დიონ კასიოსი

დიონ კასიოს კოკეიანოსი - (ბერძ. Δίων Κάσσιος, ლათ. Lucius Claudius Cassius Dio Cocceianus), რომაელი ისტორიკოსი დო სენატორი. წარმოშობით იყო ბითინიის ქალაქ ნიკეიდან. მისი ბიოგრაფიის შესახებ შენახულია შედარებით ძუნწი ცნობები და ამ მხრივ მთავარ წყაროს წარმოადგენს თვით მისი ნაშრომები, სადაც ავტორი თავისი ცხოვრების ცალკეულ ფაქტს აღნიშნავს მისი თანამედროვე მოვლენების აღწერისას. როგორც ამ ცნობებიდან ჩანს, იგი ჩამომავლობით სენატორულ წრეებს ეკუთვნოდა. მამამისი - კასიონ აპრონიანოსი იმპერატორ მარკუს ავრელიუსის დროს (161-180) კილიკიის მმართველი ყოფილა, ხოლო შემდეგ, უფრო გვიან - დალმაციისა. დიონ კასიოს დაბადების თარიღის შესახებ გარკვეული ცნობები არ არსებობს. სვიდას გადმოცემით იგი ალექსანდრე სევერუსის დროს დაიბადა. ამ ცნობის თანახმად დიონ კასიოსი III საუკუნის 20-30 წლებში უნდა იყოს დაბადებული, მაგრამ სვიდას აშკარად ეწინააღმდეგება თვით დიონ კასიოსის ცნობა, რომ იგი ახლდა თვის მამას კილიკიაში. ე.ი. იმპერატორ მარკუს ავრელიუსის დროს იგი უკვე დაბადებული ყოფილა.

193 წელს იმპერატორმა პერტინაქსმა წამოაყენა დიონ კასიოსის კანდიდატურა პრეტორის თანამდებობაზე შემდგომი წლისთვის. ამრიგად, ამ დროისთვის იგი 40 წლისა მაინც უნდა ყოფილიყო, რადგან, რომაული კანონების მიხედვით, ამ თანამდებობის დაკავება შეეძლო მხოლოდ 40-41 წელს მიღწეულ პირებს. ამდენად დიონ კასიოსი უნდა დაბადებულიყო არა უგვიანეს 153-154 წლისა.

211 წელს იმპერატორ სეპტიმუს სევერუსის დროს (193-211) ის არჩეულ იქნა ე.წ. condul suffectus.. შემდეგი იმპერატორის ანტონინე კარაკალას (211-217) მეფობაში მას კვლავ საიმპერატორო კარზე ვხვდებით. 216 წ., როგორც თვითონ გადმოგვცემს, დიონ კასიოსი ახლდა კარაკალას აღმოსავლურ ლაშქრობაში, თუმცა პართიასთნ ომში მონაწილეობა არ მიუღია. იმპერატორმა მაკრინუსმა (217-218) დანიშნა ქალაქების პერგამისა და სმირნის მოქალაქეთა უფლებების ზედამხედველად და ამ თანამდებობაზე დარჩა იგი ვიდრე ალექსანდრე სევერუსის გამეფებამდე ე.ი. 222 წლამდე.

განსაკუთრებულ სამსახურებრივ წარმატებას აღწევს დიონ კასიოსი სწორედ ალექსანდრე სევერუსის დროს (222-235). ალექსანდრესგან მიიღო მან აფრიკის პროკონსულის თანამდებობა, ხოლო შემდეგ საიმპერატორო პროვინციების - დალმაციისა და ზემო პანონიის პროკონსულობა. 229 წელს დიონ კასიოსი უკვე კონსულად და თვით იმპერატორის კოლეგად იქნა არჩეული, მაგრამ, როგორც ჩანს, რომში მას მაინცა და მაინც დიდი პოპულარობა ვერ მოუპოვებია და პრეტორიანელი გვარდიის სიძულვილიც დაუმსახურებია, იმდენად, რომ მისი მოკვლაც კი განიზრახავთ. თვითონ დიონ კასიოსი ამას თავისი სიმკაცრითა და დისციპლინის მოყვარულობით ხსნის. ამ გარემოების გამო დიონ კასიოსი იძულებული გამხდარა კონსულობის დროსაც კი რომის ფარგლებს გარეთ ეცხოვრა, ხოლო შემდეგ საერთოდ ჩამოსცილებოდა პოლიტიკურ ცხოვრებას და ბითინიაში გადასულიყო.

