, შეადარებს. ეს, ასე ვთქვათ, პოლემიკის თვალსაზრისით.

რა მაქვს მხედველობაში, როცა ვიზიტის წარმატებაზე ვლაპარაკობ? ჯერ ერთი, ის შედეგი, რომელიც ჩვენ მივიღეთ ამერიკის ადმინისტრაციასთან დიალოგის დროს. პირველი: მხარდაჭერა აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების შეყვანის საკითხში, ყველაზე მთავარი, რისთვისაც მე ამერიკის შეერთებულ შტატებში გავემგზავრე, და ძალიან გამოკვეთილი და ნათელი მხარდაჭერა ამ აქციის დაფინანსებაში.

მეორე: ჩვენ ახლა უკვე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ამ დიდ ქვეყანასთან ურთიერთობისათვის გვაქვს სამართლებრივი ბაზა, ხელი მოეწერა ვაშინგტონის დეკლარაციას, შეთანხმებას ინვესტიციების ურთიერთდაცვის საკითხებზე. ეს ის დოკუმენტია, რომელიც დიდ არხებს ხსნის საქართველოსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს შორის ეკონომიკური და სხვა სახის თანამშრომლობის განვითარებისათვის. ეს ძალიან საჭირო და აუცილებელია.

მესამე: მიმაჩნია, რომ, როგორც პრეზიდენტთან საუბარში და მის უახლოეს გარემოცვასთან კონტაქტების დროს, ასევე, განსაკუთრებით. კონგრესში, სენატში, ჩვენი მუშაობის პროცესში, ამ დიდი ქვეყნის ხელმძღვანელებსა და კანონმდებლებს გავაგებინეთ, რა არის საქართველო, რა ტკივილები გვაქვს, რა არის აფხაზეთის პრობლემა, ვინ არის მართალი და ვინ მტყუანი. ამას არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდა, რადგან ამ კონფლიქტის საწყის ეტაპზე, სხვადასხვა სფეროებსა და ჯგუფებში, სხვადასხვა განწყობილება იგრძნობოდა. ამ საკითხშიაც სინათლეა შეტანილი და ეს ძალიან მნიშვნელოვანია.

თუ შედეგებზე ვილაპარაკებთ, ძალიან მნიშვნელოვან მოვლენად მიმაჩნია ჩემი შეხვედრები მსოფლიოს ბანკის ხელმძღვანელობასა და სავალუტო ფონდის ლიდერებთან. შეთანხმება, რომ ჩამოვლენ მისიები, პრინციპული დაპირება, რომ თანახმა არიან ფინანსურად აქტიურად დაუჭირონ მხარი საქართველოს, თუკი ჩვენ სტაბილურობას შევინარჩუნებთ, და კიდევ უფრო განვამტკიცებთ მას, იმას ნიშნავს, რომ მომავალში, როგორც იტყვიან, ქვეყნიდან ქვეყანაში აღარ ვიხეტიალებთ რაღაც კაპიკების თუ დოლარების საშოვნელად. ეს ყველაფერი დადგება სხვა საფუძველზე - პროგრამების დაფინანსება, ცალკეული დარგების განვითარება და ა.შ. ყველაფერი ეს იმ ნორმების საფუძველზე აიგება, რომლითაც სხვა სახელმწიფოები სარგებლობდნენ და ახლაც სარგებლობენ. ასევე მნიშვნელოვან შედეგად მიმაჩნია ჩემი შეხვედრა რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროს ხელმძღვანელთან ბატონ რიბკინთან, რომელთანაც შესანიშნავი საუბარი გაიმართა და მე ახლა უფრო მეტად ვარ დარწმუნებული იმაში, რომ ერთობლივად გადავლახავთ იმ ცნობილ სიძნელეებს, რომელთა წინაშეც ორივე ქვეყანა აღმოჩნდა დიდი ხელშეკრულების ხელმოწერის შემდეგ.

და ყველაზე მთავარი შედეგი: ეს იყო უშიშროების საბჭოს სხდომა, რომელზეც საშუალება მომეცა, მეთქვა ის, რაც უნდა ეთქვა საქართველოს ხელმძღვანელს აფხაზეთის კონფლიქტთან დაკავშირებით. ჩვენ დაინტერესებული ვართ, რომ მსოფლიომ იცოდეს, სიმართლე, სიმართლე იცოდეს უშიშროების საბჭომ. ვფიქრობ, რომ საქართველოს პოზიცია იმდენად ნათელი და გასაგები იყო, რომ უშიშროების საბჭო დაპირისპირებულთა კამათის გარეშე წარიმართა, რაც, ალბათ, იშვიათი შემთხვევაა და საქართველოს დელეგაციამ, მისმა პოზიციამ მიიღო ერთსულოვანი მხარდაჭერა და ერთსულოვანი აღიარება, განსაკუთრებით ისეთ საკითხებში, როგორიც არის - ტერიტორიული მთლიანობა, ერთიანობა, დევნილთა დაუყოვნებლივ დაბრუნება და როგორც ამის აუცილებელი გარანტი - სამშვიდობო ძალების შეყვანა. ყველა გამოსვლა ერთსულოვანი იყო ამ სამ ძირითად საკითხში. იგრძნობოდა გამოკვეთილი მხარდაჭერა საქართველოსი, რომელიც დემოკრატიული განვითარების გზას დაადგა.

ახლა, თითქოს მეორეხარისხოვნად ვთვლი, მაგრამ, სულაც არ არის მეორეხარისხოვანი: ჩვენ მივიღეთ ძალიან სერიოზული მატერიალური და ფინანსური მხარდაჭერა, პრეზიდენტმა კლინტონმა თვითონ ჩემი თხოვნის გარეშე გამოაცხადა, რომ ამერიკის შეერთებული შტატები საქართველოს გამოუყოფს 70 მილიონ დოლარს. ეს არის ჰუმანური დახმარება და არა კრედიტი.

არ ვიცი, 3 დღის განმავლობაში შეიძლებოდა თუ არა ამაზე მეტის მიღება და გაკეთება - მატერიალურად, ფინანსურად, პოლიტიკურად, მორალურად, და, მათ შორის იმ საკითხში, რაც ყველაზე მეტად გვაწუხებს - აფხაზეთის საკითხებში.

- როგორ ფიქრობთ, თუ არ მოხერხდა პოლიტიკური მოწესრიგება აფხაზეთის პრობლემისა, რის თაობაზეც დიდი ხანია საუბრობთ, რისკენაც ამდენი ხანია მიდის ქართული პოლიტიკა, რა გზა გვრჩება მაშინ?

- ჩვენ მივიღეთ ძალიან დიდი მხარდაჭერა უშიშროების საბჭოში, ამერიკის შეერთებული შტატების ადმინისტრაციაში. მანამდე, კი, როცა რუსეთის პრეზიდენტი იმყოფებოდა საქართველოში, ჩვენი საუბრები, ხელმოწერილი დოკუმენტები და ურთიერთვალდებულებანი მიზნად ისახავდა აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით მოწესრიგებას. ამჯერად, ყველაფრის შემდეგ, რაც ვაშინგტონსა და ნიუ-იორკში მოხდა, მხედველობაში მაქვს მშვიდობიანი მოწესრიგების ეს პლატფორმა, რომელიც შეიქმნა და რომლის შესახებაც მიღებული იქნება შესაბამისი რეზოლუცია.

უნდა ვილაპარაკოთ და ვიმოქმედოთ სწორედ ამ გენერალური გზისკენ მიმავალი ყველა ბილიკის გამოყენებაზე. უკეთეს შესაძლებლობას ვერც ვინატრებდით. ახლა ლაპარაკია ამ შესაძლებლობის გამოყენების ხელოვნებაზე, ჩვენს ენერგიულობაზე, უნარზე, რომ პრინციპული შეთანხმება ბოლომდე მივიყვანოთ და მოხდეს ამ შეთანხმებათა რეალიზაცია. ამაზე ძალიან ბევრი იქნება დამოკიდებული.

რაც შეეხება პენტაგონის დამოკიდებულებასა და ა.შ. ვფიქრობ, ჩვენს სამხედრო პოტენციალზე დღეს პენტაგონს დიდი გავლენის მოხდენა არ შეუძლია და ჩვენ ეს არც გვითხოვია. არარეალურია, რომ დღეს პენტაგონისაგან მოითხოვო იარაღის ან საბრძოლო მასალების მიღება და ა. შ. ამ საკითხში ჩვენ მაინც დამოკიდებული ვრჩებით რუსეთზე, რუსეთის არმიაზე და, ვფიქრობ, რუსეთის ხელმძღვანელობის მიერ ნაკისრი ვალდებულებები, ყოველ შემთხვევაში, სიტყვიერი მაინც, იმის გარანტი უნდა იყოს, რომ საქართველოს არმიის ფორმირების პროცესი დაჩქარდება.

ჩვენ ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის დასაცავად ყოველთვის მზად უნდა ვიყოთ და ასეთ მზადყოფნაში არავის ეჭვი არ უნდა შეეპაროს. როცა ვამბობ, ჩვენი არმია ახლა ფორმირების პროცესშია-მეთქი, ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ იგი ბრძოლისუუნაროა. ასე რომ, ჩვენი შეიარაღებული ძალები, მისი ყველა სახეობა მზად არის იბრძოლოს საქართველოს დამოუკიდებლობისა და თავისუფლებისათვის, მისი ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნებისათვის.

ჟურნალისტის თხოვნით, სახელმწიფოს მეთაურმა ისაუბრა „ცივი ომის“ აღდგენის საფრთხის შესახებ.

- რამდენად გაგიმტკიცდათ ან გაგიქარწყლათ ამერიკულმა ვიზიტმა თუ რუსეთში ბოლო დროს მიმდინარე მოვლენებმა შეგრძნება იმისა, რომ „ცივი ომის“ საფრთხე შეიძლება კვლავ რეალობად იქცეს?

- ასეთი რეციდივების საფრთხე რეალურია. „ცივი ომის“ მკვებავი წყარო ყველაზე მეტად ამ ეტაპზე შეიძლება გახდეს კონფრონტაცია ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და რუსეთს შორის, რასაკვირველია, თუკი ეს იქნება დაშვებული, ასეთი კონფრონტაციის დაუშვებლობის შესახებ ვლაპარაკობდი შეერთებულ შტატებში თითქმის ყველა დონეზე - პრეზიდენტთან დიალოგისა და მის გარემოცვასთან კონტაქტების დროს. კონგრესში, სენატში, პოლიტიკური თუ სხვა სახის მოღვაწეებთან შეხვედრების დროს.

შემდეგი მოვლენა, რომელმაც შეიძლება კვლავ უბიძგოს კაცობრიობას „ცივი ომისაკენ“, ეს არის ახალი საკმაოდ გავრცელებული აგრესიული სეპარატიზმი, რომელიც კონფლიქტებში გადადის. ამის შესახებ ორი წლის წინათ ვთქვი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში და მაშინ ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ ეს ბევრს ყურს სჭრიდა კიდეც. დღეს მსოფლიო მართლაც დარწმუნდა, რომ აგრესიული სეპარატიზმი რომელიც ასე ძვირად დაუჯდა საქართველოს, შეიძლება ძალიან დიდ საფრთხედ გადაიზარდოს მთელი პლანეტისათვის. ამის მაგალითია ის, რაც იუგოსლავიაში, ჩვენს მეზობელ ქვეყნებში ხდება და ის ფეთქებადი მასალა, რომლის ამოქმედების საფრთხეც, მთელ რიგ ქვეყნებში უკვე არსებობს. ვფიქრობ, რომ, თუ ეს პროცესი არ შეჩერდა და არსებული კონფლიქტები არ მოგვარდა, მაშინ ომის საფრთხე სავსებით რეალური იქნება. კმაყოფილი ვარ იმის გამო, რომ ამ თემაზე საუბრები ისეთ პირობებში მიმდინარეობსა, როცა საქართველოს, მისი ხელმძღვანელის აზრი ყველას აინტერესებდა, იმიტომ რომ, ჩვენ, როგორც იტყვიან, ამ მოვლენებში ვიხარშებით, ვტრიალებთ და შეიძლება სხვაზე მეტად მწვავედ ვგრძნობთ და ვხედავთ ამ საფრთხის მასშტაბებსა და საშიშროებას.

- დღეს საქართველოში საკმაოდ კრიზისული სიტუციაა - კუპონის ინფლაცია გრძელდება, არ მუშაობს ტრანსპორტი და ა.შ. თქვენ გქონდათ საინტერესო შეხვედრები მსოფლიო ბანკთან, სავალუტო ფონდთან, ბიზნესმენთა წრეებთან. როგორ ფიქრობთ, თუნდაც ამ შეხვედრებიდან, ძალიან კარგი და მნიშვნელოვანი გეგმებიდან გამომდინარე, რამდენად ღრმა და ხანგრძლივი იქნება ჩვენი ეკონომიკური კრიზისი?

- ჩვენი ეკონომიკური კრიზისი რომ ღრმა არის, ამაზე ლაპარაკი ზედმეტია. ჩემთან საუბრების დროს ბანკის პრეზიდენტიცა და სავალუტო ფონდის აღმასრულებელი გენერალური მდივანიც, ხაზგასმით აღნიშნავდნენ, რომ საქართველოში შექმნილი ვითარება ქვეყანას ისეთ პირობებში აყენებს, რომ იგი ბევრ სხვა კრიზისულ მდგომარეობაში მყოფი ქვეყნისაგან გამოირჩევა კიდევ უფრო მეტი სირთულითა და სიძნელეებით, მაგრამ, ამავე დროს, ისიც იყო ნათქვამი, რომ თუ გავაგრძელებთ ამ ბოლო დროს სტაბილურობის დამკვიდრებისაკენ აღებულ კურსს, ქვეყანაში წესრიგს დავამყარებთ და ავამოძრავებთ ჩვენში არსებულ პოტენციალს, მაშინ ეს უზარმაზარი საერთაშორისო ფინანსური ორგანიზაციები მზად იქნებიან, დაეხმარონ საქართველოს. თუ ეს ასე მოხდება, შესაძლებელია ცოტა უფრო ადრე გამოვიდეთ კრიზისიდან, მაგრამ ყველაფრისა გამოსავალი თავად ჩვენს თავში უნდა ვეძიოთ, ჩვენზეა დამოკიდებული, თუ როგორ მოვუვლით ქვეყანას. პირველ რიგში, საჭიროა წესრიგი, საჭიროა გამოვიყენოთ ის პოტენციალი, რომელიც გვაქვს. უნდა გამოვიყვანოთ ჩაის, ყურძნის, ხილის მოსავალი, მიწა უნდა დავამუშაოთ, მრეწველობა უნდა ამოქმედდეს, ისე როგორც ეს შესაძლებელია და მაშინ, ვფიქრობ, კრიზისიდან გამოსვლა სავსებით რეალური იქნება.

- როგორც ცნობილია, თქვენს საზღვარგარეთულ ვიზიტს მოსდევს ხოლმე საპასუხო რეაქცია საქართველოში - აფეთქება ან მკვლელობა და ა. შ. არც ამერიკაში ვიზიტი გახდა გამონაკლისი: მაშველთა კორპუსსა და კონტროლის პალატაში მოხდა აფეთქება. თქვენ როგორ განმარტავდით ამ ფაქტებს?

- მინდა ერთ საკითხს შევეხო. ჩვენი ცალკეული პარლამენტარები, როცა ტერორისტულ აქტებზეა ლაპარაკი, პარლამენტში გამოდიან და ქვებს ისვრიან სახელმწიფოს მისამართით, სახელმწიფო ტერორიზმიო - ხშირად გაიგონებთ ამას. ეს რა, სამოქალაქო თავდაცვის შტაბი სახელმწიფომ ააფეთქა? ანდა, რომელი ჭკუათმყოფელი მოიფიქრებს, რომ კონტროლის პალატაში ასეთი რამ გააკეთოს? ვფიქრობ, რომ ყოველგვარი ჭორებისა და ერთმანეთისადმი უნდობლობის ელემენტები უნდა გამოირიცხოს. აქ, უბრალოდ, საქმე ის გახლავთ, რომ აულაგმავია ბანდიტური, დივერსიული ჯგუფები. ამ ბოლო დროს, ბევრი კეთილი სიტყვა გვითქვამს უშიშროების, შინაგან საქმეთა სამინისტროების მიმართ. მაგრამ პირდაპირ უნდა ვთქვა, რომ ვერც უშიშროების სამინისტრო, ვერც შინაგან საქმეთა სისტემა კვალიფიციურ დამნაშავეთა წინააღმდეგ ვერ იბრძვიან ისე, როგორც საჭიროა და დღევანდელობას შეეფერება. რეიდების ის სისტემა, რომელსაც ახლა პოლიცია ახორციელებს, ძალიან კარგი საქმეა, დიდი ეფექტიც აქვს და ხალხმა ცოტა ამოისუნთქა. ეს უნდა გაგრძელდეს მაგრამ, როცა ლაპარაკია ტერორისტულ აქტებზე, დროა, განსაკუთრებით უშიშროების სამინისტრომ, მთელმა ამ სისტემამ გვიჩვენოს თავისი პროფესიონალიზმი. სახელმწიფო, მთელი სახელმწიფოს სისტემა, მათ შორის სახელმწიფოს მეთაური დაინტერესებულები არიან, რომ გაიხსნას ყველა დივერსიული თუ ტერორისტული დანაშაული და დამნაშავე დაისაჯოს. უნდა ვაიძულოთ და კიდევაც ვაიძულებთ შესაბამის ორგანოებს, რომ არცერთი ასეთი შემთხვევა გაუხსნელი არ დარჩეს. ბოლოს და ბოლოს, საქართველოს, როგორც ცივილიზებული, კულტურული და ნორმალური ქვეყნის ავტორიტეტი, უნდა აღდგეს. ეს არის პრესტიჟის საქმე, ვიტყოდი, ეროვნული, სახელმწიფოებრივი საქმე და იგი ბოლომდე უნდა მივიყვანოთ.

- ხვალ იწყება პარლამენტის მორიგი სამუშაო კვირა. შეიტანა თუ არა რაიმე კორექტივები თქვენს საპარლამენტო მუშაობის გეგმებში ამერიკულმა ვიზიტმა?

- პარლამენტი, ალბათ, დაგეგმილი თემატიკის მიხედვით იმუშავებს. არსებობს ასეთი მოსაზრებები და გეგმა. ერთს კი ვიტყოდი, ამ ვიზიტთან დაკავშირებით: შეერთებულ შტატებში ყოფნის დროს, როცა ბიზნესის ფინანსური წრეების წარმომადგენლებს ვხვდებოდი, მთავარი შეკითხვები კანონმდებლობას ეხებოდა. რა კანონების მიღება მოასწრო საქართველოს პარლამენტმა, რომელიც ეკონომიკის განვითარებას უწყობს ხელს, როგორი იქნება უცხოური ინვესტიციების ბედი საქართველოში! იქ ცალკეული ზოგადი კანონები კი არ აინტერესებთ, პირდაპირ დაკითხვას მიწყობდნენ დეტალებში. ამ მხრივ, ჩვენი პარლამენტი ძალიან სერიოზულად ჩამორჩება. ეს მისი თავმჯდომარის მიმართაც უნდა ითქვას, სპიკერატის მიმართ და საერთოდ იმ კომისიებისა, რომლებიც, სამწუხაროდ, ჯერ კიდევ დაკომპლექტებულიც კი არ არის. ბევრი კანონი - 60-ზე მეტი კანონი ეკონომიკის სფეროდან გამზადებულია და, როგორც იტყვიან თაროებზეა შემოდებული. ჩვენს პარლამენტს მაინცდამაინც არ უყვარს კანონებზე მუშაობა. ცოტა უფრო მეტად პოლიტიკის სფეროში იჩენს აქტიურობას, ვიდრე ეკონომიკის სფეროში. ეს შენიშვნა და კრიტიკა როდია. თავისთავად პარლამენტი ყველა სფეროთი უნდა იყოს დაინტერესებული, მაგრამ დღეს რადგან ეკონომიკური კრიზისის დაძლევა უმთავრესი ამოცანაა და ბევრი პარლამენტარი სავსებით კანონზომიერად მოითხოვს რაც შეიძლება სწრაფად განხორციელდეს რეფორმები, ვერავითარი რეფორმა სწრაფად ვერ განხორციელდება და რეფორმატორული კურსი ბოლომდე არ იქნება მიყვანილი, თუ შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზა არ უზრუნველვყავით. მაგალითად, კანონი მიწის შესახებ სამი-ოთხი თვეა დევს. იყო დებატები, ვერ შევთანხმდით, გადავდეთ და თავი დავანებეთ. ჩემგან მოითხოვენ, რომ გამოვცე დეკრეტი, ვფიქრობ, ამის უფლება არა მაქვს. მიწა ისეთი პრობლემაა, იმდენად მტკივნეული და მგრძნობიარეა ქვეყნისა და ყველა მოქალაქისათვის, რომ სწორედ პარლამენტმა უნდა განსაზღვროს ამ პრობლემისადმი დამოკიდებულება. ასე რომ, ასეთი კორექტივი, უფრო სწორად, პარლამენტის მთელი ყურადღებისა და საქმიანობის შემობრუნება კანონმდებლობისაკენ, განსაკუთრებით ეკონომიკის, ფინანსების სფეროში, აუცილებლად მიმაჩნია.

ამერიკის შეერთებულ შტატებში ვიზიტი იყო მორალური და პოლიტიკური წარმატება იმ ქვეყნისა, რომელიც შეუქცევადად დაადგა დემოკრატიული განვითარების გზას / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა] ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 15 მარტი. - N40(842). - 1,2 გვ.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა

მადლობას მოგახსენებთ თქვენ, ბატონო თავმჯდომარევ და უშიშროების საბჭოს წევრი ქვეყნების წარმომადგენლებს, რადგან შესაძლებლობა მომეცით გამოვიდე თქვენ წინაშე. მადლობას გიხდით საქართველოს ხალხი თქვენი ძალისხმევისათვის აფხაზეთში მშვიდობის აღსადგენად, სამართლიანობის აღსადგენად, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღსადგენად: ყველა თქვენი რეზოლუცია და ნაბიჯები, რომლებიც გადადგეს გენერალურმა მდივანმა ბატონმა ბუტროს ბუტროს გალიმ, მისმა პირადმა წარმომადგენელმა ბატონმა ედუარდ ბრუნერმა რუსეთის ფედერაციის შუამავლობით, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის, აგრეთვე არაფორმალური ჯგუფის „საქართველოს მეგობრობის“ აქტიური მონაწილეობით, უთუოდ შეუწყობს ხელს ამ დიადი მიზნების მიღწევას.

მე აქ გამოვდივარ იმ იმედით აღსავსე, რომ გამოიჩინეთ სიბრძნე, სურვილსა და სიმტკიცეს დაეხმაროთ ჩემს ქვეყანას და მის ხალხს მოიპოვონ ნათელი სასიცოცხლო პერსპექტივა. დღეს იგი მათ არა აქვთ და არც შეიძლება ჰქონდეთ ახლო და შორეულ მომავალში, თუ სამართლიანად არ გადაიჭრა განდევნილთა მშობლიურ მიწაზე მშვიდობიანი დაბრუნების საკითხი, თუ არ შეიქმნა მათი უსაფრთხოების მტკიცე და საიმედო გარანტიები, თუ ღირსეულად და ურთიერთმისაღებად არ გადაიჭრა მთლიანი საქართველოს სახელმწიფოს ფარგლებში აფხაზეთის პოლიტიკური სტატუსის საკითხი.

იმედები მიმტკიცდება, როცა თვალს ვავლებ ამ დარბაზს, სადაც ახლო წარსულში მომიხდა მონაწილეობა მიმეღო იმ გადაწყვეტილებათა მიღებაში, რომელთა ჩვენი გაერთიანების ძალებით განხორციელებას მშვიდობა მოჰქონდა საშიში კონფლიქტების რაიონებში. მაგრამ მესმის, რომ მას შემდეგ მსოფლიო სიტუაცია კარდინალურად შეიცვალა და უშიშროების საბჭოს უხდება მოქმედება იმ გარემოებებსა და პირობებში, რომელთა ანალოგები საერთაშორისო პრაქტიკაში არ არსებობს და ვიმედოვნებ, რომ მზად ხართ შეიმუშაოთ და განახორციელოთ კარდინალურად ახალი მიდგომები უამრავი კონფლიქტური აფეთქების მოწესრიგებისადმი, რომლებიც საფრთხეს უქმნის საყოველთაო მშვიდობასა და უშიშროებას.

ამ თვალსაზრისით დღევანდელი სხდომა მიგვაჩნია ისტორიულ შანსად - არა მარტო საქართველოსათვის. თქვენს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება შეიძლება გახდეს საფუძველი სხვა შეიარაღებული კონფლიქტების სრულმასშტაბიანი პოლიტიკური მოწესრიგების საბაზრო მოდელისათვის, რომელიც ითვალისწინებს ყოფილი საბჭოთა კავშირის უზარმაზარ სივრცეებზე ურთულეს სიტუაციას. იგი უთუოდ მისცემს იმპულსს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სამშვიდობო ფუნქციების, ყველა აფეთქებასაშიშ რეგიონში მშვიდობის შენარჩუნების ოპერაციების წარმატებულ განხორციელებას.

ეს შანსი ხელიდან არ უნდა გავუშვათ.

თქვენ ღრმა კომპეტენტურობის, საკითხის არსის ზედმიწევნით ცოდნის გამო აღარ არის საჭირო დაწვრილებით ჩამოვაყალიბო აფხაზეთში კონფლიქტის ისტორია, ბევრი ვილაპარაკო მისი ფესვებისა და მიზეზების, განვითარების სტადიებისა და ხასიათების შესახებ. გენერალური მდივნის მოხსენებანი უშიშროების საბჭოსადმი, მრავალრიცხოვანი საექსპერტო ნამუშევრები, საქართველოში გაეროს წარმომადგენელთა პაკეტები მოვლენათა საკმაოდ ფართო და ზუსტ სურათს იძლევა. მაგრამ ჭეშმარიტების ინტერესებისათვის, რომელიც, სამწუხაროდ, ხშირად მახინჯდებოდა, მინდა ვთქვა შემდეგი: ჩვენს ქვეყანაში საქმე გვაქვს უამრავ უბედურებასთან და უამრავ ფრონტზე. ერთ-ერთი ყველაზე ძნელი და მთავარია დამნაშავეობასთან ბრძოლის ფრონტი. ეს იმ პოლიტიკური რეჟიმის მიერ შობილი საყოველთაო კრიზისის მემკვიდრეობაა, რომელზეც ქვემოთ ვილაპარაკებთ. მძლავრ შეიარაღებულ ბანდებს ტერორის ქვეშ ჰყავთ მოსახლეობა, არსებითად თავიანთ ძალაუფლებას ამყარებენ რესპუბლიკის ვრცელ რეგიონებში. მათი მოქმედების მასშტაბი ისეთია, რომ იძულებული ვართ - მინდა პატიოსნად და გულახდილად ვთქვა - მივიღოთ გამოწვევა და ჩვენც საკმაოდ დიდი ძალებით ვიმოქმედოთ.

ამ ბოლო ხანს საქართველოს რიგ რეგიონებში შინაგანი ჯარებისა და პოლიციის ქვეყნებში შინაგანი ჯარებისა და პოლიციის ქვეგანაყოფებმა მძიმე ტექნიკის დახმარებით მოაწყვეს დიდი ოპერაციები. შეიარაღებული ბანდების წინააღმდეგ, განაიარაღეს ისინი, მოსპეს ბაზები, დააპატიმრეს მესვეურენი.

ასეთივე ვითარება შექმნა 1992 წლის აგვისტომდე აფხაზეთსა და დასავლეთ საქართველოს მიმდებარე რაიონებში. რკინიგზის მაგისტრალზე, რომელიც საქართველოსა და სომხეთს აკავშირებს რუსეთთან, ფაქტობრივად, ერთადერთ და ამიტომ საარსებოდ მნიშვნელოვან არტერიაზე, თითქმის ყოველდღიურად ხდებოდა დივერსიები: აფეთქებდნენ ლიანდაგებს, ხიდებს, ელექტროსადგურებს, საკონტაქტო ხაზებს. არა მარტო საქართველოს, არამედ სომხეთის, აზერბაიჯანის, რუსეთის კუთვნილი ტვირთით სავსე შემადგენლობების მასობრივ ძარცვას მოჰყვა მილიარდობით მანეთი ზარალი.

დივერსიულ-ტერორისტული ჯგუფების ბაზები განლაგებული იყო აფხაზეთში. ბანდიტთა ჯგუფები, რომლებიც მიმდებარე რაიონებში აწყობდნენ დივერსიებს, მიდიოდნენ აფხაზეთის ტერიტორიაზე იმ იმედით, რომ რთული პოლიტიკური სიტუაციის გამო მთავრობა იქ მათ წინააღმდეგ არ იმოქმედებდა. იქვე მიჰყავდათ და დაპატიმრებული ჰყავდათ ბანდიტების მიერ ტყვედ აყვანილი ადამიანები, რომელთა შორის იყვნენ მთავრობის წევრებიც: მაგალითად, საქართველოს მთავრობის ვიცე-პრემიერი, შინაგან საქმეთა მინისტრი, მისი მოადგილეები, ჩემი თანაშემწე ეროვნული უშიშროების საკითხებში და სხვები.

ასეთ გარემოებებში მაგისტრალების დაცვა და ბანდიტურ დაჯგუფებათა გაუვნებელყოფა ქვეყნის სუვერენიტეტის დაცვის საქმე ხდებოდა. რა იყო უჩვეულო და კანონსაწინააღმდეგო იმაში, რომ, აცნობა რა აფხაზეთის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს, მთავრობამ იქ გაგზავნა ჯარის ქვეგანაყოფები? მე მგონი, არაფერი. ხელისუფლებას უფლება აქვს მიმართოს ნებისმიერ საჭირო ღონისძიებებს თავისი იურისდიქციისა და კომპეტენციის ფარგლებში. მაგრამ აფხაზეთში გადაადგილებულ ნაწილებს იქ ცეცხლით შეხვდნენ და მაშინვე გამოაცხადეს, რომ საქართველომ ჩაიდინა აგრესია აფხაზეთის წინააღმდეგ და მოახდინა მისი ტერიტორიის ოკუპაცია.

განა შეიძლება საკუთარი ტერიტორიის ოკუპაცია? არ დავიწყებ ამაზე კამათს.

ჩემს ამოცანას არ შეადგენს არც დისკუსია იმ საკითხებზე, რომელთა დაჟინებით დასმა მიზნად ისახავს საქმე დასახული მიზნებისაგან შორეული კალაპოტით წავმართოთ. მეტისმეტად ხშირად საზოგადოებრივ აზრსა და პოლიტიკოსებს თავს ახვევენ პოლემიკას იმის შესახებ, თუ „ვინ მოვიდა პირველი ამ მიწა-წყალზე“, რათა ისტორიის თვითნებური გაგებისა და დამახინჯებების მერყევ კონსტრუქციაზე დააფუძნონ თეზისი „აფხაზეთი საქართველო არ არის“. ახლა არ გავცემ პასუხს საეჭვო მტკიცებებს იმის თაობაზე, თითქოს არ ყოფილიყოს იმის არავითარი ისტორიული და სამართლებრივი საფუძვლები, რომ აფხაზეთი მივიჩნიოთ საქართველოს განუყოფელ ნაწილად, არც პასაჟებს, სსრ კავშირის დაშლის შემდეგ საქართველოსა და მისი აფხაზეთის ავტონომიის თითქოსდა დაკარგული კავშირურთიერთობის შესახებ.

მაგრამ არ შემიძლია დავეთანხმო ისტორიისადმი ისეთ დამოკიდებულებას, როცა, არ სჯერდებიან, რომ მას პოლიტიკის ბინძური მსახურის როლი დააკისრეს და ახლა კიდევ მკვლელობათა იარაღით აღჭურავენ.

ამ ძმათამკვლელ ომებს მორგებულმა კი არა, ნამდვილმა ისტორიამ ინება ისე, რომ ამ მიწა-წყალზე ოდითგან მშვიდობით, თანხმობით, სულიერი და სისხლის ნათესაობის კავშირით ცხოვრობდნენ ქართველები და აფხაზები. და თუ არიან ისტორიკოსები, რომლებმაც მოისურვეს საკამათოდ გახადონ ეს ფაქტი ბრძოლის ველზე, არის ძველი ბერძენი ავტორების მოწმობანიც, ძველი ქართული მატიანეები, არის თანამედროვეობის უაღრესად ავტორიტეტული სწავლულების ფუნდამენტური გამოკვლევები, რომელთა დასკვნა უდავოა: აფხაზეთი საქართველოს მიწა-წყლის ისეთივე შემადგენელი ნაწილია, როგორც მისი სხვა ისტორიული კუთხეების მიწები.

და კიდევ მინდა ვთქვა: ჩვენი საერთო ისტორიის კურსის გარდა უნდა იყოს ჩვენი ხალხების აწმყოსა და მომავლის წინაშე ჩვენი საერთო პასუხისმგებლობის კურსი. ყურადღება გავამახვილოთ მასზე და მხოლოდ მასზე.

ასეთია ამოცანა, რომელსაც ვისახავ და რომლის ფარგლებშიც ვაპირებ ჩამოვაყალიბო პრობლემის გადაჭრის გზების ჩემეული ხედვა; ამის თაობაზე ჩვენს წინადადებებს ჩამოვაყალიბებ.

მაგრამ მანამდე, ნება მიბოძეთ გამოვთქვა კიდევ რამდენიმე ზოგადი მოსაზრება.

ჯერ ერთი, კონფლიქტი აფხაზეთში არ არის კონფლიქტი ეთნიკურ წინააღმდეგობათა ნიადაგზე, კონფლიქტი ქართველებსა და აფხაზებს შორის. ეთნონაციონალური ელფერი მას განზრახ მიანიჭეს, რათა შეენიღბათ მისი სულისჩამდგმელების პოლიტიკური მიზნები. იგი მომწიფდა ავტონომიური რესპუბლიკის შიგნით საკუთრების, ხელისუფლებისა და მისი განხორციელების, კანონების მიღების, სახელმწიფო წყობის, ორიენტაციების არჩევის საკითხების ირგვლივ, შემდეგ კი, გარედან - იარაღით, ფინანსებით, ცოცხალი ძალით საინფორმაციო-პროპაგანდისტული მხარდაჭერით ნასაზრდოები გამოიყენეს პოლიტიკურმა დაჯგუფებებმა და კლანებმა თავიანთი ანგარებითი პოლიტიკური და სხვა მიზნებით, როგორც რესპუბლიკაში, ისე მის ფარგლებს გარეთ პოლიტიკური და მატერიალური სარგებლის მიღების გულისთვის.

მხარეები კონფლიქტში მონოეთნიკური არ არიან. როგორც გენერალური მდივნის 1993 წლის 1 ივლისის მოხსენებაში სწორედ არის ნათქვამი „აფხაზეთში (საქართველოს რესპუბლიკა) საქმის მდგომარეობის შესახებ“, მისი განუწყვეტელი ღონისძიებანი სამშვიდობო პროცესის დასაწყებად ხორციელდება „საქართველოს მთავრობის, აფხაზეთში ორივე მხარისა და რუსეთის ფედერაციის მონაწილეობით“. შეგახსენებთ აგრეთვე, რომ თქვენს 1993 წლის 19 ოქტომბრის 876 რეზოლუციაში, რომელიც კვლავ ადასტურებს აფხაზეთის მხარის მიერ ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ იმავე წლის 27 ივლისის შეთანხმებისა და საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის დარღვევით მომდევნო მოქმედების მტკიცე დაგმობას, დაგმობილია აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის მკვლელობა.

იმათ შორის, ვინც შესანიშნავი ადამიანის - ჟიული შარტავას ტანჯული სიკვდილის ჟამს მის გვერდით იმყოფებოდა, იყვნენ არა მარტო ქართველები, არამედ აფხაზებიც, რუსებიც, სომხებიც. თითქმის ყველამ გაიზიარა თავიანთი ხელმძღვანელისა და მეგობრის ხვედრი. საუბედუროდ, ეს ერთადერთი ფაქტი როდია. ტყვეობაში სახელმწიფო მოღვაწეებს, დეპუტატებს, ჟურნალისტებს, მწერლებს, მეცნიერებს, მუშებს, მიწათმოქმედებს ხვრეტდნენ, აწამებდნენ, გაუსამართლებლად უსწორდებოდნენ, აბუჩად იგდებდნენ, სცემდნენ ეროვნების განურჩევლად, მხოლოდ ერთი ნიშნით: ვის მხარეზეა ადამიანი. ძალმომრეობა შობს ძალმომრეობას, სისასტიკე ამრავლებს სისასტიკეს. რაგინდ მძიმე იყოს ამაზე საუბარი, სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვათ: მკვლელობები, სახლების დაწვა, მაროდიორობის აქტები, ძარცვა-გლეჯა - ქართველთა მხრიდან კონფლიქტის მონაწილეთა სინდისზეც არის. მე არ ვუწოდებ ამას ექსცესებს, როგორც ამას გუდაუთაში სჩადიან, მაგრამ, ვუწოდებ რა თავის სახელებს, მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო: ქართველებიც და აფხაზებიც ჩვენი თანამოქალაქეები არიან, და ჩვენ არ ვყოფთ მათ უცხოებად და ჩვენიანებად.

