სახოკია თედო

თედო სახოკია

თედო სახოკია – (15 მარტი 1868, სოფ. ხეთა, ზუგდიდის რ-ნი, – 17 თებერვალი 1956, თბილისი), მწერალი, მთარგმნელი, ლექსიკოგრაფი, ეთნოლოგი, პუბლიცისტი, საზოგადო მოღვაწე. უმაღლესი განათლება მიიღო ჟენევისა და სორბონის უნივერსიტეტებში, პარისში დაამთავრა უმაღლესი ანთროპოლოგიური სკოლაც. იყო რეიმსის (საფრანგეთი) აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი.

თედო სახოკიას პირველი ლექსიკოგრაფიული ცდა იყო პატარა რუსული-ქართული ლექსიკონი (1897). 1910- იან წლებში ქართულ პერიოდიკაში („სახალხო გაზეთი“. 1911, №39-48; 1912, №55–56) ბეჭდავდა წერილებს ქართული ენის ორთოგრაფიისა და სწორმეტყველების შესახებ ციკლიდან „ქართული ენა (თანამედროვეთა ლაპარაკი და წერა)“. აგრეთვე სტატიებს ლექსიკოგრაფიული მუშაობის, ცალკეული სიტყვებისა თუ დარგობრივი (მაგ., მათემატიკური) ტერმინების, „ვეფხისტყაოსანში“ დადასტურებული ფიგურალური სიტყვა-გამოთქმების შესახებ და სხვ.

1940-იანი წლების დამლევს თედო სახოკია თანამშრომლობდა „ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონის“ მთავარ რედაქციასთან, როგორც ლექსიკონის სიტყვანი რეცენზენტი. იმავე წლებში გაზეთ „ლიტერატურა და ხელოვნებამ“ დაიწყო ბეჭდვა თედო სახოკიას მიერ შეგროვებული და განმარტებული ხატოვანი სიტყვა-თქმებისა, რის შემდეგაც, 1950-იდან, დაიწყო მისი გამოცემა ცალკე წიგნად „ქართული ხატოვანი სიტყვა-თქმანის“ სამტომეულის სახით (III ტ. გამოიცა 1955; II შევსებული გამოცემა ერთ ტომად – 1979). ეს იყო ქართულ ლექსიკოგრაფიულ პრაქტიკაში პირველი ამ სახის ლექსიკონი, რომელსაც ქართულ ენაზე ანალოგი ჯერჯერობით არ მოეპოვება. თედო სახოკიამ შეადგინა ასევე „ქართული ანდაზები” (1968). რომელსაც დაერთო გავრცელებული სიტყვების სია შეხვედრის სიხშირის ჩვენებით. მანვე მოამზადა აგრეთვე საკმაოდ მოზრდილი „ქართული ლექსიკონი" (განმარტებითი სახისა, ე. წ. „ქართულ ქართული“). მასში შევიდა სულხან-საბა ორბელიანისა და დ. და ნ. ჩუბინაშვილების ლექსიკონებში დაუდასტურებელი ან განსხვავებული მნიშვნელობის სიტყვები.

გარდა წმინდა ლინგვისტური ხასიათის ნაშრომებისა, თედო სახოკიას ეკუთვნის გამოკვლევები ქართული სკოლის, საერთოდ, საქართველოში განათლების მდგომარეობისა და პერსპექტივის, მათთან დაკავშირებული სოციალური საკითხების შესახებ.

შ. აფრიდონიძე

ლიტერატურა

• კრებული „თედო სახოკია“. თბ., 1968.