დიდი მურტალა

დიდი მურტალა (ლათ. Podiceps cristatus Linnaeus, 1758) – საშუალო სიდიდის ფრინველია, ფრთა 160-210 მმ-ია, ნისკარტი – 40-55 მმ, წონა – 900-1200 გ. სიდიდესა და შეფერილობაში სქესთა შორის განსხვავება შეუმჩნეველია. ზაფხულში თავი ზემოდან შავი აქვს. თხემის გვერდებზე წაგრძელებული ბუმბულებია.

დიდი მურტალა

ნიკაპი, ყელი, ლოყები და ნისკარტიდან თვალებისაკენ გამავალი ზოლები თეთრია. კეფის, ლოყების უკანა ნაწილებისა და ყელის წაგრძელებული ბუმბულები მოშავო-ქარც საყელოს ქმნიან. სხეულის ზედა მხარე მოწაბლისფრო-შავია. ფრთა მტევნის სახსართან, მეორე რიგის მომქნევები, ფრთისქვეშა ბუმბულები, ჩიჩახვი, მკერდი და მუცელი თეთრია. ზამთარში ზემოდან მორუხო-მურაა. თავის გვერდები, კისერი და მთელი ქვემო მხარე თეთრია. ნისკარტი სწორი, კონუსური, ბოლოში წვეტიანი, მოშავო-მურა ფერისაა. ფეხები მოყვითალო- მურა, გალო გვერდებიდან შებრტყელებული, თითების გვერდებზე ლაპოტები. თვალები წითელი, ოქროსფერი რგოლით.

აღწერილია 4 ქვესახეობა. საქართველოში მოიპოვება ჩვეულებრივი დიდი მურტალა – P. c. cristatus Linn., 1758.

გავრცელება

სახეობის ბუდობის არეალი ვრცელია. იგი მოიცავს მთელ ევროპას უკიდურესი ჩრდილოეთის გამოკლებით, ინგლისამდე, ირლანდიამდე, შვეციამდე და ფინეთამდე. სსრ კავშირში ჩრდილოეთით აღწევს ლადოგისა და ონეგის ტბებამდე, ურალში – პერმის ოლქში, ციმბირში – ტიუმენის ოლქში და მინუსინსკის ქვაბულამდე. სამხრეთით მოიპოვება ხმელთაშუა ზღვაზე. ამიერკავკასიაში, მცირე აზიაში, პალესტინაში, მესოპოტამიაში, ჩრდილოეთ ინდოეთში, მონგოლეთში, ჩრდილოეთ ჩინეთში. აფრიკაში ბუდობს მაროკოში, ალჟირსა და ეგვიპტეში, ხოლო საჰარის უდაბნოს სამხრეთით – მთელ აფრიკაში, აგრეთვე ავსტრალიაში, ტასმანიასა და ახალ ზელანდიაზე. საქართველოში ცნობილია როგორც მოზამთრე ფრინველი.

ბიოტოპი

ბინადრობს წყლის მცენარეულობით მდიდარ მტკნარწყლიან წყალსატევებზე 2000 მ-მდე ზ. დ. ზამთრობით მრავლადაა ზღვების სანაპიროებზეც, მდინარეთა შესართავებთანაც.

გამრავლება

მაისის პირველ ნახევარში აგებს მცურავ ბუდეს ლელიანში. ბუდობს ხშირად კოლონიებად, დიდ ღია წყალსატევებზე. დებს 34 კვერცხს. კრუხად მორიგეობით ჯდება ორივე მშობელი. საინკუბაციო პერიოდის ხანგრძლივობა 28 დღეს აღწევს. ფიქრობენ, რომ ზაფხულის განმავლობაში ასწრებს ორჯერ გამრავლებას.

კვება

დიდი მურტალას ძირითადი საკვებია თევზები, აგრეთვე კიბოსნაირები, მოლუსკები და მწერები. ჭამს წყლისა და წყალმცენარეების მწვანე ნაწილებსაც.

მნიშვნელობა

დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა არა აქვს.

წყარო

საქართველოს ფრინველების სარკვევი