ინსაითი
ინსაითი- ფსიქოპათოლოგიაში ტერმინი „ინსაითი“ ნიშნავს პაციენტის მიერ საკუთარ თავში მომხდარი ავადმყოფური ცვლილებების გაცნობიერებას და მათ მიმართ სწორი დამოკიდებულებების შემუშავებას, რაც, ზოგ შემთხვევაში იმის გაცნობიერებასაც გულისხმობს, რომ ეს ცვლილებები ფსიქიკურ დარღვევაზე მიუთითებს. ეს პაციენტისთვის ადვილი არ არის, რადგან გულისხმობს გარკვეული ხარისხით იმის ცოდნასაც, თუ სად გადის ნორმალური ფსიქიკური ფუნქციონირებისა და ფსიქიკური გამოცდილების საზღვრები. გარდა ამისა, ინსაითის შეფასება უნდა მოხდეს იმის გათვალისწინებით, თუ რა იცის პაციენტმა ფსიქიკური დარღვევის შესახებ და რას ფიქრობს ის ამის თაობაზე. ინსაითის მიღწევა არ გულისხმობს იმას, რომ პაციენტი სავსებით უნდა ეთანხმებოდეს და იზიარებდეს ექიმის პოზიციას. ინსაითზე, აგრეთვე, კულტურალური ფაქტორებიც ახდენს ზეგავლენას (Saravananet al., 2004).
მიუხედავად იმისა, რომ ადრე ინსაითის არსებობა-არარსებობა ფსიქოზის (ინსაითი არ აღინიშნება) და ნევროზის (ინსაითი სახეზეა) განმასხვავებელ ნიშნად მიიჩნეოდა, დღეს ეს განსხვავება სანდოდ და ღირებულების მქონედ აღარ ითვლება. ფსიქოზის დროს „ინსაითის ნაკლებობა“ უკეთ მოიაზრება ისეთი ტერმინების მეშვეობით, როგორებიცაა „რეალობის დამახინჯება“ და „რეალობის დარღვევა“
იმის დაფიქსირება აღენიშნება თუ არა პაციენტს ინსაითი საკმარისი არ არის. ინსაითს სხვადასხვა ასპექტები გააჩნია, რომლებიც პაციენტთან შეიძლება განსხვავებული ხარისხით იყოს წარმოდგენილი. მაგ.:
- აცნობიერებს თუ არა პაციენტი სხვებისთვის თვალსაჩინო მოვლენებს (მაგ., რომ ის უჩვეულოდ აქტიური და აჟიტირებულია)?
- გაცნობიერების შემთხვევაში, მიიჩნევს თუ არა იგი ამ მოვლენას ანომალიურად (თუ თვლის, რომ უჩვეულო აქტივობა და მხიარულება მხოლოდ კარგ გუნებაზე ყოფნის ნორმალური გამოხატულებაა)?
- თუკი ის ფიქრობს, რომ ეს მოვლენა ანომალიურია, მიიჩნევს თუ არა იგი მას ფსიქიკური დაავადების გამოხატულებად (თუ თვლის, რომ ასეთი მდგომარეობა განაპირობა მაგ., რაიმე ფიზიკურმა დაავადებამ ან მტრების მიერ მისმა მოწამვლამ)?
- თუ პაციენტი ამ მოვლენის მიზეზს ფსიქიკურ დაავადებაში ხედავს, თვლის თუ არა, რომ მკურნალობას საჭიროებს?
ამ კითხვებზე გაცემული პასუხები უფრო სანდო და ინფორმაციულია, ვიდრე მხოლოდ იმის დაფიქსირება აღენიშნება თუ არა პაციენტს ინსაითი (David, 1990). ინსაითის ხარისხის დადგენა გვეხმარება, უფრო ზუსტად განვსაზღვროთ, თუ რამდენად დაემორჩილება პაციენტი მკურნალობას.
ფსიქოთერაპიაში ტერმინი „ინსაითი“ განსხვავებული მნიშვნელობით იხმარება, ვიდრე ფსიქიატრიაში. ფსიქოთერაპიაში ინსაითი მიუთითებს უნარზე გაიგო საკუთარი მოტივები და გააცნობიერო ფსიქიკური აქტივობის ის მხარეები, რომლებიც ადრე არ გქონდა გაცნობიერებული. ტერმინი ინტელექტუალური ინსაითი ზოგჯერ აღნიშნავს ამგვარი გაგება/გაცნობიერების ფორმულირების უნარს, ხოლო ემოციური ინსაითი - უნარს, განიცადო/შეიგრძნო ამგვარი გაცნობიერება და მისცე მასზე რეაქცია.