გუდაუთის დაჯგუფებამ, ყველაზე უკიდურესი რეაქციული ძალების უპრეცედენტო საგარეო მხარდაჭერის გამოყენებით, გააჩაღა ეთნიკური წმენდა და გენოციდი. თანაც „ფართო სვრელით თიბვისას“ იგი არ არჩევდა ადამიანებს წარმომავლობის ნიშნით - არცთუ იშვიათად აფხაზები აფხაზებსაც ხოცავდნენ იმისათვის, რომ ისინი არ იზიარებდნენ რეჟიმის მითითებებს.

დევნილთა და ხიზანთა მრავალრიცხოვანი გამოკითხვები ავლენს აფხაზების მიმართ ქართველთა და ქართველობის მიმართ აფხაზთა ეთნიკური ტოლერანტობის მაღალ დონეს, რაც ერთხელ კიდევ ადასტურებს ჩვენი თეზისის სისწორეს: ამ კონფლიქტს არა აქვს ეთნონაციონალური ფესვები. მას სხვა ფესვები აქვს. მათ ასაზრდოებს პირწავარდნილი ნაციონალიზმის ბინძური ნიადაგი, რომელიც გადაიზრდება მოვლენად, რომელსაც არ შემიძლია სხვა რამ ვუწოდო, გარდა ფაშიზმისა. ეს უჩვეულო ფაშიზმია - კომუნისტური ეპოქის ფაშიზმი. კომუნისტური წყობილების წიაღში წარმოშობილი ეს ფაშიზმი ეძებს და პოულობს გამოსავალს გარკვეული ჯგუფებისა და კლანების გულმოდგინებით, რომლებიც პოლიტიკური მიზნებისათვის იყენებენ იდეოლოგიური ჩაგვრით დაკნინებული მასების ბუნებრივ ეროვნულ გრძნობას.

გულისტკივილით უნდა ვაღიარო: რეჟიმის ძალისხმევით, რომელიც ხელისუფლებას ჩაუდგა სათავეში საქართველოში მის მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, მან თავი იჩინა მთლიანად ჩემს ქვეყანაში. მე მას პროვინციული ფაშიზმი დავარქვი და, ყველას გასაგონად ვთქვი ეს. მხოლოდ მანკის დიაგნოსტირების შემდეგ შეიძლება მასთან ბრძოლა. ჩვენ ბრძოლა გამოვუცხადეთ მას. ჩვენი ხალხი მიხვდა, საკუთარი თავის მიმართ, თავისი ცხოვრების საფუძვლებისა და ყაიდის მიმართ, თავისი ტრადიციული ეთნიკური და რელიგიური შემწყნარებლობის მიმართ რა საფრთხესთან გვაქვს საქმე.

ეს საფრთხე შემოფარგლული არ არის ერთი ქვეყნის საზღვრებით. აფხაზეთში ამავე კონფლიქტის მაგალითით დავრწმუნდით, რაოდენ ფართოა წითელმიხაკისფერი ინტერნაციონალის კავშირი და რაოდენ შეთანხმებულია მისი მოქმდება რომელიც ყოფილ ცენტრსა და გარეუბნებს აერთიანებს დამოუკიდებლობისა და დემოკრატიის წინააღმდეგ ბრძოლის ერთიან ფრონტად. მიზანია ტოტალიტარული რეჟიმების რესტავრაცია, ოღონდ ახლა ულტრანაციონალიზმისა და შოვინიზმის დროშებით.

ასე იყო აფხაზეთშიც, სადაც კონფლიქტის დაწყებამდე დიდი ხნით ადრე სცადეს დაემყარებინათ უმცირესობის ეთნოდიქტატურა დისკრიმინაციული საარჩევნო კანონის ძალით. მოსახლეობის 18 პროცენტმა მიიღო შესაძლებლობა ავტონომიური რესპუბლიკის პარლამენტში ჰყოლოდა მეტი წარმომადგენელი, ვიდრე მთელ დანარჩენ მოსახლეობას. ამის შედეგად კენჭისყრის შედეგები ნებისმიერ საკითხზე ყოველთვის წინასწარ გადაწყვეტილი იყო უმცირესობის სასარგებლოდ, ხოლო უმრავლესობის უფლებანი ილახებოდა.

მეორე, არც კონფლიქტის დაწყებამდე, არც შემდეგ, ეჭვქვეშ არ დაგვიყენებია აფხაზეთის სახელმწიფოებრიობს საკითხი. ჩვენ მას არც ახლა ვაყენებთ ეჭვქვეშ. მაგრამ საქმე შეიძლება ეხებოდეს სახელმწიფოებრიობას გაეროსა და ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის პრინციპების ფარგლებში. ამასთან, აუცილებლად უნდა იყოს გათვალისწინებული აფხაზეთის მრავალეროვანი მოსახლეობის, მნიშვნელოვანწილად ქართველი მოსახლეობის, ინტერესები, რომლებიც აქ მცხოვრებთა თითქმის ნახევარს შეადგენს. ეთნიკური წმენდის, ძალმომრეობის, დაშინების, ადამიანის უფლებათა უპრეცედენტო მასობრივი ფეხქვეშგათელვის მეთოდებით აფხაზეთის საზღვრებიდან მთლიანად განდევნილ ქართველ მოსახლეობას არ დუკარგავს არც წინაპართა მიწა-წყალზე ცხოვრების უფლება, არც თავისი კანონიერი ინტერესების გარანტირებული დაცვის უფლებები.

მესამე, ჩვენს მისწრაფებას მშვიდობისადმი მოწმობს სამი შეთანხმება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ და მათი განხორციელებისათვის საჭირო შესაბამის ზომათა მიღება, შეგახსენებთ, რომ პირველ შეთანხმებას რუსეთის პრეზიდენტმა და მე ხელი მოვაწერეთ შეიარაღებული კონფლიქტის დაწყებისთანავე, ერთი თვეც არ იყო გასული - 1992 წლის 3 სექტემბერს, როცა კონტროლს ვუწევდით ტერიტორიის დიდ ნაწილს: სოხუმს, გაგრას, რუსეთის მოსაზღვრე რაიონს, თვით საზღვარს მდინარე ფსოუზე. არც მაშინ, არც შემდეგ ჩვენ არ ვიყენებდით ომისა და გამარჯვების კატეგორიებს, იმედს არ ვამყარებდით პრობლემის სამხედრო გადაჭრაზე.

სისხლისღვრის თავიდან ასაცილებლად ჩვენ მივუსხედით მოლაპარაკების მაგიდას, რომელთანაც მივიწვიეთ ადამიანები, რომლებმაც გააჩაღეს ეს ომი, არსებითად - მეამბოხეები... სარგებლობენ რა მძლავრი ძალების მფარველობითა და მეურვეობით, მათი სამხედრო და სხვა მხარდაჭერით, კონფლიქტში პირდაპირი მონაწილეობით, მათ დაიწყეს პირობების კარნახი, რომელთა სამართლებრივ საფუძვლიანობას ეჭვქვეშაც კი არ აყენებდნენ. ძნელია კანონიერებასა და სამართალზე საუბარი იმათთან, ვინც მათ არღვევს, მაგრამ ჩვენ ვაწარმოებდით დიალოგს და დავდეთ შეთანხმებანი ოღონდ შეგვეჩერებინა ომი და სისხლისღვრა.

როგორც ცნობილია, ყველა ისინი მუხანათურად დაირღვა. განსაკუთრებით მძიმე შედეგები მოჰყვა 1993 წლის 17 ივლისის შეთანხმების დარღვევას. მოქალაქეებმა, რომლებმაც დატოვეს სოხუმი და სხვა დასახლებული პუნქტი, იწამეს მშვიდობიანი მოწესრიგების შესაძლებლობა და დაბრუნდნენ შინ, ამასთან ქართველთა მხარემ შეთანხმების შესაბამისად მის მიერ კონტროლს დაქვემდებარებული ტერიტორიიდან გაიყვანეს მთელი მძიმე ტექნიკა და ცოცხალი ძალა. იმავე წლის 16 სექტემბერს აფხაზთა მხარის მოულოდნელმა თავდასხმამ უიარაღო დასახლებულ პუნქტებზე მშვიდობიან მოსახლეობას ბოროტი ნებისა და უხეში ძალმომრეობის ტყვეთა ხვედრი არგუნა. ათასობით ადამიანი დაიღუპა რაკეტებისა და ჭურვების ცეცხლით, კიდევ ათასობით - დევნილი გოლგოთას გზებზე, ათასობით ადამიანმა დაკარგა სახლ-კარი, სამშობლო, ქონება, მარჩენლები და სანაცვლოდ დევნილთა და ხიზანთა მწარე ხვედრი ერგო. აქ არ მოვყვებოდი ფართოდ ცნობილ ამბებზე საუბარს, გუდაუთის ლიდერთა ტრადიციული გეზი კონსტრუქციული მოქმედების კალაპოტით რომ წარმართულიყო, რომ არ ყოფილიყო შეთანხმებათა ჩაშლისა და მოლაპარაკების ტორპედირების იგივე ჩვეული პრაქტიკა, ახლა უკვე გაეროს ეგიდით დაწყებული ჟენევის პროცესის ფარგლებში.

არ შესრულებულა გალის რაიონში ლტოლვილთა დაბრუნების დაწყების შესახებ გადაწყვეტილება. უფრო მეტიც, აფხაზეთში (საქართველოს რესპუბლიკა) კონფლიქტის სრულმასშტაბიანი მოწესრიგების შესახებ ჟენევის მოლაპარაკების მესამე რაუნდის წინ ამ რაიონის დასახლებულ პუნქტებს, სადაც ჯერ კიდევ დარჩნენ ქართველები, თავს დაატყდათ ეთნიკური წმენდისა და გენოციდის ახალი ტალღა. 3 თებერვალს, საქართველო-რუსეთის ხელშეკრულების ხელმოწერის დღეს დაიწყო ფართო მასშტაბის სადამსჯელო აქცია რაიონის მშვიდობიან მცხოვრებთა წინააღმდეგ, რომელიც ათ დღეს გაგრძელდა. მოთხოვნის მიუხედავად გაეროს მეთვალყურეთა მისიის წარმომადგენლები არ დაუშვეს ამ სისხლიან მოვლენათა ადგილას. უფრო სწორედ, დაუშვეს მხოლოდ ამ ეგრეთ წოდებული ოპერციის დასრულების შემდეგ.

გალის ტრაგედია პასუხია უშიშროების საბჭოს 896 რეზოლუციაზე, რომელიც გმობს „აფხაზეთის (საქართველოს რესპუბლიკა) დემოგრაფიული შემადგენლობის შეცვლის ნებისმიერ ცდას“.

ახლა ავიღოთ პოლიტიკური სტატუსის საკითხი, ჩემი აზრით, განსაკუთრებული მნიშვნელობის საკითხი. უკვე არაერთგზის მითქვამს და ახლაც მზდ ვარ გავიმეორო მთელი მსოფლიოს წინაშე, რომ აქ ჩვენთვის არ არსებობს არავითარი პრობლემა, რომ ეს საკითხი შეიძლება გადაიჭრას ყველაზე მოწინავე თანამედროვე მსოფლიო და ეროვნული სტანდარტების გათვალისწინებითა და გამოყენებით. ამ სიკეთით თანაბრად ისარგებლებენ აფხაზეთის მთელი მრავალეროვანი ხალხი - ქართველები, აფხაზები, სომხები, რუსები, უკრაინელები, ბერძნები, ებრაელები, მაგრამ ეტყობა, უსამართლო იქნება სტატუსის საკითხი გადაიჭრას დევნილთა და ხიზანთა - ქართველთა, აფხაზთა, სომეხთა, რუსთა, უკრაინელთა, ბერძენთა, ებრაელთა დაბრუნებამდე, რომლებიც აფხაზეთის მრავალეროვანი ხალხის ორ მესამედს შეადგენენ.

ვფიქრობ, ყველამ არ იცის, რომ ჯერ კიდევ შეიარაღებული კონფლიქტის დაწყებამდე აფხაზეთი სარგებლობდა ფართო პოლიტიკური, სოციალურ-ეკონომიკური და კულტურული ავტონომიის ყველა უფლებით. რომელიც სავსებით უზრუნველყოფდა აფხაზი ხალხის ეროვნული თავისთავადობის განვითარებას: მოქმედებდა აფხაზური სკოლების ფართო ქსელი, გახსნილი იყო აფხაზეთის უნივერსიტეტი, აფხაზური თეატრი, აფხაზურ ენაზე გამოდიოდა ჟურნალ-გაზეთები, გამოიცემოდა წიგნები, შექმნილი იყო ეროვნული რადიო და ტელევიზია, აფხაზეთის კონსტიტუციის საფუძველზე მოქმედებდნენ უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო, მთავრობა, უზენაესი სასამართლო, ქართულ და რუსულ ენებთან ერთად სახელმწიფო ენას წარმოადგენდა აფხაზურიც.

მიმდინარეობდა მოლაპარაკება აფხაზეთის ხელისუფლების ორგანოების კომპეტენციის კიდევ უფრო გაფართოების შესახებ. მაგრამ სეპარატისტებისთვის ეს ცოტა იყო - ისინი იღვწოდნენ საქართველოსაგან სრული გამოყოფისათვის, და ამის გულისთვის დიდ სისხლისღვრასაც არ მოერიდნენ.

ამის მიუხედავად, კვლავ ვაცხადებთ მთელი პასუხისმგებლობით, რომ არაფერი არ ემუქრება არც აფხაზეთის სახელმწიფოებრიობას, არც აფხაზი ხალხის ეროვნულ თავისთავადობას, არც აფხაზეთის მთელი მრავალეროვანი მოსახლეობის ინტერესებს, რომ მზად ვართ კიდევ უფრო ფართო უფლებები მივანიჭოთ საქართველოს სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნების პირობებში.

ამის თაობაზე ჩვენს წინადადებებს ვაყენებთ უშიშროების საბჭოს შვიდივე რეზოლუციის ფართო და სოლიდურ ბაზაზე, ამასთან, არ ვცილდებით გაეროს ექსპერტთა ჯგუფის ფარგლებს. ამის მიუხედავად გუდაუთის რეჟიმი, ფაქტობრივად, ფუშავს მოლაპარაკებას სტატუსის თაობაზე.

გუდაუთის ლიდერები, დათანხმდნენ რა გაეროს ეგიდით მოლაპარაკებაში მონაწილეობას, თითქოსდა თანხმობა განაცხადეს პატივი სცენ თუნდაც უშიშროების საბჭოს მიერ მოხაზული საქმის წარმოების პარამეტრებს, მაგრამ ლამის ყოველი შეხვედრა - და ამის მაგალითია ჟენევის მოლაპარაკების მესამე რაუნდი - პირუკუს მოწმობს.

გვებადება კითხვა, ხომ არა გვაქვს საქმე დროის გაჭიანურების პრაქტიკასთან, ჩიხური სიტუაციის შექმნისადმი მისწრაფებასთან, რომელიც საბოლოოდ შეარყევს სრულმასშტაბიანი პოლიტიკური მოწესრიგების შესაძლებლობებს, და რაც ყველაზე მთავარია, გამორიცხავს ლტოლვილთა დაბრუნების შესაძლებლობას.

თუ ეს ასეა, - ხოლო სხვა დასკვნა შეუძლებელია - რა უნდა დავუპირისპიროთ ცდებს გაერო გამოიყენონ როგორც საფარი სახელმწიფოს - გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრის - ტერიტორიის ნაწილის მოწყვეტის ფაქტის საბოლოო დამკვიდრებისათვის?

ჩემი აზრით, მხოლოდ ამგვარად უნდა ვიმოქმედოთ. რათა მშვიდობასა და მოწესრიგების მოწინააღმდეგეებს მოვუსპოთ თვით ზოგიერთი რთული საკითხით მანიპულირების შესაძლებლობა. ამისათვის, სულ ცოტა, უნდა გავხსნათ, სწორედ რომ უნდა გავხსნათ, და არა გადავჭრათ, გორდიას კვანძი: რეგიონში გაეროს სამშვიდობო ძალების შეყვანა აფხაზეთის პოლიტიკური სტატუსის შესახებ მოლაპარაკებაზე პროგრესის მიღწევაა. ჩვენ ხომ უკვე არაერთხელ დავრწმუნებულვართ, რომ გუდაუთის, ასე ვთქვათ, „ძალისხმევით“ ამ მიმართულებით პროგრესის მიღწევა შეუძლებელი ხდება.

შეუწყნარებელია სამი ათასი დევნილი და ხიზანი ისევე როგორც თავად პოლიტიკური მოწესრიგების იდეა, გადავაქციოთ ერთი მხარისა და ადამიანთა ჯგუფის უკეთური ნების მძევლად.

ჩვენთვის უმთავრესი საკითხია: მათი მშვიდობიანი, უსაფრთხოების, უფლებებისა და ინტერესების უზრუნველყოფის სპეციალური ღონისძიებებით გარანტირებული დაბრუნება მშობლიურ საზღვრებში. უამისოდ რეგიონში ვერავითარი მშვიდობა ვერ დამყარდება. ერთი შეუძლებელია უმეორედ, საერთოდ კი ყოველივე ეს შეუძლებელია კონფლიქტის ზონაში ორგანიზაციის შეიარაღებული ძალების განულაგებლად. რაც შეეხება აფხაზეთის პოლიტიკურ სტატუსს, არსებობს გაგების მემორანდუმის საფუძველზე გაცემული მანდატი, რომლის ფარგლებში მოქმედებს ერთი მხარე და არ სურს მოქმედება მეორეს.

ეს ერთადერთი დახშული წრე როდია, რომელიც უნდა გაირღვეს. არსებობს ორი საპირისპირო მოდელი, ორი კონცეფცია, კონფლიქტის ზონაში შეიარაღებული ძალების გამოყენებისადმი ორი მიდგომა.

პირველი მიდგომა. აფხაზთა მხარის ყველა წინადადებას წითელ ზოლად გასდევს აზრი მდინარე ენგურზე დაპირისპირებულ მხარეთა დაშორიშორების შესახებ. ჯარები აშორიშორებენ მათ ისე, რომ ერევიან მათს კონტროლსდაქვემდებარებულ ტერიტორიაზე მიმდინარე მოვლენებში. ასეთ გადაწყვეტილებას დავეთანხმებოდით, რომ არ არსებობდეს ბოლოდროინდელი უამრავი დამაჯერებელი საბუთი იმისა, რომ ჯერ ერთი, იგი ხელს უწყობს საქართველოსაგან მისი ტერიტორიის ნაწილის მოწყვეტის ფაქტის დამკვიდრებას და აფხაზეთის მოსახლეობის დემოგრაფიული შემადგენლობის შეცვლას და, მეორე, ეს გუდაუთის რეჟიმს გადააქცევს დაბრუნებულ დევნილთა და ხიზნების ბედიღბლის სრულუფლებიან ბატონ-პატრონად. შორეული და ახლო წარსულის მწარე გამოცდილების გამო ისინი არ დაბრუნდებიან იქ, სადაც ვერაფერი და ვერავინ ვერ უზრუნველყოფს მათს უშიშროებას, სიცოცხლეს, მოქალაქეობრივი, პირადი, ქონებრივი უფლებების დაცვას.

გალის მოვლენები ადასტურებს ამას. ჟენევაში მესამე რაუნდის დაწყების წინ დამსჯელებმა გადაწვეს და მიწასთან გაასწორეს ამ რაიონის რამდენიმე სოფელი, დახოცეს ასობით ადამიანი. კიდევ 15 ათასმა კაცმა დატოვა წინაპართა მიწა-წყალი.

მეორე მიდგომა. ჩვენ არაფერი გვქონია და არც გვაქვს გასაყოფი, გარდა უფლებამოსილებისა. ჩვენთვის მშვიდობიანი მოწესრიგების მთავარი და ძირითადი პირობა დევნილთა და ხიზნების უსაფრთხო დაბრუნებაა. გალის რაიონში „ეთნიკური წმენდის“ განგრძობამ ცხადყო, რომ გუდაუთას ან არ სურს, ანდა არ ძალუძს უზრუნველყოს მათი უსაფრთხოების გარანტიები. იმასთან დაკავშირებით, რომ გუდაუთელი ლიდერები მოითხოვდნენ მათს ფილტრაციას, შეგახსენებთ თქვენ მიერ მიღებულ 1994 წლის 31 იანვრის 896 რეზოლუციას, რომლის თანახმად, „უშიშროების საბჭო ცნობს კონფლიქტის შედეგად დაზარალებული ყველა დევნილისა და ხიზნის უფლებას წინასწარი პირობების დაუთქმელად დაუბრუნდნენ თავიანთ საცხოვრებელ ადგილებს უსაფრთხო პირობებში...“ (რეზოლუცია 896 1994, პუნქტი 11).

ასეთი უსაფრთხო პირობების შექმნა პრობლემურია ანარქიის, ქაოსისა და თვითნებობის ატმოსფეროში. ამის უკონტროლო უფლება არ შეიძლება და არც უნდა მიეცეს ერთ მხარეს, რომლის უნარი იცავდეს და ასრულებდეს მის მიერვე ხელმოწერილ ვალდებულებებს, რბილად რომ ვთქვათ, ეჭვს იწვევს. ამიტომ, ჩვენი აზრით, მშვიდობიანი პოლიტიკური მოწესრიგების ერთადერთი გზა ის არის, რომ კონფლიქტის ზონაში ენგურსა და ფსოუს შორის მთელ სივრცეში განლაგდეს საერთაშორისო სამშვიდობო ძალები, რომლებიც ხელს შეუწყობენ შემდეგი ამოცანების გადაწყვეტას:

- კონფლიქტის ზონის სრულ ეტაპობრივ დემილიტარიზაციას;

- საერთაშორისო მეთვალყურეთა განლაგებას, მათ მიერ თავიანთ მოვალეობათა დაუბრკოლებლად შესრულებისათვის სათანადო პირობების შექმნას;

- აფხაზეთში მუდმივ საცხოვრებელ ადგილებში დევნილთა და ხიზნების ნებაყოფლობით, ღირსეულად, ყოველგვარი წინასწარი პირობების დაუთქმელად დაბრუნებას.

აფხაზეთში (საქართველოს რესპუბლიკა) სრულმასშტაბიანი პოლიტიკური მოწესრიგების ჩვენი გეგმა ითვალისწინებს: არჩევნების გამართვას საერთაშორისო კონტროლის პირობებში და მის საფუძველზე ხელისუფლების ახალი ორგანოების შექმნას; არჩევნების მოწყობამდე - საერთაშორისო დირექტორატის შექმნას მხარეების, გაეროს ლტოლვილების საქმეთა უმაღლესი კომისრის, რუსეთის ფედერაციის, „საქართველოს მეგობართა“ ჯგუფისა და გაეროს სხვა წევრი სახელმწიფოების წარმომადგენლების მონაწილეობით; აღმასრულებელი ხელისუფლების ფუნქციათა შესასრულებლად იქმნება აფხაზეთის დროებითი შერეული ადმინისტრაცია, რომელიც იმოქმედებს საერთაშორისო დირექტორატის ხელმძღვანელობით.

გაეროს ეგიდით, რუსეთის ფედერაციის ხელშეწყობითა და ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის მონაწილეობით მოქმედებს სპეციალურად შექმნილი საერთაშორისო ორგანო, რომელიც დირექტორატთან და საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობასთან ერთად შეიმუშავებს და განახორციელებს აფხაზეთის ეკონომიკური აღორძინების პროგრამას. მინდა გაცნობოთ, რომ მე გაეროს ექსპერტთა ჯგუფის ხელმძღვანელს პროფესორ ჯორჯო მალინვერნის გადავეცი აფხაზთა მხარისათვის განკუთვნილი წინადადება თავისი წარმომადგენლები გამოაგზავნოს საქართველოს რესპუბლიკის ახალი კონსტიტუციის პროექტის მომზადებაში მონაწილეობის მისაღებად.

უშიშროების საბჭოს წევრებმა იციან, რომ აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების გამოყენების შესახებ ჩემს წინადადებებს იზიარებს რუსეთის პრეზიდენტი ბორის ელცინი. დაახლოებით ერთი თვის წინათ გაეროს გადაეცა ჩვენი ერთობლივი განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „გაეროს ეგიდითა და რუსეთის ხელშეწყობით ამასწინდელი მოლაპარაკების დროს ცხადი გახდა, რომ კონფლიქტის ზონაში მხოლოდ სამშვიდობო ძალების განლაგება შეიძლება გახდეს პოლიტიკური პროცესის გარედან მხარდაჭერის ის ფუძემდებელი ღონისძიება, რომელიც ხელს შეუწყობდა ვითარების თანდათანობით მაგრამ განუყრელ სტაბილიზაციას“. (5/1994) 125, დანართი).

საქმე გვაქვს ფაქტებთან, როცა მოწესრიგების მოწინააღმდეგენი სიტყვით „მხარს უჭერენ“, სინამდვილეში კი ხელს უშლიან თანხმობის მიღწევას. ძნელი არ არის ვივარაუდოთ: ისინი ყველაფერს იღონებენ, რათა არ დაუშვან ლტოლვილთა და ადგილნაცვალ პირთა დაბრუნება.

კონფლიქტის ზონაში გაეროს ჯარების განლაგების დაყოვნება დამღუპველ გავლენას ახდენს სამასი ათასი დევნილის ხვედრზე, რომელთა სასოწარკვეთილმა მდგომარეობამ შეიძლება ბიძგი მისცეს მათ სტიქიურ მოქმედებას.

გთხოვთ გაითვალისწინოთ ყველა ეს მოსაზრება გადაწყვეტილების მიღების დროს.

ნება მიბოძეთ კვლავ შეგახსენოთ, რომ კონფლიქტი, რომლის ჩაქრობასაც ვესწრაფვით არ შეიძლება მიჩნეული იქნეს იზოლირებულ, ლოკალურ მოვლენად. იგი გაღვივდა იმ წერტილში, სადაც ერთდება და ერთმანეთს კვეთს საკმაოდ ვრცელი რეგიონის ყველაზე მგრძნობიარე არტერიები. ამ არტერიებით დესტრუქციული იმპულსები აღწევს მოსაზღვრე ქვეყნებამდე, იწვევს სიტუაციის დესტაბილიზაციას რუსეთის სამხრეთში და კავკასიას, მის სხვა არანაკლებ სერიოზულ კონფლიქტებთან ერთად, მსოფლიოს კიდევ ერთ დენთის კასრად აქცევს. ეს კონფლიქტი ექცევა საყოველთაო უშიშროების აშლილობის გიგანტურ რკალში, რომელიც ახლო აღმოსავლეთსა და სხვა რეგიონებს მოიცავს.

თუ ზღვარს დაუდებთ ამ კონფლიქტს, ამით თქვენ მნიშვნელოვნად შეასუსტებთ ამ რკალის დამანგრეველ ძალას, გააფრთხილებთ იმათ, ვინც ისწრაფვის დემოკრატიის უნივერსალური პრინციპები დაუქვემდებაროს ულტრანაციონალიზმისა და ფაშიზმის დებულებებს. ეს იქნება საგნობრივი გაკვეთილი აგრესიული სეპარატიზმისათვის, რომელიც მსოფლიოს ჯაჭვური რეაქციით დაქუცმაცებას უქადის. თუ ამას არ იზამთ, მას ახალ ძალებს შთაბერავთ, განუმტკიცებთ საკუთარი დაუსჯელობის რწმენას, მსოფლიო გაერთიანების დაუბრკოლებლად აბუჩად აგდებას, მისი ნებისა და გადაწყვეტილებების უგულებელყოფის, ქვეყნებისა და ხალხების ბედის თვითნებურად დაქუცმაცების შესაძლებლობის რწმენას.

მე გთხოვთ განიხილოთ პრობლემა გლობალური სიტუაციის კონტექსტით, სამი ურთიერთდაკავშირებული ფაქტორის - მშვიდობის, განვითარებისა და დემოკრატიის პრიზმით, რომლებსაც გაეროს გენერალურმა მდივანმა თანამედროვე კაცობრიობის ფუძემდებელი პრიორიტეტები უწოდა.

[...]

გაეროს უშიშროების საბჭოს 9 მარტის სხდომის ანგარიში : საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფო მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 15 მარტი. - N40(842). - 1,2,3 გვ.

სიტყვა, წარმოთქმული თენგიზ აბულაძესთან გამოსათხოვარ სამგლოვიარო მიტინგზე

საქართველო დღეს ეთხოვება დიდ ხელოვანს და დიდ ქართველს.

ჩვენ უნდა გავუძლოთ კიდევ ერთ ტკივილს.

ძნელია ახლა ჩემთვის იმ სიტყვების მოძებნა, რომლებიც თავის სახელს დაარქმევდა იმ განცდას, რომელსაც ახლა ვგრძნობ, რადგან თენგიზ აბულაძე ჩემთვის მარტო დიდი ხელოვანი და გამორჩეული პიროვნება კი არა, ჩემი დიდი მეგობარი და თანამოაზრეც გახლდათ.

ან იქნებ მე ვიყავი მისი თანამოაზრე და თანამებრძოლი იმ დიდსა და მშვენიერ საქმეში, რომელსაც ფილმი „მონანიება“ ჰქვია და რომელსაც ჩვენი საზოგადოების, ჩვენი აზროვნების, ჩვენი ყოფის ღვთის გზაზე დაყენება ჰქონდა მიზნად.

ღმერთთან მიახლოება კი მონანიებით იწყება.

ბედნიერი ვარ, რომ იგი ჩემთან მეგობრობდა და „მონანიების“ თანამდგომად მთვლიდა.

მან, როგორც კაცმა და როგორც შემოქმედმა, უდიდესი გავლენა მოახდინა ჩემზე, ისევე, როგორც, ალბათ, ყოველ ჩვენგანზე.

სწორედ ამიტომ იქცა იგი და მისი შემოქმედება ჩვენი სულის განუყოფელ ნაწილად.

* * *

როცა ახლობელი ადამიანი გიკვდება, თავად შენში კვდება არამარტო ნაწილი საკუთარი სულისა, არამედ სამყაროს ის ნაწილიც, რომელიც აღარასოდეს დაგიბრუნდება, აღარ შეივსება, აღარ იარსებებს.

თენგიზ აბულაძის წასვლასთან ერთად თავად ჩვენს სულში ჩაწყდა რაღაც და ვეღარასოდეს ვიქნებით ისეთები, როგორიც ვიყავით მის გვერდით, მისი სიყვარულით, მისი ზრუნვით, მისი ტკივილით გარემოსილნი.

მაგრამ ჩვენ ვერც ისეთები ვიქნებით ოდესმე, როგორც „მონანიებამდე“ ვიყავით, რადგან დიდმა ხელოვანმა ამ ფილმით მარტო მშვენიერებას კი არა, მაღალ სულიერებასაც გვაზიარა და, თუ გნებავთ, ახალი მსოფლიო ხედვისკენ გვიბიძგა.

„მონანიება“ თენგიზ აბულაძისთვის დასკვნითი ფილმი იყო მის მრავალწლიან ძიებაში, ხოლო მილიონობით ადამიანისთვის იქნება დასაწყისიც დიდი ჩაფიქრებისა და დიდი გზისაც.

* * *

დღეს ბევრს ბჭობენ ტოტალიტარული სისტემის მსხვრევის მიზეზებზე, მსჯელობენ კონკრეტულ პოლიტიკოსებზეც, რომლებიც ახალი მოძრაობის სათავეებთან იდგნენ, მთავარი კი ხშირად ავიწყდებათ - ის ადამიანები, რომელთა აზროვნების წესმა დაამსხვრია ტოტალიტარიზმი, რომლებმაც ერთი აზროვნების წესს დაუპირისპირეს მეორე - სამართლიანი, გონივრული, ამაღლებული და წმინდა...

ასეთი ადამიანები ბევრნი არ იყვნენ.

თენგიზ აბულაძე, მსოფლიო მასშტაბის კინოხელოვანი და დიდი ქართველი მოქალაქე, ერთი გამორჩეული გახლდათ ამ მცირედთაგან, თავისი ელიტარული ხელოვნებით, თავისი განათლებით, თავისი ნატიფი გარეგნობითა და საოცრად ხალხური თავისი ძირეული ფესვებით, სწორედ თავისი ხალხის საუკეთესო ტრადიციებიდან ამოზრდილი და თავისი ხალხის საუკეთესო თვისებების გამომხატველი. მაგრამ მისი უდიდესი დამსახურება ადამიანთა წინაშე მაინც უფრო ახალი აზროვნების ჩამოყალიბებასა და დადგინებაშია და არა ძველის დამსხვრევაში.

აქ სიყვარული სძლებს სიძულვილს, სიკეთე - ბოროტებას, და მიტევება, მაინც მიტევება, იქცევა მომავალი მსოფლიოს შენების ქვაკუთხედად.

ამ მარადიული იდეებითა და მოტივებით თენგიზ აბულაძემ ახალი და განუმეორებელი სამყარო შექმნა. რადგან ფაქტობრივად ყოველთვის წინ უსწრებდა დროს, ამბობდა იმას და ისე, რაც და როგორ უნდა ეთქვა ამ მართლაც ღვთიური ნიჭით დაჯილდოვებული დიდად განათლებულ და მაღალზნეობრივ პიროვნებას, თავისი ხალხის უპირველეს ჭირისუფალს.

ბატონი თენგიზის შემოქმედებას, მთელ მის ნააზრევს, ნაფიქრალს ჩვენი ერისა და ყოველი ხალხისთვის ერთ უმთავრეს დასკვნამდე მივყევართ: არ არსებობს ჭეშმარიტად ეროვნული, რომელიც ზოგადკაცობრიული აზროვნების წესს უგულებელყოფდეს და ზოგადსაკაცობრიო აზრის განვითარება და აღმასვლა ეროვნულ ენერგიათა უშრეტი ნაკადებით არის შეპირობებული.

* * *

წყალნი წავლენ და წამოვლენ და ისტორიას ძალზე მცირე რამ შემორჩება დღევანდელი ქვიშისგან. სწორედ ამ დიდმნიშვნელოვან მცირედში იქნება მუდამ დიდი ხელოვანი თენგიზ აბულაძე, რომელმაც მარტო კი არ ასახა სინამდვილე, არამედ დიდი წვლილიც შეიტანა მის სასიკეთოდ მოქცევაში, გაადამიანურებასა და ღვთის გზაზე დაყენებაში.

* * *

როცა ჩვენს გარშემო ასეთი ადამიანები არიან, მაშინ ჭეშმარიტად ფიქრობ, რომ თავად სიცოცხლე მართლა მშვენიერია, რომ ადამიანი მართლა გვირგვინია ბუნებისა და ასეთი ხელოვანის მშობელ ერს მართლა არ უწერია გადაშენება, ჩვენ გადავრჩებით, რადგან ბატონმა თენგიზმა კიდევ ერთი ჭეშმარიტება დაგვანახა თვალნათლივ: ერები, ხალხები, სახელმწიფონი არა მათი რიცხოვნებითა და მოცულობით არიან გამორჩეული და უკვდავი, არამედ იმ წვლილით, რომლის შეტანაც მათ საკაცობრიო კულტურის საგანძურში ძალუძთ.

ახალი მსოფლიო ხედვისკენ გვიბიძგა // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 15 მარტი. - N40(842). - 5 გვ.

გამოსვლა ეროვნულ პრეს-კლუბში.
ვაშინგტონი, 1994 წ. 8 მარტი.

საღამო მშვიდობისა, ქალბატონებო და ბატონებო!

მადლობას მოგახსენებთ იმისთვის, რომ გამონახეთ დრო ჩემთან შესახვედრად.