როდის გარდაიცვალა დიონ კასიოსი ცნობილი არ არის. სამეცნიერო ლიტერატურაში მისი სიკვდილის თარიღად მიღებულია 235 წელი.

რაც შეეხება დიონ კასიოსის სამწერლო მოღვაწეობას, მის შესახებ ზოგიერთი მონაცემი თვითონ მას მოეპოვება. გარდა ამისა, მისი ნაშრომები დასახელებული აქვს სვიდას. სვიდას ცნობით, დიონ კასიოსს დაწერილი ჰქონია „რომის ისტორია“ 80 წიგნად, „პერსიკა“,“გეტიკა“, „ენოდია“, „ტრაიანეს ცხოვრება“ და ფილოსოფოს არიანეს ცხოვრება.

სვიდას ეს ცნობა, როგორც ირკვევა, სწორი არ არის, არც „პერსიკა“ და არ „გეტიკა“ დიონ კასიოს არ ეკუთვნის. რაც შეეხება „ენოდიას“, მის შესახებ სპეციალისტები საერთოდ არაფერს ამბობენ რადგან გაურკვეველია ამ ნაწარმოების სათაურიც კი. უფრო დასაშვებად მიაჩნიათ დიონ კასიოსის მიერ არიანეს ბიოგრაფიის დაწერა.

გარდა ამისა, სვიდას გამორჩენილი აქვს ერთი ნაწარმოები, რომლის შესახებ თვითონ დიონ კასიოსი გვაწვდის ცნობას. ესაა წიგნი „სიზმრებისა და წინასწარმეტყველებათა შესახებ“ ამავე დროს დიონ კასიოს დაუწერია აგრეთვე „კომოდის მმართველობის ისტორია“, მაგრამ დიონ კასიოსის ნაწარმოებებს, გარდა „რომის ისტორიისა“, ჩვენამდე არ მოუღწევიათ.

როგორ ისტორიკოსმა დიონ კასიოსმა მოღვაწეობა შედარებით გვიან, იმპერატორ კომოდის სიკვდილის შემდეგ (193 წ.) დაიწყო. ამის შესახებ თვითონ მოგვითხრობს შემდეგს: დიონ კასიოს ჰქონდა დაწერილი და გამოცემული წიგნი „სიზმრებისა და წინასწარმეტყველებათა შესახებ“, რომელიც მას იმპერატორ სეპტიმიუს სევერუსისთვის მიურთმევია. იმპერატორს საგანგებო წერილში ბევრი ქება მოუწერია ავტორისათვის. ამ ქებისა და სიზმრის შთაგონებით დიონ კასიოსს გადაუწყვეტია აღეწერა იმპერატორ კომოდის მეფობა და შემდგომი ამბები. ამ შრომასაც მოწონება დაუმსახურებია და მაშინ მწერალს მიზნად დაუსახავს მთელი რომის ისტორია აღეწერა დასაბამიდან იმ დრომდე, სადამდისაც მას ბედი მისცემდა საშუალებას და მისი თანამედროვე ამბები მოეცვა არა განცალკევებით, არამედ რომის დანარჩენ ისტორიასთან დაკავშირებით. ამ მიზნით, აღნიშნავს დიონ კასიოსი, „მე ვაგროვებდი ათი წლის მანძილზე მთელ ისტორიულ მასალას რომის დაარსებიდან სევერუსის სიკვდილამდე და შემდეგ 12 წლის განმავლობაში გადავამუშავე იგი ნამდვილ ისტორიად. გაგრძელებას დავწერ მანამდე, მანამდეც მივაღწევ“.

ასე შეუქმნია დიონ კასიოსს თვისი ძირითადი ნაწარმოები „რომის ისტორია“.

წყარო

დიონ კასიოსის ცნობები საქართველოს შესახებ