მეჩნიკოვი ლევ
ლევ მეჩნიკოვი – (რუს. Лев Ильи́ч Ме́чников, 1838-1888 წ.წ.), რუსი მეცნიერი, გეოგრაფი, სოციოლოგი და პუბლიცისტი; შეძლებული ხარკოველი მემამულის ილია სპადარენკო-მეჩნიკოვის შვილი.
1856 წელს მეჩნიკოვი იყო ხარკოვის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტის სტუდენტი, საიდანაც ის გამორიცხეს, როგორც სტუდენტთა „არეულობის“ აქტიური მონაწილე. 1857 წ. ლ. ი. მეჩნიკოვი წავიდა პეტერბურგში, სადაც ის ჯერ სამედიცინო-ქირურგიულ აკადემიაში მოეწყო, შემდეგ კი პეტერბურგის უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტზე, საიდანაც ის კვლავ გამორიცხეს 1860 წ. სტუდენტთა „არეულობაში“ მონაწილეობისათვის. ამის შემდეგ მეჩნიკოვი წავიდა საზღვარგარეთ და ბევრს მოგზაურობდა (ცხოვრობდა კონსტანტინოპოლში და თურქეთის სხვა ქალაქებში, ათონში, პალესტინაში, ეგვიპტეში, მცირე აზიაში, რუმინეთში, საბერძნეთში, იტალიაში, შვეიცარიაში). ის იყო გარიბალდის „ათასეულის“ მონაწილე; აქ ერთ სამხედრო შეტაკების დროს დაიჭრა.
მძიმე ჭრილობისაგან მორჩენის შემდეგ იყო აფრიკაში. 1874 წ. კითხულობდა ლექციებს იაპონიაში ტოკიოს უნივერსიტეტში. 1876 წ. დაბრუნდა ევროპაში და ცხოვრობდა შვეიცარიაში, სადაც გაეცნო და დაუმეგობრდა საფრანგეთის ცნობილ გეოგრაფს ელიზე რეკლიუს. „ამ პერიოდში, წერს რეკლიუ, დავიწყე „ზოგადი გეოგრაფიის“ შედგენა; მეჩნიკოვმა გამიწია დახმარება და მომაწოდა მეტად ძვირფასი მასალები იაპონიასა და ჩინეთზე. შემდეგ წლებში მეჩნიკოვი მეხმარებოდა „ზოგად გეოგრაფიის“ შედგენაში, ის მითარგმნიდა მასალებს იმ ენებიდან, რომელსაც მე არ ვიცნობდი, მეხმარებოდა, აგრეთვე რედაქტირებასა და კორექტურაში“. 1883 წ. ნევშატელის კანტონის (შვეიცარია) საბჭომ, დააფასა რა მეჩნიკოვის მეცნიერული ცოდნა, მიანიჭა მას პროფესორის წოდება შედარებითი გეოგრაფიის და სტატისტიკის კათედრაზე ნევშატელის აკადემიაში, სადაც მან დაიწყო მუშაობა 1884 წლიდან; ეს კათედრა მეჩნიკოვმა შეინარჩუნა სიკვდილამდე. მისი მთავარი შრომაა – „ცივილიზაცია და დიადი ისტორიული მდინარეები“ – გამოვიდა ფრანგულ ენაზე ელიზე რეკლიუს რედაქციით 1889 წელს. ამ შრომაში ლ. ი. მეჩნიკოვი ცდილობს დაამტკიცოს, რომ 1) სხვადასხვა ერების ისტორიული ბედ-იღბლის განსხვავების მიზეზი დამოკიდებულია გეოგრაფიულ გარემოზე რომ 2) ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობები მოქმედებენ ადამიანთა სოციალურ ცხოვრებაზე, რომ 3) კულტურისა და ცივილიზაციის შექმნის საქმეში უდიდესი როლი ითამაშა უმთავრესად წყლებმა, განსაკუთრებით, გამდინარემ ე. ი., მდინარეებმა.
„მდინარე ყველა ქვეყანაში, წერს მეჩნიკოვი, თითქოს მთელი ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობების, როგორც კლიმატის, ისე ნიადაგის, ისე დედამიწის ზედაპირის რელიეფის და მოცემული ოლქის გეოლოგიური აგებულების, შეერთების ცოცხალი სინთეზის გამოხატულებას წარმოადგენს“. დიადი მდინარეები „მის მიერ მორწყულ ოლქებს აქცევს საღ, ნოყიერ ბეღლებად, რომლებიც მილიონ ადამიანებს კვებავს რამდენიმე დღის შრომით და ხან კი აქცევს გადამდები სენის გამავრცელებელ ჭაობად, რომელიც მოფენილია უთვალავი მსხვერპლის გვამებით. ამ მდინარეთა სპეციფიკური გეოგრაფიული გარემო შეიძლებოდა გადაქცეული ყოფილიყო ადამიანის სასარგებლოდ, მხოლოდ ხალხთა დიდი მასების, კოლექტიური, მკაცრი დისციპლინიანი შრომით, რაგინდ ის შემდგარი იყოს სხვადასხვა და ნაირგვაროვანი ეთნიკური ელემენტებისაგან“.