ბევრ აქ დამსწრეს დიდი ხანია ვიცნობ. ჩვენ ერთმანეთი გავიცანით მაშინ, როდესაც ჩვენი ერთობლივი ძალისხმევით ბოლო ეღებოდა ცივ ომს. ახლა, როცა იგი უკან მოვიტოვეთ, თქვენ სხვა, თქვენი ქვეყნისათვის უჩვეულო სიცივე გაწუხებთ. როგორც მითხრეს, გასულ ზამთარს ინდიანაპოლისში ტემპერატურა მინუს 33 გრადუსამდე დაეცა. ზოგს ასეთი კითხვაც დაებადა, გამყინვარების ახალი ხანა ხომ არ იწყებაო?

ქვეყანაში, საიდანაც მე ჩამოვედი, ხალხს სხვა კითხვა აწუხებს, მოესწრებიან კი გაზაფხულის სითბოს?

არ მინდა დავამძიმო ამ თბილ, გასხივოსნებულ დარბაზში შეკრებილნი პატარა გაყინულ ქვეყანაზე საუბრით - ეს არც თუ სასიამოვნო გასაკეთებელია. მაგრამ ქვეყანა, რომელზეც მე მოგახსენებთ, ჩემი ქვეყანა, თვალწინ მიდგას და ჩემდა უნებურად, თქვენს მზერასაც ვუახლოებ მას.

ამას გარკვეული აზრიც აქვს, ვინაიდან ამ პატარა ქვეყანაში, რომელიც ყოფილი საბჭოთა კავშირის ერთ მესამედ ნაწილს წარმოადგენს, პოსტსაბჭოთა პერიოდისთვის ყველაზე მეტად დამახასიათებელი უბედურება და პრობლემები იყრის თავს. მასში არის ყველაფერი, რაც საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ შექმნილ დამოუკიდებელ ქვეყნებშია, მხოლოდ უფრო მეტი და მწვავე: გაღრმავებული ეკონომიკური კრიზისი, ჰიპერინფლაცია, უმუშევრობის ზრდა და საზოგადოების გაღატაკება, შინა შეიარაღებული კონფლიქტები, რომლებმაც ათასობით ადამიანი შეიწირა, და ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა.

ვინაიდან ყოველივე ეს თანამედროვე მსოფლიოს მნიშვნელოვანი ნაწილისთვის მეტად დამახასიათებელია, ამიტომ, თქვენთვისაც არ უნდა იყოს სულ ერთი, თუ რა ხდება ჩემს ქვეყანაში. როცა ამბობენ, „ყველაფერი, რაც კარგია ამერიკისთვის, დანარჩენი მსოფლიოსთვისაც კარგიაო“, მე ასეთი აზრი მიჩნდება, „ყველაფერი, რაც ცუდია მსოფლიოსთვის, ცუდია ამერიკისთვისაც“, რადგან ახლა დროც ისეთია და მსოფლიოც, რომ ყველაფერი ურთიერთკავშირშია და ყველას შეიძლება ყველაფერი დაემართოს.

ზოგიერთი ჩემი თანამემამულე საქართველოში შექმნილ ვითარებას საშინელებათა ფილმს ადარებს. კარგია თუ ასეა, რადგან ადრე თუ გვიან ფილმი მთავრდება, დარბაზში შუქი ინთება და ადამიანები ისევ ჩვეულ, მშვიდ გარემოს და ყოველდღიურ საქმიანობას უბრუნდებიან.

ჩვენ ვოცნებობთ იმ დოზე, როცა შუქი აინთება, თუმცა არა მხოლოდ ვოცნებობთ, ვმოქმედებთ კიდეც, რათა მოვიახლოვოთ ეს დრო. ყველაფრის მიუხედავად ჩვენ არ ვყრით ფარ-ხმალს. ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებშიც კი მივიღეთ მონაწილეობა. თუმცა დაფნის დიდი გვირგვინები არ მოგვიპოვებია, მაგრამ მაინც ვმონაწილეობდით. მაგრამ ჩვენ მაინც გამარჯვება გვჭირდებოდა - სიცივეზე, შიმშილზე, ისტორიულ ბედუკუღმართობაზე, ჩვენ გვინდა გავიმარჯვოთ, რათა ღირსეული მონაწილეობა მივიღოთ ისეთი მსოფლიოს მშენებლობაში, რომელიც ყველას მისცემს პროგრესისა და აყვავების შანსს.

არავის აქვს უფლება მხოლოდ მიიღოს და სანაცვლოდ არაფერი გასცეს. ყოველივე დიადი, ყოველივე ძლიერი, ნებისმიერი სიმდიდრე ყოველთვის ვიღაცის ხარჯზე მოიპოვება. ამას რომ ვამბობ, იმაზე ვფიქრობ, რამდენი რამ დაზოგა კაცობრიობამ ცივი ომის დამთავრებისა და ბიპოლარული მსოფლიოს დანგრევის შედეგად. განა არა მაქვს უფლება გკითხოთ, რა გვიჯდება მსოფლიოს კეთილდღეობისთვის ახალი საფრთხის შექმნა, თუ დროზე არ გავისტუმრეთ ვალები?!

ახლა მე არ დავიწყებ ამ საფრთხეზე ლაპარაკს, მხოლოდ ჩემს ქვეყანაზე მოგახსენებთ, რომელიც კაცობრიობისთვის თავსდატეხილ ახალ უბედურებათა მცირე ნაწილია.

ეს ქვეყანა მისმა მდებარეობამ აღმოსავლეთისა და დასავლეთის, ქრისტიანობისა და ისლამის გზაჯვარედინზე, აზიიდან ევროპისკენ, ნავსადგურების, სრუტეებისა და ზღვებისკენ უმოკლეს გზაზე მსოფლიო და რეგიონული სახელმწიფოები ბრძოლის არენად აქცია და სამუდამოდ სხვათა გეოპოლიტიკურ ინტერესებს ანაცვალა.

ცდილობდა რა თავი გადაერჩინა, ფიზიკურად და სულიერად გაეძლო, იგი დახმარებისთვის მიმართავდა მსოფლიოს ყველა ქვეყანას. როგორც ქრისტიანული ცივილიზაციის ნაწილი, იგი დასავლეთსაც მიმართავდა, მაგრამ დასავლეთმა ვერ შეძლო ან არ ისურვა დახმარება. დახმარება მოვიდა ჩრდილოეთიდან, რაც ძალიან ძვირად დაგვიჯდა. ამის საფასურად ქვეყანამ თავისი სახელმწიფოებრიობა გაიღო, თუმცა არც იმდენად ძვირად, ვინაიდან მაშინ ერის ფიზიკურ არსებობაზე იყო ლაპარაკი.

სულ ცოტა ორჯერ - მე-17 საუკუნესა და მე-20 საუკუნის პირველ მეოთხედში საქართველო ბედის ანაბარა დარჩა. დიდ მსოფლიო პოლიტიკაში ბატონობდა წვრილი, ეგოისტური მიდგომა, რომელსაც მხოლოდ იმწუთიერი სარგებელი ადარდებდა. ამას რაც მოჰყვა - ყველასთვის ცნობილია. საქართველოსა და ამიერკავკასიის ბოლშევიკურმა ანექსიამ სათავე დაუდო საუკუნის შემდეგ ძვრებს - ცინიკურ გარიგებათა და ლაჩრულ გათვლათა შედეგს.

ისტორია მეორდება. უფრო სწორედ, იგი წრიულად მოძრაობს. თავდაპირველად პატარა წრეებს ხაზავს, შემდეგ კი გლობალურად ფარგლავს.

საუკუნის მსოფლიო კატასტროფათა ათვლა სარაევოში დაიწყო და ამავე წერტილში მთავრდება. ალბათ ეს მხოლოდ დამთხვევაა, მაგრამ იქნებ ისტორია სამაგიეროს უხდის იმათ, ვინც ყურად არ იღებს მის გაკვეთილებს?

დიდი ისტორიული წრე ჩემი ქვეყნის გარშემო იკვრება.

„მე ვისურვებდი, რომ საქართველოს ძველი ძლიერება დაუბრუნდება, რომ მას სხვისი დახმარება არ სჭირდებოდეს, იყოს სრულიად დამოუკიდებელი, როგორც მშვიდობიან, ისე ომის დროს. მაგრამ, რადგან გარემოებათა დამთხვევისა და ბედის უკუღმართობის გამო ისეთ უძლურებამდე მივედით, რომ სხვას უნდა დავემორჩილოთ, მაშინ ყველაზე გონიერია იმას დავემორჩილოთ, ვინც უფრო სამართლიანია, ვისთვისაც წმინდაა მოკავშირეებთან მეგობრობა“.

ეს სიტყვები ჩემი არ არის - მე დავესესხე აიეტს, კოლხეთის - მე-6 საუკუნის დასავლეთ საქართველოს სახელმწიფოს გამოჩენილ სახელმწიფო მოღვაწეს. აიეტის მიერ დასმული პრობლემა მთავარი პრობლემაა საქართველოს ისტორიაში. ეს არის სამართლიან, კეთილგანწყობილ მოკავშირეთა ამორჩევისა და შეძენის პრობლემა. დროს არც გაუუქმებია და არც შეუცვლია იგი. ამ პრობლემას წავაწყდი მეც. მეგონა ვიცოდი, როგორ უნდა გადამეწყვიტა იგი.

შეგახსენებთ, რომ სამშობლოში სამიოდე თვის შემდეგ დავბრუნდი მას შემდეგ, რაც არსებობა შეწყვიტა საბჭოთა კავშირმა. მისი სამართალმემკვიდრე რუსეთი გახდა. შეიქმნა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა. მანამდე დიდი ხნით ადრე საქართველომ ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, მაგრამ რიგ ობიექტურ მიზეზთა გამო სრულ საერთაშორისო იზოლაციაში აღმოჩნდა. ეს მაშინ მოხდა, როცა მას ესოდენ სჭირდებოდა ყოველმხრივი ეკონომიკური, პოლიტიკური, ტექნიკური ხელშეწყობა.

მე მიზნად დავისახე გამომეყვანა ქვეყანა ამ იზოლაციიდან, მისთვის მაქსიმალურად ხელსაყრელი გეოპოლიტიკური გარემო შემექმნა. ვითარება ისეთი იყო, რომ არავითარ ცალმხრივ ორიენტაციაზე არ შეიძლებოდა ლაპარაკი - რეგიონში ეული სახელმწიფოს ადგილი და მისი შინა მდგომარეობა დასაყრდენთა ფართო სისტემის არჩევანს გვკარნახობდა. პირველ რიგში ეს იყო რუსეთთან, საქართველოს ყველაზე დიდ და ძლიერ მეზობელთან, ურთიერთობას აღდგენა, რომელთანაც მას სრული, წინაააღმდეგობრივი, და ამასთან, თანამშრომლობის რამდენიმე საუკუნოვანი ისტორია აკავშირებდა.

თავიდან პრეზიდენტ ელცინს შევთავაზე დაგვედო მეგობრობისა და კეთილმეზობლობის ხელშეკრულება, იგი დამთანხმდა, მაგრამ დიდ წარმატებას ვერ მივაღწიეთ. მიზეზი ბევრია, მაგრამ მთავარი ის არის, რომ მისმა პოლიტიკურმა ოპონენტებმა რუსეთში საქართველოს მიმართ მისი პოლიტიკაც ამოიღეს მიზანში, რუსეთის იმავე ძალების მიერ მნიშვნელოვანწილად გარედან პროვოცირებული ჩვენი შინა კონფლიქტები რუსეთის დეფერაციის სამხრეთში ვითარების დეტონატორად გამოიყენეს.

ამის მიუხედავად, ჩვენ ვეძებდით დაახლოების გზებს, ხშირად არ ვაქცევდით რა ყურადღებას რუსეთის რეაქციული ძალების პირდაპირ ჩარევას ჩვენს საქმეებში, მათ მიერ საქართველოში სეპარატიზმისა და მეხუთე კოლონისთვის მხარდაჭერას. ამავე დროს ნორმალური ურთიერთობა დავამყარეთ ყველა მეზობელთან. აქტიური მონაწილეობა მივიღეთ შავი ზღვის ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციის დაფუძნებაში. და, რა თქმა უნდა, ვცდილობდი ჩემი ქვეყნისათვის დასავლეთისაკენ გამეკვალა გზა. როგორც რობერტ უორენის ცნობილი რომანის გმირი, ვეძებდი ამ გზებს ჩემი და ჩემი ქვეყნის ყველაზე მძიმე და მტანჯველი მარტოობის ჟამს.

საქართველო და რუსეთი, საქართველო და დასავლეთი სამყარო - მე არ განვიხილავდი ამ კონტრაქტებს იზოლირებულად, ერთმანეთისგან მოწყვეტით. გორბაჩოვის ეპოქის საგარეო-პოლიტიკური მიღწევები ხელს უწყობდნენ რუსეთსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს, რუსეთსა და დასავლეთს შორის პარტნიორული ურთიერთობის დამყარებას. ამ კონტექსტში განვსაზღვრავდი ჩემი ქვეყნის ადგილსა და როლს - არა ორხაზოვანი იანუსისა, არამედ თანასწორი მოკავშირისა, რომელსაც, რა თქმა უნდა, შეეძლო თავისი ინტერესებიდან გამომდინარე, ხელი შეეწყო ამ ორი ქვეყნის მთავარი სტრატეგიული ამოცანის გადაწყვეტისთვის - დაემკვიდრებინა მშვიდობა და სტაბილურობა პოსტკომუნისტურ სამყაროში. მაგრამ ეს კონტექსტი მოიცავდა ერთ არცთუ უმნიშვნელო პუნქტს, რომელიც ყველას უნდა მიეღო მხედველობაში.

ჩემს აზრებს ყველაზე უკეთ წარმოაჩენს ჩემი წერილი „დიდი შვიდეულისადმი“, რომელიც 1993 წლის ივლისში გავუგზავნე მას. თანამედროვე პირობებში გლობალური პოლიტიკის „ფოკუსი“ და საფუძველი, - ვწერდი მე, - საქმის ვითარება რუსეთში, მისი ჩამოყალიბება ახალ, ჭეშმარიტად დემოკრატიულ სახელმწიფოდ. „შვიდეულს“ შეუძლია და ვალდებულია ხელი შეუწყოს ამ პროცესის პოზიტიურ განვითარებას. თუმცა, მისი განხილვა ყოფილი საბჭოთა კავშირის სხვა რესპუბლიკაში საქმეთა ვითარებისაგან მოწყვეტით, განწირული იქნება შეცდომებისათვის, რაც მეტად ძვირად დაუჯდება რუსეთსაც, დასავლეთსაც და მთელ მსოფლიოსაც.

ვცდილობდი, დღევანდელობის გამოჩენილი პოლიტიკური მოაზროვნეებისათვის ამეხსნა, რომ საბჭოთა კავშირის დაშლის მიუხედავად, მის მიერ დაკავებულ სივრცეში არიან ქვეყნები, რომლებსაც ბევრი რამ აერთიანებთ პოლიტიკაშიც, ეკონომიკურ სფეროშიც, რომ არ მოშლილა ერთიანი კულტურული გენი, რომელშიც არსებობას განაგრძობს ერთიანი მსოფლმხედველობრივი ნორმატივები და საერთო მენტალიტეტი, ამიტომ ვამბობდი, მთელი ეს პოსტსაბჭოთა სივრცე უნდა განვიხილოთ როგორც მთლიანობა და მისდამი მიდგომაც ერთიანი უნდა იყოს-მეთქი. წინააღმდეგ შემთხვევაში, როცა ყურადღების ცენტრში ერთი, თუნდაც ყველაზე დიდი ქვეყანა ექცევა, როცა მხოლოდ მისი სტაბილურობა მიიჩნევა საერთაშორისო უშიშროების ფაქტორად, სხვებს კი მეორეხარისხოვანი მნიშვნელობა ენიჭებათ, ჩვენ ვრისკავთ შევარყიოთ გიგანტის მდგრადობა მისი უახლოესი მეზობლების არასტაბილურობით.

შეუძლებელია რუსეთის სტაბილურობა მისი რეგიონებისა და მეზობელი სახელმწიფოების გარეშე. პირველ რიგში მხედველობაში მქონდა კავკასია და ამიერკავკასიის სახელმწიფოები, ჩემი სამშობლო - საქართველო. ისტორიულად ეს არის კავკასიის გასაღები, სტაბილური საქართველო - სტაბილური კავკასია, სხვაგვარად შეუძლებელია.

არ ვიცი, რამდენად შევძელი დამერწმუნებინა თანამოსაუბრენი, მაგრამ სანამ მე მათ ამას ვუმარტავდი, ჩემს ქვეყანას ნაკუწ-ნაკუწ გლეჯდნენ. იმ ცნობილ წერტილში მოვიხსენიე კატასტროფა და მან არ დააყოვნა აფხაზეთში, რამაც გამოძახილი ჰპოვა ვრცელ რეგიონში არასტაბილურობის მძლავრი კერების წარმოებაში. რუსეთში ყველაზე უფრო გამჭრიახი მეთვალყურენი ამ კატასტროფის შედეგებს არ ფარგლავენ მხოლოდ ამ რეგიონის საზღვრებით, განავრცობენ მას შავი ზღვა - კასპიის უზარმაზარი რეგიონის ზონის ფარგლებს იქითაც და აკეთებენ პროგნოზს კავკასიის ზონის კონფლიქტის შუა აზიის არასტაბილურობის რეგიონთან შერწყმის თაობაზე. ხოლო თუკი ევროპის რუკას შევხედავთ მისი ბალკანეთის პრობლემით, ძნელი არ იქნება განვჭრიტოთ დიდი ომების წრიული ფრონტების წარმოქმნის პოტენციური საფრთხე.

წინაპრები ფიქრობდნენ, რომ უსიამოვნო ცნობები თავისით არ მოდის - მათ გამოიწვევენ ხოლმე. დღეს უსიამოვნო ცნობები ვითომ კეთილისმყოფელთა წვრილმანი ანგარიშის, არაშორსმჭვრეტელობის, შეზღუდული გონების, მათ მიერ ცვალებადი გარემოებების შესაბამისად მოქმედების სურვილის ან ცოდნის უქონლობის გამო მოდის. შედეგად, ჩემი მეგობრის გავრილ პოპოვის სიტყვები რომ გავიმეორო, ზეიმობს მეზობელთან კონკურენციაში მყოფი მედუქნის მიდგომა, რომელიც ჭკუადაკარგულია საკუთარი ქონების გამო ათწლეულობით შიშისაგან თავის დაღწევის სიხარულით.

ოდესღაც ერთმა ჭკვიანმა ამერიკელმა იწინასწარმეტყველა, ევროპის მყრალი ჯურღმულები „შთაგონებული იდიოტისთვის“ საარსებო გარემოდ შეიძლება იქცესო. დღეს ბევრს შოკში აგდებს ცალკეულ ლიდერთა გამოსვლები, მაგრამ ისინი ხომ თავისით არ წარმოშობილან? „ტანჯვის ინდექსი“ და მოტყუებული ხალხის შელახული თავმოყვარეობა უბიძგებს მათ ახალი მესიებისაკენ. მე მაინც მინდა ვიფიქრო, რომ 1993 წლის დეკემბერში არ გაუმარჯვიათ ულტრანაციონალისტებს - გაიმარჯვა დემოკრატიულმა ნებამ, რომელმაც უარყო საზოგადოებისათვის შეთავაზებული განვითარების მოდელი. ეს გამარჯვება პოსტსაბჭოურ სამყაროსთან ურთიერთობაში დასავლეთის პოლიტიკის მარცხსაც ნიშნავს.

ძალიან მინდა ვიყო ოპტიმისტი. გამყინვარების პერიოდი არ დადგება. სიცივე, როგორც პოლიტიკის ფაქტორი, გაქრება. ფიურერის მანერებიანი ცუდი ბიჭები კარგ დემოკრატებად იქცევიან. დასრულდება კონფლიქტები და შეწყდება ეკონომიკური დაქვეითება. მაგრამ თუ ეს შენზე არ არის დამოკიდებული, მაშინ ისღა დაგვრჩენია, სთხოვო ოპტმისტებს: გვიწილადეთ ეს დიდებული რამ, დაგვეხმარეთ სინათლის ანთებაში.

მე, როგორც იტყვიან, ჩემი გულის ნადები გაგიზიარეთ, შეიძლება აქ, დიდ ამერიკაში პატარა ქვეყანაზე წარმოდგენა არ გქონდეთ, ეს პატარა ქვეყანა იქნებ ერთი წერტილია მხოლოდ ჩვენი პლანეტისა, მაგრამ პლანეტის სინდისი სუფთა არ იქნება, თუკი თუნდაც ეს ერთი წერტილი წაიშლება დედამიწაზე. მე მჯერა, რომ ეს არ მოხდება, იმიტომ რომ არიან ამ ქვეყანაზე, არიან ჩვენს პლანეტაზე ძლიერნი და მე მინდა დავამთავრო ჩემი გამოსვლა ჯონ კენედის მიერ ნათქვამი სიტყვებით „ძლიერნი უნდა იყვნენ სამართლიანები და სუსტები დაცულნი“. ჩვენ ამის იმედი გვაქვს. გმადლობთ.

ედუარდ შევარდნაძე: ჩვენ ვოცნებობთ იმ დროზე, როცა შუქი აინთება, თუმცა არა მხოლოდ ვოცნებობთ, ვმოქმედებთ კიდეც, რათა მოვიახლოვოთ ეს დრო! : გამოსვლა ეროვნულ პრეს-კლუბში. ვაშინგტონი, 1994 წ. 8 მარტი // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 17 მარტი. - N41(843). - 1 გვ.

ედუარდ შევარდნაძის მოხსენება საქართველოს
მოქალაქეთა კავშირის I ყრილობაზე
1994 წლის 20 მარტს

სახელმწიფო რეფორმების პროგრამა და მოქალაქეთა
კავშირის ამოცანები

I

მოქალაქენო, ძვირფასო მეგობრებო და თანამოაზროვნენო!

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის I ყრილობა აღსანიშნავი მოვლენაა საქართველოს უახლეს ისტორიაში.

ჩამოყალიბდა ახალი მასობრივი პოლიტიკური მოძრაობა, რომელიც მიზნად ისახავს დემოკრატიული, სამოქალაქო საზოგადოების, დამოუკიდებელი, სუვერენული, სამართლებრივი სახელმწიფოს, ახალი საბაზრო ეკონომიკის, ახალი კულტურის, ახალი საშინაო და საგარეო პოლიტიკის ფორმირებას.

მოქალაქეთა კავშირი - ეს არის პირველ რიგში, კარდინალური რეფორმების პარტია, რეფორმატორთა მოძრაობა.

ხელისუფლებისა და მმართველობის ორგანოებთან ერთად მოქალაქეთა კავშირმა, მისმა წევრებმა და ლიდერებმა დიდი წვლილი შეიტანეს ეროვნული ანტიკრიზისული პროგრამის ძირითადი დოკუმენტების შემუშავებაში. მხედველობაში მაქვს საქართველოს რესპუბლიკაში მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და სტრუქტურული ცვლილებების ანტიკრიზისული პროგრამა და 1994-1995 წ.წ. საქართველოს ეკონომიკური და სოციალური განვითარების პროგნოზული პარამეტრები. შემუშავებულია დარგობრივი და რეგიონული პროგრამების ეროვნული და საერთაშორისო პროექტების მთელი სისტემა.

ეს დოკუმენტები ძირითადად მოწონებულია საერთაშორისო სავალუტო ფონდის, მსოფლიო ბანკის, ევრობანკის, ევროგაერთიანების და მთელი რიგი სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების, ამერიკელი და ევროპელი ექსპერტების მიერ, რომლებიც სპეციალურად იყვნენ მოწვეული საქართველოში. ისინი ქართველ სპეციალისტებთან ერთად დღესაც ნაყოფიერ მუშაობას ეწევიან ჩვენს რესპუბლიკაში.

დღეს მივიღე მსოფლიო ბანკის პრეზიდენტის ბატონ ერნესტ სტერნის ოფიციალური წერილი.

მსოფლიო ბანკი მზად არის მხარი დაუჭიროს საქართველოს მთავრობის ეკონომიკურ რეფორმებს. მსოფლიო ბანკის აზრით, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საქართველოში მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და ამ მიმართულებით განხორციელებული ღონისძიებები.

მსოფლიო ბანკი კმაყოფილია, რომ პრივატიზაციის პროცესი დაჩქარდა საქართველოში.

მსოფლიო ბანკი მომავალში უფრო ფართო მონაწილეობას მიიღებს საქართველოში რეფორმების განხორციელებაში.

მსოფლიო ბანკის მისია თბილისში ჩამოვა აპრილის თვეში და განაახლებს კრედიტების პროექტზე მუშაობას, განიხილავს მსოფლიო ბანკსა და საქართველოს შორის ყოვლისმომცველი თანამშრომლობის გაფართოებასა და დახმარების პროგრამას, მხარში ამოუდგება საქართველოს საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლაში, მსოფლიო ბანკსა და საქართველოს რესპუბლიკას შორის ნაყოფიერი, საქმიანი ურთიერთობის დამყარებაში.

თქვენ კარგად მოგეხსენებათ, თუ რა მაღალი შეფასება მისცა საქართველოში მიმდინარე რეფორმებს, კრიზისის დაძლევისა და სტაბილიზაციის პროგრამას ქართველი ხალხის დიდმა ამერიკელმა მეგობარმა, საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის I ყრილობის საპატიო სტუმარმა, ბატონმა ბეიკერმა საქართველოში ამასწინდელი ვიზიტის დროს. მოგეხსენებათ, ბატონი ბეიკერი არა მარტო დიდი დიპლომატი, არამედ დიდი ფინანსისტიცაა.

ჩვენ ფრიად ვაფასებთ მსოფლიო თანამეგობრობის თანადგომას. საქართველოში დღეს ადგილი აქვს კონფლიქტებს გარეშე ძალების მონაწილეობით, სულ უფრო მძაფრ სახეს იღებს პოლიტიკური, ეკონომიკური, ფინანსური, სოციალური, სულიერი კრიზისი, რომელსაც თავისი გამომწვევი მიზეზები გააჩნია. მოქმედებენ მთელი რიგი ანგარიშგასაწევი საშინაო და საგარეო ფაქტორები, რომლებიც ხელს უწყობენ კრიზისის გაღრმავებას.

დაინგრა ძველი ტოტალიტარული, დიქტატორული სისტემა, ახალი დემოკრატიული სისტემა ჯერ აშენებული არ არის. საქართველო XX საუკუნის 90-იანი წლების დასაწყისში ისტორიული განვითარების გარდამავალ ეტაპზე იმყოფება, რომელიც დაიწყო ოთხმოციან წლებში და დღემდე გრძელდება.

გარდამავალი ეტაპი გულისხმობს ერთი სოციალური წყობის მეორე წყობით შეცვლას და ამდენად, მეტად რთულ და წინააღმდეგობრივ პროცესს წარმოადგენს.

საქართველოს კრიზისიდან გამოსვლის პროგრამა ითვალისწინებს იმ ფაქტს, რომ მეცნიერული პროგნოზის თანახმად, გარდამავალი პერიოდის I ეტაპი გაგრძელდება 3 წელი, II ეტაპი - 5 წელი, 2000 წლამდე.

დროს თავისი კორექტივები შეაქვს პროგნოზებში.

1995 წლიდან დაიწყება პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური სტაბილიზაცია, თუმცა მწვავე კრიზისული განვითარება მაინც საგრძნობი იქნება 1996 წლამდე. შემდეგ დადგება სტაბილიზაციის მყარი ეტაპი და ის გასტანს საუკუნის დასასრულამდე.

ჩვენი სტრატეგიული მიზანია: 2000 წლამდე ჩამოყალიბდეს საქართველოს ახალი სამართლებრივი სახელმწიფო, ახალი საბაზრო ეკონომიკა, ახალი სამოქალაქო საზოგადოება.

ამ ამოცანის გადასაწყვეტად პირველ რიგში საჭიროა საქართველოს ახალი კონსტიტუციის - სახელმწიფოს ძირითადი კანონის მიღება.

II. კონსტიტუციური რეფორმა

ამჟამად, როგორც ცნობილია, მოქმედებს 1921 წლის კონსტიტუცია, რომელიც აღდგენილ იქნა 1992 წლის თებერვალში სამხედრო საბჭოს მიერ, და კონსტიტუციური კანონი ხელისუფლების შესახებ, რომელიც მიიღო პარლამენტმა 1992 წლის 6 ნოემბერს.

საჭიროა 1921 წლის კონსტიტუციის ახალი რედაქციის შექმნა, ფაქტობრივად ახალი კონსტიტუციის მიღება. ამ მიზნით, სახელმწიფოს მეთაურის თავმჯდომარეობით, შეიქმნა საკონსტიტუციო კომისია, რომელიც ამთავრებს მუშაობას კონსტიტუციის პროექტზე.

რაც მოგვცემს 1921 წლის კონსტიტუციის რეალურად აღდგენა და მისი ახალი რედაქცია?

1. გაიზრდება საქართველოს, როგორც ხანგრძლივი კონსტიტუციური ისტორიის მქონე სახელმწიფოს საერთაშორისო ავტორიტეტი; 2. ამოქმედდება 1921 წლის კონსტიტუციის ჭეშმარიტად დემოკრატიული ნორმები და პრინციპები; 3. უფრო ნათელი გახდება დღევანდელ დამოუკიდებელ საქართველოს რესპუბლიკისა და 1918-1921 წ.წ. საქართველოს რესპუბლიკას შორის ისტორიული მემკვიდრეობითობა; 4. კონსტიტუციის ამოქმედება ხელს შეუწყობს კრიზისის დაძლევას. საზოგადოების კონსოლიდაციას, იმ ძალების ნეიტრალიზაციას, რომლებიც პოლიტიკურ სპეკულაციას ეწევიან, 1921 წლის კონსტიტუციის პრობლემების გარშემო ცდილობენ კრიზისის გამწვავებას და მიზნად ისახავენ სოციალურ დესტაბილიზაციას.

მე ადრეც აღმინიშნავს, რომ საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუცია წრმოადგენს მაღალი დონის საკანონმდებლო დოკუმენტს, მისი პრინციპები და ნორმათა ის ნაწილი, რომელიც პიროვნების უფლებრივ სტატუსს ეხება, სრულად შეესაბამება თანამედროვე მსოფლიო კონსტიტუციურ სტანდარტებს და საქართველოს ეროვნულ ინტერესებს.

გადასინჯვას მოითხოვს კონსტიტუციის ცენტრალური, მთავარი ნაწილი, რომელიც სახელმწიფოს უმაღლეს ორგანოთა სისტემას, მათ შორის უფლებამოსილებათა დანაწილებას ეხება.

კომისიის მიერ შემუშავებული კონსტიტუციის ახალი პროექტი სასურველია განიხილოს საქართველოს მოქალაქეთა კავშირმა და შეაფასოს იგი. ჩვენი აზრით, კონსტიტუციური რეფორმა ხელს შეუწყობს:

1. ქვეყნის რეალური დამოუკიდებლობის განმტკიცებას; 2. დემოკრატიული განვითარების პროცესის შეუქცევადობის; 3. სამართლებრივი სახელმწიფოს ჩამოყალიბებას; 4. საბაზრო ეკონომიკის ფორმირებას; 5. ახალი საზოგადოებრივი წყობილების შექმნას; 6. ქართველი ერისა და სრულიად საქართველოს მოსახლეობის, მთელი ხალხის კონსოლიდაციას.

კონსტიტუციის ახალი რედაქცია დაეყრდნოს ეროვნული კონსტიტუციისა და მსოფლიო კონსტიტუციონალიზმის შემდეგ ურყევ პრინციპებს:

1. საქართველოში სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა საქართველოს ხალხი. ხელისუფლება ხორციელდება ხალხისათვის და ხალხის მიერ. ხალხი თავის სუვერენიტეტს ახორციელებს უშუალოდ და წარმომადგენლობითი ორგანოების მეშვეობით; 2. კონსტიტუცია აღიარებს საერთაშორისო სამართლის პრიორიტეტს; 3. კონსტიტუცია წარმოადგენს უზენაეს ნორმატიულ აქტს; 4. ხელისუფლების დანაწილების პრინციპზე იმგვარად დაფუძნდება ძლიერი სახელმწიფო ხელისუფლება, რომ გამოირიცხოს მისი რომელიმე რგოლის დიქტატურა და ადამიანის უფლებების შელახვა; 5. ძლიერი სახელმწიფო მოქმედებს მაქსიმალურად შესაძლო დემოკრატიულ რეჟიმში, რაც გულისხმობს:

ა) ადამიანთა ძირითადი უფლებების აღიარებას სახელმწიფოს მიერ და მათი სასამართლო დაცვის შესაძლებლობას; ბ) არჩევითობას, როგორც სახელმწიფო ორგანოთა ფორმირების ძირითად წესს, რომლის თანახმადაც სახელმწიფოს მეთაურს, პარლამენტს, თვითმმართველობის ორგანოებსა და მათი თანამდებობის პირებს მანდატს აძლევენ ამომრჩევლები; გ) ქვეყნისათვის უმნიშვნელოვანესი საკითხების გადაწყვეტას რეფერენდუმის, საყოველთაო სახალხო კენჭისყრის მეშვეობით; დ) დამოუკიდებელი ძლიერი სასამართლო ხელისუფლების არსებობას, რომელსაც შეუძლია წინ აღუდგეს ყოველგვარ ძალადობას და უსამართლობას; ე) ეროვნულ უმცირესობებთან დაკავშირებული საკითხების გადაწყვეტას ევროპული და მსოფლიო სტანდარტების დონეზე და სხვა.

კონსტიტუციის ახალი რედაქციის შემუშავება მიმდინარეობს კონსტიტუციონალიზმის დარგში ეროვნული და მსოფლიო გამოცდილების, დღევანდელი კანონმდებლობისა და რეალიების, კონსტიტუციური აღმშენებლობის თანამედროვე თეორიის და პრაქტიკის, კონსტიტუციების „კლასიკური მოდელებისა“ და რიგ სხვა ფაქტორთა გათვალისწინებით.

ერთი მხრივ, ადამიანი დაცული უნდა იყოს სახელმწიფოს ძალმომრეობისაგან კონსტიტუციით, სამართლით, პიროვნების თანდაყოლილი, ბუნებრივი უფლებების აღიარებით; მეორე მხრივ, რეალური კონსტიტუციური დაცვა სჭირდება დემოკრატიულ სახელმწიფოს ტოტალიტარიზმისა და დიქტატურის საშიშროებისაგან, ანარქიისა და ქაოსისაგან.

კონსტიტუციამ დემოკრატიის საბოლოოდ დამკვიდრების ისტორიული პროცესი შეუქცევადი უნდა გახადოს. ასეთია მოქალაქეთა კავშირის პოზიცია.

კონსტიტუციის მიღებისა და განხილვის პროცესში საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი მზადაა ითანამშრომლოს ყველა პარტიასთან, ყველა მოქალაქესთან და თავისი ღირსეული წვლილი შეიტანოს ამ ისტორიულ საქმეში.

III. ახალი სოციალური წყობა.
ახალი სამოქალაქო საზოგადოება

ახალი სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებისათვის ბრძოლა მოქალაქეთა კავშირის ღვიძლი საქმეა.

უკვე მეტ-ნაკლებად წარმატებით ხორციელდება ამოცანა - ძველი სოციალური წყობა იცვლება ახალი წყობით. 1995 წლისათვის დამთავრდება ძველი საზოგადოებრივი სტრუქტურების სრული დემონტაჟი. ძველი ძირითადი საკანონმდებლო აქტები არქივს ჩაბარდება და ახალი საზოგადოებრივი სტრუქტურების ჩამოყალიბება წამყვან ტენდენციად იქცევა.

ამ თვალსაზრისით, თავისი ფუნქცია უნდა შეასრულონ: 1) სამართლებრივმა სახელმწიფომ; ბ) თანამედროვე კანონმდებლობამ; გ) პოლიტიკურმა პარტიებმა და მოძრაობებმა, მათ შორის მოქალაქეთა კავშირმა; დ) ეკლესიამ; ე) პროფკავშირებმა და სხვა მასობრივმა ორგანიზაციებმა; ვ) მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებებმა.

ჩვენი სტრატეგიული მიზანია 2000 წლისთვის, ახალი დემოკრატიული, სამოქალაქო საზოგადოებების ჩამოყალიბება.

შეიქმნა პლურალისტური საზოგადოება, ქმედითუნარიანი, მყარი მრავალპარტიული სისტემა. დღეს საქართველოში 100-ზე მეტი პოლიტიკური პარტია და ორგანიზაციაა. დღეს მთავარი ამოცანა პოლიტიკურ პარტიათა საქმიანობის ცივილიზებული ქვეყნების პოლიტიკური კულტურის დონემდე აყვანა, პროვინციალიზმის, საზოგადოების ავადმყოფური პოლიტიზირების დაძლევა, პარტიული დაქუცმაცებულობის გადალახვა.

