ახილაფშვე
ახილაფშვე (ახჷლაფშჳჷ) - აფხ. ფეოდალი, გლეხის მფლობელი. ზედამხედველი. XV საუკუნეში ერთიანი ფეოდალური მონარქიის დაშლას, ცენტრალური ხელისუფლების დასუსტებას, საქართველოს ტერიტორიაზე, სამი სამეფოსა და ხუთი სამთავროს, მათ შორის, აფხაზეთის სამთავროს ჩამოყალიბება მოჰყვა, რომელიც მანამდე ოდიშის სამთავროს შემადგენლობაშიშედიოდა.თუმცა, აფხაზეთი დამოუკიდებელი სამთავრო არ გამხდარა, იგი ოდიშის მთავარს ექვემდებარებოდა.მმართველ აპარატს სათავეში ერისთავი ედგა, მალე იგი მთავრის ინსტიტუტმა შევალა. ფეოდალიზმი აფხაზეთში, საერთო ფორმით, ყველა რეგიონში ერთნაირად ვითარდებოდა. მიწისსაკუთრების უფლება პრივილეგირებული კლასის ხელში დანაწევრებული ხასიათის იყო. ფეოდალი თავისი მიწის ერთ ნაწილს თავისთვის იტოვებდა, მეორეს თავის ქვეშევრდომს სამსახურის პირობით აძლევდა. კერძო მემამულური საკუთრების ფორმაში, ფეოდალის მიწაზე დამოკიდებული გლეხების ექსპლუატაცია რენტის ფორმით ხდებოდა. განვითარებული ფეო-დალიზმი, როგორც მიწაზე ფეოდალურ საკუთრებას, ისე მწარმოებელზე უშუალო ექსპლუატაციას გულისხმობდა. ჩრდილო-დასავლეთ კავკასიიდან მიგრანტების ახალი ტალღის შემოჭრისა და იქიდან ქართველი გლეხების განდევნის შედეგად, ფეოდალმა მებეგრე გლეხები დაკარგა. მიგრანტმა მოსახლეობამ თავდაპირველად მთიელისათვის დამახასიათებელი სოციალურ-ეკონომიკური და საკუთარი ტრადიციული მეურნეობა მესაქონლეობა დაამკვიდრა და ბუნებრივია, ინტენსიურიმიწათმოქმედი მეურნე სწრაფად ვერ გახდა. მიგრანტებმა ყოფა-ცხოვრების პრიმიტიულობასთან ერთად, მთური კულტურა და საკუთარი ჩვეულებითი სამართლის სისტემა ჩამოიტანა. ქართულ განვითარებულ ფეოდალურ წყობაში, ამ ელემენტების დამკვიდრებამ, ფეოდალისა და გლეხის დაშორიშორება გამოიწვია. თუ ფეოდალს მათ გადმოსახლებამდე ორიფენა მსახური და მებეგრე გლეხი ჰყავდა, ამის შემდეგდაქვემდებარებული ყმა-გლეხობა შეუმცირდა. ყველაფერმა ამან აფხაზეთში ფეოდალიზმის განმსაზღვრელი, წამყვანი მიწათსარგებლობის ფორმა, ნაწილობრივ სათემო სარგებლობის ფორმით შეცვალა. ფეოდალიზაციის პროცესი დასუსტდა,რაც ჩრდილო კავკასიიდან მთიელ მიგრანტთა ახალ-ახალი მძლავრი ტალღების, თავისუფალი მეთემეების მრავალრიცხოვანი მასის ჯერ თარეშსა და შემდეგ მათ ჩამოსახლებას უნდა გამოეწვია. რადგან ფშეს არანაირი ზედმეტი საკუთრებაარ გააჩნდა მას მხოლოდ მფარველისა და დამცველის სტატუსი ჰქონდა მინიჭებული.
