დედოფლის თითა
Veronica officinalis L. – დედოფლის თითა
მეგრულად – დედოფალიშ კითი.
მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა 10-40 სმ-მდე სიმაღლის დატოტვილი, გართხმული ღეროთი და მხოხავი ყლორტებით. ფოთლები მოპირისპირეა, ელიფსური, კვერცხისებრი ან მოგრძო კვერცხისებრი, კიდეზე მრგვალკბილა, მოკლეყუნწიანია, ხშირი და მოკლე ბეწვებითაა შემოსილი. ყვავილები შეკრებილია მრავალყვავილიან მტევნებად ღეროების ზედა ნაწილში, განლაგებულია თანაყვავილების უბეებში, გვირგვინი მკრთალი ცისფერია მუქი ძარღვებით. ნაყოფი ორბუდიანი მრავალთესლიანი კოლოფია. თესლი წვრილია, მობრტყო-ამობურცული. ყვ. VI-VIII; ნაყ. VIII-IX.
იზრდება ტყეებში, ტყის პირებსა და ბუქნარებში მთის ქვედა სარტყლიდან ზედა სარტყლამდე.
სამკურნალოდ მცენარის მიწისზედა ნაწილი გამოიყენება; შეიცავს ალკალოიდებს კვალის სახით, გლიკოზიდებს, საპონინებს, მწარე და მთრიმლავ ნივთიერებებს, ეთერზეთებს და ცხიმზეთებს, ორგანულ მჟავებს, ვიტამინ C, კაროტინს.
ხასიათდება ანტიმიკრობული, ფუნგიციდური, დამამშვიდებელი, სისხლის შემადედებელი და ჭრილობების შემახორცებელი თვისებებით.
ხალხურ მედიცინაში გამოიყენება ზედა სასუნთქი გზების მწვავე დაავადებების, ბრონქიტის, ბრონქიალური ასთმის, ფილტვების ტუბერკულოზის, ნიკრისის ქარის სამკურნალოდ. ბალახის ნაყენს უნიშნავენ მადისა და საჭმლის მონელების გასაუმჯობესებლად, განსაკუთრებით კუჭ-ნაწლავის დაავადებებისას, რომელსაც თან სდევს კუჭის აშლილობა. მას ურჩევენ, როგორც სისხლდენის შემაჩერებელ საშუალებას შინაგანი და გარეგანი სისხლდენების დროს. იხმარება თავის ტკივილების, უძილობის, ძლიერი ნერვული აღგზნებადობის საწინააღმდეგოდ, განსაკუთრებით კლიმაქსის პერიოდში.
ბალახის ნაყენი საფენებისა და კომპრესების სახით ფართოდ გამოიყენება კანისა და ჭრილობების გარეგანი მკურნალობისათვის, დაჩირქებული ჭრილობებისა და წყლულების, ფურუნკულების, ჩირქოვანი გამონაყრებისა და ქავილის, კანის სოკოვანი დაავადებების სამკურნალოდ.
უკუჩვენება: ინდივიდუალური შეუთავსებლობა.