ამ საქმეში თავისი სიტყვა უნდა თქვას მოქალაქეთა კავშირმა, რომელიც აერთიანებს მთელ რიგ პარტიებსა და საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს და რესპუბლიკაში პოლიტიკური სტაბილიზაციის მნიშვნელოვან ფაქტორს და გარანტს წარმოადგენს.

IV. ახალი სამართლებრივი სახელმწიფო

სახელმწიფო ორგანოების რეფორმა მოქალაქეთა კავშირის მოღვაწეობის ერთ-ერთი უმთავრესი მიზანია. სახელმწიფო სისტემის რეფორმა, რომელიც უკვე მიმდინარეობს, საბოლოოდ, განხორციელდება კონსტიტუციის ახალი რედაქციის საფუძველზე.

1921 წლის კონსტიტუციამ ჩამოაყალიბა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა. ეს სისტემა ძირითადად დამახასიათებელია მართვა-გამგეობის იმ ფორმისათვის, რომელსც თეორიაში საპარლამენტო რესპუბლიკას უწოდებენ.

მსოფლიო ქვეყნების გამოცდილება მოწმობს, რომ საპარლამენტო რესპუბლიკა, თუნდაც მისი კლასიკური გაგებით (ე.ი. სახელმწიფოს მეთაურის, პრეზიდენტის პოსტის არსებობის პირობებშიც) მეტ-ნაკლები წარმატებით ფუნქციონირებს მხოლოდ სტაბილური პოლიტიკური საზოგადოების პირობებში, სადაც ჩამოყალიბებული და პარლამენტში წარმოდგენილია კარგად გაწონასწორებული პარტიული სისტემა, სადაც მოქმედებს სხვადასხვა ინტერესთა გამომხატველი და დამცველი სოციალური ინსტიტუტები. თუ ეს პირობები არ არის, მაშინ ასეთი სახელმწიფო ხელისუფლება სუსტია. მას უჭირს გადამწყვეტი, რეფორმისტული ხასიათის ღონისძიებათა განხორციელება, ხშირია სამთავრობო თუ საპარლამენტო კრიზისები.

კონსტიტუციის ახალი რედაქციის ერთ-ერთი ძირითადი მიზანია ხელი შეუწყოს ძლიერი სტაბილური სახელმწიფოს შექმნას, მაგრამ ვინაიდან ქვეყანაში არასტაბილური ვითარებაა, არ არის ჩამოყალიბებული ჯეროვანი სოციალური ინსტიტუტები, - 1921 წლის კონსტიტუციით გათვალისწინებული სახელმწიფოს უმაღლესი ორგანოების სისტემა საჭიროებს გარკვეულ კორექტივებს.

1921 წლის კონსტიტუციის ახალმა რედაქციამ, ჩემი აზრით, უნდა გაითვალისწინოს შემდეგი უმაღლესი ორგანოები: ორპალატიანი, არამრავალრიცხოვანი პარლამენტი, რესპუბლიკის პრეზიდენტი, მინისტრთა კაბინეტი, საკონსტიტუციო სასამართლო და უმაღლესი სასამართლო. მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ სტრატეგიული პოლიტიკური ამოცანაა საქართველოს დამოუკიდებელი, დემოკატიული, ერთიანი, სამართლებრივი, ტერიტორიულად მთლიანი და განუყოფელი სახელმწიფოს აშენება.

სახელმწიფო ხელისუფლება არა მხოლოდ თეორიულად, რეალურად, პრაქტიკულად უნდა დაედოს საკანონმდებლო, აღმასრულებელ და სასამართლო ხელისუფლებებად მსოფლიო გამოცდილების საფუძველზე.

ახალი ტიპის დემოკრატიული, სამართლებრივი სახელმწიფო უნდა იყოს ახალი ტიპის დემოკრატიული, პოლიტიკური, თავისუფალი საზოგადოების შექმნის გარანტი და ინსტრუმენტი.

V. ახალი საპარლამენტო რეფორმა

მოქალაქეთა კავშირის საქმიანობის ერთ-ერთი მთავარი სტრატეგიული მიზანია პარლამენტში წარმომადგენლობა და პარლამენტთან ნორმალური, საქმიანი ურთიერთობა.

მიმდინარე ეტაპზე სახელმწიფო ხელისუფლება, პოლიტიკური სისტემა განიცდის გარკვეულ კრიზისს.

უმაღლესი საკანონმდებლო და წარმომადგენლობითი ორგანო - პარლამენტი ბევრს მუშაობს, მაგრამ ვერ ავსებს „სამართლებრივ ვაკუუმს“. ახალი პარლამენტის მიერ მიღებული კანონები არ არის საკმარისი. მისაღებია ორასზე მეტი კანონი. წინააღმდეგ შემთხვევაში პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური რეფორმები ვერ განხორციელდება.

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ მკვეთრად უნდა გარდაიქმნას პარლამენტის საკანონმდებლო-რეფორმატორული საქმიანობა და ეს ბევრად პარლამენტის თავმჯდომარეზე იქნება დამოკიდებული.

რამდენადაც საპარლამენტო უმრავლესობა და მოქალაქეთა კავშირი მსოფლმხედველობრივად და ორგანიზაციულად ერთმანეთთან არიან დაკავშირებული, ჩვენი მოთხოვნებიც სავსებით სამართლიანად ემთხვევა ერთმანეთს.

საჭიროა პარლამენტის რეგლამენტის სრულყოფა, პარლამენტთა პასუხისმგებლობის ამაღლება ამომრჩევლებისა და ერის წინაშე, თვითდისციპლინის განმტკიცება, საპარლამენტო განხილვის პროცედურის სრულყოფა, პარლამენტის მუშაობის სტილის, ფორმების, მეთოდების, შრომის კულტურის, ეთიკის სრულყოფა.

დღეს მეტად რთული ვითარება შეიქმნა კანონმდებლობის დარგში. საქართველოში მოქმედებს საბჭოური პერიოდის კანონმდებლობა; 1991 წლის განმავლობაში მიღებული კანონები; სამხედრო საბჭოსა და სახელმწიფო საბჭოს მიერ მიღებული დეკრეტები და დადგენილებები; 1992 წლის ნოემბრიდან მიღებული კანონები; საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუცია.

აქედან გამომდინარე უპირველეს ამოცანად გვესახება არსებული კანონმდებლობის სრული ინვენტარიზაცია: უნდა დადგინდეს, რომელი ნორმატიული აქტი შეიძლება უმტკივნეულოდ გამოვიყენოთ. ეს მეტად შრომატევადი სამუშაოა.

კონსტიტუციის ახალი რედაქციის მომზადების პარალელურად სახელმწიფო რეფორმების პროგრამა გულისხმობს, რომ უნდა მიღებულ იქნეს ახალი კანონები.

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ეკონომიკური კანონმდებლობის სრულყოფა საზღვარგარეთული კაპიტალის მოზიდვისათვის ხელსაყრელი გარემოს ჩამოსაყალიბებლად. უწინარეს ყოვლისა ეს არის კანონები ადგილობრივი და უცხოური ინვესტიციების შესახებ.

უნდა შეიქმნას კანონმდებლობა თავისუფალი ეკონომიკური ზონების ან მათთან მიახლოებული უცხოური ინვესტიციებისათვის ხელსაყრელი ლიბერალური ეკონომიკური რეჟიმის თაობაზე.

უნდა დაჩქარდეს უკვე მომზადებული კანონპროექტის განხილვა და მიღება სამეწარმეო საზოგადოების, ვექსელის, ჩეკის, იჯარის, გირავნობის, მიწათსარგებლობის შესახებ. ამავე დროს უნდა მომზადდეს კანონპროექტი სავალუტო რეგულირებისა და სავალუტო კონტროლის, კრედიტების და სხვა პრობლემების შესახებ. მათ გარეშე ძნელია წარმოვიდგინოთ ეკონომიკური და საფინანსო-საკრედიტო სისტემის ნორმალური ფუნქციონირება.

საგადასახადო კანონების პაკეტი უნდა შეივსოს ფასიანი ქაღალდებით ოპერაციებზე გადასახადის, სატრანზიტო გადასახადის, ბუნებრივი რესურსებით სარგებლობის გადასახადის და ხვა ნორმატიული დოკუმენტებით.

ამასთან არამარტო ახალი კანონები თუ კანონქვემდებარე აქტები უნდა მივიღოთ, არამედ დასაზუსტებელი და დასახვეწია ადრე მიღებული დოკუმენტებიც უკვე დაგროვილი გამოცდილებისა და პრაქტიკის გათვალისწინებით.

აუცილებელია საკონსტიტუციო დეკლარაცია - ადამიანისა და მოქალაქის უფლებებისა და თავისუფლებების შესახებ და სხვა აქტები და კანონები.

მე აქ ყველა კანონს არ ვასახელებ. მათი სრული ნუსხა მოცემულია ეროვნულ ანტკირიზისულ პროგრამაში, რომელიც გამოქვეყნდება.

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ საჭიროა საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებათა საქმიანობის უკეთ კოორდინირება.

მინისტრთა კაბინეტს და სამინისტროებს პარლამენტში წარმოსადგენი აქვს 80-ზე მეტი კანონპროექტი და კანონქვემდებარე აქტი (ზოგი განხილვის პროცესშია, ზოგი მოსამზადებელია, ზოგი გადასამუშავებელი, ახალი რედაქციითაა მისაღები).

როგორც ვთქვი, კრიზისის დასაძლევად, რეფორმების განსახორციელებლად, სტაბილიზაციის მისაღწევად მინიმუმ 200-მდე კანონია მისაღები. ხოლო 2001 წლისათვის ევროგაერთიანებაში შესასვლელად - თითქმის 1000-მდე კანონი და კანონქვემდებარე აქტი.

მოქალაქეთა კავშირი თვლის, რომ პარლამენტი სუსტად ახორციელებს თავის წარმომადგენლობით ფუნქციებს, საკანონმდებლო საქმიანობას, უმაღლეს კონტროლს აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე სამი პრიორიტეტული მიმართულებით: ა) სახელმწიფო სახსრების ხარჯვა; ბ) მთავრობის საქმიანობის კანონიერება; გ) მთავრობის შემადგენლობა, საკადრო პოლიტიკა.

საჭიროა პარლამენტის საქმიანობის ძირფესვიანი რეორგანიზაცია.

მოქალაქეთა კავშირი აქტიურად თანამშრომლობს პარლამენტში ჩამოყალიბებულ საპარლამენტო უმრავლესობასთან, ცდილობს საპარლამენტო უმრავლესობა გამოხატავდეს ამომრჩეველთა უმრავლესობის განწყობასა და ინტერესებს.

იმედი გვაქვს, რომ მომავალ საპარლამენტო არჩევნებში მოქალაქეთა კავშირი გაიმარჯვებს და თავად შექმნის საპარლამენტო უმრავლესობას. ამ პოლიტიკურ ბრძოლაში ამთავითვე უნდა ჩავებათ.

უნდა შემუშავდეს საპარლამენტო ოპოზიციასთან პარლამენტის ხელმძღვანელობის პრინციპები და პროგრამა. მომავალ არჩევნებში მოქალაქეთა კავშირის გამარჯვება უნდა ნიშნავდეს სტაბილურობის ატმოსფეროს დამკვიდრებას პარლამენტშიც და ქვეყანაშიც.

კონსტიტუციის ახალმა რედაქციამ უნდა უზრუნველყოს პარლამენტის მაღალი სტატუსი, მოქნილი ორგანიზაციული წყობა, უკეთ გაითვალისწინოს თანამედროვე პარლამენტარიზმის მიღწევები, საქართველოს ისტორიული გამოცდილება და თანამედროვე პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური რეალობები. ამის შესაბამისად უნდა შეიცვალოს პარლამენტის სტრუქტურა და ფორმირების წესი.

მე ასე წარმომიდგენია: პარლამენტს, როგორც ვთქვი, ორი პალატა უნდა ჰქონდეს: ქვედა პალატა - რესპუბლიკის საბჭო, ზედა პალატა - წარმომადგენელთა საბჭო. ამ საკითხზე დაწვრილებით იქნება ნათქვამი კონსტიტუციის პროექტში.

პარლამენტს ექნება ქმედითი საკანონმდებლო და საკონტროლო ფუნქციები. მათ შორის უფლება უნდობლობა გამოუცხადოს მთავრობას და გადააყენოს იგი.

ახალ პარლამენტს უნდა შეეძლოს, როგორც განვითარებულ ქვეყანაშია მიღებული, თანამდებობიდან გადააყენოს რესპუბლიკის პრეზიდენტი და მისი ალტერნატიული თანამდებობის პირი და დანიშნოს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები. ასევე პრეზიდენტს ექნება პარლამენტის დათხოვნისა და ახალი საპარლამენტო არჩევნების დანიშვნის უფლება. ყოველ შემთხვევაში ასეთია ჩემი პოზიცია. ასე უფრო სამართლიანად განხორციელდება საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებათა შეკავება-გაწონასწორების, კონსტიტუციური ურთიერთკონტროლის დემოკრატიული პრინციპები.

მიზანშეწონილია მხოლოდ უმაღლესი საპარლამენტო კონტროლის განხორციელების უფლება, რამაც უნდა გამორიცხოს პარლამენტის ჩარევა „წმინდა სამთავრობო“ საქმიანობის სფეროში.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ პარლამენტის რეორგანიზაცია, ახალი პარლამენტის ჩამოყალიბება კრიზისის დაძლევისა და პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური სტაბილიზაციის მძლავრი ფაქტორი გახდება.

ანალიზი გვიჩვენებს, რომ დღეს საჭიროა არა მხოლოდ საკანონმდებლო, არამედ აღმასრულებელი ხელისუფლების სისტემის რეფორმები.

VI. აღმასრულებელი ხელისუფლების
სისტემის რეფორმები

დღეს სახელმწიფოს მეთაური იმავე დროს პარლამენტის თავმჯდომარეა. ის ახდენს საკანონმდებლო, წარმომადგენლობით და აღმასრულებელ ხელისუფლებათა საქმიანობის კოორდინაციას ხელისუფლების შესახებ კანონის საფუძველზე.

ეს გარდამავალი ისტორიული ეტაპის თავისებურებას გამოხატავს. თანამდებობათა ასეთი შეთავსება დროებითი მოვლენაა.

ჩემი აზრით, და იმედი მაქვს, ამას გაიზიარებს მოქალაქეთა კავშირი, კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში, 1996 წლიდან გათვალისწინებულ უნდა იქნეს პრეზიდენტის პოსტის შემოღება. ეს საჭიროა ხელისუფლების კრიზისის დაძლევისა და ეკონომიკური და სოციალური სტაბილიზაციის მიზნით.

საქართველოში უნდა იყოს ძლიერი საპარლამენტო და ძლიერი საპრეზიდენტო ხელისუფლება. ეს საქართველოს ეროვნულ ინტერესებს შეესაბამება.

მომავალში რესპუბლიკის პრეზიდენტს უნდა ჰქონდეს მსოფლიოში მიღებული ფართო კონსტიტუციური უფლებები, მათ შორის საგანგებო უფლებებიც ქვეყნის სპეციფიკისა და კრიზისული ვითარების გათვალისწინებით.

რესპუბლიკის პრეზიდენტი ქვეყნის დამოუკიდებლობის, ტერიტორიული მთლიანობისა და სახელმწიფო მმართველობის ორგანოთა ნორმალური, კონსტიტუციური ფუნქციონირების გარანტი უნდა იყოს.

პრეზიდენტი ხალხმა უნდა აირჩიოს.

მოქალაქეთა კავშირის აზრით, ძლიერი საპრეზიდენტო ხელისუფლების დამკვიდრება საქართველოში ხელს შეუწყობს კრიზისის დაძლევას, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სოციალურ სტაბილიზაციას.

VII. მინისტრთა კაბინეტის ახალი რეფორმა

როგორც ცნობილია, განხორციელდა მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროების, დეპარტამენტების, კორპორაციების, სხვა უწყებების რეორგანიზაცია.

ახალმა მინისტრთა კაბინეტმა შეიმუშავა სერიოზული ანტიკრიზისული პროგრამა, რომლის შესახებ ქვემოთ გვექნება ლაპარაკი.

ამავე დროს სერიოზულ კრიტიკას იმსახურებს მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების პრაქტიკული მოღვაწეობა რეფორმების განხორციელების, საერთო კრიზისის დაძლევის დარგში. აღმასრულებელი ხელისუფლების გაძლიერებისა და მისი საქმიანობის სრულყოფის მიზნით საჭიროა მინისტრთა კაბინეტის შესახებ კანონში კონსტრუქციული ცვლილებების შეტანა და მინისტრთა კაბინეტის სტრუქტურის შემდგომი რეორგანიზაცია, მუშაობის ფორმირების, მეთოდების და სტილის რადიკალურად გარდაქმნა.

დღეს მინისტრთა კაბინეტი, სამინისტროები და უწყებები ვერ უზრუნველყოფენ რადიკალური რეფორმის ეფექტიანად განხორციელებას.

აუცილებელია „სამართლებრივი ვაკუუმის“ შევსებაში მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების როლის გაძლიერება, პარლამენტისა და მინისტრთა კაბინეტის საქმიანობის უკეთ კოორდინირება.

მე ვერ დავეთანხმები რადიკალურად განწყობილ პირებს, რომელთაც მიაჩნიათ, რომ საჭიროა მინისტრთა კაბინეტთან პარლამენტის უმრავლესობის მხრივ ყოველგვარი ურთიერთობის გადაწყვეტა, მთავრობისადმი უნდობლობის გამოცხადება და ა.შ. პირიქით, ჩვენ მხარი უნდა დავუჭიროთ მოქმედ მინისტრთა კაბინეტს, თუ საჭიროა შევცვალოთ ცალკეული სამინისტროებისა და დეპარტამენტების ხელმძღვანელები, მაგრამ მინისტრთა კაბინეტები უნდა შევინარჩუნოთ, მივცეთ მთავრობის წევრებს ნორმალური მუშაობის საშუალება, წინააღმდეგ შემთხვევაში კრიზისის დაძლევა კიდევ უფრო გაგვიჭირდება. არ უნდა ველოდეთ, რომ ახალ მთავრობაში სასწაულმოქმედნი მოვლენ.

კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში უნდა გავითვალისწინოთ, ერთი მხრივ, მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების უფლებების გაფართოება კანონის უზენაესობისა და ხელისუფლების დანაწილების დემოკრატიული პრინციპების საფუძველზე, მეორე მხრივ, მთავრობის დაქვემდებარების შემდეგი პრინციპი: მთავრობა დაექვემდებარება პრეზიდენტს, პარლამენტს და ნაწილობრივ საკონსტიტუციო სასამართლოს, რომელიც დაანგრევს სამთავრობო აქტების კონსტიტუციურობას და კანონიერებას.

სამინისტროები არა სამეურნეო, არამედ პირველ რიგში პოლიტიკური ინსტიტუტებია.

პარლამენტები სწორედ აყენებენ საკითხს: უნდა ამოქმედდეს ურთიერთპასუხისმგებლობის მექანიზმი: ამომრჩეველი - პარლამენტი - საპარლამენტო სტრუქტურები - მთავრობა.

პარლამენტმა უნდა შეიმუშაოს სამართლებრივი სახელმწიფოს მშენებლობის გრძელვადიანი პროგრამა, მინისტრთა კაბინეტმა - ეკონომიკური, სოციალური რეფორმების განხორციელების, კრიზისის დაძლევის სრულყოფილი პროგრამის რეალიზაციის სწორი სტრატეგია და ტაქტიკა.

უნდა ვაღიაროთ, რომ პარლამენტს ასეთი პროგრამა საერთოდ არ გააჩნია, მინისტრთა კაბინეტის პროგრამა კი ჯერჯერობით ეფექტიანად არ მოქმედებს.

VIII. სასამართლო ხელისუფლების რეფორმა

აუცილებელია სასამართლო ხელისუფლების რეფორმა, კონსტიტუციური სასამართლოს ჩამოყალიბება, უზენაესი სასამართლოს რეორგანიზაცია.

საჭიროა საკონსტიტუციო ზედამხედველობის, მართლმსაჯულების, სამართალდამცავი ორგანოების საქმიანობის გარდაქმნა.

უნდა ჩამოყალიბდეს სასამართლო ხელისუფლება.

საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლებისაგან განსხვავებით, სასამართლო ხელისუფლება კონსტიტუციური სახით დღევანდელ საქართველოში ჩამოყალიბებულიც კი არ არის.

აუცილებელია შეიქმნას კონსტიტუციური სასამართლო, განხორციელდეს უმაღლესი სასამართლოსა და საარბიტრაჟო სასამართლოს, მთელი სასამართლო სისტემის ძირფესვიანი რეფორმა.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში უნდა ჩამოყალიბდეს სასამართლო ხელისუფლების ახალი კონცეფცია. საქართველოში სასამართლო რესპუბლიკის უმაღლესი სასამართლო, ავტონომიური ფორმირებების სასამართლოები, რესპუბლიკური დაქვემდებარების ქალაქების სასამართლოები, ქალაქ თბილისის სასამართლო.

უნდა შეიქმნას საკონსტიტუციო ზედამხედველობის ახალი სისტემა.

საკონსტიტუციო, სასამართლო, რომელიც ა) ადგენს კანონის შესაბამისობას კონსტიტუციასთან; ბ) არჩევს დავებს არჩევნების სისწორის თაობაზე, გ) კომპეტენციის თაობაზე; დ) ადგენს საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისობას კონსტიტუციასთან და სხვა.

კონსტიტუციური სასამართლო იქნება საკონსტიტუციო ზედამხედველობის ორგანო. უზენაესი სასამართლო - მართლმსაჯულების სისტემის უმაღლესი ორგანო.

ეს რეფორმები ხელს შეუწყობენ, ერთი მხრივ, ახალი სახელმწიფოებრივი წესრიგის დამყარებას, საყოველთაო კრიზისის დაძლევას, მართლწესრიგის განმტკიცებას, მეორე მხრივ, დემოკრატიული სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის პროცესის დაჩქარებას, კონსტიტუციისა და კანონების ეფექტიანად ამოქმედებას.

* * *

ასეთია მოკლე საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების უმაღლესი ეშელონების, პირველ რიგში პარლამენტის, მინისტრთა კაბინეტის, უმაღლესი სასამართლო რეორგანიზაციისა და კონსტიტუციური სასამართლოს ახლებურად ჩამოყალიბების დარგში საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის პოზიცია.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი მიესალმება საქართველოს შესვლას დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში, პარლამენტის მიერ დამოუკიდებულ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში შესვლის შესახებ სათანადო აქტების რატიფიცირებას, საქართველოსათვის განვითარებადი ქვეყნის სტატუსის მინიჭებას.

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ პარლამენტმა და მინისტრთა კაბინეტმა, ჯერჯერობით ვერ შეიმუშავეს მოქმედების სათანადო პროგრამა. ამას წინათ პრეზიდენტ ელცინის ვიზიტის დროს საქართველოსა და რუსეთს შორის დადებული ხელშეკრულებების შესასრულებლად, რომელსაც ჩვენი ხალხის დიდი უმრავლესობა მიესალმა.

განსაკუთრებით ყურადღებას მოითხოვს პარლამენტის და მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების საქმიანობა აშშ ვიზიტის დროს საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურისა და აშშ პრეზიდენტ ბილ კლინტონს შორის დადებული ხელშეკრულებების, შეთანხმებებისა და სხვა აქტების რეალიზაციისათვის.

მე მხოლოდ ბოლო მოვლენებზე ვლაპარაკობ. იგივე ითქმის ყველა სხვა ქვეყანასთან ურთიერთობაზე.

ვფიქრობ არ შევცდები თუ ვიტყვი, რომ საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი ყოველმხრივ შეუწყობს ხელს ამ საკითხების გადაჭრას. ეს ყველა პოლიტიკური პარტიის ღვიძლი საქმეა.

IX. ავტონომიურ ფორმირებათა ხელისუფლებისა და
მმართველობის ორგანოების რეფორმები

დიდი ცვლილებები და გარდაქმნები უნდა მოხდეს არამარტო ხელისუფლების უზენაეს ორგანოებში, არამედ ავტონომიური ფორმირებების სტრუქტურებშიც.

აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა, კონფლიქტის მოწესრიგების შემდეგ, უნდა აღსდგეს კონსტიტუციურ უფლებებში. აფხაზეთს გარანტირებული აქვს სტატუსი, რომელსაც ავტონომიური წარმონაქმნებისათვის თანამედროვე მსოფლიო სტანდარტები ითვალისწინებს.

კონფლიქტის მოწესრიგება უნდა მოხდეს საქართველოსა და რუსეთის ორმხრივი, საქართველო-რუსეთ-აფხაზეთის სამმხრივი და ჟენევის შეთანხმების საფუძველზე, გაეროს, უშიშროების საბჭოს, ევროთათბირის, და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მონაწილეობით.

აფხაზეთის საკითხი მწვავედ დადგა გაეროში, თეთრ სახლში, კონგრესში, ვაშინგტონსა და ნიუ-იორკში ამასწინდელი ვიზიტის დროს.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი მხარს უჭერს და იწონებს საქართველოს დელეგაციების საქმიანობას მოსკოვში, ჟენევაში, ვაშინგტონში, ნიუ-იორკში და მოითხოვს აფხაზეთის საკითხის პოლიტიკური გზით მშვიდობიან მოწესრიგებას. ჩვენი ნება ასეთია!

სხვა გზა ე.ი. ახალი ომი თავსმოხვეული იქნება, ნურავინ გვაიძულებს ამ გზას დავადგეთ, ნურავინ დაივიწყებს, ხალხს მამა-პაპათა სისხლით გაჟღენთილ მიწაზე ძვირფასი არაფერი გააჩნია. მშობლიური მიწის ერთი მტკაველის დაკარგვასაც ქართველი კაცი არასოდეს შეურიგდება.

მეტი მხარდაჭერა სჭირდება აფხაზეთის ხსნის კომიტეტს. მინისტრთა საბჭოს, საქართველოს პარლამენტის შესაბამის კომისიას, საქართველოს ვიცე-პრემიერს აფხაზეთის საკითხების დარგში, აფხაზეთის სამინისტროების, უწყებების, რადიოს, პრესის, რომლებიც დღეს თბილისში მოქმედებენ.

მეტი ყურადღება სჭირდებათ ლტოლვილებს აფხაზეთთან, სამაჩაბლოსთან, ეს ადამიანები ჩვენი სისხლი და ხორცნი არიან, მათ უნდა შევუმსუბუქოთ გაჭირვება.

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუციური სტატუსი მეტ სრულყოფას მოითხოვს. აჭარის ხელისუფლებასთან ერთად აქტიურად უნდა ვიმუშაოთ სრულყოფილი მოდელის შესაქმნელად.

ცხინვალის ზონაში მცხოვრებ ოს მოსახლეობას, კონფლიქტის მოწესრიგების შემდეგ, ისევე როგორც სხვა ეროვნულ უმცირესობებს, უნდა მიენიჭოს შესაბამისი სტატუსი, რომელიც მოლაპარაკების პროცესში გადაწყდება.

შესაბამისი ცვლილებები შეტანილ უნდა იქნეს კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში.

უნდა გავაცნობიეროთ, რომ კონფლიქტი აფხაზეთსა და ცხინვალის ზონაში ატარებს არა იმდენად ეთნიკურ, არამედ უფრო პოლიტიკურ, სოციალურ ხასიათს და მესამე, უცხო ძალის ჩარევის შედეგია.

დიდია ავტონომიური ფორმირებების როლი და ამოცანები საკუთარ რეგიონებსა და სრულიად საქართველოში საერთო კრიზისის დაძლევის დარგში. მაგალითად, დღევანდელი სტაბილური აჭარა დედა საქართველოს ერთიანობისა და მთლიანობის ერთ-ერთი გარანტია.

საჭიროა ავტონომიურ ფორმირებებთან შეთანხმებული ანტიკრიზისული კომპლექსური პროგრამების შემუშავება. უნდა გაძლიერდეს თანამშრომლობა ავტონომიურ ფორმირებებთან სამივე ხელისუფლების დონეზე. აუცილებელია ფუნქციათა დანაწილება, უფლებათა და მოვალეობათა გამიჯვნა, სათანადო კანონებისა და კანონქვემდებარე აქტების მიღება სახელმწიფოებრივი, ეკონომიკური, ფინანსური, სოციალური, საერთო კრიზისის დაძლევის მიზნით.

საჭიროა დიფერენცირებული მიდგომა ავტონომიური ფორმირებებისადმი, მათი სპეციფიკის გათვალისწინებით, სრულიად საქართველოსა და ავტონომიურ წარმონაქმნთა ინტერესების ბალანსისა და ეროვნული კონსენსუსის მიღწევა.

განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს აფხაზეთის სამართლებრივი სტატუსის დარეგულირება იმგვარად, რომ ის მისაღები იყოს როგორც მთლიანად საქართველოს, ისე აფხაზეთის მოსახლეობისთვის. ჩვენ მხედველობაში გვყავს აფხაზები და აფხაზეთის მოსახლეობის მრავალეროვნული შემადგენლობა.

საჭიროა გამოვიყენოთ დამოუკიდებელი სახელმწიფოების თანამეგობრობის განსაკუთრებით რუსეთის ფედერაციის გამოცდილება.

კონსტიტუციის ახალი რედაქციის შედგენისას გასათვალისწინებელია არა მარტო ისტორიული განვითარების გაკვეთილები, არამედ ახალი რეალიები, ახალი სიტუაცია, ტერიტორიული მოწყობის ტრანსფორმაციის მოსალოდნელი შედეგები.

სპეციალისტთა ერთ ჯგუფს მიზანშეწონილად მიაჩნია საქართველოში უნიტარული, საკმაოდ დეცენტრალიზებული, განვითარებული ადგილობრივი მმართველობის მქონე სახელმწიფო ტერიტორიული მოწყობის განმტკიცება.

ჩვენს საპროგრამო დოკუმენტში ასიმეტრიულ რეგიონალიზმზეა ლაპარაკი. დღის წესრიგიდან არ უნდა მოიხსნას დისკუსიები ფედერაციული მოწყობის პრინციპების შესახებაც.

ამ საკითხებზე ჩვენ სპეციალური შეკრება დაგვჭირდება. უნდა განხორციელდეს ავტონომიურ ფორმირებათა სერიოზული კონსტიტუციური რეფორმა.

X. ადგილობრივი, მუნიციპალური ხელისუფლებისა და
მმართველობის ორგანოების რეფორმები

აუცილებელია ადგილობრივი, მუნიციპალური ხელისუფლება და მმართველობის ორგანოების რეფორმა. ის უნდა განხორციელდეს 1994-1995 წლებში.

სახელმწიფოს მეთაურის აპარატში შეიქმნა რეგიონების მართვის სამსახური, რომელიც სრულყოფას მოითხოვს. ჩამოყალიბდა სახელმწიფო მმართველობის ახალი სტრუქტურა - მერიები ქალაქებში: ქუთაისი, ფოთი, რუსთავი და ა.შ., მაგრამ ეს ცვლილებები არ არის საკმარისი. საჭიროა ძირფესვიანი რეფორმა, მუნიციპალური არჩევნების ჩატარება და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ჩამოყალიბება, ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების კონსტიტუციური გამიჯვნა.

გარდამავალი, კრიზისული განვითარების პერიოდში, რეფორმების ეტაპზე საჭიროდ მიგვაჩნია თვითმმართველობის ორგანოთა ფუნქციონირება სახელმწიფო მმართველობის ისეთი ორგანოს კონტროლის პირობებში, როგორიცაა მმართველობის თვისობრივად ახალი ინსტიტუტი - რეგიონის, მხარის ადმინისტრაცია (ვნახოთ საბოლოოდ როგორი მოდელი მოიძებნება).

მიგვაჩნია, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოთა და რეგიონის ადმინისტრაციის ფუნქციებს კანონი გამიჯნავს. გამორიცხულია ყოველგვარი დიქტატი და საქმიანობის დუბლირება.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის აზრით, ადგილობრივი თვითმმართველობის სისტემა, მსოფლიო გამოცდილების გათვალისწინებით, ორდონიანი უნდა იყოს. პირველ დონეს ქმნიან სოფლის, დაბის, თემის და რაიონული დაქვემდებარების ქალაქების თვითმმართველობები, მეორე დონეს - რესპუბლიკის ქალაქებისა და რაიონების თვითმმართველობები.

არ არის გამორიცხული სამხარეო მოწყობის პრინციპიც. ადგილობრივი თვითმმართველობის ორდონიანი განსაკუთრებული სისტემა უნდა შეიქმნას ქ. თბილისში. პირველ დონეზე გვექნება ქ. თბილისის რაიონების მუნიციპალიტეტები, მეორე დონეზე - თბილისის მერია და სათათბირო.

თბილისის მერს და სათათბიროს აირჩევს მთელი თბილისის მოსახლეობა.

საჭიროა შეიქმნას სათანადო საკანონმდებლო ბაზა. განსაკუთრებით მაღალ დონეზე უნდა დამუშავდეს საქართველოს რესპუბლიკის კანონები ადგილობრივი თვითმმართველობის, მუნიციპალური არჩევნების შესახებ და სხვ.

აუცილებელია ადგილობრივი მმართველობის, მერიების, საკრებულოების, გამგეობების, გამგებლების როლის ამაღლება კრიზისთან ბრძოლაში. უნდა შემუშავდეს ანტიკრიზისულ ღონისძიებათა საქალაქო, რაიონული, რეგიონული პროგრამები.

არსებობს ამის შესახებ სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულება.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ უნდა ამღლდეს ადგილობრივი (საქალაქო და რაიონული) ხელისუფლებისა და მმართველობის ორგანოების როლი პოლიტიკური, ეკონომიკური, ფინანსური, სოციალური, საერთო კრიზისის დაძლევისა და ვითარების სტაბილიზაციის დარგი.

XI. ეროვნული უსაფრთხოების ახალი
სისტემის ჩამოყალიბება

დღის წესრიგშია ეროვნული უსაფრთხოების საიმედო სისტემის შექმნა დაგროვილი გამოცდილების გათვალისწინებით.

ეროვნული უსაფრთხოების სისტემა გულისხმობს არა მხოლოდ სამხედრო-პოლიტიკურ, არამედ საყოველთაო უსაფრთხოებას. ძნელია ლაპარაკი ეროვნულ უსაფრთხოებაზე დანგრეული ეკონომიკის პირობებში, მაგრამ სწორედ ასეთ კრიტიკულ სიტუაციაშია ის აუცილებელი.

ეროვნული უსაფრთხოების სისტემის მუდმივი სტრატეგიული მიზანია ერის ფიზიკური არსებობის, ეროვნული თვითმყოფადობის, მისი სახელმწიფოებრიობის, ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნება, საზღვრების დაცვა და ერისა და სახელმწიფოს შემდგომი განვითარების პირობების შექმნა.

ეროვნული უსაფრთხოების სისტემა გლობალურია და მან უნდა დაძლიოს საგარეო პოლიტიკური, საშინაო პოლიტიკური, ეკონომიკური, სამხედრო, სოციალური, ეკოლოგიური, დემოგრაფიული, კულტურული, ეროვნებათაშორისი კონფლიქტების საფრთხე.

ეროვნული უსაფრთხოების სისტემის შექმნა მოითხოვს: ეროვნული უსაფრთხოების მეცნიერულად დასაბუთებული კონცეფციის შექმნას: თანამედროვე დონეზე ინფორმაციულ და ინტელექტუალურ უზრუნველყოფას; გადაწყვეტილებათა მიღების რაციონალური ტექნოლოგიის შემუშავებას; მიღებულ გადაწყვეტილებათა რეალიზაციის მექანიზმებისა და საშუალებების სისტემის ჩამოყალიბებას და ამოქმედებას.

ამ მიზნის მიღწევა პროგრამის მთავარი სტრატეგიული მიმართულებაა.

ეროვნული უსაფრთხოები გარანტს წარმოადგენენ პარლამენტი, სახელმწიფოს მეთაური, მინისტრთა კაბინეტი, ადგილობრივი ხელისუფლებისა და მმართველობის ორგანოები.

მთელ ამ საქმიანობას კოორდინირებას უწევს პარლამენტის თავმჯდომარე - სახელმწიფოს მეთაური სპეციალური პროგრამების საფუძველზე.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირმა ეროვნული უსაფრთხოების სისტემის შექმნაში აქტიურად უნდა ითანამშრომლოს ყველა დონის სტრუქტურებთან.

XII. საქართველოს თავდაცვის სისტემის რეფორმა.
არმიის, ფლოტისა და სასაზღვრო ჯარების ფორმირება

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ მიმდინარე ეტაპზე გადაუდებელი ამოცანაა საქართველოს არმიის, საზღვაო და საჰაერო ძალების, სასაზღვრო ჯარების შექმნა.

საქართველოს ეროვნული თავდაცვის კონცეფცია ჰუმანურ, დემოკრატიულ და მშვიდობისმოყვარულ პრინციპებს ემყარება.

საქართველოს არმია და ფლოტი ყალიბდება მსოფლიოს დემოკრატიული ქვეყნების მიერ ამ დარგში მოპოვებული მიღწევებისა და ეროვნული, ისტორიული ტრადიციების გათვალისწინებით.

ეროვნული შეიარაღებული ძალების ამოცანაა - საქართველოს დამოუკიდებლობისა და ტერიტორიული მთლიანობის, რესპუბლიკის საჰაერო, საზღვაო და სახმელეთო საზღვრების, საქართველოს კონსტიტუციური დემოკრატიული წყობილების, ეროვნული უსაფრთხოების დაცვა. მეტ-ნაკლები წარმატებით ასრულებენ ამ ამოცანებს საქართველოს შეიარაღებული ძალები.

ექსტრემალურ სიტუაციაში მიმდინარეობს საქართველოს არმიის და ფლოტის ფორმირება და საბრძოლო ნათლობა.

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ აუცილებელია საქართველოს შეიარაღებული ძალების პარტნიორული ურთიერთობა და თანამშრომლობა დსთ-ს, ნატოს, ჩვენი მეგობარი ქვეყნების არმიებთან.

მოქალაქეთა კავშირი თვლის, რომ საქართველოს არმიამ ყოფილი ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქისაგან სრულად უნდა მიიღოს თავისი კანონიერი წილი: საბრძოლო ტექნიკა, მატერიალურ-ტექნიკური და სასწავლო ბაზები, შავი ზღვის ფლოტის ხომალდები და სხვა ქონება.

მანამ, სანამ რუსეთის არმიის ნაწილები, ჩვენი სახელმწიფოებრივი ინტერესების შესაბამისად, იქნებიან საქართველოს ტერიტორიაზე - უმჯობესია გაფორმდეს ხელშეკრულება საბაზრო პრინციპებზე გადასვლის შესახებ. ამის სანაცვლოდ რუსეთის ხელისუფლება იკისრებს ვალდებულებას საქართველოს შეიარაღებული ძალების საბრძოლო ტექნიკით და მასალებით უზრუნველყოფის თაობაზე.

საჭიროა, ეროვნული არმიის, საბრძოლო და მორალური თვისებების ფორმირება თანამედროვე დონეზე. არმიაში უნდა ავაღორძინოთ პატრიოტიზმის, ჰუმანიზმის, გმირობის ტრადიციები. განვამტკიცოთ დისციპლინა, შევქმნათ სამხედრო მეცნიერება, ტექნიკა, სტრატეგია და ტაქტიკა.

მოქალაქეთა კავშირი თვლის, რომ აუცილებელია გავაანალიზოთ აფხაზეთის ფრონტზე საქართველოს არმიის წარუმატებლობის მიზეზები. გავაკეთოთ დასკვნები და დავსახოთ მოქმედების პროგრამა.

უნდა შევიმუშაოთ საქართველოს თანამედროვე სამხედრო-სამრეწველო ობიექტების პოტენციალის გამოყენების გეგმა.

სახელმწიფოს ყურადღების ცენტრში უნდა დადგეს არმიისა და ფლოტის პირადი შემადგენლობის სოციალური დაცვის საკითხები. პირველი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები უახლოეს დღეებში უნდა მივიღოთ. ჩვენ ვალში ვართ ქართული ჯარის წინაშე.

საჭიროა საერთო-სახალხო ზრუნვა ეროვნულ არმიასა და ფლოტზე.

ხალხს უნდა უყვარდეს არმია, არმია უნდა იმსახურებდეს ერის სიყვარულს და პატივისცემას.

საქართველოს რესპუბლიკის შეიარაღებული ძალების რაციონალური დაფინანსება უნდა განხორციელდეს სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯზე.

საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტი თავისი კომპეტენციის ფარგლებში უნდა უზრუნველყოფდეს საქართველოს რესპუბლიკის თავდაცვისუნარიანობის განმტკიცებას და სახელმწიფო უშიშროებას.

საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიაზე არსებული ყველა სამხედრო ფორმირება და დაწესებულება არსებითად და არა ფორმალურად უნდა ემორჩილებოდეს საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურს - შეიარაღებული ძალების მთავარსარდალს, როგორც ეს მსოფლიოშია მიღებული.

აუცილებელია უკანონო შეიარაღებული ფორმირებების დაშლა, იარაღის უკანონოდ ტარების ფაქტობრივად აკრძალვა, შეიარაღებული ძალების ცალკეული ჯგუფების მიერ მოსახლეობის ძარცვის, მარადიორობის, ბანდიტიზმის ფაქტების აღმოფხვრა, სამხედრო პროკურატურის და სასამართლო ორგანოების საქმიანობის გაძლიერება, კანონიერების განმტკიცება.

ერთიანი შეიარაღებული ძალები - ასეთია ჩვენი მიზანი.

საქართველოს რესპუბლიკა იცავს და მომავალშიც დაიცავს საერთაშორისო ვალდებულებებს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდების, ჰელსინკის შემაჯამებელი აქტის, სტოკჰოლმის კონფერენციის, ახალი ევროპის, პარიზის ქარტიის, ორმხრივი ხელშეკრულებებისა და შეთანხმებების შესაბამისად.

XIII. ეროვნებათა შორის კონფლიქტების აღმოფხვრისა
და ჰუმანური კონსენსუსის პროგრამა

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ აუცილებელია ეთნიკური და სოციალური კონფლიქტების მოწესრიგების სწორი სტრატეგიისა და ტაქტიკის, ერთა შორის კონსენსუსის მიღწევის საიმედო პროგრამის შემუშავება.

მოქალაქეთა კავშირი თვლის, რომ საქართველოს სახელმწიფოს პოლიტიკაში პრიორიტეტი უნდა მიენიჭოს ეთნიკური, სუბეთნიკური საკონფლიქტო საკითხების მშვიდობიან, პოლიტიკურ მოგვარებას და მათ სამხედრო მოწესრიგებას.

უნდა შემუშავდეს სოციალური, პოლიტიკური, ეკონომიკური კონფლიქტებისა და ეთნოკონფლიქტების დაძლევისა და ეროვნებათშორის კონსენსუსის მიღწევის თანამედროვე სრულყოფილი თეორია და პრაქტიკა.

თქვენ იცით, რომ ამას წინათ საქართველოს დელეგაციამ გაეროს უშიშროების საბჭოს წარუდგინა აფხაზეთის კონფლიქტის მოგვარების გეგმა.

აფხაზეთში სრულმასშტაბიანი პოლიტიკური მოწესრიგების ჩვენი გეგმა ითვალისწინებს:

- ლტოლვილთა და ხიზანთა დაუყოვნებლივ, უსაფრთხო და ღირსეულ დაბრუნებას თავიანთ საცხოვრებელ ადგილებში;

- არჩევნების გამართვას საერთაშორისო კონტროლის პირობებში და მის საფუძველზე ხელისუფლების ახალი ორგანოების შექმნას;

- არჩევნების გამართვამდე - საერთაშორისო დირექტორატის შექმნას მხარეების, ლტოლვილთა საქმეების უმაღლესი კომისრის, რუსეთის ფედერაციის, „საქართველოს მეგობართა“ ჯგუფისა და გაეროს სხვა წევრი სახელმწიფოების წარმომადგენელთა მონაწილეობით;

- აღმასრულებელი ხელისუფლების ფუნქციების შესასრულებლად უნდა შეიქმნას აფხაზეთის დროებითი შერეული ადმინისტრაცია, რომელიც იმოქმედებს საერთაშორისო დირექტორატის ხელმძღვანელობით.

გაეროს ეგიდით, რუსეთის ფედერაცის ხელშეწყობით და ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირის მონაწილეობით მოქმედებს სპეციალურად შექმნილი საერთაშორისო ორგანო, რომელიც დირექტორატთან ერთად შეიმუშავებს და განახორციელებს აფხაზეთის ეკონომიკური აღორძინების პროგრამას.

აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების განლაგების სამი ვარიანტი არსებობს: პირველი. მრავალეროვანი სამშვიდობო ძალების შეყვანა აფხაზეთში გაეროს ეგიდით. მეორე. რუსეთის ჯარების ნაწილების შეყვანა კონფლიქტის ზონაში გაეროს ალმით. მესამე, რუსეთის ჯარების განლაგება აფხაზეთში ორმხრივი მოლაპარაკების საფუძველზე გაეროს მეთვალყურეობით.

თუ რომელი ვარიანტი შევა ძალაში, ეს დამოკიდებული იქნება უშიშროების საბჭოზე.

რა მძიმეც არ უნდა იყოს ომის შედეგები, ემოციებს არ უნდა ავყვეთ, ჩვენ არ უნდა გავაიგივოთ ერთმანეთთან აფხაზი სეპარატისტები და აფხაზი ხალხი.

ამ მხრივ გადაიდგა რეალური ნაბიჯები. აუცილებელია ქართველების და აფხაზების, ქართველების და ოსების საუკუნეობრივი მეგობრობის და ძმობის ტრადიციების აღორძინება.

აფხაზეთის კონფლიქტის მოგვარებაში საჭიროა აფხაზეთის ქართველთა როლის ამაღლება, მათზე, განსაკუთრებით ლტოლვილებსა და იძულებით გადაადგილებულ პირებზე ზრუნვა, მათი უფლებების დაცვა, გასაჭირის შემსუბუქება.

აუცილებელი იმიერკავკასიის მთიელთა კონფედერაციის დაქირავებული რაზმების ალაგმვა. ისინი კავშირს კრავენ უკიდურეს ფუნდამენტალისტებთან, შინაზდილ ფაშიზმთან და სეპარატისტებთან. საჭიროა, რუსეთის ახალ პარლამენტთან და დსთ-ს საპარლამენტო ასამბლეასთან კონსტრუქციული ურთიერთობა. ამ მხრივ პირველი ნაბიჯები უკვე გადაიდგა.

აუცილებელია წინდახედული, რაციონალური, ფრთხილი, მაგრამ ეფექტიანი მოქმედების სტრატეგიისა და ტაქტიკის შემუშავება და განხორციელება.

საქართველოს ურთიერთობა რუსეთთან ყოველთვის იყო, როგორც იტყვიან, ყოფნა-არყოფნის საკითხი. ჩვენ სწორი გზით მივდივართ, იმ გზით, რომელიც ორივე ქვეყნის და მსოფლიო თანამეგობრობის ინტერესებს პასუხობს.

დღევანდელ საქართველოში აფხაზეთის კონფლიქტის გარდა, არსებობს კონფლიქტის მეორე დიდი კერა - შიდა ქართლის, სამაჩაბლოს, ე.წ. „სამხრეთ ოსეთის“ კონფლიქტი. უნდა გავითვალისწინოთ ცხინვალის კონფლიქტის მოწესრიგების ისტორიული გაკვეთილები, რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა ამ ფონზე და მისი პოზიტიური და ნეგატიური შედეგები. მე მიმაჩნია, რომ ქართველთა და ოსთა კონფლიქტის მოგვარება შედის ახალ, უფრო ხელსაყრელ ფაზაში: საჭიროა ამ პროცესის ინტენსიფიკაცია.

ღრმა ანალიზს მოითხოვს მდგომარეობა უპირატესად აზერბაიჯანელებით დასახლებულ საქართველოს რეგიონებში. საჭიროა სიტუაციის კრიტიკული შეფასება, და რეალური ზომების მიღება წინათ დაშვებული შეცდომების გათვალისწინებით.

უფრო დეტალურად არის შესასწავლი მდგომარეობა უპირატესად სომხებით და ბერძნებით დასახლებულ საქართველოს რაიონებში. მისაღებია გადაუდებელი ღონისძიებები ხალხთა მეგობრობის განმტკიცების მიზნით.

საჭიროა ხელისუფლებაში ეროვნულ უმცირესობათა წარმომადგენლობის გაძლიერება.

საქართველოს სახელმწიფო სრულ გარანტიას აძლევს საქართველოში მცხოვრებ რუსებს, უკრაინელებს, აზერბაიჯანელებს, სომხებს, ბერძნებს, აფხაზებს, ოსებს, ებრაელებს, ქურთებს, ასირიელებს. ყველა სხვა ეროვნების საქართველოს მოქალაქეებს, რომ მათი ეროვნული ინტერესები კონსტიტუციურად იქნება დაცული.

აუცილებელია შემუშავდეს საქართველოს ყველა ეროვნული უმცირესობის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის, ეროვნული კონსენსუსის პროგრამა. მან ასახვა უნდა ჰპოვოს კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში.

XIV. სამართალდამცავი ორგანოების რეფორმა.
კრიმინოგენური სიტუაციის გაუმჯობესება

მოქალაქეთა კავშირი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს საზოგადოებრივი წესრიგის განმტკიცების პრობლემას, რადგანაც დღეს ეთნოკონფლიქტების ფონზე სოციალურად მეტად საშიში ხდება კრიმინოგენური სიტუაცია.

რადიკალურად უნდა გარდაიქმნას სამართალდამცავი ორგანოების საქმიანობა. კონსტიტუციამ, ორგანულმა კანონებმა ხელი უნდა შეუწყონ სამართალდამცავი ორგანოების სისტემის სრულყოფას. პირველ რიგში საჭიროა სამართალდამცავი ორგანოების დამოუკიდებლობა. ისინი უნდა ექვემდებარებოდნენ მხოლოდ კონსტიტუციას, კანონს და ამ საფუძველზე ლეგიტიმურ ხელისუფლებას.

უნდა განხორციელდეს შინაგან საქმეთა სამინისტროს, პროკურატურის, სასამართლოს, უშიშროების საბჭოს ორგანოების რადიკალური რეფორმები, გაძლიერდეს ბრძოლა პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურ მაფიასთან, კორუფციასთან, ფარულ იატაკქვეშა ბიზნესთან, ე.წ. „ჩრდილოვან ეკონომიკასთან“, ნარკობიზნესთან, რეკეტთან, მექრთამეობის, გამოძალვის, ყაჩაღობის, ბანდიტიზმის, მკვლელობების ფაქტებთან და სხვა სოციალურად განსაკუთრებით საშიშ დამნაშავეობასთან.

ამავე დროს, საზოგადოებრივი წესრიგის განხორციელების საფუძველზე, უნდა შეიქმნას კანონიერი ბიზნესისა და ინვესტიციებისათვის, თავისუფალი ეკონომიკური ზონების შექმნისათვის ხელსაყრელი სამართლებრივი სივრცე სრულიად საქართველოს ტერიტორიაზე. სრული მხარდაჭერა უნდა ჰქონდეს კანონიერ ბიზნესს, კომერციას, ჯანსაღ კონკურენციას.

საჭიროა ინსტიტუციონალური და სტრუქტურული ცვლილებები, პირველ რიგში ყველა სხვა უწყებებიდან გამოძიების ორგანოების გამოყოფა და უშუალოდ მთავრობას დაქვემდებარებული ცალკე საგამოძიებო კომიტეტის შექმნა. ეს ღონისძიება გარკვეულ ეტაპზე განხორციელდება.

რეფორმა სჭირდება სასჯელის მოსახდელ დაწესებულებათა სისტემას.

სახელმწიფო კანონიერების დაცვის, გამოძიების ეფექტურად წარმართვისა და ადამიანის უფლებებისა დაცვის პრინციპებიდან გამომდინარე უნდა ამაღლდეს ადვოკატურის როლი.

საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვა - ადამიანის უფლებების დაცვაა.

საჭიროა წესრიგის დამყარება თანამედროვე იურიდიული კულტურის დონეზე ციხეებში, კოლონიებში, თავისუფლების აღკვეთის სხვა ადგილებში. უნდა მივიღოთ შესაბამისი კანონები.

გადაუდებელი საქმეა აუცილებელ სამართალდამცავი ორგანოების მუშაკთა მატერიალური მდგომარეობის გაუმჯობესება. მიზანშეწონილია კადრების მომზადება საქართველოს პოლიციისა და სასამართლოებისთვის საზღვარგარეთის დემოკრატიულ ქვეყნებში.

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ სასამართლო ხელისუფლების კონსტიტუციური რეფორმის შემდეგ რესპუბლიკის უმაღლესმა სასამართლომ, სამხარეო, რესპუბლიკური დაქვემდებარების სასამართლოებმა, თბილისის სასამართლომ, იუსტიციის სამინისტრომ, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ, პროკურატურამ, უშიშროების სამინისტრომ, სამართალდამცავი ორგანოების

მთელმა სისტემამ ძირფესვიანი გადრატეხა უნდა შეიტანოს კანონიერების დაცვისა და უშიშროების განმტკიცების საქმეში.

შინაგან საქმეთა სამინისტრო, უშიშროების სამინისტრო, იუსტიციის სამინისტრო, მაშველთა კორპუსი, დაინტერესებული უწყებები და ორგანიზაციები ახორციელებენ ერთობლივ ფუნდამენტურ პროგრამას „წესრიგი და კანონიერება“.

მოქალაქეთა კავშირი აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს მართლწესრიგის განმტკიცებაში, კანონიერების გატარებაში.

XV. მასობრივი საინფორმაციო სისტემების რეფორმა

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ საჭიროა საინფორმაციო სისტემების რეფორმა, მსოფლიო ინფორმაციულ სისტემაში საქართველოს მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებების ოპერატიული ინტეგრაცია.

კიდევ უფრო ეფექტიანად უნდა ამოქმედდეს კანონი პრესის თავისუფლების შესახებ, ამაღლდეს პრესის, რადიოს, ტელევიზიის მუშაკთა პროფესიონალიზმი, მათი პასუხისმგებლობა ერისა და ისტორიის წინაშე.

პრესის თავისუფლება და პასუხისმგებლობა საზოგადოების კულტურის დონის ანარეკლია.

დემოკრატიული, პლურალისტური, თავისუფალი ბეჭდვითი სიტყვა ახალი სუვერენული, დამოუკიდებელი, დემოკრატიული საქართველოს, ახალი ტიპის სახელმწიფოსა და ახალი საზოგადოების მშენებლობისა და პიროვნების თავისუფლების დაცვის საიმედო ინსტრუმენტი უნდა გახდეს რეალურად.

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ სახელმწიფომ ხელი უნდა შეუწყოს პრესის, რადიოს, ტელევიზიის განვითარებასა და სრულყოფას.

იმავე დროს, სანამ სახელმწიფო აფინანსებს პრესის ამა თუ იმ ორგანოს, - რადიოს, ტელევიზიას, საინფორმაციო სააგენტოს, მას აქვს უფლება მოსთხოვოს მათ სახელმწიფო პოლიტიკის ობიექტურად გაშუქება, დაუკვეთოს პროგრამები და გადაცემები. თანამშრომლობა პრესასა და ხელისუფლებას შორის ტრადიციული უნდა იყოს.

აუცილებელია შეიქმნას და რეალურად და ეფექტიანად ამოქმედდეს საქართველოს მსოფლიო საინფორმაციო სამსახური. მსოფლიო ინფორმაციის ბაზარზე და გავიტანოთ კონკურენტუნარიანი შემოქმედებითი პროდუქცია, დავიცვათ ქართველი ერისა და საქართველოს სახელმწიფოს ინტერესები. ამ თვალსაზრისით სერიოზული მისია აკისრია საკოორდინაციო ბიუროს, რომელიც სახელმწიფოს მეთაურთან შეიქმნა.

უნდა განხორციელდეს ტელევიზიისა და რადიომაუწყებლობის და პოლიგრაფიისა და საგამომცემლო საქმის კორპორაციებისა და სხვა დაინტერესებული ორგანიზაციების პროგრამები: „რადიო და ტელევიზია“, ჟურნალი, გაზეთი, წიგნი, „მსოფლიო საინფორმაციო სამსახური“, რომლებიც თანამედროვე დონეზე შემუშავდება.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს ამ პროგრამების განხორციელებაში.

* * *

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ სამართლებრივი სახელმწიფოს აშენება, საკანონმდებლო, აღმასრულებლი და სასამართლო ხელისუფლების ავტონომიური და ადგილობრივი მმართველობის ორგანოების ძირფესვიანი რეფორმები და ეფექტიანი ფუნქციონირება პოლიტიკური, ეკონომიკური, ფინანსური, სოციალური და საერთო კრიზისის დაძლევისა და სტაბილიზაციის საფუძველთა საფუძველია.

პოლიტიკური პროგრამის შესრულებაზე ბევრად არის დამოკიდებული ეკონომიკური და სოციალური პროგრამების განხორციელება, რომლებიც სახელმწიფო რეფორმების პროგრამის პარალელურად მიმდინარეობს და თავის მხრივ ხელს უწყობს პოლიტიკური რეფორმების წარმატებას.

ევროპისა და აზიის 20-მდე სახელმწიფო ახორციელებს დღეს „სოციალიზმის მსოფლიო სისტემის“, საბჭოთა იმპერიის ნანგრევებზე ძირფესვიან პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სოციალურ რეფორმებს.

ერთ-ერთი მათგანია საქართველო.

საქართველოში პოლიტიკური რეფორმების წინამდებარე პროგრამის განხორციელება, როგორც ვთქვით, იცავს 1994-2000 წწ. პერიოდს XX საუკუნის დასასრულამდე.

კიდევ ერთხელ მინდა განვაცხადო, რომ პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური რეფორმების ძირითადი იდეები ჩამოყალიბდა ჩვენს წინასაარჩევნო პლატფორმაში, მოხსენებაში, რომელიც გაკეთდა მეცნიერებათა აკადემიაში, აგრეთვე სხვა სახელმწიფო დოკუმენტებში.

რეფორმების იდეებმა პრინციპში მოწონება დაიმსახურეს, არჩევნები ფაქტობრივად პლებისცისტად, რეფერენდუმად იქცა. ხალხმა მოიწონა პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური რეფორმების პროგრამა.

ამჟამად ჩვენ რეფორმების ახალ ეტაპზე ვიმყოფებით. პოლიტიკური სახელმწიფო რეფორმების განხორციელების შედეგად უახლოეს შვიდწლეულში ჩამოყალიბდა საქართველოს ახალი ტიპის სახელმწიფო, ახალი ტიპის საზოგადოება, ეკონომიკური რეფორმების შედეგად კი - ახალი ტიპის საბაზრო ეკონომიკა.

ეკონომიკური რეფორმების პროგრამა პოლიტიკური რეფორმების პროგრამის გაგრძელებას, ეროვნული პროგრამის მეორე ნაწილს წარმოადგენს.

II. ეკონომიკური და სოციალური რეფორმების პროგრამა
და მოქალაქეთა კავშირის ამოცანები

I

დღეს საქართველოს მოსახლეობის 90 პროცენტი სიღარიბის ზღვარს მიღმა იმყოფება, დიდი ნაწილი შიმშილობს. ადგილი აქვს ამ ნიადაგზე სიკვდილიანობას.

კატასტროფული შეუსაბამობაა საარსებო დონესა, ფასებსა და ხელფასებს შორის. ეკონომიკა და სოციალური სფერო მოიცვა ღრმა კრიზისმა.

მე მიმაჩნია, რომ ფასების ზრდის პროპორციულად დაუყოვნებლივ, ხვალიდანვე უნდა გაიზარდოს ხელფასები, სტიპენდიები, პენსიები. წინააღმდეგ შემთხვევაში კატასტროფა გარდაუვალია. საშუალო ხელფასი ასი ათას კუპონს ვერ აღწევს, მინიმალური საარსებო დონის შენარჩუნება კი რამდენიმე მილიონ კუპონს მოითხოვს ერთ სულზე თვეში. ასეთია სტატისტიკის სამსახურის მონაცემები.

სახელმწიფო არ შეიძლება ამ ექსტრემალურ სიტუაციაში მეთვალყურის როლში გამოდიოდეს. საჭიროა სწრაფი რეაგირება, ადამიანთა ფიზიკური არსებობის გადარჩენა.

ეს პარლამენტის, მინისტრთა კაბინეტის, ფინანსთა სამინისტროს, ეკონომიკის სამინისტროს, ეროვნული ბანკის, სხვა სტრუქტურების გადაუდებელი ამოცანაა.

ძლიერდება ჰიპერინფლაცია, იზრდება უმუშევრობა, მატულობს ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ მოქალაქეთა რიცხვი, მკვეთრად ეცემა კუპონის კურსი, წარმოებისა და ცხოვრების დონე.

პარლამენტის, მინისტრთა კაბინეტის, სამინისტროებისა და უწყებების, ადგილობრივი ხელისუფლებისა და მმართველობის ორგანოების მიერ გატარებული ანტიკრიზისული ღონისძიებები ვერ იძლევა საჭირო ეფექტს.

დესტრუქციული ოპოზიცია, კონსტრუქციული თანამშრომლობის ნაცვლად, ამ ფაქტებით პოლიტიკურ სპეკულაციას ეწევა, იაფფასიანი პოპულიზმის დონეზე.

მოქალაქეთა კავშირის უახლოესი ამოცანაა საქართველოს გამოყვანა ღრმა ეკონომიკური კრიზისიდან და ამ საფუძველზე მოქალაქეთა ცხოვრების გადაუდებელი გაუმჯობესება. ასეთი პროგრამა წარდგენილია საქართველოს პარლამენტში (ანტიკრიზისული პროგრამა), რომლის ძირითადი დებულებები აპრობირებულია მოქალაქეთა კავშირში.

ლაპარაკია საქართველოს რესპუბლიკაში მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და სისტემური ცვლილებების ანტიკრიზისულ პროგრამასა და საქართველოს რესპუბლიკის სოციალური და ეკონომიკური განვითარების პროგნოზულ პარამეტრებზე 1994-1995 წლებისათვის. ორივე დოკუმენტი რადიკალური რეფორმების პროგრამას წარმოადგენს, მოწონებულია საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულებებით და დამტკიცებულია მინისტრთა კაბინეტის დადგენილებით.

სასურველია ამ დოკუმენტებს იცნობდეს მოქალაქეთა კავშირის ყველა წევრი, საქართველოს ყველა მოქალაქე.

ეს დოკუმენტები უნდა გამოქვეყნდეს პრესაში.

აღნიშნულ სამთავრობო, სახელმწიფოებრივ დოკუმენტებში განისაზღვრა როგორც გრძელვადიანი სტრატეგიული განვითარების ძირითადი მიმართულებები და პრიორიტეტები, ისე სადღეისო გადაუდებელი ღონისძიებები.

საქართველოს რესპუბლიკის ანტიკრიზისული პროგრამა მოიცავს სამ ძირითად ასპექტს: კონცეპტუალურს, პროგნოზულს და ეკონომიკის მარეგულირებელ ღონისძიებებს, 100-მდე სახელმწიფოებრივი მიზნობრივი პროგრამების ჩათვლით. მისი პარამეტრები დღევანდელი კრიზისული სიტუაციის გათვალისწინებით გადაისინჯება და განახლდება ყოველ კვარტალურად, რეალურად ჩამოყალიბებული ეკონომიკური ვითარების შესაბამისად.

ამ ორი ძირითადი დოკუმენტის შესაბამისად, სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულებებისა და მინისტრთა კაბინეტის დადგენილებების საფუძველზე, შემუშავდება ყველა სამინისტროსა და უწყების, ყველა რეგიონის ანტიკრიზისული პროგრამა.

ჩემს მოხსენებაში მე ეროვნული პროგრამის მხოლოდ ზოგიერთ ძირითად, საკვანძო საკითხს და მოქალაქეთა კავშირის ამოცანებს შევეხები, რადგანაც პროგრამა მთლიანად გამოქვეყნდება.

ანალიზი გვაჩვენებს, რომ დღევანდელ კრიზისს საქართველოში სტრუქტურულ-სისტემური ხასიათი აქვს და მოიცავს ეკონომიკური სისტემის ყველა რგოლსა და ელემენტს. კრიზისმა გააღრმავა საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური ჩამორჩენილობა.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ წარმოების კრიზისიდან გამოყვანის ყველაზე უფრო უმოკლესი და ეფექტიანი გზაა ყოფილ საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებთან, დამოუკიდებელი სახელმწიფოების, თანამეგობრობის ქვეყნებთან ეკონომიკური კავშირის აღდგენა და განვითარება. ამ ქვეყნების წარმოება ტექნოლოგიურად ურთიერთდამოკიდებულია, მათი პროდუქცია ურთიერთშეთავსებადია. ამასთან, აღნიშნული კავშირების აღდგენაში უმთავრესია რუსეთისა და ესენგეს (დსთ) ქვეყნების ბაზრის შენარჩუნების საკითხი.

უნდა განხორციელდეს ინსტრუქციული, სტრუქტურული, ტექნოლოგიური გარდაქმნები, რაც აუცილებელია საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის დასაჩქარებლად.

არსებულ ძირითად ფონდებს მოდერნიზაცია და განახლება სჭირდება, სხვანაირად ისინი ფიზიკურად განადგურდება.

დაუშვებელია ღია ეკონომიკაზე გადასვლა უმართავად. საჭიროა ეკონომიკის მართვა და რეგულირება საბაზრო პრინციპებით.

პროგრამის თანახმად, მოკლევადიან და საშუალოვადიან პერიოდში საქართველოს სოციალური და ეკონომიკური განვითარების მთავარი პრიორიტეტებია: 1. არსებული ღრმა ეკონომიკური მოშლილობა, კრიზისის რაც შეიძლება სწრაფად დაძლევა; 2. საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის დაჩქარება აუცილებელი ინსტიტუციური და სტრუქტურული გარდაქმნების, მცირე, საშუალო და დიდი ბიზნესის განვითარებისა და დაჩქარების გზით; 3. ეკონომიკის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი სფეროების ენერგოუზრუნველყოფა მოხმარების ეკონომიის, საკუთარი ენერგოწარმოების გადიდების, ენერგიის დამზოგი ტექნოლოგიების დანერგვის შედეგად; 4. სურსათის მოხმარების დონის ამაღლება აგროსამრეწველო კომპლექსის უპირატესი განვითარების საფუძველზე; 5. სატრანსპორტო და სხვა კომუნიკაციების წინმსწრები განვითარება; 6. ექსპორტის გზით ვალუტის მიღება, საექსპორტო ბაზის გაფართოება, ისეთი წარმოების უპირატესი განვითარება, როგორიც არის: ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქცია, მეცნიერებატევადი პროდუქცია, შავი და ფერადი მეტალურგია, ქიმიური წარმოება და სხვ.

კრიზისის დაძლევისა და დამოუკიდებელი ეკონომიკის ფორმირებისათვის პირველი წყარო, უმთავრესი პრიორიტეტი არის საბაზრო ეკონომიკა, იმავე დროს უნდა გავითვალისწინოთ, რომ საჭიროა ეკონომიკური რეფორმების სისტემატურად, და, არა ცალკეული ელემენტების, სეგმენტების მიხედვით განხორციელება.

2000 წლამდე ჩვენ უნდა გავიაროთ განვითარების სამი ეტაპი.

სოციალურ სფეროში უმთავრესი ამოცანაა მოსახლეობის ფიზიკური შენარჩუნება და სოციალური აფეთქების თავიდან აცილება. მეორე საფეხურზე - მოსახლეობის მოხმარების წინაკრიზისული დონის თანდათანობით აღდგენა. მესამე ეტაპზე - განვითარებული ქვეყნის შესაბამისი ცხოვრების ხარისხის სტანდარტების მიღწევა, სოციალურად ორიენტირებული საბაზრო მეურნეობის დამკვიდრება.

ანტიკრიზისულ პროგრამაში საპროგნოზო გაანგარიშებები წარმოდგენილია ორ ვარიანტად.

პირველი ვარიანტი ემყარება მოვლენათა იმგვარ (მინიმალურ) შეფასებას, როცა ვერ ხერხდება შიდაპოლიტიკურ პრობლემათა დარეგულირება, რუსეთის ფედერაციასთან საქართველოსათვის მისაღები სახელმწიფოებრივი ურთიერთობების დამყარება და ამ საფუძველზე ტრადიციული სამეურნეო კავშირების ნორმალიზაცია „ესენგეს“ (დსთ-ს) ქვეყნებთან. ასეთ პირობებში რესპუბლიკის ეკონომიკა ფუნქციონირებს საგანგებო ვითარებაში, შინაგანი რესურსებისა და შესაძლებლობათა მაქსიმალურად მობილიზაციისა და საერთაშორისო ეკონომიკური ორგანიზაციებისა და დასავლეთის განვითარებული სახელმწიფო ეკონომიკური, უპირატესად ჰუმანიტარული დახმარების საფუძველზე.

მეორე ვარიანტი მნიშვნელოვანწილად ოპტიმისტურია, მაქსიმალურია და ითვალისწინებს სამეურნეო-პოლიტიკური ვითარების გაცილებით ხელსაყრელ სცენარს, რომლის თანახმადაც, შიდა პოლიტიკური ვითარების მოწესრიგების, რუსეთთან თანასწორუფლებიან ხელშეკრულებათა განხორციელების, „ესენგეს“ (დსთ-ს) ქვეყნებთან სამეურნეო კავშირების აღდგენა-განვითარების და ამ პირობებში საზღვარგარეთული კაპიტალისათვის სასურველი ინვესტიციური გარემოს ჩამოყალიბებისა და შინაგანი რესურსების მობილიზაციის გზით შესაძლებელი გახდება ქვეყნის ეკონომიკური პოტენციალის უფრო ეფექტიანად გამოყენება.

მე მიმაჩნია, რომ ოპტიმალურია პროგრამის II ვარიანტი, რომელიც ითვალისწინებს ეკონომიკის მაქსიმალურ განვითარებას. ჩვენ „ესენგეს“ (დსთ) ქვეყნებთან აღვადგენთ პარტნიორულ ურთიერთობას, ამაში ეჭვი არ გვეპარება და, მაშასადამე, ორიენტაციას ვიღებთ პროგრამის მეორე ვარიანტის მაქსიმალურ მაჩვენებლებზე.

ამ პროგრამის თანახმად, 1994 წელს, 1993 წელთან შედარებით, მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობის მატება - 52% შეადგენს, ხოლო 1995 წელს - 124 პროცენტს. ეს რეალური მიჯნებია.

წარმოების მოცულობის მოსალოდნელი ზრდა ხელშემწყობ პირობებს ქმნის მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის მისაღწევად, მაგრამ გარედან შემოსატანი რესურსების მაღალი ფასების გამო, კვლავ რთული რჩება საფინანსო და ფულად-საკრედიტო ვითარება. იზრდება და სწრაფი ტემპებითაც, ქვეყნის საგარეო ვალები.

საგეგმო პერიოდისათვის კვლავ დამახასიათებელი იქნება მნიშვნელოვანი დისპროპორციები მზარდ ინვესტიციურ მოთხოვნილებასა და მისი დაკმაყოფილების შეზღუდულ შესაძლებლობას შორის, შრომის ნაყოფიერების ზრდის ტემპი კვლავ მნიშვნელოვნად ჩამორჩება შრომის ანაზღაურების ზრდის ტემპს.

გარკვეულწილად მციდება მოსახლეობის რიცხოვნობა და შესაბამისად კლებულობს შრომითი რესურსების რაოდენობაც. მოსალოდნელია რესპუბლიკიდან საზღვარგარეთის ქვეყნებში სამუშაო ძალის სერიოზული მიგრაცია.

შრომისა და სოციალური დაცვის სამინისტრომ შეიმუშავა პროგრამები „შრომა“, „მოსახლეობის სოციალური დაცვა“ და სხვ. საჭიროა ვიბრძოლოთ მათი რეალიზაციისთვის.

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ეკონომიკის სტრუქტურაში პრივატიზაციის შემდეგ კერძო სექტორის ხვედრითი წილის ზრდა. 1993 წელს ეროვნული შემოსავლის წარმოებაში კერძო სექტორის ხვედრითმა წილმა 48 პროცენტი შეადგინა, 1995 წლისათვის ნავარაუდევია ამ მაჩვენებლის 53-60 პროცენტამდე გაზრდა.

1994-1995 წლებში ინტენსიურად წარიმართება პრივატიზაცია. 1994 წლისათვის ნავარაუდევია მეურნეობის სხვადასხვა დარგების სახელმწიფო საწარმოებისა და სამეურნეო ორგანიზაციების ნახევარზე მეტის პრივატიზება. ჩამოყალიბდება სააქციო საზოგადოებები, საინვესტიციო ფონდების, ჰოლდინგური და ლიზინგური კომპანიების, სასაქონლო და ფასიანი ქაღალდების, ბირჟებისა და საბაზრო გარემოს შესაბამისი სხვა სტრუქტურები.

სახელმწიფო ქონების მართვის სამინისტრომ, სხვა დაინტერესებულ უწყებებთან და სტრუქტურებთან ერთად, შეიმუშავა ფუნდამენტური პროგრამა „პრივატიზაცია“. მის განხორციელებას სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს ჩვენი ეკონომიკისათვის.

მოქალაქეთა კავშირი ყოველმხრივ შეუწყობს ხელს ამ პროგრამის რეალიზაციას.

მიუხედავად მძიმე სასტარტო პირობებისა, ოპტიმისტური პროგნოზებია დასახული მატერიალური წარმოების სფეროს დარგების განვითარებაში.

1994 წლიდან გათვალისწინებულია სამრეწველო წარმოების მოცულობის შემცირების ტენდენციის დაძლევა და გარკვეული წინსვლის უზრუნველყოფა.

პროგნოზების მეორე ვარიანტით, 1994 წლისათვის, 1993 წელთან შედარებით, სამრეწველო პროდუქციის წარმოება 1,6-ჯერ გაიზრდება. მაგრამ ეს 1988 წლის დონის მხოლოდ 57 პროცენტი იქნება.

კერძო სექტორის ხვედრითი წილი 1993 წელს მრეწველობაში 1,5 პროცენტი იყო, 1994 წელს - 11% იქნება, ხოლო 1995 წელს - 13%-ს მიაღწევს.

მოგახსენებთ, საბაზრო ეკონომიკის პირობებში პროგნოზებიც, დაგეგმვაც, პროგრამებიც საორიენტაციოა და ძირფესვიანად განსხვავდება ე.წ. „დირექტიული დაგეგმარებისაგან“. ჩვენ დღეს თავისუფალი, ღია საბაზრო ეკონომიკის, ახალი, თავისუფალი ეკონომიკის ტერმინებით და კატეგორიებით ვაზროვნებთ და ვმოქმედებთ.

პროგრამის თანახმად, კანონზომიერად გაიზრდება ადგილობრივ სანედლეულო ბაზაზე დაფუძნებული დარგების ხვედრითი წილი, პირველ რიგში, სათბობისა და საშენ მასალათა მრეწველობაში.

რაც შეეხება მრეწველობის იმ დარგებს, რომლებიც ძირითადად შემოტანილ ნედლეულზე მუშაობენ, მათი ხვედრითი წილი თანდათანობით შემცირდება.

მრეწველობის სამინისტრომ, დეპარტამენტებმა „საქნავთობი“, „საქენერგო“, „საქგაზი“, „საქნახშირი“, კონცერნმა „ნავთობპროდუქტები“ სხვა უწყებებთან ერთად შეიმუშავეს პროგრამები „მრეწველობა“, „ენერგეტიკა“, რომლებიც კრიზისის დაძლევისა და სტაბილიზაციის ეროვნული პროგრამის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენენ. მათი რეალიზაცია საქართველოს ეროვნულ ინტერესებს ემსახურება.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი ამაყობს იმით, რომ მის რიგებში გაერთიანებული არიან მრეწველები, ბიზნესმენები, კომერსანტები, ბანკირები, ფინანსისტები, მენეჯერები, ახალი სოციალური ფენების წარმომადგენლები.

მოქალაქეთა კავშირი მთელი ხალხის და იმავე დროს თავისუფალ მეწარმეთა, დიდი, საშუალო, და მცირე ბიზნესის პოლიტიკური პარტიაა, პოლიტიკური მოძრაობაა, საბაზრო ეკონომიკის დამკვიდრება მისი ერთ-ერთი სტრატეგიული მიზანი და ამოცანაა.

იმავე დროს, საბაზრო ეკონომიკა და კერძო მესაკუთრეობის დამკვიდრება თვითმიზნური პრინციპი არ არის.

მხოლოდ ასეთი ტიპის ეკონომიკა და მეურნეობრიობა იქნება საფუძველი ყოველი მოქალაქის შეძლებული ცხოვრებისა, დასაქმებისა, სიღატაკის თავიდან აცილებისა.

მესაკუთრეთა ფენის ფორმირებას ხელს შეუწყობს პრივატიზაციის პროცესში უპირატესობის მინიჭება კოლექტივებისათვის, მათი წევრებისა და ოჯახებისათვის.

საჭიროა, სწრაფად გადაიჭრას საკითხი ფარული პრივატიზაციის ლეგალიზაციის შესახებ. უნდობლობა არ უნდა გამოვუცხადოთ დირექტორთა, ხელმძღვანელთა და სპეციალისტთა კორპუსს, თუკი ისინი უზრუნველყოფენ წარმოების მაღალეფექტიანობას და კოლექტივის წევრთა უკეთეს ცხოვრებას.

მოქალაქეთა კავშირი იმავე დროს არა მხოლოდ სამრეწველო, არამედ აგრარული რეფორმების პარტია და პოლიტიკური მოძრაობაა.

ანტიკრიზისული პროგრამის მაქსიმალური ვარიანტით 1994 წელს 1993 წელთან შედარებით, სოფლის მეურნეობის საერთო პროდუქციის მატება ნავარაუდევია - 53 პროცენტით, ამასთან გადამწყვეტ უპირატესობას მემცენარეობა დაისაკუთრებს, 1994 წელს მისი ხვედრითი წილი 80 პროცენტი გახდება.

საპროგნოზო პერიოდში გაგრძელდა კერძო სექტორის ხვედრითი წილის მატების ტენდენცია იმ ვარაუდით, რომ სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის წარმოებაში, 1996 წლისათვის იგი 70-80 პროცენტს მიაღწიეს.

1994 წლიდან სასოფლო-სამეურნეო წარმოებაში გათვალისწინებულია მნიშვნელოვანი სტრუქტურული ცვლილებები მარცვლეულის, კარტოფილის, შაქრის ჭარხლის და მეცხოველეობის პროდუქტების წარმოების წინგამსწრები ტემპებით განვითარების გზით.

სასოფლო-სამეურნეო წარმოების განვითარებაში დაგეგმილი დადებითი ძვრები უშუალოდ არის დაკავშირებული კვებისა და გადამამუშავებელი მრეწველობის შემდგომ განვითარებასთან, რომლის უმნიშვნელოვანეს ამოცანასაც წარმოადგენს ადგილობრივი ნედლეულის უდანაკარგოდ გადამუშავება, პროდუქციის ხარისხის გაუმჯობესება და ამ საფუძველზე მისი შეუფერხებელი რეალიზაცია, როგორც რესპუბლიკის შიგნით, ასევე მის ფარგლებს გარეთ. აღნიშნულის გათვალისწინებით 1994-1995 წლებში ნავარაუდევია საკონსერვო მრეწველობის, ღვინო-მასალების, პირველადი ბაიხის ჩაის, მინერალური წყლების, ხორცისა და რძის წარმოების სწრაფი ტემპებით განვითარება.

კვების მრეწველობის საწარმოების პრივატიზაციისა და აქციონერების შედეგად 1994-1995 წლებისათვის კერძო სექტორის ხვედრითი წილი ამ დარგში 25-30 პროცენტამდე გაიზრდება.

სოფლის მეურნეობისა და კვების მრეწველობის სამინისტრომ, მიწის რესურსებისა და მიწის კადასტრის დეპარტამენტმა, სატყეო მეურნეობის დეპარტამენტმა, პურ-პროდუქტების კორპორაციამ, სხვა უწყებებმა შეიმუშავეს აგრარულ-სამრეწველო კომპლექსში კრიზისის დაძლევის ფუნდამენტური პროგრამები („მიწა“, „პური“, „რძე“, „ხორცი“, „ჩაი“, „ციტრუსი“, „ღვინო“ და სხვ), რომელთა განხორციელებას ქვეყნისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს. ვიმეორებ, ასეთი პროგრამების სიმრავლე, ნურავის მოეჩვენება თავისუფალი მეწარმეობისა და საბაზრო პრინციპების შეზღუდვად. პირიქით, ეს და სხვა პროგრამები, რომელთა შესახებ საუბარია ამ მოხსენებაში, ემყარება სწორედ საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებს, ეკონომიკის რეგულირების დემოკრატიულ, ცივილიზებულ მეთოდებს.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი აერთიანებს გლეხობას, ფერმერებს, სოფლის მეურნეობისა და გადამამუშავებელი მრეწველობის მუშაკთა ფართო ფენებს, აგრობიზნესში დაკავებულ მოსახლეობას. ამიტომ, მოქალაქეთა კავშირის ღვიძლი საქმეა აგრარულ-სამრეწველო კომპლექსის ფუნდამენტური პროგრამების განხორციელება.

ინვესტიციების შეზღუდულობის გამო, ინდუსტრიული ბაზებით აღჭურვილია სამშენებლო ორგანიზაციების დიდი ნაწილი ფაქტობრივად დაუტვირთავია. მიზანშეწონილია აღნიშნული სამშენებლო ორგანიზაციების პრივატიზაციების დაჩქარება, გარდა დიდი სპეციალიზებული ორგანიზაციებისა („საქმონტაჟსპეცმშენი“, „საქგვირაბმშენი“, „საქჰიდროენერგომშენი“, „თბილმეტრომშენი“, „წყალმშენი“ და სხვა).

მშენებლობისა და არქიტექტურის საქმეთა კომიტეტმა შეიმუშავა პროგრამები „მშენებლობა“, „არქიტექტურა“, რომელთა განხორციელება დიდი ეროვნული საქმეა.

მიუხედავად მწვავე ფინანსური კრიზისისა, პროგნოზი ითვალისწინებს კავშირგაბმულობის დარგის შემდგომ განვითარებას, პირველ რიგში კი, სტიქიითა თუ საომარ-ტერორისტული მოქმედებებით დაზიანებული კომუნიკაციების აღდგენას. აქ კარგი პერსპექტივები გამოიკვეთა უცხოეთის ბიზნესთან თანამშრომლობაში.

აშშ ვიზიტის დროს გაფორმდა ხელშეკრულება კავშირგაბმულობის დარგში ორ ქვეყანას შორის თანამშრომლობის მიზნით.

კავშირგაბმულობის სამინისტრომ, სხვა უწყებებთან ერთად, საერთაშორისო სტანდარტების გათვალისწინებით, შექმნა პროგრამა „კავშირგაბმულობა“, რომელიც უსათუოდ უნდა განხორციელდეს. ეს პროგრამა, ისევე, როგორც ყველა სხვა ანალოგიური პროგრამა, კრიზისის დაძლევისა და სტაბილიზაციის პროგრამის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს.

1994-1995 წლებში პროგნოზებით გათვალისწინებულია ტრანსპორტის ყველა სახეობის განვითარება.

საქართველოს სარკინიგზო, საზღვაოსნო, საჰაერო, საავტომობილო ტრანსპორტის დეპარტამენტებმა, სხვა უწყებებთან ერთად, შეიმუშავეს პროგრამა „ტრანსპორტი“, რომელიც სრულიად ახალ პერსპექტივებს გადაშლის რესპუბლიკის ეკონომიკისა და კულტურის წინაშე.

ყველა ამ პროგრამის მიზანია სახელმწიფო და კერძო სტრუქტურული მეურნეობის ყველა სფეროში შეუქცევადად დამკვიდრდეს საბაზრო ეკონომიკის პრინციპები, აამაღლოს საქართველოს მოსახლეობის კეთილდღეობა.

მოქალაქეთა კავშირი უდიდეს მნიშვნელობას ანიჭებს ეკოლოგიის პრობლემებს, მწვანეთა ეროვნულ და მსოფლიო მოძრაობას.

გარემოს დაცვის სამინისტრომ შექმნა ეკოლოგიური კატასტროფის თავიდან აცილების პროგრამა „ეკოლოგია“.

საჭიროა პოლიტიკურმა პარტიებმა, მათ შორის მოქალაქეთა კავშირმა, ფართო საზოგადოებამ აქტიური მონაწილეობა მიიღონ ამ და სხვა დარგობრივი და დარგთაშორისი ინტეგრირებული, მიზნობრივი პროგრამების განხორციელებაში.

1994-1995 წლებში, 1993 წელთან შედარებით, ნავარაუდევია, მოსახლეობის ფულადი შემოსავლების მნიშვნელოვანი მატება (8-12 ჯერ 1994 წელს და 18-20 ჯერ 1995 წელს).

ამასთან, შემოსავლებში კვლავ დიდი ხვედრითი წილი ხელფასზე მოდის, თუმცა, მასში თანდათანობით მნიშვნელოვან ადგილს იჭერს შემოსავლები საფინანსო სისტემიდან.

1994 წლის მეორე ნახევრიდან მოსალოდნელია ფასების შედარებითი სტაბილიზაციის დაწყება, რასაც ხელს შეუწყობს მოთხოვნა-მიწოდების საბაზრო მექანიზმის რეალურად ამოქმედება და ეკონომიკური მეთოდებით ფასწარმოქმნის მართვადობის ამაღლება.

ვაჭრობისა და მომარაგების სამინისტრომ სხვა დაინტერესებულ უწყებებთან ერთად შექმნა პროგრამები „ვაჭრობა“, „მომარაგება“, აუცილებელია მათი რეალიზაცია.

II

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ განსაკუთრებით დიდ მნიშვნელობას იძენს დღევანდელ პირობებში ეკონომიკის მართვადობის გაძლიერება, რაც გულისხმობს ეკონომიკის პირდაპირი და არაპირდაპირი, სახელმწიფო და საბაზრო რეგულირების მექანიზმების ორგანულ შერწყმას. ამისათვის აუცილებელია შემდეგი. გადაუდებელი ღონისძიებების განხორციელება:

1. საგანგებო ეკონომიკური მდგომარეობის გამოცხადება საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე; 2. არსებულ პარტიებს შორის შეთანხმების მიღწევა პოლიტიკური მორატორუმის შესახებ, დესტაბილიზაციის დაუშვებლობის, რეფორმის ნორმალურ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ პირობებში განხორციელების თაობაზე; 3. შეთანხმების დადება მთავრობას, მეწარმეებს და პროფკავშირებს შორის გაფიცვებზე მორატორიუმის შესახებ; 4. მწვავე კრიმინოგენური მდგომარეობის განმუხტვა ქვეყანაში; 5. საშემსრულებლო და სახელშეკრულებო დისციპლინის განმტკიცება მეურნეობრიობის როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო სექტორში, სახელმწიფო საწარმოების პროდუქციის სახელმწიფო საცალო ქსელში თავისუფალ ფასებში გაყიდვა; 6. რაციონალური კონკრეტული ანტიკრიზისული პროგრამების შემუშავება და განხორციელება, რეგიონული და ფირმული ანტიკრიზისული პროგრამების ურთიერთდაბალანსება და სხვა.

ეკონომიკური მოშლილობის პირობებში საჭიროა მეურნეობის არა მხოლოდ მაკროეკონომიკურ (მთელი ეკონომიკის) სტაბილიზაციაზე ფიქრი, დიდი მნიშვნელობა აქვს მიკროეკონომიკასაც. (ცალკეულ საწარმოებს, ფირმებს და ა.შ.), ამიტომ თითოეულ ცალკეულ შემთხვევაში, უნდა განისაზღვროს როგორ უნდა ამუშავდნენ საწარმოები, დაზუსტდეს ჩაკეტილი ციკლის წარმოების ორგანიზაციის მასშტაბები და იმ რესურსების ნუსხა და მოცულობა, რომელთა შემოტანა აუცილებელია საზღვარგარეთიდან. მხოლოდ ასეთი მიდგომა უზრუნველყოფს ადგილობრივი რესურსების სრულ გამოყენებას, მოთხოვნის შემცირებას საზღვარგარეთულ პროდუქციაზე და ამით საგადამხდელო ბალანსის გაუმჯობესებას.

მოქალაქეთა კავშირი თვლის, რომ მოსახლეობის ფიზიკური შენარჩუნებისათვის აუცილებელია სოციალურად ყველაზე დაუცველი ფენებისათვის მიზნობრივი სახელმწიფო დახმარების გაწევა, ტრანსპორტის, განათლების, ჯანმრთელობის, მეცნიერების, კულტურის სახელმწიფო დოტირების რაციონალიზაცია.

სახელმწიფოს პროგრამა „სურსათის“ განხორციელების მიზნით, საბედნიეროდ სოფლის მეურნეობასთან ურთიერთობა უნდა დაეფუძნოს ნამდვილი კონტრაქტირების სისტემას, უნდა ჩამოყალიბდეს სოფლის მეურნეობრივი მწარმოებლის სტიმულირების საბაზრო მექანიზმი, პრიორიტეტულად უნდა განვითარდეს მარცვლეულის წარმოება, მეცხოველეობა, კომბინირებული საკვების მრეწველობა. ამ ეტაპზე დასაშვებია კონტრაქტირებით ნატურალური გაცვლის შემოღება.

მოქალაქეთა კავშირის აზრით, დღეს ერთ-ერთი უპირველესი ამოცანაა ჰიპერინფლაციის დაძლევა და ფულის კურსის სტაბილიზაცია. სახელმწიფოს ანტიინფლაციური პროგრამის უმთავრეს შემადგენელ ნაწილად მიგვაჩნია ფინანსური სტაბილიზაციის ღონისძიებები, ბიუჯეტის დეფიციტის მაქსიმალურად შემცირება, სტრუქტურული დისპროპორციების დაძლევა, სამომხმარებლო ბაზრის გაჯერება მინიმალურად აუცილებელ დონეზე, იმპორტ-ექსპორტის სტრუქტურის რეორგანიზაცია.

უშუალოდ ფასწარმოქმნის სფეროში გასატარებელი ღონისძიებებია: ფასწარმოქმნის, მართვადობის ამაღლება, მისი სახელმწიფო რეგულირების, ფასების აღრიცხვის, რეგისტრაციის, ზედამხედველობისა და კონტროლის სისტემის სრულყოფა. ფასწარმოებაში ანტიმონოპოლიური ღონისძიებების გატარება, სპეციალური სამთავრობო კონკრეტული პროგრამის შემუშავება და განხორციელება.

ეკონომიკის წინაშე მდგარი ამოცანებიდან ერთ-ერთი უმთავრესია ეროვნული ვალუტის საკითხი. კუპონმა უნდა მოამზადოს სრულფასოვან ფულად ერთეულზე გადასასვლელი ეკონომიკური პირობები. ამისათვის გარდამავალ პერიოდში ეკონომიკის გამოცოცხლებამდე უნდა განხორციელდეს მკაცრი შერჩევითი, სელექციური ფულად-საკრედიტო პოლიტიკა, უზრუნველყოფილი იქნეს კუპონის სრულმასშტაბიანი მიმოქცევა, წარმოების მოცულობის გადიდება, საჩეკო (სავექსელო) ანგარიშსწორების მექანიზმების ამოქმედება, ნაღდ და უნაღდო ანგარიშსწორების განვითარება.

ქართული ფულის უზრუნველყოფის ბაზის შესაქმნელად უნდა იქნეს გამოყენებული: ერთი მხრივ, სასაქონლო რესურსები, - რაც წარმოების დონეზე, იქნება დამოკიდებული, კეთილშობილი ლითონები, უცხოური ვალუტა და სხვა რეალური ფასეულობები. მათ შორის ბუნებრივი რესურსებიც, რომელთა დაგირავება შეიძლება საზღვარგარეთ ეროვნული ვალუტის განმტკიცების მიზნით. მეორე მხრივ, მიზანშეწონილია ეროვნული ვალუტის უცხოურ სარეზერვო ვალუტაზე ე.წ. „მიბმის“ ეფექტური მექანიზმის შემუშავება. ძალისხმევა არ უნდა დავაკლოთ შეღავათიანი კრედიტის მიღების ხარჯზე ეროვნული ვალუტის გამაგრების შესაძლებლობებს.

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ სამანეთო ზონაში შესვლის საკითხი სერიოზულ შესწავლას მოითხოვს, საკუთარი შესაძლებლობებისა და საგარეო ურთიერთობების ყოველმხრივი გათვალისწინების საფუძველზე. აქ არ გამოქვეყნდება ნაჩქარევი დასკვნები.

უნდა შემუშავდეს სახელმწიფო პროგრამა „საქართველოს ეკონომიკა და სამანეთო და სადოლარო ზონები“.

ზოგს მიაჩნია, რომ სამანეთო ზონა არ არსებობს, ეს მოსაზრება არასწორია.

მოქალაქეთა კავშირი თვლის, რომ დიდი ყურადღება უნდა დაეთმოს ეკონომიკის სახელმწიფო რეგულირებას.

საჭიროა ეკონომიკის სახელმწიფო რეგულირების ერთიანი სისტემის შექმნა, მისი ეტაპობრივი დახვეწა, განვითარება და დანერგვა.

ეკონომიკის რეგულირების მექანიზმის ერთ-ერთ ძირითად ინსტრუმენტად 1994-1995 წლებში და შემდგომი პერიოდისათვის მიგვაჩნია მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამები, როგორც ვთქვით შემუშავებულია 100-მდე ასეთი პროგრამა. საგულისხმოა, აშშ ამას წინათ ვიზიტის დროს ძირითადად მოწონებულ იქნა 12 პროექტი, რომლებზეც ინვესტირებული იქნება საკმაოდ დიდი სახსრები.

მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამები ითვალისწინებენ რესპუბლიკის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების უახლოეს ამოცანებსა და ქვეყნის ეკონომიკის ავტონომიური ფუნქციონირებისათვის საჭირო პირობების შექმნას. ამ გარემოების მხედველობაში მიღებით უპირატესობა მიენიჭება მოსახლეობის სურსათით უზრუნველყოფის დონის ამაღლების, ენერგომომარაგების გაუმჯობესებისა და მოშლილი კომუნიკაციების აღდგენა-განახლების პროგრამებს. რესურსების გარკვეული ნაწილი მოხმარდება საომარი მოქმედებებისა და დივერსიების შედეგად დანგრეული შენობა-ნაგებობების, პირველ რიგში, სოციალური ინფრასტრუქტურის და ეკონომიკის ფუნქციონირებისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის მქონე ობიექტების აღდგენას, აგრეთვე იძულებით გადაადგილებულ პირთა დაბრუნებასა და მათთვის მინიმალური საყოფაცხოვრებო პირობების შექმნას.

III

1994-1995 წლებში სახელმწიფო რეგულირებაში წამყვან ადგილს დაიჭერს ეკონომიკაში საგანგებო მდგომარეობის ღონისძიებათა განხორციელება.

საგანგებო მდგომარეობა გულისხმობს სახელმწიფო რეგულირების ეკონომიკურ ღონისძიებათა ოპერატიულ და ქმედით განხორციელებას, კერძოდ, სახელმწიფოს მეთაურსა და მინისტრთა კაბინეტს საგანგებო პერიოდში უნდა შეუნარჩუნდეთ უფლება პროექტების წინასწარი გამოქვეყნებისა და პარლამენტში განხილვის გარეშე მიიღონ დეკრეტები, სხვა საკანონმდებლო აქტები და გადაწყვეტილებები.

სახელმწიფოს მეთაურს უნდა მიენიჭოს უფლება დროებით შეაჩეროს ცალკეული საკანონმდებლო აქტები ეკონომიკის სფეროში.

ეს აუცილებელია კატასტროფისაგან ეკონომიკისა და ხალხის დასახსნელად და სავსებით შეესაბამება ეროვნულ ინტერესებს. ეს ღონისძიებები საჭიროა ქაოსისა და ანარქიისაგან დემოკრატიისა და საბაზრო ეკონომიკის გადასარჩენად.

მოქალაქეთა კავშირის თვალსაზრისით საგანგებო ღონისძიებათა განხორციელება მოითხოვს ერთდროულად საქმიანობის გაძლიერებას ორი მიმართულებით:

პირველი. ეკონომიკური რეფორმის ფორმირებას - არარენტაბელური, ნაკლებსტრატეგიული და ა.შ. დარგთა საწარმოების პრივატიზების დაჩქარების, სტრატეგიული საწარმოების აქციონირების და საბანკო რეფორმის მოკლე ვადებში განხორციელებას, ინფლაციის საწინააღმდეგო მონეტარული მოთხოვნების მკაცრად დაცვას და ა.შ.

მეორე. ეკონომიკაში სახელმწიფოს დემოკრატიული, საბაზრო ეკონომიკაში მიღებული პრინციპებით ჩარევის ეფექტიანობის მკვეთრად გადიდებას, ადმინისტრაციულ-ცენტრალიზებული ჩარევის მაქსიმალურად შეზღუდვას ყოველგვარი ასეთი ჩარევის წინასწარ გათვლილი გარანტირებული შედეგის გათვალისწინებით.

1994 წელი გადამწყვეტია ჩვენს ბრძოლაში კრიზისთან, ანარქიასთან, ქაოსთან, დესტაბილიზაციასთან.

კრიზისის დაძლევის მიზნით 1994 წელს ოპერატიულად უნდა განხორციელდეს საგანგებო, დროებითი ღონისძიებები. მათ შორის:

1. სახელმწიფო კრედიტი 1994 წლის პირველ ნახევარში გაიცეს, როგორც წესი, მხოლოდ სურსათისა, საწვავის და მედიკამენტების შემოსატანად. დაწესდეს მკაცრი ეკონომიკური და სამართლებრივი პასუხისმგებლობა სახსრების მიზნობრივი და ეფექტიანი გამოყენებისათვის; 2. უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს სურსათის მკაცრად განსაზღვრულ სახეობათა (პური, შაქარი, მცენარეული ზეთი, მარილი და სხვ.) რეგიონების და ქალაქების მიხედვით გარანტირებული გაცემა; უნდა შემოვიღოთ საბარათო სისტემა რესურსების შესაბამისად; 3. უნდა დაწესდეს სათბობ-ენერგეტიკული რესურსების ცენტრალიზებული ნორმირებული განაწილება, მოსახლეობის ჩათვლით; 4. შესაბამისი რესურსების წამოქმნისათვის შესაძლებელია ჩაის, ღვინის, ციტრუსების, მინერალური სასუქების, ლითონური პროდუქციის, ექსპორტის საკონტაქტო სისტემით განხორციელება; 5. ნორმირებული განაწილებისათვის სახელმწიფოს ხელში სასურსათო პროდუქტების რესურსების თავმოყრის მიზნით, საჭიროა გამოყენებულ იქნეს გლეხობასა და სასოფლო-სამეურნეო საწარმოებთან წინასწარ კონტრაქტების გაფორმება, დაინერგოს სურსათის ფასად - სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოებისათვის საწვავისა და სასუქების გარანტირებულად მიწოდება. 6. მიზანშეწონილია სახელმწიფო ცენტრალიზებული კაპიტალდაბანდებების კონცენტრაცია მხოლოდ სასიცოცხლო უზრუნველყოფის ობიექტებზე (სურსათი, ენერგეტიკა, თავდაცვა, ტრანსპორტი, წესრიგის დაცვის ორგანოები, ჯანმრთელობის დაცვა და ა.შ.); 7. უპერსპექტივო, უნედლეულო და უბაზრო საწარმოები (თუ მათი აუქციონირება და პრივატიზაცია არ მოხერხდება) - უსასყიდლოდ უნდა გადაეცეთ ფირმებს - მათი ფუნქციონირების გარანტიით, პროფილის შეცვლის ნებართვით, გარკვეულ პერიოდში (5-10 წ.) მოგების დაბეგვრისაგან განთავისუფლებითაც კი; 8. აუცილებელია ფულის რეფორმაზე ფიქრი რესპუბლიკისათვის დღეს ყველაზე უფრო მისაღები ფორმით, კუპონის დენომინაცია და გამაგრება; სხვა ქვეყნის ვალუტის დროებით გამოყენება და სხვა; 9. საჭიროა ვაუჩერიზაციის განხორციელება, საპრივატიზაციო ბარათების გაცემა; 10. აუცილებელია საბიუჯეტო სისტემის სრულყოფა;

უსათუოდ უნდა განხორციელდეს შესაბამის უწყებათა მიერ შემუშავებული პროგრამა „ბიუჯეტი“, რომელიც პირველ რიგში საბიუჯეტო დეფიციტის აღმოფხვრას გულისხმობს;

ფინანსთა სამინისტრომ და საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა დროა დაამთავრონ მუშაობა პროგრამებზე „საბანკო რეფორმა“, „საფინანსო რეფორმა“. 11. აუცილებელია შემნახველ ბანკებში შენატანების (განსაკუთრებით კი ვადიანების) პროცენტების მრავალჯერადი გაზრდა;

- სარეზერვო ვალუტის შექმნა;

- ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის შემუშავებელი და განმახორციელებელი მუდმივმოქმედი სამთავრობო კომისიის ჩამოყალიბება;

- სახელმწიფო პროგრამების „კუპონის კურსის“ და „ეროვნული ვალუტის“ განხორციელება; 12. მიზანშეწონილია ფასებისა და ტარიფების ზრდის პირობებში მოსახლეობის სოციალური დაცვის მექანიზმის დახვეწა იმ ანგარიშით, რომ უფრო კონკრეტული და მიზნობრივი გახდეს გაცემული სახსრების გამოყენება;

- საქართველოს რესპუბლიკის მოსახლეობის იმ კატეგორიების ზუსტი აღრიცხვა, რომლებიც პირველ რიგში საჭიროებენ სოციალურ დაცვას; უმუშევრობის, ლტოლვილებისა და იძულებით გადაადგილებულ პირთათვის გადაუდებელი დახმარების გაწევა; სრული წესრიგის დამყარება ჰუმანიტარული დახმარების განაწილებაში;

- რესპუბლიკის დიდ ქალაქებში შეღავათიანი ფასებით მოვაჭრე მაღაზიების (მომსახურე ობიექტების, მათ შორის სასადილოების ქსელის შექმნა;

- ძირითადი სახეობების სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტებზე ფასების სახელმწიფო რეგულირების საბაზრო ეკონომიკის ქვეყნებისათვის დამახასიათებელი მოდელის შემუშავება და დანერგვა, სასოფლო-სამეურნეო ნედლეულისა და პროდუქტების რესპუბლიკური ბირჟის შექმნა;

ფასებისა და კონიუნქტორის შემსწავლელი სამეცნიერო-კვლევითი და საინფორმაციო ცენტრის დაარსება და სხვ.

კრიზისის დაძლევისა და სტაბილიზაციის ეროვნული პროგრამა მოიცავს მრავალ სხვა საკითხს, ღონისძიებათა დიდ კომპლექსს, რომელთა შესახებ ამომწურავი საუბარი სხვა დროს გვექნება.

IV

ეკონომიკური და სოციალური განვითარების პროგრამის სტრატეგიული და ტაქტიკური მიზნების განხორციელების ტემპები და მასშტაბები დამოკიდებული იქნება საქართველოს შინაგანი პოტენციალის გამოყენების შესაძლებლობაზე და იმ საგარეო-პოლიტიკური და ეკონომიკური გარემოს ხასიათზე, რომელშიც საქართველოს ეკონომიკას მოუწევს ფუნქციონირება უახლოეს მომავალსა თუ შორეულ პერსპექტივაში. ამ თვალსაზრისით საქართველოს პოტენციურ შესაძლებლობებს განსაზღვრავს შემდეგი გარემოებანი:

ა) სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების საერთო პარამეტრების მიხედვით დასავლური სამყაროდან საქართველოს არსებითი ჩამორჩენის მიუხედავად იგი დღეისათვის მაინც ფლობს მნიშვნელოვან საწარმოო პოტენციალს, რომელსაც უნარი შესწევს ყველაზე თანამედროვე ტექნოლოგიების ათვისებისა და მსოფლიო ბაზარზე კონკურენტუნარიანი პროდუქციის წარმოებისა;

ბ) საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სერიოზული ფაქტორი შეიძლება გახდეს მისი მნიშვნელოვანწილად ხელსაყრელი გეოპოლიტიკური მდებარეობა.

- საქართველო ამიერკავკასიის სხვა სახელმწიფოებისათვის წარმოადგენს ერთადერთ გასასვლელს შავი ზღვის ევროპულ-ეკონომიკურ ურთიერთობაში ჩართვისათვის;

- საქართველოს სატრანსპორტო სისტემა პოტენციაში შეიძლება გახდეს დიდმნიშვნელოვანი ელემენტი ევროპა-აზიის სატრანსპორტო არტერიისა, რომელიც დააკავშირებს, ერთი მხრივ, აღმოსავლეთსა და დასავლეთს, მეორე მხრივ, სამხრეთსა და ჩრდილოეთს.

გ) საქართველოს ბუნებრივ-კლიმატური პირობების თავისებურებანი საკმაო ეფექტიანობით შეიძლება გამოყენებულ იქნას ყოფილ სსრ კავშირის ეკონომიკურ სივრცესთან სამეურნეო ურთიერთობებისათვის, უწინარეს ყოვლისა სამხრეთული და სუბტროპიკული კულტურებისა და მათი გადამუშავების პროდუქტების (ჩაი, ღვინო, კონიაკი და სხვ.) წარმოებაში ფაქტიურად მონოპოლური მდგომარეობის გამოყენების საფუძველზე, განსაკუთრებით უახლოეს პერიოდში;

დ) პერსპექტივაში საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მნიშვნელოვანი ხელსაყრელი ფაქტორი იქნება რეკრეციული რესურსების, მათ შორის მინერალური და ჩვეულებრივი სასმელი წყლის ეფექტიანად გამოყენება;

ე) მართალია, საქართველო ამჟამად არ ფლობს მსოფლიო ბაზრის თვალსაზრისით სასარგებლო წიაღისეულის განსაკუთრებით დიდ მარაგებს, მაგრამ ეკონომიკურ განვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილის შეტანა შეუძლია მანგანუმის, დარიშხანის, ფერადი ლითონების, არალითონური წიაღისეულის, ბუნებრივი მოსაპირკეთებელი ქვების და სხვათა არსებული საბადოების თანამედროვე ტექნოლოგიების საფუძველზე ათვისება-გამოყენებას;

ვ) საქართველოს ეკონომიკის მნიშვნელოვან საყრდენად დარჩება მდიდარი ჰიდროენერგორესურსების მაქსიმალურად ეფექტიანი ათვისება ეკოლოგიურ მოთხოვნათა მკაცრი დაცვის პირობით. პარალელურად ყურადღება უნდა მიექცეს მარაგის გამოვლენის პერსპექტივების მაქსიმალურ რეალიზაციას, მიწის თბურ ენეგიას, მზის ენერგიას, მცირე ჰესებს, და სხვ.

ზ) ეკონომიკური განვითარების დიდმნიშვნელოვან ფაქტორად შეიძლება იქცეს საქართველოს სამეცნიერო-ტექნიკური და საგანმანათლებლო პოტენციალი, რომლითაც ქვეყნის ეკონომიკა თვისობრივად განსხვავდება სხვა განვითარებადი ქვეყნებისაგან;

თ) საქართველოს ეკონომიკის განვითარების ძირეულ ფაქტორად თანამედროვე ეტაპსა და პერსპექტივაში რჩება შრომითი რესურსები და სამუშაო ძალა, რომელიც მეტ-ნაკლებად ფლობს წარმოების თანამედროვე ტექნოლოგიებს და რომელსაც აქვს უნარი აითვისოს ურთულესი საწარმოო-ტექნოლოგიური პროცესები, ამასთან, ისტორიულად ჩამოყალიბებული სოციალური-ეკონომიკური პირობების გამო სამუშაო ძალა საქართველოში რამდენჯერმე იაფი იქნება, ვიდრე დღევანდელი მსოფლიოს ეკონომიკურად მაღალგანვითარებული ქვეყნების, რაც საზღვარგარეთული კაპიტალის მოზიდვის ერთ-ერთ მოტივად უნდა მივიჩნიოთ;

ი) საქართველოს ეკონომიკური წინსვლის არსებითი ფაქტორია მისი თანმიმდევრული პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტეგრაცია დემოკრატიულ სამყაროსთან, დასავლეთის განვითარებულ სახელმწიფოთა ჰუმანიტარული და ეკონომიკური დახმარება, საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და მსოფლიო ბანკის, სხვა საერთაშორისო ეკონომიკურ ორგანიზაციათა პროგრამების რეალიზაცია, შავი ზღვის აუზის ქვეყნებისა და დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნებთან კოოპერაცია და სხვ.

ამ რეზერვების რეალიზებისათვის შეძლებისდაგვარად მაქსიმალურად უნდა იქნეს გათვალისწინებული სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების ზოგადი ტენდენციები, რომელთა თანახმადაც თანამედროვე მსოფლიოში უპირატესობა ენიჭება დროის, ინფორმაციულ, მეცნიერულ ცოდნას, წარმოების ორგანიზაციის, გეოპოლიტიკურ, მენეჯმენტურ და სხვა ახალ ინტელექტუალურ რესურსებს.

აქედან გამომდინარე დღევანდელი ჩამორჩენილობის გარღვევისათვის გრძელვადიან პერიოდში საქართველოსათვის მთავარი სტრატეგიული პრიორიტეტია პოსტინდუსტრიული საზოგადოებისა და ერთიანი ეკოლოგიურ-ეკონომიკური სისტემის ფორმირების სინთეზური განვითარება, კერძოდ, საგანმანათლებლო-სამეცნიერო პოტენციალის, არამატერიალური სფეროს, ინფორმაციულ-კომუნიკაციური სექტორის, უნარჩენო, ეკოლოგიურად სუფთა წარმოების უპირატესი განვითარება.

ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პრიორიტეტია ქვეყნის თავდაცვითი ძლიერების უზრუნველყოფა. ამასთან საქართველომ ღირსეული წვლილი უნდა შეიტანოს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ შემუშავებული მდგრადი განვითარებისა და XXI საუკუნისათვის დღის წესრიგის კონცეფციების განხორციელებაში. ამ საფუძველზე ეკონომიკის ძირეულ სტრუქტურული მოდერნიზაცია უნდა წარიმართოს შემდეგ ამოცანათა თანმიმდევრული განხორციელების გათვალისწინებით:

ა) უნდა ჩამოყალიბდეს ყველა სასიცოცხლო დარგი იმ მინიმალური დონით, რომელიც უზრუნველყოფს ქვეყნის ეკონომიკის ავტონომიურ ფუნქციონირებას და გამორიცხვას მის პარალიზებას პოლიტიკური გართულებისა თუ ომის შემთხვევაში;

ბ) უნდა გამოირიცხოს ნებისმიერ ქვეყანაზე ან მათ ჯგუფზე ცალმხრივი დამოკიდებულება და დამყარდეს ალტერნატიული კავშირები როგორც სანედლეულო-ენერგეტიკული წყაროების, ისე გასაღების ბაზრების თვალსაზრისით;

გ) უნდა განხორციელდეს საქართველოს ორგანული ჩართვა მსოფლიო სამეურნეო კავშირებში, რაც უწინარეს ყოვლისა ქვეყნის საექსპორტო პოტენციალის გადიდებას გულისხმობს.

ეკონომიკური სტრატეგიის რეალიზაცია საფუძველს შექმნის სოციალური განვითარების უმთავრესი მიზნის მისაღწევად, რომლის არსიც მოსახლეობის ცხოვრების ხარისხის მაღალი დონის უზრუნველყოფაა საქართველოს ეროვნულ თავისებურებათა და მოთხოვნილების სპეციფიკის გათვალისწინებით.

V

მოქალაქეთა კავშირი უდიდეს მნიშვნელობას ანიჭებს მეცნიერების განვითარებას. განსახილველ პერიოდში სამეცნიერო-ტექნოლოგიური პროგრესის მთავარ ამოცანად მიჩნეულია ეკონომიკური კრიზისის დაძლევის ხელშეწყობა. ამავე პერიოდში მოხდება მეცნიერულ-ტექნოლოგიური სფეროს სახელმწიფოს ხელშეწყობის მექანიზმის ამოქმედება, რომელიც უზრუნველყოფს მეცნიერულ-ტექნოლოგიური განვითარების ეროვნული პოლიტიკის საფუძვლების შექმნას და საქმიანობის ამ სფეროს სამართლებრივ დაცვას, პრიორიტეტული მეცნიერულ-ტექნოლოგიური პროგრამების განხორციელებას და საბაზრო ინფრასტრუქტურის ჩამოყალიბებას.

მეცნიერებათა აკადემია, თავისი 200-მდე სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრით, საინჟინრო და სოფლის მეურნეობის აკადემიები, მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კომიტეტი, პარლამენტის მეცნიერების მუდმივმოქმედი კომისია, ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოები, სხვა დაინტერესებული ორგანიზაციები, პოლიტიკური პარტიები მონაწილეობენ სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრამების მომზადებაში („მეცნიერება“, „ტექნოლოგიები“ და სხვა).

პერსპექტივაში საქართველოს მეცნიერება და ტექნიკა, ტექნოლოგიები მსოფლიო მიღწევების დონეზე უნდა დადგეს. საქართველოში უნდა განვახორციელოთ თანამედროვე ტექნოლოგიური რევოლუცია. ასეთია ამოცანა.

რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის 10 სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი მონაწილეობდა რუსეთის ანტიკრიზისული ფედერალური პროგრამის და მისი ალტერნატიული ვარიანტების მომზადებაში. კარგი იქნება თუ საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია და მისი ინსტიტუტები უფრო აქტიურ მონაწილეობას მიიღებენ საქართველოში ეკონომიკური და სოციალური რეფორმების განხორციელებაში, მეცნიერების ფუნდამენტური და გამოყენებითი დარგების განვითარებაში, წარმოების და მეცნიერების ინტეგრირებაში.

მოქალაქეთა კავშირი ამაყობს საქართველოს მეცნიერთა მხარდაჭერით. მოქალაქეთა კავშირი, როგორც პოლიტიკური მოძრაობა, ყველაფერს გააკეთებს იმისათვის, რომ თავის რიგებში გააერთიანოს ყველა თაობის მეცნიერთა ახალი და ახალი ფენები, გადაჭრას ის პრობლემები, რომლებიც დღეს ხელს უშლიან მეცნიერებისა და ტექნიკის განვითარებას.

მოქალაქეთა კავშირი - ეს არის პირველ რიგში მეცნიერთა, ფილოსოფოსთა, ეკონომისტთა, ფიზიკოსთა, ფსიქოლოგთა, ეკონომისტთა, ფიზიკოსთა, ფსიქოლოგთა, პოლიტოლოგთა, მეცნიერებისა და ტექნიკის ყველა დარგის სპეციალისტთა, ინტელექტუალთა პოლიტიკური მოძრაობა.

VI

მოქალაქეთა კავშირი დიდად არის დაინტერესებული განათლების სისტემის სრულყოფით, მოსწავლეთა და სტუდენტი ახალგაზრდობის, მასწავლებელთა და პროფესორთა როლის ამაღლებით ეროვნული საქმეების გადაწყვეტაში. საპროგნოზო წლებში ნავარაუდევია განათლების სისტემაში მიმდინარე უარყოფითი პროცესების შეჩერება და გარკვეული აღმავლობის მიღწევა.

აღსაზრდელთა კონტინგენტი მუდმივმოქმედ სკოლამდელ დაწესებულებებში 1994 წელს, 1993 წელთან შედარებით, გაიზარდა 800 ბავშვით, ხოლო 1995 წელს - 3300 ბავშვით, ამ დაწესებულებებით ბავშვთა უზრუნველყოფის მაჩვენებელი კი შესაბამისად - 47 პროცენტსა და 50 პროცენტს მიაღწევს.

1994-1995 წლებშიც გაგრძელდება ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში მოსწავლეთა რიცხოვნობის შემცირების ტენდენცია, რაც გამოწვეულია როგორც ამ ასაკის მოსახლეობის საერთო რაოდენობის, ასევე დამამთავრებელ კლასებში მოსწავლეთა რაოდენობის შემცირებით. სამაგიეროდ პროფესიულ-ტექნიკურ სასწავლებლებში გათვალისწინებულია მოსწავლეთა კონტინგენტის გარკვეული ზრდა.

საპროგნოზო პერიოდში უმაღლეს და საშუალო სპეციალურ სასწავლებლებში სახელმწიფო შეკვეთით მისაღები კონტინგენტის შემცირების ტენდენცია ამ სასწავლებელთა ფასიანი ქსელის მნიშვნელოვნად გაფართოების გამო კანონზომიერად უნდა ჩაითვალოს. ამასთან უნდა გაიზარდოს მოთხოვნები ფასიანი სასწავლებლების მიმართ, პირველ რიგში კი უნდა დაინერგოს უმაღლეს სასწავლებელთა აკრედიტაციის წესი, ფასიანი სწავლება სახელმწიფო უმაღლესი სასწავლებლების საქმედ უნდა იქცეს.

სახელმწიფოს მეთაურმა და მინისტრთა კაბინეტის დავალებით განათლების სამინისტრომ, პარლამენტის განათლების მუდმივმოქმედი კომისია, განათლების ცენტრალური და ადგილობრივი ორგანოები, სკოლები, გიმნაზიები, ლიცეუმები, უნივესიტეტები, კოლეჯები, უმაღლესი სასწავლებლები, პოლიტიკური პარტიები, სხვა დაინტერესებული ორგანიზაციები მუშაობენ პროგრამაზე „განათლება“.

მოქალაქეთა კავშირმა აქტიური მონაწილეობა უნდა მიიღოს ამ პროგრამის შედგენაში, განხილვასა და განხორციელებაში, მოაწყოს საერთო პარტიული დისკუსია ამ თემაზე.

საჭიროა ეროვნული პედაგოგიკის თეორიისა და პრაქტიკის განათლების სისტემის ძირფესვიანი რეფორმა მსოფლიოს მოწინავე ქვეყნების მიღწევებსა და ამ დარგში ეროვნული ტრადიციებისა და გამოცდილების სინთეზის გზით.

მოქალაქეთა კავშირი - ეს ჩვენი პედაგოგების, მოსწავლე და სტუდენტი ახალგაზრდობის, უმაღლესი სასწავლებლების პროფესორ-მასწავლებლების პოლიტიკური მოძრაობაა.

მოქალაქეთა კავშირს განათლება შეაქვს ხალხში და ამ მისიას ის მით უფრო ეფექტიანად შეასრულებს, რაც უფრო მეტი იქნება მის რიგებში განათლების სფეროს მუშაკები, მოსწავლეები და სტუდენტები.

მოქალაქეთა კავშირი მიესალმება იმ ფაქტს, რომ მთავრობის სტრუქტურაში არსებობს ახალგაზრდობის საქმეთა უწყება, რადგანაც ეს ხელს შეუწყობს ახალგაზრდობის პრობლემების გადაწყვეტას.

მოქალაქეთა კავშირი მით უფრო ბრძოლისუნარიანი და პერსპექტიული იქნება, რაც უფრო მეტი თავისუფლად მოაზროვნე დემოკრატი ჭაბუკი და ქალიშვილი გაერთიანდება მის რიგებში, მოქალაქეთა კავშირის ახალგაზრდულ ორგანიზაციაში, რომელიც ახლახან დაარსდა და აქტიურ მუშაობას ეწევა.

მოქალაქეთა კავშირი მომავლის დემოკრატიული ორგანიზაციაა. ის ახალგაზრდაა სულით, ის სავსეა ოპტიმიზმით და ხვალინდელი დღის რწმენით. მშვენიერია მისი იდეალები, მისი პროგრამა და ამიტომ ერთიანდება მისი დროშის ქვეშ XX საუკუნის დასასრულისა და XXI საუკუნის ახალგაზრდობა. ახალგაზრდობის ეს დიდი ნდობა უნდა გავამართლოთ ჩვენი ყოველდღიური საქმიანობით.

მუშავდება პროგრამა „ახალგაზრდობის პრობლემები“. მოქალაქეთა კავშირმა თავისი წვლილი უნდა შეიტანოს ამ პროგრამის შემუშავებასა და განხორციელებაში, თუ მას სურს ახალგაზრდობის ნდობა, პატივისცემა და სიყვარული დაიმსახუროს.

VII

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ ქართული კულტურა უნიკალური მოვლენაა, ქართული მწერლობა, მუსიკა, თეატრი, კინო, არქიტექტურა, მხატვრობა, დიზაინი, მთელი კულტურა არა მხოლოდ ეროვნული, არამედ საკაცობრიო მნიშვნელობისაა.

დიდი პრობლემებია გადასაწყვეტი კულტურის სფეროში.

სამწუხაროა, რომ მოსალოდნელია კულტურული დაწესებულებების (ბიბლიოთეკების, კლუბების და ა.შ.) ქსელის შემდგომი შემცირება, რითაც კიდევ უფრო უარყოფითად გაიზრდება სხვაობა ამ ქსელით უზრუნველყოფის ფაქტობრივ და ნორმატიულ მაჩვენებლებს შორის.

სასიხარულოა, რომ პროგრამით უახლოეს პერიოდში ნავარაუდევია წიგნის პროდუქციის, მათ შორის სახელმძღვანელოების, ჟურნალ-გაზეთების გამოცემის ზრდა.

მოქალაქეთა კავშირი მხარს უჭერს იმ იდეას, რომ შემუშავებულ იქნეს სახელმწიფო პროგრამა „კულტურა“.

ეს დავალება მიღებული აქვს კულტურის სამინისტროს, პარლამენტის კულტურის კომისიას, ცენტრალურ და ადგილობრივ ხელისუფლებასა და მმართველობის ორგანოებს, შემოქმედებით კავშირებსა და ორგანიზაციებს.

ამ პროგრამის შექმნასა და განხორციელებაში აქტიური მონაწილეობა უნდა მიიღონ შემოქმედებითმა ინტელიგენციამ, ახალგაზრდობამ, მთელმა საზოგადოებამ, პოლიტიკურმა პარტიებმა და მოძრაობებმა, პირველ რიგში - მოქალაქეთა კავშირმა.

სახელმწიფო, საზოგადოება, საბიუჯეტო ორგანიზაციების, საზოგადოებრივი ფონდები, დიდი, საშუალო და მცირე ბიზნესი, კერძო სექტორი მეცენატები, ჭეშმარიტი მამულიშვილები, ყველაფერს უნდა აკეთებდნენ, რომ კვლავაც განვითარდეს საქართველოს ერისა და საქართველოში მცხოვრები ყველა ხალხის სულიერი და მატერიალური კულტურა.

საჭიროა უფრო ეფექტური თანამშრომლობა გაეროსთან, იუნესკოსთან, ევროთათბირთან, მსოფლიოს საერთაშორისო კულტურულ ორგანიზაციებთან საერთაშორისო ასპარეზზე საქართველოს კულტურის უფრო უკეთ წარმოსაჩენად.

წარმოსაჩენი კი ბევრი რამ გვაქვს. ამ კრიზისულ სიტუაციაშიც კი ტრიუმფალურად ხორციელდება ქართული კულტურის მოღვაწეთა გასტროლები, გამოფენები, ფესტივალები, დეკადები საზღვარგარეთ.

გარკვეულ მუშაობას ეწევა ქართული კულტურის ხსნის კომიტეტი.

როგორც ერთხელ ითქვა: კულტურა უნდა იხსნას ხალხმა, ხალხი უნდა იხსნას კულტურამ.

მოქალაქეთა კავშირი მით უფრო ძლიერი იქნება, რაც უფრო მეტი შემოქმედი, მწერალი, კომპოზიტორი, კინემატოგრაფისტი, რეჟისორი, მსახიობი, მხატვარი, არქიტექტორი, მუსიკოსი, მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების მოღვაწე გაერთიანდება მის რიგებში.

ჩვენ ვამაყობთ, რომ მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების მოღვაწეები დიდ ეროვნულ საქმიანობას ეწევიან მოქალაქეთა კავშირში. მათ ვხედავთ ყველა დონეზე, როგორც რიგით წევრთა, ისე მოძრაობის ლიდერთა შორის. და ეს მეტად გვახარებს.

* * *

ეროვნულ მოძრაობასა და ინტელიგენციის როლზე ბევრი ითქვა და დაიწერა. მე არ მინდა ამ საკითხების გარშემო დღეს დისკუსიასა და კამათში ჩავერთო. ამის დროც მოვა. დღეს მხოლოდ ის მინდა ვთქვა, რომ უბედურება იყო ბოლო წლების ეროვნულ მოძრაობაში რომ უკიდურესმა რადიკალიზმმა გაიმარჯვა. ეს სხვა ფაქტორებთან ერთად მოსახლეობის გულუბრყვილობის და პოლიტიკური გამოუცდელობის შედეგიც იყო.

ახლა ხალხი დაბრძენდა და, მიუხედავად სიდუხჭირისა და შიმშილისა, იგი რადიკალებსა და პოპულისტებს უკვე აღარ გაჰყვება. ინტელიგენცია არც ადრე გაჰყოლია მათ. მაგრამ ისტორიაში, ცხოვრებაში ბევრი რამ ხდება. შეიძლება მოხდეს ისე, რომ ზვიადისტების შავი საქმე და ბოროტი ზრახვები სხვა ძალამ იკისროს. ისინი, სადაც კი ხელი მიუწვდებათ, ჩუმი საბოტაჟის კურსს ატარებენ.

მე ვთვლი, რომ ეროვნული მოძრაობა უფართოესი ცნებაა. დისიდენტურობა დიდი და უმნიშვნელოვანესი ნაკადია ეროვნული მოძრაობისა. მაგრამ დისიდენტობა ვერ ამოწურავს მთელ ეროვნულ მოძრაობას. ეროვნული მოძრაობა დისიდენტობაზე უფრო ფართო და ღრმა ცნებაა.

რით არ არიან ეროვნული მოძრაობის გმირები ისინი, ვინც ოციან წლებში საქართველოს ტაძრები და ეკლესიები გადაარჩინა?

ან ისინი, ვინც მეოცე საუკუნის ქართული ლიტერატურისა და ხელოვნების შედევრებს ქმნიდა, ადამიანის სულიერებას აყალიბებდა? ეს ფენომენი რომ არა, საქართველო ხომ დაკნინდებოდა?!

განა ეროვნული მოძრაობის გმირები არ არიან ისინი, ვინც ქართული მეცნიერება შექმნა და ქვეყანას მსოფლიოში გაუთქვა სახელი!

ვინც განათლების ფრონტზე იბრძოდა, სახელმძღვანელოებს ქმნიდა, ახალ თაობებს პარტიულ და ჰუმანურ იდეებს აზიარებდა.

განა ეროვნული გმირი არ არის ჯარისკაცის ის მამა, რომელმაც ტანკი შეაჩერა, უცხო ქვეყანაში ვაზს გადაეფარა და გადაარჩინა?!

ეროვნული გმირები არიან 9 აპრილის მსხვერპლნი, 1956 წლის 9 მარტს უსამართლო შეტაკებაში დაღუპულნი, ისინი, ვინც იცავდა სოხუმს, ვინც პროვინციულ ფაშიზმს გზა გადაუღობა.

ეროვნული მოძრაობის განუყოფელი ნაწილია საზოგადოების ის წევრები (და ისინი ამ დარბაზში მრავლად არიან), ვინც სძლია საკუთარ თავს, უარჰყო ერთი მსოფლმხედველობა და იწამა მეორე, უყოყმანოდ დადგა ქვეყნის თავისუფლებისა და დემოკრატიისათვის ბრძოლის ბარიკადებზე.

მრავალი სხვა მაგალითის მოყვანა შეიძლება.

ასე მესმის მე ეროვნული მოძრაობა და მისი შემადგენელი ნაწილები.

ინტელიგენციამ, ახალგაზრდობამ უდიდესი როლი შეასრულეს ეროვნულ მოძრაობაში, რომელშიც ყველა თაობა იღებდა აქტიურ მონაწილეობას.

განა ეროვნული მოძრაობის მონაწილენი არ არიან ის ექიმები, რომლებმაც თავი შესწირეს ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენას აფხაზეთსა თუ სამაჩაბლოში?!

VIII

მოქალაქეთა კავშირს მიაჩნია, რომ დემოგრაფიული ბალანსი დაირღვევა, თუ მოსახლეობის სამედიცინო მომსახურება არ გაუმჯობესდება. რესპუბლიკაში სამედიცინო მომსახურების გაუმჯობესების მიზნით 1994 წლიდან განზრახულია სამედიცინო დაზღვევაზე გადასვლა, რის შესახებაც მომზადებულია შესაბამისი დოკუმენტაცია (კონცეფცია).

ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტრო, სხვა დაინტერესებული ორგანიზაციები მუშაობენ პროგრამაზე „ჯანმრთელობა“, „კურორტები“, „სადაზღვევო მედიცინა“ და სხვ. მოქალაქეთა კავშირმა აქტიური მონაწილეობა უნდა მიიღოს ამ პროცესში.

საპროგნოზო გაანგარიშებაში გათვალისწინებულია აგრეთვე სპორტული და საკურორტო-ტურისტული დაწესებულებების საქმიანობის შემდგომი აღორძინება, მათი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის განვითარების საფუძველზე, რაც ძირითადად არაცენტრალიზებული, მათ შორის კერძო სტრუქტურების სახსრებით უნდა მოხდეს.

ჯანმრთელობის დაცვის სისტემა დღეს ჩვენი ყოფის ერთ-ერთი ყველაზე სუსტი და ჩამორჩენილი უბანია. მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობისათვის მიუწვდომელი გახდა სამედიცინო მომსახურება.

მოქალაქეთა კავშირმა სხვა პოლიტიკურ პარტიებთან ერთად ყველაფერი უნდა გააკეთოს იმისათვის, რომ საქართველოში ჯანმრთელობის დაცვის სისტემა განვითარებული ქვეყნების დონეზე დადგეს.

მოქალაქეთა კავშირი აერთიანებს ჯანმრთელობის დაცვის მუშაკთა ფართო ფენებს. ჩვენ მადლობას ვუცხადებთ მათ, ისევე როგორც ინტელიგენციის ყველა ფენას, თანადგომისა და მხარდაჭერისათვის.

რაც მეტი ექიმი, ფარმაცევტი, ჯანმრთელობის დაცვის მუშაკი იქნება ჩვენს რიგებში, მით უფრო ძლიერი იქნება ჩვენი პოლიტიკური მოძრაობა, მით უფრო მეტს გავაკეთებთ ხალხის ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობისათვის.

IX

საქართველოს ეკონომიკისა და კულტურის ხსნა კრიზისისგან შეუძლებელია სწორი საშინაო და საგარეო პოლიტიკის განხორციელების გარეშე.

სახელმწიფოს მეთაურის და მინისტრთა კაბინეტის დავალებით საგარეო პოლიტიკის კონცეფცია ძირითადად შემუშავებულია.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი მხარს უჭერს ხელისუფლების საშინაო და საგარეო პოლიტიკურ კურსს და მომავალში აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს სუვერენული, დემოკრატიული საქართველოს რესპუბლიკის, მშვიდობისმოყვარე ჰუმანურ, საერთაშორისო სამართლის ნორმებზე დამყარებული საგარეო პოლიტიკის სრულყოფასა და ეფექტიანად განხორციელებაში.

მოქალაქეთა კავშირი მიესალმება იმ ფაქტს, რომ საქართველოს სუვერენული რესპუბლიკა აღიარა მსოფლიოს თითქმის ყველა სახელმწიფომ, რომ დღითიდღე უმჯობესდება ურთიერთობა გაეროსთან, უშიშროების საბჭოსთან, იუნესკოსთან, ნატოსთან, მსოფლიო ბანკთან. საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან, ევროთათბირთან, ევროპარლამენტთან, ევროგაერთიანებასთან, „ესენგესთან“, რუსეთთან, უკრაინასთან, თურქეთთან, სპარსეთთან, აზერბაიჯანთან, სომხეთთან, შავი ზღვის ქვეყნების ალიანსთან, წინა აზიის, მცირე აზიის, ცენტრალური აზიის, კავკასიის და ამიერკავკასიის ქვეყნებთან, ამერიკის, ევროპის, აზიის, დედამიწის ყველა კონტინენტის სახელმწიფოებთან, საერთაშორისო ორგანიზაციებთან.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი მიესალმება საქართველოს საგარეო პოლიტიკისა და დიპლომატიის წარმატებებს. ის აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს ფუნდამენტური პროგრამის „საგარეო პოლიტიკა: დიპლომატიური, ეკონომიკური და კულტურული ასპექტები“ - მომზადებასა და ხორცშესხმაში.

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი იწონებს საგარეო ეკონომიკური პოლიტიკის ძირითად ასპექტებს და აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს პროგრამების - „ექსპორტი“ და „იმპორტი“ შემუშავებასა და განხორციელებაში, მსოფლიო ეკონომიკაში საქართველოს ეკონომიკის ინტეგრირებაში, მსოფლიოს ქვეყნებში საქართველოს სავაჭრო-ეკონომიკური წარმომადგენლობათა ქსელის გაფართოებაში, ნორმალური საერთაშორისო დიპლომატიური, ეკონომიკური, სავაჭო, ფინანსური, კულტურული, სპორტული, ტურისტული ურთიერთობებისათვის სათანადო პოლიტიკური სამართლებრივი, ინტელექტუალური, მატერიალურ-ტექნიკური და სხვა სახის ბაზის შექმნაში.

მოქალაქეთა კავშირის ეკონომიკური, პოლიტიკური, სოციალური რეფორმების მონახაზები იმ საპროგრამო და საწესდებო პრინციპებს დაემყარება, რომელიც თქვენ უკვე განიხილეთ და მოიწონეთ, ჩვენი საქმიანობის განმსაზღვრელი დებულებები ეყრდნობა არა ყალბ ილუზიებს, პოპულიზმს და ადამიანთა გაჭირვებაზე დემაგოგიურ სპეკულირებას, არამედ რეალურ და ქმედით პოლიტიკას.

კავშირის ქვაკუთხედი, მისი საზრუნავი, მისი არსებობის და ძლიერების წყაროა მოქალაქე - თავისი ოჯახით, თავისუფალი პიროვნება, მისი ინტერესები, უფლებები, მოვალეობანი და პასუხისმგებლობა.

ადამიანის ზნეობა და აქედან გამომდინარე ზნეობრივი საშინაო და საგარეო პოლიტიკა კავშირის ფუძემდებლური პრინციპია.

მოქალაქეთა კავშირისათვის საშინაო და საგარეო პოლიტიკა განუყოფელია და ორივე ერთად ემსახურება საქართველოს კეთილდღეობასა და აყვავებას.

* * *

საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის პირველი ყრილობა საფუძველს უყრის საქართველოს პოლიტიკურ პარტიათა ისტორიაში, დემოკრატიული საზოგადოების მატიანეში სრულიად ახალ ეტაპს. საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი, როგორც პოლიტიკური პარტია და პოლიტიკური მოძრაობა თავისი წესდებით, პროგრამით, პირადი შემადგენლობით, თავისი პოლიტიკური, ფილოსოფიური, კულტურული და რელიგიური იდეალებით წარმოადგენს თანამედროვე ცივილიზებული მსოფლიო პოლიტიკური პარტიებისა და პოლიტიკური მოძრაობების ქართულ ანალოგს. ეს არის თავისუფალ მოაზროვნე დემოკრატთა პარტია, რომელიც მიზნად ისახავს შექმნას ეფექტიანი ეკონომიკა, თანამედროვე ცივილიზაცია და კულტურა, დემოკრატიული სამოქალაქო საზოგადოება და სამართლებრივი დემოკრატიული სახელმწიფო.

მოვუწოდებთ ყველას, განურჩევლად ეროვნებისა, რასისა, კონფესიისა, რწმენისა, ვისაც ეს იდეალები ასულდგმულებს, მხარში ამოუდგნენ საქართველოს მოქალაქეთა კავშირს თავისუფალი, დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობაში.

ჩვენ ვიცავთ ადამიანისა და ერების უფლებებს!

ჩვენთან არს ღმერთი! სიმართლე და სამართლიანობა!

გმადლობთ ყურადღებისათვის!

სამოქალაქო საზოგადოება, სამართლებრივი სახელმწიფო, საბაზრო ეკონომიკა! : ედუარდ შევარდნაძის მოხსენება // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 22 მარტი. - N43(845). - 1,2,3,4 გვ.

21 მარტის რადიოინტერვიუ

- ამერიკის შეერთებულ შტატებში საქართველოს დელეგაციის ვიზიტის დასრულებიდან ზუსტად ერთი კვირის შემდეგ ჩვენს ქვეყანას ჯეიმს ბეიკერი ეწვია. შეიძლება თუ არა ჩაითვალოს ეს ამერიკული ვიზიტის გაგრძელებად, თუ უბრალოდ დამთხვევაა. შეიძლება თუ არა საუბარი საქართველოს ახალ ფუნქციაზე? რამდენად საფუძვლიანია რუსეთის პრესისა თუ გარკვეული წრეების გაღიზიანება ამერიკაში ნაზარბაევის, კრავჩუკისა და შევარდნაძის ვიზიტის გამო? გამოითქვა ასეთი მოსაზრებანიც, რომ ამერიკა გავლენის სფეროებს ართმევს რუსეთს... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვით დაიწყო პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის ტრადიციული რადიოინტერვიუ.

- ჯეიმს ბეიკერის ჩამოსვლა ძირითადად დაკავშირებულია იმასთან, რომ გიგი საქართველოში დემოკრატიის ხსნის კომიტეტის თავმჯდომარეა. ვაშინგტონში ჩვენი შეხვედრა საკმაოდ ხანმოკლე იყო და მაშინვე მოვილაპარაკეთ, რომ იგი თბილისში ჩამოვიდოდა, აქ გავაგრძელებდით საუბრებს საქართველოს დემოკრატიის ბედზე, საქართველოს ეკონომიკაზე, ქართულ და ამერიკულ ბიზნესს შორის არსებულ პრინციპულ მოსაზრებებზე. ჩვენ მისი რჩევა ძალიან გვჭირდება, იგი ოთხი წლის განმავლობაში ფინანსთა მინისტრი იყო. უდიდესი გამოცდილება აქვს ბიზნესთან ურთიერთობის სფეროში, საოცრად გულთბილად არის განწყობილი საქართველოსადმი და, ბუნებრივია, ეს ძალიან სასარგებლო და საჭირო ვიზიტი იყო. ბეიკერი ის პიროვნება არ არის, რომელმაც რაიმე საპატიო პოსტი დაიკავოს, ვთქვათ, აირჩიეს დემოკრატიის ხსნის კომიტეტის თანათავმჯდომარედ, და ჩათვალოს, რომ ეს მის მიმართ გამოხატული პატივისცემა და დაფასებაა. ეს ასე არ არის. იგი უაღრესად საქმიანი კაცია. ჩემი ხანგრძლივი პრაქტიკის განმავლობაში იშვიათად შევხვედრივარ ასეთ საქმიან პიროვნებას და ისე, როგორც ყველა სხვა მოვალეობას, იგი ამ, საქართველოს ხსნის კომიტეტის ერთ-ერთი ხელმძღვანელის მოვალეობასაც ძალიან დიდი სერიოზულობით ეკიდება. ამითაც იყო განპირობებული მისი ჩვენთან ჩამოსვლა. როგორც ვიცი, ასეთივე გეგმები აქვს ბატონ შულცს, ზოგიერთ სხვა მეგობარსაც. საქართველო ამით არაფერს კარგავს, მხოლოდ იძენს გამოცდილებას, კოლეგებს, პარტნიორებს, იღებს საინტერესო რჩევებს და, ვფიქრობ, ამას ყველა უნდა მიესალმოს.

მე ბატონ ბეიკერის დიდი მადლობელი ვარ როგორც მეგობრის, კოლეგისა და პარტნიორისა.

რაც შეეხება ამერიკაში ვიზიტს, ვფიქრობ, იგი კიდევ მრავალჯერ იქნება განხილვის საგანი. ჩვენთვის ეს ვიზიტი კონცეპტუალურად ძალიან მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო. ჩემი გამოსვლა ვაშინგტონის პრესკლუბში რამდენჯერმე გადაიცა ტელევიზიით ამერიკის შეერთებულ შტატებში, იმდენად საჭიროდ ჩათვალეს, რომ ამერიკის მოქალაქეებს მოესმინათ გამოსვლაში წამოყენებული შეხედულებები. ჩემი გამოსვლების ლაიტმოტივი ის იყო, რომ დაუშვებელია „ცივი ომის“ რეციდივების განახლება, რომ „ცივი ომის“ განახლება ახალი უბედურება იქნება მსოფლიოსათვის. ეს ძალიან ძვირად დაუჯდება ჩვენი პლანეტის ყველა ქვეყანას. ასე რომ, ნერვიულობისა და ეჭვიანობისათვის არავითარი საფუძველი არ არსებობს. სწორედ პოლიტიკური გამყინვარების ატმოსფეროზე ოცნებობენსხვადასხვა ქვეყნის ყველა ჯურის ულტრარეაქციონერები. ჩემს საუბრებში განვითარებული აზრი იმის შესახებ, რომ რუსეთმა და ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა უნდა გააძლიერონ პარტნიორობა თანამედროვეობის ყველა რთული საკითხის გადაწყვეტაში, ვფიქრობ, საკმოდ ნაყოფიერ ნიადაგს ხვდებოდა შეერთებულ შტატებში და, ასე მგონია, რუსეთის მოქალაქეთა დიდი უმრავლესობის სურვილსა და განწყობას სწორედ ასეთ პარტნიორულ პრინციპზე აგებული ურთიერთობა გამოხატავდა.

რაც შეეხება დამოუკიდებელი ქვეყნების მეთაურთა ვიზიტს შეერთებულ შტატებსა თუ სხვა ქვეყნებში, - ეს ჩვეულებრივი მოვლენაა და არავის გაკვირვებას არ უნდა იწვევდეს. ბუნებრივია, დამოუკიდებელი ქვეყანა იმიტომ არის დამოუკიდებელი, რომ იგი თავად განსაზღვრავს სად წავიდეს და სად - არა.

გაიზრდბა თუ არა საქართველოს როლი? - მე ასე ვიტყოდი, რომ დღევანდელ მსოფლიოში საქართველოსადმი ინტერესი საკმაოდ დიდია. თუ ჩვენ შევძლებთ ქვეყნის სტაბილურობის განმტკიცებას, შევძლებთ აფხაზეთის საკითხის ნორმალური პოლიტიკური გზებით მოგვარებას, სამაჩაბლო საკითხის გადაწყვეტას და ეკონომიკის გამოცოცხლებას, ბუნებრივია, ჩვენი ხელწერა, ჩვენი ადგილი გვექნება მსოფლიო პოლიტიკაში. ეს იმას ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს ახალი ფუნქცია ექნება არა მხოლოდ საშინაო პოლიტიკის განსაზღვრაში, არამედ საგარეო ურთიერთობაშიც.

და კიდევ ერთი რამ: არა მგონია სწორი იყოს რუსეთში ცალკეული მოღვაწეების პრეტენზიები ამერიკის შეერთებული შტატების მიმართ გავლენის სფეროების ძიების გამო. დღეს გავლენის სფერო ცოტა სხვაგვარად უნდა გვესმოდეს. დღეს ამა თუ იმ ქვეყნის გავლენის სფეროში ხალხები მოხვდებიან არა იმის მიხედვით, თუ ვის რა ძალა აქვს, არამედ იმის მიხედვით, თუ ვინ რომელ მსოფლმხედველობრივ პრინციპზე დგას, ეკონომიკური განვითარების როგორ მოდელს, უფრო სწორედ, გამოცდილებას სთავაზობს ამა თუ იმ ქვეყანას, ხალხს. უნდა ვთქვათ, რომ ჩვენ რუსეთთან გავარკვიეთ ჩვენი ურთიერთობა და იმაზე მეტის თქმა, რაც უკვე ითქვა, ვფიქრობ, შეუძლებელია. ჩვენ რუსეთთან გვინდა მეგობრობა, ძალიან ახლო ურთიერთობა, მაგრამ ამავე დროს ჩვენ ასევე გვჭირდება ურთიერთობა მთელ გარემომცველ სამყაროსთან.

პრეზიდენტების მოგზაურობასთან დაკავშირებით პირველი რეაქციები გაივლის, ყველაფერს გაიაზრებენ და ცხოვრება ჩვეულებრივი გზით წავა. დრამატიზმის საფუძველს ვერ ვხედავ.

- მოქალაქეთა კავშირის პირველ ყრილობაზე თქვენი მოხსენების ძირითადი ნაწილი ეკონომიკურ პრობლემებს დაეთმო. აღნიშნეთ, რომ 1995 წლიდან ქვეყანაში დაიწყება ეკონომიკური სტაბილიზაცია, ილაპარაკეთ უცხოური ინვესტირებისათვის ხელსაყრელი საკანონმდებლო ბაზის შექმნის აუცილებლობაზე, ისაუბრეთ მინისტრთა კაბინეტზე, იმაზე, რომ სამინისტროები უნდა იყვნენ არა მხოლოდ სამეურნეო, არამედ აგრეთვე პოლიტიკური მნიშვნელობის სტრუქტურები. რამდენად შეძლებს დღევანდელი მინისტრთა კაბინეტი იმ რეფორმების განხორციელებას, რომელთა შესახებ ლაპარაკობდით თქვენ და სხვა გამომსვლელებიც. მით უმეტეს, როცა წინ საპარლამენტო სხდომაა, რომელმაც უნდა განიხილოს მინისტრთა კაბინეტის საკითხი?

- მოქალაქეთა კავშირის ყრილობა ძალიან სერიოზული მოვლენაა. მე უკვე ეჭვი არ მეპარება, რომ მოქალაქეთა კავშირი საკმაოდ მასობრივი მოძრაობა იქნება. გულით გამახარა დელეგატთა საქმიანმა, პროფესიულმა, ღრმა გამოსვლებმა, განსაკუთრებით გამოვყოფდი ახალგაზრდებს, რომლებმაც დაამშვენეს ეს ყრილობა, და, საერთოდ, გამახარა საქმიანმა განწყობამ და საუბრებმა. მიღებულია მაღალი დონისა და რანგის დოკუმენტები. რამდენად კვალიფიციური და სერიოზული ხალხი მოვიდა, ამას ისიც მეტყველებს, რომ გამომსვლელებისა და, მათ შორის, ჩემი გამოსვლის ყველაზე უფრო პროზაული ნაწილები დიდი ინტერესით მოისმინეს, კერძოდ, ეკონომიკის საკითხებთან დაკავშირებით. რომ იტყვიან, დარბაზში ბუზის გაფრენას გაიგონებდით, ისეთი დიდი ყურადღებით უსმენდნენ თითოეულ ფრაზას, თითოეულ სიტყვას.

რა მოხდება პარლამენტში, რა თქმა უნდა ძნელი სათქმელია. ვიტყვი მხოლოდ ერთს. მე ვთხოვ უმრავლესობასაც და უმცირესობასაც მთელი სერიოზულობით მიუდგნენ ამ საკითხს. მინდა რადიომსმენელმა მოისმინოს ეს და იცოდეს: ცვლილება ცვლილებებისათვის შედეგს არ მოიტანს, ცვლილება თვითმიზანი არ უნდა იყოს. მე ყრილობაზე ვთქვი, რომ დღეს სასწაულმოქმედი ვერავინ მოვა საქართველოს მთავრობაში. და კიდევ ერთი, ორი ან ათი გამოუცდელი კაცის მოყვანა იმას ნიშნავს, რომ სამი-ოთხი თვის განმავლობაში ისინი ვერაფერს გააკეთებენ. განტევების ვაცის ძიება შეიძლება კიდევ უფრო ძვირად დაუჯდეს ქვეყანას. ჩემი საქმე რომ იყოს, ახლა ძირითად შემადგენლობას არ შევცვლიდი. თუ რაიმე კორუმპირებაზეა ლაპარაკი და იმაზე, რომ ზოგიერთი მინისტრი არ იმსახურებს ნდობას, ეს სხვა საკითხია. კაბინეტის შეცვლა მაშინ, როცა პრაქტიკულად იწყება სამეურნეო წელი სოფლის მეურნეობაშიც და მრეწველობაშიც, არა სწორედ მიმაჩნია. ახლა ცოტ-ცოტა რეზერვები გამოჩნდა რაღაც მარაგებს მოვუყარეთ თავი და შეიძლება მრეწველობა, სოფლის მეურნეობა ამუშავდეს და ეკონომიკა გამოცოცხლდეს. ამ დონის მინისტრების შეცვლას შესაძლოა მძიმე შედეგები მოყვეს. მე მინდა, რომ ეს ყველაფერი გაითვალისწინონ პარლამენტარებმა, რომლებმაც ეს პრობლემა უნდა გადაწყვიტონ. მით უმეტეს, რომ მინისტრთა კაბინეტის უმრავლესობამ, განსაკუთრებით, ვინც ეკონომიკას ხელმძღვანელობს, საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობის გარკვეული სკოლა გაიარა და ცოდნის ის მინიმუმი შეიძინა, რომელიც უცხოური ინვესტიციებისა და მზა პროდუქციის შემოსატანად არის საჭირო და აუცილებელი. ესეც სკოლაა, ესეც გამოცდილებაა ახალი კაცისათვის ყოველივე ამის დაწყება ძალზე ძნელი და რთულია. ამიტომ ვამბობ, რომ პარლამენტმა ყველაფერი ეს უნდა გაითვალისწინოს და თუ იგი ისეთ გადაწყვეტილებას მიიღებს, რომელიც მდგომარეობის გაუმჯობესებისაკენ არ წაგვიყვანს, მაშინ ეს კიდევ უფრო დასცემს პარლამენტის ავტორიტეტს, პარლამენტის თავმჯდომარის - სახელმწიფოს მეთაურის ავტორიტეტსაც. სავსებით სწორად იყო ნათქვამი, რომ საჭიროა პარლამენტმა გაცილებით მეტი ყურადღება დაუთმოს საკანონმდებლო ბაზის შექმნას, განსაკუთრებით იმ საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც უცხოურ ინვესტიციებს ეხება. ჩვენ ახლა ძალიან ბევრი პარტნიორი გაგვაჩნია. ბატონმა ბეიკერმა, სხვათა შორის, დაასახელა კიდეც ერთ-ერთი დიდი მრეწველი, რომელიც ნავთობის ძიების სფეროში მუშაობს, და რომ მას აქვს სერიოზული პრეტენზია ჩვენი კანონმდებლობის მიმართ. იგი მზად არის სხვა კომპანიებთან ერთად შემოვიდეს საქართველოში. მას სჯერა, რომ საქართველოში დიდი რაოდენობით არის ნავთობი. მაგრამ მიაჩნია, რომ ის კანონები, რომლებიც ახლა არსებობს, საკმარისი არ არის ასეთი დიდი თანამშრომლობისათვის. ამიტომ, კაბინეტის დამტკიცების, მინისტრების შეცვლის, მოხსნისა თუ გადაჯგუფების გარდა, პარლამენტმა და მისმა თავმჯდომარემ გაცილებით მეტი ყურადღება უნდა დაუთმონ საკანონმდებლო ბაზის შექმნას. მე რომ ვთქვი, 1994 წელს გარკვეული ძვრები უნდა მოხდეს და 1995 წელი სტაბილიზაციის ფაზაში შესვლის წელი უნდა გახდეს, რომ ეს განსაკუთრებით შესამჩნევი და საგრძნობი იქნება ყველა ოჯახისათვის 1996 წელს, ფარატინა ფრაზად არ დარჩება, თუ ჩვენ პარლამენტშიც და მთავრობაშიც, ყველა რაიონსა და რეგიონში სერიოზულად მივუდგებით ჩვენ წინაშე მდგომი ამოცანების შესრულებას.

- თქვენს მოხსენებაში კონსტიტუციის პროექტზე იყო საუბარი. ასეთი აზრიც გამოვთქვით, რომ აუცილებელია საპრეზიდენტო პოსტის შემოღებაც, როგორც კრიზისის დაძლევის აუცილებელი ელემენტი. იმ უარყოფითი შეფასებების შემდეგ, რომლებიც მაშინდელმა ოპოზიციამ გამოთქვა პრეზიდენტის პოსტის მიმართ, რამდენად შესაძლებლად მიგაჩნიათ, რომ დაეთანხმებიან ამგვარ ცვლილებებს? რამდენად აუცილებელია დღეს საქართველოსათვის პრეზიდენტის პოსტი?

- ჩემს მოხსენებაში იყო გარკვეული მსჯელობა იმის თაობაზე, თუ რატომ ვამჯობინებ კლასიკურ საპარლამენტო რესპუბლიკას დემოკრატიულ სახელმწიფოს პრეზიდენტის ხელისუფლებით. ისეთ სახელმწიფოს, როგორიც საქართველოა, ყოველმიზეზგარეშე სჭირდება ძლიერი აღმასრულებელი ხელისუფლება და სწორი ურთიერთობა აღმასრულებელ ხელისუფლებასა და პარლამენტს შორის, სასამართლო ხელისუფლებას შორის. ქვეყანა, რომელიც კრიზისულ მდგომარეობაშია და განსაკუთრებული თავისებური გეოპოლიტიკა აქვს, ალბათ, ვერ შეეგუება შედარებით სუსტ ხელისუფლებას. მე ვთქვი, რომ პრეზიდენტის ძალაუფლება უნდა იყოს ქვეყნის უშიშროების, ერთიანობის, მთლიანობის, უსაფრთხოების გარანტი.

ახლა, რაც შეეხება ჩვენს მწარე გამოცდილებას. ისტორიაში ცნობილი არიან კარგი და ცუდი პრეზიდენტები სხვადასხვა ქვეყანაში. ზოგან დამნაშავეც ყოფილა და იმპიჩმენტიც კი მოუწყვიათ. ასე მოხდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში, მაგრამ მას ამ ინსტიტუტზე უარი არ უთქვამს. ჩვენ კარგი და ძლიერი პრეზიდენტი გვჭირდება. ამაში დამარწმუნა დისკუსიების პროცესმა, რომელიც რამდენიმე თვეა გრძელდება. ხალხს უკვე აქვს გამოცდილება, - როგორ არ უნდა აირჩიოს უკვე იცის და ეს ძალიან ბევრს ნიშნავს. ეს მწარე სკოლა ჩვენ უკვე გავიარეთ. ვფიქრობ, ახლა საქართველოში პოლიტიკურ მოღვაწეთა საკმაოდ ფართო, საინტერესო სპექტრია წარმოდგენილი. არჩევის შესაძლებლობა დიდია, პრინციპში კი, მე ჩემი აზრი გამოვთქვი, რომელსაც შეიძლება არც საკონსტიტუციო კომისია, არც პარლამენტი დაეთანხმოს და არც ხალხი, მაგრამ ჩემი პირადი აზრი, ჩემი პირადი დამოკიდებულება ასეთია და მე მქონდა უფლება მეთქვა ეს მოქალაქეთა კავშირის ყრილობაზე, საბოლოო ჯამში კი ხალხი გადაწყვეტს ამას. კაცმა რომ თქვას, არა მარტო პრეზიდენტის არჩევა ხდება შეცდომებით, არამედ ბევრი პარლამენტიც არ არის იდეალური შემადგენლობისა. მე ჩვენი პარლამენტი არა მყავს მხედველობაში.

- კიდევ ერთი ფრაზა ყრილობაზე თქვენი გამოსვლიდან: აფხაზეთს ექნება ავტონომია, რომელიც ევროპის თუ მსოფლიო სტანდარტებით არის გათვალისწინებული. და დასძინეთ, რომ გაითვალისწინებთ განსაკუთრებით რუსეთის გამოცდილებას, მის სერიოზულ მიღწევებს სახელმწიფო მშენებლობაში. როგორ უნდა გავიგოთ ეს? და კიდევ დღეს აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების კიდევ ერთი რაუნდი გაიმართება. რამდენად შედეგიანი იქნება იგი, მით უმეტეს, რომ თავად აფხაზეთში უკვე პროგრესულად განწყობილმა აფხაზებმა, მხედველობაში მაქვს მოძრაობა: „მშვიდობიანი აფხაზეთისათვის“, უკვე ხმამაღლა მოახერხეს განცხადების გაკეთება შექმნილი სიტუაციის გამო. რაღაც იცვლება სიტუაცია...

- როცა აფხაზეთის ავტონომიაზე ვლაპარაკობ, მხედველობაში მაქვს აფხაზეთის პოლიტიკური სტატუსი, ჯარის პოლიტიკური სტატუსი და ა.შ. ის უფლებები, რომლებიც აფხაზეთს ჰქონდა კონფლიქტის დაწყვებამდე, მსოფლიო სტანდარტებს შეესაბამებოდა. ეს მე განვაცხადე უშიშროების საბჭოში და ბევრისათვის მოულოდნელი იყო - ამდენი და ასეთი უფლებები ავტონომიას? მზად ვარ უფრო ფართოდ შევხედოთ ამ საკითხს და ფუნქციებიც გავმიჯნოთ - ცენტრმა თავისი საქმე აკეთოს და ავტონომიამ - თავისი.

რაც შეეხება რუსეთის გამოცდილებას, მხედველობაში მაქვს რუსეთის სახელმწიფოს სუბიექტების საკითხის კონსტიტუციური გადაწყვეტა. მიმაჩნია, რომ ელცინის ძალიან დიდი გამარჯვება იყო, როდესაც მან შეძლო დაერწმუნებინა ხალხი, მიეღო კონსტიტუცია იმ სახით, როგორითაც მან შესთავაზა რუსეთის მოქალაქეებს. მხედველობაში მაქვს ამ სუბიექტების უფლება-მოვალეობანი და წარმომადგენლობა უმაღლეს ორგანოებში, კერძოდ, რუსეთის საპარლამენტო სტრუქტურებში. მე მგონია, ამ გამოცდილების შესახებ კიდევ უნდა დაიწეროს ჩვენს პრესაში, ტელევიზიაში დისკუსიაც იქნება საჭირო იმისათვის, რომ ჩვენ უფრო ნათელი წარმოდგენა გვქონდეს ამ საინტერესო გამოცდილებაზე.

დღეს დანიშნულია გენერალური მდივნის მოხსენების წარდგენა უშიშროების საბჭოს სხდომაზე. ალბათ ვერც დღეს და ვერც ხვალ, როგორც ვიცი, ვერ მიიღებენ გადაწყვეტილებას, მაგრამ მჯერა, რომ ეს მოხსენება იმ რეალური მდგომარეობის ამსახველი იქნება, რომელიც აფხაზეთში შეიქმნა.

რაც შეეხება ბოლო გადაცემებს ასეთი მოწოდებით: „За мирную Абхазию“! სიმართლე გითხრათ. მთლად კარგად ვერ ვარ ჩახედული ამ საქმეში. მეც, ისევე როგორც თქვენ, მოვისმინე და ჩვენმა გარკვეულმა რადიოსადგურებმა ეს მოწოდება დააფიქსირეს. როგორც ითქვა, მოწოდება თავად აფხაზეთიდან, სოხუმიდან არის და რამდენადაც ვიცი, ამ მოძრაობაში აქტიურად მონაწილეობენ აფხაზეთში და მის ფარგლებს გარეთ მცხოვრები აფხაზი ეროვნების წარმომადგენლები. არა მგონია, რომ ეს თბილისელ აფხაზებთან იყოს დაკავშირებული, მით უფრო მნიშვნელოვანია, რომ თვით აფხაზეთიდან და აფხაზებისაგან მოდის მოწოდება, რომ მხოლოდ მშვიდობის პირობებში დაბრუნდნენ ყველანი აფხაზეთში და აღადგინონ ის დიდი ტრადიციები, რომლებითაც ხასიათდებოდა ქართველთა და აფხაზთა ურთიერთობა საუკუნეების განმავლობაში.

- საქართველოში ხშირად ლაპარაკობენ სამეცნიერო პოტენციალის სრულად ამოქმედებაზე. განვლილ კვირას ასეთი ინფორმაცია გავრცელდა, რომ სამეცნიერო-ტექნიკური, შემოქმედებითი და კომერციული გამოფენების ცენტრი ივნისის შუა რიცხვებიდან ხსნის ორ გამოფენა-ბაზრობას: „პროგრესი-94“ და „ბიზნესი-94“. ეს ინტელექტუალური მონაპოვრების პირველი გამოფენა იქნება საქართველოში. ცხადი ხდება, რომ დიდი ხნის ომისა და ნგრევის შემდეგ ქვეყანაში ნელ-ნელა სხვა პროცესებიც იწყება...

- რაც შეეხება ამ გამოფენებს, მე მივესალმები ამას. მისი ორგანიზატორები იყვნენ ჩემთან. მათ შორის შესანიშნავი ახალგაზრდა, რომელსაც დიდ პატივს ვცემ და ძალიან მიყვარს, მოაზროვნე და არაორდინარული პიროვნება კახა გველესიანი და მისი მეგობრები. მე მათ მოვუსმინე და როგორც შემეძლო, მხარი დავუჭირე. კიდევაც დავეხმარები და ძალიან დიდი ინტერესიც მაქვს ამ გამოფენისადმი. იგი უნდა იყოს მეცნიერულ-ტექნიკური პროგრესის ერთ-ერთი სტიმული.

- დაბოლოს: ბრძოლა უნდა გამოვუცხადოთ მაფიას. გრძელდება ჩუმი საბოტაჟი. სამწუხაროდ, საბოტაჟის ფაქტები საკმაოდაა. მაგრამ ხელისუფლება თუ სამართალდამცავი ორგანოები, ალბათ, ვერ ახერხებენ მათთან ბრძოლას. თუ ამას უკიდურეს სოციალურ დაძაბულობასაც დავუმატებთ, ბუნებრივად ჩნდება ასეთი კითხვა: როდემდე გაგრძელდება ამგვარი უმოქმედობა? აშკარაა საბოტაჟის ფაქტები. მაგრამ ეს მეორე მხრიდან არანაირ რეაქციას არ იწვევს...

- მაფიასთან ბრძოლა დაიწყო და იგი გაგრძელდება. მისი ტემპი არ შენელდება. მაგრამ რა თქმა უნდა, მაფიის აღმოფხვრა და მისი შევიწროება ასე იოლი არ არის. მაფია მარტო ქართული მოვლენა როდია. ერთ სახეობას მეორე ცვლის - სახელმწიფოებრივი, ეკონომიკური წყობა და ა.შ. და ამას თან სდევს მაფიოზური კლანების გამოცოცხლება, ჩამოყალიბება და შემდეგ მისი ლიკვიდირება არცთუ ისე იოლი საქმეა. მაღალგანვითარებულ ქვეყნებში მაფიოზური ელემენტები არცთუ ისე სასურველ ამინდს ქმნიან. ამიტომ ჩვენ ყველანი უნდა მივიდეთ იმ დასკვნამდე, რომ რაც შეიძლება მეტად დავეხმაროთ სამართალდამცავ ორგანოებს, მეტად ვიზრუნოთ მათზე. საზოგადოება მობილიზებული უნდა იყოს. ეს პროცესი საკმაოდ საიმედოდ დაიწყო და მხარი უნდა დავუჭიროთ იმ ძალებს, რომლებსაც შეუძლიათ და მუხლი არ უკანკალებთ, როცა ლაპარაკია მაფიოზური კლანების წინააღმდეგ ბრძოლაზე. ეს ტემპი არ შენელდება, ამაში მინდა დავარწმუნო ჩვენი მსმენელები.

ედუარდ შევარდნაძე: თუ ჩვენ შევძლებთ ქვეყნის სტაბილურობის განმტკიცებას, აფხაზეთის საკითხის ნორმალური პოლიტიკური გზებით მოგვარებას, სამაჩაბლოს საკითხის გადაწყვეტას და ეკონომიკის გამოცოცხლებას, ჩვენი ადგილი გვექნება მსოფლიო პოლიტიკაში / შევარდნაძე ე. ; [ჩაიწერა]ონიანი ნატო // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 23 მარტი. - N44(846). - 1 გვ.

აფხაზეთის კონფლიქტის განვითარებასთან დაკავშირებით, რუსეთის მთავრობის მიერ გავრცელებული განცხადების შესახებ, საქინფორმის კორესპონდენტთან საუბარში, საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოსმეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ აღნიშნა, რომ ის მიესალმება რუსეთის მთავრობის მიერ გამოხატულ მზადყოფნას აქტიურად შეუწყოს ხელი აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების თაობაზე მოლაპარაკებების პროცესის განახლებას. - კმაყოფილებით აღვნიშნავ იმ ფაქტს, - თქვა მან, - რომ რუსეთის მთავრობა ოპერატიულად გამოეხმაურა ჩემს წერილს და გამოხატა შეშფოთება უკანასკნელ ხანს აფხაზეთში კონფლიქტის მორიგი გამწვავების გამო.

მთიანი აფხაზეთის რეგინში ბოლო დროს აფხაზთა მხარემ წამოიწყო ფართომასშტაბიანი შეტევა, მშვიდობიანი ქართველი მოსახლეობის განადგურებისა და მშობლიური ადგილებიდან განდევნის მიზნით, რის შედეგადაც ორივე მხრიდან დაიღუპა და დაიჭრა ასობით ადამიანი. მათ შორის, ქალები და ბავშვები. უაღრესად საშიშ ხასიათს ატარებს აგრეთვე, მდინარე ენგურის მიდამოებში ქართული სოფლების წინააღმდეგ ახალი შეიარაღებული გამოხდომები. რის შედეგადაც, კიდევ ორასზე მეტი ოჯახი - ახლა უკვე ზუგდიდის რაიონის სოფელ ხურჩადან იძულებული გახდა ლტოლვილთა არმიას შეერთებოდა. იქმნება კონფლიქტის შემდგომი ესკალაციის რეალური საფრთხე.

- ჩვენ მხარს ვუჭერთ რუსეთის მთავრობის განცხადებაში მოცემულ წინადადებას მოლაპარაკებების გაგრძელების შესახებ, - აღნიშნა ედუარდ შევარდნაძემ, - და მზად ვართ უკვე უახლოეს დღეებში მოსკოვში განვაახლოთ ასეთი მოლაპარაკებები.

მან გამოთქვა რწმენა, რომ რუსეთს ხელეწიფება აქტიური და პოზიტიური გავლენა მოახდინოს აფხაზეთის პრობლემის მოგვარება, უპირველეს ყოვლისა კი, ყველაზე მტკივნეული საკითხის - მშობლიურ მხარეში 300 ათასზე მეტი ლტოლვილის დაბრუნებაზე. - მჯერა, რომ ჩვენი ორივე ქვეყნის ხელისუფლება ერთგული დარჩება 3 თებერვალს თბილისში ხელმოწერილი შეთანხმებებისა და შეასრულებს მათი რეალიზაციის უმნიშვნელოვანეს მისიას. ეს კი მთლიანად ეხმიანება თბილისში ბატონ ბ. ელცინის მიერ გამოთქმულ მოსაზრებას საქართველოსა და რუსეთს შორის სტრატეგიული თანამშრომლობის ისტორიული აუცილებლობის შესახებ, - თქვა ბატონმა ედუარდ შევარდნაძემ.

ე. შევარდნაძე: „ჩვენ მზად ვართ უახლოეს დღეებში განვაახლოთ მოლაპარაკებები“ / შევარდნაძე ე. ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1994. - 29 მარტი. - N48(850). - 1 გვ.

ე. შევარდნაძის 28 მარტის რადიოინტერვიუ

თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ პარლამენტის თავმჯდომარემ - სახელმწიფოს მეთაურმა ედუარდ შევარდნაძემ ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით დაიწყო აფხაზეთის სვანეთისა და ზუგდიდის რაიონის სოფლებში გამწვავებული ვითარებისა და ამასთან დაკავშირებით რუსეთსა და გაეროს პოზიციების ანალიზით.

- გარკვეული ღონისძიებანი უკვე განხორციელდა სოფლების დასაცავად. გუშინ ერთგვარი სტაბილიზაცია მოხდა, გამოყვანილი არიან მშვიდობიანი მოსახლეობის ერთი ნაწილი, დაჭრილები. როგორც ცნობილია, არიან დაღუპულებიც. ხორციელდება საჭირო ღონისძიებები. ვითარების გამწვავებასთან დაკავშირებით მივმართე რუსეთის პრეზიდენტს, რომელსაც შედეგად მოჰყვა რუსეთის მთავრობის განცხადება. ვერ გეტყვით, თუ რამდენად იმოქმედებს ეს განცხადება და როგორი იქნება რუსეთის მთავრობის პრაქტიკული მოქმედება. ჩემი დაკვირვებით, აფხაზურ მხარეს ჩაფიქრებული ჰქონდა და აქვს საკმაოდ ფართომასშტაბიანი ოპერაცია. შეჩერდება თუ არა ეს და მოხდება თუ არა სტაბილურობის აღდგენა, ამას უახლოესი დღეები გვიჩვენებს. რუსეთის მთავრობის მოწოდებაში ნათქვამი იყო, რომ მხარეებმა დაუყოვნებლივ უნდა შეიკავონ თავი ყოველგვარი მოქმედებისაგან, რომელიც ახალ გამწვავებამდე და ახალ კონფრონტაციამდე მიგვიყვანს აფხაზეთში.

როგორია ჩემეული შეფასება? ვფიქრობ, რომ გუდაუთის ლიდერები აშკარად, საჯაროდ აბუჩად იგდებენ გაეროსაც და რუსეთსაც. ამ ფაქტს სხვას ვერაფერს დავარქმევ. რუსეთის მოწოდება და რუსეთის მთავრობის მიმართვა პირველი არ არის, და, თუ ეს მიმართვა გულწრფელია და მათი შუამავლობაც ასევე გულწრფელ სამშვიდობო მიზნებს ისახავს, მაშინ, ვიმეორებ, გუდაუთელთა მოქმედებას ვერაფერს უწოდებ, თუ არა აბუჩად აგდებას როგორც გაეროსი, ისე რუსეთისა, ამ ფაქტს უნდა ჩაუფიქრდნენ უშიშროების საბჭოსა და რუსეთშიც, ჩვენთვის ყველაფერი ცხადია.

ამასთან დაკავშირებით, არ შემიძლია არ ვთქვა, რომ ჩვენთვის გაუგებარია, თუ რა მისიას ასრულებენ აფხაზეთში გაეროს მეთვალყურენი. როცა სოხუმში ვიყავი, მაშინაც მიკვირდა მათი ყოფნის მიზანი და იგი დღემდე ვერ გავიგე. საკმაოდ დიდი ხარჯებია გაღებული. რა თქმა უნდა, ჩვენ თავიდანვე მომხრე ვიყავით, რომ ისინი შემოსულიყვნენ, მაგრამ, როცა კონფრონტაციის ახალი ეტაპი იწყება, და ეს უკვე აშკარაა, ხოლო მეთვალყურენი ხმას არ იღებენ, განცხადებებსაც კი არ აკეთებენ, ამან უნდა დაგვაფიქროს, უნდა ჩაუფიქრდეს გაეროცა და მისი ხელმძღვანელობაც. ჩვენ მაინც დაგვადანაშაულონ... ყველაზე მეტად გაუგებარია ასეთი დუმილი. მაშინ, როდესაც აშკარად ირღვევა წინასწარი შეთანხმებები იმის თაობაზე, რომ ცეცხლი არ გაიხსნას არ გამწვავდეს.

დარწმუნებული ვარ, რომ დიალოგი მაინც უნდა განახლდეს, რადგან სამშვიდობო მისიის ჩაშლა არც გაეროსა და არც რუსეთის ინტერესებში არ შედის. რა თქმა უნდა, ჩვენ კონფლიქტის პირველი დღეებიდანვე დაწყებული დარწმუნებულივიყავით მისიის აუცილებლობაში, მის განხორციელებაში. ჩვენ კვლავ ვადასტურებთ, რომ მზად ვართ მოლაპარაკებისათვის,თუმცა სხვა ღონისძიებებისათვისაც უნდა ვიყოთ მზად. გაეროსა და რუსეთს, საქართველოს მეგობარი ქვეყნების ერთობლივი მოქმედება, ვფიქრობ, უაღრესად საინტერესო პრეცედენტად შეიძლება იქცეს. იგი, იქნებ, გამოდგეს რაღაც გარკვეულ მოდელად, საინტერესო მაგალითად კონფლიქტის მოგვარების საქმეში მას შემდეგ, რაც საბჭოთა კავშირი დაიშალა. ეს მართლაც უპრეცედენტო მოვლენაა, როცა საერთაშორისო ორგანიზაცია - უშიშროების საბჭო, მისი ერთ-ერთი წევრი - რუსეთი და მთელი ოთხი ქვეყანა, მათ შორის უშიშროების საბჭოს წევრებიც თანამშრომლობენ კონფლიქტის მოწესრიგების მიზნით. მნიშვნელოვანი ის არის, რომ ეს ეხება ყოფილი საბჭოთა კავშირის ერთ-ერთ რესპუბლიკას, ერთ-ერთ ქვეყანას. თუ როგორ დამთავრდება ეს ყველაფერი, ამას დიდი მნიშვნელობა ექნება მომავლისათვისაც, რადგანაც არ შეიძლება გამოირიცხოს, რომ ასეთ კონფლიქტებს ჩვენ წავაწყდეთ სხვა ქვეყნებსა და სხვა რეგიონებშიც.

რუსეთთან ხელმოწერილი ხელშეკრულებების მნიშვნელობაზე არაერთხელ მითქვამს. კვლავ მინდა დავადასტურო, რომ ვერავითარ მშვიდობას აფხაზეთში ვერ მივაღწევთ, თუ რუსეთის მხარდაჭერა არ იქნება სწორედ მშვიდობის დამყარებისათვის ბრძოლაში.

რაც შეეხება ორივე მხარის პასუხისმგებლობას, ჩვენ უკვე ვახორციელებთ ამ ხელშეკრულებით ნაკისრ ვალდებულებებს და ვიცით მის ყველა მუხლს, დებულებას, როგორც იტყვიან, ვასრულებთ ყველა ფრაზას და სიტყვას. ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგალითად ის, რომ ჩვენ ხელი მოვაწერეთ ხელშეკრულებას საზღვრების ერთობლივი დაცვის შესახებ. მგონია, რომ რუსეთის ხელმძღვანელობაც ასევე არის განწყობილი, ასეთივე განწყობა არის საჭირო, რათა თბილისში ჩემი და ელცინის მიერ ხელმოწერილი ხელშეკრულების მთელი პაკეტი ისე შესრულდეს, როგორც ამას ჩვენი ხალხები ელოდებიან.

ახლა ზუგდიდის ზონაში გამწვავებული მდგომარეობის გამო: იქ არიან ჩემი წარმომდგენლები, რომლებსაც კონტაქტი ჰქონდათ გუდაუთასთან. როგორც შემატყობინეს, შთაბეჭდილება ისეთია, რომ მომხდარი ინცინდენტები, რასაც საკმაოდ სერიოზული შედეგი მოჰყვა, უფრო მეტად იქ დისლოცირებული ბოევიკების მოქმედებამ გამოიწვია, რაც იმას მოწმობს, რომ გუდაუთის ხელმძღვანელობა ყველა რეგიონში ვითარებას ვერ აკონტროლებს.

- გასულ კვირას საქართველო შეუერთდა ნატოს პროგრამას „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“. თბილისში ჩამოვიდა ნატოს დელეგაცია. მოსალოდნელია თუ არა ნატოს აქტიურობა იმისათვის, რომ ჩვენში მიმდინარე მოვლენები არ გახდეს ახალი კონფრონტაციის, ახალი არეულობის წყარო იმავე თურქეთში, რომელიც ნატოს წევრი ქვეყანაა, თუნდაც რუსეთში, რომელიც ალბათ, შეუერთდება ნატოს ინიციატივას...

- ნატოს დელეგაციასთან ჩემი საუბრის ძირითადი თემა იყო თანამშრომლობის პრინციპები ნატოსა და დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნებს, ნატოსა და რუსეთს შორის. შეიძლება მკითხოთ, რატომ საქართველოსა და ნატოს თანამშრომლობა არ იყო ყურადღების ცენტრში. მაგრამ, მინდა კვლავ დავადასტურო ის, რასაც ადრე ვამბობდი: ჩვენთან თანამშრომლობაში ნატო ახლა ძალიან შორს ვერ წავა, ხოლო ჭიდილი, თუ შეიძლება ასე ითქვას, რუსეთსა და ნატოს შორის, „ცივი ომის“ რეციდივებამდე მიგვიყვანს, რის შედეგადაც, პირველ რიგში, შედარებით პატარა ქვეყნები დაზარალდებიან და დაზარალდება საქართველოც. ნატოსთან თანამშრომლობა უდავოდ პერსპექტიულია, მე, ისევე როგორც რუსეთისა და სხვა ქვეყნების ხელმძღვანელებმა, დადებითად შევაფასე ინიციატივა „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“, მაგრამ იგი შედეგიანი იქნება იმ შემთხვევაში, თუ კონფრონტაციის ახალ ტალღამდე არ მიგვიყვანს. ესე იგი კვლავ და კვლავ ლაპარაკია დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ურთიერთობაზე. დღევანდელობის ცენტრალური თემა, ჩემი აზრით, სწორედ ეს არის. თუ ეს ურთიერთობა ნორმალური იქნება, მაშინ საქართველოც ბევრს მოიგებს ამ საერთო შეთანხმებისა და თანამეგობრობათა თანამეგობრობისაგან.

- გასული კვირის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო პარლამენტის მიერ დაწყებული მინისტრთა კაბინეტის დამტკიცება, ჯერჯერობით, ერთი ვიცე-პრემიერი დაამტკიცეს, მეორე კანდიდატურა ჩავარდა. გჯერათ, თუ არა, რომ თქვენს მიერ წარმოდგენილ შემადგენლობას მხარდაჭერა მაინც ექნება?

- საქმე ამგვარადაა: ასეა თუ ისე, კაბინეტი მაინც მოქმედებს, რადგან პრემიერ-მინისტრი, ერთი ვიცე-პრემიერი დამტკიცებული არიან, თუმცა, ყველაფერ ამას ახლა ძალიან დიდი დრო მიაქვს. დღეს მე უნდა შევხვდე უმრავლესობას დამატებითი კონსტრუქციებისათვის, უმცირესობასთან უკვე მქონდა დიალოგი, რომელიც საკმაოდ კონსტრუქციული იყო. ალბათ, უნდა შევთანხმდეთ პარლამენტშიც და საზოგადოებრიობაშიც, რომ ახლა ჯიბრში ჩადგომის პოლიტიკა არ ვარგა. თუ კაბინეტის დამტკიცება გაჭიანურდა და გართულდა,კრიზისი კიდევ უფრო გაღრმავდება, რადგან ქვეყანა უფრო მეტად უმართავი გახდება. ამიტომ, კაბინეტის დამტკიცება უნდა დაჩქარდეს, ეს ჩვენს საერთო ინტერესებშია. დღეს ბევრი საკითხი იქნება გასარჩევი უმრავლესობასთანაც და უმცირესობასთანაც, თუ როგორ ვიმუშაოთ. მინდა მოვუწოდო პარლამენტს, რომ ვიმუშაოთ ინტენსიურად, სამშაბათს, შეიძლება ოთხშაბათს, ხუთშაბათსაც თუ ვიმუშავებთ, 3-4 დღის განმავლობაში სავსებით შესაძლებელია ამ ამოცანას თავი გავართვათ. ვისაც ჩათვლით საჭიროდ, და შესაძლებლად - დავამტკიცოთ. ის ხალხი დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ მათი ფუნქცია, მისია გრძელდება, და ვისაც არ დავამტკიცებთ, მათი საკითხიც დროულად უნდა გადაწყდეს, არ გამოვრიცხავ, რომ ცალკეულ შემთხვევებში, როცა ესა თუ ის კანდიდატურა ჩავარდება, გამოვიყენო ჩემი უფლება, - ხელმეორედ ვთხოვო პარლამენტს ამა თუ იმ კანდიდატურის განხილვისა და დამტკიცების საკითხი.

- თქვენმა ვიზიტმა, ასევე უკრაინისა და ყაზახეთის ლიდერების ვიზიტმა ამერიკის შეერთებულ შტატებში, საკმაოდ რთული რეაქცია, გაღიზიანება გამოიწვია რუსეთის გარკვეულ წრეებში. პრინციპში, არც ჩვენი ოპოზიცია შეხვდა ამ ფაქტს ერთნაირი განწყობით. გაჩნდა ასეთი აზრიც: ხომ არ იყო ეს ვიზიტი ნაადრევი, ხომ არ მოახდინა მან რაღაც უარყოფითი გავლენა გარკვეულ პროცესებზე...

- ეს ვიზიტი უდავოდ არ იყო ნაადრევი, სხვადასხვა მიზეზების გამო, დაგვიანდა კიდეც. რაც შეეხება ჩვენს ამოცანებს ამ ვიზიტთან დაკავშირებით, მე იგი არაერთგზის გამოსვლებში საკმაოდ ნათლად ჩამოვაყალიბე, მათ შორის, ტელეინტერვიუშიც და რადიომიმართვებშიც. პირველი რიგის ამოცანა იყო აფხაზეთის საკითხზე სიმართლის თქმა იმ სიმაღლეებიდან, რომელსაც ჰქვია უშიშროების საბჭო და ის მაღალი ტრიბუნა, რომლის დაკავების საშუალება არაერთხელ მქონდა ამ ვიზიტის დროს - საუბრები პრეზიდენტ კლინტონთან, მის კოლეგებთან, კონგრესში და ა. შ. მგონია, რომ ეს ძალიან სასარგებლო და საჭირო საქმე გაკეთდა.